'';:■{'
■-
' T "'-:
. . -_._
|
© t3 |
||
|
m. |
*W r-i |
|
|
cd |
8 |
|
|
CJ |
•<s> |
|
|
a; E |
"C |
|
|
«J |
.* |
|
|
<3 4J |
* k |
|
|
© |
8 |
^3 |
|
3 |
*0 |
&o |
|
C< |
5n |
|
|
op |
& |
i3 i^s
' C M «o
:.w's.§
cs o >
|
bn |
GO |
|
|
P |
||
|
> |
cri |
si |
|
it! |
i^ji |
|
|
*to |
||
|
4 |
3 |
$ |
|
03 |
rQ |
K5 |
|
o OS |
•<s> ft |
^ es » (4
■1-3 a< °° tf
;p P «io (4
■ V© ©*► H
IW
.2 ©
i s.s
fcJO Sq
! C3 <3
02 P
>*& d,d
•s Msl s gliosis
»«^ 12 »°H, ~4
£ ^ £ -S rS S S ° 3 ^ ©
s a a s ^pN &«3l I
<d 2 ^34 O £ tf} * X Ig ©
Cb
bJD'd .3 -a Sq _q jo cD
W -H d bC P* S -^
^ s .a j .2 ^
■a j ^ .a g
02 CO
©"^
,£ © CO
.a j*^
3 **
d
d oc
3 a
dM
c8 d CO ©
w
fiIWia|.ts
s #> 5
02 Jjjj Op ^ <^^j .i-l
Id +* "fe o
02^ r-H
©Odd
? ^ ^ «2
CO
3 S.I
S >^d
^^. a
s<i
•I^H ©
bpo
)-d g
j a 5j eg
c3 '
<1
S s
iiiiliiiirs^
^ <]
ii nr -it ii» riHftfil
0jr%
Jalnt Carter $ntfwt.
HIS TORI A V^J
NAVIGATIONIS
IN BRilSILIAM,
QJJE ET AMERICA
DICITVR
QVA^ DESCRIBITVR AVTORI
nauigatio , qu^que in mari vidit memoriar pro- den da : Viilagagnonis in America gefta •. Brafi- lenfium yidtus.& mores .anoftris admodum a- heni.cum eorum Hnguxdialogo.-animaliaetUm, arbores.atque herbar,reliquaque fingularia & no- bis penitus incognita.
A IOANNE LER10 BVRGVND6
GaUtce fcrtpta. I^unc vera primtm Lttinitate
d6n4t(*,& variusfignris iUuflrarn.
B"|E C VDEB AT M f>STA TH I rs r l o n 0 ±
Anno
cis IJ> xxxxvi.
I
I
■■■
1
ii m^ mwmmmmmmm^
*&
ILLVSTRISSIMO
ET POTENT'ISSIM O PRINCIPI AC DOMINO,
D. VV ILLELMO L A N D-
gravi o H a s s i J£, Comiti in Katzenelbogen, Dietz, Zi-
GENHA1M & NIDDA.&C. Domino
fuo ckmentifsimo.
^xtvs iamfere^ cpinorr4~ ^ I gitur annus , Princeps lllu- u3 ttrifftme , ex quo doffiffimta ^Lm <vir CaffiedoriM Remits mihi exvrhe Francofurtofcripjitje dlqutto an- te cum avnd Celfitudinem tuam Caftellis ejfet^xteaudmijfe , gratifjimum tibifore$ fi liber quern de Am trie an a fere grin at torn mea Galilee ^cripferam^mplijicattM & La- tine conuerfits tibi legends oprretur. E& enimfemela C .V. Galilee ferleBum pro- per noultatem rerurn, & hiftorUmrahk liHtem vehmfterplactiife^c mihi a$h
Epi s t ol a. dem audit a iampridem erat incredibilis il- ia benignity & mafuetudo animi tuijum- ma eruditione ac praferftm natural* phi- lofophia,&hi/loriarucognitione coiuncta, Na cum Mitts libri mei capita, &memoria~ lia quad am annis ab hincfexdecim clarift molurifconfultodotfori Hotomano Celfitu- din*tuaftudiofiffimoinoppido Cariteao- fiendijfemiquo propter furiales Gallia tem- feftates confugeramtu ) memoria teneo il- Ittm ftpenumero mirificum quodda tuum in hoc liter arum genere fiudium pradicaf- fe:»equefe Principem vllum no(fe , quive- hementiiis harunt rerum cognitione dele- Bar etur. Quod ide nuperame deReinq li- ter is conjultus multis verbis confirmauit. ^yicfane accept* ill is Uteris fi per tempus locumque in quo turn eram{eram autemin £urgundia,vbifacro verbifungebar mini- fierio.ad quodfumma Dei mifericordiafum vocatm)mihi licuijfetmanus operi admo- uere breui tempore negotium confecijfem. iMagnopere enim cupiebam aliquid pra- J}are,quod Celf.f.probaretur. Nunc vera in hoc nouo exiliomeo , vt animi dolorem-, quemexrenouatapatria noftra laceratio- ne concipioyleniremjperam dedi , vt mem illt liber Latin} conuerfus,& multis pa rti-
■^ f
y
Epistol a . bus auBus^atque amplificatuifub Illuftrif- fimitui nominisaufpicijs euulgaretur,
Videbit nut em celjitudo vestra narratio- nemprodigiorum^ moftrorum admirabi- lemyac ne mihi quidem , nifiocuhtus tcltjs ipfe acJpeffatorfuijfem,credibilem:fed ve- re acliquido confir'mare hoc pofam, cum mult a in ilia, vaflitate Oceani monfira vi~ derimjumnulla vnquam Aque prodigious vidi([e,vtilUfunt^qudtbodie terrain dim omnium amoenifjimam ac floretifjimaw in- feftant. Itafunt omnia $erfidiay periurio^ acfceleribus oppleta. Lsfnnus ia agitur tri- cefimuSyCum Ecclefia noflr^Jouflis atque in: cendijs GallU vflulat&^ refiigerij aliquid fefe in mart medio &folis terris , loci f que defertis reperturas fterabant.Inde Vtllaga- gnonis cuiufdamperfidia rekci^ rurfm fe inportum>vndeexierant,contulerunt. Hie dici vix potefiyinquam immanes beluas inciderint. Ac fane quis e&quiaudito c&- forum numero nonperhorrefcat? numeran- tur autem ad quxtajxtiesj^^ millia , qui per bos vigwti quatuor annos be His ciutlibus interierunt. Semperneigi- tur>vt ille apud Sallulfium dicebatjnfug* infanguine^wcruoreverfabimur? Verum t>£c perpetua Ecclefd ChriflianA conditio.
* iij
.
_j,m- ..- • ■■■■■-
EP I S T GL A.
£ft,vtfempera Sathana, & Sathand mini- Uris quamcunquefe in partem confer^ vexetur. Animaduerti cumfub ea coetipla- ga nauigarernus 5 qu&vulgo Zona torrid a dicitur,genus ejfe quoddam pifcium vola- tilium^quorum mihi naturam & conditio- ntm Ecclefiarum noHrarum cdamita* in memoriamreuocat. Namfiue inaquamfe %mmergerent *> confefiim apifcibu* qui Al- ]bac9radicuntur,6' magnitudwefunt ve- grandi,crudeliter infefiabantur :fiue Mm fericulivitandi cau(fayex aquis euoUrenU turn I diris volucribus , qu^per UUjpatU volitantJanUbantur. Simillima nofirarum Ecclefitrum conditio cfl.Sedtamen,vt Pau~ a<Coi.4f 9. lmad noftrZconfoUtionefcripfitydumpre- mimnr>non opprimimur^dum &rumnis af- s.co<ci. s. f{cimurynon deferimurJum deijcimur.non interimm. <$uin fotiu sprout abundant 4- rumndL &perpeffwnes Chrifii in nobis , it a perChrittum abundat ethm confolatio no* ^cot.^.ftra.Fugamurquidem & plagiscddimur, atque incertis fedibus vagamur : propter Chriftum inter ficimurtotos dies: hahitifu £om.8.35. mm quafi oues deftin/it* wjtffmoni. Sed hoc certi\fmofoUtio nos[uftenUmu*\idcir- to Uboramm & contumelijs afficimur.quU i:.Tim.4.io- (hcramm in Veoviuo^uifideliumfuorum & ----- fonflfi»
,_-^r
Epistola.
conferuator eft.
Atque optamus quidem ex ammfi, & Deumtotopeffore obtettamur yvt veHras Ecclefias Germanics > drpios earum Palto- res pari confolatione ac Spiritufuo paracle- tofuftentet.Sedctim diuturnum ittudquo- rundamotium& tranquillitatem confide- ramusjvereri nobis interdumfubit, ne ve- to* Mud Poet a. aliquando vfurpare poffint:
Nuncpatimurlong£pacis maU:fimior
armis L uxuria incubuit>viftumque vlcifcitur
orbem.
Nam vt ferrum 9fi non vtare , rubigine contaminaturMa vera religiofleruqae ni- mio otio & diuturnitate parish quafi tor~ pore corrumpitur. Quod ne vnqua in HaJ- ftcis Ecclefiis accidat], quas Veustut, Prin- ceps lllustriffime,fidei credidit, at que com- mendauit,J}ero Celfitudinemveftram pro fuapcrenni&conBati pietate cur at ur am: pr&fertim cum illam femper audiuerimm Ecclefiarum noHrarum Budtofifftma fuife: tantamque doffrin<z concordiam<>quata in- ter omnes earum pafhres elucet, femper a- damaft. Quo lubmtius in hac pr&fatione llluHriffimo tuo nomini die at a yfum addtt- <3W, vt earum omnium nomine Celfitudj-
# iii)
Epistgla» pern tuam obfecrarem , necuramearU prir mu ah llluftriffimO)& beat* memorU Prin cipeparente /#<? Ph i li p p ofufcepta: dein-* de tibi tanqttam h&redttariam abipfo tra- ditam , & commiffam defertam ejfe patia,- re:fedeam & pietatijua commendata me-* miner is ^ i Mttftriffimo Principi Mavri- t 10 Celfitudinis tuafilio^Jpei heroic* ado- lefcenti , commendes. Pro met veto virili parte. Prim eps 1/luBriffime ? , a tua Celfitu- dinepeto^qud^oqueprimkm^ vthocmeum munufculum qudecunque me a ergatebe- neuolentupignm-i hilar ifronte bonamque in partem accipias. Deinde,vt me patiare in tuornmju&que Celfitudini addiUorum numero locum aliquem obtinere^quo ne vn quam indignus videar>fedulo quadiu vi- iafuppetetyOperam acfludium adhibebo. Vale Illuftriffime acgrpotetiffime Princeps, CalFebr.i^H.
Illuftrifs. veftras
Celfic.
addi&ifsimus. I JLERIVS.
-jSm
'^-^^tw
Hi Aetgp77cfccAf^«« Mt?wny!vHV.
0*4.' *7iivo&iou?9ei,fo.oj; iavOfwivr 0*v {thill rfohtTrnfiot lw.wiXkov Ji mh /W
Kai Acu?pv}fiViM9ishw'cVov? re ttiiyxs.
Is. Gaf.
1
1
t^\ 'ifi'iwli- ', ***•
AD IOANNEM LERIVM
AMERICANS HISTO- riasScriptorem*
W^GNOTAS quondam & nofiro pncul
Y&Msl remotas
Gentes^monHrofa'Barbariequefira^y " Stridentefyne fonos lingua^ventrefque mptndos^
Humanis fituros carmhm^cce^eftrs. Crtdo equide, Leroeei Docesnamvi(aSed euge>
Te dignum nodum vndicefoht pre cot. Talia,dic,portenta hominumjam rarabenigni
Temperiescoeltnamgenerarequeat} Et quos inculta mites creat arbor efrvMm^
tJMite folum indomita frtilitate nitensl
Horrida tJMonttra hominum^Mris^numgignat amcena]
eTmperi&i cceUfiriilitdfquejoiii Gignit.Sed eaufas doceant qmfemina remm%
Omque arcana tenent interior a viru 2s[um maiora vides hominum portent a creari,
Qua coelum multo mitim atque folum} . Te/iiscultanouem FludijS Eur op a for or um^
Q^j, totOjprincepherigit orbe caput. flic qdahornda vigetpndeat memorarejibellis
Vtpofftsnoslrps maior adejfe fides*
I. U B.
IN
1
IN HIS TORI AM A M E-
RICANAM AB JOANNE Lerio Confcriptam.
WffiFl MMAeR[ES mom tu qui audi* & effe *0\ mj ra mon(haf
Sd4K)3 Qua fen terra orbis nomine diBa nomi ijMiraris peftvu pliifquamgeftare firinum
Humanosvultus^ordque (uetapolo. Primorumfhnt h<zc mxa monimenta parentuw,
Infecittrifti qua genus omne labe. Hincveri quondafimulachmmnuminis, amens9
Infeuas meruit degenerajfeferas. Sunt quibus ihdulfit coeli dementia larga,
Vndeforet culm mitiusingenium* Cultiorhis mores \ni vita temper et v/us9
Omne s confimilis barbaries teneat. j
ST. T.
I
i
IN IOANNEM LERIVM EIVSQVE DE AMERI-
canaperegrinatione hi- ftoriam.
WffiMA NT A now Lerae refirs miramU
' <famque nouas remm>tam% hominum fhci&> VtcHpi<tm hfirave oculis iamfingula^ni me
feneat vndafkrens>l}arbanef<fue virum* AtquitoUe morat ,cHpidum perdue omnia deduc;
Nobis Oceanofit via tuta patet. Tuto inter fauos, humandyue vifceraJlammU
Torrentesfa eftviuere UFtrigonas. Oceanum rabie juperat gens q alia fiirentem* Etfeperat f&ttosibarbara, Uftrigona*.
a m. n.
TOTIVS HISTORIC
ma capita.
Prafhtio qua, Theueti errom acfmudes coargunntHr. Cap- !• j VJE caufa tamlonginqua^periculo- ) fequeinBrafiliam nauigationis fue-
■rit. Pag'1-
Cap. II. Afcenfus in naues Iuliobon§:itemque oc* curfus nauium & expugnatio:tepeftates, lit- toraque & Inful# primfun obuiae. Pag-7» Cap. Ill- Bonitae, Albacora?,Aurata?que,& fues ma- rini,pifcefque volatilestaliique quos turn vi- dimus,^ cepimus fab Zona torrida. Pag.i6. Cap. IIII. De yEquino&tali circulo , teropeftatibus, ventorum inconftantia,pluuiis Corrnptis,ca- Ioribu$,fiti,aliifqueincommoditatibus>quas circa illam mundi plaga fuftinuimus.Pag. z6. Cap. V. Dc primo India» Occidentalis confpeau» & incolentium.Barbaroxu: deque iis quae no bis in mari acciderunt ad tropicum vfque Caprkorni. Pag.32»
Cap. VI. Qui nofter fuerit aditus Caftelli Collignij apud Brafilienfes,quemadmodum a VUlaga gnoneacccpthfcqupillegefferit, turn in ine- gotio religionis , turn in rdiquis imperij fui parwbu$r Pag.42.
m&A*i
,. -■• ,,.*. i-^ ~
Cap. VII. Defcriptio finus Ganabarasqoi & Geneu- rcnfi$appellawr:Infalg.caftelliquc.ColIignij, atquelnfularumadiaccntium. Pag-7Z-
" Cap. VIII.
Deingenio,robore,ftatura,nuditate,orna-
mentis corporis virora & fceminarumBra-
filienfiura.apud quos annum fere fum com-
moratus. ^ 1>a§'7°-
Cap. IX.
De crafsis radicibus , & craffo milio , ex
quibusBarbari farinam conficiunt,quain pa
nis vtuntur locum : deque eorum pouone
quam Caou-in appellant. Pag.?8<
1 Cap. X.
De feris,prf grandibus lacertis.ferpetibus* aliifque America! monftrofis animantibus.
Pag. in-
& Cap. XI.
De variis Americanisauibus a noftnsdif fidentibusjde magnis vefpertilionibus, api- bus,mufcis,eulicibus, aliifque regioms illius
infers. Pag-I25-
Cap. XII. De nonnullis pifcibus apud Amencanos maxime vu!garib*,dec]; eoru pifcatu.Pag.159 Cap. XIII. De Arboribus, herbis.radicibus, exquiu- tifsiroffque frudibusjqui in Americano pro «eniunt folo. Pag.14^
Cap. XII I h De bello,pra?liisjfortitudine, & arm is Bar
barorum. . Pag-*6?'
Cap,
Cap* XV. Captiuos fuos quo tra&et modo Barbari, quibufqueca-remoniis in iifdema&andis & deuorandis vtantur: Quibus per occafionem immanifsima* crudelitatis alia exempla ad- ie&afunt. Pag.185.
Cap. XVI. Quid nomine religionis apud Barbaros Americanos veniauDe erroribus in quos ab impoftoribus,quos^4i^ vocant,inducun tur: deque crafsifiima Dei ignoratione quse apud eos obtinet. Pag.220..
Cap. XVII. *
De conitigio , polygamia,& confanguini- tatis gradibus , quos Barbari obferuant : de- que liberorum apud eos educacione.Pae.232. Cap. XVIII. Quidlegef, qufdqqepolitta apud Brafi- henfes nuncupari pofsit : Quam humaniter excipiant hofpites:De<juelachrymis ac fi&is fermonibus quibus hofpites in ipfo ingreiTu amulieribus excipiuntur. Pag.241.
Cap. XIX. b Quamcuramorbisfuisadhibeant Barba- ri : de eorum fepultura & exequiis: de'que in- fano eorum circa mortuos ludtu. Pag.263. Cap. XX. Colloquium in ipfo aditu Brafilienfisorse inter indigenas TonoHpinamb 'aulttos Tououpi- w^wBrafiliccac Latine cofcriptu.Pag. 271* Cap. XXI. Denoftroab America difceffu*dequenau- fragiis, & aliis non minimis periculis, qua?
***_-
-m
Primitm in reditu noftro euafim us.Pag.29go
Cap. XXII.
De cxtrcmafamctcmp'.eftatibus ,alufque
non paucis periculis,a quibus in Galliam re-
deuntes diuina ope crcpti furau*. Pag.318.
AVTORES IN HAG H I- ftoria cicati*
iibliafacra*
lofefhtss.
Eufebius»
Nicefhorus.
Tlutarchm*
Cicero.
Ouidius.
Appianus»
Oforim
Gomarat .
heazo.
Cdchondtlus.
Viretus.
HiJl.EcclefhGa/Ikd.
Mattbioltis. fioMnus. Popelmerius, Theuetm refutatm:
i
..^
IOHANNIS LERil
IN HISTORIAM SVAM
PR^FATlOi
Qtia fheueii err ores ac frmies prmpite coarguit.
Irabvntvr foftafle nonnullij { quod ciim annus hie fit decimus a | o&auu s,ex quo ab America , qua» ^_v4^J&Brafilia,rcdjj,tadiu hiftoria hae in luceedefe diflulcrim. Idcirco Gpenepre- tiumfafturum meexiftimaui, fiftatim qui- busfuerim caufis pr^peditus expona. Glial primiim in Galiiam remigraui , & eosiquos in jpfa America Brafilica Rubrica conferi- pferamcomentariolosCquibusquidquidob- fefuatu dignum fucrat vifmn annotatum erat)cuquibufdamcornunicaiii,vlteriiiSpro- gredi animus non em. At illi crebris flagira- tionibus vrgere,vt ea qug tumultuarie & pau cis exaraueram, fufius & ordine conferibe- rem : ne, inquiebanc, tot & tanta memoratu digna, obliuione fepulta interirent. Anno i- taque 1563. in paulo ampliorem excreucruns
i
>•!,■'. ifi'rinii"»'' ■"" ~'i ■■• '• — ' '■
P R AEt ATI O.
commentarium:cuius exemplar vnicum ft quidam bonus,cui a me comiflum "at, cum ad me mitteret,ecce,Lugduni a cuftodibus norte eftinterceptu,vt de eo recuperado qua tumuis diligenter perquifito fpes nulla ei- fet relifta.Indefaaumeftvtaliquanto polt repetitc ab exfcriptore autograph0' maculis litarifque obfno, ipfe ( exccpto Americano Colloauio quod exftat huius hbn captte zo.cuius exemplum fupererat nullum) de in- tegro defcripfi. Quod opus vbi ad hnem eit perdudum in Chariteii oppidcvbi.tum de- eebam.bellicis tumultibus denuo imminen- t.bus,fuga faluti confulere , libris chamfque relidis fum coa<5tus.Quibus non multo polt direptis , periit hie quoque alter Arocn- canus comroentarius : itaque fum labore meo & fpe rurfum fraudatus. Tande cum de priori ilia iadura queftuseffem apud nobt- lemquedamnecinfimse authontatw virum, defienato illius quoque nomine cuius in ma- nus commentariu ilium incidiffe oficiatum fuerat.vfque adeb diligentem huic negotio nauauit operative recuperatum Anno 157?. mihi apud fe benigne excepto reddiderit.Sic faftumeft vr hUtoriam haocmanus meas veluti fugientem adhucedere nopotuenm. Sed.vt ingenue dicam quod res eit , accede- bant & alia qu? me ab editione deterrebant. Quod nimirum tenuitatis mexmihiprobe confciuseram,vtpote qui ijs qua: Ingram fcriptore reqviiruntur inftruftus nonetiem:
.-
PR AEFATid.
twtfkiamqu6d,eodequoab AmeHcaremi graui Anno videlicet 1558, inciderat in man* jmeas Liber Singul.Amcric.a Portaeo ex bre - uioribus Theueti commentariis feu potitis commends fcHptus.Ac fane quauis non me la tebat(quod Fumseus pra?fatione in Gener, Indic.Hiftor.apei te eft profeifus ) librum i|T Jumfingularirer mendaciis effe refertum:Si
eo contentus author vlteriiis non c{fet pro- gress , nunc etiam fortafle quicquid eft hu - ius opellse a me fuiflet fuppreflbrh.
At vero hoc Anno 1577. in Theueti Cof- mographiam incidens(isforfitan nos omnes quieo nauigaffemus eviuis fublatos, aut fi qui cflent fuperftites aduerfum fe in arenam ' dcfcendere non aufuros credebat)hominem animaduefti non modo priftinos errores renouare5{ed etiam in nos fiaiscriminibus conuitiifque non ferendis digredi.Quod cur faceret, no alia eft inductus occafione quam ea qua feruet in Mini{lros,atque adeo nos o- nines vnacum illis in Americam deuc&os mal^didacongererelibidine.H3?cmepro- peinuitum,vtintegram nauigationis noftra» hiftoriam ederem pertraxerut. Ne cui autem dubium fit iurene an iniuria de nouo ifto Cofimographo conquerar3caiumnias quibui nos Cofmographia? fu#Tora.2.1ibr.2i,cap. 2ufbl.Qo8.infperfit defcribere placet.
Caterum{\v\cp\x)pene mihi exoderatjeiirio . item panto ante ex diffidtis fyatuot-Mirti/tromm qnvs eo CMuirws mtfetat vi cm$wmfuum £um -
; I
Praefatio, gelium plantar ent exortam ejfe. Horum prima- rius nomine %icherins , ante annts non ita ma/tif> Carmelita & doHor Sorbonicus LutetU fne^au Mwegyifti Concionatores cum eo dtmumftudio tenerentur* vt diuitias ex re quahbet facer ent , & tjuucjuidad manum ejfet raperent , clandeftims coxitis & fdltombhs effecerunt vt ex no fir if qiitdamtmcidarenmr. Verumcaptifontium non- nu&fosnas dedere quorum cadauerapifctbus oh- iettafmt.Alij verofugafalnti confnluere^ in qui - bus erat ipfe Richerms , qui paulo pofi Rupellam, (quo in loco etiammm agere exifttmo) Mwifierio operam daturus appulit. Is^onmultumvero ab- fuihquinhactragoedia irritati Barbari impetum in nosfacerent^reltquofque interficerent.
HaecfuntTheueti verba quam potuimus fideliterreddita: Adquaeleftorem diligen- ter attendere velim. Cum enim,neque ille a nobis,neque nos ab illo in America confpe- di fuerimus , nedum vt noftri caufla in vitas difcrimen addu&us fit , eum hac in parte no minus mendacem quam impudentem egifle calumniatorem,indicabo. Priusautem>quo viarn pr^cludamus excufationi quam pr#- texere poflet narrationem inftitutam non ad illud demum tempus quo in America vixit, fed ad confequens etiam referri , in primis qusero , an pofsint illius tarn exprefTa verba alia ration e exponi,nifi vt partictvla (nos) qua feinilloqooque'nomero fuiflefatisindicat, eodem fuifle irretitum periculo affirmet?^ Si vcro inftet,in mentem fibi nunquam venifle
vt
If
Tf"
t.cap.s.pag,
Praefatio, •vtMiniftros de quibus agitur in America a fe vif js afhrmarct,quid alio ipfe fcribat loco videamus.
C&temm(\nami)fidititws illic mafijfemyopuli ^°™ 2l Mitts mtferi animas lucrifkcere conatw fuijfempo- ns* tins tjitam infbdienda terra emendis a natura re- conditis thefatir is operant pojuijfem: veruntamen turn ijHta eorum lingua nonfttit eram periiftsjum etiam <jnhd sJWiniftri a Caluino mtffi iftni onm in(e receperant, inftituto dece/fi. Apage hotni- nem mendaciftimum. Si autem bonus ifte Catholicus Romanus contcmpti a fe feculi ex Francifci Regula qua profitetur,aliud fpe- cinaen nonedidit praeterquam quod The- fauros imis terra? vifceribus reconditos par- ni fecit : miraculumque aliud nullum prater Barbarorum conuerfionem,quamnifi aMi- niftris fuiflet impeditus erat tentaturus,poftr quam luceclarius falfiim id effe demonftra* uero,metuendum fane eft ei ne in Calenda- rium Papae poft mortem non referatur,neue San&iTheueti nomine non decoretur. Cae- terum vtquicquid ifte garrit merasefTenu- gas commonftrem,nolim difputationemlin- ftitui an verifimile fit necne,iftum ( qui nihil noncongerit vc fuis ineptiiscolorem indu- cat)Miniftrosfilentiopra?termifturum edito Sing. Americ.libro,fi eos in America vidif- fet,nedum vtcriminapatraflentjqjorum no- mine eps tandem accufat editaCofm agra- phia annis poft minimum i6, Conuincetur enim fuo ipfius teftimonio libr. Sing. Am*
**
!1J
PRAEF ATIO.
iib«4lfag- ad Fnenfeprom6torium4.IdusNouembi!. Amer.cap.i. j^mo ^.quatriduo verb poft ad Ganaba- frqfc 6o- Ik finum appuliflfe : vnde exceffit Annoco- fequente prid.Cal.Febr. Nos verb,vt in hi- ftotiae progreffu docebo,ad Gaftclium Col- li ghium nonifiNonis Mart. Anno l$5$**P.~ pulimos. Quae cum ita fun conftetquefatis annum &eoamplius aTheueti difcep ad noftrum aduentum interceffiffe, qua fronte confpeau fc noftro illic vfum fuiffc aufus cit affercrc?Aan6 potuit 'intcrcapedo 400000. palfuutntaragrauepericqlumab ejus capita- rcmouere?Potuit fane»at ifte Cofmographi- ce mentiri (hoc eft vniuerfo orbi ) geftiebat. lam verb,poftquara pfimum hoc caput in il- ium retorfimus,nihil fupereft quod refpon- fioheiridigeat.Attamenvt vno verbo quod ab ifto aflFerri poteft expediam , ad fcditio- pem illam quod attinet de qua fermonem til ftituere vbluit-.Primum quidem>quamdiu in America viximus vllam fubortam effe per- ncgo,tantum abeft vt noftrum quifquS mor- te fit a#e£tu$:fi verb inftet negari non poffe quin a Villagagnonis domefticis fafta fueru in eum coiuratio , cuius inuidia in nos den- uare conetur: Refpondeo anteaduentrum nq ftrum contigtffe.Quod vt conftet euidentii- fime,non( defenforem,non teftem aliuquam ipfum Villagagnonem appellp. Quaprop W Epift olam,cjua ad D.Ioannis Caluim hteras i nobis in Americam perlatas refp6dir,hcet iampridem tuerit excufa, & ad fidem facien- 1 dam
1
P R AE F AT I O.
chim, exemplar BrafilicaRubrica cofcriptum diligenter afferuetur,in vfum duplicem, hoc loco adferibere vifum eft:Primo>quod ea re- futatur Theuetus , Deinde'quod cuius reli- gi6nis profeffionem tu temporis fimularct Villagagnc, luculenter indicate
Villagagnonis ad Caluinum epifiola*
Expximi nopofle puto5 quo me affecerint gaudio tua? literse , & qui ad me vna ye- nere fratres:huc me reda&um inuenerunt, vt mihi magiftratus gerendus effet Sc rnunus Ecclefiafticum fubeundu.Qua? mihi res ma- ximum anxietatem obtulerac . Ozias ab hac vita? ratione me auertebat. Sed praeftandum erat ne operarii noftri, quos mercede tradu- xeram,gentis addufti confuetudine , eiusfe vitiis contaminarentvaut religionis defue- tudine,in &7rosa<7wdeuolueretur. Qua m mi- hi folicitudinem ademit fratrum aduentus. Adiecithoc etiam commodi,quod fi qua ex caufapofthacerit nobis laborandum ,autpc riculum incurrendum,non deerunt quifint mihi folatio,& meconfilioiuuent. Cuius rei facultatem abftulerat periculi «noftri fufpi- cio. Qui enim fratrcs mecum e Francia traie cerant, rerum noftrarum iniquitatc permo- ti , alius alia caufa illata jEgyptum repetiue- runt. Qui fueruntreliqui, homines egentes, mercede condu£ii quos pro tempore nan- ctfci potueram:corum hare erat conditio , vt
^&
31!)
