'" " '
— —
» ^Jt.2Ylt
k*JL&.
fCUtrara
pvwnm PmtrerMt^
MJHMfelE ANCIENNR
ffo. 148.
•$• The John Carter Brown Library *#•
Brown University
© ©
•#* Purchased from the «$•
@ ©
^ Louisa D. Sharpe Metcalf Fund X.
© ©
I
I
I
HADRIANI REXANDI
I DISSERTATIONUM
M1SCELLANEARVM I
PARS P R i M A#
TRAJECTI ad rhenum, Bibhopolae. cojocch, (fo
r
SUMMO. VIRO.
| PETRO. DANIELL H U E T I O.
EPISCOPATE DIOECESEOS. ABRINCENSIS.
ALIISQUE. DIGNITATIBUS, H ADR I ANUS. RELANDUS.
A eft Tua infigms eruditio,
& fama per orbem diffufa,
IUuftriffimePraefuI, utetiam-
fi nullus ante mihi patuiffec
ad amicitiam Tuam aditus, Tu praecf-
puedeligendus effes, cui munufculum
* * hoc
E P I S T O L A.
hoc literarium, ad confuetudinem noftro- rumtemporum ,facraretur. Nunc,quum & publico & privato nomine , hoc» quicquid eft, officii , a me flagitari in- telligam , eft quod mihi gratuler , qui duplici ilia ratione infigne mihi emolu- mentum ex fufcepta hac opera promit- to. Quod harym literarum omnium- que bonarum artium & fcientiarum , Tu cultor , Tu patronus , Tu decus exi- mium (is & ornamentum , quem ego Judi- cem peritiorem defiderarepoffem? quod idem me bene volentia tuaprivatim com, plefti volueris, quem benigniorem meo- rum conatuum arbitrum & interpretem exoptarem ? Quibus & hoc addam , ea* dem ftudia , quae mihi in deliciis funt, & argumentum huic opufculo praebue- runr , materiem Tuarum lucubrationum fuiffej quas virieruditi,peruniverfumter- nrum orbem, qua literarum clegantiorum
amo
'o
E^ISTOLA.
amor , & linguae Latinae ufus aliquis propagatus eft, fumma cum admiratio- ne exceperunt. Fateor equidem, haec cogitatio me ab incoepto deterrere po~ tuiffet, &illud praefertim, quod defitu Paradifi terreftrisin fchedasconjeceram, in aeternas tenebras deprimere, nifi ma- gnamfimul de humanitateTuaexiftima- tionem concepiffem. Nemo Te melius novit , multa in hoc ftudiorum genere ita difputari , ut contrariis opinionibus, & fententiarum divortiis 3 obnoxia Tint , &c vix ultra probabiles conje&uras faepe pro- gredi liceat. Nee tu ex illorum nume- ro es , qui 3 fi quis modefte a Te dif- fenfum prafireatur, ferreillum nequeas, aut amice monere non velis , ut famo- rem fententiam ampleftatur: nee ego is fum, qui pro conje&uris mcis tanquam pro aris & foqis pugnaredecreverim, & meliora edoftus opiniones meas mordi. # 3 cm
E p I S T O L A.
cus defendcre. Quod uti tibi perfua- fum effe volo , ita nihil mihi gratius ac- cidere poffe profiteor , quam fi tanti meas nugasefle duxeris, ut errores meos in- dicare digneris , atque ita indies magis magifque in Uteris proficiam. At ve- reor, ut tibi placere poflit, ne alia rae- morem , ftylus inconditus , nee ad ni- torem Latini fermonis compofitus : Ti- bi, quipraeftantifiimosAu&ores, quos ob fingularem dicendi fcribendique fa- cultatem vetus Latium aut Graecia ce- lebravit , five ligato , five foluto fer- mone loquentes,ita imitari foles , utqui Tua legunt in mediam fibi Roroam yel A'henas delati videantur. Et limatius forte haec ipfa prodire potuiflent, ni- fi magnam partem ex fchedis, quae or- nari&perpoliri non folent, colle&a, aut in recitationibus Academicis fuiflent ef, fufa. Te vero , ut quicquid hoc mu-
nufculi
^*
EPISTOLA.
nufciilieft, Virllluftriffirae, aequo am- mo accipias,rogo, StmeTuiamantiffi- mum amare perfeveres , diuque Gal- lia Tua Te fofpite fruatur. Scribebam
Trajedi ad Rhenura. Kalendis Juliis.
cboccvi.
SERIES
4
S E R I E S
DISSERTATIONUM
QUAE
PAR T E PRIMA
CONTINENTUR.
DE SITU PARADISI TER- RESTRIS.
i i. DE MARI RUBRO.
iii. DE MONTE GARIZIM.
i v. DE OPHIR.
v.
DE DIIS CABIRIS.
v i. DE VETERI LINGUA IN-
DICA.
I.DIS-
I.
DISSERTATIO
Z> nE
SITU P A R A D I S I
TERRESTRIS.
i
I.
DISSERTATIO
D E
SITU
P A R A D I S I
TE R R E $ T R I S.
Icet multorum infignium vi- $. j# Para_ rorum induftria occupata fuc- ^/>/ /» rit in indagando fitu Paradi- Ar"&m;* Xx terreftris, quern dcfcn- $%*""- pfit Mofes Gen. z. ^. 10. er fecjq. non tamen illorum omnium diverts circa hoc argumentum opiniones recenfebo , nee quenquam eorum refutabo $ quod & non- nulliexiis amicitiae nexu mihi jundti fint, quam fovere omni opeadnkor, & contentus fim fenteatiam illam , quae mihi aut vera am verae A z proxt-
4 D I S S E R T A T I O I.
proxima videtur5exponere,& idoneis,ut mihi ap- parent, rationibus firmare , ne taedio fim le&ori meo & innimiam mokm haec DiiTertatio ex- crefcat. Quod li ilia omni rnodo non fatisfaciat, & fuis laboret difficukatibus , quod non ne- go, cxiftimo tamcn caspauciores numero in hac hypothefi quarn in ulla alia inveniri. Pu- to itaquc in Armenia fuiiTe olim Paradifum terreftrem , & eo quidem loco , qui medius eft inter fontes quatuor fluviorum , Phafidis , Araxis , Tigridis & Euphratis, quos effe illos credo qui a Mo'e defcribuntur nominibus Phi- fonis, Gihonis, Chiddekel, & Phrathj qui olim ex uno fluvio, poilea cum omnibus Paradifo contends deperdito , ortumtraxerunt Nunc rationes, quae mihi hanc fententiam probabi- lem reddiderunt, accipe. §.ll.Qua II. Quzxpoxfluvios O'VlJ memoratMo- tuordherfife^ a fe invicem diftin&os , unde & *OW\ ftuvu, u j^g unicuique adfignat , & primum , fe- froftTentTs, cundum , &c. appellat. Quumque ea vox in indagandu textu Codicis Hebraei foleat fluvios intcgros , eosquenaturales, fignificare, non video cur a fimplici & confueta notione recederem , vel adexiguosquosd^mramos & arte bumanafa- dos Tigridis vel Euphratis hie attenderem , qui ex ipfo Euphrate & Tigri egrediuntur , non ex communi cum iis originc > fluvio il- lo uno Edenico. Idcoquc fiuvios ipfos hie
quae-
-
DE PARADISO, 5
quaero, quales Hiddekel & Phrat (quos inter omnes ^ere conftat effe flumina Tigridis 6c Euphrates) eosque a Tigri & Euphrate diftin- dos , uti ipfc Mofes diftinguit , & ex uno profluentes. Etprofedto, fiquis liber aprae- conceptis opinionibus verba Mofis , ut ex- tant, legit, quae loquuntur de fluvio uno, qui ex Edene profluit, "& h :rtum irrigans , in- de dividitur , ut ex eo fiant quatuor capita , vix quidquam aliudinde poteftcolligere,quamex uno illo fluvio quatuor alios procedere & elabi, qui quatuor diftin&os & a fe,& ab flumineEde- nlcoy fluvios efficiant. Adde quod voces '8W1 • Capita & DHPU fiuvii idem hie notent: quum Gen. 1. v. 11. dicatur , Nomen pri- mi fa. Capitis, quod proxime praeceflerat > 8c v. 13. nomen fluvii fecundi. Atque itadiftin- (5te recenfentur nornina & curfus illorum qua- tuor fluviorum , ut non poflint non pro di- ftindis fluminibus haberi. Uti enim Euphra- tes flumen eft , uti & Tigris , & , quando de iis fermo eft 9 integra flumina concipio , fie quoque Phifon & Gihon concipi debent , quae eodem nomine fiuvii & &'?0 Capitis defcri- buntur. Praeterea dicitur unus ille egredi K>M ex Edene, & inde Dl?0 dividi vel fe- parari aut abire (quod cum ^V jun&um curfum vel lapfum fluvii indicat) ita ut inde fiant 4 capita five *;x*i', fluvii fc. inde pro- A 3 fluen-
,
mm
6 DISSEKTATIO.I.
fluentes : qui curfum luurn continiiantes di- cuntur DO^in & DODD euntes verfus has velillas, & circumeuntes , regioncs, juxtaflu- vii pracefllim, uti femper hae voces in S.S. accipi folent : qualcs 4 fluvios ex communi o- rigine procedcntes in brachiis Tigridis aut Euphratis fruftra quaeras. Nee defcriptio ter- rarum, quosalluunt, rf?Ttn ]*"1K ^D uni- verfae terrae Chavilae & W)3 y^K *?D un&* verfac terrae Cush videtur ramis quibtisdam Euphratis aut Tigridis , qui omnes admodum cxigui fuere , convenire pofle. Et quidni Mo- fesicripfiiTet, fiqnidem per Phifonem aut Gi- honem innuere voluiflet ramos Tigridis vel Euphratis • Phifbn & Gihon funt nomina al- veorum , qui ab Euphrate & Tigri , poft- quam confluxerunt , abeuntibus a fe invicem fbrmantur & in mare fe effundunt : vel 5 Gi- hon 3c Phifbn funt rami Euphratis Tigridis- que, qui inter utrumque flumen intercipiuntur, autfimili modo ? Quorfum ilia terrar urn de- fcriptio quas alluebant & mentio lapidum, quiim multo brevius ea 3c clarius dicere po- tuiflet , ii mens Mofis fuiffet ibi Paradifum co1- locare, ubi pleraeque Virorum Eruditorum hypothefes ilium hodie in Mefopotamia vel Parapotamia defcribunt ? Erunt itaque ut em- phafi verborum Mofis fatis fiat Phifbn 3c Gihon ftumina ab ipfo Euphrate 3c Tigri diftinda
3c
mt
De Paradiso. 7 & ex eodem cum iis loco profluehtia a com- muni origine , fluvio Edenico. Quare ad fontes Euphratis & Tigridis adfcendendum eft,ut fcia- mus quis pro primo fluvio Phifon fit habendus.
II L Quum itaque quatuor diftin&os fluvios §. III. Phi*
inveniredebeamusjuxtaduaumMofis Gen. *^*^£*J"
v. 10. O* feqq. & ad fontes eorum adfcen-^J^ '"
dendum fit, ubiprimum prodierunt ex uno il!o
fluvio Edenico, qui fe in quatuor capita di-
vifit, conftetque inter omnes fere Eruditos
Tigrim & Euphraten efle flumina ex illis a
Mofe defcriptis , nullumque fit praeter Ara-
xem ( quern & ipflim inter fluvios Paradifi
cenfemus , ) cujus fons propior fit fontibus
Euphratis & Tigridis , quam Phafis , ilium
pro Phifone habemus. Dudum enim ex-
plofaeft fabula, Phafin fontem non habere,
fed commifceriOceano qui terram ambit, quod
Hecataeus Milefius & alii volebant , re&e-
que fcripfit Artemidorus Ephefius id falfum
efle : tiv y*$ <P#>™ W <rujw6#AA«* t« 'X2k6«-
vf , *AA* i| fyim %otTDc<pips<r$e(4 , Phafin tnim
non in finer e in Oceanum fed esc tnontibus oriri ,
uti & Eratofthenes lib. l.c*. Geograph. fcri-
ptum reliquit , obfervante Scholiafta Apollo-
nii Rhod. lib. i v.<z/. 2 59. Quod experientia
confirmavit. Ipfum nomen quoque Phifo-
nis a Phafide non abludit, nifi quod, ut il-
ludHebraeam terminationem JY habet, ita
A 4 h°c
&
8 DISSERTATI'O I.
hoc Graecarnj j : &reliqua, quae de regione adjacente narrat Mofes, fatis bene Colchidi, quam Phafis alluit, conveniunt. Atqui, di- cet aliquis , exiguus fluvius eft Phafis 5 nee cum Euphrate & Tigri comparandus, quare , pro illo majus flumen videtur fubftituendum. Fateor longe majores effe Euphratem & Ti- grim: verura id noftrae opinion! non obftat, quandoquidem Audor Sacer nufpiam fcriptum reliquitjomnesfluvios Paradifiacos ejusdem raa- gnitudinis fuifle, Et praeterea notari mere- tur ipfum. Phafin a fcriptoribtis profanis di- ferte magnum flumen appellari. Strabo Geo- graphy lib. x. de Colchide loquens Jix^et Je dvvnv o Qclrts pipcf ty'&fMS l| clonus t#g *?%*$ ^Zm' Hanc illabitur Phafis , tngens jlumen , ex Armenia ortum ducens : unde ea- dem opera videre eft ex eadem regione , Ar- menia fcilicet 5 unde & Tigris, & Euphrates, &Araxes, oriuntur, Phafin profluere. Quod & ipfum Dionjfiiis in Pm>g*/J teftatur t/.6c) i . — — ei»3» it (pxcis
KlpKCttx KU7U VUTDV ihlOS0fAiV(&> TTtJiciS
c£v|/v« Talk %&(ac& Stdjjv imfttvynoA ct%v*iv AfZaiAtv®* ii ^r^ftTiuv tin s?j«®- 'Apjuev/f J0.
~ ubi Phafis
Per dorfum Circaei campi [e volvens Rapidam fpumam eruBat ad undas Euximy Frimnm mens ex mome Armcmo.
Ubi
f
.
DE PARADISO. O
Ubi & Jwjir «^vjjv ei attribuit. Similiter Valerius I\laccus magnum eum appellat : cui e* pitheto quum mox lubjungat poeta ilium fpu- manti arc mere, Argon, lib. 5. Coeperat opt at os jam lux ojlendere Colchos* Magnus ubi adverfumfpumanti P hafts in aequor Oreruit) vitio ei id vertit Vir do&iffimus Jacobus Nicolaus Loenfis MifcelL EpiphilL lib. w. c.4. quia aliunde conftat maxima flumina mi- nimo fono labi , & Orpheus Phafidi oftium tranquille fluens in Argon, adfcribit. Praei- verat Valcrio Apollonius Rhodius, eum non tantum appellans verf. 1 265. &£<nv ivjvoiovTu Phafin Utifinum, fed mox verf.i 269. de eodem
Invehunturmagnum fluvii alveum, qui qua- quaverfum
Aejiuans recejfit. Ne quis autem ilia poetice ita fcripta exifti- met, ad haec Plinii verba attendac , lib.vi. cap,^. Hift. Nat. qui vaftos amnes in Phafin illabi & longe navigabilem quam libct magnis navigiis ita tradit : Clarijfimus Pomi Pbafis oritur in Mofchis; navigaturquamlibet magnis navigiis xxxviu. m. d. paf wde minoribus longo fpatio pontibus cxx. pervius. Oppidain ripis habuit complura celeberrima Tyrttacen^ A5 9-
iti
J >l I !■!■! I III»
Hi
10 D IS SUTATIO L Cygnum O* in faucibas Phafin. Maxime au- tern inclaruit Aea, xv. mill.pafa mari, ubi Hippos CT Cyanos vajii amnes e diverfo in eum confiuunt. & tnox. Et alios accipit fiu- vios magnkudine numerous mirabiles , in- ter quos Glaucum. Scylax quoque in Peri- plo ■ %$9m 'JEupttW /*!>*¥. %$ 'knots 7i^- pov<* $£<nv , magnum Europae O* Afiae ter- ntinum Phaftri appellat , uti & ante ipfum Ae- fchylus in Prometh. folut. fecerat quod exi- guo fluvio non convenit y & Procopius lib. 2. de bell. Perjtco , earn , fi quern alium , profundum appellat: & hinc natum prover- bium , Nee Phafts malum eluat. Si quis porro accurariorqm Phafidis defcriptionem le- gere defiderat, legat Arriani Periplum Ponti ) Euxini, ubi& aquas ejus commendari a levi- tate & integritate , aliisque virtutibus , in- veniet. Audor Cofmographiae vulgo Ae- thico adferiptae currere Phafin fcribit millia cccv. In ExcerptisJuliiHonoriioratoris, id fpatium augetur D. mill, ibi enim extat Pha- fin currere millia dcccv. quod tamen nimiura
I i IV. Ter- I V. Defcribit Phifonem Mofes acairatius,
r/i c^v A quod alluat velcircumeat H^'inH Y"tt* a3
f uae- miverfam terram Chavila , ubi aurum eft , &c.
Videamus an & hoc Phafidi conveniat. Ut
autem indagemus quae fit terra Chavila > ob-
fer-
D E PAKADISO, II
fervandum eft, probabiliter admodum id no- men rcgioijii inditum efle ab homine quodam ita dido , qui vel ipfe , vel cujus proge- nies earn primo incoluit. Ita antiquiffimis temporibus fieri confuevifle nomina terrae Af- fur, Canaan, Javan, Mizraim& miilta alia evineunt. Durum enim mihi videtur, quod Cl.Bochartus vulcin Phalegcap.6. Mizraime. g. notare Aegyptum ab angufiiis ita di&am , &c. & quum Chami filii dicuntur fuifle Chus, Mizraim, &c. id tantundemvalere, ac Cha- mi fllii , qui conditores fuere vel incolae re- gions Chus, Mizraim , uti fi quis dicat A- genorem genuifle Thebas , quia Thebarum conditorem Cadmtim genuit. Nee obftat He nPHTl five demonftrativum , nomini- bus propriis hominum praeponi non folitum y unde illud ftil^Xn z Sam. 24:16, appella- tivum eiTeJudaeiinterpretes fufpicantur, (M&
xsovm >a> nin rstf^v n^Tnwn «ton mn» nm» yys pn npTn sn , *»»
componitur He demonjhathum cum nomine ho- minis , quia id ipfi proprium eft , nee alio in- dicio indiget •, fcribit Urammaticorum Hebraeo- rum Princeps R. D. Kimchi in Michlol pzg. 54. ed.Fen.) nam quum ilia nomina homi- num evaferunt nomina gentium vel locorum 5 faepe H praefigi Kimchi ipfe obfervat 5 uti Enecb.^S: 2. terram JTUDil Magogs Jof.
%2
— ■
D "iSSE R T A T I O
I.
13: 7. tribui ni^33n Menaflc. Quod fi ta- men Chavila rfTIFl a ^1H, ab arcnis ita di- dam velit , (quod etymon KwAotofr genti Colchis vicinae aptius convenirct) nonde- eflent rationes 1 quae id illi rcgioni , quam nos per Chavilarn intelligimus , tribui pof- k oftenderent. Sed lubentius credimus a viro ita dido terram Chavila effe appella- tam. In facris autem Uteris duo Chavi- lae memorantur , unus nepos Chi mi Gen. 1 o: 7. alter nepos Heberi , frater Ophir. Gen. 10:29. Legimus ctiam nomen loci Chavila ( incertum tamen an ab hoc vel illo Chavila itadidus fit) bis in V. T. Gen.iy.1%. ubi Ifmaelitae habitalTe feruntur a Chavila ufque ad' bur, e regione Aegypti &■ 1 Sam.iy.j. ubi Saul jradicur percuffifle Amalekitas mdc a Chavila ufque ad Sum E quibus nil certi po- teft colligi de fitu Chavilae , nifi hoc folum , Sur &. Chavila fiiiifc terminos oppofitos & regionem Amalekitarum usque ad Chavila fe extendiffe. Ego autem non video quomodo de hac Chavila hie cogitari poffit . quum nullus fluvius fit, qui hanc Chavilarn cingat vel alluat. Illuftns quidem Huetius, Pafitigrim, ( ita appellat Euphratem poft conjundionem cumTigri iterum fecedentem & poft non ita multa milliaria fe in mare efTundentem) pro illo fluvio habet, & Chavilarn collocat ad lit-
tus
fu
D £ PARADIS0. 1$
tus finus Periici, uti ex ipfius diflertatione & praefixa^nappa Geographicavidere eft. At non eft idflumen tantae magnitudinis (quod uno tantum gradti i. e. I $. milliaribus Germa- nicis ipfe Illuftris Huctius in tabula Geograpju- ca definit)ut terram Chavilae & quidem empha- tice rfr *>nn V^H *?D univerfam terram Cha- vilae ambire poffit dici. Etquis credat, qui contulit ilia S. Scripturae loca in quibus men- tio fit Amalekitarum, uti Gen. 1 4: 7. Num. 1 3 : 29. i Sam. 30: 17. Amalekitas habitaflfe a Sur usque ad iinum Perficum , & Saulem eos perfecutum cum exercitu per tarn vaftum ter- rarum fpatium, quod ad minimum par eft u- niverfae Italiae, & per loca deferta , ubi ipfe cum copiis fuis all nequaquam potuifler. Nee credibile eft tarn bellicofam gentem tarn ina- nes folitudines & eremos incolere aut voluifle aut potuiffe. Debet itaquehaec Chavila Amale- kitica concipi, mejudice, propiorAegypto, nee regio Amalekitarum extendi usque ad ft- num Perficum, & ibi Chavila collocari. Ad- de , quod fi illic Chavilam collocemus , vix apta fit phrafis 1 Sam. 15: 7. percuffit Saul Amalekitas H/HPtD a Chavila ufqae ad Sur, Num prius , ut caederet Amalekitas fibi proxi- mos, perrexitad Chavila, i.e. utifupponitur, Httora finus Perfici, deinde vero ad Sur ? Qtiis hoc credat ? Debuit ergo ilia Chavila non
tam
w
IP
14 DISSERTATIO I. tarn remota a finibus Cananaeae fuiffe , utin- de coeperit Amakkitas oppugnare , atque ita perrexerit ad Sur. Hie conceptus conve- nitcum defcriptione terrae Amalekiticaetra- dita in Sacris Uteris. Non ergo dc hac Cha- vila cogitandum eft , quum Chavilam in de- fcriptione Paradifi memoratam legimus , fed de alia, quadam. Sunt enim plura loca & re- giones diftindae, quae idem nomen habent, utijam dudum viri do&i duplicera terramLy- diam & Aethiopiam eodem nomine IP di&am in facris Uteris & BHD & alias invenerunt. Ita & Tarfis E^tSHn , una ad quam per mare mc- diterraneum patebat iter Jon. i:\. altera quae ex finu Arabico ejusque portu Eziongeber adi- batur. 2 Chron. 9: 2 1. & 2 Chrort. 20: 36, 3 7. Nam cum Judaeis quibusdam fingere velle na- ves ex Eziongeber per nefcio quod Nili bra- chium in mare mediterraneum pervenire po- tuifle, contrarium eft ipfi experientiae & hi- ftoriae quae fimias , pavones, &c. ex ilia Tar- fi relatos memorat, quae in locis mari medi- terraneo adfitis non inveniuntur. Ita & du- plex Aethiopia Homero Odyjf. lib. 1. in i- nitio. Quidni itaque , in aliam Chavilam quam illam , cujus meminit facer fcriptor (7*0. 25.9.1 8. & iSam.ij.v.7. hie oculos intendere liceat, maxime quum ilia nullo flu- vio ambiatur , quod de Chavila Paradifiaca
r<JL
DE PARADISO, I^
diferteMofestradit; qui& ipfe, quafi diftin- fiionem ^nnuere vellet hnjus & illius Chavi- lae, in defcriptione Paradifl fV?'lnn Tltf terrain Chavila earn appellat , quum ilia alia Chavila , forte urbs non regio , fimpliciter ff^in Chavila appelletur Gen. 25: j 8. & iSam. 15: 7. Uti hodieque multae urbes funt , quae idem nomen gerunt cum regio- nibus maxime diffitis , uti E. G. in India O- rientali, Batavia urbs longe alia eft a noftra regione Batavia > & f^H Batavia , non ur- bi fed noftrae regioni convenit. Praeterea, quum duo fuerint viri nomine Chavilae, uti di&urn 5 quidni aliam quoque ab ilia Gen. 25: 1 8. &c. licet concipere , quam , quia ignotior eratnec tarn vicina Cananaeae , Mo- fes accuratius defcribit ( non fimpliciter ut Gen. 25:18. nominat ) ab auri & aliarum re- rum copia , quae ibi iriveniuntur. Quodeo ftudiofius feciffe exiftimandus eft , ne ledorem fuum in confufionem induceret , ac fi ilia Chavila Paradifiaca eadem eflet cum Amale- kitica , quam fatis noverant Ifraelitae , & quae nunquam ab auro celebratur , quod alias Ama- lekitae maxima copia habere debuiflent. Ubi itaque haec Chavila quaeri debeatex adjun&is criteriis optime edocebimur, ubi fc. aurum eft , & quidem optimae notae , ubi cryftal- lus & fmaragdus. Quae quum in Scythia,
cn~
r—
— i
1 6 DISSERTATIO I. cujus pars Colchis eft, inveniantur, & ilk quoque > auram fc. cryftallus & fmaragdus , a profanis fcriptoribus tanquam fingularia iftius terrae decora recenferi foleant , uti hie a Mofe fit , nee nomen Chavilae & Colchidis Hebraice fcriptum mukum differat , & cam regionem Phafis i. e. Phifon alluat , eo refpi- ciendum arbitror , & a Chavila , fratre Ophir (cujus terra fimiliter auro affluebat , quod magna copia fibi Salomon comparavit, dc quo nos alias) nepoteHeberi, vel pofterise- jus,ita didam fufpicor. f.Y. cha- V. PoffumpsautemperChavilamintcllige- vtlanon re Colchidem proprie didam quae Phafin flu- MedJi'a' men a meridie habet, & a feptentrione mon- '..:* tes Scythicos , quos varie varii nominant, quamvis Diodorus Siculus lib. i. c. 54. Col- chos primitus etiam ilia loca quae erant juxta paludem Maeotidem incoluifle fcribat , atque ita latiffimum Scythiae fpatium Colchis tri- buat , fie ut dicamus in ea aurum praeftantiffi- mum & fmaragdos & cryftallos inveniri, quan- doquidem generatim de Scythia ( cujus partem effe Colchida demonftravimus ) affirmant ve- teres & aurum & reliqua Mod memorata ibi reperiri, & optimae quidem notac fuiffe. Vc- rum ea nos tenet opinio , quod 1 tior terrae tradus per Chavilam poflit intelligi , fi at- tendants ad tempora Mofis , quum incogniti
effent
m
BE PARADISO. if
efient tradus feptentrionalcs , nee tamdiftih- tti regionum termini , uti poftea , quan- do Scvthia in Europaeam & Afiaticam, &u- traque ■ m varias regiones , diftingui coepit. Nam&faeculo Auguftaeoquam exigua fuerit notitia terrarum ultra Phafin& Colchida fit* rum , monumenta vetcrum Geographorum fans oftendunt. Quae cum ita fintfnon puto nosn.m.srel.g.ofoselTedebere & terramCha- vilahpraeeife definire iifdem termini* , quibu* Cokbs vulgo definiri folet, fed latius Vre vSelTUrrere ^ S5Pte«trionalem Afiam, nc videamurnospraecifeColchidiillareilevindi- care quaeScythiae generatim, aut illis Scv- thiae partibus, quae mari Cafpio propius adja- cent, veteresvidenturattribuifTe. '
V I. At quomodo , dicet aliquis , cx Cha- §. V I. Vila poteft fieri Colchis? Ea difficult fkilis ^ %eratueft, fi attendamus ad /criptionem u- ~f**
ar^yocisorientalem:namauteafdemlite- C^"' rasradicales aut hteras e/ufdem organi inter fe mutatas continent. Qdenim fin! pra " d c o FSfiV af ^undeaddita &1Se * j W„)confertcum n^in Cfe^i/4, fa- c le videt non adeo magnam efle inter has duas d feentiam , qmn longe majores admittere debeamus in aim regionum & urbium no- minibus, quae aut ab incolis, aut ab exteris, a pnma pronunciation detorta font. Quam B levis
1R
F
iS DISSERT A TIOI. levis eft mutatio H in n ? Sunt Hterae cjuf- dem organi, & H in fine aGraecis leginon poterat : debuit itaque mutari. In quam con- venientius quam H ? Inter H enim & H nil eft, nifi differens gradus afpirationis. Ilia minor, haec major eft. Dein Ko'A^f dixere per K , quod durum Graecis auribus eflet Xo A- vtt, ad vitandam ««xotpavirtv , uti <p««* pro PDiS , i Chron. 30: i >.. & 2 Chron. 3 5: 1. 6. 13.17. fcripfere Graeci Interpretes , & x«- &*©' a 7DH dudum , & "Aw*x©* a "Jtin & 1 Reg.xi: zo.^xtfthHS ex D'jSnD. Jod ex- cidit : at quot non Hterae ex nominibus regio- num faepe exciderunt , & quae potuit facilius perirehac ipfalitera,ob exilitatem fuam? In ipfis facrarum tabularum verfionibus non defunt ejus reiexempla. Quod Hebraice HX'fnD legitur 1 Chron. 2 5: 4. Graeci Jod extrufo psas^fi red- didere, V^H Ejih.9.^. Graece redditur «>- ^r®-, '-|K3G«»<26-:34.0*«V- Adde, quod fi n^lil a ^ln , arenis, dicatur, utifu- fpicatur Cl. Bochartus, vixullafit difficultas. Et quid fi adhuc majus eflet difcrimen inter vo- ces Colchis & Chavilah, non tamen tota by- pothefis ideo eflet deferenda , quum notiffi- mum fit , nil facilius corrumpi , quam no- mina propria locorum, & faepe nonnifitenue veftigium prifci nominis remanere. Diffimu- lare tamen hoc loco nonpoflum me & aliud no- minis
m
'
DE PARADISO. le
minis antiqui Chavila veftigium , fn eodem - hoc Uthmo, in quo Chavilam & Phifonem col- Iocamus, invenine.in utbe fc. X*£*a* , Cb*- M*, quae & ipfa praecipua Albaniae civitas, & in ea regione, quamnospro Chavila ha- bemus, fita fuit. Quod nomen ita plane ex- primit vocem Chavila, m vix major conve- mentia optari poffit.
VII. Nunc dc fingulis pauj0 accuratlus « VII r, agamus. Scythiae partem Colchida efle dixi- Ibu^s mus. Quod licet demonftrari poflet exeo, *j«Mw quod nonnunquam omnes accolae Ponti fcuxim Scythae appellentur, non tamen ne- eefle eft , „t Iatiffimo fenfu hie Scythiam ac- eipiamus, fedeo, quovulgo fieri folet. Ju- itinus Ub. i. Scjthia includm* Phaft famine. Pnafis autem flumen eft Colchidis , ut vd tyrombus notum. Idem vero flumen Scy- the appcllatur. Plutarchus , feu quifquis au- «or libelli de flutmmbm, q,£„f *,WfW'f ift ™ ^«.'«f. Phafu fluvius eft Scjthia,. Ita & Phavonnus ex veteribus Lexic.s , & illaex icholus. Inter quae hoc Scholiaftac Pindari in PjthnsOd. iv. adhaec verba.
_ AvV. — Phafin deinde ingrtffi fat.
**«tfimmpo'fif, ZwSiW.W» xeni »*»
A"«"* Phafu fiwius efi Scytkue Aftzticae.
B 2 Sub-
JO DISSERTATXOI.
Subditidem fc. «, *«,©- 'EuP»ff ****£
stf Cr alter mEuropaprope paludem Maeott- demerTa^fluviumAv&OrvhcusmJr' oon.v. 1050. Anforteis^ P/i»« eftPtolo- maei? Situs aliquo modo conycnit • AnHypa- nis potius, ut Holftenius vult : m Not. «d Se- pt,! Urb. p. i4». Scholia5£S Ly^T^f V887. fimiliter *<>™ fl .2K.A*«.c,Sxu- 6«, 'amnI. JppellMurMtemColcbi cr *cy- tbae Jfiatki. Valerius Flaccus in imt. Jrgort,
. Scytbici quae Phafidts eras
jiufa fequi
Scltb. I 1.596,
Scythkum gem quaentis amnent.
&lib.vi.v.ii9. . . -
. Jam Scytbicos miferande ftmts , jm 1 M'~
dis amnem Contigeras - — - .
Sic Ovidius Medeae patriam in Scythia locat,
Metam.l.j. 195. ,
Attulerat fecum Scytbicis acomton aoons. Quod forte idem fuit cum veneno 1II0 bcy- thicocujus parandimodum tradit Anftot :.ae mirab.mdtt. Urbs regia Aeetae rcgisCol- chorum, Scythicaurbs dicitur Valeno Hac,co Arton.U. f>..zij.&ii*. comrtes -Medeae Scythides ^143- Colchis «f*» orae Scythl"
cae lib. ui.v.653.
Jam-
' '
DE PARAD1SO. 21
Jamque ratem Scythicis forfan JhtuiJJet in oris\, &Scythia lib. i. v. 745.
— Mox Scythiae fpoliis nuribufque fuper* bus
Adveniet.
VIII. Imo , ne quis putct minus pro- §* VIIL prie hancregionemScythiam appdlari, ohfcr-Pan!ae vandum eft primos Scythas in hoc Ifthmo^SZT fw.e iis terrarum anguftiis , quae fiint inter Cokhidem. Pontum Euxinum & mare Cafpium , ubi Pha- iis & Araxes fluunt, habitafle,& deinde de- mum fe effudifle in tra&us magis feptentrio- nales. En verba Diodori Siculi lib. 2.43. OU731 yx^ (2xu9<*f) td ph £| cc^xys ohiyw
TWTHoxvn %<iyan to Js ?9y@- «V piyahw jJ^€-
f*0v/flfcf ^ <^'|<*V KfQlijotyov. TO juW »V 57pWTBF
57w^J wv 'Agy&v Tnnxpov ihiyot kmtooxxv nvtv-
Hi quidem ( Scytbae ) *'# z'wh? parvam regio- nem poffidebant^ poftea vero paulatim auBiper virtutem virefque mult as regiones occuparunt , C7" W magnam potentiam gloriamque perve- nerunt. Antiquum vero pauci admodum nu- mero £r ob ignobilitatem contemti juxtaflumen ~0
Araxis confederant. Quae quum primae fe- des Scytharum fuerint , & ea regio aut Para- B 3 difum
12
D I
sseitatio I.
difum ipfum complexa olim , aut ei admo- dum fuerit vicina , ( juxta hypothefm noftram ) & ibidem genus humanum per Noachum, quad alteram Adamum , fuerit reftauratum, Scythis, cum A egyptiis quondam de antiqui- tatc contendentibus , ( quam difputationem Juftinus fufe narrat init.lib.il.) palmamtri- buendam eflfe exiftimarem. Sine dubio enirn. illaregio prope Araxen, ubi Scythae prima confedci imt , prius incoli coepta eft , quippe vicinior defcenfui familiae Noachicae ex area 5 quam remota Aegyptus. § ili.cb*. IX. In Colchide, & Scythia aurnm pro- rtlaeaa- venire non eft quod operofe probemus , quan- **>», "ty"* Joquidem aurei velleris inde rapti ab Jafone *w§ms. fabula neminem iatet. Notatu digna funtin hanc rem verba Strabonis Geogr. lib. x. FU-
$&£&£$& QetTVlM XflftT»7iTe/MjU2Vtflf *) ^«A«-
ii(ji*Mo* M&s, JE« pi k&I «*£*{** ofM>v»p»t
rW«y. -^p«^ ftfw dicmtur torrentes aurum dc^ ferre, quod barbari excipiunt tabults perforatis tr lanofts pcllibus, mdc jj&a eft aurci veile- ris fabula. Et fortajfe Iberes eodem nomine appelUntur , cjuo occidentales, cjuod aptid u- irojque auram inveniatur. Quibus adde tefti-
pionium
DE PARADISO. monium Appiani , de bell. Mithrid. fag. ia„ . edit. Stefih. qui Fompqum fuo tempore in Colchide vidide hos auriferos rivos refert in quos veljera villofa demergebant accolae, quibus ramenta auri minutiffima facile adhae- rebant, atque ita extrahebantur. Et tale fuif- fe vellus illud aureum , quod Jafon rapuit, idem opinatur. Scd ipfa verba Graeca habe.
4»iyp* <*q*avss. Kai ol <b&qikoi xd%}# fevns is *i ptvux Qccft fAol\oc ii ^ypot, ivi<r%QpzvQv BVTOitiKhiyvai. Kai tsixtqv %v i'rm to %pv- cipahKov 'a^'ts Si^. De Scythis Afiati- cis in genere Solinus , £.15. auro & gemmis affluum. Ita & Euftathius in Dionyf.tag,, j,. ' Xfvavv meg AVTcft ol %e!p#foi Ka&<p{fx<rt. Aumm apud illos torrentes defermt. Quin & aureas regis Colchici cameras & argenteas tra- bes Plinius inemorat lib. 33.3. Non parum hoc facitadauri Colchici commendationem , quod efluminibuscolligatur, atque eo magis conve- rt cum verbis Mofis 31E3 H)DH pttn 271^ Cr aurum iflius terrae bonum efl. Ita de illo au- ro , quod e fluminum ramentis eruitur, Pli- nius Ukixxiii. cap. a. nee abfolutius aurum eft) curfu ipfo trituque perpolitum. Quod eo magis ad rem faciet, fi confideremus Phafin flu- vium fuiffe rapidiffimum & profundiffimum. Oportet ergo optimae notae id aurum fiiiflc. B 4 Stra-
rum quo- modo ex gqutlone ventat. Job. 17-
24 DISSERTAT. lol.
Strabo lib. 1. "Hts Mtt** Q*fp*Kic IsvpTrat
Medea autem venefca Cr divitiae ejus regto- nis ex auro , £rc. memoriae proditae junt. Quin & de fuis temporibus teftatur Agathias lib. 1 1 1. hiflor. p. 71. fe nullam gentern vi- difle adeo cclebrem , itHitx n iiafioti! KM whvftet, opum excellentia & ' multuudwe, lo- corum opportunitate & abundantia rerum ne- ceflariarum & morum elegantia praeftantem. Nunc fecus fe habent omnia.
Tantum aevi longinquavalet mutare vetuftas.
X. Ad aurum hoc Colchicum non atten- derunt, qui crucem fibi & aliis fixerunt in his verbis Jobi , cap. r^.zi. 2Hf pflVD phi*1 ex Aquilone aurum venit. Quae ver- ba fimpliciter ita reddita & intelleda fenfum fundunt aptiffimum. Sive enim in Arabia five Palaeftina haec dixerit Elihu, Col- chicani regionem ab Aquilone utriufque fi- tam fuifle nemo dubitat : quumque aurum Colchicum adeo celebratum inter veteres fue- rit, & idem illud fub nomine auri Chavilae tanquam excellens depraedicet Mofes ; non video cur a iimplici fenfu haec verba detor- queri debuerint , ut viilgo faciunt & Judaei & Chriftiani Interpretes, qui per aurum intelli- gun't tempeflates claras ut aurum , vel nubes co- lons mini , vd ftrenitatem aurcamve lucem,
quae
J
DE PARADISO. ^ 25
quae oriantur ubi aquilo nubcs difpulit. Fuc- runt, fateor, qui aurum ipfum hie intellexerunt , fed per Aquilonarem plagam, e qua aurum venit > fodinas Pannoniae & Auftriae innui cenfuerunt. At tunc ex occidente potius aurum venire dicendum fuiflet , & illas fo- dinas Jobi tempore notas fuifle non poteft oftendi: nee videtur probabile. "Verum5quid opus erat omni ifta ambage* quum Colchis in' plaga feptentrionali , refpe&u Arabiae & Palaeftinae fita , imo & refpeftu Graeciae (quo fenfu Jifon apud Valerium Flaccum lib. y. de Cokhide,
Nee fama fefellit
Soligenam Aeeten media regnare fub arfto)
regio olim fuerit auri feraciffima , uti do- cuimus. Quod (i Mofes ipfe audor libri Jo- bi fuit, minus mirum eft, ilium qui Gen. 2. aurum Chavilae , i. e. Colehidis celebravit , hie fcribere , aurum ex Aquilonari tra&u ve- nire. Et credibile eft aurum Colchicum > utpote loco defcenfus familiae Noachicae ex area, & reftituti generis humani, proximum, prius innotuiffe, quam illud quod ex aliis ter- ns remotioribus petebatur,
X I. At de auro in Colchide vel Scythia , §. XL Dif- cujus ea pars eft , inveniendo non adeo videtuv ficaitas m hborandura, quamde IYH3 & DHBrn pK^X^- B 5 quae
I 1
: if
26 DISSERTATIOL
pUum pre. quae ibi quoquc inveniri tradic Mofes. Vi-
\tofomm' deamus quid per n^13 intelligere liceat, &
nommbus. ^n qUid per DHS7. Antequam vero in haec
inquiramus , juvat obfervafle plerofque Viros
eruditos fateri ? incertum effe quid per gemmas
in V. T. memoratas, & fpeciatim Bedoiach\dc
Schoham dcbeamus intelligerc. CI. Huetius de
hoc argumento fcripturus in lib. fuo de fittt
Paradtfi cap. xi . haec fateri non dubitat. Con-
fentiunt in eo homines eruditi nommum He-
hraeorum gemmis impofuorum ignorari hodie
figmpcationem , cbfervatumque eft ex gemmis f
quae in rationali fummi facerdotis erant , non
nift Sapphirum Cr Jafpidem fuijfe fua nomina
retinentes. Sed ajfeveraverim non fatis nos
certos ejfe gemmas quas Hebraei Sapphirum O*
Jafpidem nommant Mas ipfas ejfe 5 quae hoc
nomine hodie veniunt. Ludovicus Capellus in
not. Crit. ad Gen. 2 . agens de lapide Schoham,
Cujufmodi fuerit lapis tile certo non fcitur. . . .
xxx. interpretes transfaunt 5 ^pvAAiov, <r^#-
f&ySov. . ... quae mira eft hominum tllorum
inconfiantU Cr infcaiae bac in parte apertijfi-
mum argumentum. Salmalius in Exerc.Plin.
ad So\\n\xmpag. 763. Illud fcio tncerta tlla
omnia lapidum nomina ejfe, nee fatis not a ma-
gifiris ipfes. CI. Braunius in lib. de feft. Sa-
cerd. Hebr.lib.n. cap. v in. de gemmis
vefti Pontificis infertis afturus , non eft mi-
rum>
,
P A K A D I S O,
rumy inquit, ft inter res S. Scriptwae quae ex~ plicari nequeunt , lapides pretioji ponmtur ah auBoribusj & Hieronymum citat zAEzjcch.c. 28. fcribentem lapides illos magnam & le- gend & different! facere quaeftionem & A- ben Ezram ad Exod. 1$. fatentem , nullain fibi effe certam rationem interpretandi illas gemmas , & Saadiam eas tranftuliflepro lubitu.
XII. Quum itaque in partes abeant & In- §. XII. Be- terpretes & alii Viri Eruditi quorum interpre- dolac^^ tationes congcffit Cl.Braunius Itb.mox citat.p. ^Z^ 57 J» quo Le&orem remittimus , ne adum * agamus , liberum nobis erit , uti alii ante nos fecerunt , aliquam ex iis eligere , fed nee quamlibet (ne videamur hypothefeos firman- • dae gratia folum modo earn ample#i ) fed probabiliffimam. Communis Judaeorum o- pinio eft ( ita fcribit in Lexico fuo Q. Bux- torfius) IWQ effe Cryftallum. ItaRafchiad Numx\.7. 7»DHp «"hlD pN W rfTVU Bedolach eft nomen lapidis pretioji 5 Cryflal- U. Ita & Elias de Pomis in Lexico. Grae- ci Interpretes Alexandrini Num. xi, 7. tran- ftulerunt quoque a&pvWAov , quamvis altera Joco (non enim nifi bis in V. T, legitur) «vfl^x*. Non placet tamen ea veriio Cl.Bo- charto, qui per n^lD margaritas, non cry- ftallum vult intelligi , Hierozoic/P. 1. pag, ^74« ob duplicem rationem, quarum prima eft»
quod
■Jl1 I I ■■ «
»
v.
S.VII
28 DISSERTATIOI.
quod terra Chavilac, in qua Bedolach invc- nitur, fit pars Arabiae ad Catipham & Bachrain, ubi non cryftalli fed margaritae eruuntur. At- quinegamus terram Chavilae ibifitam fuifle, quod fupponit Vir Eruditiffimus : & rationes ante dedimus. Altera eft , quod Manna di- catur fimilis colore fuiffe w W*X2 , ergo , ait, Bedolach non eft cryftallus, nam Manna co- lorem cryftalli non habet. Ego vero non vi- deo cur Mannae color dici non poflit conve- ning cum colore cryftalli. Nee enim licet ar- gumentari hoc modo; quia hodierna Manna ( licet & hujus plures fpecies fint & nonnul- lae fatis ad cryftalli fplendorem accedant ) mar- garitis fimilior eft quam cryftallo , ergo ilia quoque coeleftis Manna ita fe habuit. Nam ilia erat miraculofa & longe alterius naturae ; quippe non ex plantis fed humo legebatur, radiis folis liquefiebat , maxima copia defcen- debat 3 ut tot hominum millibus in cibum fufficeret) & die Sabbathi non defcendebat, 8c mola tundi poterat , fie ut plane fuerit ilia Manna a noftra diverfa. Atqueideo tarn ac- curate defcribitur quia differebat a vulgari. Quidni itaque& illi cibo coelefti major fplcn- dor & convenientia cum cryftallo poterit tri- bui ? Non video quid obftet.
XIII. Reftat , ut Scythiae noftrae Cryftal- Um lum vindkemus, oftendamufejue ilium & ibi
mve-
:„
DE PARADISO, 2$
inveniri. Seythiam Afiaticam defcribens So- Scythke linus cap. xv. inter alia haec habet. Iflic Cr optimum eryflallus , quern licet pars major Europae Cr particula Afta$ fttb'mimftret , pretioftjfimum ta- men Scytbia edit. Cujus rei ratio datur , quod ibi optimi fint, nbi maxime hibernae nives rigent, quod de Caucafeis Colchidi vicin.is aliifque fupra Pontum Euxinum & mare Caf- pium optime poteft intelligi. Ne quis au~ tem putet, quum Cryftallus in Scythia A- fiatica invcniri dicitur, Scythiae illam partem, quae Ba&rianae propior eft & orientalior, de- berefemper intelligi, fciat etiam ad Thermo* dontem, fluvium Scythiae, & ipfum Phafidi proximum, quique fe, perinde utPhafis , in Pontum Euxinum exonerat , cryftallum ma- gna copia inveniri. Ita Dionyfius in Pereg, v. 78 1 . de Thermodonte.
Illius autem fluvii circa frigidds ripas) Secabis cryjlalli purum lapidem veltiti gla~
ciem Hibernam. Unde & ipfe Thermodon tyu^'AA©* olim diftus eft. Licet Auftor libelli de Flumin* & Euftathius in SchoL in Bionj/f* aliam ratio-
nem
~
wm
XMps Scho- ham eft Smarag-
dufe
■
50 DISSERTATIO L nem proferant , quod k. ^ 3-|p« 7njrcrsia4 $ ipfa aefiate congeletur.
XIV. Denique & circa Phifonem inve- Drwn pit lapidem Schoham Mofes tradit. De quo muka diipntatio eft. Qui variaslnterpretumfententias confcrre vult , CI. Braunium lib. cit. adeat. Hieronymus in Epifi. ad Fabiol. DiT^ fcribit ab Aquila & Sym- macho & Theodotibne Onychinos , a Septua* ginta Smaragdos transferi. In noftra au- tem verfione r lxx. quae non plane eadem eft cum antiqua ilia fed ex multis confarcina- ta, Exod. 28: 10. 27. & 39. 6. crfxoi&tyfQv vertunt, & Gen. 2:12. A/jav n^iwov , gem- mam viridem (eft autem Smaragdusviridis & per excellentiam A/0©* ?rp#<nv<grdicitur) fed alibi aliter. Epiphanius quoque in traB. de xii. Gemm. verba Moiis Gen. 1: 12. citans Ontyn transfert Ai^o* «rev sirp*<nvov. Quibus adde, quos Vir Summus, P. D. Huetius, in tra&atu fuo de Situ Paradt/i p. in* citat, au&orem verfionis antiquae Italicae , Fufe- bium, Severianuffl, Ambrofium, Augufti- num &pluresEccle(iae patres , qui lapidem prafinum vertunt s licet ipfe fateatur nihil cer- ti de lapide Schoham proferri pofle. Atqui DHsy, unde DHEf Schoham vidctuv duci,w*- grum , uti > «cuu Arabibus nigrum 9 fufiunt9
^
tene~
it
DE PAR A DISC. |J
tenebrofum notat : quomodo hoc convenit Sma- ragdo , qviem virere in confeflb eft ? Fa- teor : at notari meretur optimos Smaragdos eflc9 qui maxime ad nigredinem accedunt, quum (cilicet viriditas corum nigro obfufca- tur & tarn fature viridcs funt , ut fere ni<ni appareant. Ita Ifidorus. Smaragdus a nimia viriditate dicitur : omne enim fatis viride a- marum dicitur. Nullis enim gemmis vel her- bis. major hoc aufteritas eft.
XV. Et optimos hofce, five aufteros Sma- ragdos in Scythia , non fecus ac WT2 , cry- ftallum, inveniri Plinius docet, lib. nxxvii. cap, v. Nobilijfimi Scjthici , ab e a gent e in qua reperiuntur^ appellati: nullis major aujleritas9 nee minus vitii : & quantum Smaragdi a ce- teris gemmis diftant , tantum Scythici a ceteris Smaragdis. Solinus de Scythia Afiatica lo- quins , quam appofite ? cap. xV. Smaragdis hie locus patria efi , quibus tertiam inter lapides dignitatem TheophraJIus dedit : nam licet fint Cr Aeqptii Cr Qhalcedonii Cr Medici <2r Laconici , praecipuus eji honor Scythic'is. Ni- hil his jucundius nihil utilius vident oculi, Tertullianus in lib.de refutr. corn is propterea Scythicas & Indieas gemmns folas celebrat, quod optimae eflent pag. 5 7 8, ed. Rigalt. At<* queitaputamusliquere, quis fit Phifon , Pha~ fis nimirum, fluvius Scythiae , regionis , in qua
ODti-
f XVI. £luvtus G'thon efl
jiraxes*
"^"
52 DISSERTATIOI.
optimum aUrum & cryftallits pretiofiffimus 5 & Smaragdi praeftantiffimi , uti probatum dedimus ; fimulquc nos voces n^O & DHt^ non fine exemplo , imo juxta opinio- nemEruditifTimorum Intcrpretum , tranftulifle.
XVI. Pergamus ad alteram Paradifi flu- vium , quern his verbis dcfcribit nniH D^l
tip rw ^o r« aaion t*vn \vn wn
qui alluit Mam terram Cush. Nomen hujus fluvii prM derivaria FTtf erumpere , /?>Wm? a CI. Huetio cap. xii. libri laudati & aliis obfervatum eft, fie tit plTJ notet fluvium, *«* mitt, qui erumpit. Unde a Jonathane i jfog. 1: 3 j. per RY?^ i.e. «wj«»* transfer- tur. Utuntur eadem voce y^s^AA» prVJPer- fae pro fluvio majore & dicunt e. g. prTJ p3p lirVJ DT?» flumen Araxes jlumen Gan- ges, quamvis hodie pro folo Oxo, fluvio celebri Chouaresmiae , vulgo accipi foleat. Hie au- tem Gihon nobis idem fluvius eft , qui Araxes Graecis&Latinisdiftus, hodie <j"j$\ ^rras accolis, modo Armeniae, modo Scythiae, fluvius appellator, & Cyro mixtus fe cffiindit circa grad. latitud. 40. & long. 85. in mare Cafpium. Quemque Arrianuslib. vii.de exped. Alex, inter maximos Afiae fluvios recenfet. Ut
pro-
be paradiso. 33
hoc ftatuamus facit non tantum ipfaSyftema- tis noftri i^atio , quod fonteS alicujus fltiminis propiores fontibus Tigridis , Euphrates & Pha- fidis nu/piam invenit, fed mira convenient!* rtominis \)TVS cum Araxe. QuodenimGi- hon Hebraeis fonat , idem <j* >5 \ Arras vcl
c£/! ^w ( nam & ita fcribitur in M.S. mea Geographia Perfice confcripta ab Abu!- nafen SaadlbnAli, ex provincia Sjursjan o- nundo, & aJiis) accolis, fc. prodeuntem, profluentem. Eft enim vox Perfica duda a CJj-A-u^ prwemre9proflucrci notatque in ge- ntttfluvium, fed ufus id nomen huic fluvio per eminentiam attribuit.
XVII. Hoc obfervaffe utile eft ut intelli- §. vxtL gamus cur multos Araxes memoraverint vete- PluresA- res, & quomodo nata fit illorum tonfiifio, r*xfs? un de qua omnes fereCritici & Geographi con- *° queruntur. Sc. Araxes nomen generale eft, quod quemvis fluvium notare poteft , & o- mne quod profluit. Hinc Veteres Graeci quum viderent flumeil , rogantes , quomodo id appellarent , refponfum tulere ab accolis ^fj^\ Arras ( Graeca terminatione #'p«!w vd'Apo'^?, nam & ita fcribitur ) i.e. flumen» Qiiodquumilliputarent efle nomen proprium G ejus
—
»-"
■k
3ia
U d I SS E R-T A T I O I.
ejus fluvii , multos A raxes in Armenia & Per- fia finxere. Ita praeter hunc Araxen Ther- modonta, qui fe inPontumEuxinumeffun- dit, etiam Araxem didum tradunt Graeci. Ita Scholiattes Apollonii ad Argon. L 4. 'A- p*&ff mrupot Zxv#tf. MurpoJ»^ &&
4)u«v,A«j«*m- Araxes fiuvius eft Scythiae. Metrodorus autem de rekTigranisTkermodon- taetiam Araxem did ir adit. Idem, veliidem, -*4 /1*. 2. 'Af*'!^ lKflBA«« w ffpoTggov o>«vu- p*^ racWVA^vI^W (Thermodon) olim Araxes appellabaiur eodem nomine quo fiumen Mud quod ex Armenia fimt. Curtius ffuvium ^a^Ja? Bendemir , qui Kb- chram ( ubi olim Perfepolis) praeterlabhur, A- raxen quoque appellat, lib. v. fjujus (Perft- polis ) vefitgium non invenintur nifi Araxes amnis ofiendereh Haudprocd moenibus fiu- xerat. Ita &Strabo lib. xv. <©£** ^vT^.ffr- mi9svA« w 'As*frvMGvirprope?erfepolinA- raxen tranfiit { Alexander )i & DiodorusSi- eulus fere iisdem verbis. Herodotus /#. 1. Oxo Maffagetarum termin© hodie fejy#*^ Sjihow, Araxisnomen dat. Ita & Dionyfius- in ne&wy- ^- 73 9-
T*£
BE P A R A D I S O. 35
Is? ii per wTohtw Je ni^v xeA*JovT©- 'Af«|jj
Poji hos,(Bzftros) orientem verfns^ trans*
frementem Araxm Mapgetae dcgum , > qui vduces emktunt ft- gin as. Meminit& Scymnus Chius cujufdam Araxis, e quo Tanais ortum habet , quern diverfum ab Araxe Armenia* credidit his verbis. Etc %v o Tavoug ^7rt) J mtUfxS AasSW*
Ira metrum difponit , qui primum A^ma Scymni edidit , Lucas Holftenius ,
' Mifcetur Mi (fc. paludi Maeotidi) Tanais
amnis^ Cr capit Originem fuam ex At axe flttinine* Ad cujus loci intelle&um haec verba Arifto- telis in MeteoroL lib. \.c\-\. multura faciunt. EKfdfixv (n^pwa^/o-g) fU<nv a/hoi n otto-
%w. T#t« S* o Tdvous ^mc^l^Ttoj pig& ®v j «V twj Malum hifjivtjv. Ex hoc (mon- te Par op ami fo) flaunt & aliifluvii, BaBrus <?* Choafpes Cr Araxes. Ab hoc ant em Ta- nais > pars ejus exifteriSy in Maeotin lacum efc fmditnr. Error inde natus videtur * quod Jaxarcem (qui & Araxes nonnullis didus C 2 eft?
56 DIS'SERTATIOL eft, quemque Scythae Silm appellant, «eftc Plinio Ub.vi.c. i6.ubilege Sihun^ y^a*» ) Alexander & milites ejus Tanain elTe pntave- rint,uti PliniusiW. &Plutarchus. Nee ahum videtur Alexander innuere, quum apud Plu- tarch, or At. pofl. de virtut. Alexandr.^ pag. ,,5< artifici, qui montem Athon in fta- tuam ejus formare volebat , refpondit , i{*e i\ • K«uW@< **Z» w i» '*¥•{* >$J*:
i»ymt «Wv«. ^e Cr Caatafw monftabit €T Tanais <CT Cafpium mare. Hae funt meorum cperum imagines. Nam verum Tanain noa vidit , licet Plutarchus ibidem pag. 341. icnbat contrarium , ut & Curtius 7. 5. & M, <*• c 4. quofdam efle quiMaeotim paludem in mare Cafpium cadere putent. Sed confunditur ita Jaxartesvel Orxantes vel Orexartes (nunc Sihoun) cum Tanai, quos refte diftinxit Ai- rianus lib. it I. Sic paffi funt fe decipi Ve- teres, nomen Arras, quod fiuvium in gene- re notat, accipicntes pro nomine hujus 1II1- ufvefluvii. Araxen Armenicum exeipio , qui x«t %oxtu? ita didus eft. Eodem modo & aliis nominibus decepti funt : nam cum & *.)\a ojj fc*3*"*> J?«wi«w Pcrfisnotaret, quidam fluvium nomine proprio p'»j«»*» did Perfis (ita paulum flexerunt vocem Perhcam
DE PARADISO 27
ad morem Graecum & abjecere D , uti Azotum exAfdod IH^N, &c.) memoriae prodide- runt. Eft autem hoc idem cum (j^JJ Araxes 5 i. e. fluvius. Vide Arrianum in Exp. Alex. &Illuftrem Salmafium in Exerc. Plinian.pag. 846. qui fagaciffime odoratus eft eundem efle fluvium Araxen & Rhoganin , fed ex lingua Graeca explicare convenientiam co- natus eft, eo quod *f *'£*(/ perfringere , per- rumpere idem notaret ac jurf ruptura. Sed nomina fluviorum Perficorum tutius meo ju- dicio ex lingua Perfica petuntur. Ibi autem Araxes 5 & Rogan notiffimae voces font , quae fluvium notant.
XVIII. Dum hunc errorem caftigamus in § XV1U voce Araxis commiflum , & veteran Geo- Plates Cj graphiam hac confufione Araxium libera- r**nde? mus, idem de fluvio Cyro , qui Araxi Ar- menia) mixtus fe cum eo exonerat in mare Cat- pium monere confukum ducimus. Scilicet Cor , ( ita jam Texeira monuit in Itin. fed ufum ejus obfervationis non oftendit ) addita Graeca terminatione x^'p©- ( ita Dionyf. fcribit ln <s&t>iy. Et Strabo Kvpov quidem appel- lat fed & olim xogov di&um memorat lib. xi.) vel xaj©-, aut JcOp©- , fimiliter flu- vtum notat & quidem ordinario minorem , quamvis per eminentiam Cyro Armenico de-
C3
tur.
sis
DISSERTS IO
§. XIX. Terra Cut
jegio Cuf- faeorum.
tur, qui Araxi eft proximus. Hoc quoqtie quum noa attenderent veteres , plures flu- vios nomine Cyros prodidere, (imili .errore ac in Araxe commiferant. Pad modo in Perfia nomen proprium fluviiOateii fecerunt, quod audirent fluvium aliquem ibi -JSj 'oudi did, quod flumen quodvls notat, & undeBaetisj^£=^1 ^j Wkd, fiveut Hi^ fpani fcribunt, Guad Alkebir ,$uvm magmis diftus eft. Meminit Oatis Ammianus Marcel- Hnus lib. yam i . Fluvii vero multiper haec loca ( Sufianorum ) difcwrrunt , quibus praeftantior Dates , cr Harax ( qui aliis addita termina- tione Graeca Araxes) cr Me feus (nomen fortaflc duftum ex ^ij&A "Mefihercan qui fluvius eft Sufianae praeterfluens urberra Asker macroum) per arenosas anguftias , quae a rubro probibem Cafpium mare , aequoream \ nmlthudinem inund antes.
XIX. Defcribitur porro Gihon a Mofc » quod alluat vel cingat, ( ex parte fcilicet > a- lias enim oporteret & terram Chavila quae a Phifone cingitur, & hanc terram infulas fuif- fc) terram Cms END rttf.... Quod nomen mihi videtur idem effe hoc loco ( ill V. T. libris etiam aliter accipi non nego ) cum re- gione Coflaeorum aut Cuffaeorum , quae pon
longe
BE
PARADISO.
Jonge fuitab Araxe, ie.e.Gihone juxtano- itram opimonem, Ut autem darius id H- queat,videamus ubi Coflaei colfocentur a ve- teribus hiftoricis & Geographis. Polvbius quidem Hiftor. lib. v. eos in colere loca cam- peftna & plana Mediae tradic. Cingi autem Araxe ab una parte Mediam, quae hodie fere Adherbez/an appellatur , manifeftum eft ex Mappis Geographies, & teftimonioAppiani Alexandria deBell. Partb. ita fcribentis circa hnem pag. itfg. edit. Stepb. hr„ „>6> W • w Af «fa mmfijv i,K0V J$ov$ Unilm x, 'hf(Ai- Waft. Sexto die pervener tint adfluimm Araxem^ qm Mediam difierminat ab Armenia. Strabo hk xr. Coflaeos Mediae pro^imos efle , & quidem ab oriente', fcribit , fie ut videatur eos m montibus collocare, qui in provincia Dei- lemprope mare Cafpium inveniuntur, &re- iugia gentium latrociniis & excurfibus dedi- tarum dm fuerunt, uti hiftoriae Perficaelte- itantur^ 'Otfiru, «T ^ 4/ ^ fu ^ „ n«f>«/«v fcj) to"? Koosodm %tn *t,;&xw* «tyttxmr. Terminatur (Media) ab oriente Parthta cr montibus Cojfaeorum, hominumla- trocmiis ajfuetorum: paulo ante fcripferat uW« ™ My^^ * * Ktosaiw. Supra Mediam eft Coffaeorum regie. Quumque etiam referat Coflaeos dona accepiiTe quum Rex Perfarum fccbatams (quae urbs creditur nunc Tabriz C 4 dici)
40 D 1 S S E R T A T I O I.
did) Babylonemdefcenderet, videntur etiam incoluifle eos montes, qui in confirms lunt Adherbezjanae & Iracae Perfarum ( loquor utinuncPcrficJf folent)quae WU^ jf reiio momana hodieque appellatur. Diodo- rusSiculus Awn. cap.cxu ^preffeCo- faeosincolere montanos Mediae tradusfcri- bit his verbis. O f 'A^Wf^ w Ko«r- „/., rf»«fl«™» iff-T^rt» it «?™ *TJ
gov «««.x» f* ™ m«*« ^ ^7»» *-
lexandermtem cum expedho exeratu Cajfaeos^ m fame negames, aggress eft. Gens haecfor- tltuL praeftafis rr.ontavaloca Med.ae mhak- tat , conBdens locorum difficulty , &c. Ar- riannsinHift.Ind. M-'«£«» f"» nejw. «tt- «vk{ oJx&oi Mjff« W »«'» KflM8T J8M; «W M$ H««" » torww "if T, ' Perfas accolmt , Gtfi» jW«*«. Idem lib. vii. de expeditione Alex- Cofi&eos voc*
^vllw, bcllicofiffimt. StephanusCof- faeos in Perfide lock, fed nullo veterurn, quod fciam , praeeunte. Kowto f4<^ n?«f; ** 2tm<C«i» .?. o.' oJxbmk Kow*&i. c»y- fcT,' pars Perfidts. Strabo Uk i^. Tncolac Cojfaci. At Strabo Coflaeos non collocatm
DE PARADISO.
Perfide, fed in confirms Mediae & qtiidem ad orientem, Hos Plutarchus , ipfum no- men #D Cm , quo Mofes ufus eft, ex- primens, Knfftmias^ (quod ibimale fcriptum efle>pro Koirra/s^opinaturCLBlancardusin not. ad Arrianum de exped. Alexandr. lib. vn, pag. 475. ego non mutandum cenfeo) ap- pellat in vita Alexandri. Poftquam enim re- tuliflet Hephaeftionem obiiffe quum Ecbatanis eflet Alexander , ait hunc Cuflaeos effe ag- greffum , rS niv&xg vm^yo^ioc to» mhifAta^oi" fesv@- inl fyguv ?t| Ttvvyyzaiotv ot\^a>7T03y i%%K~
qSqiov itmvQd-slm ^ hello ttfus tit do lorcm leva- ret , ficut ad venationem hominum cgrcffuS) Cuf- faeorum gentem excidh O* omnem internecionc delevit. Quum enim CofTaei Ecbatanis effent proximi > cur Cuflaeos quofdam a Coflaeis di- ftinSos fingeremus? Et diferte eandem hanc expeditionem Alexandri poft mortem He- phaeftionis narrans Arrianus lib. y 11. not- gouw Cojfaeos illos w)cat , ne quis dubitet eof- dem efle x«<r<r#<W & xotfecuss : & ita eorum regionem & mores defcribit. "Ev3w <ty e|s- Xounv xvietTcu, &)n Kc<r<reu%g 9 ifa@* HtXtfum*, a^uopov toT *Ov|*W# 'Etc* S\ ofi&oi ol ¥Lq<t<touqi3
g£mf «&J00/, jj Q7TM »V <&OXwf$ SWSW* *** C J T»
4,2 D I S S E R T A T I O' I.
|uv Svvdpei etyimv 3dn%€i%SiiTUf* 'A^a9wt»v
|3/ov ttffiw 'AAsftfv^p^ ^e e£e7Agv <w/jrJr •w €0v©- , jww«sp XWfkm®- s&T&au?. Dein expeditionem fufcipn in Cojfaeos ■', gent em bel- licofam ZT finitimam Uxiis. Hi montes in- colunt&locamunttai quum vis externa eosag- greditur ftatim fe in fummamontium recipimt* aut diffugitmt, qua cuique integrum efl in Uca quae ab exercitu nequeunt adiri, Ubi autem buftes reccjferunt ad Utrocinia revertuntur^ Xyvitam hac ratione tuentur. Alexander au- tem illos , non obftante hyeme 5 fedibus fuis eje- cit. Similia fere habet Diodorns Hijlor. lib, xvii, c. cxi. Exquibus omnibus teftimoniis inter fe collatis liquere exiftimo, Cuflaeosvel Coflaeos gentem iatrociniis & excurfionibus aduetam tra<Susmontanos& ipfius Mediae5& Mediae vicinos, incoluiffe. Atque ita A raxes i. e. Gihon nofter5 proximus & celeberrimus fluvius eft , qui ilia loca montana Mediae cir- cumits fie ut merito defcribatur, quod cin- gat terram VM Cus , vel Cujfaecrum , Kx<r~ exlw. Nee ulla9 qvod fciam , in tota Aiia gens eft , quae nornen Mofaicum &"D Cus tam dare exprimit. Qiiare ipfi hue quafi ma- nu ducirnurut hanc , & non aliam 5 regionem per terram Cus intelligarnus.
XX»
DE PARADISO. 43
XX. Tcrtium fluvium his verbis defcribit $.xx f/«- Mofes Gen. 2: 14. ^/B>n ITlin C*g 'Ul -,?p"\n o~ nomen tertti] fluvii eft Chid- dekel T* dekel Crc. de quo , uti & de fequente , non tot g' u\ dicenda funt , quot de Phifone & Gihone, quandoquidem inter omnes fere conftat 5 per Hiddekd indicariTigrim,pcr Frat Euphratern. Nomen hodiernum *1ai> Dizjelat non mul- tum ab antiquo ^p^pl recedit : modo adfpi- rationemfortiffirnam n tollamus : literae enim reliquae *?p"! quam conveniant cum t^
unufquifque facile videt. Et ipfum nomen Tigris ex Chiddekel dudum eiTe (quamvis hoc mirum vidcatur hominibus qui in vocum etymologiis indagandis rudes funt) fagacifli- me deprehendit CI. Huetius, quum ablato ,n (quam adfpirationem pronuntiare non pote- rantGraeci, quare folebantab/icere) &mu- tato L in R cujus rei fexcenta exempla funt, & D in T,habeamus ex "?pW forma- turn *)pn Tier , & addita terminatione K- cris & mollius Tigris. Arabes tamen , reve- latione Divina deftituti, quae nobis veraspro- dit rerum antiquiflimarum origines, & nomina &X a, j a J.^i> Dazjala> operire deriyant, Tigrimque ita dici volunt quod terras non- nunquam aquis fuis operiat. Graeci & Ro- man! Tigrin Perfis fagittam dici, & fluvium
hunc
44 DISSERTATIO I. hunc a rapiditate curfus hoc nomen adeptum efle fcribunt. Curtius lib, iv. c. 9. Aceleri- tate qua defluit Tigris nomen efi tnduum quia Terfica lingua Tigrimfagittam appellant Mar- cus Terentius Varro Armenicum vocabulum e(Te fcribit lib. 4. de ling. Latin. §. zo. T/- £w qui eft ut ho , qui vivm capi adhucnon pomit. Vocabulum e lingua Armenia. Nam ibi crfazitta, CT quod vehementi(fimum flu- mn , dicitur Tigris. Strabo Medicum efle nomen fcribit lib. XL >ftS Tir fagittam Per- ficenotat, & inde vox Tigris non multum rece- dit Hefychius autem Tigrin Judaeis diet 4 o<>x- Set narrat, confundens cum Tigride Luphra^ ten , in voce Tfc*. & »n voce «MM Euphraten Judaeis appellan ^ ?p™ fcribit, pudendo errore. Hie ^««T
quodoptimecumnoarabypoAeaconvemt^ fluvio enim Paradiftaco ortus "pin «*to,J&«*, verfus Affyriam , vel ad ejus orientem. At juxta opinionem maximorum virorum , qui l in _Mefo- potamia Paradifumlocant,non poteft dici 11 ,H Lex viciniaParadifi verfus , vel ad orientem AlTyriae, nifi ilium fluere retrograde, ordine ver- fus fontem fuum concipiamus. Non iatista- cit, qui dicit flttl ka debere accipi utt nos vuleo dicimus,fed vulgari tantum non accurate
7 licet
D E P A R A D I S O. 45
licet prppriejaColonia Agrippinahuc fluat: nam itanon folet "pH unquam in facris literis fu- mi : & haec quoque difficultas eft quam CI. Goufletus in Lexico fuo jam propofuit ,p. 5 8 5 .
XXI. Quarti fluvii nomen his verbis in- §.XXI.Fi®~ dicatMofcs, D1Q Kin T31.1 TOT1 & ***&**> fiumen quartum eft Frat. Nee de hoc notiffi- ™de£iC~ mo flumine multadicarn, quum neminidu-^, bium fit, quin Euphrates innuatur. At unde praefixa Syllaba Ev ortum habeat , non puto quenquam docailTe. Multi ex male conjun- ftis verbis Mods mfl K1H a $g*V, <ii fu- 4>{*iw derivant. At illi fingunt , quod de- monftrare nunquam poterunt , illos 5 qui flu- vium huric primo Euphraten appellarunt 5 le- gifle facras literas. Et (1 legerunt, an adeo rudes fuere , ut nefciverint &1H effe prono- men ? Inutilis itaque talis leftio eft. Et ft vel unus ita deceptus effet ? num credibi- le eft omnibus Graecis & Romanis id no- men potuiffe obtrudi pro Frath ? Dica- mus quod res eft. lj\ Ab & A Ah vel Eu , a quam notat Perfice , & folent Perfae no- minibus propriis fluminum eamvocem addere, Sic Nilum appellant , aquam Nils <_>&** Nilib , Indum c^i>a£ Hind A , aquam Iridic & fimiliterdixere, aquam Frat j It* ^ Non eft quod quis mihi objiciat 3 ergo $v de-
buifle
■
46 DISSERTATIOI. buiffepoftponi,& did <t>£«3w/3 vel tyafr', quia in exemplis a me produdis vox aquae iJ\ vel f\ ubique poftponitur -: nam & alia exempla funt in quibus A praeponitur , quod docent nomina duorum fluviorum Armeniae, A Uzjh , & <* Serab > Sui circa Urban Tabriz unum alveum formant , qui lllam ur- bem praeterit, A Azji di&us, & m lacum Siahi fe effundit, a cujus fluvii oftio duarum p'arafangarum fpatio abeft oftium fluvu ditti A Hadi H«r«mi. Praeterea deprehendi ve- teres Perfas , quum duo nomina iubitanOva in regiminefunt (loquor cum Grammaticis) nomen regens facpius praepofuifle , contra ac hodierni Perfae qui illud poftponere foent. Sic GantMuU o7xo» K«/*h'a* Perfae olimdixe- runt , telle Plutarcho in Alexandro , & Strabo- ne lib. xv. ubi tfU. domus praecedit, & to CW*fubfequitur. Hodieautem lii*. domus diet vox potto, & £►* CW«„ prior. Ex eadem origine videtur petenda exphcano vocis HjpJhos, quod nomen eft fluvn in Cteuae Indicis. Q^ae autem il le pro Indies habetpleraque Pevfica funt, « P ""*>«* exem- plis poilem demonftrare. T~«* -J» Graece, ut ille «ansfert, notat <p8f«v ™
»' «>3ci . ftrmmm bona. ty\ «^
D E
PARADISO. A j
Perfis fignificat commodum, Militates. prae. ponevocem^ Eh, aquam > aptiffimum erk nomen fluvii ^J\ aqua uttliffima , quod idem fere eft cum <pi^ *&m ^ a>^ Nee aliunde £« in voce **«/<&. quod a]tc. rum flimi Choafpis nomen eft , qui Sufa praeterlabitur & fe exonerat in finum Perfi- €um',videturpetitum quam qxj\ Ah vc\Eh, aqua & g^ lutum, quod & fono & fignificatio- convenit cum noftro Kley , fie ut notet flu- vium, qui per folum lutofum , Kleygront,&z- oirrit. Sunt enim loca Sufianae & ipfa Per- iidis litora ibi paluftria tefte Strab./. 24. Nee obftat, quod aqua ejus tanto opere celebre- tur, ut Perfarum regibus unice in potum fue- rit eleda , uti Herodotus , Strabo lib.xv. Aelianus lib. xn. 40. & multi alii tradide- runt. Nam & Nili aquam lutofam 3c turbi- dam fuiffe conftat, unde piK*g & "a/^ttt®^ Graecis , Melo primis Latinis , Hebraeisl )n& niger , tui bidus, Jerem. 2:18. didus eft , 3c ut quibufdam videtur Na A©- 7rao* to *i*¥ f%Vw «>«>, ab novo' limo, quern quotannis defert :iJ deV&od<x.4Hb.W. ix.p.^6. Attamm lila dulciffima fuit & in deliciis Regum Ae- gyptiorum, qui illam omnibus aliis aquis prae- teebant, ficut & inAflyriam ufqueadBere-
niceo
DiSSERtAtIO I. niceaaquamNiloticam in vafis defem cura*
cedinem foam, apparet quafi ftanno aitpkja-.
Arriano in periplo Ponti Euxim. Etnos lpU tTedmut in his regionibus aquas , quaeper LTumTatofum fluunf, maxime fi coquantur quod faftum effe aquis Choafp.s five Eulaei Tequam iny^diffi^ntut . Jggg; dotuU. u faepe dulctores , & ™™™$ efle iis quae perfolum arenofum decurrant, k tvldeaTturpuriffimae. Nee eft , quod qvus ugeat Choafpis five Eulaei i ( quern pro eo- deShabeo CI. ****** ^ m ^
mini ex J\ A& Schoab, Regis *qm,v^
turfaaum, undcTibullodicitur
. retia lympha Choafpes.
ad imitationem vocum Lorafpes , Hyda - nes &c ) aquam a levitate commendan, Pquum fi panes terreftres & lutolas habue- |t permixtas, gravior effe debuent ah* a cuispuris. Nam faepe pondus ad bonua- ?cm fquae nil facit, uti lueulento exernplo j o* bat Athenaeus loc.cit. &aquahaec Choafp a luto fuo purgabaturindecoaione, uu &Ja
o e paradiso. 49
Nili 8c Phafidis quae fimiliter a tenuitate & clantatccommendatur, fed alimo & lutofuo purgata. Ipfa enim Nili aqua limofa & tur-< bida vanosmorbosefficit, utHirtiusdebello Alex, fcribit, fedideo Galenus monet lib. i. «W. earn limo fuo per decolationem effe liberandam : & hodieque Aegyptii antequam Nihaquam bibunt , earn limo fuo liberant. tit & ahud Euphratis nomen m&pis s*'rt quo appellatur in libro Baruchi c. i .v.^nam S»i 0^a« eft nomen territorii Babylonici.
XXII Reftat ut oftendam fontes quatuor S- XXII, horum mfignium fluviorum fibi mutuo via- r°Ki'< h" nos admodum fuiffe , ut ita commodiffime /am fla'
2S2??^ ollm.ri§a™' ortum trahere potuerint. Generatim quidem obfervare li- cet in Armenia omnes colloeari. Phafidis fon- tes ibi beat Strabo lib. to 'o <p«'„f ^
^gmm^men ex Armenia originem dueJns. «J.lib.ix. n^oiJl «ufr rff*& &J£
plwsfumtnJUregione {Armenia): celeber-
n™«fr>M4'<rLjcus. DeeodemDionyf.
Atf«tO!t>®> ii TfSr» «V $«0, -a^j-
Pr/W w«w ^^ (X mm.h A
Araxes
m*m
CO* DISSERTATIOI. Araxes quoque in Armenia oritur. Planus Hb vi 1 9- ubi fcripferat Armenian, funderc Euphraten & Tigrm . pergit. *™«£* Jntc oritur quo Euphrates vi. mil pajfuum SftW Srrabo ilium montem . *A&vno- xninatlib.K.i. «o'aC®.,«« " S» ^ teV^xJ. PlutarchusinPompejofimi- w.JrlxesexufdemcurnEupkaiehc'sormr.
Arrianuslib.vn. V*»»* '* TZ «, Araxen ex Armni* ftuenttm. Ita Pet- fa quoquc Geographus rcccntior. Sed . inlpc- aio tabularum Ptolomaei, & anarum id fans cdocet. Si quis vero de vicinia fonuum Eu- phrates & Amis ex uno monte onentiurn Fpeciatim aliqua legere vult CI. GoUumadeat in eruditiff.notisad Alfragan.p. H7- *«£ tes autem Euphrates & Tigris in Armenia effe ex teftimonio Plinii , quod modo indicavimus, & Diodori Siculi lib. a. Hift. cap.xi. liquet, nee operae pretium eft ei rei immorari. § XXIII. XXIII. Vicini funt , non tamen idem mm Htm fons-Tieridts & Euphratis , uti veterum Ueo- /•"T*-'- graphoram praeltantiffimi teftantur quamvis "' Lucanus & Boethius contrarium fenbere vi- deantur, & unum fontem duobus fluminibus adfignent. Ita ille lib. in. v. ^ 5^-
atJ f brat is,
""^ E P A R A D 1 S O. * t
Quaque caput rapido tollit cumTigridzm^ gnus
Euphrates, quos non diverfisfomibus edit
Perfts, ar incertum tellus ft mifieat armies
Quod potius fit nomen aqms. ~_ Hic autem lib. v.deconfel.Philof.mzt. r.
Tigris & Euphrates uno fe fonterefolvwt, > Et mox abjunttis diffociantur aquis. Quae illi tcmpori , quo Paradifus floruit , con* veniunt, quum ex uno il!o fluvio Edcnico u- terque onus eft , non facculis fequentibus. Qiiamvis Lucanus non videatur dixiffe, unum eflefontem Tigridis 8c Euphrates, fed fontes utnufque non e(Te diverfos, id eft , non Ion- ge a fe remotos, veldisjuncft >s, ineademre- gione, Armenia fc. , cxiftentes* Ita utitur ilia voce Ovidius in Epift. Herus,
At nos diver ft medium coeamus in aequor.
Diver fi flebant ferv't —
Propert./. i.Eleg.^.
Dwec diverfas percutrens Luna feneflras. & 1. 10.
- diverfos pojfum conjungere amantes. ^
XXIV# Ha&enus puto me fatis dare $• XXI V. mentem meam explicuifle circa quatuor flu- Fluvms nos a- Mofe in Paradifi dcfcriptionc memora- X' Z* D 2 tos.
r
5» DlSSERTATtoI. tos. At G qms me roget , ut porro indicem ubi unus iUe fluvius fit, qui Paradifum nga- bat , & unde hi quatuor ortum duxerunt, hunc ego viciffim rogatum vote, f «J «ah- qua illarum hypothefium , quasde SituPara- dififormaruntViriErudiu, doceat, ubi ill unum fluvium oftendant, e quo quatuor di- ftindiortifunt: quern ego fee or me ha^enus nonreperifle. Nam aut eundem ilium i facunt cum Tigri & Euphrate , quum Mofes ilium diftineaat, aut fingunt unum ilium ohm fuilie , nuncluftraquaerendum. Vel peto, utmihi ipfum Paradifum oftendat : tunc ego , ubi lie fluvius fit, indicabo. Quum enim Paradi- fum cum arboribus & omni elegantia fuadc- letumeflepoft expulfionem primorum noltro- rum Parentum inter omnes conftet , etiam fluvium ilium ftuftia quaeri, WPC. W^ piam hodieexiftat, nifi forte m tecisfubter- raneis , feendum eft. Jam tempore Mofo fluvium ilium unum Paradifiacum evanuifle videtur fatis pofle colligi ex ipfa MaiWT* Sacri Auftoris. Nam nomen ilhus fluvii nullum tradit, uti reliquorum fluviorum > nee quibufdam xf«™«,'o« defcribit, quum tamen, it ille fluvius eo tempore in rerum naturaex- titiflet, id fieri potuiflet & debuiflet , quia plus ad Le&orempertinebat nofle ipfum ilium nu- vium, qui Paradifum rigabat, quamqtiatuor
P E PARADISO.
53
illos qui ex eo oriebantur. Certo unique in- dicio, illjudflumcn defcribi non potuiife, cum nonentis, ut loquuntur Philofophi , nullae fintaffe&iones. Sapienriffimaeautem fine du- bio rationesDei fuerunt, qui fupereffe ipfum Patadifumdiutiusnoluit, & eaedem , ob quas cum Paradifo ille fluvius fublatus eft. Lubet heic fubjungere verba Theodoreti *V ra «w- & itit fata* y(*Qw , qui fcribit Deum no- luiflc omnes meatus horum fluviorum patere ufque ad ipfum locum Paradifi, w <s&tw ? av&fUTTuv m>\\)7r%ot,y}AQovvY\v ccyxs&TM W 2*£ JjA©- >Jy ctvroov 7iu$ o nspiQ* ixfydrfy- cxv fjft uv wig ns^ mV T*tm %%$*$ oitw-
praecidcret nimiam hominum curio fttatem. Si | enim omnis eorum meatus patent , tentarent nonnulli , ripas profecuii, ipfum locum Paradifi confpicere.
XXV. Contrahamus nunc ante di&a in§. xxv. fummam, & conferamus cum textu Mofis,^^6^"" Gen.z.v.io. **/***$
PVlo. Et fluvius) diverfus a 4. aliis , de qui- bus mox aget quique certum nomen non habet , & cum Paradifo , quern irri- gabat, probabiliter periit. Egrediebatur ex Eden , ut irrigaret hor- turn & . inde dividebat fe ) fie ut re- liqui 4. fluvii ex hoc uno orti fint. D 3 Nunc
r
r.ij
r. 14«
DJSSERTATIO I. Nunc poftquam ille communis fons,flu- vius Paradifiacusevanuit,finguli ex qua-
tuor fontem habent diftin&um , nifi -forte fub terra communis quidamfons
fuperfit.
Et erat in 4. capita) in quatuor diftin-
£to$ fluvips. Quatuor iqx** wfep"*
ut loquitur Epiphanius , qui ex eouno
proveniebant.
Nomen unius eft Phifon) i. e. Pha-
fis:
Is eft qui circumit totam terram Cha-
vilae ) i. e. Colchida partem Scythiae.
Ubi eft aurum ) maxima quantitate 5 uti
ex profanis Scriptoribus patet; Et aurum hujus terrae bonum eft) quod ex fluminum ramentis colligebatur , & pro optimo habetur. Ibi eft Bedolach) cryftallus. Et gemma Schoham ) fmaragdus. Et nomen fecund! fluvii eft Gichon) Araxes, quod idem Perficenout quod Gichon Hebraice.
Is eft qui circumit totam terram Cus ) regionem Cuflaeorum. Parsea Me- diae eft.
Et nomen tertii fluvii eft Chiddekel ) Tigris.
Is eft qui vadit verfas Aflyriam)
juxta
a
DE PARADISO. 55
juxta du&um fluminis a Paradifo eo fluit.
Et quartus fluvius eft Phrat) Euphra- tes. Ubi autem horum 4. fluviorum fontes font, in Armenia fc.^ ibicollo- cari debere videtur Paradifus.
D
II. DIS-
f , '
I I. DISSERTATIO
V E
MARI RUBRO
s i r e ERYTHRAEO.
1 1.
D.ISSERTATIO
D Z
MAR.I RUBRO
s i r e ERYTHRAEO.
E Marirubrofcripturus, duo§. I. sc8~. haec potiilimum examinabo 5 ^^'i^ primo, quid pro Mari rubro^f^ debeat haberi , deinde unde brumwlge nomen rubri videatur efle duoM" Sinu* mm. Ad primum quod attinet, video paflim ArahiCUS* fcribi & doceri mare rubrum proprie efle fr- num Arabicum , quern ficeo pede tranfiverunt Hebraei , nee ultra ilium nomen rruris Ru- bri efle extendendum, qui infignis error eft, quern confutare plurimis veterum teftimonis conftitui j ne , quod in focietatem humanarn diu irrepfit, in requoque Geographies altio-
res
|
[ 1 if |
|
V |
|
1 1 1 1 |
60 DISSERTATIO I L
res radices agat , id eft , vera rerutn vocabula amittamus. Longum eflet omnes enumerare, qui hunc errorem errarunt : vel fblae mappae, quae non recentiori tantum Geographiae , fed & vcteri > illuftrandae inferviunt & a variis fue- runt editae , & in omnium manibus verfantur, utiillae Cluverii, Blancardi,Sanfonis5fatis often- dtint quam communis hie error fit, quum ad unum ferme omnes foli finui Arabico nomen Maris rubri adferiptum exhibeant. Nee aliquis inter illos eft5 qui veterum icri- pta non legunt , folis recentioribus conten- ti , qui , quum mentionem fieri audit , vel in concionibus , vel colloquiis , maris rubri, non ftatim de finu Arabico cogitet. Quod fi du- bium alicui fuboriatur, & Lexicaillainfpiciat, quae magnifico titulo inftrufta , omnium do- ftrinarum & fcientiarum compendium leftori fuo pollicentur, & ad quae multi recurrunt, ut ex lis erudiantur , ne togantur tempus collocarein pervolvendis antiquisfcriptoribus» in eodem illo errore confirmabitur. Specimi- nis loco habe haec ex notiffimo Lexico Hof- manni. Rubrummare. Vide Erjthraeum. Alias finus Arabic us. Eft que inter Arabian* Felicem ac Petraeam ad ortum o* Aethiopiam O* Ae- gfptum ad occafum. A Sept. in Mer. 1 zoo m.p. longus , lotus vix 250 mill. Separatur 4b oceono Arabico freto Babelmandel. Quid?
quod
:'
D E M A R 1 K V $ R O. 6t
quod haec perfuafio nonnulios induxerit , ut vetcres ipfos, de mari rubro ita, uti par eft, loquentes erroris accufarent , quod illi per mare rubrum non folum finum Arabicum in- telligent. Scripferat, & verifllme quidem , Diodorus Siculus lib» 1 1 . Euphraten & Tigrin i f tpevj*d#*f ftV Wv Ipv^pav ^ihxTTKv , illabt in mare rubrum. At Rhodomannus ibi nspcixjjV legendum conjicit , quod per mare rubrum , non , uti veteres 5 finum Perficum & vicinum oceanum , fed finum Arabicum intelligeret. Qui varios Intcrpretes Curtii & aliorum , qui mentionem maris rubri fecerunt, confulit» multos inveniet in eadem falfa opinione ver- latos. Jacobus Nicolaus Loenfishb. n. cap. 22. Mifcellan. epipbill. quern librum Janus Gru- terus inferuit Tomo v Thefauri Critici , ita difr ierit ad haec verba Senecae in Troade , — - Et qui frigidum Septena Tanain or a pandentem bibit 9 Et qui renatum prorfus excipiens diem Tepidum rubenti Tigrin imm 1 'feet fret 0. Hecuba , ut mutter lacorum cr Geographiae imperita^ geminos hie err ores in hijioria com» mittity dum Tanain fepteno ojiio nobilem red- dit , O* dum Tigriw in mare rubrum fe ex one- rare dicit y quod nemo peritus regionum Cr lo- corum mquam dixit. Nam neque Tanais fep- teno ojlio nobilis eji9 fed duobus tantum dvtis
$.11. Per
6l DISSERTATIO II jive , ojiiis ut Strabo notavit. Tanaim ( inquit Plinius) gemino ore infiuentem incolunt Jaxa* mail. Eifdem adflipulatur & Ptoiomaeus. Ti* gr is quo que flumen non in mare rubrum influit 5 fed ab Exphrate recipitur avud Babylonian* , qui fefe in finum Per ft cum exonerate Atqui mox praeftantiffirnos fcriptores veteres ita lo- qui videbimus.
II. Ad convellendam ex animis hominum mare rvt~ opiiiionem vulgarern , quae folum finum Arabi- hrum vete- cum ^rQ mar- xxfoxo habet , antequam fpeciatini xerunt oftendamus5quid veteres per mare rubrum intel- mareva- lexerint, docebimus cosnirriisvaftum& remo- fitus (& tius aequor intelligcre, quam ut id finui Arabico ■3-emouus 1:r£|>uj p0{£tt ita Aeatharchides appellat mare 6ico>i rubrum #/T«fov pzyiyd maonitudme wymtum ,
quod utique de finu Arabico dici nequit. Pa- ri modo Ariftophanes conjungit imperium maris rubri cum imperio totius telluris , quae inepta fuiflet collatio5 fiquidem de finu Ara- bico loqui voluiffet. Qimm Cleon in Equit* Agoracrito praedixiflet imperium W<w its y%s totius telluris , hie refpondit fibi revela- tum efle ilium non terrae tantum , fed & ma- ris rubri dominum fore, his verbis:
Kcu yi? IjuoJ f^j yds v@Jj W''£{v9j«f yb
Cumque mox fubjiciat mentionem Ecbatano- rum;
HE M A R I R U B R O. 63
XvTt y bf 'E&GxTuvoiSi &c. fatis oftendit fe oculos non habere intentosm finum Arabicum. Herodotus lib. 1. circa ji- mm 5 univerfum Oeeanum praecipiie in has tres partes dividit 5 Mediterraneum , Atlantic cum & Rubrum , & hoc omne idem efle mare affirmat, conrra ac Cafpium quod cum alio non commifcetur. Ubi manifefto apparet per ru- brum mare maps aequoris fpatium , quam finus Arabicus complectitur , intelligi debere. Haec ipfa ejus verba fnnt. *H 3s Kokfmtj $u\ciTla Isi lw lavTvig % ovpyJcryum ty mgy faxdecrvi* Tlw fjjo yz§ tfoyvtg vwjifaQVTty vruaxv. Ko}
KourTriq t$t Iri^ lis Iwrtg. Ita & Flutar- chus, finus, quibus Oceanus in terras irrum- pit , defcripturus in /&. ^ facie in orbe Lu- nae , unum ait efle mare mediterraneum^ al- teram finum Cafpium quern exOceano ducere originem credebam 5 & dein c^v <z5&< ™* *$v-* Spav JzcharloLv , s'/A?/ /i»«j , gr«/ /#w£ circa mare rubrum , i. e.finum Arabicum, Perflcum 5 Gan- geticum, &c. qui ex magno illo mari , terras ingreflo, formantur. ' .. Hoc. f enfo & Claudia- nus de raptu Proferp. ivg 18. Cererem loquen- tern introducit, follicitam defilia,
Nonrequies^ non fomnus erit ^ dum pignut sdemtum
Inv§~
54 DiSSEKtAtIO I. Inveniam , gremio quamvis mergatur Ibiras- Tethyosy Cf rubro jaceat vallata prof undo. Ubi clafe duo termini oppofiti Orientis & occidentis, mxczlbcricumhn rubrum , innuun- tur : & propofitum fuum ita Ceres execuu eft, quod verbis ingeniofiflimiPoetarum Ovi- dii FaftJib.ir. lubet exprimere ,
Nammodo thurilegos Arabasr mododefpi- cit Indos : Jiinc Libs , bine Meroe terraque Jicca fubeft. Nunc adit Hefperios , Rhenum , Rhodanum~ que 5 Padumque Teque future parent , Tibri , potentis a* quae. Quo ferori Immenfum ejl erratas dicer e terras* Praeteritus Cerent mllus in orbe locus* Necpraetereundafunt Confulis Acilii verba ad milites, Antiochum aggreffuros , Ajiam cos , Sy- riamque O* omnia ufque ad onus folis ditifli* ma regna imperio Romano aperturos. Quid de~ inde aberit , quin ab Gadibus ad mare rubrum Oceano fines terminemus qui orbem t err arum am* plexufinit. Haec Livius fcij?. 36. 17. Ubinon iinurn Arabicum, fed vaftius & remotius ae- quor ad ortus folis, cui opponuntur ab oc- cidentc Gadcs9 intellegidebere, manifeftum eft.
III.
BE U A R I RUBRO,
«f
III. Quae quidem teftimonia a nobis $. ji/^ , produ&a non tantum oftendunt vaftius ali* q**d-to- * quod & remotius aequor , quam finus Axz-tam Aftam bicus eft \ per mare rubrum intellexifle ve- 'ITlu^dl teres, fed fuadere videntur totum illud mare , %ur *e% quod Afiae litora a meridie alluit , rubrum efie rtbus ware appellatum. Nam E, G. quum Herodotus ruhttw- Oceanum in 4. partes dividit , Mediterraneum, Atlanricum , Rubrum & Cafpium > ibi per Rubrum intellexit mare illud quod Afiam a meridie alluit , vel alias praecipuam Oceani partem omififle cenfendus eft. Ita cum Plu- tarchusillos finus, qui funt circa mare rubrum memorat, quos poteft innuere quam Arabi- cum, Perficiim, Gangeticum, &c? Qui (I fint circa mare rubrum , utique mare rubrum ingens illud mare eft, quod cum iis commi- fcetur. Quod fi haec alicui minus clara vi- deantur, hoe teftimonium examinetDionyfii in nx^y. p. 892, diferte fcribentis mare ru- brum effe illud quod univerfam Afiam a me- ridie alluit, his verbis
- — — Avtkp Ioqqv
At Orient de ( latus Afiae alluit ) Indicus O- . ceanus 1 meridionale vero fluttus rubri maris. Viden ? totum illud marc , quod Afiae litora a meridie verberat , appellat rubrum 3 atque E ita
■
u
§,lV.Ma re , quod Indictm ailutt a
meridie, mare ru- brum dic- tum*
66 DISSSRTATI O II. ita appellat Geographus, fines Afiae defcrip- turns Ita ergo exiftumandum eft, totumillud mare* quod ab Afticae litore Orientali ad ul- timos Afiae fines, antiquiscognitos, diffun- ditur, & litora Arabiae, Perfiae, Indiaequc alluit , omne quantum eft , rubrum efle didum : finum vero Arabicum & Perficum propne Sinus magni maris rubri i uiffe , quamvis & nonnunquam, uti pars faepe de nomine to- tius dicitur , alteruter Sinus aVJufr mare ru- brum dicatur: fed ita tamen, ut proprie no- men maris rubri iis non conveniat, led vafto illiOceano, cujus finus funt. Nunc, quo- ndam generatim vidimus , mare rubrum Afiae litora a meridie alluere, reftat, ut litora ilia fingula Afiae perluftrando oftendamus , pn- mo mare illud quod Indiam, dein quod Per- fiam , vel utramque , Indiam fc. & Perdam tanquam patriam gemmarum, turn , quod Ara- bian! , alluit , denique & Sinus duos Perficum , & Arabicum, fed eo , quo diximus fenfu , mare rubrum five Erythraeum a veteribusap- pellari. Quae proferemus, ita ut a nobis ante vel leda vel adnotata funt , non habita accu- rata ratione temporis , quo fcriptores vixerunt. IV, Mari rubro Indiam allui idem Dio- nyfius'teftatur , qui Indiae terminum ab o- riente Indum , occidente Gangem , a meridie mare rubrum adfignat > v. X 1 3 3 •
JDEMAKIRUBRO. bj
— vqtiqv J* dhig GiJ/AoiT IpuS^^V.
Auftrale [latus) jluclus mari rubru
Et mare rubrum circa Indiam magis cjnam alibi
dicidebere videturinnuere. Agathemeris /. n.
'O Si V7& Tp M6cfyu£&/# avfA,7r<&; ffi xochetTen Me-
tov ^ <%vxTQhiK®7zgov'Egvb(?cpfaAM<r<rM. Qua meridiei fubjacet Oceanus totus quidem Meri* dianus O* Notius Oceanus 3 dicitur. Rwfus au- tern hujus pars orienti vicinior Mare rubrum. Ariftoteles lib. de mundo <sr£$g ytpk» ^fr d~ va<r%i<n J *HAi» , mc\tv ei'crpzwv o 'ClMctvis «rep 'hfoygv n /^ ne§aWv <hdv6i%oiA K$Asrw dvo&~ Qouvet ovrtty tlw sgvfjggsv JdAueerccv <ft«Afj- <pa'?. Rurfus ad ortum folis injluens Oceanus Indicum Cr Perficum finum aperit 5 mare ru- brum complexes. Ubi attendi meretur vox *w*X*!i quod fc. fub Oceano illo comprehen- datur mare rubrum , non uti finus ( quos di~ ftinguit) fed uti ipfum mare quod ab Ocea- no illo non eft diverfiim, Obfcurius haec Ariftotelis expreflit Apulejus in lib. de mundo, ab ortufolij Oceanus Indicum O* Perficum mare confer ens. Hinc patefcunt finitima rubri maris. Livius Hiftor. xlv. c. ix. Arabas hinc In- diamque^qua ten arum ultimus finis rubrum ma- re ampleElitur > peragravit. VidenJ? Indiam finemque orbis cogniti eo tempore mare ru- brum alluebat, Idem Hiftor. xli i ', cap. $ i - E z Per-
68 D 1 S S E R T A T I O II.
Perfeum ita inducit milites alloquentem j am- mum habendum ejfe , quern habuerint majores eorum qui Europa omni domita tranfgreffi in A- Ram incoonitum famae aperuerint armu orbem terrarum, nee ante vincere d'fc¥;J%?mrH: bre man inclufis , quod -oin& clefum -« hercule nunc non de ultimis Indiae oris fed de ipftus Macedoniae poflhjfione certamen farttf nam indixijfe. Ubi iterum Indicum mare ra- nuicermm. Curtius tib.viii.V& ***** nives obrmnty rurfufque, ubi cetera rigent,U- lic intolerandus aejlus ex fit , me cur , uUijc naturae caufa ingefit. Mare certe, quo allui- tur , ne colore quidem abhorret a ceteris. Ji» Erythro reqe indit/um ejl nomen. Ubi clare il- lud mare quod Indiam alluit per Erythraeum innuitur. id ibid. InduwO* Ganger» mrubrum mare fe exonerare teftatur. Indus geltdtor eji quam ceteri. Aquas vebit a colore mans baud multum abhorrentes. Ganges omnium ab orttt maximusy meridiana regione decurrit cr ma- gnorum montium juga retto alveo Jhingit. In eum objeUaerupes mclinant ad orient em. Uter- que rubra mari accipitur. Dionyfius de Humi- nelndo, in *£*»>. ^.1088. r v
'Of p« t' ipb&W KXTivaviiov «<n <faX*e<m< . Qui rubro mari adverfus in id infiuit. &v 597. Taprobanes ( quae hodie Selan incolis, nobis Ceylon) Htora allui Erythraco mari fcribit :
DE.MARI RUBRO, 69
CVte litora habent 9 pecorarubrimaris. ltd. & Mela //*£. 111.^7. „ Regio ob aeftus in- 5, tolerabilis alicubi cultoribus egens 5 inde ad ,5 principia rubri maris pertinet. Scholiaftes A- riftophanis ad fyfas J>>?>71- 'HspuJp* %Ka<r- ck <z5>^fi nvv oivctTDhMgv 'Qkzolvqv* Rubrum mare cffcjuxta Oceanum orientalem. Paulus Orofius Itb. 1 . Hifl. a. In bis finibus India eft , quae habet ab occidente flumen 5 Indurn qui rubro tnari tccipitur. Poetis nil eft ufitatius, quamln- dicum & rubrum mare pro eodem habere. Sic Vkgilius Aen. /. v 1 1 1 . 60 5 . Aurorae po- pulos & litus rubrum & Badtra conjungit. Viftor ab Aurorae populis £r lime rubro Aegjptum^ virefque orientis & ultima fecum
Baftra vehiu
Ad quae Servius. Litore rubro. Erythraeo mari quod eft inter Aegyptum 3c Indiam : & idem adGeorgic. //£. iv. w/7 373. Vi&orinus pur- pureum mare rubrum efle dixit , quod eft juxta Indiam. Statius Tbeb. iv. v. 387. Gangen , er clauftra novijfima rubrae
Tethjos
Sic 8c Horatius Eoas partes & Oceanum ru- brum jungens Indicum intelligere videtur lib. 1 ,
■ O* Juvenum recens
Examm Eois timendum
E 2 Par-
70 DISSERTATIO II.
Partibns, Oceanoque rubro. Quamvis fi quis ibi mare Perfiam alluens fo- lum velit intelligere at ad bellum Parthicum referatur, non repugnarem, licet prior expli- catlo plus gloriae Augufto tribuat. Glau- dianus de hello Gildon. ^.454.
Jus Latium quod tunc Meroe^ rubroque
folehat Oceano cingi , Tyrrhena clauditur unda. Et cut non JSftlus non intulit India, metas 5 Romanijam finis erit Trinacria regni. Ubi pro Meroe Nilum > pro rubro aequo- re Indian* > pro Tyrrhena unda Siciliamfub- ftituit, uti &in Epigram, i.v, 17. Indos dc rubrum mare conjungens.
Proxima cui nigris Verona remotior Indis Benacumque put at lit or a rubra lac urn • & in Rufin.v. 242.
Jndorum fi Jiagna pet as , rubrique receffus
Lit or is
& de Magn. v. 1 4.
& quicquid Eois
Indus litorihus rubra firutatur in alga. Martialis/^.vn.29.
Navigat a rubris Cr niger Indus aquis. Tibullus lib. vi. Eleg. 1.
Efiquafcunque niger rubro de lit ore conchas Proximus Eoiscolligit Indus aquis.
V. Alii
DE MARI HUBRO, 71 V. Alii patriam gemmarum ^ five ilia ma- §. V. Mare ria e quibus margaritae eruuntur , mare ru- tllud> unde brum appellant : quod quamvis non negem , de &emmae India ipia aut Taprobane , ubi hodieque pi- dtcttur m- fcatura frequens gemmarum eft , poffe intel- brum. ligi unde & Indict maris dona Senecae appellan- turin Hippolito v. 39. & IvJinot A/^i Lucia- no , & Indica gemma Propertio y ( Et qui vultf , ita intelligat , per me licet , referatque ad fe<5tioiiem praecedentem ; five enim hoc vel illomodoaccipias,evertit vulgarem fententiam & noftram firmat) poteft tamen etiam de Sinu Perlico & locis ei vicinis intelligi , quod nu- fpiam5 tot & tarn bonae notae margaritae le- gantur. Ita Lucanus lib. x.
Plena maris rubri fpoliis , colloque comifque
Divitias Cleopatra gerit. Seneca in Here. Oct. v. 659.
Conjux modico nupta marito
Non difpofuo clara monili
Gejiat pelagi dona rubentis. Idem in Thyefte v. 3 70.
Qui rubri vada litoris^
Aut gemmis mare lucidum
Late fanguineum tenent.
Propert. in Cynthia eleg. 14.?» 12.
Et legitur rubris gemma fub aequoribus. Et lib. hi, eleg. xi; v. 6.
E 4 &
II: :
j. v r. si
nus Perji. cus , mare rubrurn nonnullis dkitur.
/2 DISSERTATIO 1L
Mt venite rubro concha Erycina falo. Tibullus lib. in. eleg. 3.
Quidve in Erythraeo legitur quae litore concha, Et lib. 11. 4.
— — Et e rubro lucida concha mari. Claudianusde in. Con f. Honor, v. 210.
Vobis rubra dabunt pretiofas aequora conchas. Et de Laud. Seren. Reg. v. 2.
Vile putas donumfolitam confurgere gemmis^
Et rubro radiare mari. In Ep. ad Seren. v. 14.
rubri germina car a maris.
& in nupt. Honor. 167
— baccis diadema ferebat Intextum, rubro quas legerat ipfa prof undo.
& de 4 Conf. Honor, v. 598.
Quis junxit lapides ojfro} Quis mifcuit ignes Sidonii rubrique maris.
Quae fatis doccnt patriam gemmarum did marerubrum, quod nonde Sinu Arabico, fed locis Sinui Perfico vicinis, vel ipfcMp» illo Sinu debere intelligi quivis cernir.
VI. At non defunt , qui Sinum perfi- cura, quern alii Sinum maris rubri appellant, mare rubrum vocant , five quod partem de nomine totius vocent , vel alias ob caufas. Ita Berofusubi agic dcOamu in Babylon. <pa-
V)j|KXf
DEjMAHI R U B R O. J$
tbc iimv t$ B«j3uA«K»fl6 £o5qv Apparere ex ru- bro mart ad locum Babjloniae conterminum animal^ &c. Herodotus quoque/*£.n I. fae- pc mare Perficum rubrum appellat , & ex- prefle ab Arabico finu diftinguit. Arrianus lib* vm. xo^mtv toV Tltfowov 9 w $$ tyvBgyv fy&Koiosav iAtnl;in£Qi KxKi&nv. SinumPerpcum^ quern alii Rubrum mare appellant. Strabo lib. XI. ol nigral 7Tjv flrAepw oiKq<nv im tw Igv- &(£ faK&Tm KiKTwrcy , Perfae maxima ex par- te rubmm move accolunt. Agathemeris initium maris rubri collocat in oftio Sinus Perfici. EjivB^cc ^dhoiojob <Jg *j6< nig ovfA&o\ds x#tbs ts nspoix» KQkTrx s?(*# net-tan. Rubrum mare Carmanio ibi conjungitur ubi oftium ftnus Per- fici eft. &te& Joiephus Antiq. L I. cap. 2. 'EvtygxTHf <?s £ TiyfW Im twv Ipu&paV <*V«« <nv SrclAccrmv. Euphrates O* Tigris in Rubrum mare illabuntur^ & diu ante hos idem fcrip- ferat Diodorus Siculus lib. 1 1. c. 1 1. Hos fe- quitur Curtius , qui&Tigrin & Euphraten in mare rubrum i.e. finum Perficum ducit. lib. v. c. 1. Iidem per Babyloniorum fines in ru- brum mare prorumpunt. Manilius quoque lib. iv, v. 804. Tigrin & mare rubrum con- jungit.
Et Tigris &* rubri radiantia litora PontL E 5 Clau-
J. VII...
Aim tec- um Sinus marts w-
74 DISSERTATIOIL
Claudianus Araxen , Sufa , & rubri maris litus : certo indicio mare Perfidem alluens per ru- brum ab lis innui. Ita hie de bell. Gildon* v. 31.
» — * nofi ut proculeet Araxem
Conful ovans^ mftraeve premant pharetrata
fecures Sufa9 nee ut rubris aquilas figamus arenis.
Suidas, kfV&fd bdhotosto IjcAjSJjj 0 n^<n>cos kqA- tewf , mare rubrum dicitur Sinus Perficus.
VII. Quidam tamen non ipfum finum Perficum pro mari rubro habent , nifi quis per Synecdochen partis pro toto ita loqui ve- lit, fed ab eo diftinguunt , & mare rubrum il- lud appellant , quod & Perfiam & Arabiam alluit extra Sinum Perficum , fie ut 3c Ara- bicus finus & Perficus proprie finus dici de- beant maris rubri. Ita Strabo /. xvi . Arabiam fcribit habere ab auftro w fjuydhav B-xKur&v
TH¥ i%W t(Sv XOAffO)? CifA^OTv JJV MTZZtfOlV ipvS'pflSV
xat Kxcnv , magnum mare , quod extra utrumque finum eft ( Arabicum & Perficum ) quod to- tum mare rubrum appellant. Ita & Diony- fius in ngp*)[j/. v, 52. & 54. duos hos finus maris Erythaei vocat. Sic Mela lib. 11 i.e. 8. Rubrum mare Graeci y five quia ejus colons eft) five quiaibi Erjthras regnavit Ipv&pav &d- ha&sccv appellant,.,. Quas ripas inflexerat
bis
.
DE.MARI RUBKO. 75
bis irrumpit ,, duofque iterum ftnus aperit. Per~ ftcus vocatMy diBis regionibus propior 5 Arabicus ulterior. Atqui ita praeftantiffimi veterum Geographi Sinum Perficum finum appellant rubri maris.
VIII. Non defunt quoque inter Veteres, qui Sinum Arabicum appellarunt mare ru- f /s^ ^™"
,* n • 1 • 1 t btcusnon-
brum, non, ut noitn homines volunt , quod nuui$ }mm proprie id nomen eiconveniat5 & improprie rubrum. datum mari Indico , Sinui Perfico &c. quod nunquam docebunt5 fed quod pars fivefinus maris rubri effet , eodem modo , ut & Sinus Perilous , quum vere & proprie finus tantum lint maris Rubri , quod majoris eft diflufio- nis , mi jam oftendere coepimus & porro oftendemus. Lucanus lib. x.
Qua dirimunt noflrum rubro cofnmercia Pantum. Euftathius quoque in Comment, ad Diony- fum qilofdam fcribit efle fevrtfyvmi to» Af«- (3ikq v Ko\nw >tf to v 'Egv$-p£iQ¥ , qui Sinutn & Arabicum & Erythraeum pro eodem habereilc. At diftinguit clariffime, uti Diodorus Siculus r
lib. 1 1 1. c. 3 8. ink. & alii, inter bos recen- fendi quoque Interpretes Graeci veteris In- ftrumenti , vulgo lxx. di&i , qui ^JID O1 ( i. e. mare algofum 9 Juncofum 5 vel interims^ quia in eo perierunt Aegyptii 5 ut hodie ajJuM >^? Mare abforptioms , quod ibi
j6 DISSERTATI O I L Pharao cum fuis abforptus fit , dicitur ) tran- ftulerunt per ^oiAacc-^v IpvSpa'v, quos fecutu- Hieronymus per mare rubrttm. Ita & Scri- ptores Novi Inftrumenti quum de hoc mari loquuntur, quod Ifraelitae traniierunt ex Ae- gypto profugi, i. e. Sinu Arabico , &Kx<t~ arav fyvtyav appellant, per Synecdochen partis pro toto, quiaverfioveterisTeftamentiGrae- ca> quae illo tempore omnium manibus tere- batur, ita reddiderat C|lD D\ Sic legas ACt. VI 1. 36". Mofen miracula fecifle hi Ipv6p# 3«- A«V(tjj in mari rubro & Hebr.xi.29. Tlisei M&qecur tltu Ipvflpav Jdhctccav us 2^ !»?p#V. Fide tranfierunt per mare rubrum uti per fo- lum aridum. Praeter haec duo loca nufpiam iiomen maris rubri aut in veteri aut NovoTe- ftamento reperias. Proprie tamen illud mare Sinus tantum erat maris rubri : fed ovvmJq- ^aoVita locuti font, praeeuntibus , quos lau- davi, Interpretibus Graecis , quos paffim fe- quebantur Scriptores Novi Inftrumenti 5 etiam in iis , in quibus a Textu Hebraico rece- dunt , cum quod ad fenfum magis quam ad voces & literas attenderent , turn quod Grae- cae verfioni eflent affueti 3 & verfionem mi- nus accuratam in rebus adiaphoris corrige- re non Temper eflet tempeftivum , maxime quum res majoris momenti agerentur : uti Hebr. 10. v. 5. capct mmpcifoi poi 9 citatur
ex
DE MARI.RUBRO. J J
ex P/.40. 7. quemadmodum ibi Graeci codi- ces habent: fedHebraei, aures fodifti. 1 Petr. z.6. citatiir diftum Jefaiae c. 28. 16. juxta Graecos Interpretes abeuntes ab Hebraeo. Sic Rom. io.-y. 18. citat Apoftolus Pf 19. 5. iti- dem juxta Graecos 3 atque ita fit pluribus in locis.
IX. Ha&enus teftimonia quaedam hie il-$. ix.rr*;.. lic fparfa per veterum monumenta adduxi--^»^' , mus, quae probant, non Sinum Arabicutn ^ firj^ fed- aliud vaftius mare olim proprio nomine rtbus^u$ rubrum effe appellatum, Quibus fi jam ad- de man damus illos fcriptores, qui unice hoc egerunt ™J" ** ut mare Rubrum defcriberent , 3c ibifenten-^^^ tiam noftram mire confirmatam reperiemus. Duo potiffimum funt 5 qui de Mari rubro fcripferunt & quorum labores ad memorianr noftram pervenerunt, Agatharchides & Ar- rianus, quorum ille, quid per mare rubrum intellexerit (non enim hie inferemus omnia quae de hoc mari fcripfit , quaeque anno 1698 Graece Latineque inter Geographos minores Oxoniae edita ab unoquoque confer- ri queunt ) fatis oftendit 3 fcribens fyK#T&* Smv anetfov ptyify Tmvrus Iti ^ jc<*§' j[A(*$ tOTvopf£«v i^wSjav. Mare Mud , magnhudi- m infinitum omnes ad nojlram ufque aetatem appellate Rubrum. Arrianus autem in Peri- pio Maris Rubri Sinthum fluvium , qui ipfc
Indus
f% DISSERTATIO I L
Indus eft ( Ptolomaeus oftium Indi wfa vo- cat ) quern accolae hodieque jwa*v Sind vo- cant , ait maximum efle fluviorum maris ru* bri. Baec ejus verba funt. Uom^os 2*v9b?
^ dfjgpi ap&i?.(jg tfplv j? ovpQoiKvi ry x^^ol) w m xixaytg d7nxvT&v «V uvtx Asuxo v Wwj, Fluvius Sinthus maximus fluviorum , <p*/£ «r *^r<? rubrum effunduM, &* maximum copiam aquae afferens 5 *ta #£ longo fatis intervallo ab ojliis cr antequam ipfam regionem attingas> aqua ex illo flumine Candida appareat. Idem mihi de Indo retulerunt cUvrimctA & multis millmribus ab oftiis ejus in mari dulces ejus aquas & turbato fundo albicantes hauriri. Quo minus dubitare licet Sinthum eundem effe cum Indo. Dein Arrianus pergit ad luftran- da reliqua Afiae litora ad Gangem & ultra , quae omnia in periplo maris Erythraei exhi- bet : atque ita non proprie Sinum Arabicum fed vaftum illudmare, quod Arabiam Perfiam Indiamque alluit fe intelligere fub nomine Maris rubri fatis oftendit , quod & nos vo- lumus. fX. uWe X. Poftquam docuimus , quid per marc appellatum nibrum intellexerint vcteres , vidcndum eft ,
^ukum Utlcle ita &&mn fit' De <luo non m.ulta C°1- ru rum. ^i^zm ^ quandoquidem difcrepantes circa fianc
rem
DE MAR I R U B R O. 79
rem opinioncs fatis iiotae& vulgatae funt5 ut vix tyro in Philologicis eas nefciat, fed meant folummodo\fententiam exhibebb, & dein il- lam quae hodie plurimum recepta eft , quaft ab Edomo ita nuncupatum fit, adexamenre- vocabo. Quod ad epitheton Rubri attinet5 non puto ex lingua Hebraea id peti debere , quia nunquam ab Hebraeis id mare Rubrum appellatur , fed puto Graecos & Latinos effc confulendos. Hi autem voce Ipu9p£ v 9 rubrum , ruber e, & affinibus ita utuntur, ut iis fignifi- cent viciniam 5 ardorem , fulgoremve Solis in- figniorem. Lucretius lib. v 1 . 208. — — Solis de lumim multa necejfe eft Concipere ut msrito rubeant. Et lib. v. 463. de Sole oriente fpeciatim. Matutina rubent radiati lumina Solis. Tibullus Li.El.i. ~
Eoi qua maris unda rubet. Et Sol ipfe, ruber, rubentes Solis equi apud Claud. in Gigant. v,y. quos inter Erythreus ; & Solis ru- brum jubar apud Lucret. /. 4. 406. Et regiones illae rubrae , rubicundae , peruftae 5 ardentes appellantnr, quae illi Zonae fubjacent , quae Solis vires maxime experitur. Claudianus m iConf.Stilic. 257.
Et calido rubicunda die fie Africa fatw\ Seneca HercuL Aeu 1701 .
Et omnis ardms era, quam torrst dies.
%%
8o DISSERTATIOIL
Et ipfa ilia Zona 5 feu plaga torrida, I^S^J, rubens, rubra, perufta, calens, &c. dickur. Conferamus quaedam exempla Eratofthenes in defcriptione Zonarum quinque mediam ita de- fcribit :
CH ie plot $a<$afi n K£\ **?&?& oTov i-
KsxA/f^oV #KT~ito cbjitfW wvgoamv. Una eft fabulofa & torrida €r rubens Verberata flammis , quia illam partem Sibi fitbjeBam perpetuo radii ardentes torrent.
Virgilius eodem modo hanc Zonam defcribit & rubentem vocat :
Quinque Xenent eoelum Zonae , quarum una
corufco Semper Solerubens &* torrida femper ab igni. CIaudianusdtefe//0 Gildon. v. 145.
~— felicior ilia peruflae Pars Libyae , nimio quae fi munitacalorc Defendit* t antique vacat fecur a tyranni. Crefcat Zona rubens. id.de raptu Proferp.ztf.
Jiddit quinque plagas : mediam fubtegmine
rubro Obfejfam fervore notat. Squalebat adufius Limes Cr ajfiduo Jitiebant ftamina Sole.
id.
DEMARIRUBRO. 8l
id. in prim. Conf Stiliconis v. 3 36*.
Te duce, fufpetto Mortis graviore paratn Aut inarenofos ' aeftus, Zonamque mbentem Tenderer.
Lucanus lib. iv.
At qua latajacet vafii plaga fervidaregni Diftwet Oceanum ? Zonaeque exufta calentis.
idem lib. x.
— illos rubicunda perujli Zona poli tenuit —
Arnobius lib 1 . adv. Gentes , igneam Zonam appellat, & Ovidius fub ignibus pofitas Gen- tes quae illius partem incolebant,
— pofitofque fub ignibus Indosi & 1 Met. illam inhabitabilem dicit , per o- mnia fc.
Quarum quae media eft non efl habitabilh aeftu. Euftathius & alii SfattKavfAWM £a>v*jv vocant. Quum igicur conftet Zonam illam rubram efTc didam5 & regiones ei fubje&as rubicundas , ar- denteS) &c. quidni mare illud vaftum eidem Zonae fubjacens rubrum eadem ratione dici potuit*
XI. Authaec opinio mea eadem eft, aut §x\.Uer, certe non multum diverfa ab ilia veterum 5 qui, confirm*- referente Ctefia apud Strabon. /.16. IguS^v tur* Xiyx<n iLtA^ciAocrlav &n> 5 'HA/tf x#m xogu- $nv cW@- , rubrum appellabant mare , quod F Sol
8z DISSERTATIO II, Sol ibifupra verticem eflit , vel eorum, quo* memorat Euftathius in srapsnSe*. ad Dionyfii de*iw<n¥ v. 38. fiisg il Ijvflg^h »«9v £/# 5 vrvpc&wi fA&hi& T£ £**« ^ ***** **'/**■ Ajq 5 <p*« , <^y *A*3joW e* Jta«ra*K* vw Asj/cvt** «V MKXvpivot w ovJ/*v. Quidam mare rubrum diftum ajtmtj quod Mud Clima, vel illapla- ga, plurimum a Sole torreatur. Propterea > di- eting qui Mam inhabitant Aethiopes appellant ur , quippe qui facie adujli font. Ultima haec non parum pro nobis faciunt , quia Aethiopes, quad rubri & Sole adujli didi funt , nam yAi9*<j/f id Graecisfonat. Hefyeh. «ijwr©- * pA«v@*, $J$7n!(%. "AiJcTT^ 5 »Jgw, *g#*». Audor Etymologici Magni, quod primum ex Blafti officina a. 1499. prodiit. 'A6'4? **>%* ™ x#<W j££| to o?^ fi'^* '^ oyiy-cu^et tov c'cp^&A-
|W0V ^ TO «&0,?9l9r> ° MKOWPWW *Xm ™
<®f$ov^iv. Aiyitcu ya§ Ikhoi <r<poJ>07?pov o<- Jeiv -rar #uov. Aethiops dicitur ab cuQea uro ZT ftA£ , ^«(?^f Jignificat oculum Cr faciem , C?" eft Me qui aduftam habet faciem. Dicitur enim Sol ibi maxime urere. Etymologus nofter ineditus. 'AiSiomot, izfyi to euSriUi^. gro <©%f to eubco^cua), Aetbiopia derivatur ab Aetbiops, niger & hoc ab suQu^uro. Ita & Euftariiius in Qdyff. lib. i.p. 1 1. lin. 52. V p. 1 3. -obfervat c-n juev 'AiSkhss'
<rc/<ev8 j?A& Oi <Je (tvanfoovn^ At; hiopes ejfe duo- rum
DB U A R I R U B R O, 8^ W/J generum 5 quorum Mi habitant ad occiden- temj illi ad orient em Solsm. Eadem enim ratio eft ob quam illi , qui vehemenciffimo Solis ardori expofiti funt * tarn in oriente quam oc- cidente, adufti five Aethiopesappellentur, <k paffim apud Homerum permutantur haephra* fcs,
— CU§07TVt oJvOV
** OiVOV ipvf}go¥.
& ykruf ifv&fiv. Iliad. 71 v. $ S.OdyJf. E 0.93. 165 . 208. M. 327. N. 69. &c. vel utroque epkheto oritur, quo patet non fuifle colores diverfos , utOdyJf x 1 r . 19.
(Unde of awpe'Jw difcimus quam falfoHypfi- crates dixerit nulla voce Homerum uti quae in 0^ definat excepto xaA^o^f.) ///W. 4/. ^* 845. Eft igituro^^fjIpuSpoV, & (quia oj^oio'y ls»vlgv9gov «**tfv X?^tUXiW QoivtKxv idem eft five ifvfyo* Yubrum five purpureum color em dicas ut Euftathius dkadlliad.v.pag. 1426.) purpureas, & nonnunquam accedens ad nigrum , unde& eubofy per fxiKaA redditur. Quern colorem Gellius iti-noB. Attkis lib.i. c> 16. rubidum vocat* Rubidus ait , eft rufits atrior cr nigrore mtlto mixtus. Euftathius in Iliad, a. dfyvfa
Civ& 0 CU(& c9riKWQlV[AiV(§' *ilu> 6\^IV fat
Qiofa ii tfvwv. Vinum cufyfy adujiumquod F z ad
84 D I S S E R T A T I O 1 1.
ad, color em, vel nigrum , autrubrunt. Exiif- dem vocibus componitur etiam Gentile Aethiops. Et.idem ad Iliad, pag.%^6. fcribit Euripidem alicubi referre unum ex Solis equis cujom di- ci (apudHyginumeft^^fcwpj,^. 183.) & de ejus nomine vinum ita appellari. Sic & Homerus xahy^v ipvdpoV & cuJottu ^aMsv in- ter fe permutat: ubi «ZJM* non nigrum aes, fed rutilum notat. Atqueinde Aethiopesdi- &i, quafi ipvflpo) , jueAaw, rubri & nigri , ut & Indi rtibri. Silius lib. x 1 1 •
£»m *» <2«^ ^pw n<£w advettus ah Indiu & Higri. Ovid. 1. de arte Am.
Andromeden Per feus nigris portavit ab Indiu Ele^anter Seneca Tragicus de his Indis. Litus intravit pelagi rubentis Promit hie onus , aperitque lucem Phoebus , Cr Jlamma propiore nuios Infictt Indos* Et Propertius » lib. 1 1 1 . Beg. 11. Quos Aurora fuis rubra colorat equis. XII. Haec quidem fententia fimplicitatc fua mihi maxime arridet. At alia eft , hodie pelUtur jnter Eruditos maxime recepta > quae maris rubrum ah ^. etymon ducit ab Hebraeo DW&Edm, ruber > idque ita diftum autumat , quodEdom ejufque pofteri ad litus Sinus Aiabici habita- unde toti Sinui Arabico nomen ma-
§. XII.
JSfum ap
ru Edom<
vennt
r»
DE MAR I KUBRO. $f
ris Idumaei , five rubri adhaefit : & ad fir- mamentum hujus aflerti addunt, ipfos Grae- cos fcriberW mare E*ythraeum ita didum a Rege Erythra , per quern nullus alius intel- ligi poteft quam Edom. Quis primus hujus feih- tentiae au&or fit vix certo dixerim. Cl.Nicolaus Fullerus in Mifcell. Sacr. lib. iv. cap. 26. earn exhibuit, & anemine Graecorum ac Latino- rum animadverfam , ut ait , multis firmarc, annifus eft , fed & ante CI. Fullerum depre- hendi Uluftrern Jofephum Scaligerum in no- tis ad Feftum , voce Aegyptinos , editis anno 1 J 74 fcripfifle : quum fcirent , Edom ^vfyov Graece reddi , ab eo Ttiv fyiKatGM spv9p«W appelUveruntftnum Arabicum-, & anteeum Ge- nebrardum in Comm. ad Pf. 1 06. quos dein CL, Drufius, Bochartus,aliiqueVirimagni nomi- nis fecuti funt. Quorum tamen bona cum venia liceat mihi rationes meas promere,qui- bus prohibeor qnominus iis aflentiar. Primo quidem Edomiei nimis exiguam portionem litoris in Sinu Arabico, parte maris rubri, poflederunt , ut credi poffiut nomen dedifie non tantum toti hinc Sinui Arabico ( cujus partem accolebant) fed & Sinui Perfico, & vaftiffimo mari Indico , in quod Ganges & In- dus fe effundunt. Si Idumaei omne illud in- tervallum terrarurn, & longiffime diffufa li- tora Arabiae , Perfiae & Indiae tenuiffent, F j veri
I
g6 DlSSERTAtlO XL veri aliqua fpecies foret, id mare ab iis DHS Edom , five , rubrum effe dicftum. Nunc , cum illi exiguam modo oram Htoris in Sinu Arabico, firm maris rubri, occupaverint , vis idprobabile eft: & eadem ratione credi poller, quia Trajeftini & Geldri quaedam litora in Sinu maris Germanici (quern nos vulgo de Zuyderzee appellamus) poflident, non nunc folum Sinum , fed & mare illud extimum quod Britannias , Galliam , & Hifpaniam a'luit , Trajedinum aut Gelricum potuiflc dici, quod fc. in Sinu quodam illius maris litora quae- dam tenerent. Quod uri abfonum eft , ira non magis mibi placet, gentem Idumaeam, locis maxime diffitis nomen fuum dare po- tuiffe. Deinde non conftat aut e facris aut profanis fcriptoribus olim mare iilud, five Sinum Arabicum D1TN D' man Edom five Idumaeum didum fuilTe. Nufpiam in V. T. aut N. mentio fit maris Edom. Siquidem id vulgo fuifletdiaum ware Edom, credere poi- femus veteres Graecos id mutafie in 9»'A«(T- cw ipbf>*v, 8c Latinos in mare rubrum. Nee hodie quoque Judaei illud mare Edom ap- pellant. Non ergo ab Hebraeis id nomen ortum eft. Sed psimi qui vocem 3*a*W ipfy*t ufurparunt , fuere Graeci, & dem eos fecuti funt Latini, mart rubrum id nun- cupantes. Quod fi illi vel maxime ab Edo- 1 maeis
DE MARI RUBRO. 87 maeis Sinum Arabicum appellaffent mare m- brum , quare id nomen etiam Sinui Perfico & vafto Oceano Indico tribuerunt ? An & hoc ab Edomo ? Quae fit in eo veri (pe- des equidem non video. Turn fi ab Edo- mo mare rubrum dictum fie , cur per mare rubrum praecipue marePerfiam & Indiamal- luens intelligunt ? Debuiflent proprie Sinui Arabico , cujus litora partial poilidebant E- domaei , id nomen dediife. At e contra- rio/ quum Geographi, nullo excepto,mare rubrum defcribent, mare illud quod Perfiam & Indiam alluit inprimis fe intelligere often- dunt & Sinum Arabicum (ad quern fiti funt Idumaei) Sinum modo rubri maris appellant. Cur autem ilium uti Sinum maris rubri confiderant , quum is vel maxime & xxr *Z°XW deberet rubrum dici , fi etymon origi- nem traheret ab Edomaeis?
XIII. Illud porro , quod de rege Ery- §. X I II. thra filio Perfei & Andromedes, qui nomen DeRe&e dederit mari Erythraeo, referunt , tanmm ahgft, fu^V' ut fententiam CI. virorum diflentientium fir- Edom. met, ut potius evertere cenfendum fit. Nam vel eo ipfoj quod ille l^^ dicatur filius Perfei & Andromedes , fatis diftinguitur ab Edomo. Si enim ifte Erythras fit Edom , qui mari nomen dedit 5 quomodo circa Sinum Perficum regnaflfe dicitur a Plinio , Mela & F 4 aliis?
88
D 1 S S E R T A T I O II.
ji ■
aliis? Num ibi Edom imperavit unquam ? At- tamen & regnavit ibi Erythras & fepultuselt in infula maris Perucij quamvis nee de infu- lae nomine fatis conftet, aliis aliter id exhi- bentibus. Quae fabulam redolenc. Si enim ab Erythra didum eflet id mare , Temper E- rythraeum, Eg «8{«o» , nunquam ipvlgov vel ru- brum fiiiflet appellatum. Sed praeterea adeo diverfae funt fcriptorum relationes de Erythra, ut iisfidere nequaquam liceat , & nehdum quidem Edomo conveniat, praeter folum _no- men'Egu8§i?. Quidam ilium 'Epvflpo» , ahiEry- thram, nonnulli Erythraeum appellant. Hie ilium in mare cecidiffe & aquis fuffocatum tradit, ille , eumin mare poft mortem projec- tum efle. Ita Etymologici magni auftor editus ip«8?«Zav mMyndm 'Epu0p«S» fo^ 0*«M«*.
'As»v«'»TOf y*i *w «pW** *f °" ^ %n, **~
huvtm , imyzdfams -rt?v*<p<?, &V« ra4>@J mh»t**W*ih»*& *?>k*- Erythraeum f el*- <us ab Erythraeo q»odam Rege. Ilium tram mortuum projecerunt in mare , infenbtntes fe- pulcro : Hie eft fepulcrum Erjthrae , ton man imptrantis: quae inferiptioex iis verfibus tor- mata videtur , quos exhibet Euftaduus in Lho- nyf. ad v. 606. t .
'AyX>P*tts S*& nm **«« **TO iS*'6©'
'ay>l#' **W* Wfa «AcV /»i^«vwf ifV
DE MARI K V B R O. 89
& mox Etymologus , If v0p« S^A****** dm J£pw-
£r«/# w^r*,l <*£ Erythro rege, qui illic cecidit O* fuffbcatus eft, Suidas. 'Epv8p<* $dAa<r<nc ijeXj/- 3>j. . . . ok 7iwV av JpoV *E§u'8p# it* v 7rpQ<rnyo£iocv9 bviwoc&vaxvm f$ft «fg to*V toa&i? Aiare ru-
brum diftum eft A vtro quodam By-
tbra appellato , qui in Us locis principatum tenuit. Eadem haec , nonnullis mutatis , tradit M. Stum Etymologicon Bibliothecae noftrac Traje&inae, tribusvoll. in folio» quod ajunt, conftans , quod quia ineditum eft 3 ex eo luben- tius haec appono. Efv0p#, dm ri 'EpvfipsT 71-
nvijivl@* 3 jj Tacfd to dm im HW£^x«jUevwv dpew ipvfycov «votf, dein Ipv8p# dm ts £pv3*p£ m-
,7£v3« tJu/3©- «VujV f*€JoV7@- £pv9p«.
/3oAj t* e :£ nhtQv&cpu T? p IpvSpoV Wjkv ix- Ajj'3>? *fv9p«7ftv ffibayK dm tS lfv$$ iiv ©*$<*>- cnAlft»? dtJZB^vJvT^ 2*p #v7£ Ippci^«v #t>7ov ov
"fvjwcfg tv'ju@©- clAog HWjUjUsJ'eovT©-' Jpvfip*. Haec quod nori multum difFerant ab iis quae ex Etymologico magno produximus , Lati- ne non reddimus. At metrum in verfu non conftat. Agatliarchides , citatus a Strabo- F 5 ne
90 DISSERtAf IO II. ne lib, 16. pag. 39. aliter hunc Erythram defcribit , fc. quod Perfa quidarn , nomine Eiy- thras equorum armentum , quod metu leaenac e Perfiae continente per mare in infulam transnaverat 5 infequeretur, primus ad ilhm in- fulam appulerit, & illam habitabilem videns repleverit colonic 5 & totum mare de nomine fuo appellaverie. Qui vult Excerpta ex Aga- tharehide ipfa legat quae Angli anno 1698. Tomo.i. Geographorum minoruminferuerunt. Alii autem a Rege quodam, ibi fepulto qui genere erat Erythraeus,& cui cum Baccho Jovis filio res fuit , de quo vide Euftathium in Comm. ad Dionyf. v. 606. Qua veri fpecie autem Edomo potefttribui, quod deErythra inEpitaphio5 modo exhibito , legitur , ilium fuifTe -TiufAfAiiiovTA aA^&maritotiimperaiTe, quod fi vel de mari Perfico Indicove intelli- gi pofle concedamus , quis veterum , aut fa- crorum aut profanorum fcriptorum unquam Edomum , vel ejus pofteros Idumaeos his re- gionibus imperaffe & maris dominium tarn late tenuifle affirmavit ? Hie titulus nimis augu- ftus eft , & Neptuno , quern Euripides in Hip- polyto nBv1oiA,ifov& mptyvficL; A/^uv^? appellat, melius conveniret. Ego autem , ut dicam quodfentiojillud Epitaphium revera antiquum effe ( quis enim illi Edomo Graece fcripfif- fet Epitaphium & verfu quidem hexametro ? ) ttcnexiftimo. XIV.
DE MARI RUBRO. €)I XIV. Nee dc ipfa infula conveniunt, in qua §. X I v. Ervthras fepukus e(Te dicitur. Nearchus & D'JI*»fi°
J r . n 01 \ J* circa JePui-
Orthagoras,\ (ita teftatur Strabo p.p7-) &\' CYtlm £ry~ xerunt v»jW wtfivlw 3C«fl9tt4 *®0$ v°W mho.* thrae*
T*t«v i\ l&#<nk&<raJi r to'jtwv ^ *V «wrf iIlv fyihocjlotv iTtoivv/xov xot&hiwBw 7 Infulom Tyrihinam ft am ejfe in pelago ad auflrum duo^ bus millibus fladiorum a Carmania dijiantem in qua Erythrae fepukrum oftenditur , ingens tumulus Cr flveflribus palmis eircumfitus, qui Us locis imperaverat , O* mart de fm nomine nomen reliquerat. Arrianus earn Oaradam ap- pcliat , & ita defcribit in iiif. Jnd. 'Eg lw S\ copiAJfyonv 'o4(!3M& (tKcthUro) 'ApxsAoi
g@*. To 3) ju>?k©" h **8f »?*** saAoi ojctk- *B<nou Key 0 vnwpjfc©- mi vfa* M*f*w av- vinKet elriloTn pz%es 2**»* iJeAovTwV JQ/&gf* £ ttAo'is. 'Ev Wtjj t£ v^V&» tteyav ^ $ ?rpa!-
T8 <Jwv*«U<WVT©- 7»JV £«p^ V^W 3&MV&V4
«raw Ta<pov. "Ovo^a Js «/rcl Ipuflpjjv «v<#, *V
CT* ^L) fiu? €STft>VV|U«V Tif fahdctfy TKVTJ ftV^
lp«8p»jv xaAeeoStq, /»/«/* ^ quam appulerunt9 Oaratta vocabatur , vitiumy palmar nm^Cr fru* menti ferax, Praefes ejus Mazenes fua fponte fe comitem Us <£r ducem adjunxit ufque ad Su~^ fa. In hac infula dicebant fepukmm oftendi il-
lius
92 DIS'SERTATIO II. lifts qui primus imperium ejus regionis tenuerat, cui nomen Erj>thras> unde& mare Rubrumcft appellatum.i Plinius Ogyrin vocat lib. vi . In- fula in alto objacet Ogyris , clara Erythra rege ibi fepulto. Quid inde certi colligas ? Co^nfude- runt varias infulas Sinus Perfici, necdebitum eis fitum affignarunt. CI. Voffius in Notis ad Melam fagaciffime odoratus eft nomen Ogy- ris er Gyris cr Gyrine innuere infulam quae \j*j& Hormuz hodie dicitur , in fauci- bus Sinus Perfici fita , quaeque olim ujj**
Zjertm vcl Gerun difta fait, & apud Strabo- nem pro Tvffivtuu ( ut melius cum Gerun conveniat ) fcribendum putat rvgi'vijv. At ego
nil mutandum cenfeo , quia certum eft jr Perficum non per G vel Zj folum fed& per T nonnunquam pronunciari. Ita herba, quam nos vulgo Thee sppellamus , fcribiturMalai'ce L*-
Similiter ex *?# five ^s\.£ bos , vitulus^ pu- to dedu&um effe nomen Italiae , ubi £ per T redditum eft. Nam a bobus Italiam di&am efle veteres afferunt , quod Graeci bo- ves 'I§tA*V ( unde Romanum vitulus ) dice- rent : quae vox ea ratione, qua expofui, a *?ty Hebraeo venit. 'igcAoV Hefychio *wv-
DE MAKI R U B R O. 9$
f@». Italia, a vitulis nominata ut fcribit Pifo9 flint verba Varronis de re raft. lib. 2. cap. 1 . 8c cap. 5. Bos maxima debet effe author it ate prae- fertim in Italia quae a bttbus nomen habere fit exiftimata. Confer & quae Dionyfius Hali- carnaflaeus habet Antiq. Roman, lib. 1. cap. 4. Ita & in Paulina Fefti Epitome. Italia difla quod magnos Italos hoc eft boves habeat. Unde etiam Thurii dicSi a bubus , cum ~i1n Tur bos fit, & in nummus Thuriorum hodiequebos con(piciatur : vide Profperi Rarifii rarior. magn. Graecnumifm. Cui fententiae favet quod regio Brutiorum & Lucanorum , in quibus fiti Thu- rii , olim proprie Italia dida fuerit 5 quod nomen poftea latius extenfum eft. Mirum hanc i§cA« v Etymologiam a nemine hadenus animadverfam. Sed revertamur ad infulam Hormuz. Id nomen lingua vetufta Perfica palmetum notare fcribit loco m. citato CI. Voflius : quod ignoro : fed palmae fructuro da&ylum voce non multum diverfa [/o j.JL Chorma Perfice dici fcio : verum longe aliter fcribitur ^j^jP vel dj.^j\ ut alii vo- lunt, quamvis nonnulli hanc fcriptionem reji- ciant , aliter {a U : & teftantur Perfae ab
RegeOrmozd (unde Graecum Hormizdas) illam infulam efle appellatam* quod credibile
eft.
£4 DISSERT A T I O I 1.
eft. De palmis, quae ibi fuifle olim perhi* bentur, nil hodiereftat : fterile folum eft 5c nullius arboris capax ; adeo falfuginofum & fulphureum eft. Ceterum de his infulis vi- deri poteft praeter Voffium modo lauda- turn Salmafius in Exerc. Plima. pag. 83 r. Quae tamen omnia fimul collata fatis often- dunt non convenire veteres in aflignanda cer- ta infula quae fepulcrum fit commentitii Ery- thrae.
XV. At nil veri fubefle hinc fententiae quae
ab Erythra mare rubrum derivandum cenfet ,
praeter ante dicta oftendit confuetudo Vete-
marram& mm Graecorum praecipue, qui plunma no-
hcoruma m[m fluviorum & regionum a fabulods
quibufdam Viris ant faeminis qui ea loca in-
coluerunt & reges plenimque vel reginae fin-
gebantur, derivare folent. Qui exempla cupit,
Plutarchi libellum de fluminibus perlegat , ubi
omnes fluvios ibi recenfitos (fob Tigride
excepto ) ab hominibus idem nomen geren-
tibus & qui ibi regnaverunt, vel in eoperie-
runt, (quod ipfum de Erythra narrant u:i
vidimus) nomina fua traxiffe videbit. j Sicfo-
lebant illi , quum tamen nos contrarium fae-
pe fciamus e certiflimis documentis : uti quod
Araxes ab Araxe rege Armeniorum (quie-
nim nomen fuum iltius modi fluviis dedere,
Reges effc folent , uti & Erythras nofter Rex)
D dictus
£ % v.
Mas iete rum , quf nomtnn
namintbut vtraram.
five verts (ivefiftis deducere ammt.
D £ M A R I & U B It O, 9-J
dittos fit, quum fit nomen Perficum tj* J} -^mu , jf«cm# 5 q«od Euphrates ab Euphratc Arandaci filio in eum demerfo fit appellatus, quum verum nomen ni3 in Mofe habeatur
& inde £>j* j\ Eu frat du^um fit, quod Nilus 5 qui & Melas , a viris eognojninibus ita di&us fit , quum ex ^fU & TlH^ multo aptius repetatur, aliaque quae ledor confe- rat. Adde Ovidii Metamorphofes , ubi am- pla exemplorum talium feges eft 5 Apoliodo- ri Bibliothecam & alios Mythologos. Ita Perfiam a Perfe filio Andromedae difiara, Mediam a Medo Mediae filio , Armenian* ab Armcnio Rhodio , regionem Gordyaeam a Gordye filio Triptolemi, Thraciam a Thra- ce Rege , Babyloniam a Babylone filio Beli , Joppen ab Jope Cephei uxore , Afcalonern ab Afcalo, Damafcum ab Afco gigante , II- lyriam ab Ulyrio Cadmi filio , Italiam ab Ita- lo, mare Atlanticum ab Atlante Rege Mau- ritaniae, Icarium ab Icaro , mare Jonium ab Jo , Hadriaticum ab Hadria , Aegaeum ab Ae- g*eo Thefei patre , Tyrrhenum a Tyrrheno Atycs filio, & multatalia. Sic quoque, quum aliunde nomen Erythrae in fabulis fuis nof- fent , pro more fuo , a viro Erythra di<So mare Erythraeum deduxerunt.
XVL
tur^
$6 DISSERTATIO II. S.XVI.S*- XVI. Verum, dfet aliqui», non videtur pulchrum commentum efle quod Giaeci de Erythratra- Erythrae <junt ? quandoquidem ejus fepulcrum extare falfojatfa- & often(jj fcribunt. Quafi vero non plura ta- lia de locis remotis fingi foleant$ adde quod nullus veterum affirmet fe id vidifle , at fo- lummodo fe id audkione accepiffe. Quid? Quod fi vera fcribant illi Au&ores qui in mari fub- merfum Erythram volunt , mendacii poffit convinci tota ilia de ejus fepulcro fabula , nifi quis ftatuere velit, pifces carnivoros illius ma- ris pepercifle Regi Erythrae , & cadaver ejus in litus efle ejedum , aut Cenotaphium ei ftruaum fuifle. Quod fi vel maxime ibi quid- piam pro fepulcro Erythrae oftentaretur, potuit id alterius viri fepulcrum fuifife , quem variis de caufis Erythran efle dixerint. Vel, cum inlulani illi Principis cujufdam fepulcrum in infula fua haberent, & illum regem nomen dedifle locis vicinis narrarent , Graeci jam id mare Igvfl^cv vocantes , ilium Erythran dixe- runt. Aut forte mentki illi funt , ut Cre- tenfes , qui Jovis fepulcrum efle penes fe ja- Sabant, unde K^ns, uti & alia iis exprobra- bantur vitia , quod eflent , uti Leonidas lo- quitur lib. in. AmhoL Epigr. 65.
*A« AijiW, K$j cltoQfyot, «Ve Jixttot. Semper latroncs CT piratae, CT injnfli.
ita
DEMARI RUBRO. 97 ita ctiam didi fuere, perpetuo mendaces , *Vi ^&safj &fcite Callimachus.
<fs7q
Ktfns iwnjvcivrQ* avi'vfyLm era yelp da) .
Cretenfes femper mendaces funt. Sepulcrum enim Tuum, 0 Rex ,
Cretenfes fabricarunt , quum tu non fis mor* tuns, fed femper exijlas. Quod ipfum falfe pcrftringit Athenagoras in ^ ^^ ApoU pro Chrijlian*. & Getulicus in Epitaphio^JwS^Vf Aftydamantis , lib. 111. Antholog. Epigr. iz. imitatus eft. Quia enim Minois fepulcrum ibi fuerat hac Infcriptione MlNXloC TOT AIoC TAOOC,, Minois , Filii Jovis , fe- pulcrum , illo M I N n O 2 injuria temporis .erafo, reftabat TOT ATO 2 Jovis, quodine- pta & ftulta gens pro Jovis fepulcro habuit, non contenta Jovis incunabulis. Ita teftatur Scholiaftes Callimachi ad Hymn.x. his verbis h) Kjj/tjj 35n rco <nx,$ca J Mivw@*- immyiyga- ar?«-, MlNilOS TOT AI02 TA$q2. Tco %cqvo) At 10 J M/va>@* d7iviKei$%* <!!& *j£^«$9»iVaf 5 § AioV Tw'cp^-. Quorum verbo- rum fenfum Latine jam deditnus. La&antius infcriptionem ita refert. 'O Zzvg $ Kpo vs. y«- /? Jter Saturni. Infcriptionis nominis JOVIS etiam meminit Mela/^. n. c. 7. Ibi fepulti Jovis paene clarum vefligium fepulcrum eft : cui G m~
98 DISSE RT A T I O II.
men ejus infcriptum e[fe accolae oflendunt. \. At alii fat dcprehenderunt effe ilium ^ivi^ovot wp&v , mendaccm tumulam , uti Nonnus lib. - ^ viii. Dionyf.eum vocat, & hinc intuit L«- canuslib. vi 11.
Tarn mendax Magni tunrnlo , quam Creta Tonantis. Simili mode Megarcnfes oftendebant penes fe fepulcrum Empedoclisjat falfo , fiquidem, uta graviffimis Audoribus traditum eft , arden- v tern Aetnam infiliit , quod Diogenes Laertius
hoc epigrammate tangit : ^ ■
H«V *V ct cy Memo's ctaxvuro 5" <ft
Otf mortmm ejfe Empedoclem fermo eft ,
Excidit, er dextrumcrusfregit. Si vero igneos cr uteres infiliit > cr immorta* litatem acquifivit^ Quomodo Megaris oftenditttr ejus [epuU
xvil crum?
tium stnus X V 1 1. Denique nititur ea fcntcntia CI. Arabicus . Fulleri hoc fundamento Sinum Arabicum ad praecipe m habitarunt Edomaei proprie & prim'o
'ca'u' mare rubrum didum effc. Icaenim ipieFul-
mare I ihmeum,
DEMARI RUBRO. 99 *cruspag.6] 5. ,, Arabicum Sinum proprie E- 5, rythraeum h^ e. Edomaeum vocari apparet. & 6 3 6. „ Nominis enim Erythraei principium 5, atque honos non remeavit a Sinu Peffico „ad Arabicum, fed emanavit potius ab Arabi- „ co ad Perficum. Firmamentum quo nitamur, „ fi quaerls, validiffimum proferimus. 1 Reg. 9: 5, 1 6. Naves fabricates eft Rex Salomon Etfio- 55 ne Geberis quae eft prope Elothas ad litus „ maris rubri in terra Edorni. Debile profe&o fundamentum. Nam in illo textu maris ru- bri nomcn non legitur, nifi in verficine La- tina. Nufpiam in V. T. maris rubri men- tio. £)1D O1 ware algofum ubique appellatur non rubrum. Quomodo ergo inde probabi- tur Sinum Arabicum primo nomen maris ru- bri habuiffe ante Sinum Perficum ? Nos fupra oftendimus , quum vcteres Geographi mare rubrum defcribunt 5 nunquam illos Sinum A- rabieum fpeciatim ita appellare , fed eum uti Sinum maris rubri confiderare , & , fi alteru- ter horum Sinuum mare rubrum dicendum fit » plurima Veterum teftimonia pro mari Perfico ftare. Nee multo plus Viro Erudi- tiflimo favet , quod putet, quum Hefychius Si- donios appellat non tantum (pom*** , Phoeni- ces, verum etiam w ri'v £pu6p«VoWr?K 3*- A*ay#v , eos qui mare rubrum accoLunt 5 ibi per mare rubrum Sinum Arabicum. intelligi, G % «juia
IOO DISSERTATIOII. quiaSidonii illic mercaturam exercuerunt. Nee enim populi ibi habitare dicuntur, ubi qui- dam ex iis mercaturam exercent. Utii ma- le hodie ■ fi indicare vellem , qui appellarentur Belgae, dicerem- , cives Provinciarum unita- rum&c. & qui habitant in America, in Java, in Siam&c. At liquid judico, non ilios Si- donios , qui notiffimi erant, innuit Hefy- chius , fed eos qui ad mare rubrum habi- tabant, eo fenfu quo Veteres mare rubrum in- tellexere,fc.marelndicum, vel illud quodh- tora Indiae & Perfiae alluic. Ibi enim quo- oue font ^imi^ & urbs Zifwn , uti in duobus MStis Florcntinis Arriani hifl. Ini. rede le- ■gitur. Sidone oppidum eft in litore Carma- niae. 'o^i&lcu vps 2<<Wvjj > mtox*ttp ffWfi $ mivlm *W{« 07t juij uV*7@- $ ifc!K»v- ^fm pulerunt Sidonen urbem exiguam, CT omnium rerum inopem praeterquam aquae CT pifcium. Strabo tamen , quod miror , etiam illis fe opponit , qui Sidonios quofdam ad Sinum Per- ficum collocant, ita fcribens lib.i. poftquaro monuerat multos proferre ea quae fidem non merentur., cfjtoioi i'ettri rimt^ ii'Zi&nbji*
t£ XlJtc^v» jimtles iis funt qui Sidonios in mari
Verficoivel alibi ad Oceanum locant.
«XVIII XVIII. Videamus porro an aetas Ery-
AetasErjl thrae ita conveniat cum aetate Edomi ut pro
thrae &• eodem
. conve~ niunt.
DE M A R I RUBRO. IOI
eodem haberi poflit. Sunt qui Erythram Per- Edomi non fei filium fjuiffe dicunt , at Perfeus ille circa co: ' annum 1300 ante Chriftum vixifTe fcribitury"'' juxta computum Petavii aliorumque Chrono- \ logorum. Sic tit hie Erythras aliquot faeculis poll Edomum vixerit , nee idem cum eo cenfendus fit. Alii Erythram , a quo mare Erythraeum di&um fit, vixiffe vol unt eo tem- pore, quo Medi rerum potiebantur, uti vi- dere eft iri fragmentis Agatharchidis de mari rubro. Quae tempora multo fedora funt, quam uit lis Edomus vixifle credi poflit. Scd mendacia fibi non conftant. Quare nulla quoque eft inter Erythram & Edomum tem- poris , quo uterque vixit , conuenientia.
XIX. Pro etymo maris Erythraei dedu- §> xlx- An cendo ab Erythra qnodam five Edomo&hocJ^^ facit , quod multi urgent, vocem ^h°"@*notQt. nunquam fignificare Graecis rubrum ^ fedeffe nomen i^mv five Gentile , adeoque ab Ery- thra debere derivari. Aliud eft, dicunt, k$v- fipoV , quod rubrum fonat , aliud h%v^ou@*. *£pu9p^@- 5 funt verba Salmafii in Exerc. Flirt. pag. 741. non eft ruber fed Erythraeus. Gmeci nufquam^v^oucv pro rubro pofuere. Ita&Ta- naquillus Faber lib. 1. Epift.^.pag.^^.. nega- musi%\i§£cu(§r rubrum fignificare r fed Erythrae- um, id efi y qui ab Erythra appellationem auxerit. At unde colligi potuit kpvfyouov effe nomen G 5 x epv-
102 DISSERTATIO II. 4!Wv , nifi termination cu&^ quae tamen, uti in himps* Kt7iw£??&'> kw<&> »J>*f^#n %?^ *yv*r@-, &»**>? & i&T*f*r&-9 aequepati- tur ut dicamus fenfu convenire IpwSpoi^ & Ipv- ■■Sgyr®-. Saltern ego rationem non video cur credere debeamus <rc Jpvfy*r©*" ubicunque legi- tur magis fignificarc Erythraeum , quam *V <m?*r& Liparaetm'y & * {€/**<*©- Eremaeum , quum tamen has voces pro appellativis paffim ufurpari. apud Graecos notum fit, neca quo- quam in dubium vocari poffit. Quod h ve- teres Graecos audiamus , quos fas eft credere melius linguae fuae geniunv & vim vocum intellexiflc quam nos hodie , certiffime nobis perfuadebitur illos i\on fuifle in ilia opinione quam CI. Salmafius , Faber & alii tuentur, fed & contrario exiftimafle illos i^^aTov fig- nificarc rubrttm. Cur enim alias etymon nivh IgvSgrt* deduxiifent a colore rubro illius iua- ris > vel rubedine montium adjacentium, ft ipv8{*r®* nunquam rubrum notaret , quod utique ill fcire potcrant& debebant, quibus ufus ejus linguae erat familiaris ? Quod fi eo ufque illi fuae linguae ignari fuiflent , ut no- men Gentile, i^?ccTov, Erythraeum, inepte confunderent cum appellativo «pvflpoV, ruber,cur non illi fcriptores , qui illorum fententiam re- ferunt , qui utique Graece fat erant edodi , er- rorem tarn turpem atro carbone notarunt,
dixe-
DE MARX RUBRO. IO3
dixeruntque adverfari hoc linguae genio , & nunquam Igy8f#r@- rubrum notare, fedfolum IjvSpoV. ' Non cnim tam ampla difputatio- ne opus fuiflet circa etymon maris Erythraei , fi illis fcriptoribus perfuafum fuiflet I'pv0p*r©* Temper e(Ie nomen Gentile & fignificare E- rythraeum. Potuiffent breviter dixifle , errafle illos vehementer & confudifie IpwOpotro^ & ipv- fyes , voces fignificationis diverfiflimae. At quum hoc non praeftiterint , fed & contra- rio iftam opinionem , quae Igv8p#r«v trvtov uti rubentem diftum vuit , non pro nomine Gentir li habet , uti relatu dignam in fua fcripta retule- rint, nil aliud inde licet inferrequam spvflparov & tgvfyov idem cfle & rubrum fignificare. Juvat audire unum inftar omnium 5 fummum ilium Grammaticum ,Euftathium , qui fi inter itv$£QS & lpu&p*ro? diftin&io quaedam col- locari debuiflet , fine dubio pro ea , qua pol- lebat , ejus fermonis peritia , id fciviffet , & tamen in notisad Dionyfii arepiijy. ^.38. ita fcribit. KaAstTzq S\ 'EpvS^r®- ij ^ri Twr
OK T VJTEp>C«|Lt^Uft»V TOJgTO^pGPftJV Op|«V G?f ZCofo
Ot$c£#fi\«v 0 "HA*©* egu&^Y $«vtd/^« TJ5"
p>iveo opij ieivcag epv&pa « «n ^ swp^vp» . K#f e'- er 4 0**
104 DISSERTATIO II.
tIw fahacmv *?' eivyii ckiccv i^v&pa'v ^ hp- £pw ie H&TDiK*v<rtyzvTo)v r cpewv etc fahoteexv
Xfoiolv. Appellatur autem (Pontus) Erythraeus, Vel a rubra terra miniata quae infra ejus aquam efti vel ex montibus rubri colons ei adjitis 5 qui cum radiis folaribus verberantur faciem ma- ris rubram efficiunt , per refraBifinem vifus. Uranius autem 5 citatus AuBori twv eJwxoV 5 inde etymon deducit quod adjiti monies infigni- ter rubri fint & purpurei ^ cr quum fol radios* fuos in illos emittit , umbram rubram ab Us in ware conitci. Et montes pluvia prcluti quae ab its in mare dejluit eundem color em mari imvertiuntur. §. X X. De X X. Deinde , fi l^v^ccr^r rubrum non no- tet 5 quomodo folis infulam Erythraeam didam per rubentem transfert Solinus, & Plinius Nym- pharum cubile rubens ? Vix adducor ut credam Plinium Graccae linguae tarn imperitum fuif- fe I qui , fi ^vSp^r®- rubrum non fignificarer, id ignorafTet. Quod fi vel maxime conceda- mus ipv3§arov non efle rubrum Graecis , & mittamus vocem Erythraei , eadem rccurret quaeftio, unde fyiKoccou Ipvfl^, Sc mare ru- brum di&um fit. Hoe utique negari non poteft tfivfyov effe rubrum , & ex neutro horum nominum patere id efiex Gentile aut ab Ery*
thra
eodsm.
DE MARI RUBRO. 165
thra derivandum. Et fi vel I^vflga ab no- mine proprio Erythra formari pofiet (quod tamen Illuur. Salmafius negat in Exerc. Pirn, pag. 341. & Faber in Epifl. I. i.Ep. o.)nun- quam tamen Latinis id mare rubrum appel- lare licuiflet. Dcbuiffent Temper Erythrum vel Erythraeum dixiffe. Nee enim licet , quia tgvfyos rubrum fonat, pro Erythraeo (nomine proprio ) fubftituere vocem rubri ut aequiva- lentem , non magis quam fi litora Italica ap- pellarem litora bovina, quia fc. Italia dicitur ab 'iTaAcfr i. e. bubus, aut Liparam , infulam pinguem , & quae funthis fimilia. Unde ergo di&um eft mare rubrum 5 unde £pv6p# 3 Quod- que inprimis hie meretur notari adverfus eos, qui maris Erythraei nomen ab vito Erythra ducunt , & antiquius & vulgarius nomen eft Ipu6^« 3wA#<r<ra 3c mare rubrum , quam Ipv- 9p«r# & Erythraeum , quantum quidem ju- dkare datur ex veterum monumentis. Et hoc nomen vix ufpiam reperias, fi pauciffima lo- ca excipias, quam apud Poetas, quibusillnd Erythraeum magis ob metrum Vel elcgantiam vocis , placebat. Atqui fi IpvSptfTov ab Ery- thra effet didum , & hoc vcrum genuinumque maris nomen fuiflet, fine dubio Hiftorici 3c Geographi veteres potius ipvflp<*r#y earn appel- laflent j - quippe quod nomen propius expri- nieret originem ejus ab Erythra. Sed con- G 5 t»v
§. XXI Pmdari locus de
DISS E R T A T I O II.
trarium fieri videas. Herodotus, Ariftopha- nes , Ariftoteles Meteor oU i. 14. & 2. Pin- darus, Berofus in 1 . Baby I. Strabo > Arrianus in Periplo , Agathemeris in Geogr. Paufanias /. 1. f. 33. & 6. 26. aliique paffim epu6p#\vo- cant , & plurimi Latinorum ruhrum.