Praef a tio; . abeis mihi potius efiet metuendum quanr pe tendum folatium.Haec aute huius rei cau- faeft,vbiappulimus, fimul ononis generis fc nobis oppofucre difficultates > vt vix inirem rationem quid potifiimum eflet agendum, Regto erat incultiffima5nulla erant te£ta,rei frumentariae nulla copia.Sed aderant homU lies feri,ab omni cultu & humanitat.e alieni, monbus & difciplina penitus a nobis difcre- pantes,(inereligione,honoris, virtutis, re&i autiniufti nulla notitia, vt mefubiretdubita tio an in beftias humana fpecie praditas in- cidiflemus» Contra hsec incommoda ,erat fumrao ftudio & celeritate nobis profpicie- dum, &comparandumremedium,diim na- ues ad reditum inftruebantur,ne eofubfidio ^eftitutos indigent rerum noftrarum cupi- ditate capti nos imparatos opprimerent & interficerent.Huc quoque accedebat Lufita- norum iofida vicinitas:qui etfi quam incoli- mus regionem tueri non potuerunt , hue ta- men nos eflreintromiflosferunt^gerrime,^ infano odio profequuntur.Eam ob rem vno tempore ha?c omnia fe nobis agenda propo- nebant, Receptui noftro locus deligendusJ expurgandus>cV complanandus , munhiones circuraducend^propugnaculacxcitanda,te- eta adimpedirncntorum cuftodiam extrue- da, materia cQnquirenda,& aduerfo colle,lo- cis jmpeditiffimis ,.humcris ob beftiarum penuriam comportanda.Prseterea, quod in» digena? in diem yiuant & agriculture non
flu-
■
Praefatio, ftudeant,nullo certo loco cibaria congefta reperiebamus, fed erat vi&usnofter e login quo raptim petendus. Qua ex re manum no- ftram (quantulacumque eflet) diftineri opor tebat,& minui. Hisaddu&i difficukatibus, qui ineamicitisecaufa fequuti fuerant, rebus noftris diffifi(n fupra demonftrauimus) pe- demreeulerunt.Egoquoquenonnihil com- motusfum,fed ciim mecum reputarcm,ami- cis affirmaffe me hac ratione e Francia mo- uere,vt quam curam rebus humanis impen- deram,eiusftudij compertavanitate, regno Chriftiexcolendo adhiberem*iudicaui me in voces & hominum reprehefionem incur- furum & nomini meo iniuriam Faeturum, (I labor auc periculi opinio a coepto me deter- reret.Pneterea cum Chrifti negotium gere- dum efletjcredidi non defuturum fed ad foe- licem exitum perdudurum.Ergo me confir- mauijvimque omnem ingenij intendi in ra- tionemeius rci perficienda?, quam fumma vkx mcx deuotionefufceperam.hac autem via id affequi me poffe exi(Hmaui,G vitse in- tegritate hoc me'um propofitum comproba- rem,&quam operariorum manum traduxe- ram,ab infidelium confortio & familiarirate auerterem. In earn fententiam animo meo indinatonon fine Dei prouidentia factum effe vifum eft , vt in ha?c negotia inuoluere- mur: fed ideo accidiffe,ne otio corrupti libi- dioi & lafciuice operam daremus. Prseterea fuccurrit nihil efTe tarn arduum,quin conan-
P R AEF A Tloi
do fuperari poffit.Proinde ab animi fortitu- dinepetendum effe auxilium, & continenti labore famil!amexercedam,huicnoftro ftu- dioDci beneficentiamnondefuturam. Ita- que in infiilam, duobus rnillibus pafluum a continenti remotam tranfmifimus ribfque domicilio noftro locum delegi * vt adempta fugae facultate raanum iioftram in officio continerem , & quodfceminse fine viris fuis non effent ad nos commeatura?>delinquendi occafionem prxriperem. Accidit tamenvt ex mercenariis 26. voluptatis ille&i cupidi- tate,in meamnecem confpirauerint : fed die conftituta confilio exequendo , re mihi per vnum ex confeiis enunciata,eo ipfo mometo quo ad me opprimendurn armati admatu- n*bat,hoc modo periculum effugimus.Quin- que e meis domefticis ad arma conuocaui>& aduerfumirecoepi:tumtatus coniuratis in- cefsit terror, tantaqueperturbatio, vtnullo negotio facinoris authored quatuorqui mi- hi fuerat defignati corripuerimus, & in vin- cula coniecerimus. Eo cafu reliqui confter- nati5pofitis armis delituerut.Poftridie vnum cathenisexoluimusvt caufam fuam diceret liberius:fedeffufocurfuin marefe prarcipi- tern egit,& fuffocauit. Reliqui vte vinculij caufam dicerent addu&i, fine quaeftione vl - tro expofuerunt quae per indicem comperta habuimus.Vnus exipfispaulo ante a meca- ftigatus,quod fe fcorto c5iunxiffet , iniquio- re effe mente cognitus eft , & ab fe coniura-
tionis
.*
P R AE F A TIO.
tionis initium fa&um effc: atque fcorti patre muncribus deuinxifTe,vt eum e noftra pote- ftate eriperct,fi fcorti copula prohiberc con- tenderem.Hicfufpendiofcelerispoenasluit. Duobus rcliquis delicti gratiam fecimusrita tamcn vt,in cathenis terram exercerenr. la aliis quid effet peccati exquircndum mihi ef- fe non putaui,ne compertum fcelus inultum omitterem,aut fi fupplicio caftigare vellem, cum facinus ad rnultitudinem pertineret,no fupereflent qui opus a nobis inftitutum per- ficerent.Itaquediflimulata animi mei offen- fione pcccatum condonauimus& omnesa- nimobono cffeiuffimus. Non ita tamen a folicicudine nosabduximus: quin quod in vnoquoque eflet animi ex ftudiccuraque fua diligenter vcnaremur. Et cum labor) corum non parcereni fed affidua mea prsefentia ad opus cos vrgerem 3 non folum prauis confi- liis viam pra?clufimus,{ed breui tempore in - fulam noftram munitionibus & validiffimis propugnaculis fepiuimus. Interim pro inge- nij mei captu , eos monere & a vitiis deter- rere non defiftebam , atque mentes eorum Chriftiana imbuere religione , indiSis a me mane & vefperi publicis & quotidianis pre- cibus. Quacautione &diligentia reliquam anni partem quietioremJiabuimus.C^terum earn quam cxpofuimtis curam, nobis ademit nauium noftrarum aduentus. hinc enim na- ctusfum viros, aquibus non folum mihi fit minirnecauendum/ed quibusfalutem mea
1
PR.A.BF AT TO.
poCfirritiitocommittere.hacoblatamfhi fa-
cultate, decern ex omni copia delegi , apud
quosimperij noftri poteftatem depofui,de-
cernens vt nulla* res pofthac nifi confilio ge-
rantur. Adco fi quid in quenquam durius
ftatuerem,nifi cpnfilij authoritas & confen-
fusaccederet, infirmum effet & inane. Hoc
tamen mihireferuaui, vtlata fentetia foppli-
xij veniam dare mihi liceat:Sic omnibus pro-
defle,nemininocerepofle. Hsedemum funt
artes quibus dignitatem noftram rctinere,
tueri & propugnare conftitui. Dominus no-
fter Iefus Chriftus ab omni malo te tuofque
collegas protegatjSpiritru fuo vos confirmed
vitamque veftram ad opus Ecclefiajfua? qua
longifiime producat. Fratribus meis charifli
mis Cephg,& De la -fleche fidelibus plurima
falutem meis verbis velim impcrtias. Colli-
gnioe Francia Antardica prid.Cal. April.
1557. Si ad Renatam Francis heram noftram
quicquam literarum dederis,hanc qu#fo>
meo nomine diltgentiffime faluta.
Addita eft infuper ad calcera huius epifto- If claufulaVillagagnonis ipfius manu fcripta, quam hoc loco prexidere noil dubitaui,quia in fequentibus aduerfus ipfum affereda erit, Nihiloroinus tamen ex his qux adfcripfi conftatfatis debacchatum falfiflime Theue- tum in nos> quos affirmat in Caftello Colli- gnio feditionis authores extitiffe.Patet cnim quo tempore exorta eft,eo nondum nos ap- puliflfe. Q^apropter mirari fubit vfque adeo
W
**;.
PRAEF ATI O.
digreftionem banc hominiplacere^vtpreter eaquasiamattigimus vbi de Scotorum fide verba facit quad Iibidinem non poffit exple- re,fic dcnuo fcribat.
Quorum fides tnihi quoque est per 'fpec~fa in Tom. ihbu quibu/darn tumnobihbtu turn milmbus>nobtfcHm ^«cap sfoi. in GallUm Antar&icam tranfyortatus , comuya- tione contra nosfh&u a NeuBrijs quibufdam^qui ob bar bar agent 16 illim acprope tationis expertis ImgH&perittam j cum Regulis duobm jpe prad& adduEiis de nobis perimendis conueneranncnim cumfhBi ejfent certtores Scoti, rem tot a Fillaga- gnonimihique indicarunt.Pro quo feeler ement as dederuntpoenas comurati\quorum innumero cum ejfent Miniftri a Caluino mtfjiyparticipes Juppli^ cij JhBi (untyin marefiquidem (km demerfi.
Rurfum Theuetus,hoc loco quid fibi ve~ litignorat. Is enion triafacinora confundit quorum vnum ementitum?a me priuseft re- futatum. Qua? fuperfunt duo, diuerfis tem- poribus contigerunt.Tantum igftur abefl: vt Scoti coniurationem ipfi indicatint : quin, imo cum ex ebrum eflet numero quos eo nomine accufac Villagagno quod in Aegyp- tum, hoc eft ad Papatu rediiflent ( ex quo e- tiam colligere licet eos omnes quos fibi fo- cios adiunxerat de nomine religion! dando quam turn ftabilire profitebatur,fidem ob- ftrinxifle) non magis fecundo hoc &vero quidem periculo » quam priore fiftitio & e- ' tnentitoeftpericlitatus. Adrertium quod attinct,quo afarmunonnulIosfiditiofirHin Ri-
P R AEFA T10.
cherifficiorum extremo (uppUcioaffeEloheorum- que cadamra pifcibm ebieila fui/fe. Kdpondco nihil minus vcritati confentancum , co prae- fertim quo aTheueto narratur rnodo. Qua- iris enim a Villagagnone poftqua a ver? re- ligionisprofeffione defecit peffime except! fuimus:nihilominus tamen,quod viribus np effet fuperior,in noftrum nullum ante difcef- funi Philippi & Richerij,quibufcum fum re- greffus manus iniecit : quin cum vi retinerfc nos nequeauderet|necpoffet,ipfius cum ve- nia,fraudulentatamen,dimi(fifumus. Hoc quidem verum eft, vt alibi dicetur , quinque ex noftris poftquam o&auo die naue affiidta a?gre naufragium'euafimus , fcapha ve&os American* repetijrTe. Quorum tres in ma- re praicipites dedif.non quod villus ellent fe- ditionisrei,fed(vtteftaturMartyrumhifto- ria)propter Euagelij profeflionem quam ab- ieceratVillagagno.Porrb,(inonmalignefal tern imprudeter, in eo no minus peccat The uet* quod Miniftros fuiffe iftos aflerit5quam cum quatuor Miniftrorum miffionem vrii Caluino tribuit. In quo rurfnm duplicitcr crrat: Conftat enim Paftorum elecHones in Ecclefiis reformatis iuxta difciplinse apud illas conftitutas norrriam fieri,mmirum con- fenfu cornplurium ad hoc eleftorum popu- loque probatorum , ac proinde non vni cui- quam veluti Papa? permi^ti. Ad numerurri <|uod <ittinet,plures duob* Richefio & Char terio turn temporis (nee vllos credo poftca)
IP R A £ F A T I O."
to nauigaffe dici non poteft.Si tamen inftet fe vfcjue adeoderebuS iftis fcrupulofe non cgiffequin cos omnes qui nauigarant facile Miniftrosappellet,Refpondeo,quemadmo- durn fatis nouit in Ecclcfia Romana non fin- gulis hominibus vfuuenire vt Francifcani di catur,fic(abfit verbo inuidia)nosrcjformaros quibus confufionem a nobis arccre eft in vo- tis, non omnes fungi Minifterio. Carter uni quia non minus honorifico Miniftri titulo quam falfo feditiofi Richeriu ornauit. (con- cedo etiam liberalicer Sorbonicum do&ora- turn ab illo fuiffeprocul abiedum)mali for- tafle confulet nullam fibi gratlam a me re- fcrr:,Franfcifcanique demum decorari no> mine: placet vt ill! gratificex Cofmographu nominare , nee cum vulgarem fed vfque a- deci generalemvt,quafi in hoc orbe define obferuatu digna,lunarem adire non dubitet, vndenugas in fuoslibrostranfferat. Qu^e me non mediocriter coramouent, (Callus enim fum,Regifq; mei fam? ftudiofus)pr?fer urn quod hie non modoCofmographiRegij nomine infl3tus,ftipendiifque pefiime collo- catis (it auctusrfed etiam quod nugas ne epi- ftola quidem dignasregia automate prote- das in vulgus cmittat. Ne quid autem eo- rum quxab illo dida funt intaftum relin- <juam,quamuis id refponfione indignum iu- dicem, quod,dum alios omnes Fracifci pede metitur,cuius fratres,cuitjfmodi eft Theue- tus, infuaspera$latigrefque manicas nihil
I» I
^5£*»>
PRAEf AT! O
nori conijciunt, feripfit zjfytwift rosin i/Cmm- c&mappnl(os diuitia,ruftudiofiffimos<> qnicc/uidad manum veniret rapere (otitos : tamen quandtf iftud ( tam veru quam Francifcanorum Al- \ coraniementitse fabulg) aliud nihil eft quam
vitro ad cert3mcn eos protiOcare,quos irt America nee vidit vnqua, nee ab illisvlla eft conturaelia affe&us , ex eorfi cum fim nume- ro,fpicula qua? in nos vibrauit vt regeiram*a- ge,aliashominisineptias detegamus.
Atque vc ilium nonnifi fuo iugule gladio* Quid ia adha?crefpodebit, quod cum Sing. Amer.libr.totidem fcripfiflet verbis,/ mduo Capitol* tantxumin Frte(ipromontoriomafiJ[e>tamo vero Cofmographigfecundo aflerere non dubitet lib.ti.cap-4- jein eo loco aliquot menfes egiffc}$i faltem vnura iQW' dixiffetmenfemjdieTqueilliceffe feptimana noftrate paulo longiores, fidemadhibere ft qui voluiflentliberum fuiffet:fed nondum (quod pace illius diftum (it)dics fub torrida Zona longiffimos in menfes noftrates tranf- mutari didicimus. Cseterumifte le&oribus illudere perfeuerat : quamuis enim A me in fuperioribus fuo ipfius teflimonio fit conui- ciusnon vltra duos menfes cum dimidio in America vixiffe, niipiruaj.ld.Nouembris Ann.1555. ad prid.Cal.Februar.confequentis anni, quoquidem tempore,quatum accepi, vixac ne vix quidem ab ea infula qua? a Vil- lagagnone muniebatur exceffit , tamen tam longelatequefermone diffund.it vt non mo- do eum vidifle,audifTe ac obferuaffe tot po-
popu-
P It AE F A Tt 6i
piuoftim mores quanam illamMundi par- tem incolentiurn,fed etiam traftum om. ncm Indixtllius Occidental ab ipfo pe~ dibus mcnfufatum fuiife credasrcui tamen la borijtie decern hominis itates fufficiant. Ac fanenulluserat ex Neuftrijs interpreubus* quotum tamen nonnuUi iam nouem ilJic sn- nos exegerant,qui fe vltra So.paffuum millia progreffum fuiffe diceret : turn quod dcferta loca &inacceffa paffim occurrant* turn ob tJMargatium metum (qui non procul a To- iioupinambaulfijs, abfunt) Nilominus tame Theuetusaffirmare non veretur fe 120. paf- fuummillia&edampliiis iter fecitfe per fyl~ «as impeditiffimasinterdiu no&uque cum Barbaris,obuia tamenferaa qualaederentur nulla.Ego ver6 huic poftremo de feris facile fidem adhibeo: Eum enim tam fuifie a ferarfl infultibus fecurum aufim affirmare,quam ab fpinarum rupiumque incommodis imrau- nemJllud verb quis non mirctur, quod ali- cubi ia&at,** <?u<e de TSarbarofHrn moribwfcri . bitcomp€morafibifiiiJ[€,pofi^Ham eornm idioma didiajfet* Cuius tamen adeo obfcurum edit fpeeimen vt vocem,/><i,qu£ fonat,ita, inter- ib'iup.s; pretetur, tu yuofw. Hoc igitur inprarfentia**8'511*- obferuarelibet, vt non minus appareat qua* fit iitius,quoad idioma Barbarorum,peritia, acinfequcntibus patebitquanto fitprgditus" iudicio: qui non dubitarit fcnbere ante ignis yfum fumo vti Barbaros confueuifle: Videric igitur innon potion iureab eo irridebituf a
***
J
m
PRAEFATIOT
tfeilefore- qU0 c0 nomine accufatur,qubd vbi duos aut
dScJf tres menfes apud quofdam populos egit hor.
mograph. ridas quas didicerat voces in medium atte-
fu9pr*fixa. m,cpZ linguse ifijusperitia fibi arrogauit.
Ergo,quifquiscs,caue nc diligentiiis perco-
tens , fed iis indubitatam fide adhibeto quas
confute de Americanorum lingua effutiet
Theuctus. Illeenimfuum sJMmy > momen Sc
jMairpocht in nudium afferens , ftrenue tibi
imponet.
Quid verb dicedum,qubd adeb vehemen- ter eos increpet,qui Americana India* Oca- dentalis nomine vocant ? vult enimfrania? Antardic^ nomen quod illi impofucrit im- mutatumremanere, ( quam tamen nominis impofitionem fibi cum Gallis omnibus qui eb cum Villagagnone effent trafponati com sing.cap.i. munem facitr) Ipfe verb earn multis in loci* V*%z' IndiamAmericanam nominet?Infummae-
tiamfi fibi ipfi non conftat,fi quis caftigatio- num&refutationumquas alienis laboribus adhibet rationem habere velit,dicat caeteros omnes reru omniu ignaros,vnum verb The uetu cucullatum fingula oculis perluftrafle.
lam enim prsefagio,fi quid,hec noftra le- gens,animaduertat a fe quoquo modo deli- batum, ftatim fiuuru vt, pro fuo more pro - que fua arrogantia,in has voces erupat: heus tu ,mihi hoc esfuratus. Etenim fi Bellefo- reftius ille , non folum lytmyf* ipfi > fed & qui iftius Sing. Amer.librum Ode prolixa co honeftarat,effugere non potuit quin aThe^-
ueto>
)
P R AE F A T Id; uetbj iofelix Philofbphus, & mifer tragicus, percontemptu crcbro fit nominates: Si, ill- quam ferre non poteft Theuetus vt Cofmo- graphusalter,qui non raro,nihilo tamenap- tius quamipfe,inuehitur in miferosHugno>- nottos fecuro conferatur , quid roihi , tenui meo calanib immanem hanc coloffum ag- gredi aufoPDubium fane non eft,quin vbi fe his coloribus depi&um a me videbit, inftat Goliathi illius,diris dcuouedo me , quafi de- uoraturus inhiet,Papa^ue fulraina iaculetur in me,meumque hoc opufculum.Atqui licet aduerfummevi PatronifuiFrancifci iunio- ris,ab inferis Quoniambecumfuum cxcita- re poffet quern duobus tormetisameis onu~ ftuni quafituto h#c djfplodere poffet in fua Cofmographia depingciidum curauit, ccep- ubtlt.m to non defiftam^quinimrno infequcntibus, 952." c quibus'p otero modis infequar \ quin confi- do fore vt predaram illam fuam Henricopo- Hn quam in mediisnubibus Anieficanisfun- dauit diruam deleamque. Sed dum ad cerra- me me inftruo* dumque monito per tempus licet yel ad impetus noftros ftiftinendos ap- pararijVel etiam fi volet in deditioriem verii- re5leaorem rogatum velim vt illud c6donet quod dum iftius nugas,qu#huicnoftro opuf culo edendo accafionem prsebuerunt i fuis ipfiusfcriptis refellopaulofuerimprolixior, Ac fie tadem finem impono licet, tx quo pri mum editus eft hie liber * admonitus fim a quodam turn in Papatu degente, nunc vero*
^^"■^ ij
r_. I
P R A E FATI9»
abieda cuculla,miniftcrio in Ecclefia refor- mata fungece,aTheueto in Patria meafemii fum fuiffc , quo in me vitimq; mcainquire- rer, necdefwiflequofda vers rcligionis pro- fcffionem pr* fc fcrentesqui ea in re fuam operam praeftare pollkerentur. Hinc fit vt, quod alias dixi, denubrepeto, cum neThe^ uetum viderim quidem ,nedum vt mepriua tim offederit vnquam,nullo alio ftudio nul~ laquealia de caufailli me obftitiflfe, nifi vt criminationes,amouerem quibus Euange- Hum eiufquc primos in America praecones eft infectatus. Idem diftum vetim impuro illi ApoftatsLaunoeo quilib.i.quem vt A- poftafiam fuam confif maret edidit co vfque impudent^ deuenit,vtfcribat Miniftros, e- tiamfi de reltgione nulla effet mentio,in fcri ptis fuis non abftinuiffe quin doaiflimos quofque viros , inqoibus Theuetum ponit, morderent.Atqui apparetquolocoa me eft refutatus eum ex profeffo reformatam Re- ligionem, qufque earn profitetur laeefliuifle. Quare impudentiffimus omnium hominum Launoeus,qui me fibi ( vt ait ) probe notum (in quo a vera longtffimc»abeft, neque enira Dei beneficio commercium mi hi ynquaai fuit cumillo) mendicumappellat^uique i- pfe in Papali culina mendicus, Chrifto, vera aquarum perennium fcaturigine relido , ad putidasPapa» cyfternaspotum rcdijt, de Pa- patu former tuendocogitet, donee ipfe fui~, qu€ fimilesjpoftquam inutilcmfuam operam
PR AEf ATI O.
Antichrifto laboriofe nauarint,tadem debi- tarn tnerccdem reportet,atqueitacora Deo, & hotninibus miferrimuseuadat.Sed ad rem vt redeam. Refpondeat, fi libet ,Theuetus quae aduerfus ipfu fcripfi verane fint an falfa, hie enim eft rei cardo , Ne autem fubterfu- gia captet ex inquifitione in me vitamque meam. Me autem non minus aique ipfc, Cof mographus fit licet, exerto capite incedere noiit.Porro fi c[uid a vero alienu afferat ex- pe&et a me ex fuis ipfius fcriptis tarn folidas refatationes,vt no opus fit in America vfquc excurrere quo cuius fintfarinae iudiciu fiat. Hoc tandem loco prima huius libri edi- tione refutandis Theueti nugis fine imp'ofue ram: Hoc tame teftatus^vt nuper dixi,fi quid a vero alienu m proferret , refponfum a me portaturum. Atqui quemadmodum olim ca lumnianmpudentiffimsequibusnosiam an- teainfe&atus fuerat,nimirum quodillfiper- imerc in Caftello Collignio voluiflemus, ex quo tamen vt anteademonftratum eft , ante ^ aduentum noftrum excefferat , me vt aduer- fus ipfum hxc fcribere pertraxerunt , ita vt ft a mendaciis illis & caluniis abftinuiflet qug- cunque in ipfum di&afunvamefuiflcnt vt nift^cL omilfa: fie etiam nunc poftquam non rnodo non refpondit prout erat admonitus red & itaEiriofein me egit lib.virorum Illu- Irium ab eo nuper edito,vt arrepta ex eo oc- ClP *4^ :ifione quod paucis a me de ^QnonUmbtco feo di&um fueratjnihil minus quam appofi-
I
f
I? RAEF ATIO.
'T10uef.2tf.4- tedeme detraheret: Ex Salomonis^rjfcrj- ptcqui ftulto fecund u ftultitiam fua refpo- deriiubet,pcrficiamvt hie qui vitro me ite- rum laceffiuit meritos audacise fucceffus ex- periatur. Neaute praepoftero ordineagam, quod illi omnibus in fcriptis eft familiare,& difputationem hanc aduerfus ipfum refta ordine inftituam, moreque meo iftum con- tinuo fuo gladio iuguiem , ipfius verba de- feribereperga. Quandoquidem igitur Quo- mamhecusille poft mortem vfque adeoeft aTheuetolaudibusornatusvt optimo iure felicior dicihac in parte poffit quam fuerit Alexander Magnus,qui tato Homeri flagra- bat defiderio qui fuarum laudum pr^co effet. Agealtcrum laudum eius pr^coniuaTheue- to in libro Sing. Ameri.confcriptu, quod le- pidiffime his verbis eft exorfus audiamus.r* autemfidem facia Americanos rari(fimis& exqui (itiffitni* tarn animi quam corporis >encauflo flori- bit f que ornatosetfeyvnumhorrendnm ilium Quo- niambecum inmedm profirre vdio, de quo verba ikcere meritopojfum : qui ilium vidi.9andtui fetif» que otio/iob/eruaui ad flume Tanariu quod eft ad l$ .gradu vltra <t/Equatorem fitu citrdque polum AniarBicum adgradu.66.cum dtmidio. Ad taec inprimis leciore.attendere velim/yaleatne h^cconfecutioannon. Theiietusvidit,au- diuir, fatifque otiofe obferuauit horrendutr fuum Q^oniambecu: ergo Americaqi encat flo & floribus rarjffimis exquifitiffimifqw cum animi ru corporis funt ornati. Omittc
quo<
.j^-r^
Praefatio. <
qaod hominibus encaufti florumque rribuit ornatum,qui aptius aruis,pratis,pid:uris> re- bus denique metallicis arteaffabrefa&is tri- bueretur. Optimus itaq; Diale&icus vix ma gno Ubore pr^ctarumiftud argumentuThc- ucticum conflrmaret,cui tamen mendacium <
conclufionis viccappofuit dumaffirmat me voluiffe flume, quod ipfe appellat Ianarium, ego Geneuram ad 23.gradu citra polum An- tarfticum collocarc. Ex iisenimapparebit qu2e7.huiuslib.cap.de hacre dicentur,non modo iftud a me no fcriptum effc,fed nufqua mihi in mcntem venifle. Sed ficut optime ^qurdamobferuauit Theuetum ftoridamRe- gionem cum aliis coiungere quas interuallo pi^^p0^ plus quarn decies centenupaffuu milliu inter fe diftat,& vice verfa alias proximas ab ea re- mouere: Sic etiam in hiftoriarum narratione mentiriilliefl: tarn familiare vt nihil fupra. Qua? ciim ita fint pudeat cenfore ifiu eos in- fe&ari quos falfi couincere non poteft.Addit QMoniambecum fkituYanonmulwm a Giganti- bpu alienafuiJfetforporepYtzgradhnec minus craf- fi>>viribu4 non vulgaribvu^qnibm etiarn prtripue ad hoHesperdomandos inquefitwn poteftntem redi gendos vtebatur. Huius.hiftoriaj cap. 8. qua ftnt ilatura Americani,e quibus fuit iilcQuoniam- becm demonftraborinterim dicam obiter ea refpeflu noftri prodigiofam cenferi-non de- bere«De O^wi^w^oquodattinet, etfi non eoinficiasquinfa?peab Interpretibus Neu- ftriis,qui vna nobifcu erant in Caftello Col~-
**.*
mj.
* Praefatio, lignio audierimiftum QHoniambecum (quern frequentiitsquam feciffetTbeuetus Viderat) inter fortiffimos reeenferi folitum, tamen \ nemine vnquam pro gigante ,neque gigatea fUrpeprognato,eft habitus. Nee fane ad gi- ganteam ftaturam propius accedebat,quam folent grandiufculi qui circumfpiei inter nos folem,homines, in quibus ne prfgrandem ii lum & iam fama fatisnotum>Parifienfemfa brum fcrrariumaliofqueconfimiles copre- henderim. Itaque apparet Theuetura etiam hac in parte le&oribus impofuifle. Ide* quo- que facit cum addit quae fequutur de Barbari iiiius emwetia, qua pra c&teris ornnibm confpi- fumeraty qwdque hoftes faos fibifitbijeiebat. De fubicftione Barbarorum fuo loco dicetur non nifi'voluntariam eflfe , nullamque a- Ham prater cultum& honoremquolunio- $es folent eosprofequi quiprouefta funtae- tate, a quibus quod rcrum experientia (int prcediti in bellum dedacuntur, hoftibus vero fubieftionem aliam nonimponunt pr^tcr- quam qobd, vtCap.isj.dicetur, poftquam in vineulis quantum temporis vifum fuerit de^ tinuerunt,eos ma&atos vorant.De eo quod addit Theuetus Qupni^mbecurnvfi/Heddcbvi- ribm valuijfe^ vt dolto vini in vlnis comportando parejfetivtrique iftorum perforandum & ebi bendum relinquo,cum vt tanto onere leue- tur fictirius ifte Vulcanus,cuius humeris co- tinuo impofita funt senea tormenta duo,tum Yt,fugatis hac rations hoflibus;genio indul-
geant.
Praefatio. geant.Qoa» tamen fuga infciis Deo & homi- nibus contigit: ac proinde,quod tamen per- fuadere nititur Theuetus,nullivnquam ho- minum rifum comrnouit. Merito itaque fub- iimgit, Hittoriam non profiElb vulgarem , ( de - biiic addere nee venm) nee cuiuis familiarem* ys tamen qui bono nafi futrmt praditi noerit dif- ficile perfitadere remifkm ah eo perfici potwJfe> kabita pr&firtim ratione roboris tati corporis. Per me fane, fiquifmt qui nafo credere aut ve- lint aut pof(int>licet:at fipars ilia olfa&ul eft aptior,vulgoqueapud nos bono efle nafo de canibus dicatur,quibus nos comparare vide- tur Theuetus,dignus fane eft cuius nafo pla- ga» infligantur. Atque hasc pro refponfione fintad ea qua? addit , mihi non pojfe perfuaderi Barb arum ilium , eomodo humeri* Juis torment a duo imp oner epotuijfe , nihito veritmn , vt eorum repercuffwnc Uderetur. Quibus aflentior non inuitus : nam neque perfuaderi iftud mihi poteft,nec fidem vllam habeo.Nec fane ha- bebunt \) omnes qui, melius quara faciat Theuetus,norunt humanos humeros arciunx maris duritie non effe pares, ac proinde ne minoribus quidem tormentis difploden- dis aptos. Quare licet mihi non fit perfaafam fquod ineptiffimo , hyperbolico fermone mihi impingtt) oflrei meiteFlis ^vniuerfa no- uiillixs Orbls arcana recludi: quod fane glo- riGfo & arroganti Theneto optime conue- nit , qui, vc ante di&um eft , fibi vni cxplorata omnia , reliquos vero rerum ora-
^$|MNMiM|
Praefatio. nium ignaroS erfe exiftimat,admittoqtiod addit-.N pile fi experientia expugnare wr, (cuius nioiirum prorfus eft expers)qHamuis enim in rneum conffiettum non veneritis Aequo fit fcr- meiYationi tamen obfequentem me non futumm* fine experientiaftHltorum magiftra. Inter quos (etfilonge aliter fentiat)nanppftrcmumlo cum obtinet Theuetus.AddmiVFflwi?*^/»- turum vt caufa vincam , quia non confequitUY , ft vel ego vel alij quipiam Quoniambeco fvmiks non fimu$%a maximo illo rege{\>ui& regno ex- perte) ea non fuiffe gefta qu& de eo narramtfi- deliter. Ego verb refpondeo» nee etiam fu- turum vt caufa cadam : cuius tamen contro- uerfiade&oriiudiciumomnedefero. Abfit autem a me ca?terifque,quo$ hoc loco innuit Theuetus,vt vllo modo bardum ilium & fe- rumQuoniambecum rcferamiisjcuius tame gefta pofteris tarn fedulb mandauit Theue- tus. Atqui me rurfus lepida,fane>hac inueSi- ua^ petit, Ne autem dm multumqm in argument tisfubttlwibw atquee Philofophia penu deprom ptis immorer, rem tot am Leriut ipfemet confirma- a^.Tum claudicans vtroquepede fubiungk ireuincntufa*Trimb(inq\i\t)datonectdtnencS- ceJfo,Libros quos fib i vendkat ab tpfo fmffe con- fcriptoS) nimirum deobfidhne Sandenana , de- que in AmemamprofeBione %quamuis p omnes cjuibus eft notns(in quibm efi Spinas qui dwde- cim annos in America eodem tempoYe quo Le- ruts vixii)non pojfunt addnci vt credantab eo y eorjfcriptosfaijfe.DQus bone>qui$ eft qui audi- ta
P R AE F A T I 0«
n tim acuta Philofophia non obftupefcat! Theuetus Leriu fibi ip.fi committit ! Enim- tiero fi,ex vnguibus Leo,vt eft in prouerbio, apparet profecto iftum ingcnio pr&ditum efie incudc obtufiore.Qiiis enim ifthsec con uertat,2\W concedtt Ubros, quo? de Sancerrand ob(idioey& de pfofiUione in ^America edidi^k me fcriptotfaife.Qvnd ita vero? Quoniam(mqait) qui me probe norutaddaci nopoff'untvt credant>li bros illoSjindufiria mcafwffe elaboratos . Notan dum itaque eft inprimis, Theuetum,qui fuo marte, vix ac ne vix quidem , vnam ant alte- ram paginam accurate fcribere poteft (vtitur enim quorunda iuuenum eruditoru opera in fcriptis fuis ornadis, quod mihi a iuuene quo dam cuius opera vfuserat,eftrenutiatu)qui- quealieno labore expolitas narrationes or- dine digcrere nefcit, cgteros fuo metitur pe- de.Quare h#cin Theuetum ipfum,cui optr- me quadrant,regero: tcftorque(quod fine ar rogantia diftum velim) fcripta mea aliis ex- polienda no modo non dediffe» fed etiam e- ruditos quofdam (quibufcum ea communis caui,vt dignane eflent quae ederentur ipfi di>- fpicerent)a grauioribus ftudiis auocare reli- gionem mihi fuifle. Quod verb addit eo~ rum qui me nomnt nullos adduci pojfe vt credant ule quid a me fcrtptum fuijfe^n genere falfum ^ft.AdSpinxumquodattinet^cuiuSmecio- nem aflentatorie facit Theuetus, prout fuo virorum Illuftr.libro gratiam inire magnum a viris gu.ibufdamnon obfcuri nominis fpe-
P R AE F ATI O
jrabat>quam tamen no eft confequutusrquip-
pe talia flocci faciunt)confido fore vt re bene
perfpecta»quod illi tribuitTheuetusabnuat,
non minus atque cofcius tit Theuetum no^
bis crimen hoc impingentemvt ipfius& a-
liorum cgdem fimu$moliti,irapudenteni a-
gereoalumniatorem.Sed bene eft quod dum
fibi defenfione quserit,armaquib* repellatur
mihi fubmmiftrat: fiquidem meminic prob£
Spinous , quern a noitro ab America reditu
non vidi,nihil nifi placide & modefte illic a
nobis geftum fuiffe.Crfttrawif inquitille)p</-
fem , vcluti complures alij , eorum qua ex altenis
laboribus in vfnm/uHm tranHtnlit^non pauca mi -
hi vendicare.&utoves* cpxbvs fum vfus ad li-
bri marginem annotaui : ad Theuetum vero
quod attinet,aliudefuaquam afcriptis meis
requirat , etenim fi quid inefiet,qu6d relir
quaconfpurcaret,non patienterferrem. S$d
ne diuerticHlttmvideAY qu&rere, detur ei qua di-
ximw cofiditteneymciuh Battologusifte,^ i/ li
hi quos fibi vendicat ab eo fintfiripti , dummodo
agnofcat{quod diffiteri non potefi)ea conditionebo
minem qua fuitLerim^ adeonarrationibtuinfiU
tuendis non effe tnforinatum* vt ea poffitperficere
qmalicno labore edidit. Mea fane refert pa-
rum,detne, anadmittat quodimpedirene-
quitTheuetus.De c5ditione mea aute quod
addit,duplici expediam refponfione.Theue-
tum itaque,qui me fibi ignotum mendicum
dicir,in primis monitum velim,(i qua fira o-
Hindus familia , fide dignis teftibus eflet
pro-
.
PR AE F AT 10^
probandum , fore vt magno eum interuallo pott me relinquerem. Non t.amen xjuod hu- man am nobibtatem pluris quampar fit fa- ciam,nifi adhibitoDei timore omnium vir- tutum fontc. Prarterea fi mecum eflet ifte comparandus,(quod abfit)quid cju^fo fordi- dius Francifcano ifto?qui quod peraro men- dicus olim circumgeftaritiin rei memoriam, vr eft verifimile, Diogenem mendicoru for*- didiffimura pera humero impofita , fuo Vi- rorum Illuftri.libro depingendum curauit? Ca?terum habeo de quo mihi gaudea, quan- doquideraTheuetuseorum omniu qui hac setatealiquid fcripferuntfaftuofiffimus fpo- te agnofcit , fe hoc fcriptorum genere a me fuperarhquamuis aliorum omnium refpeftu minimu me efle,non inuitus agnofco. Qua* obrem fuam ipfius confeffionem vekti pro mefacientemlubensadmitto. Atquiodio- fiffimis fuis repctitionibus dele&atus, addit, Ne aute exiftimet% obijd # mefibinihtlpojfipnur tcrfroftffionis imperitiam: no parum fane do- lerem,fi ego, non infima* , per Dei gratiam, fortis homojfimilis eflem Theueto,in. cuius fcriptis nullo refpe&u habito Cofmogra^ phicse profeffionis,quam Regum noftrorum facilitate eft adeptus, nihil eft tam propha- num,tamridiculum, tarn puerile, tain deni- que a vero alienum quod non legatur :cum tamen nonnifi grauia, feria,vera, tradare debuiflet. Huius autem rei teftes eosappel* loquilectisTheueticis fcriptis libere& a-
PR AEF kT lO.
perte fententia font di&uri:adulatores eniiri Theueto fimiles nihil moror, quippe fufpe- , fto$ ; & fide indignos effe, res ipfa loquitur. Addit , Videtmiu qu&fi dnnon cju&dam minks €redibiliafctip(erit LeftM* quamfit Quoniambe- ci hiftoria.O mnino fane nulla. Quod fi fecus erat,cur nonexemplumfaltem vnumin me- dium attulit?aures vero legentium obterere non ceffauit his verbis? Pudetme, debuit ad- dere quod impudentiffim£ fim mentitus, tnanum calamo admouere^x.h\nd\otz h^c nar- ratio,quam pauciflimis verbis expedire non erat difficile,Theueti ingenium rcferat,fi ta- men ingenu£ quod res eltfateri vellet , non dubito quirt alij quicquid eft ornatus accep- turn ferret. Vtpto mentis excipiam mgatorcm ijlumrfui fhbulis compleuit. Ron* verba The- itete:itane caeteros tuo metiris pede? paucula fcriptaJHon omnia vidit,ha?c tamen no mo- ron iftevero longe fibi melius cofuluiflet fi aut pauciora,eoque meliora, aut fane omni-; no nulla edidiffet * qua fubillius exjfont nomi- ne. Theuetum tamen , yfque adeo vrunt vt (quantum a fide digniffimo viro accepi)quse in eum emifi 50o.coronatis redempta veiled Atcrepct licet: Cur enim Euangelium infa- mans,eosaquibusne tantillum quidem eft tefus laceffiuit? Addit prseterea^^ qui nono- mnino mate in me funt affefti * pttdore fit fundi: Ego Vero refpondeo me nulli vnquam (Dei beneficio)curinmemalefuerit aite&us oo cafionemprabuifle* nedum vt pudoris vU
licau-»
PRAEFATI 6.
li caufa fucritn. Det igiturfideiuflbrem The uetus,quandoquidemiftud coofinxit,fi fide fibivult habcri. Adfequentia quod attinet VQrba->tneptias>ndmias,gerrasifal>ulas qutbiu eo- ra»,inquit > oculospafctrcvolo , qui in legendis meis hbris , quos itidem ineptias vocat , ppe- ramponmt : video miferum hominem in me vehememer exacerbatum, quod vidum fe fentiret ha?c omnia mihi, turn in hac pr#- fatione,tumin ipfa hifloria in fe feripta fur- ripuiffe.Apparet igitur iftum,qui paulo ante furticrime^mihi affingebat, plumis meis or- natum e(fe:quas tamen,tanquani ipfi accom- modatifsimas,no inuivtus relinquo. Ite de eo quod fubiicit diefhim velim me eo impudentia deueniffe^ vtfubtilius in nominis met Jigmfieatio- nsm inyuirendo , affimarim , Le ri> Barbawum lingua oftreumfenare. Quod cquidem verifsi-* mum effe affirmo. Norut enira naut£, «te- rique qui eo nauigarunt Leri-pes di&ionem compofitan^oftreum ea lingua fpnare. Im- pudentiam verb quam mihi impkgit , i- pfi relinquo. Nihilominus tamen morderc non definit,ait cnim^amuisidmihi coceda- *«r,puta nomen meum Americanorum lin- gua oftreum fonare, tamm wnen authoritare non erat^uantm videri mpit^mniam > inquit, oftreum. eram teftis, non fane meis ,fed Colligpy fa ftellifeptoa Fillagagnonereclhfttm. Nonnihil hoc loco deba!aenisinterftrit,dequibus, fi~ cutetiamdeteftinibus& crocodilis fuo di~ cemu& loc9. Authojritas vero, de qua agit»
Praefatio* quid ad rend obfecro? Quid item reclufio ilk in caftelli Collignij fepto? An ifte , qui bo- nam -artatisfuas partem in monaftcrio trafe- git,vbi nonnullos ex fuis fratfibus in pace re- pofitos vidit,ac forfitan ipfe repofuit,nos ve ramreligionemamplexos, inftar monacho- rum,in iilo caftello reclufos fuiflfe autumat? Ttoto coelo aberrat fanerquinimo Chriftiana fruentes libertate,quocunque ferebat animus ire licebat:& eiufmodi hon>inum hypocrifim palam faciebamus. Neautem id mihi obij- ciatquod alicubi a mediceturjnos nonnifi venia impetrata ex illoloco egredi folitos* quod omnibus erat commune fi ad me vryim reftringere vult,tam clarum ftuhitise fug edit fpecimen,quam luculenter ignoratiam pro-* bauit fuam cum kn^i^Sacra^. titer as agrkuU ' m' tora Abelis mwtionemfhcert : etenim fi paul& attentius aduertat animum , intelliget Abe- lem paftorem, Cainum verb tetrae cultorem fuiiTe.Genef,4.2. Etenim forte intypogra^ phum culpam reijciet,cutus excufationis ope euadere conabitur. Sed non ita fuccedet in fexcentis fuorum operu locis in quibus ma- nifefte falfarius deprehenditur.Tadem The- uetus quern fatietas nunquam cap it Quonia^ becum fuum efferendi(quem etiam pro meri- tis excipio) ait > hand dubn ilium <*Jteargaiaii* bm,Lufitanis & alijs hoSttbvu maximofiitfe tet- YoriJcSiQ fane:quemadmodum enim iam an- te dixi peffimc in eos fuiffe animatum, fie quam crudelker poffetab eo exceptor fuiffe
. non
/ 1
PRAfefA Tlbi
nori rtegdrim. Tribuit aUtem tobftr * & vim imtnmiilliuS corpori non minores , ac fi talc firiffet nhonftrum quale fuic Atlileta ille qui Anno 1582, menfibus Maio & Iunio , Con- ftantinopoli infpeftaculis a Sultano 5oly~ mano exhibitis admiranda perfecit* Quippg trabem in a!tum attollebat*quam deinde fi- ne -manim adminiculo huraeris excipiebat§ quam homines duodecim loeo mouere ii& potuiflent.Preterea humi profttatuS * eatlie- nifqite ferreis hum,eros fcmoraque vin&us* lapidem ab hominibus decern magno labor- re admotum pe<9:ore geftabat, Necplu? ex eo laborabat quam cum homines quatuor fe* curibus & maffis ligna pblonga ventri illiu$ impofita diffindebailt. Alia item prorfus ad- miranda prseftabat qua? nota funt ex hiftori* hac de re nuper edita* Obferro vos>fi j9*a- niambectisTheuctkuSycpi ftatara fuit medio* cri, adiftius monftrofum robur & pfoieri- tatem admirandam acGeffifTetjnumlongeab eo impenfms fuiflet celebratus quam fuerit vnqua a Poetis Briareus ille ? Quod vero afr fert deprudetia & pietate Barbariiftiuspr^* cereo,neque enim eft quod immorer* Venid igiturad eaqu£ fequuntur* /<*£brt>r, inquiry trat omnium de <jMbn$ vnyuam Audierimfom- wwJ'.Excepto Theueto, qui faftu & arrogan- tia plenus,ctim Lutetise turn alibi ad libros a fe fcriptos coemendos neminem non foli- :icatiin quo Solo monispra?cepto non pare!
1
' ■
PR AEF ATIO»
Prou.*7.2.Laudet te alienus,& non os tuum: extraneus & non labia tua. Prseterea quod addk,Barl>artito iftumcompluna hoftiumfuorum millia afe perempta pjfe iatkire filkum. Sed perlcpidum eft quod icquitur. llliuspalatttan ho/Huraeapitibusftiffe extrinpeus ornatum-Jmo- mm verb admodum popnlofim,<jtiJm<jue fiumna ■& mmtuabalijsdiMderent. Tantam vero re- ports iacturam quamuis me pigeat fecifle re- futandis Theuetinugis, tamen hoc loco eos omnesqui eo mm appulerut appellare muat, Vtaperte dicant anno quo tempore llhc de- eebat Villagagno xdificiorum genus ahud ?uit,prster illud quod a me cap.io.his verbis defcribitur : inftar pergularum hortenhum noftratium font cafe, oblongs , hurmles & rotunds : lignis herblfque ted*: quarum prsftantiffimam, vixaufim cum hans fcuro- pseiscomparare.
Ouidigiturdetam magniheo Quomam- btci palatio ^Theueto conficto dicemus? nift vt cu fua Herricopoli fiftitia , de qua prms,, atqueetiamin fequentibus nonnihil fomus difturi, inter nubiu Chimxras coUocemus? De ditione cuius meminit,iam eft a nobis di- au.atqueinferius dicetunnon modo quoad Ommambecwn fed quoad csteros duces qui fgarbaris in fingulis pagis eligi fokt.Igitur vt huic paraphrafi in Theueti caput hoc 140. libri VirorJlhtandem aliquando hnem im- ponam,Yideamus quid npbis veluti probd-
PRAEF AT tO?
hriis afferuaiiit. Ait ed loco quo de flumiric vaforum deque illius in America fituagit, ferinde ejfe at que eft locus ille inter Casiilionem pagvm & CoUvgrnm^Ht OUarutn fons abindt- geti nominaturirupes etitm in ollarmn modttm ex- cifi efficiunt vt Rhodanvu qui ad radicts , credo monies in eas fe ingerit^olU hnllientti fp extern re- ftrat. Ad qua? paucis refpondcd, Ardelioncm iftum qui inillasTtipes Rhodaiium ingerifc adriioduiti efle impudentem:quandoqujderii iis omnibus qui e Germania aut Heluetia Lugdunum commeant>notfi eft Rhodanuin ab eo loco duobus paffuutti millibus efle re^ motum,quin rupes altiffimse j ii iliac flueferi eiTent fuperandx e quibus ■ torf enS'ille quemt Valferinam indigent nomimm , quique ad Meridiarium pagum* qua iter eft Geneua Sa- :laudium,origtnem habet.Theuetum igitur^ n hsec loca>ni(i malit a defcribendo prorfus abftinere* verius defcrib^re difcat ad prseru- ptas hafce rupes relinqdo* Molneo tamen in* prudenter immanem illam teftudinem cui a; niobisimporietorcap.huiuslibri^periculum efle ne piraeceps tuat nton in Rhodanu ipfurri- fed in torfentem ilium rapidiffimamjCitifii-* meque fub'mergatur. Hsec fuere ©ppohenda lis quas in me nan ita pridem emifitTheue-? :us ineptiis: Intelligat autem fqtitfu vt quo- iefcunque melaceflbt experiatur, licet cucu- am fuam cum mitra 6ommutarit,nihilo plus Abbatem fe a nobis reformidari, .quam oliov
PR AE'F ATI O.
Francifcanurn-.etiamfi Paroutftittmfaum Flo- rid* Regem Leoninisexuuiis amifru Q*2~ mabecoyVtinm? imperii faciat,effet adiuctu- rus. Ac fane efficiet fortaffe. vt viri quidam, quibus nullo modo fum coniparandus>caIa-. mo tandem manum adavoueant, eumqueita tra&ent vt notatis craffis < rroribus quae paf- fim in ipfius fcriptb occurruntjvniuerla illius operate excepta quide Cofmographia nee viror. Illuftf. libro ad aromatarios relegenu In quibus tamen peffime collocatam die e- gregiam operarum turn typographieam,tum caelaturse operam,nemo non dolet.
Ad finem properanti mihi occurritGenc- brardus > is Chronologic Cux editione po- ftrema,poftquam nos(quos hgrctieos appel- late ncc probat tamen)conuiciis profcidit, fcripturseque locum in nos detorfit, fcribit, muigationem noflram infortunium ys attulijfe^ui ante nos eb nauigaram : infalicitatcm verb moti- bm a nobis txcitatis auBaftiJfey vtproinde Villa^ gagno nos panimftrangulauerit , partim inpatria fmiedospr&mferit moxyip/e^nmpe *Anno 1558. tnfecumrusJLgo vero refpondeo quoad tnfoe- licitatem illam quam nobis tribuit,Pr*fatio- nem hanccseterofque locos in quibus The- uetus a nobis refutatur iis fatisfacere pofle qui reftumde cauffanoftra iudiciutn ferre volent.Additautemevnum fuiffe exautho ribustragcediarum quas nobis affingit. At- qui impurusille Apoftata Launocus, atquc * * adeo
P R AE F AT I O.
adeb Theuetus ipfe longe humiliori me loco collocai,quam vtvlliusrei author eflem,ncc fane turn eram. Videbit itaque Genebmdus quomodo cum fbciis iljis fujs cofentiat: qui-* bus,fi quando concilietur , rcfppnfum ford- tan audiet. Interim teftor tota ilia nauiga- tione talem me (per Deigratiam)pr^ftitiflei, vt nullus fit aReligione mea quantumuis a- iienusquiconqtieri de me meritb poffit.
Caeterum leffcores rogatos velim ne eo o£- fendantur qubd5quafi mortups excitaturus^ Villagagnonis apud Americanos geftain hac hiftoria palam ediderim : prastcrquam enim quod argumentoquod mihiaffmnpfinecef- fario cohaerentyteftor fi fuperftes eflet multo plura me adie&urum fuiffe.
Tandem verb pauca quaedam de meo in* flituto funt diceda.Religionem inter ea qua: diligenti obferuatione digna cenfentur pri- mum obtinere locum nemo vnquam nega- uit.Hinc fit vt(quamuis fufius quaenam a Bar baris colatur huius libri cap.i6.fim diclurus) hoc loco nonnulla obiter attingere mihi vir deatur neceffe : praefefrtim cum narrationis initiumaquseftionefecerimquam fatis fuf- picere(meoquidemiudicio)no poflum^ ne- dum vt a me foluatur. Video igitur eos qui optimeexfenfuanatura inditode his rebus fenferunt , dixiffe quidcm , notionem illatib quod a fupremo quodam pendeantrcs ora- ties hominum,animis ita naturaliter infixam
****
uj
^Eneid.j.
jeffe vt auelli nullo modo poffmltaque qufiui« }n cultus diuini ratione controuerfij no pau- cx c^ort^ fintsfundamentum taroen hpc co^ pelli non pofle,hominem inftin&u qupdain ^natura indito eb pertrahi ytreligionem a- Imuamjfeu vera life fit feu Falfa , profiteatur* jfiittamen iftis fapienter determinatis non diffiipularunt , vbiad illud yentum eftquo propenfius huraamim fertur ingenium in nc gotio religion^ illud frequenter vfuuenirc quod ait Poeta, — Sua cufyuf <Deusfit dira cupido.
Quae duovt Barbaris noftris applicemus, ^onftateos homines ciimfintvnotionehac omnibus communi prxditos effe, hominc aliquidcffe maius,a quo bonum malumquc pendeat,taiefaltem quale fibifingunt. Quo referri debet cultus ille quern Caraibibus fuis exhibent,a quibus ftatis temporibus bonum malumue omen fibi adferri credunt.Summu autem bonum in hoftium vltione fortitei perfequenda(quodolimRomanis,hodieetia TurcisvfaueniOponut. Cultus vero ille quj apud alios populos Religionis nomen obti- net apud eos locum nullum habere diet po« teft: Quin & illud addi*eos(fi qu? gesintoto orbe terrarum) fine Deo yitam hanc tranfi- gere.Attame hac in parte minus fortaflfefun* damnandi quod &miferiam fuam excasrea- tionemque aliquatenus agnofcut, ( quamuij nee poenitentiam agunt, nee remedio vtun-
P R AE F A T I O.
tur oblato)fuamque metem non difsimulat*
Adreliqua quod attinet, fumraa? capi-
turn quas ad libri initium appofuimus quid
in toto hiftoria? progreffu tradetur fatis in-
dicanr.vt &primum caput qua oecafione ad
nauigationemiftam fufcipiendam permoti
fimus comonftrat.Prztere* typos tres prout
prima libri huius editione eram pollicitu$
addidi:pltircs etiam dare' optabam : at typo-
graphus in caelatura fufnptibus faciendis ne-
gauit fe fuffe<9;urum. .
Carterum non melatef'quod vulgb diet
fotet:Sencs,eofque qui a Ibnginquis peregri-?
nationibusfunt reduces, quod nemo fit qui
obfiftat , nbn rarb mentiendi licentiam fibi
arrogaf e?Ego verb teftotf me,qui & menda-:
cia & itiehdaces odi,fi qui fintqui fidera ad-
hibere nolint multis fane ante haec temporal
inauditisquae a nobis commemorantur,nonP
eo effe animo,quo in rem pr^fentem veniat*;
vt ad ea loca deducam. Nee magis common
uebor iftis quim adhuc comotus fum fO&*
quam mihi renuntiatum eft non deefle qui>
fidem iis non habercnt qua? a nobis de hor-
renda ilia fame Sancerrafiafunt fcripta, qui
aufim affirmare minus afpcram,quamuis diu
turniorem , ea fuiffe quam in mediis vndis
remigrates perpefii fumus. Enimuerb fi ifti*
dequibusfitfermo,fidemiis derogare nop
verentur quse in ipfius >GalIiaj veluti medi^
tullio,plus <oo.teftibus fuperftiubus conti-
r **** iiij
P RABFAT 10.
g,erunt,qnidni dciis dubitenc quae in remo- tiffimis regionibus vifa funt,maioribus vera noftris inaudita,ita vt nonnifi experientia 5pfahort»inumanimisinfidere poffint? Mc autem hoc loco fateri non pudebit,ex quo in Americam tranfportatus fumrqu£ & incola- rum viuendi ratione, &anirtiantium forma ipfaque adeo terraefc^tura a noftris Euro- pans , Afiaticis , & Africanis prorfus alienisf refpe&unoflrinpuus Orbis merito dicipo- teft, opinionem abiecifle quam de Plinio liohnullifquealii^inducra. Vidi cnimper- msltanon minus prodigiofa quam qusein coram fcriptis fide indignacenferttur.Siqui- deroea qua?oculis cernuntur penitiiis ani- mum penetrat. Ad genus orationis quod at- tUict».iacn ante,tenuitatern meam probe mi- hi perfpe&am efle teftatus fum.Non dubito autem quin multorumiudicio phrafibus no Cm vfus turn ad rem nauticam,tum alias fatis accoramodatis. Illisitaque fatisfa&um non eflecerto fcio:prae?fertim veroGallis noftris quorum aures delicatiffauarnil nifi terfum fermonibufque nouis ornatum admittunt. Atvero multo minus iisplacebimus qui li- bros omnes vt pueriles & fteriles damnant, nifi aliunde defumptis hiftoriis luxurienu Quarnuis enirn ad ea quse tra&aui multas ac- cotnmodare facile mihi erat , tamen except* Gomara? Ind.Otfcid>hiftoria, qua ob reriun tnultarum cum his noftris affinitatem non
raro
•
P&-..AE F A T X 0>
raro fucn vfus , vix .vllas in medium afferre contigit: nifi qtiqd poftrema haceditione nonnullamcmoratudignaaddidi. Ac fane (quantum mihi cernere datur ) hiftoria qua: prdprio fuo argument o ornatur repudia-. tis aliarum veluci alienis plumis, legentiuna- animos a propofito miniis remouet,cfficic vt authorisfcopu ledores faciliiispoffintaffe- qui.Pr^tcreaab iis quero qui commentaries lftius setatisiegunt annon tedium park, al- legatio ilk fentenriarum prope infinitaqua- tumuis ad rem accommodatarum?Ne autem mihi quisobijeiat quod vt,Theuetum ante, nunc etiam alios reprehendens in eandem tamen incurrarq reprehenfionenv.Si quis eft, inquam,qui improb;et (quafi arrogantius di- da)quodvbi de vifa & moribus Barbarorii vefk? fa5^°freque^rhis vfurpem formu- las,vidi,interfui,acc^t mihi,atque alia eiuf- dem generis. Refporideorcsillas ad meum ipfiusargumentumpertinere:deinderesdc« fignarenonrumoribusauditasfed & oculis ipfis&experientiaconfirmatasjimmoaufini dicere a nemine alio vfqua obferuatas.multo minus memorise proditas.Quod non de vni- uerfa America di&um velim,fed de ilia plaga quiper annu incolui, nimiru fub tropico Ca pricorni apud Barbaros Americanos quos T^«^w^«^appellant.Denique fidem do iis qui veritatem fimplici fermone pro- latam mendacio verborum exquifito ornatu rucatopr^ferunt ,forevt eaqu* amefunt
> *i
PR AEFATIO»
in htGliiftoria tradata veriffima efleceni- periant , quinetiam nonnullaeffequa^quod njaioribus noftris fuerunt ignota , admira- tione digna fint iudicanda. Deum orbis & tot prxftantiffimarum rerum conditio-, rem & conferuatorcm oro, vt tneum hoc opufculum ad nominis ipfius gloriam ce- datf Amen.
PlVS VIDERE CiVAM HABERE*
*.
$$almvm cvn nnc na*
uigatioM accomjnodatifiimatn>ex D. Th. BeTd paraphrafi poetic a. defcri- ptum hoc loco apponere vifum eft.
EI A Dcum cantate bonu,cantate benignu? Cuq&ifque largum feculis. Dicite crudcli quos ille redernit ab hofte,
Vos difsipatos colligens, Qua fol exoritur,qua nocftis coditur vmbris*
Qua mundus aeftuat,& riget, (tey, Vt miferQS quondaper inhofpitafaxayagan
Fame,fiuque torridos, Clamantes vos femianimes exaudiitille,
Malifque cun&is emit. Deduxitqueviis defertaperauia re&s,
Cultifque ftatuit vrbibus. (&is,
Clementehunc,inqua,cantate,& dicite cunr
Res ifte quantas geflerit. Quos miferos vefana fame'fq; fitifq; necabat»
Potu,ciboque recreans. JVos quoq; contepti tande quo$ numinis ira
Eius rebellcs vocibus, (bras
Carceribus ^laufit tetris, mortifque per vm-
Vincljs reuinxit ferreis, (lore,
Quos tadem edomitoslongo fera corda do-
Opifqne prorfus indigos, Audiit opprefios tantorum mole Jaborum,
Potenteque eruit raanu, (bris,
Carceris & tetri e tenebris,ac mortis ab yaqt Ruptis reduxit vinculis.
'I
Clcraente hue catate alacres,&dicite SunSis
Res ifte quantas geflfcrit. Ingenti abrumpens aeratos robore pbftes*
Vectefquefrangcnsferreos* ^ Vos quoque rtegle&o qui re<5U trfmite , tatas
Poenasluitis amentia?, Ctis
Proftratis quib* eft cibus omnis naufea, mor
Pulfantibus iam limina, Quds tamen ad fefe damates audit, & vnam ■"" p Semelloquimisvoculam, ■ (chro Quamlibet opprcflos feruat,velutique fepul '
Ptitresiacenteseximit, ^ (&is *
Clcnientehonc cantateabcres,& dicite ciia
Resiftequantas geflferit: Huic,inqua,laudcs cantate,huiufque fonom
Narrate gefta cantibus. Ac vos tranances pi&is vada falfa carinis,
Maris coloni diuitis Magna Dei vere miracula cemitis,alti
Difperfacampis sequoris. Nam fimulac iufsit,rapidt tota aequora vetlti
Ad ipfa tollunt fydera, Abripiturpariter ratis,& nunc nubila tagtt,
Tumente veda gurgite, Tartar* nunc cotra pr^ceps cotendit ad ima,
Ipfifque iungitur inferis. Vorticibus mtferi titubat hinc vndiq; nautg,
Ceu turba nutat ebria. Nil a'rtrs pra?ceptaiuuatjanimique3 manufq;*
Spe deftitutis concidunt. Clamant:clamates fuperu pater audit,& iftis
Angu-
Anguftiis mox eripit. jEquora iufla cadut fubito , flu&ufque fileies
Tranquilla lambunt littora. Incolumes illi optato fc littore condunt,
Miris ouantes cantibus. Clemente hunc igitur catate,& dicite cu£Hs
Res ifte quantas gefferk, ^ (terug, Narrate hue, inqua, plebifque fenumque ca-
Dignilque ferte faudibus. Irriguirm ifte folurn ficcisimmutat arenis,
C^use tota forbent flumina," Et fcecunda prius falfugine rura colonis
Iratus implet impiis. Hie bibulis contra fontes educit arenis,
Defertaque madidat fola: Infamefque fame capos mortalibus implet,
Vrbis frcquentis incolis. Hie fegetesjillic aflurgunt ordine vites,
Hinc mefsisjhinc vindemia. (propago, Sttccrefcit numerofa hominu pecudumque
Fauente numine ccelitus. JEt tamen his rurfum cafus,variique labores
, Temporibus imminent fuis, TExpofitis varia in ludibriaregibusipfis,
Inque vltiraa repulfis fola, Elatis contra raiferis,multaquebeante
Prole ft erilem prius domum* Hsechilares fpe&atc boni,cogantur ad ifta
Vt impij obmutefcere. Ecquis erit verb fapiens qui denotet ifta,
Bonum vt Deum norit fatis?
*>~~*-22&
HISTORIA
NAVIGATIO-
NIS IN BRASILIAM,
Q^V AE ET AMERICA
dida eft.
Xy A DESCRIBITVR AV-
toris nauigatio , quarque inmari vidit me* moriar prodenda : Villagagnonis in Ameri- ca gcfta:Brafilienfium vidus & mores,a no- ftris admodum alicni, cum eorum lingua* dialogo : animalia etiam,arbores, atque her- bz , reliquaque fingularia , & nobis penitus incognita.
CAP. I.
Qua caufa^ tarn Unginqu*, fmculofajue > in 'rafihtmexpeditionisfHerit.
Voniam, qua? fit amoenitas, amplituddque & vbertas, quarts orbis terrarum feccionis,qug Amc- ^Sr^ ncaBrafiliaquevulgodicitur: qui- uique cingatur infuiis, & regionibus com*.
A j
M
»
i M
Z HISTOR, NAY1G.
neatur;quas antiquipenitusignorarunt: quam- que mu-ltis petitanauigationibus , annis abhinc o&oginta, ex quo primum innotuit: plerfque noftra memoria Cofmographi, in explicandif- que rebus geftis verfati homines docuerunt : il- lo omniargumentojlonge lateque diffufo libe- Antoris fco- rati, hac quid-em4iifl:oria, complefti decreui- pas*' mus ea duntaxat,quar inter eundum & redeun-
dum*& apudferos Americanos?quibufcum cir- citer annum vixi * experiendo & obferuandp, vim audituquepercepimus . Quod vt planius exponam , ab initio qusenam adeo longinqua?, difficilifq;expeditionis,caufa merit, breuiter, explicabo. Anno 155 5/Nicolaus Durantius, eques Meli- .h^Ponis] te'nfis, cui cognomen additum eft Villagagno, fuam in Gallia conditionem £gre ferens, maxi- me quod apud Nannetes,vbi tunc agebat,offcn diflettcompluribus in locis,ciihoneftis omniu ordiniim hominibus comunicat , fe iamdiu de- creuiffc, no modo loginquain terra difcedere, vbi puritate Euangelica libere amplexus Deum coleret:verum etia efTe in animo,iis fede pone- re omnibus, qui vf profcriptiories(qu? tunc te- poris erant acerbiffima?,adeo vt.multi. quotidie mortales nulla heq;fexus,neq; dignitatis habita ratione,reglo paffim edi&o, ienatoriifq-, fenten tiis,bonis fifco addiftis, religionis ergo viuicrc marentur)euitarent,eo confugere vellent.
Addcbat, tfi ijs quibufcum ageret, colloque- do:tumabfentibusperliteras: fe mira cum au- diffet, de eius partis A.meri cx,qu£ Brafilb die i|
titf
IN BRASILIA M." J
ur,pulchritudineatque vbertate,libenter,vt 8c edcm poneret, votique compos eflet , co pro- eciurum efic. Qua diffimulatione , homiaum juorundam illuftrium , qui vera; pietati no- nen dederant, conciliatisanimis, quodeavo- untate, quam illefingeret, iftiufmodi recep- ' umdefiderabant: maximeque Gafparis Coli- GafparCoif'- iu,beata? memoria: , qui maris prafe&us cum "'">•" di- ffer, regiqueHenrico , eiusnominis fecundo', §£?££ hariiiimus : docuiffetque fi Villagagno expd- S3tl0ni» *«- itioncmfufcepifret,magnas opesinueniripof- tor" :>multaque alia,qua: toti regno prodeffent:au- ar fuit, vt duabus inftru&is nauibus , & arma- s, & c c x x v i m. h s . a rege donatus,mari fe ommitteret.
Ad h^cantequam e Gallia Villagagno exce- em,data fide , honeftis hominibus , qui ea de luia fequebantur,confirmarat : fe,quo in loco cmfifteret, vt fincere Deus coleretur , operant lie daturii. Qiiibus ita conftitutis,comparat&- uenautarum, & opificum manu, quam fecum 3duceret,anno i555.menfeMaio, maremgref- is,vaneque jaftatus, tandem difficultatibus fu eratis omnibus, Americam Nouembritenuit.
Cumfuosin terrain expofuiflet, demunien- irupe,qu?adoftiumfinus,quiabAmericanis anabara dicitur, cogitaidt. ilie vt poftea expo- a,tnbus & viginti gradibus,vltra Aequinoftia ;m circulu,porre&s efttnimiru fub Caericdr i Tropico, vnde noftri fludib. repul„,necelfa o duo miha pafluum progredientes terra ver- 's,iniulaante defertam tenuere: quo torme'tis
A ij
NAVI C,
Villagagno
Gcneuam
fcnbit.
4 HtSTOR.
cxpofitis , impedimentifque omnibus , vt fei cum aferis gentibus, turn a Lufitanis defend* rent , qui iam in continenti multa communic rant,aggerem comportare cceperunt.
Interea Villagagno, mirafepropagandi I uangelij cupiditate , ardere fimulabat, fuffqu perfiiadere nitebatur, ita vt nauibus onuftis , I adreditum in Galliamparatis,nuntium litera que Geneuam rnitteret,ab Ecclefiaque petere vt fibi,jquoad eius fieri poflet , in re tarn pia ai xilio ene vellet:vrgebatq;, vt quod in animo r buiflTpt,qu6dq; totis viribus defideraflet, perf ceretur,non miniflros modo Verbi diuini mi tendos effeiverum etiam , qui fe fuofque in di ciplina continerent , ferafque nationes ad coj nitionem falutis adducerent, homines in fie Chriflianabenefundatos, comites paftoribi adiungendos.