XXI. Non abs re erit , hie dilquirere quo fenfu Pindarus in Pythiis fcripferit Argonau- trubro tas a<^ Rubrum Oceanum pertigiffe , quod exfenfus. plane contra omnem verifimilitudinem ab eo di&um videtur. Sive enim per mare rubrum intelligamus mare Indicum , vel Sinum Per- ficum Arabicumve, nihilominus credi vix po- tefl: ad ullum ex hifce maribus finubusve Ar- gonautas efle delatos. Quibus accedit quod veteres , qui fe certatim exercuerunt in de- Jcribendo hoc famofiffimo itinere , non fcri- pferint eos tam longe proveftos, necexopi- nione fua id fcribere potuerint , quia iis per- fuafum erat tantum effe ardorem intercedentis plagae , & adeo periculofam maris Atlantic! navigationem, maxime fi totam Africamcir- cum vehi debuiflent , ut iter ex mari medi- terraneo a columnis Herculeis, ultra quas «?- (Sotlov aha inviummare Pindarus appellat, in Nem. od. 3 . ad Indicum Oceanum inftitui pla- ne non poffet. Quum itaque folus Pindarus illos ad mare rubrum delatos canat , varias ex- pertus eft & nunc & olim Criticorum cen-
furas,
D E M A R I R U B R O. 10J
furas, quorum maxima pars turpiflimi erroris notam Nobiliffimovatiinurunt, nee dubitare affirmant , llic peffime hallucinatum effe Poe- tam. Verba ipfa Pindari haec funt in Pjth, od. iv.
Uovtco t fyvfyep JFiyifjmSv T' tQvei yuvcuKoov olvifoQoVM. Dein veSli funt ad profunda Oceani Et mare rubrum , ZT Lemniarum Gentemmulierum^ qukviros occidebant. Illud piyt v verto i uti Scholiaftae id explicant , per <$t$<rmix*mv 8c i*vritisi$*oi anpiwouf tw n £ 'nxgattT *rc h»^i *) ff ipuSp* JasAaV- «rj7. In iifdem illis Scholiis Pindarus primus appellator qui Argonautas eo ufque prove- ftos fcripfit. Sed videamus ipfa verba. Ilp«-
\oiosy. Kcuvoog Jl o nbStytQr» «V tuvtdc t» m- Koiyvi !$Bpt? ^ntKcc^Svj^ cw ApyivavTDcs. A A- A«? *i ivT 'nxiwx wehayeo&iV) tvtoKpoHrt m* <SK9k<nv <&atI&4v 5 Aoy*. "EiAij$« ft • n/v-
J*t@* TO 7T{>CliTGV HKVTCtlV J&VQ$JQV Xj clvil-
f&tftfxlwS tcr^etidv lifciMV* *Ei? ph p*$ iiv 'Axsavoy yjjf liul 'Epv&gav «VfiCAAOV , <f)€U^0V- 71? C4C KoA^ojv. Tafr i\ Ayfstvtoug epr^azsv 7re/v «V lav rio'vw l7n^rA€v<r^. Delati funt ad Oceanum er mare rubrum. Novum au-em fft, qttodhic narr at Pindarus ad illaufque ma- ria
I08 D I S S E H T A T I O "II.
via vagatos effe Argonmtas. Alii vero in his verbis fuperflmm efjepropofttionem dicunt. Pin- darus autem ill ud quod or dine temporis pri- mum contigit, ultimo loco collocavit : nam ad Oceanum cr mare rubrum navigarunt fugien- tes ex Colchide: cum Lemniis autem mulieri- bus rem habuerunt quum verfus Pontum navi- garent. At profe&o Hefiodus (de quomox) 8c Homerus jam Pindaro praeiverant, de quo Strabo lib. v. xxQelTrsgTQv 'OJveai&ets io¥ '£1- Kimov !|g£#A€, o$$ptKwim j^ iiv 'lotovva. XJti Ulyjftm in Oceanum exiffe fecit , it a O" Ja- finem. Atqui ilium Oceanum appellat Pin- darus mare rubrum» quamobrem ftatim vi- debimus. Diodorus Siculus ex relatione mul- torum inter veteres lib. iv. cap. 58. tradit, - Argonautas in ipfo Oceano Atlantico diu flufiuaffe, quidni & idem Poetae Pindaro dicere licuit ? En verba Diodorh 'qvk o'hiyot yd* r 75 ^fXCUcov ovyt&Qwv *9 t {AtTuyevisigcov ( uv is* Hi, Tifj,ou@' ) tyaai cw 'Agywtw&s jwctw ijfv
§" Sigp-T©- oipmXWV 7rvfyl$u%$ vWAhjT» Q^-
imnKioxc&Wi mxpoiio^ov ty /uvjfAW ai%l<xv. 'Av#- TiXwowms yap oivcvv 2^ J T*vou£@r> mm- jU« Itti twV rtyyccG it <jimv tivm tvv vxvv JWA-
KVOZCVTDCS XOlV STSpg TIttKlV tfBTKjU* ?»}? pJfllV £-
fyotKacrcnxv. 'Am is r <&x7«* im mv i\lai¥
DE MAUI R U B R O. IO9
Jvihocasav etcrjrhzwcH. Non pauci vero Zsr ve- terum Cf recentiorum fcriptorum 5 inter quos Ti- tnaeus eft , tradunt Argonautas , poft raptum vdlus aureum quum fcirent ojlium jluminis ah Aeeta ejfe navibus praeoccupatum , mirum fa- cinus C" memoria dignum edidiffe. Tanaim enim ingreffos adfcendijfe ad ejus fontes , CT navi per fpatium aliquodprotraBa per aliud flu- men m Oceanum fi effundens admaredevemffe, O* turn ab feptentrione verfus occafum ita cur- fum ficxijfe* ui a ftniftra continentem haberent9 Cr tandem juxta Gades in mare noftrum inve- iios. Quibus adde teftimonium Scymni , cjuem citat Scholiaftes Apollonii ad lib. iv. ^.284* 'O ph y*i 2xu'juv@- avow tya. TuvaiJ®* jte-
*mv tffjkSTipav ^clKqwcm iKqKvfaw. Scymnus (ait Argonautas) per Tanaim navigaffe ufque ad mare magnum & inde pervemffe in mare no- strum. Et'ne quisexcipiat Tanaim non in- fluere in mare magnum, quidam navem Ar- go per ficcum aliquo fpatio tra&am , ope in- ftrumentorum , referunt. Quamvis id necef- farium non fiiit, fiquidem Medea artibus ma- gicis in ficco aquas excitareubique potuit , ut lepide Scholiaftes Lycophronis ad v. 887. Sed & ante Pindarum Hefiodus in Oceanum Atlan^
ticuns
■ L
110 DISSE R "T A T I O IL ticumArgonautasdeduxerat. Scholiaftes Apol- lonii ad lib. iv.v. 250. 'H<no'<f(^ £* % n»v- 2&f@- bf YlvSiovUcug Jtj 'Avripocxog ov Av^ Ztyx 5 'ClKiwx (pfjaiv ihtyuv eig AiQvqv i^ /3#- jttVttviw w KAjfym «V to wirtpov Trihayae }t- >S6&af. Hejiodus autem & Pindar us in Pjtbio- nicis ( is hie textus eft quern examinamus ) & jintimachus in Lyde dicunt per Oceanum ( i. e. mare Atlanticum ) eos venijfe in Libyen O* fort at a aliquo ufque navi Argo in noftrum (i.e. mediterraneum) mareejfedelatos. Scholi ftes Lycophronis ad ^.887. per Phafin eos dedu- eit ad Oceanum , & 2^ t£V efa» fahocewe %$ $ "AJfofe , per mare externum <cr Hadriam eos navigajfe fcribit. Quum itaque hinc pateat plurimis inter veteres perfuafum fuiffe Argo- nautas ultra columnas Herculis mare Atlan- ticum navigafle , quidni Pindarus rede cane- re potuit illos ad rubrum mare fuiffe delates, quandoquidem & Poetae Latini illud mare He- fperiumquod extra columnas eft , & in quo Sol occidere credebatur ( quemque ibi in ma- re cadentem & obrutum aqnis non fine quo- dam horrore Decimus Brutus deprehendit , ut Florus loquitur /. 1 1 . c. 1 7. ) a rubore , quo id perfundebant ultimi folis radii , id mare ru- brum appellarunt. Ita Virgilius.
PraecipitemOceanirubro lavit aequorecurrum. & Seneca Tragicus>
BE MARI RUBRO. Ill
quo ferens Titan diem
Lajfam ruhenti mergit Oceano rotam. Vel an licuii Latinis Vatibus id mare rubrum appellare , Graeco nequaquam id mm\m ipw- 9-pov dicere ? Cur ergo in Pindaro id erro- neum & falfum & novum dicitur, quod in Virgilio & aliis absque incommodo fertur ? Putamus itaque fummo jure juxta Mytholo- giam Graecorum fcripfifle Pindarum , Argo- nautas ad mare rubrum pertigifle : at non in^ telligimus id quod proprio nomine mare ru- brum di&um elt , illud fc. quod Indiam Per- fiamque & Arabiae litora alluit, fed Atlan- ticum , Hefperium , extra fretum Herculeum , quod ex opinione veterum folem occidentem excipiebat. Leve eft , quod video mihi obji- ci pofle in explicatione verborum Pindari , fi IpvS-poV Uivlog mare Atlanticum fuerit, bis idem dixifle Poetam , quia £lKtav£ mAayif paulo ante memorat > per quae fine dubio Atlanticum Oceanumintelligit, & diftinguen- dum propterea videri inter CImuvov & mvlov «pv9-pov. Quis enim nefcit %v 24$ JvoTv fae- piffime a Poetis dici? Quod fi quis plane non acquiefcat iis , quae ad interpretationem loci Pindarici attulimus , credat, per me licet, Pindarum dicere voluifle Argonautas ad Si- num Arabicum & ulterius efle delatos, fed ita ut per Ifthmum , qui mare mediterraneum
&
'
112 D I S S E R T A T I O It & Sinum Arabicum dirimit , navem Argo por- taverint , uti nonnulliveterum fcribunt, vel Nilum ingreffi per aliquod ejus brachium, quod olim in Sinum Arabicum influxifle quidam memoriae prodiderunt , in ilium Sinum pervenerint, hJ\ ra^S p*v ^ tout*. cXXH XXII. Dum haec de mari rubro'ceom- Locus m mentabar , diu quoque me follicitum habuit hie cxpenfus. Silii Italic! verfus/*&. xvi. quo Gades adlitora Erythraea collocat.
Nam repeto Herculeas Erjthraea ad litora
; Gades. Per quae litora mihi intelligenda effevideban- tur litora occidua Hifpaniae , quae quod ru- berent tincta ultimis Solis occidentis radiis , ru- bra & epv&p*7*dici potuiffe mihi perfuadebam. Quidni,ita mecum difpucabam, uti magnum illud mare quod fob Zona torrida eft,& litora A- fiae a meridie alluit , rubrum & Erythraeum di- dum eft, ab ardore Solis cui fubjacet , & hoc Hefperium mare, quod rubrum, licet appel- lative , Virgilius, & rubens Seneca, vocant , & Pindarusep^pov, potuit Erythraeum diciabSi- lio? At poftea dum de hoc ipfo argumento con- fabulabar c\imJoan.Corn.Pauu>w,vkokMum B terarum amantifEmo , peritiffimoque , convertit ; animummeum ad opinionem veterum quorun- dam, qui ipfam infulam Gadium «pv^wappel-
larunt.
D E M A R I R V B R O. 1 1 2
larunt, & Phoenices ibi & vicinis inlocisha- bitantes ab Erythraeis ortos credebant. Jta Euftathius ad Dionyf. m^y. v. 5581 d^ot v>i<rov ipv&etav nnty mvtu ru TolSetggn£ Aio- vvcriui « ovv1pi%Qvm j ol $\ vi)nv nva 'Efvfaut amy fttf^GiGKypivtiv TvTg r#<J«po*?, ^pS^uoT $«- JWo> Ji<Hpyo[Aiv>iv. Alii Infulam Erythiam ejfe ipfas Gades Jiatuunt , Dionyfio non dames af fenfum> alit vero infulam Erythiam dicunt, ei adjacemem Cr intervallo jladii ab ea remo- tam: Strabo lib. 1 1 1 . 'E^vfetct* Jg TaJeiggc tows hiyn 0 (pegSKvJw a/ y ru q&i «n>v T^ fvovY/V pvfo'xtn. Erythiam ipfas Gades vide- tur appellare Pherecydes , in qua ilia accidijfe ferum quae de Geryone narrantur. Plinius lib. iv. c. 11. Infula efl longa in will.paf- fum^ mil. lata in qua prius oppidum Gadium fuit. Vocatur ab Ephoro O* Philiftide Erythray a Timaeo & Sileno Aphrodiftas , ab Indige* nis^ Junonis. SoWnus cap. 23. In capite Baeti- caCy ubi extremus efl notiorbis terminus^ infula a cominemi feptingemis pafftbus feparatur^ quam Tyrii a rubro profeBi mari Erythraeam > Poeni Itngua fua Gadir, id efl> fepem nominarunt. Salmafius ibi notat libros exhibere Erytran. Plinius , licet diftinguat Gades ab Erythia, hanc tamen ita di&am teftatur , quoniam Tyrii aborigines eorum orti ab Erythraeo mari fere- bantur. Quod & Dionyfius in m(tr,y. v. 90 5. fcribit. H -'#i
114* DISSERTATIO II. *0* £' dhQ$ iyybs iovng 9 i^r«vu^/ijv $oi>*
Tuv £' oivSgw ytvtfc oVEjiuSga&i j*;#'<x<nv.
jilti ant em qui mare accolunt, eognomento Phoenicesy
Ex illorum firpe qui Erythraei funt. Quia itaque Phoenices ab Erythraeis orti cre- debantur, appellavit Silius ea litora, quae Phoe- nices fuis coloniis nobilitaverant , ^rythraea. Nee videtur id mutandum in Erythea , ut quidam voluerunt , aut infula quaedam Ery- thia vel Erythraea a Gadibus diftin&a ftatui. Nulla in hoc traBu infula , exceptis Gadibus* vet nunc vel ohm fuit , fcribit Voffius ad Me- lam, fag. 2.50. Ego quoque non capio , ii '£pu'9«ii fueritfita inter Hifpaniam & Gades, ut fcribunt , ubi ea effe potuerit , non enim ibi ullurn eft fpatium conveniens : tamarftecon- junguntur Gades litoribus Hifpaniae. Vel di- cendum eft Gades veteres mari obrutas latere , & infulam , quam nos Gaditanam vocamus, efle veram Erytheam : quo & haec Strabonis nos ducunt lib. 11 1. 'Eowot<n ot jTwAajci tta-
Videntur veteres appellajfe Gades O* adjacen- us infulas Erythiam. Etf. 2 5 2 . notat Infulam Gadium di&am Erythraeam a colore, quod rubeat, Cr praefertim ad fit a utrinque litora <CT tota ilia or a collibus e rubric a er minio fit,
C9B-
DEMARI RUBRO, II ^
confpicua. Quare ctiam fufpicari quis poffit a rubro colore ea litora a Silio Erythraea effe di&a, fiqiiidem Poetae licuit vocem Erytbraei pro rubro ufurpare.
XXIII. Quae cum ita fe habeant , putoj.xxiil. evidens effe nomen maris Rubri-non effe pro- ujhsharum prium Sinui Arabico , fed convenire vafto illi °kfervaito- Oceano qui ab extremis Indiae litoribus uf- *a"* de, que ad Orientale latus Africae fe extendit , "* finumque Arabicum & Perficum mare Ru- brum did , quatenus ejus partem conflituunt , • & errare omnes illos feu fcriptores , feu ora- tores Sacros, qui mare rubrum defcripturi, folum defcribnnt Arabicum Sinum, conten- duntque ab Edomo univerfum mare rubrum effe appellatum. Multis equidem non vide- bitur operae pretium haec tarn accurate diftin- guere : fed mihi fat eft , laborem meum pro- bari ab lis , qui experti funt quanta confu- fio & quam craffi errores ex negle&is iftiuf- modi animadverfionibus nati fint , & cum Judaeis fatehtur, non effe vel unam in facro Codke literam , a qua non res maximi mo- menti dependcant. Quicquid fit , vera re- rum vocabula perdere non oportet. Ut ex- emplo quodam diiia mea confirmem, volo attendi ad mare Jonium, cujus Sinus nunc Hadriaticus appellatur , olim Sinus Jonius. Falluntur ergo illi , qui non tantuoi Sinum H .2 Adria-
i
Il6 DISSERTATIO II. Adriaticum totum pro mari Jonio habent , quum Sinus tantum maris Jonii fu?rit j fed & ifti , qui partem exiguam maris Jonii , quae litora Graeciae alluit , mare Jonium appellant, uti Laurenbergius in mappa Graeciae Jonium pelagus folummodo id vocat , quod Acarnaniam alluit , & inter gradum latitude 38 & 39 eft : quafi ulterius fe non exten- deret. At haec proprie maris Jonici pars eft. Atque ita fere Blancardus, & alii nonnulli , qui . id nomen maris Jonii parti cuidam fecerunt proprium , & vero mari Jonio abftulerunt. Et fie mari Jonio videmus idem contigifle quod mari rubro. Uti enim Sinui Arabico nunc proprie nomen maris rubri datur, & vafto illi mari rubro , quod Indiae Perfiae & Ara- biae meridionalia litora alluit , negatur ; ita quoque mare Jonium vero nomine priva- tur & Sinui aut exiguae parti ejus id folum privatimque tribuitur. Nata videtur haec con- fufio ex eo, quod Poetae & alii fcriptores , qui Rhetoricos loquendi modos amant , pro- mifcue & mare & Sinum Jonium appella- verint aquas Jonias. Ita Propertius de vifto- ria A&iaca in mari Jonio lib. iv. 6.
— Sceptra per Jonias fratia vehuntur aq uas.
Et Claudianus de Sinu Jonio , in quern fe Athefis effundit de v 1 Conf. Honor.
— imrnif
■
DE MARI RUBRO. II7
— inimicaque corpora volvens^ Jonios Athefts mutavit [anguine fiutt us.
At ex veterum teftimoniis nihil eft ccrtius quam diltinguendum eflfe Sinum Jonium i. e. Hadriam a mari Jonio 5 & to 'Ig'viqv nihaytg ejfe as 0 f xA' J«o7v 0 'Aiqieu; , ut verbis utar fchol. Apollon. ad /#. iv. 308. quem vide* Sed nianum de tabula.
H
HI.
I I I. DISSERTATIO
D E
MO N T E G A R I Z I M.
III.
DISSERTATIO
D E
MO N T E
G A R I Z I M.
Omen hujus montis fcribitur?- ]- Fay'* in Sacra Codice a™ in»'*'»"
. . rnontts
mom Gent.zMn , Dent. xi.Gari^m. 29. Chaldaeus Interpres habet ftnSi JOIB, Hierofolymita- mis DVnjT,Graccus op©* Tctft^iv , & r*- £'#v. Ita enim folebant Graeci terminatio- ncm pluralem efferre per Dp & ih vel *y\ & Schevaper*, utin 2«ju»i).A92«A«ju«y.9 &c.
Syrus >Q*lKt? faQt£ » Ara^s a^ Erpenio editus,
Kcrizimy mutato 3 vel ~ in literam ejufdem H 5 organi
122 DISSERTATIO III.
organi 5 ut loquuntur Grammatici. Ipfi Sa- maritani in Pentateucho fuo , uti in Uteris , & In Chronico fuo MS, to, five libro Jofuae, quem
poffideo, ff>\*> >•?* jP< Nonnunquam a
Graecis nomine ex duabus vocibus conflato dicitur Hargan zjm. Ita Eupolemus 'ktycc&Qv appellat > & interpretatur illud og®- «vJ/iV» , mon- tem altiffmi , quum debuiflet fcripfiffe mon- tem Garizjm> DTTM 1H. Marinus quoque Photio laudatus cod. 242. b> of « ., inquit , 'Ap- 7*es& Koi,X%fA,ivc* A*oV vvJ^Va dyttoruiw Itfov 9 in monte ditto Argarizjo ( ii&w , five monte , GariZtim ) Jovis altijfimi Sanftiffimum Tern- plum. Au&or etiam antiquus Itinerarii Hie- rofolymitani. Civitas Neapoli. Ibi eft mons Agazjtren , lege 5 Argarizjm. A pud Mala- j lam quoque in Chronico, ubi agit deftrage Samaritanorum , fub imperio Juftiniani , quum viginti miilia eorum ceciderunt , malenomen hoc legebatur 5 'e<pvj*Y«V vi of®* to Kiy>$jQv 'AgmxeJiQv , fugerunt in montem Arparizin. Nee aliter quam conjufiSim in Pentateucho fuo & in Uteris ad CI. Ludolfum aliofque Europaeos datis, appellant hunc montem ^nT^fiT^n^ y Cr^Pn. Quod ideo ac- curatius noto , quia in indagandis iftiufmodi vocum originibus , divifio debet inftitui, & I xnodp una modo altera explicari : quod faepc
vi-
DE MONTE GARIZIM. 12^
video negligi. Exemplum hujus rei fit ]udae proditoris nomen, quod in facris Uteris 'I<nc<*- g/Jw St'lAotyitaSi fcribitur, quodCl.Ligt- footus derivat , quafi una vox foret , ab K^'llpDHjquod & fono "& iignificatione Scor- teum exprimit. Quum tamen nihil videatur probabilius, quam to 'I<t>c#&<&>3- efle confla- turn ex EH* Vir* & DVlp , K*e/«&, Huoi nomen urbis eft ex facro Codice notae. Un- de una vox fada eft e duabus, uti in /3#g-
dKiKhfjLcc & fimilibus. Notiffimus eft hie la- quendi modus fflHp jR'H« Vir e Kariothrk. oriundus, vel cminens inter incolas iilius ci- vitatis. Sic Antigonus, qui Legem oralem a Simeone Jufto accepit, didus eft )D)D ttf'ifc Vir e Soco , id eft, Sochaeus. Sic & inter dodores Mifnicos funt , K01JT13 WM Bano- tenfts , tVliffi 133 5JTK Vir e paga Gam- ma j &c. Atque ita didus eft Judas Ifca- Yiothy id eft, Cariotenfis. Quodnon parum firmatur teftimonio Bezae , qui fcribit in Vetu- ftiflimo Codice fuo manu exarato ubiqueapud Joannem legi "i&ri Kctejcorx , ex Carwth , pro vulgata Ledione 'Lrxas^wS : quae varia ledio notata non eft inter illas v quas aut Curcel- laeus aut Angli ex plus centum Codicibus col- legerunt. Vidit quoque CI. Bartoloccius in Eruditiffimo volumine , Bibliotheca Rabbinica^
fart.
124 PISSERTA.TIO III.
part.^.pag. 23. ( cu/us novam editionem a^- greflus tuit Amftelodami meo confilio& dudu S. Vetzjildus , fed quiim folia quaedam typis jam eflent excufa, obitti fuo filurri operisab- rupit : quod ideo moneo quia in praefat. Ana- Icdorum Rabbinicorum illam editionem pro- mifi, quae an ab aliis perficienda fit , dubito) nomenlfcariothdivididebereinduo, &com- pofitum efle : fed pro Carioth , nomine pro- prio loci , fubftituit meo judicio minus apte Kpnip Caryotas, & vult XEJmp fcTtt cflevirum, qui in loco Caryotis (palmae id genus eft) abundante natus eft, & certum efle ait Judam a valle Jerichuntina , ubi caryo- tarum copia erat , Ifcarioten efle diftum. At non Videtur genius Hebraifmi pati talem ex- pofitionem , non magis quam illam, quam lbi quoque tuetur Vir Dodiflimus, Antigo- num didum effe 131D &TK, quod ex loco tabernaculis abundante, oriundusfit, a TVQD.
sffcikmr. f Pel,atur> & !Pfl *e vocant, Montis benedi- S$ accoUs. -Quod quare ab iis fiat , nemo ignorare poteft, nifi qui in rebus Samaritanis | plane hofpes eft. IVIpns is cultui divinofin- gulan ratione facer eft, & benedidionibus olim juflu Dei in eo recitntis illuftris ex fententia Samaritanorum, & quern ipfae piaculares a- quae in univerfum terrarum orbem tempore
NoacM
DE MONTE GARIZIM. I2f
Noachi effufae refugerunt , fie ut ficcus re- manferit : qua de re plura dicemus poftea. Ve- rum, antequarn hunc tuuliim Montis bene- didi milium faciam , monendus es , Ledor , in Epitome Chronici Samaritanici , quam Exercitationibus Antimorinianis fubjunxit CI. Hottingcrus , haec legi ad c. z 3 . p. 1 1 2 . jfofu*
in monte benediBo y id eft , Samaritano non tantum arcem fed & templum in ejus vertice conftruxit. Proprie ilia verba , citata ex Chroni- co5 fbnarent 5 in monte benediBo , qui notus eft nomine Schomron 5 five , td eft ^ Schomron. (Jn- de videretur colligi debere montem Shomron , cui Samaria urbs infidet, a Samaritanis etiam montem benedidum appellari. Sed omifit Hot- tingerus praecedentia5a quibus fenfus pendet.Ita
ibi legitur &a&a \£W)\ *£j> ^?j
QJJ'*'**'} LjJ**"?' Et conftruxit Jofua Rex (vel Princeps) arcem fuper montem^qui eft ad finiftrum latus montis benediBi , qui dicttur Schomron. Eft itaqtie mons Schomron alius a monte benedido. Haec moneo, ne quis imprudens his verbis fallatur , non ut detra- ham meritis Viri Eruditiffimi , qui omni o- pe has literas illuftrare annifus eft , & ali- bi errorem fuum vidctur agnoviffc. Uti-
* nam
126 DISSERTATIO III.
nam inter Chriftianos multi tales exifterent ! §. II fr~ HI. Mirum vero illud nomen eft , quo Ju- Dmtw (V daei volunt montem Garizim didum effe in
unde ?
antiquiflimo Commentafio in Genefin , Be- reshith Rabba SeSi. 3 2 . & 8l.<. §.3 Sc. DUEfrS i uti pofteriori loco fcriptum extat, quam fcri- ptionem fequitur Audor Lexici, Arachdi- di > qui fidem fuam in exhibenda vera vo- cum barbararum ledione faepe mihi probavit , fie tit illius fcriptionem praeferre foleam vul- garis editionibus Talmudis , Bereshith Rabba , 6c aliorum vetuftiffimorum librorum. Idem ait banc vocem fignificare montem , Com- mentator ad Bereshith Rabba , montem Gari- xjmi quod ex duobus illis locis videtur lique- re, 6c ex aliis libris antiquis, ubi eadem hi- ftoria narratur , 6c pro eo Neapolin Samaritano- tum Zy'm3 *7W plfl'J fubftituerunt. Unde ilia vox du(&afit, non ptuo hadenus quenquam docuifTe. Ego conjicio , quum Graeca vocabu- Ja plurima tempore Jonathanis , 6c Ifmaelis fik jofephi , addo 6c illo , quo is commentarius fcri- ptuseft, permixta effent Cermonijudaeorum % non incommode vocem Graece exprimi per ft&t A'tSs voLog 9 $}$?$ > id eft s ftercoreum delnbrum^ . quod in monte Garizim erat 5 id eft 5 dica- turn cultui idololatrico , ut Judaei credebant. Solent autem, falfos Deos ftercoreos appellare & (hrcora D^P3 Dent, zp; 17.1 Re*. 15.12.
&
DE MONTE GARIZIM. 11J
&plurimisaliislocis. Atque eomagis mihi fe probat haec conjedura , quod Samaritani fo- lerenteodem nomine appellare Templum Hie- rofolymitanum Id liquet ex colloquio R. Jo- nathanis & Samaritani; quorum hie , praefta- ret,inquit,teprecari in hoc monte Gerizim quam in ilia KPnp*>p JV3 , id eft , aede flercoris, innuens Templum Hierofolymita- num, quo R.Jonathan proficifcebatur. Pla- ne fonat hoc idem quod mtebS- vdfc, DIJE^S : unde mutno & Judaei & Samaritani , hi Tem- plum Hierofolymitanum, illi Garizimiticum, foedo hoc nomine appellarunt.
I V. Ut & de etymo vocis Garizim all- §. I V. zty- quid addam , fine dubio radix ejus , ut lo- monvoc'* quuntur Hebraei, five vox primitive eft ^yyGar^tm- quod Lexica transferunt per Excidere , feci- dere , abfeindere & hoc fenfu Tegitur />/] 3 1 : 2 3 , Hinc derivatum JHJ fecuris, quae abfcillioni infervit. Apud Arabes eandem haec vox fi- gnificationem habet (J J. a) & ufurpatur de qualibet refe&ione vcl ampiuatione, uti - arborum, tritici, &c. quo fepfu Arabs tranftu- Ht D^K 6^.37.7. (quo folo loco haec ra- dix in V. T. occurrit & quae vulgo trans- ferer per %r0 per jj± HJ, tit fenfus fit , eramas metentes , five refecantes , tHanipulos. Et, profedo font derivata vocis D*?K , ud
128 DISSERTATIO III.
nXfr* vidua,&c. WO'?** k Hicille^M quae melius a notionc refecandi fluunt , quati ab ilh ligandi. Quicquid fit, llj eft abfcin dere , & hinc DTT3 notabit fciffores , qu amputandi munere funguntur , meffores qu triticum refecant , vel , fi malis vulgatam ex- pofitionem Gen. 37. 7. fequi > qui manipulo: tritici colligant. Nam P""U in participio Pe hil nonnunquam agendi a^que ac patiendi no- tionem habet* ut docent Grammaticorum fi- lii. Erit itaque dicius Mom Mejfimm ve fedorum, ob fummam fertilitatem , a qua hie mons commendatur , oppofite ad Ebal , qu: fterilis erat. Montes autem in Palaeftina plu- rimi, paftui pecorum licet minus apti fint. triticum tamen proferunt > & alias frumenti Ipecies , quae Eruditiflimi Maundrelli , L A.M. &; membri Collegii Exeterenfis obfer- vatio eft, ipfa illorum locorum luftratione id edodi. De etymo montis *?3T Ebal & hoc monendus es, leftor. Hebraeis vocem prL mitivam *?3# non effe in ufu , fed Arabibus & inter alia fignificare 5 foliis nudare arborem ]
&derivatum \*z\ ??JPN faxaalbicantia^dx montem ipfum in quo tales lapides inveniuntur \ quae fuadere videntur vel a ftcrilitate vel a fa- xis montem ilium ita fuifle appellatum. ' Eba< enim aridus erat, adhuc tempore R. Benja- minis , pent faxum Cfpetra* uti ipfe tcftatur
GaJ
I
DE MONTE GARIZIM. 129
Garizim autem font i bus , hortis , vineis & olivetis amoeniflimis inftru&us. Sic ut ipfau- triufque mohtis fades bened dtionem &male- didionem in eo peragendam luculenter expri- meret.
V. In inquirendo fitu mentis Garizim ante^ yt s-itus omnia examinanda funt nobis verba Epipha- menus Ga- niij & eo quidem magis , quomajori cum fi- rf^im.Du- duciacertam ledori fuo fententiam pollicen-^^^ tur. Ita ille Haer. v 1 1 . ToT |3yAty«#»'ft> axg/- g<* '
intss ry civxTDhy tv!s '^tuXy > «V £^« to A&TifovofAtov , ^ 'Iijcr» § N*v£ >j /3/6 A@v iS/' gf«« <ak wowtt Garizjm explorati quidpiam habere velit , fciendum eft ad Jerichumem duos effe montes Garizim cr Gebal ultra Jordanem , ad orientem Hierichuntis , titi in Deuteronomw Cr libro Jofuae ftii Naue fcriptum eft. Craffum hunc effe crrorem multi, nep immcrito, o- ftendere conati funt; turn , quod mons Ge- rizim prope Sichem collocetur Jud. 9. 6. turn, quod ex jofephi, aliorumque veterum, tefti- moniis , quae noftrorum temporum experien- tia confirmahtur , liquido conftet , in por- tione tribus Ephraim ad Neapolim , quae o- lim Sichem dicebatur, eum effe quaerendurn, Unde autem natus eft hie error Epiphanii? I Et
IgO DISSERTATIO III.
Et quae occafionem dare potuerunt Do&iffi-
mo fcriptori hac ratione commentandi ? Sci- licet, lcgerat Epiphaniusin Sacris literis Dent . xi. 30. montes Gerizim & Ebal effe W) *?1D, id eft, contra Gilgalam , uti Vulgatus Inter- "pres, fyofdfaxiv J TaK}dh 5 apud G 'algal 5 ut lxx. vel verfus Gil gal , <? regione Gilgal , ?3p^.. N^i utTargumifta&alii, & fibi perfuafit nullum alium locum Gilgal effe di&um prae- ter eum , qui Hierichunti & Jordani proximus ita appellatuseft a Jofua, quod Deus circum- cifione ibi pera&a opprobrium Aegyptiab.iis devolviffet , uti legere eft Jof 5 . 8. At aliud crat Gilgal , verfus quod mons Gerizim erat fitus, quod vel ipfa Mofis verba Pott. xi. 30« collata cum ratione temporum oftendunt. Nam Mofes loquitur de montibus, & locis , jam fiio tempore hoc nomine notis, Gerizim, Ebal^ G algal. Atqui Gilg 1 prope Jerichuntem poft mortem demum Mofis a Jofua id nomen ac- cepit Jof J. 8. Nee eft neceffe ut fingamus Mofi revel itum hoc nomen fuiffe a Deo , huic loco dandum poft ejus obitum. Praeterea Galgal aliquod fuiffe diftindum a Galgal in campeftribus Hierichuntis, videtur iuadere di- ftinfta recenfio ttX? D1J *f?D Regis Gen- tium Galgal Jof i ?.. 23 . ubi non poteft intel- ]igi Gilgal Hierichuntinum, quod probabiliter Regi Jerichuntis paruit> nee urbs fuit ,.fed cam- pus
DE MONTE GARIZIM. 131
pus : certe debuiffet-reeenferi in initio hujus feriei Jof 12.9. ubi Regum a Jofua devi&o- rum catalogusfervato ordine temporis , & itine- ris inftituti incipitab Rcgibus Jerichumis > Ai, & pergit memorare reges Hierofolymae , He- bron , Jar moth , Lachis, Eglon. Quod fi a- licubi idem is ordo in progrefTu illius feriei non videatur obfe#us , erit vel exigua intercapedo, vel iitus terrarum attendetur. Quumque Rex Galgal penultimo loco ponatur, & jungatur RegibusCWw/*, & Dorae , & Cadefcb, & Ttrfa, locorum fatis notorum, patet id Gal- gal longe aliud efle, cjuam Galgal, in cam- peftribus Hierichuntis , quod primum velfal- tem inter prima loca (nifi banc enumeratio- nem Jofuae maxime confufam & inordina- tam i erienv velimus appellare ) debuiffet re- cenferi. Et fi Galgal Hierichuntinum in- nuicur Jof n. 23. quid fibi vult vox addita D'U Gentium? *?£>?? D'U "pD , Rex Gen- tium Galgal, Vel hoc folum anfam fufpicandi dedit magnis viris 5 per haec verba partem quan- dam Galilaeae innui 5 quae fequentibus etiam temporibus Galilaea Gentium di&a eft , Vol-
a«x«* ? »,«*', 3c dw wa Jef 9.1.
Inter illos praecipue videnduseft CI. Ligtfoo- ^tus in Cent uria Geographic a cap, 88. qui per *?X?S Jof i2. 23. intelligk Galilaeam, & confert rerfionem Alexandrinam 5 quae pro
i^z dissertatio III.
^3*7 loco citato habet TaMXoucu; , & Jo- fephum , fcribentem Demetrium caftrameta- tatum elTe b/ 'Affihoig mhn tw? TccKiheuaAj j cum verbis fcriptoris libri i Maccab. ix, 2.
QuKov g7nM2(7«Aal8 tW c#-'A{GijAoif.- Quic- quid fit , five per *7J?J1 7*/ i 2. 25. debea- xnus ipfam Galilaeam intelligere , vel partem ejus , vel civitatem 5 id certum videtur illud Gil- gal diverfumeffe a Gilgal prope Jordanem, & vicinum effe region i, in qua Dora, Cadesh, Tirfa; & regem Gilgalis inter ultimos fuifle a Jofua devidos. Quare fi confideremus locum, ubi Mofes verba pronunciavit relata Deut.%1. 30. fc. cis Jordanem , in campeftribus Moab , reaiffime defcribi montem Gerizim , *?13 > prope, vel e rcgione, vel vet fas, quod magis probo , Gilgal , apparebit* Id enim infpe&io mappae Geographicae clariffime docet. U- num addam, quod ad fententiam illam, quae Gilgal fofu. pro Galilaea habet , illuftran- danffacit, fcilicet Samaritanos in Chronico fuo M.S. to five Libro Jofuae, ( de quo nos alias, Deovolente^, fufius agemus) Gilgal illud Hierichuntinum ^.aXjw WJ Galil appellare cap. \6< eodemfc. nomine , quo Ga- lilaea paflim apud Arabes , & Interpretem Novi Teftamenti , dicifolet. Quod videtur docere Galilaeae nomen olim idem fuitfe cum
DE *iONTE GARI2IM. I33 *?i^i Gilgal, & poftea mutatum in b%f7& Gaiil. Quae duo Gilgal quum non diftinxe- rit Epiphanius , lapfus eft in errorem , & in eundem alios induxit. Eufebius em2£a' in lib. de locis Hebraicis , Interprete Hie- ronymo , ita fcribit : Errant igitwr Sama- ritani qui juxta Neapolm Ganzjn £7* E- bal montes oflendere volunt 5 quum ipfos juxta G algal ejfe Scriptura te/ietur. At profedo lion errant illi , fed certiffima proferunt.
VI. Quum itaque probatum dederimus ^VI- Gi° duplicem locum Gilgal eife didum , non vi- ^*/^T detur neceife ftatuere cum Gerardo Mercatore tra&us montem Garizim, (quern ipfe fatetur partim montium. imminere urbi Sichem , motus audoritatc lodjud. 9.) fuifle tradum montium, qui fe a Sichem protendat ad Gilgal illud quod prope Jordanem elh Quod ideo tantum finxifle videtur Vir dodus , ut explicaret il- lud Deuteron. x«: 30. Garazim efle *?1D pro- pe, vel vtrfits Gilgal , non aliud Gilgal efle ratus, quam quodinCampis Jerichuntinis eft. Nee enim tuetur hanc opinionem ulla audo- ritatc, quin e contrario certum eft tale dor- fum montium non protendi a Sichemo ad Jordanem , fed Gerizim efle montem unicum feparatim , adverfum Hebali & valle intermedia diftindum. Quod fi & Ebal & Garizim tarn late protenderentur , nullum certum locum I J de-
r
134 D1SSERTATIO III.
defignaflet Mofes, unde benedi&iones male- di&ionefque pronunciarentur , fed vagum il- ium & indeterminatum, qui aeque ad Jordanem quam in locis mediterraneis Palaeftinae con- cipi poiTet. At difertis adco verbis circum- fcribit hos montes Divinus Scriptor , eofque locat mi!D \3H& *?lft$ prope quercus Moreh j ut dubitari non poffit, quin fingularis mens & locus vicinus urbi Sichem innuatur , nam miD ]V& eft prope Sichem. Gen. 11. Quod fi a Gilgal Hierichuntino protenderentur hi montes per vaftiflima terrarum fpatia ufquead Sichem vel quercus More non videntur mon- ies illi defcribi poffe r quad tantum ibi, prope qnercus Moreh 5 fid eflent 5 uti Mo- &s ait : An non illi montes ftti funt trans Jor- danem , pofi viam quae due it ad occafum , Crc, prope quercus Moreh ? Quorfum locat illos montes prope quercus Moreh 5 fi non ibi, fed prope Gilgal Hierichuntinum , illae benedi- diones & maledidiones debuerunt recitari , uti Mercator putat ? Quorfum ilia deicriptio , quae videtur magis obfeurare verum locum peragen- darum ceremoniarum quern innuere vult Mo- fes, quam indicare? Idem hoc mihi videtur ac fi dicam : fi Roma velis Anconam pro- ficifci, tranfeundus eft Mons Apenninus. An non ifte mons fitus eft in regno Neapplitano & propinquus finui Tarentino ? Hoc enim
nolTe
DE MONTE GARIZIM. I$f
node nil facit ad fitum indicandum montis, quern aliquis Roma Anconam tendens , tran- fire debet. Sic etiam, licet Gerizim ab Gil- gal Jerichuntino ad Sichem protenderetur , quia tamen ex hypothcfi Mercatoris , cerimoniae a Mofe praefcriptae & ibi agendae , prope Gil- gal Hierichuntinum peragi debebant 5 non po- terant fcire, ubi is locus eflet ex tali defcriptione : art non funt . . . prope quercum Moreh ? unde longiffimediftabat verus locus peragendarum ce- remoniarum juxta viri dodi opinionem. Nam iade debuiflent Hebraei colligere prope quer- cum More haec vota & diras recitari debere , ( quod vir dodus negat ) quia praecipiuntur ilia peragenda in montibus 5 qui , ut noti fiant He- braeis, dicuntur effeapud cjuercus Moreh, id eft, prope Sichem. Sed huic rei non immo- rabor diutius, quum falfae itli hypothefi in- nitatur, unum modo locum in facris Gilgal efle didum, & hine vifa fit maxima difficul- tas Mercatori , eundem montem prope quer- cus Moreh , & Gilgal , loca maxime diilita collocare , quam amoliri pofle non videbatur, nifi ftatueret tradum montium intelligi , & hos efle extenfionis terminos. Verum, quod plerumque fieri folet , dum haec fibi perfuade- re conatuseft Merc 'tor, alia quoque conqui- fivit hujus fententiae fuae firmamenta j uti * quod mox poft captam urbem Ai , hae ceri- I 4 moniae
$.VII.
Urbs St- chem tilt montt ad- jzcet.
I36 DISSERTATIO III.
moniae in monte Gerizim & Ebal fuerint adae ( quod tamen non liquet , nee ex ferie qua res recenfentur doceri poteft, quia faepe temporum ordo invertitur) quodque lapides ex Jordane ufcjue ad Ebal deferri non potue- rint , quad certupi fit eofdem illos fuiflfe qui Galgalis & qui in Ebal fuere collocati. Quae figillatim examinare non conftitui , quum Vir Eruditifllnms Andreas Mafius id abunde prae- ftiterit in Commentario ad Jofuam , cap.vui.
VII. Accuratius vero fitus montis Gari- zim intelligitur ex eo quod urbs OOt?, Si- chem-Qi vel infita vel adfita fuerit , utiappa- ret, mjud. 9: 7. Erat autem urbsSichem in portione tribus Ephraim Jof. .20: 7. Mon- ti ipfi illam infedilie quidafn opinati funt , quod ilia urbs frequenter in Sacris Uteris ap- pelletur Sichem in monte Ephraim : verum ego exiftimo hoc loquendi modo tantum indi- cari fitam illam fuifTe ad montem , vel in ilia parte terrae,quae, quod non tot campos haberet, ac ora maritima, inde DHSK in, mom E- phraim , di&a eft. Et notatum eft ab iis , qui iter inftituerunt per ea loca , regionem a ma- ri mediterraneo ufque ad Sichem , campe- ftrem , at ulterius verfus ortum , montanam & iaxofam magis exiftere : quod obfervo , ne quis putet haec contraria eife textui Dsut* 11: 30.
ubi
DE MONTE GARIZIM. 137
ubi Gerizim in regione regis Cananaei^qui in campefinbtis habitat , locatur. Nam & ipfa regio ad occafum montis Gerizim campeftris erat , ad orturo paulatira montofior , fie uc ipfe mons quafi in confinio regionis montofae & campeftris fitus fuerit , & fob ditione Regis Cananaei , qui in locis campeftribus fedem habebat. Fuit ergo adfita monti, quod dc yulgatius & probabilius eft , & ita quidem ut inter duos montes Gerizim & Ebal me- dia eflet , illo ad auftrum , hoc ad fepten- trionem fito , y*p£lx psv t« cm Sifyw x«-
julv» apud Jofephum Antiq. 1 v. ult. & I. v. c 9. , qui montem Garizim imminere tirbi Sichem teftatur his verbis , hiftoriam Jothanis (Jud. 9.) narrans> oioj»©-™ r#p/£«v,uW£X«T*f ie 7ifr lixi'juwv atM*?. Idem in fine ejus libri Si- chem fitam ad montem Garizim refert & earn Metropolin Samaritanorum eo tempore fuifle -y 0KfjKXf£laJi) fcribit, pfirgonoKiv <rin T«v Xfapa
VIII. Facile ex iis > quae notavimus , col- $. v 1 1 1. liget Leftor meus , unde Sichem appellata Stchem fuerit in Nummis M O P 0 1 A , ubi ita legitur undt dica- $A. NEA. MHTPOnOA. MOPGIA,^* id eft, F L A V I A NOVA (ita enim poft- M*mwtk*, ea vocata fuit , uti ex Nummis antiquis, quos plurimos recenfet CI. Harduinus in I 5 Numtn.
r
128 DISSERTATIO III. Numm* antiq. popular, O* urh. illuftr. pag% 340. & feqq. & CI. Vaillant *» Numm. Co- loniar.p. 150. & feqq* & aliunde liquet, &
In Chronico Samaritano ^jmJl^vS Nabobs, quod nomen hodieque retinet , & vulgo Na- ploufaefimm) METROPOLIS MOR- T H I A. la Plinio id nomen legitur M&- mortha 5 in Jofepiio Mot^fy. Sed quum nummi minus obnoxii fint corruptioni quam codices , illos fequimur , & M O P © 1 A le- gendum arbitramur. CLCellarius, vir do&if- fimus & amicus nofter fingularis , in Col- lift. hiftor.Samar. p. U. iUud HD^D five iZjio Dominant notare conjicit , quod eflet civitas princeps & dominatrix illius regionis. At nos credimus eile illud nomen miD Moreh, quod Graeca terminationeadditavix aliter fcribi poterat quam Miffi». Nam H, adfpiratio , nequit a Graecis in media voce collocari , ideoque litera ex T 6c H compo- fita ejus loco fubftituitur , velut in voce MI0PA , quae a Perfis fcribitur %,g<* Mibr >
ubi $> , n9 eodem modo in 0 mutatum eft. Adde quod ipfi Hebraei pro He foleant Thau uti, quum ilia quiefcens in medio yo- cis deberet legi , quod vel tyrones in lingua Hebraca norunt. EfTe autem nomen Ma- rch
DE MONTE GARIZIM. 139
reh olim datum urbi Sichem conftat ex Co- dice Talmud ico&ta, ubi R. Eliezer ben Jo- le quamvis fpteatur Elon Moreh effe Sichem, cos male addidifle ait vocetn D3^ Sichem fini verfus 30 -Cap. xi. Deuteron. poftHllD. Quod fi ipfaurbs Sichem non fuerit Moreh, aut Elon Moreh , certe hae , five quercus five planities , fuerunt urbi Sichem proximae, quod nemo, opinor 5 negabit , qui illos tex- tus, in quibus mentio fit horum locorum, examinavit. Ipfi certe Samaritani textui Dent. xi, ],o poft ultimas voces, juxta Elon Moreh^ addiderunt, fed ex fuo ingenio -^y^ ^TjSj prope Sichem. Si porro aliquis me roget , quid cenfeamdenominibus^^m^, Ma- hartha, quae a Plinio & Jofepho urbi Sichem dantur, modo conftet vere illos ita fcripfiiTe , nee irrepfifTe per errorem librariorum, cre- derem quofdam confiidifle Moreh^ cum Mam- re: Uterque locus legitur cum voce Elon vel Elone^ uterque ab Abrahamo inhabitatus ,& in terra Ifraelitica fitus ; uhde forte unum pro alio acceperunt. Quod ne quis fa&um miretur, fciat in verfione Syriaca, ubi lextus Hebraeus habet Moreh miD Gen. 12: 6. &' Deut. 11: 50. legi l^Qi£> Mamre. Inde5 quemadmodurn ex Moreh 9 Mo^Sia, fie ge-
minata prima litera Mem^ Mupofa: in 3 mutato ut in /3v|ju«| , p/gp*$ &c
I
I40 DISSERTATIO III.
^^3« vel Mtfj3of3«. Arabica etiam verfioi a CI. Waltono inferta Bibliis Polyglottis An-
glicanis, pro miD habet /* v^/» Mamrii
at altera , quae ab Erpenio eft edita 5 fervat
Hebraeum miD tj^ : Tertia fed inedita
verfio Arabica (quam juxta verfionem Lxx. Interpretum tranftulit in linguam Arabicam
(jIaAav (j,^ £>^»M //^& /^ Si-
nan, uti in exemplar! meo legitur) habethic
pro miD iuHstM , excelfa^ Graecos fecu-
ta , qui tranftulerunt v^Ajfr , quad legiflent HDlS vel QHD. Quartaverfio, quaeau&o- rem habet celebrem R. Saadiam Gaon(quam aliqui crediderunt efle eandem cum Arabica verfione Polyglottorum Parifienfium 5 quos in Analeftis fuis jure confutavit CJ. Hottin- gerus p. 9%.) cujus ego folam Genefin ma- nufcriptam poffideo, at quae typis Hebraeis
dudum edita eft 5 habet W-*^ *~ v* Pl*m nitiem Mamre. Sic ut Syriaca & duae Ara- bicae verfiones , pro TWO habeant Mamre : & fcholia Vetera, verfioni Graecae addi foli- ta fimiliter M«juj3jiT. Unde vox Mtfju^Jw vi- detur duxifle originem. $. IX. si- ix. Unde autem urbs Sichem didafue- '**"*"*:'& Sicbar, in Novi Teftamenti tabulis , va-
Docetur Si- 7 * .
nae
DE MONTE GARIZIM. I4I
riac font conjedurae. Lcgitur ea vox Joh.&wjd* iv: 5. fy%tT<v *v «V tfz>Aiv w Zotjuapeicv; , As- lr* *'* y>[tl\»iv 2^fl!p , 'Ztffl/f tf«/£7» ( y^/«/ ) in ur- bem Samaria* quae dicebatur Sichar. Intel- ligi autem Sichem patet, quod fitus ejus de- terminetur ibidem , TxKtiarlov t£ xveJ** « ^<fw- xgv *lctK(ift 'lw<w<p i(f> uW otvjv , prope praedium quod Jacob dedit Jofepho filio fuo. Ego exi- ftimo di&am effe urbem illam 5 quamproido- lolatrica habebant, a Judaeis (nam non fine emphaii textus facer habet Ae^usvjjv, quae ita appellabatur tunc temporis & vulgo nota erat ) np? Schecar , cujus primam literam cum pundo , Sche, deflexerunt in 2i , uti in vero nomine a?^ Schecem , 2'£J?'ju. Atque ita 2<£*f Ip^ notahjt mendacium , falfum* quod vel de toto culm Samaritico , qui in ilia metropoli vigebat , vel de idolis, quo- rum cnltum objiciebant Judaei Samaritanis poteft intelligi. Sunt enim idola , 1p^, mendacium , O^^N , nihil. Elegans eft lo- cus , ad quern refpexifie Judaeos quum hanc urbem ita appellarent certo mihi perfuadeo » ( an perfuafurus fim le&ori meo9 nefcio ) Ha- bacuc. 11: 18. ubi idolum fculptum appel~ latur IpS? VTWQ , Moreh Schaker , DoB&r mendacii : verfio Graeca habet <p*ylx<nctv ^suJf . Latere itaque videtur in voci "*j?f ^%*$ ( uti tunc temporis loquebantur , & in
Chal-
14^ D 2 S"S ERTATIO III, Chaldaica ejus loci Paraphrafi eft) & fubin- telle&a fuit a Judaeis vox addita a Prophe- ta ,~h*llD, Moreh 5 quod ipfum etiam no- men urbi fuae Sichem dabant Samaritani , & fatebantur Judaei Moreh e(Te nomen Sichem in Sota^ de quo in fequentibus agemus. Qunm ergo urbem illam Judaei £<£#§ appellarunt, vanitatem^ mendacium , falfi cultus earn ar- guerunt, & tacite voluerunt inuere id refpici debere,quoderat, utloquuntur, TO *}ff ad latus ejus , 1c. Moreh > & Moreh nomen loci adeo ipfis amati revera efle Moreh Sichar^ doclorem mendacii. Similem malignam allu- fionem ad vocem Moreh ex lingua Graeca petitam videor mihi detexifle in verbis Sapient. Jefu Sirach cap. 50: 28. ubi haec verba. 'O*
Kolqs iLtwpoe 6 Kofloimv cv Sjx/jkoj?. Qui in- [idem monti Samariae , Philiftaei , £r populus ftultitSy poogos (NB.) qui habitat in Sichem. iNec enim videtur effe ratio, cur illos , qui mon- tern Samariae incolebant, & Philiftaeos, mi- nus ftultos diceret , quam Sichemitas. Sed alludere voluit ad nomen Moreh , uti ego quidem exiftimo. Solent ita Judaei nomina &locorum & rerum ipfis odiofarum, aut de- fledere in fenfum malignum, aut paulum corrumpere > quod Chriftiani in Euangelii » & fan&iffimo Jefu> Sofpitatoris noftri, no- mine,
!
DE MONTE GAKIZIMv I43
mine, quod ipfis angelis venerandum eft, at his canibus neutiquam , jam olim expert! lunt. Et Sanparitani viciffim nunc Hierofo- lymam non appellant, BHpO JV3 , aedem
SanBam^ vel q»a&*j\ O»*?* quod idem eft, uti in Chronico fuo MS. to & Mo- hammedani vulgo > illam nominant , fed mutatis duabus Uteris ETOD .n'3, domum flagae , id eft , everfam , quo fignum hoc efle Divinae irae innuunt. '
X. Inquiramus & de alio nomine urbis§-x-#^ Sichcm. SiEufebiocredimus, dida fuit olim fff™ Salem. Ita ille in lib. de loc. Hebr. quern La-» dtflafue» tine vertit Hieronymus. ^XW^ $ * ^l^^rit Solemn
Such em , Sicima , ^«<ae c?~ Salem , «r&f Jaco- bin nunc defertum. Locus autem oftendttur in fuburbiis Neapolis. At, quo minus hoc ere- dam, facit, quod foli illi hoc fcribant , quo- rum teftirnonium tanti non eft, ut eo folo niti liceat, & quod Sichem & Salem mani* fefto diftinguantur, ut loea diverfa Job. 3 . 3c Job. 4. At fubodoratus fum, unde noftri hanc fententiam hauferint , fc. ex Gen. 3 3: 18, ubi haec verba D3Br Ttf BfiHK 31pJ7' «21 £r w»i>. y^co^ incoluwis ad urbem Sichem^ quidam transferuntj cr venit Jacob ad Sa-
■ km ,
I I
144 BISSERTATIO lit.
km , urbem Sichem. Sed nulla eft ratio , cur fingamus EJ*?5P , quum fit vox appellativa , & ufitata $ effe propriam loci, ideoque etiam Judaeorum ParaphrafesChaldaicae, &ipfiSa- maritani , qui optime id nofle poterant 5 fi no- men proprium urbis fuaefuiflet , hoc trans - ferunt per fahus, in face. At verfio Grae- ca> quam Patres plerumquefequebantur,ha- bet, ^ «A^I^xmjS eisXahqp jwAiv ^jkijuw, & vulgata Latina , Tranfrvitque in Salem ur- bem Sicimorum. Hinc natus error , quafi ipfa Sichem Salem diceretur. Porro quam bene id , quod de Salem narratur (Joh.y. 23.) (nam earn innui ibidem putant fententiae hujus patroni ) convenit noftrae Sichem ? Quia ibi erant aquae multae Johannes ibi baptizabat. At uibs Sichem adeo abunda- bat aquis » ut mulier debuerit aquam petere extra urbem ex puteo, quam biberet: nam» da mihi, inquit, aquam i/lam, nefttiamO* hue veniam hauftum Job, 4: 1 5 . Adde , quod non videatur locus baptifmo Johannis nobi- litatusin medio regionis Samariticae quaeren- dus, fed in Judaea potius, vel Galilaea. I.Nam ^*' Sunt qu* exiftiment Sichem , quae sichem fit Naploufa hodie audit , eandem effe urbem sadem urfo cum Sebafte,quae mira confufioeft. Nollem id excidifle calamo Viri Eruditiflimi , & de Uteris Orientalibus optime meriti , D'Her-
bc-
cumSe-
DE MONTE GARIZIM. I45
belotii, qui in Bibliotheca Orientalthaec habet pag-75 3 . Hyrcan Roy Cr Pontife desjutfs rui- na entierement Samarie fous le regne de Ptolomeey dit Euergetes: man elle fntrebatiepar Herode qui luy donna le nom de Neapolis O* Sebajie, Cefl celle que les Arabesappellent mjourdhuy Nabobs^ er ({tie nousnommons ordinairement Naploufe. At alia eft tubs Samaria, quae a mon- teSchomron ita di&a eft , cui inaedificata eft ab Omri,qui montem ilium a Schemer emit, 1 Reg. 16: 16. &pofteaSebaftedi&a,hodie Sebaftia; alia eft Neapolis , fita inter montem1 Gerizim & Ebal , uti ex Plinio , Jofepho , Ptolomaeo, vedionibus Bibliorum antiquis, & Nummis plurimis, quorum illi 2s£#f»}v<wv, hi Neas fls- hicag praeferunt, demonftrarem, nifi putarem a quovis examinante veterum fcriptorum tefti- monia id pofle fieri. Utique certum eft Si- chem & Samariam urbes olim fuiffe diftin- <5tas. Illius jam fit mentio Gen. 34. 18. haec demum condita eftab Omri. 1 Reg, 16. Na- ploufa & Sebaftia hodie funt etiam urbes di- ftin&ae. Id omnia Itineraria & defcriptiones chorographicae confirmant. Atqui Sichem eft Naploufa, uti patet ex teftimonio veterum & Nummis, & Sebaftia eft Samaria, quod Strabo1 Jofephus, Hieronymus , Procopius , &alii con- ftanter tradunt. Ergo Naploufe vel Neapo- lis non eft eadem ciim Samaria. At confufio K mihi
I46 DISSERTATIO III.
mihi videtur nata ex eo , quod utraque&Si-
,chem & Samaria metropoles aliquando Sama-
riticae regionis , & vicinae fibi fuerint. No-
tetur itaque error , quern & Stephanus in
'£^ixe*V erraviffe videtur , e quo ipfius epito-
mator haec exhibet : 2#ju*g«# *T3 A15 'IvScuov; ,
tj fA^TwojjLctff^Tan Ne^Ai?. Samaria > urbs Ju-
, daeae , p0j?**2 diSia Neapolis. Quern plures
' elapfo faeculo fecuti funt.
j. XII. De XII. De altitudine hujus montis fcriptum
altitudme reliquit Jofephus j4ntiq*lib.xi.c.%. ilium vi-
montisGe- cjnorum m0ntium ejfe altijfimum, 0 , inquit,
r *&«y of«v i^sv v^Ao'mw. Nee enim illud
«&«y omnes totius unxverfi monies defignare
videtur. Ceterum hujus montis infignis emi-
nentia forte; fabulae occafionem dedit , non
fuifle ilium immerfum aquis diluvii. Ita nar-
ratur in Berefcbith Rabba , Parafiha 3 2 . §. 1 6.
ad haec verba Sacri Codicis. £t aquae cre-
verunt valde fitper urram , &c. |fUV '3*1
pHD 12V O^TTS IT^iW p"?D
rWDrtl (in margine D'TOTTl) DWD^fi
*K>1 «ana «niB pro n>y w *f? aa hd^ rv1? •«« Kn^jWp Kira kwd
tf?nD*l *103 *p «*1 '7 'DK "pD N1H &ifcW Jonathan ( CI. Ligtfootus videtur legifle Jochanan, in /for /ftfe\ad £«^. Joan.iv.zo.)
pro*
DE MONTE GARIZIM.
H7
profeBus Hierofolymam tranjiit iftum Peltanum ( montem GeriMn ) quod videns aliquis Sama- ritanorum^ quo tendis? ait : precatum , inquit^ Hierofolymas. At alter , melius ejfet tibi or are in hoc monte benediclo , quam in ifla domo fief- cor aria. Cur , autem , rogzvit hie \ mom ille be- nediBui efl ? quia , refpondit alter , non fuitfub- merfus aquis diluvii. Quod fi verum fit hanc fuifle opinionem omnium Samaritanorum, non eft quod Judaei haec aegre ferant , inter quos etiatti antiquitus fuere 3 qui putarunt terram Ifraeliticam plane inta&am ab aquis diluvii ^ quia ilia erat terra San&a. At .plane contra- hum nos doeent verba Mofis Gen. 7. 19.
X II I. Columbae imaginem coluiffe Sama- §. XIII. De ritanos, huic monti impofitam, Judaei &nunc c^um^^ & olim tradiderunt, quorum teftimonia mul- 1^ntica ta collegit ErudkifTimus Bochartus in Hiero-^L' im- zoic, ubide Columbis agit. Verum, uti ego /*/&*. Judaeis fidem habendam cenfeo in omnibus lis hiftoriis quas de fe narrant, modo necrei narXrae nee certiffimis aliarum gentium, quae habemus teftimoniis adverfae fint , ita parum ipfisfido, quum de Samaritanis , gente adeo invifa & inimica loquuntur. Attamen non puto voluiife eos tarn grave crimen iis objice- re , quod nullam haberet veri {peciem. Un- de difquifitum eft a viris do&is, quaeres an- fam dare potuerit huic graviaccufationi. Sunt*, K % qui
148 DISSERTATIO III.
qui arbitrentur, Samaritanos cffigiem colum- bae, tanquam lignum Aflyriorum , quos ve- nerabantur , in monte Garizim erexifTe , & hinc natam fabulam : vel ipfos AtTyrios in fignum dominii, id fecifle, uti Romanorum fignum aquila monti Sioni , & majori por- tae templi Hierofolymitanae impofita fuit , fed mox detra&a. Pati enim voluiffe illam colum- bae cffigiem Samaritanos , fidem facit eorum ingenium , quod fe facile ad nutum domi- nornm fuorum componebat , fie ut fc fratres Judaeorum diccrcnt, quum res iis profperae effent, Sidonios autem & Judaeis inimicos, quum reges Syriae praevalerent. Ego tamen nihil inveni in ipfo Samaritanorum Chronico de columbae cultu , fed , quod occafionem de- diffe huic narrationi Judaicae potuit, fc. Ba- barrabam to >A*? filium primogenitum Na- thanaelis, filii Acbonis,PontificisMaximi,e0«- fregijfe avem aemam ( Nota bis alibi in hoc Chronico columbam, quae literas Jofuae de- ferebat ad Nebichum , Regem z . tribuum & di- midiae trans Jordanem , & ad Eleazarem P.M. fimpliciter %+\> avem appellari , fie ut fu- fpicari liceat hie quoque columbam, avem in Palaeftina frequentiflimarn , intelligi) .«J^aM >*W\ V*** wmi er at impofita
DE MONTE GARIZIM. I49
(4 Romanis) ut arcerentur Samaritan* ab c jus adfcenfu. Ita legitur cap. 48. pag. 248. £t cap. 49. pag. 252. illam avem appellant -fcuuii? Tilfent) i. e. Telefma ^ & arcebant
nos ab adfcenfu montis per Telefma, quod in ejus vertice conf&cerant. Et multo accuratius, ultimo Capite 50. pag. 253. illius exempla- ris , quod Samaritani ab ipfo monte Garizim ad Illuftr; Scaligerum miferun: , unde meus Codex defcriptus eft 3 ubi haec verba, quae Latine tantum dabo. Prohibuerunt Samanta- nos ab adfcenfu montis> ita ut , qui afcendere auderet) certo certius occidendus effet ? fecerunt- que Romani in vertice momis Telefma 5 five avem aeneam , quae juxta curfum folis fe con- verteret. Si quis autem Sxmaritanus adfeen- deret, clamabatyHcbrzQUS^ unde Romani cer- tiores fafti Samaritanum in monte ejfe accur- rentes eum interfciebant. Nee potuerunt ex bac calamitate emergere , ni(i quum ortus eft Babarraba. Et quidni verum hoc efle partim potuit, quum non iftis folum temporibus, fed & ante & poft, confuetudo iftius modi TihkfxXTK faciendi apud Romanos & alias gentes , praeci- pue Afiaticas , locum habuerit ? Ita Apollo- nius Tyaneus, qui imperanteDomitiano flo- ruit 1 Byzantii telefma fecit contra cconias, Antiochiae in Syria adrafus fcorpios , quos fufo fcorpio aeneo & fub terra recondito , K 3 co-
150 DISSERTATIO III.
columnaquc fuperpofita fugafle dicitur. Nee poftea defuerunt , quos inter Vir Dodiffimus Jac. GafFarellus in libro , cui titulum dedit , Curiofitez. inouies fur la fculptttre Talifmanicjue des Perfam , quemque retradare poftea debuit, qui miram vim Telefmatum , & imaginum Tub certo coeli & aftrorum fitu , quorum radios aeri noftro communicatos recipiunt , compo- fitarum agnofcunt , procul tamen a magica-^ mm artium ufufemoti, quum fola vi & in- fluxu aftrorum , quern corpora talia confervant , id fieri arbitrentur. Legere illic eft , Con- ftantinopoli eredum in Hippodromo olim fuifle Tihtvpot Serpentis aenei , cujus pars quaedarn poftquam confrada eflet stfc quum Mohammed 1 1 ea urbe potiebatur 5 ex eo tem- pore maximam Serpentum copiam coepifle in- feftare Conftantinopolin ; Emeflae in faxo turris figuram Scorpii extare , quae urbem a fcor- piisliberet, & ft qui experimentifaciundi gra- tia apportentuiy omnes necet; & multa alia, quae fidem apud omnes non invenient. Quicquid fit, iftiufmodi Columbam aeneam pro telefc mate ibi eredam fuifle a Romanis fcribunt Sa- maritani : quod nifi Romanos audores dice- rent , pofTet quis fufpicari Samaritanos ipfos telefma columbae in eo monte pofuifle ad fu- gandas coiumbas-, quaefandiffimum montem 8c Templum foedare poterant : gd quern ne
quid
DE MONTE GARIZIM. 151 quid impuri accederet, fepto ilium cinxerunt, ut in Nummis antiquis videre eft. Quumque omnia animalia arccre fepto poffent , exceptis avibus, forte per telefma iftiufmodi avis, in Palaeftina frequentiffimae , arcere aves conati fiint. j
X I V. Faciem convertunt ad montem Qa- /^ ^ f rizim Samaritani , dum precantur , ati )\x- m0!3fe c„_ daei ad Templum Hierofolyrnitanum , Mo-nzimais- hammedani ad Cabant Meccanam facere fo-"*'""- lent! Ita fcribit Epiphaniua Haer. 9. 'E«T«-
Jfttr a iylcKW. Infcii ergo fimlacra (/wfr monteGarizim abfiondita ) venerantur, quum, ubicnnque funt , inter precandum faciem tilt fanBo obvertunt. Ipfi quoque in htens ad Sca- ligerum datis id fatentur. Qu°d autenv ad" dit Epiphanius, de idolis fub illo monte ab- fconditis videtur ex hiftoriis Samaritams per- peram intelledis petitum. Quandoquidem autem in Capite 40 Chronici Samaritani la- tere originemhujus fabulaearbitrorlubetpau- lo altius in iftam rem inquirere, & fontetn commenti indagare. Mentio fit illic Ponti-
ficis cujufdam, nomine l*>C 0z-1 ' & cf'
42. traditur fub ejus Pontificatu , 360 annis
poiUnereflum Ifraelitarum in Palaeftinam ( in
K 4 Chro-
If2 DISSERTATIO III. Chronico Abulfetachi habetur , 260 annis ) vafa facra jutfii & indicio Dei aWeondita fuifTe in fpelunca montis Garizim , quae deinde cum repetere vellet, invenire non potuerunt. Quae hiftoria pluribus verbis ibi narratur. Dif- quiremus ergo, quisOzi iftefuerit, & an in aliis quoque fcriptis veftigia quaedam hu- jus abfconfionis vaforum facrorum indagare pbffimus. Primum quod attinet, Cl.quidem Hottingerus in Enneade Differ t.pag.^o. ita fcri- bit. jllius (facerdotis ) quern ultimum tem- pore pacato fmjfe tradit , mentio fit , nomine ljj£> Ezram vt lii\ an Eli, nefcio. QuodEz- ram hie inniri putet Hottingerus , fola facit vocum (jj£ & >> >£ aflinitas , qua- vrum ultima Oz*rir in Alcorano Surat. ix: 30. Ezra notari creditur. Sed nomina haec fine dubip diverfa funt & fcriptione & pronuntia- tione , nee funt temere confundenda , nee Ezra Pontifex Maximus fuit > uti hie Ozi fuifle traditur, nee etiam Ezrae hiftoria anteillam Sa« inuelis, quae capite fequenti demum in hoc Chronico narratur , narrari poteft. Adde , quod Ezrae mentioncm non foleant facere Samaritan?, fine addita nota maledi&ionis> uti ex I teris corum ad 111. Scaligerum datis videre eftv Verum non de Ezra tantum fed de Eli cogitat CI. Hottingerus. At nee H*
lud
DE MONTE GARIZIM. \ 15$ lad congruum videtur. Aliud enim eft Ozi, aliudEli, & Pontificis quidem Eli mentipfit in hoc Chroi^iico Cap. 44. poft traditam hi- ftoriam t* Ozi , *adeoque unus cum altero confundi non poteft. Ego vero ilium intelli- gi piito per (j V^ Ozi^ qui '0& Jofepho,
'o£« Eufebio in Chronico > '0$ Interpretibus GraecisV.T., & 'W Ozi Hebraeis dicitur,- quique Pontifex Maximus fait , quintus ab Aharone, de quo vide 1 Chronic. 6: 6. Nam
utrumque nomen kSj£ Ozi & W idem eft, & uterque Pon'tificatu fundus efle tradi- tur , & ratio temporum convenit. T* Ozi enim hiftoria ante illam t* Eli narratur proxi- me, illius cap. 41. hujus cap. 43. Et W live Ozias aut Ozis ille , cujus Sacrae literae & Jofephus meminerunt > fuccefforem Eli habuit in Pontificate R. Abraham Zacuthus in Eruditiffimo opere , Jucbafin , ita fcribit
iwJft mro pia p w no \wbv p?a rrn '^jn nprm v^ rmron ns^nnn
jltfWI Tempore Samfonis ( nota ovyxtm<r~ pv , & in Chronici noftri eodem capite Sam-
fonis & hujus (Jj£ Ozi mentionem fie- ri) diem obiit Ozias ji/. Bokjae ex pofteris £- leazaris. Tunc tranjlatus eft Pontificatus ad Ithamaridasy quos inter primus fuit Eli. Non K 5 aiiam
154 DIS-SERTATIO III.
aliam /eriem obfervat Jofephus 7. y. antiq. c. ult. 'O $t , inquit , poft Bold Pontificatum adeptus eft, p&'Sv HA<V ic%* i»»r ■ se{wovvtjv9 poft tjuemEli-fmiius eft fummo -facerdotio. Meminit hujus Oziae au&or Chronici Alex- andria, meminerunt alii. Et ni vehemen- ter fallimur idem hie eft, qui ab Epiphanio haer. 55. 'a£/*< (legendum itaque 'Oftcv;) pater rS &&<, avus t*~ Mo>eJ<* , appellatur. Fi- lius enim Oziae Seraia & nepos Meraiot Chron. 6: 6. memorantur. Ex his fatis li- quere arbitror quis pro noftro Ozi ^ V£
haberi debeat. Ad fecundum progredior, abfeonfionem vaforum facrorum in fpelunca montis Gerizim , ab ipfo , juflii Dei per- adam , fi Samaritanis credimus. Fateor de illo nihil fimile in facris aut profanis fcri- ptoribus -ledum memoriae meae fuccurrere , at infignis eft in Jofepho locus , qui ad rem praefentem mire facit , fi a vulgari ledio- ne parumper recedamus & pro Mofe Ozjm legamus. Quae emendatio mihi tantum fcon neceflaria videtur, eo quod Jofephus nee ex fua nee ex Samaritanorum opinione ea MofI adferibere potuerit , quae adfcribit , fi vUlga- ta ledio retineatur. Judica ipfe 9 Ledor. En verba Scriptoris Antiq. lib. xvi 11. cap. 5.
DE MONTE GARIZIM. I55
S@* 710SfJJo@- % 1(f)* $i<»$ J* 1tXfQv& 7l^VflC-
cdmi crwpSj&i , 0 xyvi'&<m* *n dv7B~g op«V v~
nityTrlcti , if%\fyi£&iin t&fepyivofJiivQit Set%ii m
T*}* rfg #v7«v imijeicfAivx xamfcnv. Interea w Samaritan* quidem tumultu caruerunt. Con* citavit enim eos impoftor quidam > nienda- cium pro nihilo ducens O* omnia comminifcens ad plebis gratiam , jnbensutconveniYent in mon- tern Garizim apud eamgentem Sanliiffimum \ affirmafis fe illic eis oftenfurum facra vafa re~ condita, quae ibi Mofes (lego Ozis) depo- fuerit. Quid tibi videtur Le&or? nonne ad amuffim haec conveniunt cum traditione Sa~ rnaritanorum in hoc Chronico , fi OzJm le- gamus ? Certe vafa facra refoffa fuifle fab mon- te Garizim , & ita ut inveniri non potuerint, quod tamen fe praeftiturum hie Impoftor glo- riabatur , Jbeic traditur : quae ipfiflima funt, quae in Cap. 42, hujus Chronici narrantur* At (i Mofen legamus, ut vulgo fieri folet, nullus plane fenfus ex hoc loco ertii poteft. Quid enim ? Num Mofes, qui Jordanem non tranfiit, poteft die i vafa facra fub monte Ga- rizim abfeondiffe ? Certe id Jofephus fcri- bere ex fua fententia non potuit. Nee etiam ex opinione Samaritanorum , qui ex Penta- teucho fatis edo&i funt Mofen cis Jordanem \ ' diem
|
(A |
156 DiSSERTATIO III. diem fuumpbiiffe, & in hoc ipfo Chronico cap. (S, id confirmant. At , dicec aliquis , Jo- fephus narrat Impoftorem ilium hoc plebi per- fuamTe, quam vis contra reifidem : verum quod - non plebeji tantum fed & alii decepti fuerint, ex ipfa Jofephi narratione manifeftum eft ; Et quis tarn impudenter mendax, & rem affir- mans , cujus contrarium omnes , 'etiam ple- beji, vel ex ledione Sacri Codicis vel auditio- ne noffe poterant & debebant, tantum homi- nu'm numerum in haerefin fuam congregaflet, nifi ftipites illos omnes fuiffe credamus. Si autem pro Mofe Ozin legamus , nihil eft quod traditionibus Samaritanorum repugnat, -& .plana funt omnia. Ceterum quae au&or noftri Chronici Oziae tribuit, Scriptor lib. 2. Maccab.cap. 2.4. & fecjq. Jeremiae adfcribit. Merentur fingula conferri , quare , quae in JJhro 2. Maccabaeorum leguntur , heicexhi- bemus. 'H* S\ a> tjj" y&fyvi d$ niv otmv itj
ytvyUvT@* dura ovvcMQAxfcTv. *Q.g S\ l|J?A- yev eig <w q$@*& q Mcwww civoiSxg ifexawro
k vgev oUov oivTgwJti ^ wv cKv\vw in**' (c rlw «X iSvvj%<jxv ivpzT*. %s S\ 'U^plco; iyvu jus;*-
BE MONTE GARIZIM. Iff
*& i$W tug ccv ovvctyxyy o fas im cvvuym* ytjv 5 *<** K&1 hws }*W*i- Brat in codem fcripto juffiffe iProphetam (jeremiam) accept® Dei refponjo tabernaculum cr arcam fecum pro- ficifci. Quum veto ad ilium montem fervent f- fet , de quo Mofes 5 quum eum adjcendtffet 5 confpexerat haereditatem Dei r progreffum ejje Jeremiam & inveniffe domum cavernofam Cr* Mi intulijfe tabernaculum ^ arcam & altarefuf- pusy <T dein vfiium obflruxijfe : alios autem advenientes ex numero comitum fuorum, ut no- tar ent viam 5 earn non potuiffeinvenire : at Je- remiam hacrecognita its iratum dixijfe, Igno- tum fore locum dlum ufque ad id tempus quo congreaaturus Deus congregation em populi <7* mifcricors ejfet futurm. Quis non videt pau- cis mutatis rem eandem narrari ? Subflitue pro Jeremia Ozin , pro monte Nebo , Garizim* cetera convenient. Hebraei Scriptores de occul- tatione " vaforum facrorum ita fere fentiunt, Jofiam Regem, edo&um ex praedi&ionibus Huldae , mulieris divinae, inftare Templi Salomonici deftrufiionem , ne res fanftae Templo contentae praedae & ludibrio profa- narum gentium cederent , abfcondifle arcam foederis, urnam mannae, virgam Aaronis 8t oleum un&ioni deftinatum , in fpelunca fub* terranea , quam fub adyto fieri curaverat in hunc ufum Rex Salomo, Hoc illi c^lligunt
ex
158 DISSERTATIO III.
ex verbis jofiae 2 Chron. 35.3 , Pontic ilia in ijtadomo, tjuam aedificavit Salomo , films Da- vidtSy Rex Ifraelis. Qui plenius hanc Ju- daeorum fententiam noffe cupit Gem. Joma. cap. 5. & Interpretes Hebraeos ad locum mo- do citatum confulat. Ppntificiorum nonnulli eavafa, quibus Templum Salomonicum fuper- biebat latere hodie fub altari quodam Ecclefiae Lateranenfis , quae Romae eft , populo per- fuadent , ac a Tito , urbe everfa , Romam delataeflefabulantur, quum tamen ilia Tem- plo fecundo non fuifle illata fatis demonftrari poffit , adeoque nee a Tito inde erui potue- rint. Traditiones tamen illorum legat , qui vult , apud CI. Hottingerum Hiftor. Ecclef. Tom. vii. pag. 257. Sed eruditiores inter illos & literis humanioribus imbuti earn fabulam exploferunt. Vir in monumentis Judaeorum verfatiffimus , Julius Bartoloccius m Biblioth. Rabbin. Tom. 4. pag. 1 56, Arcam illam ,quam in Sacrario Lateranenfi fidcles venerantur , fa- tetur non efle arcam Veteris Teftamenti, fed quoddam venerandum monumentum , quod ahtiquitas facravit, & forte partem altaris li- gnei ad arcae fimilitudinem concavi , fuper quo , cum prifci fummi Pontifices propter per- fecutiones certo loco confiftere hon poffent , five in cryptis, five in coemeteriis five in ae- dibus piomm,antequam pax Ecclefiae per Con-
ftan-
DE MONTE GARIZIM. 159
ftantinum Imperatorem reddita fuiflet , facra faciebant , ut pia traditio hafaet. Ita fentit Scriptor Eruditffimus, & Marlianum reprehen- dit , qui arcam foederis infculptam putat ar- cui triumphali Titi , qui Romae adhuc vifuur.
X V, Concludam hanc diflertationem fra- $■ x v< gmento antiquiffimi Scriptoris Theodoti in tumTbeL libro de Judaeis* quod nobis Eufebius in lib. dots de de praepar. Euang.ix. zi* confervavit v quo monte fitum montium,Garizim, Lbal, & urbis Sichem Gm*im* defcribit.
'Ou^ ph i<rx,t¥ oVa? $6&i)0 inKw GtaxQi-
*£| a'vjvV it poih! *y%t Jti' fytx §cuws '
Tgp«9» \
Quae F.Vigerusitatranftulit:
<2j^?/?* haec terrafeMX) twcrifyftc apttjfi* ma eapriS)
Irri»
l6o DISSERTATIO II L
Jrriguique foli : brevis unde excurfus in ur~ ' bem.
At nulli feffbs molli lanugine faltus
Hie recreant. Te&i juntlo prope Venice
montes Hinc getnini excipiunt , herbafque nemufque
mimjirarjt. Quos inter raro anguflus difcrimine callis Rumpit iter. Parte adverfa fe tolln in auras Vrbs ingens Sicimum^ radtcem expuBafub
imam : Qua circum laevi confurgunt moenia faxo , Atque infra fupraque urbem munimtne cm-
gunt.
In quibus id mirum, utrumque montem tarn Ebal quam Garizim ab eo defcribi ut ferti- lem, quum alii Ebal fterilem appellent , uti fiodieque eft. Obferva quoque Sicimaadra- dicem moritis collocari & medio inter u- trumque fitu , quod & #W4>/<* viatorum fir- mat. Sed & hoc filentio praeterire non pof- fumj quum defcriptionem hanc lego & vcr- fionem confero , illam mihi minus placuifle verfu tertio.
At nulli fe/fos molli lanugine faltus Hie recreant.
Nam quomodo dicere poflet Theodotus hie
nullos
DE MONTE GARtZlM. l6l
nullos efle arborum faltus , quum mox 2*.»? memincrit , & ipfe Interpres canat :
tefii junFlo prope vert ice montes
Hinc gemini excipiunt* herbafque nemufqta mimfirant.
Et ipfa facra Scriptura vel in ipfb loco, vel vicino p}< & VDti rnemoret, per quas vo- ces plerique Interpretes quercum aut arboris fpeciem intelligunt ? Quid ? quod Theodo- tus, ut unufquifque facile videt , hie fit in commendanda regione Sichemitica a fitu & fertilitate, ubinonconveniretdicere, ibi nul- las arbores efle , quae feflos umbra fua leva- rent. Id enim ad vituperium non laudem loci facit. Hie autem fcopus ejus non eft depri- mere regionem Sichemiticam , fed dignis lau- dibus extollere. Ego itaque hos duos verfus ( non collocato pun&o poft aypo^* , uti vul~ go fit) ita conjungendos judico :
'Ov S\ {$+* iCKtv o\JaV JoA^ij jwAjv eiauQi**
Ut fenfus fit non longam efle viam ut aliquis ex pafcuis. vel urbem intret vel nemus : u- trumque prope efle , quod ad regionis hu- jus commendationem facit , & elegantiam repetkae particulae «V* docet. Pro ?rin> lc- L gen-
l6l DISSERT. III. DE MONTE GAr;
gendum videtur ™<n , qua particula eodem fen- Tu utitur Hornerus Odjjf. |.
'Afo! en ivi f \*Bu.ivfa jcti» arwAw, aim
Quando vero ivimus ad urbem O* ahum muYum* Ccterum de Templo , quod in hoc montc cxftrnftum fuit , nunc nil dicemus , quod id peculiarem Diflertationem poftulct.
IV. DIS-
I v. DISSERTATI
D E
o
H I R,
IV. DISSERTATIO
D E
O P H I R.
T aliquid certi ftatuatur de j fitu regionis Ophir , exifti- * mo obfervanda efle indicia,' velxfm>'&<* quaedam, e qui* 1 bus agnofci poffit; vel.con- ditiones aliquot, quae neccflario ad earn de- tegendam requiruntur , & quas turn Sacer Codex turn ipfa ratio nobis proponunt. Hy- pothefes& fententias, quae iis non fatisfaciunt, srvero abire , quae contra fe habet , veram aut verae proximametfe,judico. Sunt autem haec requifita , quae fequuntur. i . Terra Ophir debet efle talis regio , quae abundat copiaauri, argenti, eboris, fimiarum &pa- vonum, vel pfittacorum. Ita legitur 2 Chron. 9: 21. Semel terms annis veniebant naves L 3 Tar-
cundum.
l66 D I SSERT A.TIO IV.
Tarfts afferentes awum , argentum 5 ebur 9 fi~ mias cr pavoms. Quod conferri debet cum i Reg. o: 27. ubi diferte eadem profeftio claf- fis , dc quidem ad terram Ophir , narratur : nee de eo diflentiunt, quod fciam, ulli interpre- tes , licet , ubi Ophir terra fuo nomine mc- moratur in facris literis , tantum auri fiat men- tio, quod hoc praecipuum fuerit. Ubi ergo aurum , argentum & alia ilia non inveniun- tur, non poteft ilia pro terra Ophir haberi. Necfufficit, ut aliquaregio pro Ophir habea- tur, quodibi auri quidpiam , vel argenti, in- veniatur , vel fimiac nonnullae aliquando ibi vifae fint : fed debet doceri , ibi maxima quan- titate omnia ilia foifle fie ut operae pretium fuerit 9 iter eo inftituere. Huic requiiito non fatisfaciunt Qrtelius & illi qui Zophalam Africae regionem habent pro Ophir , ubi pavones & pfittaci non inveniuntur , uci nee in multis aliis locis, quae pro Ophir ab aliis habentur. Patria enimpavonum & pfittaco- rum India eft, dt'i poftea fufius a nobis doce- bitu.r. Nee argentum ibi tanta copia eft, ut inde peti meruerit.
I J, Altera conditio haec eft. Terra O- phir debet in tali regione collocari , ad quam facilior , tutior & brevior via eft ex porta Sinus A rabid quam maris mediterranei. Quia enim daffis Ophiritica folvit ex Ezion geber
D E O P K I R. I67
qui portus eft Sinus Arabici , credibile eft inde Ophir potuifle tutiori & breviori itinera adiri quam ei portu maris mediterranei. Nam fi ex Japho, aut alio portu, quern ad mare mediterraneum habebat Salomon 3 brevius & tutius Ophir adiri potuifl'et , fine dubio pro ea, qua ceteris mortalibus praeftabat, fapientia, claflem fuam via breviffima mififlet. Sapiens enim nihil fruftra facit, & quod per pauciora fieri p3teft5 per plura fieri nonoportet. Pec- cant in hanc conditionem , ip(amque adeo celebratam Salomonis fapientiam , qui O- phir in Hifpaniola , aliifve infulis America- nis collocant. Ad illas enim re&avia fuiflfet & tutiffima , addo & notiffima Phoenicum navigationibus , per mare mediterraneum ad fretum ufque Gaditanum , & inde porro verfus Hifpaniolam, non ex SinuArabico, ex quo folventes circumvehi univerfam Africam de- buiflfent, & fe infinitis pelagi periculis expo- nere abfque ulla neceffitate. Quod uti con- cipi non poteft voluifle Salomonem 5 ita quoque omnes illas hypothefes rejicio , quae in Americanis tra&ibus Ophir quaerendam cenfent, Impingunt etiam vehementer in hoc requifitum illi , qui Africae regionem aut ur- bem quandam ad mare mediterraneum pro Ophir habent , uti Carthaginem -y nam quis fana mente pracditus , quum ex japho folverc L 4 poffet,
■
$. III.
Tertium,
l68 DISSERTATIO IV. poffet,eSinu Arabico daflem mitteret Carthagi- nem ? Scd hie error natus eft, ut jam alii ante nos viderunt,quia WW\n PVJtf naves Tar fisdi- cuntur miflae in Ophir, & Tarfis apud nonnullos e veteribus eadem cum Carthagine centebatur.
III. Tertio y Ophir talis efle regio de- buit 5 ad quam claffis tuto pervenire poterat , adeoque propter rei nauticae peritiam , quam illo tempore habebant exiguam, fi cum no- ftra aetate comparetur, non eft in regioneni- rnis diffita , & quae non niii cum maximo vi- tae difcrimine peti poterat, collocanda. Id cnim probe notandum eft , interdiu Solis , no<5tu Stellarum, obfervatione navigationes fuas inftituilTe veteres : magnetis ufum , quo fep- tentrionalem plagam indicat, ignotumfuiflej ipfos Graecos & Romanos diutiifime poft ae- vum Salomonis litora fere legere confuevifTc, hyeme ipiis mare daudi folitiim; ultra colum- nas Herculis mare aficmv & invium credidifle ; & fimilia , quae fatis oftendunt non debere Ophir in America quaeri, quae vaftiffirno pelago & periculoflimo ab reliquo orbe fc- junda eft , & in ilia quafi peritiae nauticae in- fantia claffe adiri vix poterat. Adde quod tota America ignota tunc fuerit; f.ikem de- 4Tjonftrari non poffit , notam fuifle. Idem judicandum cenleode opinione illorum , qui Ophir in Sumatra , infula longiilime diffita,
quae-
D E OPHIR. 169
quacrunt. Vix enim mihi perfuadeo , claf- fem illis temporibus eo vehi tuto potuifle •, & quidem ftatis vicibus, fingulo triennio, maxime quum ilia infulafub vehementiflimo aeftuZo- nae peruftae fua fit, quae imerjefta utriqne bo- minwn gtneri commercium adfe denegahat com- tneandi , ut ex opinione communi Macrobius in ^w«.5tr.c.5.1oquitur.Satisfaciunt magis huic re- quifito,qui Ophir in Africae regione quadam aut Perhalocant, ad quostraftus litora legendo per- venire poterant.Sed & horum opiniones quo mi- nus probari queant > aliis laborant difEcultatibus.
IV. Quarto. Ophir non debet in regio- *j 1Vm nc nimis vicina terrae Ifraeliticae collocari , ^ar> fed in eo locorum intervallo , ut triennium circiter requireretur ad iter eo inftituendum , mercaturam exercendam , & redcundumj quae omnia non font cenfenda juxta rationem no- ftrorum temporum , fed aevi Salomonaei. Hodie enim milta in toto orbe regio eft , quam non biennii aut minori temporis fpa- tio claffis poteft invifere. Sed , ut jam mo- nui, non erat tunc ea rei nauticae peritia nee ilia navigandi fubfidia, quae nunc admanum funt. Ad hoc non attenderunt illi , qui O- phir volunt efle Sapharam , ad Sinum Arabi- cum , quod iter non requirit triennii fpa- tium. Dicent quidem nonnulli, in textu ia- cro non dici , integrum triennium impen- L 5 diff
rendus
ettam lo- cus , cujus women ad Ofthtr ac- fedat.
I/O DISSERTATIO IV.
difle claffem Ophiriticam navigationi > fed tantum, quod fingulo triennio iverit: vernm exftimo, li minori temporis (patio potuiflct il- lud iter peragi , & Hiramum & Salomonem non exfpeftattrros fuiffe donee elapfum eflet triennium 5 ut aurum & alia ex Ophir acqui- rerent , & gloriam regni fui 5 addo & Tem- pli & Sacrorum , quibus id aurum magna ex parte deftinabatur, nova continuo acceffione augerent.
V. Quatuorhifce conditionibus , quas mi- ni inindaganda regione Ophir propofueram , hoc addidi. Si veftigium aliquod nominis O- phir deprehendi poflet in aliquo tradu , cui quatuor modo indicatae conditiones conveni- rent5 id magnum pondus allaturum effe ad confirmationem illius fententiae. Quare illo- rum virorum ftudium in eolaudavi, qui non contend fuerant aliquam regionem auro ar- gentoque abundantem Ophir dicere , fed apud veteres Graecos , quorum monumenta Geo- graphica ad manus noftras pervenerunt, aut recentiores ( quamvis veteres praeftent ) ur- bem, regionemve ejufdem fere nominis quae- fiverunt, uti, qui Ophir crediderunt efle A- pharam vel Sapharam , Arabiae , aut Peru in America , &c. quamvis hoc folum non fuffi- ciatj uti jam monuimus.
VI.
D E O P H 'I *.. 171
VI. Videamus porro, quae ilia regio fit,
quae fatisfaciat hifee requifitis , quaeque pro Ophir haberi paffit. Videtur mihi ilia in In- dia Orientali quaerenda , quod & multi Viri Eruditi cenfuerunt: non tamen puto univer- fam Indiam cum fuis infulis nomine Ophir contineri, eo quod Copti Indiam co*IP appellent (quodnomen, uti tnulta aha , Co- pti non ex vetcri lingua Aegyptiaca , fed ex ufu recentiorum , ipforumque Interpretum Alexan- drinofum videntur retinuhTe , & Indiae dediflc) aut Ghcrfoncfum Malaicam , quam auream multi dixere , fed illam regionem , quae circa ur- btmOupara vel Ssawgy, Sophara , eft , quarn- que Sopharenen appellate pofliwnus. Eft ea urbs ■falis nota ex Ptolomaeo, Ammiano Marceli - no, Arriano inperiplo, & fitainJCherfoncfo In- diae intra Gangem,& litore ejus occidentah fere ' circa gr Jong, ml Utit.i^l & ilium locum, ubi nunc celebre emporium Goa. Aliquando fcribitur (quod jam notavit CI. Salmaiius in Exerc.Fhn /7.78(5.) yO^ aliquando, 2cu- «j^Suphara : quidam etiam S*<p*e? knbunt, & hanc cffe volunt , a qua Epifcopus 2*4>*- ^m Photio dicatur fie urSpromifcue adht, vel abfit, quod in 'A<p*p , 2*<p*p , Sagarts , Jlgaris^ aliifquenominibuspro'priis, fieri fo- let. Quemadmodum & ipfa vox Biblica Or pbir, l»Q*t fcribitur a Jofepho & Origenc.
§. VI. o.
phtr eft re- gio area O up or am
m India s quae £§> Suphara elicit ur , uttC^ 0= phtr 9 So- phtr».
1J% DISSERTATIO IV.
Ita & verfio Graeca pro Ophir Job. 12] 24.
habet 2w<£>«p5 ubi alii 2«$/f. Sic iReg.y.
28. ftV Xcacpei^!. Ubi Hebraeus habet Y31K Ophir. Et 1 Reg. 10. 1 1. c* So^a'p. 1 Cbrort.
29. 4. ok 2s<p«'p. 2 C^«. 8. 18. Zaxpic*. 2 Cfew*. 9. 10. 2»4)/{. Inde & Hefychius 2a- <p«p fcribit. Sa^ftp , %*&t & ? *< otAwV IxQt A*3w J^o^puw c# 'Wi'#. Soupheir^ re- gio , *» fft! p'd/; /^W« , cr *#rww f»
S. vii. > VII. Notandum eft quod de Ophir vel fipbiverfaZmQeif, uti iJle fcribit , Jofephus habet, il- e ophtr. ]am fUQ temp0re di(5iam £pv jxjmiV ^ f tor*?» auream: quae fententia , cum noftra facile po- teft conciliari , quia inter veteres aliqui earn regionem, in quaOupara fita fuit, vel vici- nam, ^vnwv ^ appellarunt. Notandum & hoc eft, quod ^pvtnj %£& , five xpveutj rf 5 diftinguantur apud Ptolomaeum, Plinium, & alios ab^guffixiT vijcw five aurea Cherfonefo, vel infula aurea : quamvis multi recentiores candem faciant auream regionem , & auream Cherfonefum. Jofephi veftigia premit Pro- copius in Schol. ad lib. 1 1 1 . Reg. cap. ix. 2«- Qo£? ( ita ille legit TfilK Ophir) xv&t <ris i& ins 'IviiotAy %v qI rtcoypdqot vpv<njv cvoux- £*<nv. Sophora , regio quaedam Indiae efi , quam Geographi Chryfen , five auream appel- lant. Licet vero ratear variare Geographos
m
D E OPHIR. I73
in fitu Chryfes five regionis aureae , id tamen deprehendo , plerumque illam diftingui a *>f- ru» five £*p<n>v>jVw aurea , & Chryfen nobis pro- piorem ftatui, auream Cherfonefum remo- tiorem. Hinc Plinius & Solinus extra Indi oftia collocant Chryfen , loco fatis vicino no- fcaeOupparac. Mela autem lib. 11 1. c.7. ita defcribit Chryfen & Argyren , ut noftra "ow- *#& non longe ab eis diitet. Ad Tamum (pro- montorium , rxpctha, Ptolomaci, uti Voflio ad Melanv& Salmafio in Exerc. Plin. pag. 701, placet ) infula eft Chrjfe , ad Ganger» Argy- re, Infulas cum peninfulis faepe coniude- runt veteres. Et Au&or peripli rubri maris Chryfen facit #r«{ov ? continentem , non infu- lam , diftinguitque ab aurea Cherfonefo & circa Gangem locat. Quae omnia fuadere vi- dentur Chryfen & Argyren regiones in India fuiffe, quarum fitus accurate e Veteribus fciri non poteft , quia hie magis vicinas nobis , ille a nobis remotiores facit. Et hinc , quum Jo- fephus, Procopius,& alii fcribunt Ophir Sa- lomonis earn efle quae illorum tempore dice- batur fc^w?, aurea regio>fi cum Mela fenfe- runt, in India intra Gangem 5 &quidem cir- ca Cherfonefi litus orientale illam quaeri vo- luerunt, ficumPlinio, Ophir non longe ab- fuiffe aboftiis Indi volueruntinnuere. Quic- quid fit, non puto male Ophir, emporium,
tc!
- $.V1II. Ophir nofi una urbs
fed rev to.
1 74 D1SSERTATIO IV.
vel regionem, mercatura adeo celebrem tern* pore Salomonaeo, ibi collocari 5 ubi hodie- que clariffimum fere totius Orientis emporium eft , Goa , quo omne quod India 5 Perfia , Sina, & vicinac regiones pretiofi & rari habent 9 maxima eopia defertur , & inde in reliquas A- fiae & Africae, nuncquoque Europae, partes iranfvehitur. Maxime cum vetusnomen'ovar* tpt& & 2* »»£^ cum 'SMpt$ct , £* <£if a 5 2a>- Qa^d y quae nomina "PDW Ophir funt, ita con- yeniat , ut vix major convenientia defiderari queat.
VIII. Quod quidem non ita velim acci- pi, ac fi credcrem fblam iftam urbem "©v?7«- f>*v olim Ophir didam , & eo tantum appulifle claflem Salon^pis; fed oram illam circumja- centem & ^ap^y five regionem circa Oupa- ram nomine Ophir intelligo , & probabile eft t? Ophk contigi(Te> quod multis aliis re- gionibus contigitf, fcilicet, nominis prifci , quod integras oras & magna terrarum fpatia fignificatione fua comple&ebatur , veftigia in parte hac vcl ilia ejus orae, velurbe, tantum* modo fuperefle , uti apud nos vetus Catto- rum nomen in pagis modo duobus fuperfte* eft. Sic ut olim forte tota ilia pars Cher- fonefi Indicae intra Gangem Ophir fuerit di- da, uti India tota Coptis 2 0$IF: cu- jtas tamen nominis veftigia quam nufpiam cla-
riora
D E O P H I R. I75
riora inveniam 5 quam in yC)v<©%6 & eadem 2 praefixo Scu'srw^ dicitur, utiOphir& Xoxpg^ ; ideo, quantum\ fieri poteft, ab hoc loco rcce- dendum non puto , a quo & hodie aurum , argentum , ebur , fimiac & pfittaci peti fo- lent : nam licet haec omnia hodie ibi ut in natali folo non tarn abunde proveniant ac in aliis Indiae traftibus , inde non fequitur olim non fuiffe, (non magis quam olim Colchi- da auri feracem non extkifle ant Hifpaniam , qua nulla terrarum regio olim & copiofius & purius aurum protulit tefte Pofidonio & Stra- bone lib. in.) facile ilia eo devehuntur , ita ut vix aliquod commodius emporium fit, quo merces Indiae etiam remotiffimae diftribui per Afiae partes occidentaliores poffint. Un- de& Goa & Calecut (quo una vice nonnun- quam 400 naves folere appellere fcribit R. Perizol in Itiner.p. 159.) aliaeque in illoli- tore urbes inveniuntur 5 quae mercaturae ex- crcendae gratia ita frequentantur , ut nulli emporio in India cedere debeant,
IX. Qpum itaque nomen 2«$«p , fiveO-M^. <K phirf adeo conveniat vel idem plane fit cum*?''****" 3fcw«p* , reftat ut videamus an quatuor illis ^JZnm requifitis , quae recenfuimus , ora ilia fatisfa- ciat. Primum poftulabat in Ophir copiam auri, argenti , &c. De auro & argento non po- teft effe dubium quin id magna copia ibi in«
re-
Ij6 T>1 SSJERTATIO IV.
veniatur. Sane quum Veterum Scriptorum mo- numenta infpicimus, &in iisilla quae de India tradunt, deprehendemus illoslndiam ipfisco- gnitam generatim uti auri & argenti feracem de- fcribere , non aut Cherfonefum auream , vel aliam partem Indiae , exclufis reliquis. Ita Diodorus Siculus lib. 2. 16. *E%et 2e (j 'Iv-
tli raft 71 ci\w?9 % TuTg $ eiipon@> fufxaug jtpAu *o*O^«0i ¥ cat 7$ Ai£vy ytvoplmv c- pa/a»? Sz xqyeiv) a^fov 5 citycv , ^tfAj^V. ripoV $z rums Xiiotv wxvmlm >% ^AvTfAwv bf oury I^tA^S®-. Habetautem [India) ele- phantum incredibilem multitudinem , qui Cr viribus O* corporis robore multum praeftant Libycis, Jimilitcr O* aurum> argentum^ fer- rum, (T aes y CT lapidum variorum crpre- tioforum copiam. Dionyfius Periegetes co- dem modo Indiam , non folam auream regio- nem vel Cherfonefum ( de qua egeratz;. 589.) commendat abcopia auri, eboris & gemma- rum, uti Ophir in Sacro Codice defcribitur, v. 1114.
"Oi i* l?*t Ctyimn A/vfpy'*<. 'O* i' tAs-
rAf^<pm ntAtfUv&t \sm)%vxm Men**.
*Afco*
. 1
Id e o p h i r> 177
''Wrx /3*ffV&£ yXajuKYiV \iJov , j oiSdp&v& MciPfAcJftQift >?* %KwfiL ftxvjafystmv ioi<rmv *H iyj\ yA*vwo'ft»vS A/^v xajasporo ivmfysy'
TloiVToTov yoi^ yfi& per wiggmv oASqp
Quorum fumma hue redit^ aurum apud In- dos effodi, ebur parari 5 berylhim, adaman- tcm , Jafpin & tebpafum , & omnis generis di- ■vitias inveniri. Plura teftirnonianon recenfe- bo, quaeexPlinio, Strabone aliifque peti pof~ funt, fed ex Poetis addam , Indiam divitem ideo vuigo did , uti apud Horatium :
— — Cr divitis Indiae. Propertium:
Arma Dens Caefardites tneditatur .ad Indos^ Et fret a gemmiferi fivdere claffe maris. Atqui expeditionem non meditabatur in Au- ream Cherfonefum : & quid eft mare gemmi- ferum, nifi id,quod aut Per(iam,Carmaniam,aut loca Ouparae noftrae vidna alluit ?
X. Miror itaque quofdam fcribere nul* §. X. Kum lam aliam partem Indiae aurum gignere prae- *«««» ter earn : H3uod fi verum fit, vehementer er~ nu->P!a™
i- 7 _ in mat a
ro. At contranum certum eiie puto. O- qUam.a^ mnia enim quae de auro Indiae a veteribus fl- tea Cker- ne difcrimine narrantur v velle ad auream Cher- •/***/* Prg* fonefum reftringere (de qua & ipfa ejufquew M fitu
i;8 DISSERTATIO IV. fitu tanta eft inter Criticoscontentio, nee mi- rum ) omni veri fpecie deftituitur , quia fuo i. e. Hadriani Imperatoris tempore Arrianus//^. vii i. fcribit paucos illas regiones defcripiifTe quaejeirca Gangem funt,nedum remotiores , & Megafthenem, quern life ut fidiflimum fequitur, exiguam tantum Indiae partem peragrafTe fa- tetur , & Strabo lib 15. raros ad Gangem ufque perveniile , Indiam a paucis vifam , & fi qui viderunt, partem ejus folummodo vidifTe. An credibile eft illos , qui Indis bella intule- runt ob auri & gemmarum copiam , qua abun- dare eos vere credebant , in animo habuiffe pert:ngere uique ad auream Cherfonefum ? Id mihi non perfuadebitur. Quid? quodex- preiTe meminerint Veteres plurium locorum in India, ubi copia auri & argenti inveniebatur. Plinius lib. 6. c. 20. Nareae deinde , quos clau- dit mons aftijfimus Indie or urn Capitalia. Hujus incolae alio latere late aurt Cr argenti metallofo- diunt , cr cap. 1 9. Fertilijfimt funt auri Dar- dae , Setae yero argenti. Sed omnium tn In- dia prope non modo in hoc traBu , potentiam darn at em que amecedunt Profit , amplijfima ur- be y ditijfimaque Pahbotra. Atqui ea urbs ad Gangem fita non tarn longo intervallo diftat ab Ouppara , quin eo merces fuas mitterc potuerint Indi. Mox & clephantorum meminit, quorum ix millia regi eorumper omnes dies e ftipen-
0 E O P H I R, 1/9
ftipcndiantur, unde^ ait, conjeElatio ingens opum eft. Et lib. 1 3 . Gangem inter fluvios aurife- ros refer: , additque : nee ullum abfolutius ant- rum eft , curfu ipfo trituque perpolitum. Dio- nyflus autem Periegetes maximam auri copiam inveniri tradit in regione Gandaridarum, quos ad Gangem muki locant , alii ad Hypanin, & illic Hypanin & Megarfum fluvios aurum deferre, ^1144.
Gandaridae habitant , ubi auri originem Pulchram Hjpanis vehit £r vajttks Afegar- fus. Strabo /*'£. xv. licet fluvios non nominet, feri- bit tamen tradi ab au&oribus in India Mypa %pvtS x^TK$«p«y cm? Tn&pxg , oVffSf cm? 'l6>;g/j«V. Fluvios auri ramenta deferre , uti in Hifpania : & Scholiaftes Sophoclis in Anti- gone dA_v. 1050. fcribk effe timv tivcc, a/ tjf
%ZA<* Tivx [AVgpqx,zg kol\%{a%ux ffnpoTf %$a- pi- vot d(p* on/ Oi 'Wo) iw^otvotls lt<n XxpGoivxcn liv %%\joiv. Locum effe in India auri ramenta continentem 5 quern ref odium formivae alatae , a quibus ope machinamm aurum Indi accipiunt ,. De formicis illis etiamStrabo mentionem in- jicit lococit.ex Megafthene & Nearcho, Et M % hine
-i8o
DISSERTATIO IV.
§. XI. Aurum circa Oa- param
zinde.
hinc forte Job. 22. 24. Tfll» D^TO fluvti Ophir, fc. hi auriferi Indiae, memorantur. Mi- rum interim videri poflet , quomodo veteres & Phafin & Tagum , & Gangem & alios flu- vios auriferos fuiffe fcribant quum experientia id hodie non confirmet. "Sed praeterquam quod illas auri venas effoetas efle longo ternporis inter- vallo dicere quis poiTet, id a viris fide dignis ae- cepi deTago, & arenis Hifpanke quibusdam in locis , aurum revera adhuc nonnunquam inve- niri, fed non omnibus notumefle, quae ilia terra fit3 vel quomodo aurum inde extrahi queat» neq tutum effe id fcire aut profited.
X I. C^uod (I haec omnia contrahamus in fummam , & Indiam uti patriam auri paffim celebrari, & Gangem , Hypaninque qui Indo mifcetur, & Megarfum Indiae fluvios aurum deferre, quod optimae notae eft , quis non videt -ad locaquoque maritima, mivOv7nx^i¥ &c potuiffe id vehi, & inde mutatis merci- bus a nautis Hirami & Salomonis in Palae- ftinam? Non enim requiritur uc probemus in ipfa Oupara fuifle fodinas auri & argenti, fed fufficit in vicinia magnam copiam fuifle.Sae- pe enim in regione quadam maxime in em • poriis maritimis , ubi frumentum , vinum, au- rum &c. non proveniunt , tanta copia tamen inveniuntur , ut rnercatura iis exerc^ri poflit 5 & inde petantur ab aliis, cuju^rei vel no-
ftrum
D E O P H I R' 1 8 1
firum Belgium fufficiens teftis eft. Quod fi plura veterumfcriptafupereflentj autilli, quo- rum fcripta fuperfunt , diftin&ius & accura- tiusloca Indiae defaipfiflent , pofiemus forte clariora teftimonia eruere. Sed, us omnes fere rjorunt, adeo confufe loquuntur Strabo , Plinius, Mela , Ptolomaeus , & alii Geographi, de urbibus & regionibus Indiae, utconcilia- tio eorum hodieque crucem figat Philologis. Cum vero negari non poffit loca Ouparae vi- cina ,. quae nunc fub ditione Mogolis funt , auri & argenti fodinas habere ( de quo vide Kircherum in China illuftrata p. 80. & alios) . non puto hac parte quenquam difficilem fore , ut illam regionem pro Ophir accipiat.
XII. Reftat, ut videamus an & " reliqua , §• x * *• quae praeter aurum & argentum ex Uphirr/r^0^ advecta leguntur, ex Sophira noftra peti po- ramm tuerint. Sacer Code* memorat .O'SrUBf, quod per ebur vulgo redditur: nee repugno. India mittit ebur , cecinit Virgilius j & Pli- nius, aliique, de India fcribente's, maximam elephantum copiam ibi fuiife fatis often- dunt. Quamvis autem & in Africa inveni- antur (& hac duae regiones uti patriae ebo- ris pailim memorantur , quare & Graecos inde ebur petere folitos fcribit Paufanias lib. v. c. 12.) maximos tamen fert India , tefte Plinio lib. viii. e% xi. &cap. ix. Indicum M 3 Jfri
!
l82 DISSERTATIO IV.
*Afri p avert : nam & major Indicis magnitn- doefl. Sunt & validiores Elephanti Indici, uti Polybius lib. 5. {cribit Afros Elephantos
perculfos magnitudme cr roborc Indicorum , & Diodorus Siculus loco cit. Unde , j licet ex Africa potuerit , fnaluit tamen ebur ex In- dia petere Sapientiflimus Regum Salomo. Quodque in ilia etiam Indiae regione , qua *Ov7nxe$t oiim fuic , &nosOphir co!locamus, plurimi hodieque Elephanti inveniantur teftan- tur omnes e noftris, qui oculati teftes fuerunt & in illis oris diu habitarunt. Quarc ulterio- ri probatione res ea non indiget. Verum a> nudity non erit hie incongruum inquirere in nomen Elephantis Indicum, Barro, unde barms pro Elephante , barritus pro fono ejus 5 & ni fallor , ebur (quod licet dentes ejus no- tet , eodem , aut certe non multum diverfo ab ipfa bellua nomine dicitur , uti Graccc thtQujz utrumque, & e!ephas& ebur) quan- doquidem CI. Bocharto afientiri vix poflum, id a y$2 Beir, Jumento vel TJD Baar , homine fiulto & bruto ( quod etymon minime convemt elephantibus, quorum ingenium cele- bratur ) orceifente. Ut enim alia praeterearn, tutiflime etymon nominis indeducitur unde res ipfae ortae fcfunt. Hinc ex India vocem re- petit Ifidorus orig. lib. xu, c. apud Indos vq-
a
D E O P H I R. 183
ce Barro vocatur , unde cr vox ejus barritus dicitur. Ego autcra , quum animadverterem linguam Indkam & Perficam faepe confundia fcriptoribus amiquis , in illam fufpicionem in- cidi , an ribn forte & hoc nomen Barro ex fer- inone Perfico poffet deduci. Perfis *^> Ba- ron notat cdjlellum , propugnaculum , turrim , wurum. Quod nomen, optime Elephantibus convenit, qui in bello turribus erant inftrufii (de quo multa vide colle&a veterum tefti- monia in Eximio opere^ Hierozoicon dico, Bocbarti lib. 11. c. 27. ) &' non tantum pro- cul caftellorum & turrium faciunt fpeciem, & offerentes moenium fpeciem, uti loquitur Cur- tius , fed quafi viva propugnacula & turres funt, unde & in ludo Scachico nomen tur- ns & Elephanti indifferenteriftibelluae a Per- ils & nobis ipfis tribuitur. Bafilius turri m ani~ watam' irvfyov fynj^ov vocat , Indi ipfi Nag, montem , uti & Aethiopes page > Syri &8K3? V>\L collem carnis^ Plinius /.8 c. 1. molem , & gradientibus collibus eos comparat. Sed haec in tranfitu.
XIII. Praetcr ebur, ex Ophir petierunt §\X1IL .EPfiip, Smnas. Quas in India circa ilia loca, St^J^ ubi nos Ophir fuifle credimus, magna copia c;rca0u„ inveniri notiilimum eft ex veterum & recen- reram, tiorum teftimoniis. Cum illis & OOf) kgun- M 4 twl:
184 DISSERTATIO IV.
tur fuifle adve&i , quos muhi pavones putant , ego Pfittacos. Eo enim nos dicit ipfa vox Pjittaci y quae in India orca eft , ubi ipfa avis invenitur. Admodum enim probabile eft nomina animalium ex lingua illius regio- nis du&a efle, e qua ipfaanimalia originem tra- xerunt. Piittaci autem ex India orti font. Quis dubitet ? Ovidius :
Pftttacus Eois ales mihi mijfus ab Indis. Ita Aelianus dtf Anim. lib. xiii. c. 18. Ar- rianus de Exped. Alexandria Et alii , quorum teftimonia non opus eft hie referre, Ec ipfum nomen ex vero ^ j/i Tedac deflexum eft.
in riiaw, tiiim^u 2/t?*w & hincvJ,iT- ■tox^. Plinius lib.*.c.qi. pfittacum ab Indis nominari Sittacen fcribit. Et verum nomen
e^t>S ? fi O pronuncictur uti Anglis th , eft 5<?f^,quodaddita terminatione fit Setaces, vel Sittaces. Sed cum t a ts non nifi pun- do diflferat (^; 8c ^) hinc fa&um reor S»t- raxov IeguTe quofdam pro T*t?<*xov. Eodem modo eum uno punSo (lj) legit hanc vocem Ctcfias ^j^ Bedac, qui B/t?*xm fcribit.
Arrianus autem & Aelianus 2«t7#xov ? & hinc 4"'t7*k©* y Pfittacus ? quibufdam & 2nr7a* ilk avis vocatur, tefteHefychio, demta ultima li- ter».
D E O P H I R. *$$
tera. At five jam a y\ , geminata pa™ , yel addita fimilisfoni litera, fecerint alii <&$&> five ex Tedac, rejefta ob foni fimilitudincm alterutra priorum literarum, natum "^1".* certc eadem mihi vox vidctur. Q?od u quis Mw»«nialittransfcrre, per me licet. Nam &pavones, teftcAeliano Ub.v- Indicaea- vesfunt,quas'AAlW<®' '•' M*x«J«» b »* io~i ii<i* i?«jrA«> Alexander Macedo tn India videns fiupuit, tap. xxi. & 6«s no- men Indieum five Perficum eft , ^yjj^' Quicquid fit, & pavones & Pfitaci maxima copia in regione, in qua Ophir noftra allo- catur, inveniuntur.
X I V. Sed & ligna quaedam ex Ophir ad: ? x x v. veaafunt.difla O'Jtf?» W I 2?f£.io: ii.l,™ (5r (quae & in Libano crefcebant ^Chran.z-.ZMf^ fi eadem fait cum DBW ) & quibus vix 0^m certo dici qualia fuerint, ideoque nee firman ex iis necllabefaftari poteft noftra fententia. Nafci autem in India ligna pretiofiflima certum eft.
Sola India nigrum
Fert ebenum — Unit Virgilius Georg. 2. nee aliae fpecies dc- funt , quae ad nos inde his temporibus ad- feruntur. Quod vero ad lapides pretiofos attinet, quos ex Ophir delatos narrant faerie literae,
M 5 *H-
1 86 DISSERTATIO IV.
iReg. io: ii. quis nefcit mareillud, quod inter Taprobanen & continentem Indiae eft, & vicina noftrae Sophir loca , ipfumque Gangem eos abunde fuppeditare ? Quare patere arbitrary noftram opinionem , quae Ophir circa "ovm^* collocat , facisfacere pri- mae conditioni , qua requirebatur, ut ilia , quae ex Ophir Salomo afferri curarit , often- deremus in hac regione inveniri. Quibus omnibus & hoc addatur, veteres fcriptores, quum Indiani intra Gangem defcribunt (nam ulterioris vix aliquam notitiam habuerunt , ut ipfe Arrianus lib. vm. fatetur qui & Me- gafthenem & Nearchum, quos uti probatiffi- mos fcriptores fequitur, non magnam Indiae partem peragrafle fcribit5 imo paucos efle fcri- ptores, qui tk p&xfi mTUf/.* rdyytw, regiones circa Gangem, defcripftrint) illafere ut palma- ria narrare , quae de Ophir facrae literae. Me- morare enim folent copiam auri & argenti, elephantos, pfittacos , fimias,& lapidesprerio- ibs. Dionyfii defcriptionem Indiae fupra ex- hibui & Diodori Siculi. Adde hanc Curtii > eadem pbne de India referent is quae facer fcriptor de Ophir, lib.vn i.e. 9. Aves ad imitandum humanae vocis fonutn dociles fnm (en Q"Dfi , Pfittacos) Animalia innfuata caeteris gentibus nifi invefla. Eadem terra <y Rhinocerotas ality non generat, Eiephantorum
ma
D E O P H I R- X^7
major eft vis quam quos in Africa domitam O" viribus magniwdo refpondet ( Ecce CD^TUW , ebnr) Aurvm\ (3H?) pmina vehunt, quae lent modicocjne lapfa fegnes aquas ducunt. Gem- mas margaritasque ( en Hip11 J3K lapidem pretiofum i Reg. 10:11.) mare litonbas tnfan-
dit Regia auratas columnas habet : to-
tas eas vitis auro caelata percurrit: aviumque, quarum vifti maxime gaudent argenteae effigies (HOD ) opera dijUnguunt. Lege praeterea quern itatim ckavi , Arrianum lib. vur.de Exped. Alexandria aliofque ubi de India agunt : fie ut vel omiffis aliis rationibus hinc nafci de- beat fupicio non alibi quam in aliqua regione Indiae intra GangemOphireffequaerendam.
X V. Tertium poftulatum ( nam de fe- f^'**' cundo nihil opus eft dicere) erat, ne in ter- ,*Jejj* ra nimis remota Ophir collocaretur , adquam^,, /m*« illo tempore vix tuto perveniri poterat. EtroJtuUt*.. hutc fatisfacit fitus noftrae Oupparae ad quam Htora legendo pervenire potuerunt. Erat quo- 'que ilia regio non remota ab hominum co- gnitione aut plane invia: mukoque probabi- lius eft eo pertigifle daiTem Salomonis , quam ufque ad Cherfonefum Indiae extra Gangem, aut Sumatram infulam, vel Javam. Quodii enim eo ufque toties ultro citroque iviffet'CIaf- fis Salomonica , & Tyria , an credibile eft Rcses aut Tyri aut Judaeaenunquam poftea
co claffemmififle? Quod fi miferint, iftaeo- rae & infulae magis notae forent fcriptoribus Graecis& Romariis , qui adhuc tempore Ti- berii conqueruntur , quum de India /cribunt , tenebras, fibi offundi , pauciiljimos ibi fuifle, incerta fere efle omnia, & multa ejufmodi. Et fatendum eft plane eos caecutiiflfe in iis quae ultra Gangem-inveniuntur. Rari enim ad Gangem ufque pervenerunt ex iis merca- toribus qui exArabico finu folverunt, fcribit Strabo iniu lib. xv. Unde colligere licet naves illas quae mercaturae faciendae gratia iter in- ftituebant , in Indiam circa loca noftrae * Ouparae vicina fubftitifTe, nee proceffiffe ulterius
quod fine dubio feciffent , fiquidem Tyrii ad auream Cherfonefum olim pertigiflent , & inde tantam auri vim detuliflent : quod igno- rare non poterant , fi verum fuiffet, quum fama tarn Celebris navigationis longe lateque debuerit difTundi. Videtur ergo noftrae Up- parae fitus magis convenire cum ratione illo- nim temporum, quibus regiones ultra Gan- gem ignotas fuifle admodum eft probabile. J. XV. sa- XV. Qiiartumpoftulabamus, neOphirin ttsfactt (§> regione nimis vicina Palaeftinae locaretur, $ *r o. f€cj ea ^ ^uae trjennjj circiter fpatium requi- reret ad eundum & redeundurn. Hoc non videtur convenire noftrae Ouparae, ad quam multo minori temporis fpatio iter poteft in- ftkiii. Sed multa hie obferyari poflunt , quae
hoc
D E O P H I &. 189
hoc iter retardant , quale eft imperitiarei naii- ticae eo tempore , quo litora legebant , in- terdiu fere tantum i>avigabant , ad tempefta- tes declinandas , quibus fufferendis ea navigia paria non erant tft noftra , ad portus confu- giebant , faepe ad Etefias , liven* 7rvsv^*S> ( * $i to fH§€©" rjv u^v %uow xotrixet on t* m-xdyi<& t7nnncv& lm iiv yi}v % raWijaW- pqv tvv tsKxv TTDtlov^ , quae per totam aefiatem $x mari in terram flant , Cr navigationem tm- , pediunt , ut de hoc Indico mari icribit Arria- nus lib. vm.de Exp. Alex . ) attendere de- bebant. Erant & alia , quae in mari Indico navigantibus moram objiciebant. In mari ( ita loquitur Plinius de illo , quod Alexander transve&us eft , circa Indi oftia lib. 1X.3,) belluae circa, folfiitia maxime vifuntur : tunc ill'tc ruunt turbines , tunc dejeBae montium ju- gis procellae ab imo vertunt maria, pulfataf- que ex prof undo belluas cum flftclibus volvunt* £T alias tanta tbynnorum multitudine , ut ma- gni Alexandri clajfis baud alio modo quam hoflinm acie obvia conirarium agmen adverp* fronte direxerit: aliter fparfis non erat evadere* Adde quod aliqua mora requireretur ad per- mutandas merces , reparandas naves , & in Sa- cris Uteris faepe partem anni pro integro ponL Quae omnia fimul junda abunde , ut puto > cvincent, illud iter fere triennium poftulaffe.
V. DIS*
1
ir
1 1
V.
DISSERTATI O
D E
DIIS GABIRIS.
i
V. DISSERT A TIO
DIIS CABIRIS.
Rodiit nuper Eruditiffimi Viri, §.l.Occafi§ Tobiae Guthberleti* diflcrtatio dcb"JttsP'f- Dns Cabins , quarn cum avide perlegiflem , & denonnullis,quac ad hoc argumentum fpeftant , per liter as agerem cum Ampliffimo Viro , Gisberto * CuperO) in quo an eruditionem cximiam an humanitatem fingularem magis mirari debeas, ambiguumeft; quern nunc cura rei bellicae^ ipfi patriae noftrae nomine mandata, a cultu Mufarum ad Martis ftudium avocavit, tranf- mifit mihi legendum de iisdem illis Diis tra- datum Do&iffimi Icti Veneti , Jomnis An- tonii Aftorti, confcriptum ad Celeberrimum Virum , quem Roma eloquentiae Profeffo- rum* Eminentiffimus Cardinalis Joftphus Re- N MtHS
§. 1 1. Ca-
194 DISSERT AT 10 V,
riMus (Plmpeyiali Bibliothecae praefedum ha- bet , communem amicum noltrum., Jujium Fontaninum. Non potui tamen acquiefcere in illorum Virorum etymologiis , quibus figni- ficationem vocis Cahirorum eruerc conatifunt. Sed mihi fe fponte quafi nonnullae novae ob- tulerunt , quas le&ori exponam , ut quod velit eligat.
1 1. Cogitanti itaque mihi de nomine Deo- rum Cabirorum , quos fingulari ratione cultos^ D 1 2FI fatffe jn Jnfula Samothracia veterum monumen- ta teftantur, ante omnia inquirendum efle duxi , quot & qui illi Dii fuerint , ut exploratum mihi eflet , an fignificatio nominis ., quatii darem , vere illis convenire poflet. Quamvis autem hie In partes eant turn uteres turn re- eentiores, (e quibus infigne illud Scriptorum par modo laudatum , Aftorium dico & Guth- berletum 5 plurima collegit ^ quo ledorem remittimus ) duas tamen magis receptas fen- tentias deprehendi ,- quarum una fobs Jovis filios, Caftorem & Pollueem, Graeco Dio- fcororum , Aioffxapuv ( ita fcribendum monet Phrynichus , non Aiocjcypwv ) nomine eclebratos s Cabiros dictos fuifle cenfet , & fe cum mul- torum Scriptorum bonae notae teftimonio* turn fide antiqnarum Infcriptionum tuetur, quibus hi duo fere & non alii Cabiri appel- lantur. Altera quatuor Cabiros ftatuit , mota
aucto*
DE DIIS CABI RIS. l<)f . ati<5ioritate Mnafeae , cujus verba nobis confer* vavit Eruditiffimus Scholiaftes Apollonii Rho- dii ad lib. I. \Argon. v. 917. Mv£vraj SI ov
<n rd QvoftonTty Tiosoi^g <T hcri ibv a&§{AQf.
Sv g$7v jj Aijjwfiup. *A|<g>c*£<?k Js, ij n?p(n(pov^.
TKf7»f KaV^A©^, i 'Egpfc t&» dg i$vp£ Ajo- vvo-oScdq ©*. Imtiantur autem in Samothrace Ca- birorum facris y quorum nomina Mnafeas re- cenfet. Quatuor numero funt. Axieros , ^#/0 «r/i, Axiocerfos. Axieros quidem eft Tellus five Ceres. Axiocerfa, Proferpina. Axiocerfus Pluto. Qui autem adjungitur quart us , Cafmilus7 qui Mercurius efl , uti tradit Dionjfodorus. Ineditum Bibliothccae noftrae publicae Ety~ mologicon Magnum 9 ex hoc loco Scholio- rum Apolfonii fua haufifle videtur , quae ha- bet de Cabiris , fed quartum eundem nomine cum tertio facie , omiflb Cadmilo. Kctfizi- pet , fcribit , QvofAM §s£r ^ m Qvopam dvruv liosde^ Tsv d&ftpov. 'A%it}& ti^ioMfnc , #|io- Kt?<r& , d%iQKz$<r@*. Locum integrum non exferipfit. Hinc ut numerum quaternarium. inveniat, bis eundem nominavit. Ut&illis, qui duos, & his qui quatuor , Cabiros admit- tunt, fatisfiat 5 puto convenire etymon ex voce Hebraea (nam & Herodotus/^, n. N 2, notavitj
§. III.
Quare Ca- ftor (& Pollux fo- tit five Ca
biriappel- lentur.
§.IV. Nam tllifilt Ca- bin ditti fuermt.
196 DISSERTATIOV.
notavk, t'egcv Ao^v, fkcrum fcrr/ionem, & Diodofus Siculus lib. v. wxKondv Hiuv iii- AsKTsv, veterem O* propriam linguam in Sa- cris Samothracicis efle ufitatam ) "On K«j3*g eonjunxity ficiavit, unde OHOn K#j3«pc*, ^V, junfh) litera Hebraea n per K reddi- ta, ut in xa'0>jA©- a ^3n9 cptfertx a HD3 mxToiKoi a D'mnD & multis aliis. Sic ut meo judicio Dii Cabiri , idem fonet , quod Dii Socii , vel Conjuntli.
III. Quam apte hoc etymon conveniat Caftori & Polluci , vel me tacente * unuf- quifque facile videt. Quid enim fibi aliud vult5 quod a Veteribus Gemini , AHv/aqi , Fr aires , Socialia Sidera , 8c multis fimilibus nominibus appellentur, quae idem notant quod DHOn JunBi y Socii. Magi ipfi illos Atvco; dixe- runt, au&ore Hefychio, id eft, Duos, Ge- minot) nam «j Don Perfis id notat. Et quis
nefcit , hos Deos nequaquam XwrifgysSc fau- ftos fuifle , nifi Junttos ? Si enim unus fine alio cohfpiceretur , falutaris non erat.
I V. Concedet forfan aliquis , hoc etymon Gemiriis k. Caftori & Polluci fatis bene con- venire , verum negabit id commode quatuor illis a Mnafca recenfitis tribui poffc. Quod mihi difficnltatcm non pareret , fiquidem il- lam fententiam 5 quae fobs Geminos fuiffc
Cabi-
DE DIIS CABIRIS, ICjJ
Cabiros tuetur, amplefti conftituiffem. Sed, ut venim fatear, exiftimo Samothraces non folis Diofcoris nomen Cabirorum tiibuiffe, fed & quatuor illis , ex Scholiafta Apollonii mox addu&is. Quo me movet , ut alia tranfeam , quod Ceres etiam a Paufania K#- ftei&ct appelletur, cujus > ut & Proferpinae, templum Thebis efle fcribit lib. ix. c. 25. & conjungit Cabiros cum Cerere , fe taciturum dicens quomodo ccv-nts ^ 71? ju*jt&< facra fiant. Quo etiam pertinere videtur illud Ovidii dc arte amandi lib. 1.
Quis Cereris ritus audet vulgar e profanis^ Magnaque Threicia Sacra reperta Samo ? Quamvis enim ex conjundtione Cereris cum Cabiris non poffit oftendi earn in numero Cabirorum fuifTe , non magis quam Jovem & Apollinem > quibus junftim cum Cabiris vota fecifle Pelafgos tradit Dionyfius Halicarnaflaeus antiq. Rom. I. 1. c. 3. quia tamen a Paufa- nia expreiTe Cabira dicitur , hinc ab Ovidio quoque cam uti Cabiram innui exiftimo. Quamobrem & mihi ratio danda eft , cur reli- qui quatuor Cabiri Socii didi fint.
V. Socii appellantur Ceres , five Terra Ma- $'V'Ceres' ter, Proferpina , Pluto & Mercurius, non pil"J<^9 quatenus Dii funt , aut magni & Potentes , Mercurws ita enim plures effent , fed quia hi quatuor -ettMnCa- funt froi X^W, uc.-Diiinferi* quiinmor^f^> N 3 tuorum
198
DISSERTATIO V.
&
vel D/t tuorum cura communes operas jungunt , inferovum Collegium aliquod feparatum conftituunt» f Y3p Unde & aliquando conjeci illos Deos O'YDp C&quare. j{efcrjm ^ fipUltorum diftos, quod h;s quidem qnatuor optime convenit, fed Caftori&Pol- luci non item. Antequam vero miflam fa- ciam conje&uram illam , qua Cabiros quad inferorum five fepultorum }^3p Deos di&os efle fufpicatus fum , hoc ad illam firmandam addo": non videri dubium hanc etymologiam omnibus aliis praeferendarn , fi conftet pro- prie illos quatuor quos Mnafeas recenfuit , Ca- biros fuifie j & non nifi diu poftea Caftorem & Pollucem Cabiros diftos efle. Nam & aptiffime hoc etymon exprimitid, quod qua- tuor his riuminibus proprium eft , quod Dii y$juoi i five inferi fint5 & nulla alia ratio dari poteft cur hi quatuor, & non alii, conjun- gantur , nifi quod ad eos cura mortuorum per- *tineat. Non fuitfe autem Caftorem & Pol- lucem veros & antiquos Cabiros Samothraci- cos patec ex illorum aetate » quae recentior eft 5 & ex eo quod ipfi Diis Cabiris in Samo- thrace facra fVcerint. < Ergo ipfi non fuerunt Samothracici illi Cabin. Quod fi quis etymon Cabirorum talc, quod commune efle poteft quatuor illis Diis Inferis , & duobus Dio- fcoris habere vnk , meo Judicio aptius non inveniet quam EZPTDri) Socii* Jmili.
V.Dif-
DE DIIS CABI RIS. I99
VI. Difquiramusnunc dc fingulis, qua ™- f^)%fa' tione cura mortuorum ad eos pertinuerit. Pn- Dttfunt ma Ceres eft, AjjjwjJtkj» Terra mater, quae X9*«« omnes mortuos excipit & in finu fuo recon-ySW mferh dit,quare Athenienfes appellarunt mortuos C+f^*'0*- reales , cw vexfifc 9A%v*7oi A^rgew &o- /u*£iv, utitcftatur Plutarchus in lib. de facie in orbe Lunae : & Tellus Dea %fyf& dicitur ab ^fchylo in Perfts , loco mox citando , & Templum Cereris x^'1** memora^ Paufanias in Corinthiacis, addens }$>vi*? h 3 fcis -n
UVTYl X*A«T*! W X$ivl* lopirfv XtfTDl 6T®- <*-
j*<n «g$e &P'^ > Chtbonia if fa Dea appellatur , er /^«iw ^««««w **/?*« in honored ejus ce- lebrant, diBum Chthonia. Meminit & Cere- ris xfavt** Apollonius in Argon. /. 1 y. y. 986. — — 0/ Se I C^g
*7/* vero Cereris
Cbthoniae dicunt efe mefforiam falcem.
Sequitur filia ejusProferpina, regina Erebi &
Stygia Juno,
« , er damnatura nocentes
Et requiem latura piis — — lit Claudianus canit , cum marito, qui tertius eft, Plutone , qui & ipfe JeoV x^1©* didus Eurip. in Alceftide 1^237. quiambo inferni tenent imperium , & quibus cum mortuis rem efle per- petuo nemo dubitat. "Junguntur hi tresapud N 4 - Vir-
200
D
ISSERTATIO V.
Virgilium, Ceres, Proferpina & Pluto, qui- bus Aeneas utDiis inferis facra facit, Aeneid. lib.vi.v. 249.
ipfe atri velleris agnam
Aeneas matri Eumenidum^ magnaeque for or i^ Enfe ferity fterilemque tibi Vroferpina vac»
cam. Turn Stjgio regi noElurnas inchoat aras. His tribus adjicitur Mercurius , Deorum famu- lus. Et ita jungitur ut crO^f^©- j *d- jeBuSy Cabirus tamen & ipfe ? quippe qui viam facit fepultis ad inferos. Quo facit ele- gans lapis antiquus , exhibens aedificium , cu- jus portam aperit caduceatus Mercurius, &ne quis dubitet , quae ea fit , infcriptio praefixa habet , KATAX0ONIOI20EOI2, Diis Inferis. Ideo appellatur a Claudiano 9 dc raptu Proferp.
— — commune profundis Etfuperis numen, qui fas per limen utrum-
que Solus habet tgeminoque facit comnsercia mundo. Mercurius due ere o~ reducere folet ammas , fcribit Petronius in Satyrico> & Homerus
— — ^M^ccg Kcbrnyi $* dXiis &l. Quare & Mercurius Plutoni & Telluri (eo- dem modo uti alias nomine Cabirorum) ad- jungitur ab Aefchylo in Perfts , ubi Chorus animam Darii evocat pag. 1 5 J. ed. Steph.
'Aft*
DE DI IS CABIRIS. 201
9 ASK* X$iy*Q* i"*fM* *>vo*
nip^r Ufa $vx*v *f $*©••.
&<{ o Dii infcrnales furi
Tellus , Mercuri , cr JBc^ inferorum,
Remittite animam in lucem*
Scholiaftes ibi notat hos tres x*«;t>/*f fc*V cfle *»/**** r qSipivM, qttimortuos emittum* cw 9W? «ff %cir» , <&£ nipmmf Uvea cW vexpsV. Eodem fenfu SophocliinO^. Cofcw. v. 1617.
Ubi 6c Mercurius & Proferpina junguntur. Ci- cero etiam lib. in. de natura Deorum unum Mercurium recenfet , qui fub terris habetur. Et Plucarchus in libro de facie in orbe Lunae Mercurium appellat Proferpinae ctvvomqv, con- tubernalem. Horatius Orci Satellitem. Ex quibus clariffime liquet, cur hi quatuor , quemadmodum x^mi & x*Tu%$imt $*o* > myftico etiam nomine Cabirorum, quafi in- fernalium > conjungantur , & cur hos Samothra- ces praecipue hoc nomine appellaverint. At- que itavidebar mihi aflecutus rationem , ob quam illi tres ' CifoVi appellarcntur aSamothra- cibus, &quomodo haefitanter Mercurius lis adjectus fit , & ab aliis omittatur.
N 5
VII.
202 DISSERTATIO V.
f. VII. Vir. Dari quoque poteft ex hac explica-
^aboJL ?0n.e rati° CUr no<ae haec Sacra Cabirorum c^r^^fuerlntPera(Sa- "De-'Diofcoris enim certum nsBuma. eft , non nifi no&u illos profuiffe naviganti- busy & quod ad quatuor illos alios atti- net , funt hi , modo reccnfiti , Numiha te- nebrarum; Mors ipfa quid nifi nox eft ? Et atra .node nos tegit Tellus. Quin ipfa Tel- lus, five Ceres piKduvot, nigra di<3a, quodob lu&um Proferpinae in loco fubterraneo , quern Pythia Ajj^ xpvWe/ov «Wpov diferte appellat, diu lament, . tefte Paufania lib. vm. cap^z. Troferpwa, NoElis her a audit Valerio Flacco /.7. & d$w$e $*os Sophocli in Oed. Colon. v. 1627. Pinto ocva% cvvv%ioov 5 i.e. twvuW && i(cy (txotu) AaresGovTeov, tiQvwqtwv. Rex illorum qui in tembris degunty i.e. mortuorum. Plutonem ita alloquitur ex perfona Lachefis Claudianus de rapt. Prof. — — 0 maxime no His Arbiter , umWamfnqm poiens — Et ita Pallas.
Noile tuacontemus abi^ quid viva feptiltis jidmifces ? Quamvis in campis Elyfiis Sole non careant, uti Proferpinam Pluto confolaturus ait: jimijfum ne crede dtern^ font alter a nobis Sidera. Sunt orbes alii : lumenqne videbis Turiusy Elyftumque magis mirabere SoUm.
Et
DE Dl IS CABIRIS. 20^ Et Virgilius *s£ncid. vi.v. 63 8.
Devenere locos Uetos O* amoena, vireta Fortunatorumnemorumy fedefque beat as. Largior hie campot aether & limine veftit Purpureo, filewquefaum , fua ftdera, nomnt, Mcrcurius quoque, ne quid defit quod no- durna horum Cabirorum facra eiTe .fuadeat, dicitur
In Hymn, ad Merc, qui vulgo Homero ad- fcribitur, & ad nodem aeternam viam tacit & fomniis praeeft, uti notum. VIIi
VIII. Quod fi nee hae conjedurae *m%onfertur probentur , mallem , prae communi a T33 vuU.ua Cabtr, magnus , duda, aliam etymologiam quae ^*%^ nee ipfa veri fpecie deftituitur & **£*!&■ di- c*J'™"* dos cenfet quad potentes DH'M, a "123 p°m'crv2i ' tens fait* iinde HTOJ potentia, 1D3 , JV- f «*e ^> lit'i Gigas, quod& de Deo ufurpatum inve- ?**/ ./*« nies, iTT33 Regina&c Quaederi ataideo^5^ appono ut liquido appareat vera notio radicis, tMt quae eft potentem effe. TSJ cxprimitur rede perK*6«p@-, y per K, uti *?D3 K*^A^& multa talia , & Scheva per <* 5 uti nD72? 5 *?SttDBf, StfjU^A, ZaAopw. Quid vetat ita- que, quo minus K*6«{@-:, exprimat T33 po- „ tentem^ nomine formato ex part. Pehil, & Dominum, (Kvpjov) uti transtuferunt cue, &
2<>4 D1SSERTATIO V.
er Caput, utiKimchi in lib.radicum^ quod idem fonat ac *?]?2 Baal , Belus antiquiffimum Deorum nomcn 5 & Mamas , Gazenfium Deus Vq quodM^/z exprimiturin notiffima vo- ce Mctpavafa. Quo & hoc facit, quod Ca- biri Samothracum a Varrone non Magni tan- turn fed & Votes appellentur. Haec ejus ver- ba funt lib. iv. de Ling.L. Hi quosaugurum libri fcriptos habentfc DTK I POTES^ er funt pro illis qui in Samothrace © E O I A T- N A T O I. Cajfius Hemina dixit ( apud Ma- erob. 1 1 1.4. ) Samothracas Deos , eofdemque Rowanorum penates proprie dici $&\ f^yolh^^ 9«aV Xpwk 9'<9& Jvvomls. Quo Macrobius refert illud Virgilii de Junone ,
1 ' Dominamque potentem. Unde& Curetes Orpheo in hymnis ivMwm. Praeferrcm itaque, fi optio daretur , hanc e- tymologiama OHO S potentibusduaam> corn- mum opinioni quae a Dn%3D magnis eos de- rivat. Nee defunt aliae rationes, uti quod *DD5 radix vocis T3D , proprie notet multum ejfc , multiplicari y & derivata , T30 & alia , multi- tudinem potius quam magnitudinem indkent. Id patebit conferenti loca Sacri Codicis. Quod ne a mefingicredas, uti hypothefi meae fer- viam, entibi ex Lexico Santis Pagnini Judi- cium Merceri ex Hebraeis petitum , TDK pro- prie
..
DE DlIS CABUIS. 20f trie ad robur corporis pertinet. Tin ad quali- atem <tr habitum , Tltf ad quantitatem , T33 >jero , quod CT T3&3 , proprie ad multitude nem Cr copiam. Ita & CI. Goufletus in nu- perrime edito Lexico ratiocinatur , ex colla- done variorum locorum Sacri Codicis inter fe concludens. Cumvideam ipfumverbum T33H infervire multiplications iridicandae & deriva- tum TDD fonare multitudinem in aliquot Cla- ris exemplis , ut Job. 15: 10. de annis fcnum O* Job.iMi1). de opibus divitum. Imo Ef> 16: 14» negmonem ejus adhiberi ad exponen- dum UftD de populo ad paucitatem redafto^ item Ef. 10: 13. de magno numero habitat orum Cr Ef 17: n.crzS.z. de aquis abundantibus^ ideo CT ad multitudinem abundantiamque redu- co alia loca^ quae id patiuntur commode. Job. 8: z.Job. 34: 17. 3 6. 5: 34.24. Aliud deriva- tion H133 , cribrum^ quod farinam multi- plicare videatur in aere, hanc notionem etiam firmat. Sic & Rafchi ad Job. 8. z, T33 proprie ait effe 311 ?1^*7 notionem multitude nisi licet non ignorem alios con jungere no- tionem magnitudinis , ( ex ufu Linguae Ara- bicae eam^ utvidetnr, addentes) fed in $. S. nil occurrit quod nos eo devenire cogau 133 enim omnia Lexica per multiplicare reddunt. Et T33 ubique per multum tranferri poteft. Vide de eo CI. Bootium in Anim. Sacr. L 3.
206 DISSERTATIOV.
r.2. ubioftendit vocem T23 nunquam fi- gnificare forum , fed copiofum. Fateor apud Arabes j.£a£= xuGeip fignificare magnum , fed ad Arabicum fermonem confugere non opus eft , ubi Hebraeus vocem ipfam TD J K*£«p habetfenfuad minimum aeque commodo, ac fundit vox Arabica. Cur rivos petimus , quum fons nobis pateat ? Cur a filia pofcimus , quod mater ipfa nobis fubminiftrat? Ego certenul- lam hie neceffitatem video : atqtie ita occafio reprehenfionis praeciditur hominibus quibuf- dam (juoxpcnbt) qui aegre ferunt voces He- jbraeas, Phocniciafve ex Arabica (quam nu-
dius tertius natam credunt
filiam He-
braeae matre fua locupletiorem hoc tempore exiftimo) explicari. Hie utique nil me co- git. Dixerit Varro Cabiros efle Deos Magnos , dixit etiam potes & Aw* tsV. Nee ullus ve- terum , quod fciam , Icripfit , Cabiros inde ita diftos effe , quod eflent magni. Epo etiam illos Deos magnos effe dico , nego tamen Ca- biros ideo didos a CZDH^DD quafi magnos : quod nomen multisaliisDiis, qui Magni ap- pellantur , commune fiiiflet , & non datum aut Diofcoris, aut Cereri, Proferpinae , PIu- toni , & famulo Deorum Mercuric , exclufis relicjuis.
VI. DIS-
V I. DISSERTATIO
D E
VETERI LINGUA I N D I C A.
Btulerunt fe mihi in kaionef--1-^'*' icriptorum veterum & Lexi- dtca cum cographorum AeivJ/av* quae- perfua dam vcteris linguae Indicae 5 confuja. quibus licet ab aliis plura addi poffe non dubitem , qui in monumentis anti- quorum magis verfati funt , ea tamen , quae ipfe adnotavi , cum conje&uris meis , le&o- rum oculis fubjiciam. In quibus pleraque ex lingua Perfica luculenter illuftrari poffe depre- hendi, quod me in ilia opinione firmat, mi- mus cognitam veteribus Indiam fuifle , & ut v legentium audientiumque animos magis per 8 O cell*.
210 DISS^RTATIO VL
cdlerent ? multa Inclis tribuifle quae ncmnifi Perfis tribui debebant : quod maxime clarum eft in iis vocabulis Indicis quae ex Ctefia pro- feremus , & adeo manifefto Perfica funt , ut negari non poffit. En illarum vocum feriem> ordine Alphabetico digeftam.
A N A N C E S.
Anmces. Avis Indica , fturno fimilis. Hefychius. ffAvotyxqs, ogveov 7* Ivitw* of^om $*(<?• Puto fcribendum, 'AvuxIkw, & ex literarum y & » affinitatefa&um w dwyxw. ij*$\ Anoucy enim nomen avis eft a pud Perfas, quae cor- vo fimilis dieitur & inter aves rapaces folet re- cenferi. Vide quae in Lexico Arabico Go- Mus habet ad hanc vocem. Corvos autem & fturnos ejufdem efle generis aves veteres He- braei in Talmude & alibi jam obfevarpnt, quorum, teftimonia collegit vir confummatae cruditionis S.Bochartus in Hieroz. p. 2. /. ia €. 23. unde per Gematriam WD^ 3*V)# cor- vum juxta fpeciem fuam , eundem numerum * efficere, fc. 414, cum TH? fturno, Baal Hatturim notavit. Quare eandem hanc a- vem Anouc , quae corvo fimilis eft , innue- re vpluifle Hefjchium reor , quum 'Aw'xjp defcribit avem fturno fimikm. Nam five
earn ;
D E VET. LING. IND, 211
cam fturno five corvo fimilem dixerit, res eodem redit.\ At unde ^jj>\ Anouc didus eft ? ab adunco roftro , ni fallor , fiquidem \>Jls\ Onac in lingua Malai'ca quid vis adun- cum notat, & fono quoque cum uncus conve- nit. In Perfico aut Arabico fermone nihil invenioj quod magis probem.
BALLADE.
ll.Utilis. ItaCtefias fcribit in Indicts. Vo- $• lX- ces autem9 quas ille pro Indicis habet , reve- ra Perficae funt5 uti'ftatim a nobis jam obler- vatum fait. Fuit, illo auftore, /3^/^a^ no- men fontis, cujus aquae Icabiei medentur,at- que ideo fons ifte $<&$s<*h di&tis eft , quod convenit cum Graeco otfytxiixvi , utilis , xg»2- \y\> 7mw- Forte vox ilia f&a&oiS 9 nam y ter- minatio tantum faeminina eft 5 * non eft alia quam j.^? Balad, quae Perfis rem Uh- datam notat : quod enim utile eft meretur lau- dari. Atque ita Ctefiae interpretatio non multum recedet ab ea , quam hodie Perfae dare poflent.
B A R R O.
1 1 L £/<?p^lndis itadicitur, tefte Ifidoro. $. II L Vcrum de hac voce jam egimus fupra 5/7.183.
O 2, BER-
212 DISSERTATIO VI.
B, E R B E R I.
§. IV.
Berhtri.
■Bjjfsts.
I V. Ita Indi appellant concbam in qua mar- garita nafcitur., Athenaeus ex Androfthene quaedam oftrea inveniri circa regiones Indiac fcribit, at unum genus fingulare effeo kkxSw ok&voi B*£|3s&/<, l| a n pufiyciejitts xfa$. In- dica, ut notum, faepe cum Perficis confude- runt veteres, & quum folum natale m:rgari- tarum Perfia magis quani India cenferi debet 9 fuipicatus fam vocem Berberi , non efle aliam
quarn Perficam %>*>)*}* Merwarid , M & V in B mutato , quod faepiffime fieri notum. Fateor , Merwarid ipfam unionem in concha latentem , non concham , propric notat , at non ita follicite videntur hoc primi illi diftinxiffe, qui Perfas rogabant , quomo- do talis concha appellatur , & refponfum. tu- lerunt, Merwarid: re&equidem, uti conti- nens pro contemo ufurpari folet.
£ y s S u s.
V. Genus lini Indici quod ita appella- tur , tefte Polluce /. 7. Onomajt. 'H BuVw *tv% Ti eiS@< imp 'h$c~$. Philoftratus byfiiim ait eflelinum, quod Indi ex arboribuslegunt.
Eft Perfkum&Arabicum j* Baz, Unum,
( quod
1
DE VET. LING. IND, 2 1 3 (quod forte abHebraeo *H dufhimeft) uti & Interpreter Alexandrini transferunt H3 *113K per^AyvBtxrcW, iChron.iy. z7.undeChal- daeum fO. Lineis veftibus potiffimum Indi utcfbantur , unde & nomen Sindoms , nam Sind regio Indiae eft , hodieque adhuc ita dida.
C A L E.
VI. Sermone Indico idem eft, qaod Salve, Plutarchus in Alexandro. 'EjctfAwia JgScp/- yifc. . 'Ettw Js JC#T 'hJixrfv J/Awttov toT KaAe
l&s jjoW^st*, KtfAavoV vWriAAjjvwv tavopoic- %. Appellabatur is Sphines , fed quod Indica, lingua uteris Cale pro Salve ad obvios diceret , C alarms diflus efl. x
CALY.STRII.
VII. Ita Indis appellari eos , qui caput §. VI canino fimile habeant , Cteiias refert in Indicis. c*ljP K«A«VT^, inquit ^ vni r 'hSuv KaAvVpioi , cjtcj i^iv *EAA)jv*si Kuvo>ce<$«Ao/. Quum vero ex aliis vocibus , quas pro Indicis nobis ob- trudk is au&or , videamus multas earum Per- ficas efle, de hac quoque nos idem fufpicari nullum mirabitur. Videtur vox Perfica fcribi
potuifle tijljC^i &l^s» Calla Schihari , O j id
214 DI4SERTATIO VI id eft , caput Caninum , unde comrade Ka- AiVxapoi fcripfit Ctefias , & per incuriam li- brariorum , quorum in nominibus barbaris ne- gligentia notiffima & errores vulgatiffimi funt, K^AvVfiG/ fadum eft. Sic quidem conjicere quis poffet , at ri& affirmo : nam (J^IILjZ, non limpliciter Canem , fed venaticum notat, a (&%>j£*£ venari duda^voce ? Vel an forte illorum hominum capita cum canum venati- corurn capitibus convenerunt ? ad£=a proprie de vertice capitis dicitur.
C A N C A L O N.
VI II. KayxaKov, mcfhSoTg |vAa Sdn^VQV %$ &v[Mu/Aoiy Hefychius. Perfis j.$LX£=i Kdyxtyov eft herba quaedam fpinofa, unde re* fina maftiches inftar paratur , quae 0 : yC\ ^
dicitur. Nulla eft neceflaria mutatio quam li- .quidae p, in A , quae ulitatiffima eft.
CARCASON.
IX. Nomen Indicum animalis. Aelian.
Carcafin. Hlpr Mb. l6,C 20. AlyercM & ^ &cv h TV- *7Zt$ etvoy fiovQKZfiOQv qcjjj dn dvruv 6V0(ud^iSu)( nxgytdfovov. Dicitur & inter eos animal ejfe unicorne, Cr* ab iis (Indis) appellari carcafo- mn. Ita legit Bochartus pro xafrdfyvov. I-
dein
§. viii.
Cancalon,
5. IX.
DE VET. LING, IND. 2If dem deprehendit in Hiero^oic. lib. in. c.z6. Char fan , quodnomen
effe yocem ^ afini Indici eft.
quem vide.
N.
Ut
f . X
C A R P I O
X. Nomen arboris Indicum ", id eft , «v opinor , Perjicum, audore CteGa , qui Perfica J purtoa pro Indicis habet. Arbor eft procera^ inftar cedri, folia habens latiora palmae fo- liis, fru&urn nullum ferens , ex qua olei gut- tae dfftillant , quarum odor ad intervallum quinque ftadiorum percipitur. Quaenam ea fit affirmare non audeo. Nee enim Ctefias in omnibus meretur fidem.. Ipfe Arrianus Cte- fiae teftiraonium laudans lib. 5- de Expedition^ Alexandri, addit « ij ™ »**vo* % Kwwk wtpw®™ , & Plutarchus in Artaxerxe , pag. 1014. crebro ei accidere ait quod a veritate ad vana & fabulofa ^V *a pvtufe <c Jjapa'n- jcov excurrat, & 10 12. quod colluviem ab- furdarum fabularum fuis libris infarferit. Su- fpicor tamen cinnamomum , cujus odor no- tiffimuseft & celeberrimus , innui. Nam ea arbor &i *3 Kirpha (a quo Kol^mov non
mukum recedit ) appellatur a Perfis. Ipfi Cey- lonenfes mediterranei , qui lingua Singalaea utuntur Koredhu vocant , quod in Kirfa & Karpion abiifle mihi perfuadeo. Elegans eft O 4 con-
r
§.X1. Citrium.
2l6 DISSERTATIO VI.
convenientia inter voccm K^cps*, quae Cor- tices notat, & banc vocem Kirfa vel *£*- mw. K*i$tx autem Cinnamomum appellac Herodotus lib. ixU fcribens '§«« *£ Kdr (fix £ r^Hs KivvxfjtwjjtQvxebhiopfy.- I ta fe- re & nos Cinnamomum Caneel dicimus a forma canalis, qua cortices ifti nobis mittun- tur. ^ ( quamvis EruditiiT. Bogdanus in not, adSimeonem Sethi de virtute alim. fag. 167. nos Cafiam veterum Cinnamomum hodie ap- pellate contendat. ) Ipfa vox cinnamomi ex Hip Canna , & amomum conflata eft : & credibile eft vocem Kurdu vel Kirfa in Car- pion a Graecis flexam efle , ut cum xa;$c* conveniret & magis Graeca videretur uti Par- desmmxfx'Setffvg, Jerufalemin 'Igpoo-oAv^, &c.
CITRIUM.
X 1 1. Nomen mali Indici. He/ychius. K*- *WflRj w 'IvAxoV juJao*. At non Indicum fed Medicum erat illud quod Citreum dicitur five Perficum. Citreum a* ipfum Perficum malum efl9 fcribit Macrobius Saturn, lib.m. probatque ex Oppio in lib. de Sylveftr. aibo- ribus. Ideo CI. Salmafius in Exerc. Plin. pa* 666. mHefychiitextuJfubftituit pro 'hiiyjy\ •A *M^V Quod quidem magis convenit cum rei veritate , fed fcripfifle tamen Hcfy- cbium 'htiv&v puto , quia faepe Perfica pro
In-
•
DE VET. LING. IND. 217
Indicis habet, uti videre eft in M«i , &c. Vi- de omnino quae ibi de malis Citreis collegit vir illuftris. At unde nomen Citrei ? Forte ex Perfico £jj Zerd > flavus, color ci- trinus. Hinc pomum five malum Zerd, erit malum flavum, qui color eft citrei. Ex Zerd, tranfpofitis r & Dteumeft^r & fic**- treutn. Hodieque malum Armeniacum villus y\djj Zerddou ab eadem voce appellant Obftatr tamen huic etymologiae, quod vox Citreum a Perfis ad Graecos primum & dein ab iis ad Latinos man ark , & quod Graeci per x, KiTgiov fcribant, quod non videtur ex £>jj Zerd fadum > quia alius fonus eft
J Z , fibilum nempe , alius K Graeci. Et licet nos hodie Citreum pronunciemus cum fibilo, veteres tamen Latini id pronunciarunt uti Kir^ov. Sed puto veteres illam vocem Zerd , confudiffe cum voce , xirgiov , uti rem ipfam confuderunt, (quod conftat) & quia easdem efle arbores crediderunt , nomen Perficum- djj Zerd flexerunt ita ut conve- niret cum XiTpiov. Nam x/rpiov & Citrus A- fricana alia arbor eft & longe diverfa ab Ci- tro Perfica. Vide Scaligerum in notisadFe- ftum voc. CitroU , Salmafium /. c. Dicunt O 5 ctiam
XII.
2l8 DISSEKTATIO VI.
etiam Citreum Arabes Jyz* Mitcon, quod adeo accedit ad malum Medicnm 5 ut hoc ex illo vel illud ex hoc natum credam. Nomen malorum Aurantiorum fimiliter ex Perfico ^i^U Narans, <jaod malum An-
rantiurn Perfke notat , dudum eft. Hinc Ita- li dicunt Nerancio^ Hifpam, naranjas> Grae- ci hodierni vtgpvTfyov 5 propius nomen Perfi- cum exprimentes. Quidam Latini inarantia^ inauramia^ & uc magis ad aurum accederet, quum viderent ea aurei coloris efle , aurantia ■Scaurea mala dicere coeperunt. Quumpotius nominis etymon ex illius regionis fermone , unde res ipfee dedu&ae funt , peti deberet. Parem errant errorem , qui mala limonia, citreo- rum ipeciem , a Gr. hetpuv pratum ducunt. Eft enim nomen eorum Perfis & Malaeis ho- dieque ufitatum y^*$ Limon.
C O N D Y.
XII. Genus vafis , feu paterae , qua vi- num libabant Perfae. Menander in Adulato- re vas efle Aflaticum fcribit. Mofchopulus <g&a cxtStov generatim ait efle «<J@- wm&x fag. 6"}. Hefychius. KcWu nztygjov B*{6*gi- H9Vj KvpSiov. Nicomachus vero citatus A- thenaeo //£.xi. cap. 8, ait KovJv efle llt$msv.
Me-
DE VET. tING. 1ND. 2 19 Meminit etiam pocuii Condy Hieronymusin qiueft, Hebr. in Gemf.fag.id. Vox jJa£= Condou bodie faccumfrumentarium notat. Ncc affines voces aliquid habent, quod tali paterae, qualem Condy nobis defcribunt veteres , figni- ficandae adaptari commode queat. Fortafle eft Indicum; Indos enim & Perfas faepe confun- debant veteres. h^j.a^=» Kindi-kindi notat cantbarum , quern Galli un gorgolet appel- lant,' infermone Malaeorum, qui ita nfchlia ilia Siamitica pocula nominant , nam repetitio- nem omittebant Graeci : quod liquet m voce ' Myrrams, & Samma pro Mirmran&c Sam«~ ma. Nifi quis earn vocem corruptam veht credere ex -j/i Cadah, <po& padm m*j*s f quo vinum bibitur , notat , infer» Nun, Can- 'dab. Sane alia nomina non defunt , quae Graecorum corruptionc magis a vera foa en- gine abeunt, quam Condy a Cadah.
D E U N U S. XIII. £*>« Indi Regem dicunt , telle J X m. Juba, unde CI. Mauflacus m Diflert. Crui- ca fuffixa Harpocrationi f.p.\. coitipofimm cenfet Aiwww, i. e. Am»«*>» , qtiaii Btgem Nvjfae, quod & Phavorino obfervatum video ,
quifimiliter,x«TO p> r'lvSm $«nJf iw& •
* ■ p<s-
220 DISSERTATIO VI. (Zxntevf. A quo non multum rccedit Du- binin, quo nomine apud antiques dicebatur qui nunc Dmimu taa&ore Fefto , quamvisid mu- tetScahgerm Dubienus , apud amiquos dicebatur qui cr nunc dubius. Sed Gloffar. habet Dubius Artww, ubi vid. leg. Dubinus velDubenus. bus. Vox indica five Malaica y/S Am Dominus
videtur effe eadem, & ex Perfico U ^S potens deduda.
DICAERO'S.
0k2it JXIV' Nomen avis Indicum , quae oviper- Oicis magmtudtmm non excedit , cr fttrcus fuum defodit ne inveniatur , quod ft inventum, ad menfuram fefami bibatur, mane fomno cor- npttur qui bib», cr vergente file ad occafum exfptrat. Ctefias de reb. Ind. pag. 27. qui pmfn idem quod Graecis J/X«w fignificare toibit Eadem fere ex Ctefia tradit Aelianus to amm, lib. 4. c. 4,. Fateor mihi hujus no- mmis^avemignotamefie. Et quis nefcit Cte- j>am fabulatorem ? En ipfo Ctefiae verba uti Ihouus ea tradit ^ S$4l Q»™ Umutotm- «w i*x*,tu ^ imf 'E»„„s-; itma m^m.
r° Ptyfc, Stnv mpi,X& WOT T8TOOT» «flsW
tot xxlopvxre, \ fy rf | u^- Iv^^n fe *' *»% «* omv oymfus , ^, Sm@. >tm_ **P0«V« $ Ufa}** , puiih «urSmoftn®.' iL *$«T@n ra 'HA/a TiAium. Perfis notum eft
ani-
*•—■ ""
'
DE VET. LING. IND. 221
animal quoddam , \Jy+X: «3 ( unde Sfopi-
k@t Graeci facerepoterant, quod tarn en Ion- giflime a SiY.cv%(§r recedit) quod in Lexico Caftelli & Golii defcribuur5& meretur conferri. Nihil hie certi habeo.Forte enim reveralndicum nomen eft : nam licet multa Perfica pro Indicis habcat Ctefias , inde argui nequit nulla ex iis , quae ipfe pro Indicis habet, Indica fuifTe. D O R S A N E 3.
XV. Nomen Herculis apud Indos. A^jk-§. XV, ra oe 'H^xA^ sraj ' It Jofc PhavorinUS. indis Dorfanef, hodie Roftam eft Hercules,
G A N D A K. O S.
XVI. -ToivJap®* 9 o Tavfoxg^'w srwf It- §. XXI. ioHg. Hefychius. Nihil verius quam exiguam Gand*r§s. Indorum & iermonis Indici notitiam veteres Graecos & Romanos habuiiTe, & Perfica vo- cabula multa Indica appeilalTe, quod hie ipfe libellus nofter fads oltendit. Hodie Perfis
jj\j.k£=a Candavar hominem fortem & in pugna exercitatum notat 5 uti& vox affinis * ,LjJL^s Ccndvara^ luctatorem peritum, robuftum & validum hominem. Non dubi- to quin ex ilia voce ii Tolvia^^ natum fit. CI. Salmafius in Exerc. Plin.^, 698. conji- cit legendum Ta^oic^T©-.
G A U S A L I T E S.
XVII. Avis Indica. ravraA/iw 5 S?*tov§- XVH,
mf Gtufaluts,
222 DISSERTATIO VL mzf 'hSo?g. Confer, Ledor, cum hac voce &L».£=3 Casjda^o nomine picam Perfae ap- pellant. Forte ex hac voce Gracci r# v^AiW fecerunt. "At quum accuratior hujus avis de- fcriptio data non fit , incertum eft 5 quod con-
jicio. Obferva quoque hie 7? per 2 reddi , uti & in voce TawdfAyha , apud Plutarchum, pro quo & FavjaipjAfc, uhi per r redditur& Xiu^cxfAScif >A*A^A'is>-. Nos vulgo earn literam per «S/ exprimus. GalH per (7,. .quod ita fonant , tit nos Sj. Unde iy^P
ffegra & Hegira fcriptum vulgo , a nobis fcri- bi debet Hijra. Quia autem diflicilis erat ejus pronuntiatio y ideo tanta eft apud Graecos & Latinos in ea fcribenda varietas. Aliquando
Graeci w ~ per Z exprimunt in Ajj^ gsMagl *s\£ 'Aftfpoc. Habent eandem li- teram Perfae & Malaei , fed tribus pun&is in- ferne notatam r , quae adhuc difficilior pro-
nunciatu eft , & fere Tsj fonat , quam & nos varie proferimus in illis vocibus , quas a Ma-
laeis accepimus 5 utin ^>j^ Tsjit, quod nos
Citfin vel «S/>/?72 per C vel S pronunciamus , id eft , Una coloribus diftin&a ^ in voce [ a
Tsjaa
BE VET. LI KG, IND. 225
TsjaautiTh; dicimus cnhn Thee herbafflquae Sinenfibus & Malaeis ita appellatur. Sic a A».s* Tsjehar , nri&gjt , ut conjicio.
H Y P A R C H O S.
XVIII. Ferens omnia bona^ tWg^©-* $e- $. XVII L ' %m mvnx m djafy*. Ctefias in Indkis. yid* H)'Parcho*» fupra^.46.
MAI.
XIX. Magnum Perfice. Maf.M^*. "IvJoi. §.X1X, Hefych. Certe pai revera Perficum eft, &A Mah magnum. Malaeis -IgA J%^<* eft
Wafe, magnoopsre m %**$ l^o valdefttbli- mis.
M A R T I C H O R A. X X. Ita animal quoddam , homines vorans, j x x Indis did Ctefias memoriae prodidit : p*$ *n%i** Mamchorm gysj Je inquit y 'E)kqyi$i "cw§gca7rD($oiyar oii
«W £»*. Hodieque (quae mirabilis eft linguae Perficae conftaotia ) MgooMQoiyts
\jfj*dj* Mardichora appellatur. .a %i J^ homo & i^CHj^Jsm edere. Stupeo revera tarn expreffe banc vocem, absque ulla 'muta-
tione
, qqam intervallum tot annorum , quot
fluxe-
§. XXI. Morteis.
224 DISSERTATIO VL
fluxerunt inter faeculum Ctefiae & hoc no- ftrum inducere potuit , legi & intelligi. Et hinc dilucide apparet, voces ( fi non omnes, faltem aliquas) quas Indicas fcripfit Ctcfias, Perficas effe. Ceterum meminit & hujus ani- malis (fed ex Cte(ia) Paufanias in Boeoticis fed X expulfo Martioram legit. QyeJicv £1 hf toT KTH<ns Koyu tw is 'h$%g , Mxqtig'^
yov AsAs^3«'3 &c. Ariftoteles quoque I. if. Hijl. Animal, ki. ubi puvTixwppv fed male pro fAOi^U^oi^av legitnr , quam fcriptionem & Plinius fequitur/.8. c.n. Aelianus lib. 4. it anim.c. z\. refte Mot^x^u^eu; 3 uti & Philo- ftxatus in vita Apollonii.
MORIEIS.
XXI. Mwf/efc, c*,;r 'W«v/3as«A«V. ^0- riMtf.'i Reges Indiae. Hefychius. Videtur id nomen pluribus Indiae Regibus in aliqua re- gione imperantibus commune fuiffe 5 uti Po- rus quod Filium notat (unde nomen quorun- dam Perfiae Regum Sapor j£\£> TO£>, Regis Filius videtur derivata) & praeterea Re- gem uti a CI. Golioin Lexico Perfico obferva- tumeft, 8cTaxiles, dequo Curtius /. viii. c.ii. Taxilem appellavere populi fequente no- mine impermm 5 in quemcunque tranjiret. Sc. uti Caefar , apud Romanos , Pharao , apud Ae-
gyptios,
DE VET. LING. IND. 2 2$ gyptios, dequoSuidas. "ovrag oKcttevro cmp- Tig ot fZetnKetc-'Atyinl**' <*™ $ nquTX $*&*. „ Ita appellabiantur omnes reges Aegypy, a pri- 5, mo Pharao. Hue pertinet , ni fallor , nomen Regis Indici MoeriS) uti fcribitur Curtio lib. ix. 8. qui Pathaliae imperabat.
P A T A LA» XXII. Hoc nomine appellabant Indi in- §.xxil. fiilam , quam flumen Indus in duos ramos fcif- Patala. fum eflicit, paulo ante quam in marefe effiin- dit. Arrianus de Exp. Alex andr. lib. J. AL&-
n(eu watyoiietc , xafyimt ai -asm 5 *lsf*> Ktff SkK^ mi* K&l °^^g & rt h^v Y! > TCf 'AwTT-nu SiK& t^Tthinor K<* £*> 11« 5- , A« xah&Tcvi iy 'Iviuv (pwy. Duo Indi oftia font eaque paluftria , uti quinque ojlia /fin. Et figuram liter ae Delta ipfe quoque efficit in regione Indorum \ fimilem Delta Aegyptio* quod Irtdico fermone Patala dicitur. Apud cundem lib. vi. £*gje Uoit]*?wv, regioPat- talorum memoratur , quae eadem eft, nam fe monuifle antea fcribit illam Delta effe , quod Indus efficit , & id majus efle Delta Aegyptiaco : & paulo poft accuratius ^ rise*
ivo mmiAxs pticiteg. > Apud Pattala Indus
dividitw in duos ingentesfiavios : ubi intelligit
P ur*
«~
r1
2ZG DXSSERTATIO VIII.
{ice: quod idem eft cum (ayluj. Atquein- de cm fc!W*? eofdem efle cum £*p«io* Per- fa^um autumat Vir Magnus.
S A N D E S.
§XXX!V. CXXIV. Ita Hercules Perfis diftus eft.
sandes. yide quaede eo ex veteribus Caelius Rhodi- ginus in LeBwn. Antiq. tradidit. In Perfarum monumentis fortiffimi quidam Heroes memo- rantur , inter quos >>o p*> Sam.divd\> quod non multum a Sanies abludit , & vera > ut opinor* hujus vocis fcriptio eft. Fuit au- i tern Samdiv , five Sam Genius , Heras , vet
Gigas itle, qui in infula Darem, quae ob mon- ftrorum & ferarum copiam habebatur nulli impuneadeunda, omnia infefta animalia neei dedit, & dux exercitusFeridunifa&us deho- ftibus facpiffime triumphavit , multaque alia praeftitit * quae cum geftis Herculis latis be- ne conveniunt.
S A N E.
§; CXXV. CXXV, Ita mtindum Babylonii dixer
&a*** ' tcfte Hefychio. 2<*'v»j , i jw>t®-. B<*£vW-
vtQt* Ita lego pro o k$Vju©- /3<%€vAwvj@^ Vo*
eft hodieque vulgatiffima , qua orbem Perfae
cxprimunt ^U^% Sjehan^ five & in pro]
find
DE V£T. LING. PERS, 22/ imntiatione vix auditur in voce c^L^^J Isfehart, quae Sphaan vulgo cxprimitur, & mox in Saanfaa pro Schahanfcbah. Termina- tio Graeca eft j?5 quarnvis & E addere foleant Perfae hujufmodi vocabul^, uti cum legunt
In nomine Dei> creatovis hujus unherjt,
ita pronunciant Bename Chodawende Sjehme Aphrin.
S A N G A R I S.
C X X V I. J.oLyy#es$ vel Zetjayis , & fi- §.CXXVI. ne (T, ^Loiyocpji in antiquiffimis Herodoti&Xe- to^m, nophontis editioriibus , & ^dyq^gineditJBa-* fiL Herodotiea vox fcribitur, notatque idem quod pai%at£2t & jtofri? 5 tefte Xenophonte hb. 1 1. Kvpxirgp!;. gladium nempe , quo Per- fee veteres utebantur. Ac Stephanus ex ifto Xenophontis loco liquere putat Xayccptv & xoTrtix efle arma diftin&a. Suidas explicat per KomSa & ttiheKw. Hefychius Sa'^p/v fcri- bit efTe^Agjc/ov^ovo'^ov. CI. Drufius in quaeft. Hebr. i . qnaefi. 74. opinatur 1UD ( quod vul* gopraeclude vertitur ) Sagarin Pf 3 5 .3 . fignifi» care,& unum exaltero derivat. Puto eamvocem (/.3:n^ Cangar , yel uri nos proniinciamus Ckanzjar , fcribi » quae vox Perils pugionem - P 2 yel
228
DISSERTATIO VL
M M
$. XXIII.
XXIII. Inftrumenti Mufici nomen apud Indos. Hefychius. 2<x'jUju#, ogyxvov /A%<m&v /2B%6 'Ivctev. Perfica plerumque pro Indicis habuifle Hefychium alibi obfervamus. Quare & hoc Zappa nil aliud effe quam */o\./0.£ SapufAot Perfarum putamus, id eft, fiflulam inaequalibus calamis compaElam. Medium al- pha excidit. Forte & hoc in compofitionem venit vocis ZapfivKw , inftrumenti Mufici , quod ex inaequalibus longitudine & craffitie nervis efficitur. <J>^f Buc quoque, in ge- nere inftrumentum Muficum notat. Vide in Condy & Myrrhanes, uti repetitione earun- dem literarum omi(Fa ex Samama, Samma fieri potuerit.
j. XX IV.
Sid.
b I D.
XXIV. Ctejias tradit Siden vocari Jlagnum in Indis , in quo nihil innatet 5 omnia mergan- tur. Sunt verba Plinii lib. 31. c. 2. Memi- nit pluriunr talium paludum ex Ctefia Anti- gonus in l$o(>% ttu^cSo^. Hijl. i6<$. <s&* Je A/juvwv KTvdctv ph Icwfeiv hlytTcu t<*Tv hi 'hioXs MfjLVM) rqv [a)v mi e!$ oigniv &<pii[AZvu Kct&ii- %*<r9<&{. Judica Ledor an non Sid vel Sides fit
Per-
DE VET. LING. IND. 229 Perficum <>*.*« Sid> Lupus. Nomen tali ftagno convenientiffimum 5 quod omnia Jupi initar intra fe rapit & demergk. In Arriani Codicibus legitur 2« Kou;.
SIPACHOKA.
XXV. Italndos (quo nomine Perfasfaepe. comprchendit ) appellare ait Ctefias arborem snafbl', quandam, & hoc idem quod duke fignificare. ToT J&vcTpeV, inquit , tst« ovopa zpiv 'lvttsi <n™*X°&* 'E&Wt& wucuvei y\vKv rjv. Videtur ea vox ex U^ Sapha, gratum, deledabile, & (Adj^^L Chourden, edere , derivari , % ut no- tet id quod gratum cibum praebet 5 id eft iuave aut dulce eft. Confer vocem Marti- chora , ad cujus formam haec flexa videtur. •Alii legunt (nrg^a!^ apud Ctefiam, fed le- <5Ho dMtwxja^y. ad Perficam etymologiam pro- pius accedit. Plinius lib. 37. c. 2. ita ex Ctefia de hac arbore fcribit. Ctejias dicit In- dis {lumen £jfe Hypobarum , [lege Hyparchum, 2m*£%ov ) quo vocabulo fignificitur omnia vafa ferre bona : fluere a Sept entr tone in exortivum Oceanum juxta montem Sjlvefirem arboribus elettrum feremibus : arbores eas aphytacorat {lege Siptachoras, ) vocari , qua appellatione fignificetur praedulcis fwvitas.
P 3 si-
23O DISSERTATIO VI.
5.XXVI.
§ I T T A C E S.
XVI. Ita Indi Pfittacum appellant. Vide de eofupra, pag.iSq.
soroadius.
§. XXVII. XXVII. Id elvomiov vim confettorem In- soroadius. &s notat , uti teftatur Chares Mitylenaeus apud Athenaeum lib. 1. cap* 14. Aetnv. Quumquc tot Perficas voces pro Indicis habitas fuifle a plerifque veterum obiervaverim , veniam me impetraturum fpero, ti & hanc vocem huic
Catalogo inferam. Initiates enim literae vww
Sot vinum notant Perfis. At quurn rclkjuae non fpirent terminationem Perficam fed Grae- cam, in earn inquirere vix operae pretium eft. - Certiffime enim pofterior vocabuli pars cor- rupta eft , facile fupplenda aliqua terminatio- ns qua voci addita , datorem , faftorem vel praefedum Perfae indicant , quod vel tyro- nes in lingua Perfica norunt. Clarifl. Gef- iierus in libro , cm nomen dedit Mithridatis^ & in quo multa Kh^uvm veteris linguae Per- iicae, Indicae, Phrygicae, Scythicae, Gal- licae aliarumque ftudiofe collegit , quique Ti- guri cditus eftl in 8. anno C. 1555. arbitra- te
DE VET. LING. IND. 2%l tur nomen hujus Daemonis legendum 2o.poa- sr«©*, non 3&fa«4^0fj atque ica a c^jH^ Scharab , quod v/»»w fpeciatim & potaw* in genere aliquando notat, & liquorem aliunde exprejfam, (unde Sirypum & Siroop noftrum) duci poteft.
o
XX V 1 1 L Ita Pifces Pavonel nominant §. XXVIII Indi * tefte Photio in Bibliotheca. Novi 6ne Taos- Tuaig Graecum quoque efle , at vcre tamen ilium afleruifle, Indos (id eft, Perfas, quos cum Indis commifcuiflc vetoes Graecos mo- nuimus ) fua lingua eos pifces mac appel- lare exiftimo. Nam q»jU> Taos^pav^ Pcrfice eft. Non dubito, quin Pavones(dc avibus jam loquor) ex Cricnte Graeciae firtf illati : hinc Graecum g«V & Chaldaeum Dltt > At Taw deduco. Nam li-
ex Perfico
U*J^
cet in infula Samo plures jam olim pavones extiterint , unde & Pavo in Samiorum num- mis frequens , ■& Junonis comes , ex barba- ris tamen regionibus adve&um efle Aelianus non diffitetur lib. v. de anirn.c. 21. his ver- bis hkyci^i ie cm (Zu%fix?cuv eig tAKyvou; y&- pwyiw. Paulo poft in India has aves ab A- p 4 lexan-
l^l DISS. VI. DE VET. LING. IND.
lexandro Maccdone infolitam formam ftupen- tc (oportetin Graecia non fuifTe) vifas re- fert. At poftquam luxus haec animalia gu- lae paravit , quod Hortenfius Orator primus tefte Varrone fecifTe dicitur , ex Samo maxime delicatos pavoncs petitos effe docemur in Gel- lii NoEl. Att. lib. 7.C.16.
Forte etiam vocibus Indicis accenferi debet
BRECHMASIN,
Plinius lib. xn: 7. Fiunt femina cajfa CT inania^ quod vacant Brechmafm , fie In- dorum lingua fignifycante abortum. Sed quum ibi codices habeant , Brifma^ & Briomay\\\. Salmafius legit Brafma , quae vox Graeca eft : & male earn vocem a Plinio prolndi- cahabitam fcribit in Exerc. Plw.714. legit- que5 ipto abortum 1 atrophum, arpocpoi'.
F J N I S.
IN-
INDEX
L E M M A T U M
J N
DISSERTATIONS DE PARADISO.
I. ^^^Hl Aradifusin Armenia quaerett-
Pag-3 , iique
inda-
4
7
io
16 17 IP
II
dus. Quatuor diver ji fluvii
ex uno profiuentes
gandu III. Phifon eflPhafis, Scythiae fluvius. I V. Terra Chaviia , quae. V. Chaviia non Colchis proprie diBa. V I. Ex Chaviia nata vox Colchis.
VII. Colchis pars Scythiae.
VIII. Primae Scytharum fedes circa Colchp- dem. 19
IX. Chavilae aurum , idque praeftans. 22
X. Aurum quomodo ex aquilone veniat. Job.
17- 24
X I. Difficultas in interpretandis lapiduw prem- ium nominibus.
XII. Bedolach videtur effe Cryftallus.
XIII. Cryfiallus Scythiae optimus.
XIV. Lapis Scoham ejl Smaragdus.
P 5
25 27
XV.
INDEX. X V. Smaragdi Scythiei oplimi.
XVI. Fluvius Gihon eft Praxes.
XVII. Plures Araxes , unde}
XVIII. Plures Cjri unde?
XIX. Terra Cus, regio Cujfaeorum. X X. Fluvius Hiddekel Tigris. XXI. Fluvius Frat , unde ditfus Euphrates. 4j XXII Fames horumfiuminum vicini. ^ X X 1 1 1. Num idem fons Tigridis Cr Euphra- tes. 50
XXIV. Fluvius unas unde olim hi quatuorpro-
fluxerum. j x
XX V. 'Awtte^aArtiofir. o
3<
33 37 38 43
I N
D'ISSERTATIONE I L DE MARI RUBRO. .
I. Q^Copus differtdtionis. Mare rubrum vulgo \3 g° fit** Sinus Arabicus. 5 r>
II. Per mare rubrum veteresintellexerumware
vajiius €r rematius fmuArabizo. 6z
III. Mare, quod totam Afiam a meridie al- ,
luit , dicuur veteribus mare rubrum. 65 .IV. Mare , quod Indiam alluit a meridie,
mare rubrum diSum. 66
V, Mare Mud* unde gemmae pttmtur , did-
tur rubrum. s 7*
VI.
IN D E X.
VI. Sinus Perjicus, marerubrumnonmllis di~
citur. 7 z
V II. Aliis rett'ms Sinus maris rubri. 74 V II J. Sinus Arabicus mnnullis marerubrum.
75
I X. Probantur ante difta ex fcrivtoribus^ qui
de man rubro ex profejfo fcripfemnt. 7?
X. XJnde appellatum Jit mare rubrum. 78
XI. Idem conpmatur.
XII. Num appelletur rubrum ab Edom.
XIII. De Rege Erythra num is Edom.
XIV. Diffenfio circa fepulcrum Bythrae.
XV. Mos veterum , qui nomina marium cr
locoruma nominibus virorum , five ve-> ris five fi$is deducere amant, 94
XVI. Sepulcbrum Erythrae faffo jafiatar. 96
XVII. Num Sinus Arabicus praecipue dica- tur mare Erytbraeum. 98
XVIII. Act as Erythrae & Edomi non con» veniunt. IO°
X I X. An ijvJpaT®* rubrum notet. 101
XX. De eodem. io4
XXI. Pindar i locus de mariruhrd expenfus. 106
XXII. Locus Siiii expenfus. 112
XXIII. Ufus harum obfervationum de mart rubro. l l 5
N 0
I N
X.
D.I S S E RTATIONE, III. DE MONTE GARIZIM.
m
I24
I. \7 Aria nomina montis Garidm.
I I. Y Mons benedittus appellatur.
I I I. Dicitur <£r DIj^S unde.
IV. Etymon vocis Gariz^im. nj
V. Situs montis Garizjm. Duplex GilgaL 119 V J. GarizJm mons unus ,non traSlus montium.
133
VII. Urbs Sichem Mi monti adjacet. 336
VIII. Sichem unde dicatur Morthia & Ma- mortha. \\j
IX. Sichem quare vocetur Sicharjoh. iv: 5.
X. Bum Sichem etiam diBafuerit Salem. 143 X I. Num Sichem fit eadem urbs cum Sebafle. 1 44 X 1 J. De altitudine montis Gerizjm. 146 X J 1 1. De Columbae imagine 5 monti Garizjm
impofita. 147
XIV, De idolis fub monte GarizJm abfcondi- tis. 1 5 1
XV, Fragmentum Theodotide monu GarizJm'
159
I N
N
X.
I N
DISSEiRTATIONE, I V. D E OPHIR.
L T) Kimum x&tne/M terra* Ophir. 1 65
I I . A Secundum. 1 66
III. Tertium. 168
IV. Quartum. 169 V., Quaere ndus etiam locus, cujmnomenadO-
' phir accedat. J 70
VI. Opbir eft regio circa Ouparam in India ,
<7«rt* Cr Suphara dicitur > uti & O- phir9 Sophira. l7l
VII. Jofepbi verba de Ophir. 1 72,
VIII. Ophir no n una urbs fed regio. 1 74
IX. Opbir abundat auroy O* argento. 75
X. Num aurum nufpiam in India quam aurea
Cherfonefo proveniat* 177
XII. Elephantes circa Ouparam. 281
XIII. SimiaeO- Pfittaci circa Ouparam. 183
XIV. Ligna & lapides pretiofi circa Oupa-
ram. % 135
XV. Situs Ouparae fatisfacit Urtio poftulatd.
187
XVI. Satisfacit CT quarto, 188
in
m
b x.
I N
D I S S E R T A T I 0 N E. V.
DE DIIS C A B I R I S.
I. f*\ Ccajio hujus Dijfirndtionis.
II. \J <
193 Cabiri difli D^y 2T\ focii. 194
II I, Quare Cafior O* Pollux focii five Cabiri
appellentur. 196
IV. Num Mi foil Cabiri ditli fuerint. ibid. V» CereS) Proferfina 5 Pluto & Mercurius etiam
Cabiri diBiy five Socii vel Dii infe- rorum {'T3p & quare. \$j
VI. Quatuor Mi XSvviQifive inferi: quod fro-
batur. 199
VII. Quare facra horum Cabirorum noBuma.
lOZ
VIII. Confertur vulgata etymologia Cabiro- rum cum alia , DH'33, quae eos quaft Deos Potes diBos putat. 203
I N
DISSERTATIONE VI.
DE VETERI LINGUA INDICA. I. T T Etus lingua I Anances. y Indica eum 1 1. Ballade. Perficaconfufa.ioy 'ill. Barro.
210
211
ibid.
IV.
I V. Berberi.
V. Byffus. V I. :Cale. \
VII. Calyjlrii.
VIII. Cancalon, I X. Carcafon, X. Car pi on. XL Citrium. X 1 1. Condy. XIII. Deunus. X IV.. Dicaeros.
XV. Dorfanes.
XVI. Gandaros
XVII. Gaufalites,
N
? 12 ibid.
213 ibid.
2I4 ibid.
2 15
216 218
2I9
220
21 I
.ibid, ibid.
1 E X.
XVIII. Hypanhos.
XIX. ^ ibid. X X. Martichwa. ibid.
XXI. Morieis. 224
XXII. /W*. 225
XXIII. Samma. 228
XXIV. SM. ibid. X X V. Sipachora. 229 XXV i. Sittaces. 230 XXVU.Soroadius. ib. XXVIII. r^i. 231 XXIX. Bnckmafin.
2^z
INDEX
INDEX
LOCORUM S. CO DIC IS
quae aut citantur aut ilhftrantiir. GENESIS.
|
Cap. |
Vers. |
Pag. |
|
z |
20. |
3-<^J(%. |
|
11. |
ibid^ |
|
|
12. |
ibtd^ |
|
|
13. |
ibid |
|
|
14. |
ibid. |
|
|
7- |
19. |
«4* |
|
IO. |
7- |
12 |
|
29. |
ibid. |
|
|
12^ |
tf. |
139 |
|
14. |
7- |
*3 |
|
**• |
. 18. |
12.14. 1 J |
|
2<r. |
34- |
18 |
|
33- |
18. |
«43 |
|
34- |
18. |
«4? |
|
38. |
7- EX O D. |
2<5 |
|
%7* |
7- |
«*7 |
|
38. |
10. |
3° |
|
3P- |
6. |
30 |
NU-
INDEX,
N U M E R. Verf.
7. 27 29. i?
DEUTERONOM.
29. 121
30. 130.139 17. 125
J O S U A.
8. 13° p. 131
23. ,130.37-131
7. V JI
7- »3*
JUD'ICU M.
6. 129.136
I S A M U EL.
|
5- 3. |
7- 17- |
12 *3 |
|
|
I I |
SAMUEL. |
1 |
|
|
4- |
16. I R E G» |
10. 11 |
|
|
X 5 |
» |
33- 26. Q |
99 28 |
|
I |
N D E X. |
||
|
Cap. |
Verf. |
Pag. |
|
|
28. |
172 |
||
|
IO. |
11. |
172. 185 |
|
|
ii. |
20. |
18 |
|
|
**- |
, 12. |
12«? |
|
|
is. |
26, |
I45 |
|
|
I |
C H R O N. |
||
|
' ; 2?. |
4- |
l8 |
|
|
*$ |
4- |
I72 |
|
|
' |
I ] |
i CHRO N. |
|
|
2. |
8. |
285 |
|
|
6. |
<5. |
154 |
|
|
8. |
18. |
172 |
|
|
9- |
10. |
I72 |
|
|
IBI |
21. |
14. IO? |
|
|
20. |
3«. |
14 |
|
|
JO, |
15. |
18 |
|
|
**• |
x6. |
l8 |
|
|
^HHK ■ |
!• |
I58 |
|
|
ESTHER. |
|||
|
- |
8. J OB. |
IS |
|
|
2 2. |
M- |
I72.l8o |
|
|
37. |
22. |
H |
|
|
PSALM. |
|||
|
I |
5- |
71 3* |
|
I N D E X. |
|||
|
Cap. 40, |
Verf. \ ■ 23v 7- JES. |
Pag; 127 77 |
|
|
9- 18. |
I. EZECHIEL, |
77 |
|
|
18. |
2. |
11 |
|
|
1. |
JON. 3- HABACUC. |
14 |
|
|
1. |
8. J 0 A N N. |
141 |
H |
|
4- J- 7. |
*• 23. ACT. A P O ST. 35. R O M. |
« 141 144 76 |
If |
|
10. |
18. ) HE B R. |
77 |
|
|
10. it. 3. |
5- 29. I PETR. 6. 0,2 |
77 76 77 IN- |
II 1 1 UH |
INDEX
R
RUM.
A.
B V%]an & ab Serab > fluvii Me- diae. 46 Aegyptii recentiores Scythis. 22 Aethiopia duplex. i 4 /a/^s, ruber, niger. 82 'A£«W male pro "o£i«* apud Epi* phanium* 145* Amalekitarum regio non videtur extendenda uf- que ad Sinum Perficum. 13
apud illosvaurum tanta copia non fait,
ut Chavila in iliorum regione poflltcre- di fuiflc. 1$
Anances, avis Indica. 210
Antigonus unde diclus 1D1D BPft- I23> I24 Apollonius Tyaneus , artifex tclcfmatum. /-47 *A|/g^, nomen Cereris. 19?
'Alloxans % %bo**z<™\ nomina Plutonis & Pro- fcrpinae. 19s
Aqua. Nili turbida. 47
at, ubi fubfedit, limpida & aptiflima ad
potum. #• & 49
• Eulaei, turbida. ib.
Phafidis etiam turbida. 48
— — bonitas aquae non confiftit in levitate. 48 Araxes > fluvius, eft Gihon. 32
«— — ■ circa ilium primae Scytharum fedes. 21
unde difitus. 32. 95*
. eft nomen appellativum, & hinc tot A-
raxes veteribus memorati. ' v 33 • ita dicitur ftuyius Armeniae. 34
R
U M.
■ & fluvius Perfidis > Bendenpr.,
j ■ & flumen Sjihoun , live Oxus.
& Tlhermodon. - , ib*
• Mediam & Armeniam diftinguit. 39
Argentum in Ophir. 180, 181, 187
Argonautae, quomodo ad. mare rubrumperve-
nerint. 106
Armenia , regio in qua fuit Paradifus. 3
■ ibi funt fontes Phafidis , Araxis , Ti~
gridis & Euphratis. 49
AureaCherfonefus, & terra auiea, zzvantiyi*
diftin&ae. 172 Aurufn Colchieum optimum. 22 quod e fluminibus colligitur , praeftan-
tiffimum. 23
quomodo dicatur ex feptentrione venire.
24 > . in Ophir. . 166. 180 in aliis Indiae regionibus invenitur,
praeter auream Cherfonefum. .-177
B.
BAbaraba , Pontifex Samaritanorum avem aeneam rnonti Garizim impofitam confregit. 14°
Baetis , unde diclus Guadalquivir. 38
Ballade, utilis, 'Indice. 211
Barro, clephas Indice. 182
Barritus, unde. ibid.
Bedolah, tt?*D quid. 27
Bcndemir, flumen, olim Araxes. 24
Berberi , conchae margaritiferae nomen Indi-
CUm. 212
b/t?«x©-, Pfittacm apud Ctefiam. 184
Byflus , linum Indicum. 2 1 2
Q 3 c^
N D
X
c.
f~*\ Abiri , Dii Samothracici. Vide DifTert. V.
V_/ pag. 193. &feqq.
T3D an proprie Magnum Hcbraicc notet. 205*
Cale > ,idem quod falve , Indicc. 2 1 3
Calyftrii, voxlndica. ibid.
Cancalon, nomen Indicum. 214
Carcafon,- animal Indicum. ibid.
Carpion, Indica arbor.
%4g<P** , cortices cinnamomi.
Cafmilus, Mercurius , Cabirorum quartus
Ca(ior& Pollux Cabiri.
Ceres K*£«^«.
— - — - Dea xfyvtct , five infera.
x*€V a« , Urbs Albaniae.
Chavila terra ell Colchis.
• N duplex viderurftatuenda.
Choafpes , rluvius ita di&us , quail aqua
xtfvia %et , qui & quot. Cherfonefus aurea diftindta a Chryfe. Chryfe five regio aurea , ubi.
• — difiindtaab aurea Cherfonefo.
Cinnamomum hodie Cafia veterum. Citreum malum unde di£lum. idem quod Perficum.
difiinguendnmaCitroAfricana.
Colchis eflChavila. parsScythiae-
Colchi ollm latiffime diffufi. -
I Colchi oiim ditiffinii.
Columbae imago monti Garizim impofita. Condy, nomen Vafis.
215: 216
195* 194
197
199
19 16
H regia.
199 172 172. ibid
216 ibid, ibid.
217 16
;19
ibid.
24
147 2l8
Copti-
RUM.
Coptica lingua jiomen Sophirpro India videtur
171 210
39 222,
2g
96 9?
38
ex ufu Graecorum accepifTe. Corvi & fturni aves ejufdem generis, CofTaei , gens monies incolens. Citfen, vox Belgica, unde, Cryftalli Scythici optimi. Cuflaeorum regio, terra t^O- Cretenfes latrones & mendaces.
• Jovis fepulcrum ja&abant.
Cyrus, iiuvius , undediSus.
— Cyriplures.
D. a Ev*s magi appellant Caftores. 196
■A*»»©- Rex Indis, unde compofitumDiony-
iius. 219 Dii x5»wfl<five inferi , quatuor. 199 ■ Samothracici. Vid. Cabiri. &txct4%<& , avis Indica. 220 Diluvium num pepercerit monti Garizim. 1 47 Atoned* fcribendum , non A;e<rx^«# 194 num hi foli di£li lint Cabiri. 194, 198
ipfi Dfs Cabiris facra fecerunt. 198
Si
221
220
Diverfus, quid proprie. Dorfanes , Hercules Indorum. Dubenus, ita dicebatur antiquis Dominus
E.
EBal, mons unde ita di&us -aridus eft & fterilis.
128
128,160
Ebur, unde. 181, 182
Edom non dedit nomen mari rubro. 84. Ufeqq.
■ num idem (it cum Erythra. 87
Elephantes in India. i8r
■ quomodovoce Indica dicli. 182
■ Jndici praeftant Arris. ibid.
" Q 4 - tur-
'
INDEX
j -r- turres & colles appellantur. 183 £rythraeum mare , vid. mare.
Erythraei. Itj
"^?*1*" «urn Temper Gentile nomen fit, &
j nunquam rubrum notct. iot
f$r%»s &<ec40ofc perrnutantur. 8$ •£$**$* $*W«* plus appeilatur quam *E^v9^U.
Erythras non eft Edom.
- ejus fepulcrum eft figmentum.
£rythea , mlula , an eadem cum Gadibus. Jtueiiac moram injiciunt navigation!, •fculaeus, fluvius, undediflus. — — - idem, qui Choafpes. Euphrates, undeita diftus.
— oritur in Armenia.
• • — andiverfofonte a fonte Tigridis
87 9i
189
4Z 48
4f-9f
. *°
ibid»
FLuvii quaruor diftindi indagandi in fcrutinio ParadifL 4
— & capita, voces Synonymae. 5-
' : aunferi in Fndia. 179
- ■ - auriferi in Colchide. 1% — quatuor fluviorum,Phafidis, Araxis, Ti- gridis & Euphratis fontes vicini. 49 I^Iuviusunus, qui Paradifumaliuebat, nuncde-
perditus.
FJuviorum nomina a viris derivari folita. G.
GAdes, aneaedemcum Erythea. -TDJ quid. Gaiilaea, *?y?y Ganges , fluvius aurifer.
St
94
113
203
131
178
Gan-
222
221
p.121
133
m
ibid. 26
7* 32
r E K XJ M.
Gangamela, vox Perfica , fignificans domum Cameli.
_ . fcribibr & Ganfamela , & quare.
r **}*{&* , nomcn Indicum. Garixim, mons. vid.Difiert. 121.
- non eft tra&us montiunu
PJ quidproprie.
Tavffuifai, avis Indica.
Qemmarum nomina explicatudifncilia.
■ patria, marerubrum.
Gihon eft Araxes. .
ita hodie ««*•' i'lw Oxus fluvius appei-
' latur. 32
Gilgal duplex. _ „ ■ I29
Graeci Interpretes V. T. faepe abeunt a textu
Hebraeo. 7y
I illos Scriptores N. T. faepe fcquuntur i*.
a
H, Hedemonftrativum quomodo praeponi pof- fit nominibus propriis. * 1
Halach , «"pH , lapfem flavii indicat. 44
Harax. eft 'Araxes.. ' . 3*
Hegira , aera Mohammedica , a Belgis fcnbi de- bet Hizra. 22| Hyparchos* Indice, ferens omnia bona. 46
I.
IAxarten Alexander & milites ejus pro Tanai habuerunt. 3$
Idola num abfeondita fint fub monte Gamim
15-1
- — — ftercora appellantur. *2(^
India a mcridie alluitur mari rubro.
Q j»; -tota
N D
X
tota un <3ives auro celebratur. i -6
nonquota venous cognita, fed exi-
guatantum pars ejus. 178 i 33
celebratur rerc a copiacarundcai rerum,
quasexOphireffeadveaasSacraeliS rae tcltantur. » ,c^ rC_
Indus hodie/W,*, ;. e. aqua Indi. ' 4 J
: ■ intiuitinmarerubrum. VQ
■ ohm & Siuthus diSMs: 7Z
h^TJ^ld PataIadiv'd)turin duos ramos. WV Indici elephanti praelrant Aftis. ,41
Indica lingua, vid. Differt. de vcteri Ling. Ind , . pag. 209. &W B'im-
Jomum mare diftinguendum a Sinn Jonio. 1 1 <• ^anotb', num a NB'mp cWj^ it* dicW
-— — - ita appellatus a patria Karioth Jraliadiaaab«&A*, bobus fw&ex^jp quomodo. Judas unde di&us Ifcarioth.
'*3 92
123
18*
21S *4
L.
LIgna pretiofaex Ophiradve&a. Lirnoniurnmalum unde dictum. 117 .Uid, terra, duplex.
MM.
Ai , vox Indica. , , ,
JVlalacitreaeademquaePerilca. 216
Tn 1. ,?™nt,a > male inaurantia. ■> , c
fct& M°reh faePe confunduntur. \\l Mamortha, nomen Neaoolis. A%
d°e£toird,TtVab ^W^^tt
aeiertoifraelitae. ,o
Mardi, populi, qUj. 25
Mare
R E R U M.
Marerubrum , nonfolus llnus Arabicus. 59 fed vallum mare quod Aiiae litora a me-
ridiealluit fy&fitf*
. unde ita dicatur. /$• &./*??•
: Atlanticum , quia Solem occidentem
excipiebatt diciturrubrum. no
Manias , Gazenfium Deus , idem fonat quod
Baal&Belus, i.e. Dominus. 204 Martichora , vox Indica, vel verius, Perlica.
223
Mefeus , flumen Suilanae. Mercurius , Deus x9»'m®*. animas ducit.
3^
200
ibid,
- 138
11
"225-
124-146 134
Mithra, quomodoPerficefcribator. Mizraim , an nomen proprium viri. Moeris quis. Mons Garizim.vid.Diffcrt.IIL
benedi&us, quare.
— Ephraim. ubi.
Moreh , nomen proprium loci. McpBi* unde dicatur in Nummis urbs Sichem. 1 37 Mofcs , num vafa facraabfcondiderit fub monie Garizim. *SS
Mt*g«*$, Reges Indorum. 224
N.
NApIoufa , olim Neapolis & Sichem. 14; Narantiamalavulgoinaurantia. 218
Neapolis , urbs Sichem. 122. Vid. Sichem.
— Don eademcumSebafte. ; M4
Nilus. an brachium habuerit fe effandens in 5»- num Arabicum. :•; J4
« 1 hodie Nilab^ i.e. aquaNili*
olim Melo, & plx*. 4S .
-— — unde didus Nilus. *• & 9S
~ aqua
I N D £ X
• aqua ejus turbida, fed ubifubfedit opti- ma ad potum. 47 No&urna quare facra Cabirorum. 202
O.
O-Atcs, fluvius Perfiae undedi&us. 38
Oara&a, iniula. OI
Ogyris , iniula quae hodie Ormuz. 92
Ophir, ubi quaerendum, &c, vid. DifiTert.I V.
Ovirmg*, quae & S»W^« , Ophir. 171
Oxus, flumen, nunc Sjihoun, olim etiam A- raxes. 04
Ormuz, infula.variacjusno.mina, 9h93
Ozair , Ezra Mohammedi. if%
Ozis, PontifexMaximus, quis. ifL
vafa facra abfeondidit fub monte Gari-
zim. mi
P.
PAlus Macotis noninfluit inmareCalpium. ' 36
OUBl/v» undedicaturmonsGerizim. 126 Paradifus terreitris ubi fitus. vid. Differt. I./m. &
feqq. Patala, quid. Pafitigris , uum Phifon. tlafctxot ita di6ti , quafi ETffinfi. Phaiised Phifon. ?; >*
— Scythiae fluvius. /A
noncommifceturOceano*
• ingens flumen eft.
ex Armenia oritur.
aqua ejus tenuis &limpida.
fedfinonfubfederit, turbata.
22^
12
S96
7
ik
9
49
Phi-
Phifon , quis. Pavones, aveslndicae.
PlUtO, %sX9\ovt®'.
Porus , nornen Regis , quid noter. Proferpina , xB-ovt» Pfatis, fluvius, quis. Pfittaci, aveslndicae. undeitaappellati
Q
Q
Uercus Moreh , ubi.
224
199
20
183
1 84
134
R.
P4»><5, fluvius unde di&us» 3^
Rubidus color , quis. 83 Rubrum mare , vid. mare.
Rubrum quid veteres appellarinr. 79 S.
SAem , num fit nomeri urbs Sichem. 143 Samaritani fe vocant accolas montisbenedi-
— — — Gilgal vocant yfyy.
non errant quummontemGerizim pro-
pe Ncapolin locant. *3$ — Hierofolymam appellant domum ever-
fam. *43 nurn idola colant fub eo monte abfeon-
dita. ^ *n
— addideruntduo verba textui,0'tf.xi. 30.
139
Sambuces. 22t8
Samothracici Dii > vide Cabiri. Samma,lnftrumentum Muficum apud Indos. 228 Sapor , nomen Regis quid notet. 2,24
Scythae , appcllantur crimes accolae ponti Euxi- ni/ 1?
INDEX
primas fedcs habuerunt circa CoIchN
dem. 2 j
— antiquiores Aegyptiis. 2Z
• Smaragdos optimos Labem. 31
■ & cryflallos. 2§
- : appellant fluviumJaxartemSihun. 36
Scorpn per telefmata fugati. 147 I48
Schoham, Oil!?, lapis quis. 30
Schomron> mons, non appellatur benedi&us. 1 2 f Sichem rurbs ad montemGerizimfita. 136
— ■ undeM^&ain Nummis. 137
■ undc MamorthaPlinio&MabarthaJofe-
Pho- c. = 138
• quareSicharappelletur. 141
-r num & Salem di&a fit. jai
Sidonii ad marerubrum , qui. IOO
Sepulcrum Erythrae falfo ja&atur. cj6
H Jovis credituminCreta. 97
— at erat Minois. ifa%
- Empedoclis. q§
^l%Hy nomen urbis Sichem, undepetitum, 141 Sinus Perficus aliquando marerubrum vocatur.72
> Arabicus q'uoque 75-, at non folus vel
praecipue. <-#
» Arabicus dicitur CV|D Q\ 7^
Sinthus, nomen fiuvii Indi- Simiae inOphir. jg^
Sebafte , nunc Sebaftia , ell Samaria. 1^
r+ non eft eadcm cum Sichem five Nea-
Sidon ita dicitur a regioneSind. 213
Sid, nomen lacus. , 228
Sipachora , vox Indica. 229
Sirypum , unde di£tum. 23 1
Smaragdi Scythici cptimi. 3 x
Sitta-
R
RUM.
Sittacen Indi Pfittacum vocant. 2^, nomen territorii Babylonici. Sophir , s*p«£ , eadem quae Opbir. Soroadius , y^o-muos Indis. Stercora , falli Dii appellantur. Sturni, fpecies corvorum.
T.
184 49
230 126 210
k Anais, male confunditur cum Jaxarte. 3$*
ilium non vidit Alexander. 36
non habet feptem oftia. 61
. per ilium Argonautae delati funt ad mare
' Atlanticum, 109
Tamala , promontorium. *73
Tanais, ortus ex Araxe juxta Scymnum. SS
- confunditur male cum Jaxarte. 35f
Tarfis * quibusd'am Carthago. 168
Txag , Pavo , vox Indica. 2>3 l
Tarfis duplex. *4
Taxiles, quale nomen.v 2M
Telefma columbae monti Garizim impofitum.
149 ■ defenduntur ilia a Gaffarello
Thea , herba Indica, unde dicta.
Thermodon ,fluvius , di&us Cryftallus. — — dicitur & Araxes. Thurii ita di£ti a bobus. -j. in Nummis bovis
runt. Tigris flumen, unde itadi&um. ■ re&e dicitur a Seneca &
fluere in mare rubrum. Tcmplum Garizimiticum aedes ftercoris, "ID quid.
ISO
223
29
34-
93
imaginem figna-
ibid,
43
Diodoro in-
61
126 184
Ty~
INDEX R E R U M.
Tyrrine, infula,
_■■ pofteaSjeroun. 92. &Ormuz*
9*
ibid.
v
Afa quaedarn facra ab Pontifice Ozi fub monte Garizimabfcondita. 15-1
nurn Templi Hierofolyrnitani quaedarn
22 211
80
vafa Romae tint. Velleris aurei fabula unde nata. Uncus convenitcumMalaicoOnac.
Z.
f~w Ona rubra & rubens , quae.
ERRATA nonnulla graviora , quae inter legen- dutn deprehendimus, haec funt. Pag. 39. lin. 12. lege igifyvToc. p. 40. lin. 4. lege Perfae Joient ). pag. 67. lin. antepenult. Viden ? p. 68. lin. 6. quod vtncerent de- fuent. p. 72. I.21. 1. vel ipfo illo. p. 73. 1. 17. dele, fie (^. p. 7f. lin. 2i. dele, <j£\ p. 90. 1. ult. non ext- fttmo. p. 96. 1. 1. dicet. p. 97. lin. 5. ea-ct. p. 107. 1. IX. quae vtros. p. 126. lin. 5.81. §. 3. p. 13 1.1.6. £/*- fib//, ib. lin. 8. obfervatus. p. 133. lin. 4. Eufebius quo- que. p. 1 36. lin. 15.^ Jud.y, p. 1 50. 1. 15. dele eo. p. 1 51. 1. I i.filent.^. 202. 1. 4. illos, p. 223. 1 3. fub* imts.
FINIS.
HADRIANI RELANDI
DISSERTATIONUM
M1SCELLANEJRVM
PARS ALTERA,
i— mm
TRAJECTI ad RHENUM,
Ex Officina G ULIELMI' BROEDELET ,
BiWippolae,. giwdccvii.
CELEBERRIMO.
\ E T
ERUDITISSIMO. VIRO.
ANTONIO. GALLANDIO.
AC A DEMI A E. REGIAE.
JLLUSTRANDIS. INSCRIPTIONIBUS.
ET.
NUMISMATIBUS. ANTIQUIS.
IN. GALLIA. CONSECRATAE.
MEMBRO. DIGNISSIMO. &c.
HADRIANUS. RELANDUS.
Aucifunt illinnmero3 Ami- ciffime Gallandi , qui in ftu- diis linguarum & antiquita- tum Orientis laborem aliquem collocant, fi cum ceterarum difciplina- rum 6c artium cultoribus comparentur
EPISTOLA,
In cujus rel caufas dum inquire , fi ab ilia 5 quae palmaria mihi femper vifa eft, recefterim, quod nee ad dignita- tes & honores confequendos nee adipi- fcendas fortunas viam faciant, haecprae- cipue, meojudicio, literarum Orien- talium negle&um & faftidium excita- vk y quod qui illis operam dare folent fe totos huic Divae confacrent > & qua- il in ipfum Orientem delati oblivion* rerum capti effent , quae proxime ad illos attinent > reliquas elegantium in- geniorumdelicias, ftudia antiquitaturr Graecarum , Latinarumque , & hifto- rias prifcorum ac recentium faeculo rum negligant, ita ut exigua utilitas & nullum fere emolumentum ex Orien te ad noftrum orbem referatur. Cona- tl funt hoc faftidium , quo plerofqiK ab his literis abalienari videbant, abfter
ger
EPISTOLA.
gere infighia ilia Galliae tuae deco- ra, Gaulminus, Cafaubonus, Scaliger, Salmafius, Petitus, Petavius, Bochar- tus , 8c alii , qui non Afiaticarum mo- do gentium eruditione inilru&i faraam fibi immortalem pararunt , fed fcripto- ribiis Graecis & Latinis tantam lucem . attulerunt , ut dubites in quo ftudio- rum genere palmaiistribuendafit. Eun- demTibi, & IlluftriHuetio, animutn eflfe tot documenta ranffimae do&rinae ab utroque veftrum fcriptis confignata luculenter declarant. Et mihi quidem, quantum ingenii mei tenuitas patitur, nihil eft antiquius , quam ut tanto- rum virorum & veftrum inftitutum, li- cet haud aequis paffibus , fequi, &vel facris literis vel fcriptis Graecorum ve- terum Latinorumve aliquid lucis exfer- mone'Sc moribus populorum Orienta- * 2 lium
m
* P I S T O L A.
lium adferre poffim. Quafe , ut mi- ni fummo opere gratulor utrique ve- itruminnotuiffe, ex quorum eruditio- ne &: candore animi fru&us mihi cape- re licet uberrimos , ita quum primam hujus opufculi partem Uni , hanc Al- teri facram volui. Quod£ Tibi, Lin- guarum Arabicae, Perficae, Turcicae- que, aliarumque Orientalium peritifll- mo (quippe quas non e libris folum fed ore illarum gentium , quas inter Ti. hi vivere licuit, haufifti) necmagis in Orbe Romano vel Graeco hofpiti aut peregrino , id eft , Optimo illarum re- rum, quae hoc Iibello continentur, ar- bitro , non difplicuiffe hanc qualem- cunque operam meam intellexero.trium- phabo. Vale, Celeberrime Gallandi, & me, quod facis, ama. Dabam Tra- je£ti ad Rhenum. 7i Kalend. Februar.
CIDIOCCVU. sE"
SERIES
DISSERTATIONUM,
Q_U A E
PARTE SECUNDA
CONTINENTUR.
VII.
DE SAMARITANIS.
VIII.
DE RELIQUIIS VETERIS LINGUAE PERSICAE.
i x.
DE PERSICIS VOCABU. LIS TALMUDIS.
VII. DIS-
V I I.
DISSERTATIO
D E
SAMARITANIS
V I I.
DISSER T A T I O
BE
SAMARITANIS.
quo tempore Eruditiffimus Mo- M- Far^
> ■ <- t £<§* centra-
rinus, aliquot exemph ^^ajudKUi dus Pentateuchi Samaritici , e- cleSxmart- jus au&oritatem extollere fupra tams. Codiccm Hebraeum , qfuo Judaei utuntur , fuftinuit , diligentius inquiri caeptuttf eft in religionem Samaritanorum. Quumvc- ro pauciffinia teftimonia in . .Veterum^fcriptis fuperefient, quae res, hor urn hominum,' per tot faeculorum intervalla , traderent , & Ju- daeis , juratis eorum hoftibus ^ vix fides haben- da videretur, prout quifque huic vel illi ex au<5toribus antiquis magis faveret , ita aut benignius, aut minus aeque , de Samaritanis fentiebat. Hie , gentium multamm collu- viem , populum idolorum cultorem 9 qui A z • mor-
4/ DISSERT ATI O VIL
mortuorum refufcitationem , & animarum im- mbrtalitatem 5 negaret : alter y nationem Le gum Mofaicarum obfervantiffimam , & tra ditionibus Judaicis , quibus facras litera Pbarifaei potiffimum corruperant, infenfam & nulla in re a genuino Judaifmo recedere nifi5 quod montem Garizim, Moriaeloco divino cultui facrarent , affirmabat. Poftquari vero fupereffe adhuc quofdam liujus fe&ae ho mines in Palaeftina, Syria, & Aegypto, relatur fuit, literae ab Illuftri Scaligero ad illos data funt , quibus ipfi de religione fua rogaban tur, ad quas refponfa dederunt , anno aera noftrae 1590. quae in Peyrefcii manus tradit ad Morinum pervenerunt 5 qui ea Latine expc fuit. Ex iis liquebat , fole meridiano els rius , Gentem hanc lolum Pentateuchum Mc fis , reje&is libris Propheticis , obfervare Judaeos , & traditiones Pharifakas , parvi £ cere j feftis temporibus celebrandis , juxi conftitutiones Dei, vacare^ circumcidi; £ cetdotes, qui vi&imas Deo ofterant, habei ex ftirpe, ut opinantur, Aharonisj & alia quae in Uteris ipfis, Londini anno 1682. < ditis , videri queunt. Chronicon etiam n; ftus erat J. Scaligcr, in quo hiftoria eorum a obitu Mofis ufquead tempora Alexandri Sever Imperatoris, defcribebatur, quod ipfi Lihrw
II. A
DESAMARITANIS. ^
II. At cogitabunt multi, quomodo fibi §. u. va~ conftant ilia / quae de Samaritanis in hoc rme Per*0m Chronico, & in Uteris eorum traduntur, & dtSamra'
.n r r • r • « rttantfmt.
lita quae turn iacn turn protani icnptores & Pnmct ;^#; Judaei & Chriftiani de hac gente memoriae loUtrica. prodiderunt ? Sacer Codex illos cum vero Deo idola coluifle affirmat. Judaei adorare eos imaginem columbae $ Epiphanius , Phi- laftrius, & alii, negari ab iis animae immor- talitatem & refurre&ionem mortuorum, fcri- bunt. At in epiftolis fuis & hoc Chronico omnia ilia deteftantur , uqc horum criminum reos ulla ratione dici illos pofle alicubi appa- ret. Scilicet, ego ita exiftimo. Diftinguen- da efTe tempora in quafdam periochas , per quarum fingulas aliquam mutationem pafla fit Samaritanorum religio. Priinam Samari- tanifmi periocham appello , quae ab ipfis fe- <3ae hujus incunabulis, id eft, abeo tempo- re, quo novi coloni ab Aflyriorum Rege in Samariam dedu&i funt , protendititr ultra ca- ptivitatem Judaeorum Babylonicam. Omni illo tempore quin idola coluerint Samaritani, dubitari nequit , quum in fecundo libro Re- gum , capife xvi 1 , commate 29 & feqq. clare icriptum fit , gentes illas adorafle Jehovam una cum idolis fuis , atque ita fecifie filios eorum & nepotes 1WI OVH *)V ttfque ad hunc diem , id eft , ad minimum , ufque ad captivitatem Ba- A 3 bylo-
6 DISSERTATIO VIL
bylonicam 5 quam ultimo capite Libri fecund Regum fcriptor memorat. Porro 5 quun jam extriii coepit Templum fecundum Hiero folymis, ab idololatria defeeiffe non leguntui E contrariofatis liquet ei adhuc addi&os fuiffi quum fe idem cum Judaeis numen coluifle (Ez rae^ c.q. i . ) dicunt , & illi facrificaffe a tempori bus Regis illius, qui ipfos in Samariam primun tranftujerat, Siquidem enim tunc temporis ve rum Deum , & non firnul idola , coluiffent fine dubio dixiflent Judaeis : Nos quidem quum primum in has terras venimus, & dii poftea, idolatriae dediti fuimus > at nunce .valediximus, & foli vero Deo cultumdeferi nius, atque ita facilius obtinere potuiflent Judaeis quae petebant. Sed quum cultus fti ration em a temporibus Salmanaflaris ad ea tern pora deducant nulla mentione facia cujufdan -cmcndationis (quam fecilTe ifti loco 6c tern pori maxime fuiflet conveniens) tuto credi mus ad initium Templi fccundi illos in idolo ktria perfeverafie. Ulterius inquirere volen tern in religionem Samaritanorum Codex fa cer Veteris Teftamenti dcftkuit. In Nov< aliqua traduntur , & in fcriptis profanis. Sec - hie caute "procedendetm eft , & haefitanter Exponam tamen , ut fe res Samaritanorum fe quentiSus faeculis habuifle mihi videantur , m< & mea omnia erudkiorum judiciis fubjiciens.
III. Se
D E SAMARITAN IS. 7
III. Secunda itaque Samaritanifmi perio- $. mse. cha exordium tapit ab exftru&ione Templi cunda,rc- in monte Garizim, & Pontificatu Manaffis,/*rw*** qui frater erat Iddbnis five Simeonis JuftiPon- fj^u'cum tificis HierofolymitanL Tunc cnim a Judaeis tpfs mi~ dcfecerunt pkirimi ad Samaritanos > qui-tm xtosi multi Sacerdotes & lfraeKtae • intricati eflent & impediti illegitimis conjugiis , de quibus vide ■ Jofephum Anthf. /. x 1 . 8 . Omnes au- tem illos Flavius defeciffe fcribit , Tern- 1 plum Hierofolymitano fimile in monte Gari- zim extru&um , & rem publicam Judaeorum non leviter hac feceffione fuiffe labefa&atam. Ipfi Judaei agnofcunt eo tempore Ifraelemdi- vtfum eft in duos; partes, 'KnQ p*?n ^KIW (Sunt verba R. Zacuth in Jmhafm ) quarum una Ezram, altera Sanebaliethum fequebatur. Qiium itaque tot Judaei ad Saneballetum de- fecerint, non abs re fufpicamur Samaritanos magis imitatos fuifle mores & ritus Judaeo- rum r elifiaque veteri idololatria , unum Deum adoraflfe. Hocenim rationibus Politicis Me- naffis & foceri ejus Sanebaileti quam maxime conveniebat, ut Judaeorum plurimos in fuam haerefin congregarent , quod , fervata idolo- latria , quam eo tempore Judaei vehemen- ter refugiebant , non tarn facile praeftare po- tuiffent. Addo teftimonium ab ipfo Jofepho > infenfiffimo Samaritanorum hofte?petitum quo A 4 cer-
8 D I SSERTATI O VII.
certiffime perfuafus fura tempore Saneballeti nulla idola ' coluifle Samaritanos. Scribit il- le lib. xt. cap. 8. HIDES? five annos Sabba- thicos ab iis obfervatos fuifle , & rogafle ab Alexandro ut a feptimi anni tributo folvendo Immunes eflent, quandoquidcm eo non fe- minarent. Non puto illos vi&ori Alexan- dro tarn impudenter mentitos efle , ut certif- fimi mendacii convinci potuerint , & falutem fuam adeo temere in difcrimen vocarent. Ob- fervarunt itaque annos Sabbathicos. At un- de hoc haurire nili ex Lege Mofis poterant 3 in qua cultus Unius Dei tarn difertis & to- ties repetitis verbis jubetur. Nee reor illos pr'aeceptum de anno Sabbathico , (quod ipfis non poterat non grave efle eo quod agrorum fuorum & quidem fertiliflimorum , qui in illis portionibus tribus Ephraimi 5 & dimi- diae Menaffis erant , proventu carerent) ob- fervafle , & illud de colendo Uno Deo quod & ratio docet& Lex Mofaica (fi vel maxime concedamus nonnunquam eos in idololatriam lapfos fuifle quod & Ifraelitis contigit , Legem Dei habentibus ) conftanter neglexifle , & culpam hancpublice ita fuifle profeflbs , ui tota religio idololatrica dici , & hac parte a Judaeis , unum Deum colentibus , diftin- gui potuerit. Paulo poft haec tempora me- morat idemjofephus Ptolemaeum > Aegypti
Re-
de samaritanis. 9
Re*em, Samaritanos quofdam in Aegyptum deduxifle, intqr quos '& Judaeos Aegyptios contentiones perpetuae erant de religione. At num de idololatria fervandaautrejieiendacon- tendebant? Nequaquam. De fob loco Di- vino cultui peculiariter deftinato , quern Ju- daei Hierofolymas , Samaritani montem Gari- zim , effe affirmabant. Et haec contentio ab eo tempore videtur fuifle primaria inter Ju- daeos & Samaritanos. Unde & mulier ilia Samaritana , ( Joh+io.) Chriftum pro Pro- pheta habens , de hoc capitc , quod maxime inter utramque gentem controverfum erat y in- terrogat, dicens: o: mtipg jf*** M m<? ■iS op« jrgo own"**»* ^ tipfiA *tyn *** <* l*~
Cui Chriflus fatisfacit commaie zz. Fatetur ilia ibidem , fe fcire prope effe adventum Mef- fiae , qui omnia revelaret , cornm. z J. Quern deindeDofitheum fuifle , impoftorem Simoni Mago aequalem,muki Samaritanorum credide- runt. Haec omnia, ex Lege Dei petita, ut convenire poffint cum cultu idololatrico , in aliqua gente ftabilito , non video. Qyqd vero Judaei ipfos accufent ac fi idololatriam exercuiffent fere circa excidium Templi fe- ^ cundi, hoc ipfumfi examini fubjiciatur evin- ' cit illos idololatras non fuiffe. Nam qua ra- tione illos accufant? Dicunt illos adorareidola A 5 quae
>
IO BISSERTATIO VII.
quae Jacob abdidit in Sichem Gen. jy. a Ita R. Jfm el Fil. Jofis Neapolin (ea eft Si- chem) crannensSamaritanosalloquitur. Nan adoratismontemiflum (Garizjm) fed fimula- cra ■ abfcondita fi& eo. Epiphanius quoque Haer.ix. Samaritanorum haerefin vocat et- iuKoActT^vxv KctT. apvQictv «ft* ij d7n>KZXf>v- $8<*f rD6 $&»*'# t<3V ntrxpcav Uvuv bi t£ dget , idelal tBleniem per ignorantiam quia fob momt (Gari^im) pmulacra quatuor gentium font abfcondita. Si palam idololatrae fuiflent Samaritani , nan opus 'fuiflet tarn frivolis ra-' tionibus illos idoloiatriae convincere. Mai- monides ipfe fatetur in tmiszA Codicem Mid nicum Bemcotb. c.8, mifn. 8. Samaritanos o- iim quidem idola coluifle, uti S. Scriptura tefta- tur, 2 Reg. 17. *?3N? inquit "0*071 T")K3
/mom nai^s ^ i^pi nnmn no?
-vrw tprmni nxo p^» 03? fa'tsn m 1 w kti onrrai uvna etwskd
/^raw* ^0/? aliquod temporis intervallum di- dicermt Legem ey intellexerttnt earn juxta fenfum fimplicem (literalem vulgo) & prae- cepta , quae obfervabant , cbfervabant accu- , ratiffime tr omni animi contention* ^ Crhabiti funt pro its qui in Legem noflram crederent , Cr unum Deum fine idololatria colerent. Addit quidem , fapientes poftea inyenifle columbam
(quod
DE SAM ARITAMIS. II
(quodcontigic tempore R. Meir, praeceptoris R. Judae, qui^Mifnamcompofuit) in monte Garizim, &ob cam judicafle , illos idola a- dorare. Sed nimis frivola haec eft ratiocina- tio , quod ideo Samaritani idololatriae rei habe- ri debeant. Et fi vel maxime verum foret, quod de columba ibi inventa traditur * qua fpecie gens media inter Judaeos fita , & cujus terra & mores quotidie ipfispatebant, quae- que per tot faecula habita fuit ipfis illis Ju- daeis ab omni idololatria abhorrens , ob uni- cam columbae imaginem rea tam horrendi cri- minis agitur? Illud tamen negari non poteft, verfatile fuifle Samaritanorum ingenium, -& faepe ex odio contra Judaeos holtibus eorum magis favifle quam par erat r & moribus Gen- tium nimis acceffifle , fiquidem vera funt quae deiis Judaeiprodiderunt. Jofephus.^ f^.xii.vfi. narrat illos .Antiocho obtulilTe Templum fuum Garkimkicum , ut Aig <r *EA- A»jviS appellaretur. At ibidem quoque profi- tentur , Templum illud hadtenus Deo d w* vvfAcp non nominato facrum fuifle. Unde me- tu ad hoc f acinus compulfos efle Samaritanos fatis apparet , ( confer z Mace. 6, i . ) quam- vis peflime illos egifle certiffimum fit. Nee diffitentar ipii quofdame fuis ad idololatriam defecifle. Quamvis autem Judaei hoc crimen in omncs- Samaritanos diffundant , velintque
ido«
12 DISSERTATIO VII.
idololatriam omnes exercuifle, utiin Talmu: de lcnbitur , patet tamen ex libris ante Talmud confcriptis illos ftifle Legis Mof«icae obfer- vatores {tudiofifiimos % M,«'w „)«„! ujA<. sw <i?A«7wV, mi Sozomenus fcribk I. 7'c i$ ipfc Gazae , in vicinia illorum , educatus". Unde & in controverfia celebri de celebran- do Pafchate iliorum quoque ritus laudaban- tur. Quln & R. Simeon Ben Gamaliel in Gem.Hierof.Peftchim fafliis eft illos in obfer- vatione praeceptorum Mofaicorum , quaeob- Jervant, accuratioresefleipfisjudaeis L^S'» 1m'- Tmk Sama«tanifmi Periocha nobis '»r'&bo.??,aar> quaeincipitabeo tempore, quo dieraa. Mobammedanis fubjeai fuerunt ad hunc uf- quediem. Exiftimamus enim , excommer- cio, quod iis cum gente Mohammedica in- terceHu,ahquidnoviin ritus Sacros & relieio- nem irrepfifle. Hue referimus phrafes quaf- dam, Liturgns Samaritanis, quarum frequens mentio in tom.ult.Bibl.Polyglott. & hocChro- nico comprehends, ac traditiones fabulofas,uti deCaruno,Nebucadne2are, Alexandra. A- liaspraetereo quas ifte Liber exhibet , ut quando Mofes fcU^fc Abraham^! JJ^ <P'A<gH frg dicitur , & formula *U) ^ (***>» O^yJI in nomine Dei fumme miferi-
Zr iV? CaP-z?An ''nitio epiftolaelegi- *V, &ablnterprcte Arabe fine dubio pro-
fedas
DE SAMARITANIS. 1 5
:e<3as , & fimiles Phrafes Alcoranicas , quales
entia nifi in Deo ., & y^^>3 ^Sj (J^^ c/5 **' J//gf«* Mle eft omnipotent.
V. Atque ita quidem de Samaritanifmo §• V. p*. ?er varias aetates judicandum cenfeo, & non nifi Sa™™am ' xo calumniis habeo , quae de Sacrificiis Sama- norum j„*. itanorum in honorem filiae Jephtae offerri dito. folitis, Deo ipforum Afima , cujus in Penta- :euchi initio mentionem fecerint, de defe- 5tu trium literarum Jf (Ifl in Alphabeto Sa- maritano,& circumcifione in nomine columbae commentifunt nonniilli. Nee hodie liberi font Samaritani ab hujufmodi calumniis. Moham- medani enim illos afferere Deum corporeum dicunt,uti notavit,Vir fupra fidem inferiptis O- rientalium verfatus,Bartholomaeus Herbelotius, in Thcfauro ifto Eruditionis , quern Biblio- thecam Orient alem appellavit , pag. j^. Et ante ilium Abulfarajus idem fcripfit , fi vera fit lectio vocis &+uuof\sc qua fcriptor utitur, quam in &^j~*±:\-o mutandam effe cenfet CI. Ludolfus in Not. ad Epif}. Samaritanas , at defendit CI. Pocokius in admonitione quam praemifit Comment, (ms in Joelem. Pluranon addo deftatu antiquo & hodierno Samaritano* rum, quum CI. Waltoni diligentia in hoc argu- memo fuerit verfata, Prolegomena! , ad Biblm Polyglotta, quae conjunct* Hottingeri £#w#-
Utk^
14 DISSERTATXO VII.
tationibus AntimoYimanis , &C1. eellariiCW- UBaneis Hifl. Samaritanae abunde Ledoris cu- riofitati fadura funt fatis. De Chronico Samari- tano , ( quod Librum Jofuae appellant quia in Jofuae geftis enarrandis potiffimum verfatur quodque mariu fcriptum poffideo) aliquid di- cam, cujus audor plane in obfeuro latet. Poffe- mus colligere ilium fere circa ilia tempora vi- xifTe, in quorum hiftoriatradendadefinit. Nee videtur ea conjedura , circa alios etiam libros hiftoricos fieri confueta , improbabilis : at quoniam cent nihil affirmare pofiumus 5 ita quidem conjicio. Non uni audori hoc Chronicon tribuendum : fed variis tempori- bus quafdam hiftorias in fchedulis fuifle adno- tatas, quae in unum volumen compadae fint faeculo tertio poft Chriftum natum. 'Quod autem non credam ab uno Scriptore contex- tual hoc opus efle? facit abruptus hicillicfty- lus, & rarus hiftoriarum nexus -y maxime in «Itimis Capitibus % quum longo annorumin- tervallo una hiftoria ab altera , qua cum proxi- me conjungitur , - fit divulfa. Capita 3 9. e- narrant folam Jofuae hiiloriam. Capite 44. moritur Eli P. M. Captte^. (quanta m&- G*<n*;) Nebucadnezar Hierofolymas capit. Capite 46. fine ullo cum praecedentibus nexu Alexandri gefta& fabulofum iter aereum me- morantur. Cap. 47. ab Alexandro tranfitus
fit
I \
D E SAMARI TANIS. 1£
fit per plurium faeculorum fpatium ad res ge~ ftas Imperatoris Hadriani. Cap. 48, Cr 49, Acbonis Pontik Max. 8c fil. ejus iNathanaelis 5 & hujus filii Babarabae hiftoria tradkur, quae inciditfere intempora AlexandriSeveri. Puto itaque Dofitheum , celeberrimi nominis Sama- ritanum , Simoni niago acqualem, qui mul- tos libros compofuit & fuisreliquit5uti Photius exEulogii Patriarchae Alexandrini oratiope rer fert , ipfamque Samaritanorum hiftoriam coa« fcripfit \y fi aliis credimus , omne;quoddeJo^ fua, 8c forte hiftoria aliquot fequentium iae- culorum , in hoc Chronico legitur 5 extradi* tionibus, quae fupererant, &iuis%mentis5 confcripfifle , at reliqua Capita variis tempori- bus ei efle conjundaV Qua ratione gentis fuae ortum diffimulari pofle videtur credidifle Dofitheus} 8c unde nataeft interquofdamSa- maritanos opinio jofuam ipfum, cujustotac tarn praeclara gefta quotidie legerent 5 Mefliam effe, quod ex Eulogio notavit Photius, pag. 4(56. Mblioth. (edit. prim. Nee quenquam moveant plirafes Mohammedicae , quarum mo- do meminimus, utcredat poft Alcoranumto» turn hune libram conferiptum efle, quiimab Interprete,. qui ilium e lingua HebraeainA- rabicam tranftulit , hae infenae efle potuerint , & hanc tranflationem poft Corani conjferiptio- nem fadam efle iionnegemus. Sedhac tan- turn
l6 DISSERTATIO VII.
turn conje&urae noftrae funt, nee quicquat adfirmamus. Qu>ifque ex ingenio fuo dem; vel addat fidem. Quicquid fit , hoc Chron con primum Illuftri Viro Jofepho Scaligerc qui illud a Samaritanis petierat , obtigit , qi etiamin fcriptis fuis ejus meminit. Porr non vendunt hunc librum : qui honos tantur S. S. ab iis habetur , id eft , Pentateucho quern fblum agnofcunt , nam librum Jofua cos tempore Salmanafleris a Judaeis mutuatc malefcribitHarduinus, Chron. F.T.p.6 .Poft cv jus mortem inter alia ejus Viri volumina 0 rientalia manu fcriptain Bibliotheca Lugdunc Batava hoc quoque repoiitum fuit. Ex qu exemplo fuum aut defcripfit ipfe aut defcrit curavit CI. Golius , quod ante aliquot annos a meas manus pervenit , quodque deprehendi C Viri manu inmultisemendatum, &nonnuli ad explicationem breviter margini infcripta. § . VI. vfus V I. Ex Chronico hoc Samaritanico mant hujuiChw- fcrjpto ^ cujus piura exeiripla in Europa ef]
non puto , quam Leydenfe illud , quod ip Samaritani ad 111. Scaligerum miferunt, & quo , fi quae funt ,, reliqua defcripta funt uti & Codex meus) nonnulla lubet excerpei quae ad illuftrandas res Samaritanorum faciun & vel hiftorias , vel religionem , eorum adti nent ; nee ingrata fore Ledori arbitrabor. Ea quemadmodum per totum volumen fparfa funi
X
ma <$uts3 mBor'tta*
DE SAMARITANIS. 17
& hinc illinc a me eruta , exhibebo , ut ar- gumentorum quoque varietas legentem oble- det. Et quamvis iftiufmodi liber ampliill- mum campurn obfervationum contineat 5 c quo nova continuo adnotationum materies at- tento le&ori fuccrefcit 1 non omnia figilla- tim excutiemus , ne commentarium ad ipfum Chronicon fcribere videamur , fed ex mefle manipulum. Hoc quoque hie monendum cenfeo , non me ex illorum numero efle » qui lib'rum manufcriptum r quern rarum efle norunt , quemque ipfi poffident , immodicis laudibus extollunt , ejufque antiquitatem & pretium quibufvis modis augere & depraedi- care conantur. Scio , ut mox dixi * codicetn hunc meum efle rariflimum > fed & hoc fcio, plurima fabulofa continere Sacro Codici con- craria , & aperte falfa , quare peflime ilium tanti fieri a Samaritanis ; maxime cum hie co- dex tantum fit verfio Arabica antiqui Codicis, qui lingua Hebraea conferiptus erat ( uti Cap, 1 . legitur ) at qui nunc periit. Saltern Samari- tani fcribunt in Epiftalis fuis , fe non habe- re Chronicon illud Hebraeum , fed tan;um lane verfionem Arabicam 5 quae fine dubio soft Mohammedem fada eft. Et ipfe inqui- r\vi apud Judaeos num illud Chronicon ^QD 3"m3 Ul"Of HebraicenofTent$atnullosha- Senus reperii. Glariffimus quoque JobusLu- B dolfusy
1.8 DISSERTATIO tV 1 1.
dolfus, carum mihi & honoratum nomen , rn< per literas certiorem feeerat fe fruftra in il lum codicem inquifivifle , fed Rabbino cui- dam Francofurtenfiid negotii dedifle > ut a mnem in id diligentiam adhiberet. Sedpoft- quam rebus humanis ereptus eft , magnus illc fermonis ^ethiopici & aliarum Linguarum quibus aiit Meridies ant Oriens utitur, cukor ac promotor, & hujus &reliquarumrerum fpes. . quam mihi feeerat, plane decollavit. , Faten- dtim tamen eft, Chronicon hoc, qualecun- que fit 5 multa nos docere animadverfio ne digna de iis traditionibus , quas Samarita- ni narrant, &de ipforum ftatutis, quaeho- dieque obfervant , de religione , & c. Sed ex ipeciminibus, quae proferam, Tu id optima Le<5tor arbitrabere. $.Vll.s*- VI L Imer illa 9 qua^ tertio capite hujus wwtani Chronici narrantur , nulla infignior perio-
nJilTAn' dus eft illa* qua miffio An§eli ad Bikamum
geLai' recenfetur. Quum enim variae fint vcterum & recentiorumfententiae de eo quodSamari- tani opinarentur de Angelis, & hie primus locus fit in hoc volumine > quo mentio An- geli injicitur, eo majorem verba ilia, quibus Scriptor nofter utitur , attentionem meren- tur. Lubet autem nonnulla in anteceffiim notare quae ad hujus argumenti illuftratio- nem faciunt. Scilicet , nonnullis Veterum
per-
DE SAMARITANIS. I9 perfiiafum fuit, Samaritanos Angelorum exi~ ftentiam negare, aliis contrarium. Leontius, qui Imperante Mauritio vixifie creditor , in libro fuoquem^5'^/.rconfcripfit, Attion. 2. diferte i-n. S\ ayphov Sq%<x$s<hv etvcn j?W i^vtyv cijditemv 5 Sec, Nee enim Angelum ejfe futant aut animam immortdem. At Epi- phanius Spiritum quidem Sanctum ab iis negari fatetur, at alibi illos a Sadducaeis hoc ipfo argumento diftinguit, quod hi Angelos ne- gent (mi conftat ex Aft> Apoji. cap. 23.8.) O mxpgtfi%QVTeti , inquit , il 'Ayyiteg Sm^ ZotpxgetToy S\ xk aJsTbr<n. Non admittunt Angelos y quod SamaritaninonftatHunt. Plura teftimonia non congerimus quum haec fcopo noftro fufficiant. At inter recentiores vix ullus eft , qui non exiftimet Angelos a Sa- maritanis credi , maxime poftquam Clariffimi nominis Phiiologus» J.H. Hottingerus, cui aditus ad eorum fcripta fuit conceiius , id ex hoc ipfo Ghronico ( quod , dum Lugduni agebat , confuluit) demonftrafle vifus fuit. Adde quod & Pentateuchus Samaritanus , ab Eruditiffimo Morino primum editus, in quo frequens Angelorum mentio 5 fine iilla cor- rupted nomen Angeli prae fe ferret. Poft quos egreg^s &fuis mentis celeberrimos Vi- tosj quorum uterque ipfa Samaritanorum vo~ lumina legerat , ne umbra quidem dubkatio- , B 2, . nis
20 DISSEK.TATIO VIL
nis reli&a videbatur : & pro calumnia hab
turn fuit, fi quis diceret illam gentem Ai
gelorum exiftentiam negare. Nee pudet £
teri, me quoque iti ilia fententia firiile vei
latum , quod faHb Samaritanis hoc dogma ac
fcriberetur. Et ex eo quidem natam effe han
calumniam arbitrabar3quod ex facrisliteris cor
ftet fedam Sadducaeorum Angelos negafle
acSamaritani & Sadducaei faepe numero pr<
iifdem habiti fuerint^ &, quemadmodumd
Sadducaeis immerito fcriptum fuit , quod fo
lum Mofis Pentateuchum reciperent , ne
gledis libris Prophetarum ( quod placitum el
Satnaritanorum ) itaviciffim opinionem Sad
ducacorum, quae Angelos negat, per~erro
rem & confufionem fedae utriufque , Sama
ritanis tributam fuiffe. Ceterum non parun
confirmabar teftimoniis quae CI. Hottingetu
ex hoe Chronico, mihi tunc non yifo, laudave-
rat , in Bnneade Differt. pag. 2 1 . & 2 2 . ubi Sa
markani fcribunt , Angelos cingere eafira Ifrae*
lit arum , Angelum locmum effe ad Jofuam , o*c
Verum quum hie locus Chronici noftri , quem
mox exhibebo, accuratiusa me examinaretur,
plane mutavi fententiam , credoque omnino
Angelos a Samaritanis negari. Obferva, Le-
dor, primumhunc locum efle inhocChro-
nico 5 ubi Angelorum mentio fit , & nota
quam caute fcriptor nofter & quam faepe in-
culcet
DE SAMARITANIS. 21 culcet iilud 5 quod per Angelum vult intelli- gi. Ita life <_^S 3^==^ q*© <^£s,U oJbi j V>^' ^0 x/^0'* MifiXque (Deus) ./4/7- £<?/#*» fAr Angelis fuis (quare his verbis quae clara funt, fcriptor conteneus non eft , fi An- gelas agnovit? Sc. vult, ut unufquifque per Angelos illud intelligat, quod ipfe intelligit : ideoque, ne hoc in fequentibiis , tibifrequens mentio Angelorum fit , cogatur identidem monere, prima hac occafione mentem foam aperit)' id eft , Mandatum ex mandatis fuis : & mox ut huic phrafi afluefaciat Le&orem , Angeli vocem omittit , & Tola mandati utitur, ne quis credat Angelum & mandatum Dei efle diverfa , & dein appellat idem illud c^LLsrvJ) \^j\^\L^j^.Infirtmentum Crea- toris loquens , utque clarius mentem fuam expli- cet &aLLst\ JI edc caufam five organum quod loquebatur ad eum. Putamus itaque Samarita- nos Angeli nomine intelligere, JwWjw/v, five virtutem ab ipfo Deo non diverfam, fedpo- tentiam ejus , vel voluntatem quam non latis accurate appellant ^ mandatum v&jujfum*> quum juflum fit voluntatis patefa&ip. Atque ita quum Deus' populum fuum cuftodit aut ho- mines alloquitur, ilia virtus Angelus abiisdici videtur. Porro quum Deus fuam virtutem corpori cuidam , five Inftrumento , ita con- Mgit, ut illud animet, & in & cum eo ope- B 3 retur,
2% DISSERTATIO VIL retur , illud Inftrumentum Angelus iis appel latur. Unde per Angelum modo Deum modo Inftrumentum Dei , modo mandatun intelligunt. Quis non videt hie fumman confutionem & merum Chaos ? Ita tamen e go concipio mentem Samaritanorum , ex texti modo citato 9 in quo &W ^4 mandatum De & <^iU)S Angelus promifcue ufurpantur fi conferam ilia cum eo > quod paulo infe rius in hoc ipfo Capite modo Deus modo in ftrumentum Dei five Angelus reseadem appel letur, Ita verba habent. iJ^WS p^v> tim&&
&>
U"
iXUxaJJ
iy *,
JJI
Irafcitur ei ({c.
Bi
lcamo ) Ite«.r <3f«0d! *f*r ingrederetur fe non in terrogato & jiim fe in via ut ilium coerceret. E
mox ^Sj\ WS c^ysw
&JLs*
'J
^-A-> /-^
O*
L
;]) 6) 0& L-cl
■ AAfiX^O
J^J
i/
s<>s> Jj-L^o ^/?»^ autem quum confpicen Inftrumentum Creatoris altijfimi ftans in via C ftriBum gladium manu tenens 5 &c. Hie Deu fe ftitifle in via legitur , & mox illud iden de Injirumento Dei explicatur. Eft itaqu Deus & inftrumentum illud Dei , quod ap pellatur, unum idemque ex opinione Sama ritanorum. Adcoque quum Angeli legun tur miili efle in Pcntateucho , confpe&i , <8 ad alios locuti , ernnt inftrumenta ad men tern Samaritanorum 3 quibus Deus res fua
exe
DE SAMARITANIS. 23
exequitur. Verum quidem eft 5 Angelos mi- niftros Dei eflfe&illorum opera Deum ufum faepiffime, & hocfenfu illos inftrumenta Dei mcrito dici pofle : at non quodvis inftrumen- tum quo Deus utitur (iitvenia verbis, qui- bus nos uti cogunt Samaritani ) Angelus eft. Afinam Bileamiloqui fecit Deus , at quis fanus earn Angelum dicat ? Suit ergo omnesAnge- li inftrumenta , non ideo omnia inftrumenta Angeli', nee hae voces aequipollent, utuna per alteram explicari queat , Angelus, &cin- Ihumentum Dei. Multo minus ille 5 qui An- gelos agnofcit, appellare poteft eos Dei man- data uti faciunt Samaritani, Efficiunt , exe- quatur, annunciantDei mandata: fedaliud eft , quod nunciat 5 aliud quod nunciatur. Nifi ergo anguis in herba lateret , car; tot explicationibus involvitur a Samaritanis fim- pliciflima Angeli notio ? Cur fe ipfos adeo intricant , quod omnes illi faciunt , qui a reritate femel deflcxerunt ? Haerere illos vi- des, & nefcire quibus verbis mentem fuam aperiant. Mandatum Dei an poteft confpici ? Ita illis videtur. At haec phrafis dura eft. E- mollitur itaque alibi , ubi per mandatum In- ftrumentum Dei docent debere intelligi.
VI 1 1. Quae quidem licet ita fe habere §• Vlll. mihi perfuadeam, facile tamdi praevideo di-^™^e qua mihi objici pofle , quae diluenda funt. Angei0_ B 4 Qua
:,:!-
24 DI SSERTATI O VIL
ram fa- Qpa ration e , dicet aliquis, aflferi poteft Sa- ciunth{& maritanos negare Angelorum exiftentiam, quofenfu. qUUm ciarjs verbis fcribant Angelos Ifraelem cuftodire , Angelum miflum ad Bikamum , &c, Refpondeo, verumefle Angelorum meminif- fe Samaritanos, fed nomen Angelorum tan- tummodo r,etinent, remipfamnegant, quo- niam per Angelum id non agnofcunt , quod agnofci debet. Sadducaei negarunt Angelas. Id traditur , AB. z 3 . attamen vocem Angeli non extruferunt e Codice Sacro , quo eo- dem ufi funt ac ceteri Judaei. Sed per An- i gelum id non intellexerunt , quod intelligi oportuit. Et tamen facrae literae fcribunt il- los negaffe Angelos. Ita & nonne fummo jure pro Atheo habendus eft , & dicendus Deum negare , licet paffim de Deo aeterno , & infinito loquatur, qui per Deum hocuni- verfum intelligit ? Pari modo Samaritani , li- cet vocem Angeli agnofcant , dum ill! notio- ni longe aliam ideam adjungunt , Angelos negare did debent. Non deerunt 5 qui in explicatione fententiae Samaritanae circa hoc negotium fibi clare non liquere mentem illo- rum hominum dicent. Fatcor, quoniamplu- ra nobis fcripta Samaritanorum ad manum non funt , in quibus ipfi explicent , quid de An- gelis ita didis fcntiant, clariorem me expo- iitionem dare non poffe , & confufionem mi-
hi
DE SAMARITANIS,
hi parere notionum illarum , Angeli m dati Dei, & \ejus inftrumenti, ufum prorni- fcuum. At hoc tamen certum habeo, illos negare Spiritus finitos , & minifteri© Deifpe- ciatim deftinatos, quos Angelos appellamusj & Samaritanorum fententiam non multum rc- cedere ab ea quorundam inter Chriftianos, qui (funt verba Juftini Martyris in dial cum Tryfhone) dicebant Angelos effe dr/A^g ycy &xueA?%s fa* SwdfiM £g o JeoV , oi&iv fivtyrcy, <Of97rv}3<*v ***** *j imAi* dvasihhet *®&g lotv- viv, indivifas CT infeparatas a Deo virtut.es + quas Veus quum vult pro fi lire facit y €r* rur~ fus ad fi remittit. Qui forte Angelici illi funt quorum haerefin fe ignorare Epiphanius *
haeres. 60. teftatur , ubi illos etiam aregio- ne quadam e7rex«vtf tUs WlmTnTUfjiiaA ultra Me- fipotamiam , di&a 'IyjWvj; , nomen habere conjicit. 'lyyiXbw autem fufpicor efle, de- flexam vocem ex 0^fh Gilan , provincia Imperii Perfici , fita inter gradum 3 5 & 36 latitudM 74—76 long, juxta Geographos O- rientales. Et hi forte funt Geli Ptolomaei ad mare Cafpium fiti. Seii e diverticulo in viam. Memorant iidem Samaritani & Spiritus divinos. Ita eft : Swxpetg 9«f virtutes Dei , non tales ipiritus , quos nos Angelos dicimus.
I X. Teftimoniis iftis, quae ex Chronico jjxtw noftro moda a me laudata funt , haec quo-frmmmr B 5 que
26 DISSERT AT lb VII.
-mat dtBa que addimus ex ipfa verfione Pentateuchi Sa- €x Pent a- maritana , quae luculenter fententiam noftram t£uchoSa- confirmat. In ea enim promifcue Samarita- ous Interprcs voces Deum&c Angelum Dein- furpat , quod certo nobis indicio eft eum per Angelum non intellexifle fpiritum ab ipfo Deo diverium , fed ipfurh Deum five ejus virtutem. Gen. 5.1 * ubi textus Hebraeus tradit, homi- . ncm creatum efle ad imaginem Dei, Sarnari- tanus nefando aufu fubftituit imaginem Ange- brum. Idem prorfus Gen. 9. 6. Pari modo Gen*1}, 24. ubi de Enocho legitur in Codice Hebraeo D^NH iniK np> aflkmfit eum £>*«/ 5Sataaritanus habet, ajfumferwt eum An- gela Gen. 17. 22. ubi Hebraeus legit", OWN *?jn <r adfcendit Deus , Samarka- nd habet , adfcendit Angelus Dei. Qui vult , plura e Pentateucho Samaritano loca congerat : fed vix a nobis impetramus ut filentio prae- tereamus illurn locum , quo prima videtur Angelorum mentio injici in Pentateucho , id dft5 Genefeoscap. i.v. 1. ubiillos per Exer- citum coelorum intelligendos efle plurimi In- terpretes, nee immerito, exiftimarunt. Sa- maritanusibi pro exercitm eorum , kgk^crea- turas eorum > ne quisineo textu fufpiceturde Angelis agi 5 & inde edoceatur creatos illos efle a Deo, & ab ipfo diftin&os. Ideo vi- dentur Samaritani divertere voluifle animum
Le-
DE SAMARITAN IS- 27
Lefloris , ut fibi perfuadeat hie fimplkiter de creaturis 5 fiv^e rebus coelp & terra conten- ds , agi. Quae quidem omnia nos eo du- cere videntur,ut credamus rcvera Angelos a Sa- maritanis negari, fenfu mox a nobis explicito : Quae , fi non projint Jingula^ mnltajuvant. X. Occurrit & mentio Angeli maximi , §.x. Angs ^c$\ (t£lj) 9\ pcrquemMeffia-svideturin-^^^1- telligi . in Chronico Samaritanico Cap. 1 o. n
SvS^US* LcCXjuaJS LAwS ^J* (^-jXt-i-TM' L^C
Lt ncedent Angeli a latere ve^ro & nomen Angeli maximi ah auxilio veftro , O* defcendet frper vos quicquid fcriptum eft in libris irae Cr maleditlionis. Quia itaque Angelus & vir- tus Bet idem fonant Samaritanis, quandoSi- moni acclamabamr , TQv<ii$ teiv 4 Jvvufxis if §*f jj jUg^xAf? 5 /fe */? wmr ilia Dei magna , idem eft ac 9 hie eft ille Angelus magrius, cuftos exercitus Ifraelkici y hie eft Meffias. A &. 8: 10. Tunc enim exfpe&abatur a Sa- maritanis Meffias, utiexcolloquioJefuChri- fti & mulieris Samaritanae, ac aliunde liquet.
X I. Refurreddonem mortuoruma Samari- §, xi. Re- turns negari fcribit Leontius in L deSeft. *Qv-fufre8iQ-
vmtqv , 8T2 «vA^c<riv, iwc Angelum ejje ere- ne„ant ^. *&#?*, nee animam immortakm ^ nee refurre-mmtant,
Bio-
28 DISSERTATIO VII.
Bionem. Epiphanius Haerefix. 2$aKlvu$ £s el TQiXTQt ^ /jtq TvKwyms to tuxv |U£p@*
€a$f*x xmt?i?ui(Pqts$ yyvoqmv ph vzKpuv dvai- $a«v %cy cimsScn. Errantes autem Hit , nee omnes partes fidei nofirae complexi aut inte~ gram vitae nofirae rationem i neefcimt mor- tuorum refurrettianem nee credtmt, Cujus rei caufam banc videtur fufpicatus fuiflTe Epipha- nius, quod , uti paulo ante dixerat > Sama- ritani folum Pentateuchum reciperent, ^ icm§-
vSKgU¥ ii <mpeio¥y 8* fjiivrot ye wKoivytis KtKti- § vktw , in quo quidem ftgnum aliquod refurre- Bionis Jparfum extaret^ fed ea Veritas non per- fpicue pwedkaretur. Mirum vero eundem, qui mox ex variis Pentateuchi locis refurre- dionem probat contra Samaritanos , argumen- tationem fummi Dodoris noftri, Jefu Chrifti, non citaffe, qui contra Sadducaeos, Mattkzz. 3 1 . ex dido Dei Exod. 3 . 6. refurredionem ita demonftravitutturbafapientiam ejus ftupuerit & Pharifaei agnoverint eum os ocdufifle Sad- ducaeis : quod eo facilius concipi .poteft , quo verius eft , eo tempore inter Judaeos iftiufmodi probationes e textibus , qui prima fronte id dogma praeferre non videntur , petitas ma- gisin ufu & honore fuifle, illis, quae ex lo- cis Claris & expreffis 4efumebantur. Quod
autem
de samaritanis. 29
autem Epiphanius loco modo citato feipferat de Samaritanis , poftea , Haer. xi 1 1. negat apud omnes obtinuiffe , &deDofitheis, quam fe&amfacitSamaritanorum5ait9 dvx&tnv q/ag- *oy5<n, refurreBionem confitemur. Ego exi- ftimo male accufari negataeiefurre&ionis Sa- maritanos, aut fakem non pofle oftendi iftius accufationis fundamentum : fed , quum vulgo a Judaeis & aliis confunderentur cum Saddu^ caeis , quos notum eft ex facris Uteris nee An- gelos nee refurreftionem mortuorum agno- vifle , idem de Samaritanis dici coepit. De Angelis autem ante vidimus id verum efle, Et viciflim quum Samaritarri folumPentateu- chum pro verbo Dei habercnt , idem non» nulli.de Sadducaeis affirmaruftt, quodfalfiffi- mum eft. Quicquid fit, five olim Samarita- ritani negaverint refurredionem mortuorum 9 five non, nunc faltem non negant, &ab eo tempore non negarunt 5 quo hoc Chronicon habuerunc. Dies enim ultimus vocatur ipfis Cap. 6. »L-i\j^=aJ5j iwitOi *j£ dies vindi- Bae erpraemii) (in Exemplari meo CI. Go- liuspro&*& fubftituerat admarginem &x>\-*5, quod vulgo is dies Arabibus &*UJiJi ^ dies refurreBionis audiat : fed nil mutandum cenfeo, quum & fenfus optimusfit, & ipfi in Uteris ad CI Ludolfum eum diem fimili phrafi appeilent Ofrm Opl DV) &Mo-
fes
30 BISSERTATIO VII.
fes ibi rnonet populum moribundus de c^Uji ^LO) diluvio igneoy per quod poenam aeter- nam videturinnuere. Verum non eft necefi fe, ut plura loca ex Chronko noftro citem, quandoquidem CI. Hottingerus in Differt. Phi- loLTheol.Diff. i.p.u. Samaritanos haccalu- mnia liberavit, & illois in Chronko Biblio- thecae Mazarinianaeitaloquentesinducit: Re- furreBio unum eft y ac praecipuum ex religionis fundamentis y tr una ex ejus bafibus. Nam homo nifi certo fciat in alio mundo fore ratio* nis redditionem » & fupplicium pro criminibus luendum, fuis indulgebit concupifcemiis , &c. Unum tamen textum ex noftro Chronko producam , qui ad refurre&ionem mortuorum fpe&at, & unde hoc faltem probatur eos cre- dere 3 mortuos aliquos virtute Dei refurrexif- fe. Cap, j. Jofua in Epicedio, quod compo- fuit in honorem Mofis, ilium ita alloqukur, u^>! $) ... o! jsc) L^J ^ ( forte l^S ) l>^ Quis in vitam revocavit mortuos praeter Te ? Unde Samaritani hauferint , Mofen excitafle mortuos, incertum eft : nam in facris literis id non legitur. Et hoc ipfum occafionem prae- buit Menaffi Ben Ifrael in Conciliate Quae ft. x. ad Deuter. & Abarbaneli inCommentar. dif- quirendi , qua ratione Mofes maximus V^a- jqxqim & Prophetarum did poffit , quum ipfe mortuos non fufckayerit , uti Elias &
Elifa,
DE SAMARITANIS. gi
Elifa, nee folcm ftiteritut Jofua, &c. Ve~ rum funt inter^ Judaeos qui putant Mofen di- ci poffe mortuos revocafTe in vitam, quum Ifraelitas per venenatura aerem > qui primo- genitos Aegyptiorum necabat > incolumes tra- duceret.*
XII. Capite fecundo Chroniei noftri ju- §, xn, betur Mofes a Deo inaugurate Jofuam , & inter Quidcre-
alia ^£=>Lu*JI: ^ :&> i^J^ #»$k$ ^ c^dantden*
c>t>c L^b o^ ^ mamfeftaiet ei No- men illud^ per quod profligaremnr exercitus 5 CT gentestot^ quot terra non caperet, Cr qua» rum numerus tmri nonpoteft ( id eft gentes in- numerae) conturbarentur. At quid illud No- men eft? Sinedubio, TSTp#yp#jUjU#Tov STiiT, quod yulgo, fed nulla certa ratione nixi , pro- nunciant 5 j EHO ■ V A. Judaei eandem vim nomini HliT. tribuunt , quam noftri Sa- maritani huic ^3) Nomirii, dequoloquun- tur , & Mofen miracula fua per illud nomen , j quod virgae ejus infculptum erat , patraife exi- ftimant,quod pluribus probarem , nifiid ante me faepius aSum a muhis Philologis nofce- rem. Hujus traditionis quaedam veftigia ipft etiam Mohammcdani agnoverunt , qui nomen Dei avex^tt'vjfrov inferiptum lapidi cuidam fa- bulantur, quijapheto Noachi filio traditus fit, quern ejus virtute multa miracula feciflc
tra-
'
32 DISSERTATIO VII.
tradunt. Samaritani quidem , pari fuperfti- tione cum Judaeis, nomen niHn non pro- nunciant, fed ejus loco HD17, id cH Nomen j P*"3N, legunt, uti teftantur ipli in. Uteris ad CI. Ludolfum datis. Quod & Judaei D^H Nomen pro Deo ufurpare foleant , ndtiffimum eft , quamvis pro nomine proprio fTliT id non fubftltuant fed vocem '318. Cujus ve- nerationis dicatii , an fuperftitionis , qua no- mina Deo propria profequebantur > aliquod veftigium cernere eft in more vetuftiflimo- rum Graecorum , qui juraturi dicere folebant* Na/ TZ36V, Perillam* nomen Deae reticentes 9 uti Hefychius obfervat. N«f tkv > Srug ol dgxpuQi Je«v ovq[a#(& ftij *5rC5(TT<JgvTgy. Per ham , vel Mam. Ita folebant veteres loqui y nomina Deorum non adjicientes. Quid Sama- ritani fentiant de vocalibus , quibus nomen JlVV legi debet, in literis modo laudatis non tradunt > nee in hoc Chronico ufpiam aut no- men ipfum TgT^yp*|M^«Tov , aut aliquid , quod ad hoc argumentum faciat, occurrit. Ulud tamen fcitu non foret inutile aut mju- cundum, & in controverfia de pun&is nomi- nis nifT non parum momenti huic vel llli parti adferret. At dum hoc non licet , conji- ciendum aliquid eft. Occafionem dabunt ver- ba Theodoreti ad Exod. ita de hoc nomine fcribemis , K^A^ri $\ *W 2)*/**gefr*f ph 'lotGe
DE SAM ARI TAN IS. laictTot Js 'luco. Samaritani pronunciant qai- iem id Jabt , Judaeivarojao. Si ergovo- :ales £ 'I*6e fubjiciamus nomini. fllfT, uti atio vocis fert , legifie quis eos dicet Jeha- te , cum Kametz fub primo He. Sed hoe erto dici nequit , quum Samaritanorum pro* luntiatio talis fit , ut fonum A pro E faepe ubftituant. Ita pro fWO Berefchitb pro- mntiant Barafchitb , pro Elohim , AUhim<> ^c. A'deoqiiCy cum & Je&io vocis HlIT er Jehave nefcio quid anomalum &..mini- ne conveniens cum ipfa vocis conftitutione nferat, credo illos niT.legifle Jeheve , ™$: [uae vox ab iis pronuntiata , qui faepe pro E bnum A fubftitutint, quid mirum li ut Je- ave fucrit intelle&a. Ceirte le&io nominis it&yp^ppU™ per Jeheveh > mihi videtur mpliciflima "8c yeriffi'ma; "ita ut, 'fi hacq.ua- iior literae nifP fine pun&is a quopiam cer- lerentur, qui ex linguae Hebraeae analogia is vocales addere deberet , fponte legeret IS, Erit , in futurp' Kd^b HI!"?. Adde uod hoc propiqs exprknat illud ^K HVW
itur. Et propter eaputo Ecclefx 1.3. $H| leg! 'vopcchug pro 55Jj;,<j quia hoc ipfum nomen )ei eft: qui quidemunicus locus eft in quo 3 erfmafc.ftit. K*/.verbi™J , vel ««J in Hebraeo bodice occurrit. Haec quidem de nomine Dei etragrammato, C XIIL
J.XIII. De tttulo Dei , Domini mundo- rum.
34 DlSSERTAtlO VII
XIII. Sed & aliud Dei nomen in ho< Chronico occurrit , quod examen meretur Capite 1 5 5 Deus appellator O^Wl c-j^ quod transfero per Dominum mundorum. Ti tulus ille apud Mohammedanos ufitatiffiaiu! eft : Nee tamen inde colligo Mohammedetr plures mundos credidifie (quod ex hac phraf liqiiere putat harum literamm peritiffimus Al corani nuperrimus editor L. Maraccius in not ad Sural. 1 . ) quia videntur ilium haufifle a Ju daeis, qui Deum eodem modo |WiJ? |13* Dominum mundorum vocant* quia, dicunt titulus Domini mundi ettam hominibus tribu poteft , at nullus mortalium Dominm mun- dorum vere dicitur. Sunt autem ifti mundi : quorum Deus Dominus eft , non corporei de quibus an plures hoc uno efte poffint di fputare folent Philofophi , fed hi quatuor ju xta Cabbaliftas fWia fflfrSK O^IJ tV'Vff rrVSP' Mundus emmatknis , cred tionis j formationis &* fabricae. Mundu: emanationum (i.e. decern fiVTflbri) efi Divinns , quern Deus ^JttiJT emanate ft city dc quo myfterio nos fortaffe alibi pluri bus loquemur. Mundus Creationis eft foliun gloriae 1)2DH KDD. Mundus formation* eft mundus Angelorum. Mundus deniqu< fabricae eft is, quern nos mundum appellan folemus, quique coelum & terras compledi-
tur
DE SA MAR I TAN IS. ^
tur. Necobftat , quod Mohammedan! hoc fenfu Deum appellare non poffint plurium mundorum Dominum , quurn quatuor hos mundos Cabbalifticos non agnokant : nam & alias voces & loquendi modos a judaeis mutuatus eft Mohammad > ignorans licet vim & fignificationem , quam iis judaei tribue- bant5 tantum nt novum quid , & ftu^^»-" Sss , loqui videretur. Di&is fidem faciet u- nicum vacabulum ^\^ Mejfiae, quo Chri- ftum intelligunt hodieque Mohammedani, id ex Corano edodi , licet interim auguftum unBioms fenfum , quae triplici rnuneri ejus convenk, ignorent. Alii tamen malum trans- ferre fixnhU rm 'Amvm , quurn &7W & &mv faeculum aeque ac mundum noterit, un- de & ipfa vox faeculum fequioribus tempori- bus pro mundo coepit ufurpari & faeculares dicii 5 quafi mundani. CI. Erperiius in Su- rat. i. ( quamf fubjunxit Hiftoflaejofcphi, fi- ve Suratae xj i . Alcorani , Arabice & Latinc .a fe editae) ■<>N*JLrs)! L~>\p vertit Domi* num creaturarum, fecutus , . lit videtur 5 Inter- pretes plurimos Alcorani, nee aufus vertere Dominum mundorum 5 quia y inquii in notis? mundi plures npn funt. Verum hoc quidem eft, fed juxta opinionem Judaeorum , a qui- ..bus Mohammedani haec liauferunt ■> funt orrmi- no plures mundi. illifcilicet Cabbaliftici, de
C % qui-
I
36 , DISSERTATIO VIL
quibus egimus. Ab hac Erpeniana / & noftra verfione longiflime recedit ilia Cl. He tingeri , qui <>s*3L-x3i c^ fbnare putat D mmum not arum 5 five vefiigiorum , in Hift ria Creationist pag. 282. eo quod notae veftigia omnipotentiae & fapientiae ubiqi - fint in creaturis obvia. Scd hacclongiusp tfta funt^ & multd re&ius in Difl. de nom nibus Dei Orient ali bus pag. 278. Dominu Creaturarum tranftulerat. Ita pfaeeunt Lex ca Arabica & Interpretes Corani. Cl. Golii in Lexico transfert eundem Dei titulum p Deum Zebaoth , five exercituunr. - Nos tame a nobis impetrare non poftumus ut ullam < his fententiis , quod pace manium Maximc rum Virorum dixerim , aniple&amur, & mi lumus ex fontibus Judaicis tituli hujus orig nem derivare. §.XIV. De X I V. Urim & Thummim Pontificis M2 oraculo xImiin chronico J&j JU^=JS id eft xirimC§' *^«««w % (puTto-poi !, perfemones-fir fplen Tbummtm. dores , ut Aquilae& Theodotionis verbis uta mur, appellantur, cap. 2* alibi fimpltcitc gemmae 5 fie ut videatur per DH1K & D'Df nil aliud#intellexifle quam pretiofos lapides quos pedore praeferebat Pontifex. Haec fen tentia multos habet fequaces : at non adeo re cepta eft apud Chriftianos ilia , quam pro- die fcriptor nofter alibi 3 de manifeftatione /ce<
leriuxi
DE SAMARITANIS. 37
erum per hasgemmas, Cap. 17. Res hue re- fit: gemmam \illam in pe<5torali Pontificis, :ui inferiptum erat nomen Jehudae, obfeu- •atam fuifle , poftquam Achan vir ex tribu fudae oriundus , faerilegio fe polluiflet Et Cap. 38. traditur , hac ratione fcelera reve- ari confueviiTe apud Ifraelitas (ita fe Sama- Itani vocant, ) Eadem traditio eft apud Ju- laeos & Mohammedanos/ Jllos primum au- fiemus.. Ita Rashi commentatur ad Jof. 7.17. pfamque adeo hifforiam Achanis : Et acce- iere fecit Jo fualfraelem tDHpO \ttnm 'Jfl1?
mj'n'a pr\ r? iddi tyawa D'oatsrrw U3K nnnai nna to mm mvrm-
llW ^?tP Coram pe&orali fcilicet Pontificis , mi inferiptae erant tribus. 'Signum- vero.de- derat Deus , gemmam illius tribus , a qua cri- men erat admiffum obfeurandam fore. Et gem- ma Judae obfeurabatur. Et inlibro, qui no- mine R. Eliezeris fil. Hyrcani circumfertur , haec legimus vH*2V n»ty STfW QD^ %
mw-niTaoua» nrrn ni> , ff«»»4 %n-
*tts illms , quae peccaverat , #0« fundebat lu- men. Jofephus /*£. 5. dTtf/gr. £. 9. varia tra- dit," quae quod ad rem ipfam cum antece- dentibus conveniunt , fc. quod obfufcatio gem- mardm Pontificalium fignum fuerit peccati ab Ifraelitis commiffi. Ita ille. 'Emxvazcro ph *v «Ti f<r<n}v ( jBWI) <2 0 axfJowZ $'*#f***'*' C 3 . ftwta
38 DISSERT AT I O V I L
men J\ax.Q<noi$ <st£p't?£ov $ twtvv ipi aiyfytTva Wi yp$$w^ & fax ivtyy&vaLvtQ: Im x\ f^Q&dct ray vojuitiv. Defiit ant em tarn Pe clorale ipfum ■( inteljigc , gemmae in eo ) quart Sardomx ( innuit gemmam in dextro humerc Pontificis , quae fulgorem quoque emittebat quum litatam eilet , ex ejus fententia , uti eo dem hoc capite docet) lucere artnis 200 ante- quam haecf:riberemus\ quoniam Dei ira ohtranf grefjionem Legum provocate eft.. Ibidem tr3 dit , Deum praedixiffe profpera praelia pei fulgorem ex 12 gemmis Pontificalibus emii- fum, & minus profpera, fiquidem fplendorc illae deftituerentur. Mohammedanorum hac in re opinionem his verbis pandit in manuicripta Hiftoria Patriarcharum elegantiflim us audor . Keffaeus, den t-*lc, gemmis, hVefignis. in vefte Aharonis exiflentibus fcribens o)fj
^U^. Si aliqua tribus peccajfet y gemma ( li- ve fignum) ejus mutata fuit. Dein ideme- narrat ita deprehenfum eife a Jofua quendam qui furatus erat &juL3 pallium. Per qum fine dubio Achanem intelligit : nam ille ab- ftulifle fibilegitur PD1E3 DHH nj^.JTVlK pallium 5 velpaludamemum , Babylonicum pre - tiofum. Ita eft in textu Hebraeo Jof. 7.' 21. Interpretes Qraeci ]$>ikiv transfcrunt , & vi~ demur TflWjBf fniN/w tapete Babjlonico accc- : r . pine.
BE SAMARITAN 1 S. 39,
iflfe. Nam quod Vir Eruditiffimus , Andreas tfafius in Cwnm. ad b. L pag. 1 $4. putat illos er fy*w voluilfe innuere veftis genus leve c expeditnm > id eft , militare , minus arri- let, quum 4^ , etiam fine epitheto Baby- mki, tapetum vulgo notet. Gloflae: Tape- w>, mTtK 5 $#\*. Pfila hinc apud Latinos. Lticilins^ lib. 1.
Pfilae atque amphitapae villis ingentibt* . molles. kilicet apQinhm erat tapes utrinque villo- us, fed ^A**, $,i\<ii**ts (uti Pollux in O- ww./.vi.c.i.&Euftath / adOdyff.K.p. J78. cribunt) tapes minus vel ab una parte villo- us. Iiidorus, Originum L xix. £*p. 25. ita iifferentiam utriufque fpeciei conftituit. &'- p/* (puto legendum effe Pyf/4 vel P/?/** , uti apud Lucilium legitur ) tapeta ex una parte villofa, tjuafi fimpla. Amphitaba (haec le- ftio fomcitanda non eft , nee fubftituendum Ampbitapa, quia Perfae Taba per B tapete vo- cant,) ex utraque parte villofa tapeta.
XV. -De Sahbatbis nefcio an aliquidaliud j.xv.S.**- memoretScriptornoftriChronici, quzm Cap J*J^ < 3 8. quod ea ebfervarent G>j-*u*JJ (^j^*^vi ?' At conftatexillorum epiftolisinSabbathiheb- marjtMu, dofnadalis celebratione multum differre Sama- ritanos ab hodiernis Judaeis , qui inter nos vivunt. Hi enim Rabbanitae funt , & ' /IO
c 4 rropn
alunt Sa-
|
. |
40 DISSERTATIO VII. TY?2pH Traditiomm mxTgomxggtJcTM def en- fores , quum NlpDn.^3 Civq Karaei (quo nomine notiores funt ) , hac parte cum Sama- ritanis confentiant. Scilicet noftri Judaei i- gnem Sabbatho accenfum habent , & infi- gnem ardentiurn lampadum mukitudinem a- hint, quod Amftelodami, & alibi, ubi Ju- daei funt, videreeft: & in ipfa Mifna , Maf- fechet Schabbath , cap. 2. fufe agitur de Lam- padum Sabbathinarumaccenfionej & ille qui lucernam extinguit , ut fumtibus parcat , reus pronuntiatur. VerumKaraei, qupsfeprofi- tentur plurirni in Oriente , lampadum ufum in Sabbatho damnant , nee ignemalunt, nee lucernas habent- accenfas , ii fc. qui in regio- nibus Orientalibus vivunt, nixi mandatoDei,
Exad.
3S< ?•
7p2 ;^« npan- *o
mwntDYl QynW®. Non acctndem *£%eV in jdU aedium vejirarum die Sxbbathi. . Qgod praeceptum fi de ipfo adu accenfibnis , & non fimul de atcenfarum lampadum conti- nuation^, deberet intelligi ,. fuperfluum Ka- raeis videtur , ejuum in mandato de ce(fa- tione abomni opere fatis eontineretur, Quem morem quod fuo tempore videret obfervari Rutilius, fngida appellavit Judaeorum Sab- batha , quae fine igne tranfjgerent, /z/. 3 89.
Radix ftnltitiae^ cui frigida SMathacerdi. Ud monuit Vkcgi'egius&Praeceppr quon- dam
BE SAMARITAN IS. 41 km metis , cujus memoria Temper mihi is lonoreerit, quper rebus humanis ereptus, CI. jacobus Triglandius in Exquifitiffima Dia- tribe, defeSla Karaeorum9 cap. ix. pag. 131. Quibus haec duo teftimonia addamj primum Bardefanis quod Eufebius confervavit Praepa- >at. Euangel. lib. I v. cap. 10. At qptfav I-
*TW , TtaVTiS C7TC ȴ 6001* tfySfflV OK WXVW
Ifiyx , <c sts oitvxnv9 XT*7weAXgMTct4. Se- rtinto quoque die (Judaei) omnes ubicunque erratum degant (quod hodiernis moribus pla- ne eft contrarlum , nam Rabbanitae nulli i- ^nem damnant) ab omni open r vacant , nee iter fufcipiunt > nee igne utuntur, Alterumeft rheodori Metochitae in Hiftoria Romaria, quam primus typisedi curavit Lugduni Bata- yorum CI. Meurfius , anno mdcxvih. qui de Judaeis haec habet: 'Ev aWwj (2#££#Ta>) y&% are 7FVp a^ty xwy%0p£v?ty 3 KT5 |uAoc cry- vxZoli. Die enim Sabbat hi nee ignem accen- dere iis licitumefl nee lignacolligere.
X V I* Annum Sabbathicum ab Samarita- $• xyLD,e nis quoque oWervari , ex eodem Cap. 38. fau£jC9* Chronici & Uteris illorum ad Anglos datis liquet : & ex ipfo Jofepho , jam Alexandri Macedonis tempore ilium morem apud illos viguifle docemur. Ita hie Antiquit. Judaic, lib. xi. cult. 'a|i»vt«v <T dfA$i(vm w <po-
C 5 ix**-
4f D J S a £ R T A TI..O V 1 1.
<?mi%&v. hf mrttS; , iim oiw raC§& ^wpojx^- A^oiv iTipv^er.a. Quumvero peterent (Sa- maritani):#t( Alexander) in remittent tri- hutum feptimi anni f y2» enim Mo nmferere, qmnam tll^firem^ qm id peterent, percuntla- tus. eft. Scilicet , quum & Judaei & Sama- ritani maxifnam partem fuarum opum ex a^ro- rum cultura acquirere deberent , grave ipfise- rat anno %imo, quo omnis fatio interdida erat , j tributum folverc : unde poftea Jannaeus permifit Judaeis etiam anno feptimo agrum eolere, fed in ilium ufom tantum , ut tri- butum fokere poflent. In Chronico noftro dicitur £&jj> gw^U &*> c^V^' j-U-o j
£* ^/lawrf &ra# intermittebam , ^ £/w&* JPw« Jofuae numer antes , «»«*# ^«w«^ e fe~ ptem. Ubi per ££# g^ia* ^N*^l J*/^ intelligenda eft aera , quae ab ipfo Jordanis tranfitu originem ducit. Ita nofter cap. 15. cui titulus <_>> ^fppk v^ ^<V^' dt^/-<w'' Hifiorm tranfitus Ifrae- Utamm per Jordanem , tranfitum hunc enar^ nturusltainfit L*£=> ^)r^\ :Cs^> jk&j
d*>>P' ^V ^J j^S £t fecerunt jfraelitae, quod (Jofua) "Princeps • jujferat 5 Cr fublata ejl ab iispubes (viae dux) prim* menfe pri~
mi
DE SAMARITAN IS. 45
n anni primae Schemittae ex Jubilaeoi Sic t ab ipfo Jordanis tranfitu primus annus e *ptem , quorum ultimus effet Sabbaticus ? nu- icrandus effet :j nam per
&U-J5 HE3D57
idctur non ipfum annum feptimum , fed to» im feptem annorum fpatium intelligerej non nim apte dtcitur primus annus ex Sabbathice rimo y fi ipfe fit Sabbathicus. Et apud Ju- aeos nbpty non femper annum Sabbathi- 11m , fed & integrum Septennium notat. I- em de vocejubilaei in te^tii CJhronici noftrx idum fit, quo nomine non unus annus, fed 5 o9 itelliguntur. Erat autem hie annus > quo ordanem tranfiverunt 5 juxta rationes Chro- ologicas Samaritanorum >, uti mox loco cita- 3 fcribunt, annus a _ Condiitp.mundo 2794, ^uumque ab mundo condito ufque ad obi- urn Imperatoris Hadriani in eddem hoc Chro* ilco numerent annos 45 13 & 7 menfes, facile [uivis inde fupputan^o' fcjije poterit an hie an- 111s E. G. Samaritanis fit Sabbathicus &quo- lis numero. Quamyis JUuftris Scaliger in iximio opere , de Emend.Temporum 5 /. vi 1. >ag.6i$. non refte Samaritanos illam ratio- lem numerandi annos ad, fua tempora referrc cribat, 6c alieno tempore Schemittam ab lis >bfervari. Ceterum inter Chriftianos difqui- i folet, an primus annus Sabbaticus compu- ari debeat ita, ut feptimus fit a Jor^nis tran- fitu 5
■#. XVIL
De Dect-
44 DISSERTATIO VIL iitu, quia diciturX^. 2J.2. *?& IJOft vj JHKH qmm ingrejfi faeritis interram^ an vero deimum ab eo tempore quo tota terra acquifita & diftributa fuit , quod feptennio circitcr poft Jordanis tranfitum contigit. Ego his accedo , quod mox v. feq. 3. dicat Deus »PV mm PWW "Jexannh fires agrum tuum. At Teri noii poterat ager y qui fub po~ teftate hoftium erat : hec omnes Ifraelitae , ad qq6s fermo Dei fpedabat, ingreffi erantin terram, eujus maxima pars ab inimicis inco- Icbatur.
XV If. De Decimis, in quarum ritibus defcribendis adeo multi funt Judaei, nihil o- mnino, quod fciam y Samaritani in literis ad Scaligerum , Ludolfum , aliofque Europaeos datis memo.rant : unde fufpicio alicui nafci pot fet , ac fi haec pars cultus Divini , licet in Codice Mofaico praecepta , negle&ui a Sama- ritanis haberetun Quae exinde aiigeri vide- tur, quod Judaei fcribant Manaffem, gene- rum Saneballathi, qui a Judaeisad Samarita- nos defecit ', & univerfam religionem Sama- riticam nova facie induit, conceffifle Samari- tanis , ut nullas primitias , nullas decimas,, erogarent. Ita fcribit R. Salomo Ben Verga, in libro Schevet Jehuda , quern titulo Hifto- riae Judakae Latine edidit Vir Eruditiffimus, Georgius Gentius1, tdit. jimftelod. ptg.il-
WX3\
DE SAMARITAN IS. 45
W? iran^i nfl Dry nmm [rv k1? wpa 5s art fD 7Dty nwaon jt mnu d« ^nwom mown p ty one onro ten fan p* * uwn aan» ok o man is; Menkes amem
eallidus erat (ut hominum artimos fibi con- ciliaret ) tnifitque praccomm citcumquaque 9 qui ediceret ft quis ad Templuw fmmwnirrt nullas primitias nullas decimas eumdaturum^ fed tantum quantum velleti Deoewm nonpU- cere oblationes coaBas fed Jpontanw. Licet Deus ipfe manifefto Deut. 12. 17. inter dc- cimas & oblationes fpontancas diftinxifiet 9 quod Dei placitum facrilege yUipendit. Cul- pae tamenhuic probabile eft praetexuille Me- naffenexemplum Ezrae , qui conftituit neLe- vitis decimae darentur, quod cum ipfo non adfeendiflent Hierofolymas, & quod illi m fubftimtione Sacerdotum pro Levitis licuiflc videbatur, idem fibi licere in remiffione fta- tarum decimarum arbitratus eft. Verum e Chronico noftro patet decimas ab iis erogari folitas , eafque geminas , quarum ilhi decimas ^«c dn A»f , has fecundas , uti Judaei IB^D U8f , (J^ v"^' appellant. Ita Cap. 38. f*g. 181. ubi ftatus] pacatae rei publi- cae deicribitur , difertis verbis legitur , Ifiadj- tas (ita fe appellant) inter alias confuetudi-
46 DISSEJK.TATIO VII.
nes etiam hanc obfervaffe dandi decima: IJIae autem decimae primac dicuntur data
<>
^>J<3 y^cj ex omnibus fatis , XT jruElibm ®* animalibus , Cr*. Additnrque has data eflfe Sacerdot^ fummo a Levitis : quod cun Judaeorum moribus & ftatutisndn convenit qui Decimas quidem Levitis datas fuifle faten tur, at ab lis non redditas Pontifici Maximo Sed ex lis decimis, quas perceperant Levita< dabant illi Sacerdotibus decimas alias , qua* IBTOH p WD decimae de decimis ap pellabantur. Unde forte in hoc textu Chro- nici 'interponenda eft particula G-*: ex , fie ut fenfusnon fit, Levitas dedifle illas decU mas ^ fed [exillis decimis alicpiid r Sacerdoti, Nee requirebatur ut eas darent Pontifici Ma- %imo, quod Samaritani volunt , Ted \TO"7 Sacerdoti fimpliciter, uti & facrae ' literae & traditiones Judaeorum loquuntur. Porro de- cimas fecundas ait eeffifle in ufum orphano- rum & paupemm : quum apud Judaeos IWPQ *X& five decimae fecundae, i. e. illae quae poft ablatam decimam primam & Levitis da- tarn e reliqua mafia dabantur, Hierofolymis a dominis comedi debuerint, Dent. h.ij. 18. & nonnifi tertio & fexto anno ab anno Sabbathico pauperibus & orphanis darentur, quae 'Jtf ^VfftfQ decimae pauperis tunc appel-
laban-
DE SAMARITAN IS. 47 labantur. Atvquotannis hoc privilegium iis non concedebatur.
XVIII. De Primitivis ( ita appellamus §. XVIII. cas oblationes , quae DHD3 in facris lite- De Pnmh risdicuntur, diftinguendasab HlOTin, quae tms* Primitiae vulgo audiunt, quarum illae e fru- gibusnon elaboratis adufum, uti tritico , hor» deo , u vis , olivis , &e/ hae ex iifdem , fed ela- boratis , uti oleo 5 mufto, &c. dabantur) in Chromco noflro, eodcm capite , legos quae ^*=4 CDHIDD quoque ibi vocantur, & Sacerdoti dicuntur fuifle oblata , ex anima- libus, fatis, &frugibus. Atde niDVin fi- ye primitits ibi altum filemiutfch Sic ut cum iis facere videantur Samarkani ^ qui nullam diftindionem inter Biccurim & Terumoth^ i. e. Primitive & Pritnitias agnolcunt : quamvis Judaei eo, quo dixi, & aliis modis, diftin- das eflehas oblationum fpecies.credajtit, uti vel e% Codicibus Mifnicis , quorum ille titu- lum DHD3 praefert, hie f IDVin , mani- feftum eft.
X I X. De planta 5 quae ante tres annos §. xix:d jam plantata erat, fanciverat Deus, utquufn>^/^- frudus ejus primo triennio fuiflentinterdidi/^^^ quarto anno fandi effent Deo , quinto demum ' annu ufui vulgari cederent, Levit. r£v 25. judaei Irxterpretes hie in partes abeunt > .& quidarn cxiftimant frudum quarti anni comedendum
effe
4§ DISSERTATIO VII. cfle a Sacerdotibus , uti Abarbanel & alii : quidam vero eundem a poflefloribus ipfis in loco fando comedendum volunt, quod Sacra Scriptura expreffis verbis Sacerdotibus ilium ; frudum non conceflerit, & WlD SanBitas ap- pelletur, fcriptumque fit Num. 5. 9. fanda ad dominum pertinere, fie ut in poteftare e- jus fitum videatur, quid de lis fieri velit. Sa- maritan!, uti ex eodem Capite Chronici edo- cemur, cum illls faciunt , qui frudum quarti anni Sacerdoti fL*$\ adfignant : & quum Judaei ex voce textus • Sacri'/' Hfl frnBns ligunt, nonnifi arbores illas, quae frudusin ufum cibumque humani generis comparatos ferunt , rmic legi fubjedas arbitrentur , Sama- ritani modern in loco frudum quarti anni de- beri ab omni u+xti planta nova , quae plantatur, fcribunt. §.XX. De ?$• Circa manumifTionem fefvi eodem manumif- Capjte traditur 5 earn fieri confuevifie , poft- fanefervL quam feptem annos fervierat. De qua re in- ter Judaeos & Chriftianos Interprets magna eft di/jutatio. Sunt enim qui exiftimant, quorum ego fententiae fubferibo , manumitti fervum debuifle poftquam fex annos , non feptem, fervierat. Ita nos docenc clara ver- ba, Exodyii.i. ww nay nay rupn \d ran ^en1? Nr /watrai iipi ow
Vbi acquifivms firvum Hebraeum , fex annos
* fcr~
DE SAMARITANIS. 49
rviet, O* feptimo liber abibit gratis. Con- er Dealer. 1 5. 12. 18: Quae loca quum adeo liferte indicent iervum debuiffe fex, non fe- •tern , annos fervire antequam libertati refti- uatur , & Sacer Codex contrariari fibi nequeat, •uftra funt, meo judicio , qui in Jeremiae Ca- ^34. 14. nefcio quas difficultates fibi fin- unt. Haec ibi leguntur DW JOB? VpO
ys* tpk nayn vn« m w$ intern dvd van wrwvow ^ 'pajn -p
:#g#/<? feptennio ( quare haec ita vertam fta~ m dicam) quique veftrum dimittetis fervum iftrum quern emeriti* vobis , quique vobis fer~ erit fex annis y & dimittetis eum liber um a )bis. Quis, precor, nonvidet inhocquo- le textu dici ^poftquam ferviit [ex annis , non ptem , adeoque & hunc pro nobis facere ? ri verba ilia initialia &1W JOB? TfpD trans- runt quidam a finefeptem annorum , atque t videnturinnuere fervitutem feptem anno- m debere praecedere. At Ilia non pofle ita telligi fequentia fatis oftendunt > per quae ea plicantur , pojtquam ferviit [ex annis. Si im Sacer Scriptor voluiflet per V2W Vp J£? finem anni feptimi innuere , abfiirde ox in eadem orationis pericopa addidiflet, i ferviit fex annis: at, praeterquatn quod di- poflet annum inchoatum pro abfbluto faepe cni , & apud nos quoque yulgarem efle lo- D curio*
^O DISSERTATIO VII.
tlonem, ten cpnfce ban agt bagcn/ quumt*
men nonnifi una hebdomas intclligatur , ne go VD ubique fipem vel extremum rei indi care :. notat intervalium , fpatium , periodun temporis: adecque DW £3t7 YpD iden crit , quod fingulo interyallo feptem annorum Le, fingulo feptcrinio. Quod fi vera eft il lorum virorum fententia, qui fervum fingul DtODW five ftato anno Sabbathico dimitten dum fuiffe ftatuunt , iili certe dubitare nc qneunt , quin fex antvs tantum fervirc de buerit : nam alias non fingulis rsl£&& fiv annis Sabbathicis poiuiflet dimittL Sedego ut dicamquodfentio, id non puto : fed fer vum debuiiTe 6 annis fervire ante manumiffio nemex locis niodo citatis edo&usfnm, quo fieri non potuiflet, fi quolibet ftato anno Sab bathico dimittendus foiflet. Quid enim d co faSum fuiflet qui tertio vel quarto demun anno ante annum Sabbathicum fervituti I addixerat ? Proximo enim anno Sabbathic dimitti non poterat , at dimitti debuit. Ne video in Dent, 15. 12. fententiae contraria praefidium effe collocatum , licet ibi- conjun gatur praeceptum de anno Sabbathico, cur praeceptode manumiffio'nefervi. Quid enir enim ibi dicitur? Servos Hebraeus pojiqum ferviverkTibifexannis, OW VW T3r. " dimittetur. An hoc fieri poteft, fi quolibe
ann
de samaritanis. 51-
mo Sabbathico dimitti debuit ? Dicitur, PJTDSM niSO in anno feptimo , repetko I demonftrativo , quod faepc rpagnatn ern- haffin habere non nego % at hoe loco illud in* uerey in anno Mo feptimo Sabbathico , de no ftatim a&um eft , non exiftimo : verum quentia 5 pojtqmm 6 annisferviit * fatis often- unt quomodo praecedentia explieare opor- lit.
X X f. De Afvlis , eoramque numero & §. xxi. De re, quandoqutdem multa inter Judaeos & x*<** hriftianos difquiri fqlent , non ingratum erit imaritanorum hac de re opinionem exhibe- :. Ita illi Chronici Cap. 21. pag, 108,
J — k-kju) &*aaaX)] cUbsi &Uc^ G^J yj^o fjj^SJS , Jt5^j '(J^>. (JAJ)) cJ>xij> i)j ^VJu35 o~*
f2 BISSERTATIO VIL
&*o w ^^ (iA-£=> Deinjuftit (jofua) eos (Geometras , fcilicet 5 agrorum menfores Cr regionum peritos ) feparare Levitts ex omnibus pojfejfionibus Ifraelitarum > extra diviftonem (jam faftam) quadraginta cr 0B0 urbes y Cr ex its [ex urbes ^ ires ex port tone duarum tribuum Cr dimidiae {trans Jordanem^ fcm Ruben 3 Gad) €r dimidiae Menajfe) trefque alias e portione reliquarnm novem tribuum cr dimidiae* JDe urbibus hifce (fex) ju/fit Deus O. M. ut forent feparatae : O* nomen earum eft , urbes repuljionis ( eo quod repellerent vim fequentis vmdicis , in facris Uteris &7pQ *0$ urbes refugii y in Verftone Alexandrina QvyocSeia, mAetf QvytfevTyigjim , Cbaldaica Onhelofi NniDr57 *1Yp urbes evaftonis) i.e. loca re- fugii y it a ut ft quis infcius occidijfet focium fuum,ideft) cafu fortuito y vel per err or em abs- que voluntate fua ml pdio , repellerent hae ur- bes vindicem caedis^ nee occideretur homicida ille, anteqmm ftftatur ante Judicem C? coe- tum procerum. Quod ft data opera focium oc* eidijfet) Cr ipfe occidendus erat ; ft vero per error em > confugiebat adaliquam ex hifce civi- tatibuS) nee egrediebatur ex ilia (*hic inM. S. to deficit O j^cJa'3 vel fimile quid ) an- te mortem Ponttftcis Maximii quod ft e limi-
tibus
DE SAMAHITANIS. 53
thus ejus c wit at is exivijfet^ occurrensque ei vinr Ux caedis occiaijfet eum> liber erat ab ejus anguine. Hinc videraus clariffime, Samari- anos fex tantum urbes refugii agnofcere, quae cntentia mihi quoque verior exiltimatur, quam Ua Judaeorum , qui credunt non 6 tantum , *d omnes 48 urbes Leviticas» afyla fuifle. Juod & interpretes Alexandrini videntur pu- i!fe5 cpium Jof zi. 27. vertunt 5 raV nites %t d$$£fi<fl*ww; vois ^«vgy'flwoi th v TtaXdv fy kiriep, &c. Ita&Vulgatus. At in He- raeo tantum eft 23^pQ Tff in jing. urbs rfligii, & id nominis tribukur urbi Golan, uae inter fex afyla eft , Jof. zo. 8. & diftin- uuntur 42 urbes Leviticae reliquae a fex a- 'lis Num. 35. tf. Porro nomen o^ c^cV° -bes repulfionis ) quod repellerent & inhibe- mtvim vindicis, exprimit Hebraeorum H# f^pQ > «r£w inhibitionis , vel coritradionis, nod manus vindicis quafi contraheretur , quo- lodo hanc vocem CI. Goufletus in Lexico cplicat. Ceterum fpatium temporis, quo ho- licida manere debuit in afylo 5 definitur mor- 1 Pontificis Maximi , oleo fandoundi, uti : in facris literis fcriptutn extat, quum Ju- aci non poft illius folius mortem , fed Sc ium aliorum Sacerdotum^liberum abitum ho- licidae concedant.
XXIt
54 DISS ERTATIO VII. 4. XXII. XXII. Memorabile & hoc eft , quod d< De tempo facrificio Ton {\vzjugii traditureodemC*
^^^38, illudcelebrariconfuevifTe ? jUh ^ >L~&Jj^' <^J \Lx&& ante folis^ortum O ' poft occafum ejus, Tempus autem his verbi definiverat Deus Exod. zyt 3 8. XJnum agnun mattabis *)p23 mane 5 alterum vero ■ D^n>?n inter duas vefperas. Unde videmu Samaritanos per hanc phrafin , inter duas ve- fperas , inteiligere tempus poft occafum folis quod & Karaei volurit : quamvis alii J a i daei per earn credant innui illud fpatium die quod ftatim poft meridiem incipit ,. quod que nos pomeridianum appellamus, a fext; horajuxta computum Judaeorum^ five a no ftra duodecima. Et hinc fimul perfpicitur Samarit nos hac parte etiam cum Karaek in- . ter Judaeos confentire 5 in tempore maftan- di agni Pafchalis ^ qui DDiyn j'3 into diias vefperas madari debuit , Exod. 12. 6 De Karaeis, qui illud inter duas vefperas di- tunt efie tempus iyD57n WpP intf poj occafum folis , adeoque tunc demum mactari- -dum agnum Pafchalem cenfent , vide CI. Tri- glandium de fecia Karaeor.p. 27. De Samari- tanis , quamvis ex co , quod oftenderimus illos per phrafin , inter duas vefperas* inteiligere tem- pus poji occafum folis , fatis liqueat , eos a- gnum Pafchalem demum maclafle poft occa- fum,
DE SAMARITANI5. 55
am , exprefTe tamen id apparet in Uteris eo- um ad .ill. Scaligerum datis: Sacrificamus in o < Pafcbate ) vefperi^ cum [ol occidit. Quod \ ipia Samaritana verba haberemus vis illorum nelius poilet deprehendL
XXIII. Quot poenas capitales Samaritani $. XXIII. labeanc, ex Capite 28. videmur poffe colligere* ?*£££ ibi Joiua dicitur confedilfcin throno, ut judi- c**'* ' u$ arec populum , **lc °^J ^ ^"° f^^J
,*Jj! &*lc l^o^j ji" >^j, er inter. H- osy qui jugular i debebmt 5 qui comhuri, €T ]ui Upidari. Videmus hie tres folummodo )oenas capitales , quarum prima eft 1. de- lollatio Jin , (quod verbum convenit cum yH , & licet utrumque generatim notet oc- :idere , hie tamen de decollation accipi de- ■>et ) quum caput enfe praeciditur , ^113 IWty DO^DDP eo modouti Romani facere (blent, ficut in Codice Mifnico , Sanhedrin, cap. 7. legitur. 11. Combujlio 5 HiD'T^. 111. Lapidatw? Fft'pD. His quartam ad- dunt Judaei , pJFI firangulationtm , quum reus timo ad genua ufque immergitur , & linteum collo ejus circumdatum hinc inde tra- hitur, donee exfpiret. Hoc mortis genus 9 quod facrae literae inter poenas capitales non memorant , nee Samaritani videntur agnovif- (e: habaur autem a Judaeis pro poena levif- D 4 fim*
56 D1SSERTA.TIO VII.
fima ex quatuor. Quod etiam Crucifixions nulla hie fiat mentio , oftendit nee Samarita- nos ilia poena ufos fuiffe , nee credidifle i| lam Num. 25.4. innui, uti volunt illi, qU; Crucifixionem olim int^r Judaeos ufitatarr contendunt, Haec ita fenpferam , quum in alium Chronici Samaritanici locum incido, Cap ^ ubi Legati a Moabitis ad Bileamum miffi, mores Ifraelitarum defcripturi , conque- runtur, quod!nec fenibus nee infantibus par- cant, fed fevere in omnes animadvertant , & hos 4 modos mem&rant <_***aJL> Jx*)]
^UJl^ occifionem per gladium (ibi vides
illuftrari 1} Jxi quod ftatim ita explicaba-
mus ) lapidationem , O fufpenfionem , Cr com-
huflionem. Hinc dubium poteft oriri, num
fufpenfio hie uti poenae novae fpecies recen-
featur , an vero , quod verius crediderim ,
(quia proxime lapidationi jungitur, & aliam
fufpenfionem vivorum hominum Judaei inter
4 poenas ordinarias ignorant ) tanquam con-
fequens lapidationis. Solebant enim & illi
fufpendi", juxta id pT)l pp®m %3 , 0-
mnes lapidati fufpenduntur.
§. XXIV. XXIV. Nullum eft atrocius crimen,quod
fdoiroUme Samaritanis objiciunt Judaei , idololatria, quum
iritis» tamen m hoc C^onko nullum fit, quod
maritanis **%$ deteftentur. Quid ? quod fe fincero
£E SAMARITANI S. 57
nius Dei cultu a Gigantibus illis diftin- uant, contra qtaosjofua bellum geflit, quos
*La*>}D
lap. 2. appellant ^wjojw u^-^_^^. j jzJty (jo j^L-aJI j profiernentes fe coram dolts CT adorantes res corporeas. Sed pm nte monui (/?*g. 5. ) Samaritanos idolola- ras quidem fuifle olim , z Reg. 17 '• verum equentibus faeculis , & eo tempore quo mun- JiiServator inter nos vixit nullo jure idolola- :riae reos potuifle haberi. T« jyfim <&&<nQv- r@*miMv rat ph eiSdhm dnsTWiSitntf 9 «**- £ov SI m 9«ov. Lapftt temporis iterttm abjetto idolortm cultu Deum adorarmt, ait re&iffime Chryfoftomus HomiL 30. ubi colloquium Chrifti cum Samaritana narrat. At quatuor po- tiffimum mihi videntur huic caiumntee occafio- nem dedifle : quorum primum eft, quod da- re teftetur Sacer Codex 2 Reg. 17. 29. ?°- Samaritanos coluijfe idolafuai verumhoc non crat extendendum ultra, quam conftaret illos perfeveraiTe in fua idololatria : nam poftea, uti & hodieque, pura ab omni idolorum vi- guit vigetque apud illos religio. Huic ca- lumniae fulciendae hanc addiderunt Judaei 5 quum 2 Reg. 17. 30. inter Deos Samarita- norum KD'PK A$m* recenferetur, Samarita- nos in Pentateuchi initio) ita legere , inprin- cipio creavit Afma coelum cr terram , quod quidamex DCT Nomen five Detts , (undc n Dj IBM*
f8 DI SSERTATIO VII. HD-mm &TK ex T) pto Elohim ledo . ortum ;raxiffe volunt, quod pec ipftm tamen in Pentateucho Samaritano «tat. Alterum *ft, quod obverfa facie ad montem Garizim orarenc, eumque montem benediclum & cul- H diyino unice dicatum ? & facra quaedam depofita ftb eo eft abfeondita jadarent ; quam rem quum plane .fabubfatn «fle perfoafum ef- iet Judaeis, venitiis in mentem qui facrorum vaioram occultationem fub monte Garizim 3gnorabant, ilia quaeabfconditaillicdicebant Samantani non alia effe poft , quam idol* quae Jacob abdidit fub quereu prope Sichem , & abufi funt, in hac quoque parte Samarita- nos onerarent, tmx&m 31-4- quamvisibi non Kub ipfo monte, fed quercu vel planitie ilia dfe abfeondita dicantur. Sic utantiquio- rem i putem lliam Samaritanorum traditionem de facrorumvarorumoccultatione, cujusjofe- phus jam meminit, hoc Judaeorum comment to , quod idol» a Jacobo abfeondita adora- rent j & tota ilia fabula de idolis fub monte Ganzimlatentibus, non ex Gen. 35. a. fed primum ex traditione ilia Samaritanorum or- tum traxerit,- ad quam firmandam conferre ««tum ilium Gen.^, crediderunt. Epipha- mu» ubi de idolis iisfub monte abfeondkis ■agit, ita de 11s loquitur, ac fi infeii fimula- crailla a Jacobo abfeondita adorarent , &acfi
tan-
DE SAMARITAN S. 59
:antum in Gen. 35. oculos haberet intentos; ilium tamen ptababilius fie totam hanc fabu- lam primo orta'm ex ilia , quae inter Sanlarita- nos erat, tradidone, de qua Tom. 1. harum Dijftrt. fag. 1 5 1 . egi fufius. Quo etiam hoc tcftimonium Theophanis Ceramei , Arehi- epifcopiTauromenitanivfacit, qui, non Ja- cobi tempore , (ed poft conftitutam Samarita- norum rempublicam, illosidola abdidiffe Tub monte Garizim fcribit. Haec ejus verba font. Bomll. 3 &p*g* 265. m0}mm^^^^
Jp# UfU to $£* orxpov, wVrpoWft^SW ™)
^vrTftly '£6g<#/«v (ri€xf -ctsxr ex«<^ p>sw- ydayimvfa. 'O Af iwrntems ol ^«e?*fr t«*
Qetiv \sgtq 'Etfyx TftTv 9twy isomJv wl @<JeAv-
twins cw '2*ju*g«w w u ,&> w hdyu w- srw tw op« <stO<r*?*xi' *j ^5r#«wM v 4 9*a~ xAvth~v. ( &?* Affyrius ) riitiil tmftatuS) Ef- ram Sacerdotem r divinarum rerum fcientiffi- mum, bonis morihus Cr ■ wcowparabili virtutt praedtmm , w'm* i» SamariaWyUt Hebraeo- rum ritibus ejus incoUs irtitiam* <2?^ *«*» refctfrent homines ex q confociati'gemibus, qm ibi eram , er vererentur ne Efras Deomm Quo- rum abominanda ftmulacra demmretur , <?** <» ifotofl loco momis occultamM , fiadentes bah-
6<J DISSERTATIO VII. tantibus Samariam , ut in quo loco quifque de- gem^ in montem intendeva animum, O'ado- wet, o- Deum invocam. Tertmm, quod occafionem dare potuit Judaeis idololatriam cxprobrandi Samaritanis , columba fuit in monte Garizim ereda , vel a Romanis , ut Samantam fcribunt , vei a Samaritanis ipfis, «t diet telefma. Difertis enim verbis co- Jumbae cultum iis exprobrant. Vide fupra Biffmiiipag.^j. Quartum> quodgen- «bus idobiatncis Judaeorum inimicis faepefe ad/ungerent , & inftabiles efient animo, fie ut fe Sidonios dicerent , & Judaeorum ini- niicos, quum Syri praevalerent , & forte multa la gratiam Syrorum aliorumque populorum , quibus parebant, & paffi fint & fecerint ipfi, quae ilios idololatrici cultus & communionis cum moribus gentium fufpedos Judaeis red- diderunt. Quo fpeftant haec verba Cy- nJJi in Johann. lib. vi. pag. 5<j8. -0v
iaiffAOi , pi/Amen tinman ^mon iL 'Ea- Mnxors „ ex«W Aar^. Non enim Mcu- ratus erat «pud Samariums Judaifmus , fed permtxtum quidpiam moribus peregrinis o* Graecis in ipfirum religione inveniebatur. Et naec quidem con/icio praecipua fuiffe, quae anfam dederunt Judaeis Samaritanos idolola- tme accufandi. Quatenus autera jure hoc ab
DE SAMARITANIS. 6l
>fis fadhim fuerit 5 jam ex iis quae diximus quere arbitror.
XXV. Exiftimant nonnulli idololatriam $. xxv. amaritanis exprobrari verbis Chrifti, Job. iv. Verb*chr'*»
rVtrxwx (xi\> o oiifiptr en jj r*nj&i* cm ™* nam% j0j^ «JW«v ls>v. Kw adoratis quod non noflis '4.21.?*. foj adorawus quod vovimus : ^a/a /<*/«* cxP^f** tudaeiscfl. Quad idola innueret , per illud, uodadorarent: fed necefle.non eft huncfen- im verbis Chrifti dare : quum convenien- iffime de iis oppofite ad gentem Judaeorum, Dbolem Patriarcharum , & folam ha&enusEc- lefiam Dei dicatur illos adorare , quod ion noverant, Non enim Deum noverant lamaritani tali cognitione , qua oportuit , & pa falus acquiri poterat. Tales autem, li- et Deum aliquem colant, & norint (novit :nim aliqua ratione unufquifque illud quod co- it ) dicuntar tamen in facris Uteris Deum ion nofle, &fine Deo efle : quomodonon le gentibus tantum 5 fed & impiis inter Ju- lafos dicitur , eos Deum non nofle. Ado- rabant quoque Samaritani Deum talem, qui montemGarizim elegerat,ut in eo folenni- ter adoraretur. Atqui ille Deus figmentum eft , & nihil * adeoque ccrta cognitione nofci non poterat a Samaritanis. Verum Judaei, c contrario, Deum colebant, qucm certi e-
rant
62 DISSERTATIO VII.
* ...
rant ex fcriptis Prophetarum ( quae Samaritani non noverant ) Hierofolymis locum cultus fui elegiffe. Et hue potiffimum videtur Chriili oratp fpedare 5 quia hoc erat , de quo mu- lier ipfum interrogaverat , locus fc. & modus cultus, non objedum. € XXVI XXVI. Appellant feipfos paffim, quum simarha- ^e §j loquuritur Samaritani in hoc Chronico,* ntfe appeL (J*j>)^) (_/>> Filios Israelis ( quamvis in, Untjiltos ultiitiis Capitibus, quae ferioribus faeculis vi- -*'**"• dentur reliquis adjeda , fe Xj-^-^ySama* ritanos aliquoties vocent) & in Epiftola fe- cunda ad Eximium virum , Jobum Ludol- Fum, data, fe ignorare fcribunt , quid no- minis fit Schomron ^ unde Samaritani vulgo dipuntu'r: effe autem fe *?X"W* 'J3 , filios Ifae- lis y & 6rnnes oriundos ex pins Jofephi pHiTl jufli (ita & Mohammedanr ilium Jtfp triarcham appellant) e tribubus Evhraim e^ Menace & e filiis Levi £r filius Pinchaft , plii Eleazaris , plii Aaronis. Quod autem fcribunt fe ignorare quid fit nomen Schom- ron, apertefalfum eft , nam nomen montis Schomron qjj^^x, (unde hi didifunt) ex- tat in hoc illorum Chronico : quern textum parte i. hamm Dijfertationum pag. 125. ex- hibui. At forte pro nomine viri illud Schomron habuerunt , quia CL Ludol'fus illos flios Schomron appellaverat , & hoc fenfu di-
xerunt
DE SA MAR IT AN IS. 6^ xeruiit fe id noineti igriorare. Ceterum & Egrcfippns , citatus Eirfebio lib. iv.Hiftor.Ec- chf.c. 22. Samarkas inter vusg 'Icfoui* filios ffraelis recenfet. , Ghryfoftomus quoque in HomiL ad Jok.w. 'O* Jt*To<>t£Vm » Xa/Am- tetroy «'&' V^A/ta? fazyovla. Qui moniem Samar'tm > incvlunr\ non appellaniur Samariiani fed Ifraelitae. Unde patet illos jamolimiio- men Samariranortfm rcfu'giffe ' & adoptaffe hoc filionim Ifraclis five Jacobi , ut engines fuas ma- ris occulerent. Ita & Amntonius in Catena Patrum in c. $. ^Qhatims: 'So^^nr** on
<$[*#* "iiv^w. f :'ItfJC«6." "SafflaritaM , qui genus ducurftr e^-gente Medorum tr Perfarum dictmfieJfepofteroiJacoWEt Cyrilfusin Com- went.An ^hanmiv.ii. Zctp&gurm pev ft» « AAo}*v sft B#6vA6>V &v >*p SiiavMV mxltyct, SI ^
aw. m&f'juf'-S[AOfiv -n %$ ji/row* T<?y 1k- cj#/«v aiKXvlzG x®$osbsi'[ohifa~iT$f cAiiivm A#- , Tge/«$ aV lrtu-cw'-^V6^ua^6y7b,' JJ toft laJWW mdfolaiv i7&tv%tfv! fatX$M, *KS?ijr?»t^ "S #> ©vice;? «A^kd'-n WT laxw.S l£^wto* ;pl$fc T w Ixpcl^&v ih&vlttl hi irteixr "O >*£ 5 Not- 6«t Isgo&^ ''#**$ Icr^jjA uvwyii^txA <pu- A<*V x} to jjjujct/ <pt>A'fc' *£<pp<»ijU",- tfWprf f*e*
T?£ 'isfVffXhqfA X&W XtfigflV lYtf 'PoSoflJfrf /3&<n~
64 DISSERTATIO VII.
Xctpclfictv ij oiW b> 4»r$ <2 573A& itelp&re Stmaritani alienigenae , Babyloniorum quippi colonic Jacobum tamen patrem venditant du- plies hac ratione. Vietnam quidem Cr confer- winam Judatis regionem quum haberent , non* nulla ex eorum cultu facro exprefferunt , cr Judaeis patribus gloriabantur. Altera autem Cr verior ratio eft , quod plerique Samariae incolae a Jacobo genus ducerent. Jeroboam tnim filius Nebath y congregatis decern tribu- hus Ifraeliticis , cr dimidia tribu Ephraimi profeBus Hierofolymis regnante Roboamo , filid Salomonis, Samariamoccupavity in eaque do- mos Cr urbes exflruxit. Liquet illud etiam ex Job. 4.12. Num Tu major es patre noftro Jacobo? Quod autem aliquos exfuorum nu- mero faciunt pofteros Pinchafi , fit , puto , ut fucceflionem Sacerdotum fuorum » quos adhuc habent, ftabiliant. In hoc Chronico Pinchafum ideo vocant \-±j>} Patrem no- strum : utque certa generis propagatio confta- ret , Genealogias olim a Levitis fcriptas efle Cap.^S. tradunt , at poftea libros Genealo- gicos fibi ablatos fub imperio Hadriani con- queruntur. Benjamin , in Itinerario , quoque memorat illos gloriari DH£)K DDtt^D DH O fe ejfe ex tribu Ephraim , & efle fibi Sacer dotes e femme Aharonis. Et jam Jofephi 9A(%*ioho- yx tempore dicebant fe efle Jofephi pofteros uti yidere eft, Am.Jud.ix.i+ XXVII.
DE SAMARITANIS. 6f XXV'IL Traditum eft in facris Uteris , * xxvil Regem Aflyrlorum Salmanaflarem Ifraelitas, Deoriginil i. e, reliquias decern tribuum ( antea enirn bus Sama- Tiglath Pilefer AfTyriorum Rex incolas Gz\i-r"*norum- Iaeae,Gileadis& quarundam regionum affinium in Afiyriam tranftulerat r 2 Reg. 15.28.) ca- ptives abduxiiTe in Aflyriam , & illorum lo- co mififle in civitates Samariae homines* ex Baby lone, Cutha, Ava,Emath, & Sephar- vaim , - qui ab eo tempore poflederunt Sama- riam , & habitarunt in urbibus ejus , 2 Reg. 17.24. Hi vero quum a leonibus infefta- rentur > quod Deum non timerent 5 mifit R$x Aflyriae ununi e Sacerdotibtis Ifraelkis captivis 5 qui novos illos Samariae incolas Dei cultum doccret. Quae res tamen hunc modo eventum habuit, ut &verum Deum, &ct al- ios fimul5 colererit 5 quae religio Samaritana poftea di&a eft. Hae primae funt Samarita- norum origines , uti in Sacro Codice tra- duntur. Sed horum & recentiorum tempo- rum Samaritani ab ipfo Jofua cultum fuurn in Garizim arceflunt , & fub Pontificatu Eli Ju- daeos ab iis feceffionem fecifle tradunt. De- inde non Salmanaflarem , fed Nebucadneza- rem9 Regem Perfiae, prim'o Judaeos oppu- gnafle, & Hierofolymas evertifle, moxcon- verfa mole belli ad Ifraelitas ^ i. e, Samarita- nos , illos difperfiffe in terras peregrinas qua- E qua*
66 / t)IS$ERTATIO VIL
quaverfum , juxta praedidionem , Deut . 1 8 64, & fubftituifle loco Ifraelitarum <J*>? ^y 0"y*)5 populum e Perfia , qui cum ibi in feftaretur terrae fterilitate , permififTe Nebu cadnezarem reditum & Judaeis & Samaritani five Ifraelitls : Hos vero ad montem Garizim illos Hierofolymas , efle profedos. Mirus ei in hifce ava^ovifrjuof , & ftupenda confufic Haec duo tantum notabo. Samaritanos inco larum novorum addudionem in Samariam non Salmanaffari , fed Nebucadnezari , tri buere : quod & Epiphanius videtur credidii fe5 ita fcribens in Anacephalaiofi , pag. 133
t&Tv ra Soy/xctTK , jusra Je i? «v^tf 'JEAAjjva
#pa<p#cnv hXvitytos &rzi t»* ^qvwv NctS^c Sovocrog (£ TJJVTafy 'lxSoticov #!%(*% he* <n&, Sa maritanifmus cr Samaritan Hujus orige a Judaifmo deduckur 5 qmetfe$arum apud Grat cos divortiis O* eaxum decretis ac dogmatih antiquior eft. Nam e finu Judaifmi prodi circa Nakuchodonozjoris O* Judaicae capHvi tat is tempora. Epiphanium ex hoc loco Chrc nici noitri illam opinionem mutua.tum efl conjicit CLVogelfangius in Excrcit. Theoty pag. 121. Secutus eft nunc errorem Epiphani: vel defcripfit potius Damafcenus in libro d
Hat
DE SAMARITANIS. 6/ \
Haerefibtis. Alterum eft, quod de novis Sa- mariae colonis loquentes 5 lolos Perfas me- morcnt. Ita etiam tempore Antiochi Epipha- nis , ut rabiem ejus efFugerent , dixerunt fe &niwt TlzfiiTuv ^ M»j<J«V 5 Perfarum cr Me- doYum colonos. Jofeph. Antiq. Jud. xil. 7. Qui& Cutham, undeCuthaei DWJM3 di- &l funt> efle tdxvv nvd ft m&fAQv bfHi^iSi% locum & fluvium in Per fide fcribit lib. ix* Ant. 14. Atqui in Chaldaea duas urbes, no« mine Cuthae cJ> ji=^di&as,fui{le novimus* nonlongea'Babele: quare, qiium Cuthamox cum Babele in Sacro Codice jungatur , altera- tram ex iis innui probabile eft : quumque faepc Babylonia fub Imperio Perfarum fuerit 9 hinc urbs Perficadici potuit,non autem Perfidis.Te- ftimdnium de Cuthaex Geographo Arabe ex- hibuit Vir in his liter is fummus, Thomas Hyde* . in reconditae eruditionis opere de Relig. Vet* Perf. p, 80. Et p. 7p- oftendit nobilem fuiffe urbem Cutham 5 quod erederetur natale fo- lum Abrahami Patriarcha.c fuifle, Pag. au- tem 39 etiam fluvios nomine Cuthi di&os memorat : quod & Jofephus fcripfit. Ab ifta ergo Cutha , celebri Chaldaeae urbe 5 prope Babelem fita , di&i font Cuthaei &
crrvo
XXVIII. Quod &z Corah, quem mo- j.xxviit. Carw yocat fcri- pe corah, z pt©r
re Orientalium vjj
68 D I S SE R T A T I O V I L
adfafi- ptor Chronici -Samaritanici , Cap, i. narrat, mamGe- fapit traditiones Mohammedicas. Uc enim henme <je jpfo n0minc nil dicam , quod non Corah
manjione detrufo.
nip
id fcribitur Num. 16. 1. fed
y 5 uti
uji/^* Carun pronunciat , . uti in Alcorana fieri folet, quod omnes imitantur Mohamme- dani , nee quod ujj^ — ^ ^ C^> Patrue- lis Aharonis appelletur 5 eadem phrafi qua hi uti folent , hoc mihi ex traditionibus Orientalibus hauftum videtur * quod di- cat ilium defcendiffe oU*JJ ^^JLJl^l ad manftonem infimam Gehennae, Novi e- quidem Judaeos ipfos, praeeunte Talmudey infernum in manfiones feptem D^VD HIOISP diftinguere , & in earum numero feptimam ef- fe eamque infimam quae fVnnn jHX terra infima iis nuncupatur , quamque GraecirapS- fiov appellarunt. At ilium locum Judaei non adfignant Coracho , fed manfionem tertiam. Verum Mohammedani funt , qui manfionem infimam Gehennae iftiufmodi hypocritis adfi- gnant , quales Korach cum fuis erant. Vide Swat am iv. Comm, 144. Juvat exmanufcri- pta hiftoria Prophetarum Keffaei , & nomina harum 7 manfionum 5 & illos quibus deftina- tae funt ( quamvis in iis omnes non conve- rsant ) exponere. Prima manfio appellatur ^^ Gehenna , deftinata ^txSra)! <J^ iis inter Mohammedanos 3 qui gravium pec-
cato°
DE SAMARITAN IS, 69
catortim rei funt. 11. o^ Laday m qua erunt cultores idolorum. CI. Hottingerus in Append. 11. ad Grammat. Cbaldaeo-Syriacam^ pag. 190. haec enarraturus , male fecundum hoc inferni receptaculum vocat y.^A^=_31) quae vox graviora peccata fonat, 3c ad prae- cedentia pertinet. 11 1. aJaazOl Alhotma Gogo & Magogo , & qui ipfis fimiles func. iv. ^-SoaJJ Alfair, Satanarum locus, v. j**** Sacar , eorum qui preces & eleemofynas ne- gligunr.vi. jv^sxatxJ) Albazjim, Judaeorum , Chriftianorum & Magorum. vii. &zJ^-~q-)\ Alhaviat , hypocritarum , qui externe religio- nem veram profitentur , intus pietate vacui. Hinc puto liquere cur Carun ad feptimam Inferni manfionem ablegetur. Qui autem le- gere vult Hiftoriam Caruni , ^ti a Moham- medanis traditur , confulat CI. Gentii notas ad Guliftan , ad pag. 54. & CI. Herbelotii Bi- bliothecam Qrientalem, ad hanc vocem. E- go folum hocEpigramrnaPerficumexM. S.to Buftan Scheich Sadi adponam , in quo men- tio diyitiarum Caruni.
kAs . 'C—s \ :i
:\j • pJ
.u
E 3'
yo DJSSERTATIO VII.
i^J^J^ (&tec\* ^j^VJi ^rv;
ijj> i^ac
i/T
;o &3:\i)
/,.<r- — n> 4>M— *3
D/#/> aliquando ftultus in Perjia
Ad Couroem : O haeres regni # Sjam
# ( Sjam fuit fextus Rex Perfiae 9 qu vulgo t>^4^ Sjamfchid dicitui «3^ &W vetcri lingua Perfica fo- km fignificat.)
Siquidem penes Sjamum manftjfent regnun
CT folium, Quomodo ad te tiara regia , O* thronus •
perveniffem} Etiamfi divitias Carunis in manu haberes. Nihil maneret ex its , nifi quod alii.
das.