Quibus Uteris ILcchfix Geneuenfi redditi
primum aftae Deo funt gratis , de amplificai
Chrifti regno^in tarn difsita regione at que in
mani,popul6qucquiin maxima veri Dei ign(
ratione verfabatur. peinde, vt iftiufmodi p<
ftulatis fatisfieret , pofceaquam Golinius api
Gallos Thalafsiarcha ad qucm V illagagno I
de caufa fcripferat Philippum Corguiileriun
Corgmiic- qLlj jfe prope Gericuam contuliflet , eiufq-, fui
villagagno- fet iuxta Cafiillionem in Galliavicinusrperlit<
iiem imium ra5 hortatus elfet, vt eos qui ad Villagagnone]
pro tctur. jre vellent,deducendos fufciperet: is & paftoi
Geneuenfium quotidianis vocibus excitatus,<
fingulari erga opus tarn pium voluntate, no
fen<
Philippns
m*
IN BRASILIAM. £
iene&utem neque valetudinem excufans , ne- gatiaque & Uberos,quitot regionibus interpo- iitis eifent relinquedi , fe profe durum effe pol- licetur.
Rcftabatomnin6,vtdepa{loribus eligendis Richiei-fa* agcrctur : itaquePhilippus amieique cum qui- mS^fkfn bufdam, qui turn Geneua? , fanftioribiis Uteris American» operam dabant , communicat : pra?cipue cum m*ftu Pctro Richierio,quinquaginta turn annis nato, Gulielmoque Charterio.Ii communi fenten- :ia refpondent, fi Ecclefia fe legitime vocaffet, [ion rccufaturos cite. Quibiis a collegio pafto 3 rumGencuenfium, cumeffent interpretati de~ fumptase facris voluminibusperiodos, de mo- re approbatis,fuoque vt fungerentur'officio'ad- rcionitisjduce Philippo fe nauigaturos ad Villa- ?agnonem,fpontefoaprofefsifunt,vtEuange~ ium in America publicarent.
Adiungendi erant etiam comites , qui fum- nareligionis Chriflianas capita probe teneret, rxliterifquc Villagagrionis peritiartificesmihi- 6 fecius neminem circunuenire Philippusrde- Q^inBra- nonftrarc, longo difficilfque itincre , terra tre- ^io!UCndi :entis,mari quadragies ccntcnis milibus paffu- lm fuperandis,elaborandum eiTe: delatifq; Bra- lliam, panis loco farina ex radicibtis apponen- , lam,vinoque abftinendum,quod eo Brafiliefes :areant:vtque nouo in orbe, quod & liter? Vil- agagnonis declarabant,nou6viftm5 dapibtifq; L noflra Europapenitus alienis, afsuefcendu et e»Quade caufa,quires incognitas audirequam -xperiri mallent, neque folum vertere cuperetj
A iij
' :■•■
6 HISTOR. NAVIG,
vt & maris tcmpeftares , Zonamque Torridan
paterentur , & Polum viderent Antar&icum
de nominibus dandis non admodum fuere fol
liciti.
Eorum nomi Attamen multum appellando & conquiren
neu^prS" d?>c^is?ytvidctur,mcliu$animati, Philippe
&i,namga- fe, Richerioque & Charterio dant comites Pe
*&&***' trusBor^onius>MatthasusVerneuilius5 lean
nes Bordelius, Andreas Fontius,Nicolaus Dio
nyfius , Ioannes Gardienus , Martinus Dauid
) Nicoiaus Rauiquetus, Nicolaus Carmulus, la
cobus RufFus, egoque Ioannes Lerius , duos 3
Vigintiannos natus,qui turn vt Dei gloriar,pr<
fua erga me mifericordia feruirem : turn vt no
uum orbem cognofcerem : illistredecimfuc
centuriatus,anno 1556.4.^. Septemb. Geneu;
fum egrefllts.
Caicillionem petimus exitinere, ibfque Co linium5quem maripr^tfedum fiiifife demeftra- ui, conuenimus,isnon vt incoepto tantum inf ftereniusadhortatur>verum etiam pollicitusfc in iisquide rebus, qua: ad nauigatione pertine- rent,auxilio futuru : in fpem nos erigit fore , vi permagnas vtilitates, Deo fauete,noftri labor© afferrent. IndeLutetiam profe£ti,diim mefeir integrum, in vrbecommoramur, turn nobile; aliquot turn plebeij 1, cum de nauigatione audi- uiflent, fe nobis adiunxere: Rhotomagoq; tan- depraterue&a, luliobonse , quiportus in Neu-. ftria obtigerat> in apparadis rebus ad profe&io- nem neceffariis5armandaque claffc. menfem al terum confedimus.
CAP.
C A P. 1 1.
^/ifcenftain naues IuUob&n&: itemque occur fm namum & expugnati(t:tcmpeftates , Itttoraijue & infuUprtmHrn obuta.
T a Qjy e cum Boifius Villaga- gnonis nepos,qui ante Iuliobo- namaducnerat, pecunia fegia tri- _d% bus inftru&is nauibus , prouifaque rc^umentaria,proimperioiuberet:i3.Cal.De- Boifius ckf- cembr.in naues confcendimus. Ipfe Boifius, ex fl Pf€fait«r* nauibusvna,qu£ Roberga minor appellabatur, oftoginta nautismilitibiisqueoccupara, legati nomen imperiumque habuit. Altera,duce Ma- rio, Roberge maioris titulum proferentem, gu- bernatore autem Ioanne Humberto Harcflori- enfijVt res ipfa docuit,experientia in nauigando- (ingulari,centum & viginti mortalibus, quo in numero cenfebar,attribuit. Tenia qua? Rofea, ceturionis nomine vocabatur, annumeratisfex puerulis, adlinguam Americanorum addifcen* dam,tranfportandis: quinque autem , vna cum moderatrice,virginibusfquf primu e Gallia mu lieres, magna Barbarorum admirationcqui tan turn nudas ante vidiflent in Brafiliam delatae - funt)nonaginta circiter hominibus comple- ta eft.
Eo die ipfo,cum e r>ortu folueremus, tonne- . torumltrepitusatq-jtympanoru^uccinarumq', M ioiaunt-
A iiij
8 HIST OR. NAVIG,
foni,ea?teraque ehumodi,qua? nauibus in expe- ditionem euntibus , folemnia effe confueuere. circa meridiem audita funt. Primiim in mar: Cauxio,duobus a portu falutari milibus>ancho- xx ia&£.quo in loco, vt affolet,nautis militibuf querecognitisj&profeaione imperata: eiu* nauis quam confeenderam funis anchorariu* abrumpitur , anchoraque labore maximo recu- perata,profeclio in craftinum indi&aeft.
Itaquen.Cal.Decemb.e terra proue&is , & Britanniamfub dexrra relinquentibus, duode- cim dierum tempeftate coorta-.plerique metu & naufea vehementerconfli&atipraecipue qui marenunquam viderant, fingulisfe momentis abforbendos efle cogitabant. ReTqueprofe&o eftadmirationedignifsima, naueelignoquan- tumuis magnam atque firmam Oceani vim pa- ti pofTe . Nam vt e crafsifsimis trabibus naues fiant, arfte'que fibults vinciantur : quemadmo- dum qua eram delatus,circiter centum pedes in longimdinem , in latitudinem vero viginti pa- tebat quamani eft cum altifsimo latifsimoque Naui>ario- Occidental Oceano , magnitudinis tantute adedmariti- collatio ? Qua de cauia cumnauigandiartem mx pr^ftan- vniuerfam , turn figillatim acum nauticam, ad moderandos curfus maritimos exebgi- tatam,nemo fatis vnquam laudauerit : quam tamen anteannis ducentis & quinquagintaefTe in vfu,quidam memori^ prodidere.Igittir, cum diestredecim,magnis difficultatibus , nobis eC- fet nauigatum , Deo feuente , tranquiilitas red- ditaeft.
Con-
IN B R*A SILIA M. 9
Confcquenti poft die Dominico , duabus oncrariis nauibus Britannicis , ex Hifpaniared- euntibus oceurrimus : parumque abfuit, quin nauta? noftri , cum efle qua? eripere poffent,in- teHexifTent, eas -penitus expilarent. Quemad- mo'dum enim demonftraui, tormentis c^etcro- quc omni apparatu bellico inftrucli , confide- bant, neque li infirmioribus occurrirTent,ab in- iuria facile temperabant.
r- • i r .... Nautanim
jbt.quoniaminhunciermonem lncidimus, rapacita* quae' nautarum fit rapacitas, hoc primo nauiil occurfa , declarare vifuro eft. Qui enimrobo- rc&armisprseftantjquodetiam in continente nimiurnfepeaccidit, reliquos praeda? habent. Afferunt tamen , cum vela obuios contrahere iubent, feiamdiu tempeftate aut malacia terra non attigifle, rebus egere omnibus, orantque Vtpecunia redimere liceat: qua m colloquu- tione nauibus occupatis , nefcilicet onere pef- fum eant , prarftantifsima quseque extorquent. Obiicientibus (quod fepe nobis erat vfitatum) iniquifsimum eile hoftes iuxta fociofque praj- dari : folennia terreftribus etiam copiis verba reponunt : more belli accidere , fibi vt quifque prouideat.
Addam,quod exemplis poftea coinprobabi- tur,cum Hifpani Lufitanfque, fe Brafiliaadiif- feprimos,omnemqueadec continente , qua? a freto Magellanico, quimeridiem verfus quin- quagintagradibus extenditur, ad Perufium, ci- traque Aequinodialem lineam glorientur: ea- quede caufapofsidere affirmant, Gallos vero
IO
HIST.OR, N A VIG.
fein iure fuo interpellate : fi mari vincant, cru- delifsime interficiunt , in eamque feritatem aliquaiido deuencre, cutcm vt -viuentibus de- traherent , teterrimovc genere mortis affice- rent. Gaiii contra, fe America? participes efie demonftrant: nequeab Hifpanis Lufitanifque vinci facile patiuntur, feque acerrime tucntes par pari hoiiibus referunt , qui eade certe claf- fc manum conferere non audent.
Vtadnosredeam , iterum tempeftatc co- Mire Deu* °5ta,fexfcptemve dies mare adeo intumuit, pie mari,proar- nque vt fludus non tantum foros fuperarent; bimoimpe. vcrum ctjam % Cum eius rei periculum facere- mus,dequa_Pfalmusi0 7. meminit, fenfibu* pene orbati, ebriorum more vacillabamusrna- uis autem ita flu&uabat , nemo vt ex nautis fla- re pofTet. Vt eodemque Pfalmo continetiuy cum fupra pontes aquarum altifsimos , maxi- mequetimendoseretti : e veftigio infra pro- fun difsimos hiatus de merfi, tamen inter tot fa- ta conferuamur: fentimiis profefto admiran- damDei optimi maximi potentiam. Itaque, cum periculo tarn fintaffines , qui nauigant: Poeta qui latitudinelignorum, quibus nauigia fafta funt , eos a morte feparat, videtur , quam par fit longius feiungere. cuius', quod lint ele* gantifsimi v erfus adferibere vifum eft. I nunc^ ventis animamcommme ydo/of& Covfifus ligno->digitis a morte rematm QuattuoYy autfeptem.fifit Urifsima tada. Tempeftate fedata, cum Deusqui mari pro arbitrio imperat * yentum fecundum excitat
fet,
.. ^
IN BRASILIA Af. II
fet,ad mare Hifpanum peruenimus , Nonifque Deccmbr. obieclumh buimus promontoriu sacrum pro*
. . _,.. . * ... niontonum.
Sacrum, quo m loco >Hibernica nam cbi.iam facia > arte^ cle qua paulo ante cliximus , noftri epibatsefex fcptemve Hiipanienfis vini dolia, ficus , maiaque Aurantia exportarunt.
Scptimo poft die , ad tres infulas delati fu- F°rtunat* mus ex Fortunatis : has qui e Neuflria naui- l gant , Gratiofam, & -Lancilotam, & Fortauen- turamnominant,antiquis autem appellaban- tur, Aprofitus & lunonia , Ombriofque : fep- temque numero funt , quas nunc , vt opinorJ omncs , Hifpani occupant. Et quamuis in or- be defcribendo, quidam Forrunatas inlulas,fub vndccimo citra Aequatorem gradu collocent: cummeprefente, Aftrolabus litem diiudica- ret , inucnimus , ad vicefimum oftauum Ar~ fticnmverfusfitasefle: idcirco fatendum eft, fuo aliorumque perkulo,decerrr& feptem gra- dibusaftiufmodi Cofmographos aberrare5qui- bus eas infulas a nobis remouentlongiiis.
Hicfcaphisedu&is, viginti ex aonris bene armati, ad populanduque progredientes , <on- •
ipicati ab Hifpanis, & repulfi,fuga naues petie- re. Attame ciim fein omnes partes conuerte- rent, nauigiolo pifcatorio metu ab fuis dcreli- <£io fafti obuia,cum maxima vim marinorii ca- num,eircinorumque nauticorum abflulere5ni- hilque omnino, ne velis quidem exceptis reli- querertiim quod de Hirpanis peius mereri non poflent, quos vlcifci percupicbant, fcapha vna cum lintre fecuribus depreflerunt.
^rl. *2 HIS T O R. N A V I G.
Diim tres dies, ob malaciam prope Fortuna- tasinfulas commorarnurhamis retibufquein- gentepifcum copiam cqrirnus : idedqueveriti, quod aqua dulcis noil fuppetebat , ne fiti pre- meremur , plus dimidia parte, in mare conieci- mus.Gencra, canes marini, Aurat*, pifcefque Tfkktdes aliJ quorum ignorabamus nomina.erant etiam piodigiof*. Trichides 3 corpore tam paruo , vt caput cum cauda (qua: nihilo minus lata eft) confrere vi* deaturtcapiteautem galea? aiftatf perfimili,fa- tisprodigjofe. Dccimo feptimo cal. Ian. mart tertio intumefcente, fcapham qua? vni ex naui- bus adhsereba't , fluftus tain cito complcuit ; vt peflfum iret: vixque duo nauta?,qui afferuabant, demiflis e naui funibus pcriculum effugerent* SSiS^l! ^udctia comemontndum videtur quodacci- dprocatiow dit , tepeftate dies quatuor defeuiente: coquus quidam laridum in cadoligneoternperans,flti~ <5iu fupra foro$"elato, cum cibum in mare Ion- geproieclum amifiiTet: flu&us alter oppofitus, eundem in locum vi magna retulit, neque ca-
dumfubucrtit,verequcpradiumrcftituit,quod vt aiunt, pra?ter cafam fugerat. Canaria. Ad 15. Cal. Ian. die veneris Canariam in co-
/peftu habuimus. confequentiautem Domini-" co propius fa£H,erat conftitutum ibi comeatu expedire: aduerfo tamen vento infulam no te- nuimus. Habc'amcenaeft admodum, quam & incolfitHifpani,gignitq; faccharum in arundi- nibus,& vinapraeftantifsima. Cajterum tanta cftaltitudine , vtLX pafluum milibus interie- dis confpicipofsit. A quibufdam Taneriffe di-'
citur
J~Z
I N BR A S I LI A M. Ij
citur, opinantibus antiquorum Attlatem cfle, a quo mare vocatur Attlanticum. Alij con- tra, autumant duas eflc infulas , Canariam& TanerifFen. qua:- J is, quod ad ine attinet, mane- bit fub iudice.
Eo die ipfo fumus confpicati myoparonem Mroparoa» Lufitanumrqui cum neque fugere poftet, quod de4mo- vento ferebatur aduerfo , neque armis confide- retrcontra&is de more velis, Boifio fe tradit in manus. Nee morati centuriones , vt qui iandiu decreuiflcnt, fax claffi nauem adiungere , qua Hifpanis Lufitanifve fperabantfe erepturos : in myoparonem , ne aufugere poflet, quofdam exfuisimponunt. Veruntamen, cum nefcio quibus de caufis, Lufitano gratificati vellent, fi confeflim myoparonem aitcru inueniffet ad- duxifTetque , quern eripuiflent, redditum iri promifere.Ille,vt qui fibi. melius effe vellet, quamalteri, accepta, vt poftularat , vna cum armis fcapha , viginti autem ex noftris, cuqui- bufdam ex militibus fuis: prsedonis more,pyra-* ticam enim , vt opinorfaftitabat : vt de impro- uifofortunam experiretur, longe claflem con- tendit anteuertere.
Turn legebamus oram Africa?, a Mauritanis Mauritania occupatam,abeaferedifiun&i quatuor milia pafliium : eftque, vt amultis tunc fuit obfer- uatum,terra valde plana , humilifque adeo , vt quantum oculi valebant, montibus nullis offi- cientibus,ea nobis videremur aitiores, ita vt, breui fubmergenda crederetur,nauibiifquefu- peranda. Et quamuis, ooulo iudke,fe ad hunc
ill
14 HlSf OR* NAVK*
modum res habeat, in omnibus fere littoribus tamenciimilluftriusappareret hoc in littore: cum tantam ego planiciem» qua? vallis haberi poterat:contra,mare tranquiliisimum,quod al- tifsimi motis effigie prsefcrebat, intuerer : me- moria repetens qua?, hat de re, facra? docent li- ters : iliud excelfentifsiiiium Dei opus, magna cum admiratione,contemplabar. iob.3s.s-10 Vt ad piratam redeam, quivtdiximus, fca- n.Pul. 104. pliaeratantegref]"us,ad 8. Cal.Ian. quo die na- tus eftChriftuSjin Liburnicam incidit, qua tor mentis petere , viqueretinere contendit , & ad Myoparonis iios adducere. Qux res valde nofiris cetimoni- «pugnauo. ^us piacujt.nauis erat enim eximia, & plena fa~ le candido:quam,vt decreuerant, in Brafiliaad Villagagnonern deduxere.At in fide Lufitanis prarftanda,dereftituendomyoparone,criideles adeo extitere: vt Hifpanis & Lufitanis,in vnum idemque nauigium conieciis , ne frufto quide nautici panis reiicio , veils dilaceratis, fcapha Nautarum etiam ablata,qna dellituti terra tenere no pof- crudeiius. fenttmitiore confiiio vfi effe viderentur, mife- ros fi deprefsi&nr , quam fi ita dimifiitent, Na nifi alicunde fcapha iaborantibus opitulata fit, certu eil,autnau£ragio tande, aut fameperiffe. Hoc facinore, compluribus inuitis , perpe- trate: longe fumus in altum prouecli , fecundo - ■ flante Vulturno.Ne autem lectori faftidium pa
uiudedmo. nam>ii tot naues expugnatas , hguiatim com- memore:craflino,tertioquep6ft die, cum refi- fteret nemo,duas in potefl.ate,redegimus.Ciim Liburnicam,qux priusoccurrit,epibata: noftri,
prae-
IN BRASILIA Af. I 15
pracipue qui myoparonem Hifpanicu afcende rant prardg habere cuperentrcaque de caufaet fent minoribus tormetis aggrefsirducibus tame vitro citroq; colloquutis ab injuria teperarunt. Ex Hifpanienfi altera, vinum,p.nis nauticus,a- liaque cibaria direpta. Nullius tame rei iaftura magis conquerebaturf-Iirpanus, quam galling hacaiebat,cmriprocellofomanponeren6 in- termitteret, ouii fibi quotidian naui fufficcrc; ^ Diedominico,quiproximefequutus eft:cum is,qui fpeculabatur fignu de more dediflet,anir maduerfis quinque nauibus ( de quaru magtii^ tudine atq; forma diiudicare nequiuimus) nau^ tarnoftri, quibus fortaffe non fum placiturus, eorii i virtutibus pra?dicadis, expediti & ante Vi- ctoria p#ana concinentes, fe cofequi poffe ar~ bitiV ^t. Sedcum nos aduerfo, illi fecundo ven ti,velis,vt aiunt, remifque fugerent:
qur „gno ne clafsis cuerterctur periculo,
pe *diquefaceremus,adpra;dandumq; mi- lites nicurnberentrfruftra defatigati manu con- <ferere non potuerunt.
Nequisautem qua: comemorauinaclcnus, falfitatis accufetmos videlicet,curn Brasilia pe- teremus,mare infe&um habuifTerobuiis aut fu- gafaluti confulentibus aut vela demittentibus: affirmabo tribus omnino nauibus , qua: tJpi metis erat inftruftifsirnae, adco vt quae me acce piAiet,maioraoclodecim ex a?re tormeta,mino raeferroplustriginta fuftineret: nautas mili- tefq;decreuiiie,vtqui_omnesfere cflcn.t Neu~ Ncuftrii m ftrij (gensinnaumachiisomniuqu-Occidete nau™cH* verlus nauigant,belhcofsima) fi Luiitanx claffi
* -3i
*>&?.
l6 HISTOR. NAVIG,
occurrilTent confligere, magnate victoride.A- nimofum certe conillium, ii ab iis qui res ge- Ofor.in Hi- ftas memoriae prodiderunt , nominatumquc ftor.Luiiitx ab Oforio repetamus, quantum armis Lufita' ni excciluerint, quasnationes , quamque va- rias deuicerint : cum & bello contra Maurita- nos in Africa contenderent , & Orienterr verfus contra Indos dimicarent. opponi tamer poflet Gallos Barbaris dexteritate praeftare ( ei quibus ciim initio peterentur extitere, quial- uearibus apum in hoftes coniectis fe defende- rent ) neque fine fanguine & iudore, tarn forte: viros vnquam poffe fuperari.
CAP. III.
BonitA , Albacor&t Anratd^ne , (frfues marin fifcefijue voUttles^aliitjue: quos turn vi&imutjm eepimm, fab zona Torrtda*
Xillo tempore, tranquillitate vl
ventoque accommodatifsimo ,ac
tertium fere gradil citra Aequino
^3 ftialemperuenimus. ibimaximan
fuum Marinorum copiam & Auratarum , db
rumque pifcium cepimus quos Albacoras &
Bonitas, quie Neuftrianauigant,appellarec6
m ., . fueueretex aliifque generibus quamplurimos
te$. Qu? in numero erant & pikium volantium.di
V
IN BRASILIA M. 17
uibus3cum nautxmcntionem faceret, exifti- labam nobis imponerevelle: donee ita fe rem aberecomprobauitexperientia. Turn emari mergere, &fublimevolando gregatim petere ifces vidimus , in morem alaudarum fturno- imque: volatus vero altitudine haftam «qua- at,largitudine centum paflus.Sa?penumerb ad lalum nauium impingentes cadebant , & ma- u facile capiebantur.Pifcis eft, vt eundo & re- nmdo animaduerti multoties , haled valde fi- lilis: paulotamen &longior&rotundior:ha~ »tque fub gutture paleolam , alisad modum :/pertilionis toto corpore contextis porre- ifquc.fapore autcm fuauifsimo & probatifsi- o. C^terum,quoniam huius generis nullum sa Tropicum Cancri videram, primo exifti- abam quod calore gauderct,jub Torrida Zo- degere, in neutramque partem Polos verfus cederc .Sed cum quidam fcripferit marinas rundines, prope magellanicum fretu videri: as opinor eafdem effe , rem in medio relin- erc vifum eft. Obferuaui etia iftiufmodi pi- snufquamtutoagere pofTe. Nam cummin ;ri degunt Albaioras pr^doneTque alios e cibushabentinimicifsimos : fifubuolando nculum effugere tentant,aues funt marinser, Aueimaii- luibus capti vorantur. nS*
Dicendu quoque aliquid videtur de his aui~ squ^ pr^dam e mari pro viftu habet.H* funt eocicures5vtfupraforosfunefq; nauiu fide- ^capi manu patiatur.quarucertifsima, vt qui us guftauerim,penitufque cognoueriin,h*c
B
m
BomtJ pU fcif.
Atbacir^»
l8 HIS TO R. N A VIC,
eft defcriptio,pluma funt,vt accipitrcs , leua pha*ata-> magnitudinc cornkum effe videnti nudati paulo plus carnis habent paflfere : vt rti rum fit corpore tarn paruo capere poffe , atqi in vfum verterepifces multo fe maiores, atqi craffiores. Denique vno funt inteftino, pec bufque pianis>vt anates.
Quodadcseteros pifces attinet,de quib paulo ante diximus: Bonitanullifapore ced Cyprinis communibus affimilis , cum fquan tamen careat: illas maximo vidi numero,cin ter quadraginta dies quibus fere noflris na\ bus adhxferunt,idque accidere verifimile e quod pice naues vnfta? fmt.
Albacorar autcm a Bonitis forma non a modum alien*, tamen cum & viderim, & C mederim Albacoras, quinque pedum Ion git dine, craffitudine corporis humani , quod earum magnitudinem , nulla effe poteft ci Bonitis collatio.Deinde cum nullo modo 1 Albacorx vifcof? , fed carne vt fitter friab nullis aculeis , paucis vifceribus , inter pif< optimos funt annumerandx. Et quamuis q ad condiendam Albacoram, neceffaria vk bantur,pr*fto no eflent (vt accidit percgre i uigantibus,)ideoque fale cotenti,latis orbib igne toftam ederemus-.tantillo tamen appar; crat nobis gratiffi ma. Quamobrem fi Cupid riorum natio,qu£ mare tentare non audet: hilcSq; fecius(vt de fele vulgo dicitur ) ficcis ] dibus,abligurire pifces percupit; Albacoram cotincntitamiacilS mcrcarctur, quamrehq
gent
I N B R A S I t I A M. I^
genen;ecquid dubitatis quin vna cfi pifcc digi- tos fxpe circumlamberetPvt enim dixi de hiriU dinibus marinis > cum Albacora? degant inter Tropicos,in altoque mad verfentur, no ita lit- toribus appropinquant , Vt a pifcatoribus inte- gral ad nos peruenirc poffint.Quod vefo ad A- tricanos attinet, qui mare ad Orient! accolut, PerufibTquequiOccidentem verfus , tum.& Albacoras facile pifcafi : turn incorrupte fuis apponere,credibile eft>
Aurata^qux meo iudicio ha Vocatur,qu6d in A*w* aqua luteo efTe colore vidfcatur, & auro qua fi- niillima, figura Sulmoni proxima eft^difftrt ta- me dorfo depreffiore.expertus ita proniitio; Aii rata no tatiim ceteris de quibus mentione feci- rtrus>bx>nitate pra:ftare: yeru etia negojin mari fluminibufq; quicquam inueriiri pofiefuauius.
Suumaute marinorum duo funt genera, vnil roftro acuto,vt anferes,alteru ta obtufo5Yt cum e mari attollit,fpha?ra efTe yideatur. Idcirco ab ?a fimilitiidine , qua? eft illi q{i tueullatis5capita monachorfi appellabamus. Exiis animaduerti ogos circiter fenum pedu,cauda Iata,biffid%, in capite omnib.erat forame,quo /piritii duce- :e,& v-ttda vibrare folebanfc. Cum incipit marc commoueri/uper aquam eminentes,prceeipue locfte temjpeftateconfliftati, yirides apparent* wide'mquereddunt maris effigiem* pra:tered n morem fufi tcrrcftrifi,altc anhelant ltbrtuht- jue. Quamobrem nautae ilios vagari & refpj- are confpicati, tempeftatem certiffiml prefa- juint , quod&'fepc fum expertus. Etquai*-
B ij
I Sua mar ink
jiiannorum copia,
1105,
2D • HlJtOt N A V t G«
ingcnsfuu, uis, cum tranquillitas eflfet, pelago modo cri: pante, vndique fuum marinorum circum ic <fta multitudine, quoad profpici pofTet , totur mare illis conflratum videretuntamen cum n tarn faciles captu e{fent,quam pifces reliqui e: Modus pifci & confucuiflent, prout collibuiflet in prompt difues man nonerant.Itaque,vtlcdori fatisfaciam cumi latins, qua tandem arte capiatur.explicabo. Qj probe inter eos,pifcandi modum callet , cofp cams e prora , harpagone'mque ferreum man tenens longurio reuinftu longo craflbque 1 hafta dimidiata: qui etiam funi alligatur vigin circker pedum:gregatim accedentibus , que f< rirepofsit eligens,tantavi harpagonem iacul; turjvtfire&epercutiat, ferro fus adunco t< neatur.tum relaxato fune , quoad fieri potef dum fe dolore faucius in o.mncs partes coue] tit,ferroquemagisinduit,fanguis eum paulj tim vireTque dehciunt. Nee morati nauta? ca tcri,manu ferrea,quas & ipfa longurio adh*r< captmft in naue pertrahunt. Hacratione vigil ti quinque in itinere cepimus.
Quo ad inteftina, fi vt porco , ita & fui m;
Suum mari-
' !;.
norum inte- rmo quatuor tanquam pernae demantur diu ftina* daturque & vifceribus,fpina etiam dorfi, coftf
que ablatis eu-ndem in modum pendeat, hie il valde fimilis erit.Iecur eodem fapore. Caro | men recens dulcior & deterior. Pinguedo i omnibus quos vidi, pollicis crafsitudinem no excedebat,nullamqueputoiriueniri qua? due fuperet digitos.Itaque5ne nobisamplius impc nat id>quod Lutctiae alibfque laridum quadra^
fim
IN 1RASILIAM.' 21
mfpifcatoresappellans, fuifque marinipin- uedine cffe arbitratur: Nam ea cum plus qua- x nor digitum crafsitudine pateat , Bolxnx cen-* mdaeft. Cgterum quoniam in quarunda aluo uas venati fumus paruuli funt reperti, quos vt ; iclentesaffosapponebamus, nulla contrarian pinionishabitaratione, magis exiftirno fues fiarinasvtfcrophas , viuosquam oua parerc. ^ua de re fi accufer, ad arbitrium eoru qui ex- erti funt potius , quam qui fcripta tantum le- ereprouocans-.vtremdiuidicare meinon eft , lftituti, itanemo,quineaqu2e viderim certa (Te crcda, iure interdi&urus eft.
Per multos etiam Requienes , vt a Neuftriis Reqmenes, ppellantur cepimus. Ii quoque mari fedato [rides apparent:quibufdam longitudine qua- lor pedes fuperantibus,crafsis pro magnitude e corporis.Tame quod eoru caro minus pro-- etur,necefsitate copulfi & meliorum inopia, autse Requiene attingunt.Pelle funt afpera fer itaque,capite piano atq; lato. ore patulo tanqi- ualupiMoIofsme Britannia. Cum hac dc can i monftrofi funt, turn dentibus accutifsimis da ofi: quern que feme! corripuerint , aut dilacc- mt:aut in mare deprimunt, Qui lauant in O Re uJencS cano fibi a Requientibus valde timerecogun- damnofi, ir.Nec cum eflent edu&i fupraforos nauium, uod faepe accidit,hamis e ferro digitali crafsi- ldine minus ab iis cauendum erat quam a fe- is canibus.Quapropter cum neque capti, neq; iberiabiniuriateperarent: paruquead vefcen- lum accommodati cenfercntur : quos eramus
B iij
^Sftg
A V IG.
M4tin« fhicfme*, Plmius Ub 9. cap. 10.
te-
pifcatilancinantes,atque cruciantes,vt damno^ lis animantibus dignum erat , claua ferrca ma- ftabamus. Decifis aliquandobranchiis, dolii- tjue circulo per caudam traie&o, in mare pro- iiciebamu^: turn fe ipfi ia&antes quod diu non mergebantur, ingenti nos voluptate perfun- debaht. C^te^um/etfifub ZonaTorrida, non fint ea magnituditie teftudines , qua in Rub]ro Indicove mariPliniusefle dicit, vtfinguTarum fiiperficies/contegendis habitabilibus c^fis, pa- randifquecimibusaccommode*tur : t<unecum tanta: ibi exiftant,vt parum fit credibile, bfeuir terattingere vifum efhPi:pponam igiturfpeci- men, quo de magnitudine ledtor iudicare po- tent, vnam videlicet in nauiBqifiana captain, adeograndem extitifTe, vt p&oginta homini- bus,quos nauis acccperat, more riautjeo pran- cfentibus, large fuffecerit: fupeHprteftaouali effigie , lata duos pedes cum dimidio j §c iufta crafiltudine centurioni Mario ad clypeum data cft.earne tarn proxirafe ad vitulinam accedynt, vt Jardotraieffe, toft^que, eodeni fapore vL Mcduspirca- deantur.Hicqupque vt animaduerti,earum eft £€&u<iines. pitcatus. I ranquillo mafi,auas enim raro appa- rent, in fumma pelagi eueetis, Sol teftam ac- cendit,vtpati non poffint:itaque fe inuertunt adteperandii calorem, diuque in gyrii verfant: fioc cofpicati , manu fcrrca commiflune tefta- ril impada, vi magna nauta? quatuor a'ut quin- que connitentes 5 in phafelum pcrtrahunt.