XXIX, Hifloria Bileami tarn ar&e con- D7aftu<&)ung&w cum narratione fcortationis , cujuj confdtoBt- fe reos fecere Ifraelitae cum puellis Moabi- tlejs, ut, licet Num. 25. 1. non dicatur hoc confilium a Bileamo Moabitis datum effe , fa- cile tamen'conjicipoflet. At clare id ipfum dicitur a Mofe Num.y r. 16. de iftis puellis loquente, Nonne iftae funt quae deceperunt I- fraelitas adfuggejlionem Bileami 9 DI^?3 13*13 r Et clariffime , Apoc. 2.14, "Oii^i^is ixil
lit
5.XXIX.
learnt»
DE SAMARITANIS. JT
'*iv Btf A#* fbkKsh crxdviahov ivumov r v7«V 'io-gj^A Qxytfv etJcohoQvTDc f&jj aflfvsuVaj. Sa~ maritani noftri fufius totant illam hiftoriam narrant5 "& confilium a Bileamo datum^, ica in probabile fie Hon aiiter ab ipfo datum fuif- fe. Res eo redit. Bileamqs 5 quum fruftra imprecationibus tentaffet nocere populolffae- litico , tandem Moabitas ita fere alloquitur : Rogatis me, qua ratione hunc.populum fit* perare, aut finibus veftris arcere, poflitis. Vi- detis id me fruftra per vota & diras tentafle. Fruftra vos quoque eritis , qui vi aut dolo hanc gentem deleri , vel vinci , pofle cxiftimatis : Stat enim pro illis Detis & Angeli. Quam- din autem Deus iisfavet, afiumeft de omni- bus inimicis qui illorum perniciem meditan- tur. Quod fi hoc fieri poflit 5 ut Ifraelitac in peccatum inducerentur 5 tunc Deus eorum, qui San&us eft , & peccatores odio habet , il- los defendere nollet , & fie , auxilio Divi- no deftituti, facile fuperarentur. Haecmihi unica & aptiffima via judicatur 5 qua poffent vobis fubjici. Quod fi porro rogetis , in quae peccata maxime proclives fiht eorum animi, Idololatria eft & fcortatio. Adutramque al- lici debent. Seligite formofiffimas ex puellis veftris 9 & mittite ad caftra Ifraelitarum die Sabbathi , quo feriantur & in otio funt 5 ut animos eorum capiant > nee corporis fui ufum E 4 con-
Jl DISSERTATIQ VII. concedant antequam (amoris teftandi gratia) ex cibis idolothytis , quosmanu gerent, ede- rint , aut Deos earum coluerint. Ipft Regis filia5 (confer Num. 25. 14*15.) curruvecta, qui celeritate vcntos aequet , praeccdens ad Tabernaculumtendat, & Ducem Ifraelitarum allicere conetur^ quo in errorem indudo re- liqui facilius feducentur. Huic confilio ob- temperarunt Moabitae : quod nifi illam hifto- nam 'ex Chronico noftro Samaritano jam exhi- buiflet CI.Hottingerus in Smegmate Orient ali fag. 446. earn hie inferere potuiflem. Jofe- phus eodem fere modo rem narrat- unde ex antiqua, &communi, traditione videtur hau- fta. Itailk, Amiq.lib.iv c.6. Balaamum induck loquentem. To $i KG^lm yh®. .
*m xt afofj Tig cutU TPu^Koy^ ZfeQfci- p«g." UfivQia yy \9y ^ T£ fa* ^ftV $ni ircwiig km* % pqjlv jar * «J^ ^^ WW sra'V lA^ri/ , w|>' f £ imhoirn nuv- 71?. ' ^pitim J'awnic oAiyx. n£ £ ^Y oA/-
<nv cRriqJGu t i7r»yxyovlm cuimtf tus /3**- Gttf^ 'T^sft ? ei vhlw hoc &&? $&%»v xoupiy^ koc? avTw nfa'vw mfym , w^oil' *v
D E SAMARITAN IS. 73
hngsntSj nip^oni tskyfiov iovpivou; $ cyK&tvaiv Sgpmmfx X] JtopzvQig ovietvcy ivTs vzccncu?
'vifjwg K* *riv jnsrxg mutzT? $4(x5{uqv TtfAxv jsay ' cm} MaJi&viloov y^ MuaGflwv dQwrnv, e,Ov- -reus ydy obvivtf tcv tyeiv dg}i(r%rt$wi . Hebraeox rum genus nunquam plane interibit, nee hello nee pefie y nee fame , nee ullo alio cafu. Deus enim cur am illorum habet , eofque fervat , ne clades aliqua its obveniat , qua omnes delerentur* In- ternum tamen quaedam non poterunt vitariy qui- bus ad breve tempus adflitti 9 mox magtsquam ante jlorebunt , cajiigatione ejufmodi ad fanita- tern revocati, Quapropter fi brevem viUoriam de illis reportare vultis , hoc confilio voti com- potes effici am. Fili as formojijfimas 5 quaepul- criiudine fua mentes eorum expugnare pojfunt > quantum fieri potefl cultas & ornatas mittite 5 ut circum cafira eorum obverffntur , O* juve- nibus complexes expeteniibus faciles fe praeheam^ ubi vero cupidine captos viderint , fubito fw gam pmulent : rogatae vero , ut maneant 9 non annuant) nift perfuafis y ut reliBis patriis U gi- bus O* xultn Dei9 a quo eas acceperant ? T)eos E 5 Mi*
74 BISSERTATld VII.
Midianitarum <r Moabitarum colam. It, enim Deum fibi irattm reddent. Conferamu: cum hifce jofephi Philoncm , /^r^o^ i.de vi- ta Mofts, cujus hacc verba font, de confilk BileamL 'BSwg yip 'ZSgptoi; plav o Joy dhcS- 9rm^G%>vopi*v, $0 ' hayntvt % uzoXotci<XA fAzye&As x*x£y ^jg ptigov Kotwv oitriGfav «-
fje*f- Ji'07 3<«p 5 #*zsy , &j tj^ag/oi yuvaT- Kt$i to ^oscnAgv 3 2ij^tpl|ror^ Try otyiy Irgpay, *Av*7f J' s/JgyJ ^u<*&oy ivdAcal^ j yvvcw&g iv- po;$<V -raft h mgM&&*&?&$ Uv Shrgi- 4>W pM%.(Hh & Sv}fAQ<niv{v , dyMfftvffWTcti Wv f€0T»TK r dvltmxhw. 'T^yijUof J* «J- t*&, f*rf iw>V i/l#if%gfl9rq Toft fy\g<n w 4p$v. 'O ^?p uTiKKrfjLos i3zmvl£w <mg opjuaV
X*X*li$*Qi Je T*tt SfafypicHg sTrcyfl' vlsrojug- &£<n Jg5?y ts ^ awV^y ttj oV Jg w *t« 2^5- Ktipevoviegtwv Myilca $pr*4kjtitl <rig t 3W w $$& a\&ty[Aivaiv , * &S/4K fcifr QfMhiou;
ftotf m' mtT&ce, , ptlaGuXii v Jg itpfayg avkf iyd. ^ Ulvg Jg poi <rfg jBi&& fxtioiQoK^g yi- votT dv >flSY}K@*7 nv fyfy'erpg jutla<r%2iv T«Ty '«W" timiSv 7T ^ >tf7»ir ,' «$■ ciyx,K{Aot,<n £ godvoig $70% *$ityvpctm Shhhg^ £ J' *Tf
%o(fjy(mc Mh *tletirci9 HfayMwpb& tit
to*
■
DE SAMARITANIS. 75
Aoj4(TWo\ #8ai^ v^n?ggw« to~? <r£2&it1q pi- vots way f <*<$&<; $ nccOxs i£ A©*». Confcius enim Bileamus , unlearn viam ad expugnationem He- braeorum ejfe peccatum 9 fc. ft impotenti male libidinis lentarentur > per tioluptatem inefcat9s conatus eft ad gravlfftmum fcdus pertrahere, Sunt , inquit , in regno tuo , 0 Rex , mulieres quae forma reliquis praeftant. Nulla autem re vir facilius capitur , mam pulcritudine mulierum* Si harum pulcherrimas permiferis ob quaejlum vulgar e corpora fua9 facile capient juvemutem hoftilem. Sed praemonendae funt , ne rogatae ftatim ufum corporis fui concedant : haec enim fitta tergiverfatio magis accendet & incitabit eorum depderium^ at que obtorto quafi collo per- trafti a fits libidinibus 5 nihil non patientur O* facient. Sic ubi amatorem ajfeBum vide» rit puella > ita Juperbe loquafur : non licet tibi habere mecum confuetudinem voluptatis^ nifi, ab- jurato ritu patrio 5 eadem mecum numina colas : nee ante credam te mutatum quam videam non abhorrere ab nojiris facris O* libationibus , quae in delubris nojiris peraguntur. Tummifer ille> his retibus captus , conditione accept a, (2* re* pulfa ratione monitrice imperata faciet , firms redditus [varum libidinum. Eadem fere tra- dunt Mohammedani , uti in Keflaeo videre eft. Meminit &'au&or Chronici , cap. 41. B~ brorum Bileami } e quibus gentes edoceri cu~
pie-
■7 6* DISSERTATIO VII. piebant, quavfalfraelitaeperdipoflent. Que rum librorum Orientales iaepe meminerunt ex ilhsmagos, qui Chriftum infantem adc rarunt, didicifc adventum Meffiaerati. Vi ' de CJ.Hyde de Reltg.Vet. Perf.cap.^i. &Her betonmn m Biblmbaa Orientdi pag. 528. f . xxxt 'X X X. Curiofe folent iriquirere ludaei In
S£i, JJgg* Hm deconverfioneaquirum Ac euaeJe. ¥^\ m <angJ«nem agunt , num ea per Mo- fen, aut Mofen & Aaronem fimul , perada. & diverge aquae a fingulis percuffae fint. A- barbanel jubet nos attendere ad Exod. c.vn v. 17.18 . & conferre cum v; 19. priQr vet/ fiis defenbit partes Mofis, qui extenfo bacu-
3W?f erat aiuas *wn /*»«« , i.
e. Mi], folas } aliarum enim non fit men- m Ita habent verba Mofis ex mandate Dei • 7 Wp™***» virgahac , quae in man» meA ejt, aquam fiuminis (male quidam hanc vo- cem n^Vper rrw» & hie & alibi transfe- runt, nam & Nilus & Tigris , maxima flu- mina, ita appellantur Amos 8. 8. Ban 12 < ) & vertentur in fimguinem. Pifies quoquelui Jwn mfiumme morientur, cr compmrefcent «quae, ^affligenturAegyptii bibenies aLm Jummu At, quae fequuntur , partes A a- nam videntur defcribere, qui non Nilum, led rehquas aquas Aegypti , in fimguinem con- wrteret. Dixit quoqw Deus ad Mofen: die
Aba,-
BE SAMMITANIS, J J
Aharoni ; Tolfy virgam Tuam & extende ma- num [nam fuper aquas Aegjpti & fuper fin- vios eorum <T rivos ac p dudes & omnes con- mgationes aquarum 5 ut vertantur in fangui- mm , & fit cruor in tota terra Aegjpti 1 & mox de xitroque v. 20. Feceruntque Mofes cr Aharon , ficut Deus praeceperat. R. Tanchum tamen, in Schemoth Rabba , & Rafchi, pu~ tant Mofen ipfum virga Nilum non ferliife, ne videretur ingratus in fluvium , qui fe in- fantem exceperat. Samaritani noftri favent illis qui Nilum a Mofe percufium volunt t quum Jofuam, cap. 7. ita introducunt allo- quentem dcfun&um Mofen <3-vd' <J^^ W &iL^as> O Tu , qui jugulajii Nilum baculo tuo, Eleganter Arabes jugulari liquores di- cunt , qjuum inficiuntur , aut aliis rebus ine- ptis mifcentur. Sic & Latini, de quibus e- gi in D^rJ. fecunda de NummisVeter . Hebr. pag.18. Hoc addam 3 in Lexico Zjeuhari legi &£>•■ y9 c— >5 /^&J5 <^Sx$ Jugulavi mm , id eft , mifcui Mud. Eadem plirafis J^5i Jai Jugular e Nilum Cap. 29. hujus Chronici reperitur 5 ubi tamen Scaliger in fuo exemplari fubftituendum judicabat && per- putere, quae locutio magis obvia eft. Ego nihil muto.
XXXI. Infignis locus eft , Jof 9. 3 . ubi J. XXXI Sacer fcriptor enarraturus dolum Gjbeqnita-1*.*/*
turn»
* 78 ^ISSERTATIO VII. Gibeonha- mm, quo Jofuam aggreffi funt , ut fall rum. fuae confulerent , ita incipit W^y $»
mm mrv my ^mn na vo m id^i no-pa non dj win ; ^
J& mcolae Gibeonis audiverunt quodcunque%
fua fecerat Hierichunti <£r> Ai : Et til* etw
s fraudulenter egerunt , CT profeUi funt , cr.
Torquent interpretes hae voces TXQT\ QJ
illietiam, &, ut Eruditiffimi Mafii verbis u
tar ad hunc locum, quorfum JpeBet compare
tio ilia quae m voculae etiam continetur. Ne
que enim nuper aliquorum hwinum dolus at
que aftus eft commemoratus , cum quo ifi
Gabaonitarum confer atur. Et Talmudici qui
dem , quorum opinionem , mmis profetto ton
ge repetitam, refert R. Salomon, put am ham
Gabaonitarum fraudem veluti talwnem ejfe il
lius qua uft olim faerant filii Jacob ad oppru
mendos Sichemitas , Gabaonitarum gentiles. Ai
poft pauca hunc loco fenfum dat; quum fu-
perioribus verficulis expofitae edent regulo-
rum per Chananaeam confultationes , confpi-
rationefque, neque Gabaonitas fihi defuifle,
fed tllos etiam, Hon W > fe oppofuiffe Ifraeli-
tis, non quidem vi, fed aftu & prudentia. Quae
mihi videnturfufficeread hujus loci explicatio-
nem. Sed, quod aliqu is primo intuitu con-
Jicere poflet ex hoc loco & fufpicari , ac fi
ipfi Ifraelitaeolimfimilidolo ufifiuffent, quo
hie
- .DE SAMARITAN!! 79 lie utuntur Gabaonitae , & qua propter di- rt poflet, Etiam illi, fcilicet, uci ante ipfi [fraelitae, eundem dolum adhibuerunt, id Sa- piaritani.aperte harrant in Chronico fuo5 uti veram hiftoriam. Exploratores nempe Hie- richuntcm miffos fimulafle fe venifle e Id- cis longinquis &c. Et id poftea Gibeonitas imitatos ftufle fcribunt. Integrum illud caput 13. ex Chronico noflro Latine tantum da* bo , ( omiffis obfervationibus Criticis circa textum ipfum ejufque emendationem ) & A- rabica omittam 5 nelongior fim. ItaArabice
mcipit. (^^**?3FW t> y CK>. Pf»j& &****
U)
(j*a*,kx,)j2£l\J) Quum audiviffet Jofua fih Nun Cananaeos coliigere exercitum & Gigan- tes convenire 5 mifit exploratores^ viros fapientes^ prudentesy fortes & religiofos y ut luftrarent exercitum hojitlem & Hienchuntem ( \-=sz\ Hj^. } verfus tender ent , & in numerum eorum 5 qui in ea erant , & illorum , qui fe iis adjunxe- r*nt9 inquirerent 5 qmhus peraBis reverteren- iur cr ipfi quod res erat 5 fignifcarent. Vale~ dixerunt itaque exploratores exercitui^ €rim~ plorato Dei praeftdio profe&i funt, fed mutate habitu fuo perinde ac ft e locislonge diffuisve* nijfcnt. Callebant etiam omnes Ungues, qua- rum in cafiris hojlilihus ufus erat 9 & coepe- runt fiere (ubi ad hops pervenerant.) Hiver®
qunm
§0 DISSERTATIO VII. quum illos de flat u fuo interrogarunt , hoc re* fponfum ab exploratoribus , tulemnt. Nos lit- mus ex populis Orientalibus , ( lJ^&J) ^Jjt) q^c quafi dicerent ex Saracenis : nihil enim aliud notat vox Saracenorum quam populos Orien- tates, licet valgus cos a Sara didos autumct ) o* mdiverunt focii noftri gtfta hujus magnae gentis * cui in defer to quadraginta anni exafti funt fine duce ullo auiviatico. Porro nunciatum efl coe- tui noflro ejfc iis Dominum , quern ajunt ejfe Regem coelorum Cr terrae 5 & pojfidendam iis dediffe noflram O* veflram regionem. Qua- rum rerum , ad nos delatarum, veritatem ut ex- ploraremus, cr certiores eos facer emus 5 focii noftri nos miferunt. Quare profetti fumus ad vos e loco renioto , & vos adhuc in negotiis veftris eflis occupati. Gentis illius caftra nos intravimus , o* deprehendimus illam perple- xam er vagabundam per defertum, Crrever- tentem (faepe ad ea loca a quibus erat digref Ja9 id eft, oberrantem.) Erat autem fecretum eorum^ quod inter ipfos erat, Deumeorum Us iratum ejfe , nee ultra duos viros ex iis t err am illam ejfe ingrejfuros : quo bono nuncio percepto latti €r gaudentes fumus r ever ft. jit illo tem- pore cognovimus ea , quae fecerant Sihoni cr I Ogo , cr fojfeffionibus O* terris eorum cr Re- gtbus Moab-y qnomodo cap t was abduxerint mu- heresy quomodo infantes , O* gUrientur fe ve- flram
£>E SAMARITANI S. 8r
"am regionem ,, CT deinceps noftram quoque traturos. Fejiinavimus itaque ut focios ne- ros de hac re certiores facer emus 9 at dum ad los proficifcimur \ de monte defcendentes ■', vix inlum a monte aberamus^ quumtres quatuor- ? virinos aggrediuntur CT finguli fmgidos e ibis capiunt. Hi nos fiiterunt coram Rege no- 7 (Jofoaminnuunt) qui Mo ft Prophetae in gnofnccefferat, CT vir fratmifericors , man- ems, *tf?o<wnA*»w , er fummae firtitu- wis $ cujus oratio frangere apta erat animos^ tins fermo cor da homwum fyndebat, & cu- \s increpatio mentes reddebat attonitas. Si~ mlatque ante ipfum conjliteramus , cognofcebat imina nofira €r familias Cr patriam^ Cr mpus quo exieramus , €r I oca per quae iter iftmeramus , denique a veritate non aberrabat i ullo verbo quod profirebat. Nos vero , prae letu, credidimus in eum XT Deum ejus. At le : Fides hujufmodi quam vos profitemihi tantumex metu) mihi pro vera non habetur. Tihil vobis meluendum eft. Abite, rediteCT kite unicuique cui occurretis , erfociisvejlris, t faluti fitae confidant t> namquifugerit^fer- abitury qui manferit , peribit. Intra hebdo- \adae fpatium ftabit mihi aqua Jordanis , O* 'aeccpit Dominus nojier 5 ut tranfeat populus us r nee erit arx quae claufa manebit coram lis 3 ubi fepties earn circumivmnt , fed cor- p rmt
82 DISSERX&TIO VII.
ruet murus ejus & peribum fuperftites , quoi in urbe invenient. Urbes Mae funt urbes no firae , pojfeffiones Mae pojfejfiones nojirae a Re ge coelorum & terrae (nobis adfignatae) cu jus creaturae 0° fervi omnes Reges funt. E haec quidem fumma efi eorum 5 quae ex ipj audivimus. Didicimus quoque nomen ei tk yofuae filii Nun > qui in fugam conjecit A malekflm , interfecit Sihonem , fubjngavit O gum j er Reges Midianitarum Cr Moabita rum perdidit. At Vae nobis ■ & vobis c omnibus qui fein ten am nofiram aut vejirai receperint. Sunt enim populi^ qui nulliusmt ferentur nee ullum fuperfiitem relinquum , fe terras aliorum occupant , nee pacem cum ult ineuni , nifi qui a nobis €r vobis diverfusjii Nos enim habentpro infydelibus , impiis , fu perbis cr rebellibus. Quod autem optimum en £r nobis cr vobis 5 quifque cum familia fua quanta peri poteji celeritate exeat e poffejfiom bus fuis^ ne poenitentia ducantur quum ea no\ proderit. Et perrexerunt illi\ equisveBi^O it a dixerunt unicuique obvio donee Hierichm tern devenirenty ubi agniti fuerunt O* quaefu ad necem. Confugerunt autem ad mulierem , cu nomen Rahaby nvtviontvlgjiobv 5 a-jij^AJJ, cu jus aedes erant prope murum arcis^ quae eduxi eos Crprotexit, Mi, qui eos quaerebat, ajfi verans eos ejfe reverfos. Eo tempore utrimqu
foe
DE SAMARITANIS. 83
foedus initum eft , quod , fiDeus O. M. urbem hanc Us traderet* ipfam fuperfiitem fore relin- quendam cum Us qui ex gmte ejus in ejus do- mo invenirentur. Et fltpulati funt Explorato- res, ut teBo domus fuae impomret fignum ali- quod 5 quod confptcere pofprnt 5 eo tempore quo cognofceret illos ad Urbem accedere^ at •, de il- lo quern de ejus familia extra aedes ojfenderem , fefe liber os ejfe a [anguine ejus dixerunt. Tune ednxit illos noUe 5 CF Deus falvos eos evadere voluit. Hi ad Exercitum reverfi nunciarunt Regi Cr Sacerdoti Cr coetui ip forum ea quae viderant cr quae Us acciderantj Cr quaecun- que mulier ilia in gratiam eorum fecerat. Qui- bus tota Congregatio refpondit , fe parcere velle mulieri 5 quemadmodum Mi cum ea conveneranu Et fama ejus per totum exercitum Jparfa eji f £r tot us coetus earn cognovit,
XXXI I, Vix quidpiam in Chronico no- S- XXXII. frro fufius tradkur , quambellum Jofuaecum D^eS^$- Rege Perfiae Scaubeco 5 quod undecim ca- /w^f. pitibus enarratur, quodque jam CI. Hottin- gerus in Hijioria Orient ali , pag.6c>) Cr feq* inde exhibuit : quo ledorem remittimus. 11- lud fragmentum , quod ibi Hebrai.ce citatutf ex, EBSttl tJITDJ "*SD Libro Chronico Sa- mantanorum fubjungi folet libro Juchafin , at non eft R. iybrahami Zacuthi , qui audor * ejus libri eft, fedR. Samuel» Schuliam , qui F z notas
$4« I>ISSERTATIO VII.
notas addidit. Duas tantum paginas in quar- to (uti vulgoloquunturBibliopegi, impiety & , quamvis ilium librum D'TVDH ^*Df Hebraice quaefiverim integrum , nondum ta- rnen reperire potui. , Non pnto tamen eun- dem efle cum noftro Chronica five libro Jo- fuae. Sunt plura Chronica inter Samaritanos > uti Abulfetachi & aliorum , e quibus ilia pe- ti potuerunt. Totam vero iilam Hiftoriam Schaubeci confi&am efle fatis apparet , ut alia taceam 3 ex ipfius Genealogia , collata cum rationetemporum. AitSchaubec, cap, yt* Pa£* I75» 0** f^—*>- G-> (&>j£> Lj) &JJ) s£=»^\_^ (_54>-J! gtjj q.> ^ ^ L^j ^t*AxJi ij^e te>.jy£*.' ^Xij EgofumSchan* hec 5 pins Hemam , filii Phut ^filii Cham , fi- lii Noachi , cui Dens benedixit , quum ex ar~. ca egrederetur. Erat itaque a Noacho quar- tos , uti & Eber , cui oportuit fuifle circiter coaevum Schaubecum. Ita enim pariter Ge- nealogia utriufque protendkur.
Noach.
I. Sem.
II. Arphaxad.
III. Scinch.
IV. Htber.
I. Cham.
II. Phut.
III. Hemam%
IV. Schaubec.
Heber autem ex hac vita deceiHt circa an- num
DE SAMARITANIS.
fc
num a raundo condito 2188, & Schaubec, qui fingitur Jofuae aequalis 5 quatuor faecu- lis poft vixit» Quod fi Jofuae 5 qui ovy%po- y®- Schaubeco ftatuitur, Genealogiam con- feramus cum ilia Scaubeci , ma jus difcrimen apparebit. Illam ita fere a Noacho dedudam damus, licet nonignoremus, dubiaquaedam mo veri de iis , qui Jofuae aetati proximi funt , quae hie excutere non vacat.
Noach. Sem.
jirphaxad.
Selach.
Heber.
Peleg.
Rehn.
Seraeh.
Nachor.
Terach.
Abraham,
Ifaac.
Jacob.
Jofepb.
Ephraim*
Beriha.
Rephach.
Refckepb.
Telacb.
F 3 t«t
DISSERTATIO VII.
Tachan. Ladan. Hammihud, Elifama. Nun, Jofua. Quis credat inter Noachum & Schaubectir tres folummodo, patrem5 avutn, proavurr intercedere, eofque tarn diu vixifle , contr ieges illorum temporum $ & inter Jofuam Schaubeco aequalem 5 & Noachum 5 tres 8 viglnti ? Adeone fummum Numen faveri generi Chami, cui maledixerat, ut tres e: ejus ftirpe oriundi vitam aequaliter produxe rint cum tribus & viginti Semi pofteris ? S vel ad hoc unum attenderent Samaritani , fa tis confpicerent fabulofum efle hoc Chroni con fuum 5 nee fidem mereri. Adde quot cap. 26. Schaubecum non Hemami , fee (Jjz^ Ravani^ filium appellent > quae que modo conciliari poffint , ipfi viderint. Ce terum altum apud orientales de hoc Schaube- co filentium eft. Mohammedani regem Per- fiae Jofuae aequalem faciunt </0^ Naudar* odavum in ferie Dynaftiae Pisdadaeorum : quamvis nuper ad me librum miferit cixl$#- *ov & cciihiwov Vir Celeberrimus , Jacobus JMeyeyus , Graccae & Exoticarum lingua- rum in Athenaeo Bremenfi Profeflbr dignif-
fimus,
DE 5AMARITANIS. 8/
fiffimus j in quo caput erat hoc titulo ^^S.
-g^j&i t>^c ^jJ^ &JJ O*. f^JH Oj~o
Hiftoria Prophetiae Jofuat fil. Nun^ tempore Mamsjeher. Fuit autem hie Rex Perfiae , cui Naudar fucceffit. Nee ipfum nomen Schau- bec norunt 9 fed affine c|y*&& Schaibec, qui filius fuit Toufchi , firlii Gingifchan cujus pofteri ad'huc in Transoxiana regione impe- rant.
XXXIII. Verum , quid illud eft 3 quod j.xxxill. Cap. 4 3 . lego de Samuele Propheta ? oA~=3 j z> &
<*V
L^fc k
ft*.
^==j}]^ -ac\AAA^5 F#/£ autem Samuel onus ex tribu Aaronh) Levita , Magus ^ Crvir infi- delis. Horrefco referens. Scilicet abeo tern- pore, quo a Judaeis fecefierunt Samaritani 9 & populus quidam hoc nomine a judaeis di- verfus efle coepit , folam Legem Mofis five Pentateuchum pro verbo Dei habentes , igno- miniofe tradueere reliquos Prophetas , qui a- liquo in honore erant , penes Judaeos, e re fua efle crediderunt. Eubgius > Epifcopus Alexandrinus , cui multum negotii fuit cum Samaritanis , tefte Photio , aliquos ex iis , prae- eunte Dofitheo , ££&&* * 9** vr&tpqruv , injurious in Prophetas Dei , jam fuo tempo- re, id eft, faeculo poft Chriftum fexto bb- fervavit. Quumque maxinii inter illos no- minis Samuel fuerit , mirum 'non eft (i den- F 2 tes
88 DI SSERTATIO VII.
tes illorum juxta cum aliis ejufdem claritatis fit expcrtus. Nam & Ezrae Scripturam ma- ledi&am in epiftolis fuis vocant. Quod eum dicunteffe ex tribu Aaronis, non debet intel- ligi , ac fi ex pofteris Aaronis , aut familia Sa- cerdotali ortum traxiffet, quad aperte negant facrae literae* fed ex eadem tribu , qua Aaron, Levi fcilicet. Ita etiam loquuntur Moham- medani de profapia Samuelis , ( quern J^^J Ifmoml vocant , & a quo Caicobadum Per- iiae Regem veri Dei cultum accepiffe fcri- bunt , . benignius de eo fentientes quam Sa- maritani) ilium oriundum ex tribu Mofis& Aaronis. Unde autem criminis magiae po- tiu's, quam alius cujufdam , rejum feceruntSa- muelem ? Credo, quod dicatur poft mor- tem fuam arte magica a muliere faga evoca- tus. Eodem illo capite magiae pentum quo- que faciunt, Pontificem 0U Lli ^ quern fin- gunt, quum jam 50 annos natus & lis ei de Sacerdotio mota eflet a filius Phineafi , popu- lum congregate <^W Siluntem , & ibi aedincafie u..w^^L.j Vuov Templum > ad in- ftar illiusquod in monte Garizim erat , quod- que a Jofua exftrudum olim ferunt, in quo cum fuis poftea facra fecit. Quo tempore primum Scliifma ortum dicunt inter ifraeli- ras, fie m Judaei, Elin fecuti, in Schilo fa- cra feccrint, & poll: Hierofolymis : alii vero
Jfrae-
DE SAMARITANIS. 89
Ifraelitae , i. e. Samaritani conftanter adhaefe- rint monti Garizim, &Sacerdotium in ftir- pe Phineafi continuaverint, uti in Uteris fuis nuperrimis gloriantur. Sequenti Capite 44. ex hoc fchifraate occafionem fumfifle Phili- ftaeos fingunt beilum inferendi Judaeis , qui jam minori numero erant , in quo area ca- pta eft, &c.
XXXIV. Juvat & Chronologica quae- §. XXXI Vr, dam ex Chronico noftro excerpere y & eo qui- E*™££ dem magis, quod ilia abeant in nonnullis ab f^olQm ratione temporum, quam habet Abulfetach ? ^/aj. recens fcriptor Chronici Samaritanici , quod ab antiquo illo eft diverfiffimum. Cap. 1 5. a mundo condito ufque ad tranfitum Jordanis annos 2794 effluxifle fcribunt, quod.jamno- tavit JlLScaliger in vafto dodiffimoque opere de Emend. Temper. Lib. y 11. pag,6z 5. quern vide. Judaei vero conftanter fcribunt tranfi- tum Jordanis contigiffe anno mundi 2488. Cap. 38. & 40. ab Adamo ufque ad finetn L.*b )\ XJS. temporum gratiae (quae dura- runt 160 annos) 5054 annos numerant : ab Adamo ad Alexandrum 3902 annos. At Jlluftris Scaliger & Hottingerus in Enneade Difp.pag.^j. fcribunt illos numerare 3930. Et hie verba -citat ex Chronico cap. 46. fed pro eo, quod legit 0+bM% 30, in meo co- dice eft v^D , 2, Abulfetach Alexandra F 5 a^- ,
90 DISSERTATIO VII.
adventum in Palaeftinam refert ad annum mon- th 4094. Ab Adamo ufque ad mortem Ha- dnani Jmperatoris annos numerant in Chro- nico noftro 4513. At Abulfetach 45^2. Cctcrum qui Chronologiam Samaritanorum ex Abulfetacho in compendium redaftam k- gefevtilt, i&atAtta Eruditomm Lipfcnfwm , T«m.*. Ann. 1*5,1. pag. l67 — 17h ubj mferta ilia eft ab Celeberrimo Viro , Eduardo Bernardo, in tabula exhibens fummamrerum Samaritanarum ab mundo condito ufque ad annum ( juxta aeram Samaritanam) 61 25 , qui convenit cutn anno epochae Chriftianae 1685. .. $.XXXV. XXXV. Videamus denique confenfum Tlt$ **m?tkmo™™ cumKaracis, cujus quaedam rumcum iPecm^ ^ exhibui : nunc ea junftim Samanta. cum aliis nonnullis hie traditurus ; le&ori- nit. bufque judicandum relinquens , unde hie con-
fenfus natus fit, &annonpro antiquitate do- flrinae Karaeorum hinc peti argumentum de- beat.
I. Samaritan! gaudent ita appelhri quad cuftodes, pn&lBS &c obfervatores Legis Mo-
faicae, (puAaxs? tit? xan» «73 v Vq^ov Muvrias ZfeTuiiuiv 5 uti Epiphanius loquitur, & Karaei D 'tOp , NojuixoJ, Luc. 10. 2 5. Klpan ,V?#3 Legis firiptae obfervatores.
II. Samaritani nullis traditionibus in negotio religionis locum concedunr. Epifi. 1. ad Sca-
lige-
DE SAMARITAN IS. 91
ligerum : Nos nihil faeimus , nifi juxta man- data Dei in Lege SanBa per manum Mofts fuper quern pax in aeternum fit. Judaei vero defermt quod dicit Dominm in Lege, Cr fa- ctum, qaemadm&dum dicunt iis fapientes O* feniores eorum. Karaei quoque , quos ita in- troduce CI.Trighndius, in Diatribe de Ka- raeis.pag. 1 18. Semunt Rabbanitae res nrnltas Mofi ejfe diftas in Sinai quae non /int compre- henfae in Lege fcripta^l. . At nos Scripturarii haec credimus neqmquam , fed tantum ea quae Deus benedittus praecepit Moft fdeli in domo faa i quaeque^ univerfa in Lege perfcripta ha- bemur.
1 1 1. Samaricani no£te Sabbathi ab confue- tudine uxoria abftinent. Epift. t . ad Scalig* Si interrogas de obfervati&ne Sabbathi , nos ob- fervamus Mud ficut dixit Dominus ( Exod. 16. 29.) Non cgredietur quifquam de loco fuo in die Sabbathi • & : ■requievit populus die feptimo: Sed in domo Dei orationis caufa laudes tantum Cr magnalia Dei cantantur , le- ftioque legis fanftae habetur : non enim faci- mu% in eo opus aliquod , cum mulienbus quo- que non dormimus , nee ignem accendimus. Ka- raei idemobfervant, 8c colligunt ex eo > quia dicitur Sabbathum e(Te fanaiticandum. Vide Cl.Trigland./.r.p. 133.
I V. Samaritani ignem non accendunt , nee
■ \ alunt
92 DISSERTATIO VII.
alunt Sabbatho. , Idem Karaci. Vide fupra
V. Samaritani Sabbatho non progrediun- tur extra .urban , auc jumento vehuntur, ted cunt tantum quo exercicia pietatis ducunt Epft. ad Anglos. Nos. turn (Sabbatho) baud egredimur ahquo-praeterquam ad Domnm Do- mtm orandi, caufa •,' ere. Karaei fimiliter. Ingland. /. c.p.i^,
v, VI Samaritani Pentecoften fupputant a die craftino Sabbathi. Scilicet praeceperat Deas manipulum ofFerri debere mrjDD mm cr4ina Sabbathi, & inde numeran- dos efle dies quinquaginta , qui inter Pafcha & Pentecoften efient interjedi. Quidamibi per Sabbathum intelligebant Sabbathum heb- domadae, fie ut nonnifi illo manipulus of- teu debeat , & inde numeratio dierum co inftitui. Alii vero, uti Rabbanitae inter Tu- daeos, per nX% diem feftum vel primum azymorum , quicunque tandem eflet, intelli- gum. Samaritani cum illis faciunt , qui Sab- bathum, proprie:ita dicuim , exfpedandum cedent , ut inde 50 dies ufque ad Pente- coften numerentur. Ita mentem fuam ex- pnmunt in Epift. ad Anglos. Naweramus qmaem 50 dies a craftino Sabbathi. quod fit ahqms ex 7 dtebm fefti az.jmomm , aduf- yuecrafinum Sabbathi feptirm pro foltnnitate
fefti
DE SAMARITANIS. 95 fefti mejfts 9 quando etiam \feftum . cehbvatur apud monum Garizjm juxta riium fefti azy- morum. Hand quaquam vero cum Judaeis ( Karaeos cxcepiife debuiffent ) Pemecoften compuiamus a craftino convocationis Vafchalis. Ita & in Epift. 1. ad Scdigerum. Numera- thus 50 dies pofiridie Sabbat hi 5 quod unum eft e 7 dicbus azjymorutn m . . . . fed jfudaei ms- weran't a craftino folermitatis Pafihalis. Con* fcntiunt hac quoque parte cum Samaritanis Karaei , uti videre eft in CI. Triglandio de Ka- raeis, pag.iS.&H* ubi argumentantur ex H demonftrativo in voce rDt^n, Sabbathum Jiebdomadale intclligendum efle.
VII. Samaritani in fefto tabernaculorum $?t? ignorant & malum citrium : ramofque illos, qui praecipiuntur Le vit. 23. 40. non manu geftandos, fed ad conftru&ionem ta- bernaculorum adhibendos putant. Epift. 1. ad Scalig. Facimus nobis tabernacula ,. ficut dixit Deus ( Lev. 23. 40. ) Et accipietis vobis die primo fru&um arboris fpeciofae , fpathas pal- marum , & ramos arboris denfae & falices tor- rentis. Atqucita in Epift. ad jlnglos. Ka- raei quoque in eadem fententia verfantur , quae fine dubio veriffima eft. Confer Nehem. 8. 15. Haecquaeftio inter Rabbanitas & Ka- raeos antiquiffima fuit. Vide CI. Trigland. p.
2i.de Karaeis.
VIIL
m
94 DISSERT. VII. DE SAMAR.
VIII. Samaritani Pafcha ma&ant occi- dente Sole. Videfupra, /?*£. 54. Ita & Ka- raei : vide CI. Trigland.p^. 27. •
Haec fpeciminis loco iufficient. CI. Hak- fpanius in Praef. Notar. ad Niz,z*4ckon Lip- manni pag. 249. & hoc notavit in Pentateu- cho Samaritanorum circa verba Dent. 25. 6". idem aflerere Sarnaritanos & Karaeos , & ju- bet conferri Lipmannum num. 143. &Selde- num cap. ult. dt faccejf. in bona defunttorHm.
VIII. DIS-
VIII.
DISSERTATIO
D E
RELIQ^UIIS
VETERIS LINGUAE
P E R S I C A E II
Pag. 97
VIII. DISSER T A T I O
D E
ElELIQU I I S
VETERIS LINGUAE
PERSICAE.
Amus Tibi 9 Ledof, reli- j#j# ^^ quias Veteris Linguae Perfi- mentum cae5quas nobis Scriptores an- kujusptf- tiqui confervarunt. Magnam-^rftww*ff' partem earum Gdherqs , ia Mithridate fuo , & Waferus , qui ilium notis illuftratum Tiguri, anno MDCX iterutn edidit, uti & Briflfonius » in libro de Regio Perfarum principatufa fingulari libello GtiilieJmusBurto- nus? ttadidcwnt j qui tamen 3 quod nee omnia G col-
^S DISSER.TATI.O VIII
coUegerint , nec ea illuftrare ex hodierno fet
mone Perfico tentaverint, nos ab hoc argu
mento revocare non potuerimt. Novi fane
quam periculofo & vafto pelago me commi
ferim, temiemque cymbam meam milletem
peftatibus, quas facile quifpiam excitabit cu
id volupe eft , objecerim , quum conje&ura
rneas ex hodierna lingua Perfica petitas fin
gulis fere vocabulis , quae explioo* adfcripfi
Verum non demonftrationes Mathematieas
non firmas & inconcuflas probationes , fe
conje&uras folum , me dare fateor $ quam
vis inter illas inveniri quafdam mihi perfu;
deam, quae certae videntur. Si quistamenfe
cus opi^etur nolim fuper ea re cum quoquar
rixarL Praeterquam quod de rebus ultiim
antiquitatis agens , quas tot faeculorum d<
curfus multis tenebris involvit 5 veniam ir
eonfecuturum efle fperare liceat , fi aberrav<
rim : ;. & veterem linguam Perficam ex hc
dierna^ motus eximia hujus linguae conftai
tia per nonnullarum vacum indubitata fpec
mina9 explicare eonatus fucrim. Adfpei
praeterea huic catatogo voces, quas pro Pe:
ficis non agnoverunt Veteres > quae tame
ita & fono & fignificatione quae iis attribu
tur, cum Perficis conveniunt, ut vix a rr
impetrare illarum omiffionem potuerim. Ci
id grave eric, titulos illos omittat , & men
miui
DE VET. LING. PERS. 99 mium dedifle amori linguae Perficae credit; quod plerumque accidit , quum diutius uni rei immoramur. Quod tamen non adeo o- mni ex parte verum efle deprehendec , quia juftam mihi fufpicionem natam efle,de origi- ne illarum vocum ex Perfia repetunda , faepe numero fated debeat. En Tibi harum vo- cum indicem.
A B I L T'A C A.
II. Ita Perfae veteres memoum appella- §t n Ahiim bant, tefte Hefychio, cujus haec verba font, m*. . 'A&\ikk*9 pvipov*. 'Uifffai. Idem habet Varinus Phavorinus Gamers in Lexlco. An & apud alios inveniatur , nefcio. At forte fAv^m ibi nomen officii eft, & monitorem notat, ,quo fenfu venit apud Lycophronem, in Alexandra v.iqi. jSufpicor Hefychiumid legiffe apud Ctefiam inPerficis, autScripto- rem quendam , nunc deperditum , qui de Perfarum Rege, Artoxerxe Mnemone, tra- didit cognomen Mvupov®- Perfice fonare 'A- Gihr**». Didus autem fucrat antea Arto- xerxes Mnemon *Ag<nx*4 , uti Ctefias ejus medicus memoriae prodidit. An forte fcri- bendum, ,;A§<nK*v, pvfacva, nfy<r«iy Quid yero hoc vocis fit, ex hodierna lingua Perfi- ca docere non poflum. Et quum vocabula G a P«re
100 DISSERTATIO VIII.
pure Graeca adeo miferis modis dilaniata & corrupta effe in Hefychio notum fit, quid de Perficis aliifque barbaris fadum credimus : Scilicet illud Magorum monitum non habue- runt ante oculas, ivlftwm (iagga^ ^ #%
A B O B A S.
«■Ill Abo* ***• ^0C nomen AdoHidis fuifle apuc
bas. ^^-Perfas conjiciunt Viriquidam eruditir conten-
nh, matu- dentes, verum abfque fide codicumautmani
rtiefruges* ^ typjs deferiptorum ita fcripfifle Hefychiurr
de tta di- *n LexiCO : 'A£w£qIs , o* *AJW? vni flf^o-wK
'&as <& At vulgaris ledio praefert ntfoxluv. Eftau-
Ar^Tij.^ tern Perfa tubs ad Euphratem fita. Stephanu:
<q£* *n>A. pag>6%6i n!p0Kj 7ii\tg fyhvxwg ttvc-
p« t« 'EvQgxTH j KSH ^apomms. To 'Efai
x$V, XIi%ml{&. Alii in illo Hefychii locc
HSftyaimi legunt. Sed, ut verum fatear, vul-
gata ledio non videtur temere rejicienda. Con
itat enim apud Aflyrios maximam olim venera-
tionem Adonidis viguifle, ex Macrobii tefti-
monio lib. 1. Saturnal.c.zi. &ipfum nomer
Abobae Afiyriacam magis originem fpira
quam Perficam. Ab'tb 313K enim Chal
daeis fpicatn, fruges maturas &, mefli idonea
notat , unde vel tyrones nomnt menfem Ni
fan Chaldaice K3'3N didum eflb , ut innu
mere
DE VET. LING. PERS. IOI
retur hordeum ea tempeftate niaturefcerc. Se- cundus enim azymorum dies, quo nianipulus offerebatur Deo , licentiam metendi hor- deum Ifraelitis concedebat. A qua meife alia erat meflis tritici , in feriora tempora inci- dens; quae fufius alias explicantur. Illudve*- ro D'3^ , etiam &313& Abouba ( quod pra- piusad 'AS«SaftVaccedivvelipfifEmumideft, fi attendamus Graecos Barbaris vocibus termina- tionem U? addere coufueviflfe , uti ]t3W J*mQm£s \XE$? Ai.e^voV , Annibal^ *Kw%*fi ) vide- tur pronunciatum, licet hoc pro calamo prae- cipue auletico & fiftula foleat ufurpari. Ex calamis autem five culmis fiftulas & tibias an- tiquitus confecerunt 5 uti vel ex Theocriti IdylLSt.v.iq. VitgWii Echga 1, & Serviiad hancnotis, liquere poteft, unde .calamus & avena apud Poetas pro tibia. Ne quis au- tem hunc morem folum apud Graecos &c Ro- manes, non in Oriente, obtinuifle ,fufpicetur , Euftathius , celeberrimus ille Homeri Inter- pres ad Iliad. 2. p#g. 1138. teftatur M^nlw mhmyja cujKqv t^vTccihcc^ivov^ & CI. Caftel- lus 70 K3QK jibouba proprie de fift'ula e* novarum frugum calamis confeBa vult intelli- gi. Adeoque jibouba K313& in vera & genuina fua notione idem quod MK, ca- lamum nempe, fignificare exiftimo , licet poft- ca N313R rrjagis pro calamoquo ludebatur? * G 3 qtiam
102 DISSERTATIO VIII. quam pro culmo , aut calamo ariftarum acci- pi confueverit. Quae cum ita fe habeant, <k 'a€»G*s apud Perfaeos maturam fegetem vel calarnos denotaverit , difquirendum re- ftat, qua ratione id notninis Adonidi dede- rint. Uno verbo dicam. Per Adonidem nihil nifi maturos calarnos five fegetem vete- res intellexerunt. Porphyrins diferte, citatus Eufebio, lib. in.c.xi. Praepar.EuangeL 'O is *ASoqvi$ iris ¥ tiM®* K<x$nuv biSopw ovp- €qKqv. Scholiaftes Theocriti diftin&ius con- venientiam inter ea , quae de Adonide & de fe- gete dicuntur, tradit ad Idyll, i ri. v. 48. li- cet alias fatis ilk jejunus annotator fit, fi cum ScholiaftisApollonii Rhodii aut Ariftophanis comparetur. Ita ilk. Aox« S\ 0 "Aimts pf- MdA e| rts^J Ttig&Qivp ***& , wV ^ m*% 'A- Qgoihy uv& £ m>y%cfy»$ei* K$\ <srOfspv/£s- «Sktj. Aijtetfi ^ <g£a £ 'AidniQ* 5 ^71 $ ^75" 5«va?v t| ju^Vak inviymv at raft dynccXcug tvs 'Acpfoilws , cJWsp ^ a/ T«fr dywhctis its Tlt£<rsQcvw. Tstq Jl 7» AeyifJJooir toistsv is** «AijflalV. "oZ* 0 "Aioovts ilyxv 6 <r7r& , 0 <r?re*-
g/f$i©- ?| |U?ir«4 C* 1« J* WMt VZ?° 'TO? c9rS"
£?$ 5 ^ e| f*?v^ €£« «Jot v 13 'A^pSim ,
Gdvxtnv ajuiev ol avfyu7Ai. Paulo aliter A- pollodorus , qui /. 1 1 1 . Bibliothecae Jovem conftituilfe. fcribit ut Adonis quatuor menfes
apud
DE VET.LING. PERS. 1 03
apud ipfum 5 quatuor apud Proferpinam , quatuor apud Venerem, quotannis mcraretur: at Adonidem quatuor illos menfes , quos a- ptid Jovem tranfigere debebat , etiam Veneri tribuiffe. Quod per Adonidem fegetem in- tellexerint , rnihi videtur etiam pofle colligi ex Hefychio, qui Lacones Adonidem Cere- rerem appellare ^ fi bene conjicio , fcribit. I- ta ille. K/e/? , *AJ«w. A**#w. Quod & Paufanias tradit lib. 1 1 u pag. 2 5 7. Quid ibl K/pif fit, nifi inde Latinum Ceres (*in<?mu* tato, quod faepe fieri fequentes paginae do- cebunt ) ductum fit , divinare nequeo. Et unde, precor, alias Romani fuumCVwhau- ferunt? Quare paium abeft , quin pro r?jv* W ri} <2 AufiijTwp i*»™ 5 uti alibi in Hefy- chio ad vocem *A£</p*> legitur , fubftituen- dum putem VLipg % ^, &c. nifi forte & ff- gvg & Kips Cereris nomen fuerit. Tantum enim tribuere non audeo conje&uris meis, quamvis eadem facilitate rnpv; inK/gif» quod ego vellem , mutari poffit quam Kljic in B* j«c, quod CLKuhnius faciendum exiftimatad lib. in. P^/*tf, pag.1^7- Sed & e I>>? «1* Ce- res alias derivari poffet r in C mutato , ut r*?@* , Cajtts, &c. Ceterum , dum in hoc argument© verfamur , & de nomine Telluris five Cereris ( quod idem eft Numen tefte Eu- rioide in Bacckv. 276. ) A^Twp hoc monen- G 4 dum
I04 DISSERT ATIO VII.L dum-duco. Male mihi vulgo poft "Sudan & alios eamvocemita explicari , quail pre r^rfwf diceretur , uti Salpw quafi yApw Nam A«w nomen Ccreris eft , uti patet e> Euripide in Helena v. i 3 59. Ariftophane ir Pluto ^B.z* /£.5. Theocrito IdylLj.v. 39 Sic & Gridius Proferpinam .Cereris filiarr vocat
"~i— raptam Deo'ida Divam. Adeoque^ multo redius A^^p comrade- quafi Ajj&? w<TH£y quarn pro Y^w? did exi- ftirno. EtymologicorHioftrum ineditum , Am V hw-rvj) 071 m^v liters rfv rxV ey* hi- %o& &1*outIw fyydi&i. Sed revertamur m Perfiam.
ius<
A B U R T A C E.
f.IV. A* IV. Edulii genus, quo Medi utebantur3
S^^f^» nafturtio> &granisma- dae tern*-11 A unici- Alexis, citatus AthenaeoW. in, c. 36".ut oftendat domeftica negligi, peregri- pa requiri , abyrtacarum, inquit , Audio & voluptate infanimus,
Suidas. . 'A€vpmx^9 iWt&^c* fiafix&wv 9
j fouZg hbkkw % ixj^m TW*W typi efyAcva'-
'h?3
DE VET. LING. PERS. I05
'£yi Se h» KWM$**t* MtmvSf^ rsvopct. Hefy- chius 'AGvfT<**w& ( legitur ea vox apud Athe- naeum /. 9. c. ) 6. ) § S^ppctm* ^ ip€*'pp*~ v* K*U<r&v(igon&. . Etymologici magniau- dor. 'ACupTOxij, |3*p6*piw' *n4fe*p»i cac
§fl Wv , a, mvoixzm. 'j4 ^er Perfis notat condim'entum ex fru<aibus minutim concifis: & ' <jLi 7*g. , its eft mains granata : unde conjiindim fie /ASgpTwW Anvcro potiffi- ■ mum ex his 'grahis confe&um , aut horum fapor praedominans fuerit , ex guftu melius quam ledione veterum judicari poflct. In vo- ce Kav^wA^-Suidas'AfiypTOiefct/ appellat Ipu'xw* £?«>«, &«eo., utvidetur, Phayorinus, comparatque cumCandylo, edtilio quod ex melle cafeo & lade conficitor , uti & ipfc & Hefychius fcrifait. Sic ut videatur pul- mentum fuiffe ex variis contufis ftudibus con- ftans :f hifi forte legendum fit x*pvW : & jca fyllaba pericrit ob praecedens w vel x#» Ita fit'A6op7*K*pux«» @pwf*tf, verACt;p7fl6xijpv- xwv : unde alia manus formavit 'AEvpTjoci? , IpJjcwy |3p* ju«. At ipvK«v plane hue non qua- drat. K^puxjj autem , (pro quo male apud Galen, in Gloffis M^ahn legi notavit Nun- ne%adPhrynichum fag. 69. ) eodem Suida " © 5 &..
Io6 DISSERTATIO VIIT.
& Hefychio auctore eft compofitum edulium exmultis rebus, & K«ejJ«« f Unt condimenta Sed alia & probabilior conjec^ura nobis fe often , (nam Mpu'xv eft ipfum ^- ^ eft in EtymoJog.magno in voce K«pwc<LW w, & 4«jp« -n m« OTAwnA?? e%tp*si«4 cv- yxitf^uov , ut idem ex *iif u , quod j^ s noftrum Etymologicon doce't) fi conferamus Audorem Etymologici Magni. ItailleKav- *»A, , |3p«M* £3 <$ pW®* £ pfav*, H&iHrKfwfri&n lie ti 'i^ffllm^j^ A*«. Et manu fcriptum Etymologicon noftrum KWw... /%«p«™ is, a&' j«&«*7®. A ^ A«t©^ tuttomumtgMm. 'af 3 d^rctxlui pam fyupx. Ubi videmus legendum ef- fe 'Aevfrntu,,, & pro V«sv & fy0lxw legi pofle ex collatis literarum veftigiis , «W» #>»/**, edttltum Perficum. An vero Nso- **p*9 quod eft tefte Hefychio tt^i mGvf faults, Perficum quoque fit, ignore
A C B A T A N A. $.V.Mh. V. UrbsregiaPerfarum, prius Aceflaea di-
* m Media quidem fita , at Regum Perficorum tempeftate hyberna fedes & habitaculum. Jpfa vox Perfica nos eo ducit, quae ex <J>) Ak_9 Dmimu9 Magnus , & <ylol_>i ^^»,
locus
DE VJET.LING. PER-S. IO/
locus cultus & incolis refertus (itaenini Lexi- ca Orientalia hanc vocem explicant, Turcica per [A u^j 0^> Arabice jb-+-*) nieo judiciocompofitaeft, nifi forte nata fitexfo- lo &\JLJ\ Aabadin , quae vox quia primum fuum A producit, Graecifque pronuntiam difficiiior, facile paflafuit irrepere aliam lite- ram. Per {3*(n*i# jwl^v etiam fine prolixiori titulo Regero Perfarum intelligi liquet vel ex Plutarcho in Apophthegm. & Ariftophane in Pluto i Att.i.fcz.
MiyotA & &*nte*six) ^rSrov nop*. ■ Ad quae verba Scholiaftes. To» «f tltytm Af-
velvet xzn&W **}(nw. Quarn Gentium O- ricntalium fuperbiam nos quoque agaofci- mvs , Imperatorem Turcarum appellantes ten <©200tttt igeer* In plurali effertur, utiSufa, Badra , Sec. Ita Aefchylus in Perils canity
Ol!n to xSm ni 'EttCwrotwv
KaJ\ <ri mthoui» > &c Quod vero prior Syllaba A\* nobis pronun- tietur , non fine auftoritate fit. Ctefias femper fcribit 'KyQ*wot%l& § A, tefte Epitomato- re Stephani de XJrbibus. Ptolomaeus *JU&*~ t*v*: licet non diffitear vulgo Ecbatana fcri- bi. Quiab Arabicoc^, AbczA, mifcuu Ecbatana derivant, ut notet muros ejus nrbis variis coloribusfuiffepiaos &diftinaos, im- - - nus
.
EOS DISSERTATIO "VIII. nus'mihi probant fententiam fuam , quod ur- Dis Perficae Etymologia ex Pcrfico potius quam Arabic© ferraone petenda fit , , nee ri <JU: Aba^a fans exprimat TO' 'ExGirn» , quippe 3 q«o ? 'E* plane abeft, & multo Jjo/fk neccflaria mutatio> quam in conjedura a no- bis propofita. Illuftris Scaligeri opinionem qui hoc vocabuluma Jfl'3 derivat, refUta- vit CLBochartus, inVhdeg.l.s,ix,c. i4.
A
C H A E M E N E S.
ll'VL aVI- Id eft» tog*** JMperamPerfice. Ita -g~ Ammzanus ,; », ,<, SJfa]limr. ^«
Perfam notat , ^ />^: undeperfae *^ 4jdemitntcjlcbm*mu Romanis
Uros m Acbaemeniis vallibusiffa fuit. atettas, Sylv. lib. v. 187. J
Alter Achaemenium fecludit Zeuamate Per- fen. Claudfan. de mpt. Honor. & Mariae v.zza M'fit Achaemenio quicquid de Timde Medus. s
In MS. S. quibufdam Lucani , qui lib. n.de
Faceflat ergo Etymologia Graecorum quo-
, rundam qlu ab Achaemene quodam Perfas
omnes Achacmenios di<3os fcribunt , uti Plato
tn
DE VET. Iv ING. PERS. 30^ in Alcibiade p. }i* &Hefychius, fcribens,
W 'Kxflirfpttw * n«p*^*f-j Et alii non'mi- nori errorea^a^v^didumefle RegemPer- farum putant»' quia a ^mr&jp wjtz} ex A- chaia oriundus fait , & ab eo patronymics s ornnes Perfas Achaemenidas.Ncc placet opinio Capelli, qui vocem Achaemenes refolvit in A- chas&c Menesj id eft, ipfo interprete , beU lator bonus. Nee magis aflenfum dare pof- fum fententiae CI. Bocharti in Canaan lib. i. cap. I. fcribentis {DTlK Achiman (ad ver- bum , quis frater mem ? ) Ipfo nomine figniji- cabatjibi neminem ejfe comparem. Idem po- tyit ejfe cognomen primi Regum Perjiae , quern Graeci meant Achaemenem, Erat enim* id elogium regio faftti dignnm O* Perfico fuper- cilw.
A C H A N A.
VII. Menfurae Perficae nomen,& juxta Eu- §. v 1 1 ftattiiumin OdyiT. 1 1 . xkm «V <*$ dxtrfyviQ Achana, «St? eOT«7»<ff*»VEruditus Scholiaftes Atiftopha- nis ad Acharn. A&. i.fc. W*g*l76; 'Ax*-
«V [AXpjvfti 'ApisuTgAjjj* *A^q< <JI tyomv stx
ffm
IIO DISSERTATIO VIII. 35ri tx$ fau^tou; &$\i$w. Hefychius, 'A^V
VeUi TIMS [AZV IlSf (HKC6 JAiT^t , $«V>f <fyu©- cJg Xi- 5Wf «V «V MTllifalo cw SJrKnlKTfAXS ol cRn *wV faunas ftoTH y ol «V fc*V $f^o^O'« Eft ,Achana menfurae farinaceae nomen apud Boeotos eodem tefte , unde forte nata opi- nio , id 3c apud Perfas menfurae genus eP • fe , quod quamvis ratio vocis patiatur , mi- nus credo , fed pro vafe aut cifta hanc vocem ufurpatam. Jta Pollux in Onom. lib. x. c. $6. Ol<xv [azv a/ *A;£#f vgu<nv gi7rjj 'Apis^asVij? , «-
v/Of ^gj ilw S-eeo&Kw Kigxv $tm xexA^Sitf vojui- £#<nv. Non dubito quin haec vox fit iplif- fima Perfica soUi* % Cbana 5 quae domum notat &quodvisz/4j fivereceptaculum, utiapud He- braeos iT3, Arabes l^>. Adeoquefigni- ficare poteft , & ciftam y in qua vidus repo- nitur y & menfuram. Lcve eft , quod op- poni poffeti Perfice Cbana did, non Acha- na. Quis enim ignorat Graecos a nomini- bus addidifle ab initio 9 quae & fine # non- nunquam efferebant, arijgpygw 'A^vjTsk , &- j/pim j oi&t>Q7ni,»\cc£(a¥9 dkatgw -cmihoi^ 5 «'-
fAfcvpoo) 5 clpxvpocoy 9#ja»Vurbs, #irau<r&, y.'Zf- <$os apud Ptolom. "Ajuapef©-*. Ab eadem voce Perfica forte derivantur xwjfc, xdwffov & ca- niftrum.
ACI-
DE VET. LING. PERS. Ill
ACIHACES.
V 1 1 1. Genus gladii vel haftae Perficae , §>. VOL quod & '&KimKW fcribitur (forte pro o 'Am- Minuets i#w , uti "tog»*©-' pro o aits®*) tefte aa- ftore Etymolog'xi magni & Suida in voce *&Kivu*nf. Herodotus Uh. vi I • c. 54. IlspaW* £/$<$* 1* elwvclv.tw zxKix<nv. Pollux On6- maft. L l.C 10. 'Axita'xJft negaWv -||i^iJioV
«n tw /wvpy cr€5<7>?P'TKlusyov* Ulpianus enar- rat. Orationis Demofthenicae contra Timo- / cratem fag. edit. uiursl.iCy. 'Axivaxig?, ovo/«oi |/cf)«? Ileptfix?. Hefychius etiam haftam fuif- fe fcribit. *Axm&x*$> Jo'pu IIsginKsV, |*<p©a> & Suidas. 'AxWxj^, ftiKgov Slyv tUgtm$$, Vide plura veterurn de acinace teftimonia a- pud Briflonium /#. 111.de regno Perfkrum, pag. 287. Perfis vox ^\^L^' Nasjonch ha- ftam notan bicufpidalem. Quod fi quis inde to 'Axiw'xq? fiefiere vellet , notare deberet vo- cakfi nominum barbarorum a Graecis & La- tinis faepe mutari, uti ex nominibus men- fium Perficorum , quae fuis locis huic difler- tationi infertafunt, liquet ;&fyllabas augeri, uti pro Pardous dixerunt Paradifus, Farfenk5 Parafanga , pro Jarmoch fluvio Palaeftinae» Hicramax. Porro obfervandum effet N ini- tiale faepe abjici: fie jirmdcha dixit Plinius
pro
112 DISSERTATIO VIII.
pro Narmalcha , ut rede1 Ammianus & alii. Sie aphta pro naphta quidam fcribunf : vide Salniafium inSolinum pag. i^z. Sic NaW- x@* ( Enochus ) Suidae , aliis J'A»v«x@. . M^vrpiv & JTV^ Naransj Perfis, at Latinis Aurantiamzh; Nc^5«AiT«f Agathiae , quiProcopio9E$6^Ai7<E^?,2 Jffaee.i^. & N«$9»g,'A&fgi}A, N*6JgjjA,ft».i j,i j'.Nar- gelPerficum, ^l&j*; 'A^pa^idolum pro Nisrochi Amnitae, populi , Euftathib & Dio- nyfio Periegetae , qui aliis Namnitae, & quae in hanc rem plura poflent recenferi , in quibus N initiate fublatum eft. Quod fi quis putet acinacem pro gladiolo potius quam hafta ac- cipi debere, ampledatur CI. Bocharti conje- fluram, qui Hieroz.oici lib. n. c. 8. vocem acinacis efle emollitam & detortam arbitratur ex Arabica .^yzpsXe*. Chins'] ar , quae ficam , cultrum, & pugionem notat. Perfae & in- ter Indos Malaei hoc vocabulum in linguam fuani derivarunt & Chanzjer pronuntiant. A t ni- mis fe deridendum tradit au#or Etymologici niagni, qui acinacem , vocem Perficam ab aw veldnk deducit. Me quod attinet, o mnia antiquorura loca , quibus mentionem acinacis fecerunt , non videntur ita expli- cari pofle, ut acinacem pro hafta accipia- mus : quare ( fi in hodierna lingua Perfica vox ei fimilis quaeri debeat) mallem ego aci- nacem
D E VET.LING.PERS. .1 1 J nacem derivare ab'C^'- Ahin% fermm^ quo nomine gladii, pugiones, haftae 5 & quidvis ferrcum aut ferro. armatum commode denomi- nantnr : unde facile fit 'Ax/** vd'A^iv* ( nam H , » in media voce Graeci exprimefe ne- queunt) & dein 'Amxkw.
A D E R.
*A<J?p. Nomen Maji menfis apud Perfas. §AxkAden Ita Burtonus , ex M. S, ferie menfium Perfico- rum, ad calcem- Me?*Aq? 2wnx|s#? Ptolomaei e BibliothecaLambethana, tradit. Et hodie apudPerfas ^) Ader menfis nomeri eft , qui & js$ & ^ -^^/ir.dicitur y quae voces /- pw» fignificant, cultum a Veteribus Perfis , vel ( uti ex Hamdalla CI. G olius in not. ad Al~ f
fragan.pag.tf. notat) Angelum, qui igni- bus & focis praeeft. Hunc ipfum l^eum Per- farum & Chaldaeorum innotuiiTe Judaeis fub nomine *1^D11X Adrammelech , id eft, c^SXo ^o! Ignis Dominus* five Deus, fufpi- cor. Cultus enim fitit hie Deus a Sepharvai- mitis , quos pro Perfiea aut Chaldaea gentc (qui populi ab omni aevo vw^ohecr^ai funt crediti) habendos efie videmur doceri z Reg. 17.31. Adde quod dicantur ibidem filios fuos igne combuffiffe , ut ea rationC/Adrammeie- chum colercnt. At quid eonvenientius , quani H fom-
II^ BISSERTATIoVIXL fummum ignem culm in ignepraeftitohono- rare ? Numen non mukum ab hoc diverfum , *pDJ# Anamelechum fuifle exiftimo : quod ab iifdem Sepharvaimitis cultum ibidem trad dunt Sacrae litctae. Perfiee autem c^5Xo L^c. iignificat Doloris Deum . five Dominum , qua nomine juftiffime appellatumefle ilium Deum , cui infantes comburereiitur , quiiibet facile perfpicit. Ego autem duos , Adrammelechum & Anammelechum , cum Molocho eofdem ef- k mihi perfuadeo. "Nam & Molochi cultus cum culm illis exhibito convenit, &nomen *pD fuadet maximum ilium ignem 9 Regem coeli, folem ptita , intelh'gendum. Scioquof- dam exiftimare filios Molocho facrandos po^ lius tranfiifle aut luftratos fuifle per ignem , quam combuftos y eo quod faepe dicatur in Sacris Uteris, quod filios fuos YY3Vn tranfin fecerint* * Yeriim videntur mihiSaeri fcripto- res fatis innuere , quid per TD#n intelle- (ftum velint : Nam e. g. Ezjech.i^ 7. fcribitur, filios fuos VT3JV1 trmftre fecerunt: atfquo- modo ? ut falvi evaderent ? Imo rV?DSO, ad confumptienem. Ita Ezech. 1 6, 2 1 . dicun- tur filios fuos immolate T3J/m , in tradu- Biorie 5 dum eos tranfire faciebant , per ignem. Et an non Achas, 2 Chron. 28. 3. traditnr filium igne combuffifle, quod 2 Jtej. 1 6. 3. di- citar, tranfmifit per ignem , uti & Jofephus
in-
N
DE VET. LING. PERS. XI£
intellexit lib. ix. 12. iJiov QhQK&tATwo? m£<$&< JJi-oa quidem CI. Spcncerus , fi Achas fi- Hum fuum revera contbuffit , Hizkias fiilus ci jfuccedere non potuiffet. Fateor , Ti facrae literae teftarentur Achafum omnes filioscom- bufliiie. Ac in uno loco tan turn filius me- moratur, in alio jWw, per quod omnes in- tclligi non debere hoc ipfum docet 5 quod Hizkias fuperfuerit. Deinde;loca funtparal- Ida , in quorum uno legitur traducere per ignem , altero , comburere , vel facrifica- fe : quae fatis oftendunt , qualjs traduSio in- telligatur, uti e. g. Jerem.j- ll> & Jerem. 32.35. Ex quo nequaquam licet conclude- re, quod pari modo, uti nos <ii TUJftl five traducere per ignem expl candum cenfemus per comburere, ita alii oi comburere per tradu- dionem interpretari poffint. Nam difpar eft earum phrafium ratio. Ta comburere £)Y)&, immoUre TVCfi , efmdere fangumm ftiorum fuorum > (vid. Jfera»-.?. 31. Eijchi 6. ii. Pfalm.io6. 37.) &c. habent tarn certamfi- gnificationem ', & neceflario mortem illius hominis , de quo id dicitor , inferunt , ut per traducere per ignem fimpliciter nequeant explicari. At ii traducere per ignem vel in i- gnem , BM3 , poteft commode, ■& debet, praeeunte Sucro Codice intelligide combuftio- ne. Sed e diverticulo in viam,
H 2. ALE-
i
II<S DI SSERTATIO VIII.
ALECTORIS.
§. x. Me- X. Ita corvum veteribus Perfis didum cf-
flms. fefcnbit audorEtymologici, vulgo Magni
, ; di&i. 'AteKww, n fyK «, isri Tiii Kzipoi-
*£* ■TSWoptw 6 fig £ xteKlpvovx hty>v tU
**''*«• nlpoif J«^c^ xs&xat. Hodie <S~J^~ WW eft Perfis j qui & e^ £J» , & >*!= £^=> , quaff corvum a- vem diceres (ita Perfae folent) unde >aphae- refi primae literae alachtir , «AeWp/y fieri potuic. Solent enim Graeci » initiate vo- cum faepeabjicere, uti &Et>9©- dicunt & x& *«*%<, «£xW«, & ««^i^w», «»3i»'Am», x«*5»}A<«, cuiKmt» & xxvbuviu, &c. Sic <*- /w dixere Latini a Graeco *»Vp@* , Qfci , un- guis a *,Wva©-. Etparimodo hie «A«xZfp pro x»?^»XTff dicere potuiflent: &pro«A«- aSu *AIxt»?, quodnomen ipfis erat notius « ufitauus. Fuit enim Ale&or , pater jphis , tdte Apollodoro, lib. m. Bibliotk & «As- t^u»» , GMus.
A MA-
BE VET. LING. PERS, II7
Deu
A M A N U S.
XJ.Daemonisftve Genii nomen apud Perfas. s.Xl.Ama. Strabo lib. z. meminit 'huxvx k 'AvavSe%™ -^ -Nomen risp<nK(av Aoupovooy. Ptito pro Aman legen- Jum efle <JC>) Aban^ p in /3 mutato 5 quod aepe fieri folere jam ante nos obfervatum eft in 'Ocibus,A£#vT/#) 'ApctvTloi) xxGqhoc 5 xcc^n- \Q9) ftv&Kot,) p\>9xyj&, fittf/Atil; , juypjt«ij| 5 j3g»^* , xs?a«k , fioicrKa 5 pxfKXj turma , tarfci, glomus* \lobus , promofeis , probofcis 5 &c. Quam fre- juentem utriufque literae permutationem Vir Eruditiffimus y Q. Septirnius Florens Chri- [tianus , in iVJtf w ^ Arijiephanis Pacem , /?. 545. ex antiqua literae /3 figuradeducit, quae proxime ad |w accedebat. Unde faepe una litera pro altera le&a eft. Ita Steuchus Eu- ^ubinus ex Theodoreto fcribit Samaritanos Deum appellare Meniame , quum Tneodo- retus habeat , xah£<rt SI x^ii HotfA&peTrcy 1$? la£l ; ju pro |3 legens & ffi cum 'laQ ma- le conjungens. Hoc autem A ban nomen eft Angeli, qui Socius eft Churdadi , & mend o&avo Perfico nomen dedit. At forte pof- fee ex Acman ( extrufo c ) vel V_iLo Ma- na (addito a, ab initio) aut LoLcL*. $ja- mana ablata prima litera p- ( qu^e nomina Dei fiint) repeti. Vir otAu^^W©-» Ju- lius Caefar B^lengerus, in Jwlogis ad Arno- ld z bium*
II 8 D I SSERTATIO VIIL hium, pag. 314. Omanum vel Amanumpu- tat efle DOwH 5 quae vox faepe in facrii literis ufurpatur , cjnum de exceifis agitur. uti Lev. 26. 30. Jef.17.%. Ita& Scaligerin Ca- tullum, &Becrnannus deOrig. Ling. Lat. vo- ce Achaemenes. Alii legunt 'O/xavos. Vide infra.
A N A I T I S.
5-.XII. a- XI I. Nomen Deae, quae olim a Perfis
mc°r colebatur & modo >Kmilig modo 'Av«*' di" nus Per/.' c*tur' ^utarchus in Artoxerxe pag. edit. Fa- cet, ris. 1025, T*?V 'Ap1lfxif@* TK$ bf 'ExQxru- vols 9 ijv 'Averni/ KUhXGiv. Strab& j lib. XI. 13
T& *Avaflt<$(&> £j TO T OVpGaJfACdV tytCtiV ltf>QV
Ifyvozcvm 'AjUOtvy ^ 'AvcevJpa t# n€£<nxwv Asw- feo v«v. Idem /. x 1 1 „ illam ab Armeniis quo- ape coli tradit : 'H <Jg Z>jAr7i? g^« srfAiy Z>?-
$%%trscv to /gpcv tv? 'A\)od7iS@* , Luvnip >L o! 'AppiviQi ciGovrcy. Qiiin & in Cappadocia templum Anaitidos fuiflTe narrat /. xv. £//>*. /.33. 4. quoque Jlnaith) & Agathias /. 1 1. 'Avuine* Perfae hodieque Venerem appellant ^aLj iVAd (quod Vir Dodiffimus Jo- hannes Gravius in ti;anflatione Perfae anonymi de Stglis male fcribit c>^L> Bahid ) & ])inc N^S 3 'Ayytfo , de qua re nullus dubito.
Ex
DE VET. L I NG, PE RS. Ill) ; Ex teftimonio Plutarchi , ftatim citato , li- quet eum 'Avorih cenfuifTe idem- numen cum Diana , quod tamen in dubiiuii vocavit in degantiflimis notis ad Compendium Stephani de Urbibus, Vir de re publica literaria opti- me meritus H. Berkelius fcribens pag. 374, An haec Anditis Cr Artemis Graeccmm no- tnina ftnt eomndem numinum ex antiquis non liquet , quanquam hoc Stldenus nulla veteriste- fiimonii aucioritattperwotus Sjntagm, 1 i.deDis Syrisftatuat. Jure enim itaftatuit CI. Seldenus 9 cujus fententiam firmant , licet ipfe ea nan proferat, verba Plutarchi , quae iaudavimus. Unde non video cur Stephanus corrigi de- beat , fcribens inUrbeZela - Armeniae feftum celebrari , Sacaea didum , 9Aflif*;A'^ pro quo CI. Berkelius fubftituit^vafn*, ita qui- dem perfuafus de veritate conjedurae fuae« ut ibidem fcribat : quanquam mult or urn inge- nia a veritate ftnt avtrfa , non putamus tamen aliquem pop inveniri I qui de hac emendatio- m vol dubitet. At quum 'Avafw & "fynfMS idem Numen fit , uti Pluiarchus teftatur 5 quidtii faipfit Stephanus 'A$yi(Ai£i& feftum celebrari , licet earn fub alio nomine 5 fc. A- naitidis celerent Zeilitae? Ita Herodotus Bac- chum& Dianam coli ab Aegyptiis, Jovem a Perfis , Philoftratus Venerem ab Indis tra- dunt, quamyisfub aliis nominibus cultoseos H 4 fcife
IZO DISSERTATIO VIII.
fuiffc conftet. Et Agathias /,n. antiquitus omnesDeos, quosGracci..colebant, abPer- fis cultos tradit, fed alia nomina illisDiisim- pofita fuifle. . Jta Dionyfiiis in ©g^y. s/.tfjo. -mvpoTniAQv fay coli fcribit in Icaro , infula finus Perfici, id eft, ApollinemvelDianam, quarn g&vpfljwAo» did Diodorus Hift. lib. v. tf.78. & Hefychius voce, 5&upesnfo*f, aliique tradiderunt. Strabo quoque Venerem a Per- fis coli /*. xv. memorat , & de Dianae culm apud Perfas plura extant vcterum teftimonia. Diodorus Siculus Hift. I. v. cap. 78. Dianam in Ephefoj'Ponto, Perfia & Creta din ver- fatam fuiflc , & a Perfis fingulari ratione il- lam ad fua ufque tempora cultam fcrifait. Pli- ' nius , lib. vi. cap. 27. Circuit (Eulaeus) arcem Suforum ac Dianae templum auguftijfi- m um Mis gentibus. Jofephus Antiq. fib. 12. C. E|. UoKiy bf Tvi mffflA ttAs'to) sy#<pifa$-
&h& Arrianus Lvii.de Exped. Alexandri meminit infulae in finu Perfico prope oftia Euphratis in qua Templum Dianae. Non defuerunt, qui & Caftabalis Templum Dia- nae Perficae fuiffe autumarent , decepti voce ntfiurictt , pro qua legerunt apud Strabonem i.xiiy mj>«x8V, uti notat Eruditiffimus Ga- le in anim. M Jamblichum de Mjjler. Ae- £)'pt.fe8:m. c.q. Jme itaque "Srephanus
feftum, t
D E VET. LING. PERS. 121
fcftum 9A^i(Ati(^ a Zelitis celebratum tra- didit. Alii tamea Anai'tida non Dianam fed Venerem appellant. Agathias Hifl. lib* n. p. 58. 'Awflti* ?W 'AtyoSlilw iwtev. Jta Clemens Alexandrinus in Protrept. meminit 'A^oiiw 'AvafW^j.-utijeftituitpro Tm v*i'f@* CI. Bulcngerus in Bctogis ad Arnob. pag. 272. in qiubus multa praeclara habet de rebus Perficis , qui 'Avorfw Venerem fuiflc ibidem adftruit, quod cum Perfico no- mine NawS t>*&\— * apprime convenit. Et crediderim nomen hoc reponendum ialMa- crobio* qui /. 1. Saturn, c.zi. apud Affyrios olim maximam viguifle venerationem Veneris Architidis fcribit. UbL legendum videtur Anaitidis. Hoc enim celeberrimum fuit Nu- men inter Orien tales, quod Babylone , Su- iis v Ecbatanis \ Badris , in Armenia, Sy- ria, Cappadocia & Lydia colebatur. Atquo- modo h'acc fibi conftant, dicet aliquis , quod nonnulli Anaitin eandem cum Venere, alii eandem cum Diana faciant. Optime juxta Mythologiam gentium. Eadem revera ilia Dea erat, quae & Diana & Luna & coele- ftis Venus dicebatur > de qua re videri pof- funt Illuftris Cupefus in Harpocrate,dc CI. Sel- denus de Dis Sjris Syntagm. 1 1. Appofitead hanc rem Apulejus Lunam inyocans l.xi. de afwQ 5 (<Juod opus u non afinum > aureum * H 5 dixe-
I2Z BISSERTATIO VIIL
dkerunt) Regina coeli , five Tu Ceres alma frugum parens originality quae repertu laetata phae vetnfiae glandis fir wo remoto pabulo , miti eommonjlrato cibo, nunc Eleufmiam* oh- bampercolis, feu tuCoeleftis Venus, yuaepri- murerum exordiis fexuum diver ft at em gene- rato amor* fociafli tr Mterna fibole humano genere propagato nunc circumfuo Paphi facra- rw eoleris : feu Fhaebi foror, quae partu fe~ rarum medelis lenientibus recreato populos tan- tos edmafti praeclarifque nunc veneraris delu- bris Ephefi, 8cc. Ubi eandem Deam , & LunamSc Venerem & Dianam facit. Quare veteres Graeci Numen illud Perficum Anaiti- dos, i.e. Veneris^ modo & Dianam mode Veneum dixerunt. Sed praeterea obfervari meretur Perfas veteres , fatente Herodoto, Venerem coeleftem appellate Mithram : >'y<n «fe hgcwty 'A^oSiTVi Cu xothixtn M/flj «ir. At- qui Mithra Luna eft 5 & pro ea a Perfis ha- fcetur: vide quae nos infra ad vocem Mi- thra. Ergo Anaitis & Diana & Venus coe- ieftis did potuit. Antequam Anaitida di- mittamus, hie locus adjidendus eft' ex Ti- maeo Platonis, inquomentio fitDeae, quae sjpud Aegyptios NtfiS dida fuerit & conve- niat cum Minerva Graecorum. IlQtem (lo- quitur de urbe Aegyptia , cqi nomen Sais, quaeque in Delta erat fita ) frVSfrMpVtev,
DE VET- LING. PERS. I 23
• catfV©- A<tyof, 'Affo»"*. Ex quo haec hau- fiflc vidctur Hefychius, N^, 'aV* mig 'AtyvifliQis. Quid fi dicamus NjjW efle Anai- tida ? Nomen certe idem eft , & exprimit Perficum <>?A-*. An a Perfis culms hu- jus Numinis ad Aegyptios manavit ? Certe plura in facris Aegyptiorum & Per&rum con- veniunt , ita ut cafui adfcribi omnia ne-
qucant.
A N A N P K A T U S.
XIII. Perficum Numen , cujus menti0-5-.xni.-rf- nern facit Strabo L%1. 'AvcwS&trov U^cny^v mndratus* boupoipt appellant: alii legunt- *Ap^Wwr: pro quo 'ApoQiotm eflelegendum fufpicabar, olo^J enim GeniumillumPerfisnotat,qui frugibtis praeeft, ut & illius qui animas ho- minum a corporibus fejungit. Quare affir- mare non aufim" cunvqua voce Perfica con- veniat. CI. Hyde ?Av»v fyomv putat e Graeco fermone explicandum efle, .&■ notare .Evirar tnm, \m ftatuam virilibus aliquando deftitu- tam modeftiae caufa , in Eximio fpere den- iig. vet. Perf cap.-}. p. 94.
AN*
124 DISSERTATIO VIII.
andrastadaransalanes. §,XlV.,4u. XIV. 'Avipa&SafcwmhMiiw Procopio /
t&t, u nomen digf atis eft aPud P«fc. ■ Puto' J "**"*" hoc nomen in dnas voces WpW«p & fc,_
«A«w dividi dcberc, fi quis ejus originem mdagareveJit. Nomina enim cum titulisfae- pe Graeci junxerunt, & pro una voce habue- runt , unde longa nomina Peru's efle exifti- marant. Ita Sagariftio apud Plautum in Perfa, AB.^.Sceni6. «. ' ,
Itafunt Per famm meres, longa nomina Comortivlicata half emus. 'AvfpWap , ipfum ut puto nomen dignita- tis ent, invito Procopio : ea enim in J«, a- pud Perfas & Turcas definunt , ut Abdar, Mehemandar, Kitabdar , Seraidar, Scherbe- dar, &c. ^jjl explicatur in Lexicis orien- talibus per Arabicum *-hw_> ■ & ■ Turci- cum o^-^-^j fignificat Tegmentum , & commendmpnem feriam. An inde cum af- Jxo ^o rliaumnt^.xswWpnonaufimaf- farmare. Nefcimus an re<3e feiptumfit, cor- rumpere enim folent librarii nomina pere"ri- na quae non intelligunt. 'Av«*i,w nomen prppnum efle videtur , licet contrarium fcribat irocopms, autcerte ab alio diverfum.
t-
AN-
DE.VET.LING.PERS. 12$
A N G A R I.
XV, Tabellarii hoc nomine vetcribus Per- 5. x\r> fis dicebantur, qui obvios -quofcunque fi iis AngarL indigerent ad fervitium Regis cogere pote- rant , & ipli illi nonnunquam , qui ad aliquod opus adigebantur. Multa loca quibus id pro- batumdarentannotata funt ab Interpretib'us & Commentatoribus N.T. (quandoquidem Mat. 5 . 3 . & 27. 3 %. 111; & Marc. 1 5 . ix ... vox d%r ^<&>m occurrit ) & iis qui de yocibusGrae- co barbaris N. T. fcripferunt , quae nobis non vacat exfcribere. Ex Etymologico tamen quod vulgo magnum dicitur haec riotabimus , quan- doquidem omnia, quae in ilio de vocibus anti- quis Perficis habcntur , olim ad ufus noftros excerpfimus. ^Ay^oc^uca. Ta k^tttA iyelfu 3 Sen § *y7*f@*i ° wjjMumwv Igyivilw. 'Ay-
ayyx&i , %j ow 33n ra> K&mSqytTv tfD%eA#^£fl- pivxs aKQvrott. *Ki<r%yh.@* &v at 'AyxpifAvovi ?aV gk Zl&ioxfc Tiv^oiy iit'Ayy*^ 7W%Q$i$n* Et poftea. 'hyy&pzs* *H toyopivij IlsgaixjJ esi , wpowti 0 k cw cm %1$£q%w (&*<nhi*xs y&P~ [A&vdCpQfis. "ofcv *$ *ti ei$ (SxtnAmotg dim* yttv *n XQiiov; ctyjapWHV AiytTcW ^ d}&%i& J#-
Mix j n&WWt1®4 i£h@* nd'y^h®"* Qui- bus
126 DISSERTATIO VIII.
bus addimus Euftathium in Comment, ad Ho- mer.pag^So. tm.i. ita fcribentem, 17*^ j<» cumS Q mnnif (Aefchylum intelligit) a/ 'Ayxpipvovi vcjj ol *Ayyxpi mTvtzij. lAt%k $*-
Atovvaiov dy^ot ol ok Zfefoffls y&tpiAWm- 0$x. ( Confer Herod. Lvin.c. 98.^.494.)
<$omv yi AgfiV <£ Sbi <pQ(wrw¥. Vocem huic & fono & fcnfu affinem non agnofcit aliam lingua Perfica,quam verbum c^jJUi Agaliden, quod fi pronuncietur, uti £ ( tribus punfiis fuper- ne-infignitum) Malaei hodieque efferent per NG, & in voce o^i* aliiique fieri folet, eft Arjgaliden> quamvis vulgo per G redda- tur ; quia nobis difficilior eft hujus & alia- rum literarum pronuntiatio. Unde fatis bene cum voce Angaros convenit. Verum nee co devenire nccefle eft , modo confideremus in ayyxp@* nonN, fed r diiplicatum inve- niri, eo quod unum Gamma non videretur fttis exprimere poffe vim' ? c Perfici. Et licet nunc vulgo per duplex r fcribatur*Ay- ?*P<§K- non defunttamen codices, qui "Ayx- £©- Sc* A^tfff ix hdbent, uti & Hefychius 'a- j*flW Sc'Ayxfcvco exhibet: quam fcriptionem mallet quoque CI. Heinfius in Exercitation. Sacris ad N. T. pag. 9S. Hanc vero vocem «Agdidcn Graeci vix aliter juxta fuum mo-
rem,
DE V£T. LING. PERS. 12 J rem fcribere potuerunt quam ^jtfWan,- (quia *» iden terminatio tantum infinitivi eft ) & mutata liquida A in p ( mi Mi$m lilium 9 tyocyifkito ^flagellum &€. dixerunt ) 9A}ccfw4f. Significat verbum c^c>*-JL^ Agdiden%Vzt« fis, inftigare aliquem, urgere , exeitare, a~ bigere, aufeVre , ad fugam cogere , & non tantum de interna animi commotione fed & externa corporis ufurpatur. Quae omnia mi- re conveniunt eum fenfu, quem Graeci dant voci 'A^^ps^y, quod fit lyti^ay iyyd&s > *A- ytw «V <po?TVyta# n tmcu&Tw Tavm vrntpifficw 9 'Amxpivrtj ad ufum fc. regum : noftratesdi- €erent pfejfen. Quod fi ab bac voce Agdi~ <kn Angaros derivemus , facile animadverte- mus Angelos ab eadem efle didos , &*Ayy:- A(^abvAj/^p@- non multum differre, Quum enim Perfae nuncios ejufmodi inter primos habuerint , illi & angari ab iis & angeli ab eodem verbo difti funt (erant enim iidem. Suidas "Ayy*}M , %t&$ undkxv ©Mllprai .cfor" fSoHnkiw 'Ayyites. Et quid funt. Angeli., nifi fummi Regis nuncii?) & utrumqise no- men ad alias gentes manavit , ita tamen ut angelorum nomen , nefcio quo fato > magis generate reddimm fuerit 5 & angarorum pro iolis Perfarum nunciis , qui alios ad fervitium regis cogere confuerant , ufurpatum. Certe R*
Bechaiquoquev^era*^}^©^ Wi$to$ &>.
bit
;1;^
I28 DISSERTATIO VIII.
bit efle Perficum r & apud Aefchylum in Agamemnone d'yyihov ttv^ quidam legunt, alii Myyapov. Scilicet 5 utrumque idem eft. An hue qiioque pertineat vox avap@*9 qua ayyKov Tarentini appellant tefte Hefychio, viderint alii. Si quis tamen huic conje&urae meae non fuftragetur, ex omnibus, quaevul- go produntur etymologiis nullam praeferrem illi, quae in voce n?A^ epifioia aliquid latere pu- tat , quod videatur docere aggaros , five , Dages in Nun refoluto ut faepefit, angaros a fimili vocabulo,_quod olim apud Perfas in ufufue- rit5 ita di(Sos efle 5 quafi ygpjUfAaivCpe^s y qui literas deferrent. Quae videretur prima efle & fimplicifllma vocis fignificatio. Nam dyyoqiim (ita cogitandum eflet) habet fen^ fum cogendi aliquem ad praeftandum opus , quern non debet etymologiae fuae , fed mori- bus illorum yggtfApotToQopm , quibus facul- tas concefla erat , & eft hodieque in Perfia, in itinereequos, homines, camelos&alia ad fervitium fibi praeftandum adigendi.
A P A N.
§.,XVI. XVI. 'Amiv. HocnomenmenfisPerficicx jpak Cap. Codice manu fcripto fupra laudato Burtonus ^mttum exhibet> *luifit APrilis- ^a & hodie Perfae ZlmZZ %e fcnbunt <d~>) Aban. lfaacus Monachus
hunc
*t
DE VET. LING. PERS. 12$
hunc menfem Perfice did 'axzv(ucc tradky addens pd 5 s\~* , quod menfem notat , nee huic magis quam alii menfiam adjici debebat» Perfae quidem aliquando vocem sLo Ma fubjiciimt nomini menfis, ut menfis a die ejuf- dem nominis diftinguatur : 6t {aepe ita ut in u- nam didionem coalefcant. At hoc plane omififle vel quibus libet menfibus addidaffe debuiflet Jfaacus. Dum heic in explicando hocPerfi- co menfis nomine fum , examinanda Tibi haec Cappadocica menfium nomina , lector 5 exhibeo, quae ex veteri iibro Henricus Ste- phanus excerpiit & Torno iv, Thefauri fui Graeci , pag.ii1). inferuit. In iis umbram meiifium Perficorum mihi videor detexiife. En iilam feriem. Mox habebis Perfica a me addita, l'ig/1 r M#§i , xcwcwjviej^ M$eJ ? 'A- fTVjuivctfAoty'Aqdpol j T€T»Wfl6,- '£l<r/uwvtct , Xov- ^a&-) -'ApTavi'aft', 'Ap&tfiv, * A^oui^Q^. Per- ilea Graecis literis fcripta, utilli. ferieiconve- niant, pauliim deflexa, ut fieri folet a Graecti- lis, haec funt, Tips, MofidrK9 Safflytdlfa M$eJ 'Amm pa (Ma id eft rnen(is5 quod faepe addmlt) 'ASpoc , yz^Bx^jULctmcc^ 2<{tov- iafx , Qocprnviot^ 'fyruxE? y JAp*»S&- Ita corru- pi nomina Perfica, ut ilia efle corrupta mihi imaginor. Vera nomina Graece fcripta, eo ordine quo ilia praecedenua , haec funt, T^> MojJ'arfj a#%£A&f j .Miflgs, 'b&cw 3 %Wp* I Ala
13® DiSSERTATIoVIIL A)) Ba^juiw, 'AcQcMtSocfr $t(pcLfS\v) *AcT^^£saV, XofSdi. De quibus videripoffunt egregii illi ha- rum literarum promotores , Jacobus Golius 5 in notis ad Alfraganum pag. 20 — 42. & Thomas Hyde in Hifloria relig. veter. Perfarumcap. 19, At eadem ipfa, miris modis corrupta ita le- guntur in Joannis hahmantiiC&llatione anno- -rum externum gentium cum anno Romano 5 pag. 60. addita fere ubique fyllaba mechy id eft &x> men (is. Zirmech ( is eft Tir menfis Perficus, vel T/e/l in Cappadocicis) Mardan velm Mar dart % Sarembemech 5 Machiramech , Ebenmech ^Goramech y Dimecb^ Becbmemech9 Az^rdaukh^ Fordimech 5 Ardeimech^ Car- daimech. Confer ilia cum veris nominibus Perficis , & abfque multo labore deprehen- des 9- quomodo reftitui debeartt. Nee eft quod quis miretur tarn infignem comiptionem. Graecis ea barbara erant : & quomodo He- braea menfium nomina reddiderint , eodem loco apud Stephanum vide j ubi i&KdS pro *£ , SisfWrf pro oicvky, &c. quomodo Aegy- ptiaca 5 vide in CI. Golii notis ad Alfraganum > /^£•43. Licet errem, cum nullis tamen men- fibus quam Perficis melius ea conferri poffe mihi perfuadeo.
AR-
V
'DE VET. L I NG. PERS. I31 A.RDBMPEAS.
XVII. 'AfhjjLT&ois. Nomen menfis Odo- §. xvn. bris, quod ex M.S. producit Burtonus. Hie Jrdem- hodie «^J^aa^o^ Ardebehaft dicitur , ex qua ^^* voce ^ffofAwtM natum eft. Ifaacus Mona-
chus eundenv hunc menfem Perfice "bfltvhc dici fcribit. Chryfbcocca in Canonibus Perfkis ilium 'ApUGfe? vocat. VideLettor, qua ra- tione vocem eandem Perikani Ardebehaft cor- ruperint, & hoc in aliis quoque faftum fu- ipicare.
A R I M A N E S.
XVIII. Mains genius apud Perfas, He- §. XVIIL fychius. 'Ae/pcww 0 'AUnt «$& Ylipaxig. Anmctncs» In Talmude p^lin Hormin nomen eft mali genii, quod fufpicabar aliquando pio TDTsH, .
id eft, Perfico j*y/& -HormQ^ ( Oromafde) pofitutn ,. fed quia malum, effe Genium di- cunt, ex Arimane poteft defiexum videri. Hodieque 0— *°,/— ^ Ahariman^ nomen eft Diaboli : unde non eft neceffe illud compod- turn credere ex HK Art , & '30 Mmij «juae duo fint nomina Perfica fimplicla , utT Hiuftris- Scaliger volebat lib. vi,. de emend, tem- porum , fag. 551. ubi tabellam exhibet no* I % mi-
■I 5 2 DISSERTATIO VII I.
minum Perficorum fimplicium , ingeniofe quidcm conftrucSam, ut inde omnia nomina propria Perfica fibi notadeduceret, fed ( quod pace tanti Viri dixerim ) uti mihi quidem vi- detur, nullius aut exiguae utilitatis: quando- quidem earn tabulam ex variis fyllabis nomi- num Perficorum conflavit , & ipfa nomina Perfica ex ilia explicat , quad per circulum. Unde enirn probat >TN& '3D, & Tfjli & ^n^ aliaque, effe nomina Perfica fimplicia ? Quia Ari &c Mani occurrunt in voce Arima- nes , & Manes nomen Perfae eft ,• porroquia Tir & Datha faciunt nomen Tiridatis. Et vice verfa , unde probat Tiridatem componi ex Tir dcDathai quia Tir & Datha funt no- mina fimplicia. Atqni haec , ut fpeciem ha- beaiit 3 fi Latinis aut Hebra?is Uteris ita le- gantnr Ari Htf 3c Mani \3D5 nequaquam fatisfaciunt illi qui fcriptionem Perficam ha- rum vocum confulit. Nee enim Ari in voce Perfica eft , fed Aher , quod flexerunt Grae- ci- id «e/ vel a?p«„ Aher autem non eft no- men proprium Perficum , ut nee &# altera pars vocis Ahermen , quamvis a Graecis in fAcwqs & juSwi©- flexa fit , ut conveniretcurn voce ipfis nota 'Ap<Hy!cwi<& , bell andi amor e in- fants y de qua multa habet Stephanus Sche- dta[mt iv. z. 5.} Atque ita fe res habet in aliis,
AROS.
DE VET, LING. PERS, 1 33
A R O S.
X I X. Nomen numeri apud Perfas. He- ^ xix.
Scilicet numerum aliquem fpecialem non no- tat, quantum ex hodierna lingua Perfica coi- ligere datur, fed nqmen eft, .quo Numerum live quantitatem generatim appellant. Duae hodie fuperfunt voces , quarum utraque hoc notare apta eft , nempe ^fi\ Arm) ( ;> au- tem faepe per -2 reddidere Graeci , uti in rcwozcpyKa liquet ex <J*^- &^~^ , de quo fuo loco, undent^/) & ^ Arts. Prio- rem tamen hie praeferrem *, quae in M.' S. S. v Lexicis orientalibus transfertur per Arabicum jilyH* , quod rnenfuram , fpatium , quanti- tatem rev determinatam notat. Ita 'bf&pog etiam apudGraecos cum jusTpo> , uti illud ob- fervatum eft a Stephano inThef. L. Gr. con- jungitur. Nee enim aliud quid numerus eft revera quam menfura , & %'G^oY vno d- yApx jMgTp«7Wj , unus numerus ab altero men- furatur , uti Euclides loquitur /. vii. Elem. Non longe ab hac voce recedit S4©"> qu°d eft tf Apis -n$<T$>£ B&QvhMtois, numerus aliquis apud Babylonios , tefte Hefychio. An eft ^U^ s|p 3 qortw , fuppreflo s ut in voce 2«\jj ex eX-§gt: quam vide infra.
134 DISSERTATIO VIII.
f. XX. Artabx,
A R T A B A.
XX. Genus menfurae , qua Perfae olin utebanrurin metiendo frumcnto. Hefychiu: & Suidas : "Ajto^ , (us'rpo^ m**W» */ts. 'attuw pIV©-. Polyaenus /. 4. cap. i? ^.^4. 'AAi%uvSto; a, «-{■ mps-ftu, /3««.
xicvt xa.\M yyfttftftiygf. "Qnis $ o/»A^0< yl
»Anfm, tufaiS, nrpansc-lca^^Qta;. 'H *■%, •n&Yl JMtiAKtiftiApvofiBi/ 'A#H9?. Tm 'jM-
G«4. Confeni poffunt Herodotus /. 1 . c. 1 9 2 . &alii. Perficavox hodie non fupereft , quam- vis prior ejus pars o^i Ard, quae in M.S. Lexicis per &j\ & ^j , explicate, fa- wMwnotans, ( confer Graecum fat) non mconveniensvidcatur ut cum addkamento \j w* tan Li **, quod vocibus quibufdam Per» iae adjiciunt , mcnfuram farinae notare poffic «« ab eadem voce dedufium ^J fiorfr. ficat cribrum farwae , «UL^l ^^ ** /jiff* ©■ /krww cenfeihm Turcis dictum # cT*'->- , «tta££ c&mfarittveum (pcm iurcae c£S cyj> vocant Apud Syros ea vox invenitur OTO & Arabes oojOD uti & inhnguaCoptica n IBP TAB, quodabAr-
taba
DE VET. LING. PERS. 135 tabanonabludit, ni enim particula eft, prae- fonnominibusfolita, ut J) Arabura. Quod autem AnSa vox Aegyptiaca fit, etiam E- piphanius fcriptum relicjuit in libro de men- [Kris cr pond. ''AqmS»'- 2™ » FTf * "^' 'A'" Lr*»& «dtfto. Idem Scholiaftes Ariftopha- nis«< Am. ■./*#. 1. 5. 2. />• 375- Hierony- mus* «*'*. 5. ?*/**» , Galenus cap -v.de men fur, Ifidorus Or*£. /• 14. <^. 25- Suidas in voce 'A^»j , & alii traduat. R. Nathan in Lexico , cui nomen dedit Aruch , meminit etiam men- furae frumentariae , 3TW di&ae , quae fit "1TV? 'VPJ , dimidium Letbech , & cujus in Talmudc mentio fit in Gem. BavaMetzja c. 6. & cap. ult. Gem. Eruvin. Benjamin Muf- fafia, in notis ad id Lexicon, obfervat a Grae- ■cis DE31» Artab did, & fpeciem eflewe»- frraePerfica* mnfi HID JO &vul|°r[CIT bi mis , mutatis locis literarum Rejch 8c Dalct, adfcitoqae^. Editus Etymologic nil habetnift*p«6« pirgo» is» n«««w», At-
w< »1 v®-« Multo Plu,:a de Am
Etymologus nofter, ineditus , fedcorrupta at quae facili negotio quifpiam a ffitrjdis libe- rate potent , qui Ma confert cum us quae Epiphanius habet de Artabain B. de ponder, er menf. 'Apw'^u (ita nofter pro ApwCj, quamvis 5 3 & <p frequens fit permutatio) n » ( «' i*<Tf Of «sp* &**'* ( leg- '~A^l«?J ? «"T 14 *
I36 BISSERTATiO VIII.
>. *E*3 fg^v (kg.fcuv) flg&^ft «-
X#&'l£ £T0 *T# (1. *%$■) W'^. 'E&fo-
%^k i% rlw\-BaSv^umj t<n iyjowfe yX*<xaA n (Ala ovffafa ( Epiphanius on A i£3opnKorm SCo yKfow U ]uix$ ovvtxifacw )
0$** $0 pifQXZS CMhy%Cot# ? . . , . (nv^l/ ( E-
piphanius, «V ivy ^gp^'y^ cpw ^) To J* 0»«$ 0 pilftQ-tHe (EpiphaniopgTpu'w) To
Cjjf, t8t' j? |g.5w v *rcW Apud Epiphan. legitur «rai\£gy« * £ nifATnn. Si ubiqiie pari modo detegere poffemus unde Etymologi & Lexico- graphi Graeci.fua depromfiffent, facilior effet bcorum deprayatorum rcftitutio.
§.XXLAr- tab anus,
ARTABANU S.
XXI. Notum nomen : quod &Perficam tcrminationem habet <Jj vel <Ju> & voccm Arta, quam per magnum Graeci explicue- runt. Non rcpugno fi quis in his velic ac- quiefccrc. Vcrum non pofTum , Lecftor , quin inoncam apud Perfas & Maleos , quorum lin- ' gua pjurimas. habet voces Perficas, c^jL-^1 Artavan notare divitem , qui multas opes, agros, &c. poffidet , & Cyrt Art* five o ^ Hm* iisopes, pecuniam, bona, fignifica- re. Hoc tamcn ^/*, ijti pmo , hac fignifica-
tionc
DE VET» LING. PERS. I 37 [f tione tolerari non., poteft in Artaxerxesi quare viderint do&iores, ii tanti eft.
A K T A D E S.
XXII. Ita Jufli appellantur apud Magos. $. XXIL Hcfychius. ''AgmJst , ol Hkcuoi Cm Mayw. Artades» Putokgendum Mocfmfos: nam ita Perfarum
Magi juftum appellant o!<3 o^ Jldarddad9 quafi virion, j 'ufi Htiae dicas , uti C^ ^^ Mard din 5 www religionis , i. e. pium > ^^ 5<>i- Mard choda > virum Dei.
A R T A E I..
XXIII. Ita Heroes & viri magni Perfis §. xxilh olim dicebantur, tefte Hefyehio , juxta quern ArtaeL 'ApTOf etiam Perfice jU£#*v r?£>, AaparpoV notat. Unde in compofitiqne qomirnim ita ^eteri-
bus explicatur. Xerxes lis. a?v(& eft , Ar- taxerxes 3 jue;«? 'Aptfi©^-. Vid. Herodotum Lvi.cap. 9%.pag. t>66, Artaeos efTegentem Perficam & Perfas Artaeos appellere heroas* unde formata funt nqmina Artaxerxis , & Ar- tabazi fcribit Stephanus de urb/pag, 173. His 9 K^Qacl , Il€p<n3tjJ;£a/p# .... 0» c.iJtaTvra % k^mt%u
pi cfojtfi' 'ApT^|sf|^ ^ *ApT^6^/. Quae i 5 omnia
138 DISSERTATIO VII L
omnia tolerari commodius poffunt, quam e tymologiae quorundam Graecorum ,* qui o mnium barbararum vocum ( more Gracco lo quor) origines in fiia lingua quacrunt, atquc Artaphermm didum quod (p^oo; g^« >frug. mi Famdifumz <zs%5 & iww, actnacem ab dm dernari & plura taiia commenti funt. He- itodotum autem Perfas afttlquitus ef4eappe!la- tos fuo fermone Artaeos tradit /, vi 1. c.61
«W f4(vT0t cQtw xjurim <£ r <z&AOiKM*Affiot, fy) Ard Genium Daemonemve Perfis no- tat. Mad Ana itaque vcl Ard hodie apud Perfas nihil tale (quod fciam) fignificat, a- deoque fatendum eft illam vocis fignificatio- nem interiifle. Nee enim dubitamus quia Herodotus & alii rede explicuerint Arta, per Magnum, quum ifta fignificatio ^dmodum conraiiat uful iftius vocis in compofitione tot nominum , quibus Reges & Principes A- rabum & Perfarum innotuerunt , uti Artaxer- Jces, ArtabazMs , Artacamas , Artagerfes, Artafiras, Artojies , Art aces* Artabanus^ & alii, quos inter & forte Aretas, Arabum Rex. Velle enim refutare Herodotum ex eo, quod hodie apud Perfas o^! Ard non nifi farinam notet , & illos ? quorum audorita- £e fcriptor antiquiffimus vocis Ana fenftim tradidif , •culpare itf imperitos fermonis Perfi-
ci*
DE VET. LI KG. PER S. I39
ci, aut malignos impoftores, nimis temera- rium mihi videtur. Nam quid , precor, in voce Ard eft ( fi dim, ut nunc 5 nil nifit fariaam fignificaverit ) quod tot Regum & a~ liorum magnorum virorum nominibus prae- figi meruerit ? Nae illi fuperbos iftos Reges Regutn in :farinaceos Principes tranfmutant, Et quid mirum , tot faeculorum imervallo5 qmbus tot urbes & regna everla funt > hu- jus-vocis fignificationem aut mutatam efle aut periifle ? Certo itaque mihi pcrfuadeo Art vel Arta antiquitus Magnum denotaffe. Cla- riffirnus Bochartus , in hodierna lingua Perfi- ca vocem o^ hoc fenfu5 quern veteres tra- didere , non inveniens confugit ad Hebraeum y*!H , unde per metathefih literarum Ard ia&um fit. At vir linguarum peritia Bochar- to non minor Th. Hyde in lib. de relig.vet. Perfnag.qi$. OjJ Pe&CQ ftremuin , magna- nimum fignificare fcribit , perfuafus, ut pn- to , Veterum Graecorum teftimonio 5 nam ho- die .Oj}9 quodfciam, nonnifi farinam notat.
A R TAX E R X E S.
XXIV. Herodotus per piyxv dPntiv inter- ^ xxi w pretatur. Scilicet hoc nomen Perficis literis Anwarxei ita (cribitur etiam hodie is^^w^i Ar- dtxir Xa > id eft 5 juxta opiuionfcm meam, Ma- gnus
14° BISSERTATIO VIII.
gnus Leo y Rex, id eft , ■ friynt vf>yti& fixes* AguV_. De vocibus sL^i „#£ Jfrr X* 5 wi- de X^Arf/ fuum Graeci fecerunt, agam in vo- ce Xerxes. Hie de Arta potiffimum laboro. Sunt inter ipfos Perfas , ne quid diffimule- mus > <^\,Ardeshir explicant per farinam 6c lac , ob.-hiftoriam quanclam , quam & Teixe- ra, & ^jii , in vita primi Artaxerxis narra- runt. ^w 5^/> enim lac aeque ac Leonem^ iignificat, & o^S Ard farinam. Sed hoc fa&um a Periis puto , quod ignorarent prifcum fenfum vocis <3^i , quern nobis Graeci ami- quiffimorum temporum confervarunt. £t quoniam o^! non nifi per farinam explica- re poterant , 'alteram t/*£ non per Leonem, led lac vcrtendam rati funt , ea ratione , ut videtur 5 indu&i quod farinae cum lacte me- lius conveniat quam leone. Et uthaec Ety- mologia fpecie quadam fe commendaret, fa- bulam illam de farina & laftis yafe inventis, quamlegere potes apud Teixcram , commen- ti funt. At fi vel maxime copcedamus uni Artaxerxi ob fingularem hanc hiftoriam id nominis datum fuiffe, nnde id tot Principi- bus Perfarum & aliis commune fuit ? unde cum aliis vocibus prima vox Arta compo- nitur, utArtabanus, Artachafta,&c? quern ibi farina locum habeat , non video ; nee ab Herodoto ante rccedam, Arta per Ma-
gnwn
DE VET. LING. PER S. 141, gnum explicante, quarri meliora & vero pro- pioia edo&us fiero.
A R X I P H O S.
XX IV. JcjdU , Perfice. 'AP|.'<p®J,^ ?^X1V; t&n^'f. Hefychius. Voce io^m^f Karoes pro «««U'.vulgo Perfae utuntw: qm-
cum convenk «fepri SchoLad Ho?erura 7/fW. 2.f^-3C7- -ty*@- '?'*& «"* ° AJV yifJfo J«©* Vide infra in voce Drew.
A S T A N D A E.
XXV. Curfbres Regii autfucceffivi lite- §. XXV. raium latores ^ipo^o. , «c afepJofcft 3?»f»- ^«^> ualoQitu. . LocaexSuida, Hefychio, Eu- ftathio & aliis , quibus id firmatur , adduxerunt
Viri Eruditiffimi-, B. Briflbnius lib. 1. de re- gno Perfar. »4£. M8- & Burtonus in htftor. Wg.Perfic'J pag. 70. Didi ( firede fcribm* Aitandes) videntur, ab v&-2*\ flare t-\ un- de BaaUc^ij ^/?W«* .&4»«> quafi adftans domino ut juffa ejus exequeretur. Quo kn- fu '& nuncii.msgiftrataitm <SWow Latinis di- . <5H, etiam ill t qui y^^arotp^ot erant. Ci- . cero lib. 1 1, £riU**HM<< jMwl- #f«!W £# m& &irer tuus reddidit Tarfi. MeminiUaor
rum etiam Petronius t» i&ij*, Ntf^mtl^
viae-
$.XXVI.
ylfnirt.
142 DISSERTATIOVIII. viderint aut jlatores altius cinElos. Cl. Dru- fius putat Aftandas didos pro Aftanras , & hoc natum ex Hebr. D\nnt0n« Eflh. viii. 10. Cl. le Moyne in dijfert.adjerem 2 J. 6. p. 252. & Cl. Bochartus, Hicroz.. I ii.c.ii. pro jiftandis legunt Afgandas , & di- ttos lllos putant aChaldaeo UK*, quod«»«- ctum notat. Pro quibus ficit , quod apud Hefychium non folumlcgatur 'A*»*,;, ^g. f&pf*&i fed, W«w^, «yjM©*.
A S T A R I.
XXVI. Athenaeus lib. in. ^. ?4. }n. ter nominaPerfica, quibus Graeci fcriptores utifolent,- recenfet ^ smge^ ^ *- s«p»fj <£ t^ (r^rKOj/. Verum xBtopctUsxlQ*. Cafaubonus 3* Ammadverftonibus in Athe- naeum, pag.itf. non «Vf*? kdayptfw k- gendum effe obfervavit. Vide quae nos ad vocem ctn#foit
A T E R G A T I S.
, §. XXVII. XXVII. ToW Jrf vel jfctfy , Locum Dei
Atergatts. Vel Deorum Perfice notat, utiSimplicius, in
Comm. ad lib. iv. Arifiotelis > «&a <pv<r. *-
*?o*tu. qui ipfe in Perfide fuerat obfervavit.
Rede: nam ^o Dar, quod Chaldaei n/IK
effe-
BE VET. LING. PER S. I45
cfferunt, loom eft , & 5o4* Choda 9 Dens. Praeftantiffimus Athenaei Interpres Cafaubo- nus lib. vi 11. cap. 8. fcribit certum efTe, no- men Atergatis corrupturn e(fc ex Aftarta. Di- dam eandem ^9*^* , & a Ctefia A*px*T» Strabo in fine lib. xvi. tradit. Vide de ilia Seldenum, de Dis Syris.
A u L I S C I.
XX VIII. Inaures Perfice, Hefychius. >Ai'- S-XXVlli. rxei» gv«7i^. nip**. Hodie perfis Inauris s^j^ ^ ^ ^m&i dicitur. Unde 'Av/ctkg* in Herychio legendum arbitror.
auph.antar.
XXI X. Nomen menfis Augufli apud Per- $. xxix. fas. 'A«4)«»Wp. Ita Burtonus tradit ex M.S.*ttpban- fupra memorato. Vera fcriptio eft o^^jy^^ /ar- Afphandarmod. Ifaacus Monachus , ii? feric menfium Perficorum, earn vocem corrupit in
A Z A R A P A T E I S.
XXX. 'A^asm^ ol ««ej^toft <©%* nep j/XxX <rci?. Hefychius. Ambigua eft vox &myp-^waf&» ht7s y quae delatores , vel etiam nuncios qui te,s'
ad-
144* DISSERTATIO VII L adventum alicujus nuntiant , fignificare po- teft. Vocem Perficam adhuc qu jero.
B A G I S T A N.
5. XXXI. XX XI. Perfice notat vox I yUx_^^clj> ^agtftan. Bagiftan regionem arboribuss vineis, aliifque plantis ad dele&atio em confitam , quafi re- gionem hortorum diceres Hocautem nomi- ne dicftum efle amoeniffimum locum Mediae , quern mons & planities fonte irrigata cfficie- bant, vel potius montem ipfutn "in planitie fitum , in quo vel ad quern Semiramis hortum ambitu xil ftadiorum conftruxit , teftatur Diodorus Siculus lib. 1 . c. 13. Quamvis an- tern fignificationem vocis Bagiftan non ad- dat, nee tradat :■', ex qua lingua petica vox fit, terminatio tamen Perfica &2&j 5 Stan , & lo- cus, cui hoc nominis datum eft, inMeiia, & rei ipfius convenientia cum hoc nomine mihi perfuaferunt earn huic Indici vocum Per- ficarum effe inferendam.
$. XXXil.
Bagoas-
B A G O A S.
XXXU. Spado Regius. Loca plurima ex Ovidio, Curtio, Plinio & alife'a viris Erudi- tisdiu addufta funt. Eft tameh dnbitandi ratio an Bagoas nomen propritirn fuerit quo-
rundam
■ —
DE VET. LING. PERS. $4$, rundam (uti Suidas refert , &*yti#A 5 ovopM k^iov , U lw i»**X<& ) m vero commune omnium Eunuchornm. Certe apud Perfas ji\~> Bakon nomen propriutn eft : at (1 com- mune fuit Spadonibus , forte a &{-> Paf^ fudicus, cajhs, derivari deberet ad notandam morum innocent am & vitae puritatem. Li- terae enim ejufdem organi , quod vel tyro- nes norunt, P & B, uti K & G in Unguis Orientalibus faepe permiitantur. Clariff. Box- hornius inEpift. (itis, eaquae inveniturp. 2,20. putat a voce Bagoas ortum duxiffe Gallicum Page , quod pediffequum notat. Vix tamen id mihi perfuadeo , crediderimque *i Page , a Turcico & Perfico <^-*-$ /^ , >%quod prorfus idem notat , quod Page Gallis, ef- federivandum. ^£=>\-> Bagos, formofum hominem (ignificat Javanis.
B A R B I T O S.
XXXI II. Lyrae fpeciesV quam a Perfis $.Xx3 ad Graecos & Romanos tranfiiffe credit CI. Sarb- Hyde in praefat. ad lib M reUg^et.Perfl quum ipfi Perfae tradant tempore Gozrois Perviz vixiffe L>^ ^rtoquendam, Muficum Re» gium , qui nomen dederit huic inftriimento , de nomine fuo. At inde (quod cum venia Viri magni dixerim ) Graecum @*{6«t©* p/o* K 6^
I46 DISSERTATIO VIIL
Nficifci rion potuit, quod multis faeculis ante CozroemPerviz, a Pindara, Euripide, Ana creonte, Theocrito aliisque ufurpatum fait. E a barbito potius ipfum Muficum , quam al Mufico barbiton nomen traxifTe opinor. Stra bo lib. x. vocabulum hoc apud Phrygas in ufi efle fcribit.
5-XXXIV Barfima- a Mae.
BARSAMANATAE.
XXXIV. Joannes Malala Cbronographiat
exfAUpginxs > wv Itvm ra ovofAaru {$* <mvizt <P*$tm ^ rd}yx}is pin* (bovfaicu; irik$sTli%<n- v.vi$ yjXidSw yt Mox eofdem ^a^otfAamSi appellate Videtur illud fignificare Viros poten- tes , ita enim hodie Perfas o*vo j,^ Bartfe- mend { unde parva aut nulla fere mutatione Barfamanata ) ufurpatur pro Viro potentia prae- dito : quos Chaldaei ^T» H3J dicerent : vide Dan. 3.20. ^^ enim potent^m, & jj^o , idem quod Arabnm jo , inftruttttm ,praeditum} ornatum^ nbtat hominem ilia re , cuifubjun- gitur. Leftionem itaque Xtdfeu/AMoirai per N prae altera elige.
B I-
'J
Dfi VJT.LING.PERS, 147
i B I S T A X.
XXXV. RexPerftce. Hefychius. %*£, §. XXXV,
i 0«0iA& Jb* n«{<*w. Num id ex Perfi- *#**. co bL-^L-j* Padifchah, Rex , detortum eft? Non videtur. Ego exiftimo •"deceptos efle Graeculos, nee unquam hanc vocem Perficanv r fuiffe. Error , ut puto , hie eft, BijwWdi- cebantur olim nuces quaedam , hodie nomine Piftaciorum notiffimae. Ita Poiidonius apud Athenaeum /. 14. fcribit , Nicander $/s*W ? alii valgo n«s*x<*. Perficum illius frudus nomen eft ^C^ P oft ah , unde orta vox Pi- /taut , Talmudiftis SpODfl. Unde cnitn res veniunt , inde ■& nominis etymon arcei- fere tutiflimum eft. Quia vero Piftacia re- gum erant apud Perfas deliciae, &cibusvcrc regius, hinc quum nuces iilas Regias appel- lari Graeci audirent , putarunt in voce fa- &Ki<* latere nomen Regis , & hinc fat»** Regem notare fcripfit Hefychius. Apud ve- teres enim faz*Z pro Rege Perfarum lege- re non memini , quo magis mihi perfuadeo ex Piftaciis fam* ortum efle. Quod ft in eo fallar , certipra de hac voce dare ne- queo. Cl.Bochartus in Canaan- 1, i.e. 10. fa- s«'xr* a-/3is«S derivat & a Perfis eas nuces ra- tione praeftamiae regias appeilatas efle fufpi- K . z catur,
I48 DISSERTATIO VI IX
catur. Ego contra |3is*f fifhim efle a Grae- culis ex male intelle&a voce ]S#$oW conjicio. Qui plura de Piftaciis fcire avet > e recentiori- bus legat Scaligerum in Corum. ad Theophra- fiumy & Salmafium in Homonym. Hylesja- rr. ubi agunt de terebintho.
C A I A D AS.
§< .-XXXVI. XXXVI. Sic Aedes plena cineribus Perfi- Camdas. ce dicitur, fi re&e fe habent, quae leguntur Tthntfn. aPU(*'Suidam. KuiKiue, «d%{: A«x«ffi |3*tn-
oYKii/AM'fAtsiv 7?4)p<jtf. Intelligitne Pyreum a- liquod Perfarum vel facellum in quo com- buftorum : lignorum reliquiae inveniuntur? Certe tale ofri^a folent *&&3* Cada, etiam hodie, appellare, &conjundim s^=> (^u>l AtefchKada, qmti aedem ignis dixeris. Ce-* terum , uti Lacedaemonjis career quidam , vel antrum 5 KaulJut dicebatur 3 ita Athenicnfibus Ktdfott: idem Suidas , w* JfLuli*; ; unde corrigendus videtur i-Iefychius , apud quern legitur KeaJV , x«3»poV. Legej Ke^cT^ f( vel XteiiW)) ^«{«flfov. Mud x*3»?*V natum eft ex voce fififafyiv J non folum ob literarum a£ finitatem , fed quod -K*«gV idem Hefychius perx*3wjoVexpoluiflct. Suidas, in voce Xlccv- ca#w j fcribit nomen illius carceris Laccdae-
morfii
D E VET.LING,P£RS. I49 nonii xstf'<5W, & explicaturus quid fir, nil nifi f}*(a9fQv,' appellat ( uti in Hefychio le- *endum conjeci) his verbis:: To q cupaeiQ
GALAS I K I S.
XXXVII. Tunica lato clavo infignis , qua jTxxxvi r. ?er(ae olim utebantur. Hefychius.- K<*Aa<n- Cahfirts*
£iT«V iviot Q A*j»£v i^7nit{^ ^ilcoviov, Demo» :ritus Ephef." /. 1. 'Trnfypn $ (2 Ilspcn^f wKoHripets, dtnsf* &<n Kefikisw-Tzvcc-wv. Sextus- Pompejus Feftus , de verb! fignif* Calafisj lunicae genus quod Graeci KMAa<neAv dicunt. Alii dicunt nodum ejfe tunicae muliebris quo zonnexa circa cervicem tunica fubmittitur. Scho liaftes Ariftopnanis in Av'ib. pag. 131. vocem Aegyptiacam efle tradic au&oritate Cephifo- demi, & Suidas. Pollux quoque, KocAotV- ffjp*?, fcribic 9 ^it«v Juccflwww 'aj^ttt*©*'. Ita & Herodotus /ifc 1 1 . c. 8 1 . ab Aegyptiis banc vocem repetendam fuadere videtur , quum ait illos appellate genus veftimenti , quod ibi defcribit, x* A*<rigiy. Unde a gente Aegyptia- ca, cui K*A#o7g/sf nomen eft9 (eodem au- Rovc lib. 11 .Hi/lor.) has veftes diftas & ab Aegyptiis ad Perfas earum ufum tranfmiiium eflfe quomndam eft conje&ura* At ex lingua ■■'K'3 ~ ?«•'
150 D ISSERTATIO V III. ( / x Perfica, voces huicnon admodum did/miles erui poflent ut tale veftimentum , quale Ca lafiris fuifle fcribitur , fignificent* Nar ^ «JL£=> Kala Set , ex &JL£=> Kal conftat 5 quod pannum ;notat , uti & contortm manipulum 5 & rhombum , & lj*d , Ser caput , unde rede videntur illi apud Fcftum x#Aa <ri?iv dixiUe nodum tunicae , quo circa cervi ccmfubmktitur.
C A N D Y S.
J.xxxvin. XXXVTIlJ Tunica veterumPerfarnm. Ni Cmdys. hilnotius. Hefych. Kuvivg, %iTuv U^m-^g Alia prifcorum Scriptorum teftimonia filentk praeterimus , quod fatis obvia (int. Vid< Henrici Stephani Thefaurum L Grace. Tom vi. pag. 1 i 3 f . Salmaf adTertull. de palLpag ^ 84. &cyi. Briflonium de regno Perf. />. 249
Aliquando mihi in mentem venit, an -non per Synecdocben partis praecipuae pro toto j vox Candp conveniat cum Perfico '&-iL»a. v i^X.wc3, Chan deft 1 five manica^ proprie do-
mo manus ; ,quemadmodum Hebraei earn VY^ P'3 domum brachit & T /V3 domum manus appellant. Atque ita Xcnophon , fcri- bens Cyropaed. /. vrn. equites extulifle tie? WyetA %1$t KxvJicw poifet ita intelligi,ac G per vmJvk; ipfas manicas, non integram togam
innue-
DE VET. LING. PERS. I5 I
innucre voluiffet. Sed , ut verum fatear > loca Veterum mihi fe noii ofFerunt ? nee opinorin- veniri5 quibus kowSw pro mamcafofoaccipi pro- bem: Quare nihil certi ftatuo de originc hujus ■ vocabuli. Meminit& *w%n«{(ri» Arifto- phancs & Pollux /. v 1 1 . c. 1 3 . fed Candyn ab ca non diverfam puto. rMeminit & Polluk/.io. Sc£l,ii7. K^W^Ai^'fcribitquefibivideri^/ effe Perficum a candy e difium ckivqs IIep<nxsv.&z* gxxvSvoe xTtyflev. Hefychius habet KcwivTtx- v«i , tpocno&KW. PutolegendumX*i^£*y*i a &>L~>. Chana 5 9»f ** » & Candy s»
C A P Y R I S. XXXIX. Tunica tnanicata Pcrfica Polluci, §.XXXC /.7.i3.K*wfif,itaille,ncp(nw ^t^ XtfftfJ*- c*Vr's- w. Hodieque «lf^£^ Caplou , genus veftis eft,fed num inde mutata liquida L in Kfiapyris fadum fit affirmare non aufim. Tot faeculorum enim intervallo& veftes &earum nomina mu- tata effe nemo mirabitur. Lkeat mihi hie verbis uti Q. Septimii Florentis Chriftiani, qui ad Vefpas Ariftophanispag. 484. de Sifyra agens , alii, inquit , ci&ifew faciunt laenam fimph- cem I alii duplicem. Non eft facile has con- trover pas conciliate- 1 nobis praefertim Gallis (ego Belgis dieara , qui hae parte Gallorum fmT\us(im^uitantum ahefl , ut veterum ve[fes . fatis di£nofcmW)Ht noftras ipfi qmtidkmntemus. . K 4 CAR-
1)2 DISSERTATIO V III.
§. XL. Curb mi»
C A R B A N 1.
.XL. Nfomen illorum , qui alba vitfligi- ne aut lepra correpti funt , apud Perfas. He- lychius^K^g^vc)/. Ylspecuoi (.Jegc nipa* ) ol «a<Pok n A«r$«* i%ovm. Perfice c^^Ur Carban, componitur ex ^r Car quod u- Kamquamque rem intenfe albam notat , & aft bae vitiligini optime convenit , *a$£ nimi- rum, quod in lingua Graeca album Yon at, (quae vox a Graeco 'AXfcaT fine dnbio derivata eft, litera <p in /3 emollita , quam in tt fie- xerunt Sabinj , pro alburn dicentes alpum)- & ex (J^> , ban , adjeftione Perfis ufrtatiffima , figmficante aliquem ea re praednum efTe , ea iaborare, &c. Unde genio Perfifnii mire haec vox congtuit.
1 §:xli.
Curda. ■
C A R D A.
.,XLI.^rile9 bellmfum, Perfice. Strabo /..i 5. ^<*pA* ita explicat, per «Wpatfw 3 ■*»- **I*W9*. Hae ceft ipfiffima vox Perfica c> -^ , «fr4» notmsbellicofum, forte. Cl.Bochartus tamen, m Phdeg, ab Arabico fyji" , T/r- ^ per literarum o &^ metathefin derivat. tulUthius PerfisxapJ***, (non xaV*) did ^v^f^v fcribit ad Iliad. B.pag. 179. At
D E V E T.. I, I N G. P E R S. 15 3
Kflt videturaddkum fine neceffitate ex voce fe- quenti x<*V*KS?> quae ab hac derivata erat,
C A R DA C E S.
X L II. VIri bellicofi ita Perfis dkebantur. j. XLlt Hefych.- ¥Letff*Mi ol 9&nvm$w $ctfi*^iCeirdMes*
<naW <*$ eflw j? wto. Ita &Euftathiusad Iliad. B. pag.,2.79' qui a gente K*p«-v eosita di&os opinatur. Cornel. N epos G ar dates iU los appellat. Revera autem:Cardacesdi<5Uvi-
dentur ab eadetiv voce <3
T
i'i'JCdrdfbellico-
fum notante. -Cts enim & w: terminationes (lint a Graecis & Romania adjedae, i^ti forte & in vo&Acinaees. 0,45=* /Cor^ , idem no- tat: & fie mGdifian;caf, 1. <3/£=> ^-yi !&?/?«« ( qui Orientalium Hercules eft ) W/i» ■iofHS.pag.tf.
C A R D A R I G A N.
XL 1 1 1. Nomen dignitatis apud^ Perfas §: X jtixtaTheophylaaum Simocattatn. Quia non- ^ nifi incertis admodum con jeQuris locum fa- cit haecdefcriptio, aliis hujusvocis indaga- tionem xelinquiouis.
XLIIL -dart»
k t
CA»
If4 SDISERTATIO VIII.
f . XLIV. Cataftigo-
i XLV.
Caucafus,
C A T A S T I G O N A.
XL IV, Infulam notat Perfice , fi rede " quidam intelligunt vel Icgunt Hefychium , in voce N9«/^ mm M*fe|«} w-;jSMjf £ -TO? &*ifjpu«# w'^f ijj Ketmwymx , eV» e»*«fi jrfwWg N* «f . /»/«■ Sufianam & Ba- BrUnam locus e/l Cataflegona, qui Graece fn- fuU dtckur. Suidas fcribit k«t«s»j«V« , in voce ?**©. Ni«xS®v Pliavorinus vocemdi- vidit in duas & habet x«m wym* At mi- hi placet lefiio CI. Palmerii , *ajas fche- dulae quaedant ineditae olim ad manus meas pervenenint, qui legendum arbitrabatur xx- ™ 2*&$mt$ Juxta tefiimoniumStrabonis.
CAUCASUS.
XL V. Inindagandis vocum originibus ea mihi tutiffina videtur method™ , fi flfe no- mina, quibus hodieque ab iftiufmodi homi- .mbus res fuere denominatae , cum antiquis conferamus j nee refugere foleo ad remotas Iinguas, fi in illis ipfis aliqua vocis vefti«ia detegam, ut qui fatis norim quanto opere mutavennt nomina barbara Graeci , & qui ipfe eruditionem fuam debent , Romani. Quare & in voce Caucafi eandem mihirationemob-
feryan-
DE VET.LINGJERS. I55 > fervandam cxiftimo. Perfae autem quo no- mine Caucafum appellant ? CiL-i & ^£=r> Cou Cafc id eft ultimi litera in S mutata, Coucas ( quod Graeci in nominibus barbaris facere fblent, uti*Am£a$, AiGav©-, "acS^Zxa pro Annibalj Lthanon , Afdrubal) Cattcas , Kcu>- x*<r&. Cujus literae S additio in fine vo- ,cis , aut fuppofitio in vocibus peregrinis , ma~ xime Perficis, adeo Graeciseratufitata, ut pro- inde Herodotus fcripferit, fi quisbeneatten- dat , ilium dcprehenfurum pleraque fi non o- mnia Perfica vocabul .1 in Sigma terminari. Hi- fior. /. 1 . Quod quidem uti manifefto falfum eft , fufficienter tamen demonftrat S in fine vocum Perficarum pronunciare folitos Vete- res Graecos. De monte illo Caf dido ( nam <_£ yi=D Cou montem notat) & cJL£=d Caf nomen ei proprium eft , tradunt Mo- hammedani, ilium efle mbntium maximum, &ultimum5qui orbem terror umab una ad al- teram partem circumeat , poft quern Sol 6- riatur & occidat. Quibufcum fi conferamus (oportet autem iatens fub ejufmodi fabulis verum eruere) quae deCaucafoveteresGrae- ci & Latini tradidere , non exiguum noftrae conje&urae firmamentum accedit. Aefchv- lus, in Perfts, hunc montjtim altiffimum ap- p'dlat his verbis :
UeAP
J*)& DISSERTATIO VIIL
Stephanos in.'£0wjMfr , 0j»@-- i?£¥ pty^ & Hiftoricorurn . profanorum , qui nobis reliqui fum , Parens Herodotus lib. i . idem jam ohm fcnpfent. Ultimum ilium Theocritus , Idyll. f , vocat
'H vA§oj , n "Boiomxv % Kccuxoccrov Zff%#<ni-
Quare &. Bopfe xo/tv dicebatur, quod ad Bo- ream ultimus cenferetur s quod nomen Plu- tarchus in libellodefluminibus memorat. Ab Onente ab Eois litoribus (wide &fblemori- n dicebant ) exurgere hunc montem& vafte latis attolli & in occidentem redo ac perpe- petuo jugo ire, & eundem modo Taurum fe| Tiwmons.cftJmodoEmodera', Cau* caitirn, Naphaten, iterurnque Taurum appel- Ian Mela fcribk lib. i. cap.iy. ' Et Ifidorus Origwumxiv.$. Mons Taurus a plerifque i- dem vacatur quixr Caucafus. StraBo ipfe /. ix. Graecos'Caucafum-nominafle illos montes," ■ quos ultimos ad Orientem noverant 5 * v'&t» vttjs ™ tyvco'esfry teftatur : quamvis ,& hoc addat, Veterum quofdam proprie fy Kcujkoo- <no& & kxoxum appellafle montes qui a Pon- to Euxino ad Mare Cafpium . porrigimtur. Porro quemadmodum Caucafiis montibus al- tgaum finxit ftomctbcuw juttqwcas Grae-
DE VET. XING. P E R S. If/
ca, fie Perfae in monte Cafvin&os detineri illos Genios five fpiritus, quos primi Heroes ex Adami pofteritate devicemnt , fabulantur : nam & hi in hiftoriis fuis tempora juv<h%« habent. Ifidorns nomen Caiicati fignifieare orientali lingua candidum , id eft 5 niyibus denfiffimis candidantem kxihit Origin, Lxiv. cap. 8. &laddit eum yqui iidem roonti jungitur 'Cafim a Scythis vocari. Cafimei?imapudeos candor five nix.
C A U N A C E S.
X L V I. Perficae veffis genus eft , quod ^™; cum Chaldaeo *OJI contulk VirEruditiffi- mus S. Bochartus in Canaan lib. i. cap. 24. quern vide. KD33 {(in Aruch Tcribitur per 3, SOJ13) enim ftragulum craffius notat & ex utraque parte villoium, & Gaunacum Var- roni definitur fagum majus & amphimallon. Hefyehius Kwuvkkch , .syiipwm, j? ShSoAcua i^pejua^j?. ScholiaftesAriftoph./«r^. Kw- i*KW is* Uifcw&v IpotUo* t%Qv ok $ -hep pi- ps pxtites Pollux /. vi 1 . c. 1 5 . Babylonio- rum e(Te veftem fcribit : B^SuAwv/ojv <T i?b * xcouvdws. Scribitur & yxWccw $ uti apud Suidarfl..; Vox eft Chaldaea , uti puto : quumque Chaldaea fub imperio olim Perfarum fuerit, non mirum hanc yeftenx a Perils quo-
■
I?8 DISSERTATIO VIIL
que geftatam , & nomen Chaldaeum reten- turn.
C E R s A.
$. XL VII. XL'VIL- Nummus Afiaticus. Hcfych KzpcK, Avuxjvqv vQp$ff/Ax. idem hoc effe cum Perfico & Arabico c^o/ Zw Illuftris Sal- mafius in lib. de ufuris p. 581. obfervavit. A a hue pertinet vd/Atcfxa quod Aegyptii K?p- r**ov dicunt? Vide Hefychium in voce Koj-
C E R T A.
J.XLVIII. XLVIIL Rcfertur inter voces Perficasa Cerm. Uv~ CI Burtono in hijloria linauae Perftcae, Sed ^/^/~ .propne eft Chaldaeum, Syrumve H0rJp Car- ceurs. t*y ex Hebraeo rV™\p Ccriah. Confert i- dem cum Certa vocem Cair , quae Cambris urbem notat, & vocabuli ejus originem, prae- cunte Tvino , in Comment. Britannic in ma- gna Cairo Aegypti urbe obfervat. Sed falli- tur, cjirifcjuis urbem Cairo inde di&am autu- mat. Nomen ejus verum eft i ^-$-0 Al- cahira, id eft , nitrix , ei datum faufti o- jnnis caufa, aZjeuhare, qui veterem Mem- phim nova acceffione auxit : a quo tempore & nova & vetiis urbs ita dici coepit. j Cu/us civitatis defcriptionem vafto volumine com-
plexus
DE VET. t I NG.PERS, 159
plexus eft ^x/r*-s**-^ uA-*2 &&\ cW->! Ahmed Ibn Alt , Macrizi , quam ex Ara- bko in Turcicumfermonemverfam CI. Ravius Academiae noftrae, una cum aliisCodicibus Orientalibus manu fcriptis , donavit.
C H A N A R R A G A N.
XL IX. Magifter militum , five Dux li- ^ xLI3C mitis. Procop. /. i, Perficorum. 8^L-*ir=> chmarra* Kenara limitem ut & turmam in extremo col- tm* locatam notat, quod Graeci XavaS/p* pronun- ciarunt, unde qui ei. praeeft cum adje<5to yzt Xavapfayciv dicitur,
C H A N A R A N G E S.
L. X<pdv^«^^?eidemmemoratur,quodno- §.l. cha* men dignitatis fit y eftque ipfiffima vox Perfi- narwget* ca <^^Lji=> Canarang notatque provih- ciae praefedum , ut & publicanumquive&i- galia colligit.
C H O R T A T.
LI. Nomen menfis Perfici juxta ifaacum j.LI.ckr* Monachum, XoprotT. Ita etiam au&or tabu- tat.' lae menfiumPerficorum, quam ad ealcem jus^<*- Kw 2«yi»|f«j Ptolomaei MS. quae dlim in Bi-
blio«
I
l5o DI S S E R TATIOVIIL
bliotheca Lambetfi tna fuit3invenit Cl.Burtonus.1 November eft,& idem qui Cappadocibus 'Ag- rc&TDt s cujus meminit Epiphanius /. n. torn, r. ■haeref.ft. Verurnnomen eft o!<3y3* Chor~ dad'y vide fupra ad vocem Apani Ubi de- dimus genuina Perficorum menfiam nomina & Cappadocica ex Perficis cbrrupta oftea- dimns.
C IDA R I S.
f.LII, ci- L II. Cidarirrf Perfae capitis infigne appel- daris. jant , tefte Curtio , lib. in. & Hoc , inquit , coerulea fafcia albo di/lwBa circmbai,* Pollux-, lib. vn. cap. 13. eandem elk Cidarin cum tiara & curbafia, & pileo fcribit ubi de vefti- tu Perfarum agit. Ui^cov $J ^2^5 k«v-
, xlJapiv Kj kTAov xotAiaiv. Auctor Etymologici noftri ineditl K/J#&/tv5 ok Tpi^tiv vQaefAor xctfAtKouiiUQv *? «5&J%pu KityotXvIs j3#<rcA<x>5V, *Av*jg <s$£$ nlpo"^ t2u/ Til^oc^v cweJuffXTv. He- iychius. K/JfljpK, snA©- /S^cnA/^V : &anon- nullis tiaram diciabaliis >ciT«^v, obfervat. Sui- das Cidarin a nbnnullis appellari pileum > aliis coronam, & fafciam & cpc'cp/cvjcribit. Mo- fchopullis <zzj£i (r^€^wv. /?^. 57. 'K/Jceptf, »j* tspflt <cj£<>ce<{)tfA<a/«. Pcrfica vox talis > quod fciam , hodie non invenitur , at Chaldaica N
DE VET. LING. PERS. l6l SOED*D cingulum 5 redimiculum, At»^a no- :at : & hinc eft , quod non xiiagtg folum fed k Kirotpig & Kijxpts fcribatur apud Herodo- ;um. Confer Pollucem & Hcfychium. Vb- :e non multum diverfa K/r7<«p®*ufi funtCy- >rii pro diademate. Hefychius. K/t7*p©-, hlgfy/AXy $ <pzp£crt KvTr&o*' «' 5 *»' 2j&^m lofla, (popxvns Klrlct$oi. hlyovlcy. Sc. ab ea~ lemorigine, a "lEJp ligavit. unde & |H£3p >ro cingulis , Dan. 5.12. Videtur. itaquc Ci- iarisfuicfe Diadema tiarae obvolutum five fa- cia ipfa, uti&Philo lib. in. devita Mofis , eftatur Reges Eoos pro Diademate , mni *l$fq(A#T& uti Cidari, & Briflbnius , /*£. 1. fc regn. Perfc.28. obfervavit , quam KiSotgiv I«{«hjJv vocat Arrianus eandem tifymwy A*<%- fyu<* dici Diodoro Siculo. Adde quae Au- Sor Etymologici Magni habet , in voce \y%i- tofivKtipivfi. Uti & Xenophon , lib. vn 1.
Theophraftus infcripto, de regno Cypriorum% quem Suidas citat in voce Ttd&s. Etclare Ar- rianus /. 7#fcribit ventum obortum Alexandre abripuifle regium pileum Caafiam > ( quam ta- men Au&or Etymologici diftiqguit a tiara. Tanta eft in his confufio , atque ita fibi con- tradicuntferiptores, ut difficulter quis fe ex- pediat ) & diadema ei alligatum tW ncmiw
X, 10 tyg.$W& «#T$ Crov€£0t«J^3V , & ilium
L ' qui-
l6z DISSERTATIO VIII.
quidem, pileum nempe, feu tiaram, utpote graviorem in aquam incidiiTe, hoc (diadema \ fc. ) a vento abreptum arundini cuidam ad- haefifle. Unde videmus aliud pileum regium five tiaram, aliud diadema, & hoc illi fuifle fuperligatum , plane uti 1?3 Corona , diade- ma* a 'flfiJVQ pileo Pontificis Maximi apud Hebraeos diftinguituf. Exod* 29. 6. Lev, 8. 9. Sic & Plutarchu& in Antonio, vag. 941. x<so>- fft^ appellat ■ 2*l&$'*ipMtm$ifw > cui fc. diade- ma erat circumligatum , non ipfum ^Mtf^isk Nondefunt, fateor, Viri erudkione celebres, qui putant Cidarim , & Tiaram unam eandem* que remfoiffe, quibusegd, falva eorum re- verentia, non affentior. Novi Veterum quof- darn prorrjifcue vocabula Cidaris & Tiarae u~ furpare, & lubens illis Viris iargiorie habe- re, imde fententiam fuam adftruant. Verum quisnon novit quam exiguarn rerum Perfica- rum notitiam habuerint Graeci & Romani , fie Lit facile ilia confundere potuerint , quae toto coclo erantdiverfa. Ita cgohaec necfi^ ne Veterum audoritate , concipienda & di- ftinguenda exiftimo. Tiara erat tegmen ca- pitis, quod figurampilei acuminati habebat , vel in acutum deimebat, cujus formkm exhi- bent vetercs Nummi fatis noti & vulgati. Cfc- darts erat diadema, five redimiculum , vel fcfeia, quae caput cingebat , & aliquando ipfi
tiarae
BE VET. LING. PERS, 163
tiarae fuperaddebatur , ita ut quifpiam •&' tia- ram & cidarim ei praeligatanv fiiriul gereret 9 uti exnummis antiquis manifeftum eft, qui & tiaram & diadema, impofita capitibus Re- gam exhibent. Quare Lucianus , in Votis , fag. %%o.tiaram a diademate diftinguit, Ti- fiMV) inquk, ilw na^av Gpfyv £<rav ^ rb £id- Jf}fAoc98i in Pifcatore of $$v ltd? av ^ A/^'^u^. Unde £rgp, dicet aliquis 9 nata confufio? Forte quod roganti Romano cuidarrs/ quale illud capitis tegmen erat quod Perfae gererent, refponderit unus , Tiara eft , alter , cidaris eft , tertius 5 diadema. Atque ita haec inter fe confuderunt , quum tamen diadema idem quidem eflet cum cidari, at non cum ciar^
C I R COS.
L I II. Aqutla. AucSor brevium Scholio- §• Liu. rum in Homemm ad Iliad. 2. in fine. "Kt$-Cm s*
yjv j £$@* &$&, 0 '': Ktyift%ti(Q* < ti^pl;. . Ita 8c Scholiaftes ad Aefchyli From. VinB* pag. 5 2. Ktp^?,^i tit&si Etau&orpervetufti Glof- fatifl titati BecmannbfeOf ig. Ling. Lat. Cir- cum', hgolact,, "Es* 5 epygov ^staSa^/^ W Sku^jj? tSs NjVs fAtjafiM. Etymologicon noftr urn ineditum. Kif A@> > %pk& , ^'pfcjgK K&f is jcp'JJcaTcftJ j Mfxaiff&^ATltHji .As^^v it
I
164* PISSERTATIO VIII
'&KVKE7US dythq£Q¥ vmTfiffUHTt 7ti\etOf.
is* 0 &$@* &&*©*. Gemini hi verfus ( natn , & oi £' dfoot initium verfus Hexametri facit) leguntur lib. 1. ■ Argonauticorum Apollonii Rhodii'z/. 1049. & iojo.unde videmus legen- dumOsj^gl^wcn. Eft Perficum u^^=
C ON D Y„
§. UV. L I V. Nomen poculi Perfici. Vide Dif- €ondyt fertat* v I 9de Keteri lingua Indica , pag. 218.
C O P I s.
L V. Genus gladii Perfici. Aliquot vete- rum" loca hue facientia vide apud Briffon". de regr?.Perfpag.z$%. &Stephanum inThefawe Ling, Graec. Tom. 2* pag. 348. Multi pro fe- curi iiw Konlia habuerunt > at plurimi pro cultroaut pro enfe Perfarum. Xenophon/. i. % Kvg* 7rpoi%tm fcribit Perfas dextra t*oc%ou- gav $-wni£c& gerere , uti finiftra yiffov- cra- rem pro fcuto. Apulejus & in venatione co- pidum ufum fuifie docet lib. xi. Met am. fcri- bens: ilium fuccMum ehlamyde eopides cr venabula venatorem fecerant. Chaldaei Scipfl hacvoceufi funt, in Targum Jonathanis earn fcribentes pDlp & vulgo per fecurim folet transferrin Taubmannus in notis ad PJauti
Per-
D E V £ T. L I N G. P E R S. l6f
Perfara, videtur, fcribit, illudquodHunga- ri & noftrates hodieque Copyn vocant, ■ -Copts Perfarum effe, Dubito an non a uJ~*J==> Kaften , jindere , derivari debeat , quod cum Graeco Wnletv convenit. Nam Copides non pundim fed caefim feriebant. Quare Leun- clavius in Appendice Xenophontea wxlS» a Graeco *9 jr7«v derivat. At fi ex Gr. ^irlm derivari poteft xosrfe •> raulto potiori jure ex Perfico Q^-xJ=> JCrf/wrderivabitur: crant cnim Copides origine Perficae.
C U R. B A S I A.
LVI. Idem eft cum tiara &pileo &cida« J.LVL ri juxta Pollucem. Hefychius vero & Suidas Curbafia. fcribunt efle ifiii itoi&v , qua foli Reges Perfarum utebantur. Ariftophanes etiam re- <Sam appellat curbafiam, in Avibus fcribens gal- lum gallinaceum 33n ms ntQahns rla) xvg- €** /*v offiv iypv 5 m capite Curbafiam redam gerere. Herodotus de Sacis lib. v 1 1 . cap. 64. quod gerant m&i mn KiQaKviai wofiacioiA 1% o|u dmypivw; , c^V. Quod fi 5 uti o- ftendimus,Cidarisipfuradiadema fuerit, non pileus, nee curbafia eadem effe fimul cum ci- dari & pileo potuit. Sed [adeo confufe lo- qtiuntur veteres de hifce ^c/jLQig <g£am<P<*- AaaW , ut omnes conciliare difficillimum , (1 L 5 nor*
l66 DISSE R T A T I O V III.
non plane «<Ju\a<isv fit. Quare hoc nos hi fee immorabimur : & fi quem lubido capia plura veterum loca conferendi , Stephani The iaurum Linguae Graecae , & BrifTonium de re gno Perfarumadeat. Si exhodiernae lingua< Perficae ufu definiri debeat , quid pro curbafi; haberi debeat , fait idem cum cidari , id eft , dia- derm ab ipfa tiara & pileodiverfum.j..wU /S=l Curfafiu, e&fwdony bjtfus, Iwtenm. Et ex byflb conftabant iila diademata five cidares Kvfcopw £v<r<n'vw Darius promi.ttit in Apoc'ry- pho Ezrae lib. iu.c.6. Sed tiarae conftabant ex panno. illuftris Salmafius in lib. de mode ufuramm, pag. 104. opinatus eft , quum kv>- 6*<jw pro crifta Galli ufurpavcrint Comici5ab Arabico ,/^-if Cunbur , (legepotius Cum- bur) crifta 5 pofte derivari : de quo Jiberum per me fit ledoris arbitrium.
Cyrus.
Coras.
5.LVII LVII. Perils veterikis Sol hoc nomine
<* <Jicebatur. ' lea Ctcfias , ita Plutarchus , He- fych'ms & alii Scriptorcs quorum locafacpe iaudata. funt occafione Cyri , Perfarum Mo- narchaej quem a Sole ita. diccnm retulit anti- ques. Scilicet [p^Chour, K*)©,, hodie- que SdemnoXM Perfis, unde indubiaeft hu-
jus
BE VET.LING.PERS.
167
jus voeis origo & certa veterum etymologic., quam & horum temporum ufus confirmac; Obfervavitid jam dudum Vir Perficae & af- finium linguarum peritiffimus L.- Warnerus in Proverb. Per 'fie* pag. 4? * Aliam tamen fi- gnificationem huic vocabulo tribuunt non- nulli. Hefychius ita di&um Cyrum effe Ten- bit juxta quofdam quod a cane nutritus fit imi xS ini Kwog <m%oZ<$>§m> Ita & R. Abraham Zacmhrn Juchafw m W PBfl&l p W*f5
oipD3 m&wt\\ tipft* m «jfpr; '131 ndtbn rrra pr\ /ins*, Bmtur
( Cbw ) cams plus , quandoquidew)u§u aviad mortem damnatus '& cxpojitus USe cams cu~ jufdam nutritus eft. Abarbancl in" Jef. '51.
low ktm n^3ii T'W wfia nw
373 Kin >D*]£> {W73W BFfflBj Quoniam e- . ducatus eft a cane^ nomen ejus Cores {Cyrus) tft , firmone enim Perjico cams ita appellatun Anfamerrori praebuit, ut puto , voxPerfica %Ji^9~-*i Cura, qazecanem notat, & unde Cy'ri nomen derivare voluenmt , vel quod, uti Herodotus lib. 1. cap. izz. aarrat , Cy- no , x*W , nutrix ejus fuiffct. At , nori- ne multo probabilius eft a fole quam a cane fummum Perfiae Monarcham di&um effe ? 8c quid fiet de antiquiffimorum fcriptorum tefti- . moniis, quibus opponerc auftoritatem recen- mt\m tmisr eft wmerariunv? Indubium lta- L 4 q«
r '<
l68 DISSERTATIO VIII, que mihi eft a ^^ Chour, unde, adjeda termination* « vel us, KC?<& & Cyrus fit , vela Chf&^js* Chour fchid ( utrumque enim Perfo SoUmnout) abjedo c*, nomen Cyri efle formatum. Unde exiftimamus & Talmu- dicum Din pro file ortum traxifle. Ita enim Hehopolin DlflH T# dicunt. Sic ut nulla videatur fuifle ratio, ob quam Illuftris Scali- g&lvi.deeMend.temp.negaverk a <>*«£/, «a.' Cymw efle didum , nifi forte quod crediderk nunquam ^ja. fine ^ &/«» perfis dici. Quamvis & a *tffyj&. , quam ille vocem memorat, vocabulum Cyri potuerit eflepro- fedum, abjedo <^. In pronunciandis enim Jinguarum barbararum vocibusquot literas de- mferint, & addiderint Graeci aliquando, ma- gnum Scaligerum latere non potuit. Sciunt quoque Eruditi multas voctim derivations & ctymologias hodie cum applaufu excipi 8c proban, quae muito duriores font & difKci- lius concipi Qucunt , quam vocis Cyri a <*$ePje* derivatio. Ipfe enim fatetur Sca- ler an» & -venv pamm ^- .
& lpia htcrarum infpedio docet. Videmul- .ta hue facientia in Ci. Gatakeri Mifcellan. Poflh. cap.z i . Pro KCe9. f Cyms f mi .
*M$< habetaudor Etymologic! vulgo Maani riJcii, cujus hacc verba font. Ko(Q., c*B«-
It
DE VET. LING. PERS. 169
is wop*. Ks§ov y%f zxXiTf eidfam 01 rigf ecu iiv vHAiov. Accuratiffirrie hie fcriptor vo- cem Perficam exprimit , quae Solem notat * per KSf&. Verumhoc plane indifterens eft, five quis Kopov five K*gov dicat : nam Damma apud Perfas & Arabes modo per O modo per; U reddicur > uti Mohammed dicimus & Mu-* hammed : quare facer Scriptor Cores cum Mo - narcham appellat, non Cyrns. Certe fluvius eft in Perfia a Cyro difius , quem alii jK%* alii Kvpov appellant. Quidni itaque & Cyrus & Corus & Cores dici poflit ? Ita Diony- fius , terrarum orbis fitus recentiffimus audoc tempore Plinii , quern ad commentarida omnia in Orientem praemifit Divus Auguftus , ut teftatur /. 7 c. 27.
X«e>k fJJJ Kej @- hi ju^*f , jtfffftf «I XoW?n$
"jEAiuw *Wqv vcfwp ir^s i* fitm x&Mti
Verf.i07$. Mela etiam habet Corns ^ atStra* bo Kvp©". Plus negotii faceflit verfus po- fterior apud Dionyfium , loco citato > quo* modo Choafpes poffit dici Indicam aquam vol- vere , eAx«v %$ov v<J«p. Ego pro "Wov (fi quid mutandmn eft ) legerem hSov , ut kn~ fus fit , intus. aquam volvensz nam de Eulaeo (quern cum Choafpe eundem efle ex multis merumlocis, ut utquaedam repugnent, li-< L 5 quct
tyo DISSERTATIO VlII. quet quaecollegit CI. Hill in Comment, ac Dtonjil pag. rf6. ) Pliniusfeibit , q«od me- dio fpauo cunicub conditus (&x«y Uit» t <ty>>. ac rurfus exortus per Mefobatenem la- puis circumeat aiscem Suforum. Eodem or- dine nofter, de cunicub fubterraneo locu- tus, quo ferebatur, addit Sufa eum prae- serlabi, r
— — <s>%6 t\ (iLosv %%«> Xa'e-m. Efle tamen id mendum fatis antiquum ( mo- do mendum fit librariorum & non error Poe- tae) apparet ex verfione Rufi Fefti Avieni fcribentis,
uinutfie* Cyrus, perrumpit rura Choafpes,
ludtca provolvens procul aequora
At ego, utverumfatear, nil mutandum cen- leo, fed errafle Poetam exiftimo : faepeenim contingit nos emendationibus noftiis Veteres Scriptores dodiores fingere quam ipfi fuerunt ,' quum, ubi errant, ftatim de corredione co- gitamus.
§. LVIII. Danaces.
D A N A C E S.
L V 1 1 1. Nummus Perficus. tW a««- «*» «W wfr.<p«« tifurin nwW*. Alii, uti Hefychius & audor Etymobgici Ma- gni, genaatim ^C«e»wV. Efle hoc vo- cabulum Perficum .&)* Dm§kimD^k
DE VET. £JHG. PERS. 171
obfervavit llluftris Salmafius in lib. de ufu~ ris y pag. 427. & CI. Bemardus lib* 11. de Menfuris O* ponder, antiq.pag.Ky. ubi plura Veterum AiiSorum loca vide. Ita & CI. Hottingerus, de nummis Orient. /7.94. Pro- prie numrous erat , qui mortuorum ori im~ ponebatur, Lxiti auftor Etymologici fcribit, & derivat a SxvouiVs, i. e. mortuis » nam vsxgot ^jpo), & Sawn rofe'. Heraclides /.11. Verficorum. ]
D A.RIGiMED U M.
LIX. Aapypttxp-VerCis idem dicitur qui §XIX.£^ Romanis Curopalates. Procop. lib. 1, Perfw.^i^^ Hunc vero a palatii cura ita di&um Corip- pus, cujus novam editionem, quam molitur VirEruditiffimus, Cornelius van Arckel, avi- de exfpe&amus , lib. 2.innuere videtur , fcri- bens,
Succejfor foceri faBus mox> CurapaUti eft. S*& Dar & cLfea^o Darga Perfice paU- tium & aulam notant. Atque ita ilia pars vo- cis Darigmedum clara eft. Sed quid haec pars Perfis fignificet, non adeo mihi peifpe- fium eft,
DARK
T]Z DISSERTATIO VIII
DARISTHENO N.
^1X2**- LX. Joannes Antiock Malala in Chran.
nfthnon. pag.^iQ. feribit dogma Manichaicum de bello bom Dei cum malo & vidoria illius de hoc reportata ka Perfice appeHari. ao*rep iiy!A*
m>r yXmmv <n r Axfnrfyutr. 'o ep^^vgv^ rat to $ 'A?*0sV
BAR I U S.
f .LXI.z^ L X h \ Idem reteribus Perfis fignificabat , #w/. £*<&* quod .iplavir Graecis. Ita Herodotus /. vi.
v^m **p«i@* 010 v a o* sraAe^ij^V. Cogitavi a- liquando an non conveniat cum A*£«©*5 aut L*ficu@*^ (uti Ctefias feribit inPerftcis) vox UW^io , Dw*^, quae virum fm*w, ferocem^fortemy vehememem notat. Quid autem eft hoc aliud , quam cotrcitorem five «f|e/&* dicere? Atpofteaquum Perfas ilium, quern nos Barium appellamus , J^ta Dara, vel V'</*> Darabttm vocare accuratius ani- madyertcrem , & tyo Dam, Dominum Perfce notet , credere malui, a Dora, ad- jeda teniiinationcGraeca, Aa^Tog fadumef- *H quum & Domims & C«r, notio-
nes
DE VET. LING. PERS. 1J% lies fint non admodum diverfae. Barabim* tem (quo nomine nonnulli Perfae Darium appellant ) vocis Etymologiam banc tradunt quod lJjs* in aqua (in ripa fc. Tigridis ) a matre expofitus, inde cxtradus fit. In Sa- croCodice tyiH*l Varjavefih eumdici, qui nobis Darius, notum eft. Qiiod eveniffe ex mala Judaeorum pun&atione^quum iifdem ma- nentibus Uteris poffit pro varietate appofita- rum vocalium & Darius & Darjavefch legi u crediderunt Viri in orbe literato celebres, Thomas Hyde, in tfiftoria relig. vet. Perf. pag. 43. Jobus Ludolfus, in mtis ad Epift. Samarttan. fag. 13. Ricardus Simonius, m Hiftoria Crhica Feter. Teftam.lib.i. cap. 14. At ego affirmare non aufim. Meminit certe nominis utriufque , & Barjaves & Barii > Stra* bo, lib. xvi. tn §n. l£* ovopvmv :y#t&vM-
m &*fi*wi* ( vel ActfMV) uti CL Cafau- bonus fcripfiffe Sttabonem putat ) A*p€?ov h xatemtv. Et Darjaves, cum Vav mobili ae- que ex Perfico Borah ( B in V mutato ) duel poteft , ac ex Bar a Barms. Quum itaque Per- fae ipfi duplici nomine & Dara & Darab eun~ dem Monarcham appellant y quid vetatGrae- cumAo6g«©-exP^^, &Hebraeum, Chal- daeumve Darjaves ex Barab deducere? Hefych. fcribit A*f« cv Perfis ^poVipw fignificare,quqd c%
ho-
f.LXII
Dema,
174 DISSERTATIO-VIII.
hodierno fermone Pcrfico fateor me firman , non poffe.
DEM A.
' l ^^"•/■Nonicnipcnfis Junii apud Perfis? tcite Ifaaco Monacho. &%f£& -Dividcndaca ea vox in duas eft J? ■&//** ^3 ^j nol men menfi illi proprium eft y pfef%(& men_ fim notat. Dieitur & hie menfis Perfke fV°* #*rj»: at nee ex illo w NWeffineas quod M.S. Codex Graecus, quem citat Bur- tonus , mira corrupted , pro Dema aut Dima habet. Licet ipfi cum ifaaco Monacho in reliquisfatis bene conveniat, aut ^cftigia kU tem imitationis detegi qiieant. Sed ita com- paratum eft cum vocibus peregnnis , qnae infeitia libranoriim , illas non intelHgcntium , ita depravamur rionnunquam& a vera ori<n' ne abeunt tit agnofci nequeant. Quare&& nos optamus nonnunquam facilitatem k6to- rum in examinandis conjeftaris noftris : quam- vis non adeo fimus abfurdi , m illas pro veris etymologiis velimus ledori obtrudere. Quis- que vel fagaciffimus in his Falli poteft. U- bi & nos erravimus , veniam nobis con- cedi petimus. At memores tantum eflc Ie- ftores hoftros voliimus, quum nomina men- tium (quorum drigo clare poteft oftendi)
ita
D E V E T\ L I N G. PE R S, 1 7$' ita depravata cer mint , etiam in aliis hoc coiv* tingere pptuifle.
J>. £ U A.
LX II I. A«V-dici a Magis e5tr 'Ay*'xKt j'.LXIIL fy£g i. e. Aio<r%o'p* * 5 Mvpxg > Gerrunos , Ga- #*«*• ftorem& Pollucem tradit Hefychius. Ita eft, ^c3 Dah , addita terminatione d s , uc lin- guae Graecae genio eo in loco conveniat Aev*4, notat .'Perfice.Daw, Gemims. /vSufpi- catus fum olim ex hac voce jo vet jOj£ Doudm^ i.e. duo Sc L^^ TVana.^ (ex H3V Hebry defumtiim , quod Tzetees 'OtW ef- fert ) columb4 conflatam yocern fck'$mq$ quod duae columbae oraculura Dodon^eum fundere confueviflent. Vide Sophoclemin Trachin. Herodotum , Paufaniam & alios.
D I A N.