HacT:enu$ de marinis teiludinibusfcripfera» At Thcuetus in fua yirorum illufirium Hifto- f iaj Quoniambeci aientione fa&a gigantis fi-
J^'
IN 1RASIHAM. 23
itiisgraphiccoftcndit perculfum irigcnium. wmadmodum cnim patet huiufce Comme nj exordio in me inueftus ineptifsime tand£ xlamat. Qmddicemtu de prodtgiofis ttfludi- but illit , <} uas tarn horrenda magnitudine fub orrtda zona fnxit^vt 08 oginta homines vna im~ euerit(qmfortajfe non efurtebantjteftaautefupe orcontegendd habit abih caftfuffecertty qua defth ife horn inibus noarbitror, fed infeBorum generi, umigiturTheuetus plagis fedenuoinduerit, dat fane in foueam, vud£ nunquam poterit nergere. Itaque audiamus qua? fcribat cap.14. ngular Amer. de teftudinibus loqucns , quas cit eflTe in infulispertinentibus ad viride pro ontorium. xuiusquidem haxfunt verba. In- nil** teftudwes, ait, quadam reperiunturtam genti magnitudine ^vt homines quatuor vna re~ we non pofsinuquod turn vidi, turn ab explore fidei aulhYtbus dtdtci.P linius etiamtraditytam pjlnfug gu; imanes in marilndtco teftudmes extftcre, vtca- ?.cap-io. m tefta integatjwthque tnfnlas Rubrimar'ts eif *m ieftts ad cymbas vtuntur^ In man Vtrficofre- queCarmaniaf miles inueniri Plinitu id e author \Deinde Theuetus quotmodts capiatut explica* p cogitandu re/inquoyaityquata tefiaft crafsttudo cu amplitudine coferatur. Na qui ^rfretuMd- Manicum incdlunt Barb art fir qui flume Atgen* umiisadexcipiendos iflus hofiiumprofcutis vtti- \r\Strniliter & pro vallo Amazones ( has corn- emus eft Theuetus , nufquam enm apparent) \*re V acifcum Accohntes , cum oppugnata tu- , rioU defendunt , Teftdmque ajfeuerare aufim B iiij
24
HIS TOR. NAVIG.
Adeoejfefimam vtminuftuk torment^ quod ma nugeflatHryglandetraiic$nonpofsit:In/ktamcir ca viridepromomoriumaffatim vefcuntnr teftu dine j vtapudnos bubula am veruecina: Nam $ vitutin&fimilisefl, etufdemquefaporis. Hare ilk qua? vt cgtera pretermittam, per fefatisaperti accufationem qua me,iocando afpergere cona batur in ailtoremretorqucnt. Etquoniam, pa rum dc proucrbio cogitauit, quo fecit menda cemeffeinemorem oporterc. quam perfrid; fronte ealamniatorem agat , demonftrandun oft clarius. Ac primum ledoribus animaduer tendum eft, quod Theuetusaccufat,nempe te ftudinistefta poflecafam contegi , non a m< fedaPlinioquemlaudauiefTedidum : Hum etiamlocum eitauit prolixius,bonus ille reprc hefor. Et fi vitio vcrtenda eft audoris prolatio primus peccauit Theuetus fcilicet. qoamobn vno verbo turn ego a culpa liberor,cum ille cc uincitur. Reftat vt purgem id , quod infimulai cfle commemoratum elatius nimirumteftudi- ne in nauiBoifiana captam odogintamortali- bus large cibti pra:buifle. Quid turn ? An ma- gis vero eft fimile Theuetu vidifTe ta magna; teftudines,vt a quatuor pifcatoribus retineri nc pofTent: qui non modoporcum retinerent, ta- ta corporis mole : verum etiam bouem , vndc homines plus mille quingenti lautepranderet Si tamen robore cum celebri Quoniambecq effent comparandi,quem ineptifsimusillc cen- .for cometus eft.Alias enim vt iocado ait, fc no arbjtrari,cafas teftudinis coclca intedas,mc ho
mini-
IN BRASIIIAM.
25
rfoinib. fed infeftoru genere deftinaffe: (qusfyis Pliniu accufet)fi aut Pigma?i,aut dcplorata val^- tudinc homines pifcarentur, magnum c(fct ]3e- riculil fcilicctncprodigioiaillatcftudocf&ge- Theuetu* ret. Itaque vt cocrccatur prcffius, dandum eft ^'^lori- bomini confilium,vt afcendat beftiam,aflump- ££. * ***$* :o ctiam e tefta clypeo, qui mtnufculi tormemi glande tranfuerberari non poffit > accerfat quo- [jue Amazonas ( qua? nufquam funt ) infinita nuJtitudine ad opem feendam conuocata , ft nonftrum illud feuiat. Denique fibiegregie / >rouidebit,euocato nominatim Quoniambe^ :o, quipermagnum vinidolium vlnis ample- :us,& facillime fuftinens > fingulaque humeris naioraex^re tormenta r miniftris tomitanti- >us,ad prabendos calices , igne'mque tormen- is admouendum , ita primam firmet acicm. }uare , quoniam in confutatioaibus prasftigia- orem illi agcrevifum eft hac vefte indutum, lecreui bominem dimittcrp. Hxc habui de eftudinibu&breuiter cxplicanda& aliis pifci- >us,poftea mentiofietde Delphinis,atquee- ■ iam Bal#nis,pluribufque Cctaceis,
w
2*
H I S T O R. N A V X C«
Ventorum inconfbntia
CAP. II II.
De AequinoBiali circuh) tempcflatibus , vetf SoYum inconftantia^pluuiis corruptis^calortbmj firir alnfqueincommodttatibm, yttas area tllam rnnn- dt plagamfuftmuimus.
T de nauigatione abfoluam,tri~ busaut quatuor citra Aequino- ftialem lineam gradibus,vento deftituti, tepeftate aducrfa non modo vfi fumus , pluuia mala- ctrcajVcqua^ cJaqUe inuiccm fuccedentibus, verurn ctii ( Vt nauigatio dirnciIisatq;penculoia eft circa A e- quatore ) obferuaui ventoru inconftantia fepe accidifle,vt tribusnoftris coniun&im hserenti- busnauigiis, vnumquodque fubito peculiar! flatu raperetur, figuramque trianguli Orient*! Occidentemque verfus & Septentrione delata, efficcrent: nulla nautaru induflria prohibente. Ilia ventorum confliftatio, erat ifiomeritanea, ' erumpebantque vortices, qui & fubito curfum remorabantur,& e veftigio velatam impoten- ter infflabat, vt mirum fit nauem non inuertif- le millies.
Prarterea qu^fub Aquinoftiali circulo deci-
* conta^io- «Jit pluuia,fceda contagiofaque eft,vt fi collapfa
Acftus ma- corpus attigerit, enafcantur puftulse , veftefqtic
xi&us. maculentur.Sol autem mire feruet^qua de cau-
iacaloribusprdsi maximis,ingentiquoque fiti
la-
9ltniU focda
^r"
•
IN BRASI1IAM* 27
laborabamustquod aqua dulcis,poculetauealia (fi prandioli tempus demas &C£nul£)nosomni nodeficcret. Vnde accidebat, quodmihivfu veniflcmemini , fralituconfiipto,vthoraplus _ obmuteiccrem.liac nccctsitate copulii nautg, defidcrm». nihil magis habet in votis,quirn vt aqua falfa cil Aqua marina
1 « • ° <?• • , v minime pa~
dulcicommutetur.Siquisopponat (repudmto tabak invndis pcreuntc fiti Tantaio ) fieri pofle vt aqua mari»abibatur,aut hurnqftando fake pa- late inferuiat:Refpondeo nullis omnino remc diis aquae faife per ceram colandse, aliterue di~ [Kllandae (prseterea quamflu&uationes nauiii nftituendis fornacibus,laga?nifque conferuan- lis minime conucniunt)effe&um efTe,nifi quis rellet, fimulatque oriadmouifiet,ipfa etia euo~ nere vifcera ,vtca deguftationi accommoda- •etur,& potui multo minus, Attamen vitro in- :ufa fplendore & puritatenulli cedit. poftremo iqua marinaCquod&fumadmiratus & Philo- bphis examinandum relinquo)fi lardum, hale- :em,aliauecarniu&pifcium genera valdefali- 1 a temperes, & magis dulcia nent, 8c citius qua ^ 1 fontana.
Vt vnde fum digreflus eo redeam 5 fa- tigium noftr*, fub Zona Torrida \ mifc. ^",icus "^
* Q C ' 1 • ... n$ corrupt
fa* ruit, quod maximis 3c continuis im- tu*. ^ >ribus ad carinam vfque permeantibus nau- ico pane £orrupto & mucido , quo tamen 'tebamur admodiim exigue vermes vn a cum >anc, tot inerant enim , quod mica? , nihil bominati ne fiti cpnficeremur,cdebamus :vi- lata qiicque aqua dulcj cppletaque vcrmibus
Ikatos inue-
HISTOR. NAV 1C.
28
cum e vafis effunderetur ftomacho nullus crat tarn firmo quin expueret.Qui autem bibebant> Vna manutenere poculum , altera ob fcetorem narcs comprimere cogebantur.
Interea quid vobis in mentcm venit > homi- num delicatiflimi , calorem exiguum ferre non poteftis,tunicaque intcriori,-commutata, bene ter fi,opaco in conclaui & fplendido , cathedra le&uloue impofiti, otium agitis ? vobis cordi non eft ad menfam accumbere, fi lances niti- diCfimx , vitra bene lota , candidiora niue ipfa mantilia, dapes conquifitiffimar apparatiffi mas- que, vinum deeft Smaragdo clarius ? Vultis na- uigare vtad hunc modum vitam traducatis? vt autor vobis nequaquam fum futurus ,. eaque dc re minus cogitabitis , ] cum quid in reditu acci- dent audietk: ita cum de mari mentio incidit, & nauigatioiiibustam longis, vos vellem ora- tos qui ex libris tantum fapitis , quodque mul- tb eftdetcrius,ex eorum fabulis, qui mare nun- quam viderint vt elato fupercilio Mineruam non doceretisrhoc eft vt interpreter, iispaulu- . lum cederetis, quitotincommodaperferendo eafunt experti, qua? nullo certemodoinani- mum irrepunt,nifi periculum ipfe fecerit. <?ubcrnator Addamcum adea qua? ante commemoraui mms eg** <JC varietate ventorum atque tempeftatem , in- m. bnbus ixtidis & caloribus : turn quse in Ocea-
nogeneraliter fiunt , prarfertimfub Aequatore: vidifleme Ioanem MeuniumHareflorienfem, ^ ^exnoftrisgubernatoribus,quici|mliterasnefci ret, cognofcedo Aftrolabo , chartffq; nauticis»
&
~i*~
IN BRASILIA M.
29
& Baculi Iacob aflecutus eft tantam nauigan diperitiam , vtfepcnumero, maxime'quc cum cflet tempeftas, filentium , imponeret viro be- ne dofto, quern nominarc nbn habeo necefle: cum iftc tamen pacato mari explicandis The- orematis excellcret ♦ Nee interea propofitum eft,quicquam detrahere de iis artibus , qua? in fcholis docentur , & literarum monumentis conferuata? funt.Sed magnopcre veliem , nulla vt hominurn autoritas , & ratio cum experien- tia contenderet . Veniam igitur a le&oribus efflagito , fi in memoriam reuocans n6s aqua putri,& mucido pane vixifle , permultafque re- rum incommoditates perpefTos eiTe: miferailla conditione , cum lautis cenforum iftorum dapibus comparanda , fum ab incoepto fermo- nepaululum digrefTus,& in eos inue&us. Ac- cidit fepe ob eas de quibus ante diximus diffi- cultates , qua? poftea demonflrabuntur fufrus abfumpto omni commeatu citra Zona torrida, retro naues abiifle quod «equatorcm fuperare aon poflent.
Cum hac miferia. conflli&ati circurneun-* 3o,& paulatim appropinquando, trigintaquin- que diebus tranfmittere tentaffemus , pridie Nouembr. Febr. Deo propitio , Aequatorem Aequaror attigimus. A equator autemdicitur5non tan- %£*' turn quod fub hac linea , dies noftibus perpe- tuo flint «qualms : verum etiam quod cum Sol ad cam redit , quod in anno bis accidit , ■nimi- mm ad 5. Cal. April. & Id. Septembr. eadem toto in orbe dierum & noftium exiftit ^qua«
^duob.ilHsdemu in anno dicb .luce noc-
dn
I j;
}.cap.98i
JO HJSf OR. N A V tcU
ElcuitfoPo- tclT1(ll,e participent, eueftigio Sole ab corui UAw&r&tcu confpeftu altefnatiixi recedente ad fcx omnin mcnfcs.
Quoigitur die mundi Zonam fumtis pratei uefti nautf folemniayiurpauere:Etenim ad m moriam eius rei confcruandam , qui nunquai fubAEquatorefuerunt, eos funibus alligatc in mare dfcmittunt:autpanniculi$ cacabo affx i catis atro vultum inficiunt , Vecloribus tame Fe pecuniaredimere licet, quod & mini cont: git»
Itaque Iapyge fectindodelatifumusadqu; Hihma vni- tlun gradum vltra AEquino&ialem. Hie Poll uerftndAih. Antarftieus primum a nobis eft vifus (quer Neuftrij Stellam Su appellabat) quibufdam ft lis,vt ab iilo tempore animaduerti , in modui crucis depi&fi: ideoq-, fydus integru in ftella £ nominant.Retnlere,vt quidafcribityquihoc p mum iter funt aggreffi,alDidam circa Polu Ai tardicu nubeculam perpetuo vidcri quatuoi que ftellas, crucis forma, cum tribus aliis , qu Scptentrionesvald£referunt.IamdiuPolus A tttcus a confpedunbftroaberat: obiterqued cam , non modofub AEquino&iali Polum; trurhqus non apparere^ quemadinodum pl< riqu^arbitratur,fcdneutru, nifi duobus emer fis vltra citraue gradibus.
Id.f eb.ciim itidum eflet5Naut<e£]ue Solisa titudinem Aftrolabo depradhendiflent, affi mant ad perpendiculum radiare . Idcircc quamuis pcriculi faciendi gratia , pugione: €ultelIos,aliaqueid genus fupra foros defiger<
my
Sol pro Ze- nith*
IN B R A S I L I A Af » JI
mus,noftris in cclocibus co die,meridianopre~ fertim tempore,vmbra nufquam eft vifa. Duo~* decim fere gradus prouedis tepeftas tres , qua- tuoruc dies aduerfa extitit;paul6 poft e contra- rio tantamalaciafada eft * utinterea celocibus immotis,perpetu6 life inanflifemus,nifi ventus ftauiflet.
Toto itinere noftro nondum Ratena? ob- %*ixn*e, uiam erat fads,tura vero prope vidimus. Quo in numero vna,qua» faciliime potuit confpici, iuxta nauim emergens, quoad fe commoueret» lcopulus credita eil, vt metuerem ne impadi, frada celoce periremus : obferuaui ciim fein ** mareabfeonderet, ante caput exerentem* ore plus doliis aqua? duobus eieciflfe , demergen- te'mque tan turn excitaffe fludum,denuo vt ve- rerernein gurgitem nosadfepcrtraheret. Eft- que profedores horrenda vt inPfalmis, Iobo- quelegimus* eiufmodi monftra tarn facile in Oceanoludere.
Vidimus etiam Delphinas compluribus pit- Deiphma* cium generibus comitatos , & militari ordine cimiLmur, incedentes : in mari fubrubido effe colore pu~ tantiir , ex iflis vnus fcxies feptieTue , tanquam gratulari vellet , eeloeem qua eram vedus cir- cundedit: lips inuicem nihil non tentamnms,is Vt caperetur,fed caute cum r efugeret capi nun- quam potuit*
Pfe.10426.,
lob 40.26.
Margaiates Gallisinimi-
C A P. V.
J)e prima India Occidentals conjpeftu , et in~ cokntmm BarbarMum : deque iisju& in mari re- dder unt ad tropicum vfyue Capricorni.
N d e fecundo diu flante Fauo- nio,ad v. Cal.Mart.anno 1557.111a* ne circiter o&auam horam , in confpe&u Occidentalem lndiam qua? & Brafilia , & quarta orbis feftio antiquis penitus incognita & America diciturteius nomine, qui circiter annum 1497. primus eamdetexit. Explicarefuperuacaneum eft , quam Iseti quanque akcriter Deo egimus gratias , tarn prope intuentes continentem op- tatiffirnam,breuique adeundam.Explorato igi- tur, quod eramus confpicati terram efle (decipi enim facile eft nubibus in aerem abeuntibus) codieipfo, flatu fecundo, &prorain altum conftituta,cumBoifmseffet antegreffus , an- chors h£tx font millepaffibus interiedtis^ a re- gioneafpera Huuajfou Barbaris appellata turn edu&ae nauifcapha, &tormentisaduentufi- gnificato,vt afiolent, qui illas regiones adeunt: virorum mulierumque ftatim manus ingens vi£x eft ftare in littore. Hi o nines, vt % quibuf- dam ex noftris, qui io ca iila iam ante oognoue- rant,eft animaduerfumrerant nations Marga- iates Lufitanis confeederata , Qaliis autem
inimi-
IN BRASILIAM. 33
fsima:vt captis nulla liberationis rncrces fol *da effet alia, quam vt ma&ati concifiq. bar arosfaginareVTuquoque vidimus menfeFe ruario(quifere tota in Europa eft frigidiffi- us,geiuque impede, ne quid e terra pro- >at)nemora & lucos , herbafque tarn eflc vi~ Ncm*m9 des,quam funt in Gallia,Maio & Iunio me- J?erb^u«
\ r JT fe roper vi*
>us, quo vere perpetuo truuntur Braft-rentm a~
?nfes. inert ca*
Hoflilis 0/^/4^/#Wwatqt!eGaIlorumin*- rfe animus,qucm vtrique Vehementer diffi - ulabant , impedimenta non fuit, quorainus lauclerisvnus, qui eorum linguam medio» iter nouerat,cy m nautis aliquot fcapha eon ?nfa, littuspeteretj vbi magna multitudinc trbariconftiterant. Is-ec tamen intra teli ium accedcre,fed vcreri nc a feris homini- scapti, intcrfi&ique torrerentur. Ira e- inus oftenderc cceperunt cultellos, fpecula, &ines,aliaque id genus, cum quibus ad vi- ira pertinetia,commutare fi vellet,petebat. ja re a quibufdam qui propius accefferaat, :elle(5la,nec rogati pluribus.mira celeritatc zfitum excurrere.Mox redeunte Nauclero maquapiamexradice, quapanis loco v Farina exm Wur Brafilienfes,per na?,earnefque ex apro- tl CV alH> ■tigcncrcaliiqucad vi&um ncccffaria3fru.«w '* is etiam magna copia, quale* gignitregio, an. Prarterea vt &xfona oflkrreat , & ad- mum gratularentur,fex, vna comitate fee- na Barbari fcaphatu ingreffi , fponte (uan • . s inuifere.Quos cim prim Am v^iffcm^-^Z mbiis coguandum relkiquo,quam eos dm thore v£>
3 rJPt-
34 HISTOR. NAYIGi
attente contemplatus,de quibus etfi comnn dius& fuiius agendum eft fuo loco, hict men attingere obiter nonnulla decreuim't Principio turn viri, tumfcemina? nudi xq agunt,atque quum ex vtero prodiere,ad or; turn toto corpore atrati. Casterum viris < faroiliarefinciputattonderc informam cor nx rnopafticse, occipitis vero crines dimitt re,quos tamen vt hi folent qui apud nos alu comanncirca collum refecant. Adhsecpc tufoinfcriorilabro, viridi colore politulu lapidem, capitati aigentei latitudine atq craffitudtne infertum geftant» quo dext foramen illud aperiunt clauduntque. Hu ad ve.nuftatcm vfurpant : quo tamen am fo 5 & in labro inferior! > tanquam ore ; tero hiante apparent turpiffimi : foe ml labr.um minime perforant, fed vt. nofti tes crinem valde fummittunt > auricu autem adeo traiiciunt , vt digitum ac piant : vnde Candida ofla pendere & % humeros flu&aare folent. Alio feiicien videtur eo.rum_confutatio.qui Americar cfTe villofus falfo funt opinati. Antcqu; AftutiaBar- Baibari a nobis difcederent, duo
barorum n , ,
addectpie-nes qui aucfcomate pradcabant , demc do5GaIlos'ftrant , ilia in regione maximam effe v Brafilij optimi, cui&r fecando,& exports do fuam op cram pollicentur , refque ad ftum nece(Tarias:nihilqueprsetermittunt,c] pcrfuadcant, vt manere vellemus. Pra^te: quam alio tendebamus,manendi ratio non rauquod curniniraicicffcnti& multitud
Y
IN "fc ft A SI1 I AM. 55
ncerent,hoc confilioinuitubant, vt fi terra fnuifffittfes,more fuo, vulncribus confeftos L'tiorarcnr. At cttm Margaites tormenta & [liquid adeo naues noitra? aduexerant, val-< j client adtpifati : neque(maxiinis decaufis, " arcipue ne G tllorum periculoficret, fi for- Blue appeiIercnt)inanimo haberemus vim cere* ad fios qui expe&abant inlittorc3 ve- am redeundi poftulant.Itaque3guoniatt> nul P«cun& s eft apud eo$ pecuniar locus-, cu rebus qimfe'^ri ** tulerantjhamGs, indufia, culttllos , fpecula, que genus quampluritna commutauimusr iar quid-em funt ad negotiandum apud •afiJienf-sacco.mmodatiffima. Ad extre-Vrkmitas um vt quum nos adiere Barbari, puden- VCr* fcarb* liberaliter oftendcra^t, ita, quum exire* in fcapha federe vdlent, indufia qu§ a no* 5 accepifient,ad vmbilicum vfque colligen 5,atque ne macularent verithin natibus de- onftrandis nequaquam parci fuere, mira rte vrbanitas & digna qua? legations funga r. Nam etfi prouerbio feratur apud nos Hem indufioefTecharioremnlli contra, ex- llenti erga nos magnificentia fortaffe, na- jap eriendo,pelle arbitranturindufiumeffe aeferendura.
Hoc in loco paululum immorati,qiiamuis »ua ilia cibaria primum alicna videretur, ne fifitate coa&i, tamen auide comedebamus, :poftridieeius diei , qui Dominicuserat, slatis anchoris, velafecimus. Tcrram 1c- ntes viginti fere millibus paflaum in-* ■pofitis , obicctum habuini.us Caitelkm,
C !j
h ft
3^ HI ST OR. N A V1.C5.
Spinms SaLufitanorum,quod illi SpiritumSan&um>Ba
au$ Caftei barj ^/^ appellant.Ht celoces noftras,my<
*mmf" paroncinquc adeo confpicati, quem fuis ere
ptum effc facile coniccerunt, tornventis v
trimque terautquater difplofis: quod exu
ia&um effemus,pila: abieruntinnoxia:.
Igttur littoribus appropinquante cm fu co
Tapemtr/. tinuato5pbgarn pratteruedi fumusquam T
pemiry appellant;h£c qua in continentcm tr
re influit,paru« funt infuke,quiquehas incc
lunt Barbari,vt meaquidem fert opinio,Ga
lonim focij fcederatique funt.
Vlteriuspaulocircitergradusviginti, h bitant P trait* quorum in regione, quema< modum pranernauigando animaducrti 3ti muli eminent in caminorum figuram al euntes.
■CalcndisMart. Breuia & Syrtes legimi fcopulis & lingulis intermixtas,qu#loca , i iUife naues pereantjmaximoperc nauta: fol effugere.
Ex aduerfo Breuium planiciem fumus c fpicati,amplittidine triginta miliarium : ha Ouctaeatesincojunt Quetacatcs homines adeo feri,vt n que paccm inter fe colant,& cum finitimis mnibus aduenifquebellum gerantXum ve ab hoftibus prfemuntur (a quibus tamen nu quam iugumacccperc) mirapernicitatem fife crip.iunt,qua&" inter venandum5Teras ceruorum generc quodam affequuntur. Oi nium Brafilienfium morcnudi penitus agi nihilo tamen fecius adnates vfque comam mittunr.contraquam reliquorum fcrt con!
£U
Paraibae,
fcreuia &
*•»*£
IN
BjtASILIAM. 37
iclo,qui,vt paulo amediximus,dicemufque >oftea fufius ciim finciput attondent,tu cir- acollumcrincm refccant. Denique efferati 3uetacat*sill\>reg\i\ncuhm inuid:i habitan- escrudacarne vefcuntur in morem canum, jporumque,liogua etiam difiidet a finitimis, t inter Occidentals India? populos inimani ateacfseuitiainfignes merito Cjenfendi eflc ideantur.Cseteruin quod nullum cum Gal- is,HifpanisXu(itamique commerciutti ha* >eant,aliifq;]c tranfmarinis, carent noftris o~ aninomercibus.Aftamen vtpoftea audiuia uodam interpr€teNeuftriO)fi cas finitimi cfi )uetacanbHs communicare defiderant , haG tuntur permutatione, Margaias> Caraias, ut T ouoHpinambaultim (qua: gentes funt vict «)al:ive Barbari,feipfi Ouetacatinon 'credent es,oftentant e minus. falcem,cultellum, pe&i iemve,autfpeculu,autalia eiufmodi', mnu- |ue conquirunt an permutationem velit face e.Tum fi confentiat5viciiTim plumasdepro- nit,aut virides lapides, qui, vt demonftraui-* nusjlabrisincluduntur^autqusedamnon ab- Imilia. Deinde locum defignant ab htnc recentisquadringentiTvepaffibus:hicalterin apidem ftipite'mve qua* putat effe commuti la reponens,longe abit.Nec moratus Oueta- at ad tollendum accedit,quas ille depofberat* :odemq. in loco relinquendu,quseipfe often* ierar.Fidem ha£tcnus feruant,pernVutatfone fer6fa<ftar,cum altered rediit,vndeprimovi useft,violatis induciis magna cotentione cer tatur , quis cuiqne permutatum cripiati Nee
C iij
-
■ nil
™ i MMM
jS H IS TOR. NAVIC,
dubibm eft quin Oaetacas^anua canisleu tate^prinias ferae Icaqae noitris homimb quiarthntide laborant, clat»dis,tardifquei pedibus>nequaquam cenfeo , fi vie cqnferuai dis mcrcibus cogitant mmOuetticaubus nc£ tiation.eminfti.cuend.a-m effe.Caot bn tame quorum etiam lingua differta ca?teiis,vtq. r tmn efty.agilitate pr^eftantjOpcimeque ambu re yidcnruncum. duobus bis rationibus cu Qmt&cAtibns comparand,! funt , rum c^s qi, meriiq d'igoiflimos exiftimet^ qui vnadifc refreh-t#Qu.in & annumeraci pqifent, qui P<* maruni flumen aceohmt, quadam in rcg'.oi Hiftvm'uer Florid^. Hi (vt memoriae proditum dt)ce jnd. lib 2. uWrnairtqni,totumque diem irrequieri fol- §^*4 " currere. Pra:tereaG.igantes ad flumen Pla (eodem authore)tanta vt locita/ce > Y% fugie» tes capreas fa?pe nranu reuneant : Sed z\ dumrelaxatishabenis, veredos bipedcs ili« dimittentes. Sed vt fi libet. Euro citiuseuc lentjinterdum etiam vt eft verifimilenonfii grauilapfif,tribus in plagis America? (diftan bus inter fe tamen Piatenfi pr^Urtim &-F: ridaiplas tricies centcnispairuum milibus) in .quarta Europe , nriuc ftipatius concidai ad i nftjtutu m fcmiooem reue* jtamur» s
■Otttucatiuw trati/rnifta ,regionc>aliam I U^hl confpedu ftatjim habuimus,'quam Ma^i appellabant^icolu^
turn dkam?ob eas ration es qua? modo exp! eata^ jCunt,minime in v^ramf|Me5 vt aiunt^aui dortjiire : cum aJ incuifi0oe.m fa.cien.dan parttifilm&s Mhmm finitiroost Hoc in ii
tot
IN BRASILIA M. JO
, r RupesSma-
>rc , magna rupcs in turns modum le at- ragiUi cre- dit: qure ftde ta&a lucet adeo & radiat,d«* : quibuftiarn Smaragdi 'genus effe creda- ir. Idcirco aGallis & Lufitanis hacprse- rnauigantibus Mag-henfis Smaragdi no- len habuit.Ferut hancrupem nauibus adiri 3n pofie,qu6dad libellafummajaquarfcopii
eminentcs, plus quatuor millibus paffuum ccurrant in pelagus: terra etianegant vllam lueniri femitam,qua rupes afcendatnr.
Partial ibi funttreslnfula?» Mag henfes^p-* ellata?,quarum exaduerfo cum iadtis ancho s noftem quieuiflTemus , poftridie fublatis olonibus Frienfe Promontorium tenere c5 indebamus. Ventotamen reie&i , eo vnde lane profe&i efTemus,reuertimur:quoin lo- o ad Iouis diem in anchoris ftetimus,pamm ue,vtaudietis,abfuimus anaufragio.Etenitn oftridie eius diei ad vi.Non.Mar.quo Bacba Pf0xJmum alia celcbrantur ab hominibus male ferjaxis, diicrimen nteieiuniumC^iadragefim^jhora vndeeima^^0 eu* omeridiana,cum primumacquicfceremus, deo repente procelia extitityv.t cum tenipe- tatem ferre non pofTet funis anchorarius'ab^ umperetur,nauis autem flud:aa-ns1,&vi vnjda- u lict'us petes eo delapfa fit,vt cum aqua dua-; m$ vlnis&dimidianon efleraltiot ;(qua bre^ tiore neparuaquide nauis fuftineri poterat) lihil propt'us fuerit quavtin vadoaih^refce et.Tu gubernator ia£la bolide, cum eo re de lenifle intelligeret,quaqna illi m'unus incube jasvtbonoeflTemus asiimo iuberf,bi^aut ter :xdaraauit, Adam eft, A&um eft*. Naut^
C iiij
1 ■
' : [
m
Auiu multi
40 HIST- OR. NAVIG. •
vero cum diligfatifTime alteram iecitfentan ehoram,qua?3I)eo'fairentc>fubftitic nein fco pulos vnius, ex Maghenfibusinfulis(profligat falute,Gidquidcmrccidiflct,qudd mare cor motiusillifam nauero cotifregi(Tet)deferre munmpedimento fuere.Hocpericulo triur fere horarum fpatio finiius defun£ii,nec inte rea proderam nautica keleufmata, qua? com modiiisinaltovfutpantur, qulm propelit tora, vbi tempeftatcs maxime funt timenda Cum autem, fedaro mari, diesilluxiffet, pre pterea quod,vt diximus,aqua dulci vtebamu vitiatarquidam ex noftris aquaturn profe&i i i "defertas Magben/es in&hs^non rnodoterrar Magh-efib. ouisauibufque multigenis ( & tarn en ab ii< quae funt apud nos valde forma diflidentibus conftratam inuene\ e,fed quod non effent ho minibus aflueti tarn eram cicures,vt manu ca pi,fuftibufqueinterficifuftinerent,ita vtan< firis aquatoribus in fcapham conftipatg ma gna copia exportarentur.Ea de caufa,cum fu periori nofte. laboribus extrahenda, nauti famem excitaflent(quamuis in diem, qui a ci neribus nomen habet inci.di(Temus)ne Cath* lids quidern Romanefibus exceptis,aues ilia promifcue comedere.Ac profefto qui conrr; Vtritatem-Euangelicam, Chriftianis*ftato te pore5carnis vfu interdicitrcum figna in regi< nesillas nondum intuJifTet^in quibus etian nulla erat mentio de fuperftitiofie abftinentia legibus conferuandis:!ocus ipfe ab eisfoluto; effenamas plus fatis admoncbat. Die loui; *Juo Maghenfes infulas reliquimiis > vento v(
IN B R'A S I'L I AM-
41
ecudo,po[tridic quarta pomeridiana Frienfc ^**n™ ?romontorium attigimus,quiportus eft orse :otiuf,obGallorum nauigationcs,nobiIiffi- nus.Hkancharaia&a^tormenufqueaduentu ]gnificato3cemuna&nauismagtfter, guum tJiquot militibus in terrain egreffi,obuios ha >uere,magna multitudine, Barbaros, ij voca- >antur Toueupinambaultij Gallorum focij at- Toaoupf-^ jucfoederati.A quibuscumacceptifumus co "^g"^ niter,tum quid ageretP^^/^Cficenitn Vil fa&rati. agagnoncm appellabant)didicimus, qua? res lobisquidem longe accidie gratiffima.Eode nlocchamis retibufquepifcesmultos cepi- nus,compluriurn generum,&ab iis qui in no tro mari degunt,valde forma diffimiles. In juibus raaxime varium , atque prodigiofum prodigi0- jenus erat,quod ca de caufa defcriba. Hornu f«s f iicis- nagnitudine vitulum fere arquabat, roftro juinque pedes lpngo>lato fefquipede, vtrin- jue dentes acuti,tanquam ferrae prominebat. ^uum vero eduftus in terranijroftruni adeo ngens,huc & illuc vibraret^mutub alter alte- •urn appellans,adinonebat,tibias vt remoue- et.C^terumcarneeft duri{fima,vtenim eflTe nus famelici,ea tamea,quatuor & viginti ho •as,co&a vefci nuquam potuimus. Hie etiam jrirnuvidimustnon tantumfublirae volates J>fittacos,& gregatim 3 vt in Gallia cornices, pjj™*c*r5 :olumba?que:verum etiam vt ex illo tempore volantiua&. ;>bferuaui>binos in aere fibi coh£rentcs,que- idmodil apud nos turturesfolet.Cu igitur fexa ginta fere mi Ilia pafluum itinerisfupereffent» juamq. citifTimefieri po{Tet5c6tenderemus:acl \
Appulfu? in Cafteliu
«I
42 HIS TOR. N A YIG.
FrienfeProniontorium,breuiorquarn emir votis»mora fa&a eft. Itaque eo die ipfo fubia- tisvefperi dolonibus, tam profpere nauigati vt fequenti Dominico,Non.Mart,anno 1557 GanaOceanumfubdextra relinquentes, infinim ingreder-emur, a Barbaris Ganatara riuncufi turn, a Lufitanis vero Geneurenfis,quod Ca- lend.Ianu.quemita vocant,eum primofinim adieranr.Pofteaquam honoris Villagagnoni; caufa,quingetum fere pafluum interuallo,toi menta difplofimus,& nobis ille refpodiu(C; flra-cnirn fccerat in parua quadam huiufcefl nus infula,vt ante dcmon'ftrauimus:)anchora frntinjpropinqu'oiadte. H«c igitur fumm; eft cprum,qua! inter nauiganduni inBrafilia turn pafiifumusjtum vidimus.
CAP. VI.
Qjii mft erf aevitad'ttus Caftelli Colintf 4pudBr4 ftlienfes quemadmoiu kVilUgtgrtont accepti:fe que illegcjferitJHm inmgotio religion is .turn in r< Itquis imperijfnipambus.
Wol) Ta qj'e cum naucs in pom ^fe^ "'arenr>fi^us Gan^ara^non !oi y5pS|ge a continenti,quifque impe« ^ I ^MZ1 d'mcnt*s in &aphacolkcatis,c; /^^W^>^. ftellum Coloniiim pctimus. E greflj, quodnon tantum a frequentibus peri- culls ereptosjfecleti^feliciffiine dedufios if ten' 3 rq > p t a 1 i fii m 1 m cog t tare m u s : p r.i m u J Deo cgimusgratiasjdcindc Villagagnoa
IN B R A S I L I A M. ' 4?
uritnus,expe6£tem nos in plate?. Qiecum (ingillatim faltitaflcmus ilk vultu icreno, vt rwtebatur,vnu(j« e'mqne amplexux,perht;ma- nicer appcllauit. Turn qui nos deduxevat, Phi ippcvHicheridq.,& Chartierio mintflrisybre jiter cum dcrcoftraffent , qi-arnam caufa nos idna; ligaeionern tantis difficuh'atibus fufdU xiendain exciraiTetmempe, vt ex Uteris > quas ieneuam f^ripfera^Ecclcfiam ad verbum di linum exa&am in .Brafilta condereraus: exci- >iens illead hunc modumloquutusefl: Ego :ene cum diu totdque animo. illud ipfum d ~ iderarim,vos iftisconditionibus accipio libe ilfimc,quddquenoftram'Ecclefiam,puritate Him aatecellerc,ab eodieipfo viria coerce- ■ijfumpt.uofa -veftimeta & quicqiud adeo nos iDeicuhureuocare.p'offct,tolli iibco. Turn ublatis in .coelum oculis& manibus: H-bco ibi grates, air/umnieDeus>quod eanr.nc mi ii»quse ateundiujtamqueardecer expectant, lederi's.MdxqneccetuiaIloqnes,fiIij,ait5(vobis rnim fumpater)quemad.modu Chriftus nihil p caufa fccit,fed omnia pro nobis, ita enim peroDeu me in viuiscoferuaturueffc^donec raunitione peife&a,mecareVepoffius :quio juid nuc agere decreui,* u veftra,t5 coru gra-* :iamolior,qirihuc*eade,quavos> merevemri lint. Conflirui enimfedern ponere fidelibus ;xpulfis Gallia, Hifpanm, '& tranfmarinis re- jionibussquo metu RegiTqueac Carfaris,relifc- quojTLimque prindpum liberati , pure Deem colerepoffinr.Tranosprimum Villag.agnoaf fatu§ eft die Mcrcurij ad vi. Id. Marc, 15 j 7^
Quemad- nu.'duro r*©i VilU^agno accept* it*
Quibus not primam
verbis affa- t us eft Vilh lagagno*
S8H
44 -HISTOR. NA'Vl <i.
Prima fcrm ^,,, » A v - ,
cioin Ame Q£° ierrnone pera&o,imperat vtcum fai sica. paruo in conclaui,quod conftruxcrat in me dtcullio infu!^ conueniremns,adrcm facram Turn precibusadDeumfufi$,quintoquePfi mo in cce-ru modiilatarrcAa ilia xxvn.Pfal mi in/erpretans,^ num petij a Dornino^ilittdn qmram vt babirem in domo Domim ommbiudtt i«;ww/^,primam concionemin Americ Vlttaja- Richcrius habuir.At Villagagno, dum ille c<
gnoms ge l r •
Su inter textqs exponebatur,trequenter manus lunge audiendS re,ad ccelum tollere oculos, alte crebro fufp
cancioncm t > • r >• r • • * r
rare,aliaqueeiulmodi latere, qusein adraira tionem vnum quemqueraperent. Ad extre mum5Gallicarum Ecclefiarum formula, qui quidemreformatarfunt&dicuntur,precibu conccptis coetus dimiflus eft- Nos tamen qu ^PTandionoui^im^a^uenerarnusx5eoc'ern in conclau Ximus* Vii prandimusjdapesappofitae farina ex radicibu accep»!"6 8°******** pifcis,hoc eft aflusin morcm Ba barorum5aIiseque radieesin cineribus co<S; (de quibus rebus omnibus, earumque natur ne orationis confundatur feries alio loco die musjpotus autem(quod fons tota infula nul Ius,n eque putxus,aut aqua? dulcis flumen exi ftar)e cifterna aut coliuuione potius dccidei tis pluuiae,*amfubuiridis atquefed^e, quan ilia eft qua? in vctert fofla^oppletaque ranun culis fbgnare confueuit. Nihil o tamen fe cius5ad ftomachum facer e videbatur,quod ii muib. pciTimacorruptiffimamq.biberamus Bellaria fuere, otiumque a laboribus tant# I nauigationis:ftatim a prandiotad communic dam CafteHortbquod de nomine Colinij vo
ca
IN BRAS ILIA M. 45
abatur dedu&i fumus. Ita nos pcrhumaniter cccpit Villagagno>primo aducntus die. Vef- icricum ad quietem domicilia qugrreren*- ur,Philippus & Paftores duo vile cubkulum adi funt in vmbilico infute,vtq; pietati faue c crederetur cafa nobis attributa:hanc e Vil- igagnonis mancipiis Barbarus porroherbis ontegere*atque in littore cxtruerr fatagebat. pm»vt Americani folcnt, fufpenfis e xilino ulcitrUin fublimcquieuinuis.Poftridie cum ecefle non haberet Villagagno tarn longa na igationedebilitatosatqueseftu, qui eft fere- smperinBrafilia maximus,ade6 vehemen- ervrgere: adhaec maligne.cibum pr^bere, idelicct bina in diem acetabula ex cruda* fa~- inse radicibus(quam partim aqua putri e ci- terna fubigentes, vt pulticula edebamus,paiv im crudam,vt Barb jri)labor idem, vt& die- >us,qui poftea confequuti funt,rcnouatur,Ea erte diligentia,vt tot iricoramoditatibus co- li&atos,atque a mane ad vefperam in opere :ffe coados,paulo inclementius accipere vi- lebatur,quam officium boni patris ( qualern e nobis aduenientibusdemoftrarat effe futu •um)poftulabat. Defideriotamen arcis illius nunienda?, quam fe fidelibus extruere pne I ferebauquodq, Richerius e miaiftris aetate >roue<Sior ad excitandos omniimi animos de cnonftraret,in Villagagnone nos alterum ha-* berePaulum (qui turn profefto dc'Chriftian* pietate propaganda excellentiflitne diflere- bat)nemo eft inuetus quin vltra viices mefem integrum in opere ttcrfarctur affidM^quad^
3fl
mi
46 H I S T O R. N A V I 6i
men prarer confu -tudinem accidiffet. ]>aqu<
V-jllag-.gnonern pern-ego iure 'conquer) pQ-
tuifle,qujndiuad Euaogclij prgfcriptum viti
compofuu.<vnquiu) illi pro ai bicrio noflran
opera m dcfuiile.
pifclplina Vt autem ad rem redcam, prima noftri ad
ca pamum uentus h b iomadc, non tafltum Villagagnc
a Viibga-fuftragatuscfr, vcrum etiam infiitu't , vt ac
S'cuu. conp^l>Hcas preces,qu£ oper^lmgulis dicbus,afc
foIuro,fi bant:bir§ Dominico^fingulfdkbu!
rcliqus horarig condones adderentur , feqw
omninovelledocuit, pire vt facramenta es
Dcivcrbo adminifrrarcmur , nuliaqu addi-
tione humana violata. vigere prgrerca difci-
plinam EccIeiiafHcarn contra cos qui delin-
D?ejquo V*' rent Qii-bus Eccltfiafticisranquuii legi-
cana Do- bus ;die Dominicoad r2.Cal.April.ciim facra
mini pr*mu r r ' /-*i «m >> J /r * ^ 1 i
in America l lu Chnlti C,cena eflct pnmum celebranda, ceUbrau in Caftdlo Brafilienfi Colinio, cofqoe mini- fhi ante interrogaflcnt,qu? admitti debebat: quod in fufpicioncm veniffet quidam Joan- nes Cointas qtrHeftor etiam vocabatur,quo dame Sorbonf do&oribus , ab eopetiere, yt PapiTcnum ^te^ua^d Coenam accederet, publicefidera Contasejucdere vellet. Ac obfequutus ille coram omni- *&' fcm s P a p i f m u m e i u r a u 1 1 .
Villagagno etiam condone pcra<5ia,zelofe ardere ^mulans^creCtus in pe<les docuit, cen- turion es,magiftros nan ium,nautas,rcliquoiq. qui concioni tuminterfuiflent, Religioni ta- in n para? omma nondum dederant , huiuf- ce myfierij no eflecapaccs, ideo egredi iuflos fuftincre noputuitYtadrainiiirauonepinisi.
atquc
"h
IK B R A S I t J A M. 47
atquevini cernercnt. Prgterea vt Caftelluro* ficuti aitbat,Deo dedicarecfidemque coram Ecclelia ederet, gcnibus in puluinum e bom- byce(que illi perpetuo ferebat minifter)pofi*- tis,alta voce duas preces pronuntiauit, quarii exemplum na£tus,quoquifqueintelligatcer- rilh,qnamifUus hominis difficile fucrit inge nium pernofcere,hic afcriberefideliter Vifum eft,ne immutata quidem literula. p
Dens ocuIosaperi,6fque mentis mending0, lagagnoms te vt laudent,precentur,tibique agant gratias, ameqium
, . L . lu ° .?»•/■)• Domini cob
pro bonis qug tu innos excellentcr errudilti. namperci- Deusomnipotens,viuus,immortalis,pater^ Peret« terne Fiiij tui Domini noftri IefuChriftijqui tua prouidentia,omnia in coelo & in terra cu Filio gubernas: quemadmoduinfinita boni- ^ate tua,Ele&is acondito mundopatefecifti: & nominatim per filiiim tuum , quem in ter- rain mififti,& per quern nobifcum te comma nicas,vt qui alta voce dixeris,Illum audite,ac pofteiusafcenfionem per Sandtum Spiritum in Apoftolos effufum:tua? maieftati corde co Gteor coram Ecclelia tua quarn hie sedificafti, me omnibus externis viribusmeis & prudeii- tia cognouirTe , quicquid inde boni emanare videtur,mera tenebrarum efTe opera , fapien- tia carniSjZelo vanitatis polluta, folios corpo- ris comodo atquevtilitati feruies.Quarefpo tcmeaprofiteor meadepta tui Spirituslapa de,adpeccadum modo effe idoneu,remotaq. omni gloria, pr^dico, fi qua luce ac fcintilla virtutiscommendari poteft, illud a me opus inceptum3ad.folum te bonoru omnia autorc
\ fr\
-
Hoc addi- tum eft> quod eo an no Barbari extra ordi- nem febre peftilcntia- h labouri- tes multos ex fujs ami fere.
4$ HISTO-R. NAVIG,
pertinere.Hac fide prseditus,toto corde,Dei xneus,tibi ago gratias,quod me anegotiisli iufce mundi auocato , in quibus vitam arr bitiofe traducebam,me tamen illumination tui fpiritus hie conflituere dignatus (is,vbi t tis viribus palam tibi feruiam, fan&umque i gnum tuum adaugea.Prseterea mini fede pa< u lis optarc liceat,qui nome tuu publice inu care no poffunt,te vtfan&iikecatque adon infpiritu&veritateagnitoFilio tuoDomin noiiro lefu Chrifto,qui vnus eft mediator, \ ta noftra atque dux,folumq.noftr£ falutis m ritum.Tibietiamagogratias lieus optime quod me in loea ifta dedu&um, inter eos qu de nominis tui excelletia nunquam audierai a Satana auteni tanquam illius luereditas po( fidtbantur,abeorum tamen improbitateco. feruaris,qi)amuis humana* vires deficerent,a que etiam vt noftro tantum audito nomine t merent,effeceris:nofq. palantium &difperfo rutrilaboribuseducaris.Adferinofqueimpe tits coercehdos , immiffis atrocibus morbis eos qui erant magis cauendi e medio abftul ris,cseteris ad earn paucitatem reda<5Hs,vt re nouas molirinonaudeant.Qua decadfa,ciin fede nobis hue re&a, duce te appulfis^tuto p« nere licuit: turn Ecclefiam inter nos sedifica re], vt in vnitate ac timore fan&i nominis tu ambu!antes5ad vitam aeternam deduceremur Itaque quoniam tibi coraplacitum eft,Dom ne3regnqm tuum in nobis .ftabilire,oro tepe; Filium tuum Iefum Chriflum,quem hoftian ciTe voluifti5ncs Yt in tua charitate eofirmet,
adaugc
In bHasiliam» 49
lauge tua dona in nobis, in primis verb ft- em , nbfque tuo Spiritu fandificatos illu- lina , vt toco animi affe&u tua? glorias? fer- iamus. Benedic etiain Domine & Pater* uic caftello ColignioGalliseque, Antar<5H- e^qub inui&umfitiisrcceptaculum quici- a omnem hypocrifinv,vt tc glorificerjtjjue nt appulfuri : Itaque ab hxreticorum per- rbationibus libcrati te vnum Ver£ cola- us. Fac etiam vtEuangelium hoc in loco, geatj tuofq^feruos cjrige ne in errorescihn picureorumtum aliorum Apoftataruin la- ttitur,fed in verb tuae vef itatis culcu ad Ver- tui normam conftanter perfeuerent; Til joquc Dens Optime Regetn noftrum ( qui lod ad hanc vitam fupremum in no$ habet ^perium)eiufque vxoretli & familiam pro- ge,eofque quibus vtitur a confiliis, Gafpa- mitem Colignium cum Vxore aclibcris* ufqueftudium iunanda*huiusEcclefig ma- sac magis inflammato. Mihi verb i'eruo o humillimo prudcntiam quse me regat rgire,ne a re&a via defled:am,fed omnibus ttan# auocamemis tua gratia adiutus pof- n occurrere,t£que Deum mifericdrdem Tpctub agnofcere cum Filio tuo Iefu Chri ),quitecuregnat ami Spiritu SandoinA^* )ftolos effufo.Creato igitur cor rectum iii >bis , mortifica nos peceato , regenera iii >minem interiorcm vt iuftitix viuamu** mem domito vt aftioiiibus aniraae a tc in- iratge apta fit,tu# vt voluntati in terra pa-
D j
jffl
fb Hi S TOR. NAVI G.
reamus quemadmodum in ccelo Angeli.] autem eorum penuria cjux ad vitam itiiu t ccffariain bonitatem tuam diffidcnda p< ctmus,tfua prouidentia & victum largire, fanitati prouide. Ac veluti cibus tcrrer calore ventriculi co&us, a|>it in fanguinc &alimentum corporis:fic noftru'm omnii animas Filij'tui carne &fanguine pafcit Cutnque nobis nos in illo forma-, deni<] expulfa omni malicia(quiaSatana eft cibi fubftitutis autem chaiitace ac fide, nos filiorum loco habeas. Cum autem in te p( cauerimus,pro tua mifericordia , fangiri Filij tui peccata ablue ( nofti.n.naturali in nobis Adami rebeliione habere )pecc turn nee pofle animam tibi fan&e parere i perfc&o rep'Jgnati corporis organo.Quai obrem tui Filij merito ne peccata nobis,iu facrificium mortis eius imputato, quam fi cumillopcrpeffifumusin illo nempe ini perceptione corporis eius in Eucharifliser fterio.Pmerea concede, vt exemplo Chri qui pro interftttonbuA precatus eft , fi qui nos deliqucrunt,cis pai^camusjfimufque n' vindi&2e,fed ae fi amici eflent de eorum c< rnodis ibliciti. Si quando autem felicitai rnundanse fplendoris & honorum record t,ione perculfi fuerimus: contra verb paup'e tate atque onere cruets ferm£ opprefii, qui dpquidem nositaexercere tibi vifum eit, i mudanis faginati deliciis inte rebeliione moliamunerige rios>& afflictionum acerl?
tatci
J n . BR A S I X, I AM. 5I
item tempera , nc quam feuifli in cordibus oftris femente fuffocet.Te oramus ctia3 Pa ?r cceIefli5,ytaconatibusSatan^ nosctifto ias,quosateabalienaremolitur. Serua tips y eius miniftris, atq; infefte barbarie ycuius i medio nos collocalli : abige ctia qui fidei hriftianae Apoftata? huc&'illuc vagantur, I tuam obedientiam illos reuoca, datoque : tandem refipifcant; Euangelium falutare, um perorbem vniuerfurfi publicctur, Qui uis & regnas cu Filio tuo , & Spiritu Sadto setcrnumiAmeiii
LTERA PR EC AT IO AD Dor/imam noftrum Iefitrn Chrtflum^ qttam coti rimoFiliagagnopronuntiamu
Wf^ Esv Chrifte Fili Dei viui, Sterne*
If*
i^y :
. 8 confubftantialis , fplendor gloria* JS&! ^e*5 & imag° viua, per quern orn- a condita funt > qui genus humanutn rata eidecfetodamnatuquod rebellaffet Ada** us,(isenim vt vitaseterna fruefetur,aDeo; erra defumptus,nequaquarH virili femine ntaminata vncie peecandi neceffitatem uriret, oroni virtutelibero etiarn arbitrib. gdi'tus perfe&ionem conferdadarn, carnis men concupifcentia ia&atu$te]$fque Sata- Mnflamitiatis cxcitatusipeccato inferior in iramDeiproubcauit:) vndecertiflimacQ- quebatur homifcum pefditio nifi te pro im enfatua&inenarrabilicharitate, Deopa-
£| HI S TO K. N A VIC,
tri obtuliffesjteenimpro Adamofubftitu fti,atque vt ncs purgarcs^fluftus omnes ra risillius indignationis paternastulifti.Qu admodum autcm Adanmse terra minin quidem corrupta edu&us eft abfque vllo v rilifemin^titacoceptusese San<5to in yte: virginis,ad fimiiitudinem carnis Adamite: tationibus obnoxia? affidueque vex^tffup omnes homines abfque peccato:denique ti corpori voluifti Adamurn eiufque pofter inferere dumpafcis eorum animas came t & fanguinetuo,mortemque{ubiiftivt ta quam corporis tui membra in te alantu Dtoque Patri tuo fint accepti, tuam cni mortem ac fiperpefli eflent perinde fatt'sf cientem pro eorum peccatis offers, Quer. admodura'autem diffofum eft in pofter Adami peccatum,& per ipfum mors:fic aP tre impetrafti vt credentibus iuftitia tua ir p <taretur,quos manducatione carnis ac fa gninis tui tecum vniuifli,3c in te ipfum trs formafti tanquam nutritos came tua,que. v rus eft ad vitam aeternam cibus, quo filij fi iuftitia? non autcm i^QLiadoquidem igit tot bonis nos cumulafti, ad dextramque P tris fede* eternum pro nobis intercedis, fa moquefacerdotiofungerisfecundtimord lie Mrlchifedech ,'mifcrere noftrUerua nc fideique inerementum dato,Patri offer co feffioncm quam corde non minus ac ore c ram EcclefM tua edcfan&ifica me tuo Sf ritu , quemadmodu his verbis cs pollicitu
IN BRASILIA M. 55
roti rclinquam vos orphano$,hic etiam Ec- efiampromouevc tranquille degentes pu- te colamus qui viuis & regnas cum patre Spiritu Sandto in fecula feculorum. Amc. His duabus recitatis ^recationifcms , *di£^T*™e enfam Domini primus accedit Villaga-dit villa. lOjgenibufque in terram pofitis,e MiniftriSaSno* anu panem & vinum recipitvAtque vt pau* ; expediam nonmulto p6ft, cuiufdam ex tiquis dictum comprobauit > difficile effe u virum bonu fimulare. 1111 enm & Coin- iquamuis vterque Papifmum eiurafTet, (ac leiam tumnemini non patebat quicquid iliis factum eflet»oftetauonem rcdolere*) igarequam docerimagfseratin voris»Quo ifcum eft vtbreuifpatio interie&odevnon- Ui$do&rinsecapitibus,pra>fertim verb de . .
KnaDomin^duceptarccoBpcrtnt.Q^am-viUagagno- i enim TranfTubftantiationem Papifticam «is & Cpia- >udiabant,commcntumque illud craffiffi--^^*^ lm, & abfurdiffimum cfle praedicabant, i
>nfubftantiationem vero minime proba- nt,ab iis tamcn erant longc alieni , quae a iniftrisexDei vcrbodocebanturtninlirum, %
nem & vinum,in corpus &fanguinem Do :ni nullo poflfe mutari modo » nee rurfutn x illis includirfed in coelis Chrifti corpus e, vndefeipfum vi Spiritus Sanfti figna rcipientibus fide in alimentum fpiritale tnmunicat. Quicquid fit(aiebat vterque) it vetba,Hoc eli corpus meum^ hie eflfinjguis Wjnon alium admittiintfenfum, nifi vt; D iij
m I
5 A HtStOI. NAVIG.
Corpus & fanguisChrifli fignis continent Quod fi qiiserat quifpiam , quo tan dem fe fa Tranfubftantiatione & Confubftanti tionerepudiata? Hlud equidem nefcire r non diffitcbonac fane ipfos no minus ign ratfe exiftimo* Etenim , cum euinccre jioftri ex complurium Scripture locoru Collatione,huiufmodi loquedi formulas n nifi figurate accipi, Scripturamque confq uifleSacramentorum (ignapro rebus fign ' tis vfurpare: illi veroquid contra after re
Tolidi nihil haberent, nihilo tarne fccius o fHnatis animis in hserefi permanebant:ign rataque qua id fieret ratione non tanti carnali modo Chrifti carnem , fed etiam Ouetacatium moremcrudam deglubere y lebant. Interim -Villagagno animum fui diffimulabat diltgenter. Itaque fibi optat nihil efle,qtiam vt rede doceretur > teftaf Charterium ePaftaribu$alterum>naui Br Ctiarteuum f[lio,Americanifque mercibus onuftg imp qXT£ fitumCqaa? prid.Non.Iun.foluit) in Galli; mittitvu. eocon{ilioremittit>vt fuper quasftione HW°- Coena Domini,fententias noftrorum after Dodorum , in primis vero Iohannis Gal nijcuiusarbitrioacquiefcere fe diccbat o nino velle. Ac fane ah eo no feme! verbajh audiui,D.Galuinus e* iis eft vnu3 qui ab poftolis extitere dodiffimi ,nccvllum 1 Do&orem>qui meo iudicio re<3ius,puriu Scriptfiram eo expofuerit.Vt autem fe rei rentiain Caluinum duci teftaretur,no mo
pre
I N B R A S I L I A M. 55
rolixe quo inftatu effctiis narrauit Uteris jas adCaluinum relcripfir,fed etiam pecu- ariter manu propria ( quod a me in Pracfa- oneeftcommemoratum,atque exepiftoli ita prid.Cal.Apri.i557.videre eft) Brafilico gmento quae fubiecimus verba adfcripfit. !ddam conjUium quod Uteris tuts adhibmfH: mmaanimi contentione operam daturtu vt ne dtantilitim ab eo defle^hmpu:hoc emm certe nee nB;'M*>nec ielYiw&ecfmw vUnm ejfe, perfos- m habeo.Ouamobrem etiam liter as tuns in Se~ \tu nofiro legends >deinde in atta tranferibendas rauirnmivt fiquando a curfit aberrare contige- \earum leUio ab error e rcuocet. Qninetiam icolaus quidam Carneus,cui literae \\\x e- ntcommiffae,cumadCaLAprilprofe6tu- is, valediceret,nobis rcnuntiauic fe in mi- itis a Villagagnone habere, vtCaluinofi* lificaretjconfilium quod dediflet in perpe- , ,um monimentum in xs incifum iri. Item- uevt aliquot exFrancia viros& mulieress : pueros fecum rediens adduceret ,. fumpti- as fe fuffeclurutTK Priufquam verb vlterius Pueri dece rogrediar, praetcrmittendum minime cxi- ^d^miSl ■ imo,puerulos decern Barbaros nouem dr- ier annorum in Galliam miffjs.Hi ab h6f- itibus noftris bello capti a Villagagnone ?r6empii,poftquam Richerius pafior a c5- onemanusillis impofuiffet, precefque fi.- mlomnesadDeumfudiffemus , vt client mquapi primitive miferi illius popu!i,naui- us impofiti ad Nonas Iun.tandem in Gal-
D iii>
%6 HISTOR. NAVIG,
liam deuedijHenricotum Regi oblatj fui qui primaria? autoritatis viris bonam parte donauit,nominatim verb Paffio vnum,que Baptifmo quoque initiandum curauit , cui que ego poll: nieum in G dliam reditu ap ilium agnoui.Prseterea ex Villagagnonis d mefticisiuuenesduoad3. Non. April, iuj Ecclefiarum reformatarum ritum vxores d xcrunt pucllas duas, ex earum numero , qi KuprijE pri- nobifcum tranfportata? fuerant. Qua* a r P^J? %*C% proptcrcacommemorantur, quod non m
lia Chriftia *«v V • ^L -/l- : * • * «
norimceie- do nuptia? Chnltiano ntu tunc priftmm wVf America funt celebrate : fed etiani quod Barbaris plerique, qui ad nos eo die accefl rant,mulieresindutas(cuiufmodinull'asan id tempus confpexerant) maioricum a dm ratione contemplabantunquam Ecclefiaft cas ceremonias, ipfis alioqui plane incogn tas.Cointa itidem adi5.Cal.Mai. matrimc niuin contraxit cum adolefcentula , Rothc magenfis cuiufdam eognatveuinomen R< quetorhic non multb port n oft rum in Ami rieam appulfutn puellam haric mercium 01 niumquasaduexeratteftamentd hserede f <5fca,vita functus erat>merces verb erant cu telli, pe£tines,fpecula,panni crifpati,hami,; liaque id genus commercio cum Barbar habendo accommoda. Qua» quidem hxrt dicascommodum Cointa? obuenit :quipf vniuerfam in vfus fuos tranftulit. Reliqua» dug(nam quinque numero fuifli
-IN BRA SI LI A M. 57
m defcribenda nauigatione noftra, a me an- edemonftratum ell)non multo pod duo- ms e Ncuftriis interpretibus nupfere: atquc ta nulla? inter nospuellae mulierefue Chri- stianas fuperfuerunt innupta».
Porro,cum hie de matrimoniis mentio iciderit,ne id duntaxat vidcar , quod in fiilagagnone vituperandum eft, attingere, uod vero hudandum filcntio prseterire,ali- uid obiter in eius commedationem dicam. Jeuftrij quida naufragi inter Barbaros age- ant,multo ante quam illuc appuliflemus: hi bie<fto Dei timore> fefe cum indigenis mu- eribus& puelliscrAris fcortationibus co- tminabant:de quibus liberos quos fafcepe- it annos iam quinque natos vidi.ltaque Vil % igagno,cum,vt iftorum profligatam libi,di~ era coerceret,tum etiam vt eorum omniii, ui noftram infulam incolcbant j a tanto fa - more patrando animos auerteret : ex totius cnatusfentctia legem tulit, qua Chriftianis f^^!* mnibus fcortationem cum Barbaris mulie- gnonelata. bus capital? fecit: additalegiexceptionei im demum licere cum lilts matrimonium Mitraherejfi ad Deicognitionem vocaren- ir, Baptifmoque initiarentur. Sed vt nulla ctitit , qua? ferinis moribusexutis Seruato- ?m Chriftu m vellet agnofcere,licet crebris ahortationibus Barbara* illius gentis aures Liotidieperfonarentsita tantifper dum ego i terrisiilisfum verfatus,Gallorum nemo sftitit qui vllam in vxorem duxerit. Ac
m
58 HISTOR, NAVIG,
queniadmodum lex ilia verboDiuino dupli cker nitebaturrita etiam,cum ab omni Vil lagagnonis familia, turn a nobis vniuerfi ftudiofiffime fuit obferuaj^,Quinetiarn,et port meuminGalliam feditum» acceperin folitum effe Villagignonem in America ftu pris & libidinibus cum Barbaris mulieri bus fe inquinare:nihiI6 tamen fccius ingenu profiteor eum ne in minimam quidem huiu criminisfufpicionemquamdiu ibi viximus incurrifle. Qiiinetiam legem a fe latam adec inuiolate obferuandam curauit, vt ex inter pretibus quondam fufpendio adiudicare vo luerit,quod fcortationi* cum muliere,quan ante com pre fife rat reus pcraftiis'eflfet.V.erim amicisapudeumintercedentibus , capital pcena libcratus , pede catena vinftus eii , a pro mancipio habitus. Icaque quantum cef nere rnihi datum eft * hac in parte laude di gnus eft Villagagno . Vtinam verb in cae teris eodem fe gefliflet modo 9 Ecclefis magno ceffiffet emolumento%quo boni cq plureshodiefruerentur.Sed ille tanto velut oeftro contradicendi tranfuerfus agebatur numquam vt in eafimplicitate acqukfceret quam accurate retinendam effe. qnibu{libe Coena fecun vcr^ Chriftianis Sacra? docent litera^cum d do a nobis adroiniftratione Sacramentorum differitur cXcoT* Is enim*q"^ confequuta eft,Pentecoftes die gnioceiebra qua Caenam fecundo celebrauimiis, palino ta, obieAio- ^iZm recinens3aperte lis eft refragatus , qus
nefquc Villa, r l v f a? >\.
^agnonis. *pic prppotuerat , cum Ecclelialticam lnlti
tuere
-f»*«
IN BRASItlAM. 59
ueret difciplinam:(quo tempore , quemad- uodum in fuperioribus di&um eft , volebat lumana omnia procul amoueri figmenta, 3c acefcere : ) A(feuerabat cnim ex authoritate 3ypriani,atque Clementis,aquam in Ccena: elebratione vinoinfundendam efle, nee, vt d modo fieret,prsefra&e\ac neceffarie iube- >at:verum ctiam credendum effe impuden- eraffirmabat,pancm confecratum ?que cor- ori,atqueanim^prodefle, Sal praeterea, & ileum Baprifmiaqua? immifcendum cenfe- >at:neque licerc Miniftrisad fecundas nup^ ias conuolaretad cuius fententia? confirma- ionem, locum Diui-Pauli ad Timoth.de-1, W'*t2m ovquebauEpifcopH oponetvnim vxorisvirum ffe. Tandem confilio alieno penitus repu- [iato,afevnoduntaxatinpofterumpendere 'oluit , nulloque fundamento nitens > in iis luas perperam ex Scriptara proferrer^omnia us deque inuertere pro arbitrto aggreffus 'ft.Acque vc cuilibetpatefiac , quam validis rtebatur arguments, ad ea 5 qux femel pre- pare inftitueratjConftrmJdare Scriptur? piu~ ibus,a me vna duntaxat in medium profere- yr fententia.Xd igitur quod exipfttts ore au- iiui aliquando,ciim quendam efuisad imnc nodum erudiret.