LXIV. Coelum Perfice ita did arbitra- i JLXir. retur quifpiam qui haec Hefychii legit , ."fed v^n.He- quae ut pleraque r ( tere fcripieram , omnia ) a^m^ corruptiffima funk sMm\ )pfey&kw j hio%ovf
Ita haec legenda funt meo judicio ;j ' .Aitfv,
%qv ; conftat enim infulam Naxiim ante Diarti
effe
I76 DISSERTATIO VIII.
^fle appellatam. Dein, novo titulo, lcgc> Afa9 isv xggcvo'v. Yligtrcvi. Jovem. Ita cae*> hm dixere Perfae. Teftis eft Herodotus,/. 1.
xvxKoy tpxvtk 5 v&vS Ala wKicvTis. EtOri- genes /. v. in Celfitm.
D I P H R A G E S.
f.£xv. LXV. Forte &haec vox Perfica eft. Scribit P% rages. enjm f-jefychius hot nomine appellari a Par- this praefe&uras Ducum quorundam. Aicpp«- yes, Itvuv ?ep7ta>l(*)v r «$£$ U$$&h Tuyxl. Et Ttvyis idem per fypoviotA 8c"$f%ois ex- plicate At quum alibi hanc vocem non lege-
nm.
vxtX/a.
DRACHMA.
§.LXVL LXVI. Nummus fex obolorum , uti Drachma. Scholiaftes Ariftophanis in Avibus ASl. i.e. 3. Ad fcriptionem orientalem hujus vocis ma- gis accedit vox Aol^juca; , quae eadem eft cum A^&i^ctA tefte Hefychio. Idem Z*<r*$ expli- cat per A$<x%iacu;. Eft autem Z»V*f vox Chal- daea TV, quae & per Drachmam transferri fo- let. Perficum f^^rO efle obfervavit Virllluftris CL Salmafius in Ldeufwisp* 2^6. vide ibi plura
hue
DE VET, LING, PERS. I J J hue facientia , quae nobis non vacat exferi- bere. Valeant ergo vocis Drachma etymo- logiae im$ &&W-V& &fd%*&m.
L.
LX V 1 1. Ifidorus lib. 14. Originum cap. $.LXVir. 2. ita Solem Perfice did fcribit his ver- EL bis : In Perfia primum orta eft ars magica ad qu;m Nemroth Gigas pofl confufionem lingua- rum abiity ibiqne Per fas ignem colere dotuit* Nam omnes in Mis parttbus Solem colunt, qui ipfomm- 'lingua El. dicitur. ^ IJa Dmm no- tat Perfis , J Ala , flammam ignis. An ex altcrucro horum norainutn illud M originem traxerk an ex Hebraeo *?H El , Deus, le&or judicet. Forte enim aut Ifidori aut librario- rum culpa voCabulum ipfum corruptum eft.
E P H T A R.
L X VI I J. In fecundo libro Maccab. c. 1 . §. LXV III, comm. fi . O* feqq. narratur in loco , ubi ignis fyhm\ facer eratabfeoriditus, aquam apparuifle 5 qua Nehemia res ad iacrificia pertinentes purifi- caffet v & hoc quum nunciatum eflet Regi ' Perfarum, locum ilium circumfeptum ejus o- pera effe, & aNehemia appellatum £$5wf 5 4U^ ibi transfcrtur mfywpfc* Perfice puto id M voca-
§,LXIX. Euiuae.
178 DISSERTATIO VIII. vocabulum fcriptum ^AJb U>,AbTdy - i.e. aquarmmda ; ilia enim ibi erat reperta & quuntper hcc^^^v redditur, adfenfun niagis quam apices verborum attendifie Inter pretem probabile eft. Vulgus appdlabaj euir locum NeC|>S»p , praepofito Nun , fed male Vide quae nos de eofupra^. i12.
E U A C A E.
LXIX. Cemim genus equitum e Perfi« hoc nomine appellari teftatur Arrianus lib. 7. de expedition Mexandri pag. tf 1. his verbis % oiicuSftm $%% el ZoyJtx**, £ 'A^t^olO)
>*"" , KM c* IlW<Zv «.' 'Evdi^j, xotfu/idjw. arm». Non videtur autem Euacae nomen genti proprinm efTe, quum fie necefle non non fuifiet dicere eUntx»?^^^ fedfim- pliotcr, ficuti Ba<5tnanos &Sogdianos ita & Euacas recenfuiffet fcriptor uti gentem Perfa- mm. Si quid /udico legendum eft iu6a'x«r. i> autem ob literam ejufdem organi V faci- lity elabi potuit. Adde quod in manu fcriptis Codicibus Graecis faepe B per V Latinum, ( uti 3-£««tvtkt») pro sr/>s<rgum'TO , &c. ) ex- preffum fuerit, unde quam facile evocePer- itca non intelle&i loco moveri illud Vpotue- nt, quivis perfpicit. Et in veterum monu- ments
DE VET.LIN.G. PERS. 1 79
mentis V pro B faepe pofmim obfervavit A. Politianus Mtfcellan. lib. i.e. 14, Confer & Illuftrem Spanhemium , Dif 2. de ufu Cr praejf. Num. pag. 86.90. & Salmafii notas in Monument urn Herodis Attici , pag. 94. ubi exempla | V LatiniproB. Notat vero vox (j£L«> j\ hG#% Periice milites volones> qui for- tunain fuam hinc inde captant , & confufam hominum turbam & injlimae fortis. Ita Go- lius ex Halimo earn vocem explicat, Quod mire cum narratione Arriani convenit. Nar- rat enirh- aegre tuliffe Macedones Alexandrum amicorum equitatui permifcuiflfe Ba&rianos , Sogdianos & ex Pedis Euacas , homi- nes puta ntillo natalium fplendorelltuftres , fed abjeftos 3c qui fortunae omnia debebant. CI. Blancardus ad hunc Arriani locum conjicit, pro 'EvflBxatf j KovpSotKW legendum.
E X A L L A.
LXX. Plutarchus iti-libro de Fluminibusj § LXXV feu quifquis ejus libelli audor eft , fcribit in Exaiia- Euphrate , Parthiae fiuvio, inveniri herbam cui 3E|*W nornen, quod interpretatur cali- dum ^pfAov. Videtur mihi effe vox a J^ (quod Graeci ?*&* fcriberent ) oriunda, quae accendendi notionem habet, unde 'i&*& 'praepofito E ante 3 , ut in voce 'El;<a7§i*W M z quae
l8o DISSERTATIO VIIL quae & «Tp«W 9 'HotBot, , id eft , quod ardeU flamma , &cj Pcrfae ut multis Arabicis par- ticipiis ka etiam hoc 5 J^s-xiw* , arafow, utuntur.
E Z' A C AS.
§. LXXI. L X X I. 'Hgoiwc , yl*©- sixwV ied^b n*V- 3w. Ita Hefychius & Phavorinus. Su/pi- cor legendum 'Ev«x^ , yiv®* s&tiwtwsv ( quod per compendia fcriptum occafioncm dedit voci &*£■») «^ n*f3w*. Videfupra ad vocem Euacae.
GANGABAF.
J." LXXII
LXXII. Ita Perfae vocabant illos-j qui
angajae. bumerjs onera p0rtabant , tefte Curtio Hi-
/for. lib. in. cap. 13. Sufpicor a &^s^S=d
Ganzja ( vel Ganga , uti legifle videntur ali-
quando veteres, exprimentes g- Jjr per^? uti
A(>$o(.£iycivx pro (^
A— >;yii3l
^e) per £ pro-
nunciarunt , quod & vox fequcns Gan^amela docebit, ubi J^ G^/legitur, non £/<*- *»<?/, uti nqs pronunciaremus) quod faccum notat, & quidem talem quo onera deferri folent, vocem banc elTe formatam, utiigni- cet illos , qui faccos humeris portarent , fed nil certi affirmo. Cogor enim in hifce fac-
pius,
DE VET. LTNG. PERS. I §1 pius , ignorantiam meam fateri , maloque nil dicere quam ineptas conjefturas meas pro ve- ris etymologiis le&ori obtrudqrc. Confuluk fupcr hac voce Gangabae Virurn egregium, & vicinac Academiae Lugduno Batavae ingens ornamcntum 3 Jacobum Golium CI. Boxhor- nius, uti fcribit in Epiftola , quae pag. 220 extat : fed nihil de ilia certi retulit : quam- vis reliqua , quae ibi habet , PeHica ex lingua Germanica derivet , uti Cyrus a Skior* ignis* quod ita non eft in ufu, fed in cornpofitis vo- cibus, uti in Schoorfteen^ camwus : Acina- ces ab Eax vel Eaxce , qupd Anglo Saxoni- bus , vel accine quod ^elandis fecuris eft Sa- trapa , a Zee , man f & trabavd , minifter regius: Darius, a Drofi, praefedus: Xerxes a Herifeg , vel Hertog , Dux : Mithra a Mi-* ter, undo : Gaza a Schat 5 Schatz, ^Jhefaurus.
G A N G A M E L A.
LXX.III. Domum Cameli fignificat. Ita $. LXXIII. Plutarchus in Alexandro par. 6%2. edit. Parts. G^g«¥*-
r ., . r «=> . J r let. Inter-
icribit earn vocemnotare , ut ajunt, omov km- prttauo ve_ ^ujjA^. Strabo quoque lib. xv. ^sfc^*?'- ^9^5 terum de- fcribit, esi Kapiite oik®*. Njhil hac inter- fenfy. * pretatione verius : nihil demonftratu facilius. Si quis enim Perfice domum Cameli dicere Velkt , vk aliis vocibus uteretur j adeo aota & M 3 "yul-.
</
l82 DISSERTATI o/Sf \ |J.
vulgaris utraque eft , &sU. , a***, ^ww
& J^ Sjamel , five C7^/ , Camelus. Und
jmiratus faepefui, in hanc cogitationem noi
incidifle Viros Orientalium Linguarum peri
tiffimos, SamuelernBochartum, &Thoman
Hyde, quorum uterque aliam huicvoci ety
niologiam affignat , quarum neutra tamen
ialva tantorum nbminum reverentia , impe
trare aflenfum meum potuit. Bochartus qui
dem,/. 1v.Phalejr.c19. Strabonemo-Plutar
chum fcribitperperam exponere Gaugamela ( it;
enimjegiffe videtur, quamvis Briflonius, Bau-
drantius & alii Gangamela ck iifdem andori-
bus proferant , & in Strabonis editionibus vetu
fas, uriAldina, & Bafileenfi ^^ha« lega-
« tur, , quam le&iofiem addita interpretatio eju<
vocis per domum Cameli plane reddit indu-
biam) per Cameli domum. Malim, inquit
Cameltcollem Ad rfiy K^DJI 3J , Gab-game-
la. Nam ex Strabone liquet in proximo fajfe
mom em Nicatorium , qui forte ante Alexan-
drum^ vocabatur Cameli collis. Sed ipfe pa-
rum banc etymologiam probat Vir Magnus,
adderis: Aliud fuccurrit , quod puio efe vtriut.
**3j gem Chaldacis eft exigere 'N33 gabbai
0 tiKumsTributiexaftor. y2i gavi'vdH"3i
gevh, collecta , tributi exacftio. * Hinc igitur
tf?M '3 J gave gamcla (quomodo diftindis
Yocibus fc-Iegiffc fcribit Hermolaus Barbaras
in
DE VET. L INC. PERS. 185 in Plinii M S.S. optim'ae notae) enmt Ca- meli tnbuta, five cenfus. Nempe, u€ tefta- tur Plutarchus , prifcorum Regum aliquis qui hoftes effagerat camelo dromade vedus ilium ibi collocavit, certis vedigalibus in ejus cu- ram attributis. Vide & eundem Hie?<>z„oi- ci lib. 1. cap. 1. Quis non videt in vocis *Perficae interpretatione CL Bochartum ad Kn- guam Chaldaicam confugere fine neceffitate •; 8c veterum explicationem (domum Cameli) plane fubvertere* quurn noftra etymologia u- troque hoc incommode non gravetiir ? Pro- pior eft Perfifmo , & fervandae veterum in- terpretationi magis accommodata fententia CL Hyde, quern ereptum fibi nuperdolent literae Orientales, qui Gaugamela , quafi _*-==>- J^-*-^- Foveam Cameli dicta effe opinatur* Quibus addo Illuftris Scaligeri conjeduram , qui lib. v. de emend, temp. pag. 396". lo- cum ilium ait ita appellatum ab inteftinis Ca- meli ibi fepulti : quod & a quibuf dam veteribus proditum eft: id enim plane eft |^^^ Q^
lingua Mefopotamitarurn & Chaldaeomm. Ni- tuntar tres hae etymologiae 5 ut quivis facile perfpicit, ledione vocis Gaugamela , qunm eg® legendum efle Gangamela mihi perlua- deam ob additam veterum interpretationetn , (domum Cameli) quae fiGangaradaleg^t
M 4 ^Pa:
II
184 DI SSERT AT IO VIII. optime ei yoci convenit , & veriffima eft; a Oaugamela, neutiquam ei poteft adaptari.
GAZA.
Mag^in Jfft llJu™ Praecipuequi ex tribu-
«J. tls & v«a igahbus -exftruebatur, quails is erat,
quern Perfepoli diripuit Alexander, tefteDio-
rednus cpngeftos a Cyri temporibus pe? mul- torum annorum intervallum compledebatur > & is qui Arbehs inventus eft, utiidemfcri- bi eodem hbro cap.M. Ga^ fojbitMe- \M. i.e. . 1,. ficPedae aerari^vocmi Ser- vius ad hb. 11 Aeneid. Gaza Pcrfarum Itn- gua cenfus crdmtiM mtat, Hefychius Perils hanc_ vocem fignificare fcribic 0«<r/A«<,y J& ™ J ****<PWf*lw (po'pt. Euftathius ad verf. 9io .D ioyfiiPerit getis (quod fragmen-
literis Graecis plura indies mereri pergit, pri- mvztnBMmhit* Latina protulit) r«vL,
a!nd RVPlU-a' V"15^' VetC™m #w3 apud.Bnflon,um ^*. />„•/>* I2I.I2:.
Cnenornaeum , aliofque qui deVJcibus Grac- cobarbans Novi Inftrumenti faipfcum. Ad onginem hu,uS yocis qUod auinet} pmmm
illam
DE VET. LING. PE.RS, l8$
illam efle eandem cum Perfica ^.J==* Gis- ja, tributum^ quo nomine etiam commode pecunia ex tributls colleda diSa fuit: unde "DM Gizbar, thefiwrarius Chaldaeis, Poflet qnoque ab Perfico ^^^ Kenzj , thefmfasy deduci, extrufa literaN, vela s**^- Cha~ zjna^thefanrusj aerarium^' quo fenfu in Gu- liftan a Cl.Gentio verfo, fag. 60. de aerario Regis Perfiae (in MSto meo eft c^/— c Arabiae ) o^—^ o^ ^y^ » ^rarium va- cuum ( Hebr . VPi ) erat. Ab ea voce , qua in Termonem Turckum quoque cum multis aliis Perficis irrepiit , fit c^/M* thefanra- rius& u.j^^'i quod eft & re& fono idem cum Gallico Jldagazjn , noftro Magazjjn-> quam vocem Emditiffimus Mitalerius inter illas recenfet , quas Judaei in Galliam intule- ruiit , additque, pag.S. fe vocem Gaza pro Perfica habere , ntij& Curtius tradidit 5 quum nonnifi in libris Babylonica captivitate fcri- ptis occurrat , & fufpe&am fibi efle Aben Ez- rae etymologiam , contendentis Amof%\ cap, vii. *]"?pn .73 pro WJ effepofitum. Lon- ge aliter CI. Drufius fentit in Quaeji, Hebraic, lib. 111.54. veram nominis fcriptionem efle Aza non Gaz,a> & fcribi , HfJ^ Aza, »«- nitam , quum earn Mela urbem ingentem <T mmitam admodum appellet.
M l
GER'
i86
DISSERTATIO VIII.
G E R. R. A,
« r«pr J», Herodotus /«&. VII. *,». 6u lorfas *,* «„/^, ^ habuiflcfcribit, no- de apod Lucianum in Dialog. Mon. Philip, pus Alexandnimderidet, quod cum Perfis,fcuta niodov,minea& e crattbus junda gerenibus
www , * m 9w»«Z»« «t«.^«™. Jdemr.fr-
V:r Do&ffimus Henricus Stephanus inaur&eo do opere 7*^ L^<7r^.r WT.^f. z9o.&Fort. Scat
logus nofter ineditus r^ «.^ S jw o*A*c: puto legendum ut in cdito iSL
SLm ^""* ^ £ "**■ HlnC Cft& Lati- nnvaCo^erro: vide raubmanni CW*. ^
n?'P«f~, A3, i.fa. Dicitur & c£
!!„• C°Wf??.' de quibusvideNoniumMar- cdimum. Hrnc^ tm
\« concrantn. Voxhaec r^ in mentem mi-
P^'s-" -Tuvidejedior^n forte eanon Turn P£/ §at°s r* fubltitui aP«d Hora"
DE VBT.ILING.PERS. l8/
— — quid dipnt erra lupinis.
J A V A.
L X X X I. Hordeum fignificabat olim ^ te- §. LXXXL ftePtoloroaeo, qui fcribit 'l*G*H* (five in- J*va- fulam Indiae Orientalis , quam nos Java ap- pellamus ) notare hordei infulam. _>~- Sjav vero , & in ftatu conftru&o Sjava pronuncia- x
turn , hordeum Pcrfis hodieque eft. Hoc ob- - fervavit CI, Hyde dcrclig.Pcrf.p.tyZ.
X A p S A.
L X X X I L ItaRapum dixere Perfae ; He- ^JxiL fychius. A*\J/a, yoyyvhls. nifpfiot. Locum "&"• hunc ita emendandum puto. AcL$<* , y>yy»~ A/V. Ilifw. Quod faepe librariorum incuria U^ycuQi pro Pedis in Hefychii Lexicon irre- pferint & CL Mauffacus in differt. fuffixaHar- pocrationis Lexico & alii monuerunt : Ara- bes lift pronunciant , & Chaldaei ^H3n? , quos lifequi voluiflet Helychitis , hlcpfykv'r pfiflet, & hoc accuratius eft , unde A*$*.
mtcm rapum notat. Quam levis, imo quam nulla fit, le&or , mutatio literae ^m 4>, facile vides,
MAG-
m\
i88
DISSERTtATIO yill
M A C C A B- A
E V S.
I.LXXXIII. T YYVITT T>. •
Maua. f , L A An * J I *s Pommus , Peifae, juxta T- fidomm Pelufiotam, *&&*&*&*
rarefaceor. Plcnius E.ymolog^n nofeum loeditiim. M««««e«;®.- x-wn^ ««>«. »©■ (lege ^v^, wT^Ww. if*
quiRepm prodeuntem comitatur, at nihil
Ecatrmuneeft(ut^°^om-
h
MA G US.
■*4& ceroimhUe divin. Hefychius. To\ ^«S»
bmdas «piAo*,**^,,^ ita ,>erfis didob_ lervat. fct won vulgari , „t notat Apulejus A- polog. r. eum ilii proprie magum exifHmmtH qm co,nmumone loquendi cum Dm tmmortali- bm ad omnia quae velit incredibilU auadam Z ef*«*?«*mpoUe«. Etibid. Si, ]uadecro «pudplunmos lego , Perfirm U J '*
tf, ^nofiraSmrdos, frtu&mffri-
BE VET.LING.PERS. I§9 men Sacerdotem ejfei .... & rnox , citato te- ftimonio Platonis : jiuditifne magiam , qui earn temere acaufatis , artem ejfe Diis immor™ talibus accept am , colendi e&s ac venerandi per- gnaram , piarn jctltcet & divini fciemem , jam inde a Zoroajire Cr Orowazo auBortbus fnis tiobilem coditum amifliteml Unde apparet il- los fapientia excelluiffc prae reliquis, & pro Sapientibus habitos, ita.tamcn.ut cumApol- lonio Tyanco jure dicere Kceaft fapientes qui- dem illos fuifle, at non in omnibus > m$£v $Zy #%; » srkv&. Philoftratus in vpa ApoU loniiJtb. i. cap. 18. Falluntur itaque qui per p*1M , Matth.i. i. incantatores & praeftigia- tores intelligences contendunt: uti inter alios plurimos Au&or EuangeliiMatthaei,Hebrai- j ce ex MSto editi Parifiis, 1555'^ a Joanne Tilio Epifcopo Brioctnfi ( quod a Munfteria- no & Hutteriano diverfumeft) qui transfer D'flBOD..: Lucianus illos. yi\>& pwiwiv * Strabo jukvTW appellat. Quum vero vocera Perficamefle, & banc ejus fignificationem
Velpueri norint}& qmnondum aere lavantufo opera & oleum a nobis perderentur , fi ex Stephano, Brtflonio, Caia.ubono in Exercit. faens, & Commentatoribus ad Euangelium Matthaei, cap. 2. plura veterum loca afferre- mus. Etyipologiame^jus vocabuli Virinliteris
Perficis cxcrcitariffiinusj Gentius,hoc modo tra-
dk
190 BISSERTATIO VIII.
dit in not." ad Rofarium Perficum Scheich Sa- di ad /^.4. Ignicola Perfis 2&* Geber
«ten, Uleauen, Graeci Ma^JLcJ "]
A&*«»» 4W4W revelajfedtcitl wifLj
vide: nee enim eo libro carere potes , fi Per! fea amas, quem totoOricnte, quaJVJufis&
•ens habent^noaurnadiurnaquem an« v£ fant, una eum Aj^flcri idfori,, ^ SJJ TtamUm Viri & religiofi , veru™ C ges & Imperatores. Hinc autem, cmodPer-
n ntLer' Td ^ *"<***! Ll to. Ita fueceflbr Regis Cambyfis Ctefiae JJ-yo-i at-Herodoto, & Bafilib Orat.,8
Daufqueius m «* ^ ^^ tmunnfolhctabat, legeniun: ra'tns^^' !
™*s. At nihil mutandum eft. CI GraviuS
DE VET, LING, PERS. l^I
tov fomfov .... to 5 ^y@^ anfAOuvet Jvo <&$ pioiyov Kj fAdhanltniv v^ rov ros, lAtoytlct* ip^^o'^o^ Suidas putataPerfcoillos, qui ab ipfo nefanda facra Gorgonia edofti fuerant , Magos efle appellatos. Vide ilium in voce MeJVora/ An- tea enim Magi a Perfis appellabantur Oftanae* Jta fcribit in voce 'O&tvcvi. 'OvTVin^oolw 4$$ Tlifoui? polyot ihiyovrv. Fuit auteni Oilanes fiio ceflor Zoroaftris. Sic idem in voce 'Asrpovo- /u»#9 Et inde puto eft quod magds omnes o- ftanas didos tcribit, licet illam vocem 'Osw- vcti, banc 'Q&ivyis fcribat. Ati ut alias con- jeduras filentio praeteream , quas qui vult in compendio legar apud Hottingerum in Hi/lor. Creation, pag. 132. mihi videtur Perfica vox jk* Mog ., proxime ad Magus accedere. No- tat ca ignis adoratoremy qualesMagi fuerunt, Unde & in Lexico Golii & Caftelli dlcitur idem eiTecum Arabico UUj^/, impius ^in- fi delis 3 tales enim Mohammedanis hodie ill! Perfae m/foharfcn rituum avitorum tenaces habentur. Habent Malaei vocem lSj^-^ Mavit quae a Mago non multum abfcedit^ & fono & fignificatione. Apud Serammenfes enim notat Sacerdotern Dei L){/^o Mar el 5 quern fine imagine colere confueverunt -y apud incolas infulae 0— *~~^ Amboinae , divina- torem, pwdw.
MAN*
*92 DISSERTATIO VIIL
M A N D Y AS.
%^™J LXXXV. Veftis Pcrficae genus , chla- t-mjas. myS^ paenu}a^ye ^mjje gUj^ Artemidorui
iib.i.de fomniis. Xhdpv; 3 rty tym pbjvyv, •/ 5 *$*s&2* j cl $ fivejcv xxAg<nv .... 'jj **]*[$*& (pauvfaw, Suidas fipff&iV» Afye- ?# £ iAcw$vn. Euftath. 1» Oi^ 7*./?^ <S8o. Ma» Mw , ngf <nK5»v evo^ #. "£oixe 5 $W <£**- vaAy. Pollux, j [Aewivq-ciAoio'v it frit xatefAz- k# <|>*WAij. Heiychius. M»J««j «J©- ;^- nxnegtfuv-mtefjuwv y Mcw-nicca. Hanc vo- cem ex Hebraeo no, »W, derivat, Virfin- gularisdodrinae, Claudius Mitalerius , in Epi- ftola quam confcripfit , de vocabulis quae Galli a commorantibus in Gallia Judaeis didicemm , in ufumque receperum , quam anno 1582 H. Stephanus edidit. Suidas, ad vocem gcpes-^V.
£</>>V. Ex Mandya Latinos haufifle. vocem Mantelum, Gallos manteau{zd&q noftrum «w- ^/ pro pallio) Stephanus exiftimat in lib. dc Latwitate falfo fufpetla , pag. 331. Non mtil- tum hinc abludit vox PerlTca ^fed^ yl^tf- *W, quam Cl. Golius interpretatur in Lexi- co Perfico , fudarium de zona fufpenfum five sollo injeElum , & prima Kefrata , Mantile cum fimbriis , fere fymbriam iricifam habens.
DE VET. LING. PERS. 1 93
Ifidorus qui id fibi negotii credidit fblum dari nt ex Latino fermone ortum omnium Latina- *um vocum deducerct lib. xix. orig. cap. i6a wandelium , a mandendo didum5 aut man- eiium a tergendis manibus putat. Ita & E- vmologicon noftnim manu exaratum, Mow» ^Atov' jucweivihiGv .^ juswJtjhlQV , ii cirByyiFcy
«V fLt'cCVXS 5 T»T £ST raV Jfcftgatf. Itltelllgit £«-
96i 5 linteum 5 quo manus abfterguntur & iftin&tim ut quidam volant a mandya. De lo Virgil. Georg. /. 4.
— •— Manibm liquids s dant or dine fontes
Germanae , tonfifque ferunt mantilia villis. *. , it magmas Cafaubonus in Anim in Athenaeum ^
18-. mandylium , five mantelium non folum rifleman-tile ad tergendas manus, fed genus niaili colligit e verfu Plauti ,
Neque fallaciis ullum eft mantelum-fneis.
M A N E S.
L X X X VI. Nomen proprium apud Per- §g LXXJCVI s , quo multi inclamerunt. Servis ut pkrri- Mmes. mm datum id fuit , unde $%Ai*sv wopa Ma- % appellator a Scholiafte Ariftoph. fag. 566. uo tacit epigramma in AnthoL /. 3 . Mcww&TQr1 <*w?g fa £cav yrin. -Nvy Q nfoyita? 'lew A#pe/« tw pg^XoT <?vy#?#f,
N Id
11
194 BISSERTATIOVIIL
Id eft, uti nos id olim reddidimus.
Qui Manes , dum vixit , e rat , mortaiiapajji Magno Dario refpuit ejfe minor. Erat Manes , ibi tantundem valet , ac erat fe vus, quod Obfopaeus in not. ad Anthoiog. i 39 1.& alii obferv.arunt . Demofthenes etiai JpVf@* ^ M#W pro quovis fervo dicit. I apud Athenaeum Pherecrates /. 6.
'ov yxp fa <&' r in Mcww in Sa'jw s Jsvi. Id eft, nullus erat fervus. Nam 8cSaces nc men fervile eft, uti Sjrus, Davus & fimil a gentibus iftis petita : folebant enim veter< fervis nomina a gente imponere. Scholiafti Theocriti ad «<J. s. ^iafaun nuXouol <rit$ Js/Ao
time*, A&Kcovx. Ita & ©p«TTZ3c notat fervai Threjfam , fed nonnunquam fimpliciter pr ferva ufurpatur , tefte Suida ad hanc vocen Unde & Seciae Manichaeae au&ori , quo olim fervus fuiflet, id nominis adhaefit. Mc via fervae etiam nomen fuit apud Athenaeun quod commune habuit cum multis aliis & r< riffima uxore induftrii Viri , Petri de la Valk qui earn in Babylonia conjugio (ibi junxit, cek berrima Maui. Quare illas interpretations quae Manem per vasy ut Epiphanius , vel opi KitIw , ut- Cyrillus , vel bonum , uti Cape! lus, transferiint, utincertas admodum aut fa! fas, miffas facimus : vide Fulled MifcelU lib. 1 3
cap
DE' VET.LING.PERS. 19^ cap. 18. Quid Manes notet in Cottabifmo vide apud Scholiaftem Ariftophanis.
MECHEK.MA.
L X XX V I 1. Nomen menfis Martii apud J.lxxxvi t. &rfas. Ifaacus Monachus fts^p^ habet , M<*herma. juae vox compofita eft ex i/^« Mibr & bCo Hah j id eft menfis. In Codice M. S. quern itat Burtonus in Hiflor. Ling. Perfwae tflijg^ egitur. Joannes Lalamantius mcollationean- mum externum gentium cum Romano , p'.6o, labet Machiramech.
HEGABYZUS.
LXXXVIII. Nomen Ducis Perfarum > $ ^xxxviii/ ?u proprium feu commune. Hefychius hoc M*&bw ciodo intelligit , dicens ita appellari <r^7K- jfe ^Utftjiv $<*<i\Ki(tis. At necdum vox Per- il mihi nota eft , quamcum hacconvenire xiftimem. Meminit Megabyfi quoque Eu- :atfi. ad Iliad. B, & hunc verfum
ToiSm Sina ^q) cru^ucpf^juov^ «g'v 'A;g*<of cribens , Miyut $ w <£ Aoy* tbJaS afros aiijg M*o4£v£@* 7nx% cutT&u pag.i2i.edit. Ba- I- Legitur tamen vox admodum afEnis , fi non adem , pro nomine proprio Ducis Perfarum pud Aelchylum, in Perfisrpag.z.
N 2, l Kd
196 D I S S E RTA T IO VI XL
T<&y>"> neper &5V.
Et apud Thucydidem lib. 1. cap. 72 Mtpx- &*£©-... .Sed & ipfum Megabyfus nomenpro- prium fuit nobilis Perfae ,, unius e feptem. qui fe Magoram tyrannidi oppofuerunt, tefte Herodoto Lib. 4. ut & illius ducis , cuju: Thucydides rnemink /. 1. & aliorum. Und( il!od nonien potios quibufdam ducibus pro prium (uti&Suidas fcribit M^?y(o? ovopc xv&ov) fuiffey quam appellativum mihi per fuadeo , cefliirus illi qui me certiora docue rit : maxime cam Tiribazus , Pharnabazus Artabazus > ■& plura nomina iion multum dii fimiiia propria fuiflfe conftet. Erunt tamei forte qui a &*■ piy&s 5 & L^L.> Tafck praefe&us , confiliarius Principis , illud derivar tnall'&it : quod ample&erer fi utrumque vo cabulum Perficum eflet.
P M E R T A T.
§.lxxxix, LXXX I X. Ndmen Januarii apud Perfa: Meruit. |if|' ifaacus Monachus & Au&or latercnli M! citams Burtono referunt. llle y[a^mt\ hi MepS* fcribit, fob loco accentus dirafo. Ii eft'. )&$jW Mdrdad & Mttrdad ille mcnf (five qui pro Jljo vulgo haberi folet) appellate.
MI
DE V £ T. LIHG. PERS. I97 MICTABO,, &X.
XC Julius Firmicus Maternus in lik-de§.XC.Mi- errorejtrof. relig. ubi de Perils agit, ita fcri- 8*bQ,(§'c> bit : Virum abdhrem hovw colemes , Jacra ejus td ignis referunt pote/iatem. Stent Propheta jus nobis tradfdit , dicens Muctk£« .[av&ikv p cAoTr/^ff avvS'm 5m7poV ccp%v£M Hunc Mithram iicunt. Ea quae Graecis Uteris expreffa funt, ?erfica verba elfe opinatus eft Julius Caefar Sulengerus in Ectogis M Arnobium , p. z§6* ferum ego aflentienduai reor Joanni Wo- verio 5 ea Graeca effe , & ita.emendanda, cribenti in notis ad hunc locum
MwwfSco /3coV jUfV&f —
Ku';cA# pooicAQ7ri^g avvaei^n awrpsV d}a\}$0 Jltimae enim voces plane Graecae funt , 3c hoKhom'ti convenic cum titulo Mithrae 5 ab- (Soris bourn s quod & Statius Mithrae trlbuit Vheb^id. 1 . ult.
Indignata fequi torquentem cornua Mithram.
■■ M I T H R A,
XCI. Solis nomen apud veteres Perfas. §.XCI. 'ov vKuv KxhScr .Mi'fyaw» , fcribit Strabo /. ,xv. Mithr*. fide quae de Mithra collegit, multa egregia 5 fir Eniditiffimiis , Philippiis a Turret syfefc- N 3 tinmen-
I98 DISSERTAtlO VIII.
numerals Vettris Amity ubi& Clariffimum Hy- de refellit , contendentem nee Mitfiram ne< Solem , nee ignem unquam Deos Perfarun fuiffe, fed foli veto Deo cultum AaT£«aol los detulilTe. Originem ejus vocis quod atti net , videtur ilia effe Perfica vox '^Q* Mih Solem notans. Quam vocem Graeci pro nunciarunt ita ut genius linguae ferebat> i( eft 9 quum literam aequivalentem Perficae He non haberent > exprimentes earn per © (ut ex </^-<§4r -nvtuf», utopinor, miO nomei Sichem fiveNeapolis , Mof>3ioc , uti & Hebrae #1 in media voce feepe mutant in H ) unde ad je&a Graeca terminatione fadiim eft Vocabu lum MI0PA. Quod ne quis miretur 5 fcia ex ipfo hoc vocabulo l/-&o Mihr, pro no'mi ne menftsfumto, natum fimiliter M^eJt > in terpolito 0. Vide fupra^g. 129. Quidnier go & M/S^ , quae terminatione tantum dii ferunt ? Viris Celeberrimis Jofepho Scaligero & Gerardo Voffio placuit illud ortum creder ex /-a^ Mihter , major, praefiamior^ &fim pliciter Jov«V;?, five Dominus : a qua fen tentia fe non alienum fatetur CI. Seldenus cjuo facit inferiptio vetus
tfDMINO.SOLI.V.S. TI. CLAUDIUS AKIERINUS LICTOR CURIATUS.
,
BE VET. LING, PERS. I99
Et apud Heliodorum Hydafpes inducitUr 'ita loquens*£ iiCTti'Qt e,HA<€ qgj SeAqvi? SlenzuiM. O Dotnine Sol , O* Domina Lunay lib, x. Ae~ thiop. Vox /.^ Mihr* ( nonnulli fcribunt ,^^^0 Mahir ) unde nos vocem Mithrae du- cimus, non amorim & Solem modo , fed & Lunarn Pcrfice notat , unde apparet quare Mi- thrae faeminae Ambrofius & alii mentionem fecerint , & Solem a Michre diftinguat Curtius /,4. Quin & vetenbus Perfis Lunam pfifcw didam effe firmavit ex Herodoto CI. Seldenus Syntagm. 11. deDisSjris^ pag. 1 73 .quern vi- de „ ut &C1. Cuperum? inHarpocratcpag. 283. & confer in diverfa ab illis euntem CI. Gatakerum , qui Herodotum utpote lin- guae Perficae imperitum in eo deceptum exi- ftimat j in ndverfi mifcelL pofth.c.iz. cSi ta~ men, quod falva tantiViri exiftimatione di- xerim, non accedo j nam & Julius Firmicus de error, prof. rd. fcribit Perfas ignem fub viri & faeminae fimulacris colcre. Plutarchus autem in lib.de 1 fide €r Oftride #j§^v Perfis mediatorem , jus<ftW> fignificare fcribit, cui fignificationi lingua Perfica, ut hodie eft 5 non fuffiagatur. Mithram etiam coluere Aethio- pes, uti refert Stephanus in 'EfaiKoTs voce JA*- Sio^ Num vero wlpfa^ ut quidam volue- runt , Perfis quoque Solem fignificayerit in hoc verfu 1 4*8 Lycophronis ,
N 4 , 2*'*
20O DISSERTATIO VIIL
2w# JC«Ai>v}/« 7rlfpuv) cijuCKvvcdv < czKck , Dubito. Hodie fakem nihil talc iis Solem notat. VemmfiMzffcw legamus, plana funt. omnia. Nana f*> Mir , ex Mihtra contra- - ctum , Sol iis eft.
M P A C H M A N.
§.XCII. X.CII. M?nx%fA(zv Perfice Julius menfis. Mpachman ]faaco Monacho risA^'v. • Cappadocibus '^(T-
pom* . Vide fupra/?^, i 29. Perfica vox eft
<y*& Bahman,
M Y R R H A N E S.
■-J.XCIII. XClIL Tirulus dignitatis apud Perfas.
Myrrhanes Proqfpius /. i . de hello Perftco. ^Tfemyis <*- nam i^i^Ket 3 Ue^a^g 'cwyg Mvgj&viig $o «re a£iti>IA<v j?t» 2#q jlw ^f^la) pxhxaz. I\i^<M. Apud Suidam eft Miffclvw ovqiax m&qv. Ara- mian. Marcellinus, lib. 25. Merenem quen- dam magiftrum equitum vocat. r^o Miry quod ex ^+i) conti adum , praefeBum , domi- nium notat : eftque hodie , apud Perfas , nomen dignitatis (J r*,-o ^ Mir Miran, id eft , / Dominus Dominomtn^ qui titulus eft praefe- di regionis , quern Turcae <Jp> v-^=». Btgltrbeg ejufdem fignificationis vocabulo , "aut Uvu ^ Pafcha, Satrapapt, Btjfa, appellant.
Per
DE VET. LING, PERS. 201 Per aphaerefin Graeci prius Mir iJgw > quia bis occurrebat , demfqrunt , & Miranem fcri- pferunt. Ut CI. Herbelotius pdg p4 BibLO- rient. obfervat voces 'Emir Almoumenin aGal- lis deflexas efle in Miramamolim. Merenes autem Ammiano memoratus forte non aliun- de nomen habet, quam ex ilia origine, nifi quis malit eum ita didum ab urbe Perfica &>\^sc jMerane^ veluti Narfem & Vologefem ab urbibus Nars Sc Fologejia efle appellatos pro- babile eft.
N A A R M A L C H A.
X C I V. Fluvias Regius ita dicitur, tefte $, xciv. Ammiano lib. 24. & inter yocabula antiqua Narmalcha Perfica folet recenferi. j-^fluvium & (3^ re- gem notat. Sunt tamen hae voces hodie A- rabibus rnagis in tifu.
N A, N.. A E A.
XCV. Deae nomen apud Perfas. 2 'Mac- §, XCV*
cab. 1. 1 J. mernoratur iHs H aval at »*fov,- in #*»**<*» quo Aritiochus interfe&us eft. Vir Eruditif- limus Julius Gaefar Bu!engerus> inEclogisa{d Arriobium , quarum dimidia pars de folis re- bus Perfarum agit , multa collegit de hac Dea Nanna , quam & Nav**0v dici obfervat ? dc N 5 in
U
\%QZ DISSERTATIO VlIL in Polybio lib. 10. invenit, ubi nunc ai^'ic* gkur pro vim* Meminit & Infcriptionis ,
NANNAE SEBECIO DEO MITHRAE.
E qua Nannam Mithram effe colligit , quam Mithram cum Venere eandem Herodotus fta- tuat. Sed Vir reconditae erudirionis , Phi- lippus a Turre, in Monumentis veteris An- ui9 pag. 194. erraffe Bulengerum itafcriben- tem obfervat , quum in ipfa tabula Mithriaca
non NANNAE, fed NAM A. SEBESIO.
extet, nee duo poftrema verba deo m i- thrae primis adjiciant , fed procul in ven- tre tauri fcalpta fint , ut videre eft in ipfo fchemate, pag. 160. Ego , fi quid judico, Nanaeam puto efle vocem Perficam &—JL-* None y quae Matrem notat , convenientifli- mum Deae nomen , unde & ji^fHf $tw & tojrtfcSjl apud Graecos, & Magna Mater • a- pud Latinos s & M>mp -fimpliciter : uti & [AttTp&v Templum Matris Deum apud Arria- num lib. 1 1 1 . de Exped. Alexandria Adde Mithram & Deum &Deam effe, ut fuo lo- co monuimus.
NAPH-
DE VET. UNO. PEfcS.
203
N A P H T A.
X C V I. Apud Perfas gignitur-t quam <vo- §. XCVI, cabulo appellavere gentili , ait Ammianus lib. N*?hta> 23. & Suidas : of ph "E&jjve? Mjj JeiariKcttov fevTHv KXhSaiVy ol 3 MjjVoi Ncltyfav. Con- fer Strabonem, lib, xvi. Ita eft. Hodieque c^a> Napbt appellator. Occafione Naphtae venit in mentem Sulphur 5 quod Sabini Nar appellabant, tefte Servio , ad VirgX.y 1 1 .v. 5 1 7.
Sulphurea Nar albus aqua. Unde hoc ? forte a Perfico & Arabico Na/9 ^d ignis. Sulphur ita nonnullis di&um videtur quafi oaov TnTp, &: in Sacris Uteris ignis & fulphur ordinario iunguntur. Erit itaque Nar , i- gneus fluvius live fulphureus , uti Aufonio ful« phureus Nar. Ennius /. 7. Annal. ( cujus Poe- tae nitidiffimam nuper editionem orbi litera- to dedit Francifcus Heflelius , Vir Clariffimus )
Sulphur eas pofuit fpiramina Naris ad undas.
N A U M. A.
XCVI I. Herbae genus, quod Perfis Ita j. xcvit dicitur. Hefychius N^fyt* 5 m<* Its <s>%& risp- Nauma. was, lw tivis ffoKvyovQv , fupple , hiyxcn 5 quod Phavorinus in Lexico fuo addidit. Qui de polygono nonnulla fcire defiderat , CI. Salma- (ium J de homonjmis bjles mricat ■> cap. 44.
ad*
204, 0ISSERTATIO VIII.
adfcat, & quos Vir Illuftris citat e veteribus. A n forte eft Arabicum eA*x> jft Ncwpiv , quod Sierbae cujufdam notnen eft ?
N I DA & I O N.
^CVlll/ 'X C V II L Capitis irtt ciucrum apud Per- Mdariov, las. Suidas. -.NM-tfe/d* to^ U^mtsi q£ «sj-^V
koiAut ay KfdQvKQV) <z$^ yYLvn^loig xo^cWAjj' «V Kpeaw 5 c^ fw 'itf'dw. % 'P^TOg/xoiV. Jta fere idem ad vocem 'Eyx.tKQ%$vMfAiv@> y & <p#- %iohiov. At audor Etymologici (magni di- di) Ko^vAijv KuVp/o* hiytecn to cveihyfAo&Tiis HicpuAiJg^ qt&q 3k%vouQi ph Jtpa>'6vAov fc#A£qr ngpo-tftf J jcWflcpiv,-- Quia vero pro NiSm^qv hoc loco niSotfiv fubftituit hie fcriptor , dubito vehementet , an non NJ<ta'e/0v a Suida ledum lit ex mendofo codice Creontis 5 in quo wiMfitS fcribi debebat. De Cidari enim dubitari nequit, quin tegumentum capitis prifcis Perfis adhibi- turn fuerit. Vide , (i tanti eft , quae nos fa- pra ad vocem Cidarim obfervavimus. Cete- rum a Suida & audore Etymologici Cidaris idem efle cum xpw&/ Aw dicitur. Kpw£vA@" autem erat nodus crinium in verticem revin- dorum , ita didus ob formam coni vel nucis pineae quam imitabatur, quad sgoGth®*, uti fcribit Vir Eruditiffimus Q^ S. F. Chriftianus in Not, ad Pacem *4riftophams , pag. 688.
Kp«^
JD E V E T. L ING. P E K & 20% K?u£vht]v appellat Servius retiolum quod comas colligic. Cidarisi quoduis capitis redimiculum ex vi fuaeoriginis notare aptum, rede etiam dc xpw6JA&> dici poteft. Talem plexum ca» pillorum in aeutum defineiitem in pueris «rxo'p- *mov appellari notavit Scholiaftes Thucydidis j & Suidas an voce Kpd£vh^>a
o
X CI X. Particute qua Perfae utuntur la- §. XCIX. mentantes. Aelchyks in Pedis.* ; °a>
'Oct xspaiKg s^rgvjAobrms. Ad quae Scholiaftes^ 7q% , ^Vfcrmv Sr^v^ pa. Perfis ^Ah^ & Hm fonat s! Ah ^ &
O M A N-U-:1&
C
*Op*yoV^ JNunien veterum Perfa- §x, omiL rum : n?§<nH$V Aalpeav 5 tefte Strabone //&. »#/. xi. quidam 'A^ow/cV legunt. Ejnfdem me- minit Sclib.nv. his verbis Tcwtk «F c# «ref?
^y«. Vide fupra ifr Amtinits.
oaro*
206 piSSERTATlO VIII.
% Cl.Omo mi.
O M O M I.
CI. Herbae cujufdem nomen Perficum, quam contundere folebant Perfae, & invocato nomine Ditis & tenebrarum , admixtoque lupi fanguine in locum folis radiis inaccefliim proji- cere. Haec verba funt graviffimi audoris Plutarchi in lib. de Ifide CrOftride, pag. e- dit: Parif 3 $5). Uod v itvot, nsWevw Spu^i ( al. leg. opujMv ) H&&2j4t*i¥ b> ShfAuviv ccdlw *¥*- notf&fTctt j$ vovwsnr && f*l%cun& ' ul'fAocli
ffofca. . Quum vero nulla plane herbae illius defcriptio addatur, divinando affequi non pof- fumus > quaminnuere voluerit, &num rede vocem Perficamaut Plutarchus fcripferit, aut librarii confervarint.
J.CII.O/* flon.
O PA S TO N.
. ^ CI I^ Hoc nomine viaticum vel quicquid in itinere (ecum habebant Perfae veteres ap- pellare folebant. Hefychius 'om&v , «rag- (poJiov. Tligw. Vox Perfica non admodum diflimilis *X^> Bafla notat fafciculum , farci- nam , & quidvis arde colligatum , quemad- modum illud efle folet, quod iter faduri fe- cum vehere conftituerunt. A vel O faepiffi- / me
BE VET. LING. PERS. 207 'me vocibus barbaris praeponebant Graeci uti & Hebraei : & mutatio literae B in P non eft quod alicui fcrupulum injiciat. Mihi certe aliquid vero fimilius non occurrit : nifi quis *w**jr Pafta , i. e. onus quod dorfo geritur , malit fubftkuere.
O R O M A S D E S.
C 1 1 1. Hoc nomine Bonus gmitis , 'Aya- j cm !Q % AMfxm veteribus Perfisdicebatur. Ita Plu- romafdes* tarchus, Laertius , Agathias, & alii tradide- runt, e quorum fcriptis quum ante nos pluri- mi teftimonia in hanc rem collegerint fuper- vacanum eflet » ea hie repetere. 'tyopdfyg ae~ que ac 'fyopa^g fcribunt. * Vide., Pktonem /. i.dc leg. Perfae hodieque Principiurn bo- ni, five Bonuxn genium <}</*/* Horwoztd3> vel Ojsc^j) AwarmozJ, , appellant , un- de Graeci fecerunt *£Lppd*$w* Quia autera faepe ultima litera o Dd omittitur. ab ipfis Perfis j^jA* Hormoz. fcribentibus , hinc al- tera le&io fine A, 'n^d^m. Bandemvocem flexerunt Latini in Hormiz^das.
O R O S A N G A Ml
CIV. Ita illi appellabantur Perfice | qui $ CI^ ( bene meriti erant de Rege , «; frqp'wi ^rrofm^
208 DISSERTATIO VIII.
<nA^@- ogomyyoq ngfcnsr'. Tefte Herodoto lib. vi 1 1. c. 85. quibus Phyiacurn adfctiptum ob fortitudinem fuam in pugna navali proba- tarn ibidem tradit. Hefychius vocem hanc fcribit o^yy^g , uti & Phavorinus, Ita ille
Kflv niri ivzfijtTYcrK?. Hodie c=s£j /»^1 ^r^- fwg> qua ego vocem illi Orofangae vicinio- rem non novi Perfice murum notat. An bene meriti de Rege aut re publica per metaphoram Perfis ufitatiffimam , ita ditfti , quod Regem aut regnum defenderent, vel cingerent, eo fenfu, quo tivesmurosefieSpartae , hantSou- fAQvlm reix^iy refpondiffe quendam refertPlu- tarchus in Apophthegm. Lacon. pag. 2 10. edit. Paris; & Aefchylus in Perfis , de incolis A- thenariim ,
Certe etiam in narratione hiftorica magnates appellantur Perfis c^~3jo ^£=^1, funda- wenta potentiae regiae. Vid. cap. 1 . inGuliftan. O-zzzsjry notat lotus 5 anguhm^ bafin & gene» ratim omrie fulcimentum , quo quid nititur. Vel an quoniam <&£^ Lira fang nomen proprium cujufdam Herois , ut & aliorum virorum fuit, omnes'q'ui mentis fuis feRegi acceptos reddiderant 5 de ejus nomine appel- lati funt ?
OUA-
DE VET. LING. PER S. 209
O U A R I Z E S.
CV. Dignitatis nomen apud Perfas. Pro^ §.cv. cop. lib. 1. Perficor. Videtur pro 9 Ovafifys Ouari&f*. legendum 'ovi^p^ , qui hodie ^ j , Vi- zir vulgo. Be^'e^ a Graecis hodiernis ap- pellatur , 'Oitfpos ab Abumazare in Apo- telefm.
PALTUM,
C V I. Hoc nomen haftili cuidam dabatur f. CVI. quo Perfae in beilo utebantur , maxime quum P*hum. cominus effet pugnandum. Pollux /. i.c.xo. UcthTvy M*i<hx$v to ct^vltov, Suidas. IlaAra it» J6g?&. Hefychius. nceAm , cLysvUm , Aoy- £**. Vide alia Veterum teftimonia in Stc- phani Thefauro , 70^.4. Briflbn.//'^ in. <fc r*g». Perf.pag.zpi. At fatendum eft ex lis omnibus locis fimul collatis vix liquido pate- re 5 quid Paltum fuerit. Si tamen conje&u- rae locus eft , putem cum voce ^> Bel- ta , aut Balta , quae fecurim notat > debere conferri. Sic ut haflile quidem fuerit , fed quod formam fecuris fimul habuerit. Longi- tudinem habuiffe Paltum fex cubitorum circi» ter (quaeerat exigua refpe&u haftarurn apud alias gentes, quae decern 5 & quindccimcu- O bito-
I
2IO dissertatickVIII.
"bitonim erant , & qnibus haftae o&o cubito- rum parvae appellabancur ) adeoqne aptiffimum ad cominus feriendum hoftem » docet Arrianus. Et multo magis ilia palta nocebant, fi for- mam fccuris praeter cufpidem fuam referrent. Adeoqne ego Paltum aut fimile inftrumen- torn bellicum 5 vel idem cum fectiri & bipenni Amazonibus ufitata fuifle - fufpicor , cujus fi- gura /ex difpofitione verfuum in feeuri Sim- miaeRhodtipatet , fi manubrium addas , quod Poeta non adjunxit , quia mods erat ea quae Diis facrabantur , parte fui mutilari , ne ufui hominvim infervire poflent. De qua Horatius lib. iv. Carm.Od.^.
— — *. jima z.onia feeuri
Bextras obarmct — > Et Virgilius, Aeneid, /.xr. v. 6j6. v •— — aeratam qmtiens Tarpeja fecurim.
P A R A J> I S U 5. _ :
■ j-.CVll. CVII; Vocem hanc Perficam efle , & ParadtJus'honuvn notare, Xendphon & a ii inter vete- res tradiderunt , quorum teftimonia collegk Eruditiffimus Brifionius lib. I. de regno Perf fag. 52. Hodie ea vox Arabians ufitatior eft & U^'J^y^ Firdeus fcribitur ( P , *, enim Ara- bes non habem) in Sacro Codice DTliD, in quo tamcri vox U , Gan 3 frequentior eft quam , . &
. DE V£T. LING.PERS. 211 & ipfam per nvigpiitrsv faepe tranftulerunt Xn- terpr etes Alexandrini , quaeque & Cypriis pro paradifo in jifii fuit , tefte Hefychio. Toi- v@-. . . , \jzxro Kmtv&m Tm^Sm^. Ridiciili iunt Graeci qui Paradifi etymon ex fuo fer- mone ducunt. Meminithorum Etymologus nofter inedkus. o* ph KiyMcn MjjAjhjv 4m Ag|^5 ol 3 (c tJw Jetonv iyKU&nq. 'AKsfycov 5 is Jxav tAfyiv tyyjS^Wim &vva>TOJi J. ttk^x rfgvVw ytyevijcQiq n Al|<?. Vcrum accidie Grae- cis hac parte , quod de L. Aelio narrat M. Varro Hum an 'arum lib. xiv. ilium errajfe aliquoties : nam aliquot verborum antlquorum Graecorum^ proinde at que ejfem propria noflra reddidit caufts falfas : non enim leporem dici- mus, ut ait ^ quod eft levipes^fed quod eft vo- ' cabulum antiquum Graecum. Vide Gellii No- Bes Att.U i.e. i-8.
P A R A P A G N E S*
CVIII. Genus menfurae Perficae > & idem §.CVlil. cum <r^oivift). Jta audor Etymologici magni. Pa^P^
gpnviyvw hiyilcuf. Atqui XftQiviov 9 juxtaHe- rodotum , fexagena ftadia comple&itur apud Aegyptios, /. u.6. & ejufdem Etymologici- au&or, Parafangam apud Aegyptios fimiliter «I#wv5 &%[$ continere fcribit Quare diu O z cftj
212 DISSERTATIO VIII.
eft 5 quod fufpicatus fim pro Uct^ocmxyv^ Ie- gendum Uot^amy^. In qua fufpicione mc firmat manufcriptum noftrum Etymologicon , quod pro Parapagnes exprefle habet Yla&t- cuyyqs^ in voce ?.%qTv@*. Tov $ <rx°"@* P*' Tpov jiwpiyu&v Il6p(nK9vv> o *j rizpoxts «D%2- cdyyvig xute$j@*m Sic ut Parapagnes vox ni- hili fit , & e ferie Perficarum eliminanda. Le- gitur tamen & apud Phavorinum 5 fed ex cor- rupto codice Etymologici.
PARASANGA.
$. CIX. C I X. At hoc notiffimum eft Perficc
Parafanga menfuram viae fignificare. Herodotus lib. v. c\ 5 J, HoL^(myyv\q iwalcy Tgiyxovru $c&/# alii 6o ftadiis parafangas definiunt tefte Stra- bone. Auftor Etymologici : Ua&myyom , TgiuKQVTu &e&lm Tizxgcc Uipcnas, mt£ 'Atyun- riots cT z&kqvtdc. Supereft hodieque ipfiffima vox <&*.<*> /.s Farfenk^ quae Parafanga flexa fuit. Videor mihi in ea voce duas <&*»*> 8c {j» rs 5 quafi lapidem Perfarum dicas , de- prehendere. Ita Romarii dicebant : ad pri- mum ab urbe lapidem , &c. CI. Bernardus in L de menfurisCr ponder, p. 244, parvam miffw- ticm interpretatur. Hodie Parafanga apud Per- fas continet tria milliaria , unumquodque mil- liare termille cubitos, quilibet cubitus trigin-
ta
DE VET.LING. PERS. 21^
taduos digitos, quilibet digitus latitudinem fex granorum hordei.
PARASANGILOGOI.
CX. Ita Perfae interniintios appellabant, § CX.P* qui aliquid annunciarent. Helychius. -Hx-fiwgtbg0*' goKToLyyihoyct) , ol tliproy gtsv Ckl&yy&kov&g STw hiyxtn. Siquidem non errat Helychius, ex praecedenti voce Parafanges viderur com- pofitum , at in reliqua parte nos idiomaPer- ficum deftituit. In Etymologico magno cita- tur ad vocem TIag£«ncyyw Sophocles in An- dromache, qui cRn £ dyyihx earn ufurpave- rit. . Quod fi ea hoc tempore fupereffet , for- te hinc aliqua lux huic vocabulo accederet.
PASARGADA.
CXI. Campum Perfamm , five locum in §.CXl.p^ quo caftramctantur , haec vox Perfice notat, ^r£<?^ }ta Euflathius ad Dionyfii Xl^iny. vers 190,
pAg. IpO. 'lfiQV Q Q7t li '$Z iSv^y 01 n^<7Kp«
yx$a\. *H $ nifag ^Avx&m? ufiqkoT -n?, rag 3 nottroopycifco; tKinnv <f Kv'p©". A<gp^vgvs7#j 5 * whig KXm tZu? yKaiccav 'EXNqv/cPa y nigcra ¥ 5£#iimSw. Ita & Strabo & alii memoriae pro- diderunt, At manifefto prima pars vocis corru- pt* eft, SctranrponendaefuntliteraeP^rjin P 3 P&
214« DISSERTATIO VI I L Paras ^j» r$ ut Perfas notare poffint 5 uti re- 6ms Parfagadum fcribitur in Curtio. Ultima pars gad, vel gada 5 mihi videtur eflePerfi- ce Bc>^= Cad , quod manfiomm , locum com- morationis fignificat, & cum alia voce ea ita folet componi, ut *o£±$^\ Atefchkada locus, five domicilium ignis »o^=»«^o/?^- kada, quae vox deflexa eft in Pagode, tern- flum^domusidoli. Atque ita ■*(y£=S{j» r> /V- fel&da, fignificabit manfiomm , five commo- rationem Perfarum, ubi fc. degunt vel etiam caftra metantur. K autem , ut mutari fo- leat in g , docerit voces W££#T©- , ^raWa- Jtaw? «vggpvor, guberno, vs^igumml, &c. Nihil fuccurrk , quod propius vero exiftimem. Non placent enim etymologiae vocum Per- ficarum ex fermone Hebraeo petitae , fi ipfa lingua Perfica voces affinium fignificationum habeat, uti origo hujus vocabuli in 1JI TH£> Pcrfarumexcrcitus, vel YU t>lD Perform*- feptum quaefita. Vide quae multa de hac vo- ce collegit Eruditiffimus Hill, in Comm. ad Dionyfii v5y^^a7V> /?^*353»
P A, S A C E S.
§. CXII. . CX 1 1. Nomen equi generofi & ferocis, fyacc quo Cyrus vehebatur. Plutarchus in Arto-
DE VEILING, PERS. 2 1^
tounv o KaJxeioov <*%%&* \h{G.y^m$> Perfice p-L.w lJ^> Pafach notat celeripedem * aw - mSa , dt$<rimSM 9 pedihus agilem ? quod no- men quam bene equo <k quidem huic detur 5 quifque intelligit. - ^ '
P E L M A N.
C X 1 1 F. Nomenmenfis apud veteres Per- §■ cxur. j&s tefte Jfaaco Monacho. Vox corrupta ex Pdmm--
P E P E K I.
CXIY. Hippocrates//^ ir. ^vowjc. tra-SXXiy, dit effe Perficum. Ipfe tamen fru&as, J^li p^m- Fulfel di&us Perfis & Arabibus, Indiam pa- triam agnofcit : unde & proverbium apud
'Perfas eit , quod invenitur in Bnjian ingenio- fiffimiScriptoris Scheich Sadi ^-Lj -^^j)
■■(Jl~'x^**,j,j^> Infers piper in Hindofian. Hindoftan autenr cornpledkur utramque In- dian partem & cs^> Hindy quae orientalior, & o^">'Sind9 quae occidentalior eft & Tndo proxima. Eft id.proverbium fenfu idem cum Graeco TK^kcxa «V 'aJj/v^ , five, quodTal- mudici Mod aliquando diQuni ferunt, \*2T\' O' W? D'iDD ma Stramm infers in A- O 4 pkrdm
2l6 , BISSERTATIO VIII.
phraim> & quod in eodem Buftan legitur C^LXw^ lJj* J%d ^j] Infers rofam in hortum. Nam ex India piper omne affer- tur , quod neminem Belgam latere poteft : quam ob rem etiam Apulejus , Floridomm li- bro i . Indorum non aeque miror eboris jlrues Crpipens meffes. In Gloflario Veteri Graeco- Arabico <J>aA<pgp per it'imfa redditur. In Ge- ■mara Schabbath ^kfrk legitur. Videcur au- tem wc-ogi-, five Piper, natum ex voce JaI* Fulfil , non ut pronuntiationi ea mutatio ad- fcribi debeat , fed fcriptioni. Tantaeftenim convenientia duduum in vocibus Ja\* & j**? id eft 5 Fulfil & Piper , ut facile una pro alia legi potuerit : quod & in aliis vocibus conti- git. Sic pro S.^> Pudeng^ legerunt g£*U fuleig , & formarunt vocem Pulegium, Sic pro c>^i utzmod legerunt <JmX>) Antimon^ unde fada eft vox notiffima Medicis & Chy- micis (quae videretur primo intuitu Graeca efie)^ Antimonium. Quod eo facilius fieri potuit, quia Perfae in libris manu exaratis punda diacritica vel plane omittunt, velnbn accurate Uteris illis , quibus debentur , adji- ciunt , fed ftipra unam literam aliquando tria punda fcribunt , licet ilia liteia non nifi unumpundum habere debeat, &duo re- liqua punda aliis Uteris ejufdem vocis de- beant addi. Quod ut aliquis bene praeftare
poflit.
DE VET. LING. PERS. 21J poffit , requiritur fine dubio aliqua exercita- tio in fcriptis Perfarum. Et haec quidem dif« ficultas, junda illi, quod Perfae voces a Voci- bus non diftinguant, ita ut nos folemus, o- nlnes literas ejufdem vocabuli arde conjun- gentes , & finita voce fpatium notabile re- linquentes, maximam creat in legendis & inter- pretandis fcriptis moleftiam, Literarum ergo affini dudu decepti & ad punda non adeo at- tendentes pro vero nomine, Fulfil j legerunt Piper.
PERSAEj PARTHI.
CXV. Perfarum nomen ab Arabico £. C x V . U^y* Paras , equm derivarunt jam dudum Viri £'r/**> Eruditi: fie ut nomen Perfarum equkes notet. *ir Equitandi vero peritia , & equorum praeftan- tia excelluifle Perfas & equo fere femper vehi fblitos , notius eft quam ut multis probari e- geat. Et iifdem literis p^r5 Perfam fed- bunt > quo (j^j* equum, Hodie licet 8c voce O"/-* pro equo utantur 5 tamen o*^ Ajp vulgatius eft & magis Perficumj fie ut Pars pro equo Perfis olim fuerit magis ufita- turn , nunc tamen in ufu frequentiore apud Arabes , uti & apudSyros K3HJ5 Parfcha-j cques , Chaldaeos BH3 Parash. Quid ob- ftat itaque , quo minus credamus non ipfos O j Per-
2lS DISSERTATIO VlIL
Perfas hoc fibi nomen dedifle , fed gentes vi-
cinas, Affyrias, Syras, &rc. At de nomine
Parthorum , quod nonnulli Perlicae originis
effevolunt, incertior eft difquifitio. Stepha-
nus ait profugos Qu^aSou; eo nomine appella-
ri lingua Scythica. Sunt autem Perfae a Scy-
this orti , uti Curtius , Arrianus & Am-
mianus Marcellinus tradiderunt 5 & Juftinus
diu ante 'Scyrfiico fermone Parthos exules di-
cLmonuerat /.41. &fic Ifidorns Orig. ix.2.
at Suidas. Ylcifoi. Tiggmkji yhmvy 2jcJ9«f ,
in voce I&fy&f & Itorp/?. Confer , quae ha-
bet CI. Salmafius in Notts ad Tertull.de Pal-
lie , pag. 1 19. Atque ita juxta Stephanum in
lingua Tatarica aut Sclavonica , inter veteris
Scy thicae reliquias deberet etymon quaeri. A-
pudArabes^* Farr fugientem notat. Seddi-
camus potius, quod jam alii viderunt, Perfas
& Parthos differre , ut Affyriam ab Atyria,
ThefTaliam aThettalia,^ Tyrum aSarra, id
eft , unam eandemque voc'em eflfe , S in T
mutato. An non nos quoque a EH3 habe-
musnoftrum Paard? An non fimiliter ww£-
SotKig Graecum & Pardus Latinum a o^W.
Pars concinne derivator , quae vox & Turcis
&Perfis Pardum notat, uti Ruffis Bars, Sin
D mutato. Vix enim aliqua cum veri fpe-
cie aliunde ejus vocabuli etymon petetur , &
probabile eft anjmalibus quae k Ferfia fre-
D E V E T. L I NG, PERS, 2 1^ [iientia funt 3 nomen Perficum adhaefiffe.
PHARUARTES.
C X V I. Nomen menfisPerfici juxta Ifaa- $,cxvi.
:um Monachum. Scribi debet ^j^-jo^j ^. Pbaruar- Jurtonus ex M. S. fuo Codice profert Q a?$ap- tes> m , vel cpi^a^lv , quod accuratius eft. Chry- bcocca (pagGxfAlv & (pxgxotfrlw habet.
"PHEROCHA N E S.
CXVII.Dignitas apud Perfas tefte Procopio. §, CXVIL ^ujus cum accuratam defcripuonem ignore- Pherocka» nus, nonnifi incerta admodum de vocis hu» n€St usetymo poflemus tradere. f- f$ Pherroch no- tat nobilem, geperofum, felicem : qui titu- [lis tribui a Perfis folet Regi fexto dynaftiae primae, cui nomen Feridun : de quqeft ele- gantiffimum hoc 3c ineditum epigramma Per» ficum , quod ufurn hujus vocis oftendit ,
220 DISSERTATIO VIII.
Nobilis tile Fendun Angelas non fait, Nee ex mufco vel ambra creatus : Aeqmtate , er kberalitate, famam ajfecu*
tut eft. Tti aeqmtatem & liber dimem exerce : Fe-
ridun eris>
P I S A G A E.
§ XX VIII. CXVII I. Ita appellabantur leprofi,a quorum 'rtf*g*** confortio abhorrebant vehementerPerfae, te- fte Ctefia in Pers. Tlimyus hiyitom <rf& risp- vous o Ag^O? tyy eg? 7z£<nv co<®f2<nr@*. Na- ta eft haec vox , ni fallor ex Perfica p**** Pis , quae leprofum notat. Eft & vox non mul- tum diverfa *;* Fifah* quae notat hominem impurum a quo quis abhorret. Tradit au- tem Herodotus lib. i.cap.i^S. quod fi quis apud Perfas lepra infe&us fit , illi civitatem accedere aut confuetudinem habere cum aliis Perfis non licere 5 kdvi inquit, r dwvhi- a$W j A«yx)jv g^o/, lq nt\tv It©- a/ x«7W£g-
K Y N D A X.
•*CXIX# .^^1^"* Aviculaenomen apud Perfas, qua
Rjadax. aii in cibum utebantur quaeque vento & rorc
vivere creditur. [t \»i«w Ui^ ii c?v&ov
DE VET.LING.PERS, 221 xx£<n. Ita Photius ex Ctefia /.23. &Plu~ jrchus in Artoxerxe pag. 1520 banc ejus avis efcriptionem Ctefiae verbis tradit Timw $ mqqv'ov Uzpeoci? cpvtSrov, ch ©6*T?#'|i*aT@*fe'- iv ggrv, #?&' 0 Aov 2^&7thim 'mpzAvis twIv-
J ;£«5ov. Partem talis aviculae veneno infece- it Paryfatis 9 <k comedendam dedit Stati- ic , quae mox animarn efflavit : nee enim tam ile&a Deo erat , uti Mohammed , qui cum dere veilet appoiitum fibi armum ovis aflae, lamavit armus : <*j~*»*>* o&& (_yii=^j> j) ?ave me comedas: veneno 'infeftus fum. Hefy- hius : 'fwiiw , opiSiov 1} A/xov ss&tst&t. Per- is i^j-s Rund nomen avis eft , quae fre- [uenter in oryzetis invenitur. Hinc addita Sraeca terminatione videtur hoc vocabulum >rtum trahere.
S A A N S A A.
CXX. Rex Regum. Ammian. lib.xix. J.CXX, Perfae Saporem Saanfaan appellabant 9 Cr Pjms***f**: -ofem quod Rex re gibus imperans O* bellorum vittor. Eft ipfa vox Perfica sU^L^ Scba- unfehah^ regum Rex , {taoiAfita 0*tfiAe«* , Or- iinarius titulus Regum Perfiae. Pjrofes (ut &hoc notemus) Perfice ^Jj^ Firouz.(cri- bitur & vittonm fignificat, Confer quae de
/ his
§.CXXI
Sacae.
7 \\
222 DISSERTATIO VIII. his titulis habet, faeculi hujus ornamentum,Eze chiel Spinhemius dill, de ufu Numtimat.^az
SACAE. CXXL Ita Perfis omncs Scythae diceban- tur tefte Herodoto lib. vm.cap.64. a Seax, (unde & Saxones) cultro vel gladio quoac- cindi erant Scythae , ut quidam putant, ut ita Sacae & Scythae nomine fint ejufdcm iigni- ficationis. Scythae enim a «rxu^ , ferro quod inter alios ufus tondendo capiti aptum eft , uti Sacae a Sax ferro,
QuodvinBum lateribarbarm omnis habet tefte Ovidio, difti nonnullis creduntur. Ve- rum hanc vocem Arabicam effe fc^U^ Sa- ki , Rotator , exiftimat ingens harum litera- rum decus T. Hyde in nous ad itimran PmtzfiL Quo nomine cos per convitium Perfae appellarunt. Ab eadern radice <>•, denvat idem feftum Babyloniorum Zaktld & ZaKui* dicSum , quod facilius credide- am quam Sericum a c$/<* Sera, pars rei frteftantifwa dcrivandum , uti Vir magnus ibidem fcribit : Sericum enim a gente Serum appellari &Serica veftis a SerWuti Parthica aut Indica a Parthis & indis , dici videtur. CJ. Vogelfangius autem in Exercit. Theol. Zoui* zSefach^ numine Babyloniorum , deriuat, con- ferens Jerem. 51. 4c. Vide & Cafaubonum
in
DE VEt. LING. PERSJ 22J
u Athenaeum xiv. 10. Xenophon /. i. Kt?p«- rgx%wv meminit cujufdam Saeae qui pincer- la erat Aftyagis & cui forte hoc nomencon- igitnon a gente, fed ab officio &arte, qua >ocula tradere folebat , uti ibidem legere eft. ^am c_5^t— ** Sakj 5 pociilatorem notat. Ea- lem vox (j^L.^ ( cum S) Sahi Malaeis ignificat mniftros ,f amnios.
SALMENISCHIACA,
CXXII. Invenio apud Jamblichum deMy$.% CXY, deg. bf voTs yAA$jie%ioMQ7$, ad quern locum Salmem-. nonet Dodiffifous Gale in Notts , pag. jo^-^"***' iluftrem Salmaiiurn eruiile vocis ejus origi- mcfr 'm^ lem e lingua Perfica in lib.de AnnisClimatt. k60}. Scilicet ex L^^JU*, Salmaha , perio* io Lunari, legens SaXpfyuurxjiZKoTs. Sed id re- titavit jure merito Vir Dofiiffimus G.H. Vel- chius in Commentario ad j^jj^y ^-V>.J(/t ive Tabulas aequinoftiales 5 ut appellat , novi ?erfarum& Turcarum *ww , fag. 26. docuit- }ue Almanachum verum efle narum Epheme- neridum nomen, & fignificare (Irenam, quia in Driente ftrenae loco primum Regibus illaeof-', Ferri folebant: quale exemplar ego accuratiffime lefcriptum poffideo, ex Bibliotheca CL Golii [quern confer;*'» not. ad Alfragan. 2 2) quod an- num Hizrae , five fugae Moharnmedicae 1062 9
aerae
224* DXSSERTATIO VIII.
aerae Chriftianae 1651 repraefentat. Henricus Stephanus e lingua Germanica id derivat , cujus ipfa verba apponam , in Expofiulatwne de Latinitate falfo fufpetta, cap. vn. pag. 328. Nee ignoro effe qui a quadam Arabica voce wiginem habere tradant : non minus Jiulte profetto quam qui Almanach Arabicuin ejfevo- lunt , aut Chaldaicum : quum in lingua Ger- mans* vernacula pajfim occurrant Mae ex qui' bus conjlatum eft hoc nomen voculae : quum enim aliquid narraturi , tempus quo id acciderit r praefigunt) dicere folenty Als man nach der geburt Jefu Chriftiunfers feligmachers gezelt hat 1 5 60 vel 1 5 70 5 aut quicunque alius an- norum mumerus ponendus eft. Sonant autem haec perinde acji dicas , Quum poft nativita- tern Jefu Chnfti noftri beatificatoris nume- ratum fuit 1570. Ex Us certe qmbushanc meam derivationem communicavi , nemo a me dijjenpt : neque vero quenquam ex its qui earn hie legem , dijfenfurum exiftimo : qumetiam miraturos multos quomodo in quaerendo tarn procul vocis buius etymo non pauci fetor ferine ; propofita interim quaeftione qua perdiffcilis vi- debatur, utrum Almanach an Armanach di- cendum ejfet. Sed praeterquam quod fumma fit convenientia inter nomen Arabicum Al- manach, & noftrum hoc , & ufque in ho- diernum diem idem ritus haec Calendaria ftre-
nae
DE VET. LING. PERS. 22£
nae loco Magnatibus offerendi , quis nefcic maximam Aitron omiae partem , quod ad methodum & vocabula attinet , ab Arabibus vel Mauris adnospervenifle, &noniinaAra- bica Zenith ( re&ius Ztmt ) Nadir , Almu- cantarath, Regel, Aramech, Algethi & plu- ra talia a noftris quoque Aftronomis ufurpa- ri ? Quidni ergo & Almanach ? Verum & Claudius Mitalerius , Vir Dodiflimus, in Epifiola de vocabulis quae Judaei in Gal It cum fyrmonem intulernnt , pag. 10. obfervavit , jam ante mille ducentos annos ( & ita obfervavit plus quam faeculo abhinc ) AA^okt^i^k* v vo- cabulum eo fere fenfu a Porphyrio in qua- dam ad Annebonem epiftola ufurpatum fuifTe , quo tempore Germani omnis politioris difci- plinae erant expertes.
S A M E N.
CXXIII. Idem Perils fonat , quodLatinis J.CXXIH. Melius , uti ex M. S. quodam Codice colligitur , Sams?^ quern citat Gilbertus Gaulminus , Vir qui- cum «pauci comparari queunt , ut verbis CI. Mauflaci utar , in brevibus illis* fed eruditis notis in Pfelium^ **& evepy. iau^. pag. 115. Verba ipfa haec funt Ui^ou J yqv Zapy* aI- yx<n , 0 hpw&dom Kciica. Non fallit aut fal~ litur Graeculus. w^^Zmin tdlnseft Per- P ficc:
HI
226 DISSERTATIO VIII.
(ice: quod idem eft cum Zpplw. Atque in de dir %$>yte? eofdem effe cum fytfjtmm Pes farum autumat Vir Magnus.
§.CXX!V, Sondes»
S A N D E S.
CXXIV. Ita Hercules Perfis didus ef Vide quaede eo ex veteribus Caelius Rhod ginus in Le&iori. Antiq. tradidit. In Perfarm monumentis fortiffimi quidam Heroes metric rantur , inter quos ^?o f*> Sam div eft quod non multum a Sandes abludit , & vera ut opinor, hujus vocis fcriptio eft. Fu-it ai tern Samdiv^ five Sam Genim^ Heros> v Gigas ille , qui in infula Darem, quae ob moi ftrorum & ferarum copiam habebatur mi impuneadeunda, omnia infefta animalia ne dedit, & dux exercitusFeridunifa&us deh< ftibus faepiffime triumphavit , multaque al pracftitit , quae cum geftis Herculis iatis b ne conveniunt.
SANE.
§. CXXV. CXXV, Ita mundum Babylonii dixe
Sane. tcfte Hefycbio. 2#'v»j , 0 ^'«TjU®-. BaSvJu
vw. Ita lego pro i WffjU^^afivAftw©^ V<
eft hodieque vulgatiflima 5 qua orbem Perf
cxprimunt <J\—%
Sphan^ five h in pr< nuJ
DE VET. LING. PERS. 22J mintiatione vix auditur in voce c^L-^A^J Isfehariy quae Sphah vulgo exprimitur, & mox in Saanfaa pro Schahanfchah. Termina- rib Graeca eft n^ quamvis & E addere foleant Perfae hujufmodi vocabulis, uti cum legunt
In nomine Dei, creatovis hujus univerfij . ita pronunciant Bename Chodawwde Sjehme Aphrin.
S A N G A R I S.
C XX V I. 1cLyy*i/if vel "Zclyx,&s , & fi- §.CXXVI. ne <r, Xoc^apjt in antiquiffimis Herodoti & Xc- Sanga ru. nophontis editioriibus , & XayvgisineditBa- fiL Herodoti ea vox fcribitur , notatque idem quod (Acl%eii£gt-& aomg , tefte Xenophonte lib. j i. Kvp*7T£2?|. gladium nempe , quoPer- fae veteres utebantur. Ac Stephanus ex ifto Xenophontis loco liquere putat S«^ff*v 3c xoirdx efle arma diftin&a. Suidas explicat per xomSa 3c niktKvv. Hefychius 2#Vp,v fcri- bit effe keKUiqv fAQvosvpov. CI. Drufius in quaeft. Hebr. i . quaeft. 74. opinatur 11 JD ( quod nil* go praeclnde vertitur ) Sagarin Pf 3 5 .3 . fignifi» care,& unum exaltero derivat. Puto eamvocem ^v^. Cangar , yel uti nos pronunciamiis Chanzjar , fcribi , quae vox Perils pugionem
2^8 DISSERTATIO VIII.
vcl ficam notat. Pro Ch fi affinem literatr S fubftituas, habes Lciyyoc^ , cum Graeca ter- minatione "Zdyyoc^g, Ab Sagari didurn efl< Sagariftionem apud Plautum , in Perfa, ut Seemmiomm a <r>csWpv« , afcia 5 quam gere bat, non improbabilis CI. Rcinefii conjedur eft inEpift.q^
§. cxxvu
Saos.
S A O S.
C XX VI I. SolBabyloniis. 2*»V,*A«0 BaS'uAawo*. Sunt verba, Hefychii Olim con jicicbam legendum Xxps , ex Hebr. & Chal daeq WDBf Schemes , «ft/. At poftea vifar eft convenientius fcripturae Hefychii credei eiTe vocem ^j--^ Sauzj Urentem Perfice O^-J^ 5 ww* 5 4uo nomine Solem appe lant i/Pf*? <^— 6^ ^ mundum writ.
§.cxxvui
S A R A B A R A.
C XXVI II. Vcftis Perficae genus, fl «jfei toV xvfiftiiett ( xnjjua* Stephanus corrigii a/Jvpotn* ita a Perfis did audor eft Hefychii lfidorus Orig. /. xix.cap. 23. Sarabara^ ii quit, fnnt fluxa ac jinuofa vejiimcnta, dequ bus legitur in Daniele 5 Et Sarabara eorum n funt immutata. Et Publius : ut quid ergo ventre tuo Partki Sarabara fufpenderunt. a
t
J}E VET. LING. PERS, 229 pud quofdam autem Sarabarae quaedam capi- tum teqmina nuncupantur > cjualta videmus in capite Magorum pifta. Etymologus nofter ineditus 2,***£#pp. 'Ef%\ ngp<n*»f htoi $ Xiyx<n (Zealot, , dfooi 5 «£« ** **>*M bt&vp*- -m. Priora etiam Suidas habet : pofterio- ra confirmant Stephani cmendationem : nam svi/juv eft to xoiAov % wites , ipfa cruris pars at MY\fAig ipfum integumentum & \hm$np*> itf: Suidas in voce jtv^. Crurum & femorum tegumenta videntur fuiffe tk 2,&%d€oipa , & pro braccisj aut fimiii tegmine habenda. Sed de iis fufc egerunt Viri Clariflimi, Drufius, quatft. Hebr. 60. & Braunius de vefiit. Von- tif. Hebr. lib. 1 1 . cap. 1 . Nos de vocis ori- gine notamus , earn Perfice ^j^» Schalwar fcribi , & fignificare fubligaculum j femoralia ad pedes demiffa. Unde Gracci juxta ge- nium linguae Perficae accuratius fcripfiflent mhuSapp. Sed quis nefcit A&p faepiffi- nie permutari 3 nam & haec ipfa vox Saraballa non Sarabara fcribitur ab Aquila , Theodo- tionc ad Dan. 3 . Hieronymo & aliis , ipfique Arabes J)j/_,w %*&£&&& pronunciant. Quaefivic 'hujus vocis etymon eruere ex lingua Hungarica Eruditiffimus Oftrokoczius in Ori- ginibus Hnngaricis.Sed nobis non vacatomnes ctymologias ab aliis datas examini fubjicere , quibus nihil yidetur eflfe certius 5 quam Peril- P 5 ca
230 dissertatio VIII. ca e fermone Perfico debere explicari. Vi quae de hac voce fcriptores rei veftiariae Lexicographi Graeci, ut & Hebraei in vc 7ZHD. Quamvis hifce circa fignificatiom vocis Perficae parum tuto credatur. Qu cnim K^TD" pro ChUmyde habeantinte* Sacro, Ban. fit. & aliis libris , id ab t linguae Perficae abhorret.
S A R. A G E S.
SCXXIX. CXXIX. Veftis Perficae genus. Tuli Smage,. Pollltt , lib. VII. cap. rh 'o J Z*p «>,? W.
Quamvis ibi in nuperrima editione Amftel
damenu legatur 2^«'«,,, quia in Hefych
& Athenaeo X^dmf legttur. At qaaiw
apud plunmos Sarapis inveniatur , non t
memndeefficitur hanc effeveram fcriptione.
quum voces barbarae faepe a maxima fcript.
rum parte mendofe proferantur, & nonnui
quam apud unum alterumve rede extent. I
de origine & vera vocis fcriptione aliquid ac
dam (unde patebitnon 2«p«7nyfed 2*p*>
fcnbendum, uti Pollux habet /. 7 ) Perfaevc
cant veftem quamlibet oblongam a-cJ-j
ffVtrn unde ilia vox fieri potuiffet : fed vc
cabulum affine ««J,** PUHTr vel HJK"
magis ad Sty»** accedit, & notat, ut C
Goli
DE VET.LING.PERS. 2 3 I Golii in Lexico Perftco , phrafi'utar, tunicam exteriorem & longam , quam foras prodituri induebant) qua nunc non utuntur Per fae. Ama- bant enim olim veftes longas & talares Per- fae, uti notatum eft a Sexto Empirico, Pjr- rhonicarum hypotypofeun , hb.i.pag.^o 3Tk£-
Pro T me fubftituiffe T , ut inde fiat $#- tpyw nemo mirabitur qui paffim mutari T & r in Oriente, uti JVCH . "D?- SOnl* Dnr , &c, novit , & o D a 6 DS non nifi pun&o differre. Similiter urbemGadara, mo- do rolitf* modo r*£*p* appcllarunt. Vide Cafaubonum ad Strabonem , & MdSJxv , M«- £»v, apudSuldam, Aso>, Zeu* apud Hefy- chitim. Non itaque ex Polluce w? V*i*y*9 eliminandum vidctur & fubftituendurn X*g«- w. Imo hoc mihi magis eft fufpeaum , quip- pe quod nulla fui veftigia habeat in hodierno fermone Perfico , uti prius illud ^ 2*e<*>f- Fafium autem eft 2*j>*W ex S*p*>* facilli- me , fi attendamus veteres Graecos tt & y figura fere eadem exarafle , illud V ( quod nunc n ) hoc r , & formafle id nomen ad notiffiraam Dii Aegyptii appcllationem
P 4
$ A-
§. cxxx.
Sanbar.
S.CXXXI
■S*tra$*.
2$Z DISSERTATIO VIII.
S A R E 15 A K. CXXX. Nomen Fcbruarii apud Perfaj uti ex M.S. Burtonus prodit, & fcribit z* ySap. Ifaacus Monachus eundem Perfice di< X«XPi»P# fcribit. Lcgendum eft ^y^ «W%$!*t> vcl ^y-4-i <%«*P'V aut Pc Hm *X«xe***t : omnibus enim his modis fcri bitur. Tabulae Alphonfinae corruptiffime k gunt Saremhe : Vclfchius in ' Ruframe , 2& f*r> A*V />*<?• 7*. Scaliger ^y^ Sche hanz. lib. in.de emend, temp. fag. i oo.
S A T R A P A.
- CXXX. Praefedus major regioni cuidan imperii Perfici , quales erant Satrapae Arabiae Cappadociae, Phrygiae majoris > Lyciae& Jo mae Cariae, &c. vd Mediae, Armeniae Mefopotamiae , Carmaniae, Badrianae , Aria< & Dranginae, Lydiae .quorum paffim/.xix memmit Diodorus Siculus. Hi praefedi e- rant in maxima dignitate conftituti & a Re- ge, utvidetur, fecundij qui alios fub fe h* bercnt praefcdos. Ita toti Mediae praefcduj Satrapes dicebatur,- in qua tamen aliae erant prae- fedurae, qualis Rages memoratur a Diodoro Si- culo Ub. xix. 44 quae mihi non alia cflc. vi- deturquam '/>*>* m Mtft*t memorata in lib,
To-
DE VET. LING. PERS. 233
Tobiaccap.4~i. 'P*y«*Strabonis W.xi. 'P*- yu* Ptolomaei , '& P*>m Athenaei /. 12, CL GoliusinNot. ad ^//^g. p*£- 211. earn urbem cum cJ^ Raia candem facerc vel- let, nifiobftaret RaiamParthiae, Kg* vero Mediae , urbem effe. At haec difficultas mihi tanti non videtur. Parthiam enim faepe um- verfam Mediam dici Orofius & ex illo Ac* thicus obfervarunt. Hinc Satrapia , pro prae- feftnra. Herodot. lib. 1. cap. 192. 'H «>
x**i* 01. Vide fufe de hac voce difeentem Briilbnium de regno Perf lib. 1. p^"1' m. Origo bujus vocis videtur non alia efle quam Periica cJ^X- Sitrab^ quae idem no- tat quod vulgo Satrapa: aliquando & i|*Tp«- jme4 fcribitur O" $ in 5 verfo, & praemif- fo g, urir|/<po<? a lJU**' w/fi. Nota Ara- bes, Perfas & Turcas 0« durius pronuncia- re ac nosfolemus, & </» vice verfa, mollius. Veteres quoque S & X nonnunquam permuta- bant , ita Utyjfes & Ulixes dicebant quaft & j**- xi, affb, dcaxoj mfi&nixi, ninfit icninxit, &c. Adde quod inter Graecos Attici | proc faepiffime ufurpent. CL Hyde putat earn efle corruptam ex eA^/^1 Eflerpan^ cuftos mulo- rum. At quomodo *#gov7w #«$«v cuftodes mulorum ? vide quae nos ad vocem Sacram A- chasdarpenaia dicemus,
p 5 SAU-'
2J4 DISSERTATIO VIII.
S A U N I U M.
f . CXXXIl CXXXIl. Tclum barbarum e(Te tcftati Saunmm. Hefychius, ^mv ,«^t,o> faCcc?,^, , A « 8»v «s^ Kp«<n.«. Ita enim emendandum efi textum mgeniofiffime con/ecit , fie ut nulla du bitandi ratio fuper effe videatur, Vir Clariffimu' 1 therms Hem/lerhuftus, in Nods ad Pollucem /. io Sea. 143. Perfas vero illo ufos fuifle col Jigere licet ex Diodori Siculi Bibliotb M/i. i xvi i.t zo. quiPerfam Z*c'w0y vibrafle in A Iexandrum fcribit fequentibus verbis & fid- edocet haftam fuifle. Meminit & 2«,W«
• *£??] qUlbuS Indi utifoIebant, Arrianw W Ind.pag^ 1. Sufpicor earn vocem efle Perficam ^u. Sam , unde addita termina- tione Graeca r«Wo», & facili epenthefi li- terae *} jj«W. Sani Perfice fignificat pro- prie cufptdem five fen um acuminatum hatlae & per Synecdochen partis pro totoipfamha- itaoi. Quemadmodum itaquenosdicimus,^ febtrp quetfen , de [pits buden , & Claudian. de Prob CrOlyb.Conf
Sivepeut PmbotfeHCufpuUturbetHjdtfptn. Sc , de raptn Proferpwae. r
B Pandwias ^aecufpide proteait arces. he Perlas, Saunio vulneratum efle Alexandrum dicemes, HuumaudiremGraeci, &»»»«, pro
hafta
DE VET.L1NG. PERS, 23$ hafta habuerunt, cujus proprie non nifi pats
erat.
S C H O I N O S.
C X X X 1 1 1. Genus menfurae eft . qua iti- J^J * *> nera metiebantur Perfae. Perficum effe voca- bulum Athenaeus /. 11 1 .e.34. his verbis tradit,
[A01& M$o<x, &1& ilui ins Xffaus avnfacw
jue^e* vuVbtgi <g$Iqp jrc&oft jm6*j/u?ogv. Idem & Callimachus Plutarcho citatus in lib. de Exilio.
Herodotus tamen Aegyptiacameffemerifuram fcribit /#. 1 1 . /aty?**1. & il!os qui parum foii podident, id metiri paffibus , qui pauloplus, ftadiis , qui plus , parafangis , qui plurimum , Schoinis.- Comple&itur autem Schoinos , juxta" illius teftimonium duas parafangas. Hodie au- tem Perfae, qui parum foli tenent, cubitis id metiuntur , qui plus , miliaribus , qui adhuc plus, parafangis , qui plurimum , ftationibus, five manfionibus , quas diaetas , nos dagrey- fen appellamus , & quae 5 circiter lcucas noftras continent ob viarum difficultates & alia, Quare
ali-
1
in ra:
%$6 DISSERTATIO VIIL aliquando fufpicatus fum an non *%<>«& ab Perfico cyUJ Afani , quies, defle'xum fit, mmdicaret talem manfionem, ubipoft con- tectum iter aliquot horarum quiefcere folent- viatores. Potfunt etiam conferri ad firman- dam etymologiam banc Hieronymi verba in Comm t.ai Joelem , cap. in > qui Schoinos ttlia fpatia appellat quibus abfolutis quiefcerent mi per vices , qui naves protraherent : So- lent , inquit , naves fumbus trahere certa haben- tes fpatia , quae appellant funiculos (deceptus eft Graeca vocis fignificatione , qua ~ff%o7v& ftofune ufurpant) ut labori defejforum reccn- tta trahentium colla fuccedant. Et hinc eft quod Strabo fcribat /. xv 1 1 . apud Aegyptios in- aequalem efle, a$*m , Schoinorum menfuram, quandoquidem alter altero plus viae poteft ab- folvere antequam quiefcat, & viarum incom- moda faepe viatores retardant. Quare & mi- rum non eft in affignando fpatio Schoinorum adeo variare antiquos. Ceterum & funibus live <r%Q(VQig ufi fuerunt in menfuris agrorum ( quas a menfuris itinerum per Schoinos etiam mftitiii folitisdiftinguit 111. Salmafius, wPli- Mamsp. 841.) Perfae: fie ut quifque funis , <J^J) , cubitos lx Hafchemiticos contine- nt , & quifque cubitus Hafchemiticus pal- nios odo five digitos triginta duos. Vide tdtimonium Arabis in CI, Golii notis ad Al-
frar
DE VET. LING. PERS. 27,f
fragamm, p«g-!V &75- dein prof tine fub- ftitucrunt catenam.
S I C L U S.
CXXX1V. Numifmatis Perfici nomen § cxxxIV> eft , tefte Hefychio. z.>fc@-.- No>»«7** n«p- ,yjc/a/. to'». Jlluftris Salmafius, ■ .«*. 1, * "f™f 427. jam obfervavit ilkid idem cum Hebraeo 1T>V effe. Adeoqueverius HebraeavelChal- daicavoxdici potuiflet, quamvis Perfae etiam Siclis ucercntur , quum Chaldaea effent po- titi. Siclus ille, Babylonicus didus , multo minor erat Hebraeo , & pondere fuo tantum odo obolos Atticos aequabat. Et fine du- bio hos Siclos intelligit fcriptor facer, affir- mans lib. 1 1. Samuelts, cap. 14. f *7* «pil- los capitis Abfalomi ponderafle ducentos Si- clos pondere Regioj Regis nempe Babylo- nici, fub cujus imperio erant Judaei eo tem- pore quo libri Samuelis & Regum confcripti videntur. Atque ita pondus capillorum Abfalo- mi fuiflct circiter 3 1 unciarum , quod pondus cximium quidem eft (& propterea in Saero Codice memoratur) at non adeo ftupendum, quam fi Siclos Hebraicos quorum finguli un- ciae pondus habebant .teltc Hieronymo m quaefl. Htbr. pag. 161. intelligamus , quale pondus capillorum hominis vix concipi po-
ffl DISSERTATIO VIIL teft , unde quidam ipfum textum Hebracum follicitare & mutare aggrefli funt. Quae dif- ficultas plane tollitur , fi Siclos Babylonios in- telligamus. De Siclis Hebraeis , quod non numifmata quaedam , fed pondera tantum fue- rint , vide quae habet CI. Conringius in Para- doxis de Nummis Hebraeorum , *. v i . & nos in diflcrtatione L deNttmmis Veterum Hebraeo- rum, pag. 49. Crfeqq. contra Scacchura.
ft. ejcxxv. Ssmor.
S I M O R.
CXXXV. Muris genus Parthice ita ap- pellati. Simor Parthis dicitur genus muris a- greftis , e cujus pelle veftes conficiunt , fcribit Hefychius in Lexieo. 2,>«f , ^ II* fr* xx-
'*< vt&s WT»w. Jta eft. ^v^ Simotir eft mus Ponticus , Hermine Galiice didus, qui hodieque illi ufui infervit.
S I R A.
§. axxv 1. . CXXXV J. Magna fermone Parthico. 9jr*. Vtf+i n*>3w, (*&*". Hefychius. Perficc .***, Sir eft plenum , y^«r. Qu0cJ yidetur idem efle vocabulum.
31-
DE VET. L I NG. PERS, 239
SIR US,
C X X X V I L Quid hoc Perfis antiqui- {.cxxxvi s, tiis fignificarit , ex Curtii verbis lib.v'11. Hi-sirusa flor. cap. 4. datur colligere , quae haec funt. Succo ex fefama expreffo hand [ecus quam oUq artus perwgebant. Sed bujus facci ducenis qua* dragems nonagenis denanis amphorae fwgtt- lae^ we [lis denariis tricenis nonagenis 5 trece^ nis vwi aefiimabantur. Triiici nihil aut ad- modum exiguum repenebatur . Siros vocabant barb arii quos it a folerter abfcondunt ut niftqui defoderunt invemre non poffim. In its conditae fruges erant. Per Siros kaque forfan vafa , in quibus fruges recondebantur , intellexit. Non mukum hunc recedit vox & Perils & Ara- bibus utitata rs ^ Sjirra , vel uti Graeci g» aliquando pronunciabant , Sin a , ideft,<iz«- fhora , hydria , cantharus anjatus > eu jus for- mae fuifle ilia vafcula in quibus f uges con- debantur , vero fimile eft. Affine & forte ex eadem origine natum eft vocabulum «npoV, quod non vas folummo o & dohum ( m- fov Hefychio) fed fcrobem in qua frumenta afTervamur notat ,. de quo Plinius 'Bifl. natQ xvi 1 1.30.& Suidas. SifpW ( firribit & 2«{o» > i^ypamv b> oTg' HH&lfyl** ™ cvlfiA*&. E- tymologicon magnum Vd $ % o^p»™ %m
'$. cxxxviii
Sol I ax.
§.cxxxix. Spaces.
*
24O DISSERTATIO VII L **&i* Confer Incomparabilem Cafaubonutr ad Athenaeum , lib iv. cap. 3 . Iftiuimodi Si- ros , five reconditoria videntur innuifle decern illi.viri, qui Jerem.41. 8. dicebant iibi effe ^w3 CTJIDGJO reconditos thefauros in agrc fc. triticum, hordeum, oleum Crmel.
S O L L A X.
CXXXVIII. Tigris antea 2oJ&«| ( Eu- ftathius in Not. .ad Dionyfium Periegetem habet 2u'a*£') vocabatur , tefte Plutarcho in lib. de fluminibtis , id eft , fA^^vdjo^ov K<%rai<f)ff>w five, quod verfus tnferiora fertur. Quum vero Tigris nomen Perficum fit , etiam hoc Sollax ab eodem idiomate videtur ducen- dum: inquotamen nihil invenio , quod mihi fetisfaciat. At videtur ab Arabico J-& Schol- ia, egit, propulit, pofie duci, unde & J*U Schalil) fkfchaloul alveum fiuvii notat, quo loco vchementiffime fertur flumen , & J*i> Schally aftus, propulfus.
S P A C OS.
C X X X I X. Canem lingua Medica nota- re Herodotus & Juftinus tradiderunt. Hero- dotus quidem /. 1. cap. no. *o»vqi*<& §sp yu-
, DE VET. LING. PER S. 2^
vojv yhtocmV «jccem 5 rlu/ M^W* J.ttkkcJ' ^ yap kvvm xotAixvi cthxkoi M^Sqi. Juflinus lib. J .,4. tlefychius fimpliciter Xaax* , %u'y#a Ho- die tamen, elifa litera P, d*x^5 Sek-> canem notat. Tanaquillus Faber in not. ad Jufimum^ ait fe Perficae linguae gnaros, interrogate , an Spaces hodie Canem apudPerfas fignificaret , & refponfumtulifle, quod non. Moxaddiu Hoc fcio 5 canem apvid Hjrcanos , quifub ditione Terfarumfunt, nuncquoque dici Spac : Hoc di- iici ex lihris feu relationibus Wtkfortii. Ego pcro non fcio vel apud Hyrcanos vel aliam gen- :em fub Imperio Perfarum canem Spac dici, & ipfe fupcr hoc vocabulo Perfas confului , fed Ruflbs quofdam canem SppAku appellare didici, ij.ui cum imperio Perfico contermini & Scy- tharum progenies fint, forte antiquis tempori- 3us earn yocem cum Medis communicarum,
S U R E N A.
C X L. Hoc nomine ille , qui poteftatis fe- q x ^ cundae poft Regem Perfarum eft , appellator. Surem*. [ta Ammianus, /.30. Placet etymologia CI. vi- ri, Stephahi Morini inlib.de Unguis cap. 12. Ug. 128. a j^ Sar, Perfice, Dux ^Princeps *am vocem ducentis. Cui affine eft Hebrai- sm *W & Philiftaeum OT1D 1 Sam. 6.9... fcAnglicum'Sirr.
Q^ .'■'. 'SUSA
246 DI SSERTATIO VIII.
S U S A.
■CXLI/ CXLI. A frequentia liliorum quae in i S'ufa, Jo tradu proveniunt ('Atts t ntyttyvwrw x&vw ^xmya^ tz*\ hei^a teywcm quemac modurn fcribit audor Etymologici magai : \x &l# ii J ting wfyfov , uti Euftath. ad Dh nff perieg. v. 1074 &p r xqlvuv, & sra&* c 7f X^Z&^Qvkh cMelvvi, uti Steph. de urb. v de & Athenaeum , /. x 1 1 . c. 3 . ) ita appellatai effe banc Urbem Perfiae primariam tradunt at dores. 0^J**> Saufaft certe Lilium Perfis nc tat Unde Hcbra'ei \WW fcribentes Ejlh. 3 2. melius exprimunt vocem Perficam , quar Graeci 2£W > & Latini *S«p in plnrali (quamv: & Apulejus in fingulari numero ) utrique afc jedo N , fcribentes. At ingens harum liters - rum decus CL Hyde mavult Graecam & Lati nam .fcriptionem fequi , & vocem Sufa de ducere a {j»j*» Sous , Glycjrrhifa , quae ii vicina regione abiinde provenit. Atque it deceptos exiftimat Veteres , qui Sufa Liliun ^ fignificare Perfis fcripfaunt. Nam& Abul feda & alii ^j*** Sous earn urbem appel lant.
TA
DE VET; LING. PERS. 247
T A B A L A.
C X L 1 1. Parthi fie appellant inftrumen- §> CXLIL :um Muficum ,. quo in bello utuntur loco tu« Tabda. i>ae. Hefychius T#'£#A# vi® flap8&>v %t(*> km-
wts mKifjLQig oivri oKkmyy©*. De quibus ita Jalmafius in Exercit. Plin. pag. 717. TabaU Parthi olim vocnb ant tympana agnea adformam iibani fatta, quibus in belli* utebantur. Hodk ^uoque atabala dicuntur CT Mauris ufit at urn cum ' % vocabulum. Perfis ea vox hodieque inufucft >ro tympano <J^& TabL
T A N C H O U R O S.
C XL I II. Legitur ea vox in Dofiadae,§.cxLiU Art I# Tw<hoa:
, UAiv^digy py}T 'AAu'Ejif mtyiv'&fiuKQts. A.d quae Scholiaftes obfervat vocem efle Peril- :am & aurum notare, Taj/;#/f©J, inquit, 0 XpuiraV )? Ae|*? nsjoiJcy. Communicavit mecum bunc locum, quern in editis fruftra quaeras, Paauwius nofter : qui & ad oram Codicil Vof- !iani notatum pi-re TcLyyx mihi indicavit. Certe Perficumnon eft TuyyJ$& , nee au- rum fignificat. Si ipfa vox retinenda eft,
Q, * , ;(quod .
248 DISSERT ATIO VIII.
(quod vix patitur rnetrum, eft cnim verfus Phalaecius) putarem efie nomen proprium loci ex collatione fequentium , uti f3«Aoi 'AAu&j?, glebae Alybes, id eft > argenteae, fie quoque di- dum arAi'vO*? Tctyyxgi , vel Tay^y ( ut metro conveniat) latere sTanchri. Vel anlegendum cif^eu/fH pro Aurora, fie ut fignificet lateres exOriente petitos, uti Orientales Auroraepo- puli dicuntur. Certe talis phrafis in fcripto ttKQTeiv® & JvffvotjTcp facile locum invenire potuit. Si vero <*y%S%@* aurum apud Grae- cos diftum fuerit , uti conjicit c mivv Salma- fius in Notis fuisad hanc Aram^ nulla diffi- culty fupereft , omnefque aliae conje&urac concidunt : folummodo metrum repugnat: nifi quis negare velit hunc verfum efle pei fede Phalaecium \ cum Poetae in hujufmodi tiki- yvioig non foleant ordinariam metrorum ra« tionem fequi. Vel denique, num legi pof- fet Acu>%% ; Acui%@* 'App^/ps pi&y&ov ? 5732« ^ 'AfovxioK. Hefychius : ex Thucydide 3 (ut videtur, qui haec habet, lib. 11. lAixeA
AoUJfix QgVC , % TK >f}*eSX (AiTDC^OC tpv 'a-
%miotg. Suidas Aavgnov y tin®* 'AtWi
TAOS
DE VET. L ING. PERS. 249
T A OS.
/
CXLIV. Pavo, Avis Medica. Suidas. $.CXLIV. Myfivys o^vir 0 TawV. Non tantum ob fuper- Taos. biae imaginem & faftum quern praeferre vi- detur, fed originemj quum e Media primum advefti fine Pavones. Vide quae 110s de eo dif- fers vi . in voce Taos. Nam & Jndis dixerunt pifces pavones fern di&os, efle Photius mBi- bliotbeca^Sc Philoftratus in vita Apollonii , lib. 1 1 i.cap.i. Hefychius hanc vocem , quum pro animali ufurpatur , fcribendam efle Tuw g ob- fervac. Graeci fimiliter in multis aliis vocibus fpiritum medium notabant, docente Cafaubono ad Athenaeum 1 h 1 x. $. 1 2 , /
T A P E T E.
CXLV. Et ipfa Perfica vox eft , quae ad $. CXLV, Graecos , deinde Latinos , Hebraeos , Gallos , T*W- Anglos, Belgas aliafquegentesdimanavit, ut jam obfervavit, Vir Graecarum literarum pe- ritiflimus , Henricus Stephanus in eleganti Li- bello de Latinitate falfi fujpetta p. 3 30. Graeci quidem T#tjjj? dicunt, Sim/is* fkrecmsi ut patetex Hefychio. T*7nj$ tamenvulgariuseft. Tx7nw$ tempore Imperatoris Commodi, quo fcripfic Julius Pollux 3 vocabantuc Sf *'■[**** Q. 3 4uac
250 DISSERTA T IO VIII.
quaeab una parte villofa crant, quae ab ut que, *><pi«iw7njTO. Ita & £r ymologus nof ineditus, Tumm? K&'*t*ty*u7mm sfoQi
i%ovm , apQvmTmng 9 ol If dfjKpcrifm 1 'pf'Sui. Tapete genere' neutro dicunt Lat & tapetia , ut Feft'us habet de verb. Rat Nonius Marcellus ad h. v. & Serv. ad hunc v< fum Virgilii 5 jicneid.vii.ijj.
Inflratos ojiro alipedes, piflifqtte tapetis.
Dlcuntur etiam Tapete s ad formam Graccai
& Tapeta utobfervat Ifidorus Orig. /. xix.
25. addens &/>/*, Tapeta ex una parte villoj
Wafifimpla, Amphitaba ( alii Amphitapa , v
^imphitapae ; utrumqtie enim apud Vcter
legitur ) ex uiraque parte villofa tapeta. In vet
Xucilii\quem citat Ifidorus, male le^i amphitai
xnonueruntEruditi. Confer tamen, quae n<
fuprapag. 39. Sed quis non rideat etymologian
quam ibidem Ifidorus huic voci affignat ? Tc
pet a difta quod pedibus primum flernerenturjjua
taped fa. Fateor tapetia olim a Perfis ' "<adh]
bita ut pedibus fubjicerentur (id me docu
Plutarchus in Artoxerxe) verum redius cur
Fefto illud Latinum ex Graeco defumtum efi
credimus 5 & propterea origincm illius voci
male in fermone Latino quaeri. Unde alii m
wdiciquafi raWdixerunt a GTaeco mzn?
«8«l quod pedibus calcaretur , yd a far&q
N
\
mm
DE VET. L I NG. PERS. 25 I Euftathius ad 7/*W. a , /*£. 1479 rf ^ **«*
*nv 'j $ ck £ fylftnco ei'mTv k*tk cirv TTVthCU^g Ja'fow, $ (te&dicra lonto KSPi c*&»** §" **
&abChaldaico S\"\. tabula, Lit Martinius Mar- tini in Cadmophoenice & i». Vcrutn ipfi Chaldaei ut & Hebraei Tapetum non fcribunt per 1 fed D velB/fYfih vel &&m,& res ipfa una cum nomine Perficefuam debet origi- nem. Ex Oriente enim prima tapetia , periftro- mata'acu pi&a, texta, confuta, utPlautus vocat, aliaque Europae illata cfle ipfi faffi-funtRomani. Hinc Babylon nomen lis rebus import , di- cente Plinio in Hift. Nat. vi 1. 48. "& in lis Indica animalia ( India? nomine laepe Perfiam intelligebant , quod alibi demonftravimus ) pi- pa efle-Ciatidianus, Aputejus, aliique nota- runt. Itaque hifce non immorabor diutius. Hodieque apud Pcrfas ^ ^Taba,tapetum notat peculiariter tale, quod brevibus villis'con- flat, &tonfis, mie unfiles tapaesa$>oCitc &- ■dilfunt a Mattio in Mimiambis , fcriptore fae- culi Auguftaei ,
Jam ton [ties tapetes ebriifrco Quos concha purpura imbuens venetiaviu Id Graeca terminatione mim eft , 0 in *, Q^4 ■»»•■
>5* «ISSERTATIO VIII. mutato, quae mutatio tarn ordinaria eft , & nota , ut hocnon putem fufemihi etfe pro- bandum. Adeoque illud Anmhtuba Ifidori proxime expnmit vocem Perlkam , qliam- yisnonignoremab aliis inter Latinos & Grae- cos amphitapa & dp^^ fcribi confueviffe.
5.CXLVI
Taturas.
T A T U R A S.
CXLVL Phafianusitaappellatur,teftibus Artemidoro , Anftopha„io,& Pamphilo Ale- xandras apud Athenaeum /. ix. Aewor.cxi fie & Hefychius. Eft autem TWfw vox Per- ijca ^j^, Tadfour ; quod video jam obfervafle CI.Bochartum in Hieroz./w*. 1 i.&GoIium m Lextco Perfwo. At eft 8c Tatura 8- isi-i nomen proprium avis Perficae. VideGoliura in Lexico Arabico.
Tiara
TIARA.
§.CXLVII CXLVII. Tegtnen capitis apud Perfas veteres , Pileus acuminata, */*£* m.ym. ft utiStrabo fcribit: de quo fufeCl. Briffo- nias-de regno Perfpag. 245. Nihil notius, at m ,gnotn>s vocis hu/us origine. Hodieenim £", ' ,J> twam no!at- JUuftris'Scaligera ^y 7V, quod apiccm reicujufque&fum- ^mtatem notat , earn credit ducendam., Ego
olini
DE VET. LING. PER?. 255
olim conjeci a )£ Tir , fagitta, ob figu- ram tiarae fagittiformem , hve acuminatam , & frequentibus uonnunquam apicibus diftin- dam, ( omnes enim tiarae in acutum define-* bant ) pofle derivari. Et necdum aliquid mi- hi fe often , quod propius vero exiftimem. Minim videri poffet etiam Phrygas tiara ufos faiffe, riifi Armeni a Phrygibus orti diceren- pr. Vide Euftathium inDionyf. Ilewy- & Stephanum. v. 'Af$ft**
T I . E R E.
CXLVIII. Acta um notat Perfice. Her ^cxixiu fychius. Tiijfu , « o?v. I%a*. Videtur zfert. effe vox Ifi* Sagitta. Confer modo difta ad V. Tigris»
TIGRIS.
C X L I X. Sagkta Perfice, & nomen ma- §. CXL1X, ximi fluvii , a celcritate curfus ita di&i. Eufta- ?V"-
thius «t d^# «6i«v *• 984- t'j^ **;
ye/v x*Aa<n to ou'lfiuf**- »rw D *j *Axl/ ^*" pV 2ix«Aixoff «d%96 ©6oxp»r« , bin , <P*'<™ > *- x/<ft ot-to^®- 5 pevfitfT©* o*«'v* &**•• Si-, mili ratione Mercurium Perfae r^, Tir , fagtt- um yocant , ob velocem motum. Et buna Q.5 Pfum
II
254 DISSERTATIO VIII.
ipfum fluvium Tigrim Ypj^ arcum vocmt ob curvaturam fuam." Quam cleganter turn areas turn [agittae notionem in ejufdem flu- minis appellatione conjungunt' ratione diver- fcrumrehim, quae illi eonveniunt. Confer quae nos Dijf, i.v. 44.
f. CL.
Torcim.
T O R C I M.
CL, Regem Perficefignificat, fi fides To- anm Antiocheno Malalae in Chron. pag. 3 < r. Tltffisi TofKlf* &*nKtv( Ifamwlm. Quoi meignorare fateor. Nee eft, quod mukum a hdamus in Perficis, quum in Latinis tarn enormiter peccet , uti in praefatione Editoris videre eft.
S.CLI. Tsurtfia.
T O U R m A.
CLI. T»ff««. Ita menfem Decembrem vetenbus Perns didum tradiditex MS. Codi- ce Burtonus in a«4-. Ling. Perf Hodieque ^ :/*> Ttrmab , id eft, wenfts Tir Per- & dicitnr, unde T;? p» fcribendum. Tt/p- f*« tamen etiam IfaaciusMonachusfcribit Per- fis hunc menfem appellari.
Turij.
DE VET. LING. P'ERS. 2f5 T U R I S.
CLII. Veftis genus apud Perfas. Hefy- § CL1L chius. Ti>'e/* o riegciaoV %fld* , f **n*f*oV cm- Tuns, &i*g m viv Bbgvrf&tf. Sed , quandoquidem j & veftium formas Sc nomina tot faeculorum decurfu mutata effe probabile eft,, non.nifiin- certis conjeauris eft locus. Forte banc vo- cem haufit Hefychius ex Polluce , lib. vri. cap. i] . ubi pro %<*7rv?i<;, in quibufdam co- dicibus Tup** legebatur. Sed pro KcLnvfie illi. yjji <w$ fubftituerunt. Unde tota haec vox w>ff fiSa efle mihi videtur. Quod additurde fluvio hujus nominis qui fe in Boryfthenem effundat, non capio. Tyras, TuWutiPte- lomaeus, Tv^t , ut Herodotus > Jj™-> «t Plinius fcribunt > nomen fluvii eft in vicinia1 Boryfthenis , at cujus odium ab oftio Bory- fthenis intervallo .15 milliarium Germanico^ rum abeft. In Boryfthenem quidemfe varii fluvii exonerant numero circiter triginta : at non novi ullum eorum Turim vel olim vei hodie appellatum. •
T Y C T A.
CLIII. Ttwm. Itacoena quaedam Regis §_CLIli Perfarum Perfke diccbatm tsfc Athcnaco J \ 1 - "- Deipnoh
i::l !
256 DISSERTATIO VIII.
Deipnofoph. lik iv. c. 6. & Herodoto lib J fcraf autem , ut ibidem docemur , ea coena M memoriam regiae inaugurations inftituta & imgulis annis eo die ( tf frfa T?~ «j,|rfw/3-„. *w)cdebiabatur. Significat autem coenae no- men TOjewiidem quod Graece 7*'a«ov. Vul- go lilud riKtn reddhur perfettum & fine du- _ bio haec vocis fignificatio fimplexeft & notiffi- ma. At puto coenam rite,» hoc loco notare J>olicMtum wwguratioms regrae, quandoqui- dem in memoriam ejus rei quotannis paraba- tur & vox tIa«®. eum fenfum pari vide- tur. Vide aliqua hue facientia in Thefauro Linguae Graecae H. Stephani ad vocem ri- *«©- & nKm. Perfice haec vox U^<i Ta3, & uti Perfae ac Malaei pronunciant, maximealio uMantivo praecedente a quo re- gitur, Tafte, Thronum Regium notat, atquc «a Coena TaBe , iH„„ mKn^ , er;£ Coena V^ Sreowp,, in memoriam collocati in folio Re- gis Perficj. Quod pro Tafc, Mlegatur, vel librariispoteftadfcribi, vel Perfis ipfis qui m pronunciationevocum frequenter Fatha ut Damn», id eft, A ut V, vel O pronunciant, u« jama CI. Hydefuit obfervatum, in Hil
■Roushm & Rafchni [onznt, & mox «jS pro ^«. Coenam illam propterea Hero- dotus
DE VET. LltfG. PE1S. 2f/ , Jotus & Heraclides Cumanus. , citatus Athe- naeo /. 4. 6. iingulari emphafi Regiam 0*m Avjtov Seimov & S&invov , fieunhlw xocKx^ov didaramemorant , non quod a Rege celebrare- tur, tales enim erant omnescoenae totiusah- nir, fed quod in memoriam creati Regis effet inftituta. Ita idem dies ijjugp* 'f&cmKiw , T?Dn DV dies Regis dicitur Hebraeis , utiA-. thenaeuseamCw/w?» ftgw appellate Hof.7. 5. IJD^D DV , diem Regis nojlri , Chaldaeus
transfert p&Q \)^V VWl $m dien* quo conftttuerunt fuper ft Regemfuum, necali- ter Rafchi, Kimchi, & Aben Ezra intellexe- runt. Tale fefttim fuere, riynitn* Herodis Matth.-iq. 6. quod noil pro die natali, fed die Regiaelnaugurationis recipiendum efle te- ftemonuitei. Heinfius. Ita enim voce j*vs~ *lm eo tempore utebantur, licet ft udiofi pu- ritatis linguae Graecae ynttKu* non yvm* dicendum autumarent. Ita Phrynichus, qui fub Commodo vixit , in Twin*. Lubet ex Co- dice Mifnico, jivoda Zara, Up.*, mfn. ?. hoc firmare , ubi manifefto yvwx a die nata- li diftinguuntur. 'K'jr-w jarwi p*
k'dw on owahm «nw»o\ mftp nrvon on rrr?n on &wp *$
Haec funt fefa idololatrarum y Kaiendae , &*- tuwaliai Quadragefmae ( ita vertendum fufpi-* cor , quum «fornix©- longius vtfeatur pe-
titum 3
258 DISSERTATlo'VIII.
titum, licet Judaei hoc malint) o-diesytn- trim Regum, <r dies natalis tr dies obitus eo-
VMn;,,SUmm0 fque iure Cl- Pe™gerus *\OUj vertit, diem Inaugurations. Etpro- fedo ilk quae de moreCoenae hujus Regiae Herodotus refert conveniunt cum eo, quem in Coena hac Herodiana obfervatum legimus, lc Herodem juraffe fe filiae daturum quod- cunque ab ipfo poftularet , & datum ei , li- cet Herode invito, caput Joannis. Ita Hero- dotus nefas effe fcribit , eo tempore oranti quidpiam denegarc ( **,%„*, „V mfrn» J *<P> «Tummw is?0«iX„fe Kmu v&tfrb*) & Xetxem mriuun licet annuifle uxori peten- « ut fibiuxor Mafiftis donaretur. Quisnon videt veftigia hujus ritus Perfici in fa&o Hc- rodis ? Antequam huic vocabulo valedicam lubet emendare exHerodoto Alexandrum ab Alexandre lib. iv. cap. 20. Genial, dier. ita ienbentem. Xerxes vera diem , qua rex di- , Siafiut (non nafalem fuum, ut alii eum lo- cum Hemdoti interpretantur.) tanquam im- perii natalem, fmgulis annis infignem celebra- .»«, qua diademate ornatus gau'dio delibutus coenam proceribus dabat , cut Titan dixerew- men. Refcr;be Tutlan pro Titan. Scaliger • w*t« Pcr& ty,^ Animadv. ad itfeb. pag.260. J
DE VET. LING. PERS. 2^9 X E R X E S.
CLIV. iNomen Monarchae illius Perfici |^v* celeberrimi in Scriptis Graecomm. Quod vul- go sitfw Xerxes fcribitur , quamlis & in ve- tcribus membranis offenderim Serxem & Xer- jfii»,uti'apud Lucaniim/..i 1.V.67Z.
tumidum fitper aequora Xerfim
ConflruqiffitVias — — t Et, ut quod v<?rum eft, fateamur, voxPer- fica id patitur : quandoqukienv qj» Perfa- rum & & Hebraeorum per £Taepiffime , non Sch vel X, Graeci reddiderunt. SicSampfera * a y*&£$ ' XamfchydSchamfchir, Herodotus fcribit lib. vi. %L&w Perfis iignificare virum Martinm , bellatorem , dffav. Ita quidem eft , fi ad genium populo^um Orientalium pau- lum attendants. Perfice hoc nomen fcribi-
tur &L.v£ 'm& Xtr Xa , uti Artaxerxes
»L^ Ardxir xa, vel Ardshir fcha , ut alii malunt <ri {j^ exprimere. r^ Xir una vox (nam meo judicio Xerxes "nomen e duobus vocabulis conflatum eft , & aliquando Xa vel Xes omitti folet , uti quum Agathiae Rex Per- farum 'Aj tk^w dicitur , id eft ^^ ^r~ defchir^ fine voce »L*i^ five Xar quaoi ta- men alii vulgo addiderunt , fcribentes -4r~ taxerxcs,iAdk,d~~£' j*%P$ Ardefchirxa,)
notat
26o DISSERTATIO VIII.
notat Lac ( at hanc fignificationem rejicic quum plane non conveniat cum *^@- , nee tisulus rege Perfarum dignus fit ) .& Leonem. **** Xa , vox altera , Regent fonat. Unde pu- to , Xirxa , idem efle quod Leo Rex. Atqui Leo, dicetaliquis, an idem eft cum ty'i©-; Xta fane. Amant enim Orientales populi re- ges bellicofos Leones dkcte ; uti aftutos , vul- />«,timidos lepores, &c. Ita Pharifaei prere- nus ferpentum, Herodes vulpes , & ipfe Clfri- itus Leo e Juda. Et apud profanos Caligu- la Silanum ovem appellavit. Dion. I. 59. Ti- rnon Clean them arietem. Laert.l.y. vulgus tefte Apulejo, in Metam. decurionem quendam praemorum acritudineScorpionem. Q.Fabius Maximus ob morum manfuetudinem didus eft Ovicula tefte Plutarcho, in ejus vita. Ita ojUyJ id eft, Leo, didus etiam fuit Impe- rator tertius decimus ex Dynaftia Selzjukida- rum , & alii. Nuperus Rex nobiliffimae Jnfu- lae Selan appellabatur ^ «*i^ Rasja I?™*, id eft, Rex Leo, Singalaeis aTMalacisj quod ipfum Xerxes exprimit. Et quis nefcit apud Oraecos & Romanos olim plurimos nomine Leonis, Leontis & Leontidae claruiflef Ex Xirxa autem quam facilis fit progreflus ad Xer- xes, qui libet perfpicit, cum pro a, «,ter- inmationem ufitatam Gracci fubftituerunt (quod & III. Scaliger lib. 6. de mtnd. temp.
Pag>
DE VET. LING.PERS. 2&I
ag. 549. odoratus eft 5 fcribens Artaxerxes Iridates , &c. Perfice in a > non es termi- ari; quod& fine neceffitate fecifle Graecos robabile , quum Herodotus fcribat Perfas plu- ima vocabula Perfica in S , five 2#V Dorum > ut Sigma Jonumterminari .#K 1. c^?. 159) 1 pro X*r , Xer , mutato I in E. Ipfe Plato 1 Cratylo teftatur vetuftiores Atticos I nunc in I nunc in E mutafle , itaut quae prius /^l^ i&a fit , pofterioribus l/xi^i .& faiegfi ftierit ronunciata. Atque eaedem Graecae voces lodo per I modo per E vel H leguntur. Sic y,Sou; Attice vocari t«V Iv £&)>£ Ifjpfct tc- :is eftHefychius. Ita v$i(>e0n? & vvJ^pe^Y,
lidde Graece cKfimcSv» dici , quod Latine Sci- io , 4^Vr#v , quod Pfitta , &c. Quo & fa- it Euftathius fcribens « & >; fere ejufdem pro- unciationis effe, ad Odyjf. A. N^AeOj cpaivijV isv xoivo>y« tw Njj A« , j'facpfc 3 «. Sic BpsraW, I; Britannia , %?£fc pro Idris , rlwv pro'Gihon luvio&, in Infcriptione apud Reinef. £^i^. 44.
pro
Gordianus Galliae Nnncius. Jbi pro I fubftituitur E vel H. Erit itaque faxes idem quod j$r#4 , Rex Leo. Quid au- cm convenientius nomen Regi, quern for- illimum effeoportebat, quamLconis? J-eo~
26z DISSERTATIO VlIL nis certe imagine ipfi ad latus adpofita confpj ciebaturolim in Maufoleo fuo Rex,antiquifl] mus AegyptiorumOfymanduas» quicumfos tiffimus eflet , fuarum virtutum encomium ft ciffe & hoc fymboioanimi fui habitum fignifi cade multis vifus eft, uti refert DiodorusSi cuius» Hifler.Li.c.^Z.
Z A R B A.
CLV. Ffaltrae, five muliercs ftffetyj^ quaeinconviviis & confortiis ludentes inftru- mentis Muficis , alios ad hilaritatem excitabant & barbarae exiftentes nomine linguae ipfis ver- naculae Zarba appcllabantur. Suidas , & exxa Phavorinus. M*™?yoi. Yatfpiaj. 'a* j$ ^g-
^W* £*pG*. Vir claiiflimus, Jofua Bar- nes , in Notts ad Euripidem quibus egre^ie hunc fcriptorem ornayit, part. i. pag. 342, in Suida legit **$& pro frigC*. Harum tan- turn numerum habebat Arbazacius, (natione Armenius ) ut nee ipfe nee domeftici eundem fcirent , tefte eodem Suida ibidem & in voce 'Af e*£*x*©-. Perfis & Arabibus c-^lk Ta- rabn dicitur de eo qui prae laetitia exultat> & V/^' -dtraba , exhilaravit alium, & ab ea voce %/hp eft faemina , quae citharae aut fimilis inftrumenti cantu ad tripudia alios moyet. Non
dw«
(
DE VET. LING. PERS. 263 dubito quin hinc Tarba vel Zarba fadum fir. Affines voces funt , quibus vulgo iftiufmodi Pfaltriae hodie appellantur , ^jLo^ Zanta- ray &c ^Lazvc^ Zamchara.
Z A R. £ T -I S.
CLVI. Diana Perfice. Hefychius Zdgjj-?. $. CLVT. to> «pTj^uir. Tiiffffy, Arabibus Venus Vj&^Zaretis., Z achr at dicitur > & Coptis covgor, Vulgo ta- men Perfae j*l&\~* motfenv Venerem vocant. Vide Ledor 5 an non *£*£* fit idem cum Zah~ ray Veneris nomine Perfico, apud Strabonem /. 16. ubi Parthum fcribit diripuifle Templum nm$ 'Ajts^m J@* t» 'Afyifd. An legendum 11SV $ Alias <x&p£ erit !YV#K 5 lucus5 £ht& % quod nomen etiam datur Templis luco carentibus te~ fte Strabone /. 9. Confer quae nos fupraj?.i z 1. de Diana & Venere Perika.
Z A R O U A M.
C L V 1 1. SctfXtz'fA,. Ita Oromafdis & Sata- §. CLVIL me patrem a Perfis appellatum t^adit Theo- Zaromm. dorus Mopsveftenus in lib. de Magia Perfiga Photio citatusCod.81. Vir Do&iffimus G. Gaulminus in not. ad Pfellum de Daemonibus pag.no. hanc vocem effe Arabicam gJ#\/i ZarahoH (lege £&^ib) Satorem^ &(%nyiv twv* R 2 T#y
264 DISSERTATIO VIII.
twv exiftirnat. Ego malo vocabulis Perficis Perficas dare origines. Vjr de his literis o- ptinie meritus & magnum Philologiae Orien- lis ornamentum , Thomas Hyde in lib. 1. cap. z. de relig. veterum Perfarumy exiflimat Z&gxdfA, natum ex nomine ^jjn^ Zari- van , quo Abrahamum Patriar'cham intelle- xerunt veteres Perfae 3 quail divitem opum di- cerent,
ZEUS.
CLVIII. CLVIII. Nomen Jovis apud Graecos Zeus. 2etV effe Perficum {j^j^ Zivas ( ita Jo- vem Perfae appellant) monuit in Lexico Per* ficoCl.Golius.
Z I C H.
C L I X. Nomen maximae dignitatis a- pud Perfas tefte Menandro Prote&ore. Eft £>**£ Scheicby Princeps,Dux, Antilles.
ZOROASTRES.
CLX. Addo & hoc nomen, licet pro- pound cujus fignificationem Veteres non tra- diderunt , ut veram fcriptionem ejus exhibeam, quae iJ^Of^ Zerdafcht eft, (ad quod Z«-
D£ VET. LING. PER S. 26f
faijw proxime accedit, quo nomine eum ap- pellat Theodoxetusfermone 9. ad Graecos)cpiam- vis & c^-^o^^ Zaradusht & L^^sboS^ a Zaradhuft & adhuc aliis modis fcribatur , qaos accuratiffime ledori fuo exhibuit in Hifor» relig. P erf fag. 300. harum literarum ingens decus & magno Linguarum Orientalium da- mno nuper orbi ereptus ac mihi, Thomas Hy- de j ad cujus Manes hoc r^<rQco'vf!tuamihi ani- mus faepe fuggerit,
Ergons Te vidi tantum , nee avara Relanda Tempt4S amicitiae fata dedere Tuae ! Dubium ille fe haerere fatetur in etymologia Zoroaftris exhibenda , quae certe res eft intrica- tiffima. CI. Bochartus /. iv. Phaleg. c. 1. ,il- lud tranffert per Aftrorum contemplatorera afQQfcdinv , ex Hebraeo HW contemplari , SiEjler, fella. At, ut verum fatear , talia p|o€<x'pSfl6^c non amo 5 & vocis caput in Ju- daea natum efle , & caudam in Perfia, difficulter admitto. Addequod hae^ etymologia veraefcri- ptionihujusvocabuli, quam fup'ra exhibuimus, nulla ratione poflit applicari. CL Scaligeri opi- nionem, fcribentis Zoroaftrem efife IDD^Hf 9 6c notare oispojoifiv ,. refutavit modo laudatus CI. Hyde /.<?.p. 307. Ab hoc Zoroafire mul- ti inter Scriptores Graecos & Romanes arcef- ftint originem Magorum , qui inter Perfes, Parthos, Badrios, Chorafmios 3 Arios, Sa- R 3
cas,
i66 diss.VIII.devet.ling.pers.
cas,& Medos multofque alios, tefte Luciano j late erant difperfi : quo nomine ( x* Mog ) hodie defignantur omnes ignicolae^ ideft,ve- teri Perfarum religioni addidi , uti quibufdam placet 5 uti aliis vero , illorum ignicolarum Sacer dotes. Sed CI. Hyde in Eximio volumi- ne de relig. Vel. Perf Magos , (J^i* 9 no. men antiquiffimiordinis Sacerdotii Perfici fui£ fe ante Zoroaftrem ( quern fag. 49 5 . magicae religionis reformatorem vocat ) exiftimat, pag. 364. 367. Sic utproprie Magi Sacerdotes fue- rint : quamvis etiam , quia plerumque fcientia rerum naturalium fe inftruebant , utmajoris a- pud vulgus eflent audoritatis, Philofofbi fint habiti: unde utiapud alios, ita & apudCle- mentern Alexandrinum Stromatum 1. 1 . p.i 1 3 9 cum iis jungnntur aliarum gentium Philofo- phi , Indorum Gymnofophiftae & Brachma- lies, Chaldaei Aflyriorum, Samanaei Badro- rum (Haf^avuToi B«x7p«v. Erant feda quae- dam (inter gentes Indicas, quae & metempfy- chofin credit , & hodieque *Ww Somania appellator) Gallorum Druidae, &c.
IX. DIS-
'
I X.
DISSERTATIO
D E
ERSICIS
V O C A B U L I S
T A L M U D I S.
I X.
DISSER T A T I O
Z> E
PER S I CI S
VO C A BU L 1 S T A L M U D I S.
Uum primum linguas Orienta- * Ratio in* les & antiquitates facras in \x&cfiit*t'u Academia docere aggrefliis fum , orationem habui pro lingua Per- lica , ejufque ufum non folum in illuftratione Sacri Codicis, fed Scriptorum Graecorum &Latinorum , ipfiufque Talmudis, qu antum temporis ratio ferebat , indicavi. Pro- ximadiffertatio, utopinor, phiribusargumen- R 5 tis
27° DISSERTATIO IX.
£is docuit non fruftra a me didum fuifle , Grae- cos & Latinos fcriptorcs magnam lucem a kr- monePerficoaccipere, & hujus prcfidiomul. , ta m us depravata reftitui pofie. Nunc ex Tal- mudeexcerpraquaedam vocabula ordine Alpha- bets producam, quae ant Perfica funt aut lucu- Jenter ex lingua Perfica iliuftrantur. Nee tamen rehgiofe adeo Talmudi adhaerebimus , utnbn ahquando adlibros circa eadem vel antiquiora tempora conferiptos tranfiliamus j nee ilia, quae Perfica efle dicimus, ita intelleda volumus, ac fi nulli populo praeter Perfas eflent ufi- «ata , quum faepiffime eadem fint Arabica , & Jlla fit harum Jinguarum affinitas, ut difficul- ty in ejufmodi argumento , quale hoc eft, e- yitan iflud queat } fie ut plura Arabica hifce irrepfennt ; nulla tamen , quod fciam , nifi Per- ils , vel plus vel minus , ufitata.. Quamvis au- • tern iar magnum vocum numerum haecferies cxhibeat, cave credas omnia Perfica , quae Tal- niude comprehenduntur, a nobis efle exhau- «a. Multa enim funt quae aeque apud Da- melem & Ezram ac in Talmude leguntur & confultoa nobis praeterita , ut inter ilia Perfica, quae ex Daniele & Ezra collegimus, locum mveniant. Plurima quoque fuperfunt, quae diligentiam aliorum exercere poterunt, qui- bus ut nos viam faceremus , aliqua faltem a no- bis coflcfla & adnotata exhibuimus. Ncc eft ,
quod
]^n*^
DE PERSICIS TALMUDIS. 2J1
quod quis miretur tot Perfica fermoni Judaeo- rum permixta fuiffe, quum illi faepe diuque Perfarum imperio fubjedi vidorum linguas ad- difcere & potuerint & debuerint : & fermonis Hebraei ufum & puritatem amittentes coa&i fuerint y ut has & illas res clarius exprimerent» peregrinas voces Graecas , Latinas , Arabicas» atque ita & Perficas (licet ex fermone Hebraeo primum ortas $ quam originem lapfus tempo- rum occultavit) adfcifcere. Multas ex" hifce jam notarunt Perficas effe R. Nathan in Lexi- co quod "|11P Aruch appellavit , & alii in- ter Judaeos , in gloffis ad Talmud , aliofque li- Bros antiquiffimos : multas tamen praetermi- ferunt, dequarum fignificatione & origine ipfi inter fe non conveniunt , uti fpecimina edo- cebunt.
Tondusy gravitas. Idem Perfis eft, 0,/>j |D1 , unde haec vox , praepofito & , quod fex- centics abfque neceffitate fecerunt Chaldaei , & 1 in 3, literam cjufdem organi , mutato , vi- detur effe nata.
Lingua Perfica notat BT$?8> Ugatos^ uti videre eft in Arucb, Scribitur & 'JAH3HI &
all-
Jit
$.IL
27z BISSERTATIO IX.
alitor : adeo incerta eft hujus vocis knptW. 1 eriica lingua facem pracferet Judaeis incaligi- jeoberrantibus. ^^«.^^ lerfisfigmficat. Praepone K, qU0d faepe in vocibus barbaris Chaidaei fecerunt , & vide- os verae proximam efle fcriptionem VUVUK j™4hanC «ymologiam meam , quod & N/'JnS pro nuncio in Talmude occurrat, quae .pfiffima vox Perfica eft. Sic , quum non- nuliis in Iocis eadem vox corrupta legeretur m al"s integra, duas inde voces Rabbini cu- derunt.
f.rn.
f. IV.
proa
Pondera. Legitur in Gemara \ Bava Ba- thra, fol.zq. qui locus laudatur abR. Natha- lie in Lexico, quod Aruch appellavit. Si Per- iicum fit, ut quidam volunt, videtur conve- ne cum nqtiflima voce ^ Bar, ameonus quodyis Scpondusnout.
Eduiii genus quod ex farina , melle & oleo conftat , & quo vefci dicuntur Perfae. Vide lo- ca e Talmude citata in Aruch adhanc vocem, & vocabulum pn. Perfice ^) Abraz. notat ilia quae cibo immifceri folent , vel fpe- oatim aromata, m8cokra. Voxaffinis ^
Eber,
DE PERSICIS TALMUDIS. 2/J Iber ^conditum fignificat. Anhaec aliquidad ocabulum "pTUfc conferant , Tu , Lcdor, ibitraberis. Vide & fupra ad vocem 'Agvp-
T*W> p#g* IO4.
P annum , com*» & operculum ex lis para- $. V, urn aliquando notat in Talmude. Videtur
»fle Perficum Vv- Bertfa ' PraePofito N' Hoc nomine pannum defignant Perfae. Con- fer Graecum j3v'f0#.
PTOK
Carnes crudae 5 «0« C0<$& vel ajfatae. In Gem. Pefachim fol. 41. «3 'Dl ftSi EW3K 'KD13 nD«lD Cuif mile eft Jtt? (quod Exod. 11. 9. legitur, & crudurn tranf- fertur) <?* ^ad P<?rpi£ appellant DTO&. Atqui Perfae carnem »0» wtf 410 fuo fermone dicunt kJf-T^ ** Na borjan , i. e. non affa- tum, vel codum, crudum. Ni fallor , fcri- bere voluerunt , aut fcripferunt Gemariftac □TlDM , unius literae Nun adje&ione; quod optimum fenfum park' , & melius illu- ftrat a» KJ Biblicura , fi Nun praeponas. Sc. quid eft tf J ? Non codum ; quod Perfae ^ ii/i-ty* Na borjari dicunt. Quorfum enim nifi obliterarum coaYcnicntiam quandam lin- gua
f. VI
274 BISSERTATIO IX.
gua Perfica potius ufi fuiiTent, ut noncoBun iignificarcnt, quodaliis linguis notioribus & ipfo Hebraea fieri poterat ? Caetei um to M ■ Biblicum videcur die Arabicum ^ ^ro o"«. <^> quod a Cl.Bocharto & Spencero jam eft obfervatum.
mm
5. VI I. In Talmude invenio eo fenfu , ut Achat* meniam, i.e.Perfiam, fvSNc, notare videatur. Verba hacc funtin Gemara Sanbedrin^ cap 2
ridift Jmvr p«o imfrft 7jida taw «ipa*o «lis "mi wwjip runs TKmj
KD3>n Corpus ( Adami fc.)' pctitum fuit e Babylonia 5 £*/?«* * ^rra Ifraelitica , reliqua ex ceteris terris. Pudenda vero ejus , 4/> i?. Achayftmt ex Akr& ^DJX Agmae^ i. e. ut conjicio 5 urbe di&a Acra Acbaemeniorum , ^DJMenirr^ ^^rsc, P^rp/notat, ab eadem voce dictos a Latinis Acbaemenios^ aGraecis 'A^aif^iJa*. Fukautem uk^l quaedarnurbs in Perfia ultra Tigrim fita. R. Salomon in Gloffadicit miH7 JOpK, quod & JOKf dicitur, locum profnndum effe in Babylone; quod ex lingua Arabica haufit, in qua Jic fundnm rei notau
*Y)1
S>E PERSICIS TALMUDIS* 2J§
mym \
TraefeSius flabulo. Videtur legendum per $. VIII. n» tminK: nam - fjf^ "WW notat fa* hulum Perfice , unde addita tei^ninatione haec vox nata eft. Vide infra vocem NG9'£nipK s ubi fcribitur HpX.
^4«pr. Vox Arabkaeft ^, ?1&i quae $jx & </ J "* abje&o Eiif pronunciatur : fed & Perfae ea utuntur.
Inhium. Eft & haec vox Arabica <Jj} , ^K5 §. X. fed & Perfis frequentiffime in iifu , eodem fenfu : undequidam nomen Dei, iit , ducunt.
Perfis funt IfM! rO*??D W, qui jtXL Principis opus factum , tefte Nathane in Aruch. "D J~=> Car terminatio Perfica eft , fateor; &J& Am Arabibus & Perfis auxllium notat ? & c^ij' {KIN Perfis manddttm , jurisdiftio. *
THDW Smragdus. Vulgo 3 addunt , fcribunt- $, XIL
'AL
2j6 DISSERTATIO IX.
que 13107 ^ quod ad Graecam , Latinamquc pronuntiationem magis accedit : Sed Perfica vox O^Js "HID? etiam fine } fcribitur, unde praepofito & fit TWDfN.
* XIII. -Nomen plfcis mundi in Cholin cap. 3 . in fi- ne Gemarae memorati foL 66. & cap. 2 . Gem. Abodaz.arafol.jp. ubi & DJlpK & D315N pifcium nominaoccurrunt.Forte haec tria non- rufi unum pifcem notant Thynnum , unde DWH. Rafchi ait effc Perficum, at ego hoc velo faepe ignorantiam fuam tegere Interpretes arbitror, ea, quae non intelligunt , Perfica eflepronunciantes,ne nihil dicant.O-> Ton P^r- fis Thymus eft, at DJ1BK affinius eft Grae- co ®m@*%
* ^y. In Gem. Cetuvot cap. 5. occurrit, necadeo certum eft quid fignificet. Nomen dignitatis efle videtur. Rafchi explicat per Gallicum Senechal.
J.XV. Explicaturin Aruchper £3#D p**»». Non dubito quin duae ultimae literae tranfponen- daefint, Sclegendum T\lyft. Perfisenimhoc
ipfum
Bar
DE PERSICIS TALMUDIS. 277
lpfum '(£{&] yiltt , & inferto Jod , uti ma- treledionis, ilTH parum , padum fignificat.
Sigmficat ^DJl p7V ty miDOn /ra*. J. XVI.
p*/&««» w^^ &^<? , tns p&y^D [rfjww
"U "pODl |DX nam menfa Perftce Actum appellator , Cr -R** Gar. Ita fcribit R. Na- than in Lexico Arneh. Legitur ea vox in Tal- mudico Tradatu Mocd Katon, ut ibidem nota- pr. Menfa Periice &>j£» Chouln, unde & praepofito fadum jD&, utiexc^j^ JIHX ex
^«3 ihtf 3 &c. fadum credimus. ^™5 6^ *d~ ditum huic & aliis nominibus munus vel nego- tuim eo peitinens notat , uti vox non mukum
abfimilis j£=dJS^p*. Coqms y praefetlor > in- hviBor , ita L-*^>- fliufyca i^£=>\--*.:> Mu{i- ms 3 u^J^ &cm j.G=z>\{pjsK> qui acus confi- W;i &c, Fallitur itaque R. Nathan, qui "U Regem intefpr-etatur. Etmale a quibufdam ea vox, per 3 , fcribitur "U J13tt.
D>rrsD3K-
Pifcis nomen, quod in Cholin & alibi le- gitur. Videtur effe vox Graeca %($hxa , quae & 1/$©- & <nc/<p©* , uti notatum eft ab Ca- faubono ad Athenaeum 1. 1 1 1 . c% 8. qui ab £/ S
«XVII.
278 bissertatio IX.
4©" ( & hoc convert curoPerfico & Arabic* H^ enfts ) ita didus , quo Ovidius in Ha lieuticis alludifc , quae primus ex MSto edidi Aldus, at quorumdefedum inmultis fuppk vit Columna,in Commentar. ad Enniump.i j 3 „
Ac durus Xiphias, i£lu nan mitior en [is. Inferto J") , quod in & Mithra, dadylus, sfro y Ji'u , &c. fadurn eft» Pifcis quiden Perficus , at non hoq ejus nomen , fe< ^^L^o /.^^eft, qmfi gladium pifcem di cas. Itzli pefee fpada appellant , Malaei ^j £<A-* ^j^ P*yvrarg 9 id eft , pifcem five ha jam ( inde enim Belgicum een Haoy ) gla
diurn, &
Balingkor. Frequens ill<
eft in finu Perfico. «Graecorumreddiderun Talmudiei, ut *poterant , per litteras D3N Confer quae nos ad vocem Achafyeros fcri- bemu&.
*XVJII. Ita appellator , qui curam clavium habebat, eubieularius. Nomen dignitatis fatisnotae ex Talmude. Videtur efle Perficum <y*\i===> yrf Emir calid ,praefeBm > clavi. Ultima Ktera tol« • litur , uti alias faepe fit \ & prima a voce HON nonnunquam ablataeft, quae cum i/^)idem fcnat, ^ Confer quae de voce Chartummim ob- icryabimus 7 ubi etiam talis apocope.
2>EPERSICIS TALMUDIS. 2/^ - /
^/to. Ita cxplicat Baal Aruch , &oppo- J.XIX litufTf "]YT1D , rt/jw.- Arabibus & Perfis :a voxhocfenfu in ufu eft 'j**>\ T13D&, pzefiavum aliquando notat , ( unde noftrum Saffrnan pro Croco ) -aliquando pallidum , k (quod in Arabica lingua non inftequcns >ffe pluribus exemplis docuit , ingens quon- iam lumen Angliae & ornamentum 5Ed. Po- rockius in Notis Mifcell.ad Portam Mofis, raphe fccundo ) oppofitum ejus , nigrum.
Scribkur & *hH£> V exponiturque rede $-xx« per "VtfK cingulum. Eft Perficum o^ *tt3 unguium. ® praeponi & 1 pro aliis vocalibus infer! a Talmudicis, vel haec una Differtatio ibunde demonftrat. Nee forte alio pertinet «njfl, obftragulum y, Superior calcei pars, quae pedes vincit r & foleam cum iis conjun- git: quae etiam, Aleph praepofito , $A||p fcribitur, uti & vpx quae ab hifce duabus non mukumrecedit jlSK, yxoAcicer9pipm9m- terpretantur, & Arabica <>> \0 eft, quo nomine illae baccae toto Oriente celebres ve- niunt, quae dceris formanS habent , & nobis Coffyboown appdlamur , e quibus toftis & con-
28o DISSERTATIO IX. tufis potus *j§ Cahve , five Cafe paratu quern a ieo depereunt populi orientales , inter eos vulgare proverbium fit/ unum p< culum Caffe , & imam fiftulam Tabaci ei integrum convivium. Conjungunt enim ha duo : & quo pretio Caffe apud ipfos fit fii ufu Tabaci > ex hoc proverbio Perfico intellig
Cafe fine Tabaco eft uii cibus fine [ale. V rum a Tabaci ufu religiofiores abftinent , h< dido Mohammedis permoti, quod literarui Orientalium magno promotori , Henrico S kio5*debeo, qui fe illud Liburnia Mohamrm de quodam Ibn Saleh, juvene Arabe, aud yiflc ad me (dumin Italia erat) perfcripi
DixirLegatusDei f.q.fp.&c. Bunt mri» JSWl , in diebus ultimis , homines qui fie di cent Mufiulmannos (vere $ deles ) nee tamen t rum Mufiulmanni% & UliMbem hcrbam, cu nomen exit Tabacnm*
H&SWp*
DE PERSICIS TALMUpIS. 28l
Fraefepe, locus ubi jumentis pabulum datur. $. xxi. tdem Perils ^j^ 9 undc *V)pX.
Mufcus arhorum, five lanugo, uti palma- $,xxiL Mm, Perfice idem s^S HJ2f^ (quod expli- :atur in Lexicis orientalibus per Arabicum ^jzcssi-}) ^- & Turcicum ^J j~>& ^=2.«,^) unde videmus 3 efle mutatum in | procliyi errore, & fcribendum K3¥K«
tipviov , 7|>J>$## e. 3 , v. 8. Nomen fpiritus ma- i. Alii jam obfervarunt ab Perfico u^j-*^ ■entare derivatam efle haric vocem, fie ut Fentatorem indicct,
Malum citreum. Perficum eft gy3l Otroy , 5. XXI\ra }uod jam in Lexico fuo Arabico CI. Go* lius obfervavit.
Agtr , rw , &c. Videtur efle Perficum pr$r\
s 3 a«3
.XXV"
282 DISSERTATIO IX.
3&3 quod hortos & loca amoena vinels a] ve arboribus confita fignificat.
§. XXVI. Optimum & laudatiffimum notat ,4E8tque 1 fenfu de vino dicitur in Gem. Avoda Zar^ i.fol.i 0. Baal Aruch ait tefle Perfieum. F ^e- <£</>*"-* ^r,r> Uuddtum^frAcfians Perfice <
£. XXVII. Ita lo Talraude & Aruch fcribitur , e plicaturque per CD'Jp %* D^tlb Jiort< ex arwdinibus confeBam. Atqui eadem Perf ^(A>^ '^^ dicitur , unde Arabes hauferu fiium g^U &Hp^» Quare & in T mm® alibi pro jna legendumeftsniD
$.XXVIII. /fort»/. Nihil certius quam hanc cfleipf fiffimam vocem Perfcam ^Lw Boflan , k
tttS.
jJTO
5. XXIX.
Tentorium ? locus ubi res quaedam rep<
, nuntur. Eft Perficum eul^L> Barcham
quod candem fignificationem habet. Affin
eft & vox n*0T8O, quae & ipfa tentoriui
notat/
^EPERSICIS TALMUDIS. 283
W3
'AffkoU^ nmt*n mH '■ » Aracti. Perfi- J.XXX: cum e(Te fuadet tcrminatio 13 % Pedis ^^^qui AgricoUm 1X*0 i/^(/y* dicunt. 113 pro, 13 uti in voce 1 3113 , qiiam vide & KB*?pl3 ex bacnliis.
■W3 Vide infra ad vecem jOJ^
V3
S«XXXI,
Varie transfertur' a Judaeis. Eft Perficum J.XXXIL tPjk ")V?3 cryflallus, vel, -utalii, berjllm , per metathefm L & R,
Suptlkx Unea O* Unea, maxime quae ad j.xXXIll veftitum & Iedos pertinet, Ita explicat CL Buxtorfius. Pedis [/^i Pifar $ notat UBwm%
firatum'.
Laud***, nS^D interprets 1L Nat- $. XXXIV.- Ban in ^rack Utitur eo 113^ Sapot Rcx Perfarum cap. xx. GVw?. Sanhedrin jin^DK
s.4 OT1D
284 BISSERTATIO
^ n«l MpiaNWO AjitisMeQiamvent* rum infidentem A [mo ; eflamem mihi equusprae- jians yCjuem mittam. Ita interpreter. Vide quae niox ad vocem IfH monebo. Vel eadem vox eft cum praecedente '^L> Barsy prae/law, vel £j y Perch ■ generofus , »$tf#.w Ultimam tamen praeferrern : quamvis prior melius ex- primat™ i13B?D Rabbi Nathanis.
Baal Aruch cxponit per pB% .Stow». Eft Perficum 0%*. p^y cjuod faccum no- tat. & quidetn'majorem, in quo frumentum & limilia eonduntur.
§,XXXVI Color. Perfice ^j^ pj, quamvis hie Vav lit quiefcens.
|
fA |
§. xxxv 11. 7#T* np&j ©- />tfw abundam , faxofa. Perfice idem fonat (Jtj^*^* tJnYlJJ': unde natam efle hanc vocem fufpicor.
f. xxxv 1 1 1 Pants furfuraceus. Eft fndubie vox Perfica St— — *^> CW^r, quae idem fignificat.
DE PERSICIS TALMUDIS.
JTlBM .
TraefeBus. Idem Perfice S\ xta quam vocem fcribi debuiflet *^l£3D
Liber Perfis , uti Talmudiftae teftantur in §.xi* ink. Gem. Cap. z. Avoda Zara. JCfl ~>0X lOl *OSD*? Wfcni) n»p jNDD Dixit Rab-
ba : Quomodo Perfae appellant librum ? I?tf- bir. Hinc putant Urbem Debir Jud. i. II. appeilari 13D ^pp^; quia .1BD & T31 idem fbnant. Vel innuunt vocem Perficam ^id, Defter , pro quo legerunt l/-a?o £te- ]£}•: pundis diacriticis male colloeatis infra vo- cem , quae fupra poni debebant ( Defter enim Jignificat Librum , & fpeciatim , librum ra- tionum , Be 'fiqUfUv ? membranam cut inferi- bhur j de qua confer quae CL Mabillonius ha-* bet, de re diplomdtica pdg. 33.) velambigui- tate vpcis &H3D decepti , quae pro diverfi- tate pundorum quibus infignitur , aut fcri* ptorem aut librum notat , vocem Perficam S*>o Debir \ Scnba ( qua Interpres Penta- tateuchi Perficus pro Hebraeo 1310 fcriba u- titur , addito lJ > quod & abeffe poteft lS /*>o) innuunt. Rede itaque dicere poflunt, T31 vfM idem efle quod X13D Scriba , S 5 : non
l86 ©ISSEkTATlO IX.
non quod frOSD, liber. Et a libro tarnen Urbi Keriath Sepher nomen eft. Chaldaeus' interpres reddk 1JDD fiNHD per 31H DKHp Urbem. 'Af^aw, uti ego exiftimo ; id eft., ArchivoYum^bik^did, publica aut multa vetu- ftatis monumentadefcripta aflervarentur 5 quod ipfum de hac Urbe Judaei tradunt. Quod enim CI. Buxcorfius in Lexico $ZJhto fi&^p trans.- fert per civiutemPrincipum , minus cum no- mine Hebraeo 13D flKHp, & traditionibus Judaeorum convcnit. CI. Schikardus OIK ab Arabico & Perfico '0</$r> Taarich , Chro- fiicofi> Annates ^ den vat in Prooem. ad Taa- rich Ragum Perftae pag. 21. At mjhi magis arridet dedu&io ejus vocahuli e Graeco 2£- X**ov) q«od eft 5 interprete Suida , ^p^vAa- "X/ov, £v}« 0/ ^fAo<not^c6^7cci '&?rixeiVTcy , un- de Latinum Archinm^ quo Vopifcus inTa- mi vita utitut.
§ XLI. » *P^ terminatio fufpicionem injicit vocis Perficae. Judaei explicant per praefiBumcur- forum vel tabellariorum. Perfis ^j^ "OKI pratfetftis quivis, gubernator.
f . XLII.
Et MWH,- fuggejlum^
locus clevatus. Per-
h
DE PBRSICIS TALMUDIS. 28/ Perficc & Arabice idem <^-^= j Docdn.
Eft Perficum ^o in Margarita. Legitur & 5. XLIIL cadcm vox, fed 11 IVfcripta, in defcri- ptione palatii Regis Perfarutn, Ejlber. 1.6.
Faeces, awarca. VcvRce item -0|/><> *WV*,3:^'
ari
Platarws. Ita&Perfae c-^c> & ^o />/*■ S.XLV. f$& vocant, quae frequentiffima arbor eft in Perfia.
pin
Janitor. Nihil certius quara vocem hanc $. XLVI. efle ipfiffimam P^rficam ^l^ojSDll, quae eandem fignificationem habet.
jtm
Nummus Perficus. Ita eft. Vox formata $. XLVir. videtur ex Aap^JGraecorum. Appellaban- tur vulgo Ax?etxQ< swrfyw , quod ab Dario primum cuff effent. Vide Scriptoresrei num* mariae Graecae.
288 DISSER TATIO IX. KMTT
|. XLVIII. Cinnamomum. Perfae idem vocant G^^p vcl diftin&is vocibus c>**o ^o TV l^l. ^o notat omrie quodoblongum &ligneum eft» Aliquandovocem 0~**6 praeponunt, Cin- namomum appeJIantes p-^J^^. G-mo ni- hil aliud innuit , quam «S^*# , regionem : ita w (J^^o J*y *yy -^n & JYtl*¥ idem fit ac dicas ,. odoratos& oblongos cortices Si- nenfes.
wren
I.XLIX. Hoc nomine mulierem menftmatam Perfae appellant. InGemara, jivoda Zara^ cap.i.
tmst np moa vn n 7ok, ( quos di-
xerat paulo ante Rabba appellare &1BD Be* hit ) Him 1 mfi I?w* jj. ^ ; ?«0M0^ vocant Perfae faeminam' menftruatam > Difta* na. Alii fcribunt WTO'*!. Vulgo derivant ex Graeco 3vwv@*: At eft vocabulum pure Perfi- cum Lsbu^o Diftana^ i. e. mulicr menjtruata.
f. L. Mille notat Ferfice. Ita Baal Aruch citat
verba Gemarae ex cap. x i . Sanhedrin foL i oo. ubi Regem Perfarum Saporem ita alloquitur Samuel Mllim n«3 •prVN, id eft, uti ego transferor EJtne Tibi afims mille qualita-
turn?
D£ PERSICIS TALMUDIS. 289 turn? Nam plane haec Perfica font "MO yfci Char j Jifinus) ^j& Haz,ar, mille & &jz». ^«^qualitas, virtus, &c. Et quid conveniens tiusquam PerficeSamuelem.loquiad Saporem Regem Perfarum? Petit ergo Samuel, quum Rex dixiflet fibi cflc Hpl3 «'DID equum eximium (nam& hoc J1X3 Perficum £y^> Barsj eft , laudatum , vide vocem Kpl3 ) nritti potius obviam Mediae afinum, fed prae- ftantem, & multis bonis* qtialitatibus inftru- &um, quia Zach.9.9. Meffias infidens all- no defcribitur. Judaei Interprets hie xaecu- tiunt. R.Nathan ait niDrV? plj3BT DlpD «P 1X3 ^ /arw» y in quo ajinum appellant *")SO. Alii fubodorati funt voces has effe Perficas o- mnes excepta HIM , qua colorem notant Rab- bini. Sedego malo hoc HIM quoqueePer- fia arceflere. Vix enim videtur adeo infanum hujus Samuelis votum fuiffe ut peteret afinura mille colorum. Quorfum hoc? & quomodo iperari poterat ? At quod eximium petat afr- num , ratio fuadet , quum Mediae deberet in- fervire. Atque ita illud Np"D' N'DIDnon de- bet verti per equum balii colons , vel ful- gentis. Nam minus id eo loco convenit ; qua- re CI, Coccejus id halium equum potius verten- dum cenfuit , quod id celerem quoque figni- ficet ; notatque incertam ejus vocis fcriptio- nem 9 fie ut Hp^2 & r)P!3 quoque fcri-
bate»
29° BISSERTATIO IX.
batur, At Judaei voces hafce non intelle&as mire corruperunt ut aliquem inde fenfnm ell- cerent. Quare locus Talmudis a nobis citatus longe aliter legitur in editionibus hodiernis , quam in Aruch. Ego autem vel ob folarn hanc rationem , quod multa nobis incorrupta & intemerata loca Talmudis refervavetit , mat gni. faciendum id Lexicon autumo , quod Thefaurum Antiquitatum Talmudicarum ve* re dixeris. Ut fidem ditftis meisfaciam , en tibi ledor , ea verba* utihodie in Taimu- de leguntur U11J -pm %% *fi $k , quae ex mente Rabbinorum ita vertenda funt > uri ea vertitCl. Goccejus, in Sanbedrin, *?. 128. Ejine tibi equus centuplici colore varius $'{ Eo- dem modo & Genebrardus in Colleii. de Chri- fto\fag. 76. Nam "13 , filmm , pullum , pro- equi pullo accipiendum . docent & ivn cen- tum fignificare Perfice. Hodie 0^0 Zad cen- tum Perfis notat 5 nee puto unquam 11 VPI Perficum fuiffe , fed ex HT\ mille, quae ve- ra, ut vidimus, fcriptio eft , ab Judaeis lin- guae Perficae ignaris detortum , uti& ")3 ex f"MO, afwus.
wn
fill, Intybus. Herbac genus. Baal Aruch verna- cule, id eft, Italice, appellari fcribit 'JWD,
Ara-
DE PERSICIS TALMUDIS. 29 J
Arabke NDHm. Ita eft. Perfae & Arabes VcV^ 27171 pronunciant : nos quoque En~ divie. Vox Intjbi etiam inde formata eft,
Vm >
CinguluM>> Zona, Ipfitfima vox <sA-**£ Hem* -§. LII. win , eodem fenfu Perfis ufitata.
nnnr
Fwdorum pop fore f notat , & legitur in §. LIIL Jlava Batbrafol.tf. Perficum efle fcribit Baal Aruch. Ita fe res habet. S^^en^o Zahra^ ar grum fignifieat & ^j war^ pojfejforem.
«21?
Quidam per Qtyvtot 5 five lolium 5 alibi fpe~ § . LIT* ciem triticidegenerem, nonnulli viciam, &c interpretantur. Perfis psirc^j^ eft herba, quae inter trtticum nafcitur & grana nigra ha- bet. Eodem plane modo defcribitur Kllf m Aruch 5 unde clarum eft voeem eandem e£» fe. Ita ejus audor R, Nathan, in voce JMf*
Dainty ew»r pi j&ir baynw ptftS
OWlfl pD D'NKDJ jen00i90 IJmaelhico ap- pellants ilia (Jj^: fum autem grana nigm ' quae invmimtur inter trnimm*
mpyr
%9t DISSERTATIO IX.
t
$, LV. ^ Zwsfti. Videtur efle Perficum «^. Ulcimatn Iiteram s ab aliis gentibus faepe in K muca- rijetiam notavit CI. Hyde, de relig.vet.Perf.} 73 .
5. LVI. Zingiber Perfice ita appellari exiftimant non- nulli & vere 5 quamvis & Arabes eo voca- , buloutantur, ^J^A^sj^ Zansjabil ii fcribunc J per g- expreflb. Graeci Ziyyify & Z*»£i- Csp. Vide Simeonem Sethi ^ virtut. alim.pag. 3 j. Ita quoque appellant Judaei iftud ligni genus , quo Salomon ufus ett in exftrudione Templi Hierofolymitani. Sacer Codex vocat ea ligna ETJEWK 5 & OttJ^t Quae vo- ces quid fignificent, nulluscertodixerk. In- geniofaeft, me judice , fufpicio Viri Cele- , berrimi Edmundi Caftelli, qui id lignum San- dalum fuifle, cujus hodieque idem ufusapud Indos eft j opinatur. Haec ejus Viri verba funt, in Qratione Cantabrigiae habita , quum prae- lediones fuas in fecundum librum Canonis A- vicennae aufpicaretur, pag. 16. O'D^H fi- ve ut alias DUD7K arborum quodnam genus fit , lis eft apud Hebraeos non exigua -y aliis eftCedruSy aliis Brafilium , in plenfque Bibliis retimurvox originaria, qmeutnunquamfdlit^ ® me
E>E PERSICIS TALMUDIS. 293
uc quidquam omnino fignificat. Multiplex futt Mitts lioni in facris ufus , unde facilius de j^j&L*)) [quod primum in omni re qu&rendum iramittit Jemper prmceps nojler ) CT certius pof- umus pronunciare. Profcuus fuit 5 1 b Ad Tern- da conftruenda , 2° Ad fulcra in gradibusa- lendendis fupponenda , 3 ° Ad conficienda in- dumenta mufica. Jam ad ultimum prafertim qui n Cr fecundum ) matenes inept ijfima fuit am Cedrus , quam Braflium , propter denfam> ompaSlam ac glutinofam eorum naturam. Ex mtiqmoribus turn Syris > turn Arabibus 5 com- ber io intelligi hie evident er fat is Jc^aaqJ! San- lalum , de quo vide Avic. /. iitii. 583. tit. Ar- for eft apud Indos in hunc ufque diem admodum elebris ad Ufus fipradiBos omnes. Quid fi ita- ' [lie dicamus vocem &^333? efle corruptam ftt^UJ, Sandalum ( <Jd^*? Arabibus" &_ 5erfis ) & veftigium antiquae traditionis , San- lalum a .Salomone in exftru&ione Templi ad- libitum, fuperefle in eo, quod HT333? fcribant :iTc ligna,quaead illos ufus Salomon adhibuit? Ceterum legitur & Zt$G*es apud Alexan- IrumTrallianum /. 1. quamvis Jacobus Gou- jilusin Caftigationibus ad hunc fcriptorem il- am vocem natam putet ex male inteliefto fcri- :ionis compendio ££, quod -ffpCpq legidebe- >at, &abimperitis in ^1^51 detorcum eft. Ita' He, & eft mihi is au&or cum codice MSto col- T latus
294 DISSERTATIO IX.
latus 9 ubi pro eo quod nunc $yyl£eyi legitur, aut ££ aut fffAVQvq fcriptum eft. LocaTalmu- dica, inquibusea vox legitur, vide in Aruch;
nprm
§. LVIl/ Id Lexicographic , in ^r«r&,transfertpcE CDH1DKH m TOW praefedum carceris, atque eo fenfu vult legi in Gem. Taanith. Lo- cus eft in Cap. 1 1 1 . ubi colloquium Rabbi Be- rucae & Eliae narratur , quod & in En Jfrael legiturj&*£2 58 & explicaturea vox in Glofla per y® ^U OniDKil JV3 TOW praefe* Burn car cert Regio. Nullus dubito quin lit de- torta ex Perfico (sAiP^ p# career & adje- dione aliqua t/L> , vel fimilf , quae praefe- duram notat. Quamvis enim Perficam.efle non fcribant interprctes , magna tamen literal rum convenientia id fuadet , ut & illud quod mox eodem in loco Talmudico fequatur vox H1DD 1, quae itidem Perfica eft5 quamque fuo loco explicamus. Nifi contrarium fenfus flagitaret , videretur Zandouka idem effe cum Zindikaeo, quod nomen eft haerefeos velfe- fiae. CI. Hottingerus in Hiflor. Orient, p. 2 5 J y & J 79 fufe conatur oftendere Zindikaeos non
alios effe quam Sadducaeos 5 ex quo nomine ( inferto N ) fecerint Orientales Zindikaeos. At profedo , quod unquam Sadducaci impera--
verint
DE PERSICIS TALMUDIS. 295 mint in Afia non liquet , & Zindikaei nullt alii font, quam Zoroaftrisa'fleclae, quales in- ter Perfas & Arabes olim & hodie multi , qui Zindikaei appellantur a Libro »<>*,/> Zendai quern in magno pretio habent & Zoroaftri at- tribuunt. Dubitare de hac re nos non fink a- fus Malaeorum , qui fuo fermone <Jb<>^ ZendikJlorofaSd placitis addidum appellant , & ipfi hoc a libro «<>*,/> £#*$ duftum fa- tentur, ut & Lexica Orientalia quae ^9 id eft, Magum - Zoroaftris aiieclam reddunt pet: vJuiS>{^Zendik- .At non nego Arabesinvet- fione N. Teftamenti Saddueaeos tranftulifle Zindikaeos , forte quod hi ipfis notiores, vel quod Saddueaeos & Zindikaeos in eadem im- pietate convenire judicabant, Sic Saddueaeos etiam Cuthaeos nominant Judaei, ficKaraeos Saddueaeos , &c. arei ksW. Minim itaque Virum in his Uteris verfatiffimum Th. Hyde ■tranftuliffe nomen Zindik per Sadducaeum Pag. 29. de relig.PerfSc acgre tulifle nomen Ztndik.Mag\s tribui, quum hoc nomen non fite calumnianatum, nee fignificet-w^*w*»* refurreliioms 9 ut Vir magnus autumat , fed veriffime iis competat, nee ipfi id refugiant ?
T 2
■JJ*
|
i |
296 DISSE&TATIO IX.)
J.LVIIL Scriptor Lexici Aruch , lingua vernacula, explication VNK, Ami ptgmentum. Eft vokPerfica ^V^ 'Zermch, quod idem fi- gnificat. Notavit de ilia Vir Eximius, Ed- mundus Caftellus , in oratione Cantabrigiae habita , quum Fraelectiones fuas in fecundum librum CanonisAvicennae aufpicaretur , quae- que Londini, anno 16675 eft edita, commen- dari ab Avicenna , fi vulgatos codices & Jnter- pretes fequamur , hoc ipfum js^/yi quod ta- men venenum eft Icthale &praefentaneum. At monet legendum ^VJ ' Latine Vernixyfx<« rore admodum proclivi, ^ projj falvapro- tinus fore omnia cV convenientia cum iis , quae Diofcorides aliique habent. Similiter p^t^o Doronicum verti obfervat 3 quod omnibus no- tum veqenumcft, quum transferri debeat per Mechwi, fpeciem Gingiberis, quae Benga- lcnfibus Adrach dicitur. Et ex hifce aliifque Ipeciminibus, quae ibi profett, adeo neceffk- nam effe linguam Arabicam colligit , quod ad artem medicxm^ ut propter ejus wfcitiam baud raro vttae jaSluram perpeffi fint aegroti , atquc Miriam ) inquit, non aliquotics etiam fanil
onan
BE PERSICIS TALMUDIS. 29/
Perfae ita appellant Saterdotes > DH*D^i3 §. LXX. p3n pDp? pilp , fcribit R. Nathan in Aruch : ubi plura loca e Talmude citata vi- deri queunt , quae nobis exferibere non va- cat. Alii ajunt CD^IDH efle gentem Perfa- rum, aut Perfis vicinam/ Aliquando Talinu- diftae & JHTI fcribunt. Sed minus accurata funt'haec omnia. ian eftPerficum j£=> Gebr^ quod notat, hominem antiquae Perfa- rum religioni & dodrinac Zorodafti addidum, pyrolatram, llli hodie exiguo numero fuper- funt > quum Imperator Pcrfamm religionem Mohammedicam ubique propaget ; funt ta- men. Proverbium eft apud Perfas , ab mori- bus horum OH3n ortum, cJ^^ L/-t~> Infydelis jczdenfis. o^ JezA* urbseftPar- thiae, five regionis quae Iraca Perfarum did folet , quae quod a multis retro faeculis a (?e- bris , id eft , ignis cultoribus fiicrit inhabi- tata, & quidem fuperftitionis avitae.tenacif- fimis, locum dedit proverbio , quod pervica- cem h'ominem & nullis machinis ab errore fuo removendum defignat. Viget ibi adhuc vetus Perfarum 7w?o*.&ifa* in medio Mo- hammedifmo, & habent iliic fua,5rug«*Jez- denies etiamnum > linguaque loquwntur, quam
T
vix
LX.
S.LXJ".
298 DI SSERTATIO IX.
vk alii Perfac intelligant. Omnem mover
lapidem Mohammedani fat illos ad facra ft
traducant,at fruftra. ,Tam pcrtinacitcr edrur
minimis inhaeret avita 'fuperftitio. Vox r<£~
Gekr3 quam tranftulimus per infidelem, nc
tabat antea folum arvpoAaVf «$ 5 nunc ^Qz
Geber, Perfis, & $£&=* Gaur ( Galli fcri
bunt Giaures) vocatur Turcis omnis qui Mo
hammcdan,us non eft, etiam Chriftianus. Un
de videmus faHi CI. Colomefium in obferv*
tiombus Sacris , p. 57. fcribentem : Tetd^fun
prigrhi a Chddaeo . .JOWl Hinc , puto
fiuxit vox Turcica, Giaures , qua Chriftiano.
contemptum appellant Mohammedani. Gallia
die as y Etrangers.
Bafilifcus. Convenit cum Perfico (>pl/>- & LiLo j£>. Harman% & Targumico KjlD^ qupd eodem fenfu legitur in Targum Hierofi ad Gen.^. j 7. n enim V literae ejufdem organi facile funt mutabiles. Anvero hoc & praecedens vocabulum a Perfis acceperint Chal- daei certo afErmarc non aufim 5 quare omit- tere potiiiilem.
ivn
Centum Perfice. Ita quidam. Sed IVn vox eft depravata ex IfH milk ab impends lih- guacPerficacmiin voce Iffl ;am often dimus.
DE -PERSIC IS TALMUDIS. 2$9
atri
In Mifna Avoda Zard ^ cap. 1. ita le-§.LXIL gitur EWTCpfl 3Vnl DO;' ^31 ; <**#/- lumeximiam'i ScChazab^ Sci Naclibam. ftt- telligi hie tres palmarum vel dadylorum {pe- cks fereomnes confentiunt/ at originemvo- cum nqn oftendu-nt. Pro Naclibam, legi de~ bere Nicfolaos primus obfervavit CI. Buxtor- fius in Lex. Talmudicoad hancvocem. Eft .autem Nicolaos fpecics palmae ita di&aea Ni- colao quodam Darnafceno , qui aeqiialis fujt Imperatoris Augufti, cujus vitam defcripfit Stti- das, in voce. Niks A*®- (ubi & placentarurn meminitita ab eodem appellatarum , dequibus vide & Cafaubonum in Animad. in Athe- naeum /. xiv. 18. quamvis CI. Thorriafmus eas ab ?DH derivet in Glojfario Vniverfdi Hebraico pag. 5 3 . De ilia Athenaeus lib x 1 v. Plinius W.xiii. Alexander Tralliauus lib. v. & alii locuti funt. Unum fubjungemiis tefti- monium fcriptoris anonymi , qui Geographiam crbis ten arum 5 'E?»)?wriv oA*§ *9*i** > edidk fub irriperio Conftantii& Conftantis, quem- queVir Eruditiflimus , nee miriosdeuniveria re literaria quam Juris prudentia meritus Ja- cobusGothofredus notis & verfione Latina illu- ftratum Genevae anno 1628. eyulgavit. Iu T 4 lllc
'
300 DISSERTATIO IX.
ille de Scythopoli , Laodicea, Bibb, Tyro
& Bay to: n*V«, 5 « «ro«Pwl,«, a.A«f V
• «Tofoi Gt, x*im-<p,'to, 'a, „'T« <* j^ | :
, g»A.<«S»W 3«^ , w'w« , oV &» X«A«T«»
tyXH t . Omnes autem bae urbes , de quibus lo- cutus {urn .celebresfunt, & abunde frumemum, ■vtnum & oleum prafermt; Cr praeterea ba- bent cum aim bonis palmulam NicoUon , in regime Palaefltnae , eoloco, qui appellatur 7e- richo ArabcsproNicolao iUi) /«^dicunt. JnGloffisihdori: Nicolaus, daBylus. Ac quid Qazab ayn eftet&unde derivandum, norf vidctur modo laudatus Buxtorfius a:?ecutus. Modo enim per bederam transfert, & modo i palmae fpeciem effe conjicit , fed hac ratione tantum indufius quod inter duas palmae fpe- acs naec medio loco ponatur. Ita etiam Em» ditiffimus Auclor Lexici Polyglotti, Edmun- aiis Caftekis. R. Nathan in-Anichfcribitcffe
p-nq Nim la&n nstso wm nip
cznnam e qua conficiunt Sucar, cr hoc dulce # Melius fcriplillet R.Nathan, paucis mu- tatis , palmar» ejfe unde factum ftceram ^dulcisell. Nam M^ Chidkajb^xt, Cjtl^Sa» Chazab notat palmam proventu onu- j<am, quae eft haec ipfiffima vox Di'n Ex Finns autem fiebat Sicera. Hieronymus m ■r-ptjt. ad Nepotun. Sicera Htbrato fermme
emnis .
BE PHRSICIS TALMUDIS. 30I mnis potio nuncupata , quae inebriare poteft,
five aut quum Palmarum fru&us expri-
muntur in liquorem. Chryfofthom. ad v. Cap. Efaiae Sixep* S\ c*5«9« <pW * (poiviKuv <iiv SW , &c. Et d<5 ficera loquens , de vino hoc palmeo, magis erac neceffarium ( quam de fac- charo ) addere banc dulcem effe. Eadem^enim phrafiutitur Athenaeus lib.xiv. c. 22. *Hv 3 rs^ Triitv iS» v Erat autem (vinum id pal- meura > ficera ) pom duke. Quae haufit ex Xe- nophont. /. 2. 'Av*6*V. Necaliud vinum in- telligo , quod Afar. 2. v.i 3 . ytew<& appel- lator, ubi Apoftolos hoc dulci vino- repletos effe criminabantur Judaei. Nam y^sv x@- per mujlum nbn bene transferri Viri Eruditiffjmi Beza, Pricaeusjam viderunt, maluntque lim- pliciter per id vinum dulce intelligere. Quod ego de vino hoc pdmeo , ( Siva cnutSitn Ale- xandri Tralliani /. 1 up-1) *• ) <V*° totuf Oty lensutebatur, telle Plinio /.xiv. 16. accipio: nam & hoc *(«/<? a Xenophonte diftum au- divimus & idem addit effe capiti noxium , xs- $*\ahyif. Ita & Plinius //£. xx n 1 . *. 1. A- deoque qiium hie potus cerebrum turbet , fpe- ciofior eft haec Judaeorum calumnia , Apo.- ftolos ex tali vino ebrios tarn miranda effu- tire. Erant in Palaeftina palmae praeftantif- fimac ( dc quibus Vir fummus , Ezcchiel Span- hemius, accuratiflime egit Diflirtat. ^deufu
T 5
m-
V ?02 DISSERTATIO IX.
Numifm.) & tanta quidemcopia ut vix Poc- tae mentionem faciant ejus regionis, quin& < palmarum nveminerinr. StmusSyh.l. v.fz.
AnSolymumcinmm> palmer aque capta L
bibis Non fibi /dices fylvas ponentis Idumes ? Virgiiius /. in. Georg.
Primus Idumaeas referam t'tbi , Mantua palmas. Lucanus/. in.
~_™ Jtffytfflt palmarum dives Idume. Unde&in nummis veterum Hebraeorum pal- / - mam cernereeft.
f. LXIIL. Sinapi Chaldaeis , qui hoc a Perfis viden- ■tur haufifle 5 quibus J<3^ Char del finapi eft.
J. LXIVV Feftiim eft idololatrarum , cu/us in Cap. i. Gem. Avoda Zara fit mentio. Quidam volunc eiTe Perfaram. Egoexiftimo, quandoquidem cekberrimum & antiquiflimum Perfarum fe- ftiim eft t^v> Neuruz. , id eft , primus anni dies, legiffe Judaeos uno pun<5fc> addito cAV>*» Touruzj unde Dmi3 & 'pD'TD faduiii eft. Quod voces Perficae ex pundis vel odditis vel negledisTaepedepravataeJegantur ,
alibi
DE PERSXCIS TALMUDIS. f&$
alibi a me pluribus exemplis demonftratum eft. Si cui tamen hoc durius videatur , librariis banc corruptelam imputet. Profe&o graviorum iili peccatorum rei funt. Confirmat me in hac con- je&ura vox fequens HpjniD , quae feftum _ Mihrsjan notat ( uti poflea videbimus ) & femper cum hoc Neuruz folet conjungi tan- quam par celeberrimorum feftorum. BaalA- ruch -in -genere feftum efle CHJ *?tP Gen- tium fcribit. Junguntur ibi quatuor fefta JVTDrJpTllD, 'pD"ltl> H1DD dequibus - vide. Confer dicenda ad voc£m UplHlD.
Auftor Lexici^ Arnch explicat per t%$tf §.LXV. pro quo rede K3$ fubftituit in Lexico Talmu- dico ad hanc vocem Buxtorfius , lie ut notet Corhem. Lingua Perfica non finit nos dubitare de interpretations hujus veritate : nam (^W^ Tirjan , eft Perfice corbis e viminibus con- textus.
DVJ triennitm notat Interprete Baal A- $.LXVI. ruch. SedRafchi id quadriennium Perils effc fcribit» ^W^- Tsjehir quatuor fonat Perfice.
3°4 DISSERTATIO IX.
§. LXVII. Pallium Regis. bLSs^o , ND"(£3, per- fice aula Regia. ^^£=^0 {DID, Locus eminentior ad fedendum.
pnnr
§.LXVIII. Gemmae , margarkae. Vox Perfica /2>*a- Z>«W, & ^jS= <?«&«■, gemmam no- tat 1 erfis , a qmbus ilia tranfiit ad Arabes. Eadem vox eft , quae & 1,TJ fcribitur in Targum Cantici Canticorum , cap. 5. v. 14. api , quae nomina infculpta lint 12 gem- mis in pedorali Aharonis, recenfet , \)7)2J ~m 7T epl Zebulon ewt fculptum fiper ina Baal Aruch explicatper DY?f)\ quod VuJgoredditur Adamas.
ft!D>
{. LXIX. Sj/iwSw vcrtitur , at Perficum 'o^i Ja - fmm eft frutex qui flores albi & flavi odo- ns profert & ab odore commendatus. Vidit hoc Benjamin Muflaphia, in notis ad Aruch. JNos & Galli Jafmin dicimus. Conjiciuntur 1II1 flores m ohm Sefaminum utiex Diofcori- de CI Buxtorfius in Lexico Talmudico notavit: atahud Jafminum, aliud Sefamum eft. O-
leum
DE PERSICIS TALMUDIS. ^Of
leum Jafmini fypTnxKihaiQv appellat Simeon Sethi <g£a Tpo$. «fuvflftju. in voce rgf flty®*. Re- dius fypozcKihuKiv , nam Arabice UL***m» Samfacett Jafminum* unde tt interpofito (quod poft M frequens uti Dampna , Sompnus , &cf in MStis ferioris aevi ) Latinum Sampfuchum.
^tf/iww Perfice. Locum Talmudicum vide $t Lxx. fupra in voce IfH. Convenit cum Perfico
,^ Char.
Exponitur in Aruch DfHfaBf Dn>?D w/i jxXXIL fr^nS^ , & opponitur uti res nullius ufus hy~ driis D'3Kn , quae aptae fimt 5 ut aqua iis petatur. Eft vox Perfica. &^5^=? ( quod Chal- daei vix aliter quam HUD pronunciare queunt) dicitur omne quod vetuftate lacerum & detri- turn eft , ineptumque ad ufum.
Sulphur. Eft Perficum ^ />>^==> Cb«-. $. LXXL hrit. Videntur ChaldaeiVPerfis banc vocem haufiflc : nam fi ab Hebraeis accepiflent , quid- ni tf nHflJ 'fcripfiflent ? Nunc cum plane fcri- ptionem Perficam imitentur , yidctut a Perfis hoc vocabulum arceflendunu
306 DISSERTATIO IX.
>0
J.LXXIfl. Animal ex mX) 6^8 fcVr* & copra na-- turn, juxta Baal Aruch. Dubito an non ex Perfico cs&jS=d Couhi , mora anus , ea vox natafit. Nam cs*j£=> jk Baz. Couhi ca- pream montanam notat , ^ & j^zs.^/J- jw montanus* onager. Alii viderinr
:13DO
J.LXXI7. EfTe lYlJjWJD^ Coriandrum lingua vcr- nacula , at in lingua Ifmaelitica ita appclla- lari, tradit Baal Aruch. Nota in Aruch fcri- bi Koliandro 5 quamvis vulgo Kopixvfyjv vel xofialvov per P , & Latine Coriandrum , appelle- tur. Scholiaftes Ariftophanis & Simeon Se- thi <sj£« t£o$. Svmp. pag. 57. codem modo per A fcribunt JcoWvJpcv. z^>^£=l Casbareh ipfiffima vox eft, quae illam& fighificatione & fono exprimit. Invenitur & *OD3 & Kfft3Dt3. In Gem. Avoda Zara c. 1, lc- pida narratur hiftoria , de R. Juda. Imperator Antoninus ■ miferat ei herbam 8OTU Gargira ( ut indicaret ipfi Giram filiam fuam fcorta- tam efle, quafi diceret K'TJ 3^ TU3 , cor Girae traSlum eft ad fcortatorcm , quid cum ea mihi agendum eft?) Remifit Caefari R. Ju- da Kftia DO (id eft coriandrum , dequo
BE PERSICI5 TALMUDIS. 307
agimus,^quod poterat intelligi, &JV13 DID? D3H jnm CDirW occide <cr matt a filiam^ interprete gloflfa 5 vcl KfTQ TJ HDD p™- f*g* ji//^*» €r pane ei. Aptoninus itaque du- bitabat quo fenfu hoc deberet intelligere ) Im- perator iteruni mifit R. Judae porrum 'fi*D (quafi diceret , an me jubes ffilD occidere ftiam meam ? ) R. Juda ( ut oftenderet fe vel-' le Imperatorem parcere filiaefuae) remifit ei la&ucam MDH : (quae & ipfa vox Perfica 3c Arabica eft (j*^ Dfl ) KDPI autem par* cere eft; Haec quae a me ope gloffae ita ex- plicita funt his paucis verbis in Gemara legun-
tur /«pi sra riwh HPiha n*? mr\
«on m *iw vro rr5 ttip wrcaDia
quae ad verbum ita fonant. Brat ei ( fc. An- tonino) filia cui nomen Gira 5 quae fcortata erat, Mi fit Mi ( R. Judae Antoninus) Gar» gira. Mifit ei (Antonino R. Juda) Cousbar- ta. Mi fit ei ( Antoninus)^wrw». Mijit ei ( R. Juda) lattucam.
Thalamus, torus nuptialis. Ita & Perfae §,LXXV, *j\s>. cum appellant, unde nYP/O & JT?-0. Si tamen a rt?3 deriyare vclis > non vehe- menter repngnabo.
jvidd
3°8 BISSERTATIO IX.
J.LX-XVT. Fungi. Appellator fungus in lingua Ifmae- litica, id eft, Arabica,uti &Perfica, HKD3 tefte R. Nathane in Aruch, Ita eft. L^Sr? Cama , fungus iis eft. Addit ibidem HV^IBfl , id eft , fo/tfar fermone Ifmaelitico appellari V#p%: £** Pph id Arabibusfignificat: & vox ipfa nVISJfl conyenit cum Arabico \M IVS, fungus,
WVD3
-J.LXXVII Corallium frllp in lingua vernacula no- tare fcribit R. Nathan. Perfae Corallium oX^ , PoJIad 5 vocant , unde ■ Arabe's c>^> Bofd flexerunt, & Talmudiftae XJTD3". Ita enim fcribendum effe per 2 opinor, quod nunc HDtO legitur.
g.Lxxvm Pifcis quidam . Perficus. Eft Graecum |/- <pw , uti Benjamin Muftaphia in Notis ad A- ruch obfervavit.
DSHD
S.LXXIX. Exponitur aR. Nathane in Aruch flS^a OtSTQ ^DT p»^31 ^«K «^ vulgari Jin-
sua
DE PERSICIS TALMUDIS, 309
ja idem quod apium & lingua Ifmaelitica 013. Itaeft, U^V^23' apium. In ipfo y almudejC quo locum prodiixitR.Nathan5Rab- Chanina expofuit DlftSper jM^OlIB^. nrofeltnum. Perfica tamen pronunciation arfes , inagis accedit ad Talmudkum DID Karfes > * quam Arabica Kerofs y vcl erafs : quare a Perfis hanc VQcem accepifle tdaeos exiftirno.
Vermis, & quidem fpeciatim ille, qui in- . J.LXXX. ftinavexat, lumbricus. Sufpicor eflTe Perfi- im &-> r^zz=> mordent^ pungens. Nee enim »ud HebraeosautChaldaeos radix yiD, vcl iud y praeter hoc 5 ejus derviatum extat. Con- ngitur faepe cum ^W ferpens.
Legitur & KD^ butyrum. Perfis *j-*J §. LXXXI. O? eft coagulumlaBis. Hinc yidetur aeque 3? ac Wt? fcribi poffc.
Cacabns, olla. Legitur & KTtt»«. CU-LXXXU uxtorfiusinLexico Talrnudico utramqueyo- :m mendofam effe fufpicW: primhgertm^
3IO BI SSERT ATIO IX,
fcribit» K'Dlfr durum KTJ&^K , ut , kl licet, a.Dfl4? & hanc & illam deducat. Sed ego utramque vocemredeita fcribi exiftimo, quia Perfae cacabum & dxj} -Lawid & .jM -Lawiz, promifcue appellant. A priore pro nunciatione eft Wlff? per T , 3 pofteriorc ITD'ftSO per D- 1- mobile in 3 mlnari fex* €enties notiffimum eft. >
vmm
;
§.lxx£mi Feftum Perfarum., quod Cap. i. Gem. A* voda Zarakghur. Si quid judico , eft idem quod Perfae vbcant ..c^C^/^o Mihrsjun, i\ t.fejlum Mithras. Refle itaque hoc ordifte ea fefta recenfentur , ut "pD'HIEJ, quod eft Neuruz. uti vidimus, & terra finum aperien? te celebratur , praecedat , & fequatur ? JfTJiTia id eft Mihrsjan , quod die decimo fexto menfis Mihr terra finum claudente agitur. Sufpi- cionem banc firmat, quod Neumz & Mihrs* jan fintduo celeberrima fefta Perfarum , &an- tiquiflima , quaeque in fcriptis Perfarum ordi- nario folent conjungi quum de feftis agitur, '
§.lxxxiv. ^ai *?y& &\i tna my*' wrrh
. MoniD ■ **opi errwi ynn toner-
JFiaec ejus vocabuli fignificatio apud Per fas eft*
quod i
DE .PERSIC IS. TALMUDIS. git nod omne Mud quod ereBum O* rubrum eftap- ellent Mourzema, (cribit Baal Ariich. Puto inuere eum *\—z*-js° Mir s jam , quod notat tiimal ereBo collo incedens^ icum eft.
O" ongine Ara-
«WDB
Et hoc feftum effe Perfarumcreditur, quod J.Lxxxr. 1 6V^. Avoda Zara , cvzp. 1. memoratur. MT11D 'poniOl VTIBlp 'HQ WlSHl 'TTIDI Perfarum autem (fejta) qmcnamfttnt} lefpondmr mOlO ," alii legunc JTOOi €r<r. cilicet cffofio aquae in feito Celeberfimo oj^ five T\Wn UH1 appellator hoc no-' [line. Syri HIB^ID fcribunt.
Vox qua Perfae utuntur ut indicent aliquem $, LXxw i. :fie occidendum. In Bava Kama Perfae- le- ;untur ohm npn fuiffe adfueti effufioni fan- ;uinis5 atpoftea defciviffe ab hoc more , & rlamare folki piD.piD, quod Interpre- :es volunt efle , occide 5 0£ci^.
Credo voce
- V* > H1D 5 «wfc»» quae Perfis notat mori , slim ufos eos fuiffe in praeliis , quaii dixiffent , wdriendum^moriendHmvobis eft. Vox to^**» Miranden ^occidm , lbrigius a P(TD recedit.
V 2
♦jar»
JI2 ©ISSERTATIO IX.
$. Lxxxva Duett dominh Legitur c^ £ ^
Haec vox fi ulla, puriffime Perfica eft. t,G - i Marfan nocat ptopriepr«^5«» provmc'wc vel r<g<«», ;» ji»/£# imperii fitae.
S.lhxviii Pei.fica vox . at de cujus fignificatione non conitat. QuidzmCanem, alii Patrem code- notan volunt. Lubet ipfam textum Talmudi- cumcitareqm extat cap.S. Seta, ubi difputa- tur quare Goliath appelletur 0^3 STN vir medwrum , i Sam. i7. 4. & poft aHoram iententias, haec fequuntur verba 1DH ?JnV"l . 'JJ.-»m'£)SnN0-)3(italeguntur haec ver- ba in Aruch, in voce TJJ, vulgo \S'JKj, at ego Aruch fequor , q„od multo redius exoti- ca Talmudis exhibet , quam hodiernae Talmu- dis editiones, in quotarnenSt NJXj inveni- turm voce p) quod Cl.Buxtorfius inLexi- co ralmudico ita vertit : Films centum (vi- rorum) eratPape } fid ^ ^ v
Sahm , addit idem , mater ejus una noBe com- pares v,ros fcortatores admiferat , fed ex una tamum conceperat , ^ ^ p £raf Ego at verum fateor, labi hie Virum Erudi-
tiffi-
I>E PERSICIS TALMUDIS. 313
ffirhum & de re Orientali optime meritum >uto , nee ipfum locum Talmudicum ab eo nfpedum effe, fed tatitum citatum, fol.qz. xi'mAruchi quod paffim fequitur , invene- H Nam alias vidiflet , >afl Pape non effe lomen proprium. Id fenfus non patitur \hujus xi , in quo de Goliatho difputatur , & quid ii- nificet D^'D 'B^N ; qiibd per verba rnox pro- - ita a R. Jonathane explicatur. Duos inyenio Ubbinos nomine ^B^Pape^ inter Amoraeos D'KIIDK, aR.Zacutho in Sepher Juchafm nemoratos 5 unum cujus uxor filia erat R. I- aaci, fabri ferrarii ; alterum , praeceptorem lafAfle* neutrum, de quo aliquid fimile ex Falmude, in quo erat verfatiffimus , vel aliis intiquismonumentis.traditR. Zacuthus. Quae [udaei ad explicationem "hujus loci confernnt 3ppido pauca funt , & fibi nonnunquam con- traria.-In Arucb^d vocem p , per X3K3 Cants dicitur innui. At Gloffae Talmudicae affir- mant *KI«J patrem Perjtce fignificare ; in quo manifefto falluntur. Dicamusergo, quod res eft & explicemushunc textum linguae Perfi- cae praelidio. "&X> ''J J Nane^ mMrem, t-4-~> K33 (Malaei LsUj> ■ Bapa fcribunt ) Pa- trem notat j & fenfus verborum concidet cum Judaebri|m interpretatione > licet invb- cumetymologia aberrent^ eritque, F Him cen- tum Patmw , at unius matris. in fateor fae- V 3 Jjp
:3*4. BISSERTATIO IX. minini generis non eft, quod 6portebat: \ rum quis nefcit , generis efiallagen Rabbit cBq ufitatiffimam ,. & quum 'JJ -non intel. gercnt , nee fcircnt cujus generis eiTet, i cile generis faemlnini notam potuifie able beri ?
§. xc.
Explicatur perramnm, virgultum, virgu lam. Baal Aruch per "Wj & nbin'-exponit quod idem eft. Periica vox eft csjjfcj* , fai rnentum , ramus a vite amputates, j excidit pletie enWfcri'bendum fuiflet NJ3U.
3JOJ
§ XCL Nonnunquam & 31N'l Exponitur vul- go per nm & DD. Eft ipfa vox Perfic
f.xcn.
W11J
Species lufus , qui ita a voce Perfica*; tfffy.y* Nerdefchir ,> appellatur. Falluntur Judaei , qui pucant efle ludum Scacchicum, guiim fit Indus xvQdufi vel d^ctyihrn ^ vulgo a fono 7/&*<r di&us , uti pluribiis oftendk Vir incomparabilis Thomas Hyde in fingulari &
bello.
DE PERSIC IS TALMUD IS. 3 Tf ?Ilo deLudis Orientdium > pag, 4. qui illuni [crdiludium appellat.
Cingulum _
: *Ojtf, led quum Pcrfae ^ iquando pronuncient , hincaptms 1TD per )d ab hac voce deduci putem.
Saibitur & .K*?!T1I*. Cribrum. Voxapud j.xci erfas & Arabes in ufU eodem fenfu , J*> p^if ab illis , his *MT& J^jf Pro~
unciatiir. Hinc patet meliorem effe fcriptio-
Non quidem in Talmude 5 quod iciam , fed $t XCV. rttiqiilffi'mb'Hbro Tanchuma five Jelamme- icnu haec vox legitur , ubi -dieuntur lapides jiffe Jacobo Patriarchae piHDfl.. Senfus faa- Ict id transferre per cerviealia. Perfica vox oLvuj JWadA'&t ctrvkd, quae fine dubio :adem eft , V in 5 literati! ejufdem organi mil-, ato. In "Benefchit tM'k Seti. 68. ' pag. 398. k ibi deeadem re fermo eft 9 dicitur iTOlD 'D^
V 4 3PF
gi6 DI SSERTATIO IX,
,7K3D3 vnnn rro lew nnn irsjopj»
DJT£D1 £. Berachia ^nomine R. Levi ait \ lA • fides illos quos capiti fuo fuppofuit Jacob pater mflarevajtffh injiar UEli a* DJTfl. Exponitur per n^J 3c HDD , pulvinum. Hacc quo- que vox barbaraefh
$.XCVL- In Midrafch Schemuel legitur , & a Po- ftello transfertur per calceos. Dnbito, fcribit Eruditiffimus Buxtorfius in Lexico Talmudi- co5 pag.i7%\> anreEhe. Ego hon dubito, quia O^jfth D13KD Perfice calceum no-' tat, Vide , Ie&or , an non & in D13£) vel W\££ debeat mutari iilud ^1£>35 quod idem fonat, & p'tok aliquando fcribitur. Ita fere ( fulpicarer.
«pins ;
t XCVII. /fwcius\Legatus. Eft ipfiffimum Perficu'm
|.XCyiII '^%^ fPcc;«. Eft Perficiim. ^V^J ]N\n£) quo fericurn molli is appellant.
imwviEt
DE.PERSICIS TALMUDIS.
Ita Audor Lexici Aruch explicatque per §.!XC1X. "?nin fin fmmum Judkem. Alii fcribunt JjaC 'D^S inferto 1 &diftin6ravoceinduas. Invenitut cap.}- GemaraeGittin Vulgo ha- ' betur pro Perfica: quod fi fit, fufpicor ean- dem efle cum B<*p»«jk*v*'t*< , Vm potetttcsy quod nomen erat dignitatis inter Perfas. Vi- de fuprap^. l%&
Nuncios five Legatos. Ita fcribitBaal Aroch. Alii -pWnDITfi' & pnOHfi. Eftindubievox Perfica fi ulla. ^ T**nft eft ivta» inplurali c^W*, pONTA Sub 0 & 1 legi debet Chirek. Vox affinis eft ppDIS, quae per «M vulgo transferror , cap. ult. Ge- maraCholmMicc <£^j* ndmhtmndinem.
§. C.
D3
Uolum. Perficeeft ^> Bet', quod ido- S-CL luranotat, & omne qood adoratur. Nos m eadem voce B in P ( utiHebrad H3 in nfi ) nuuavimus, dicentes Pagode,\iA eft, Tem- pkim in quo idolum coHocatum eft, ex lo£=Zx Botkada. Eft ea vox ufitatiffima in
cola-
I
I
r
JI & D 1 S S E R T.A T I O I X.
coloniis noftris quas in India Oriehtali habe: mus. Conjunxeruht vocem fiiS cum D'TDD quo nomine Sacerdot.es, idoloiatricos appelJant, & ordinario inMn* fcribunt, uti & in A- nich invenitur. At Benjamin Mufiafia in icholns fms obfervat. f~)3 CTJSHDa pr
E?mf? n^srr, o'j^ini ctdd ^
ejp qui expomv JQ& $ '.D'hote ©- vwm ** duo-dhidmt. Voeabuium pDnfl nil aliud. .eft , quam E)*ttterifi , & funt codices , u- hl pro ilia haec vox legitur.
J. Cli. Mjchmum. Ipfa vox Perfica id^ ft/i/^
iCiri. - ■Triif/Petfcel&Graccc,fiJudaeiscrcdiauis. At.non pato exPerfiavel Graecia hanc vo- cem arceflendam, Arabibus i*$ ftQp no^ tat omne quod oblongum eft , uti trabem, pajum, &c.
PV
§,CIV. Eft. regioTub' imperii Perfarum ; vulgo ' Carmania; non vero nomen loci in Babylo- nia, uti quidam voiunt. Adeoqiie ledus Car-
roanicus
D£ PERSICIS.TALMUDIS. 3 19
manicus in Aruch rede explicatur per HE3D D^DIS *7W UHum Perficum.
Genus dadyli , quod in Perfia provenit , S. CV. &a Perfis ita appellator. Tn Talmude H2S?p fcribitur, e quo duo loca notavit R. Nathan in Lexico, quod Atuchappellavit, &obfer- vat efle ^tt5jb f*7I» Him 7JH fO ^ ckm ejfe daSljli €T quidem Perficae. Hodie- que apud Perfas &a^£™> Cafchba , fpeciesda- tfylieft,. fed cujus defcriptionem accuratiorem darenequeo.
Invcnitur haec vox in Cap. 8. Jevamot^ $• CVL €rcap.2>. Bava bathra. rlotatque idem quod operarium mercede condiiftumad.diem, fi fides R. Nathaoi in Aruch , qui Perjicum effe/cri- l>it , nam |H explicat per OV diem , & 13 per "V3t£V Forte fenbendum :%UftT| y^^/v quae vox Perfis. idem illud fignificat , quod" au&or libri Aruch vult , (licet 11 & ]11 male cxplicuerit , ) operarium nempe , quilu- cri 3c mercedis gratia operarri fuam alicui lo- cat. Quanquam potius did poflet ad defen- dendum Nathanem j^jjs ?11 ,( quod male ' in pi vel ipfius vel exferiptorum vitio mu-
tatum
$K* BISSERTATIO IX. tatum fit) Perfis diem notari & ^L^- -|> fuffixum yoci aftorem, operarium, unde nata lit vox ^^jsj^ fcribenda itaque 13m. Le&or eligat.
\Mpr\on
f.CVtf Forum- AuaorLcxiciAruchR. Nathan ita exphcat per plS\ Eft vox? Perfica UfUi . J%» quae & ipfa forum fignificat , uti & zffims &%^ Refta.Alii per plateam, minus rede cxphcant. Pro platea utuntur vulgo Talmudi- ci voce mm quae eft Arabica LI ^ &tyjt praepofito If, quam corrupte ita fcribi putat CI. Buxtdrfius in Lexico,& melius efle BIBDK* utconveniat cum Latino, via ftrata.
f.CVIIX. ABileguntjra?, quod praeferrem. No- tat, ut Jildaei fcribunt > Sapphirum. Perfice ^ Sdz vulgo Sapphirus dicitur. Gemma, ut plurimum caerulei coloris^ at vox Perfica notat colorem viridem qualis recentium herba- mm eft.
i ax. Herbae fpecies 5 famurn Graecum. Perfis vul- go wu^o iv?3btp.
KBOVS
DE PERSICIS TALMUDIS.
Nomen pifcis y quem nonnulli thynnum , § alii borbotam, quidam coliam Hiff>anicum , aiii denique pifc£m ab his omnibus diverfum, fuiffe fcribnnt. Ita micant in. te'nebris, dum Perfas & Arabesnon/confulunt. & j*& C313V eft illis pifcis, Siluri fpecies,. Polonis «S«iw , qtiem Vir in his Uteris fummus , Jacobus Golius 5 in Le- xico Arabico defcribit tenui Cauda f lato ven- tre 9 parvo capite *, laevem conia&u > qui ah Euphrate Halebum (Aleppo ) pgruri folet. Man- fit 5 fcilicet , hie pifcis folus in Babylonia , quum aliae aves & pifces, Judaeos in exilio fecuti e re- gione Cananaea , cum iis redirent , uti narrant Talmudici in Gemara Hierofolymitana codicis Taanitlv.4.quorum haec verba fuht: s3"l IDH
>Jb tyikojo» iri3« ^m nna^.nrjn B'inin -to nwri rmsh minaD'n bypji ton^D isdd \h ^171 bnina wpy nrn dh^d nrneoT ^33*? 3*n£? nirn bTri m\yv mpir\ ixip 'p$ oinnn "pi id& *)pij na njin sia s*j
Vllfl Dinnn. "]TJ1 PL Rabbi Chdnina fi- lms Abahu diixit [eptingentas [pedes pifcium mundorum (quibus vefci licet) .& ottingentas [pedes locuflarum mundorum (oduram noftris auribushjrpcrbolen ) crmmmerasaves migraf*
f*
^22 DISSERTATIO IX.
'" j. : fe cum ifraelitis , quando captivi in Babylo- nian* fuere duBi 5 & rediijfe omnes cum iis quando revertebantur in PaUeftinam , except o ttnico pifce, mi nomen efi W^JD^. Ferum dicet aliquis , quaviamigrarmt cym iispifcesi Refpondet RabbiHona ftius 'Jofephi , per meatus fubterramos iverunt* cr ndierunt.
$. CXI. Talmudici in Gemara Cri3gigac4p. 2.fcrl-
bunc de Rabbi Meir tODD j$& TKQ'1 Hl^ tOnW Him R. Meir comedit da- Bjlos &* exterior a projecit for as. Jta verto pam *\£=2&- SchikaU (quod idem mihi efle peifuadeo cum H"?niP ) notat Perfis propric figmentum aliquod , utipomorum, a u<>^==avt, fndere, licet & de aliis rebus ufiirpetur. A- deoque fenfus crit, fegmenta omnia , in quae pomum diliecatur , quum nucleus eximendus eft, fivepartes quafris rejccifleR.Meir , exce- pta medulla. Sin}ili phrafi in Buflan Scheich Sadidicitur
Comede amygdali meduilam^ cr abjicecor- ticem. In £>* Tjfr**/, /?<*£. 339. legitur idem paulo aliter Hlrm ^Dtf IDH tDBW D T £/ ^W invenitpalmam , owttto daily turn, &c>
Et'
DE PERSICIS TALMUDIS. 325
Et mox utrobique 131H Hm \toi D ll p*tf IPfl^p *?3& #. >&fe> malogranatum in- venit > wedullam ejus eomedit^ corticem abje- cit. K^nn idem eft quod Arabicum (Jid daflylus : quare & R Nathan , §fe --/#r«<?i K^mn Mfftit per mDD palmant. Vide il- ium in voce K£)¥K.<
Legitur in Gem. Sanhedrin c.xi. TMSDV $. CXII.
&c. Quod vertunt ^-vsnatttm ad capiendam praedam. Non male. Sed veram vocum ori- ginem nefciunt; ex traditione tantum TwtlfQ- mxg#$QTa) rem retinuerunt. Ferficurn eft && £==*£, 9 Schikarden^ venari^ praedari 5quod eft "1132% nam &o Dm terminatio infinitivi apud Perfas eft.
Stultus. Eft ipfiffima vox Perfica &Xiw§«cXIIL Schiftay quae idem fignificat , averbo <>Xi£ dementem 5 infanum effe.
Corona. ~ In Targum faepe occurrit , quod §. CXIY* vide in Lexico Talmudico Buxtorfii , & fa
Tai*
1
324 DISSERTATIO IX; Talmude . vide Aruch. Vox eft origine Per- && %te Tazjy tiara , qua & Arabes& Ma- Jaei utiintur , at qui Perfis earn dcbent. Falli- tur Benjamin Mutfafia , fcribens lingua Roma- na in coronam notare.
$.CXVI. Menfot. Lingua Graeca folium fignificat, fcribit Muflafia. Falleris, o bone ! menfam notat Perfice &^s:<s Tochte. Vox affinis U^^<s Tocht, folium fignificat. Majus otium na&i plura? Deo voknte , colligemus.
INDEX
INDEX
LEMMATUM
/ N
DISSERTATIONE
D E
SAMARITANIS.
Aria €2* contraria judicia de Sawaritanis. - Pag. 3
1 1. Variae periodi Samarita*
nifmi. Prima idololatri-
ca. ?
III. Secunda , reformat* p& Jadaeos cum ipfis
mixtos. 7
IV. Tenia ^recentiorCrhodierna. . it
V. Be Chronico Samaritanorum inedito. 1 3
VI. Ufus hujus Chronici quisr & quae autto-
ritas. *&
VII. Samaritani negant Angelos. iS
VIII. Mentionem tamn Angelorum facimt \ Cr quo Cenfii. 2?
f|X Confirmantur ante ditla ex Pentateuch®
Samaritano. z®
. X Aneelns maximus Mejfms. 27
X *»-
INDEX.
XL Rejurre&iorum mortuorum non negant 8a~
maritanL ibkL
XII. Quid credant de nomine Jehovah. 2 1
Xill. DetituloDeiy Domini mundorum. 34
XIV. De oraculo Divlno per Urim Cr Thum- mim. j6
XV. Sahbatho ignem non alumSamaritani. 20
"VV7T Ti_ r» ; / .1 • 2-^
44
47
ibid.
48
r*
54 55
XVI. De anno Sabbathico,
XVII. De Decintis*
XVIII. DePrimitivis.
XIX. De jure plantae quarti anni.
XX. De manumijfione fervi*
XXI. X)<? afylis*
XXII. De tempore facrificii juris.
XXIII. De poems capitdibus. X XI V. D<? crimine idololatriae Samaritanis cb
jeBo. 6
XXV. Verba Chrifti ad Samaritanam^ Joh.4. 22. expenfa. ^*
XXVI. Samaritan* fe appellant filiosIfraelis\6z XXVIL D<? origimbus Samaritanorum. 6<
% XXVIII. De Corah , ^ Mt/fowj» Gehennae
manftonem detrufo. 5 3
XXIX De aflti cr confilio Bileami. .jq
XXX. De Mofe Ntlum percutiente
XXXI. De dolo Gib eonit arum,
XXXII. DeScaubeco, Rege Perfiae. XXXI if. £)<? Samuele Prophet a. XXXIV, Excerpt a quaedam Chronologic*. 19
Con>
76 77
*t
87
L E M M A T U M. XXXV. Confenftts Karaeortm cum Sawarita*" ms. 9®
I N
DISSERTATIONS VIIL
DE RELIQUIIS VETERIS LINGUAE P E R S I C A E.
I.
ARgumentum hujus Dif- fertationis. 9 7
II. Abiltaca. 99
III. Abobas. Adonis. Adonis , maturae fridges, Ceres unde
ita ditta , cr Aqpn- TWf. 100
IV. Aburtace. Locus Suidaetentatus. 104
V. Acbatana* tPerfa- rum regia*
VI. Achaemenes
VII. Achana. Vill. Acwaces.
IX. -Afcr.
X. AleSoris. XI Amanus,
Dei*
XII. Anaitis. Diand
0* Venus Verfica*
118
XlIl.Anandratus. 1 z \
XIV. Andraftadarari* falanes. 124
XV. Angari. 12 J
XVI. ^4». Caff a* dock a menfmm no- mina. 1x8
X VI I.Ardewpeas. 1 3 1 XVIII. Arimtncs.'fo. XlX.Aros. 133.
XX.Artaba. 134 XXL Artabamts. 136 XXII.-rfrfcate.' 137
XXIII. ^r^fi. ibid.
XXIV. Artaxerxes.
XXV. Arxiphos. 141
XXV.AftavdaeMl
XXVI. Aftari. 142
XXVII. Atergatis. ib.
XXVIII. Aulifci.i^ X X i X.AuphantarXb . XXX.Azarapateis. ib
XXXI, Bagijlan. 1 44
XXX I I. B ago as. ibid. XXXlll.Barhtos 1 4^
XXXIV. Barfatnana- tae. 1 a 6
XXXV. Biftax. 1 47
XXXVI. Caiadas.Lo- ens Hefycbii tenta- tus. 148
XXXVII. Gi/^rw.
149
XXXVIII. Gm^/.
XXXIX. Capyris. 1 5 1
XL. Carbarn. XL. XL I. Car da. 152, X L 1 1 . Car daces. 1 y 2 XLlll.Cardangar2.ib, X L I V. CatajUgona.
XLV '.Caucasus, ibid. XL VI. Caunaces. 157 X L VII. CVr/S. 158
X. XL VIII. Cw4. t&4
*w<?. ibid.
XLIX. Chamrragan.
J55> L. Chanaranges. ibid. LI. Chortat. ibid. LII. Cidaris. 160 Llll.Circos. 16} LI V. CWj. 1 64 LV. c*p«. ibid. LYl.Curbafia, 16 J LVlI.Qmr, CrG?-
LVIII. Danaces. 1 70 L I X . Darigmedum. LX. Darius. LeBio
Darjaves defenfa. LXII. Dema. 174 LXIII. D^## 17 j LXIV. Dww. /ft0u
chius ctnelfasSktid. LXV.Diphrages.iy6 LX V I. Drachma, ib. LXVII.JEZ. 177 LXVllI.J^W.ibid. LXIX. Euacae. 178 LXX. Exalla. 179 LXXI. Ez.acas. 180
L E
LXXII. Gangabae. ibid. LXXII I. Gangamla,- Interpretatio vste- rum defcnfa. 1 8 1 LXXIX.&1&1. Ma- gazjmunde. 184 LXXX. Gerra. 186 LXXXI.\Jma. 187 LXXXII. &*/>/&. ibid. LXXXIII. Macca- baeus. 188
, LXXXIV. Magus. Magufams idem.ib. LXXXV, Mandyas. 192 LXXXVI. Manes. 193 LXXXVII. AMwr- *»<*, 195
LXXXVIII. Mega- byzjis. ibid.
LXXXIX. Mertat. 196 XC. MiBabo, €rc. 197 ■XCI. -Mfrfo-4.- ibid. XCll. [Mpachman. zoo
A T U
XCIlI.MyrrhanesSb* XCIV. Naarmalcha. XCV. Nanaea. ibid. XGVL Naphta. 205 XC^ll.Nauma. ib. XCVil. Nidation» 204
xcix.a*. 205
C. Omanus. ibid. CL Qrnomi. 2o£ ClLOpafton. ib.
cm. Gromafdes.207
CIV. Orofangae. ibid. CV. Omriz.es. 209 CVI. Paltum. ibid, CVII. Paradifus. 21a CVIII. Parapagnes* 211 ClX.Parafaftga.liz CX.Pafangilogoi.i.Of CXI. Pafargada. ibid. CXll*Pafice& 214 CXIII. Pelman.ii% CXIV. P<p*r*. ibid. CXV.PerfaeyPanbL 215 CXVI. Pharuartes. 219 CXVILPibwto^i. X 2 **-
CXVm.Ptfagae.no CXIX. Ryndax. ib. CXX. Saawfaa. m CXXl. Sacae. 222 CX XII. Salmeni- fchiaca. Almanacb unde. 2233
CXXlIl.Samen, 225 CXXlV.Sandes.n6 CXXV. &iw. ibid. CXXVI. Safaris •227 CXX VII. Saos. 228 CXXVU I. Sarabara. ibid. CXXIX.i&raj7£r%2 3 o CXXX. Sarebar. 232 CXXXI. Satrap a. ib. CXX XII. Sanmum. 234 CXXXIIL Schoinos.
CXXXIV. &V/L!
*J7
CXXXV. Simor.
238 CXXXVI. Si^.ib. CXXXVIL Saw.
23?
► E X.
CXXXVIII.&//4*.
240 CXXXIX.^^^/, ib. CXL. Surena. 24 y CXLI. Sttfa. 246" CXL1 1 . Tabala. 2 47 CX^Llll. Tarn hour os. ibid. CXLIV. Taos. 249 CXL V. TWte. ibid. CXL VI. Taturas.
CXL VII. 7Wib* CXLVIIITw«53 CXLIX.TVgw. ibid. CL. Torcim. 2 54 CLF. Tourma. ibid. CLII. Turis. CLULTytta. CUV. Xerxes. CL V. Zarba. CLVI. Zaretis. 161 CL V 1 1. Zarouam. ibid. CLVIII.2«/. 264 CLIX. 2'cfe. ibid. CLX. Zoroaflres. ib.
IN
2JS
ibid.
i19
z6z
I N
DISSERTATIONE IX.
DE PERSICIS VOCABULIS T A L M U D I S.
I. SJ0"3«
ii.wroje iu.pna» iv. "\an">3N
V. NP3K
vi'. dtok
VII. N03«
Atio Inftitu- 269 271 ibid.
272 ibid.
273 ibid. 274
vni..«nmn« 275
IX. «n« ibid.
.X. "?1K ibid.
XI. naJW ibid.
XII. TflDW ibid.
xiii. DJiaa 276
XIV. NJmD'K ib.
xv. nurs ib. xvi. -miaa 277
XVII.0N'nfiD3Kib
'xvin. wok 278
XIX.p")flDN 279
XX. «lilfiK ib.
XXII. KWK ib.
XXIII. HOPK ib.
xxiv. xnm ib. xxv. tfja & UM3
ibid.
XXVI. i"Wb 284
XXVII. Knia ib. XXVlILWDDQib
xxix. mla ib.
XXX.1JTO 28?
xxxi. wa ib.
XXXlI.l^a ib.
xxxin.'pnnoaib.
XXXIV. Np13 ib.
XXXV. Hp^lJI
284 xxxvi. ra ib. xxxvii. niiu
ibid. XXXVIIf.
N D E X.
xxxix. KT&DJ 285
|
xl. Tin |
ibid. |
|
XLI. Wl |
z8<J |
|
xcn. pn |
ib. |
|
xLin.mn |
287 |
|
xl iv. NTin |
ib. |
|
xlv. 3T! |
ib. |
|
xLvi.pn |
fibid. |
|
XLVU. JDT1 |
ib. |
|
xlv 1 1 1. «mm 2 |
|
|
xlix. JMHEH |
ib. |
|
x. nrn |
ib. |
|
Li. 'anrn |
290 |
|
Li 1. ran |
2pl |
|
Lin.nnnr |
ib. |
|
liv. H^ir |
ib. |
|
lv. KnjTVT |
25) 2. : |
|
lvi. K"7'3ttr |
ib. |
|
lvi 1. Npnw |
294 |
|
Lvm.^r |
2J>6 |
|
Lix. D'lan |
297 |
|
lx. p-iin lxi. ivn |
298 ib. |
|
LXII. DSTJ |
299 |
|
Lxm.Tnn |
301 |
|
lxiv. 'po'nitt |
ib. |
|
lxv. tWTB |
3°3 |
|
lxvi. ini'D |
ib. |
|
Lxvu.tUPlB |
304 |
Lxviii. pinv K
lxix. (*00* b.
lxx. n^3 30 J
lxxi. m3 ib.
Lxxii.KiVQVD ib. LXXI 1 1. 'ID 306 lxxiv.13DD ibid. lxxv. n^D 307 lxxvi.|7ID3 308 lxxvii. ttJVDD b. Lxxvni.DN'noSD ibid. lxxix.DJTD v ib. lxxx. HJHD 309 lxxxi. 'XV? ib. Lxxxir. K^S*? ib. lxxxi 1 1. *JSTI1D 310 lxxxi v. NQfflD ib. lxxxv. '*nDD 311 ■lxxxvi.J'TID ibid. Lxxxvu.'JiPD jifc Lxxxviu.tfJtfJ ib. xc. KJDJ 314
xci. 3R*J ibid, xcn. WTM ibid. xciii. 1TD 315: xciv. H^T^lf ibid/ xcv. DVHD3 ibid, xcvi.
L E M M
XCVI. MtfiJDi) 316
xcvn. »pJV"l£> ib. xcviii. }Kn~l3 ib.
xcix.JJOty'D^ji? ibid.
c. p£3i")£>
ci 1. itrfifl
cm. N3p C.rv. [Dip R N3^p
ibid.
s»8
ib. 3 19
A T U M.
cvt. "Wtfl ibid, cvi.i. NpnDH 320
cvni.r'raB' ib. cix. KfV?Y?3Br ib. ex. Ntsnvtr cxr. Hfrnw cxi 1. nDsr
CXIII
321
32.2
31* NDSS' ibid.
cxiv. jn cxv. son
ib.
324
•
IN.
.
I N D E X
Locorum Sacri Codicis.
|
"" » " |
GENESIS. |
|
|
■■ |
Cap, |
Vers. |
|
, |
a. |
1. |
|
; , |
•' f. |
1. 24. |
|
% |
<J* |
|
|
15. |
**• |
|
|
17. |
22. |
|
|
if- |
4- E X O D. |
|
|
t, > i |
3, |
14. |
|
7«- |
17. 20. |
|
|
- |
. J 2. |
|
|
16, |
2J>. |
|
|
ii. |
2. |
|
|
29. |
||
|
&' |
3- |
D
|
* N D I X. |
|
|
LEVITI C. |
|
|
Vers. 9- |
Pag. 162, |
|
40. z. 3<?. |
if 9i 44 |
|
K:VM ER. |
|
|
.9. at. |
48 68 |
|
1. 14. 4- id. |
7P 7* 5* 70 55 |
|
EUTERON. - |
|
|
*7« 12. |
45.4* 49-5» 49 94 66 |
|
jo sua; |
|
|
17. Y x |
37 1«! |
I
|
I N J> EX, |
|
|
Cap. |
Vers. |
|
21. |
|
|
9- 20. |
3- 8. |
|
21. |
27, |
|
JUD1CUM. |
|
|
i. |
it. |
|
I SAMUEL. |
|
|
6. |
8. |
|
17- |
4- II SAMUEL. |
|
|f. |
27. |
|
II. REG. |
|
|
i 6. if. |
28. 3- 24. 25>-o 30. 31- II CHRONIC. |
|
23. |
3- |
|
E Z R. |
|
|
4- |
2 |
INDEX.
|
N E H E M I A. |
|
|
Vers. |
Cap. |
|
*5- |
5>3 |
|
ESTHER. |
|
|
"2. 6. |
246 287 |
|
IO. |
142 |
|
PSALM. |
|
|
3« |
227 |
|
37- |
"5 |
|
ECCLESIAST. |
|
|
3- |
33 |
|
CAN TIC. C ANTIC |
|
|
14. |
304 |
|
J E S A I A S. |
|
|
8. |
118 |
|
J E R E M. |
|
|
31- 14. |
it? ibid, 49 |
EZECHIEL 21. 37- Y3
24O
22 2
II4
ibid» DA-
in
' ••
1
-
|
;1 N D E X |
|
|
_ |
D A N I E L. |
|
Cap» |
Vers, |
|
$ |
\i- |
|
s |
20. |
|
J- |
12. |
|
HM |
5- |
|
H OS E A. |
|
|
% |
1- |
|
AMOS. |
|
|
i\ |
1. |
|
s. |
8. |
|
Z A OB A R. |
|
|
$ |
9- |
|
i MA T TFT.: |
|
|
2'.' |
1. |
|
5- |
V |
|
14. |
6. |
|
22. |
3l- |
|
27. |
32. |
|
MARC. |
|
|
I J. |
21. |
|
LUC. |
|
|
10. |
M-- |
|
J 0 H;A N R |
|
|
4* |
12. |
|
20, |
|
K N D E X. |
|
|
Vers. |
Pag» |
|
22. |
9.61 |
|
2J. |
S> |
|
ACT. |
|
|
»3- |
301 |
|
10. |
27 |
|
8. |
1* |
|
A P O C A L Y P s. |
|
|
M- |
71 |
|
APOCRYPH. |
|
|
T O B I A E. |
|
|
8. |
28 fi' |
|
3. |
233 |
|
EZRAE 11 L |
|
|
**f |
|
|
II M A CC A B. |
|
|
1- |
201 |
|
3?« |
«77 |
|
36. |
II£ |
|
1. |
EE |
1 ' •
m
IN-
I N i> E X
R E R U M.
Aron. Sacerdotes ex flirpe ejus m b\ fupereffegloriantur Sama- ritani. pag. 4. €■
*| — ^ quas partes ' habuerit in ' converfiorie aquarum Ae- gypti in fanguinem. 76
— nuiji Samuel ex ejus ppflcris. , 88
Abrahamuunicois Dei a Samantanis '& Moham- medanis appellator. 11
— ejus natale iblutn urbs Cufha. 67
— — — an didtus fit Perils s*^sj>, 264
Abfalomi capillitium quantiponderis. 237
Acbon , Pontifex Maxirnus Samaritanorum. M AcefTaea, nomerrantrquum urbis Ecbatauorum.
106 Achaemenii,Perfaeunde. . l 108.274
Achas , an combufferit filium. 1 14
Aeinaces. 15-3.181
Adami corpus , creatum ex terra Babylonica.273 Addnis, quid per eum vetercs rntellexerint. 100 •?**— Perfis vel Perfacis Abobas. ibid.
Adramclech , quis Deus & unde di&us. ; 113
— an filios fuos in ejus honorem combuf-
ferint Judaei. ibid.
Aegyptus. in ea hodieque fuperfunt Samaritani.4
in cam Samaritanos deduxit Ptolomaeus
Rex. y
— Dea Aegypjiaca xinii di&a. 1 2 2,
• — facra Acgyptiorum& Perfarum in multis
con-
R
U M.
conveniunt. *^
- — menfura Aegyptiaca>Schoinos. 2$f
Aethiopes coluerunt Mithram. '': 200
vA*z* , urbs Perfica. 2,74
Alcoranicac formulae in Chronico Samaritano.
12. 13 - non arguunt Chronicon illud pod Alco-
ranum effe fcriptum , fed folummodo
tranflatum in linguam Arabicarn. 1 f Alcair > urbs , unde di6la. 1 S%
. ejushiftoriamconfcripfit'Macriw. iS9
Alexander Macedo. Ilium rogant Samaritani ut
concedat iis tributum anni feptimi, 8 quae de illo narrantur a Samaritanis,pe-
tita a Mohammedanis. - 1 2,
— . fabulofum ejus iter aerenm. 14
- quo anno poft mundum conditum in Pa-
laeftinam venerit. 39
Almanack, an ab Arabica voce, &qua, ita ap-
pelletur. 2,23
Alphabetum Samaritanum non caret uteris pnn
Alpum Sabini dixere quod LaTini album. 1 5-2
•a ««1. &*t@- , Deus Perfarum. > 1 2.3 Amphitabae, conyenientius linguae Pcrficae fen-
bitur \ quam Amphitapae. 39
Amazonia fecuris. 2 1 °
Anaitis, Perfarum Dea, quae. no.
Anameiecfr, quisDeus. ^ H4
Angeli. Illbs negant Samaritani. ^
— quid per illos intelligant iidem. 2.1
Maximus Angelus quis apud Samarita-
nos. 27
— , undedi&i. I2,7
Y 5 niun-
K
X
mundus Angeiorum.
34 Angari & angariare , unde. x f s
Animac Irnmortalitatem num negent Samarita-
ni. x
Anni Sabbathici apud Samaritanos. /\
- • annorum fupputatio quae apud Samari- tanos. 8
• novi feftum apud Pcrfas, . 302
Antoninus Imperator .confilium petit a R. Juda.
Antirnonium, vox formata ex male Je&a Ai>-
mod^ &quomodo. 2i6
Aper a *U^^m lx^
Apollonius Tyaneus magos dixit fapientes, fed
non in omnibus. ~ jg^
Apollonius Tyaneus magos fapientes efle dice*
bat, fed non in omnibus. 189
Alarum Aegypti converfio in fanguinem aqui-
bus pera&a. 7o-
Argenti fodinae. 248
Arcus, nomen fiuvii Tigridis ob varies flexus,
quos habet: Arabicamulta linguae Perficae mixta, lingua Medicis utilis.
gptfe quid,
Ate*?*», ?OTK.-
^&w, nomen menfis Cappadocum.
ArtQxerxes, primo di<3us Arficas,
H unde ita appellatus. 139
Arbazacius plurimas Pfaltrias alebat.
Arcus, appellator flumen Tigris obflexus fuos.
ArmaPerfica. Acinaces. \\t
t £cr™- 186
Copis. l64
1 i ,■; * v*b
2*4
270
296
ii£
Z%6 160 199
zs9
262
Paltum. ' 209
Saunium. 234
_aris, 227 Arabes. Iis^una eademque vox faepe contrarias
fignificationes habet. 279
Afima, num Deus Samaritanorum. ij. $7
•VWfit Lucus, &templum. 247
'A<r#s vfdzupot, quid. 1 43
$sgandae,qui. 142
*Avx**hs , nuntius. 142
Aflyrii coluerunt Adonidem. 105
Afmodaeus , nomen mali genii unde, 281
Afyla, quot&quae juxta Samaritanos. $£. Ailronomica vocabula multa ab Arabibus ad nos
22f 284. 289 H3 143 112
I4I. 2^2. 249.22O
pervenerunt. Afinus Meffiae qualis. IHK PerficeZ>^r. 'Aju'^oty Dea , quae. Aurantia mala , pro Narantia. Auuum , num wy^®» Graece. Avis. Nomina avium Perfica. 116.
B.
BGraecum per V Latirium exprefTum inqui- bufdam MSStis. 1.7&
Babaraba, Pontifex Samaritanorum. *S
Baby ionica vocabula. 2^©-. 133
■ — - S«<y?.
»■' &w. 226
— • feftum Babyloniprum 2«%*«. 222
— terra, e qua corpus Adami formatum.274f
—« — - tapeta. ift*
Baciriani. Philofophi eorum 2^>aiW diSi, 266
Bar-
I
li
I N D £
Barbet, Muficus Regis Cozrois.
BafTa , Turcicum , quid noter. ? Bxrttevg p'zyxs , Rex Perfarum. * Pa&TiXsay y idem.
Bars, lingua Ruffica i Pardus. Bafilifcus KJOW*i & P^in Bagos, Javani hominem formoj
200 107
221 218
formofum appellant.
Beglerbeg • quid Turcicc. 200
Bileami hiftoria. 18
dolus in circumventionc Ifraelitarum
quis. 70. 71
1 ■- libriProphetici. Bonus Genius, Oromasdes. Bourn abafior , Mithra. Bory fthenes an recipiat fluvium Tyrim. OH133 & niDVW quomodo diftinfla. Bvgtm convenit cum Perfico Ben&a.
C.
Airo , urbs Aegypti > unde ita difla. Cams , Cyri nutrix.
an hodie Spacos Perfice.
76 207
197
*SS
47 272
15*8
267 144 129
157 161 100
67
Cappadocica menfium nomina. CafimScythicenix. Caufia, pilelis regius. CaniuTum unde. Carun, quis.
Caftor & Pollux quomodo appellentur a Magi$,
175-
Cameli domus , nomen loci prope Arbela. 18 1
Capitis ornamenta apud Perfas. Cidaris five dia-
dema. rfo
— — m Curbafia; 16^
Tiara.
— " Tiara. . 2S%
m Nidarion", annon idem cum cidari. 204
Carmania , regio fab, imperio Perlarum. 3 1 8
Ceres, undedicla. 1G)3
Chronicon Samaritanicum ad Scaligerum mil-
fum. 4
— phrafes habet Alcoramcas. 1 2. 1 3
i! i quid & quale fit, cujufque au&oritatis.
14 18
\ — divcrfum ab aliis reccntioribus Chroni-
cis. 84
Chriftus > quare de loco cultus Divini interroga-
tus a Samaritana. 9
- quare refurre&ioncm mortuorum ex
Exod. 3. 6. potius quam aliis locis de- monllrare voluerit. *o
— ■ Meffias diclus a Mohammedanis: IS
XQoviot Dii iidem cum z*p*'m% Perfarum. 226
Chrillianis , quotum conclave inferni deftincnt
Mohammedani. 69
D^n Hcbraeum originem dedit voci Perficae
Chourfchid. 198
Choafpes. . *7°
Citrea mala in fefto . tabernaculorum ignorant
Karaei & Samaritani. , 93
Cidaris , Tiara , & Diadema quomodo conve-
niatit & differant. 162
% ex byffo, tiara conftabat expanno. 166
Circumciiio in nomine columbae. 13
Cinnamomum quomodo Periice appclletur. 28$ Cibus Perficus ,. Aburtace. 104
— — wna». , J 27z
Coelum Jovem appellant Perfae. 1 7$
HDH laftuca. \' . 3°|
Columbainventadicitur m monte Mtmiw. 10,
60. »
N T> E X
1 ' " - m ejus nomine non circumcidrtntar Sa- maritani. , j ^ SfjTr* -Dodonaeae duae oracula fundentes. xyy Cores, an rede ita Cyrus appelletur. 1 68 Corah, quo defcenderit. 67 Congcrro. & concerro. x gg CorH, potus, quomodo Arabice & Perfice fcri- * batur. : 2gQ "Corallium, quomodo Perfice dicatur. " 308 Convivium anniverfarium Regis Perfiae" in me- _" moriam inaugurations fuae. 25-5- Copti quomodo Artabam nominent. *j— - — quomodo Venerem. 263 Coriandrum, %«W*^ai>. \o6 Crucifixio non in ufu apud Judaeos , nifi tempo- ribus Romanorum. <s Cyrus Rex, undedidus. 168. 181 Cyrus , fluvius , vulgo a Cyro creditus ita didus > & an idem rede Corus. 169 Cutha , urbs prope Babelem. 67 Cuthaei quare appellentur omnes Samaritani. 67 Cypriorum vocabula , k/»^tK 161
D- 2"
A «We;, quae.
Darjaves, an ita rede Darius appelletur,
Darius undedidus.
Darem, infula.
Davus , nomen fervile a gente petitum.
*Vai Debit t nomen urbis unde.
Decimae. Quidde iis credant Samaritani.
i dill inguendae ab oblationibus voluntariis^c
■ ■"" primae , &fecundae , & decimae de de-
cimis quae, .<$
Dc-
249
*73
176 182, 226 194 285- 44
R £ R U M.
Derccto , Dea» 143
Deus. num corporeum credant Samaritan!. 21 - & Angeli permutantur in Pentateucho
Samaritano. 26
• ■ Virtus Dei magna , quid. 27
■ eumiratumreddereifraelitis, dolus fuic
& coniilium Bileami. 71
•— ' • nomen Dei , quod noftri Jehovah pro
nunciant* videtur potius legendum Je-
heveh.
3*
11 Deorurn nomina reticebant Graeci jura-
turi. 22,
quomodo appdletur Dominus mundo
rum.
• Seramenfium, Marel.
— Perfarum an olim merit ignis.
Ajj^', nomen Ceierls.
A^(f^ undedida.
34 191 198 104
103. 104 Dies noviffimus, quomodo Samaritanisdicatur.
Dietae Perficae $ tantum leucarum. 23 f
Dignitatum & fun&ionum variarum nomina va-
ria apud Perfas. Andraftadaranfalanes. 1 24
Angari. 125-
* Aftandae. 141
" vAftari. 142
' Aaarapateis. 143
1 • Bagoas. 144
*■ '— Barfamanatae, 146
1 - Cardarigan. i^i
— — - Chanarragan. ' < 15^
■ Chanaranges. ibid.
■ * Darigmedum, 171
* Diphrages. 176
—-*■-* Gangabae, 180
JMagi;
K D E X
* Magi.
• Megabyzi. Myrrhanes. Orofangae. Ouarizes. Parafangilogos. Pherochanes. Satrapa. Surena. Zich.
188
195-
200 207 209 213 219 232
264
• Talmudica quaedam. zjz.ijf. 276.277
278. 285-. 286.294.317. 319 Diluvium igneum , quid Samaritanis. 30
AiCpS-egot , quid. 285*
Diana & Vfenus Perficaeadem. 1 19. 1 21
cultain Perfia. Zaretis Perfice di&a.
120 ibid.
IIS 198
Dodona. Conje&ura devocisetymologia.
Dominus,nomen folis.
Dofitheus, au.fitor fortaiTe maximae partis Chro
rrici Samaritani. if
. injuriolusinProphctasDei. ■ 87
Dofitheani, fefta Samaritanorum. 29
Doronicum , confufum cum Mechiai , fpecie
Gingiberis. 296
ECbatana , unde di&a. El , ^N nomen Dei. Eli, quid de illo nai rent Samaritani. Endivie, Belgicum , unde. Enochus , Ntf'yvax©- Suidae»
IO6
27?. 277
88
290
112
r79
Epi-
& E K. U M.
Epiftolarum latores,
Equus Cyriunde didlus Pafaces.
• Mediae, oiillecolorum.
nobis Paard, unde.
*l!tt* > Zizania.
Ezrae Scripturam maledi&am appellant Samari- tani. 88
« — confikutio deLcvitis, quod fe focios ei
jungerein itinere Hierofolymitano no- luiffent. 4^
Aeminae & viri fpecie Mithra cultus. 1 99 Feftam Pentecolks quando celebretur a Ka- raeis & Samaritanis. 92
i — — — Tabernaculorum quibus ritibus peraga- tur ab iifdem. bid,
■ — Babyloniorum, 2W# didum. 222,
— Periicum , Ty£ta. 2. 5-5*
— Herodis in memoriam inaugurations m-
ftitutum. ^S7
« — Neuruz. 301
_ — , Mofardi. 311
— Mihrsjan. 310
Frigida Sabbatha Karaeorum. 40
Fulfel , Piper. 216
Funibus olimufi Perfae in menfurisagrorum.236
*)$ non eft Rex , ut fcribitur in Aruch. 277
GardateSjiidemquiCardaces. }$3
Garizim mons> num. is locus fingulari ratione
Deo facer,difputatur inter J udaeos & Sa-
Z ritanos.
N
E X
ritanos.
— fab eo num abfcondita idola.
Y*9y*tw**> , male pro v^yi^XcA.
quare'& r*irtf»^3jA« legi poflit.
i
IG. f\ l8: 13:
6!
Gaza , urbs Palaeltinae ,unde difta. r«»§«/,peregrini.
Gehenna, primum inferni receptaculnm. Gemmae in pe&orali Pontificis maximi cujus u fus. ■ 3<
* infcriptahabucrcnominatribuum. 30,
Geli, populi,qui. 2;
Genealogiae Samaritanorum a Levitis confcri •ptae, 61
— Scaubcci & Jofuae collatae. 8.
Tive<n» & rev^A^quomodo different. 25" — quo fenfu apud Judaeos in ufu. d
HV)tt quid. -. " ^ J i£
Giaures, noinenquo i urcae Ghnltianos appel
■ lant , unde. - 29'
Gibeonitarum dolus an imitatio fimitisdoli , que
ufi faerant Ifraelitac. 7;
IJTJ idem quod IDV- 3°^
Gingifchani pofteriadhuc imperant in region*
transoxiana. 8;
Gira, filia Imperatoris Antonini. 30^
*&} quid. r jS<
Giycyrrhiza, frequens circa urbem Sufa. 24C
Gogo & Magogo qnod inferni receptaculum de
flinatum fit. 6c
JOJJveftis genus. i$)
H.
aay , nomen pifeis in mari lodico, unde
27S He*
Ilerba Omomi. ' • zo^
— Navma. 203
Exalla. ijp
Hercules Perfarum Sandes, 226
Hemarnus pater Scaubeci. 86
Her mine ^ genus maris £*>*>£ Parthis appellar.
238 Herodis rsno-i* quae. 2f7 votum , fe nil negaturum filiae Herodia-
dis , ex Perfico ortum. , 25-8
Hicramax, fluviusjarmoch. in
Hiericho ab exploratoribusquomodo luftrata. 82 Hindoftan regio compleclitur & Hindiam & Sin-
diam. Hormizdas idem nomen quod Oromasdes pjllH) Arimanes.
215-
207
I
I^ &E facile permutantur. x6 1
'i*& , pro Jeheveh legunt Samaritani. 32 1 17 Jacobo patre gloriantur Samaritani. 64
Japhetus nomen Dei lapidi infcriptum habuit. 3 1 jafminum , pDD' , non fefamum. Sed in oleum Sefaminumconjectum. 304
Java , infula Indiae Orientalis, unde dicla. 1 By SjPj non rivum tantum, fed magnum flumen s m f fignificat. 76
'itfikkr, , quae regio. 2f
Idoloiatrae quando & quamdiu fuerint Samari- tani. ^
■ fuilTe dicuntur a Judaeis circa Templi
fecundi excidium, fed immerito. 9. 57
fe~™ — ■ quotum conclave inferni iis deftinatum
fit. 69
Z 2. m
INDEX
— — an olim fuerint Perfae & ignem adorave-
rint. 194
Jephtae filia num a Samaritanis culta. 13
Jezd , urbs Parthiac , cujus incolae multi ignem
colunt. 297
Jehova. Videtur melius legi Jeheveh, & quare.
31.32, — nomen lllud ncn pronunciant Samari- tan! , fed ejus loco ttfcty. 3* Idumaeae palmae celebres. 30! Intergerrini parietes , qui & concratitii. 186 Ignis. Sabbath© eurn non alunt Samaritani. 39
necKaraei. 40
■ ■ cultus a Pern's. 1 1 3. 1 77. 1 94
■ per ignem filios transmittere quid figni-
ficet. 1 1 5*
Inferni varia conclavia & eorum nomina. 69 India in duas partes etiam hodie divifa , Hind &
Sind. 21 5*
^ ■ patriapiperis. ibid.
Jordanem fibi ceffurum fciebat Jofua juxta Sa-
maritanos. 81 Quo anno tranfierint Ifraelitae ex fenten-
tia Samaritanorum. 89
. Jofuae liber , is > qui inter Canonicos noftros
eft , non habetur pro divino a Samarita- nis. 16 Jofua , habitus pro Meffia. 1 5 • ■ ab ejus temporibus cultum fuum in
inonte Garizimarceffunt Samaritani. 6f . ejus virtutes in Chronico Samaritanico
defcriptae. 81
Jofuae Liber , ell nomen Chronici Samaritani-
ni. 4
qualis fit, & onus au&oritarls. 14
>
Jofephum Patriarcham Jufium pHiM appel- lant Mohammedani & 'Samaritani.62,
. ejus pofteros fe dicunt Samaritani. 64
Isfehan > urbs Perfica , vulgo Sphaan. 227
Ifraelitas fe appellant Samaritani. ^ 62
Judaei. Voces quafdam in fermonem Gallicum
intulerunt. 225-. 192. 185-
— eorumcalumniaedeSamaritanis. S-9-S%
- opinio de Urim & Thummim. 37
— — ■ fententiadevari.isconclavibusinferni.68 quidam ignem Sabbafto non alum. 41
K.
ii6
149
ibid. 40
Kin vocaminitiis faepe abjicitur. Kaf , mons orbis terrae maximus K***Ttzit9 populi Aegyptii. "Kobvdvi&Ats quid.
Karaei ignem non alunt Sabbatho.
- '~* agnum Pafchalem madtant poft occa-
fum folis. $4
__ in multis conveniunt cum Samaritanis.
90
uLc&zvxt) quid.
Ks»^5 , antrum Athenis. K^n»"» numifma apud Aegyptios. f"£»p quid. K%i5 , quale Numen.
KiriKgtq j vox eadem cum K/fegif. KiVfc^, diadema fermonc Cypriorutu Korachi hiftoria.
105-
15-4
148
164
103 14c 161
ibid. 68
Z 3
O^STP
I N D
O'trenp feftum,quid.
K^« £*/*©* quid. Kt/yJ Cyri.nutrix.
257
204 167
L,
LApidatio , poena capitalis apud Samarita- nos. fj
— j — ■ antecedebat fufpcnfioncm. 56
Leo , nomen Xerxis & aliorum. 2 5-9. 260
Leprofis apud Perfas interdicitur confuctudo a-
Jibrum. 220
Lepus, ita didus ex Graeco fermone non quod
. Icvipes. 2II
J^evitae ad tempusprivati ufu decimarum prima-
rum. .-
LcxMofaica. Hanc obfervant Samaritani accu-
rate. j 2. qo
Lacedaemonii quomodo carcerem appellent.148 ~— cives murosfuosdicunt. 208
Liber,qvomodoPerfice dicatur. 28c
Libri Bileami. ~l
- ■ Zoroaflris. 2g~
Ligna D;JD^ , & ttftfat quae. 29^
Ludus Nerdefchir , & Scacchicus. 3 14
liUlaf in feilo tabernaculorvm non adhibetura
Karaejs&Samaritanis. 03
Luna & Venus Perfica eadem. 2 \ \
etiarn Mithra dida. 3QQ
Liha , uum ab iis dida fit urbs Sufa. i<6
M.
E R U
M.
M.
M&Bpermutaritur. "7
Maccabaeus,quidPerfice. ?w
Magi , qui Chriftum adorarunt num conluluerint libros Bileami. [ 7»
- - an iidem lint quiZindikaei. 29S
I undc didi & qui apud Perfas faermt.
188.265-
— oftanae olim appellati. *9*
M*ys™'@- , vox pr6ba. *9°
Magiae Samuelem Prophetam accufant baman-
57 t% 176 178 191 260 131 193 •192,
tani Magazijn > unde. Malaica lingua pla'rcs habet voces Perlicas
Mh qnomodo pifcem nominet.
. quomodo divinatorem.
j . Regem Leonem quomodo.
Mali genii nomen apud Perfas.
Mancelum & mantile ut differant.
Mz/*^/,Belgicum,unde.
Manichacorum dogma de belio bom & roali
Dei , quomodo appeiletur. 17*
Manaffes deficit a Judeais a Samaritaiios. 7
Manumiffio fervorumjuxta jura judatca& oa-
maritana quando deberet inftitui. 49
Marel , Deus , quern fine imagine colunt Seram-
menfes. \ 3t9I
Matthaei Euangelium Hebraicum duplex. 1 $9
Megabazes. *96
Medeae oleum Graeci appellant Naphtam. 203
Medicina, quod pracfidium a lingua Arabica ac-
cipiar. ' 2$6
Meir( Rabbi) comediffe dicitur da&ylos & corti-
Z 4 - ccs
if
yii}T(>c0o>
1 N D £ X
ces abjecifTe. -J
Merane, urbsPerliae. 6Zol
Ivkffias. Id nomen Chrifto datur in Alcorano.** iviemam exfpeflant Samaritani. %
-— — efle Doiithcum olim putabant. ,'&/
quidamfuiflcjofuam inter Samaritanos crediderunt. j-
flxerunt Simonern, qui ilium appclla- runt virtutem Dei rnagnam. Z7
202 129
**3
128 131
143 ^9 174 *9S 196
2 CO
215- 219 232
*54
109
*34 212
23f
ienfu noftro. , . tempusMatrisDeum.
Men hum nomina Cappadocica.
* PerficaAdcr.
Apan.
1 ■ Ardempeas.
■ Auphantar.
' ■ Chortat.
***■ — — Dema.
Mecherma.
— ( ■ Mertat.
1 ■ Mpachman.
» idem Pelman.
■ • Pharuartes*
• « Sarebar.
* - Tourma.
Menfurae Periicae. Achana.
— ■ Artaba.
— ■ " '- Parafanga.
Schoinos.
Mercurius, Pjancta, ob celeritatem moms dici-
tur a Per/is Sagitta. ,„
Mithra, Venus coelcftis. JT?
Ll 12,
, uncje difla. jgj
ab-
R E RUM.
. '■ — abaclor bourn. 197
■ — & vir & faemma. *99
feilumejus. m 3IQ
Mvvpw & memorem & monitorem fignificat.99 Moabiticae puellae quomodo pellexerint Ifraeli-
tas. V2*
Mohammedani.Permixtio eorum cum Samarita-
nis mutationem aliquam horum mori-
bus induxit. I2j
quomodo diem ultimum appellent. 29
. — nomen Dei, lapidi infcriptum,& Japheto
datum dicunt. ' 31 Deum vocant Dominum mundorum, &
quomodo. v 35"
— manifeftationem fcelerum apud Judaeos
per gemmas Pontificis Maximi agno-
fcunt. 3^
— ■ Corachum vocant Carun. 68
ChriilianosappellantGiaures. - 298
internum in VII. conclavia diftinguunt
69 . deBileamidoloeademquaeJudaei nar-
rant. IS
! Regem Perfiae Jofuae aequalem quem
faciant. J>&
Samueiemdocuifle Regem Perfiae Cai-
cobadum dicunt- 88
— Aftronomica vocabula multa ad nos tranfmiferunt. 224
Mortuorum refurrc£tio num negetur a Samanta- nis. 27
ori imponi folitus nummus. ' 171
Mofes , quomodo appelletur a Samaritaais & Mohammedanis. I a
Zf
di-
N D
X
- ; dicituraSamaritanismortuos rcfafcitaf
le.
' virPe eJus infcrfptum nomen Dei. \ °
- an convcrterit aquas Niii , & quidem fo-
las, in fanguinem. ^
Mons.Cafquis. r 76
; — — Caucafus idem ,& Taurus, SNiphates?
- Libanon , Graecis XtQwoq. 2-- — — Garizim , facer Sarnaritanis. o. 10 I 8 Molochi culms in quo confiiterit. 1J4 DSXSQ , pileus Pontiflcis Maximi quo modo
differat a Ifj. l6
Mundus. Piures num ftatuantur a Mohammcda-
niS' 34
■ mundorum Dominus quomodo Dcus
appelletur. Muri Spartae cives. Mus Ponticus, Hermine. Muflcaeartis gnarae mulieres apud Perfas
mflrumenta Mufica. Tabala.
• — • Barbitos.
— Tibia.
34 2o8
238 262, 247 MS*
IOE
N.
Nin initiis vocum aliquando adeft , aliquan- doabeft. ill 112
Nannae Sebecio, male in Infcriptione Iedum.202 Nar,fluvius,undediaus. 202
Narfes unde didhis. "*
Naudar, Rex Perfiae, Jofuae aequalis. 87
Naxus , mfula anteDiaappcllata. I7i
Nebucadnezaremnon Salmanaflercm novos in- colas Samariacimmififlc Samaritan! tra-
duur.
R E R U M.
, dunt. &5
N«$>Jz>^> quid. 178
mitfatireq, & sE^9«A/r«/ populi iidem. n«<3- , Dea Aegyptiorum. I2a
-)tJ quomodo differat a nflJJfD 1 P^eo Pontifi-
cis Maximi. Nilus. An a Mofeconverfus in fanguinem
quomodojugulatuseffedici poffit.
Niphates, rrions, idem qui Taurus. Nicolaus , fpecies palmae, unde dicla. fpeciespanis.
t6z
77
ib.
m
299 &
Nomen Dei ineffabile, quomodo videatur legen- dum. Z2*
. — per illudmiracula praeftita. 31
Nomina Periicafimplicia, juxtaopinionem Sca-
ligeri. *3Z
Nummi PerfidDanaces. 17°
Cerfa. , !?£
— Darchma. 176
», ?1Dn & Aagf txo) furnpu 2S7
O.
26l
•Om'anus,, Perfarum Deus. ' 118. 205-
Oromazes quare aeque fcribatur ac Oromaf-
des. ; 207
.. pat ex ejus quomodo Per (ice appelletur.
263 *o%imy[m idem qui 'OgW^s. 208
Oftanes, quis. - i9T
— hoc nomine magi Perfarum olim appcl-
labamur. \. *9l
Qfymanduae Regis Aegyptiorum imagini appofi-
ta figura Leonis. 262,
Paafd,
m d
p.
PAard* Belgicum, unde. 2I
^*g',GalIicum, unde. I4 Fagodc, templum idololatricum Indice , und
didum. '
Palmarum variae fpecies. • \q{
' foaciffima Regio Palaeftina. 3o2
— dactyli. ,22
Pape, Rabbi quis. *g
nd$x*tq unde dicatur. ^ T8
Parthi unde difli. 2Ig
Parthiae nomine faepe tota Mediaappellatur.222 Pafcha. Quando celebrandum fit, Samaritan! etiam rogantur. , z
■ quando agnus Pafchalis madams fuerie a Karacis. -4 Q
Pavones , aves Medicae. \~g
Pauperibus quae decimae datae, %
Peccatadetegi folita apud ifraelitas per gemmas Pontificals. 36
Pentecoflen codem modo fupputant Karaei & Sa- mantani.
PentateuchusSamaritanus quando Europae ilia- tus. r
■ nomen'Dci & Angelorum faepe permu-
tat. . 2(j
folus pro voIumineDi vino, rejedisaliis
, libns Propheticis, ab iis habetur. 4.87 Feriodi variae Samaritanifrni. i
fttffa , num Sol Perfice. 1Qi
Perfae longanomina contortiplicata habcnt. 124
~~ xnultas Arabicas voces linguae fuae mi-
xtas
R E K.
xtas habent. . 2-7°
— equitandi peritia clari, &indedicti. 217
llraeiitarum loco fubftituti. 66
^— — * num voces plerafque habeant in S termi- natas. J \ *61
— an olim igncm coluerint & ldololatrae
fuerint. J9%
quidam retinent veterem ignis cultum &
dicuntnr Gebri. 297
Perfiae Rex Sjamfchid quis. 7°
— Scaubecusquis. °3
_ ~ bellum ejus cum Jofua. #. !***•
_ Naudar # Jofuac aequalis. 06
Li Manusjehcr, quis. 87
L, , Caicobad a Samueie veri Dei cultum ac-
cepit. ™
»- — Cyrus unde dicatur. l66
. Darius unde appelletur. *7?
,. ■ ... — Feridunus quis. 2I9
. de eo Epigramma Perficum. tb.
, 1 Pyrozes di&us quad vi£tor. ^ 221
— an appelletur »•*£**> 254. & £/f»f . 147
• _ dicitur Rex Regum. 221. Rexmagnus.
107 m diem Inaugurationis fuae coena an- nua celebrabat. 25$
Xerxes unde diclus. 260
Artaxerxes , quid fignificet hoc nomeri.
Perfeus an docuerit Perfas facra Gorgonia. 1 9 1
Np3n3»Nuncius,Periices 17%
Phafianus , avis ,di&us 7«™';*«. _ 25-2
Phineafipoaerosquofdam c'fuis effe Samaritani dicunt. 64
Pi{tacia,nucesPerficae. ' *47
Phryges tiara ufi tuerunt aeque ac Periae. 2 f I
1 N D E X
aborigines Armenorum juta Euxflathium
Dm*) quid. ibii
PileusPcrficusnumcidaris. l6o *£
jgS^Cop&e' idemcumArtaba. 6°' Jfj
Pitos, thynnus. H
— X'Phias. 2_ 17n
Piper , unde ira diaum. f * i
~ - in India provenit. ,!£
nno*)quid. _2^
t oenac capital» (res apud Samaritanos , apud lu-
d -r ^aeosquatuor&quae. "V-
PontifexMaximusquidedecimis pcrciperct f|
■ ejus mors exfpeftanda homicidae in XL
lylo Jatenti.
-— — apud Samaritanos ex ftirpe Aaronis. L
• tlyit magus traducitur a Samaritauis.S*
■ ejus peftorale & gemmae ad deteccionem
t. fcelerum facmetes. ,7 ,n,
VPS quid. 37' 3°4
d! . 3°i>
maqmarkannf* QuiddeJureeJuscredant Sa-
Primitiva&Primitiae confunduntur a Samarira-
Prophetas Dei aliquos calumniantur Samatf- tarn, q
PuaiLtqSdUliereSinPerfia&Armenia- £
Pulegium , vox formata ex male kdla Pudetg.
2l6
Kaga,
RAga , urbs Medica , eadcm cum Rata vei Rey. ; - *33
Kahab , Tn^vfexsvr^ia. , oZ
Religio Samaritana varias mutationcs fubiit. y.
1 & fiqq- *>— varia ejus capita expend , pertotamDif-
fert.V 11. Refurre&io mortuorum noil negatur a Samari-
tanis. 27 cur earn ex Exod* 3 . 6. potius , quam a-
liis locis probaverit contra Sadducaeos
Servator nofter. Rex, an r^x),* Pcrfice dicatur.
- — an /3iW|.
- . Regum , titulus Rcgum Perfiae.
25-4
M7 221
«y Hac litcra tcrminantur ornnes fere voces ■«• PerfkaejuxtaHerodoturn. -. 157
Sabbathici anni obfervati a Samaritanis tempo- re Alexandra Macedonis. 8. 41 — Sabbatho ignem non alunt Samaritani.
39-91 — nock Sabbathi ab confuetudine uxoria
abflinent Karaei & Samaritani. 91
Sacerdotes Dei Marelapud Seramenfes. 191
Per&rum Magi difii. 188. 266
. iidem pnaTt *96
. 1 Samaritanorumexftirpe Aharonis. 4. 64
_— pro Levitts ad tempus fubftituti ad reci-
piendas decunas primas in Judaea. 4?
Saces»
' ■: !i
INDEX
Saces , nomen fervile. 194
Sacaea, feilum Babyloniorum , an a Sefach di- catur. 222
Sacrificium juge quando celebrari folitum. 54 Sadducaei Angelos negant. 19. 24 '
' & Samaritanifaepe pro iifdem habin. 20
• — ; — agnofcunt totum Vetus Teltamentum proverboDei. 29
male appellantur Zindikaei , quod longe
alterius fedtac nomen eft. 29
Saffraav, pro croco, unde. 279
Sagaris', Sagariftio, &c. 227.228
Salmanafler an riovos incolas Samariae immife- rit. 6s
Sarnanaei fe<3a Philofophorum inter Ba£trianos.
266 Sarnaritani. Vide integram DiiTertationem VII. — - — nomen illud quo fenfu iibi tribuanr. 62 Samuel , Magus appellator a Samaritanis. 87 "SAptyiyn ^ gladii genus, aScbamfchir* i^9
Sam, Heros Perfarum. 226
Sanctitas 3 quomodode frugibus dicatur. 48 Sandalum, lignum, quo Salomonem ufum credit Cl. CaftellusinexftruclioneTempli.292 Saneballet deficit ad Samaritanos. 7
Sapphiri nomen Perficum, 320
2*g«»7$, nomen veltis. 230
Saraceni, undediSi. \ 80
2*'^, numeri nomen apud Babylonios. 133 Sardonyx in dextro humero Pontificis Maximi quando lucem fundere dcfierit. 37
Satrapa, unde. jgf
Saxones, a Sax , cultro , dicli . zzi
Sarra , nomen urbis Tyri , quia Hebraicum nijf utramque fcriptionem patitur. 2 1 8
^10
W)D quid.
Scboorfteen , Belgicum , unde.
Scythae appellant nivem Cafim
aborigines Perfarum.
IS?
- fugientes Parthos appellant. ib
- &"'Sacae nomina ejufdcmfignificationis.
222.
Scriptura Sacra. Senium ejus literalem urgent Samaritani. J,0
Scaubecus, Rex Perfiae, bellum infert Jofuac. S3 Xxomo* idem quod Parafanges. 211
Securis figura quae. 210
Perfica. V: ; 21,°
parte fui mutilata > quiaDns lacra. m
Serammenfes Sacerdotcm Dei Marel appellant
Mawi. m
SericumaSeribusappellatum. .222
Scrvorum manumiffio quando inftitucnda juxta
Samaritanos & judaeos. 49
4 nomina a gentibus peti folita. 194
Semiramidis hortus in Media. t 1 44
Sicli Babylonici minores Hebraeis. 236
Sicera, quid proprie. o . 3°°
Sidonios fe profitcbantur aliquando Samaritani.
Silanus, ovis di&us. • 2^°
Silunte templum aedificatum ab.Ehnarrant oa- maritanr. £°
Singalaeorum Rex, Raja Singa. 260
Sincnfe lignum, Cinnamomum. 2b$
s*^sri®- , plexus capillorum in acutum detinens.
Smaragdorum vcrum nomen. 275- 2?6
Siri, vafa& fcrobes , in quibus frumentum recon-
ditur. 239
A a s^-
N D E X
S.«s£«t, Caprice nomen Veneris. 263
X r/Tx>$t77j<; ctv&> quid. »01
Spiritum Sanctum negant Samaritani. 19
Spiritusfeparatos non agnofcunt Samaritani. if Sol variis nominibus appellator Perfice. 70. 166.
J97 • an etiam El Perfrce dicat.ur. 1 77
— port ejus occafum agnus Pafchalis a Ka-
raeis rna&atus. ^±
Statores Latinis qui. 14.x
Strangulationem inter poenas capitales non re- cenfet facraScriptura,nec Samaritani.?^
b^D qui. - 24?
Sufpenfio non nova poena , fed lapidationis con- fequens apud Judaeos. $-6"
2yA*f, nomen Tigridis fluvii. 140
Sulphur, undeappellatum, 203
Abacnm. Ab ejus ufu abftinendum mo- nuiffedicitur Mohammed. 280
— in frequentiffimo tamcn ufu apud Tur- cas. . ibid.
Talmud j quae vocabula Perfica habeat. 269. &
TW* , pavo , fpintu uipra ft notato. 249
Tapetorum genera & origo. . 2 5*0. 25*1
Tarentinorum vocabulum , &#%&'. 128
Tartarus , infima Gehennae regio. 68
Tuv^ottbx^ Diana & Apollo. j 20
Taurus , mons , undedi&us. 156
TfA«@- coena Regis Perlki quae. 25-6
Templi Samaritani exftructio in roonte Gari- r.m. 7
dc-
K E K. U M.
' ■ dedicatio Jovi Graeco* 1 1
Templum Hierofolymitanum. Cujus ligniufus
in ejus exftruSione adhibitus. 292
Tiara. j 162
; ■ omnes in acumen unum vel plura deii-
nebant. 25-3
ea Phryges aeque ac Perfac utebantur. ik.
Tigris antca Sollax di&us. 240 fagitta appellator ob cekritatem cur-
fus. y 2f3
»" . . ■ arcus nominatur , propter varies flexus
& firms. 25-4
ThrefTa , nomen fervile. 1 94
Thynnus , pifcis , quomodo Perfice & Talmu*
dicedicatur. . 276
Traditionesinnegotioreligionis ncc Karaei nee
Samaritani admittunt. 90
Tranfire per ignem , quid (ignificej, 1 1$
Tympana Parthorutn,tabala. 247
Tyris* tluvius,anTyras. 25-5;
Tyrus urbs , quae & Sarra didt.ur, unde oftrum Sarranum* quia Hebraicum nomen TJi* utram-
que fcriptionem adrnittit. 218
VAfa facrafub monte Garizim abfcondita^S Venenum. Armus venenatus, Mohamme- medi appofitus ad edendum , monuit fe veneno infe<Shim. 22,1
Venus Perfica. |*jf
Architis, Anaitis. 121
. coeleftis dicitur Mithra. 122,
— » — Zachra PerCce. 263
A a 2
Vcr-
INDEX
Vernix cum praefentiffimo veneno confhfum.
296 VeftesPerficae. Calafiris. 149
Candys. ijo
1 Capyris. 1^1
» Caunaces. 157
Mandyas. 192
• Sarabara. 2 28
Saragcs. '230
Turis.; 25$
Veftium antiquatum ctymologiac incertae. 15-1 ■■ talarium amantiffimi veteres Perfae. 23 1
Vefperae duae quae. 5-4
Vinum e palmarum fucco confe&um, totoO-
riente clarum. 300
ViQrix , noiuen urbis Cairo , ei datum faufti o-
minis caufa. 15^8
Vitir, &£'{*¥. 209
Villi tapctorum vel ab una vcl utraque parte.
39 Vologefes i unde di&us. 201
Ungulus Otci dixere ex kiiMa®»,. 116
Urbes refugiiquae. 5-1
Urim & Thummim. Quid de iis credant Sama- ritani. 36,
X& S veteres faepe permutabant. 233 Xerxes, RexPerfarum, undedi&us. 181
uxori annuit petenti uxorem Ma G (lis. 2 5-8
tt/Q&t'i coovenit cqm Perfico 'Sif. 233,278 Xiphias, nomen pifcis,qui&(Tx/(p(^. 277
zc,
Zf, fcriptionis compendium, quid. 293 z\uJt Perfarum Dii iidem cum »<**
z^WA«.«quid, &quomodokgendum. 30* z#.^«,nomenZotoaftris. »S
ZelitaecolueruntDianam. *M
Zenda, liber, quis. fimnil-AMHm
Zenith, voxAftronomica ex fermone Arab.co.
Z!^convenit cum Perfico Jovis nomine 2iv as.
Zingiber.
2*#6*' Pr0 *VW* lc«um
292, 293
Zindikaci, Perfae qui igncin colunt , a libro
Zenda itadi&i. Zoroaftris affeclae diSi Zcndckaci. . &Gebri.
F I
H I
s.
19s 29s 297
ERRA-
fcRRRAT A graviorafc nonnulla , quae addenda iuntfuislocw, haec obfervavimus. Pag. 3i lm 17. k&rtoi0tteMxiynoftrrpnmiucia*t. pag* 4/ lm. .17.& 18. Ugtxum.ipfi.ntn voluijfent adtcendi re Hterofilymas. pag. 48. lin. r3. dele W,. paa 57. lm. 22. tdalommcultu. pag; u 6. lin. 16. JL£ lus.a *»hx*i. pag. 136. lin. 2. poft ^, adde »/ /// row Eptpham? , quew defcripfijje videtur' -.-_ 074^// convemat, <& ne bis tdemfinus recurrat li- cet Graetummctgttantexanfincmft^uA p /4l ::Jin.2. /»er?. pag. 1 56: lin. iZ.Niphkten. pas. 158* lin. 23 . «w*, ca^r. pag. 168. lin. 5. poft . /W ^. £«** extfltmamus ex Bihlko ($ Talmudko Din Pro Sole , (^c. pag. 169. lin. 3. Perpcam ipj*. expnmtt. & 1. 5. nam (3 ^ chol , five Chur, filem nor at foe WaVt , $ £tow*, ^. & lin. 10. ^/Vta/, ut vulgo creditur. pag. 171. 1 2r Ztfimiliter Clemens Alexandras in Paed'agogo' Jib. 11. pag. 116. Tndiae ftuvwm Choafpenfacit'-
*tr*tvd»p eisTTortv. pag. 191. lin. 3. Oftanes prae- ceptor>vely utalnvdunt, fucceffor. ibid. lin. 17 perunt vet poms favrdotem ignicolarum. p 225 lm. 1. offerendt perduret. ibid. lin. 17. pott , exper- ts. Confer 9unde haec petitavidentur, Auguftmum - * ttWAtft? Zfc/ //*. x. c. 1 1. pag. 2 27. lin. 7. jfc»^. ne Domtnt. pag.3 1 3. lin. 26. cotncidet. De reliquis poftea ubiper otium licuerit. t^ttpm&mnhcr*.
tffPTSpttf,
HADRIANI RELANDI
DISSERTATION UM
MISCELLANEARVM
PARS TERTIA, E T ULTIMA.
TRAJECTI ad RHENUM.
ExOfficina GUL1ELM1 BROEDEIET) Bibliopolae. cwwccvw.
VIRO ILLUSTRI
G I S B E R T O C U P E R O
CIVITATIS DAVENTRIENSIS
CUM MAXIME CONSULI
GLIM CONSESSUI 1LLUSTRIUM
ET PRAEPOTENTIUM
BELGII ORDINUM
NUPER
QUOOUE QUA TU OR V IRIS
CUM SUMMA POTESTATE
MODERANDI REM BELLICAM
AD CASTRA DELEGAT1S
ADSCRIPTO
HADRIANUS RELANDUS.
On fine fumma voluptate o- mnes Belgae anni proxime e- lapfi recordamur, quo Te u- num e Quatuorviris, qui fum- ma cum audoritate rem bellicam mode- rabantur, confpeximus. Quippecaefo * 2 in
E P I S T O L A.
in campis Ramillfenfibus & fugato Gallo- rum exercitu, finguli dies, quibus ilia aeftas effluxit , novam triumphi materiem afFerebantj donee Brabantia Sc Flandria, regionesraaximae &muniti(Iimis arcibus urbibufque firmatae (quaeolim, quan- do cum tribus Philippis pro libertatedi- micuimus , peraflnoso&oginta belli thea- trum fuerant) viaricibus copiis noftris ceflerunt. Ego interea , dum Tibi & aliis jura noftra bellica curae funt, Mo- hammedanorum caftra luftrare inftitui, & in rationem belli , quod fere femper cervicibus Chriftianorum impendet, in- quirere. Haec autem , cum nonnullis aliis quae meditationi meae temporibus fubficivis argumentum praebuerunt , Ti- bi facrare in animum induxi, tit publi- cum aliquod extaret teftimonium obfer- vantiae illius , qua nomen Cuperianum
reve-
EPISTOLA.
revereor, totoorbe, ubiliteraeGraecae & Latinae tarn infigni luce a Te per- fufae in honore funt > celebratiffimum. Non indignaberis , fcio, Te ex amoe- nis Latii 8c Graeciaecampis in Orientem ad tempus rapi , & pro eloquentia At- tica vel Romana voces , quae aures Tuas non adeo permulcebunt , Tibi offerri. Haec enim utilitatem quoque fuam habe- re nofti, quum origines variarum gentium 8c hiftoriae inde lucem accipiant 5 lin- guafque 8c mores populorum, qui licet a nobis immenfo locorum intervallo disjun- £fci fint eundem tamen orbem incolunt,non efle injucundum cognofcere. Noncuivis datum eft ad fumma eniti $ nee in eodem ftadio decurrere omnes queunt : fed vel major minor ve vis ingenii, velanimi vo- luptas , vel muneris ratio , alios hue , alios illuc ad diverfos labores propellit. Haec
#
autem
P I S T O L A.
atttemTua eftfingularis humanitas. Am- pliffime Cupere, quae praeter alias ani- miTui dotes Tibi amoreni ovbis eruditi conciliavxt, quod incitare cmnesillos &c hortari foleas exquibusfru&umaliquem res literaria percipere poteft 3 &c licet forte in illarum Mufarum cultu, quae Tibi ma. xime in deliciis funt > omnefuum tempus non collocent > benigne tamen de ipfo. rum conatibusjudices. Perfona, quam fuflineo, praecipuas curas meas Orient! vendicat: Tibi tamen ingratanon fuifie, quae inde a me petita funt & typis de- fcripta, ex fermone Tuo & literisfaepe numero inteJlexi : quare nee hoc exi- guum fpecimen Tibi difpliciturum confido. Vale-, Ampliflime Cupere, & me amore Tuo profequere. Traje- £H ad Rhenum. a. d. xxv? Decembris.
CIDIDCCVII.
SERIES
SERIES
DISSERTATIONUM,
Q.U AE PARTE TERTIA
CONTINENTUR.
x.
DE JURE MILITARI MO. HAMMEDANORUM CON- TRA CHRISTIANOS BEL- LUM GERENTIUM.
XI.
DE LINGUIS INSULARUM
QUARUNDAM ORIEN- TALIUM.
XII.
DE LINGUIS AMERICANIS.
x i i i; DE GEMMIS ARABICIS.
X. DIS^
X.
DISSERTATIO
D E
JURE MILITARI
MOHAMMED ANO RUM
CONTRA CHRJSTIANOS BELLUM
GERE NT I U M.
-
1 II
X.
DISSERTATIO
D E
JURE MILITARI MOHAMMED ANORUM
CONTRA CHRISTIANOS BELLUM
GERENTIUM,
I. ^UlttDiy} onftitui hac diiTertatione expli- §. r. Ratio care jura belli 5 quae fibi ob(cr--inft"u& vanda effe ducunt Mohamme- dani , quando cum Chriftianis & aliis religionis fuae hofti- bus iis res eft. Quo quidem argumento ani- mus meus eo magis deledatur , quod hafte* nus vel parum vcl nihil ea de re Europae Chri~ ftianae fcripto traditum fie, Sctamen nee inu- tile nee ingratum fore le&ori arbitrer. Prae- terquam enim quod has Conftitmiones Juris A 2. M6-";-
4 DISSERT. X. DE JURE Moliammedici cum Jure Romano , aut alia- rum gentium conferrc , non fine voluptatc, liceat > implicantur Chriftiani Europaei fac- piffime bello Turcico , quod vix diu evitari poteft, qiuim vcram pacem cum lis nunquam meant. Turcae, fed induciasmodo ?4 certum tempus concedant , quas tantum abeft pacis nomen mereri , ut praeparatio potius ad hel- ium futurum appellandae fint. Et nos Ba- tavi , licet interjectum fpatiofum imperium Germanicum noslongiusa vicinia tarn poten- tis & irreconciiiabilis hoftis removeat , cogimur tamen ad defendendas colonias noftras, earum- quejura, cum Indis nonnunquam, & Per- fis, Mohammedicae religioni addifiis, mili- tari rnanq decertare. Nee parum me incita- fit , quod non ita pridem in codicem manu • exaratum inciderim , qui ordine tarn concinno praecipua quae ad hanc materiam illuftrandam faciebant , maxime juxta mentem Jurifcon- fukornm Indorum & Perfarum ex quamplu- rimis /ciiptoribus colleda , compledebatur , ut ndn potuerim diutius ea premere & orbi lite- rato hanc partem juris Mohammcdici ne- gare. $. II. Del- II. Eftitaque hoc Bellum , quod Arabes C Z f if a u^^ aPPclIant i >um defin"ionem Mo- nosquidA medanorum5 Certamen cum hominibus ' quandage- a fide Mohammedica alienis , vcl immori-
MILITARI MOHAMMEDAN. ^ gcris , initum religionis caufa $ vel oL^> pQuJ&)j p$\jsc\-> &UJ ^^aaa, ^9 five Con- fccratio fui & bonorum fuorum,'ad debellatio- nem impiorum atque rebellium , & Moham- medifmi confirmationem aut promotionem. Quae ut melius perc ipiantur , fcirc condu- cit, Mohammedem , qiuirn fe-primo Prophe- tam a Deo mifliun ja&aret anno aetatis qua- dragefimo, bellum non praccephTe , fed diP* fuafifle, fie ut ipfe fugere quam refiftere ho- ftibus maluerit , monens patienter ferre inju- rias inimicorum. Poftea vero opibus & vi- ribus audtus > a Deo fibi revelatum finxit, licere fibi & fuis fe defehderc contra impios ; & tandem magis firmatus , etiam aggredi bello hoftes fuos omni tempore fas efle pronuntia- vit , exceptis quatuor menfibuj anni , duo- bus primis & poftremis , qui propterea f /*- facri appellantur, Surat. ix. 5.36. Denique & iis ipfis menfibus , quos exceperat , bel- lum gerere permifit contra illas gentes , quae fanftitatem illorum menfium non agnofcerent, quales nos Chriftiani , 3c alii , fumus a reli- gione Mohammedica alieni.
III. Ad commendationem belli contra in- fideles (liceat mihi hac voce illos defignare f^^io^l* Mohammedicam religionem non ample&un- b^ tur) multa leguntur turn in Alcorano turn in cAj<J£*> five tradhionibm de di&is & faSis A 3 Mo-
$. in.
6 DISSERT. X. DEJURB
Mohammedis , & duodecim Antiftitum five fuccefforum Mohammedis, quos Perfae,iique foli , magno honore profequuntur & fCx>J Imamos vocant , id eft, Antiftites five Prin- cipes. Nihil in orbe pracftantius efle di- cunt, quam ad iftiufmodi bellum (e accinge- re , & qui in eo occiduntur o* taL^**^) ed3S (J^w in femita Dei uti Marty res oc- cumbere > gladium efle clavem coeli & infer- nt -, nil Deo gratius accidere minima gutta fanguinis pro religione effufa, & finium fuo- rum defenfionem , vel per unius no&is fpa- tium , pracftare jejunio bimeftri. Hue & il- lud di&um Mohammedis fpeftat C^ac) <>* ^Ldi &*Ic 5JJS * />- &131 (Jvs^w i_£ a\-x><>* £te#w »(?# concedere igni infernall poteflatem ineum^ cujus pedes in femita Dei (i. e. ejuf- modi bellis religionis caufa fufceptis ) pul- vere confperjifunt. EtAlcorani Surat.i i .v.149. &\ — !! ^A-w 05 (3^ 0-+~ ^ ^J** ^J LoJ ^j> oJJU>i. S #0 die at is illos qui in hello pro religione occiduntur mortuosejfe: vere emm vivunt. Et omnia ilia quae leguntur<S!wv?;. x. & paffirn per totum Coranum. Hue quoque faciunt ea quae leguntur apud Busbequium, in Epifl, 1 . Legat. Turcicae. Habent hoc in 0 - pinione Turcae , ut nullorum animus major e com- pendia in coelum evolare credant , quam viro* rum fort ium qui in hello ceciderunt^ pro quo-
mm
MILITAKI MOHAMMEDAN. f rum etiam incolumitate virgines quotidie ad Deum preces O* vota factum. Et in Jure Canonico viciffim ( ne fors Chriftianorum hac parte iniquior fit forte Turcarum ) Nicolaus» ad exercitum Francorum fcribens , milites oc- cifos in bello contra infideles coeleftibus ad- jungit. c. omnium. 23. quaefl. 5. Omnium ve- firum nojfe volumus charitatem^ quoniam quifquis3 quod non opt ante >s dicimus 5 in hoc belli certami- m jideliter mortuus fuerit , regna till coeleftia minime negabuntur. Et Leo I V. c. omni. 23. quaefl. 8. Omni timore ac terrore depojito con- tra inimicos fanftae fdei er adverfariosomni^ urn religionum agere utiliter ftudete. Novit enim Omnipotens , ft quilibet veftrum morietur y quod pro verkate fidei O* falvatione patriae ac defenfione Chriftianorum mortuus eft , O* ideo ah eopraemium coelefte confequetur.
I V. Si contingat infideles irruere in terras $. I V. De Mohammedanorum , vel exercitum in fines Pe!f onis ad
. , ■ r ,r . bellum
eorum inducere , tenetur unuiquiique omni contra
ope eos repellere. Quod fi res patiatur ut Chriftia-
praeparatio ad bellum & colleftio exercitus nos alios- .
fieri poflit, nullus Mohammedanus ab hoc of- ^ mul^]
ficio immunise!}:, five dives five pauper , five aggredimv
liber five fervus fit 5 nefaeminaequidem,modo miyobliga-
vim refiftendi habeant , etiamfi nee domini iS*
fervis permiferint, nee mariti uxoribus , nee
creditores debitoribus , nee parentes liberis ,
A 4 nee
8 DISSERT. X. DEJURE ncc ipfe Imam juflerit» Eft autem p L*5 Imam proprie Antijies , vel Princep , atque ita etiam nos per totam hanc diflertationem voce Princi- ples utemur , ut idem innuatur , quern Moham- medani j»L-x>J vocant : & per eum intelligitut Jlle qui fumma cum au&oritate toti populo praeell tarn in rebus facris quam civilibus , uri Imperator Turcarum, Perlarum, &c. Apud Mohammedanos enim illae dignitates in unam perfonam collatae funt , quare dicere folent Prophetam fuum (Mohammedem) imitatum fuifieMofen j qui & in rebus civilibus Ifraelitis praeerat , & fimul rationem cultus Divini prae- fcripfit, non Jefum, qui regnum fuum non efie hujus mundi confeffus eft. Quod fi res non patiatur iftiufmodi praeparationem ad bel- lum , & infidelis unus vel plures aggrediantur Mohammedanum , fi hie fe certo occidendum fciat ubicaptus fuerit, tenetur fe omnibus vi- ribus defendere, nee refert liber an fervus, vir an faemina, fanus an aeger , coecus aut mahcus" Fuerit : fed infantes , ftulti & furio- si non tenentur. Verum fi certo non fciat fe interficiendum fore 9 licet fe hofti tradere. Mulier autem fi fciat fe vim pafluram, ubi in manus hoftilcs pervencrit , tenetur fe defen- dere etiam ad mortem ufque, quia vkam ei confervare per damnum pudicitiae non licet. Qiiicunque minus fpatio fexdecim miliarium
(quae
MI LlTARI MOHAMMEDAN. 9 (quae 1 2000 paffus comple<5tuntur)abeft ab ur- be, vel loco , ubi bellum geritur, idem praeftare officium, quodcivis ejus urbisvel incola re- gionis, tenetur. Etiam ille qui \6 millia- ribus abeft, tenetur fe eo conferre quam ci- tiffime , ut hoftem repellat : quod fi if fi in- colaei illius loci fufficiant , aut aliunde fat mul- tae copiae confluxerint, non eft necefle ut eo fe conferat. Si infideles in locis defertis vei montibus caftrametentur , procul a locis mu- nicis in finibus Mohammedanorum , modo ilia loca vel montes ad Mohammedanos per- tineant, cenfetur idem efle ac (1 in ipfis fini- bus caftra metarentur. Si hoftis unum vel plures Mohammedanos vivos ceperit , & ali- quis fpem habeat , fe captivos illos liberate pode ex manu inimicorum > fi feftinet , ad id tenetur: quod fi captivi jam longe fint dedu- ct in terras hoftiles, nee fpes fit eos recupe- randi, non tenetur. v V. Qiium Mohamtnedani ipfi bellum aliis §. V. De inferunt propagandae religionis ergo , n°nt^^£"]f netur unulquifque^uti in bello defenfionis caufa inferen. fufcepto fe illi immifcere: fed fufficit tot numero dumoblk t effe ut hoftem fuperare poffint : nifi forte Prnv gatis, cepshunc vel ilium id fingulatim juflerit , aut quis voto feobligaverit, aut in ipfo illo loco fit, ubi exerckus uterque proxime fe invicem ca- ftrametatur > aut confiigit , maxime fi Mo- a < ham-
Hi
IO DISSERT.X. DEJURE hammedani hoftibusfuis impares fint. Iftiufc modi copiarum edu&io fingulis annis ad mi- nimum femel fieri debet , nifi validae ratio- nes contrarium fuadeant , uti defe&us copia- rum, annonae, pabuli , &c. aut quum hq- ftes viribus fuperiores funt. Itafere uti apud veteres Athenienfes bis quotannis adverfus Me- garenfes exercitum educere debebant Strate- gi , & in agros eorum irrumpere : fie enim jurabant Ak ctvd m£V h(& eig tjjv Mg^«- fmv ipSelKKttv , uti Plutarchus in Vericlt tradit. Dum interim ad hoc bellum profici- fcitur Princeps ( vel quifpiam alius 5 quern fuoloco fubftituit, hoc enim perinde eft ) arces in finibus fitas idoneo apparatu & copiis in- ftruere tenetur , foflis & vallis munire , & fingulis regionibus praefe&um five irvc5 da- re, ut rei militari praefit, nee res publica ali- quid detrimenti capiat. §. VI. De V '• Pnmo requiritur , ut quis militare pofc iis, qui mi- fit, fexus mafculinus ; faeminae enim&Her- litare pof- maphroditi non militant : Princeps tamen mu- lieribuspermitterepoteft, ut caftra fequantur , & aquae afferendae, aegris curandis, aliifque nfibus inferviant.
Secundo, debet attigifle annos pubertatis. Tertio , mentis effe compos. Quarto, liber. Servus enim non tenetur mi- litare, cujuscunque conditionis fervus fit, id
■- eft,
non
MILITARI MOHAMMEDAN. II
eft, five i. Semis, cui herus libertatem non promifit , five it. ^^v0 cui libertas poft mortem Domini promifla eft, five in, u>y£==x* cui poft certum redemtionis pre- tium oblatum libertas addida eft, licet maxi- mam illius pretii partem jam folverit, fi- ve iv. partim fervus, partim liber fit. Ex quocunquefervorum genere fuerit, etiamfi Do- minus ejus eum jufferit militare , non tenetur : fed licitum eft Domino in bellum proficifcen- ti fervum fecum ducere, ut eiinferviat: fer- vus tamen non tenetur cum periculo vitae fuac Dominum defendere. Perlae lmamis fins fi- ve Principibus permittunt, ut confentienti- bus Dominis fervos in bellum ducant. Quinto. Non debet efle fenex. Sexto. Nee rei bellicae imperitus. Septimo. Nee coecus, nee mancus, ita (c. ut nee pedibus incedere nee equo vehi poffit. Surat. xlviii.v, 17.
O&avo 5 nee aeger , aut mutilus , vel impo- tens manu. Odontalgia & leves febriculac nee pro morbis habentur, nee aliquem ex- cufant. Quod G quis ob caufas hafce bello intereffe nequeat & facukates habeat, utali- um eo conducere poffit , quidam * volunt id fieri debere , alii Do&ores fecus opinantur.
Nono. Debet fibi profpicere poile de ar- snis aliifque neceffariis in bello , & familiae
fuae
it dissert.--X.de jure
ftiae quam dpmi reliquit , de vidu & ami&u.
Decimo. Debet fibi poffe profpicere de jumento ; quod fi non poflit , non tenetur ad belkrm , five ab hofte multum vel parum abfit: fed alii exiftimant hanc conftitutionem de acquirendo jumento tantum habere locum, quum diftantia eft 8 milliarium , non alias. Quod fi quishominem de fuo alit , ita ut illud, quod in alium erogat , fufficiat fuftentationi familiae ejus, &de jumento ipfi profpicit, te- netur ille , qui ita alitur , ad bellum proficifci.
Undecimo. Non licet militanti obftri&um efle aere alieno , fi tempus praeftitutum fo- lutioni praeterlapfum fit & creditor folutionem petat, ipfe autem folvere poflit. Nee enim licet ei ad bellum proficifci , antequam credi- tori, aut repraefentata pecunia, aut dato pi- gnore, aut alio modo, fatis fecerit. At fi Princeps ilium , invito creditore , jufferit ad bellum proficifci , nihil juris creditori fuper- eft, fed non folet iftiufmodi debitor periculis nimium exponi , aut in certam mortem mitti, ne quid creditor habeat quod conqueratur. Si vero tempus debitum folutionis nondum ve- nerit,autveneritquidem, fed debitor par fol- vendo non fit , difputatur in jutramque partem an creditor debitorem a profeftione in bellum minere poflit.
Duodecimo. Requiritur in liberis con- fen-
MILITAR'I MOHAMMEDAN. IJ
fenfus parentum , nifi etiam his invitis id Priti-
ceps juflerit.
Hifce conditionibus fi fatis fa&um fit , te- ,
netur unus quifque ad bellum proficifci , vel
alium condudum fuo'loco fubftituere,nifi Prin-
ceps ipfum ilium nominatim ire juflerit.
Quod fiin morb-mincidat, etiamfiuter- que exercitus in conflidu fit , redire illi do- mum licet : vcrum C\ alia de caufa reditum meditetur, ut fi Dominus fervum anteamif- fum revocet domum , licet , fi necdum con- fligant exercitus; fi confligant, nequaquam.
V 1 1. Tria hominum genera funt adver- §. VII. De fus quos bellum a Mohammedanis .fufcipi de- ™*f£u bet , quorum primum eft illorum qui defe- lum hoc cernnt a fide Mohammedica & rebelles Prin- facrum ge~ cipi fadi funt , quos quidem tarn diu oppu- ritur. gnare aequum eft donee aut ad obedjentiam redeant , aut in praelio intereant Si illi , qui inpraelib manus conferuerunt , in fugarn verfi difpergantur , & praeter illos , qui ad bellum miffi furit . alii fuperfint, quicunque vel in prae- lio , vel fuga deprehendi poffunt , occidendi funt. Si vero praeter illos, nulli alii fuperfint, non eft quod illos perfequantur Mohammj- dani & occidant: fufficit vi&oriam reportaile^ & vires Mohammedanorum iis pares cfle. Ho- rum Apoftatarum faeminas five fervos, il- lorum fcilicet, qui praelio non inteifcerunt.
1+ DISSERT. X* DEJU&E
aut bona eorum, vclmobilia vel immobilia, non licet Mohammedanis fibi ut propria vin~ dicare: at de iis qui praelio interfucrunt, & eorum bonis ? diffenfus eft inter Do&ores. Alterum hominum genus, quos bello ao^re- diuntur Mohammedani , conftituunt Har- bii , five illi , qui in fua religione tolera- ri nequeunt , & in duas fpecies dividuntur, I. In illos qui &W &j£ praeterDeum, So- lem, Lunam, aut idola , colunt, 2. In il- los qui nullum Numen colunt , id eft , A- theos. Utrique , quamdiu Princeps aliquis in- ter Mohammedanos fupereft , oppugnari de- bent donee religionem Mohammedicam am- pledantur, nee requies iis concedenda eft, aut acceptandum '^pcx 5 Sjesje , i. c. pre- tium pro obtinenda confcientiae libertate. Quod fi Harbi aliquis ad tempus habitaverit in terris Mohammedanorum , ita ut eos la- tuerit ipfum Harbi fuiffe , non quidem tri- butum debet , quod ab eo accipere non li- cet , fed domino aedium pretium pro earum u(w, & licet eum interficere, vel ad fervitu- tem cogere , aut abigere. Tertium genus eft eorum , qui Librum aliquem pro Divino habitum , uti normam religionis fuae , ve- nerantur, & oUiJ! Jsb) p0pulus libri phrafi Alcoranica , dicuntur, utijudaei, qui Legem Mofishabent, Chriftiani, quiEuan-
ge-
MILITARI MOHAMMEDAN. I? gclium fequuntur > & inter Perfas illi apud quos liber <>>/> Zend in maximo pretio eft, Hos bello vexare tarn diu tenentur Moharn- medani donee vel religioni Mohammedicae nomen dent, vel pretio libertatem fibi mer- centur.
VIII. Hae tres fe&ae , Judaei , Chriftia- $ yIn De ni5& qui inter Perfas Magorum inftitutis addi&i tribus fe- funt koct i^c^riv populi Ltbri dkimtm. Verum &*s » quac
inter ipfosMohammedanos & Arabes, non de- ^1"05 *?': r r . T ., .. . I vinos iibi
tuerunt, qui Libro alicui , quern fanxerant, effe dicunt.
haerefin fuam fuperftruxerunt, utiipfe Moham- med Alcorano, Inter illos praecipuus fuit , vivente ipfo Mohammede, Mofeilema qui- dam qui Librum a fe conferiptum Alcorano oppoiuit, & tot homines in partes fuas traxe- rat in Arabia, ut palmam Mohammedi du- biam facere pofle videretur : & quamvis dc <eo faepe triumphaverint Mohammedani fe- &a tamen ejus ufque ad tempora Omaris per- duravit. Fragmentum ex ipfius Pfeudo- Alco- rano habet A bulfarajus in Hijlor. Djnafi. pagm 164. & plura alibi extant in libris MSS.tis, Se&a quoque Carrnathiorum, orta circa an- num Chrifti 890 , quae ipfa Mohammedanif- mi fundamenta follicitabat, vini ufum conce- dens, &non5, ^50, precesquotidieper- agendas, & duorum modo dierum Jejunium quotannis cekbrandum * aliaque Alcorano con-
traria^
l6 DI SSERT. X. DE JURE traria, praecipiensr Libnim aliquem , firm- lem Alcorano, fibi efTe ja&abat , e quo fra- gmentum aliquod ( in quo notiffima formula Mohammedis rvp-/)! o-*^y^' &JJS *~*> in nomine Dei fumme mifericordis^ & alia ad imi- tationem ftyli Alcoranici) producit idem A- bulfarajus p. 275. Etmiratus equidem flii, non extitifle plures in Arabia, & regionibus vicinis , qui iftiufmodi Libros confinxerint Al- corano fimiles , ut vanitatem ejus oftende- rent : maxime quum ipfe Mohammed eos pro» vocaverit Capite fecundo v. 1 1 . & alibi: fi dubi* tarent de divina autoritate Alcorani , proferrent vel unum verficulum ei (imilem.Quod Moham- medani omnes putant *<Fv'v#tov. Sed quum potentia Mohammedanorum majora tipdies in- crementa caperetj multicalamumfuum gladio opponere non iuftinuerunt , rati difficile efle Icribere contra illos qui poflunt profcribere : <juod nunquam tutum fuit. j.ax.De *X. Vt autem heic loci notemus , quo- Chriftianis modo Chriftiano (atque ita etiam Judaeo, coriunque & Perfae, Magorum alfeclae , non aliis ) liceat teiTisMo- habitareinterris Mohammedaoorum,obfervan^ hammeda- dum eft folum Principem vel vicarium pofle norum. hanc licentiam ei dare , ut in terris Mohamme- danorum habitet , cum uxorefua&Jiberisim- puberibus ( qui tamen puberes fafii pro fe fol- yere tenentur, vele finibus Mohammedano- rum
MILITARI MOHAMMEDAN, tf rum migrare ) verum tamen ea lege 5 ut hh eonditionibus pareat.
i. Utcjuotantlis %s^ five tfihuium pro fe folvat, quod variat pro lubitu Principis^ at nunqiiam minus e(Fe debet pretio gf'^Loo \. z. Dinar ^ nummiaurei, qui 72 granahor- deacea pondere aequat. Licet tamen plus pete- re a Chriftiano , quam Dinar : verum fi praefra- &e recufet plus dare uno Dinar , tenentur Mo- hammedani ei five diviti five pauperi conce- dere fectiram in terris fuis habitationem. At monent Jurifconfulti Mohammedici, non de- bere hoc innotefcere Chriftianis, fe unico Di~ nar perfolvere poflfe omne tributum debiturrl per annum , quia*mmqtiam plus daren't, & mine faepe Mdhammedani ab iis tres Dinar 8c plus cxtorquent. Etquamvispoft initum con* traduni de dandis annuo fpatio tribus Di- nar didicerit Chriftianus fe non potuifle cogl ultra quam ad perfolvendum uniirn Dinar 5 'te* netur tamen pado flare.
2. Ne Templa, aedefve facras 5 aut eoe«* toobia exftruat in iis urblbus aut locis, quae Mohammedani ipfi condiderunt, utiBagdadL Cufae,Bazrae,&c.
3. Ne domos fuas extbllat 3d eandem vel majorem altitudinem quam habent aedes vicinorum iis Mohammedanorum.
4. Ne equo vehatur: tfulo yclafino ifcfi- B deri
1 8 D I S~S E R T. X. DEJURE
dere licet , ea lege ne infideat cruribus di- varicatis, ut plerumque fieri folet a maribus, fed ut faeminae.Haec Lex lata eft a Chalifa Mo- tavvakkel, anno 2 3^.aerac Mohammedkae.
5. Ut in masno hominum confluxu ob- viis Mohammedanis, quantum poteft, cedat & viarn faciat.
6. Ut veftes gerat a Mohammedanis di- fiindas , vel >^£ Schiaar ? panniculum , vefti circa humeros adfuat, Chriftianus quidemci- nericium, Judaeus ftavum , & Perfa nigrum, yel rubrum. Praeterea cingulo coriaceo (A- rab. l/b—*l/> Zonnar) & capitis tegumento diftindo utatur. Faeminae autem loro vel pan- niculo , extrinfecus confpicuo , diftinguantur , & jfoleis , calceifve diverficoloribus , ita ut unus niger5 alter albus5 ruberve fit. Quae conftitutio fuit Chalifae Motawakkel Billah, ben Motaflem Biilah 5 anno Hizrae 235, quum Baktifchuae , medico fuo, fed Chri- ftiano , iratus efiet : quod alii negant 5 quum uf- que ad 244 annum in gratia fuerit.
7. Ut in balneis, ubi & Mohammedani adfunt , diflin&ionis caufa torques ferreos , ftan- neos vel aereos, non alios, gerat.
8. Ut fibi caveat ab enormibus peccatis, uti vini & fuillae ufu , concubitu cum matre aut filia? adulterio , furto , &c.
9. Ne Mohammedanos ad fuam religio-
nem
MILITARI MOHAMMEDAN, 19 nem feducere tcntet, feftafua publice celebret, Vctus nut Novum Teftamentum clara voce legate aut cantet, vcl campanas pulfet.
10. Ne de Deo aut Mohammcde curri con- temptu loquatur. "
ir. Ne novi aliquid moliatur contra rem publicara.
X2. Ne abfque licentia in Templum Mo- hammedicum ingrediatur.
J 3. Ne in f',/* five ditionem Meccae veniat. Haec regio fe extendit ab urbe Mec- ca verfus Medinam tribus milliaribus , quo- rum fangula 4000 pafTuum funt , verfus I- racarn feptem milliaribus , Zigranam ver- fus novem , verfus Altaif feptem , & ver- fus Zjoddam , portum finus Arabici 3 de- cern milliaribus. Sacram hanc regionem nuili infideli , id eft , qui Mohammedanus non eft, intrare licet, quamcunque caufamfingat vel mercaturam faciendam vel defiderium vi- dendae Meccae, vel fi quid aliud. Tarn fol- licite hoc obfervant Mohamrnedani , ut h Le~ gatusipfe Regis, vel Reipublicae, infideliurn Meccam proficifci paret,Princeps ei, fi inhac regione fit, aliquem mittere obviam debeat, qui cauiarn adventus roget , 6c ab introitu liu- jns dioecefeos arceat : quod fi Legatus cum nuncio Principis agere non velit , & iter fuum continuet , tenetur ipfeJPrinceps ei obviam pro- ficifci. Bz 13, Ne
$. X. De
quinque
generibus
re rum ad
hocbellum
fjpe&an-
tiuai.
§ XL De
rebus o- mnino ne- cefi'ariis.
20 DISSERT. X. DEJURE
13. Ne in ^U.^po- Hizjaas commore- tur. Eft ea regio Arabiae , cujus praecipuac Urbes fiiiit Mecca , Medina, & Jemama. Licet Chriftiano earn intrare (adeoque tarn fanda non habctur ac territorium Meccanum 5 quod ne intrare quidem licet) & per earn iter facere fed non illic habitare aut commorari.
X. Quinque funt , quae in gerendo bello bene diftinguenda funt.
Primo, ilia, quae exgenere l^?J j , i. c* plane neceflaria, funt, quaeque fine peccato omitci non poffunt.
Secundo, quae f\/=^ funt, i.e. prohibi- ta plane , quae fine peccato committi ne- queunt.
Tertio 5 quae funt ix.^^ i, e. quae non funt plane neceflaria , fi quis tamen ea praeftet bo- na funt& laudem merentur , praecepta fc. Sun- nae , five flatuta legis ore propagatae.
Quarto , quae funt s j r<==^ , i. e. quae non funt omni modo prohibita : fi quis tamen ea negligat , bene facit.
Quinto , g-W*, i. e. licita, ita ut qui ea facit , eo non obligetur 5 nee mercedera confequatur.
X I. Res omnino in hoc bello neceffariae hae funt.
1. Ut antequam Mohammedani infideles oppugnent, eos convertcre itudeant ad Mo-
ham*
MILITARI MOHAMMEDAN. 21 hammedanifmum, & confeffionem Unius Dei, ac veritatis do&rinae Mohammedicac. Quod fi Mohammedanus infidelem aliquem occidat, antequam vel Principis , vel vicarii ejus , nomine admonitus fit religioneftiMohamme- dicam ample&i , peccat -, at non tenetur ad poenam , aut pretium rcdemtionis. Iftiufmo- di admonitio neceffaria eft , Ci hoftes noftri" fando nunquam audiverunt de Mohammede, qufquc religione > at fi illorum notitiam ha* bent , non plane eft neceffaria.
2. Ut ad juffum Principis ad bellum pro- ficifcantur>(etiam(i illos duello certarejuberet.
J. Ut hoftes illos, qui propiores font,', prius aggrediantur , quarn remotiores, nifi Princeps cum illis inducias flxerit, aut hi ma- gis illis metuendi fint. Qiiidam hocprocon- ititutione Sunnae , ix*» , i. e. re bona , fed hon plane neceftaria, habent.
4. Utabello abftineant, quamdiufehofti* bus impares vident.
XII, Res in bello prohibitae haefunt. § XII. De
1. Bellum gerere non licet quatuor hifce rebus °- meafibus Swrat. ix.2. *<*&) lJo , uo.1 n mn,.n.f . . / ^■^Nacvi) (_5o 6c ^^srso qui proinde ^ ^ five /^nappellantur. Verumhoc tantumob~ fervandum eft , quum bellum geritur contra illos j qui fanditatem horum menfium agno- fcunt, quales font Perfae , ■ Turcac, Indi & B 3 Ta-
2 2 DISSERT. X. DEJURE
Tatari Mohammedani : fed adverfus Chriftia- nos j Judacos , & Gentcs , etiam hifce mend»- fibus , Hcitc bcllum gcritur.
2. Non licet alicui duello certare cum uno ex inimicis fine confenfu Principis. Hoc ta- men alii cetifent ex genere sjy^"^o efle, i.e. bonum, fi quis negligat, at non omni- no neceffarium.
3 . Cedere aut fugere in praelio non licet, nifi hoflium copiae plus duplo excefferint co- pias Mohammedanorum , quamvis praevide- rent fc impares futuros. Licet tamen fuge- re, autfugam fimulare, ut ftratagqmate aliquo hoftem decipiant 5 vel in campum fibi magis opportunism alliciant 5 vel ut venturri faven- tcm nanciicantur , aut ad loca aquis irrigtia , vel collem aliquem montemvc , deveniant , eo fcopo, ut majori fucceilufe defendere aut ho- ftcm aggredi poflint , vel ut fe jungant aliis copiis, qualefcunquecae fint 5 magnae aut exi- guae, propinquae vel remotae. Si vero duo iafideles Mohammedan um aggrediantur, licet ei fugere ; & fi ipfe eos aggrcdiatur , & illi pu- gnam declinent, reverti licet, quia fugae in- terdidio non unum aliquem hominem , fed totam multitudinem , refpicir.
4. Faeminas infidelium , & infantes, & ftultos , & hermaphroditos , etiamfi iis opcm ferant 3 interficere , vetitum eft; quod tamen alii
liciium
MILITARI MOHAMMEDAN 2J
licitum putant , fi hoftibus opitulentur 5 vel alio modo vidoria obtineri nequeat.
5. Senes, & homines, vcl corpore vel ani- mo imbecilles, qui nee viribus nee cdnfilio prodefle queirnc , oecidere non licet : at fer- vi infidelium 3 fi &ipfi pugnent, occidendi funt.
6. Legatos infidelium, five majores five minores, oecidere vetitum eft.
7. Nafum & aures hoftibus praecidere non licet.
8. Nee de praeda aliquid celare.
9. Nee hoftes inopinantes aggredi , velin- terficere , poftquam Princeps iis vitam con- ceffit.
10. Nee, poft fadas inducias , eosoppu- gnare. Surat.ix.4.
11. Nee flumina ant aquas veneno infice- re, fialiismodishoftesfuperaripoffint. Non- nulli tamen hoc %jj3=k% efte cenfent 9 id eft, bonum quidemfi negligatur, non tamen tale , ut quifpiam ad id obligetur. Alii de- nicjiie putant hoc folum illicitum efle, ficre- dant in hoftium regionibus Mohammedanos verfari.
XIII. Quae juxta Surinam requiruntur5 J.XIII. De
iis, quae per Trad'i- tiones ju-
Conflidum precesadDeumfundantur, quibus benuu-. B 4 olitn
hacc funt.
1. Ut omnibus ad praelium paratis ante
2£ DISSERT. X. DEJURE
olim Mohammed ufus fuifle fertur , quarum exemplum hoc eft. O Deus , qui Librum , Tuum {Alcoranutp) coelitus demififti, cr ra- tions operum humanorum exigis , qui nukes coe- lejies ad motuw cies^ in fugam conjice copias hftiles 5 oTuy o Tu , qui exhilaras anxios tr exaudls preGes-miferorum \ 0\ qui tollis maximas [Qllimudinesy tgjle meas cut as. Tu cnim cs qui flat um mcnm Cr fociorum meomm mfii.} crTu mihier huic populo Tuo contra. hojiem meum fufficis.
2. Ut Princcps a fliis prornirTum exigat, fe non ceffiiros in praelio, & per explorato- res ibllicite in conditionem hoftium inquirat.
3. Ut die Jovis cum exercitu rite difpofi- to & in agmina & cohortes divifo proficifca- tur, dato ligno , quo fe nofili ab hoftibus queant diftinguere. Cur autem , dicetaliquis, die Jovis potius quam alio ? Quia (ut puto) dies Jovis Arabice o^zfcOi _^ dicitur, quafi feria quinta, & ipfa ilia vox ^*S. exerci- tum notat, quod apud eosin quinque partes, ■primam, mcdiam, ultimam, &duo cornua, dividi folcat , unde ipfum ijlud nomen diei quint i tacite animum convertit ad notionem diei educendi exewtus. Ita apud Athenien- fes lege cautum erat , ne ante feptimum diem jnenfis- excrcittis cduccretur. Hcfychius <*W- ffa &3wp<n ffon&Miilajtiv TffG T4$ tx mmif
s£cfa->
MILITARI MOHAMMEDAN. 2f
iWojMJjf. Apud Lacedaemonios ? ne ante pie- nilunium , telle Suida , in "lwma?.
4. Ut fuos ad conftantiam & fortitudinem voce excitet.
5. Ut canfilia ineat: cum virisprudentibus, & rei bellicae peritis.
6. Ut lentis paffibus cum exercitu prqce- dat, nifi res aliter poftulet.
7. Ut , fi fieri poflit , caftra metetur in iis locis , ubi copia aquae & pabuli haberi poteft,
8. Ut, fi oneri ferendo jumentum impar fit, illud fublevet, & partem oneris in aliud transferat.
9. Ut, fi optio detur, non confiigat ante meridiem , fed poft preces pomeridianas. Eg enim tempore portae coeli apertae effe ere- duntur, e quibus vi&oria & mifericordia de~ fcendunt. Praeterea , quurn vefpera & nox ii tempori propiores fint, minor copia fail- guinis humani efFundetur , & fi Mohammedani fugere velint, melius fibitum confident.
XI V- Quae aatem omittere banum eft, §.xtV\De licet non fint omni modo prohibita , haec funt. i« quae
1 . Patrem infidelem fua manu interficere;* £™ffr^
2. Hoftem noftu aggredi fine neceffitate.
3. Pugnare ante meridiem.
4. Nervos five fuffragines pedum jumen. tjsfuisfuccidere, nifi profit ; etiamfi illaexer- qturn fequi non poffent: praeftat ilia interfi- le 5 cer$.
N
omittere j, licet non fint o ami- no prohi-
i6 DISSERT. X. DEJURE
cere. Sed jumentis hoftium nervos fuccidere licet.
j.Hofteifl captum in carcerc detinere,donec fame moriatur, Narratur Mohammed nemi- nem hoc mortis getierc afteciife , excepto uno AkbafiiioAbi Mojed.
6. Arces'&aedes diruere, aquas immittere valljs ex luto vel argilla exftru&is , machinas ignivomas in hoftem coniicere, domos exu- rere , & arbores praecipue datftyliferas ever- tere, fi alio modo hoftis fuperari poffit. ; 7- Sine confenfu Principis inter duos exer- citus medium fe interponere, &ibipugnare.
8. Jumenta hofUlia poft pera&um praelium occidcre : at in ipfo praelio licet, f. XV. De XV* Denique, ea quae licita funt «VrAriV,. Us quae li- verum & omitti poffunt , haec funt. ' '
»*• i. Principi licet ex armamentario publico vel aere fuo arma militibus dare.
2. lidem licet ad bellum conducere infide- les , qui fub tutela ejus, certo pretio perfo- luto, dcgurit.
_ 3. Licet omnia tentare, per quae vidoria lperatur , uti urbes & domos excidere , ignem in caftra aut aedes hoftium injicere , arbores folo evrellere , aquas veneno inficere, aut eas fob hoftili immittere, utfubmergantur, nulla habita rationefaeminarum,infantium,mercatorum,aut captworiim Mohammedanorum , qui inter ho- lies verfanmr, XVI.
verum &
omitti
queunt,
MILITARI MOHAMMEDAN, tf XVI. Addamus hifce Conftitutiones quaf- §. XVL De dam militares de variis rebus quae in bcllo fe Legibus^ offerunt , eo ordine quo illas Mohammedani no.j!nal^ Scnptores recenfent. Si contingat hoites in pn-. bus. ma acie collocare Mohammcdanos quofdam , his parcendum eft, quantum fieri poteft. Si vero quifpiam fciens iftiufmodi Mohammeda- num interfecerit, reus eft mortis -y fi infcius» tenetur ad pretium redemtionis. Et fi res di- lationem pugnae non patiatur , ^vitandi qui- dem funt illi Mohammedani , fed ubi omni adhibita cautela nihilominus oceiduntur , nee ad mortem , nee pretium redemtionis , tenetur, qui illos interfecit. Copias auxiliarias adfei- fcere licet ex infidelibus , modo ne tanto fint numero, ut a Mohammedanis deficientes pa- res iis aut fuperiores efle poffent. Quicunque vires hoftium & viflorias nimis extollit , & Moharnmedanorumtxtenuat , animofque mi- lium! labcfa&at , e caftris removendus eft. Nulkis explorator hoftilis in caftra recipiatur: & quamvis illc pro Mohammedanis pugnet, privatur portione militantibus debita , & prae- da ex bonis infidelis occifi. Mohammcdanus qui infidclem captum occidit fine confenfu Principis poenam meretur, non tamen mortis reus eft , aut pretium redemtionis perfol'/ere cogitur. Si mulier, aut infans , abinfideli- . bus capdyitati addidus 3 a Mohammedan ooc-
cidatur,
28 DISSERT. X. DE JURE
eidatur , tenetur 'pretium rcdemtionis perfol- vere & ilium, cujus fuit, alere, five tenetur Domino ad intereffe. Si infidelis puber & ca~ ptivus religionem Moham'medicam ample- ctatur, non licet eum interficcre , fed Prin- ceps eum pro fervo habere poteft. Si aliquis nomen Mohammedi det, antequam praelio fii- peratus ht& captus, non occiditur, & bonorum fuorum dominus manet. Liberi quoque ejus a lemtuteimmunesfiint, at non uxor > fi eaca^ pta fit, turn ante turn poft concubitum. Jn ge- mino enim hoc cafu matrimonium irritum fit & lolvituf. Siuxbr &maritus, vel alteru- m capiantur, "diflblvitur matrimonium 5 atfi fVrnn jerque fervitutiaddicatur, ratum manet. Siifr XrVlL Privatiin^MohammedanospoC ciuamMo- iunl ^untatem vitae concedere privatis inter hammeda- jnndeles , ita tamen ut ille qui concedit , pu- &er fit, mentis compos*, & non coadus id raciat. Haec conceflio his verbis plerumque > ^V^* vd <&*** vel 05 Jo! gi^JJ *^o, id eft, fecuritatemtib'iconceda. Ttt afitbprotettione Iflamifmi. Quod five Ara- bico ea vel Perfico f ermone efferantur , idem eft , uti 3c fi quis verbis fynonymis utatur e. g. Non $ quod timeas , jubeo te fecurum efc: vel etiam il quis aliquid fcripfcric &conftet il- ium eo animo fcripfiife , ut fecuritatem alii concedat. Ceterum nil refertfitne idem cui
fecii-
nus Chri- ltianoin beilo con cedere pc tcft.
MILITARI MOHAMMEDAN. 2$ fecuritas conceditur/iber an fervus, etiamfi Do* minus ejus infidelis dfet, vel vir velfaemina, velfenex, vel infipiens, aut ineptus ad bo- noram fuorum adminiftrationem. Quod fi impnber vel ftultus fecuritatem concefferit in- fideli ( quae conceffio illcgitima eft ) & infi- delis tutum fe exiftirnans in terras Mohamme- danorum venerit , reduci debet ad iftiufmodi locaubi liber eft. Si infidelis aliquis, ex genere Hatbiorum(qui iffi fint,vide fupra §,v 1 1 .)in ter* ras Mohammedanorum venerit , putavcritque fe tutum efle quod voces nonnullas audiverk quibus ei fecuritas promiffa videbatur , occi* dendus non eft , led ad ea loca remittendus > in quibus liber eft. Mohammedanus unus po* teft fecuritatem iftiufmodi concedere decern a- liis, vel in nonnulli volunt , centum, quan- do hi in anguftiis conftituti earn defiderant* Sed toti regioni vel urbiaut pago majori pri- vatus aliquis concedere fecuritatem non poteft. Hoc foli Principi convenit. Formulam ft quis delideretiftiusmodi iibelli fecuritatis , ex Elmacino peti poteft exemplum , quod capta urbe Hicrofolymitana Omar fil. Alchattabi, incolis ejus fcripfit , anno Hizrae 60 > concedens fecuritatem iis & liberis & uxoribus & facul- tatibus & Templis eorum. Talis libeltus e/U*J appellator. Atque ita fobs Princeps fecuritatem vitae concedere poteft infidclibus,
quanr»
3° SXSSERT.X. DE JURE
quando jam capti funt , & in manus Moham- medanorum pervenerunt. Perinde eft in quo loeo conceffio fecuritatis fiat , an in ipfo loco praelii, vel in &ga, vel arce quadam; mo- do ille, eui ea conceditur , non fit in potcftate Mohammcdanorum. Servi Mohammedani qui in poteftatc infidelium funt , modo co non cogantur , poflunt hanc fecuritatem conccdere infidelibus , quemadmodum & qui mcrcatn- rae facicndae gratia in terns infidelium ver- fentur, uti & ii qui ab infidelibus prctio con- dudi funt , modo ilia conceffio fiat in tern's infidelium. Ubi femel quis infidelem de vi- ta iua fecurum eflc jaBiuk j tenetur praeftare quod promifit, nifi conditiones addiderk quae Lcgi Di nnae (i. e. Alcorano) funt contrariac. Si infidelis aliquis mercaturae faciendae oratia in terras Mohammedanorum venerit, non an - tea liber eft, quam haec fecuritas ei concefla fterit : eamque non licet ei concedere ultra ipatium quatuor menfium > fi quis ultra con- €efierit , irritum eft. Nee requiritur ut ex hac conceffione multum emolumenti ad Moham- medanos redundet, ■ fufficit earn non effe da- mnofam : adeoqne exploratoribus nulla omni- no fecuritas concedi debet. Quod fi Mo- hammedanus in terris infidelium fit , ubi re- ligionem fuam exercere non poteft, tenetur eas relinquere quamprimum fieri poteft, nifi
/pes
MILITARI MOHAMMEDAN. $$£ fpes fie de convertendis incolis ad Mohamme- danifmum. Si Harbi dicat, fibi a Moham* medano aliquo conceffam efie fecuritatem & Mohammedanus neget , fides huic habetur , etiam non interpofito juramento. Quod fi, poftquarn infidelis dixerit fibi conceSam effe fecuritatem , Mohammedanus ftatim moriatuty nee conftct de rei veritate > remittitur ad ilia joca in quibqs liber eft, & fi poftea capiatur, occiderc eurn licet. Si U&kk quidam obti- nueritlicentiarn habitandiin terris Moharnme- danorum, etiam bona ejus libera funt, po« teftque ilia donare , vendere , 3c alio mode dominium fuum in alios transferre : fie utpoft mortem ejus bona ad haeredem tranieant. Quod fi haeredem non relinquat , Priuceps bona defuncti fibi vendieat. Si vero idem in terras hoftium rcvertatur, ut illic habitet, bo- na, quae in terris Mohammedanorum reli- quit , his in praedam cedunt , & inprimisPrin- cipi , nifi Mohammedanum haeredem habeat , qui in bona defunfti lliccedat. Et fi in terra hoftili a Mohammedaniscapiatur licet eurn in- teificere, aut ut fervo uti > 3c bona ejus ce- dunt in praedam uti ante di&urn fuit., Si Mohammedanus ab inSdelih.us capitis eacon- ditione reftituatur liberta.ti ut in terris infidc- lium maneat , nee ede ut adverfi quidquam timeat, non tamen licet si illic manere, fed
re-
-
>i
f. XVIII. De capti- yis.
3* DISSERT. X. DEJURfc
redire debet ad fuos, quamvis nihil ex bonis infidelium fibi capere liceat. ' Quod fi abfque ulla conditione libertati reftituatur, licitum ei eft infidelem perfequi & interficere. Si autem liber evadat ea conditione ut poftea certain pe- cuniae fummam perfolvat , non tenetur earn pcrfolvcrc. Si infidelis religionem Moham- medicam ampledatitr i & dotem poffideat , quam reddere uxori debe'ret, nee uxor nee haeredes ejus jus habent earn petendi. Vernm fi ilia diem obeat, antequam maritus religio- ni Mohammedicae nomen det , vel ilia ante ipfum Mohammedicis facris initietiif& moria- tur, haeredesejus, fi fint Mohamniedani , jus habent cam dotem poftulandi.
XVI J J. Captivi duum generum funt, vel mares vel faeminae. Faeminae ftatim ac capmntur fervae fiunt, quamvis in ipfo con- flict exercituum captae non fuerint. Eodem modo fe res habet cum impuberibus. Pube- res autem viri omnes in ipfo praelio debent occidi , nifi Mohammedanifmum fint amplexi. Circa hos autem captivos optio datur Principi an i decollareipfos velit, an vero manibus pe- dibufque truncare , atque ita , fanguine emino, neci dare. At fi port praeliiim in manus Mo- hammedanorum incidant , non occiduntur, aut fi capti ftatim Mohammedanifmum am- ple&antur * ita tamen tit a placito Principis
den
is**.A.:z
MlLlTARt MOHAMMEDAN. 3J dependeat illos libertati reftituere , aut gra- tis, aut conftituto pretio, vel cum aliis ca* ptivis apud hoftes permutare , aut fervituti ad- dicere. Si Harbi quidam in terris infide- lium Mohammedanus fiat, vitae fuae & bo- nis mobilibus confulit , fed immobilia veluti a- gri & fundi cedunt Mohammedanis. At in* fantes & partus uxoris gravidae 5 quae capta eft, liberi cenfentur , ita tamen ut uxor ipfa ferva maneat. ,
XI X. Nomine Praedae , quae Arabice (• x&, tfc ^ dicitur , intelligirnus omne ilkid quod f'^ & in praelio vel perfecutione hoftium aut vi aut ^0 l&' jure victovi?.c in manus Mohammedanorum pervenit. Dividitur ea in tres fpeeies. J. Mo- bilia , uti aurum , argentum , aes , merces$ &c. II. Immobilia , ut agros & fundos. * III. Perfonas captivas , viros , mulieres & lruantes. Sub prima fpecie continetur etiam lllud quod Arabcs L-^-lw Spolium appellant, & totum cedit illi qui infidelem occidit, nee diyiditur , uti praeda dividi folet, Spolii no- mine cenfentur veftes , diademata, oCreae, calcei, torques, arrnillae, marfupium , an- nuli , pecunia ( quamvis nonnulli velint tria ultima non pertinere ad ilium qui eum occi- cidit, nifi Princeps ita juflerit ) arma, veluti nafta , gladius , galea , &c. equus inimici cum armatura &c ornam fuo , ut & equus qui an- C m
jus fpolii peniner.
34 DISSERT.X. DE JURE
te ilium manu ducitur ; non autcm cquus qui pone eum fequitur , aut farcina veftimentis aut pecunia onufta , etiamfi equo impofita fit , aut fervus ejus : haec enim omnia dividuntur inter plures , & praedae nomine veniunt.
§. XX. De X X. Ad confequendum hoc fpolium quin-
iis ad quos que requiriintur.
1. Ut ille qui hoftem occidit fit Mo- hammedanus , nee alium Mohammedanum impediverit aut praevenerit in occidendo illo ihimico. Adeoque Chriftiani & Judaei a jure fpolii plane excluduntur , ut & illi qui voce alios impediunt , id eft , qui hoftium vires nimis extollunt, & Mohammedanos timidos reddunt. Jus hujus fpolii pertinet etiam ad infantes, itultos, fervos, mulieres & mer- catores.
2. Ut ille qui occiditur , fit puber , men- tis compos, liber, & fexus mafculini. A- deoque Ci infans , ftultus , mulier , aut fer- vus, non pugnent & a Mohammedano in- terficiantur , non habet hie jus fpolii ; at fi pu- gnent % omnino habet.
3. Ut infidelem aut occidat , aut impa- rem defenfioni reddat , uti quum capitur, vel oculi ei eruuntur, vel vulneribus confici- tur , vel manu aut pede mutilatur. Quod it plures concurrant ad interficiendum vel vul- nerandum hoftem , ipolia inter fe dividunt.
At
MILITARI MOHAMMEDAN. gC At fi unus hoftem defenfioni incptum red- dat , & alter eum interficiat, priori fpolium competit. Si vero unus eum vulnerec , non tamen ita quin fe defendere poffit, & alter eum occidat , fpolium ad pofteriorem pertinet.
4. Ut in ipfo adu praelii fiat. Quare fi' in perfequcndo Mohammedanus infidelem oc- cidat, jus fpolii non babec.
5. Ut cum periculo conjun&um fit. A- deoque fi aliquis poft vallum latens iftu fclo- peti vel bombardae alium feriat , vel capti- Vum , aut aegrum , vel dormientem aut edcn- 1 do bibendoque occupaturn, interficiat, nihil
de fpoliis lucratur. Non requiritur, ut infi- delis qitum occiditur 1 pe&us Mohammedano obverfum habcat : poteft enim infidelis fu- giens occidi , & jus fpolii ad Mohammedanum pertinere. Nee illud requiritur , ut diu in- ter fe certaverint : poteft enim dum Moham- medanus & infidelis inter fe pugnant , alius c Mohammedanis accurrere , & infidelem occi- dere , atque ita fibi fpolia vindicare. Praeterca five in duello occidatur , five in medio ho- ftium, perindeeft. Nonnulli putant jus fpo- lii non pertinere ad ilium qui alium "interfecit, nifi Principis confenfu , fed communis opinio eft , etiam infcio Principe, fpolii jus illi com- petere.
XXI. Bona mobilia dividuntur in ilia > $. xxi De C z quae
|
1 ■ 1 |
|
|
' |
■ ■ |
bilibus, quae in pvaedam cedunt.
36 DISSERT.X. DE JURE
bonis mo- quae Mohammedano poflidere licet , 6c in ea quae non licet. Ilia quae prioris generis funt praeda appellantur & pertinent ad illos qui pro religione pugnarunt, ubi quinta pars deduda fuerit, & nonnulla alia de quibus mox accu- ratius agetur : ea tamen lege ut nulli liceat dominium illarum rerum fibi vindicare 5 ante- quam rite divifae fuerint : quod tamen alii nolunt extendi ad hordeum & iimilia , quae ni cito confumantur., & cedant ad ufum 5 per- duntur. Licet quoque alimento uti , velut carne, adipe, frudibus, melle, fvrupo u va- rum , &c. excepto faccharo. Licet etiam a- nimal efui idoneum maftare: fed pellis ad eum locum deferenda efl , ubi praeda divi- ditur5 nifi forte pellis ipfa idoneum alimen- tum fit. Quod fi ex illius animalis pclle prae- parata fibi pileurn ant foleas 5 put ligamenta coriacea fecerit , tenetur ilia eo deferre ubi praeda dividitur, nee quicquam petere licet pro mercede opificisqui ilia confecit, verum e contrario tantum folvere tenetur , quod huic pelli hoc modo difledae & aptatae deceffifle pretii judicatur. Praeter haec nulli licet ali- qua re ex praeda uti vel frui : quod li equo c. g. utatur cique infideat , tenetur pretium quali condudionis folvere: fi aliquid perdide- rit , debet reftitucre. Veftibus autem , fi quis indigcat , uti licet , at confentientc Principe.