NHtiqudmne legijii in EuangeUo biflorUm it 3^^& \m leprofi,cjniCbrtfto dixit) Domtne, /1 ' v.ehs^po- hgag-nonc *es me piirgare:cHi fimui as lefns resf&ndtt^ volof adaptatus* )ttrgator,ftarim pnrgatm eft} metiam(aieha;tin- (ignisille Scnptut& interpret) cum Chfifim d$
Go HIST O R. " NAVIG.
pane dixit> Hoc eft corpus meum , nulla adhibit
interpretation alia>crcdendum eftilludinipfop
neinclufumejfexneque eftyuod morernwGcnt
ncnfesiUos. Prasclara fcilicet vnius Scriptur;
Joci ex alio interpretatio.Tam fane acuta at
que illius qui in Concilio quodam , ex ill-
Genefeos,?bi docemur Deum creaffe homi
nem ad imaginem fuam , ncruofifsime con
cludebatjhabendasigiturefle imagines. Ita
que fententia feratur ex ifto Villagagnoni
(qui tantumjpoftea de fe "ferrtonem cxcita
uit)feftiu# Theologia* praeclaro fpccimine
annopra?(lantifsimus iIleTheologus(quoi
de fe,repudiata Religione vera tbrafonic
prardicare non erubuit ) Caluino filentiun
imponere,quique illius partes tueri vellent
vincere differendo facile potutfTet. Alia infu
per ex illo quamplurima de Sacra naemis ail
diui non minus ridicula, quibus tamen con
ltieoiorandis fuperfedeo: propterea quod
poftreditutneiusinGalliam,non mode* Pe
trus Richerius fuis eum coloribus depinxit
fed & alij deinceps ita deterfum > depexum-
T*x*£j$*A*m que dedere,vt palmam,idipfum in poftcrutr
pe&edi&de l a • i • -/r • i
tergendiver pr«itarecupient!bus,prafripuifle videantur baiibeiios Eodem tempore ad eruditionis vendita- fiw° Viihga- t,onem publice praelegere Cointas ccepit:a< gnonemac-Euangelium fecundum Ioannem exorfus; pgnant. (cu jus quatn difficilis & ardua fit explication lis eft cognitumjquiTheologiam profiten- tur)tato cu iudicio enarrabat, vt tertio quo- que verbo extra oleas(n aiut) vagaretur, ni- hil que
~^~
IN BR A SI LI AM. 6i
llque ferme nifi alienum afferrer.quo tarnen no adminiftro tunc vtebaturVillagagno ad era n Euangelij daft inam oppugnandam. JuitJ ergo?obiiciet aliquis,Francifcanus illc Andreas Theuetus, qui graaifsime conque- itur in fua Cofmognphia , cum MmiHri a 'aluino in Brafiliam mijjijumma erga [e mui&ta J^'z tgTarentfnMeriquefuofc intervener eat , impe-~ memo fibt fuiffe , quominus miferotum Barba- rum errantes animas Chriflo Incrifaceret : (hxc )im funt illius verba)obmutefcebatne tunc ?mporis?An faluti Barbarorum animofitis tcumbebat,quam Ecclefi? Romans defen- oni,cuius fe veluti fulcrum, & columnam i&itat ? Hanc Theueti vanitatem refellereTheuetivt rocliue eft. Superius enim demonftraui-mtas* jus,eum in Galliam antenoftrumineaster is appulfum rediiffe Jtaque monitos iterum adores vclim 3 vt quemadmodum in cxpli- andis noftris cum Villagagnone,Cointa- ue difputauonibus , ad caftellum Coligniu iBrafilia habicis , nulla Theueti mentiofa- iaeft,neque pofteafiet:itaTheuetum aMir iiilris,de quibus tamen loquitur, confpe&u uiffe neque Miniftros ab illo. Quamobrem eluti praefatione in hunc librum , a*me de- &onftratumeft,cum egregius ifte Catholi- us Romanusa nobis abeffet eo tempore, parfquequadrDgies centenis millibus paf- uum interie&o vallaretunqud tutior effet a Jarbaris, quos in fuam nece a nobis excita- c°rm°gr*P« osfuiffcjnon erubuit Talfo proderemugis o- £££' l *
<6l HI StOR. N A V I G.
xnnibirs valere infsis>zeli, quo fe erga Barbs
rosflagraffeprofitetur,ciim interpellatus e;
aMiniftris, excmplumafferat multo certir
denuo enim affirmare lib£t,tam illud efle £
furp,quam quod maxime.
villagagno Verum,vt vndefum digreffus,c6 redean
Caiuiiiuin ftatim port Gcenam Pentecoftes die celebr;
qoemantea tam,Villagagno fe opinionem , quam ante
laudauerat. dc Calutno concepcrat , prorfus exuifTe de
monftratreum teterrimum hajrcticum a fid
aberrantem pronuntiat , nee refponfum fil
expe&andii arbitratur,quod ab eo per Chai
teriumPaftorepoftularat. Exinde nos coi
ueintueri>animiirnque a nobis abalienan
cocionibusinterefle rar6>quas etiafub Ma
menfis exitucn vltra dimidiam horatn pror
gari vetabat.Ita Villagignonis fimulatio I
hypocrifisqua? diu in peftorelatuerat, tan
dem foras erupit,vt eum plane ( vt aiunt) in
PefeaioVil tus* & in cute nofceremus. Ac fi qugfcratn
lagagnomsa qUSenam horrends iftius defeftiouis cau/
Rehgione ^ . N A
reformata, iuent:non ita plane conitat. Qui dam enir •liufque de noftrum fibi omnino perfuadebant , inde i «fionc* °C3ccidiflequod iCardinali Lotharingo,alH( que qui ad eum e Gallia fcripferant per que damnauarckum qui circa id tempusadFri enfepromontoriumfexaginta millibuscitr infulam*in qua morabamur,3ppulerat,graui ter fuiflet reprehenfus, quod a Catholica R< manenfi Ecclefia defciuiffet : hffque Uteris ei ita perterritum fuiffe , vt fententiam repent» rrmwuefitc Pofl meum tamen reditum acce
****<
IN. -BRASILIA M. 63
ijVillagagnoncm cam Gardinali Lotharin Dconhliumiam iniuiffe, antequam e Gal* a excederet, de vera Religione fimulanda, tfaciliusauthoritateColignij maris prarfe- diabuteretur, Ecclefiasquc Geneuenfi , & laluino pra?fertim imponeret : quemadmo- Lim initio diximus,ad rnanum coliigedam, :rifque fcripfifTe.Vtcunque res fe habeat,id kre affirmo,eam poft defed:ione,confcien- ijvelutt a carnificc quodam excruciata , ita trtcum , & morofum euafiffe , nemo vt ad im velletaceedere. Acidentidem percor- isDiui Iacobi ( hanc fiquidem deierandi rmulam crebro vfurpabat) deierans fe ca- it ei brachiaquc, & crura comminuturum fe minabatur.,qui vel tantillum iibi ftoma- lum moueret. Verum enim vero cum fe hie cus offerat, vtde eius crudelitate aliquid >mmemorern, infigne eius exemplum de- onftrabo,quod praefente me tunc ediditin jendam Galium Roch^um nomine, quern terfa vinctum tenebat. Huic refupino , at- le humi abiedto pr^elongis fuitibus yen- em adeo per fatelhcem cecidit,vc mifer ille iritum a?gre duceret.Quibus minime con- ntus,altera corporis parte contufa ietibus, a truculentus ille miferum campellabat t corpus D. Iacobi, fce!eite,alterum porri- ?latus:pra?terea infelici hominem forte,ab- &um humi,confedum plagis, monique :oximum coegit arci opcram nihilo dare cius,quim ante confueuiffet. : fabet autc in
Villagagno nis confcieii tia excrucia ta,eiiilque ordinaria dt ierandi for mula.
Villagagno nis crudcli Us.
|
Ill |
: |
|
4 Mi lit If |
|
|
l |
■'I'M: |
64 HiSTOR» n'Avig.
erat lignarius opens inteftini. Eadenl anir lenitate,ac manfuetudiric erga plerofque vt ^ batur,qui etiam erant in vinculis, quod eai dem cum infelici Rochaeo illo caufam fuft nerent* Caufaporrb erat,qubdcum eosit dignis modis antequam appuliffemus,Vii!; gagnotra&aret,communi eonfilio decree rant euin mare prsecipitem dare5vt qui gr; uhis multo premercntur>quam ft ad trirem am.andandi fuitfent.Ex quibus fabri quida lignarij ob eius crudelitatem, fe cum Barb; lis in continentem recipere jmaluerunt ( quibus etiam benignius habebantur ) qua cum eo verfari diutius.Eum etiam crudeli< rem triginta , quadragintave , turn viri* tu mulieres Barbari funt cxpcrti, lingua ipf< rum Margaiates appellati. Ii acontederat toV1 Tououpinambaulfiis bellocapti erant, ; :, apuma Villagagnoni pro mancipiis tfaditi. Cuii 3T / 1<{° in Barbaros feritatis exemplum proterre v mdat1' fam efk.Mingantiits qiudam ex iis vnus era hunc praefente me , tormentum vlnis con pledti cum adegiffet , lardo igne liquefacb ac in dunes guttatim diftillante cruciaui cum ne culpam quidem obiurgatione digt admififfet. Tot , ac tantis calamicatibus Ba bariconflictati,adhuncfepe modum qu( rebantur.Si tot aerumnis nos ab ifto Payco (hoc enim nomine Villagagnonem compi labant ) expofitum iri duxiffemus , longe a hoftibus dilaniari, deuorariq; maluitfemu qmmzd iftum abduci. En obiter humani* 4 er
IN BRASltUM. 65
lis particulate paucis attigi.Harc verb fati« fetattigiffe, nifi, vt fupracommemoraui* imo aduentu noftro , velle fe diffluentem veftibu* coereere luxum diferte deHun- igsi.
[taqueneceffarib diceridurri videtur,quarrt rcgio ceteris exemplo hac in re praduxe- mempe victim non foliim e bombyce,U- Ljue pannis > veriim etiam vndulatis com- irium cblorum abuiidarettin arculis tame ?redintbu$,ac tineis corrupi mallet, quam iiendas familiar diftribuere>cuius plerique difereincedebant. Sibi verb diebus heb ^..i . mada? fingulis, mutandacomparauit fenaais iulftS; tiraent,a:fuo fingulis colore attributo*ru- ),luteo,ceruinoialbo,c3eruieo,viridijCoa* lentibus inter fe perpetub tunica * & fe- ralibustqua? quam bene turn ipfius setati* a dignitaji quadrarerit* cuiuis exifti man- n relinquo. Inde tamen id commodi ca- batur , quod ex colore illius VelUmcnti* > jnduttis erat^facile conijeiebamus, qua- 10 die futurus eflet : adeb vt viridis & lu- s color mali perpetub quiddamportede- t. Inprimis verb cum talari vndulata ve- nigroebombycelymbocircundata* in- us diet , mirum di&u quantam de fe ri- idi materiam pr«bcret:ita vt honillepid$ lis hiftrionis effigiem pra?ferre dicefe- .Proinde,fi dehac veftequicquam audi- bnt,qui ad fummum maxime illius ruefli- alls labrum Barbari cuiufdam inftar, nut*
66 HISTO R. N A V I G.
dum delinearunt: minime dubium eft , qu proinfigniornamento veftemillamei in pafuiflet,vt & fuam ei cfuce,fiftulamquec c loappenfam reliquerunt.
Acfi quis reprehendat nimis me curio iftliaec rimari (prout etiam fateor, qua? atti poftremo , effe indigna quae memorise pr< dantur)faciliseftrefponfio.Etenimcum V lagagno furetis Herculis, maxime poftqua inGalliam reuerfas eft, perfonam induer aduerfuseos, quiReligionemex verbo E reformatam profitentimdemonftrandu e> ftimaui,infingulis quas illeamplexus eit i ligionibus,quam inculpate fe gefleritimas me cum ob eas,de quibus in prefatione di rationes,pauca elegerim e multis. Cmfanofln Internuntio tandem Philippo ei denu ^YiUagagno tiauimus , quod Euangelicam profeffione nc d^ceffusexui(fer5nctjue vllaconditionealia eius ii perio effemus obnoxijrnos in pofterum of ram, in muniendo pra?fertim Caftello der gaturos effe.Qua audita re,interdixit , ne 1 na ilia farina? ex radicibus confe&se acetab la,qua? (vt a me commemoratum eft)dieb fingulis dabantur, nobis amplius praebere tur : fperans hac ratipne futurum vt in fur mum difcrimen adduceremur,aucfame ei necaremuntantum vero abfuit, vt noltrii quifquam id segre tulerit ,vt contra lanai munmulto enim plus faring a Barbaris fal vna, vel duobus , tribufue cultellis nrercab raur^quara' fex ille menfibusdiftnbueret.
.IN BRASILIAM. 6 J
[uiciem nbftram fepe infulaiti lintribus ibant:vt & nos ipli mutuo Barbarorum pa >s ad commeatmn expediendutti , peteba- us. ) Itaque quod cibaria non eflent attri- ta>nosab ciusfacramcritopfenitus effe li- ros duximus. Ac ccrtiffimiim eft fern vi grcfTuruttl fiiiflc,nifi vehemefitcrfuis difH- ; eflet,quorum primarij nobis aperte faue- nt.Tamen rem tentare voliiit ; aim enicri ojoannefque Gardientis e continente re- rteretiiur:(vbi tuc cirdter quindedm die* :er Barbarosegeramus) is Venise ignora- >nem firaulauit , quam impetraueramus a rreo ipfius Legato , amequam exinfulae- ederemur. Itaque acceftit legi , quam ipfd lerat>violata?: hac cauebatur,peabfque ve-* a Caflello quis excedcret.Quare no mod6 ' ■' <-■■.* m ob rem nobis manusinijei volebat, ve- mWu^fof ra etlam eo crudelitatis procedebat,vt pe- in femitute Dusjtanquam tnancipns cateriam aptaniu- & ret. Cui poena? eo rtiagis foimus affined, iod qui nos deduxerat Philippus , cjufque* nonullj afferebanr,demiffius VUlagagno- ,quam eius ferret dignnas obtemperabat^ )n modonon opituiaretur: yemm etiam •aret,vt fupplicium illud vnuro , altemmu£ em fuftineremus,a vinculi{que itos libera* im id pollicerctur , vbrprimum ira Villa*» ignonis paululiim deferbuiflet. Attameni >s icTnunquam effe pafluros diferte refpon- mus : turn quod lege non teneremur, turft ;ro prajcipue quod*(vt (Jiximus)cum fidet^
£ i
|
1,- li\\ p I |
<J8 HISTOR. NAVIG,
fregiffet,quarcceperat,fe inter nos religio: vcr^ difdplioam confcrifaturum effe,addi eius effe imperio in pofterum recufaremi Accedebant eorum exempla,qui catena vi di^ indigniffime, crudeliffimeque palam '< cipiebancur.Quo illerefpofoceffitcanima uertebat enim quindecim effe, aut fexdeci e noftris tanto amicitiae vinculo inter fe c iun&os,alter vt alteri iniuriam fieri xgre j teretunadeo vt difficillime, fi vlterius pr grederetur,in fuam nos poteflatem redig ret.Pra?cipui etia inter ipfius milites (quer admodura fuperius attigi) quod religions \eramprofitebantur,iniquo animo illiusd feftionera ferebant. Ita vt nifi effent veri ne Colignius,qui authoritateregiairetus niififfct , neque qualis poftca extitit cogn uiffer , offenderetur , quidam ex noftris h occafione oblata hominem in mare prsec pitem dediffent.Eius carnem,& latos hum ros pifribus nutriendisaptos effeiocabatu Maxima tamen pars benignius cum eo ag( dum fatius effe duxit. Condones et'fi publ ce Temper haberentur, ( quas vel non aud< batjvel non poterat ititerturbare: ) attame ne ampliiis nobis offendiculo eflet Coenai celebratibus,ab eo tempore noftu eo infci celebrabamus.
«g$ftio vtru Et S1100^ in poftrcma in iltis terris Ca
Coenaflne n# celebratione, nobis ex vino illo quod c
llZvL* Gallia adueftum fuerat, cyathus tantum fi
perfuit,cumque aliude habere minim e poj
femu
IN BRASILIA M. 69
mis,exortafuitqu£ftio inter nos,vtrum lie et,vino deficiente , poffet alio potusgc- re celebrari. Quidam prseter carteros Scri- arar Iocos,hunc etiam afferentes,quo Chri- sinCoena inftituenda,poft gratiarum a- onem ,- Apoftolis exprefle teftatus eft , fc Matt.z^t^ 1 amplim exviheafruftu bibimmm ejfe : cen * Maw-X*a*« ant deficiente vino,fatius fore abftinere a no,quam illud ipfum mutare. Alij contra Tebat,cum Chriftus in Iudaea verfaretur * n roemionem vfitati potus feciffe: credi 6 par efle, fi inter Barbaros verfatus fuif- non mcdo Americanam ceruiGamtverum tm furinam ex radicibus,qua illi pro pane ntur , Coense Sacramento adhibiturum rc.Acproindeconcludebant,vt,quemad^ dum figna panis, ac vini mutare nollent» indiu ea prsefto efle poflent : ita minimc >itaturos,pane,acvino deficieubus, Gce- n celebrare iis rebus adhibitis, quae ad vi- i hominum fulciendam,panis,ae vini lo- 1 vfumque obtinereiit.Et quamuis pleri- in poftremam fententiam inclinabant, a tanta rerum penuria non fuit , quaeftio remanfit fub iudice. Veriim enimucro : placida difputatio nullius inter nos dif- j caufa fuit,qoi per Dei gratiam perpctuo nus animis coniun&iffimi 5 vt libenttffi- optarem, inter eos otanes, qui religionc sChriftianam profitentur3tam belle co- ire, quameo tempore inter nos conuc- :>at.
E
7° HI s T 0R- 'KA'VIC
paufa °?n Vt vero finem impona iis quse dc Vjlla
gagnoinma gnone dicenda faerut,fub exitum OBiobj
nitionefua ilixta triturruUud prGuerbium,quo fertur
mancre non amicitia diffuencla 5 debcrc hpmines fuel
^rmifeiit. f^cerecmagis acm^gis nos , Euangelic^ttU
doftrinann e^ecratus , apeneque fi.gnifici
fibi ampliu-un apimo nqn effe, ytin fua I
fiila,Cafte!loque moraremur, ftatirn egr
iuffit. At fi colhbiuflct,qucmadmodum fu]
demonftrauimiif ,anobi$ Villagagno p
irifula facile pqterat. Vcrumtamcn,tun* vc
nobis omnenj conquersndi roateriarnp:
cideremus; turn nenotaEuangelio inure
tur,ad cuius prsfcriptutn nos vita inftitu
yelle, eaque de caufa in Americans veni
iam ante Gallia $] ca^terseque nationes aud
jant» fine vlla cpntentioneefloco ceffim
Itaque cijrn o£Iq circiter menfes apud In
lamrCaftellumque Colignium manfuTerc
cui etiam rountendo vebecnenter noftras
fudauefant operas:in continetem exacii p
gredimur»ibiqueexpe£tauimus mefes du
dum e portu Salutari appulfa nauis,(^uiuj
magiftro conuenimus,in Gallic nos vt tra
portaret)onuftaque Brafilio vela faccret.
terimCanabaram^w^ingredientesfini
in litore, locoque aGallis Laterana di
Xocus quem confedimus, tnilie pafiibus a Caftello Q
incontinetc gnio.Quemadmodum vero frequeter5&
A?e.MCsein~ miliariterinde apud Barbaras comme^
tnus , lnita cum Barbans cmiluetud.jne»
cominari,agere3 ambulare : illi fe humani
IN BRA SI LI AM. 71
ios prarbere,(vt eu benignitate facile toper- em, qui ne dido quidem violatusa fe nos cpuliflet) hofpites inuifere,cibariis etiam, £ fque neceffariis adiuuare cceperat. Ha- .cnusqux Villagagnonis fait in religione iconftantia,quam crudeliter fub reJigionis >ecie nos accepit,qii£ eius difputationes,ad uangeliumque repudiandu extstere cauiasi ii fermoncs quotidian!, qua: feiiitia in do- iefticos,qui cultus corporis , breuiter di&[i. t:quem aute dedit nobis comeatura,quam- je.proditprie nos dimiferit in tempiisillud *ijcio,quo ad reditum in Galliam naues af-r fndemus. Interea Villagagnonem fuosin aftcllo mifere afflidatem paululum relin- uens,prim6 eius propugnaculum defcriba, aumque cuiimminet.
)efiriptio firm (janabaYa^ui & Cjermtrtnfu appe/latHnlvfaU, Cafietlique Cohgnij , atqus infiiUrumadiaccntium.
Vm finus ifte a Barbaris Gana- bara di<ftus,eo tempore, quo iliic agebamus , inter c*eteros eius re- ^gionis portus , nauibus Gallicis otifsiraus fuerit:abs re non exiftimaui aTie- um , fi pcculitrem eius defcriptionem hlfc
E iiij
7* HIST OR. NAVIG.
loco proponerem. Hie aLufitanis Gen
renfisappellatur, quod Calend. Ianuar,]
rno eum intrafle credatur: tribiifque vig
ti gradibus iacentem vltra iEquino&ial
Jinea*fub Caprkorni tropico : Cuius rei i
mraifleLcftorcm cupio ,vt Theueci agt
feat impudemiam. Is in libro vir.Illu
^«ff»54w^f^wlaudans,ait,me,aut aliurn i
poftorem, hunc finum ad tres & viginti g
dos, prope polum Antarfticum colloca
quum tamen nunquamaliter , quam hicfc
pferim.Qua? alij de finu ifto fcripferunt,p
termitto,eitimque quatuor & viginti paflu;
tDiltibtrs patcreaffirmo. In quibufdam m
locis in latitudinem crefcere, donee 14.;
donatio J&conficiat. Etquamuisij montes,quit
lacus Gene- iangitar, non adco fine exceifi>atque ij fu
SoGcm 9U<)* Gencuenfis Iacus alluit , re&e tam
cum eccomparari poteft propter vicini
tern yndique terrarurn.
Qftiumeius periculofum eft, quiarelk mari trium Infularum incultarum ora? leg d* funt:vnde magnum nauibus pericuk imminet , rie fcopulis allifa* penit us frang &ir. Deindepraeternauigandum eftfretui ^iodciim treeentos in latitudinem pafl non habeat,enafcitur finiftrorfum e mom ae ru^e pyramidis formam imitante: qua; r inodoeftimn^enfg magnitudinis: verum tiam eminusartificioquodam ehborata v dej:ur.Propter eius aatem rotunditatem , quod ingenti turri pcrfimilis effet,hyperb<
B
nabara in &afiiia.
IN BRAS I LI AM. 75
ice a Gallis teTotde beurre,appcllata fuerat.Rupes voft> ^ulb vlterius intra finum ipfum rupes extac ta vas buty<. atis plana , qua» in circuitu patet circiter raceum* :cntum & viginti paflus. H#c a nobis Le%jr r. » tatter dicebatur , quam Vulagagno cum rimum appulifler, impofita primum fu- elledtile ,ac impediments , muniri pofTe 5erabat:vi tamen vndarum inde pulfuseft. a porro,quam incolebamus infula,duobus ftpaffaum millibus vlteriorrhgc ( vt come- ioraui)erat inculta ante Villagagnonis ad- Defcriptio entum.In circuitu circiter paflus mille cominfuiae & Ic&itur , latitudine fexies fuperante longi -f??]^S5 idinericopuliicjuead hbellam fummaeaqugiagagno ha- rtantibus cingitur, qua de caufa naues citrabitabar* >rmcti ia&um accedere no poffunt : eftque leonaturamunitifsima, vtadiri nenauigi- li's quidem pofsit,nifi e portos latere ex ad- ?rfo ingredientis Oceani. Hxc fi diligen - rcuftodita fuiflet,nec expugnari,nec inter- pi potuiflfet , quemadmodu a reditu noftro tit a Lufitanis oecupata, eoru qui reli&i ef- nt culpa: ab vtraque parte eminebat colli- ilus, cuius in faftigio tuguriolum Villaga- tio extruxeratrrupi vero quinquaginta , aut xaginta pedes in altitudine porre&se,&ad ifula? cetrum fitae,fuu impofuit prsetorium. eliqua in planiciem redada,domiciliis con tiebantur, qu#,annumerata omni Villaga- lonisfamilia, odoginta circiter homines icolebant.Illa omnia fi prsetorium excipias iquot fabrilibus Iignis aedificatum & pro- ugaacula qualicunque cxmento fuperin-
74 H l STOR..,NAV IG.
ducla,paruaeranttuguriota, prout-Ame: canifolent»ligniscxtru(Sa rotundis* hert queconteda, dumpaucis artificium mui tionis illius, quam Villagagno nuncupai Coligniu in Gallia ereftum Antar&ica. autem ab eo fa&u eft , vt Gafpari Colligr GaliteThalafsiarchg gratularetunneque ii roerito. Nunquam enim fine illius fauore ope(vtanteacommemoraui) cum iter ill agere,tum vllam in Brafilia munitione ex dificarepotuiffet. At cum illius viri Ion nobilifsimi memoriam immortalitati coi medare vell§,prss fe ferret, (Nam,vt eius c fe&ionem taceam, violatamquc fidem c receperat,antequam e Gallia excederer,fe rum Dei cultum in Brafilienfiora inftau: turum effe:)qoantam qusefo aofam Lufita arcem afe de(ertam,nunc cbtinentibus pi buiffe putatrs erigendi trcphsea de nomi Collignio , Galli^que Antar&ica?,quo4 tra&ui fuerat impoiitum? *r- In quibus commeraorandis fatis mir nequeo, Theuetum Anno 1558. biennio p fuum in Galliam reditum, vt Henrico fee do adularetur,qui regnum tunc temporis a mini(trabat,in defcribendo finu ift o,& pr pugnaculo Colignij, ad dextrum latus continente vrbem depinxifle , quam Hen copolin nominat. Et quamuis tempus ei tisffuperfuerat ad illius erroris emendation nihilominus infua eum Cofmographia < tare voluit. At ego vehementer affirmo,ci
^W^iitr
IN ■BRASIIIAM, 75
'Brafilia migraremus,id quod contigit plus >&odecim poft Theueti profe&ioncm me- Vrbs - m , ibus,pagum nullum, vrbem vero multomi,,ariainope- ius , eo vnquam in loco fuifle , vbi fuam fal- ribl?s The: DHenricopoiincollocat. Atqueetiam fiu- tuans vrbis fepe nomen inuertit,quam pri- 16 vernaculo fermone Ville-Henry,fccudo lenry uille nominat, ide etiatertiofa&u- us,fieadereloquaturin pofterum. Inde a- erte liquet, hominem fomnia tantum af- ?rre,acvanamquandam pi<5turam. C^te- urn quis non animaduertit, multo rnagis ^heuetum nomine Regis Hearici abufum fle,quam Vilhgagnonem Colignij,quod mpofuit propugnaculo fuo? Errore autem lcnuo repetito, videtur Principis memoria •rorfus confpurcare voluiflfe. R efte, Plutar- hus,Auguftum C^farem cxcandefcere, air, olitum^i quid de fe nifi grauiter , & a vjris >rxft&tibus memoria? proderetuneum quo- [ue magiftratibus in mandatis dedifle, ne >acerentur nomen fuuni a morionibus , hi- trionjbufque haberi ludibrio. Alexander >ublico edifto cauitjiie ab alio,quam Apelle )ingeretur:regium quippe nomcn in pretio *fle debet. V.t autcm obuiam refpondenu rheuetoeam, locum cuius meminit , eum ;ffe nego quem nos Laterariam vocabamus, tnquo operarij noftri tuguriola quseda #di- Scauerat.Attamen fiteQr,vbipriraum GalU confedere ,-montem cxtare, que,m de Regis nominc,H'enricutnappellarui>t: vt alteram
*j6 H I 5 T 6 R. N A V I G,
etiam pofteaCorquillercam diximus,<Jec< gnomine Philippi Corquilterci, cuius du6l illucappulerarnus.Sed fi tanta eft inter m< tem,& vrbem difcrepantia,quata inter ten plum, & vaccam , Theuctum in defcribenc Vrbeurica, aut Heflricurbe delirafle quis c bitet, aut imponere Le&ori* voIuiffe?Eg autem , ne de his piaster veritatem loqui v dear , eorum appello teftimonium , qui it< illud confecerunt:fedeat etiam inter iudice qui Villagagnonem fimul comitati,quorui adhuc nonnulli fuperfunt , an in co loco ej 1 titerit quoddara vrbis veftigium;& non pc tiustotum illud figmentumpoetarum fom niis valdeiitaffine. Quoniam autem (vc i praefatione dixi)Theuetus,me, fociofque f ne^caufa eft adortus,molefte ferre no debe fi vniusfecere ia&uram vrbis hac mea defe fione cogatur. Cseteriim multos in eo pra tereaerrores notaui,quos fingillatim expc nam,nifi fe his oontentum efledemonftre Male me certe habet quod interrupta fei roonis ferie, hue delapfus fum > fed Cum i veritatis tuenda* gratia fecerim, lib^rum fa del mei iudicium Ledloribus relinquo.
Vt igitur qua? reftlt de Ganabarafim per fequamur,fciendumeft vltra propugnacu lum, decern fere millibus pulcherrimam,fei tiliffimamque infulamiacerereacfim in cir cuitu duodecim pafluum nftillibus paterei Magna infu- Magna» infulse nomen a nolbis fortita efl Qujtietiam quod aTottoupinambaulfiis foe
derati
IN BRASILIA M» 7J
gratis incoleretur,eam frequenter peteba- ius , ad exportandam farinam» aliaque ne- ?ffiria.
Sunt prscterea in illo finu maris mult» in- \\x incultae,in quibus pr^ftantiffima o'ftrea. periuntur. Barbari quidem in litoribus fc bmergentes,manibus adferunt lapides in- ?ntes exiguis oftreis (illi Lcripes VQCaM)^eTiP*$&* rcumdatos,quas fie petris adherent, vt vix it auellenda. Horum plenos lebetes co- iebamus,& in quibufdam exiguas geramas. periebamus.
Hie fluuius multorum pifcium genere a- indat>in primis mulis quam options > foi- ls marinis,&mediocribus aliis, quorum >nnullos,in capite de Pifcibus , defcribam- ic vero ingentes,ac monftrofas Balenasgalcna;. entio prasterire nolo, qua? pinnis aquara perantibus>nobis it a fiebantobuip^yt tor- entulis facile peterctur.Veruntameiftiuf- odi globis eas valdela^di non exiftimo>ti- mabeft,vt interficipoflint:eaque decaufa cedebant a nobis innoxia?,quod pelle fint iriffima,craflaquepinguedine.Harumvna, iatuor,& vigintiaCaltellp miliaribusFrie^nain
promontorium yerfus in vadis adhseref- :ns, Oceanum repetere,quod eaaqua pro- mdior dcfecerat,non potuir.ad quam tame :cedere aufus eft nemp , antequam expira- tt,quippeciimfuis conatibusvicinam terra ancuteret, & a quatuor millibus pafluu ex- adiretur. Poftquam verb yitam exhalauict
M
Haulj dul* ccs.
1% HISTOR. NAVlGi
mufti ex Barbaris , & noftris frufta qusedai carnium decifarum abftuleruntsreliquum at tcnaeoinloco remanfit. Eas vero carht parui faciebamus, propter infipidum gufti pinguedinemverocoiliqoabamus , vt ole cxpreflo adlfccernasvteremur. Lingua v< ro,quae pars exiftimatur praeftantiffima , fa! condita fait , Thalaffiarchas in Galliai * tranftnifla.
Duo funt etiam fluminal, quae ad extrem tatem finus terra vnditme circundata , eui eo coniunguntur. In iis ego aliquoties cuj Gallis nauigaui,& raultos Barbarorum vice in vtroque littore fitos inuifi. Ha?c funt qu in hoc finuprcecipuacognoui , atqueetiai arcis poffefhoncm Gallis creptam efle,tani magis doleo: quanto haec rede cuftodita , | erat facUlraram,tutum nobis perfugium %\ Gallis commodiffimara nauigandi occafi< nem praebcre potuiffent. Vltra quadfagint autfexagintapafluum millia Platam verfu & fretum Magellanicu m, alter eft inges m ris finus, a Gallis Vafarum didus, ad quei appellunt5illuc qui nauigant,ficut & ad Fri< fe Promontoriu , quod & primum tenuimi (iutn Brafiliampeterenras*
GA1
^***
CAP. VIII.