Ar-
MILITARI MOHAMMEDAN. 37 Armis quoque, fi in praelio iis opus habeat at ea conditione, ut finito praelio ad locum praedae dividendae deftinatum deferat. Bona ilia mobilia , quae Mohammedano poffidere non licet j pro praeda non habentur, uti quorum ufus Lege vetitus eft , vinum , porci , &c. Porcos fervare non licet , fed fi vinum finat degenerare in acetum , eft Jib*- five lici~ turn, Poft vi&oriam uti non decet aedes infide- lium diruere , aut arbores exfeindere , fed id licet antequam devi&us hoftis fit , fi hac ratio- ne facilius fuperari poflit, ita non licet jumenta occidere, exceptis equis bellicis, fi eo modo vifioria potiri poflimus. Si Mohammedani nancifcantur Euangelium Chriftianorum 5 vel Libros Mofis, non licet ea volumina fervare, nifi paginae eorum nigro colore prius obdu- cantur , aut fi membranacea fint , laventur donee literae atramento fcriptae evanuerint : nulla autem ratione licet ea comburere , quia nomina Dei iis inferipta funt. Ulos autem li- bros fervare licet , e quibus utilitas aliqua ad Mohammedanos redundare poteft > quales li- bri Medici , Mathematici , Hiftorici, Philologi- ci ,& Poetici. Quaecunque porro Moharn- medanus infideli abftulit pro praeda cenfen- tur, uti & ilia quae inveniuntur. Si autem « ilia bona pertinere poffent ad Mohammeda- nos aliquos in terris infidelium habitantes » C 3 yd
38 DISSERT.X. DEJURE vel in caftris eorum degentes, intcgro annl fpatro , antequam diftribui poffint , publice conftare debet, iila bona inventa effe in tali- loco: quod fianno exado nulius Mohamme- danorum fc dominum eorum profiteatur in praedam cedupt. Ilia , quae Harbi aliquis in regione Mohammedanorum perdidit , Mo- hammedanis cedunt. Similiter fe res habet quum tnulier in terras Mohammedanorum ve- nit. At (I maspuber in illas terras venerit praedacenfetqr. Infantes, mulieres, & parl tusearum fi gravidae fint , pertinent ad eos qui pugnarunt, ita ut quinta pars iis cedat qui in earn jus habent. fxXILDe XXII. Omnia bona immobilia perti-
Si; d^alft^m' if qmm r* par* de-
aucta elt. tit autem m arbitrio Princi- pis fitum , an ipfe quintam ex iis fibi fer- Vare velit , an vero quintam ex frudibus & proventibus eorum rccipere. Quinta u- bi dedufta eft, cedit Principi, vol vicario qus, qui rednus illius convcrtere debet in il- ium publicum, fc. ut fines praefidiis idoneis firmentur , pontes ftruantur, magiftratuum , judicum, praeconumqui populum e turribus ad facia quotidie convocant , aliorumque fa- lana folvantur, &c. Nee enim iftiufmodi a- gros vendere, donare , aut in ufum privatum verterejheitumeft. Quum autcm agri , quos
vi
MILITARI MOHAMMEDAN. 39 Vi occuparunt Mohammedani, inculti& deferti funt, aut fine bdlo in poteftatem eorum ve- niunt, foli Principi cedunt, & nil militibus in illos juris eft, Quemadmodum & ad Prin- cipem pertinet ager , quern fine eonfenfu Prin- cipis milites occuparunt. Nulli licet abfque eonfenfu Principis hos incultos agros colere, fi Princeps aliquis vivat : quod fi fine eonfen- fu cos colat , pretium condu&ionis folvat o- portet. Si vero nullus Princeps fit , ille qui hos agros conferit aut colit , dominus eorum evadit. Si ager aliquis , vel regio , interventu padi cujufdarn , ad Mohammedanos devolva- tur , manet idem , qui ante, ejus dominus, modo conditionibus praefcriptis fatis faciat^ & ilium vendit & donat , ut lubet , fi nimi- rum exprefle hoc infideles ftipulati fuerint. Si vero ftipulati fint agrum ilium vel regionem Mohammedanis cefluram in proprietatem ea lege ut fibi in ilia vivere liceat , tributo quo- dam SjesjC) (aapo*) quotannis perfolvendo» cenfetur ilia regio 5 quafi vi eflet occupata & ad Mohammedanos portio culta & habitata univerfim pertinet , fed ilia portio quae incul- ta & deferta eft foli cedit Principi. Non- nunquam etiam ex agris 5 quos acquifiverunt Mohammedani 9 certa pecuniae fumma 5 quo- tannis folvenda , exigitur , aut certa portio proventuum quae P^-</*» Charaz. dicitur. Ita C 4 ft
'40 DISSERT.X. OBJURE
it*^ {if> ?&°' Sui>Bg"udinem* lawudmcm babet fexaginta eubitorum (auh que cubnus odo palmos compleditur j 5 bordcoconfituscft, exigunt duas%^ fij *«» argenu, quarum unaquaeque quinqaa- gmta granorum hordeaceorum pondus habet
i" 'l'"1, 1ui W'itico confit«s eft , dat 4 *##* Dtrhem. Ejufdem fpatii ager arbori- bus ( quaecunque fucrint exceptis olivis & dzayhkns) vel arundine faccharifera confitus,
IfnT S^°liviS' 12' ^ljuxtaalios ao Dirbem. Ea ratiane ex agris quibufdam circa Euphratem fids, U)/jL appe° Jaus, &vioceupatiscenrusiamlonPo ab hinc tempore colligitur. Si illequiejufnfodi J> fivecenfum pctfolvit, Mohammedicam t&lo- nemampleaatur, itwminis fit ab eo cenfo & dominusqusterraeevadit, nee aliud pra'eter decimas proventuum elargitur. Qui d hferms fgfos colit , dominus qus evadit : at B agti ifti certum ¬um dominum habeant, eof- que colat alter, pretium condudionis folvere tenetur. Si Mohammedanu» ab Haroi quo- dam domum conduxerit, & ilia regioaMo- hammedanis occupetur & iis cedat in poffef- >onern,ma„et ilb in domo quara iLbi. 1 1 hcet propnetas doqius ad Mobammeda- «os traniient.
I
xxiij;
MILITARI MOHAMMEDAN.
XXIII. Princeps eft vel ejus vicarius, qui$. XXIIL pracdam dividit , poftquam fpolia illi cefle- Ee divi- runt, qui in ea jus habet. Porro ex prae- *jone Pr*e" da, antequam dividatur, folvi debet naulum quemodo» & merces bajulorum > illorumque qui curam" habuerunt jumentorum, & reliquae praedae, Dein ex ea folvitur <J-*-> , i. e. extraordina- ria praemia iis deftinata 5 qui fingularia fuae fortitudinis fpecimina in praelio , vel fuperan- do vallo arcis aut alibi ediderunt , vel in locis periculofis excubias egerunt , vel prfrni mu- rum confeenderunt , aut faciles aditus ad ex- pugnandam arcem detexerunt. Obfervandura tamen eft haec praemia non femper ex tota praeda, militibus univerfis deftinata, perfol- vi, fed ex parte quinta, de qua ante diximus, quae in ufus publicos a Principe convertitur,vel etiam ex publico aerario. Turn ex praeda nonnulla juxta placiturn Priqcipis donantur mulieribus , infantibus , fervis & infidelibus, fiquidem confentiente Principe in bellum pro- fefti fuerint ; id appellatur SrV»^ Quae tamen licet apud P^rfas ita fiant , Indi Moham- medani non ex praeda ante fed poft divi- fionern in 5 partes putant debere perfolvL In hac remun'eratione habeatur ratio operae, quam plus vel minus praeftiterunt. Ita , qui pugnavit , praefertur illi .qui non pugnavit, ecjucs pediti 5 mulier quae aegrotis curandis C j prae-
|
i |
■ |
|
1 |
11 11 1 II 1 II |
4* DISSERT.X. DE JURE
praeeft illi quae manfiones militum curat. His omnibus dedu&is , reliqua Praeda dividitur in quinque partes aequales , quarum una Princi- pi datur ut in publicos Mohammcdanifmi u- fus convertatur , aliae quatuor cedunt vi&ori- bus > quo nomine intelliguntur omnes qui praelio interfuerunt ea animi intentione ut pugnarent , quamvis non pugnaverint. Quum praeda in quinque partes aequales divifa e(t , quinque fchedulas ex charta conficiunt , qua- rum uni infcribunt &U i. e. Deo, vel inufum publicum y & quatuor aliis 0^#i4dW i. e. ViBo- nbus , eafque globulis quibufdam 5 ex luto huncinfinemparatis, includunt, qui quum a- rcfadii fuerint & inter fe commixti tolluntur , finguli pro fingulis portionibus , atque ita una cedit in communes ufus.
XX IV. Qui fedam Schafaeorum fequun- tur , putant partem illam quintam praedae , quam ufibus publicis facram effe diximus,
partis quin- V- «. . , , * . . _, .
tae in alias cl,e dividendam in quinque partes fibi aequa- quinque ks , quas variis ufibus deftinant juxta di- partcs, ea <aum Alcorani , Surat. vin. v. az. U*si rumque u- t ., mi
fa. J^J**j &****£- sA3 (^Ui c_^ q^c jvX^jc
ex praeda quintam partem facram effe I. Deo
€r 2. Prophet ae ejus , cr affinibus ejus, O* 3. Orpbams cr 4. PauperibusCr 5. Peregri-
nantibus.
5.XXIV. DeSubdi- vifione
MILITARI MOHAMMEDAN. 45 nantibus. Quae repetuntur Shy At. lix, v.j. Proprie illi intelliguntur per (J****> (^ qui ad Jomum fuam patriamve reverii nequeunt , nifi pecunia iis detur. Et o^i==^wc 5 quod per pauperemtranftuli, ille Arabibus dicitur , qui in extrema paupertate conftitutus eft , qui ne hilumquidempoflidet, at l/t**, quodetiam per pauperem vulgo redditur, notat ilium qui tantum lucrari poteft , quantum foli alimento fufficit. Ille autem pauper , qui obaeratus eft, aut pecunias fuae fidei commiflas reddere non valet, fi/^— *M appellatur.
Prima inferviet condendis arcibus , tutandis Gnibus,conficiendis pontibus ^exftruendis Tern • plis , Xenodochiis, du<:endis canalibus, & fimili- bus rebus , quae ad comr^uncm rei Mohamme* dicae falutem (pedant. Praeterea hinc folventur Principibus, Judicibus, Doftoribus publicis, & Viris eruditis, honoraria, aut quocunque no- mine ilia veniunt quae ad illos alendos & ornan- dos donantur : uti & falaria praeconum, qui po- pulum quotidie ad facra vocant , & eorum qui condones habent , uti & ludi magiftrorum. Hinc quoque profpicitur Praefe&is aerario & iis qui judicibus aliifve perfonis publicis ab a&is &fecretis funt.
Altera pars diftribuenda eft affinibus & co* gnatis Prophetae Mohammedis , fcilicet pofte- ris Cajtmif ^ abavi, Mohammedis, &
juxta
H
44 D I S S E R T. X. DEJURE juxta Schafaeos pofteris quoque c^Akj! qui frater fuit hujus Cafimi, tarn divitibus quam pauperibus, pueris quam adultis, viris & fae- minis, ita tamen ut viri duas portiones acci- piant r facminae unam.
Tertia pars orphanis cedit & pupillis.
Quarta pauperibus , quorum bona non fuf- ficiunt fibi & fuisalendis per annum, necopi- ficio autalio modo vi&um fibi parare pofTunt.
Quinta pars datur peregrinis*, qui procul a patria egeni funt , etiamfi in ipfa-p'atria fatis bonorum poffideant. Reliquae qu'atuor partes, uti & quinta a Mohammede ipfo , dum viveret, fuere diftributae : at poft mortem ejus quatuor illae quintae partes iis ceflerunt , qui hoc bel- lum gerunt, & quinta pars, uti & bona a Mohammede reli&a ceflerunt communi ufui Mohammedanorum. XXV De XXV. Bonum eft , licet non plane nece£ jure fa'mi- ferium » Principem indicem fcriptum conficere eorum, qui hinc aluntur, & unicuique tri- bui praeficere Jb^ i. e. viium qui novit qui qualefque fint , & convocare illos poffit , ac fummam deftinatam diftribuere. Jtidem bo- num eft , licet non omnino neceffarium, ut turn in illo Indice fcripto , turn in ipfa di- ftributione aliis praeferatur tribus (j$tyS Ko- reisjitarum , e qua Mohammed ortum cepit : quam tribum conftituunt pofteri .*& Nadr^
(al.
jure liae Mo hammedi- cae in praedam.
MILITARX MOHAMMEDAN,
( al. >fc$ ) filii Kinana ^^ filii ^^ Chozfiima , filii i£=>j&* Modrika * ■
^wL-^.3) Alja^s j
.«a* Adodhar, filii
^l^ Bezaar, (alii o^ legunt vel etiam ^1 ;-J> ) filii jj*— x> Maad , filii Adnaan , (^Ljj.c , qui a Patriarcha Ifmaele nonus fuit. In hac autem tribu praeferantur illi , qui con- fangtiineitate proxime huic Prophetae Mo- hammedi jun&i func. Erat autem ipfc filius aDS 4>ac Abdallae , filii c^AWS «j-*q. ^ dolmotaleb , fiiii ^Uit Hazjim , filii o*c 0^-^55 Abdolmenaaf 5 filii (-O^^ 2C*- /4^, filii 8/^» Morra, filii c^£=> 2C*f&» filii c3>} Low 6a > filii l^.5Lc &*/<!, ^ ^ FiJbr v filii <i&L* Malik, filii ,/*£* Nadhrj cujus modo meminimus. inter illos autem praeferantur pofteri ^L-A Hazjim & Motalleb, & hos fequantur pofteri (^**^J! <>*£ Abdolfchems fratris germani ^ Hazjim, & dein pofteri 'Jij3 Naufel , qui & ipfe frater fuit Kazjim, fed uterinus. Dein fe- quantur pofteri lIs^' ^»c Ahd0U7jz.au & ^ljJl <>*c Abdoldaar, filiorum c^ JC0- ;w<? , ita tarnen ut pofteri Abdolozzae praece- dant , quia we^o^-. Chadizja , uxor Mo- hammedis Prophetae , filia fuit Chowcilc- di y filii ^W , filii Abdoloz.zae , cujus mox meminimus. Turn perveniat ordo ad pofteros ^^ Zehr > filii O^f^ Kilaab
fra*
:
|
: il |
l |
|
|
II |
||
|
: |
\\ |
4.6 DISSERT. X. DE JURE
fratris Kozae mox memorati , dein pofteros ^ Teim & fj^ass* MagzjDurn^ ita tamea ut pofteri Teim praecedant , quia Abubccro & Aifchae uxori Mohammcdis propius con- fanguineitate jundi funt. Pod hos vcniant poiteri ^> Zjowah & ^ Sehm filiorum o^i' Kafts , filii Kaab , cujus meminimus, po- fteri LJt^c Adi^ fratris Kafis^ pofteri wcLc -/rfaw'r filii lJjJ Loweya , & pofteri o/*- j^frii , filii (/g* fch\ Ita quidem Schafaei ftatuunt : at Perfae hoc privilegium folis po- fleris c-aJJoJ! j^c Abdolmotateb conced.unt. Poft Koreishitas proximus locus affignatur ^LxajJ i. e. illis qui Mohammedi auxilium & fuppctias tulerunt contra hoftes , eorumque pofteris, dein reliquis Arabibus, deniqueo- tnnibus aliis. Huic Indici inferere non licet coecos. ftultos, muliercs, fervos, infidcles, fei bellicae imperitos , aut ad bellum ine- ptos. JTXXVI. XXVI. Si miles aliquis morbo aut in- AHae non. fanja feboret & fpcs fit recuperandae pri-
nullae de *& i v • r r * A
hac parte itinae vaktudinis partem fuam ex ante di- pracdae <3a portione quotannis percipiet : at fi fpes Conftim- omnis decollaverit , nomen ejus in hoc Jn- dicc delebitur , verum aletur ipfe , & poft mortem uxor ejus, donee innupta manferit, & liberi ufque ad pubertatem , non ultra. Quod fi de quatuor illis quintis partibus, ad
alimen-
«ones.
MILITARI MOHAMMEDAN. 47 alimenta fupra memoratorum hominum defti- natis , aiiquid fuperfit , hoc refiduum inter eofdem diftribuetur pro uniufcujufque indigent tia: quamvis etiam pars iliius converti ad ufus publicos & arma poffit. Non licet Principi aiiquid horum din indivifum fervare ne forte interea Mohammedanis id infortunio aliquo eripiatur, fed omne , quantum eft, dividi debet. At in iftiufmodi calamitate unufquifquc tenetur vim hoftilera repellere. Si ftatutum tern- pus hujus diftributionis praeterlapfum fit, & inveniantur bona , quae dividi pofiunt > licet ein qui fein ea jus habere ptttat 5 illapofcere. Si nulla bona fint, pofcere non licet : at ac- rarium tamen publicum ei debet. Si quif» piameorum, quibus haec deftinata funt , poft annum integrum ab eo tempore quo haec bona fimul colleda funt moriatur , portio ejus tranfit ad haeredes : fi nondum elapfo anno poft colle- dionem ad plures abierit , haeredes partem adi- pifcuntur habita ratione temporis , quo Jvixit poft horum bonorum colledionem. Si autem ante colledionem moriatur , haeredes nil juris habent. Haec omnia non tangunt nifi bona mo- Bilia: at immobilia ut fundi , agri , aedes , fiunt tof&j & convertuntur ad ufuspios, &reditus eorum eo modo quo didnm fuit femel in anno diftribuuntur : vel aliis venduntur & reditus annuus ejus fummae eodem modo dividitur.
XXVII.
I
48 DISSERT. X. DE JURE
§. XXVII. . XXVII. Quatuor reliquae partes dividuntur De qua- inter vidores , quo nomine comprehendun- tuorreli- ^tur omnes illi qui bello interfuerunt ea inten*
2usSprPaae"r tionC - pr° reli8ione pngnarent , quamvis ipfi dae. n6n pugnaverint : ^ requiritur tamen ut ante
praedae acquifitionem adfuerint: fienimpoft- ea adraierint > nulla pars praedae illis debetur» Qui finito praelio moritur 5 quamvis omnis praeda colleda non (it, jus habetin praedam. & illud ad haeredes fuos tranfmittit : at fi in ipfo conflidumoriatur, nihil habent haeredes ;^ quod petant. Jurifconfulti tamen Perfarum cenfent liberos ipfos non excludi a jure pi^ie- dae, etiamfi poft collectionem praedae , fed tamen ante ejusdiftributionem, natifuerint: & juxta eofdem etiam iis portio praedae cedit, qui opem laturi Mohammedanis advenerunt* ctiam port colledionem praedae , 'modo ante diftributionem venerint. Sed juxta Shafaeo- rum decreta pueris haec praedae portio non competit, non magis quam mulieribus, fer- vis, & infidelibus, qui omnes -minori dono, ^i/V dido , contend eflc debent. Sunt ta- men Dodores, quiputent fervos, fi confen- tientibus Dominis in beilum profedi fuerint, hac quoque praedae parte frui debere. Non defunt, qui putent fermm, fi equo Domini fui in praelio ufus fuerit, aliquid Domino fuo pro ufu equi offerre debere, &portionem ali-
quam,
MILITARX MOHAMMEDAN. 49 quam, fedminorem ilia, quam Domino de- dit, fervo dandam efle, Mercatores , opi- fices, furores, fartores, lixae & alii qui ca« ftra fequuntur , fi ipfi quoque pugnaverint, partem praedae nancifcuntur : atqueita etiam W 9 qui curam jumentorum habent , qui praeter mercedem ftatutam jus ad hanc prae- dae partem acqairunt , fi pugnaverint. Si Princeps turmam quadrmgentorum virorum > aut minorem, fufcipere. expeditionem jufeic dum ipfe in fuo territorio manet , & haec praedam confequatur , nee Princeps ipfe* nee totus exercitus in earn jus habent. Si autem Princeps ejufmodi turmam miferit, dum ipfe in terra hoftili profedus eft ad bdlum, & ipfe & univerfus exercitus ejus jus in praedam confequuntur. Si Princeps ipfe domi manens duas ejufmodi turmas ad diver- fa loca terrarum hoftilium miferit , una jus non habct in praedam alterius. Quatuor au- tem quintae partes praedae inter vidores ha dmduntur, ut, quura pedites unam portio- nem accipiunt , equites duas confequantur : led qui fedae Schafaeorum addidHunt pedi- ti unam, equiti tres portiones , adfignant : & qui duos equos habet rjj juxta inftituta Perfa- -rum, tres portiones , necplures unquam ac- cipit licet quinquaginta equos habuerit. Por» tionem ejufmodi equuis confequuntur ..illi? D qui
pcxvin
DePace vej Indu-
csis.
50 DISSERT. X. DEJURE qui equum licet ab alio conduftum tecum in bellum duxerunt , & inter equites con- lcripti funt , licet forte in praelio equo u(i non'fint, vel illo uti non poflint , uti fi ex navibellica contra hoftes pugnent. Qui ca- melo , mulo , vel elephante , vehuntur non accipiunt nifi portionem unam veluti pedi- tes. Solius equi haec eft praerogativa , quod qui illi infident r duplam portionem adipi- fcantur, Quia tamen aequum eft ^ ut pro ra- tione frufius qui ex illis animalis capitur, praemium re&ori eorum tribuatur , nonnulli Do&ores putant <-Vv i. e. munus aliquid extraordinarium iis dari debere qui illos in bellum duxerunt. Bonum eft, at non plane neceflarium diftributioncm praedae fieri in ter- ra hoftili) & abfque mora vel dilatione. Princeps expraeda fibirefervarcpoteft , quodlubet, e< g. fervas formofas , cimelia aliamve fupelle- dilem pretiofam quae ad Reges vel Principes pertinuerutit.
X X V 1 1 1. Pendet ab arbitrio Principis in- dncias cum infidelibus ad certum tempusi non autem perpetuam pacem (quod omni- no eft prohibitum ) inire , fi confultum rei Mohammedicae judieaverit , aut Mo- liammedani impares fint fuperandis aut repel- lendis inimicis ^ nee eos ad ampledendum MohammedanifdUim , vel folraidum tribu-
turn
MILITARt MOHAMMEDAN, *j turn cogere poffint. Verum fi fpes fit ilios ad haec duo vel alterutriim cogendi, licet folum- modo inducias facere ad fpatium quatuor men- fium,quodtamen alii ad annum , nonnulliad decennium extendunt,& alii quo ufque Principi vifum fuerit. Si contraSus pads vel induciarum (quas pacem appellant , uti revera pads no- men merentiir initae fc. ad tempus) ineatur adjedisconditionibus illicitis , habetur pro nul- lo , uti B ftipulati fuerint Mtohammedani & bi non licere bona fua vel captivos repetete, vel Chriftianclsin tcrris Mdhammedanorum M bitmtes vel habitaturos minus ^Uoo jfeljfi nar pro tributo foluturos 5 vel licere iis (k, Chriftianis in terris Mohammedanorum ) vi~ no vel porcina uti , aut in regiorte Arable ^U^n^ manere, vel intrare in territoriiim Meccae. Undequitm ImperatoresTurcarum (uti Saltan Ahmed, filius Mohammedis, in tabuhs pads initae cum Henrico I V , Rege Galliarum anno 1604) concedunt mercatori- bus Chriftianis iter facere & mercaturam exer- cere per omnia loca Imperii iui,hoc tamen Mec- cae terntorium tacite excipitur. Quamvis eti- am dici poffet proprie Meccam, cut praeeft
C_*j
•J fKSJ
, ~ Scberif quidam, ejus Imperio non'fub-
efle: agit enim omnia ifte Scherif pro lubitu,
& in titulis fuis ImperatorTurcarum, Tenon
Dominum vocat Meccae & Medinae, fedil-
D 2, larum
52 DISSERT. X. DE J^;lE larum urkittm' ProteBorem O-^J^X y*&&*. Quidam e Dodoribus permittunt ut aliquid do- netur ad obtinendam pacem 5 (i aliter obtineri non poffit : fed communis opinio eft nihil dan- dumefle: at licere captivos Mohammedanos, fi minus benigne hoftes cum iis agant , pretio redimere; & fi Mohammedani tarn arete un- dique ab hoftibus circumfepti fint , ut effu- gium nullum fuperfit , pro illorum libertate pretium promittere, Princeps pacem vel in- ducias ad certum tempus faciat > aut ut fibi liceat pacem frangere ubi id licitnm effe cre- diderit : verum.ea conditio non eft conceden- da infidelibus. Non licet Prineipi ulla ratio- ne pacem femel cum infidelibus initam vel inducias frangere & hoftili modo cum iis age- re , nifi manifefto peccent contra conditiones pa&as , vel Mohammedanis fe opponant ho- ftilitcr, eosoccidendo, bona eorum diripien- do aut Mohammedan calumniando. Si ve- ro aliqui modo ex infidelibus hoftfliter agen- do pacis conditiones irritas reddiderint , & fo- cii eorum eos nee prohibeant nec'puniant, cenfentur omnes fra&ae pacis rei e(Te : quod fi focii eorum mittant nuncium ad Moham- medanos, doceantque fua culpa non accidiflc, quod aliqui c fuis peccaverint , pax integra nianet. Pacem Facere vel inducias foil Pnn- cipi vel quem ills fibi vicarium fubftituere va- lue-
MILITARI MOHAMMEDAN. - 52 luerit, convenit: & fervare tenetur &ipfe& iucceflorejus conditiones pads, ac pcrfonas & bona infidelium defendere aliaque confae- derati Principis offici<rpraeftare, quae non pu- gnant cum Lege divina, fiveAIcorano Si Pnnceps clare praevideat infideles bellum mo- rn ( modo ne inanis fit & male fundata fufpkio) «cet & ipfipacem irritam pronunciare & in- fideles ipfos aggredi.
Atqueita quidem habes^eaor.Conftitiitiones praecipuasMohammedanoram de jure belli con- tra Chnftianos aliafquegentes, quaeMoham- medilmum non ampledtuntur, gerendi, defum- tas a me ex illo CodiceMS. to potiffimum , cu- jusante memini, fervato eodem fereordine, quantum fieri potuit: quibus pauca de meo inferta mvenies , facile ab aliis diftinguenda, quae ad llluftrationem hujus argumenti neccf- iana judicabam..
D
XL
XL
DISSERTATIO
DE LINGU IS
I N S U L A R U M
Q.U ARUNDAM ORIENTALIUM.
am longe lateque fe diffimdit ufus §.f. De lin- i iermonis MalaYci per infulas O- §ua Malai- l rientales, ut difficulter de harum ?a>u.fitata linguis agi p0ffit,nifi nonnulla an- Zn"fa\is tea de ldiomate Malaeorum prae- orientaii- Iibata fuerint. Quod eo magis neceflarium bus- fit, quo rariora ilia fubfidia funt, quae ad intelledtum ejus fermonis viatn faciunt. Qua- re non tantum de iis qui linguae Malai'cae ahquam notitiam habere defiderant bene me meriuirum fpero, verum etiam rem non in- gratam fadurum iis qui ceteras, Qrientis lin- 0 S guas
f8 DISS. XL DE LINGUIS
guas cum Malaica conferre volent , aut ea le- gere quae nos de Linguis Infularum aliquot Orientalium fcribemus , fi brevem Indicem vocum commqniorum hujus linguge praemi- fero. Excerpfi ilium ex majori Lexico manu- fcripto Malai'co-Belgico , quo din urbe infu- lae Javae Batavia compofuit verbi Divini ibi* ? dem Minifter , M, Leidekkerus , quodque mul- to accuratius Veram vocum fcriptionem & fi- gnificationem exhilpet , quam alii libri quorum au&ores ex vulgi folum pronuntiatione, non $x codicibus fcriptis, linguam edodi funt. No- men autem habet lingua Malaica a regione Malaeorum , j£k* &V-3 Tana Malaiou * cujus primaria urbs eft Malacca, S^y quae nomenaccepitabarbore o£iU, Malaca9fivc myrobalano: unde alii linguam hanc Malacci* cam appellare folent.
T A S E L L A
vocum aliquot
LINGUAE MALAICAE.
j>) Aboe. pulvis , cinis.
O^5 Atas. fupra, ut *j\-> Eawa, infra*
{jy} Afa. [pes.
*-&**! Afap. fumus.
INS^JLARUM OJUENTALIUM. f ^
c^oJ Artist, valde.
g*$! Amas. aurum. dicitur etiatp {j^ Mah & &3l^£=> fe4 hoc eft e lingua Brahmanum.
i^Ax») Ampat. quatuor.
tj&hc) Ampedal. flomqchus.
(j^iUJ Ompos. W/w.
^*3:sil Anzjing, ftg»/',r.
c>v! Intm.adamas.
j*A Anam. fex.
^Xi! Qntong. /5r/, fortune
£<>$ Qndang. leges > ftatuta.
^i>'J Jndong. water.
<u&) Anac. puery infans, proles tani bruto* jumquam hominum : hinc U^!^ pa- rere. ^> Bar enim nominibus prae- pofitum , pofleffionem ejus rei notat , uti <JbL~ alae, JbU^ ^^
Pwtp i uxoratum effe. %,Jl helium hr V • ^*tfW ^w. Eadem nomina nonnunquam (j£=> in finefimulre- ripiunt, quod tamen nonimmutat (i- gnificationem , uti a «JL^w fquamae , fit ^x^*— ^.^> & (>£^iU^^> fquwmis praedituw ejfe. 3> auxilmm 0^===>y>^ open* f err e.
^U3j] Oetara. feptenttio,
UVji Oetas. funis. ^j
6o DISS. XI. <DE LINGtriS
^kz^j) Oezjong. angulus, extremum. undein tabulis Geographicis infulae Borneo Oezjongfalatan legitur , id eft ^promonto- rium aujirale 0S$*» A^j'*
■ 6/L?' Oerang. homo 5 animal. Dicitur de ho- mine praecipue? ut u$Li=r £j*3^ homo dives: verum & de brutis A/^5 &^L-£=d Elephas.
^j) Oehr. ferpens. i-&&-j) Oesjap. loqiii, dicer e» QjtVJj] Oepahan. merces. j*j>) Iboe. water.
S?) Ayer. aqua, item , fplendor^ mi gemma- rum : uti noftri, V water van depeereh c^==j! Ikat. ligarc* c>^=^ Ikot. fequL tS^^?) Ikor. Cauda. 0^==^ Ikan . pifcis. jJ Aya. pifcis. unde noftrum f en haay. J~=s& Anggor. vinum. i^£=5c! Anggas. avis. j£=~£) Angkoe, 7«. t>£I Angin. ventus. C-i'i Api. ignis. jM Apam. pants. c-^L.3 Babi. porcus* cpL> Batoe, lapis.
INSULARUM ORIENTALIUM. 6t
£^L> Batang, baculus. truncus. & quicquid cy*
lindri formarrv Habet, >-L-.> Bazjoe. toga, vejlis. u^— ,> Bazjan. vas. pelvis. O^L* Baret. occidens. g/iM Barang, ralitjuid. quidam* &wL^ Bafc humidum* t/£=>\->? Bakar. arw. ^r*. ,JL-> Balam. tartar. j^—* Bawa. port are. ducere. *j\~.> Bawa. Wri ^L-> Bavvo. 0tffor. ^Li Bnjev ^ filvere debitum. cix^— > Baik. bonum. eJkL> Banjak. multum. 0%^ Bagi. Jpecies. modus. G^ Betina. faemina , ex gcnere befliarum
uti C***? ^?' Gal Una, U<y> Bedil. bombarda. tormentum bdlicum,
fclopetum. £*J$ Berac. gravis. lJjt> Bad. «aUr*/ i/-"*> Befar. magnus. LJ^ Bifli. ferrum. jk Bella, auxilium. ££=>3f Balakang, tergum. CjU Beli. m^r^ msrcarh
£t JDiSS. XL T>E LINGUIS
&>l— ^ Binatang. birutum, beftia.
(Jxx> Bantal. pulvinar.
&X^ Banta. lis9 rixa.
i*^> Bintang. flella.
?r**> Benzji. odium.
\^> Benar. Veritas*
jy^-g! Beharoe. novum, primutft*
(^L^> Behafa. lingua, fermo.
^Sibt-^ Behagi. pars.
Cjj> Bawat. facere, fabricate.
fi/yj>_ Boerong. avis.
S }> Boeka. aperire.
iyS — >j> Boekaru non.
(Jj> Boelo. pilt , turn hominum turn bru-
torum , exceptis capillis humanfe, qui
c^-yc^ appellantur. •tji3jp Boelan. Luna. £j> Boemi. tellus. <6j> Boeno. inter jicere.
%j.> Bonga. fios. oj> Boenji. fonus^ clamor \ j^> Bibir. labia. c^^> Beta. ego. Jj$> Biroe. caeruleus. $*> Bela, ftmulmori, uti faemiiiac Indorum
(blent, mortuis maritis. cJti*> BQictconcUve9 camera,
cm
imtfLAKUU OklENTMLlUM. §|
<>?■> Bini. uxor.
i>*f Beina. nimium.
<-^==»&? Baiigkit. /argw*,
0^4> Bongkos. fafciculm.
<-»=tf* Bengkok. ww,
>>W3 Tabor, fpargere, firere.
cH^-S Tabal. ow/*j.
c^oLi Tadi, mox9 paulo mtea.
i^M Tara. ^W//, unde^lj^^^^^
t-V^ Tari. fahatio.
cJ^sLi Takot. r/^r.
%J~ Tali. jW/.
^Lj Tanam. /w&*, '^/^.
C^tU Tariwn. %&&ikfr, in quo infulaefle folct tuguriolum ftftineris & circa illud nortulus. ^L^> Tana, terra > regio. *^-f Taho* fcire. O-cUs Tangan. w^#/. ijssbLi Tahon, W;»i. 0U3 Tanja. rogare. *-&? Tmc. jindere, difficare. T* Y""5 T^c tentorium. j-?y3 Torbang. w/^Jv.
$T*»/* Tertavva. r/Wm?.
^V> Tarka. divinare , conjicere.
§p$ Tarang, Imidus^ clams.
<•?
JL»
6% DISS. XL DE LINGUI&
^Vi Telor. ovum.
£=pLs*3 Tambaga. acs.
j^ Temoe. occurred*
0-+* Teman. foetus* -{ >
c^-iu3 Tampat. locus^
^A^i Tamporig. farina.
)ytx± Tantra. exercitus.
jXXS Tantbe. definitum. proprium*
Utxvo Tonzjoc. oflendere.
i>^> Tenda. fignum.
Oj=>],>o Tandakan. excavare.
t~X3^.i Toetop. claudere. ita cJfoL£±5.
&>~J»> Toesjo. feptem.
^oji Toedong. tegumentum. operculum*
(j*4>> Toelos, fincerus 9 infucatus.
lJj£ Toeli. furdus.
j&ji* Toelang. os\ ojfis.
jtijfi Toelong, auxilium.
(yji Toena. urere. O^ji ToqxqX.. fequi. kijsjp Toeron. defcendere. %j* Toeha# vetus. O-^JS Toehan. dominus. gj* Towang. fundere. jL-*± Tijada. non. ,/)i>** Tidor. dormire. jf$ Timor, orient, unde &Jnomen Infulae.
&**4
iNSULARltM blUENTALltJM. 6f *&£> Tita. mandator».
xg*i Tiga. tres: unde Poelo tiga, iiomcn Infularum.
*^> Tima. plumbum y ftannum <-*^> Tiop. flare ore. V^Tcnga- medium, dimidmm. <J~=**> Tinggal. linquen, defirere.
^^i Tagor. af^ra*.
^xs Tanzjong. Promontorium. Haecvos frequenter legiturin Tab.Geogr. In^ fulae Borneo.
*~=w Tago. ^frww, tft&foj.
c>o Tanon. tcxere.
&i^ S/atoh. fto/tr*.
S^ Sjari. rfi^i. at %v*, trios, conflict»*
do^ modus. *-A^ Sjawo. longe. longinquus. O^W- Sjalan. via. ^SpL^ Sjagat. mundus. orhtSi ousr^ Sjasjak. jpyjitf , ^r^ii. ^/-^ Sjaratig. coqtmc. <F^- S/ansji. jW»/. SJ^Spuro.praefeaus, Jp&% titi U^^>*
C^ S)ong- navigium majus. nobis, to*/#r4 Uj*» Sjowal. wiwfw. <&>!o Datang. vimr;.
V^ Darah. y3wg«//d £
\r
<*yi
66 DISS. XL DE UNGUIS
^.vu!c> Dafer. pavimentum*
c^£=?lo Dakat. prope.
r^<3 Darner. /^tf.
^j/clo Dami. ^.r.
e>!o Dan. €r , praeterea.
c^u-uo Dofta. mentiri.
i£c> Doeka. triftitia.
L^aa£=?c> Dikfaria. atifler^ & C^i^-
io Denger. avdire: c^'ta Dapat. invenire» i^plo Daging. t^ra. (^o Dowa. duo. {jS3j£ Doelapan. 080. o!_^o Diwata. Deus, Dii. *|}L;£o Dahaga. fitis. cJ^o Diri. r«. item, (tare , fttrgere. u-?o Dian. candela. (jJjo Dingin. frigus* (j*^^ Ratos. 100. 5*5^ Razja. Rex y princeps. (^u! /i Rafa. [entire, hinc (/»1^ ^j«/. ^>^\/i Razjon. venerium. t&S^p Rapo. fragile. L^t^p Rabot. fur art. praedari. O^j) Rambon. grando.
oAV
Rantei. catena.
0~>j^ R°ctan* Genius arundinetis* nobis rotf *#£ tssvjrs Roema. domus.
INSULARUM ORIENTALIUM. 6/
c^zj^ Roegidamnum: unde tfJ^Us^ ^
nocere. * ' v ^
&L.^ Sala. error , peccatum. VjL.**, Savvo. anchor a , & &>iJ. ^ Sabda. praeceptum^ mmclatum, a^w Sasjoc. gelidus. &W Sabcla. /^»j; p^rj.. c^===>L..w Sakit. morbus, dolor. fs" Sering. /^. ^£~ Sokka. gatAdium: item j§>i idfct
u^+~ Sambilen. novem. unde didae Infulae Sambilan, five ^ in freto Malaccano, & alibi. . .' ' -
^j^-w Sandar. fulcru^. vj^, Sawan. ^r^. de pueris dicitur, uti
C0U* de adultis. oIjaa, Sowatoe. «»#/. </^>w Soedara. '/r*f*r, foror. Lrj" Soefoe. mamillae.ubera, &£& Sgegt. /^r«J , ^fg^ Liw & £^, singaB ^
Ot'O-w Sadas. ter. ^o- Sedap. delicatum rbonum. U**- Sjfi. prope^ juxta. V^^f ScIlik^hi. -f^ar*.
(£s
68 DISS. XL DE LINGU18
c<.>£=> Kadang. aliquando.
he.
Karem. naufragium. Karang. rupes> [axum.. Kali. amor.
cJjit-£=3 Kapac. fecurij. <$-£= Kaki. /w. _yt£=D Kaloe. fortajfe. ^L«£=) Kami. iitt/. j%L£=d Kamo. ^w. jJjL^ss Rawal. vigilia. Jt} S > Kajoe. lignum. ^SL-S=a Kapor. <;*/#. ^£==> Kobon. bonus 9 [/^=> Katcr. tremere. ^:£=> Kator. poculutn. £$jx£=d Katoepong. Jv??**. ^n^=» Kaszji, deformis. malus.
izFj^* Kras. /wtAii <£»raf. vehementia. vij.
*y^Ssa Karoc. jWSgjiJ
^^£=d Karem. miferia. calamitas.
i^fisa Kara.*//*, cclcritcr. hinc 0^==^./^=*
£/■£=> Kmng. ficcus. O&j^z^s^ Karongkongan. ^amp. ^Nlfrr? Kalahi. ^tfgft*. unde ^^fes» ->
helium gerere y cert are. ^«Atep Koliling. mw. */* wfaw. undc
^Ufea^ cirenmire. ^jk^s*
INSULARUM ORIENTALiUM. 69
iJj^s* Kalouli. chalybs. JjL^^a Kombali, itemm. reverti. <£*♦£=» Kombing. bircus, capra. 0^>*£=t Komidien. poji. poftea. <Ja*==* Kompol. turba , congregatio. i^^j^ssi Kamoedi. gtibemaculitm navis. 0^=* Kenna. tangere , undc du£==* ,* feo- pm^ finis , utilitas rei,& <>i=Ui^=a induere ocreas. fkjp>j£==x Konzjong. vifttare.
fr*^=* Kendong. faccus, pera: at Kendang
eft ftabulum , locus fepto claufus. Konzja.y£raportae.hinc
elavis.
^ttv^=a Kinzjtng, urinam redder*. £*^=p Kening. fitpercilia. from. ^^=a Kennang. memimjfe. &jV^=a Kahawin. matrimonium, {j»)j£=z Kawafa. potentia. 0^==* Kata. urbsmunita^ arx. Oj^a Koetoe. comes , fodalis. item, /;*•
dicultts , & £=*=\*' 0^==a cdex%
quad dicas fodalem cams, cJii^£= Koetoe. maUdi&io. i^s^j<~z Koezjot. ftfangulare» o^£==a Koeda. i^as. co^=> Koedong. mutilus mawi mt pede. E 3 UV-J^
Iff; HI',
I
;
70 MSS.XJ. DELINGUIS
^^^j.^3 Koeros. macer.
g/r^= Koerang. de/^fc j**;*& hittc Mengourangkcn , diminuere.
i£>y==x Koeko. ungues.
L^)jh=-> Koclit. cutis. , pellis.
0^=* Koeman. atomus. res minutiflima.
(*j£=> Koening. fiavus. Hie eft color quo Rcges diftinguuntur apud Malaeos, uti viridis eft filiorum Regis , ruber ducum & praefe£torum militarium, albus dodorum , niger mortuorum & lugentium;
y*j£=> Kawiloe. lepus.cuniculus.
*'J*=* Kira-kira. putare, aeftimare.
^.aaa*£=d Ki(ir. in orbem verier e.
^jX^==d Kilat. fulmen.
iy.*£=D Kijin. tantum : unde <>fi==>jo ^ jlum. C>*£=2 ^s&j tamdiu.
^:s:s£==a Kisjil. parvus.
L^JL^sa-'Kipas. flabellum.
JLaSss' Kapala. <^«r. xefaiAi^
JL-i^a Kapal. jww/.
**J Lebe. pkr. unde &*lc & ^^sa^lc ^a-
£w, in paffivo c>£=>g*b ^m*. t^==J Lekat. adhaerere. ' iji£~=z) L&koc. cants. osJ Lembo. bos. vacca. <-a**J Lambat. y#w. ter*f«/.
</
IKSULARUM ORXENTALIUM/ Jl
u^**5 Lombot. mollis ^languidus. opponitur
dtiro, rigido. ***J Lamba. vallis.
AvJ Lintang. latitudo. unde ikzxk* trajicere* (/^c0 Lontar. projicere.jacere. idem (/iUJ Lint-
par. ..acvJ Lenzjar. citato gradu ferri: alium prae-
vertere : abfque haefitatione pergere9
uti in curfu , in legendo. ^jJ Loewar. extra, foras.
(£jb Loeka. minus. >
sj*P Lida. lingua animalis.
^ Liar, ferus.
jvp Lima, quinque. tijS ^i 50.
c-^-g-p Lihat. videre.
^^3 Lehir. collum.
s£==*t3 Lingka. grejfus. pajfus.
(j^J Lamas, fujfocare.
&J Lama. ^pj. pinguedo.
L^-iJ hom^zx.. fait are.
u^pvO Lonzjot.jwra&tf. inlongumSc latum extenfus.
pj^J Lindong. umbra ^refugium.
cJt>l^> Maboc. ^r/«/.
oU Matz. oculus. unde Sol {^Bj^-^^'M^ taharii.e. oculusdiei^ ^3 oL* fbns, quafi cc«/«/ aquae i at Hebr. . JT.
^^p Mara, malum , damnum , infortunium. E 4 ^iA*
7% DISS, XL DE LINGUIS
i^j/ta» Mari. w« &«<«.
e^L^» Maibc. intrare.
p*X~4? Mafam. acidum.
(>a4-~* Mafin. /*//«*#.
C<£=Uo Makan. ofe*, confumere.
c^===>U* Maki. convitiaru rixari. item o^a
Nifta. (JW° Maloe, ^ pfo^ (jJlwo Malas. /?*£&. jJL-* Malam. »0#. tenebrae. eA-* Mana. ?«W , ^ ?ww^ OwUrf Manos. </»/#, ^/«w." ^^jL^o Manusja. mmnt. ^ojL^ Mawer/r^i. y*U> Main, lufus. Indus, delefah.' unde
&j\~-*jr> ludere. yyXso Matri. figillum.
*±* Modda. frf^r , w«/«w^, uvis \ parvi moment, unde v>f==*tV, cmemnere. Jcvo Madoe. ^. unde jcM> ^] w/b
M|?^ Morga. ferae. j*s* Mariau. fodina, auri, &c8 cifc»** Mandi. /<izfc?rf. ^^° Mendidih. coquere. ^ Mjnang, vincete.
O^ Movvat mmt% hincCM!^ ,«*_ yfr.
etna, faburra, J
z*J* Moetah. vgmere, exftuere.
INSULARUM ORJENTALIUM. 75
ivvfj,* Moefim. tempefias anni, ut ^j^
O^y^ tempeflas pluviarum , yj"
jj\^£=i tempeftas ferenitatis. f*»j*.
04?o , tempeflas frigoris. j. e, hytms*
. - noftris vulgo de Moefom.
c£j-* Moeka. fades.
<Jj<* Moela. frinciphtm. hinc lJ$* mi- pere.
U*lj* Moelot. os> oris.
&** Mckka. Cr. praeterea.
O— &J-* Moehon. venia , licentia , wide 0£=>*sbjsc9 vent am precari.
O^U Malata, repere.
o^° Mimpi. fomniare.
CX^o Minta. peter e, rogare , precari. hinc ^Ljcu^ preces.mm*^ praefixum& <i> affixum facit ex verbo nomen ut o^
facere 0— S'.>V* °PUS * <—*— *' Pu?r
(jyfirDl-j!^ partus, patria. ^y^o Mcra. ro&ir. jv^ Minom. bibere. ] e^-^vo Minjac. oleum, adeps. butyrnm. gA-Sx. Mengazji. legere^fludiisoperamdan, u^=*x> Mangkat. mori. ^jLj> Nawong. umbra. <0«>S-* Naik. afcendere. furgefe. c^L^wj Nizsjaja. <$#* , profit, tJVj Nanti. exfpeftare.
74 DISS. XL DE LINGUIS
oM Niley. pretium. valor,
cJ^^dS Negriregio.urfo.mo^Ai} lJ^^s* regio Indalas : ita appellatur incoiis, & vicinis jj inftila ilia quae nunc vulgo Sumatra , a loco quodam excelfo inea infula dido 5^j*i Samadra , i. e. magna formica.
^L-^spj Nagara, metropolis.
~Jij "Wazja, chalybs.
°(/,J ^arta. ra/#<?r , y^w**.
oLj5 Hati. w. animus, jecur.
CJ&U& Hatap. ta#«w.
,/SL-* Hator. ordo , /m>/«
cJjU^ Hadap. ante, coram, unde <J>)j>* w-
ram aliquo fe Jiftere. ^L^> Hari. *tow. C^I ^la hodie. Ji/v-^ Haroe. commovere.
^-*cA* Harap. fperare , confidere.}
AA^ Harong. 6^0.
JM^-* Haloe. comer ere , expetlere.
Ljl^ Hanja. yW , veruntamen.
l^Aj£> Hanjot. natare fuper aquam , uti dc
ligno aut navibus dicitur. 0~jl~^ Hawos. yjfi/. item n/%0. ^fVf Hajzm. gallus. gallina. c-^cLa Hangat. caltdum. j*±j& Harimoe. f/W/. &bS Hale folium. S^st Harga. pretium. ■ valor» c^*<*
INSULARUM ORIENTALIUM.
c^ifc Hamba. fcrvusl hiiic &ow$$ p
rare* (jr&+& Hampos, delere 5 eradere. yx^jz* Hentar. ducere. portare. pXXst> Hantam. verberare , pulfare, (_y^ Hcnti. quiefcere. .' •
<3o^k-&^ Hendac. velle. depderare. xmdt
<*-2<yX$&o voluntas. U^sz\x& Hinzjit, expellcrey abigere. j&& Henning.^«r»i, clams. 03j& Hoetan. fylva. ^jst Hoetang. debitum. {y^j& Hoezjan. pluvia, ijjsb Hoelo. initium. caput, item regiones
mediterraneae , ubi fiuvioium capita
flint. cM> Hela. trahere. ts±$& Hibor, folatium , unde y+tf** con-
folator. jvyf& Hiram, niger. ■ jz?s*sb Hizjoe. viridis. &>*& Hidong. ^^//. Cij^A Hidop. vita, unde cJd*$*U ^ w-
ta confervare , Q£==4&&^ vwificafe9
nam ^ praefixum & c>£=d affixum
faciunt ex aflivo tranfitivum : aliquan-
do & (t^c folum i|t fc-p*] d, l/^l^Pi docerc*
\ii cere
n
(^jff&fito
I
76 DISS. XL DE LINGUIS
y^-JuA Hampos. flare.
# o^) Lada. ^/^r. ^ LarL currere. t£$ Laid, z>/>.
O j3 Lawot. mare. ^3 Lajer. velum navis, O^y Lain. <*/*«/. c^£^! Langit. air. coelum. t/A^ Lapar. fames.
£ J^^ Sjawang. m/mr arboris.
O^- Sjirit. alvum exonerate*
&*jr^r Sjirmin. fpeculum,
i/~+^~ Sjamar, impurus.
^A^ Sjampor. mifcert.
&{-$ Pata. fentcnti4. periodus.
au$ Padi. wy&rf.
^t>Li Padang. campus.
l»t>Li Padam. exftinguere.
tS^r*^ Pagar. ^^r. /*/tf«*0, unde noftrum
*?w pagger. tjti Pitti. 4^4, <;/$*,
£<>£ Pidang. *tf/j/.
slyi Praho, ^vi>. unde noftri feccrunt em
praauw. £s* Parang, helium.
* Hie fequitur >J, Lamelif ,in Alphabet© Malaico* & hoc ordine, quern fervamus, litcrasiidifpomuik
, INSULA RUM ORIENTALIUM. Jf
tj^sl Perangi. indoles , natura, ^v-Ji^i Pertama. primus. A=srs^s Pansjang. longus.
»i>^" Pinda. migrate » /wjtf» mutate*
u^aV Pinto, porta.
pj-^3 Pendaiig. videte.
*£ Pono. plenus.
&j$ Poeta. albus.
(J~^y Poekol. verhrari.
&jS Poelo. 10.-& lJj***» Sapoeto.
jij$ Pocloe. infula. unde infulis maris Incli* ci totics appofitum legitur in mappis Poelo , vel Pullo , i. e. infula , ut Porfa Panzjang, i. e. infula longa, Poelo Babi , infula porcorum y 6tc.
^-—r3* Pegang. arripere » tow*.
(>A^i Poehon. arbot.
Oy-v5 Perac. argentum.
*acrvj Pizja, frangere.
0tsi Pipi. JW4*.
£^V Pitang. vefpera.
$b0safa P(mggalm.ewporium. hinc BetigaU.
assA-gas Gazja. elephas.
£oLi|=* Gading. f£«r.
fcy*^fe> Garam. p/.
«aC^a Gaga. */>. violent***
^/~=» Garac. W0f#/,
i
! Ill
78 DISS. XL DE LINGUIS-
\J^J&s? Gihta. campana. z^j^zd Goero. tonitru* <Ji)j£^=D Goeloc.
Goenong. monies. Gigi. dens. ^j+^zD Gila, ftultus. <J^-f. N/ala. fiamma. OW Niariii. cantor e. jL.j Niavva. anima, *$ Nia. abire unde C--
a^jb expel ti.
■$. I T.; De 1 1. His ita praemiffis de lingua Malai'ca ,
Jinguis re- quae communis eft multis Infulis Orienca-
modoage-1^115 > ad aIlas me converto. Nequaquam
re fit pro- vero propofitum mihi eft illarum lingua-
pofitum. rum , de quibtis agam, Grammaticas inte-
gras aut Lexica hoc loco exbibere, fed tan-
tum lectori aliquod fpecimen dare turn litera-
rum quibus iftaegentes in fcribendo utuntur;
( ut Ci vel in epiftolas vel fcriptos codices incidat
dignofcere fakem eas poffit ) tumcommunio-
rum vocum, ex quibus judicium fcrri potefl
de convenientia haium linguarum cum reli-
qiiis,& ipforum populorum originibus , quae
ex fermonis affinitate cum aliis faepiffime de-
feguntur. Ncc fere ulterius fe extendit cu-
riofitas plerorumque hominum , qui quum ad
has
INSULARUM ORIENTALIUM. 79
has infulas proficifci non cogitent , parumla- borant , ut fermonem iilarum gentium per- fede intelligere , aut iibros" earum evolvere poffint : adeoque nee de Grammaticis nee de Lexicis harum linguamm multum funt:ibli- cici. Quos ego non modo non conderraao , fed econtrario horns fuas optime collocate cen- feo, fi eJibris vel patrio vel noto ipfis fer- mone confcriptis ea haiinant quibus aut fibi aut aliis prodefle queunt. :Kec tamen lis in- ,gratum eiTe pofle exiftimo aEqiiam habere eo- gnitionem chara&erum, quibus infcriptae- char- tae nonnunquaoi ad manus coram perveniant aut vocabuloruui quoruiicbrn > quorum col- latio cum aliisnutilis eft adi indagandos gen- tium illariini ottiis a populis vicinis , & illu- flranda urbium, fluvior unique , orientalium nomina plurima, quae in mappis Geographi- cis corrupta leguntur , vol,; quia ab audori- bus tabularum non erant bene intelleaa , B& tcs ^peperenmt ., quae fi ad aui^s gentium -A- fiaticarum pervenirent mag^cum rifii e/xci- perentur. tioc quoqiie ipftim: a munere quo in hac Academia fungor non eft;alienumy& ad uberiorem liaguarqm Qriencalium notitiam facit, quae tarn arfto cogn^ionis vinculo in- ter fe continentur,, ut non Jmmentoquidam pronuntiaveritad unius j linguae. Orientals perfe&ani& -omnibus, media., abfolutam :co-
gnitior*
K
1 1 IV
Hi !
§. III.
lingua
aaiaea,
So DISS. XL DE LINGUIS
gnitionem , non unius tantum , fed pluriuni* imo omnium , quantum fieri poteft , fcientiam requiri. pe III. Prdxima nobis inter Infulas Afiati- Sin- cas> de quibus agam, eft quae incolis $ vi- cinis Selan , &$*&> , nobis vulgo Ceylon appellatur. Lingua ipfa Singalaea dicitur, quod populi fe Singalas , i. e. leones nuncu- pent. Scriptura qua utuntur plane diverfa eft ab aliis , ac morem Europaeorum & Ma- labarorum, quiipfis proximi funt, imitatur, lineis dudis a finiftra dextrorfum. Lite- rae funt o&o & quadraginta, quarum quin- que vocales breves funt , A ^ I , U » ( vel ov Graecurti , ita enim u prbnuntiari hie debet) E , O , quihque longae , A A ,11, UU , AY, AU, quibus vocalibus accenfentur qua- tuor aliae, hoc fono expreffae iru> iruu, ilu, iluu, in medio reliquarum colloca* tae a Singalaeis , quum Alphabetum fuum ordine defcribunt. Sunttamen, qui has qua- ttior ita exprimutit irie, iiitE, ilie^ ilie, uti Vir Rever. J. Cronenburg, ipfe in infula Ceylon educatus, in AlphabetoSin- galaeo , quod ante annos aliquot mei gratia defcripfit una cum Syllabario Singalaco , qui ad eafdem notavit illarutn poteftatem exprimi fede non pofle. Figuras turn vocal urn turn confonantium , earumque pronuntiationera
exhi-
Alphabet um giiGAT,AV,TT M
JP^tr-ir. Ill.jtay. So
■ }
INSULARUMORIENTALIUM. 8l ehibet tabula appofita. Undecima *,*«n literacum tubus fequentibus exprimitur per T, &D fed duabus lineis interfedum , uc diftin- guanturaitf.i^.s&.p, qme at rede .pronuntientur, lingua prms admovenda eft paiaco. Ceterum de declinationibus nomi- num nihil addam , nifi quod calus diftin- guantur litens quibusdam in fine addendis, lfPM^ Af?"&ee* Jppjttaa, Jpnawm,
Vf**mi Jippaawartmnee , AppaawamndL^D- ?ZWa™?«> /%^™, AppaJJn. «en Conjugationes vero quodaninec, quae apud ipfos luncquatuor, plus difficultatis pa- verbt;mqUUm "0n Ud 3Pud Makeos ipfom J^j» yerbewe, &praefensformanc prae- «Mffis mode pronominibus ; praeteritum ,
CS='^ 7^! futorum praemiffo'oi fivum per oL, ^'5 « J^j'oU
uwtf^.f PraetCr Pronomi«aP«emiflain ultioms Syllabis mutetur, uti^»>/, Joquor, l^doeocnu, loqueris, & loquitur, ^1 »«, loquimur, Kijandombum, loquimini & loquuntur. Quae omnia accurate ex- Pi fata confpiacnt harum literarum amantes in Ownunauca. Swgalaea , brevi edenda in p„- P bjictim
mi
82 DISS. XL DE UNGUIS
blicum Amftelodami , & ad ufurn noftrarum coloniarum in Infula Ceylon confcripta. §. IV. In- 1 v- Ut autem & voces quasdam Singulaeas dex vocnm habeas, fiibjungo exiguumearumCatalogum.
quarun- dam Sin ga- lacarum."
T A B E L L A
vocnm LINGUAE SINGALAEAE.
Singa. Leo.
Dewijoo. Deus.
Manufpajaa. Homo, dicitur & Minihaa.
Pirimijaa. Fir.
Iftrii. faemina.
Appa. Pater.
Asvvajaa. equus.
Nu wara. Urbs. unde Oudanour, urbs aha. TaN tanour, urbs bumilis, & plura urbium nomina quae hinc lucem accipiunt.
Ahafa. coelum.
Ira. Sol.
Handa. Luna.
Ratha. terra, ager.
Kadhuvvaa. enfis.
Kaludewaa. afiri'tis.
Radsjurowan. Rex^ & Razja.
Aadmaja, atiima*
San-
INSULARUM ORIENTALIUM. $3
Sangiippuwa. honor.
Wala. fovea. Hinc & ex voce Ponahoy compomtur vo^Walafonaboy , quod eft nomen regionis in Infulae hujus me- dio (Confer Tab. Geograph.) ita di- ^ae a 5° fwcis, five vailibus, Rahafa. arc mum. Pallije. fchola. Oegoera, guttur. Mama. ego. A pi. nos. Umba. tu. Umbalaa. vos. Undoeoe. ilk. Undoeoelaa. Mi. Mee. hoc.
Kawda. qm> EeilU. Koi. quid? Aree. ifie. Jamkenek. aliquis. Koikenecwat. quicunque.
Obfervandum, perfonas 1 & 3 vanls modis cffemradonc dignitatis perfonartim ad q«aS|Vddequibus,fcrmocft. Sic too 8c «« Significant Me , quum de fervis aut vi- liliimis hominibus fermo eft. Umba> tu, 8c-Undoeoe9 ille, convenit majo- n dc majore vel ad minorem loquentL «u Patri refpeau fiiii , &c. f*mn- F 2. wtfr .
84 diss. XI. DE LTNGUIS
wahanfa,TU) & Ohnwahanfa , ille^ eft minorum ad majorem , vel de eo loqucntium. |ta quoque in lingua Ma- lacca quum ad aequales dignitate lo- quor, dico uX** Beta, ego: quum ad minores £\ Ako : quum coram Rege de me loquor , dico m&S Patekj* vel ua.*£ Humha , quod fa- tnulum notat , vcl £=p*l ^L-+«i==3 ^^ cuflos canis Regis. Eadem rations Tu & tile diverfis modis efferunt.
Wahunnaw. plait.
Mama karanja. fcribo. Mama eft pronomen Ego. vide fupra.
Mama lijanja. facio.
Mama janjaji. eo.
Mama injaji. fedco.
Mama adahaganjaa. credo.
Mama kij^njai. /^«or.
Mama bandinjai. ligo.
Mama woedenjai. cado.
Mama moerunkanja. occidor.
Mama enjai. w/w*.
Mama aam. *g0 vent.
Mama iffara-aam. ^o veneram*
Mama em. veniam. in future
Too wara. veni tu.
Uu aavvawce. veniat ills*
Cola,
INSULARUMORIENTALIUM. S< Cola, folia, unde arbor Colambo, & urbs
vulgo di&a Columbo. Conde. monies , unde urbs rcgia Condi didaeft fitainmontanis, cjuodadjetfa Tabub Geographica hujus infulae oftendit. Ouda. altus. Corunda, cinnamomum. Gauha. arbor. Weija. flumen. Ponahoy. qmnquaginta. Tun. tres. Angul. digitus.
Vehar- templum Dei ^vimmi Buddoe^i^% quern Indos uc Deum venerari jam olim notavit ClemensAlexandrin.#™w. lib. i. p. 223. Dewal. ^/«0*. diftinaum a templis ^W diSis, & abaliis Cowe I appeJlatis Ma- labarice. Vide Knox, defcript. Ceylon. part, iv. *. 3. & Baldaei Defer iptionem orae MaUbaricae pii^.
V. Detexi in hoc Catalogo voces aliquas §. V. Con. quae huic cum lingua Malai'ca communes funt, veniemia mSinga, Leo, unde ipfa vox Sinealacorum t^Tcum quod elt £*«. &g4 , Leo , qui cum conve- &c nit Biachmanum &»g , quod idem notat. ManufyaJM, homo: Malaice ^U^.
»»#>, Honio, unde ^Lc^, Joc
us in-
86 DISS. XL. DELINGUIS
hitatus ab hominibus. Kaludewaa, afinus, Malaice uS*^ Rtlidii fed quum ea vox origine fit Malabarica & plurimae aliae voces SingalaeaeaMalabaribus,quibus proxime ad- jacent, ortaefint, ad hanc potius linguam re- ferenda eft. Razja Rex. Malaice gJ^ Razr ja. Iflrii'mot* Malaeis \j$j**^ Ificrii9i- dem. Nonnullae voces cum Perficis conve- niunt , "uti Aswajaa , equus , ca~> jifp. Rahafa, arcanum ^ R*z. , «TTChaldae- is, arcanum/ Bandinjai , ligo, <>^ J?4»rf. Vewijan, Deus, Perf. >>o Dw, Genius. VI VI. Scd video mihi , antequam Infulam dIluv' banc relinquam, aliquid de lingua Malabarica gale Mala- dicendum effc. Magnam enim hujus Infulae baricneuiu cm }ncoiunt Malabares , quae vulgo Re- pio Coilat Wmea de nomine Principis eos gu- bernantisappellatur, & cujus extenfio vide- ri poteft in Mappa Geographicaadjeda. Hi fubjecti non funt Regi Selanenfi , nee nobis, qui oras maritimas fere omnes hujus Infulae poffidemus , fed Principi fuo. Praeterea ma- xima pars accolarum orae maritimae utitur lin- gua Malabarica; fie ut ab urbe quidem Nc- sombo ufque ad Dondere circiter linguae Sin- ealacae ufus fit , fed in regione Jafnapatanfc reliquifque rcgionibus ad litora fitis continenti viciniora lingua Malabarica loquahtur. Qua- re ctiam loci» quibufdam nomina Malabarica
india
in in Ceylcn.
I
Del
guae bari< in in Ceyl
Al/PHABIiTUlVI MaX,AB ARICUM
|
"VbcaL |
*s . |
Ccmioiaae. |
Specimen- |
|
|
% |
£L . |
^ |
C-&. |
(^(rrvricrictLOTTLS yxrcaJiunv cxitrc |
|
a 2- |
1, (75 |
3f- Tttl. |
CoTh/cmis . |
|
|
2?vr |
xcu,- |
5 |
-tr . |
H i~- |
|
crr |
e . |
^5 |
7k - |
4, F™' |
|
err |
£*?. |
1 ( |
J- |
(?L-J ^^ . |
|
°52 |
00, |
L_0 u 1 |
7?t. |
6^ l-j j?ee >\ 6~&> l-J £ay- 6\_j rr ^^ . £Tlj TT poo. |
|
6^<yv- |
T* t&i. |
-2-> |
-y - |
Olj 0>s/Tp£UC. |
|
^p- |
ac . |
L~^ |
Z* |
m* 2»- |
|
din |
ei- |
rr 00 1 |
XNSULARUM 0RIENTAL1UM. 87
inditafunt, uti infulae Mannar , a Man^ z« rena, & aar, fluvius ( quemadmodum obfer- vavit Eruditiflimus Baldaeus in Defcriptione Infulae Ceylon , p. 150.) Caredive , a Dive, Infula, unde Nomen hujus Infulae Selan Div, & $i&j*» Serandiby uti & Nindundiva, longa infula. Ita multa nomina locorum quae in ture definunt , quod portum Malabarice no- tat, uti Owraiwe 5 Paretiture , Colomkoture^ Corengoture , Caleture : quibus adde quae in Patarn five \Patnam definunt , quod urbemy emporium Malabarice notat , uti Jafnapatam.
VII. Habet autem lingua MaIabaricaquae$.Vir. De noftro more (cribendi a finiftra dextram ver- Libels Ma- fusutitur, i4vocales, quarum perinde uti Iabaricis- apud Singalaeos ufus tantum eft in vocum ini- tiis, nam in fine & medio conne&untur cum confonantibus aliae literae quae vocalium vi- cem praeftant, uti clarius videri poteftex Al- phabeto Malabarico, quodaeri inferiptum hie adjecimus. Confonae funt numero 18 5 qua- rum figuras fi quis cum Singalaeis confoat , videbit in multis convenire , fed illas quadra- tarn formam magis imitari , qualis eft liteta- rum Hebraearum Sacri Codicis, has vero ro- tundas magis & in elegantes, ac magis arti- ficiofos, dudusefle formatas. ■ Nomina vero turn vocalium turn confonarum fere codem Xnodoa Malabaribus exprimuntur ac a Singa- F 4 laeis,
88 DISS. XL DE UNGUIS
laeis y quum utrique vero literarum fono ad- dam: fimilem terminationem. Jta Singalaei appellant vocalern a , ajence^ i, ijenoe^o , ojenoe, & confonis addunt aino , dicentes, quum literam primam K indicare volunt, Kawo; lie G, Gainot N G j Ngaino , atque ita porro. Malabares vocalium nomina formant , addita termina- tione na (nonjenoe, ut Singalaei ) appellan- tes primam vocalern A , ana 5 i , i^,o, ona : Confonis addunt ana, dicentes, Kana, Nga- wa y Ghana. Unde utriufque linguae affinitas hac parte elucefcit : alias enim fat magna dif- ferentia eft turn in vocibus ipfis turn in de- clinationibus ac eonjugationibus. Si quis plu- ra defideret, necca habeat, quaeCafpard'A- quilar de hac Lingua edidit,& raro inveniun- tur , adeat Baldaei defcriptionem orae Ma- labaricae, quae hnjus linguae rudimenta com- plectitur , & vaftum opus in i z volumina digeftum & adornatum ab illuftriViro, Hen- rico Hadriano van Reede , dum viveret E- queftri ordini hujus Dioecefeos adferipto, cui titulus eft Horn Malabarici , in quo arbo- rum & herbarum nomina literis non tantum Arabicis, & Brachmanicis, five Hanfcreticis , fed & Malabaricis, exprefia continentur. A't- , que illic non tantum fe exerccre quifpiam ia ledione charaftcrum Malabaricorum poteft , fed & nomina propria plantarum haurire &
non-
INSULARUM ORIENTALIUM. 89
nonnulla alia, quae in defcriptione explican- tur, utiiV/r, aqua. Mara, arbor. Pou.fios. Ketingou. radix. Para, ramus. Nella, bonum! Vara, malum. Welti, magnum. Cit. parvum.' Kal, petra. Mdan. mons. Paw*, aurum." r*//#. hedera. Felutta, & fe». albus. &A^ vanna. ruber. /^. fervidus, urens. Katu fjlveftris. i\fy\*. ferpens & quae plura com- pofitioni nominum, herbis datorum, infer- viunt.
VI It Haec quae de lingua Malabarica € Vlu De notavimus fans oftendunt non efleillam can- HnguacMa." dem cum lingua Malaica, de qua Jf.i. eel- laicae & mus. Nee charaderes literarum , nee voces, Ma,a.^ri- earumve figmficationes conveniunt, nee iif. ^mia ' deminlocishujus&illiusufus eft, necquic- quam eft , quod alfquem perfuadere poffet hnguas Malabaricam & Malaicam etfe unam eandemque , nifi convenientia aliqua quae inter nomen Malabaricum & Malaicum eft. Sunt tamen diftinfiiffimae regiones Malabar\ in peninfula Indiae cis Gangem, & Malais, five Malaccica regio in peninfula Indiae ultra Gan- gem, quae in accuratiffima tabula rcgniSiam & regionum vicinarum nuper edita a Jefuitis, Mathcmaticis Regis Galliarum , eo miffis , ap- pellator, Malaie ou Malaios. Sed quia Ma- labar etiam vocatur regio Male a nonnullis, mde putarunt quidam nomen Malaeorum efle F 5 dudijm.
-;
90 DISS. XL DELINGUIS
dudum. Ita earn appellavit Cofmas didus Indi- copleuftes, qui vixit faeculo fexto5quemque Vir Eruditiffimus , cui plurimum debet res litera- ria , Bernardus de Montfaucon edidit , W*
iJvo Meli) quoque, vel Male videturean- dem regionem vocarc Audor notus nomine Geographi Nubienfis Part vii. Clim. u. quamvis infulam earn appellet in mari fitam & 5 miliaribus ab urbe Sandan remotam ( nam fi Infulam folum dixifTet , potuiflet etiam de peninfula, qualis eft regio Malabarica, in- tclligi juxta morem linguae Arabicae) utiilli faepe in defcriptione locorum remotiffimorum hallucinantur , t/^> u2**i o^° V^/*K|
Q^ysss» J] Inftila Melai eft in qua arborcs piperis proveniunt , ynac nufpiam nafcuntur^ quam hie cr in Candaria Cr Zjarebtan. At* qui terra Malabar ilia eft , quae a proventu piperis maxime celebratur, & ideo <JiU)! o>l> terra piperis ab Arabibus vulgo dicitur. Me- minit idem & urbis lS3^ Melai in infula *5<M Alcomr , una ex Maldivis , quae eft tirbs nobis Male dida. Hinc ergo nata eft confufio Mahbarum cumMalaeis, quumfint populi & linguae diveriiffimae. Nee tamen eos diftinxit Vir de literis Orientalibus opti- mc merkus B. Herbelotus in Bibliothcca O-
rien*
De
ija-
1
: ii:i'
~JE5FEITI
Ai/PHAb^tcxtm Java:ntxj:m:
-?<&
'v* -An*
JPa, Da.
JVht&e 'yocatacrih conftmis aS^itarunv Tiae natt ^BrueterecLitzL Scritnattr Ren-- ^ ?>*r
<7 in 3Le- *? V '2>e.
1
^Roxcr^ Jlcvr
Specimen ^criptuTaeJacvaixae .
^ 0 -><? S
INSULARUM ORIENTALIUM. 91 riemdi, ita fcribens. malAi. Geographi O- rientales hoc nomine intelligunt regionem Indiae vulgo nobis diBam , or am Malabaricam. In- venitur tamen diquando in libriseorum nomen Malaibar, ac Ji dicer es^ regio Malai. Nos quoque hodie illius regionis incolas appellamus, les Malai's, & leur Langiie la langue Malai- que, Malaeos , O* linguam eorum linguam Malakam. Fallitur in eo Vir Dodiffimus. Lingua terrae Malabaricae appellatur Malaba- rica , & lingua regni Malaccani Malaica 3 funt- que linguae plane diverfae.
IX. Qui Infulam Javam incolunt , fcri- \ pttonisgenete fingulari utuntur. Lineas qui- %ll^l demducunt, uti Europaei, a finiftra verfus litcrisja- dextram 5 quemadmodum & Singalaei : & Al- vanis- phabetum eorum conftat confonis viginti quae pronuntiatione convenient cum literis Ma- laics , quas fingulis adferipfimus. Voca- les confonantibus continuo dudu ita adhae- rent, ut unam literam conftituere videantur, vel praeponuntur , uti in tabella adjunda vi- dere licet Exhibet ilia fpecimen fcripturae javanae , defumptum ex edido , a pracfedo noftro illic promulgato, quod ipfe fua manu films £ js)^ v/t$j Pangiran Ratou , (de quo ftatim accuratius loquemur) defcripfit, quando in colonia noftra, Batavia di&a, ver- fabatur, indignatus edida Belgarum , quae
qua-
I
P
92 DISS. XL DE L1NGUIS
quatuor Unguis, Belgica, Javana, Malai'ca^ & Sinenii , dcfcripta publico in loco affigi fo- lent , faepe ab hominibus minus exercitatis in calligraphia Javana exarata, praeferre fcriptu- ram longiffirne recedentem ab ifto ornatu, quo javani in fcribendo utuntnr. Hoc ita- que fpecimen clegi prae aliis , quae poffide- bam , quod accuratius eo vix inveniri poffe crederem. Adjunxi Alphabetum Javanura, uti illud in Java fcriptum fuit , & mihi ab amico donatum, cujus literae nonnullae licet videantur recedere ab ilia forma , quam ha- bent chara&eres edi&i Javani, fi quis tamen accuratius conferat & hoc & illud , non tan* turn differre comperiet , quantum primo in- tuitu apparet. Quumque omnia fcripta Ja- vana non tarn eleganter confcripta fint , ac hoc fpecimen a nobis ex edi<5to defumtum , ad ea legenda plus conferee additum hoc Al- phabetum, celeri manu defcriptum , quam fi Alphabetum formaflemus ex Uteris edi&i hu- jus Javani.
X. Praeter hoc Scripturae genus , quod Javanis eft proprium , utuntur etiam literis quoque li Malai'cis , quae faciliusfcribuntur, & his Num- ?Tsis is mos ipfos , quoscudunt, infigniunt, utivi- Nummis ^ere c& m Nummo aerco , quern Pitti vul- inferibunt. go vocant, percuflb in urbe Bantan , quemque acri inferiptum exhibet tabella appofita. Infcri-
ptio
J.XJava-
ni utuntur
INSULARUM ORXENTALIUM. ptio hujus Nummi eft 0*zx> £1 jp\~ &Lm , id eft , Pangiran Ratou ( nomen dignitatis eft ) urbis Ban tan. (j/y-fSS Pangiran eft vox Javana , quae Principem vel Dominutn notat. Scribitur 3c £/*&' Pangirang. In Lexico MS.tb Malaico-Belgico vertitur , tin Regee* rend Beer, & ibidem additur, hac voce vul- go uti Interpretes , ut Arabicum lj^ Reb9 Dominus &&i3S Allah r Deus,Javane expri- mant. Ratoe , j*)^ quod & oi^ Rata fcribitur eft vox Malai'ca, quae & ipfa Domi- num notat. Ing ^! eft vox Javana , notat- que Tocem fequentem efle in.cafu genitivo. O^ Bant an 9 eft nomen urbis notiffimae in infula Java, quae vulgo corrupte Bantam fcri- bitur 3c pronuntiatur, quern errorem jam in- dicavit Vir eximius T.Hyde in worn ad itine* ramundi R. Prntzjal^ in addendis ad fag. \6. Utautem diftin&ius intelligatur, quis fit Pan- giran, exhibebokicnominadignitatum maxi- marum in infula Java, utiillae fe corifeqimn- tur, incipiendo a fumma , quae eft g Soe- fonnan.
(jo^aaaa^ Soefonnan. Vulgo Imperator Java- norum , qui maximus eft Principum il- larum regionum , quae in infula Java nobis non fubfunt. ..
c^LJaLw Sultan. Vox Arabica»
04 »
I
94
DISS. XL DE LINGUIS
\-*^s> Panambahan. Hie eft titulus Re- gis Qjj>yS*- Sjeriboun , nobis Sirbon, ( eft ad feptentrionem Javae ) & Regis Bander Maffin , in Borneo.
&S*£9 Pangiran depatti. Pangiran eft ille de quo ftatim diximus. oboi Adapati in Lex. MS. vertitur , een Luytenant Gouvernant 9 Luytenant Gene- raal) Stadhouder.
uo^ Radin. Titulus hie datur filio Regis , vel etiam aliis nonnunquam. Sed quum aliis datur , obfervandum eft , non pofle cuiquam,qui filius Regis non eft, ma- jorem titulum dari in aula £ Soefon- nan. Dicitur Princeps urbis Palingban hunc titulum fibi tribuere. Arja. Eft minor tw Radin.
^£=>i^i Tomangang, Eft praefe&us vel praetor, Unaquaeque urbs & pa- gus quilibet habet unum Tomangang. In Lexico Malai'co Belgico vertitur, een Baljuw , Schout, FifcaaL
<=££</> Rangga. Eft minor pracedente.
^co Demang. Deinde fequuntur <J^o^=
(w>*^==>Lo (^=3 , aliaque munera fed minoris womenti.
H*5
XI. Ad-.
INSULARUMORIENTALIUM. 95
XI. Addemus Vocabula quaedam Javana,* XI T quae hoc nomine appello , quod originem Ja- bella' vot vanis debeant , vel apud hos potiffimum in cum qua. ufufinti licet & Malaeorum linguae ea hodie rundam permifceri foleant , &adfcribemus modum, quo rJ^w"
a Javanis pronuntiantur, aciignificationem La- tinam. " »
VOCES J A V A N A E.
l/>»! Azjor. firmare, tenere.
oL£oS Adapati. vicarius duels, velpraefeSii.
0*£=J Akas, eeler, promtus. idem quod (ji*£=>>). unde o^^=a! i/£==z*> no- men Genii celerrimi.
*• <Ji All ali. annulus. Malai'ce funda : at Malaei fcribunt vulgo id per lJ, <J9.
OJ! Alas, fjlva. Malaei vulgo 0^j&9'&c
&^> Imbah. addere, augere.
&j\J$ Anouron. defcendere.
**-Vl*' Oezop. permutare.
U°J! A was. dare & dijlwfc rem vidtre% audire, &c.
H ^J] Aulor aulor. aplupria : Malai'ce <J==&S fi fint Chriftiatiorum , fi Chi- nenfium n ^xs unde Belg. Pansjes.
o*>' unde ^^Upa Caidanan/a/w/*.
J**1
I
96 DISS. XI DE LINGUIS
jy A joe. Particula admirantis.
jsl Ing. «0ta genitivi.
^£=3! Agong. Magnus. Malaice ^.^ Be- far , quod nomen bis fcribitur Beccar in Tabula Geographica regni Siam & regionum vicinarum edita a Mathemati- cis Regis Galliarum, in litore orien- tali regni Malaccani 5 ad latitudinem Boreal. 2. grad. Sidili Queichel , & Sidili Beccar , & ita in litore oppofito Putien Beccar , & Putien Queichel '. Beccar fcribi a nobis debet Z?tf/#r,quod notat magnum , nti Queichel , Kitzjjil, parvum. Sed Galli ea fuo more J?^^r > & Queichil fcripferunt , unde poftea nomina Beccar & Queichel ortafunt.
cA-> Bati. lucrum. ,~>l—> Bator, comes , fodalis. Malaice <>*i
(jxoM Batas. limes , qui agros vel territoria
diftinguit. i*3U Balong. w, offis 5 idem quod Malaice
A3^s Toelang. (j«£='l> Bagos. pulcher , formofus. Malaeis
^U^±a Camili. «^Jbpv^ Bisjik. &<?#«/. unde Q.^ — '^sv£=?
bonk as ^ benejicentia. :ij> Balator , cibus vel villus qui inter alios
dijlnbuiturMmenfum.annona. j&*>
INStTLARlTM ORlENTALItTM. §J p^ Binting. agger* vallum. °(A>^ Boerot. liner e , fricare corpus, <5/L>* Boerang. hamus> arundo pifcatoria. 0%*** Risjan. fefamum. M'alaice £)'. <**•> Biang. objletrix. CA>U^ Taboo, verberare . ferire. (jA^cLi Tangis* Ucrymare , deficrc* uncle
verb urn (_>x^l-*u>; ^c>^s Tondong. ejicere, repellere. cJiSpi Tagal, ^«/k '£**> Tarnbong. ^rw «^/i. U^>».Toelis. fcribere, pingere. huic(jJ^ ^v yiftor. O^i'JS^jsA. fcriptor. £~>^ Tonggang. equum contendere. Ojls Toloeto. »^0/4 veftium. •^^- vSjanang. kmtTKQTti»^ cur a» 6^===>jc> Doekon. mancus. '.?-<■'■■ ^jo.Poehong. Malaeis /<>^£a> \ uncle noskris, gladius. Malaei ilium ante fc gerunt, Javani poft. <&o Dalang. ^w , confpicere. Malaeis <-^tJ Z»*W. Atchinenfibus &)ir=>
U^> Difa. /?^, wV/^tf. ^Sp^o Dongang. ^. JJ </> Rawa. p^. ftagpum. Malaeis etiam
98 DISS. XL DE LINGUIS
<yj>\/i Rawan. folum arenoftm.
U^oj\ Rambot. capilli. crines. Eft & Malaeis
in ufu. oL>L.aa/ Sabac. cingulum virorum. ^Laa/ Saban. ornnis*
.2»L-.v>
Sape. infantem ablaBare.
4>A$„
■Ji/j**» Satoeroe. dormire. Malaeis h/f'i/*" Sarira. corpus humanum. ^.==»*> Sacar. flos nondum apertuf. ^w Samang. recordari, memimjfe. <L^^=piL*.w Samanggop. clamor vehement. jtyX^ Sandoe. modejius. «3 j**> Soedi. grams, jucundus* *)j**> Soera. fortis.
^L^=5.w Sagara, man. Malaeis Lawot,
>t/^« Sira. 7k Malaeis ji==£!„ 0-^ Sina. Dominus* <fe=a&^. tjl, S=? Cala Sjinking. fiorpio. tJ^L£=> Casjip. /irffo;.
o
<jXfc-
Kerti./*
vf£W 5 operar
i. unde O
1/"
Vakarti) opus indoles, modus. Perf.
concretum^ congelatum. un-
=> Kcntal.
de ^XxSzz^) gUciesy quad dicas, aqua concreta.
Kontol. tefliculi. Malaeis ea vox ar-
deam
INSULARUM ORiENTALIUM. 99
deam fignificat 5 tefticulos autem ap- pellant ,/•*!£=> Calappar.
^<^i==> Kendar, jugum. humeri's impofi- tum , e quo hinc & inde onera poi>
4 tanda dependent.
^ju^rs Campong. villa, pagus^ praediumi nine ^i^^a.w ^j) vicini, incolae cjufdem vici : & (>£=*£♦&« evxwf»-
°^==5 Cata. mums, paries lapideus. Ma- laeis ^ arx , «rte munita. Unde nomina urbium quarundam Indicarum definen- tia in Gate , ut Taleacate , Capocate , Sec, uti alia inPwdefinentiaab Han- fcretico jsj» Poerat qualia Zjitpour , urbs prope finum Cambajac Tub Im- perio Mogolis , ita dida zpiltis linteisy quae magna copia ibi inveniuntur ( Ilia autem lintea 6** Zjit Malai'ce appel- lants , unde eft Belgicum Citfen : ex India enim ilia adnos delata funt) Ban-* tipour, Maliapour , Br amp our , &c.
t>3jo^f=> Coewadoenan. vir effaeminatus $ yuvxiKopavrs. Dicunt & &o) j Wadon*
o£=»fj£=> Coeritkon. praefentem fc fi- Jlere*
£j.£=dj£=> Coecowong. Iris coelejiis 5 Ma- laeis u£y*> & ij.t=zm
J ,>*£=> KiHol. Anfcr. plaga auflralis. tin- G % de
1
IOO DISS. XL DE LINGUIS
de Mare aufirale ^Jj^issa Cjj*$ La- wotchidol , e quo noftrae mappae Geo- graphicae habent fuum Mare Lantchi* dot. Debuiffent fcripfifie, Mare auftrale, quod accolae appellant Lawot chidol: quamvis nee hoc nomen memorare ne- cciTarium fuiflet , quia nil aliud fignificat quam mare aujlrale. Lawot eft mare & Kidol aufter.
q\*£=3 Kilan. fpithama.
<^^rs£=> Casjik. parvus. Malaeis <J:s:s£=>.
jujl Lodra, homo , perfona. Malaeis %j\j\
(^£=) Lakas. celeriter^ cito.
t» (j^i~=J Lakas lakas. citijfimc.
fyj^ Loera. Nobiles^ proceres.
A->j.3 Locjang, aes,
j£=d Likor. 20. Malai'ce djpji?» quam-
V:
*3 Likor. 20. Malai'ce djtijo. vis & ilia voce utantur. Manira, eao.meus.
J-
fub dio. area tabulae pi-
</>*>* Mowara. oftium fluminis. cJ^L-^ Mazjan. tigris. Malaeis j+*.'A c^==?A*> Mangit. capite annuere. iLj Natar. ^r^ dae.
^aa3 Nibang. s//r honor atus, reverertdus, jki\j Watang. globus, {j-vjfj Waras. fanus^ ineolumis. O-'^j Wctan. fines regionis , termini. jrjj Wira. fortis.
j<y*&
INSULARUM ORIENTALIUM. IOI
Jl>**& Hidoe, faliva.
jd Lara, moleflia^ taedium.
iJ*^ Larac. anguilla.
^y Lanang. porta , oftium.
cj^^ Sjabal. nanus.
^La- Sjaspv.morbilli.
(3^=^ Sjakal. collum alicujus arripere.
(yj^ Sjoesjo, contemnere,vilemreddere.
Sjisjip. digitum ciboinferere adgu* (ianduw.
Ngamfeloe. in fomnot loqui. Malaeis
Sjk-* Parak, prope,
O*»*-* Paman. pater, quando alios hoc nomi- ne ob fenedutem appellamus.
<J^^' Pazjol. rutrum. Malaeis J^rs^ /i Parsjaka. coclebs.
v i/
&)OjS Paradana. intermedins inter bonum O* malum.
0*$»* Pafeiban. area, atrium fubdiale ante aulas,
xf*^** Paiifir. agri littorales, deprejfi yo*
humiles. Q£j**»S Pafiwongan. arundo fufflando igni idonea.
Pokanera. Tu,vos. Malaei utuntur
etiam ilia voce, fed tantum in fermo-
Q 3 nibus,
102 DISS. XL DE LINGUIS
nibus , non fcriptis, Javani autem in utrifque.
&3* Palana. ephippium.
£j$* Pilawang. fcpes ex vepribus plantatis conftruda.
gsA— 5 Pansji , hue illuc ignotum vagari.
c^^jzpste Pensjoerit. duxy index viae.
c3c>-^ Pondoc. tugnrium agrejie foliis arbo- rum tedum.
^^^ Pinsjang. claudicare.
{j^djs Polas. obducere aliquid lino , &c.
i^jk6f&siS Pangandilan. qui lampades con* ficit.
^<jL£^3 Gadoe. curare rem.
i^3j^=> Gidek. feptum ex arundinibus bam- boe j&*> dictis , nobis bamboes, iife quefijfis. Si ex integris conftet, ap- pellator ^^^j^i-sp Gerongol, quod & fignificat^em» palis munitum con? tra vim aquae.
5js£p> Gading. /y/z^.
i£v^i=> Gorinda. cos. c
cjbj ,—=> Garoeboc. £//?* «fci/V.
(^cvi£=> Gendas. dulce,
^JjSzzs Goela. (accharum.
Qui pkiravocabulajavananoffe defiderat , & vidcre quomodo ea a A4alai'cis differant, adeatli-* Ixurn Bclgicum , cui ticulusj Begin en voort-
gang
INSULARUM ORIENTALIUM. IOJ
gang derOoflind. Comp. in Itinere ir. pag.
43 — 5^- \ .
X 1 1. Lingua Japonica 5 uti charaderes & §t xn. r>e multa alia communia cum lingua Siniea , ita Lingua Ja- communem habet in addifcendo difficultatem, P°mca > ■ e- quae quern vis in aditu ipfo hujus linguae de- fixate/ " terret. Haec autem tam infignis eft , ut nulla lingua fit inter Afiaticas , quarum notitia ad Europae populos pervenit* quae tam difficult ter addifcitur, ac lingua Siniea, vel,quae hac parte eadem eft, Japonica. Lingua Chaldai'ca, Syriaca , Arabica 3 Perfica , Turcica 5 Armeni- ca5 MalaVca, & multae aliae non ita longum temporis intervallum requirunt , ut ab homine Europaeo legi & intelligi poffint j verum Si- nicae aut Japonicae peritiam plurium annorum fpatio aegre quis affequitur , & multo minori labore & temporis compendio omnium , quas modo nominavi > linguarum charaderes addi- fci queunt, quam unius Sinicae, Quivigin- ti, qui triginta diverfos literarum dudus me-» moriae fuae impreffit, literas omnes Syrorum vd Arabum callet : qui totidem millia linguae Sinicae novit nondum omnia ejus latifundia exhaufit, fed vix dimidium viae confecit. Stu- pendum re vera , aetatem hominis vix fufficere ad confequendam perfedam unius linguae fcientiam. Sedhacrationeaditumadfapientiae fuae penetralia vulgo praecluferunt Sinarum G 4 Phi-
I04 DISS. XL DELINGUIS
Philofophi j quumque apud alias gentes pau-
corum dierum fpatio ufus le&ionis ab hominq
non plane ftupido comparari &. libri verna-
culo fcrmonc confcripti poffint perlegi , apud
Sinas /cicntiarum divinarum humanarumque
arcana innumeris chara&eribus , veluti toti-
dem fignis Hieroglyphicis , involuta, non nifi
illis patent , quibus & ingenium & otium fup-
petit ad ea omnia perveftiganda.
$. XIII. X 1 1 J. Qtiam difficultatem quum M. Mar-
Quam dif ■ tinius 3c alii uno ore profiteantur 5 qui in
ficultatem Sina plures annos exegerunt & multo labors
glcKMliV^11^ ^'ms lin8uac u^um fibi pararunt, ferus." quantum icopus ille 5 ad quern collineabant > rcquirebat, miratus cquidem fui Virum Cla- riffimum, Andream Mullerum in Commen- tario ad Monumentum Snicuma Kircheroin China illuftrata editum fcribere pag. 12. Si mlhi tarn cert a ejfet fiipendii , officii , Cr Ec^ clefiafticae pacts ratio , quam certa quidem Si- nk arum notarum leBio eft > intra annum , Deo dante , ne men fern die am , ant minus aliquod tempus , praeflari poffe cqnfido 5 ut mulierculae etiam Sinicos Cr Japomcos legant libros 5 c*- (i Hermeneuticae regulas nojfent 5 etiam inter- •pretari queant. Et pag. n. fe nofic legendi Sinica rationem , fed nolle earn intempeftive vcl ultro tradcre affirmat , <k Martinium icri- ' bentem earn efle linguae Sinicae difficultatem,
ux
INSUtARUM ORIENTALIUM. IOf
ut ejus cognkio humanas vires & aetatern fuperare videatur , & fe decern fere annos im- pendiflc iis Uteris addifcendis, & alios, fufpicatur mucum patinac injicere ut foli jure potiahtur. Sed qtium conftet , & ipfe Mullerus non ne- get , fupra fexagies milk charaderes in lingua Sinica inveniri omnes figura & fignificatione diverfos , illam differentiam pofle intra men- fern addifci ( quod bona cum venia Viri E- ruditiffimi didum fit) mihi perfuadere non poflum. Aitquidem, fe refolvere charade- res Sinicos in fua principia , quam metho- dum ucikm efle nullusdubitat, &multumea juvari aliquem in dignofcendis Sinicis : fed & Sinae ipfi , & Europaei qui in Sina vixe- runt , fciu* charaderem unum e pluribus fimplicibus faepe componi , & fi fimplices no- verint * facilius & clarius charaderem ex iis compofitum intelligi. Oftendit quoque hoc ipfum exemplis aliquot Kircherus in China */-.. lujirka , p. 2 3 3 . Plus tamen temporis requi- ritur ad haec omnia quam menfis & annus. ]pfi caeteroquin Sinae , foae linguae pernio- res , ut probabile eft , quam nos Europaei % nee ingenio nobis inferiores , tantum tempo- ris & operae non infurnerent in kdione fuo- rum charaderum addifcenda. At optandum fuiffet inventum illud fuum CI. Mulkrumor-» bi non iqyidifle , quo fado aeque familiaris G 5 nq*
I06 DISS. XL DE LINGUIST
nobis lingua Sinica fuifTet ac ulla inter orieh- tales.
[^•udf XiY; Cum MulIcro tamen q«adantenus £££?* facitP'MageJ^ns,qui in NovaQhinae defcri- * • ptione hnguam Sinicatn facilius addifciGrae- ca, Latina, aut ulla Europaearum exiftimat- nee dubitari de ilia re pone , fi animadver- tamus difficultatem linguae pendere a multi- tudme yocum memoria tenendarum , quum Sinica lingua oppido paucas voces compleda- tur, quas uno die quifpiam memoriae poffit mpnmere. Quod fcribit vir^ dodus de exi- guo vocabulorum numero, intelligendum eft de lyllabis , ex quibus omnes voces Sinicae componuntur , quae non plures funt quam trecentae, &triginta, quales, <f , c^cam, em, caot co, cou, &aliae, quas unatabella comprehendit Ludovicus le Comte , ex So- cietatejefu, Mathematicus Regis Galliarum, rehgionis propagandae caufa in illas oras miflus , & vir mgenio acdoarina praeftans, in Epift. vii. quaSinam defcribit, p*g>t\f. edit. Bdg Verum male inde colligi adeo facilem c"e hnguam Sinicam idem rede obfervat, quum Muficatantum vn.tonis conftet, qui paucis horis addifcuntur, nee tamen ars tota unodievel anno poffic exhauriri. Addit, quum unaquaeque fyllaba ad minimum quin- que diverhs modis pronuntiari poffit, fylla-
barum
J.xV.Difc
ficultatis hujus cau- uae.
IKSULARUM ORIENTALIUM. 10J
barum numerum a 3 3 3 vcl 3 36, ufque ad 1665 augeri : & deia voces componi ex pluribus fyllabis fimul jundis , ac unamquamque fin- gulari charadere , veluti pidura quadam aut imagine , infigniri , qua ab omni alia difcer- natur , quarum viginti millia memoria tenere quifpiam debet , antequam fe in ledione Co- dicum Sinicorum mediocriter efle verfatum di- cere queat : numerari autem^in univerfum odo- ginta mille.
XV, Difficultasitaqueilla, quam in acqui- rendo linguae Sinicae & Japonicae ufu Euro- paei experiuntur, duabus potiffimum caufis de- fae 4.«. betur , quae his Unguis fingulari ratione pro- pvonuntfL priae funts & jure nos in admirationem ra- tio dfverfa piunt. Prima eft , pronuntiationis diverfitas, ? defe"us qua tit vocem duabus modo litens conltan- tem e.g. ko, decern (alii quinquedicunt5uti mox notavimus ) variis modis pronunciari > & pro diverfo pronuntiationis modo 5 diverfam quoque nancifci fignificationem. Quae pro- nuntiatio quum (cripto a nobis exprimi non pofletj Pantop accentusinvenit, qui vocibus Sinicis appoiiti pronuntiationis modum indica- bant. Altera difficultas nafcitur ex eo quod nulla Alphabeta Tint linguae Sinicae , nee vo- ces ex literis componantur , fed unaquaeque vox per fignum , veldudus quofdam certa ratio- lie conjundos > adumbretur 3 & fie unaquaeque
res
guntur.
I08 DISS. XL DE LINGUIS res figura & imagine propria exprimitur, & toe charaderes, quot res (int. 5 XVi. X V I. Qui charaderes etiam hoc habent
Ssinki" $?&*%& d,'Snum> q«od lic« gentibus intelligun- f 1IS Praeter Sl»as communes fint , & ab iis tucin Ja- leg» & intclhgi poffint, non tamen ab iis ita poma ut a Sims pronuncientur, fed toto coelo di- Sfcd„£ Jerfa fit illa™m gentium pronuntiatio & ilia eodem ™a[m' , Sic per univerfum imperium An- modole- namiricum (quo nomine intelligo vaftiffima regna Tunkinae & Cochinchinae , Sinarum Popuhs a meridionali regione contermina ) & m regno Siam, Camboiae , uti & in Infula japon, iidem charaderes Sinici leguntur & in- telliguntur, fed alios fonos illis atttribuit in- cola regni Annamitici , alios Japonici. Sic «t nee Annamita Japonenfem, necjaponen- |is Annamitam , Sinenfis neutrum , loquentem intelligat, licet iifdem literis , yd (ignis aut charadenbus in fcribendo, utantur. Atlibros & epiftolas alter alterius facillime legit & interpretatur. Quod non videor clarius ex- plicare poile quam fi ad notas numerorum , quibus tot diverfi populi Europae utuntur, Jedoris animum convertam. Scilicet, eadem nota (rovelio) intelliguur aBelga, Gallo, Italo &c multis aliis : aliter tamen ab unoquoque inter illos efFertur. Belga fonabit id lien , & twrnig : Gallus dix , & vingt Italus diesi
&
INSULARUM ORIENTALIUM. I09
& venti. Quid ? quod eadem nota ab Arabi- bus 5 Perfis , Turcis , & Malaeis agnofcetur 9 quibus eaedem hae numerorum notae ( aut certe non multum diverfae) in ufu funt , ve- rum a fingulis fuo fermone appcllabitur. Quod nos innumeris fadum novimus, id in omni- bus linguae Sinicae vocibns fadum efle (1 confideres , ledor, aliquomodo, utopinor5 naturam illius mjfticae fcripturae comprehen- des. Verurn , ut clarius ea tibi conftet, vo- cabula quaedam uiitatiffima linguae Sinicae tibi exhibebo , Sinicis vel Japonicis ( nam iidem font) charaderibus expreifa , & pro- nuntiationem eorum Sinicam Latinamque in- terpretationem addam. Dein quomodo in lin- gua Japonica iidem charaderes ibnent , quomo- do in Annamitica, fubjungam, ut harum re- rum curiofus trium illarum linguarum geni- um accuratius cognofcat. Quod quidem fa- cili negotio a me praeftari poteft , quum in- ter plurimas fchedas manufcriptas Clariffimi Viri5 Jacobi Golii9 Infignis quondam in vi- cina Academia Lugduno - Batava literarum o- rientalium promotoris , vocabularium aliquod inyenerim , in quo voces aliquae Latinae Sini- ce , Japonice , & Annamitice fcriptae contirie- bantur.
XVII. Antequam ipfum illud vocabularium ^ XVj.j tradam, videor indkare debere , imde CI. Go-undeai.
lius,
110 DISS. XL DE L.TNGUIS
fcSSS? ]£t qui-Xe 3' r Cochi*china * >P°™ **
Sinicanim , erat * lc| «aufent. Scnptum illud efle ab 6c Japoni- allquo qui in regno Annamitico -Euan^e- carumpc hum Chrifti propagavit, liquet ex eo, quod ma in. pnma ftatim pagina hacc mba ^^ ^ 1
bus rationcm reddit cur pro nomine Dei ad- hibeat quatuor has voces , Coeli, terrae y ve- rus, Dominus > & totidem charaderes Sini- cos, quos in tabula noftra primoloco (n. r. 2. J. 4.) confpicies. Praeterea, cum in his tnbus Unguis nulla fit vox quae unica nomen Dei explicet abfque erroris periculo , ideoDeum explicamus ab effe flu maxime noto, coelo nimi- rum CT terra, unum Magijlrumfequuti Chri- flum Dominum qui ait Confiteor tibi Pater Dominecoeli & terrae Matt. 11. cr juxta illud D. Pauli AB. 17. hie coeli & terrae cum fit Dominus , &c. Sic igitur maxime apud Annamitas verum coeli terraeque Dominum annuntiavimus , atque ita 4. charaElenbus Si~ nicis Dei nomen explicamus qui fiuomodo in- efabili nomini tetragrammato refpondeant. Quamvis autem ex hifce certo cognofci non poffit > quis ilk fuerit, quum piures in regno Annamitico fidem Chriftianam praedicaverint fi tamen ea conferam cum reliquis fchedis Go- lianis earumque argumento , dubium mihi vix eftea ab Viro Eruditiffimo Martino Martinio, auftore Atlantis Sinici & Hiftoriae Sinicac, efTe
pro-
INSULARUM ORIENTALIUM. Iir
profeda. Nam ex nonnullis earum CI. Go- lius Syllogen quandam confecerat , &fuama- nu fuperfcripferat : Mifcellanea quaedam Sinica^ partim a P. Martinio ejufque f amnio Simnfi Dominico aecepta r partim ex eomndem ore per me excerpta. Item quaefita varia , inpri- mis circa computum Sinarum Aftronomicum. In iis quoqueinveni Orationem DominicamSini- cis notis exprefiam cum pronuntiatione Sinica & earundem interpretatione Latina a P. Mar- tinio exarata, una cum Syrnbolo Apoftolico, Decalogo, & brevi Catechifmo; ad quorum omnium fingulas voces charafter Sinicus pe- nicillo, ut Sinae folent 5 appi&us, & ejus pro- nuntiatio & interpretatio eft addka. Inter il- las fchedas etiam (folasautem hie easmemo- ro , quae M. Martinii faciunt mentionem ) programma inveni , feptem chara&eribus Si- nicis infignitum , quod in charta rubra ma- gnis Uteris exaratum ante fores fuas fufpende- rat in urbe , Soei-ngan-chien^ quum Tatari Sinam, quam adhuc regunt, invadentes earn urbem diriperent, Pater Martinius , qui fo- lus e Jefuitis ibi habitabat, quique hac opera cum duobus praeceptoribus fuis Sinis eva- fit. ^ Alibi etiam mentio fit Mandarinorum, amicorum P. Martinii , & poftea in iis Go- lianis , quae in hac ipfa Diflertatione dabimus , Martinii quoque mentionem faflam invenies.
Quod
m
111 DISS. XI. BE LtNGtflS
Quod fi ipfum Golium audiamus in DifquU fitione deChataia^ quam fubjecit Martin ii A t- lanti Sinico, non mirabimur Martinium totx monumenta Sinica cum Golio communicaf- fe , quum inde conftet hunc Virum , fimul ac fpes ei fada eflct vidcndi Martinium c Sina reducem, ftatimeo advolafle, & Antverpiam ufque eum fecutufy plura ab eo didiciffe de re- bus Sinicis, quae in fchedas fuas retulit ; qua- rum ego , ut & Codicum ejus orientalium manu feriptorum fat magnam partem poffideo , : atque ita propius induftriam &eruditam ma- num Viri fuo merito celeberrimi exofculor. §> XVIII. XVIII. Sed cccg tandem ipfum Cata- Tabella J0gum vocum communiornm, cumnotisea-
pomcarummmSlmcis» Suas aeri infcriptas cxhibet ta- •Sinicarum , ^clla appofita. Unaquaeque numeris, i, z,
&c - 3. atque ita porro diftinda eft, ut accuratius
Ie&or poffit in fubjedo Catalogo videre , quid ille character Latine fignificet , quomodo ilia nota Sinica legator & pronuntietur a Sinis , quomodo a Japonenfibus, quomodo ab An- namitis.
TABELLA VOCUM
cum pronuntiatione ear urn
JAPONICA, sinica,
ET AN NAM I TIC A.
Latine,
Cliaracteres praecipiiarnm vocum qui bus $inen:fes Jap ones , Ajmami tae , & Core ani
-trar~r-.llJ_.
3us utuntur
1 ^JtrMXni
ji. *^^1JL £*L'^ 4F H tS ^F
/Jw±$ ^l't m b? Ne 3"
^ AW *£ W ^ 2fi ^I kS- tt ^
aZ:
.
INSUtARtTM ORIENTALIUM. 11$
|
Latine. |
Japonice. |
Sinice. |
Annam. |
|
- I Coeli |
ten |
thien |
1 that |
|
J zTerrae |
cino |
ti |
4 chua |
|
7 3 Verus |
macotono cin |
1 bloi |
|
|
4 Domin |
. arugi |
chu |
2 det |
|
5 Homo |
fito |
girt |
nguei |
|
6 Vir |
votoco |
nan |
Conblai |
|
7 Mulier |
vonna |
niu |
congai boe |
|
8 Uxor |
tfuma |
tfi |
|
|
9 Maritus |
votto |
fu |
ciaum |
|
Jo Pater |
cici |
fa |
cia |
|
1 1 Mater |
fafa |
mu |
mc |
|
1 2 Fracer |
ani vototo hium ti |
aim em |
|
|
1 5 Soror |
ymoto ane mui |
ciem |
|
|
i4Filius |
CO |
tfu |
con nam |
|
1 5 Filia |
mufume |
niu tfu |
con na |
|
1 6 Avus |
vogi |
tfu |
om |
|
J7Avia |
uba |
tfumu |
ba |
|
1 8 Puer, pu- |
■varabe Co |
- thorn nieu con blai |
|
|
ella |
mufume |
tie |
|
|
ipCoelum |
tea |
thien |
bloi |
|
20 Jgnis |
fi |
ho |
lua |
|
2i Aer |
fuki |
khi |
khi |
|
22 Aqua |
mizzu |
xui |
nuoe |
|
2 1 Terra |
ci |
d |
det |
|
24 Sol |
fi |
ge |
mat bloi |
|
2 5 Luna |
tfuki |
yue |
mtt blam |
|
2tfStellae |
foxi |
fim |
fau |
|
27 Mons |
yama |
fcian |
nui |
|
H |
2S Fla- |
|
II^ DISS. XL DE LINGUIS |
|||
|
Latfne. |
Japonice. |
Sinice. |
Annam, |
|
28 Flumen |
cava |
cioan |
fum |
|
29 Annus |
toxi |
nien |
nam |
|
3 0 Menfis |
tluki |
yue |
tham |
|
3 1 Dies |
fi |
ge |
ngai |
|
32N0S |
yoru |
ye |
dem |
|
33Servus |
iiquan |
nu |
toi |
|
34Urbs |
zaifcio |
fo |
thaim |
|
35 Gladius |
catana |
kien |
guom |
|
g£>Panis |
mod |
pim |
bairn |
|
37 Vinum |
fake |
tfieu |
ruou |
|
38 Bonus |
yoi |
ken |
laim |
|
39 Malus |
varui |
vo |
du |
|
40 Mors |
xifura |
fix |
chet |
|
41 Saccus |
fucuro |
tai |
tui |
|
42 Edere |
cui |
xe |
an |
|
43 Bibere |
nomu |
in |
uam |
|
44 Loqui |
cataru |
yu |
noi |
|
45 Nfger |
curoi |
h£ |
den |
|
46 Albus |
xiroi |
Pa |
tlam |
|
47 Croceus |
liyro |
hoam |
nam |
|
48 Ruber |
acat |
•A cie |
do |
|
49 Viridis |
avoi |
lo |
fciaim |
|
5oCaerukus foray ro |
thientfim biec |
||
|
5 1 Rex |
vo |
vam |
bua |
|
52 Fulmen |
inabicari |
lui xe |
fee |
|
5 5 Tonitru |
caminari |
lui |
fam |
|
54 Comfca- |
• ficari vata |
- xen tien |
ciuop |
tio
m
5jNu«i
|
lUM ORIENTALIUM. I |
||
|
Japonice. |
Sinice. |
Annam |
|
cumo |
yun |
mai |
|
caxira |
then |
dau |
|
ude |
xeu pam |
caim tai |
|
te |
xeu |
tai |
|
axi |
kio |
cin |
|
faghi |
kio pam |
blai cin |
|
camighc |
fa |
toi |
|
cuci |
kheu |
miem |
|
fana |
F |
lomui |
|
mimi |
ul |
tai |
|
fa |
ci |
ram |
|
fighe |
fiu |
rau |
|
fitai |
nghe |
tlan |
Latine.
55 Nubes
56 Caput
5 7 Brachia 58M.anus
59 Pedes
60 Crura
6 1 Capilli 6i Os
63 Nafus
64 Aures
65 Dentes
66 Barba
6 j Frons
Non habent hae li»guae nomina men/ium communiter in ufu , fed eorum loco utuntur numeris communibus ut in reliquis rebus: folum in primo menfe utuntur hac figura E quae Japonibus eft , xioguaci, Sinis 5 cim 5 Annamitis tham giam , mm z luna, 3 lu- na,&c.
|
NUMERL |
||
|
Latine. |
Japonice. Sinice. |
Annam, |
|
I. II. III. |
ici ye ni ul fan fan |
mot hai ba |
H
IV.
|
116 diss. XL j |
DE LINGUIS |
||||
|
Latine. |
Japonice. |
Sinice. |
Annam. |
||
|
IV. |
xi |
fa |
bou |
||
|
1 |
V. |
g° |
u |
nam |
|
|
VI. |
rocu |
lo |
fau |
||
|
VII. |
xici |
tfic |
bai |
||
|
VIII. |
faci |
pa |
tarn |
||
|
1} |
IX. |
cu |
kieu |
cin |
|
|
X. |
giu |
xe |
muei |
||
|
xr. |
giu ici |
xe ye |
muei mot |
||
|
XII. |
giuni |
xeul |
muei hai |
||
|
XIII. |
giu fen |
xefan |
muei ba |
||
|
■ ill |
XX. |
ni giu |
ul xe |
hai muei |
|
|
If |
XXI. |
ni giu ici |
ul xe ye |
hai muei mot |
|
|
XXX. |
fan giu |
fan xe |
ba muei |
||
|
XL. |
xigiu |
fu xe |
bou muei |
||
|
L. |
go giu |
u xe |
nam muei |
||
|
LX. |
rocagiu |
lo xe |
fau muei |
||
|
LXX. |
xici giu |
tile xe |
bai muei |
||
|
LXXX. |
faci giu |
paxe |
cam muei |
||
|
LC. |
cu giu |
kieu xc |
cin muei |
||
|
i |
C. |
fiacu |
yepoe |
mot tlam |
|
|
CC. |
ni fiacu |
ul poe |
hai tlam |
||
|
M. |
xen |
ye tfien |
mot nghin |
||
|
XM. |
man |
ye van |
motmuan. |
«XlXCha- 2HX» Licet autem Japonenfes chara&eribus racteresla- Sinkis in fcribendo utantur, folent tamen eos poniciaSi- raptim & ecleriter pingcre , unde figura na-
fcitur
INSULARUM ORIENTALIUM. llj
fcitur^Sinicisaliquomodo diverfa, fi diverfa nenGbuS nominandaeft, quae eofdem dudus reprae- aliquo mo. lentat , fed pro quadratis rotundos, utcitius dodl'ffe- pingantur. Atque ita de Sinieis & Taponicis runt- nous dici poteft,
— fades non omnibus una efly Nee diverfa tamen , qualem decet efe Co- rorum.
Ipfi quoque Sinenfes, quum charafleres eo- rum quadrati multum operae & temporis re quirant ut . fcribantur , authocaut fimili mo- rf '.^uo Japonenfes, eos pingunt. Quodut clariflimeob oculosponam, charaderes Si- mcos qumque vocum in tabella exhibebo, quarum fingulae foe modis diverfis fcrj. » lunr. Charader autem Japonicus eft ordine iextus vel ulrimus. Primus % fecUnduS viden- turantiquiflimieffc & fundamentum reliquo- rurn in fe cominere, acpidurae rudesrerum tuine , utin charadere Solis & Lunae apparet • quahbus piduris olim loco literarum u(i fuere iinenfes (uti adhuc hodie faciunt Mexican» iedquas poftea, utlabori parcerent, inlineas quafdam fimili modo difpofitas mutarunt , qui- bus nunc utuntur. Haec autem,quae inter fche- das Oo ,anas a Martinio acceptas ioveni,defumta iuntcxlibro Sinico Tien-cu-van, in cujus initio H 3 haec
r /
1 18 DISS. XL DE LINGUIS
haec fuamanu adfcripferat GoliusXiber Sinicus^ infer iptusTcien cu van 3 hoc eft , Chiliogrammos Syntaxis: quern vir liter atus in career e detemus compofuit) re quavis v i notarum generibus expref- fa , pro variorum temporum Cr* populorwn ufu. Quorum primum Cr fecundumcum hieroglyphicis J&egyptiorum commune quid habere videntur, ultimum contraBas continet notas quas currentes vocant^ eftque Hie character quo Japones fa- miliariter utuntur. Mille autem charaileribus ille author naturae quoddam compendium de~ (crip fit , ita eleganter , ut promeruerit a Regc liber tat em. Ipfe Liber in Sina imprejfus fuit no- ■lis candicantwus j papyro autem nigrante$ con- tra at que libri alii excudi folent. Ex ea- stern hac tabella obiter veram formam nota- re potes duorum chara&erum Sinicorum So-» lis & Lunae , quos Vir Eruditiflimus , A- thanafius Kircherus , qui rebus Sinicis pluri- mum lucis affudit, in Sina illujirata p*z^* exhibet , fed ita ut nulla fit inter chara£terem Solis & Lunae differentia. Hie autem vide- mus chara&erem Lunae elfe magis oblongum figura Solis, quia natus eft ex figura Lunae falcatae. j.xX. XX. Hoc unum addam , antequam Infulae
Quid fit Japon valedicam , non tarn de nomine ipfo Ja-
Chryfc , pon qUOCj eft Jeflcxum ex Gepuen (Ge enim eft xiomen In* £ . 7 1 . r r ^
fulae Ja^ $>°* 5 f*& 5 onS° 3 "c ut notet rcglonem Or ten- pon, taleW)
IFmaanTVs jexr&D&s ~:^\F4c7-J3
c
INSULARUM ORIENTALIUM. H9 Ulem^ unde Sol oritur, refpedu fcUicct Si- nenfium) quam de altero Chrjfe, quod effc nomen Tataricum male credidit P. Martinius & alii. Ilk quidem in Atlante Sinico, pag. 212. ubi de hac infula agit 5 fcribit fe non poffe affequi cur Japon appelletur Chryfe , & forte efle Tataricum : de quo fi apudTataros, ad quos fe profedurum fperabat, certUliqui4 refcifceret id poftea libro fuo infereret. Ita quoque J. Nieuhof in hiftoria primae Lega- tionis Sinicae, pag. 317. At neceffe non eft etymon Chryfes in Tataria quaerere. Non a Sinis aut Tataris , fed a Scriptoribus quibuf- dam Europaeis recentioribus , ita dida fuit , qui putarunt hanc efle Chryfen , %j>v<rii veterum, de qua nos Tom. i.Diflett. iv.
XXL Sitae funt infulae quaedam ab Alva- §. XXI. De ro de Mendoza primum detedae 800 cir- Lingua In- citer leucis a Peru, & de Salomonis nomine J^T : appellatae funt propter conceptam deiis ma- aomoms- gnarum opum & divitiarum opinionem , uti icribit Herrera in defcriptione Indiae occiden- talis fol. 36. Collocantur inter gradum lati- tud. auftralis 7 & 13 , vel 4 & 13 uti exhi- bet mappa Geographica Herrerae adjeda , & funt numero plurimae at praecipuae odode- cim , inter quas nonnullae quarum ambitus eft trccentarum leucarum. Incolae utuntur lin- gua, quae non multum diverfa eft aMalai'ca, H 4 quan-
'
120 DISS. XL DE LINGUIS
quantum jqdicare licet ex catalogo vocum , qui fubjundus eft itinerario Jacobile Mairefol So. Lima, quinque, eft ipfiflima vox Malaica ^) Lima, quae idem fignificat. Backcla, pu- gnare, eft j£==>j* foekplMMcum. Ica, pifcis t>^=v' lean. Augin (leg. Angin) ventus (>c) Angin Malai'ce. Oubi, radices obos, <^>j) Oubi Malaeis, Lufitanis Patattes ( de quibus vide JSfienhovii Itinerar. Indie, p. 2&j. & Dapper i defer ipt. Infutarum Africa- narum.p.i 3 .& cjufdem Hiftoriam Legat.Sinieae fecundae,/?. 67. ) Matau , hamus , Mai. 0L0 Mata. In Omo , Gallina , eft veftigium vo- cis j^l Ayam^mOngcfouh) decern, vocis *-jj5 Potilo ; in Hakoubea , clavus , vocis J*7^V-* ^0«; in Z^a, Princeps, jdjy Ratou. Sed ipfum ilium catatogum fubjicia- tnus , quamvis aliqua fqfpicer male intellects & explicate, alia njale efle fcriptavel typise- dita. Dcbemus tamen his efle contenti , do- nee ab aliis hae Infujae adeantur , qui nova acceffionc hanc vocabulorum feriem augebunt. Dicitur quidem AbelTafman, qui anno 1642, juflu Societatis noftrae Indicae ad terram Au- ftralem incognitam profe&us eft, habujfle Te- cum in itinere vocabularium aliquod Linguae Jnfularum Solomonis, fed aut unde id hau* ferit incertum eft , vcl, quod verius crediderim, noji flat diverfum ab hoc ipfo vocum Catalo- gs
INSULARUM ORIENTALIUM. 121
go , quern damus ex Itinerario Jacobi le Mai- re dcfumtum. Idem obfervafle fertur ex illius vocabularii lediionc multa nomina incolarum tcrrae Auftrali$ convenire cum iis infularum Salomonis. Et probabile eft in earn quoquc partem telluris , uti in Infulas Salomonis , vo- ces Malaicas penetrafle : nee aliunde videtur etfe quod Principes fuos vocaverint uti in Iti- ncrario Tafmanni habetur, Orangkay A/>j' lJ^=^ Et in Infula Amboina Senatores appellantur Orangkay , uti teftatur Nieuho- vius in Itimr. Indico pag. $ 6. Quod fi plu- ra vocabula illius linguae fciremus , certius quid poflemus judicare. MalaVce Kaja notat hominem divitcm , nohiUm , Spe&atum & ho- noratum inteffuos.
CATALOGUS
Vocabulorum aliquot y quibus utuntur indigenae Infularum
SALOMONIS.
UNum, Duo. Tria. Quatuor. Quinque. Sex,
Tacij, vel TacL Loua, vel loa,
ToloH.
Fa: If fa. Lima.
Houvv, H j Decern
I2Z DISS. XL
Decern.
Accede ad navem.
Difcede.
Pugnare,
Mulier.
Porcus.
Gallina.
Ventus.
Pifcis.
Arundo pifcatoria.
Nuces Cocos.
Banannas.
Radices Obos.
Cedo mihi Obosmeas.
Aegrotus.
Cocos recentes.
Corallia.
Clavus.
Ferrum.
Hamus.
Princeps.
In terram exfcende.
Optimum ferrum.
la.
Abi.
Acoua , radicis nomen eft arundini fimilis, &corticem haben- lis variegatum.
BE LINGUIS
Ougefottla.
JSfutifoy%
Fanou.
Backela*
Herri.
Wacka.
Omo.
~Auginm
Ica.
Eca.
Alieww.
Wafoudgj.
Oufij, Oubi.
Toma may oufim
Mataij.
D'mauta.
Lickafoa^ oh acacboa.
Uakoubea.
Hequij.
Matau.
Latoti*
uijouta^ ouajouda.
Moaij.
Da of ijto.
Acoua*
XXIII.
INSULARUM ORIENTALIUM. I23
XXIIL Collocatur Infula quaedam , ita di- $. XXIII. ftaa multitudinearborumTengae, velCocos, De Lingua in latitudine auftrali grad. 16.10. juxta fitum,qui In^ulae ei attribuitur in mappa Geographies praefixa ocos" itineri Jacobi le Make, Amftelodamenfis , qui cam detexit anno 1616. Annotavit ille vo- cabula quaedam ab illius incolis audita quorum nonnulla rede explieuit, at de aliis ipfe du- bitavit. Loquebantur mult a ^ fcribit in Itine- rario , foL 62. fed mentem capere non pottti- mm. Hoc intelligere nobis , videbamur veil* eos ut propius ad littus navem adduceremus. Et pauloante, manus Jigno longius recedere jujfit* vocembanc Fanou^ Fanou* diquoiies ingemi- nans. Incojae hujus infulae videntur lingua quoque Malai'ca uti; vel certe non multum ab ea diverfa, uti & incolae vicinarum Infu- larum , quas Hornanas appellavit idem , qui regem Ariki vocabant & tentorium aeri a 4 lateribus expofitum Belay , quod eft Malai- cum cJ\—> Baley, atrium, locus aeri expo- fitus , "in quo confidetur , vel &•£$* Palaian area velo, aut afleribus, quos columnae fufti- nent, fuperne tefta. Sunt inter voces illas, quas mox exhibebimus , nonnullae quae cei to pro Malai'cis habendae funt , at aliae minus bene videntur ab iis intelleftae , vel per er- rorem librariorum corruptae. Inter illas funt Matte) oculi. Malaice pU Mat a. Ta-
lin-
124 DISS. XL DE LINGUIS
linga, aures, Malaice £0i Talinga. Chou> uber. Malaice ^j* Soufi. Fattou, lapis. Mai. ob Batou. Oufi, radices Obes. J> ,J Otibi. F*fi9 cultcr. j^i Ftfou. fVackl, a- qua Cocorum. <_i>> Tawack. Pourou, cor- tices Cocorum g^j|^ Tampourong. Kaji, cinnamomum. U^~^> _^S=s Kajoemanist id eft, lignum faporis grati. Significat jJss Kajoe non folum %»«»», fed & volumes So- let autem cinnamomum in voluminis formara fingi. Confer Lacbaai, lignum, & jA^=> Kajoe, quod idem fignificat. Mama (vide- turlegendumi^»^) Juvenis, *y> Mouda. Tio, ita. c_£) Ija. Fating* , digitus, (antea* jF4//»^<« lima explicuerat per pedes & manus- at /««* eft 5 Malaeis) Mai. oJU» Tonga»', manus. Latoe, praefedus ji)^ Ratoe. Prae- terea Numeri produnt origines Malaicas , uti patebit fi quis eos conferat cum Malaicis & alns fupra exhibitis , & voces Fatta , cor , Ma- laeis oL-a Hati. Coloji. os, UJj* Mou- to Malaice, Wa)i, aqua , Javanis Baja , Sin- galaeis IVejay o»<*,piuvia Q-^j Ouzjan. En Tibi lpfum indicem vocum , quas ab indigenis hujus infulae acceptas itinerario Jacobile Mai- re fub;un<3as video.
Voces
IKSULARUM ORIENTALIUM. I2<
Voces indigenarum Infulae Cocos,
SOL Luna.
Stella.
Oculi.
Aures.
Lingua.
Labia.
Genac0
Guttur.
Uber.
Cor.
Os.
Nafus.
Barba.
Dentes»
Capilli.
Offa.
Pedes, &manus.
Ungues.
Venter.
Dorfum.
Humeri.
Nares.
Juvenis, puer*
Filia.
Foemina.
La.
Marina.
Fittou.
Matta.
Talinga.
Akllo.
Lamotou.
Calafou.
Oua.
Chou.
Fatta.
Coloij.
Efeu.
Talaffa.
Nyfo ofljfo.
Ouroucq ; ohyou.
JVaaij.
Fatinga. lima*
Mai], ninia.
Tinay.
Toua.
Mouri. Tama, Tonbott. Farri.
Pormire*
1
|
11$ DISS. XL |
DE LINGUIS |
|
Dormire. |
JMooij. |
|
Sal tare ad numeros. |
Pipi. |
|
Domus, tuguriolum. |
Fare. |
|
Lapis. |
Fmou. |
|
Arbor. |
Talie* oftalieL |
|
Lignum. |
Lachaai. |
|
Ferrum. |
Hackpuwea» |
|
Corallia. |
Cafoa. |
|
Navis. |
Wacha. |
|
Sus. |
Panacea* |
|
Gallus. |
Moa. |
|
Aqua. |
JVaij. |
|
Gallina. |
Ottfa. |
|
Pluvia. |
Oua. |
|
Securis. Malleus. |
Tocki gelfij. |
|
Terra. |
Kille. |
|
Aes. |
Tatto. |
|
Sedes* |
Nojfoa. |
|
Patella. |
Chienga. |
|
Ebur. |
Tatta. |
|
Aufter. |
Majfele. |
|
Cultro laedere. |
Tmmo. |
|
Veftis. |
CafoUm |
|
Storea. |
D'fati. |
|
Oleum Cocos. |
jyiolo. |
|
Mons> |
jMaoucha. |
|
Abnavigare. |
Foulau. |
|
Comede. |
Tacki^nacki. |
|
Attolle. |
Fotidij. |
INSULARUM ORIENTALIUM.
Banannas. Qbes radices. Oleum. Cafeus. Forfex.
Annulus digitalis. Tympanum. Bombarda.
Culter.
Speculum urens.
Folia Cocorum.
AquaCocorum.
Saccharum.
Cortices Cocorum.
Fru&us quidam.
Cochlea margaritifera.
Tintinabulum.
Cinnamomum.
Funiculus.
Ignis.
Unum.
Duo.
Tria.
Quatuor.
Quinque.
Sex.
Septem.
©do.
Fottti,
Otifi.
Lolo.
Foulaca,
Epouri.
m
va.
Lcaij tifmoghel ncluij* tVaijfogi.
Lejft iloa. -Aes Cifaro. Wacki. Lola»
Falafola.
Tiffa, ofTffi,
Taula.
Kaij.
Waffauwl
Oumopt*
Taci.
Lma.
Tolou.
Fa.
Lima.
Houno.
Fitou.
No
|
128 DISS. XL BE LlNGUIS |
|
|
Novem. |
Twou. |
|
Decern. |
Ongefoula. |
|
Ultra denarium nu- |
(* Mirorjiam Malad |
|
merum non afcende- |
numerant ita ultra |
|
bant, nos ad centum |
decern.) |
|
numerare cos docui- |
|
|
mus, hac forma : |
|
|
Undecim. |
Ongefoula tact. |
|
Duodecim. |
Ongefoula loua. |
|
Hoc, authic. |
Equi. |
|
Juvenis. |
Manta. |
|
Videam. |
Jldatta may. |
|
Nihil eft. |
Neaj% velEay. |
|
Non. |
Eai. |
|
Ita. |
TiOy velYiouu/. |
|
Columba. |
Loupe. |
|
Nihil fupcreft. |
Eeuw. |
|
Cantus. |
Adoua. |
|
Hac voce adventum |
Lolle. |
|
gratulabantur. |
|
|
Cutis incifae variega- |
Tetau. |
|
tio. |
|
|
Gefticulationes tripu- |
Mon. |
|
diantium. |
|
|
Animal cornigerum. |
Nifo. |
|
Obos minores. |
Talo. |
|
Veftes chartaceae pi- |
Keafiva. |
|
dae. |
|
|
Bos cornutus. |
Wagga ^ wagga lou. |
|
Radicis |
INSULARUMORIENTALIUM. 129
Radios, cuam man- Acava.Atov^Cava.
aere folena, & e
cujus fucco potum
confidant, nomen: * Nomina obfidum. Funis, quo yeftcscon-
ftringere ac fuccin-
gercfolent. Armillae. Digitus,
FrucSus cujufdam fiic-
eulenti nomen. Panis nofter. Hepar.
Hepar porcinum. Rex.
Praefeflus.
Tamaj, Fofa, 'Caff*.
Tattwa poti. Fat in a a. LoIoh.
Mafi. Addc^ -Adde pmcca.
LxtoH)VdLatau.
neae.
J.X V'.^a Gmaea, qium communis §.xxiv opimo fa, : infclam die, appellor ab fa*. & Sfe is mfulae Jamnae 2frt*f , & Wua g& ufi. NovaeGui- tata Malaicae quoque veftigia cerriffima prae- "' tot, „u videreeft ex tabella vocum appofita quaetamen, quod dolendum eft, nonvide-'
aha qns Wuae fpecimma extare non novi, his contenu fimus oportet. Leges in il- *» ^«Yd^i c™^. Quod Malaei
Croncongan vacant.
I
Hacc Inda-
I50 DISS. XL DE LINGUIS indubiccadcm vox eft. Sic Pedes, Kekqini felaice pes, £\£=> Kakj. Aures ,Talmga* Malaice A*& talinga. Ubera, Sou fou. Ma- laice o»>" Soufott. Ignis* Mi Malai'cc cjl jifk Sanguis, Daar , Malaeis a^tt IW*. ^rwwto, 2)44»., Malaeis /W14 arun- dinum , &c. cbjW Dawon. Corallia ^ Pou- tai, quod eft*>>* Poata, album, uti in ta- bella vocum infulae Moae, SaJferaPoutc, Co- rallia alba. Pluvia * Ous , 0^ J Ousjan. Exfpefiare, jittingam. *£p& TmgO. Quin~ que, lima. ^ Lima , & plura in numeris, quae quilibetconferre poteft cum tabella vo- cum linguae Malaicaefupra, fag. 58. in qui- busnomina decern primorum numerorum fuis locis leguntur. Tola , tria , eft ex lingua Javana.
Vocabula quibus uti folent incolae Novae Guineae.
|
jp^NucesCfcw* |
Latieuw. |
|
Lamas. |
|
|
Gallina. |
Coocq. |
|
Porcus, |
Temhr. |
|
Bannanas. |
Tachouner. |
|
Ova Gallinacea. |
Tajima Coo* |
|
Aqua. v |
Dan vel Daan. |
|
Piicis. |
Jiifpsu. |
|
Carabi. |
Cone cw. |
Folia.
JNSULARUM ORIENTALIUM. 131
V*"
Folia Siri Pinanche navigii ge
nus. Cak. Oleum. Coralla. Ferrum. Culter.
Caput,
Nafus.
Aures.
Dentes.
Sinciput,
Crinis.
Mantis.
Pedes.
Ubera.
Brachia
Lingua.
Labia.
Humeri,
Venter.
Dorfum.
Digitus.
Nates;
Dormirc.
Barba.
Ederet
NornbougPo. Boh.
Camban.
Poor».
Poutai.
Herces.
Coot.
Bono*
Ea.
Nijfon.
Talwgan,
Tfang.
Pojfon u4rongh.
Ntbouge.
Limanghm
Kekeijn.
SOU [OK.
Pong liman.
Hermangb.
Tabbing vouling.
Haliyug%
Balang.
Baheing.
Catelingliman. Poutong. Hcim. Incam bcjfcr. NamNam. J z Bibese.
DISS. XL DE LJNGUIS
Bibere.
Genae.
Guttur.
Arundo»
Sedes.
Lapides.
Ignis.
Terra, ad terram,
Hamus.
Cochlea margaritifcra.
Sol.
Luna.
Stellae.
Clava lignea.
Annuli in nares im-
miflL Ebur, elephantidens. Reftes. Mare.
Gladiilignei. Terra Rufa, Arena. Pluvia. Funda. Hafta lignea. Miffile telum. Plumae five alae telo»
rum.
jinda.
Taring.
Con Con Hang.
Daan.
Sou.
Coorel
Eef.
Behoul.
IoauL
Corron TamboYin*
Naas.
Calangh.
Maemetia.
Hcrms.
Foun.
Iaoull.
TembYon bis.
Cdcoloun*
Taas.
Seel.
TaaY.
Coon.
Ous.
Gimmio HalU*
Mareeu
Houvan.
Tounfiet.
Sam-
INSULA KVU ORIENTALIUM. 133
Sanguis humanus.
Sanguis porcinus.
Capitia.
Canoa. Remigarc. Montes. Non eft.
1 Unum.
2 Duo.
3 Tria. \
4 Quatuor.
5 Quinquc,
6 Sex.
7 Septem.
8 OcSo
9 Novem.
10 Decern. Frudus certi nomcn. Expe<5tare. Nomen captivi cujuk
dam. Non novi.
Daar aug. Daar de rembos.
Nandikea.
Gemoe Hainoes.
Fajfer.
Capte andcfwgim mail
1 7%.
2 Roa.
3 Tola.
5 Lima vel /okw.
6 Wamma.
7 Fita.
8 Wi/*
10' Sangafoula. Loongb. ■Attingam. Tarbar licuw.
Kim kjtbbelinglougtee.
XXV. Sita eft haec infula in latitudine * v Grad. 1} & ita diaa fui£ a JacobQ I Ma^gXV.De
de nommeMofiscujufdam efociis ejus,quem ->^ mlulam telo vulneraverant. Idem tabellam ^rulaeMo-
3
r**
13+ DISS- XI. DE LINGUIS
Voces incohrnm Infulae Mofis diffae.
TTa.
X Lignum rude,
Panis.
Humeri.
Ubera.
Genua.
Oculi.
Videam.
Guttur.
Lingua,
Barba.
Nafus.
Bananas.
Statim adcrit.
Porcus.
Cocos.
Nos.
Expe&a , vel ftatim.
Unum.
Duo.
Tria.
Quatuor.
Quinque.
Sex.
Septem.
Liu.
Sagu.
Pouhonnori.
Carracerreram.
Sou fou.
Pou hanking.
MaXtanga.
Malta may.
Comieconnon*
Caramme.
Pane wourotu
Wanjrugo.
Hiwoundi , Tabotm.
Kirrekjr.
Cambowr.
Lamas.
Tata.
AUp.
8 Ofto.
Kaon.
Roa.
Tolou.
Watt.
Rima.
Eno.
Wijtfou.
8 Ejalou.
9 No-
INSULARUM ORXENTALIUM. 5> Novem. $ Siwa.
10 Sangapoulo*
[3f
io Decern.
Gallina.
Clava.
Ferrum.
JMitoa.
JMicoura.
JMafirim*
Vides Le&or multa vocabula cum aliis an- te recenfitis & Malaicis con venire , nee ego ilia hie repetam. Solum aliquid addam de Sagu9 quae vox inhac ferie fecundum locum obtinet. Sagu hie explicatur per Lignum ru- de : & Pouhonnori per pants. Sed revera Sa- gu eft panis eorum , ( uri & in tabelia vocum incolarum infulae Moae vertitur/Wr, Sagu) five medulla arboris cujufdamquae comminu- ta ipfis pro pane eft , nee ipfis tantum , fed plerifque infulis vicinis , ' ipfique Japoniae. Quum autem noftri viderent lignum illud r«- de9 e quo panem conficerc folebant , roga- bant quo nomine id appellarent, & refpon- fum tulere Sagu , quae vox non omne, fed hoc, lignum notat. Veftigium hujusrei eft in voce Pouhonnori , nam &&js Pouhon Ma- laice eft arbor , & medulla arboris iis panis eft. Sunt qui velint arborem hanc, undc -%«paratur, efleeam <\mzToddapanna Ma- labaribus, Japonibus Sotctfiu9 id eft, afer- ro vinfeens, dicitur, quia e terra evulfa & ficcata revivifcit, fi arena fervida fcoriis fcrri 1 4 ad-
1^6 DISS. XL DE LINGUIS
admixta radici fubfternatur. Qui earn videre ■dcfmerat, non eft quod in orientem iter fa- cial: inde dclata eft in hortos domus Hons- lardicenfis prope Hagam Comitis. Alii ta- men putant Sagu , quo nomine foina per Indiam ubique notaeft , non ex frudibus fed e caudice & Iigno contritonaimae cujufdam fieri , quum Sagu Toedapannae fiat e frudibus e- jus , uti videre eft in vaftiflTmo atque artificio- Mimo opere , cui titulus Horti Malabarici, Parte III. pag. 14. & itinere JndJcoJohannil Nieuhdf pag.34. Hoc Sagu, five farinam hanc aquae mixtam, coquunt, &exeademar- borcpotumlndipetunt, abfeiffo ramo & ap- penfo vafculo in quod liquor deftillat, vulgo oagwivesr dictus. °
Vocahula indigenarum Infulae Moo, Jltae in latitud. auftr. i.grad.
1 Ocos.
■ Bannanas. Porcus. Aqua, Zinziber.' Culter. Pifcis. Cam's. Cdrallia.
|
Lieu. |
|
|
Tandani. |
|
|
Paro. |
|
|
Nanou. |
|
|
Raay. |
|
|
Ani. |
|
|
Koyma. |
|
|
Aroue. |
|
|
Sajfera. |
. , |
|
Pcclcn. |
INSULARUM OR
Peften ofleus.
Clavus.
Panis.
Liba.
Veftesfaeminamm.
Armillae.
Arcus,
Tela.
Dormire.
Pifces jaculis petere.
Dens porcinus.
Quadrupes.
Sol.
Quinque.
Avis Candida.
Radix flava , Carru-
mae fimilis. Corallia alba. Non,non, nihil nihil, Abi hinc. Nomen Infulae eft.
IENTAL1UM. 137;
Marmauw.
Bee.
Sagu.
Soome.
Maye.
Sabre*
Tartina*
Bare.
Mawie.
Tincany.
Sona.
Vari-wou*
uirduio.
Weer-faut.
Maviikacketoua.
Aon.
Saffera poute. Taop, Taop9 Hoyda. Artu
XXVI, Haec omnia fatis evincunt (quod 5. XX VI. in initio hujus ditfertationis monuimus ) Ion- De Ufci ge lateque diffundi ufum linguae Malaicae , f uae Ma:r quae non tantum in Cherfonefo Malaeorum & EeS mfuhs Sumatra, Java , Borneo, Moluccis fed & vaftiffima aliis magis ad orientem fitis ufurpatur. Quibuf tewarum cum jfi conferamusillud quod linguae Infulae fpatia% I J Ma.
I38 DISS. XL DE L1NGUIS
Madagafcar plurima vocabula Malaica fint per- mixta, magis adhucftupebimus linguamunam, qualis Malaica eft , veftigia fua reliquiffe in tarn diflitis terrarum fpatiis qualia funt infula Madagafcar ad litus Africae & infula Cocos in mari inter Afiam & Americam interjedo. Lubet hie laterculum addere vocum Madaga- fcaricarum, utdidta noftra confirmemus.
VOCABULA Q^UAEDAM
MADAGASCAR I CA COLLATA
CUMMALAICIS.
Madagafcarice. Alaoet. mare, Vourong. avis. Voulou. arundo. Tandoc. cornu. Voa. fru<9us. Nytangan. manus, OtivL radices. Vare. oryza. Menac. oleum. Kiflbu. culter. Vintang. ftella. Poulo. decern. Jinny, fex. Vatou. lapis.
Malaicc. ^J^ Laoet. <f</»>? Bourong. &3>> Boulo. e3cw Tandoc. *jl Boa. 0^-^ Tangan. cjtj} Oubi. 0*i/? Bar as. J^ Minjac.
/*^ Bintang. *)j$ Poulo. pji Anam. oL> Baton,
lane.
INSULARUM ORIENTALIUM. I39
Tone, terra. *uL> Tana.
Foetji. albus. Meytin. niger. Mcrahits. ruber. Tounou. aflare,urere. Toulang, globulus,
Sorocki cochleare. Raa. fanguis. Vobits. mons.
&j* PoetL pXsA Hcitam» *S** Merah. &jS Tounou. jdj£ Touting, offi-
culum. cJ^vyw Sondoch fyta Dora. <^^=V* Botkiu
Hinc eft , quod regio quaedam infulae Ma- dagafcar appelletur Vohits angombcs^ id eft , mons bourn (Angombe bos iis eft, quern Malaei dicunt c^J Lcmboe) vo- hits maflin) mons fortunatus.
m Notar omnia , quae ab V incfpiunt uti Vourongy voulouy &c. a Madaga- fcaribus per B? Bourong, boulou , pro nuntiari , quum vox praecedens in con- fonam definit. Ita magis elucefcet con- venient earundem vocum cum Malai'cis.
XII.
w
Ml
XII.
DISSERTATIO
DE LINGUIS
AMERICANIS.
X II.
DISSERTATIO DE UNGUIS
A M E K I C A N I S.
Uemadmodum flumina , ubi * j primum e fontibus fuis erum- Linguae punt, impetu tnajori feruntur, pleraeque & tatn perfpicua originis fuae Af opa& indicia produnt , ut in du- AfrkaeHe- bium vocari nequeat* eademque longius ter- braeam o- rarum fpatium emenfa , & magis ab ortu ri'gin<Jm fuo^remota, impetum cjuoque ilium , a fontc arSuunt- communicatum, paulatim amittunt , ita ut fta- gno (imiliora quam fiuvioappareant, eadem ra- tione cum plerifque Linguis generis humani afium videmus. Lingua Hebraea , cujus Chal- daea & Syra quaedam quafi diale<3i funt , circa Tigrin primo & Euphratem , terrafque vici- nas ufitata, fons fukmultarum aliarum, quae prout regiones ipfae longius erant ab M/ria,
&
144 Dlss« XII. DE LINGUIS & Mefopotamia diffitae, minora primigcniae Hebraeae veftigia retinuerunt. Ita' linguae Arabum , & Phoenicum » quum eorum regio- nes fatis propinquae huic fonti cflfent , He- braeae imaginem expreffius referunt. Ex Phoe- nicia orta Graeca , & hinc Latina , atque hinc iterum Gallica, Hifpanica & nonnul- lae aliae Europaeae , quomajori terrarum inter- vallo feparatae funt haeterraeab Afia, majo- rem quoque mutationem fubierunt. Idem in Afia, Africaquedeprehendimus: quumque hae cum Europa unarrv£ontinentem efficiant, haud difficulter concipi poteft , omnes ejus linguas ab uno fonte propagatas firifle j fi Sinen- fem , Japonicam & paucas alias exceperis. Hae enim dc novo confi&ae funt artificiofe a fapientibus illorum populorum, qui ut o- mnem do&rinam intra focietatcm fuam con- tinerent , & viam ad fcientias difficilio- rem redderent , veteri linguae abolitae no- vam , eamque monofyllabicam , ac certis mo- dulis fonifque adftri&am , &aliquot vocum millibus intricatam fubftituerunt ( quod de Sinenfi omnino affirmandum vidctur ) vel ab origine fua Hebraea ita abeunt , ut con- venientia , quae inter illasintercedit, agnofci nequeat ; faltem ha&enus a quoquam cum fuc- cefiu tentata non fit , quod fciam , illorum fer- monum derivauo eKfomibiisHebraeis,
II.
AMERldANlS. i^ II. Poftquam veroavorum noftrorum me-$. U. De frioria ingens ilia telluris portio , America Amerfe*- deteda fait, a noftra contincnte hinc & inde nis.difput^ intermedio Oceano divulfa ( an ad Septentrio- ^ nem alicubi noftro orbi adhaereat incertum eft ) multos Eruditos inceflit vehemens defi- derium linguas illorum hominum cognofcen- di. Erant enim> qui putabantfi veftigialin- guarum noftrae Continentis deprehenderen- tur in Americanis , hinc colligi pofle, qua via in Americam primi U¥Colae"perveniflTeni: quod hadenus plane dubium eft, Qui eos e coloniis Phoenicum ortos arbitrabantur, vo- ces quafdam Pfaoenicias fibi rcperiflc vii'i funt inter Americanas: alii alias, prout diverfam de gentium Americanarum origine fentenriam fovebant. Quare & me cupido inceffit co- gno/cendi propius Linguas Americanorum , 8c quum indoles linguae alicujus , & convenientia ejus cum alia , optime poffic oftendi ex voeibus communioribus , quales funt nomina numero- rum J SoliSjy Lunae , aquae , terrae , bom , ma- lt 5 & fimilia, ex plurimis fcriptoribus ea col- legi , quae Ledori hie exhibebo, utipfe de iis judicium ferat, & fi poffit, deprehendat, quae ex iis maxime accedat ad linguam ali- quam in noftra continente ufitatam. Quod " ^at? ingens ilia controverfia de via, qua America iacolas fuos recepit, aut plane com- K p©**
his cotive- niant:qu cafui tri- buendum
I46 DISS. XII. DE LINGUIS
poneretur , aut magnam certe luccm hinc efiet
adeptura. j,Itt. Vo- III. Quod fi aliquis a me quaerat, quid ces Ameri- ego fentiam de convenientia harum linguarum canae ab cnm \{ngU[s noftrae continentis , quum fine
Hebraeis j ^. oentes Americanae eundem nobifcum non den- «"^ &
vandae, ii- Noachum parentem habeant, & ex ahquo trium cet quae- filiorum ejus natac fint , ipforum quoque pro- dam cum avi^ mi & noftri , lingua aliqua, vel linguis, eJa ufi olim fuerunt , quae non adeo ab Hebraea difcrepabant , ac illae quibus nunc utuntur. Has vero quae hodie in ufu funt apud Ame- ricanos e^o exiftimo nulla praeferre ortus fui ex lingua Hebraea indicia ( quod qua ratiorie fieri potuerit, moxdicemus) fie ut meo judi- cio fruftra haflenus ad hunc finem compara- tae fuerint Linguae Americanae cum Hebraea, Nee enim fufficit, ut una lingua ex alia orca dicatur > voces quafdam inter fe convenire , uti quidam fibi imaginati fuerunt Americanum Neketaliy mortuus, efle exHebr. ^£3p, JE- mk*, torques ex DIP, Akourou, fcorpiusex 5im , Hokdonch) fanguis ex DttK &c.deduci. Nam & in linguis , quarum unam ex altera or- tam efle nequaquam probabile eft5videmus non- nunquam vocabula quaedam convenire. Ita vo- ces quaedam linguae veteris Sabinae cum Ac- thiopicis optime conveniunt, uti notavit Maria - nus pod Inflitutiones linguae Aethiopicae.
Cur y
AMERICANIS. I a J
Car, Aethiopice hafta : Sabinis Cms. Oyi- dius:
Quip ft quod baft a Cur is f rife is eft dicla Sabinis.
Neron , Aethiopice , fortis. idem Sabinis Suetonius in Tiber, c. i. Kabate fapiens. Cato Sabinorum lingua. Terat , Aethiop. molle; idem Sabinis Taremnm. Hern , faxa feleda Aethiop. /itow Sabinis, Servius^vii.^/. Kafis, vetus, Aethiop. Kafio Sabinis. Varro. lib. vi. Quis tamen inde colligac Sabinos ab Aethiopibus ortos? Lingua Malai'ca & noftra BeJgica voces habet affinis foni & fignifica- tionis. j»Luu Sama9 cum, fimul. Bclg. [amen. o^^jLx» Manosja. homo, menfeh. lJ) ija. Ita eft. ^a. ,>»&£} Boel^or. poculum. &» Beker. J^> Bendala. fafcis. ^/2 BondeL LsL> -&z/^> pater, P^. Jj,,^ Soda, columna. eenZuyl. U^^ Rabat 9vota: een Rad.^jS Toedong , ciftam claudere , toedoen. M Tong, doliuxn. eenTon. ^J^ Sjop^ igo, eenSchtf. Nee defunt aliae : attamen non puto hinc re- de inferri , noftram linguam ex Malai'ca ori- ginem ducere. Quid ? quod apud gentcs feras , quae prope Caput bonae fpei in Africa habitant, voces inveniantur a Graecis non diverfae, mi Kahouy fede, Graecex*9a, & &^,bos, /3*V» At cjuis credat voces illas a Graecis ortum K 2 tra»
I
I48 DISS. XIL DELINGUIS
trahere ? Saepe enim contingit voces fbtio affines efle, quae longe diverfos ortus habent. Noftra voxStraat, Vlatea^ convenit cum A- rabico ^y^ Siraat^ & inde abCLErpenio derivator, fed& convenit cum via Strata La- tinorum & Gothico Straete , via. Haec o- mnia licet fono & fignificatione conveniant 9 non funt ejufdern onginis. Strata enim eft a jiernere^ non Siraat Axzbicum. Zaat<> femen, convenit cum Perf. so!^ Zadeh. ducitur ta- men commode a Zaayen, zutfatum Latino- rum. Saturn tamen eft a ferere , & hoc a JHf, non soJ^. §. IV. Vel I V". Praeter cafum fortuitum , cui faepe ibno natu- convenientia duarum vocum in linguis diver- . rah, qm f,{Umjs debetur, pofTunt nonnunquam & aliis vodbu"8 de caufis voces convenire, licet una ab alia or- communis turn -non acceperit , fi ita formatae fint, ut eft- ibno fuo rem quam fignificant , exprimant »
quod manifeftiitimum eft in iis vocabulis quae ad exprimendos fonos turn animalium turn re- rum in animatarum,uti venti, tonitru, aquarum» ponderum delabentium , colliforum^ tremen- tium fa&a, &c. funt. Ita Belgicum gorgelen t g*rgariz.are convenit cum Arabico J^^ Gar- gara9 quod idem notat: nee tamen inde ef- ficitur vocem Belgicam ab Arabicaeifeoriun- dam : quia turn Belgae turn Arabes ea voce fonum qui ab reciproco motu in gutture ex-
cita*
AMERICA NX S. I49
citatur , exprimere voluerunt. Sic per Kir- ren & Korren, gemitum columbarum indica- xnus i Arabes per Jiji Karkara , utrique ut ipfum gemitum fono imitarentqr : uti pulli corum Columellae lib.vi 1 1. c. 8. pipire dicuti-
tur, nobis piepen. Latratum canis Congong Malaei appellant. Gannhum canibus Latini adfcribunt, utrique a fono vocabulum ducentes. Nos baffen de fono eorundem di- cimus, Graeci &*<t$iv9 Latini baubari Lu- cret./^.v,
•E* quum deferti baubantUY in aedibus —
Omnes conati funt fonum canum imitari, quifquc fuo more , uti Ariftophanes per a3 , m , alii per (ZaZ , /3*t7 , Perfae per ^j^ -£/4« fa*. Canes irati Latinis hirrirc dicun- tur : idem Arabibus eft ^Jb Herr , & R litera canina. Gallus Gallinaceus Anglis^/V^Gal- lis goq, Graecis x/»x@- appellatur : nectamen Graecos primam originem dediflevoci Angli- cae exiftimo , fed has a fono efle du&as. No- ftrum klokhen, & ^/^« convenit cum glo- citare : at utrumque formatum eft ad imitatio- nem foni gallinarum Ferae gentes , quae li- tora Africae prope Caput bonae fpei accolunt bovem appellant^, quod cum Graeco /3*V convenit: fed a fonovel mugitu bourn, nan K 3 En-
m
1^0 DISS. XII. DE LINGUIS
lingua Graeca petitumeft, uti eaedem gen* tesovemfc* appellant 5 a balatu, velfono /3«, vel jBfi quern edunt : «o-Trcg arpofia tov /3jj |3j} Ae- y»v. Cratinus. Ita in plerifque linguis P*z- ter , «^ ^&fe*, /?<i, /7*/?*; mater ^ ma^ am- ma> & fimilibus modis effertur , quod is fere primus infantium (onus fit. Ita voce bu pue- ri potum petunt. Imbutum eft ? ^d ca/a/^ gw#? ra fuccum bibit , f*»dfe infantibus , d# w/#>tf bibere^ dicentes BU fjllaba cwtenti fu- mm. Feftus. Nonius Marcellus. Buas potio- nem pofttam parvulorum, Varronis Catovel de liberis educandis : cum cibum ac potionem buas ac papas vocenu Confer Feftum in voce Exu- bueres. Lucil. /. v 1 1 1 . cum vinulentas diceret^ tS- nibuas deftgnavit. Inde in plurimis linguis Europaeis vefh'gia vocis illius puerilis ad potum defignandum remanferunt. Et apud ipfos Ma- laeos puis, infantium alimentum 5 x/>y> Boebor appellatur , quod non a bibere vel fimili vo- ce* originem trahit , fed vero fimiliter a com- muni origine, voce infantium.
V. Praeterea ortus unius linguae ex alia non ex vocibus rarioris ufus aeftimari debet, ( quod faepe fit ab lis qui convenientias vo- cum indagant) fed communioribus, uti nu- meric 5 quorum notae in omnibus linguis in- niovibus.Sc veniuntur ; & ex fimpliciflimis, non iis quae quomodo, exduabus, tribufve, aliis vocibus compoiitae
font
§. V. Con-
vententia
Silaoften-
denda in
vocibus
commu-
americakis. 151
funt> quales in Afiaticis Unguis, atque A- mericanis inveniuntur plurimae; & dc his ety- mologiis , non videtur dubitandum. Sic no- ftrum fe$ convenit cum Latino jfb: * Graeco e|, Gallico/*, Hifpanico feys , &plerifque ejus numeri notis in Unguis Europaeis, quin & cum Afiaticis , Arab. o^ Perf. {j^ & communem fontem Hebraeum W an- guunt. Sic P' Hebraeum dedit originem vocibus q1v©> , vinum , wyn , vin , &c. Sic ex «ypoV "Q& ager , Ak$@r.. Sic ex |f& 5 oSgyaufes antiquorum poftea deflexum in aures > auri- cula , & oricilla apud Catullum , 0re*7/f 5 wr, Schinchooren, gehoor. Sic ex fflP* l$i, o^ Perf. e/? , & noftrum /j , quod majores no- ftri pronuntitfbant es. Si eodem vel non mul- tum diverfo modo voces Arnericanae reduci ad Europaeas vel ad fontem Hebraeum pof- fent , dubitandum vix effet , his ortum debe- re. At nunc adeo longeab fermone Hebraeo eae recedunt, ut fruftra meo judicio ortum ea- rum inveftigare quis fuftineat : & fi vel in una linguarum Americanarum id bene fucce- dat (quamvis de fucceffu defperem) ubi in alia ex iis idem tentaverit, haerebit , ut pu- to , & fruftra fe effe fateri cogetur : nifi forte redivivus quidam Joannes Goropius Becanus, aut Schi'iekius a Rodorno 5 (imilifve ingenii ho- mines animumad hoc appulcrint, ut linguas K 4 popu-
|
II |
1 i |
|
III |
f |
|
1 |
152 DISS. XII. DE LINGUIS.
populorum Amcricanorum ex Belgica noftra quaeiis omnium antiquiffima cCoudlte Tad , & hinc Duytfe 7*<i/,derivent.Si enim DTl^K Dens, ortum trahat, a heel hoed, omnia cuftodiens, pHi1 juftus , zflaatichi Citreum , $ gict tyaan, fundens lacrymas , quum fc.fuccusex- primitur, Cafa.s a quaat aas 9 malum alimen- tum , Behemot , a vee hoofi , caput pccudum, ^310 defertum a w# swar , five gevaar> cum periculo, & iftiufmodi etymologiae pla- ecre iis poffint, ut placuerunt , facile quid- vis ex quovis derivabitur , & omnes linguae Americanae ad Belgicas origines referentur. Sed iftos viros fibi linquimus , dolentes in- terim veram rationem rnveftigandi vocum cau^ tes & etymologias multum damni etfe pafTam per illorum , non dicam conje6iuras, fed me- ras nugas. Genuinae profedo vocum ori- gines, per legitimes tramites dedudae, fat multos homines inveniunt , qui eas derident, quum nitantur faepe mutationihus literarum affinium , quas aut omnino non percipiunt homines , qui nunquam fedulo ad linguarum onus & interitus attenderunt , aut a quovis ad lubitum fingi exifHmant , ita ut ad exftinguen- dum plane & toilendum ex mundo ftudium etymologicum ? non fuerit neceffe hcroas ta- les orin , qui ftupidos aut pigros homines in iua perversa opinione confirmarent , nee fe
ipfos
/
AMERICANISM I?J
ipfos tantum fed alios vere eruditos ac mo- Hefte irvfAQhoygv&s deridendos praeberent , & indagationem vocum , fub quarum cortice res latent , veluti rem nullius momenti , in con* tern turn adducerent.
VI. Verum, dicet aliquis, quae fingi pof- funt caufae tantarum mutationum, fie ut nul- la otnnino affinitas inter linguas terrae no- ftrae Continents & Americanas inveniatur , fi illi olim ex noftra Continente in Americam migraverint. Certo vix poteftaffirmari, quo^ modo id contigerit : fed probabiles conje&u- rae eo nos ducunt , ut credamus , quamvis vel ex Europa vel Afia incolae primi in A- mericam appulerint , linguam illius antiquam lapfu temporis interire potuifk, &plures no- vas oriri: quod vel confilio aftutorum quorun- dam hominum , vel cafui & intervallo tarn langi temporis attribuo. Primo quidem in- auditum non eft , homines ingenio praeditos prae reliquis gentilibus fuis quidvis tentare ut auftoritatem fibi inter fuos acquirant, & fa- pientiam 5 qua ceteris antecellunc 3 occultare, ne plebi ad earn facilis fit aditus , res involven* do arcanis fymbolis vel nominibus , quae a vulgi ufu femota paulatim fermonem novum eumque facrum , k^ov hoyov , pepererunt. Hie de fi&a ilia lingua Deorum dicerem 5 qua (utt vel ex his Homed liquet, liiad.Z,
K 5 XsA-
5. VI. Cur
Linguae America- nae adeo differant a reliquis. Caufa pri- ma , aftus quorun- dam.
154 DISS. XII. DE LINGUIS
fAiviiv.
&r Iliad. T. de fluvio Scamandro
*Ov x&vS-ov xuhixffi 0gq/ , mips i\ Sx<sc-
Deos uti , diverfa alinguis humanis, Graeci ve- teres prodidere,niii intra Americae fines me con- tinere ftatuifTem. Hue facitquod narrat Garcil- laflb de la Vega in hifioria Incamm Perptanorum, lib. vi i. c. i. Jncas habuiffe linguam quandam qua inter fe foli utebantur , quae a reliquis non intelligebatur , quamque addifcere nulli alii licebat , quod earn divinam crederent. Ex ifto novo & ficSo fermone quaedam vocabula permifceri linguae vulgaripotuerunt, velinvi- tis ipfis Sacrorum praefidibds uti per proditio- nem; vel volentibus , quum etiam vulgaria vo- cabula rnutare in ea quae ipfi finxerant ag- greffi funt, nt eo magis populumafe depen- dentem redderent , aut ab aliarum gentium commercio arcerent. S.VILCau- VI J. Praeterea lapfui tot faeculorum tri-
<^odwmbui pot?ft tam infi§nis Mnguarum mutatio, longotem- quum videamus quam paucis faeculis linguae pore non Europaeae fuerint infigniter mutatae. Et eo hteris kd majorem mutationem in lin^uas Americanas baelin- fempus induxit, quo illi magis deftituti funt guaefmt iraufinddi munimentisquibus fe &linguas fuas
de«
i
AMERICANS. Iff *
defendere & fartas te£tas confervare queunt. pr0pa<*a- Scripta & libros innuo , quibus nos abunda- tae, c mus, illi vero carent. Haec potiffimum lin- guas cuftodiunt, prohibentque nefemel bene conftitutae alterentur aut pereant. At mifcr- rimae nationes Americanae pro notis litera- rum pi<5tas tabellas & hieroglyphica retinuerunt; atque ita voces ipfae , non fecus ac ipfa faxa & lapides, temporis injuriam patiuntur, & modo in hac modo in alia litera mutationem fubeunt , quae ex libris , fi adeflent corrigi poflent; nunc quum defint , ufu vires capit, & integras voces a ftatu fuoprimo ita defle- &it9 ut plane aliae Videantur. Qui volet in ipfa lingua Latina voces inveniet 5 exHebraeis primum dein ex Graecis ortas, quae nunc banc nuncillam literam perdiderunt autmutarunt, adco ut difficulter origo oftendi poflit. Quod ft in linguis noftrae Continentis id accidit , quas librorum copia fortius tueri ab his cafibus po- terat , quid putamus in Americanis fieri de- buiffe praefidio fcriptorurn codicum dcftitutis , & de quibus idem fere dici poteft quod de Ae- gyptiis Lucanus. lib. m.
Nondum flumimas Memphis contexen
biblos Noverati &faxis tmumvohcrefque fe-
raeque
I
1^6 DISS. XII. DE LINGUIS
Sculptaque fervabant magicas animalia linguas.
§. VIIL VIII. Quum itaque fola pronuntiatione
Quas mu- confervari debuerit integritas linguarum Ame
tanones m r jcanarum , mirum non eft voces vehementer
ducaTpro." ^u*^e mutatas- Contingit enim faepiffime vo-
imntiatio. ces in compendium redigi , uti olim Praeneftini
folebant de quibus ille apud Plautum in Tru-
cul. Ji&j. 1 1 . fc. 3 , qui rabonem pro arrabo*
nem dixerat :
•— ar facto lucri TJt Praeneftinis conia ejl ciconia.
Et Attius apud Feftum, T ammo do inqmt Prae- neftinns , fc. pro tantummodo. Ita Nefrones dicebant Praeneftini , quos Lanuvini Nebrun- dines. Similiter Oka didio Mamers, fortis, degeneravit in Mars & mars. Pro nobis veteres dixere qir, pro [mm, fam, uti Feftus notat. Saepe etiam populi quidam ( quod de Ame- ricans demonftrabimuspoftea) ufumquarun- dam literarum negligunt, quae autfuperfluae ipfis aut difficiles videntur , eafque vel abji- ciunt plane vel cum aliis permutant. Si- nenfes pro litera R effcrunt L , atque fie Chrifti nomen pronunciant Kilifuto. Jta g- Sjim Arabum modo per 2 modo per T mo- do per T a veteribus Graecis Sc nobis ex-
prw
AMERICANI $. 1^7
primitur : & Fl ac y Hebraeorum a Grac- cis in pronuntiatione folebat omitti : vel a- lias literas vocibus inferunt , uti Chaldaei 8c Aethiopes literam N. Nonnunquam etiam permutantur literae inter fe , & una pro alia fubftituitur, uti *? pro J » y pro ¥> 1 pro ^* 1 pro ? &c. Cujus rei exempla in voci- bus Chaldaeis e lingua Hebraea defumtis ( at ii in Unguis adeo affinibus & gentium adeo politarum tanta vocum mutatio fafta fuerit » quid non in Unguis gentium Americanarum & remotarum a noftro orbe & barbararum fa- dum credimus ? ) exhibet CI. Buxtorfius poft praefationem Lexici foi Talmudico-Rabbini- ci. Ita Latini pro n Graecorum fuum Q^fae- pe fubftituerunt, 6«: hac ratione equusex &- *©* > quinque ex 7rivn , quotas ex tfot@< , quaero ex iv\% (» , quartus ex ri&pr©* forma- runt ; pro fpiritu V fuum ufurparunt ut ivitiq»% vefper, i*&nsj veftis, ^, ver, <?, vis. Sic tei#9 vefta, «<J#, video, iplca , vomo , &c. & aliquando pro eodem S fubftituerunt , ut pro] 'iS& fedes^ % fe , ei ft , xAg fal , efiJopQ- feptimns, %<; fexy v$@* 9 fudor , vzrep , fuper 9 vA»?, fylva^ v<r, fuS) &c. Olci veteres T mu* tabant in'P Latinum , ut ii<rm?i$ , 7ftcrv^9 xiivpis 5 unde Petora , Petoritum , currus qua- tuor rotarum, t<V, pis9 t]t, pit> unde pit* fit > quicquid* Ne de vocalibus jam dicam
quae
I58 DISS- XII, DE LINGUIS quae & ipfae lapfu tcmporum aliter pronun- tiantur ac antea, etiam in illis regionibus ubi maxime literae floruerunt. Sic e Graecorum oportet aliter olim fuiife pronuntiatum ac nunc, quum dutojxgk meZou fonabac uti «u- feftpk srafr %<?x y tefte Theone fophifta , & «tep@- $»mff@* , ksvq$m(# HutvoQcovix inter fe confundebantur. Ita I cum EI quondam con- veniebat y quum P. Nigidius tefte Gellio 1 3 . 24. annotabat aliter fcribi amici in Nomina- tivo plurali fc. amicci , aliter in genitivo fin- gulari amici ; quum Cicero lib. ix. EpijI. 1 6. film convenire cum bini fcribebat : quum ex N«A©-* NiluSj ftcfftjAov, idolum, &c. or turn traxere. Aliter quoque £S , ac nunc , pro- nuntiatum fuit quando Euftathius fcripfit K«- tev$ convenire fono cum N^AsvV 5 non ve- ro fcriptione. Diverfo etiam modo Oi ex- tulerunt, quum inter AojpV & topic vix ul- la differentia audiebatur , quod Thucydides notat, oraculum hoc narrans 5 lib. 2.
"h|« Awprtfxa* 7iiKtp(^ ^ toipos up'
Quumque Graecum poTgocg Sidonius Apolli- naris tniras pronuntiabat c. xv.
Terdenas tropico prope cttrrere climate miras.
Etjutfiw, quae YoxSicula eft, Lttmimtuum
di-
A M E R I C AN I S. 1^
dixerunt , tefte Varrone /. i v. de L. L. & Hefy- chio. Omnes haecaufae, quam infignem mu- tationem in vocabula inducunt , quivis facile intelligit : nee quicquam prohibet credere, quod in Unguis noftri orbis contigit, etiam in Americanis contingere potuiffe. Quid? quod fi illae infignem inde mutationem pa£ fae fint , hae fina dubio majorem pati debue- rint.
IX. Abeademcaufa, fcriptionis fcilicet & gu ix, v,*- literarum defedu repetendam puto infignem dem caufa illam differentiam 5 quae inter linguas gen- 4ifferen~ tium Africanarum fcriptis libris deftitutarum ^m^^' & alias intcrcedit. Videas iilic fere , uti in rundam A- America3ad fingulas decades milliarium linguas fricanaruni alias in ufii ©flfe y quae nee inter fe nee cum a relicFs- aliis gentium politiorum conveniunt. Acco- lae fluminis Calbra vel Calbariae in litoris A- fricani ora occidentali circa gradum 4 latitudi- nis borealis , primes quinque numeros ita pro- nunciant 1. Bane. 2. ma. y.terre.q. m. $. fonni. 'Vicini eorum ad fluvium Camarones ita 1. mo.i.ba.^. melella.q. meley. 5. ma~ tan. Haec plane diffcrunt , uti quilibet per» fpicit: quod fi in numeris , re communiffima id fadum fit , quantam mutationem contigiffe in aliis vocibus credemus ? Populi Cojae di- <3i circa promoncorium Africae, vulgo Cabo de monte, Elephantem appellant Kaumah. Ac
ifti
ricanas con venire cum cisproba- biiius eft>
l6o DISS. XII. DE LINGUIS
ifti qui non ldnge inde circa arcem noftrafn del Mina habitant, Offon. Uli porcum eb- bio) hi kpuja* Et mulca alia colligere poffe- mus, fi de linguis Africanis , non America- nis , fcribere conftituiflemus. §. X.Lin- X. Quamvis autem exiftimem fruftra con- gaas Ame-'venkntiam aliquam fingi inter linguas Ame- ricanas & noftrae continentis , quantum qui-
Afiati- ^-cm JucJ*caie ^cet ex v^cabulis illarum lin- guarum nobis cognitis , fi tamen illae ad ali- quas linguas hujus Continentis referri debeant, quam cum & tnajorem forte lucem rebus Americanis al- / eiSe latura fint faecula fequentia 5 puto ab Afiaticis potius quam Europaeis originem earum lin- guarum fore arceflendam. Primos enim A- mericae incolas ex Ada potius quam Europa ortos efle mihi perfuadeo j non quidem ex eo quod America ea parte qua Afiam refpicit plu- res incolas habeat , quam qua Europam j cum hoc & genio gentium erraticarum & ipforum locorum opportunitati tribui poffit , fed ex con- venient, quae inter hos & illos invenitur. Eadem utrifque fuperftitio , ab antiquiffimis temporibus dedu&a , eadem religio , Reges fuos & majores , bene de fe & re publica me- ritos pro Diis venerari : Jdolorum forma rnoii- ftrofa, multis capitibus, brachiis, &c. hor- renda, utrobique fere eadem : Sacrificia humana & vivi combiirium aniicorum poft mortem u-
trobi-
A M E R I C A N I S.- l6i
trobique in ufu, olv^^^y^moAus fcriben- diidein per piduras & hieroglyphica, voces compoutae plurimae ad elegantiam fermonis confine, etiam ad denotandas res fimplicifli- mas, uti Sol, Luna, terra, &c. moduscu- randi aegrotos & luftrandi per ignem , & mul- ta talia quae flhocagerem, congerere & ex- plicare poffeixi, mihi perfuadent populos A- mericanos ex Afia oriundos effe„ Quod fi quis mores Tatarorum , Japonenfium , Formo- ianorum & aliarum gentium in extremis Afiae oris , confcrat cum moribusAmericanorum, plura inveniet utrobique convenientia, quam Inllos cum moribus Europaeorum , vel Phoe- mcum comparet; quos quidem in unovelal- tero capite, uti Phoenicum facrificiis humanis, aliqua ratione fimiles inveniet, atnonita, uc praccipua quae ad rationem facrorum & vivendi modum pertinent, congruant.
XL Verum, quandoquidem America ab A- 5. XI. Quo, iia Jongo maris interjedi fpatio dividitur , quo- mod° <* modo, dicet aliquis, homines, qui non nifi Ma. homl exiguis navigiis uti kiunt, vaftum ilium O-St!" ceanumemenfi in Americam appulerunt. Pri- rierim. mo quidem Americam ab Afia ad partem feptentrionalenr ubique fejungi intermedio mari nondum demonftratum eft: at quia nee oppofitum ejus probatum efthaflenus,-& fo- ils conjediiris aw teftimonio Geographorum t Ja.
iSl DISS. XII. DE LINGUIS
Japonenfium nititur, qui Americam Tata- riae cohaerere volunt , fingamus ab Afia in ilium non nifi mari iter potuitfe inftitui. Quod tamen fi ftatuatur, credi debet cum Europa alicubi cohaerere , quia fi tota ftatuatur In- fula efle , unde animalia fera orta funt in con- tinente Aniericae? (nam in Cuba, Jamaica aliifque, licet ampliffimis, infulis ob eandem caufam , nullae ferae inveniuntur ) Ilia certc navigiis , uti homines , in alias terras deferri non folent. Separata itaque fingatur Ame- rica ab Afiainterje&o mari. Necdum tamen Afiae incolis praeclufus eft aditus ad Ameri- cam. Non habent Americani magna navigia, fateor, fed exiguas modo fcaphas, vel trun- cos arborum excavatos quos Canoas vulgo vocamus : at iis ipfis fexaginta miliaria per me- dium mare emenli funt duo viri Segura & Fiesko , quum Columbus in litore Jamaicae cum navi lacera haereret. Quid anno 1597 Hollandi aliquot tentaverint, notumeft, qui viam per oras feptentrionales in Sinam inda- gaturi quum litus novae Zemblae feptentrio- nale totutn navi luftraflent , in Or'entali au- tem navis glacie ita premeretur , ut fpes ela- bcndi nulla eflet , & ab initio Septembris an- ni 1596 ufque ad medium Junium 1597 in iila regione (facinore omnis aevi memoria digniflimo) habitaflcnt, duabus fcaphis pa- ten?
AMERICANIS. 1^2
tentibus mare ingreffi & infinitis Oceani pe- riculis obje&i, nullifque ferme praefidiismu- niti, ,381 milliarium iter confecerunt ufque ad fluvium Lappiae Colam quo Kalendis Se- ptembribus appulerunt. Similiter circa folfti- tium aeftivum anni 1616 ex Infulis Barmu- dis ad oftia aeftuarii Mexicani 5 viri 5 fcaphac. fuperne apertae & nonnifi trium doliorum ma- jorum capaci /e committentes , poft 7hebdo- madcs ad Hyberniam appulerunt , tcfle Blaauio in AtUnte Geographico. Quod fi negemus data opera ejufmodi iter inftitutum fuifle, quid- ni tempeftatibus exAfia in Americam agipo- tuerunt, uti ad Taprobanen appulifle Annii PlocamilibertumnarratPlinius. 1.6. Haecubi contigifTe novimus, ita olim contingere po- tuifle dubitandum non eft. Praecipuequum ma- rc ipfum , quod inter Afiam & Americam inter- /acet , innumeras infulas habeat fibi conti- guas, qtiarum pleraeque inhabitants ab ho- minibus ex Afia profedis , quod ex Unguis eorum perfpicitur. Haeautem fi a nova Gui- nea verfus ortum maximo numero fint& ad Americam ipfam longo tradu protenfae ( uti Geographi opinantur , & credibile eft j quum laentidem novae detegantur) forte per oras auftrales incolas primos ad Americam appu- hfle ftatuendum eflfet 5 nee opus foret ad Se- ptentrionem confugere : nift & hinc & illinc L 2 novos
164 DISS- XII. DE LINGUIS
novos colonos in Americam arceffere veil*
mus.
XII. Antequam vero de linguis America- charaderi^ n*s figillatim agamus , nonnulla de chara&eri- bus,quibus bus^quibus in kribendo utuntur,& qui pluribus Americani Americanis communes font, hie praemitten-
loutunt11" da funt# Nulla ha<aenus intcr Americanos tur. gens inventa eft, quae artem fcribendi per li-
terarum formas callet. Quod ipfum Jofephus d'Acofta, Hieronymus Benzo , & multi alii teftantur, qui in iisregionibusfuerunt. Qua- re mirum non eft , ipfos vehementer ftupuif- fe artem noftram fcribendi, & nonnullos cre- . v . didifle epiftolas , quas Hifpani mutuo ad ami- cos darent, animatasefle, quum earum indi- cio res in locis remotiffimis geftae nofceren- tur. Lepidum eft , quod Gomara narrat y Hi* fpanum quendam fetvo Indo 1 2 cuniculos af- iatos (ne aeftu corrumperentur ) dedifle ad amicum deferendos. Hie cum in itinere fame correptus tres comedifiet , amicus , qui reliquo* acceperat, cum literis eum remittit & hero e- jus gratias agit pro novem ad fe miflis cuni- culis. Herus perle&is literis fervum interro- gat , quot cuniculos amico tradidiffet. Hie affirmat duodecim : at quum herus epiftolac indicio fe fcire diceret , non nifi 9 traditos fuifle, hie rem confeflus, populares fuos mo- nuit , in fibi a chartis ejufmodi loquacibus
ca-
AMERICANIS. x6f
caverent. Habent tamen American! pro lite- ris pidhirasquafdamadmemoriam rcrum con- fervandam. De Virginiae incolis teftatur D. Lederer fe vidifleinpago Pammeomek rotam iexaginta radiis inftrudam, quorum unufquif- que annum fignificabat: &in illo radio, qui annum primi adventus Europaeorum notabar, depidum Cygnum album natantem &; flam- mas eru&antem : quo indicabatur , gentem facie albam trans mare ad ipfos pervenifle & ignem explofis bombardis evomuifle. Acofta iftiufmodi rotarum meminit, lib. vi. cap. 2. &7* quibus Mexicanos qti tradit, ipfe quo-" que teftis oculatus, fed nonnifi 51 radios pro totidem annis iis adfcribit. Americani Cana- denfes, quamvis & ipfi formis literarum de- , ftituantur, habent nihilominus eundem mo- rem Hieroglyphicis res memorabiles confi- gnandi. Tabellam iftiufmodi depiftam dedit Baro de la Hontan in Tomo fecundo itineris fa Americani, p. i9i. eamque explicuit. Jnea pnmo barbari depinxerant infignia regis Gal- eae , & fupra ilia fecurim , quod apud eos belli fignum eft, & ab una parte novem charaderes, inftar Graeci $ & ab altera novem. Id ft- gnificat Gallos eos bello aggreffos fuiflfe , 180 numero : $ enim iis decern homines notat. Jnfra haec linea diftinguens fcripta e- rat> & dein mons, a quo avis avolabat & cervns L 3 cum
l66 DISS. XII. DE LINGUIS
cum Luna crefcente. Hoc innucbat Gallos illos profe&os fuifle ab urbe Montreal,cujus infigne mons eft, menfe Julio crefcente Luna quae ipfis Luna Cervi dicitur. His iterum diftin&is linea fubfcripta, confpiciebatur fcapha & juxta 21 domunculae , in fignum illos 2 1 diebus iter per aquas inftituiffe. Deinde pes & 7 do- munculae : quo fignificabatur 7 diebus eos iter terreftre peregifle : &quae plura illic vi- deri queunt. Mexicani quoque Hieroglyphi- cs tabellas five pi&uras habent , quae ipfis librorum & epiftolarum (ita enitn adventus Hifpanorum Regi Motezumae innotuit) lo- co funt. Annales Mexicani hoc modo exa- rati extant in Bibliotheca Vaticana , uti tefta* Uir Jof. d'Acofta in Defcript. Indiae Occident. l.vii.c.ip* Specimen ejusmodi extat in Mu+ faeo Wormiano 5 Olai k. Wormii in Academia Hafnienfi Medicinae Profefforis , edito Lugdu- ni Batavorurn, 1 ^5 5. ubi pag. 384. legitur CI. Ludolfum in fui recordationem in charta pedali longitudine exarata obtulifle Au&ori Jlieroglyphica Mexicana^ miris conftantia fi- guris , vario colorum genere depi&is , ex qui- bus vix quifpiam quicquam collegerit : duos quidem ordines effe videri; chartam autem latam dfe uncias quatuor. Magnam affinitatem ha- bebant cum quibufdam ex iis, quae depinxit ClarifT, VirD.Joh. de Lvax.likv.cap. 10. de- fcript.
AMERICAN IS. l6/
fcript.Ind. Occidental. Obfervandum atitem eft eospidas fuas imagines ita di/ponere tit ab imo ad fummum progrediantur , contra ac Sinen- fcs folent. Coluacani genus aliquod fcriptu- rae & librorum habent, non Uteris conftans, verum imaginibus iftiufmodi , quales Cana- denfium aut Mexicanorum funt. Ferdinan- dus Cortefius aliquos libros Coluacanorum in Hifpaniam tranfmifit , qui ex corticibus arbo- rum farina illitis compofiti figuras laqueorum , talorum, afciarum, uncorum, &c. praefere- bant. Multos libros fimiles Hifpani combuf- ferunt, ratifigna magica iis contineri , & ita fe & pofteros fuos privarunt cognitione plu- rimarum rerum, quae inde hauriri potuiflent. Peruani autem rerum adarmn memoriam non confervabant piduris , fed funiculis quibuf- dam , qui variis nodis erant impliciti : his non tantumgeftafuorum Incarum pofteritati tranf- mittebant, fed & foedera, contradus, indi- ces accepti ac expenfi , &c. deqqibus accura- te, utfolet, egitJnca Garcillaflo dela Vega in Hiftoria Incarum /. vi . c. 8.
XIIL Iftiufmodi Hieroglyphicis, utio-£.xni-E?c lim Aegyptiifuereufi, ita quoque Sinenfes , tali fcri- quorum charaderes, nihil aliud effe yidentur Ptl!Ia nard quam pidurarum Hieroglyphicarum coropcn-f£^J dia , & hinc illos a fummo ad imum difponunt, lis Siaenfl. uti muki Americani in Hieroglyphicis fuis
< L 4 fa-
l68 DISS. XIL DE LINGUIS
faciunt. ; Quod fi inter Americanos viri adeo ingenioii fuiffent in excolendis artibus ac apud Sinas , aut faeculo uno alterove ferius Ameri- ca nobis innotuiifet , ad majorem perfedionem ille fcriptionis modus fuiflet dedudus, & abfque ullo dubio habuiflent jam illi fcripturam Si^ nicae fimilem ea faltem parte , quod paucis dudibus rem aliquam indicare poflent , & non piduris fed lineis , ut Symbolis vocum ute- *entur. Oiimenim Sinenfes folebant res ipfas Imaginibus quibufdam repraefentare > uti So- lem , gallinam , montem. Sed qupniam id infiniti laboris erat , lineas nonnullas ita di- fpofuerunt, uti tradus praecipui in imaging bus illis erant difpofiti : quod clariflime often- dit exhibitis nonnullis exemplis J.Nieuhof in Hiftoria Legationis Sinicae primae, Antverpiae cdita, pag.1666. pag.yzg. ubi figuramgal- li , montis , draconis , &c. comparat cum cha- radere quo Sinenfes hodie gallum, montem, &c. notant , qui charader eft quafi rudis & compendiofa delineatio pidurae iftarum re- rum. Quae respingi non poterant, uti po- tentia, fapientia, &c. Hieroglyphicis olim, uti Aegyptii, Sinenfes adumbrabant, & ilk quoque figna Hieroglyphica in compendium icdegerunt, figuram, quam ilia habebant, paucis lineis complcxi: atque bine natus eft por- tcntofus $e charadcrym Sinicoriuu numerus.
XIV.
A M E
XIV. Haec generatim de Linguis Ameri- -f XIV, Do canis dieenda habebam , nunc de iisdem figil- Linguis A- latim adurus. Quod non ita intelligi velim qI^T ae fi de omnibus omnino linguis & diale&is, & quibus Americani utuntur, agere conftituif- fem. Plurimae enim funt , quarum notitia ad populos Europaeos nondum pervenit : fed univerfam quafi Americam ab Auftro ad Se* ptentrionem ita percurram , ut ledori conftet qua Jingua utantur in Brafilia , Chili , Peru (quae praecipuae partes funt Americae Meri- dionalis ) deinde in Guatimala , infulis An- tillis , Mexico , Virginia , aliifquq locis Ame- ricae Septcntrionalis. Ex his Unguis voqes a* liquas quae in communi ufu maxime funt ex-* cerpam , ut unicuique integrum fit eas con- ferre inter fe vel cum iis linguis noftrae Con- tinents, quas voluerit y eajfque exhibebo ita ut a Scriptoribus Europaeis qui primi illas ad- notarunt , fcriptae funt : id eft , in Brafilicis & Chilicis voces pronuntiandae funt more Belgico , in Peruanis & Mexicanis Hifpani- co, Virginicis Anglico, atque ita porrofin- gula, uti petita funt e Scriptoribus velGallicis vel Belgicis vel Hifpanicis, fequuntur pronun- tiationem illarum terrarum ? in quibus Au- «Sores illi fcripferunt. Potuiffem eas omnes reduxifle ad unam eandemque pronuntiatio- nem , fed hoc ipfum ab unoquoque facile prae-
L 5 %M
f.XV. De
Lingua
Braiiiica.
170 DISS. XII. DE LINGUIS
ftari poteft, quum linguae Hifpanica, Galli-
ca..\&c ^atls notae **nt> & voces illae quas alii jam affueti funt hoc modo legere in fen- ptoribus Hifpanicis, &c. plane diyerfam for- mam induiffcne.
VOCABULARIUM
LINGUAE BRASILICAE,
Aufiore Emanuele deMoraes, linguae il- lius peritiffimo , & infertum Gcorgii Marcgra- Vii libro oftavo Hiftoriae Natmdis Brajiliaey anno 1648 editae Lugduni Batavorum & Am- ftelodami , fag. 276. a G. Pifone, qui in Bra- filia diu habitant & medicus fuit Illuftriffimi Comitis > Johannis Mauritii.
Tufana. Deus. Caraibebe. Apiabebe.
Angelus. Ceteeimibae. fpiritus, Ibatinga 5 ibitinga. nu-
bes. Amandiba. grando. Ara. dies. Vutuna. nox. Coemitanga. aurora. Ara ibicoqttime. me-
ridies.
AbL homo. Angaa anima. Tete. corpus, Pocembuera. mem-
brum. Acangafe. cranium. Tagica. vena. Conga, os , cflis. Tagul fanguis. Pira. cutis. Tiaj/a. fudor. Ttttdf. /putum.
Aba.
■
A M E R I
Aba. crines. - Apecum. lingua. Tendiba. mentuau Ayura. collum. Aceoca. jugulum. Atyba. humerus, GibL brachiunu Mbo. manus. Ecatuaba. dextra.\ Acu. finiftra. Pua. digitus. Pua guacu. pollex. Mua pendaba. articu-
lus. Unha puapem. unguis. Atucupe. dorfum. Potia. pe&us. Cama. mamma. Tigne. venter, Purva. umbilicus, Jque. lams. Nbia. cor. Ibaia. coeium. CoaracL (ok Jaci. luna, menfis. IcapL ros. Am. tempus. Acayuro ig. annus, Camca. vefpera.
CANIS.
Tata, ignis.
Tuba, parentes & pa* ter.
Ay, cig. mater.
Tamua. avus.
Ar ay a. avia,
Taira< liberi & filius,
TagiraMh. His duo- bus nominibus pa* ter tantum utitur: mater dicit mn- bira.
Tiquera. foror major natu.
Piquiira. minor natu. His nominibus u- tuntur faeminae in- ter fe.
Tiqueira. frater majot natu.
Tibira. minor natu. His nominibus u- tuntur fratres tan- tum inter fe : ficu- ti Quibira^ frater, fbrores tantum er- ga fratres & Tein» dira , foror , fra- tres tantam erga fore-
IJl DISS. XII
forores. Tuba*, tutira. patruus. Cig , cygra. amita. Eis- dem nominibus fi- gnificant & avuncu- lum & materteram.
Coya. gemini.
Temireco. maritus & uxor.
Mendara. matrimo- nium.
'Abaiba. Iponfiis fu- turus*
Cunhaiba. fponfa fu- tura.
Ctmiraco ao bae. vi- duus.
Tmen eobae. vidua.
Tubei ima. pupillu$.
Jacitata.' ftella.
Opacatumbae. mun- dus.
/£«r«. ventus.
Amacimunga. tonitru,
Amaberaba. fulmen
Jbk terra.
Ara, acr.
/£. aqua.
Aba. vir.
BE LINGUIS
Cunha. faemina.
Tuibaem. fenex.
Guaibwo. vetula.
Cunumigoacu. adole* fcens.
Cunumi. puer.
Pitanga. infans.
AnAma. cognatus.
T&i. arbor.
Ibitira. mons.
Ofe. folium,
T*4. fbns.
/ta. ferrum.
/*i. lapis. ■PW. pifcis. iEwg; frigus.
Ceo. animal. Guirarupia. ovum, Mocu. anguilla» Gy* fimia. Eyruba. apes. Potivi. anas. 3/w*. anfer. Gyw. gramen. Iguaba. calix. Jtapigua. clavus* ^4^ apapuara. fa-
(cis. /ittwvi. ligo.
AMERl
CapYtgoacu. ftramen,
JMbiu> cibus.
Cobra, anguis.
Apicaba. fedes.
PiL jecur.
Cebira, nates.
Jldaupura. bilis.
Tigue /?tfg.inteftinum.
Ty, urina.
TjHTtti vefica,
Uba. coxa.
Acaya. matrix.
Tendipia. genu.
P*. pes.
7mi. tibia.
JMicul digitus pedis.
MitL calcaneus.
Porucuico bora, pau- per.
Coribae. laetus.
Angaipaba. pravus , a- itutus.
Tyaobeimmbae. nudus.
Jidbaeaubora. aegro- tus.
Apara. curvus.
Tipibae. triftis.
Angaturama. gratus.
Poranga. pulcer.
CANIS, 173
Tw fcfa/w. fanus. Atapmtia. velox. y«^. flavus. T/>^4f. albus. Mormotara. iracundia, Tecoateima. avaritia. Porerobiara. fidelitas, Tecoacti. felicitas* Ibatebae. altus. Boya. fervus. Atavuma. levis* » -Ptfj»* defbrmis. Ctfa, delicatus. P#w. longus. Angaibara* macer* Membeca, mollis, i Acmbeimbae, fatuus.
Verba. Cepiaca. videre. Cenduba. audire. Cetuna. odorare, Caanga. guftarc. Nheenga. loqui. Capucaya. clamarc. Igu. bibere. Pocaucuba. fomniarc* ! Mbaeu. edere.
venire. Mwbirara. parere.
174 diss. XII
Tecobe, vivere. Carom, fperare.
Ayaima* fternutare.
Jernre. pofcere.
Abiqui. pe&ere.
Cenoya. appellare.
Cuaba, cognofcere.
JNhemboe, difcere.
Puca. ridere.
Ciquiye. timere,
Quera. dormire.
Jenumuna. fpuere.
Caanga. dicere.
Nheangeru. /u/pirare.
Cecarfya. oblivifci.
Cueena. vomere.
Ouapua. federe.
Queraro. vigilare.
Pttama. furgere.
Caruca. mingere. Poacema. gemere. Pitera. forbere. Tin. puderc. Taceo. plorare. Mano. mori. Acanhem. morfor. Tima. fepelire. Cenonheca. precari. Cepiaca. reprehendere.
DE LINGTJIS
Mondoca. findere.
Aei. errare.
Capucaya. ring!.
Beraba. fplendere.
Hereto, habere.
MomitL accipereho- fpitio.
Anduba. fentire. o. ire.
Guata. ambulare.
JUoanga. cogitare.
Jldaenduara. recordari.
Taraboca. eligere.
Mopotaya. ne&ere.
Porara. mentiri.
Aroca. minuere.
Angaipaba* delinquc-
re. Pmya. jubere. Potara. cupere. Meenga. tradere. Moendl. capi, incen-
dere. Mondaca. incidere. Abu errare. Ecatu. poffe. Nhengara, cantare. Porabique. operari. Teaoboca.exuete.
■
A M E R I
Momiya. movere. Pea. vitare. Pituba. ungere» Pohana. nere. Cobaitim. occurrere. Cenoya. vocare. MondoYoca* frangere. Coameenga. mordere. Coquendaboya. aperire. Rxba. folvere. Cacaba. tranfire. Tuna, plantare , ferere. Pocmba. confuefcere. Igtaba. natare. PeL deponere. Paepua, refpondere. Moete. adorare , ho
norare. Monbeu. nunciare. Tiguioca. fanguinem
redderc. Moriba. confentire. Acoy. operire. TucL occidere. Moperua. frigere. Cae. fanare. Moabaiba. impedire. Apition. ligare. Can. dcfendere.
C A N I S, 17^
Cauccuba. diligerc. Pitibo. juvare. Mogiba coquerc. Amotareima. odiflfe. Caanga. metiri. Moa(\Hima< madefacc-
re. Monguya. folvere. Monguy. molerc. Pita, manere. Pumm uti, Tara. capere. Mobibua. fuere* Potareima. recufatt» Jabkba. effugere. Moete, laudare. Capira. purgare. Mbaeraca. emerc. Monhanga. faccrc. Cerura. portare. Moyecekra. mifcere. Moropiha, €ommuta-
re.
Paronduba.incpitcrc. CupiraAevate. Teupira. afcendcrc. Maramonhanga. fad*
ligerare. Monberaba. vulnerare. Apina*
iy6 diss, XII.
Apina* radere* MondecaScm&QZQ, au-
ferre. Cema> exire. Aobamon dkfe.induere ^£04 £»£*. abftinere. CV&i, arare. Cjpgjtfi rigare. Ceyara. deferere.
y* nmpu con*
DELINGUI3
cipere. MoaguebaseRmguerc. Moabatha. incantare. Monbuja. tcrebrare. Pitera. ofculari. Monbma. perforare» Mayaoca. dividers Ami. premcre. Mogyco. polire. Moyaru. /ocari.
f.XVI.Vo- XVI. Praeter haec Colloquium invenitu?
ces BraGli- lingua Brafilica fcriptum in hiftoria Naviga- L(S tionis in Brafiliam inftitutae a Johanne Lerio, Burgundo, edita a Theodoro de Bry Latine, anno 1590. c quo haec vocabula excerpfi* mus.
rio excer-
ptae.
Pa. ita eft. Mobouy. quot. Caramemo. arcae, ci-
ftae, vafa. Augepe. unum. Jldocouein. duo. Mojfaput. tres. Oioicoudic. quatuor. jEcoinbo. quinque. A-aub. veftimenta. SoboHy-etc. Caerukus*
Pimk* Rubeus. Joub. Luteus. Son. Niger. Sobouy-Majfoit. viridis. Tin. albus. Seta-pe. multos. fcatoupatoe.innuineros. Erimen. minime. non, Arrotit. attuli. En-en. non. Pinda, hamos.
MoHtejnouton. fubulas. ~drroua. /pecula. Knap, pedines. Soo- fera animalia. Our a. avcs. ^#. pi/ces. *V. foinam. 5^^ rapas.
°#«. magnus. Pwajfoii. turtur. Kurema. mulus. •Krfrw. domus. -*f#». medicina. ff^. proprietas, Maraca. tintinnabu-
lum. Miceco. uxor. x .-^*6. coclum. Couarajfi. fol. Jtyk. luna. J*jfi-tata. ftella. 2TWj». terra, Poirauem. mare. ^* aqua. JJ-'fc aquadulcis. U»-««. aqua falfa.
^ lapis .petra, me- tallmn.
C A M I Si 177
Ybouyrack lignum, -^/w. curvus. -^w. aer. *Amen. pluvia. Toup-en. tonitru. Tbneture. montes.
j2««w.Ioca campeftria. Uhpaoit. infula.
Mahmo. particulaad.
mirantis. -^^^. caput. Che-acan.meum caput, De acan. Tuum. 2^//. fuum. Ore-acan. noftrum.
-An-acan eorum* lege
uiua-can. /^«^. facies. Nembi. aures. ■<R#i. oculi. 2**tf. nafus. Jouron, os. Retotipau. genae. Redmva. menturii. -^«^. capiJli. Redmiva auehzthz. In Novo orbe Theo- dori deBrylcgitur, M P& '
178 DISS. XII. DE LINGUIS
pag. 2^i« herba9 fed vitiofe : nam aue notat capillos , crines 5 & redmiva nientum.- Et fie barba dicitur ^quafi crines memi.
Ape~cou< lingua.
Ram. dentes.
Aioeue. collum, gula.
Ajfeoc. guttur.
Poca. pedus.
Rous boni* renes.
Revive, natea.
Invanpony. humeri.
/» brachia.
Papouy. pugnus.
P(7. manus.
/%*#. digitus.
P^c. ftomachus.
Reguie. venter.
C20*. mammae. 0«/?. coxae. Roduponam. genua. Porace. cubiti. Retemeu. tibiae. P<?«y. pedes. f wg. anima. 7k/z. ignis. Embomffi. efurio. Caronc. vefpera. Miboye. fervus. ifo*/?. pater. Requeyt. frater nam
major. j?*W*irater nam min. Renadire. foror. Aicbe. amita. u#. mater mea. / jfojtf. filia. Senoyt pe. hirundo.
Verbum Subftantivum.
Aico. fum.
jgry&fc es. Oico. eft.
Oreico. fumus. Peico. eftis. Aurae oico. funt.
jttft* . venio , veni. Orefout. venimus.
£«-
A MEKl'cAHi Si ZyoM.vems, venifti. Ojout. venit.
■Attae-o-oHt. veniunt.
II
didhC 1 1- ?rammatica«i ^'nguae Brafiiicae c- « <"ait Commbncae anno Mm™ w l , & x'^n Anchicta ex SocictateT^ J?fephus de D?L;<^a
J. Defomit i*J ' e I"* Vet, Bftfifcf
" ^1;""1 hanc iguana iiteris F L S 7 KG«n,. ■ncc Kgeminarcjnec mutam cum liquida 1?at,« 4*
P;M.&MBJfaepe„rurp;iriunam
cept"f;CaiVOX^^-^cx- . «P£^*-. «'.■quodnoaqnamnm.
I". B in prfncipfo diflionis nunquam fine Mpronunciari. ^ e
lv^^t\rnrmpartcmaccentumhab-
V. Nomina non habere cafus aut numeros J^vocad^ AtquaeaccenuS i.kimahabent.nilmucari. VI. Subftantiva praecedere adje&Va , & fi "centumin ultima habeant, manere in-
cu!»nr fil".PenuItimao &vocalescon- «rrant, ultmiam vocalem perdere, ut ^^TVfcw, pater ve4 Sicon-
M 2
II
ISO DISS. XII. DE LINGUIS
currant cum confonante perdunt totam ultitnam fyllabam. VII. Pronomina habere quosdam cafus, ut Ego, Nominat. Yxe , xl Dativ. T**- bey yxebo^ xebe^ xebo9 mihi. Nomin. plural, ore^yande. nos. Dativ. erebe9 orebo, yandebe >yandebot nobis. Tu. Norn, ende* nde , m. Dativ. endebe , endebo , ndebe, ndebo. tibi. Nominativ. plural./**? velpe, vos. Dativ. peemevdpeemo, vos. Accu- fet. opo vel pe. Vocativ. pee vel pe. ore, yande. Ita etiam declinatur Ace , homo, quod fervit teniae perfonae. Oeft, fuus, fua, fuurn. VIII. Unam effe conjugationem verborum , & alteram negativam , ut Aincu , occido j namcai, non occido. I X. Praepofuiones lis fere efle poftpofitio- nes , ut Mo , in. Pe , in , ad , pro, Be, in, per, Quupe , pro. CW , de, ex, praeter. Coce , fupra. Tobaque , coram. Tenondiy ante. C«/?*,per, de loco. CV- f& verfus. Cpw, cum, propter. f^apij longe. Pw£ cum , inftrumentale. Hinc Itacoce, fuper lapidem, Taba> aldea, 7^, in aldea: nam pe jjan&um nomi- nibus in ba definentibus abforbet ultimam fyllabam. Coce fervit pro comparative, ut Uacoce, plus quam lapis.
XVII.
AMER1CANIS. l8l ' XVIII C!Barlaeus/«^m^rw
285. fenemexhibet vocabulorum linguae Chi- Chilicaf Jcae , ouam Belgae, commorantes ad maris .Pacifier oram in Chilenfi regno , transmifenrat : HJias Herkmans autem ex ore Chiknfium an- npcavu : quae, foibic , linguamm fludiofts "Mtewsm cjueunt expended , m wB(ffJ ™a fit ChUenftum lingua, an nata ex din, %r A / Cu'il"£me Plus > eui minus , w/ «^/ «fcfc*. Obfervatidem ex Hifpanorum mi- xtione& contubernio irrepfiflb voces Hifpanae * Latlnae originis , quales puto , vino vi- JT' '«"«"» equus,w/4, vek,caiiia> can- fte,pulpeo, valpes. Ecce /pecimen iilud, iuftciens ut de lingua Chilica feras judicium, ex iJariaeo integrum, exceptis paucis colloquen- di formulis quas Scriptorhaic catalogo vocom immiiciierat.
Tipanto. annus. 7m*. menu's, Iuna. Toninco, feptimana. -^««.diesjfol. Paun. nox. Tabuyo. vefpera. Eppeun, mane. Rangiante. meridies. Urle, eras.
Eppoe. perendie. Uya, heri.
-Pa^Miudius tertius.
Bachiante. hodie.
J\dintay. nunc. Weytiva. tunc. Wantarulei. fummo
mane. Taptou. iemta. M 3 £/_
i8i- diss. XII.
Biliante. femper. Chumel. quando. Chemchuem. quomo-
do, ficot. Hueno. coelum. Quereb. aer, ventus. Tomo. nubes. Wangelen. ftellae. Pillan. tonitru. Gualie. fulmen. Butaque quereb. terrt-
peftas. Maoni. pluvia. Tiren. nix. Verqumao. ros. Pilinget. glacies. Quetal. ignis. Ko. aqua. Tue. terra. Mappo. agcr. folum. Tele, gleba, lutum. CV*ra. lapis. Maviel. lignum. Muven. lignum fa-
brile. Millie aurum. Lien, argcntum. Paila. metal lum. Titi. ftannum.
DE LIKGUIS
Pavillue. ferrum.. Qutalcura. filex. Chadi. fal. Ljl. fcopulus. Millawappo.mmzn
auri. Aljquen. arbor. Cahu. herba. Nebo. nuces. P^o. ftramen. Cairon. foenum. Wentv. vir. Domo. faemina. Quidungen. juvenis. Yecho. adolefcentula. Penien. puer. Lomo penien. puella. Chou. pater. Nenque. mater. Cheche. avus. Do^o Cheche. avia. Weuco. avunculus. Mama, matertera. . Pelcuchau. vitricns. Caulla. noverca. Botum. filius. Neaque. filia. Pern, frater. Lan.om. foror.
Guem~
¥
A M E R I
Guempo. fbcer.
Vilca. fbcrus.
Choupo. gener.
Wewro penco. &
Wama penco,co°natus
Cunewa. pupillus.
Buytha.fcnex.
Cude. anus.
Penienboe. obftetrix, Apo curaca. praefe-
dus. Curaca* Dominus. -4po, generaliffimus. Nentoque, gubernator. XJlmen , eminens. pri-
mariae dignitatis. Pulmen. nobilis. Leptoque. imperator. Macbi. medicus. Cona. miles. Retave caman. faber
ferrarius. Giiito Woe. textor. Cballo acaman. pifca-
tor. Nilla Caboe. merca-
tor. Turintawe. tincSor. Chumpiro caman. pi- M
C A N I S. 183
leo.
Tultunca caman. tym- panies.
Nichetaniweni. famu- lus.
Voerquin. nuncius.
Langam cheboe. homi- cida.
Chuguiboe. fur.
Illmboe. mendicus.
Jllvee. diabolus.
Rue a. domus.
Uilm. janua.
Cbaquana. fcala.
fy/jcv*. paries.
Wana ruca. tedium.
Tithe ruca. tugurio-
lum. Guetaltuange. focus. Lolcura. penu. Cawjto. cubile. Deptuaruca. career. JVeltelve. patibulum. Pengal. fepulcrum. Louquen. mare. Levo. fluvius. Butawampo. nam's. Pichampo. navicula. Dolio. lembus , canoa. Warn*
184. diss. XIL
Wampo. fcapha. jiliwen. mal^, Mou. funes. Vela. vela. TVyta. remits. Guetal. ignis. Tubqmn. cinis. Cuju. carbo. Ale. fiamma. AjpeL prima. hue at on guetal. fomi-
tcs fcintillae. Wietum. fumus. Catila. candela. Wyno. culter. Witi. cochlear.
Guidi. plla.
Pail a. lebes.
Lepoe. fcopae.
Couwwe. full.
Xft?0 borfwwe. denti- fcalpium.
Tavillalonco. galea.
Waqui. hafta.
Tylqui. fagitta.
Tulqui tuboi. arcus.
Taltunca. tympanum.
Macane. clava ferrca.
Cachal. (ecuris.
DE LIKGUIS J^Jf^. ligo. Juifue. cribrum. Chilca. epiftola. Quido. amiculum. Macum. fubucula. Charawilla. femorale. Chompiro. pileus. Tariwe loan* fafcia.
diadema. ^W^.ftola'muliebris. Domo ruida. toga. Ctftfg*. cibus. Cobque. panis. 2Vh/ c^«^. medulla
panis. Liquangue. lux.
Dumingei. tenebrac.
Oun. buccella.
Quemeiquen. bellaria,
M'edda. puis.
Core, jufculum.
lion, caro.
Cuichailon. caroovil- la.
JVara Hon. bnbula.
Cuchiilon. fuilla.
Cuchicham. perna.
Chaditues Hon. caro laiita.
(CiiiMh
A M E R
Cancan, tofta. Avaun. elixa. - Puytfiha. inteftina* Curam. ovum. Qttecttram.vhelhxm o-
vi. Ljcuram. albumen o-
vi. jfuyn. butyrum.. T/«. lac. Puulco. potus. Vino, vinum. Chiche. cerevifia Chi-
lenfis. Cut an, morbus, dolor, Arencutan. fcbris. Towongen. caput. Lanco cultano. dolor
capitis. Venoaren. /cables. Pituw. fcabies capitis. Albwgien. vulnus. Molbuen fanguis. Touma, coccus. Cawinto. convivium. Colchou. variolae. Wocubu. fera. / Pangi. Leo.f Naguel Tigris.
CAN IS. ig£
Cavallo. equus. Cuchy. fus. Mickm. vitulus. Dewe. mus. Warm, glis. Twwt dewe* talpa# Tewa. canis. Pulpeo. vulpes. Noquen. urfa. Lame, phoca. Lemocuchi. aper, Chumam. cervus. Puedo. hircus marinus. Quehn. cauda. Chiliwequi. ovis chi-
lenfis. Zunem* avis. ^/Jpf. pluma. Mepoimem. ala. Guelem inem. veftis c
plumis. Daniinem. nidus, Achawal. gallina. AlchahawaL gallusj Pylken. anas. ^'/0. furdus. iift&va. monoculus. ^%*#.ftrabus. 7i/>#. daudus, M J #$
1 86 DISS. XII. DE LINGUIS
Jeca. corvus.
Buica. putter.
Gmreo. tardus.
Tuco. bubo.
Cogo. cuculus.
UMjn. apis.
Pullu mufca.
XJulyn mnskj. apum rex.
Fetar. pediculus.
Nerem. pulex.
Tiro, vermis.
Culculla. formica.
Cunincunin. cicada. ,
Vilo. anguis.
Bylcum. lacerta,
Ponono. bufo.
Challua. pifcis.
Cawel. delphinus.
Jene. balena.
XJouqm. apua.
Vilo chalva» anguilla.
Cbadituel chalva. pi- fees faliti.
jirimen chalva. pifces indurati.
Quinpilon. oftrea.
Chapes, mufculi.
Melon, cochlea.
Comomv. aftacus } can- cer.
Quichi quinchioS&co.
JWanco. aquila.
Choroi. pfittacus.
Poo. ramus.
Kempo mamel. trun- cus.
Bope mamel. lignum aridum.
Nebue. mix avellana.
Nido iwas. vitis.
Nidu. ftipes.
Vaguen. fraga.
Couchouw. ribes ni- grae.
Lime, fungi.
Cachu. herba.
Pilunproque.phntago.
Calicai. trifolium.
Curi. urtica.
Pragjm flores.
Manen. femen.
Methen. farina.
Chiquelen. furfur.
Gueli Uanca.coxd¨
Kispy. vitrum.
Cudi. lapis molaris.
Pel. limus. gluten.
Taf-
AMERI
Tajfaquido. tributum.
Quengu. dos.
Dereno culjn. debi-
tum. Culyn. merces, Nillawyn. lytrum, Aucantupain. jocula- ria.
Numeri. Qujri. unum. Eppo. duo. Quila. tria. Melt, quatuor. Quechu. cjuinque. Cuyn. fex Relgi. feptem. Pura. o&o. AM a, novem. Jldaripataco. centum. Warama. mille. Guiltui. nucleus. Tapel. frondes. Nul. cortex. Aliquem. arbor. Wul. radix. Pelli. anima. Calel. corpus, Lai calel. cadaver. Fen. carohumana.
CANIS, 187
Boro.cms, tibia. Telqui. membrana. Uen. nervus. Uenmolvin. vena. Lonco. caput, Tol. frons. Lenglen. cranium. Lonco. capilli. Teren lonco. canicies. Ldlo. cerebrum. Angen. vultus. Taun. genae. Ne. oculi. Tacune. membra. Benen. fupercilia. Ua wingne. cilia. Ju. nafus. PeloJH. nares. Memm. mucus. Pilum. aures. Oun. os. Adem. fudor. Qmwen. lingua. Melbne. labia. -B<v«. dentes. //gv*. molaris. Bidabida. palatum. Coun. fputum. Rulwewe. guttur.
Neen.
1
m
1 88 diss. XII.
Neen. fpiritus. Queue, mentum* Pajun. barba. Pylco. collum. Pel. cervix. Lipan. humerus, ^Pmlpa. brachium. Cue. manus, Mancue. dextra. Welecoe. finiftra. Puley cue. vola. Changelcue. digiti. Buta changel. pollex. VUili. ungues. Zevo. pe&us, Moju. mammilla, Pue. venter. Weddo. umbilicus. Cadi, coftae. Buri. dorfum. Anca. lumbi. Quichio. nates. Penem. penis. Collu. teftes 9 colei. Metu. muliebria. Chan, femora. Lucu. genua. Wethuntoy. poples. Toy. tibia.
DE LINGUIS
Hemum. furae. Namon. pes. Changilnamen. articuli
pedum. Prencoy namen. talus
pedis. Puley namen. planta
pedis. Piuque. cor. Wocun. pulmo. Que. ftomachus. Curique. hepar. Uecaque. lien. Quelche. inteftina. Villin. vefica , urina. Met. ftercus. Perquen. crepitus ven-
tris. jNomoy. foetor. Pelengsley. aranea. Inche* ego. Eimi. tu. Tubei. ille. Inchen. nos. Tecengen eimen. vos. Liengen. illi. Emma. ita. | Muh. non. fichumci. prope.
AMERI
AUmnget. procul.
laymen, contra.
Woecuu. foris.
Compay. intus.
Pulon. infra,
Worn fupra.
Btiri. poft.
^unengen. ante.
Quelleb. juxta.
Munai. fatis. ' Alengei. nimium.
Mnnalai. nimis pa- rum.
CbemibU. cur.
Veimbla* ideo.
17« i»*£ efto. w«. hie ille. Temunei. pulcher. Woranei. deformis. Newonei, fortis. Leptungei. celer. Chouwo. piger.. Alilonconei. valde fa-
piens. Wentanwi. gravis. Queuney. fuperbus. Culenei. dives. CuntwaL pauper. 7*w». ftolidus.
C A N I S. 189
Molgei. nudus.
Ilungei. veftitus.
Qmten. anguftus.
Anquen* ficcus.
Preqmn. avarus.
Prequiboe. liberalis,
i?#ta. magnus.
i%&£ parvus.
Montingei. pinguis,
Ton tau. macer.
Pettun. color.
Queli. ruber.
Calbu. caeruleus.
CareL viridis.
C/?0<tf. flavus..
Curt, niger.
ijv. albus.
iV///* caju. comma-
tare. Illuwyn. dare. Tuigei. hilaremefle. Umatum. dormire, Limen. expergifci. Tangnune. frangere. Bemgne. ftruere. P/^«.invenire. Vangen bya. amittere, NecnL currere. Amon. ire,
i
190 DISS. XII.
Utalenge. ftare. Wi-wyn. efle. Chuchelein. jacere. Tecanen* fakare. Padenatum. cadcre. Utalenen. furgere. Auinge. federe. Dimgune, loqui. Temelenge. tacere. Puronge. canere. Pylcunge. clamare. Quipay. venire. Jen. edere. Butun. bibere. JWepau cacare. Witlan. mejere. Cudepain. ludere. Quequatum. caufas di-
cere. Locatum. litigare.
DE LINGUIS
Langawyn. nccarc.
Mecowyn. portarc.
Chuquin. furari.
Gmllulueno. reddcre.
Pelt end. penderc.
Lay. mori.
Rengalgei. fepelire.
Quedan capay. labo- rare.
Intunge milla. aiirum effodere.
Nilla teubyn. vendere.
Nilla vin. ernere.
Chu pipaimi. quid di- cis?
Quimla 1V1 tami pieL nefcioquid dicas.
Chu pipaimi. quid fa- ds ?
Chumpaila. nihil.
§.XIX. XIX. Haec vocabula Chilica edidit, an- Bifferentiano MDCxLvn CI. Barlaeus, & iequenti in knptio-anno ]viDcxLVlll prodierunt Gulielmi Pi- fonts de medicina Brafilienfi Iwri quatuor , ct* Georgii Marcgravi de Liebfiad Hifloriae rerum naturalium libri 0B0 : quos conjun&im edidit & digeffit Joannes de Laat. ;no<5iavoautem libro Marcgravi caput quintum exhibet voca-
bularium
ne barum vocum Chilica rum.
A M E R I C A N t S. I91
bularium linguae Chilenfium , plane idem cum Barlaeano, & nifi quod hoc copiofius fit , fie ut putem alterum ex altcro , vel u- trumque ex iidem fchedis, defcripfiile; licet mc Marcgravius dicat , nee Barlaeus , un- de hauferint. Poftea anno mdclviii Li- ber ifte odavus Marcgravii fub titulo Com- mentariorum de Brafilienfium Cr Chilenfium in- dole ac lingua iterum editus , & adjundus eft Pifonis de Indiae utriufque re natural* cr me- dic a libris quatuordecim , nbi video vocabula- rium illud ordine alphabetico digeftum , hoc modo : Adem^ fudor , aero, pedus, alt- quern y arbor, &c. Video quoque differentias nonnullas inter illud & Barlaeanum. In illo eft Ro , aqua , Pemm , renes , Pangiante , meridies , Lonquen , mare. In , nafus. Cervi- nam^ cervus. 'Titi9 plumbum , /once, caput Tacume , palpebrae , Noma , matertera , Wan- tarules, mature. Tominco , feptimana. Depen, fupercilia, Poloiwrmxes, Bulmerre^ guttur, Aero , pedus. Quidmiger , juvenis. Wen» co , patruus , Woecon , foras , Fercum , pul- mo. We , eras. Pefi , gleba. Ahquem , ar- bor. Nentoque. Operator. Ret are caman. Faber ferrarius. Cttjw, carbo. ^W,flamma. Michon , felis. Maftn > glis, lariwe lonco. diadema. Jidontimey , pinguis. Teinengen ennen0 vos. Bewc , mus. Puedo , caprea.
Quen~
§ XX. De Lingua Pe- ruana,
I92 DISS. XII. DE LINGUIS
Quermei, arrogans. Auloncomi. fapiens. Non invenio veta\ cavdlo 3 vino, catila. Malta hie funt , quae per errorem librariorum videntur corrupta, uti liquet ex eo quod differentia nata fit plerumque in Uteris figuram iimilem ha- bentibus. Dolendum interim eft non bene di- ftin&as elTe voces omnes Hifpanae originis ab iis, quae verae Chilicae funt : quare prius ad voces Hifpanicas ejufdem fignificationis hae voces Chilicae debent expendi , antequam all- quis certus e(fe poffit , eas reyera Chilicae ori- ginis efie.
XX. Lingua Peruana , quo nomine in- telligo illam quae in toto regno Peru a Quito ufque ad Chili ufurpatur , ( qu :m aliae fint in quibufdam regni partibus ufitatae) quaeque lingua aulica , vel univerfalis a? Peru nuncupa- te jaliqua habet fingularia & obfervatione di- gna, quae in limine Hifloriae Incarum Pe- ruanorum conferiptae ab Inca Garcillaflb de la Vega, qui ipfe ex ftirpe Regia Jncarum genus ducebat , hoc ordine recenfentur. Primo , fyl- labae quaedam tribus modis diverfis pronun- ciari poifunt, & pro ratione pronuntiationis diverfam fignificationem induunt. Fere uti apud Sinenfes, de quibus nos fupra egimus, p. 107. Secundo,accentusnunquaminfyilabis ultimis vocum eft5fed plerumque itt-penulcimis, rarius in antepenultimis. Tertio, literae, B,
~\
A M E R I c A N I S. 193 p, F, ;G,1, J, & L nunquam nifi dupliccs in vocibus hu/us linguae occurrunt, ut BB, 11 C C°ntrano R nunquam geminatur , & X nullum eft Qiiarto,numerus pluralis exprimitur addmsquibirfdani particulis. Ceterum cfthaec lingua dives verborum , fie ut una voce fie- Petna&pluradiverfafignificarecogantur, uti lilapa , quod notat, tonitru , fulmen, & fulgur Abit autem in defiietudinem haec lingua Pe- ruana, fie ut a paucis hodie excolatur, & plurirni turopaei, ket in iisorisaliquamdiu vixerint, e;us jgnan fint , quod ex ore quorundam qui re- center ex Peru advenerant exceptum perliteras «nihi fignificavit Vir Clariffimus, JuftusFont*. "*K,-m Romano Archigymnafio PublicusE* ioqucntiaeProfcflbr, cuiegonon tantumpro lymbola , quam humaniffime contulit ad argu- mentum hujus diflertationis,gratias ago; fed & vitam virefque comprecor, ut fcriptis eruditiffi- mis^bem liceratum fibi pergac obftringere.
TABELLA VOCUM
L I N G U A E
Inti. fol. Cwlla. luna. Coyllur^ ftdla.
PERUANA E. .
'una. homo. »a. beflia. Maju. flumen. ' Unity, aqua. *
:
<!<■
194* diss. XII.
Tar a, pi a via.
Riti. nix.
Checbi. grando.
Cachi. fal.
Tin, arena.
TUapa. tonitru. ful-
men. Hananpacha. coelum:
quafi dieas mun-
dum fuperiorem. Huata. annus. $ara. frumemum.
quod Mexicani vo-
cant Maiz.
DELINGUiS
Caca. mons.
Parnpa.phnitks locus.
Mama, mater.
Gkttri. filius. fi pater loquatur, fi mater iiaiia,
Nanna. foror.
Huauque. frater. at fo- ror nominat fra- trem Tora.
Cama. anima : unde Pachacamac Deus? anima mundi. *
"* Vocem hanc ex lingua Hebraea ita derivat CI. Thomafinus in Glojfario Univerfali He- braicoy pag. 7%o. ad vocem Hnfl haec no- tans. In Americanofirae illuc exfcenjioms tem- pore Paciacama erat Domimts Dens coeloruw, ab hoc Pacha nnD Dominus & Scamaim, O'Dt? coeli. Verum Pachacama non figni- ficat proprie dominium coeli , fed animam mun- di) vdqui arimamdat wundo, utiipfeGar- cillaflbdela Vega, Peruanus, &exlncarum familia ortus , explicit : & cama notat animam, pacha mundum, quae voces feparatae quoque in ufu funt. Eft quidem ille , qu|p Pachaca- ma* vocant j idem cum Domino coeli , fed vo- ces
A M E R i c A N I S. jar
pomtur, illam figmhcationem nonhabent a. deoque fruftra cum Hebraeis FachaTli mam conferumur ^*
Jahuar. /anguis.
Haaca. idolum. res fingularis & admi- randarquidam GW- ^ & Kcwafa fcri- bunt. Eft eadem vox fed vario mo- do prolata. -dpn. dominus. ty*'. diabolus. RmtH. ovum. 7«//». os. offis. JMaqui. manus. QHillai. ferrurn. 7*"'. plumbum. C#». forum. &4 platea. Pmcu. porta.
^^. gradus , fca- la.
r^. feneftra.
?7?^ a%entum, *rfr*. aiinim.
'Htiafea. funis, catena.
Sacarmnas. homines fed.
<&%«/. lancea,
Cuwac. pulcher.
«Sw&/. fortfs.
Havan. fuperior.
Hwcin. inferior,*
Htoayna. juyenis, ju- nior. Capa. folus. Mojoc% rotundus. *dpn. centurio,prae-
fc(5lus, dux. Hatun. magnus. Rajmi. feftum. Baylli, triumphus, Qwpti. nodus. Rwa. facere. Tacha. di/cere. T*pu, .menfurare. Chafqui. mutare. Riwa.loyxiihmcRi-
m"c > qui loquitur;
™ z un-
196 DISS. XII. DE LINGUIS
wide nomen Urbis Muna. amare Rimacy vel Umae, mutato R in L quod Hifpani fre- quenter feccrunt in vocibus Peruanis.
Cbkccbu. tremerc. Rupa. uri. Chunca. decern. Vinay. femper.
XXI. Specimen Poefeos Peruanae exhibet 5-x^De IncaGarcillaflb de la Vega, Ub. n. cap.17. Sa quod hie quoque inferere vifum fuit cum ver- " ?l0ne Latina Viri Eruditiffimi Bias Valera. Sunt adinftarTrochaicorum, vel Spondaicorum: & babentfuas Veneres, uti ex repetition Pa- cha in initio, Scfwujui > ac mmf* in fane duorum verfuum fe confequentium videre elt.
Curnac nufta Torallay quin Tuynnuj quita Taquir cayan Hina mantara Cuntmnunun Tllapantac. Canri Nufta Unity quint a Para munqui May nimpiri Cbici munqni Riti muttqui
Pulchra nympha, Frater tuus Urnam tuam Nunc infringit. Cujus vBtas Tonat, fulget, Fulminatque. Sed, tu nympha, Tuam lympham Fundens pluis. Interdumque Grandinem feu Nivem mitt is.
Va*
-ft
Pacha riftac Pacha camac Viracocha Cay hinapac Chtirafunqni Camafimqui
AMERICANIS.
Mundi facior Pachacamac Viracocha Ad hoc munus Te fuffecic Ac praefecit.
J97
»5XIL- UTa <Pedameft> marimeufi-j.xxHDc Main reg.one Guatimalae& parte Hondura- lingua iC rum , appellata Pocomanica vel Pocondi cu- comani«. jus rudimenta edidit Thomas Gage , Britan'nus «que fubjecit Hiftoriae Itineris quod in iUas Amencae partes inftituit. Jpfc ea lingua fre- quenter ufus eft, quum pro condone verbum Uei in America explicaret , & fatis accurate de ilia agit. Nos ex eo pauca haec vocabula cxknpfimus, unde liquebit, hanc linguam nee cum us de quibus egimus , neciisdequi- ousagemus, convenire.
Pat. domus. Tat. pater. Queh. equus. Huh. liber, chartai jMoloh. ovum. A&i Holan. capur, Ob»- os. C*»$ manus. 0&4Ti earo.
Car. piCcis. Tfi. cam's. Tfiqnin. avis. -^«/7. filius. /#/>». frumentum, Ochoch. domus. *dcaly ideri) terra. -/wx. terra fata. Lococh. amare.
N 3 **
I98 DISS. XII.
Rap a. verberare, Tfiha. fcribere. Quincjuini. morl. Eca. libcrare. Ivirch. audirc. Taxah. coelum. Nim. valde. Nucahar$*. celebrare. Vi. nomen. lhauri. regnum. He. ficuti, Vah. facies. Vug. panis. Mac. peccatum. Quih. dies , fol. Huhun. quilibet. Ma^mani. non. XJnche, omnis. Tfiri. malus. Chicop. beftia. IxG&c; faemina. Vinac. vir. jgte*^ bonus.
DE LINGUIS
Quirohal. bonitas.
Nupat. domus mea.
Apat. domus tua.
Rupat. domus ejus.
Capat. domus noftra.
A-pat-ta. doniusve- ftra.
Qui -pat - tacque. do- mus eorum.
Nulococh. amo.
Nalococh. amas.
Irirulocock. amat.
Incalococh. amamus.
Nalocochta. amatis.
Inqui-lococh-taque. a- mant.
Vifquin. fum.
Viicat. es.
ff$fc eft.
Vilcoh. fumus.
Vilcatta. efiis.
Vilquetacque. funt.
« XXIII. XXIII. Lingua Caraibica ita dicitur, a
lie lingua populis apud quos in ufa eft, qui vulgo Ca-
Cara'ibica. rajbae | re&ius Caraibae , id eft, ^renui^
fortes j lingua Apalachitica apjrellantur, &
licet in continentc ipfa quoque inveniantur,
prae-
'AM £ * i CAN I S. J99
praeciptie infulasAmericaediaasAntillasIinco-. lunt. Per Aptillas infulaseasintelligimus5quac continentem^ Americae Meridionalis & litus orientale infulae Portorico interjacent , inter quas Tahago , St. Vincemii , Martinica & aliae. Hie lingua quaedam obtinet nationi Caraibi- cae peculiaris, & ut fertur, antiqua, quam inter fe colloquentes purarn coniervant , at quandocumEiiropaeisagunt, multis vocabu- lis Hifpanicis permixtam proferunt. Eft Siaec iuaviffima pronuntiatu , licet voces fcripto ex- hibitae & a nobis prolatae ilia elegantia ca- me yideantur, quia litcras quafdam eiidunt, &f alias certa ratione proferunt, quae grata eft audientibus • uti auriti teftes fatentur. Praeterea, quemadmodum apud Sinenfes ea- dem vox pro varietate pronuntiationis varias lorti.ur fignificationes ita etiam apud Caraibas una vox An ban, fignificat i. ita eft. 2. m- fcto. 3. acciptj prout diverfo modo pronun- tiatur. ^ Denique litera P yix auditur in lingua CaraVbica. Quod autem huic linguae mtixi- me eftpeculiare hoc eft, quod quaedam res aliis vocibus proferanturaviris, aliis vero a mulie- nbus : fie ut mulieres intelligant quidem vo- ces lllas a virisprolatas, fed nunqtiam iis utan- *** quemadmodum in vocabulario Caraibico videbitur. Ujide qui & virum & mulierem de usdem rebus loquentes audit , crcderet illos di- N 4 yerfa
200 DISS.. XII. t>E LINGUIS
verfa lingua uti , quod tarn diffonis vocibus utantur in una eademque re exprimenda. O- riginem hujus rei hide repetunt, quod natio Arouaguorum , quae olim infulas hafce An- tillas inhabicabat , a Cara'ibis advenis inde ex- pulfa fit , & faeminas Arouaguorum Caraibae in uxores duxerint, quaefilias fuasiermonem patrium docuerunt : qua ratione ilia vocabu- la , quibus folae faeminae inter Caraibas u- tuntur, ad linguam Arouaguicam pertinere intelligitur : quod confirmatur ex conveniens tia linguae faeminarum Caraibicarum & A- rouaguorum, quiadhuc in continenti America degnnt. Ubi itaque pod voces Latinas leges tnafi. notat illam vocem ita a viris proferri, ubi faem. efle vocem qua faemine utuntur.
VOCABULA
LINGUAE CARAIBICAE.
Ex libro , qui titulum praefert , Hiftoire naturelle O* morale des lies Antilles par C de Rochefort , edito Roterod. 1 6 5 8 . in quarto , ut vocant.
I. VeCorporehu- mano.
Nokobott. corpus me-
lakelle. adeps,
Ora. cutis. In freto Mngcllanico iafu- lae duae funt, punc
A M E R 1
appellatae infulae Pinguinorum,qua- rum incolae cutem quoque ori appel- labant. Videltine- variutnOlivarii van Nbordr p. io.
* Nabo. oflamea.
Nitta. fanguis meus.
Niti bouri. crines mei.
Nicheucke. caput roe- um.
Nakpu. oculi mei.
Nerebe. frons mea.
Nichibou. fades mea.
Nicbiri. nafus meus.
Niouwa. os meum.
Nioumarou. labium meum.
Nari. dens meus.
Narikae. aurismea.
Ninigne. lingua mea.
NariQna.mentum me- um.
Narrema. braehium
CANI S.
201
meum. Noucabott. manus mc-
ae. -A^a^r^.unguismeuSo Nanichirokou. ftoma-
chus meus. Niovanni. cor meum, Nagagirikt genu me- um. Nougouti. pes meus.
II. Affinitas & co« gnatio.
pater meus
quum eum alio-
quuntur.
Bibi: mater mea,quum
earn alloquuntur /-
de ilia fermoeft. Itamoulou. avusmeus.
ita loquitur mas. Nargouti. avusmeus,'
ita faem. Imakoti. filius meus N 5 mafca
* Ubique N, nota primae perfonae, praefua eft, qU,a Caraibae (blent ftmpw vel N.fignum primae, vel B iccundae, velJL teniae, praefigere memhris corporis iiumani j ut Nan, fori, Lari : Dens meus, tuns, ejus
I If
lOl DISS. XII.
mafc. Niraheu. idem *faem* Hihdi. nepos. Nitau. foror mea.
III. Conditiones
& qualitates.
Omkellu vir.
Ouelli. faemina.
Mouleke* puer.
OuaidL fenex.
Moincha. viduus, vi- dua.
Banary. focius.
Tbaouanale. amicus, mafc.
NitignonMtm^ faem.
Etouton. hoftis. mafc.
jikani. idem^faenw
Bonon. incola.
Tamon. fervus.
Tibouleli. pinguis.
Touleeli. macer.
Mouchipeeli. magnus.
Nianti , Raeu. par- vus.
Inouti. altus > fuperior.
Onabouti. inferior.
Quliliti. profundus.
DE LINGUIS
Taboubereti. latus. Mouchinagouti. Ion-
gus. Chiririti. rotundus. Patagouti. quadratus. Boiiitomi. pulcher. Nianti icbtbou. defor-
mis. Nioulouti. mollis. Teleti. durus. Ouarrou. ficcus. Kouchakoualu humi-
dus. Alouti* al-
bus. {"nonpofc On/A», ni- \funt ni(i
ger. -/hos4CO- Houereti. C lores di-
flavus. jcere. Ponati. ru- 2jf
ber. Oulibati. malus. Nianovanti. idenn Iroponti bonus. Kaniehicoti. fapiens. Leuleutiao. ftultus. Ballinumpti. ftrenuus. Abaouatu timidus. Nitimaintu ebrius. Ne+
A M E R Nekctali. mortuus.
IV. A&ioms & Paffiones.
Ementchira. Ipes. Lamatiatina. elurio. Nacrabatina. fitio. ISFaikiem. edo. Baika. ede. Aika. edere. Ariangaba. loquerc. M.aniba. tace. Aganekaba» furge. Arikaba. vide. Ak&mktikae. audi. Bajoubaka. i. Hehemba. curre. Babenaka* falta. Baron^a, dormi. Nemervoni. quies. Tibotiib>enoumali. pn*
gna.. Nainko*. belltmv
male. NibuSnuksulu idem
faem. Nieuemboulouli. pax . Rfapouloukayem. nato. Tataba* aped.
I C A N I s.
Trffci. claude. Aloukgba. quaere. IbikoHabaeXwQm. im-
perat. Hamamba. furare. <Natial>ayem. pifcor. Kincbimi lone, amat
eum. Jerekati lone • odit eum -^wfe morbus. Lak&keckoni. vita. Lalonene. mors.
V. Oeconomica.
Karbet. domuspubli- ca. Hiqc intelliges <juid fit quod in MappaGeographi- ca infulae Martini- que aliqvoties le- gitur : G??%$ ^ Caraibes. Toubana. domus.ma/c.
Maina. hortus. Kourara. murus. ■#^. porta.
Toullepen&n&tfy fo- ramen,
I
204 diss. XII. Matoutou, menfa. fjal&heu. fedes. Ritta. poculum. Touli. candcla. j Ark*, area. Tekeric caro. Ibitarrou. funis. Anhan. ita. Oua. non. Alouk*. eras. Huichan* vale.
VII. Omamenta
& artna.
Tiamata bom. corona, Eneka. collare. Echaubara. gladius. Ottllaba. arcus. mafc. Chimda. arcus. faem. Alouani. fagittae.
VIII. Animdia.
Anly^ canis. Bomrokou. porcus. JWechou* fclis. Authe. pifcis. Tonoulou* avis. Tarreuna. ala. Akouroti* fcorpius.
DE LINGUIS
VIII. Arbores & plantae.
Huehne. arbor, li- gnum. Ninantcli. planta. Illehue. flos. Ttftf . fruftus. Toubatma. folium, ^toa/j. tabacum. Kalao, herba.
IX. Elementaria &inanimata.
Otibe'kou. coelum. Omloukotiwa, ftella. Huyeyou. folmafc. Kachi. fol. faem. Nonum. luna, & terra.
mafc. Katit luna. faem. Lihuycottli. dies. Laguenani. lux. Arjabou. nox. Bourreli. tenebrae. Naotiaragle. aer. Bebeite. ventus. Omttou. ignis. Ballijfi. cinis. Konobouu pluvia/
A M E R I
LirowouU. aeftas. Lamoyenli. frigus. Loubacha. calor. Onalou. otgonloH. to-
nitru. 0«^c?. mons. Ttralironne. vallis. Liromonobou.phmtks, Tona. aqua , fluvius* Taboulikani. fons. BaUnna. mare.mafc. Balaoua. mare faem. Nonum. terra, mafc. -fl/w*. idcm.E Saccao. arena. Bw*. via. 7V6tf«. lapis. Emetali* rupes. OaW. infula. Baloue. continens. Crabou. ferrum. Boulata. aurum, ar- gentum»
X. Spiritualia.
Opoytmt fymtns. Eft
nomen generate,
diale&o faemina-
ruui ( mares dicunc
C A N I S. 205
Akwnboue ) quod & de fpiritu ho- minis ufurpatur , & vulgo de bonis {pi* ritibus quos Deo- rum loco habent. CI. Thomafinus derivat Akgmboue ex Scamaim D'DBf coeli & m?3 , in- quifwit , & Opo* yem ab Appaim CTJDX 5 quia facie
adfaciemDeumvir dent.
Jovanni. anima,cor.
Iche'iri. Deus, fpiritus bonus, mafc. CI. Thomafinus dedu- cit ab Hebraeo n^K^fe^.bea- tus.
Chemm. Deus. faem,
Maboya. Diabolus, Herbas foetidas quoque ita appel- lant. CI. Thoma- finus, in Glojfario univerfdi Hcbraico baes
206 DISS. XII. DE LINGUIS
hacc fcribit de hac voce. Aiapoya $ Daemones, quafiex me negante,fir Ap-
paim D'SK , ut qui exciderint afpe- &h Dei. '
Qui plura defideratad Linguae Caraibae noti tiam adeat fupra laudatam Rochefortii Hifloriam Infularum Antillarum, Raimondi Breton Di* Ztionarium Caraibico-Gallicum , editum AntiA fiodori ,a, i6(>5.e/ufdem DiElionarium Gallico Caraibimm y editum anno 1666. dcCatechif- mum brevem , five Epitomen doBrinae Chri- fiianae , confcriptam Lingua Caraibica y ibidem cdifam, anno 1664. 5. XXIV. XXIV. In regno Mexicano plures lin- Pe lingua gUae diyerfae in ufu funt 5 quae an diale&i exlcana* varjae dicendae fint an vero pro diverfis pla- ne Idiomatibus habendae , mihi non con- ftat. Dicuntur in foladioeceli Guaxacae tre- decim linguae in veniri , inter quas memoran- tur Otomitica » Chontalica, Zoquina, Cafca* nay Niciecar?a9 Chichimeca> & aliaeapopu- lis ita di&ae. Verum praeter has una eft ab urbe regia Mexico nuncupata Mexican^ quae per totum imperium Mexicanum intelligitur , & cujus ufus ( ut verbis Mierony mi Benzonis utar in Hijloria Novi Orbis^ lib. 11. e. 16 1) amplius mille & quingentorum milliarium fpa- no patet, acfaciUirae omnium difcitur. Lexi- con
AMERICAN* S. 207
con Mexkcanum in urbe Mexico unpreffum ab Hifpanis vidiffe fe teftatur Johannes dc L#ttj at nullam convenicntiam invenifle in- ter voces noftrae Continentis & Mexicanas- de qua re ut ipfc judices ledor, en tibi exi* guum indicem.
Tepec.mons. unde no- niina locorumTa- tepee , Tecoantepec , Ometepec &c,
•Atlanhtli. rivus.
Popoca. fumus„
Titl. 'lapis, unde Te- noxtitUn , urbs , Mexico, ita ante
dicaaq.d.faxfuper lapidem.
Lan. locus ,regio.
C*lli. domus.
Tepane. pons.
Coalt. Terpens.
TUolU. triticum.
Totoli, gallina.
-ft^.ftorea. unde no- men regionis Pe- tatlan, uti aedes
ftoreisteaaeerant. *dd. aqua.
Chimal. feu turn, TlafcaL panis. hinc Tlafcallan , locus panis. Cas. populi. Tzjntecontli. caput. Cbal. os, oris. Tathli. pater. Tiangmfti. fora pu- biica. hinc Hifpa- ni formarunt Ttan-* guez. Mococoua. morbus. ZA. /cables. ItzintUn. infra, ^*>*<?. faltatio. *%itf. pluma. Cf. unum. °*»*. duo. ,?*£ tria. Nahuy. quatuor.
208 DISS. XIL DE LINGUIS* «XXV.De XXV. Hisfpecimenaliquod linguae Vir- lingua Vir- ginicae fubjungam, quae ita appellatur , quod ginica. jn ufu fit apud Americanos in Virginia > ex Johannis- Elioti , Britanni, Grammatica , edi- ta CantabrigiaeannoMDCLxvi. fermoneAn- glico y hoc titulo 5 The Indian Grammar be- gun : or an Ejfay to bring the Indian Language in to Rules.
Pronomina.
Neen. ego. Ken. tu,
Nohyvdnagum. ilk. Neenawun,vdkena-
wun* nos. Kenaau. vos. Naheh , vel Nagoh.
illi. Howan. quis. Uttiyeu. quid, in pi.
Uttiyeush. Yeuoh.ilk. 1 de perfo- rm .illi. V nis. 2V«, vel ne. ^
ille. Cde re-
Teush , vel J bus.
i\fr/k, ilia.
Nomina, &c.
Wosketomp. vir.
Mittamwojfis. mulier.
Nunkpmp. juvenis.
Nunksqau. puella.
Manit. Deus.
Mattannit. diabolus,
uinogqs ftella.
Aduhhog. corpus.
Pfukfes. avicula.
Ahtuk^ fera.
Mukjjuoshim. lupus.
jW^f. urfus.
Tawwatf^fiber^caftor
Fttppmashim. beftia ,
brutum. Askpoks vermis, Ter- pens. Namohs. pifcis.
WW
A M E R
Hujfun. lapis.
Q^iik. rupes, pC.
tra. Mehtug. arbor. ■Mosbehu gramen,her*
ba.
-^wfey&ibvifusjficics Mehtauog. auris. •Meepit. dens. Meenm. lingua. Muflijtttoon. labium. Muttoon. os, oris. Menutcheg. manus. Muhpit. brachium. Muhkont. crus. Mujfeet. pes.
Waantamoonk. %ien-
tia. <Metah. cor. Nuttah. cormeum. -K&tf^.cortuum. Wuttah. cor ejus. Nuttahhun. cor no-
ftrum. Kuttakhou. cor ve-
ftrum, Wnttabhou.cot: eorum . W&w. domus. «^'V domus mea.
C A N I s. 209 JW. domus tua. Wfcflfc domus ejus.
iV^«». domus no*
ftra. Keekou. domus veftra. *&?£*«. domus eo- rum. ft^^i- albus. Alooi, niger* Menuhki. fortis. Noochumwi. debilis* Waantam. fapiens. ^«*. ftultus. 2^*7*». nunc. Wunnonkou. heri. «Sadp. eras. -dhquompak. quando ? #*/**>«. nuper, pro-
xime. Noadtuk. blim. Ion- go abhinc tempo- re.
Teannks ftatin^mox,
Kuttumma. nuperad- modum, non Ion- go abhinc tempo- re.
Uttiyeu. ubi.
2VW, illic.
9 >fff0-
2IO DISS. XII.
jimmut. inivs9 intra. tVoskeche. extra. Onkpue. ultra. JSIegonrM. prima, mrtta*. poftrcmo. £w, funnnmmatta9di- ne?
Tobwutch. quam ob rem?
IS%. ita. Sic eft.
Wunnamuhkut. vere.
nequaquam. llrf^ptf. ne. cave. Jfoi, napehnont. uti-
naml JW^«. fimul. Ten noque. hue. KeftiksjMM. illuc. 0%^e«.verf us terram ^/Me. multo magis,
multo melius. Teaoghu. potius, me- lius. Nahen. fere. jifymm. nondum. Ash. Temper. Kujfeh. ecce. p^wWcfo.fortafle,
DE LINGUIS
Netatup. quemadmo-
dum. Nemehkuk- ita 5 fie. i\T<?4»<?. uti. Tiadcbe. inopinato. Watefe. propter. Teuwai. idcirco. jifuh. vel. igk*. fed. Tohneit.fi. Ishkont. minus. Chaubohkish. excepto. Kuttumma. nifi. Ti^^^.quamvis,
etiamfi. Woh. potefteffe. In, en, ut, at. in>ad. Jfii , ow*. particula
dolendi. #00. particula admi-
rationis. ^fe.particulavitupe-
randi. Hah , ehoh. particula
excitandi. Nequt. i. i\fo/ff. 2.
n»
Napannatahshe. 5. Nequtta uhshe. 6. Nefaufnl^ tahshe. 7,
Paskpogun tahshe. 9. Pink. 10. Nabo nequt. n. Naboneefe. 12.&C.
CANIS, 211
Neefneecha. 20. Nishwinchag.^o. Tauunchag. 40.
Nanannatahshincbag.
Nequt pafti^ kooog. 1 00.
lingua Virgm.ca fecunda vice editis in S Angha, annoMDCLxxxv, & a CV^X
legn Harfordmi apud Cantabngienf s in A- menca Praefide, ad Clariffion^ vtm %- W? Zttfdmm, Decefforem 4f ex Amencatranfoiflls, ut Bibliothecae noftr e pubheae mfoerentur, in qa3 ha(ftenus fe™!
praetereamih ],ber,anno MDCLxxxvinAme-
tote Mmm^mfU PomanttmoonC eftque «phcauo dogrnatum religionis ChdftianTe!
^1 ! ie?ra • quae adducam « »»*
P ft COM-
1
212 DISS. XII. DE LIKGUIS
COMMATA DUODECIM, ex capiteprimo Libri Genefeos ,
LINGUA VIRGINICA.
Vf. i. Wesfce kutchiffik ayum* God ke- fuk ** kah ohke.
a. Kah ohke momatta kuhkcnavaunennk quttinnoo kah monteagunnino , & pohke- numwoskeche moonoi, kah wun Nashaua- nitoomoh God popomshau woskeche nippe-
kontu. # s
3. Onk noowau God Wequaiaj, kah mo
vvequai.
4. Kah wunnaumun God vvequai ne en wunnegen: Kah wutchadchoubo ponumun God noeu wequai kah noeu pohkenutiu
5. Kah wutuflbwetamun God wequai ke- fukod , kah pohkenum wutuflowetamun Nu- kon: kah mo wannonkooook kah mo moh- tompog negonne kefukod.
* Retinuit Interpres vocem Anglicam Godyxo He- braeo Elohtm. Virs»inice autem Deus Mantt dicitur , quam vocem , diftinftionis caufa , adhibuit , ubi in textu Hebraeo legitur H1H\ Ita Gen. 2. $. Ntmtcbe Jehovah Mamt asq fokenonukontamoog ohke.
* * Hie fcriptum eft &' uti 6c in vC 2. 5c 10. fed quum (ff ubique pes l{ah cxprimatur. fufpicor idirrc
pfiffe ex lingua Anglica,
AMERICANIS. 2I> 6. Kahnoowau God Sepakehtamooudi noeu mppekontu , kad chadchapemooud , nas- hauweit mppe wutch nippekontu
wutchadchabeponutnumunnap nas haueu nippe agwu , utayeu agwu fepakehtamoonk , kah nas- haueu mppekontu uttiyeu ongkouwe fepakeh- tamoonk , kah monko n nih F
9- Kah noowauGod moe'mooidi nippe ut jm kefukquash pafukqunnu, kah PE moidi nanabpeu , kah monko n nih.
io. Kah wuttiffoweetamun God nanabpL
Keh^f, I1"06"100 n,'PPe ™fl°wetamun JVenton, & wunnaqmun God neen wtinne- gen.
1 1 . Kah noowau God drannekei ohke mos- £ht moskeht skannemunuook skannemunash kah mee chummue mehtugquash meechum- muook mee chummuonk nishnoh pafuk nea- ne vvuttinnusfuonk, ubbuhkuminuook uc wos- Kecheohke , kah monko n *,** nih.
nJi?" Tah °hke dtanncg»"P moskeht, kah mosketskannemunnuookikannemunash/nish-
tf*7*&a!n C°dke eft Uih' at PU£0 H™**™nih, mi
$. XXVII.
De lingua Algonki- na.
214 DISS. XII. DE LIKGUIS
noh pafuk neane wuttinnufluonk , kah mah- tug meechummuook , ubbuhkumminuooook wuhhogkat nishnoh pafuk neane wuttinnuf- fuonk, kah wunnaumun Godne en wunne-
gen. _
XXVII. Lingua Algonkina, ha diCta a populis Americae Septentrionalis , Algonkinisy longe lateque in ufu eft per Canadam , fi- ve novam Galliam. Utuntur ilia praeter Al- gonkinos Papinachi^ Oumami , Kikapoi , a- liaeque quamplurimae gentes , quarum cata- logum , qui vult , legat in libello cui titulus , Memoires de CAmenque Septentrionale , ou la fuite des voyages de Mr.le Baron deLabontan, edito Hagae Comitum. 170?. torn, n. pag. 36.j7.38. Hanc una cum lingua Huronum facit idem fcriptor duas linguas matres five praecipuas totius Canadae , qua late patet , & quarum reliquae quafi dialedi funt. Algon- kinam vero qui intelligit , per totam Cana- dam iter poteft inftituere & fermones mifce- re cum incolis Acadiae & accolis orae mariti- mae , lacuum mediterraneorutn , Sinus Hud- foniani, aliisque finitimis. Non habet haec lin- gua literas F, & V confonam : & quamvis cum Virginica in multis conveniat , difcrepat ta- men in multis, uti facile liquebit , fiquis vo- ces Vireinicas cum Algonkinis volet confer-
re.
Dabimus heic brcvem lndiccm
vocum no-
^AMERICANIS. 2 If
flotiorum & communiorum hujus %uae , e* parroLexico Algonkino, quod libelloBaro- ms de Lahontan fubjundum eft : Ut iftam lin- guamcum aliis Americanis, vel Europaeisu^ nulqmfqueconferre poffit.
Accipe. emanda.
Aegrotus. outineous.
Albus. ouabi. -
Alibi, coutadibi.
Altus. fpimink.
Amare. fakia.
Aqua. nipi.
Arena, negao.
Avarus. fafakiffi.
Avis. pile. Auxiliari. maouinea-
oua. Barba. mifchiton. Bellum. ifantobaliV Bibere. miniJcoue. Bonus, kouelatch. Cadere. pankifin. Calidtis. akichatte. Cams. alim. Camare. chichim. CapiJU. liffis. Certe. keket. Coelum ■.ipiminkakou-
> 1.1
Cogitare. tilelindan. Cognofcere. kikerima. Corpus, yao. Cubare. ouipema, CWm\ mockoman. Currere. pitchibat. Cuftodire. ganaoueri-
ma. Dare. mila. ■Dw*/. tibit. Deus. kitchimanitou. proprie fpirim ma- gnus. Diabolus. matchima* nito , proprie ma- ins fpiritus. Dicere. tita. Dicit ille. youa. Dies, okonogat. Din. chachaye. Dormire. nipa. Ebrius. ouskouebi. O 4 £fc-
2l6 DISS. XII. DELINGUIS
HI
i
Edere. ouiffin. Enjis. fimagan, Efurio. packate. Et. gaye j vel > mipi-
gaye. Facer e. to chiton. Fatigare. takoufi. Ferrum. piouabik. Filia. ickoueffens. Flwvius. fipim. Fortis y durus. mafch-
kaotia. Trater. nicanich. Frigits. kikatch. Fumum excitare. fa- gaflba.
Gslui kiilin.
Habere, tindala.
Herba. myask.
fieri, pitchilago.
Hie. achonda.
Hiems. pipoun.
Hoc. manda.
Hodie. ningom.
Homo, alifinape.
Jbi. mandadibi.
Ignis, lcoute.
Impoflor. maletilli.
Jnfitla, minis.
Intelligere.mCitotaoml Interfcere. niffo,
Ire. tija. .
Itaefl. mi. mincouti.
Lacus. kitchigamink.
Lapis, affin.
Lingua, outon.
LoquL galoula.
Lux. vendao.
Luna, debikat lkifis, proprie aftrum no- durnum.
Magnus, kitcho.
Malus. napitch,ma- latat,
Mare, agankitchiga^- mink, proprie, ma- gnus lacus line fine.
Maritus. napema.
Mori, nip,
Mulier. ickoue,
Multum. nibila,
Mutare. mifcoutch.
Nafus. yach.
Navigare. pimifca.
Niger, mackate,
Nihil, kake^ou.
Nominare. tichinika.
,Non. ka.
Nox,
Nox. debifet.
Oculi. ouskinchic.
Odife. chinguerima.
Omnis. kakina.
Pagus. oucjenanc.
Panis. pa bouchifcan,
Parvus, ouabilou-
dieins. Pamm. me mangis. Pater, noufce. -Pw. peca. Pbiala. chichigoue» Pi fees, kikons. P/^^^.mirouerindan. Plenus. mouskmet. Pluvia. kimiouan. Populi. irini. PuerL boubilouchins, Pulcber. ollchichin. Pulvisycinis. pingoe. Quaerere. nantaoueri- ma.
QuomodQ.tzm. Quia, miouinch. Qt4te[cere. chinkichin. Quo vadis? taga ki- tya ?
Radix, gu&ikQucs.
1 C AN I S. 21/
Regio terrae. endala* loan. ;
Rider i. papi.
<£«&?/% mifconc.
Saccus. maskimout.
Saltare. nimi.
Sanguis, mifcoue.
Satis eft. mjmilik.
Scribere. mafinaike.
&«ym kakeli.
&m/.rf ouackan.
Similis. tabifeputch^
Sodalis, nitche,
-fo/.'kifis,
Speculum, ouabemo,
#*//*. alank.
Sudare. matoutou.
Tabacum. fema, $Wk acke, velao
kouin. ^i?/>. talimiffi. P<w«v. pimatcha. •^«tfr. mifchimout, Vellc, OLiifch. Ventus. loutin. *W mirockamink, J1W, miofcan. vtmre. ouaberna Vinum^\\ozvsx\vi abou .
° ..? H,
2l8 DISS. XII. DE UNGUIS
Vivere . noutchimou. endayenk.
Unde* tanipi. Unufqmfque. pepegik.
Undi vents } tanipi
Numerorum nornina in lingua Algonkina.
2 Nmch. \
3 Nitfoue.
4 Neon.
5 Naran.
6 Ningoutouajfou.
7 NwcbomjfoH.
8 Nijfiqaffbti.
9 Giangaffou. lo MittAflou* tiMittaJfoH achipegik
12 Mittaffou 4chi ninch^ &c.
20. Ninchtana.
21 Ninchtana achi peg*k> &c.
30 Niffouemitana.
40 Neoumitana.
50 Naranmitanajkc.
100 Mitajfoumitana.
1000 Mitajfoumhaf- fiti mitana.
Nomina perfonarum.
Nir. ego. jfo>. tu. Oa/>. ille. iVW. niraoueint.
Pi/, kiraoua,
/^0/ cr w/. kiraou-
eint. ///*. ouiraoua.
Mfcto Conjugandi.
Nifakia. amo*
Kifakja. amas.
0*
AM E RICANIS. 2ig
OJ«kU. amat. K^mmmuu nos
Mfiki***. amamus. & vos amamus> JC'/^/w. amatis. &%**% amant.
X X V II i. HUfones Americae Septentno- « Xxvnr nahs popufa, effc „otum eft ex tatS Geo-£f2£ graphicis. Lingua illorum makis aliis populis Huronum. commun« eft & w^ ea £ r £ ? ^
tuntur. Nonhaoethtteras labiales B.F M P b ant ncceffe. En Indkem ^^ ^
-4£/>*. faraskoua.
Avarus. onnonfte.
Bibo. ahirrha.
Calcei. arrachiou.
Cants, agnierion.
Capilli. eonhora. Caput, icouta. Coelum. toendi. Cras. achetek. Deus. ocki. -D'V*. attatia. Diffiali. gannoron. Fife, fackie. Faemina. ontehtien, Ferrum. aouifta. Fijlula, gannondaoua.
Fortis vir. fonguitehe. Frater mi. yztCx. Friget. outoirha. Fmmtntum Indicum.
onneha. i&r/.Hiorheha. Hazjin. tria. Homo, onnonhouc. Ignis, tfifta. h* eft. enda. Longinqmm. deheren. Mtlites. skenraguette. Multum. atoronton. Non. ftaa. Omnes. aouetti. Pater . ariftan.
Phiala.
220 DISS. XII. DE LINGUIS
Phiala. gatfeta, trope, touskeinhia. Pulcher. akouafti. Quatuor* dac. Sdutare. igonoron.
Sodalis mi. yattaro^ Spiritus , Deus. ocki. Tabacum. oyngoua. Teni. duo, Urntm, efcate.
II i
Amencae
Septen-
trionalis
«XXIX ^ ¥ * ^' Qi?*a ulterius fcptentrionem ver-
Quaecon- &s nullam in America linguam novimus, &
venientia ilia loca in quibus Algonkinae ufus eft, fatis
Imguarum nrope conjunda funt infulae Europaeae , Is-
landiae, forte qui(piam fibi perfuadere poflet
inter hafce linguas convenientiam quandamin-
cum Islan- tercedere , maxime cum viri eruditione cele-
"ca' bres primos Americae incolas ex Islandia vel
Norvegia eo pervenifle exiftiment. Quod ut
unufquilque qui haec legit examinare queat 9
breve hie vocabufarium linguae Islandicae fub-
jungam , conferiptum ajuvene Jslando, &
mihi tranfmiflum ab Viro Clariffimo Johan-
ne Steenbwh , digniffimo Linguarum Orien-
taliumin Academia Hafnienfi Profeffore. Eo-
dem tempore Grammaticam Islandicam Ru-
nolphi Jonae , Islandi , mihi mifit ad ube-
riorem linguae Islandicae notitiam Vir Per-
illuftris Fridericus Rojtgaard , S. M. R.
Daniae & Norvegiae Confiliarius Juftitiae,
& fupremus archivorum Praefeftus 5 e qua 5
fi voluiflem , Indicem hunc vocum Islan-
dicarum augere potuiflem» fed hoc fpecimen
fu*
rr
AMERICA. NTS. 221
fufficerc arbitrabar, ut judicium ferri poflet de convenientia linguarum Ameticanarum cum Europaeis Septentrionalibus , quarum mater Islandica habetur.
VOCABULA Q.UAEDAM COMMUNIA ISLANDICA
(Nota. R. Finale prifco more pro URfcti- bendum & legendum eft. )
I. Nomina Animalium.
£?i/J®ann^fila- Homo.
ftailmaa?. Vir.
^uenmai3?/6aftma/ Mulier. 6uennfmpt.
gtton/ laufe. 5PPH. mfame. %ein&pr.
Hintr.
J&iffa /Bapalf. 9lal6c.
5F«/ folallb. JBull/ mulafne. 2&Wn/ Warntip?.
Leo.
Elephas.
Camelus.
Rangifer.
Cervus.
Cerva.
Equus.
Equa.
Equus decrepitus,
Equuleus.
Mulus.
Urfus.
Lupus.
Wfm/
^z^ diss. XII.
i&efut/toa* **tttt/ Sifa.
Spr/ fitu
3Saut*
Carfur/ plot/ fl?a*
atrngr* litatfr*
Mufti* mmb.
4&tit. *guro*
<®iiita.
SUtirn» 981ft/ fuanr*
Urafn (olimrafn*)
itea&a.
Btopa*
Cfae0/0a&
3Cun$/ gtatu
eSnaia*
Cultngu^
an&ariuatla*
a6fa/la/fdI*lKfiWat
aktjja*
DE LINGUIS
Vulpes.
Felis.
Caais.
Vacca.
Bos.
Taurus.
Vitulus.
Juvencus.
Pecus ( oris. )
Aries > ovis.
Ovis. foemina.
Agnus.
Caper.
Capra.
Sus.
Verres.
Sus foemina.
Avis.
Aquila.
Olor.
Falco.
Accipiter.
Ardea.
Corvus.
Cornix.
Perdix.
Anfer.
Anas.
Hirundo.
Pafler.
Motacilla 3 cinclus.
Alauda.
IWergus.
Pifcis. '
8£uafr/
A M E r. i c A N j s; ^U^W*' Balaena^cete. '3
ftorfaftt; I^frungr*
3£anga>
dPIttira/ se&tia. EEuUa/ fiole. aar/um^/fHuriDtn:.
SHI*
Jtta&fo
Delphinus. Phoca.
Afellus major. Afellus minor,, Pa/Ter minor. Pafler major. Sal mo. Anguilla. Tefludo marina. C ancer.
fuirffff.
ts.rtm
II. Par Hum corporis*
Wadfc
€foa. itfoff- Sfiuga* 38ugita6?a / Suarnir, d5taalfb& <©agnaugw. fnWtt/ aftotta.
ilaffev &fan/ bang*.
IBtimt^
Vertex.
Caput.
Cerebrum.
Cranium.
Occiput.
Frons.
Auris.
Cavum auris.
Oculus.
Supercilium,palpebra.
Pupilla oculi.
Tempora.
Vultus , facfes.
Nafus.
Nares.
Gena.
Labium.
0% (oris.)
Mentum.
(Curt*
1
22^ BISS. XII.
(fttmga. ®attf?oft&
ilfaifte. Isuetfr,
iaifc
ttfc-' $a:bar*
.©eriiat:6Iat)f.
Stride*
2&a&.
jjtipta/ «ttb*.
Slcmut/ Danal^gur*
<©lboge/ veial&ofle.
Utauns (801100
l|tiue.
lla^reSautttr, 3§f litre flaunt*.
3iiaffe. «if/ rif&eftn
$Bt0&m; filacce/laerteggui:. jfene/ tmegbot/ 6nfa* ttbr.
5p6t-feggt, lialfe*
DE LINGUIS
Lingua.
Dens*
Gingiva.
Palatum.
Maxilla,
Fauces.
Angina*
Collum.
Nervus.
Vena.
Humeri*
Axilla.
Scapula.
Spina dorfi.
Tergum.
Latus.
Brachium.
Cubitus.
Manus.
Digitus.
Vola manns,
Articulus digiti.
Dextera manus.
Siniftra.
Peftus.
Mammillae.
Umbilicus.
Coftae.
Coxendix.
Femur.
Genu > flexura poplitis,
Pes.
Tibia pedis.
Sura.
Plan*
<€a.
AME
SUfw.
EEungit.
$tntr.
Jltlltc
3&pra. >
«Bail.
r i c a n i s;
Planta pedis.
Vola pedis.
Digitus pedis.
Unguis.
Calx.
Inteflina.
Ilia.
Cor.
Hepar.
Pulmo.
Diaphragma.
Lien.
Ren.
Fel,
Stomachus.
225
III. Elementomm.eoque fpetlantium.
2&af. 2&?mrc.
©am.
Wtmu Htfall.
<®rinningar, Jlaffuolgc,
25«aia/Daca. ^Dubam.
Elementum.
Ignis.
Flamma.
Ardor.
Fulgiir.
Ignis lambens.
Ignis fatuus.
Aqua.
Mare.
Oceanus.
Fretum , fmus. AccefTus maris. RecefTus maris. Brevia. Vorago maris. Fludus. Sragnum»
2 26 DISS. XII.
2fia. Eae&ur.
pttur,
^uec/ laugae*
4Fialf» <©alr7&altottpe«
SMIc/balHtrfte*: Hals? / Daeb* 25tecfea/ tB?attlcntr^
llaimac*
^anlir*
€tng*
3Wiin;/ fa&aStn%
Jiaglan&e/ Sage*
3&etmur*
©ctmssfejpnela.
m. ^i&totgtgfta&ttr*
DE LINGUIS
Flumen.
Amnis.
Rivus.
Palus.
Puteus.
Fons.
Scaturigo.
Thermae calidae.
Terra.
Arida.
Mons.
Vallis.
Planities.
Campus.
Collis.
Crepido3 acclivc.
Scopulus.
Rupes.
Limus.
Argilla.
Arena.
Glarea.
Sylva.
Pratunu
Ager.
Pafcua.
Mundus.
Orbis terrarum.
Oriens.
Occidens.
Aquilo.
Aufter. ,!
Plaga mundi.
Meridionalis ( plaga. )
ASr.
" '■■
\i
A M E R i c ! A N I S
227
tee.
iSegm
f ortja/ ttte dftoft
©ampr*
©m&ur*
&to?mur.
Uttfcfainn&tir*
2logn*
it.
USanufcr*
IV-
<©agc*
3Satt / ttdtt.
<Dagan / tr^gtm. 3Ko?gun/mpcgm, ateprgtnrobe. afcfcfic/ gum* ItWtt / aftam
Pluvia.
Imber.
Ros.
Pruina.
Nebula.
Gelu.
Frigus.
Calor.
Meteoron.
Exhalatio.
Nubes.
Ventus.
Ventus rapidus. ' Turbo,
Aura.
Tranquillitasaeris.
Temporis.
Tempus.
Seculum.
Annus.
Semeftre.
Menfis.
Septimaaa.
Dies.
Nox.
Diluculum.
Mane Did.
Aurora.
Crepufculynt.
Vefpera,
p 2 &*u
228 DISS. XII. DE LINGUIS
3£>ttr*
^&arttmtietge. ^pagftar* ^intaftmna ( quafial*
bus dies folis.) SHOW.
Solftitia.
Aequino&ia.
Ver.
Aeftas.
Autumnus.
Hyems.
Bruma.
Tempus pafchatos.
Pentecofte.
Feftum natabilior.
Aetas.
Aevum.
V. Numerorum Cardinalium*
4Eittt/tfn/*itt. <€toefc/ tiiacc / m& ^?pc/ priac/p?uu 3?ioccr/ fimtfftfiQt. jfrimni.
2lltta* <£pe,
<euefu»
-fftjctait.
jFtmrntan» ^cftan. ^§epttan. Sfitfan.
gSptiam (Cumgtu
Unus 3 a ? ura*
Duo3ae,o*
Tres , tria.
Quatuor.
Quinque.
Sex.
Septem-
Octo.
Novem.
Decern.
Undecim.
Duodecim.
Tredecim.
Quatuordecim.
Quindecim.
Sedecim.
Septendecim.
Oftodecim.
Novemdecim.
Viginti.
&iu
0m
AMEK
dptmmttge.
«®t£tttge,
aSpnttge. ^unbrafc $ufunfc
i,iwi-
I CAN IS.' 22^
Numerus vicenarius.
Triginta.
Quadraginta.
Quinquaginta.
%xaginta.
Septuaginta,
Od^ginta.
Nonlginta.
Centiim.
Milk.
R*
VI. Ordinaliiim.
^nnac/^nnur/annar. 3Pmue. ^—
Sflttunbe. $punfce, €punfo €utttgaffo
Primus.
Secundus *
Tertius.
Quartus.
Quintus.
Sextus.
Septimus.
O&avus.
Nonus.
Decimus.
Vigefimus.
a> um,
Et fie deinceps, addita ad numerum Card- nalem terminatione afte/ vel aftur.
Multiplicativa 3 quae Latinis in PLEX de limine , nobis fbrmantur adjeda ad numerum Cardinalem terminatione fall&UC / ut : tinfalU t^ihjfr WW*/ decemplex/S,
gr>~
~- — — — —
X I I I.
DISSERTATIO
D E
G E M M I ,S
A R A B I C I S.
!i
XIII.
D I S S E >R T A TI O
D E
G E M M I S
A R A B I C I S.
Uamvis non ignorem pluresJ.l.Deufia e(Te follicitos de acquirenda Gemma- polTeffione Gemmarum qua-™™*rabi- rundam pretiofarum, quam in- ""^ dagandis infcriptionibus Ara- bics Perficifve , quas nonnullae ex iis prae- rerunt* in eorum tamen , paucorum licet , gra~ tiam qui monumenta Orientalia legere atauc intelligere geftiunt, & involutos intricatofquc liteiarum nexus expedire, gemmas aliquas ex- nibebo , & intcrnretationem adjiciam. Utt* Icm hanc die operam fatebuntur illi Philara- oes & Philoperfae, qui vel ad legendos Co- P5 dice*
234- DISSERTAT, XIII. DE
dices manufcript®s,praecipue Perficos, velad exphcandos Nummos, aut Infcriptiones' Arabi- cas marmorum , animum adpcllent. Quamvis enim parvum hoc fpecimen quod damus nequa- quam fufficiat ad fuperandas omnes difficulta- tes , aliquid tamen conferet;: maxime fi cum iis quae de Infcriptionibus quatuor Arabicis mar- morum, quaePuteolishodieque fuperfun&or- bi nuper expofui , conjungantur. Nec'illis, qui horum facrorum rudesfunt, plane ingra- tus efTe hie labor poterit, nifi vana omnino jmhi imaginatione blandiar. Quis enim eft , qui non capitur intuitu fcripturae tarn con- cinnae & artificiofae, quae literas Uteris cbn- nexas , juftis ubique fervatis intervallis , & infperfis pundis, veluti totidem ftellulis, or- natas exhibet ? quae omnia, fateor, accuratius ab illo percipiuntur, cui hae literae non igno- tae funt, fufficienter tamen homini «VaiJW- Twoftendunt, non ita rudes illos populos efle & barbaros aquibushaecproficifcuntur, quam " fibi vulgo noftri homines perfuadent. $.11. Gem- H- Prima gemma, quae in Cimeliarchio maepri- Nobiliffimi Viri Jacobi de Bary affervatur, rmc exph-haec eft quam vides pag. fa Explicui earn ro- gatu Ulius Viri mihiamiciffimi, & literae illae fuerunt jam antea editae; fed quum in'pauco- rummanibus verfentur, eas hie lectori iterum cxhibebo. Sunt aiitem hae.
Nobilift*
-r^
■ ■ "
1
~*>
GIMMIS ARABICIS,
Nobiliffimo Viro Jacobo de Bary Hadrianus Rdandus.
RarifHme Amftelodamum relinquo, Vir Amiciffime, quinme, moregentiSusOrien- tahbusufitato, munufcub quodam bees • cu- jus rei ante paucos dies recens fpecimen edi *&> quum hunc Achatem> l/eris Ar"bie infcnptum, mihi examinandum tradere volui- ft, quem remitto , fimul fatis fa(Surus defi. deno Tuo? qm explicationem charafleruma «e pene.as Q^m vero du<aus mi £
ZrT1 f,?'fK WHnius ^islfrerae £ «ales ahquand, fupra , ali do M £
JH" J*(S fim> ad "onciIiandam fcri- ptiom eleganuam , utque tota gemmae area
2$6 DISSfcRTAT. XIII. DE
aequalibus fpatiis literas ubique exhibeat rillas hie Tibi cxtricatas , & eo ordine , quo nos vulgo charafteres Arabicos difponere folemus, exhibebo: ita ut conferens literas cum Uteris du&us non multuni diverfos obfervare , eo- que magis admirari artificium fcriptionis in gemma Tua, poffis. En Tibi ipfa verba Ara- bica $ fJ*$) <j»JJ yt $ p) y «juj Ol^^^Jl <^s L* &5 pjj $j juxv s^L^
SJ^C £*^j ^J^)) )o Q^ (j^^j ^J \^j
f&Xz* Lwcj r&>jJ q^> L^, ^ ^j^ >jj ^J O*</0JJj o!^^J! fcM*/£=> ^^
Quae Latine ita fbnant. D^j; Non eft prae- ter ilium Deus alius. Hie eft qui vivit , Cr in aeternum permanet , quern nulla dormitatio9 nullus fimnus , occupat. Hujuseft^ quodcun- que coeli & terra compleBuntur. Quiseft, qui eo invito culpam alterms deprecabitur ? Ille eft, qui praefentia novit & futura ; quum homines nil piant , nip quod ipfe voluent. Thronus ejus tarn late pat et quam coeli cr terra, quo- rum omnium confervatio nequaquam ipft eft one- rL Hie eft ille excelfus cr magnus. Egre- giam, dices, defcriptionem omnipotence & inajeftatisdmnae! Ita eft, Nobiliffime Vie:
idquc
■■■ - - — ' '■' "■■•
GEMMIS ARABICIS l^J idque magis faterere, fi ipfa Arabica intelli- geres. Dubito tamen an hoc perfuaderi poffic homimbus quibufdam , qui Mohammedanos omnes pro afinis habent; maxime fi haec o- mma totidem verbis in facerrimo Alcorani vo- Iumine contineri dixerim } & dixerim verc Leguntur enim in Capite fecundo, comma- tefexto&quinquagefimo ultra ducentefimum. Quippe mcras nugas , & nil bonae frugis, Alcorano contineri, nonnullis perfuafum eft, quos vel haec folapericopa convinces quae ' i ab fcnptore Graeco vel Romano fuiflet pro- iata, miris laudibus extolleretur; nunc, cum a Mohammede dida fit , ne rccenfione qui- dem vel attentione digna judicabkur. Tan- turn valet praeconcepta de barbarie & fluki- tia Turcarum opinio ! Praeftaret eos magis elle folhcitos de illarum gentium conveifione ad facra Chriftiana , & horas quafdam addi- icendae linguae Arabicae, quae & plurimos ahos ufus habet, legendifque fcriptis Theolo- gicis Mohammedanorum , impendere ( li for- te Deus quorundam e noftris opera uti vellet ad falutem tot errantium populorum) quam JWos contemner , linguas eorum negligere, & (tudium paucorum, quod in iis rebus col- locatur, vituperare. Verum fentio me lon- gms provehi. Tu , qui propius Mohamme- danos Afros nofti, quum in Hifpaniavixifti,
J.III.Con- tinet com- ma Alco- rani prae- ftantiffi- inum.
§.IV.Gem- ma fecun- da eadem verba com- ple&itur.
238 BISSERTAT. XIIL DE
mitius & benignius de iisjud/care foles. Scr- vet Te diu incolumem Deus & /ofpitem, ut egregios illos Nummos, Punicis* Celtiberi- cis, aliifque rariffimis infcriptionibus infigni- tos (quibus vel Priucipes & Reges , Cime- liarchiorum Nummariorum pofleflbres, ad in- vidiam condtare potes) uti decrevifti , orbi erudito expona^, & induftriae Tuae prctium feras, quod mereris. Scribebam Traje&i ad Rhenum, a. d.xxvi. Jul. cid idccvi,
IIL Nihil habeo quod his addam, quae olim fuper hac re fcripfi , nifi poftea in Bi- bliotheca Orientali Viri Eruditiflimi B. Her- belotii me notatum vidiffe , ad titulum Corfi^ hanc pericopam inter praeftantiflimas Alcora- ni a Mohammedanis numerari , & comma prae- fertim ultimum ut elegantiffimum commendari. Ita ille. Au chapitre fecond de I7 Alcoran il eft dit que le Throne de Dieu embraffe les cieux & la terre , & il n'a aucune peine a les confer-
ver: car il eft tres haut & tres grand
Les Interpretes pretendent que ce verfet eft le plus considerable de tout V Alcoran, er dont la 'letlure attire par consequent de plus grander benediBions.
IV. Altera gemma , quae poftea pervenit ad ejufdem Viri fupra laudati manus,& de-
in meas, haeceft.
Con^
«EMMIS ARABICIS. 239
Contmet ilh eandem pericopam Alcorani, quam prima : fed modo fcriptionis diverfo exaratam. Non injucundum accidet iis , qui Iiterarum Arabicarum gnari Tunc , conferre cnaracleres hujus gemmae cum iis qui in pri- ma kguntur, &mirari elegantem varietatem, qua literae & voces eaedem ita confcriptae «wt., ut pnmo intuitu confpedae , nee ad «xamen accuratius revocatae , vix quidquam commune habere videantur. Sed hae funt O- xientisopesj haec luxuriantis calami , &fer- tilis imaginations , in gentibus Afiaticis in- dicia quae unum eundemque charatferem plunbus nfque artificiofiffimis dudibus varia- renorunt, & non exiguam partem ornatus Jibrorum fuorum , ut & epiftolarum , gemma- rum,
.1 I
I
24a ISISSFRTAT. XIII. DE
rum j ac nummorum , in hac arte collocmt] Hinc eft faftidium illud , quo libros Arabi- cos , typis more noftro defcriptos , aveHan- tur j qui, licet accuratiffime fint editi, nulla tamen ratione accedunt ad elegantiam codi- cum manufcriptorum quibus Oriens utitur. V. Tertia gemma mihi tradita a Spe*
% V, Ca- (g.3ti^mo yjro *la€0y0 de Wilde , qui rei
put < 12 .-.. • A /t 1 1 •
Akorani mantimae , quae Amitelodami curatur , a ra-
gemmae tionibus eft, continet Caput Alcorani n*, infcriptum. qUO{j brev^eml dodrinae Mohammedicae epito* ^rnen exhibet, oppofitam Judaeis,Chriftiani$? *& iis inter Perlas qui Magprum inftituta fc- quuntur, Primo quidem Deum fuum efle Deum unum , eundemque aeternum efie do- cet. Vox c\**J! varie transfertur , per ae- ternum j permanentem; eum ad quern , ve+ luti fcopum , omnes aBiones noftrae tendere de- bent ; eum qui per fe fubfiliit , nee ulla re ad [ubftfiendum indiget , fed quo res omnes indi- gent. Quam vim huic voci ineffe fcribunt Mohammedani. Sed Graeci , qui inter pri- mos hanc religionem fcriptis oppugnarunt , vo- cabulum hoc male tranftulere per o'AocrcpupoV & per calumniam intolerabilem dixerunt Mo- hammedanos Deum fuum facere corporeum , A/8ov 4 |uAov tovotteQqTQv , quia fe. haec ipfa vox & affines nonnunquam de corporjbus foil- di$ & duris ufurpantur, Vcrum his non im-
itaorabor.
^ *ffl*ffr «ft **„ 5>,A2^ g^ 9r*QV ft-
Q 3*-
|4* DISSERT AT. XIII. DS
Spetfatijfmo Vtro Jacobo de Wilde faadrianus Relandus.
Quam hefterno die mecum Amftelaedamo hue detuli, gemmamArabicam, Tibi remit- to, una cum explication characterum, quos ea continet. Lineae duae in media gemmae tuae area confpicuae , typis illis Arabicis , qui- bus typographi Chriftiani vulgo uti lolent, expreflae, hae funt:
Confer jam harum literarum formas , quas ego Tibi hie exhibeo , cum illis, quas gemma Tua exhibet, & videbis, quam longe ablmt «oftri typographi ab infigni ilia Arabum eal* ligraphia : tic-ot mirum viden non debeat Mohammedanos libris Arabicis a nobis im- preffis , licet multo minoripretio abnscom- Laripoffint, uti Sadi Guliftan , & alus, cos qui manuexarati funt, longe praeferre. Deprehendesquoque, fi hos charaderes con- tuleris, voces revera diverfas conjungi , &has fupraillas difpofitas , quin & caudam hterae cJ in voce csi] retrorfum proteniam , «a
^ lit
r^
GEMMIS ARABICIS t±9 «t vice lineae diftineuemK m„j- ' *>
ftnt: NoN EST D auneredditahae<:
iads tibi sit p TER TE-
"Omen civiiati d« . c .'• \-T^ J"-*11—" lK»" aL»« k?T e*"?ro' rfccnm
K V VeI hac confeffione veriiK W
«U
ctUs
244 DISSERT AT. XIIL DE gulis Suratis praefigi folet) , ■ & dein Caput in- tegrum Alcorani, quod, ut vides, non ni- mis prolixum eR , & antepenukimum totius Voluminis , ordine duodecimum & centefi- ■mutn , & comple&itur haec verba , quae vcluti fulmen aliquod contra Chriftianos prae- cipue vibrant Mohammedani , quacque iis frequenter in ore funt , in quatuor verfus di- ftinda.
«»1 «JJI j& J* I.
&£$. «JJJ II. &bj* f)j 4>U jj III.
;^^5 )j$£z=> sJ &<=* ^J IV.
I. Die (Infidelibus sc. veliis, quiTe rogant quid de Deo fentias) deus unus
EST. 2. DEUS AETERNUS. 3. NON GENERAVIT, NEC GENERATUS EST. 4. NEC ALIQOIS IPSI PAR
est. Maximi faciunt hanc Suratam Moham- niedani , fie ut nonnulli earn cum tertia parte totius Corani comparent. Quo mag.spatet, quis hujus gemmae ufusfuerit, Square haec verba ad ejus inferiptionem deleda (int. Tu illam in Cimeliarchio Tuo repone , & ferva in fpecimen calligraphiae & artis Arabicae, quoduti mihi confpe&u fuitgratiflimum, ita nullus dubito quin & aliis fpedatoribus ma-
gno
rr
"■■" ■
GEM Mis ARAB I CIS. 2tf gno opere futurum fit obledamento. Si quid interim fim.h JiterarUm forma infinitum ad manus Tuas perveniat, memorem Te ReUn- dt efle vehm, & vel fcTOro vel ipfas potiui gemmas ad me curare. Vale, Humaniffime mdt , & me ama. Trajecii ad Rhenum , a. a. xvm. cio ioccvi.
V I J. Gemma quarta , quam mecum com- 1 vn , mmcm Vir NobiliflJs, &^XS drums vander Mark, continet praeter no- An[ifti^ men proprium illms , Qu; ea ufils eft n g^mftme
nnna duodecim Anriftitum, five Imamorum, "f quos Perfae credunt legitimos Mohammedis JilUe hjcceffores: quumque inter illos quatuor fuenntquinomenAligcfleruntJineamultimae ferae Sf ln voce A1* «a porrexit retrorfum IcuJptor hujus gemmae, uteadem ilia, quater icnpta , quatuor areas formaverit , quarum imgulae tnum Antiftitum nomina compledun- tur. Sunt autem Antiftites vel Prineipes hi quorum nuda quidem nomina extant in hac gemma; verumegoexMS.to mcoTaarkh ti- tuioseorum addam.
I-
ox
Ah Morteda . five gratus & acceptus Deo : cu;us uxor fuit Fatima, fil.a Mohammedis.
0.3 II.
246 BISS.ERTAT- XIIL BE I I.
Imam Haffan , Deoplacens , u4&« Mohammed. III.
J*»^ Hojfein* Abn Abdallac. I V,
/0**70 A7 HajfanAU , ornamentum tdf- mm Dei.
^ Mohammed, fapientia excellent* V L
//»4/0 Zjaafar^ Jujlnil V I I.
A~*5
Imam Movfa, Clemens.
VIII.
"".-^5»
H7
&EMM.IS ARABIClS.
vnr.
/flfcfl» .4/*, Deo gratus. IX.
/afcsa» Mohammed^ Pius. X.
MSB (^ ^Lo)
X I.
/zw4« /£*/*/* Afceranvu. Itadifius ab urbe Perfiae Asker Macroum ; quae natales ei praebuit.
X I I.
Imam Mohammed , Dux, (\vzRe8or.
VII. De horum ultimo , Mahadi, qui j vn De anno aerae Mohammedicae 255 natus eii, Amiftte (^ 4 multa M^adi.
24S DISSERTAT. XIII. DE multa tradunt miranda Perfae , crcduntquc eum paulo ante mundi finem iterum inter homines vi&urum , & fe conjundurum Jefu Mediae , fie ut ex religionibus duabus , Chri- ftiana &c Mohammedica , una fit conflanda. Nee defuemnt inter Mohammedanos , qui ejus perfoiiam mentiti fint , de quibus con- full poteft CL. Herbelotus in Bibliotheca ori- ental*. Vidi Qlim Amftelodami, iafupra lau- dato Cimeliarchio Bariano , laminam argen- team quadratara, quam, quod hu jus Mahadi mentionem faciat , in tabella adje&a , ad li- gnum numeri 5 , aeri inferiptam do. Con- tinet autem ea has voces ab una parte ,
1. e.
Deus eft Vominus nofler.
Mohammed eft Legatus Dei ad nos mjfus.
Mahadi eft Antilles nofter.
Et ab altera parte has tres formulas, quas Arabcs oV_aaL)! cA-*1£=JJ bona verba appellant, de quibus librum conferiplit Scha- hmitdin AMI Abas Ahmed Ihn Amad fyn
j^r.f.
w.f*
^V-3f5-
^V • 3ff ■
^f»ff-
—
~*h
G EMM IS ARAB I CIS 249
Joufafa , Alikfehafo quem habeo manufcrk ptum.
ed)5 3J! 49 $
i. e. •■»?*•
Non eft Deur praeter Deum. Omne Imperium eft DeL Non eft potefias nifi in Deo.
I X. Gemma, ad fignum numeri tf in t«w IX De bula depida, exhibec has voces >^r^ sigiilis* pn- <^Sc>£ y.~£=* ^aI u^^xy Narfihou jP<g«-vatorum» */*, jJ/iiw £$>*« Pandit , & numerum anni & ?mPei'^ 1077 aerae Mohammedicae , 1. e. noftrae^T l<$6$. Fuit autem figillum illius Narfchou. Pandtt , c^ojJi fignificat Malai'ce hominem literatum , fcribam , dodorem. Narfchou & Kifnott nomina funt propria a fluviis Indite, vel Geniis qui iis praeefle creduntur, defum- ta. Hoc autem modo omnia ferePer£arum& Arabum figilla formata funt , plerumque ab mferiori parte furfum verfuslegendaj quorum ego plura fpecimina hie non dabo , fed eo- rum loco Sigillum Imperatoris Turcarum Mo- ral five Amurathis (vid. tabuL ad num. 7^) ft) ex
'IP
2fO DISSERTAT. XIIL
ex Epiftola quam anno 1632. ad Illuflres &
Praepotentes Belgii noftri Ordines dedit, quam* que manu fcriptam poffideo. Veftigia litera- rum vocum t>V.&* o! r* Morad Chan facile quifpiam in hoc Sigillo deteget. Ad finiftrum latus refpedu legentis duae literae, figna vo- cum ^.ia* L^jL.^5 i. e. femper Viftor , legun- tur. Eodem modo in Nummis nomen Tm- peratoris fcribitur , quos , quum habeam , ad- jicere potuiflem , fi non putaflfem clarius ex majori hoc ligillo du&us literarum obfervari pofle.
FINIS.
A JD D E N D A quaedam & emendanda in tribus partibus harum DifTertationum haec funt. In Parte Prima. ?ag. 36. I'm. 20. poft lib. in. In- ter eos autem qai Jaxartem & Tanaim confuderunt & Hefychium referendum puto. Sic ille : aI«g«g99$ f fio&vuf Troops. Sed haec funt nihili. Lege 'Ia- I^tjjj , 0 TxvccU muftig. Pa£* l°4. ##• '9* Vil- nius, quique eum fecjuitur Martianus Capella de Geomett. Pag, 1 38. tin. 20. in media voce ut lite- ra collocari , ideoque alia ex T & H Sec. Pag.174» lin. 1 6. poft Salomonis , ( quod videtur credidifle CI. Holftenius, illam urbem vocans emporium ce- leberrimum Ptolomaei 5 licet nihil habeat Ptolo- maeusde emporio vel celebritate ejusurbis, ufiob- fervavit CI. Cellarius Notit. Orb. Antiq.l. 1 1 ix. 23.) In Parte II. pag% z&Mn.*. Vide banc fententiam
inul*
nrattis firmatam aDo£li{Umo Peletario in Epbeme- ridibus Trevolrianis , Tom. V. /. 29. Pag. 274 in fine, poft»<to*/,videturque per KDJK (fiVlpK nonfumatur pro nomine proprio) innuere veile paludem illam five Uv^m tipm> magnum pa. ludis receptaculum prope Babylonem a Nitocri fof- fum, cujus Herodotus meminit /. 1. fed puto ve- rius eue, utramque vocemfnomen eflejproprium lo- corum, uti monui. Parte III. pag,4. Im.zj. Indis ^)*4**> *&jS helium tn femita Dei. fag. yj. lm. 22. emporium , orahabitata. pag.$$% lm.4. notat. Ita autem appellatur Princeps veJ Rex Bantanenfo! qui nullum in ea urbe fuperiorem agnofcit. pae. 97. Im. 17. Voekon. medicus $ag. 121.lin.14. Malai- csOrangfyya notat. ?. %i%% I. to. natalhiomm.
IND E X
LEMMATUM
/ N
DISSERTATIONS
D E
JURE MILITARI MOHAMMEDANORUM.
Atio inflituti. Pag. 3
II. Bellum contra Chrijtianot qmdy O* quanclo geren* dum. a
III. Commendatio ejus belli. 5
IV. De perfinis ad bellum contra Cbrifiianos aliofque infideles , qui eos aggrediuntur , abligatis, j
V. De perfonis ad bellum its infer endum obli~
gatis. 9
VI. Deiis, qui militare pofunt 5 velnon. 10
VII. De its adverfus quos bellum hoc faerum geritur. T ?
VIII. De trtbus [eftis , quae libros Divinos /*- bi ejje dicunt. \ j
IX. De Chrijiianis eorumque Juribus in terris
t||i
lemmatumI
Mohammedanorum. jg
X. D<? quinque generibus rerum ad hoc helium
fpe ft ant turn. 20
XL Be rebus' omniho]nece(fariis.' ibid,
XII. D* rebus omnino prohibitis, 21
.XIII. Be its , quae per Tradmonesjubentur. \z 3
XIV. Be Us quae praeftat omittere ^ licet non fwt omntno prohibna. 25
XV. Jte «* ^e /iVi^ y^j, «2^00* 0*omit-> ti queunt. z6
XVI. Zte Legibus nonnullis militaribus. 27
XVII. Ik (ecuritate ? <p^ Mohammedanus Chnftiano in bello poteft concedere. 28
XVIII. D<? captivis. 2Z
XIX. D* praeda O* {polio. 7 9
XX. Xk lis ad qnos jus fpolii pertinet. 34
XXI. D* fo»w mobilibus , ^* 1» praedam cedunt. v 2 ^ s * g
XXII. Be bonis immobilibus. 28
XXIII. Be divijionepraedae^ejufquemodo. 41
XXIV. D* Subdwiftone partis quintae in alias quinque partes y earumque ufu. 42
XXV. Be jure famihae Mohammedicae in praedam. 44
XXVi. Aliae nonnullae de hac parte praedae
Con(litutionesm a$
XX VI I. Be quatuor reliquis part thus praedae.
48 XXVIII. Be Pace ul Inducus* 50
IN
I N
DISSERTATIONE XI DE LINGUIS INSULARUM QUARUNDAM OR1ENTALIUM.
I* *T*\ E lingua Maldica, ufitata in plerifi> 1 ^# que in fulis orient alibus. 58
II. Dtf /#^Hfj reliqms quomodo agere Jit pro-
pofitum. 78
III. Jfe /*»g04 Singalaea. 80
IV. /tfdfe* vocumquarundam Singalaeamm. 8 a
V. Convenientia earum cum Mat aids , &c. 8 5
VI. J9* linguae Malabaricae ufu in infida Cey-
lon. * 8tf
VII. .D* /item Malabaricis. 87
VIII. -D* linguae Malatcae O* Malabaricae differentia. 89
IX. Be lingua O* litem Javanis. 91
X. Javani utuntur quoque Uteris Malaicis^ quas
Nummis infcribum. $z
XI. Tabella vocum quarundam Javanarum.
XII. Dtf //ffgHrf jfaponica 3 ejujque difjicultate.
io?
XIII. <2^*tf dijficultatem frufira negat CI. Mullerus. 104
XIV. Utt & P. Magelhens. iotf
XV. Dijficultatishujuscaufaeduae, pronuntia- tio diverfa &* defeftus liter arum, 107
XVI,
f£*
L E M M A T U M#
XVI. CharaBeres Swici intelliguntur injapo* nia , Siam, O* alibi , fed noneodem mo- do leguntur. I0g
XVII. Unde adje&a tabella vocttm Sinicarum O* Japonicarum petit a fit. i op, 1 1 o
XVIII. Tabella vocum Japonicarum ^Sinica* rum> crc. llz
XIX. CharaBeres Japonici a Sinenfibus aliquo modo dtfferum. 116,117
XX. Quid fit Chry[ernomenInfidaeJapon.x\%
XXI. De lingua Infularum Salomonis. up
XXIII. De lingua Infulae Cocos. 122
XXIV. De lingua Novae Guineae. n9
XXV. De lingua incolarum infulae Mops. 233
XXVI. De linguae MaUicae diffkfione perva- ftijfima terrarum fpatia. 237
I N
DISSERTATIONE XII DE LINGUIS AMERICANIS.
I. T Inguae pleraeque Europae, Afiae , O* JL^ Africae Hebraeam originem ar- gent, j^
II. De Americanis difputatur. 145
III. Voces Americanae ab Hebraeis non deri-
vandae , licet quaedam cum his conve- niant : quod cafui trtbuendum. 1^6
IV. Vel
I » D E 3C
I V* Vel fono naturali , qui pluribus vbcibu: communis eftm 148
V. Convenientia ilia oflendenda in vocibus com-
munioribm^ & quomodo. 1 50
VI. Cur linguae Americanae adeo differant a
reliquis. Caufa prima y aft us quorundam.
VII. Caufa altera. Quod tarn longo tempore non Uteris fed fermone hae linguae fint propagatae. 154, 155
VIII* Quas mutationes in linguas inducatpro- nuntiatio. 156
IX. Eadem caufa differentiae linguarum qua-
rundam Africanarum a reliquis. 159
X. Linguas Americanas convenire cum Afta-
ticis probabilius eft •> quamcum Europaeis.
160
Xf; Quomodo ex Afia homines in Americam
verier int. 1S1
XII. De charaUeribus , quibus Americans in fcribendo utuntur. \6±
XIII. Ex tali fcriptura nafci pojfet fcriptura /?- tnilis Sinenft. 16 <
XIV. De Unguis Americanis figillatim. 1 69
XV. Be lingua Braftlica. 1 70
XVI. Voces Brafilicae ex Lerio exceptae. 1 76
XV II. De lingua Braftlica ex Grammatica An- chietae. 1 jp
XVIII. De lingua Chilica. 18 1
XIX.
i9z
197 198
206" 2o8
2ir
2Ip
H; ^^a Peruana, yyl] D'Po^ Peruana. Yv/rr DlU*&u*F<**»mmc*. XV v "£' UnlmC^bica.
YyIt J lin^^ginica.
XXVri n'T* ** mi»rirgmkis.
^lLnDeli^ Huronum.
^^^fnconveniemialinguarumAmerl Cae ^Pmrtonalis cum Islandica. z 2 o
I N
DISSERTATIONE XIII
DE GEMMIS ARABICIS.
I~% E ufu Gemmarum Arabicarum. 23? T T #r> ■ ExPltcat" gemmae primae. 2 ? 4
II J.^c« cmma Mcomni praeJ?amg
v ^P"tJ>zAlcoranigemmaemfinpt ^ VI Exphcatw gemmae teniae. ,<x
l^-^rumyln^itesgemmaeimifi. ll<
Tufclf" rHvatomm > ^ I«t«*Zu R IN-
I.
I N D E X
R E R U M.
n..
Ccentus , vocibus Sinicis adjeSi , ut pronuntiationis varietas ab Europaeis intelligatur. /M07
in lingua- Peruana nun-
quamfunt in fyllabis ultimis vocum fed in penukimis & antepenukimis. 179
\ in verbis Brafilicis ultimam fyllabam
occupant. ?#4
Aegyptiorum Hieroglyphica conveniunt aliquo
modo cum vcteri Sinenfium , & ho-
dierna Americanorum , fcriptura. 167
Aere alieno obftri&us effc nonfdebet militans. 1 2,
nifi Princeps licentiam fecerit. r ib.
Aethiopicae voces convcnientcs cum Sabinis.147
Africanae linguae. IJ9
Agrorum proventus quo modo in ufus publicos
convertantur. -' 3°
"OS Hebraeorum. Unde wtifo ager-> dkker. 15*1
ATcorani caput integrum gemmae infcriptum.240
, — comma praeftantiffimum quod. 238
Alcoranus. Librum ei fimilem confcripfit adver-
fariu's MohammedisMofeilema. 1?
Algonkiui , populi Americae , qua lingua utan-
tur. „ 2I4
Ali i gener Mohammedis. 2-45-
Amboinenfes vocant Senatores Orangkayos. 121
(Aincricani. fcripturarri nullam habent. 164. led
pi&uras, uti olim Sinenfcs. 167
»,■ : ■■ undeorti fint, &qua via in Americam
ve.
R E X. U M.
"• venerint. i
— eoram characleres lapfu tempo™ feS
Annate £ .Amcr,ca finflet deteda. , <*« annates Americanorum quate. ^
Annam.t.ca lingua quae4 rl6>"
Arbor, quae c terra evulfa & ficeata «yj&i?
I1 fconae ferri radici fubfternantur i ,V
&ff„medB,,a lndisP^Pane eft. ///
a bquor pro potu. /£
7~ . Te«gae ve! Cocos. t f
Arouag,, populi Americae. I7*
7— • artificium in fculpendis gemmis j£
Aufe antiqui diicere pro aures. V?y
Auarahs^uKognita.EjusincolaequalingS
B. I2°
Bi0 Pa2^ ™"-
-*^ quamfineMpronuntiatur. ,70
Si^„^0nn!,5dUP,re-ui'?1VOCibusPerUa"^.I9i
walS1CUS Chnttianus ChalifaeMoL
R18 * Ban-
INDEX
Bandermaffin , urbs in Borneo, cujus Rex di-
citur Panambahan. 94
Bantan , urbs Javae. 93
Baubari canum > unde. 149
Belgicae voces nonnullae cum Malaicis conve-
veniunr. 147
Belgica lingua Becano omnium antiquiffima.i^
Bellum Mohammedanorurn contra Chriftianos
quid. 4
» commendatur a Mohammede. 5
' gerere an femper licitum Mohamme- danis. *£• 21
quis ad id teneatur. 7> 8, 9.
. quae in eo Tint neceffaria, prohibitaj
licita, &c 20. & feqq.
Becani ridiculae ety mologiae. 1 S 1
Behemot, nlDHD, undeBecanus derivet. 1 25- Bengala , notat Malaice emporium & oram ha- bitatam. 77
Betaf, appellatur nova Guinea incolis Jamnae,
129
Biblia Sacra , lingua Virginica edita. 211
£#s, unde. 149
Borneo , infula. Locus quidam in ea Oezjong ,
vel Oediong Salatan dictus, quid notet.6o
quid in ea fit T'anzjong. 65*
■ Rex urbis in ea di&ae Bandermaffin
quomodo dicatur. 94
Brafilica lingua qualis. 170
Brachmanica lingua» 59, 88
jbJttk, Deuslndorum. 8^
Bu. Vox puerorumpotum pctentium. 15*0
CAlbra flumen Africae. Ejus accolae quo- modo numeros efierant fua lingua. 1 S9
Ca-
* E R U
Camarones. flumen Africae. T -n
Qunpanas puifire Chriftianis in terris Moham-
medanorum non licet. Canadenfes qua ijngua utantur> J |
Canoae Americanorum quales. ^f
Canui*. voces varie expreflae. j£
Caput bonae fpei qui accolunt.voces habent cum . «raecis convenientes. V/, r,n
Capt.vos Mohammetianos focii tenentuf^
C^aeTpiptlilmcSe *&?" ^ 3> > ^upuii nmencae , qua lingua utantur.
Carmathiorum feaa inter Mohammedanos qua?.
Cato quid Sabinis. M
Ccylon >.infu,a- quae linguae illic u/itatae fint. tl
m 5a Sinpqne Malabares habitant. 86
~— nndc difla Serandib. 87
Chili ..lingua Chilica. Jg
a&rrS Sinenfes Pron™nt W**.i?S
Uinttwnu Cum ,« pacem in pcrpetoum ficere
Mohammedanis non licet. 4 ro
■ cum 11s pacem facere ad tcmpns, five
mducias, licet. V ' #
~" nn? iis,belIumgcrere licet iis menfiW quibus alios, qui Mohammedani font oppugnare non licet. '
- appellantnr popnlas libri, & quarc. 14 il
' lTu°d° iis liceat habi^e in tSrfc
iVJ°hammedanorum. I(j
- quantum tributi folvere debeant. ,j quomodo diftinguendiabaliis Moham- medanis. Q
— — us non licet intrare tertitorium Mec- "■ 3 cac.
I N D E X
eae. 19
« — — pacern cum iis initam frangere non li- cet , niii contra conditiones pads pec- caverint. £*« 23
m — fi noticiam habeant religionis Moham- medicae, non eft neceffeantequamop- pugnemur , cos follicitare ad ample&en- dum Mohammedanifmum. 2,1
. libros facros eorum , V. aut N. Tefta-
mentum , comburere Mohammedanis non licet. 37
~. • non licet iis Mohammedanos feducere
ad religionem fuam. 28
Chryfe., nomen infulae Japon , num fitTatari- cum. 118
Citreum, unde derivetBecanus. ijz
Cocos infula. 123
Cochinchina, regio , utitur lingua Annamitica.
10S Cojarum lingua. *S9
Colorum varius ufus apud Malaeos. 70
Cokimbarum gemitus. 149
Columho, urbs , unde dicta. 8f
Conia, Praenellini dicebant pro Ciconia. 156 Culex dicitur Malaicc comes canis. 69
Cuds Sabinis hafta. *47
D.
D'Elmina. urbs Africana. ejusincolae quo- modo elephancem & porcum appel- lent. 15*9,160
Deorum linguam qualem commenti fint uraeci.
J53
■ ■ loco Reges fuos habent Americani. 160
Deus , qui mundum animat. 194
~-~-~.» ejus majeiias quomodoin Alcorano de- fer!-
^
K E R u M.
s fcriPta- 236
?T~r num corporeus ex opinione Moham- . medis. • nomen ejus una voce Sinenfes expn-
mere nequeunt. IOO
■ non generat nee generator juxta opi-
nionem Mohammedis. 241
Die Jovis exercitum educere optimum cenfent
Mohammedani. 24
Dinar, qualis nummus. J
Dirhem argenti quid. J^
Dudlum line confenfa Principis illicitum. 22 Duytfe taal% quafi d'outfte. x <z
E.
ELephantem qui in proelium ducunt, vei camelum , non plus e praeda accipiunt quampedites. 5o
iilohim, OTPK quomodo Becanus derivet ex lingua Belgica. lfZ
kpiiiolae Amencanae quales. 266y 164
£quites plus e praeda nancifcuntur quam pedites.
Equo vehi Chriftianis non licet in terris Mc£
hammedanorum. jy
Equus, quomodo derivetur ex Graeco &fcfc
Etymologiae. Cautein iis procedendum. ij§
_ Ron 1Sl &C.
"' decani & Schriekii ridiculae. iyi
; — quaedam certae & ind'ubitatae. iyi
. n°n omnes ridendae. 15-2,
Ut ' £u?r<: a Plerisque contemnantnr. 1 ^2
£zras, Dei films habitus a Judaeis, juxta opi-
nionern Mohammedis, 24c
n
N
D E X F.
FAtima, filia Mohammedis, nupfit Ali. 24^ Ferri fcoriae atfcori evulfae fubitratae earn re- vivifcere faciunt. 13^
Flumina hoftium vcneno inficere an licitum cre- dant Mohammcdani. 23.
Fons , oculas aquae > ut Hebr. py , appellatur Malaeis. 71
Fugere in praelio Mohammedanis non licet nifi hoftium copiae duplo fuerint numero- fiores. 22
Funiculi % quibus Peruani utuntur in numeran- do, &c. 167
G.
G Alius gallinacens Gallis coq unde. 149 Gepuen , verum nomen infulae Japon > quid fignificet. 119
Gemmae. Arabicis Uteris infcriptae quern ufum habeant. 233
• iis infculpta commata ex Alcorano. 236,
240
Golius (Jacobus ) a P. Martinio multa Sinica
accepit. 110,111
Gorgelen, Belgicum , unde. 148
Graecae voces nonnullaeconveniuntcum Afri-
canis. 147. & aliis. 149
- — — quomodo a Latinis mutatae. 1 5-7
Guatimalenfts qua lingua utantur. 197
H.
HAnfcretica lingua, vid. Lingua. Harbii, qui appellentur a Mohammeda- nis. 14
- non polTont in fua religione tolerari. 14
29,31 Hcbraea lingua, num ex ca derivari pofiint vo- ces
R. E R
4 ces Americanae. I94# 20f
Hierofolymae incolis libellum fecuritatis fed-
pfitOmar. Hirnre, de fono canum iratorum. 104
Hifpanicae voces permixtae Chilicis. T if* Hizjaas. regio Arabiae, in quaChriftianishabi-
tare non licet. , 20)
Hurones, populiAmericae Septentrionalis qua
lingua utantur. 2TQ
r. *
JAfnapatnam. ejusincolae lingua Malabarica utuntur. g
Japon. lingua ejus infulae. IQi
unde diQa. Z1§
• utitur medulla arboris pro pane. 13 «-
Java, infula. qua lingua ejus incolae utantur. or Jaxartes , male habitus pro Tanai. 2 %
Idololatrae, quomodo oppugnandi. I4
' ns requiem concedere non licet
iisPerfas, magorum afleclas , non accen-
lent Mohammedani. j^
Jefus faflus regnum fuum non effe hujus mun- di, contra ac Mofes fecerat , juxta opi- nionem Mohammedanorum. 8
}" Hebraeum, Vinum, <vin, wijn, &c.
Imami , qui appellentur. & g
Perfarum duodecim. -»45
Incae Peruani lingua fingulari utebantur. k4 ; exeorumfamiliaGarcilaffo de la Vega!
Imperatores Turcarum , Perfarum , IndorumT cuntur Imami. g
- - fummam auaoritatem exercent tarn in
in rebus facris quam civilibus. 8
~~ in eo fg Mofen imitari dicunt non Je«
R S ' fum.
INDEX fum. g
Impcratoris Turcici figillum quale. 249
Infulae Antillae qua lingua utantur. 199
— — Moluccae, lingua Malaica utuntur. 137 ' — — * Pinguinorum in freto Magellanico. 201 — — " plurimac inter Afiam & Americam. 163
— orientates fere omnes utuntur lingua
Malaica. 5-7. 137
— - Poelo Tiga , unde di&ae. 6y
■ — "- Poelo Sambilan, undeitaappellentur. 13
- Salomonis , qua lingua utantur. 119
" Hornanae. 123
Infula Borneo utitur lingua Malaica. fj, 60.
137
* Timor unde di&a. 64
— — Sumatra Indalas appellator incolis & vici-
nis. 74. lingua Malaica utitur. 137
* — — ' Poelo Babi, unde dida. 77
— * Poelo Panzjang, unde di&a. 77
' ■ . r Ceylon, five Selan > qua lingua utatur. 80 — — ■ Manaar , unde di<5ta. 87
■" Caredive, unde itaappelletur. ib. &Nin- ; — — dundive. • — — Mclai Arabibus quae. 90
— Comr, una ex Maldivis. 90 « — ~ Cocos, ubi fita; ejus iucolae qua lingua
utantur- 123
• Mods. 133
— — Moo. 136
»■ Iflandia. 221
Jonas , Propheta. ejus Hiftoria uti a Moham-
medanis traditur. 243
Joxk, Belgis navigii Indici genus. 65-
Jflandica lingua qualis. 221
Judaeis quomodo liceat in terris Mohammeda-
me-
R E R V M. medanorum habitare. ^
e°hammraed! ^ filio Dei habere dixit Mo-
Jumema occid'ere quando liceat MohammS-
K 37
KIrChecL ^thTrfius) ehara^rem Sini. cum Sohs & Lunae eundemfacit fed
male.
Kfi* , unde BeJgis dicatur. UZ
K^o&s , lingua Dcorom #« W5. /Z
L. H
LLiteram non habcnt Brafiliam. , 70 nonnifi duplex in vocibus Peruanis.
Lacedaemonii non ante pleniiunium educebam
copias. "_
^atchidolmare, in mappis male fcribitur, &
Legatos interficere non licet. *2
infidelium arCere debent Mohammedani
ab intro.tu terntorii Meccani. IO
Liben hneconfenfu parentum non militant.!!
:ZZ°a moncm Parent"mqui militarunt fuccedant mjus praedae. aq
Libros iDmnos fibi effe dicunt praeter Moham- medanosjudaei, Chriftiani, & inter Per- fasMagorumaffeclae. f-
idem Mofeilema. J
facros Judaeorum & Chriftianorum non
non licet comburere xMohammedanis. 37
— non habcnt American! , fedpidturas. M quarum plunmae ab Hifpanis combuflae.
Lingua Malaica ,7.^. 8l. IM§ J^g X37-H7«i49« Lin-
INDEX
Lingua Brachrnanica, five Hanfcretica. ^9. 8$\
88.99 Singalaea qualis , unde di£ta & ubi ufi-
tata. 80
— — Perfica voces habet Singalaeis permixtas.
86 ■ Malabarica, quae, ubi ufitata, &andi-
ftin&a fit a Malaica. 86, & feqq. — — • Javana, quae. ai ■ japonica > chara&eres habet eofdem cum
Sinicis. 103. aut certe non multum diver-
fos. 117
— — * Sinica , omnium linguarum difficillima.
103,104. 144 — — Annamitica, quae. 108. 112. &feqq. * Madagafcarica , quae. 138. voces multas
Malaicas habet. ibid.
■ < infularum Salomonis. 120
* — — infulae Mo. 136
infulae Mods. 134
\ infulae Cocos. iz$
■ . ■■■ novae Guineae* 130 s Hebraea , fons plerarumque noftrae Con*
tinentis. 144. 151 Sabina & Aethiopica in quibufdam conve-
niunt. 147
gentium ferarum circa Caput bonae fpei.
147
* accolarum fluvii Calbra in Africa. 1 5-9
accolarum fluminis Camarones in Africa.
■ Cojarum in Africa. 15-9 *— ■ illorum qui circa arcemd'elMina in Afri- ca habitant. 160
— - Gothica. 148
Deo-
R * R U M,
Deorum.
- incarum, quamnemini qui Inca non c-
ratlicebat addifcere. 1<A
Brafilica3 quae. >*
Chihca. ToT
Peruana. jg
1 Pocomanica. To7
* Mexican*. a$
— — Algonkina. 2I4
■ Huronum. 2jl
Apalachitica. 3o8
Otomitica.Chontalica, Zoquina , Cafca-
na, JNiciecana, Chichimcca. 206
Islandica. 22t
Linguae, pleraeque noflrae Contincntis He-
braeam originem referunt. 144
■ lapfu ternporis multum mutantur. 15-4
■ convenient^ earum aeftimanda ex voci-
bus communis ufus. ISo
5 novae quomodooriripoffint. 1*2
Literas non habent Sinenfes, fed charafteres na-
tos expiduris rerum. II7
! ■ nod habent quoque ulli Americani. icr
— J biales non habent Hurones. 219
— &, D,b ,G , J, L. non nifidupl ices Pe- ruani ufurpanr. lbl
MM. yj
Ahadi , Antiftes Perfarum. 24?
Malabanca lingua. g^
- appellatur regio piperis. 9o
Malaei. lingua eorum per omnesfere Infulasor-
entales ufitata. 57-8592 137
— . linguam habent a Malabarica diftindtam.
89 unds
INDEX
*— -* undedi&i. f$
« — — colore flavo diftinguuntReges, albo do-
cios, &c. 70
i * conjugationcs verborum habent facilli-
mas. Si
'-* - pronomina diverfa habent, pro ratione
dignitatis hominum ad quos fermo eft. 84 ■ voces habet aliquas quae cum Belgicis
conveniunt. 147-
Manufcripti codices Arabici plerumque elegan
tiffimi. 2^.0
Mare auftrale unde appelletur Lantchidol. 100
• • faepius traje&um parvis navigiis.162,163
— — inter Afiam & Americam innumeras infu-
]as habet. 163
Martyres habentur 9 qui in bello contra Chriflia-
nos occurnbunt. 67
Martinius Chriftianifmi propagator in Sina. 1 1 1
- linguam Sinicam admodum effe difficilem pronuntiat. 105
Meccae territorium > quoufque fe extendat, ig • id intrare Chriftiano non licet. ib.
- prote&orem fe fcribit Imperator Turca- rum,nondominum. 5*1
Menfes facri, qui Mohammedanis. 5-. 21
Meridies. Ante meridiem non confligere amant Mohammedani. if
Mexicani utuntur pi&uris pro literis. 1 1 7
— — quae lingua apud illos inufu (it. 216
Mexico anteaTenoxtitlan. 206
Militare jus Mohammcdanorum » Biffert.X. DeMoefim , Belgis quid & unde dicatur. 73 Mohammed bellum primo diiluafit,dcin praecepit
- ejus Genealogia & familia. 44 Mohammedani. Jura eorum bellica, vide Dif-
fert. X* aChri*
* E % V M. * a . Chriflianiscapti fi in prima acie collo- centur quomodo nsparcendum fit %
commata Alcoranigemmisinfcribunt zi
— - artificium eorum in fcribendo. go
Mofe.lema, adverfarius Mohammedis «brum tui r A'co.ra,?ofim'lemconfcnpfcrat. t7
Mofer i fc imitari dicunt Imperatores Turcarum &Pcrfarum, quum fummnm jus in re- bus facns & civilibus fibi tribuunt 8
nin licet0' C°mburcre Mohammedan» -
Mulieres, tenenturfe defendcre ad mortem S- <3ue> « fciantfe vim pailiiras s
~~~ E&g*?****- ^ * * ™»
apoftatarum & rebellium , qui praelio non
interfuerunt, non licet Mohammedanis fibi vindicare.
■ Chriflianae quomodo a Mohammeda'it
diftinguendae. A
— — Chrifiianorum in praelio interficere an L ceat, difputatur.
■ Chrifiianorum captae fiunt fervae. A
-— - Caraibicae alia lingua utuntur acviri. 190 Mullerus (Andreas) linguam Sinicamadeorl-
addiTci ' Ut intfa mCDfcm poffit
Mutuum , diaum a voce Sicula «$f. ,yg
NEron Sabinis quid. I4-
N,W5& N«W5fonoolim nondifferebant
Ninive urbs, Ninus quoque difla. Ill
XNovae Gumeae lingua quae. j ^
— Zerablae litus boreale JBelgae lufiramnr.
162
INDEX
- — -*•* Tolus poteft toti pago vel urbi fecurita- tem concedere. 29
— - quintam partem praedae in ufus publi-
cos convertit. 38
Pronuntiatio divcrfa ratione temporum. 15-8 — — — ■ Europaearum gentium varia. 169
1 ■ variat figniricationem vocum Sinica-
rum. 107. Et Peruanarum. 192.: ut & vocum Caraibicarum. 100
Q.
/~\ Latini pro n Graeco fubftituerunt. ,15-7
R.
Literam Sinenfes efferre nequeunt. 1^6
- — ■ non geminant Braliliani. 179. nee
Peruani. 193
Rebelles. quomodo adverfus cos bellumgerant
Mohammedani. 13
Rotae Americanis loco annalium funt. 165
Rotting, Belgis unde dicatur. 66
S.|
SAbinorum lingua voces aliquas habet cum Aethiopicis convenientes. 147
Sagu , farina, unde petatur. 136
Salomonis Infulae quae. up
Scamandrus* fluvius, lingua Deorum Xanthus.
15-4 Scribendi modus ignotus Americanis. 164
Schriekii etymologiae ridiculae. 15-1
Securitas quomodo a Mohammedanisdaripoilk
in praelio Chriftianis. Selan. vid. Ceylon.
Serandib , unde dicta fit infula Ceylon. Servi. non tenentnrmilitare. m quot fpecies dividantnr.
28 82
87 10 11 in-
23
249 107
& 1 R U M.
— infidelium, fipugnent* occidcndi. Sicula vox , tuol%v , undc mutuum. Sigiilum ImperatorisTurcici. Singalaei , unde di&i. Sinica, lingua, vid. Lingua. Sinenfium charactcres o&oginta mille. — — 1 nati funt ex picturis rerum. 1 17,1 18,-167.
& ideo funt tanto numero. » 1 68
■ lingua caret litera R. 1 5-6
— — ■ voces omnes ex 330 fyilabis diverfis com- ponuntur. 106
Soeinganchien , urbs Provinciae Sjekian. 1 1 1 Sol, oculus did appellatur Malaice. 71
Spoliurn, quomodo diltinguatur a praeda. 33 Straat % Belgicum * unde. 14&
Sumatra eft locus excellus in infula Indalas > un- de tota infulaEuropaeis vuigo Sumatra di- citur. , ■■'■: 74
T.
TAnais fluvius confunditur cum Jaxarte. 2^0 Tarentum Sabinis quid. 1 47
Tataricum num fitChryie. , 119
Tatariae an America cohaereat. 162
Tatarorum mores cum Americanis conveniunr. n ibid.
Templum. Chriftianis extruere non licet in ur- bibus quas Mohammedanicondiderunt.17
Mohammedicum ingcedi abfque licentia
Chriftianis non licet. 1 9
- • Dei Buddoe, &alia. 8f
Terra Auftralis incognita. 120
Thomaiinus (Ludovicus) voces Americanas ex Hebrads derivat. 1 94, 205, 206
Toddapanna,- arbor . quae. 135*
Tonitru , fulmen a & fulgur eadem vocs Perua- S 2 ni
INDEX RERUM.
hi exprimunt. 193
Traditiones de di&is & fa&is Mohammedis, 5-, 6 ■ - quid per easjubeaturin bello contra Chri-
ftianos. 23
Tributum , quod Chriftiani in terris Mpham-
mcdanorum habitantes perfolvunt. 17
abidololatris accipere non licet. 14
Tunkinenfes utuntur lingua Annamitica. 108
Typographical!) artcm averfantur Turcae. 240
V.
VLiteram Latin i pro fpiritu adhibuerunMj7 9t Water , fplendorem margaritae nobis ii- gnificat, uti Perfis&Malaeis vox eadem aqztam & fplendorem. 60
Verfus Peruani. 196
Veftes Chriftianorum in terris Mohammedano- rum diftinclae efle debent panniculo cine- riceo. 18
Vinum. ejus ufumfuis concedebant Carmathii.i f -— Ghriftianis non concedunt in terris fuis Mohammedani. 18
— (i in acetumdegeneraverit, ufusejus lici-
tus eft Mohammedanis. 37
Virginia. Ejus incolae qua lingua utantur. 208 Voces diverfarum linguarum faepe eaedem. 146
pronuntiatione multum mutantur. 15*6
Vocales Graecaealiter olim ac nunc pronuntia- tae. I5<8
Z. Aat , Belgicum unde. _ J48
Zjitpour> urbs, unde dicla. 99
z
FINIS.
L. S.
'—""-'"
•| ' ■.■'T™
L. S.
NE pagellae quaedam vacent 9 haec ac~ cipe. Incidi nuper in Jucundum non minus quam Eruditum Opus Johannis Wei- chardi Valvafbris , cui titulum dedit , Die Ehre des Hertzogthums Grain , editum Aemonae Pannoniorum^ a, 1 689. lingua Germanic ay qua* tuor voluminibus in folio. Tomo Secwdo vidi Illuflrem AuBonm mult a accurate obfervaffe » quae ad rem hterariam propius fpeBant > de an- tiquis urbium Carniolae nominibus , Inscription nibus Romanis quae adhuc ibi fuperfunt , lin- guifque quels ejus incolae utuntur. Ex e§ fubjicere heic vifum eft orationem Dominicam 9 tredecim diverfis dialeBis linguae Sclavonicae expreffam ; quurn ea longe lateque in ufu fit per Europae partes Septentrionaies^ ut unusquif- que eas conferre cum Unguis Americants vel Iflandica que at 5 de qua vide fupra p. 220. Vo- ces (ingulae vocibus Latinis refpondent ^quo modo in hac Latina oratione punBis diftinBae funt.
hatine. Pater* notier. qui. es. in coelis. fan£H- ficetur, nomen. mum. adveniat. regnum. tuum. fiat, voluntas, tua. iicut. in coelo. fie. in terra, pa- nem.nofxrum. quoudianum. da nobis, hodie. &. remitte. nobis, debita. .nofira. ficut. &. nos. re- mittimus, debkoribus. noftris &. ne inducas. nos, in tentationem.fed. libera, nos. a.malo. Cyrillice, Otse.nash. ishe. jefi. v'nebefih. pofuetife. jme, tvoje. pridi. kraileftvo.tvoje. budi. volja.tvoja. ka« S 3 to
ko.vnebi.itakoi.nafcmIji.hHb. nash. vfakdanji. dai nam. danas. i. odpudi. nam. duge. nashc.ka- ko. j mi. odpushzhamo. dushnikom. nashim j nevavedi. nas.v'napaft. da. isbavi. nas. od. fla.
Bttlgarice. \ Otskye. nash, koteri. ieszi. u' nebeszih. fzueto ime. tvoye. prid'knam. czaszarasztuo. tuoye.budi uolya.tuoya. kako.u' nebu. takoy. nazemli.kruh. nash. uszakdann. day nam. danasz.j. odpufefay nam. dugi. nashi. kako. ij mi. odpufefyamo. duf- nikom. nashim. j. nevauedi . nafz. v' napafzt. da. lztavi. nafz. od. nepriazni.
Dalmatice.
Otshe.nash.koi.ieszi. nanebefzih.fzvetiszS. ime/ tvoye. pndi. kraiyesztvo. tvoye.budi.volya.tvoya. kako. nanebu. tak y. nazemlij. kruha. nafTega. izakdanyega. day nam.danafz.j. odpufcfaij. nam dagi. nashi. kako. ij mi, odpufefyamo. dufnfkom, nafsim.j.nevpelyamj. nafz. wnapafzt. da. iztaui. nau.od. nepriazni.
Croatke.
Ozhe. nash. ishe. efi, nanebefih. fuetife. jme tuoe. pndi. cefaraft vo. tvoe. budi uolja. tvoja.jako. nanjebefih.j tako. nafemlij.hlib.nash. vfagdan- ni daj nam. danas. j. odpufri. nam. dlgi. nashe. lako she.jmi.odpushzhamo.dlshnikom.nashim.j. nevavedi. nas.v'napad.na.isbaui.nas.od.nepriafni. Sclavonice*
Otecz. nash. Id. fzi. nanebeszek. fzvetifze. ime. tvoye. pndi. kralyefztvo. tvoye. budi.volya.tvoya. kako. nanebe. takoy. nazemiye'. kruha. nashega. vlzakdanyega.dey nam.denefz.j.odpufzti.nam.du- ge.nashe. kako.ij mi.odpufcfamo.dufnikom.naf- hem.j.nevpelyay.nafz.vfzkufla.da.ofzlobddi.nafz. **»>*• Gtzie.
Bohemiee.
Onfie. nafs. genz. fy. wnebefych. ofwietfe* gmeno. twe. przid. kralowftwy. twe. bud. wule. twa. yako. wnebi.tak y. nazemi.chleb.nafs. wez- degfTy. dey iiam.dnes. a. odpuft.nam. wini. naffe. jakoz. y mi.odpauitime. wimknom. nalfym. a, nuwod.nas. w' pokuffeni. ale. zwawiz. nas. od. zleho.
Polonice.
Oycze. nash. ktorish. jefs. wniebiefziefch. fwieczfzje. miono. tvoe. przydz. krolieftwo. twc. budz. wolja. twa. jako. wniebje. tak i, naziemi. chlieb.nafz.powszedni.dajnam.dzifz|ay.j.odpufz. nam. winy, nafze. iako. j mi. odpufzami. wino- waizom. nafzim. j. niewodz. nas. wpokufzenje. alie. zbaw. nas. ode. zlego.
Vandalice. Wofehzi. nafch. kens. fy. minebv. nfvefche, meno. twojo. pfifzknam/ kraloftuo. twoio. fe flavi. wola, twoia. yako. nanebo. ytu.nazemi. kleb. nafch. dneifthi. day nam. fchnifz. a. wodai. nam. wini. nashe. ak.my. wodawani. winikom. naszym. a. newefich.nas.dopitowaine.ale.vmofz, nas. wod. fiego.
Lufatice.
Wofch. nafch. kenfch. fy. nanebebu. wufwc- fchone bushy, me. twoye. pshish knam. krajleft- vo. twoio. fe (tany. woli. twoja.takhack. nane- bu. tak heu. nafemy. klib. nafch. shidni. day. nam. shenfa. a. wodoy. nam. wyni* nashe. ack. my. wodawamy. winikam. nashim. a. neweshi. nafs-. dofpitowanya.ale.wimoshi.nals.wot.ilego.
Mofcovitice.
Otfe.nash. ishe.iefzi.unebefzih.pofuetifze.ime.
tuoye.
nioye. pridi\krayIefztuo. tuoye. budi.uolya.tuoya KaKo. u nCbi. tako y. nazemly.hlib. nash. ufzak- dany.daynam. danafz. j. odpufzti. nam. duge nashe, kako.y mi. odpufcfamo. dusnikam. nas- him. j. nevauedi. nafz. vJ napafzt. da. iztaui. nafz. od. zla.
Carnioliee. ■# Ozha.nash. kir. fi. unebefih.pofuezhe'nubodi. ' Jime.tvoje.pridik'nam. krajleilvu. tvoje. s'idife voJja. tvoja. kakor. nanebi. taku. nafemiji. kruh. pasfa, v fakdamji. daj nam. doncs. inu. odpnfti. nam dulge. nashe. kak6r. tudi mi.' odpufiimo. dulshnikom. nashim. jnu. neupelaj. nafs v' is- Kushno. tamazh. reshi. nafs.od. flega.
Novaz.emblice. Otcfe. naz.icfe.zi. nanebezi. pozuetytze ime. tye. pndi. czarztuo. tye. badi. uola. tya.kako. une- bezi. tako. nazemli. h!yb. naz. zakdan. dynam. danacz. i. odpuzi. nam duge. naze. kako. imi. odpuzymo. doznikam. nazim. i. nauedi. naz una- pazct. da. izclaui. naz. od. zla.
JValachice. Ozhe. nash. ishe. ieffi. nanebefle.nafuetife ime tuoye. napredet. tzarttuo. tuoye. dabodet. uolya." tuoya. jako. nanebeffi. y. nafemli. hleb. nash . no-
foftni dashnam danas.y.oftaui.nam.dolgi.nashe jakoshe.yme.oftauliamo.dolsnikom. nasfim I nauauedi. nas. uanapaft. naa.isbaui nas. a tlakou- . ago.