)eingenio>YohoYe)jkituYa> nuditate ^omamentis corporis virorum> & faminarttm Brafilien** fium-yapud qms annum ftrefom commoratvu*
gyj|AcTENVs ea qu? in mari yidimV 3H |f du Brafiliefiu regiones pctijmus, defcripfi : quis fuerit in Jnfula,& _Colignio Caftcllo rerum flatus, ntilper dum illic viximusiqualis denique Ganabara finus demonftrauiiNuncantc- lara naui confcenfa reditum in Gallia pa- ,vitse genus,& alia hicanoftris incognita, ucis defcribere volo. Vt autcm ordine cun&a exequgr, Barbari mericani, qui terram Braiilij incolut, Tou- fwambaulfij nominantur, quibufcum ego statural rciter annum familiariter fum vcrfatus. Ii Ba?baro°uia >rpus nee prodigiofum , nee monftrofum ibent , fed noflro/qui in Europa viuimus, irfimile, quod ad ftaturam fpeelat. Sune lidem fortiores, robuftiorcs , faniores , & inusobnoxij morbis. Pauciapud eosfunt audi: paqci altero priuati oculo : defprmes a Etas Bar^ re nullhiicet etiamcentefimum *ac vigefi- w<Puni*. urn gratis annum faepe attingant5 (perlu- isenimannos numerate norunt)pauci ta- len canefcunt* Id verb regionis illius tem- criem indkat,qu£quum rmllis frigoribus^
So
HIS TOR. N A V I G,
' luEnHi^fl
aut pruinis torreatur,virides herbas>agros,
Barbari rem arb°^s fctnpcr habetripfi quoque moleftii
«andanam accuris omnino vacui , iuuentutis in fon
negkftoie*. |abra rigaffe videfitur* Et quoniafontes 1
tofos>& fcaturigines peftileiites non adeC
€ quibus mala oninis generis oriuntur» qi
nosante tempus attenuant, toacerant eo
pus,animum excruciant, deniqueperimur
vtrumque nihil eorum adillospertinet: di
fidentia,auaricia,liribus>inuidia , ambitioi
denique non laborant.Colore prorfus nigi
non funt,fed tamen ad nigredine accedent
propter folis vehementia,quenudmou Hi
panis,ac Prouincialibus vfuuenirc videmu
KuditasBat- Ctfterum viri , foemin^e , infantes nu
j2^tt prorfus incedunt , nee vllas corporis part
vnquam tegunt , nullo eius nuditatis pi
ineosqui dore. Attamen villofi non funt, vt qu
tofalfc pu ^u^am vifum eft , imo fimul atque pili i
tant. corporeapparent5autvnguibus,aut forcip
bus paruulis,quas a Chriitianis accipium^ t
uellunt: barbam ipfam, palpebras,fupercil
eradicant,vnde lufci, toruoque afpedrufiu
Hift.ge.ind. Idem leeimus in infulaCumana vfurpari
Peruenubus. Caput quidemilli capiilisve
ftitum habent,qui maribus ab ineunte xiz\
a vertice ad finciput raduntnr , vt monadic
rum coronam dicas;ad occiput vero coraar
nutriunt noftrorum more maiorur#,quam
vbi ad collura vfque flu&uat, refecant. Hie
ne(fi fieri pof fit ) aliquid a me pnetermitta
tur,quod ad haqc traftationem pertinear.il
lu(
*N BRASILIA M. 8l
& addam , efTe nimirum inillis terris her- squafdamduorum digitorum latitudincj r paululum incuru?* in otbem & longitu- nem excrefcunt,veluti calamus,qui conte- : fpicam milij illius pre;grand2s}quod a pud illos triticum Sarracenum noncupatur. dialiquando fenes(non taiiieri omnes, nquam adoIefcetes,muIto minus pucros) ^f'!ffen?s
iduobUS nIlUJ5hCi-bsfefc)lllSa€CCpt!Si 616. interdutiifc
e xjrlino virilia coiitcgcrcnt > arque etiam liate§ant* ciis,ac lintcolis,quae a nobis habeblt, ob- Iuerent. Qua in re prirno aipeftu elucere leretur fcimilla quaedam naturalis Vere- ldia?,fi modo id ea de caufa faccrent. Etfl :m id penitius nunquam fum fcrutatu$:ni- omintis tamen arbitror id ab illis fieri te~ ndi alicuios niorbi gratia^quo in fene&utg rres ill# confliftantur. Hoc infuper de more habent,vt ab infari- puerulis omnibus labium inferius pertu- :,e6quein foramineos quoddam perpo* ubiiihi r jm ,ac inftar eboris candidum inferatur, foiatum* * nimarum figura pyramidum vqua? fupracius*crfOT*,J ■nfamin quincuncem ordinate, verticillo tionis xatiav :untur.Pars faftigiata poliice vno>duobuC- digitisextrinfecusporreda, inter gingU >,& labium retinaculo adherer: ldquc pro ►itrio auferunt^reponuntque. Os vero \U I faftigiatum,ac candidum,in adolefcentia >tum geftanr. Cum vero ad gratidiorem item peruenere,cumque lingua fua Com*
F j
|
Hi |
•«r |
|
|
w |
||
|
m |
$Z HI ST OR* NAVIG.
fmoHaffbuvoczvi incipiunt, (quod grandei t im vIri.aut craflum adolefcentem fonat)forami desiabiis in labiorum inferunt lapillum viridem , ex £ fciti. nere pfeudofmaragdi > qui (Similiter obi
quodamintrinfecusretentusextrinfecusa paretjeapitati argentei rotund itatc,ac lath dine,craffitudine autem duplici. Atque € rtonnulli reperiuntur,qui digiti longitudi geftent, cumque teretem. Cuius poftre generis vnus a me in Galllam allatus eft. I lapidibus interdumfublatis, Tououpina baultij , linguam foras per rimam ilia lab: rum,anirm gratia egerunt,ita vt gemini o effigiem fpedantibus prsebeant.Vtrum V( fpe&aculum iftiufinodi plaeeat,an deforn admodum hac ratione fiant,facile eft iudi
wte af hf<iVtu' Alios in^uPcr v"** ' Hui IaP^os eiufm< loslnfcicT virides in labiis geftarcnon contend, vt: <*os- que maliseundem ad vfumperforatis, i
cludebant.
Quod ad illorum nafos attinet, cum aj nos obftetrices foleantab ipfopueroru» tu,vtformofiores,ac produ&iores efficia digitis extendere : contrarium prorfusin: tutumapud Americanos noftros ebtini Puerorum enimpulchritudinem nafi depr fionq metiuntur.Itaque ftmulac ex vtero trisprodiere,pollice nafus eis deprimit i1 fib ■"* ?crln^e atque catellis in Gallia quibufda capaei?4 fieri folet. A quibuslongeilli diffident < quodam in Paruani regni tradtujferuntur
^
IN BR A SI LI A M. 8j
o cflfe nafo prasditi>vt ex eo frnaragdi , cya - ij,aliique lapillul^cum candidi, turn rubri, lo aureo fufpendantur.
Noftri pr^tcrea Brafilienfes cspluribus, Batbatl ~ igmetis & ac coloribus fibi corpus variegat: grocoiote iprimis vero crura, acribias adeo inficiunt ^^Scj* :ro colore,cx fuccofru&us cuiufda , ab illis ^m°l° ' empat dicii,vt eminifcs animaduerfa* fenio- ilib* facerdotalitiisinduticfle videatun Ea orro nigredo expreffa ex illo 'Genipatixu- :u,ita illorum cuti adbgrefcit, vt decern aijt uindecimdiebus elui hequeat^ quamuisfe equcnterabluant.
Adh^cmenifcosctiamhabcnt oftodigi- $ longiores,ex ofsibus apprime lxuatis , ac H^d c-
K * i £ m • 1-1- , rr ^ L . oflibus can-
litaralabaftncandidis (qiueTir* appellat) didis, lUtuatoaLuna nomine, quam ita vocant: os funiculo xylino ad pe&us e cbllb appen >s demittuht.
Similiter frufiula complura teft§ prf gran- is lapide quod^m diu multurnqye attrita jrpoliunt.Roturida deinde^ acinftardena- j tenuia efficiunt,vt vmbilico pertufa, Alo- ne xylino traic&a , pro torquibus collo >ferunt:(ha?c Bon-re ipforum lingua vocan- ir)vtapud noscatenulaefolent aviex. Id arro ,quddimultis bucciniim appellatur fe credidcrem , ex quo plerafque mulieres* >nas apud nos geitare Videmus: cuius & uidempneftantiffimi, plufquam tres vlnas
abebam^cuminOalliamappulilTem. Bar- * ~
fc - So«*e tor-
P 1J qw.es,
84 HIS TOR. N A VIG.
bari praeterea torques ( quos ab illis Boh
dici,anteacommemorauimus ) conficiu
exquddam genere ligni nigri,ac folidi ,ci
iufmodi fycomorum effe Matheolus teftati
quod ad earn rem valde accommodatum ei
quoniam ad grauitatem -, ac fplendorem g
gatis accedit. Maxima pr^terea vulgataru
gallinarum copiam habet Americani: quai
progeniem a Lufitanis acceperunt. Albis fj
penumero plumasdetrahunt,acferrameni
quce nunc habent: antea vero cum illis car
rent, lapidibusperacutis molliores plumi
lasminutatimconcidebant. Illis aquse fe
uida?,ac bullienti impofitis, acrubro coloi
brafilico tin&is : poftquam fe gummi quoc
ad id accommodate, illeuerunt, contegun
atqueornantcorpus,brachia,tibias,variifqi
depingunt coloribus : ita vt inftar pipioni
aliarumue auium recens exclufarum,lanug
, ,.' 4 , nem quandam habere videantur. Vnde v.
Barbanplu- .r A. n \ . , n
mis omati niimue eitjvr^aim quidam noitrates in e
creditifum terras pertieniflent,eofque ita initio ornati
profpexiflen^nihil penitius de eis perfcrut
ti,huncrumorem fparferint, Barbaros fcil
cet prorfus effe villofos.Res tamen longe f
cus fefe habet,vt qui tales natura non exifta
Proinde rumor ille ex rei ignorationc mi
nauit,cui deinde nimium leuiter fides adh
bitaeft., Quidam etiam memoriae prodid
S<2ub.l*n ' Cumanos fefe vngere folitos gummi qu(
eap.79. da;vnguetoueglutinofo,ac deinde feplum
varic
IN BRASILI AM. 85
riorum colorumconueftire. Ornatus verb capitis Tououpinamkiarum )ftroru hgc eft ratio:praster fincipitis abra- :>nemin corona* monafticseform5,crinef- ie occipitis quos ad collum fummitti dixi- us/olent infuper auiu plu mas,rofci,rubeL Ffont.alia e*
iuluis dcnique colons aptiili me copoiitas texu. lligare, eafque ad frontalium vfum adhi- re. Ha?c aon male galericula referunt non t pridem a nobilionbus foemihis noftrati- is vfurpata:Qug proinde a Barbaris noftris :cpifTenon immerito dicantur. Frontale tern iftud vernacula lingua eft Trnfe-* mbi.
Joaurium quoque ex offibus albiffimis a~ inaure^ d eos magnus eft vfus,offibus illis no ab- milium quae perforates fuis labiis adolefce- i imponere diximus. Apud eos auis eft >»ftwnomine,a:ra, toto corporeceu cor- s y circa ingluuie plumis tenuiffimis fuluo lore , torque miniato ab imo circundatis. rtis iftiqs pellem detrahunt,detra<3:am fic- :,(auis nomeretinet)ficcatam vtrique ge<- applicant ceraagglutinatam, quam Tra- ^nuncupant.Quibusitaaptatis,dicasvm- v nes lupatarios exa?re3inauratos ab illis ftari.
Prseterea {iadbellum fefeaccingant,aut 5 morejde quo alibi,& folenni pompa ca- ittum deuorandum funt madiaturi, vt ad natum & elegantiam nihil defit,veftes in -
F iij
w
HIS T O R, NAVId
duutjt, pileos aptat,armillas brachiis impc hunt ex plumis viridis, fubei, ca?rulei>& a iufcunque alius colons compa&as , eximi pulchritudinis. Quibusartifidofifiimc apt; ps & interfertis atque adeo calanp teni antdineo filoque xyfino admodum cocinr copaftis & connexi$,vt vix vllu credain G lia effe phrigionem qui maiori induflfria pli mas ilia? traftare & aptare poffit. Dicas V( -ftes hac ratione contextas e villofo ferjc cojife&as efle. Eundem ornatum ligneis fu clauisadiubentquibusadhunc mfrdum o: natis elegantius dici nihil poteft.
Qrnamentorum .poftremum genu$ eJ quod Srruthicamelorum penqis leucophi coloris , quas ab accolis accipiunt ( ex qt licet coll*gere grancliffimas illas auesinr* gionibus illis verfari , quas tamen illic n nonvidiffe ingenu^ fatedr)hoc modocc ficiunt : caiiles ordine ab vna parte difpc nunt,plumgab altera eminent,atque in orl „f f circumfleduntur in raodum conopsei v ciculus. rofa?.' Itaq[uefitpennarumfafciculus quei fua lingua ^Arayoye appellant. Hunc terg imponiint, filoque xylino alligant , caulib'i cutemeorum contingentibus.Quo cum fui ornati caucam pullis includendistergoitr pofitam geftare videntur. Fufuis alibi a nc bis dicetur»eos qui bellicofiffimi volunt hi beri,quo fortitudinemfuam palam facian multofqucafe interFe<fto$ hoftes efle dcrac ftrent,captiuos deniquc vorados multos m
&a:
IN BRASILIA M-i 87
afle iactent,pe&us, lacertos & femora in- dere, incifuras veroillas atro quodam pul- fnac^"um ?re inficere, quo , ad mortem vfque earum rftigia conferuantur, itaque afpicientibus ioraces & femoralia Heluetico moreincifa prefentant.
Compotationibus autemfeu Caouinatio- hm & faltationibus illis fi fit indulgendum, quibus certe vc .plurimum occupatur,quo agis animum excitent, prater horrendos imores&ciulatus quos emittere tofueuere, ii&us colligunt,corticis duri fatis,echinum rma & magnitudinereferentes, cuius ex- :cati nucleum auellunt5atque in eius locum pillos inimictuntthuius generis multos filo texunt,tibiifque apponunt : non minorem crcpltacula ►ncitatijftrepitu m ederet,ac teftg limacum, c friiftlbus- co aptaretur modo,quin a faltatoriis crept- culis non longe abfunt.Qu^ quidem cupi- flime exoptant Barbari cum adcoscom- jrtantur.
Fcrt infuper ea regio arborem , cuius fru- us Struthiocameli ouum craffitie adasquat, rmaque refert. Hone perforatum ( eo quo ifauoi fn- werulis nuces apud nos perforatur mo- faumctum. :>) lapilhTqueaut milij craffioris(dequofuo 1 co)granis immiffis,bacul6que fefqutpedali aie&o, inftrumentum zftfaraca nomine bricant.Strepitum edit ingentem, adeo vt lillas veficas pifis plenas iuperet : quo fit t a Barbaris nufquam non manu geftc-
F iiij
r
ft
■sf «
8S HIST OR, NAVIG,
tur.Qua? fit Bar barorum de iftoe^f<*M*v* que-eius ftrepitu opinio,pra?fertimcum p mis egregie ornatum , certoque deftinati vfui fuerit,t<im a nobis dicetur cum de c< religioneagem'us. Haftenus de naturav ftitu.&oraatu quo Tououpinambmlfy no{ vti confueuere,paucis dictum efto.Verurti men appendicis vice addam,crifpatum ps *ium,rubri,viridis,> flauique coloris a no magna* copia adue&um fuiflc,ex eo veftes mnis generis coficiebamusiquas deinde p tnutatione facfta cum cibariis, cercopithei pfittacis, brafilio , goflypio,pipere indico liifque id genus que- a mercatoribusafport Barbari ex folent,Barbaris dabamus. At plerique ni rxrpt"tedve- corPoril parte reliqua,laxa & vndatiafcm rbinduti. ralia foliim induebant: Alij contra,femon bus contemptis, tunicam nates pertinget< induebant.Mox autem emends aliquot; p fibus,& in feipfos oculis idcntidem couu< fis,non fine noftrorum rifu & cachinnis,e3 tasillas veftes domi reponebant,quoad ri fuseasinduerein anitnum indueerent. ] indufiis quoque & pileis idem iudicium. Epil ^X de externo corporis habitu cum
pi °§US r* rorum turn puerorum dicenda fuerunt , fa fufe pfcrfecuti nobis videmur. Itaque fi hac noftra defcripcione Barbarum anin fibireprefentare quiscupiatrinprimis nu virum imaginetur3cuius membra apte& c cinne fuerinc compofita,pili euulfi,capilli
IN BRAS I'll AM. 89
nciput abrafi,labia,gen#q; perforata?, qui- us ofla prseacuta aut virides lapilli fuerint iferti>aurtculg inauribus traie<5te , corpus ariis fucatum coloribus,femora & tibig atro lo fuco e Gtnipat inkd[X>co\\um torque ex linutis cochleae vignol (vuttulis ornatumrta ?m certe habebis qualem in ea regione co- >eximus,atque in hac tabplla depi&u, con- >iciendum cxhibemus , torque tantum of- :o ornatu lapilloque labioinferto in cuius Itera manu arcum reraiflum,in altera fagit- is impofuimus.
|
ffK 1 if l |
|
|
fit Hi |
HI'S* OH. ttAVIO
m
|N BRASILIA M, 91
Pratferea ad banc tabellam implejidam, ic Towupinambaultio vnam ex vxoribus is appofuimus y puerulum fuum pro more itellae xylins impofitum in vlnis geren- iri,quiviciffimvtraque tibia matris latus ipkxatur. Leftumcciam c goffipio retis formam inaerefufpenfum adiunximus: i&umque eorum oftimu&dnanas, de quo >ftea,depinximus.
lam verb fi alia forma Barbarum animoE^0&tv formare placet,ridiculo illo ami<ftu detra-
0 gummi vifcofa vniuerfiim corpus erit rliniendum,deinde plums minutim con- ic fuperiniiciend*. Hac verp artificial! la- igineindutus vbifuerit,quam lepidurfit turus non neceffe eft dicere.
Deinde fiue naturalem retineat colorem, Dcfcri *iC3;
1 variis coloribus autplumis fucatus fuerit» ftesillas,pileos,armillas plumaceasquas < fcripfimus adhibeto.Tum maxime orna- m efle conftabit.
Atfiveftes illas crifpati panni admouere fum fuerit eifque ( quemadmodum facere Befcrip- »sdemonftrauimus)aliaexparte nudis tu-tl04* cam impofueris5cuius altera manica (It lu- o altera viridi colore, ad certiffimas mo- onis nota^ perparum deerit. Denique ftrumentumtJ^^^bisadiungerefi la- ?t,pennarumque fafciculum Ataroye tergo Barbarorun* >tatmn,crcpitacula quoque ex frucftibus tir.^^j^ is alligata,eam referet formam qua falta- duonmtus. irus aut compotaturus obtinet.
|
m |
9* HI S TO R. N A V JG,
ReliquamBarbarorum in ornandis CO
poribus induftna , iuxta integram quam a
tc edidimus defcriptionem, vix multi expi
rnerenttypi,qui etiam nifi adhibitis color
busrem totam commode haud rcprgfent
rentrveruntamen prater ea quae iam ante I
niemorauimusscum ad arma &pr#lia eoru
vcntum fuerit,toto corpore incifos,clai
ligneis inftru&os truculento afpectu hom
nes dabo. Attamen hos in pr^fentia ot»
tamus>ornatuque fuo &voluptatibus(quib
non irnperite indulgent)frui finamus.Cult
vero foeminaram quas illi QmnUm , & qu
bufdatti in locis ex quo commerciumcu
Lufitanis habent Mffliawovciim.nx. \ quam
fitpra^ftantior difpiciamus.
fcmYnTnu- Nuditas in primis,(icut initio huius cap
darinccdut. tis monuirnus,cum viris illis eft communi
pilosquoque confimiliter omnes euellun
nepalpebrisquidem & fuperciiiis excepti
Ad comam quod attinet,ab illis differunt:
ft efttm,vti di£tum eft,ad finciput abradun
ad>occiput vero demittunt: fcemin# conn
Hon modo aluntrfed etiam more noftratiut
frequenter pe&ere & abluere folent. Quin
etia m xylina vitta rubro colore infe&a con
ftringere & coplicare illis eftfamiliare.Pai
fistamen& oberrantibus capillis vtpluri
mum incedunt,quippe lis circa humerosci
cumfluentibus& volitantibus deleftantur.
Alterum quoque difcrimen in eo pafitui
eft,quod pennde vt viri, labia non perforai
a
Inaures mo
IN BRASILIA M. $$
proindegemmis fiuelapillis faciemnon Drnant.Auriculas tamen adeo traiiciunt, detra&isinauribus digitum-capianc: inau- \idx ex prasgrandi ilia cochlea vigmlcan* re & longitudine candelam mediocrem »quant:quo fit vt humeros^atque adeo pe- ts ipfum pertingentes (I eminus confpi* ntur , veitigatoris canis pendulas aures erant.
Faciei vero hunc adhibent cultum. Accer ad hoc minifterium foeia vel vicina cir- urn penkillo in media gena delincat, in :hle# vero formam fucum feruleum , flav Mira Ame- n,rubrum tantifper cireunducit dum vni- ££^inar- fam faciem coloribus illis diftinxerit acmio. iarit:Quinetiam palpebrarum ac fupcrcU rum locum ( quod foeminas parum pudi- in Gallia fachcare audio ) penicillo ob- it. ** Armillas etiam excompluribus candidif- Armiii?pr§- lis ofsium fruftulis infquama? moduin- &*ndfsex is contexuot.ea tamen adeo apte,& con- ofiiumfrufltu neceragummipcrmixta iungum , vt pi~iis copofit*. fupra.Ha? longicudinem palmi obtinent: non male brachiale illud referunt quo fol- ulopellendo vtunturapud nos. Torques oquecandidifsimos quos Bon-re nuncu- ntgeftare illis eft familiare; collo tamen n appendunt>qui mos eft virorum , fed iis armillarum modum brachia inqoluunt. jc in vfu vitreos globulos fiaui cserulei, vi- hfcjue coloris quos filo traie&os habeba-
t:
Certum foe jninar. A m. de veftibus leiiciendis tonfilmro.
3arbaramiri foem.de ere- bra ablutio- »e confuc-
94 HISTdR. NAYIG,
nuis fummc exoptabant, tPHaurobi appel Hosjfiue ad earum pagosaccederemus, j ipfe Caftellum ndfirom adirefct, Vt &fic extorquerent ojblatis iru&ibus aut aliis <] bufdam,crebro blandifsimis his verbis vr huML)Mair>deagatorem>amabi Mauroubu 1 eft>Galle , bonus es , da mihi arroillas ex treis globulin. Eadem prorfus ratione pe<! lies quos Guap aut Knap vocat5 fpecula qi que^mi^reliquafque mercesquibus de ftantur flagitabant.
Minim verd mihiprae ceteris hoc vi< batur,quod licet corpus>brachia, femora, biifque Variis coloribus nonita frequen diftinguant,nec plumairum ornamentis vt tur>veftes tarn en c± crifpatd panno * a no faspius vna cum indufiis oblatas* vt indue nunquam impetrauimns.Etenim in eapei nacia permanebant,aquailondum demo effe exiftimo, Excufationem ex recepta omnibus accolis confuetudine captaba Solere omnes ad obuia quseuis flutmnri • fontes fubfidere,vt haufta manibus aqua,i put afpergant : contingere nonnunquam (anatummore) vno die decies immergs tunveftesfi totiesfint exuenda?, moleftif mum fore. Praeclara cert e & fpeciofam ca fam.Atqui,qua neceffe erat admittefe, qu: pecumillis difceptando nihil promouel must Adeo autem nuditas eft illis cc di, vt non mo do Tououpinambaultierum f minse libera? quas in eontinente VerfabSti
veft
IN BRASILIA*!. 95
jftesomnes pertinaciter rciiccrent > fed c- amcaptiua? pretio a nobis empt£,quibus ro macipiis ad Caftellum noftrum munie- um vtebamuri cohiberi non poterant quin limi gratia,nodu,indufiis reliquifquepan Captiua £*- eulametis depofitisantefomnum per infu*?^^"1 nudse oberrarent.Deniquc fi penes easac- nuditatedc* piendarumaut reiiciendarum veftium fuif- icftat«r* tpoleftas,anobis vero ad eas induendas igrisada&a» nonfuiffent,3eftum foil's per~ rre,lacertofque & humeros lapidibus & imo comportandis lasdere maluiffent. Ktec de ornamentis, arraillis, reliquoque raericanarun» fceminarum mundo pauck eredicenda. Itaque nulloaddito epilogo out cuique vifum fuerit,anirao concipien- s relinquo.
Quisfit irifailtium ab vtero matris'orna- s turn a me dieetur cum dc Barbatoru con _
giis agemus. Hie locus poftulat vt aliquid fjSf* maiufeulis, hoc eft > tertium aut quartum mum excedentibus,quos vulgo Canorni- rcnuncupant dicamus. His certe nonpa- rs deleflabamur : fiquidem , pra? nbftrati- is puerulisjcorpore prepingui, oflfe candi- » labio inferto, circumtonfis capillis , cbr- >re nonnunquam depicto,nobis ad paguni cedentibusjgrcgatim choreas agitantcs ob am veniebant, Vt autcm aliquid pre_ mi j a >bis referrent , fepius blanda ifta verba re- ttebant C°M(M«jr*tiAm*bi pinda.hoc eft,So- e da mihi hamos.hos fi quando a nobis imr
|
w 1 |
|
#• H |
9<£ HIS TOR* N A V I C,
petrabant(quod non raro eontingcbat ) h mofque decern vel duodecirn fninoresai nx aut pulueri imponebamufc, turn illi co feftim exultare,& humi fu.fi terram inftar niculorum radebant. Quseresnon minin erat voluptatis.
Denique quanuis Barbaros cuiufuis eta perannu integru quo apud eos vixi follic admodum fim contemplatus , adcb vt id qusedam etiamnum animo mco inhere fateor tamen ob varios gcftus a noftris pre fus alienos,literis eos pi&urave exa&e refi Batbaricur re difficillimu efle. Si quisigitur plena vc
exa&e expri- v fc .... • D • r a
mi non Pof-ptatem exillis caperecupit,vtiplam Ame
fine cam adcat autor fuerim. At verb,dices,n<
vnius efie iter diei.Id quidem ego confirm
ac proindenonnifi caute fufcipiendum e
fuadeo. De illorum cafis^fupelle&ile/c
bandi ratio ne,aliifque non paueis, prout \
tulerit ,pofthac di&uri furaus. Priufqua
autem huic capiti finis iinponatur,in eos a
quid dicendum videtur qui aut opinantur
cite,aut etiam fcriptis mandarunt comrai
ciumilludadebfrequeris cum Barbaris n
dis acpnefertim cum firminis, ad lafciuia
& libidinem prouocare:dico igitur,quami
infpeciem nuditas ilia concupifcemiae eJ
non immerkocenfeatur, tamen, vt resfp
^"SitascomPr°kauit> inculta ilIa nuditate certfi e:
cuitu noftra multo minus opinione viros ad libidine
rumfoeminapeilici# itaquCaufim afleuerarefplendidu
rum minus *|f * l r r r • • r
noxia. ilium cuItum,iucos,f uppoiitmas comas, c
pilk
In fe r a $ i i i a ii. $f
los calamiflratos, ampla ilia & tarito arti- iocomplicatarami<5toria pretiofa, mam- llaria , iadniatas & vndantes veftcs , csete jue eiufmodi,quibu$ fceminae noftrateS u fedulo formam mentiuntur,piura inco- )da & mala parere, quam faciat Barbararu ditas,tartiettiforttiaab illis nonvincatur; vtfipluribus feruato decoro hare perfe- iliceretjefficacifsiiiiashuic fefitcmias mee iicere rationes > refutatis omnibus argu* ntis quae in contfariam partem afferri pof t. Ac ne diutius inimorer,edrum . teftimo- im hie appello qui mecum in Brafiliani iigaruiit,quique vtrafque tdnfpexcrunt. re tamen ita accipi nblira, acfi nuditas ilia hi vllo modo contfra Scripture automate De Barbara- •baretur, Teftaturenim Adam & Euam, g£!?tt | peccatum,agnita niiditate, pudore fuf t'wzmi, ^sfuiflTe. Eorum etiam deteiiof ha?i:efim violata naturae legation fads hac in par- l miTeris nottris Amerkanis feruata , mo- n ilFu turpifsimum inuehcre moliti font; Sed .qua? de Barbaris iftis a me di&a funt :ertetendutvtconfte^nos nihilo minfis pandos efTcqui iftis damnatis quod ab- :o pudore nudiineedant^inaliud externS camus,cultu nimirum noftro nimio. At- -vtinam noftrum quifqiie liiodefto cultH ►ita necefsitatis & honefti ratione poti- juam faftus^Sc vaoitatisjVtatur.
CAP.
Decraffis radhibns , & crajfo milio^ ex qui ISar'barifhtinam conficmnttfuain pants vt tut locum-Mque eorumpotione quarn Caou appellant.
fVANDOQviDEM externum
[natum habitumque Barbaror
fupenoricapiteaccepimus, a
do ordine alienum non vidci
fi de eoru cibariis hoc loco difleramus.lr;
autem in primis eft notandum,licet frum<
£ turn nee habeant nee ferant, vitefque mi Sine pane & v « -i -i • / j
vino lame me colantjiuhilomtnus tamen, (quod exj
yiuunt Bat-rientia non femel fum edodus)<laute adn
dum eos viuere quantumuis pane & vino
rentes.
aypi&JUa- Duorum generutn radices habentjquil
wot udiccs. Aypi & tJManiot, nommz indidere:Ha?c ii
tres.quatuorue rnenfes adeo crefcunt, vt
longitudine fefquipedales, femoris craff:
dine.Erutas fceminse ( neque enim circa
hsec occupantur Viri)igne cxficcataSjZfow*
nimirucn impofitas, nonnunquam ctiam
centes,acutis filicibus pofti infixis atten
prout cafeum & odoratas nuces corrac
folemus , farinamque candidsflimam e?
eonficiunt.Tum vero cruda ilia farina,at
atfeo fuccus albus^de quo mox>qui ab ea
IN BRASILIAM. 99
imituir,recenti$ & liquidi amyli triticei, a- \i diu madefacti > faporem proifus refert. ded vt cum poft meum in Gallia reditum cubi me pr^fente fieret * odor ille memo- tm refricauit eius quo Barbarorum cafe, itifperdum ex radicibus farina eonficitur$ rfundi folent.
Ad fafinae iftius apparatum fcemih£ Bra- ienfes, vafa fictilia prsegrandia, vc pote qug gulacapiant modia5fatis commode effih- nt. Qmbus ad ignem pofnis farinam im- ttunt»continuoque dum coquitur,difledg rurbita? altera parte,qiia pultarij loco vtu- ,permoucnt. Coda tragematis minom •mam habet.
L)upicx iftius faring genus ab iJlis confici- :Alia enim percodra eft & dnt2L,Ouy^entan0^.enUn jellan^quam in militiam profeQuri fecuduriotfari- tint quod diutiiis cohferuetur: Alia verbna# nus eft coda & mollior, Ony-pon nomi-^^o! itrhafc piriore eft eb prarftantiorj quod du Uor farina. ens ori admbuetur ac manditur,panis ca- ii medullx faporem refemPrior verb ille or,de quo egijinter coqueiidum * in gra- rem &fuauiorem mutatur.
Quamuisautem h^farina?,pr«fertim re-^ . . ., .. itesiaponslint optimi, tummam alendididbusad >eantfacultatem, acfacilisearum fit con-Pa,lem *** tio,nihilominustamenpaniconficiendonilSapta, ipfe fum expertus) nullo modo funt aptg. tfla quidem conficitur * quae Hon diffimiii iticea modo intamefeit,fpecieque eft op *
C ij
100 HI ST OR. NAVIG.
tima , ac inftar (imilaceae Candida : inter c cjuendum tamen adeo exficcatur & adurii crufta,vt pane fciffo fra&oue interior pi ficca & ad priftinam farina? formam reda< reperiatur. Quibusadducor vt credam ei qui primus retulit,(cum non fads diligen Hift.ge iHd. quod a roe di&um eft perpendiffet) eos c lib.2.cap 5>z. viginti duobus > aut tnbus gradibus vli i€quatore porre&i funt (quos Tououpina: baultios effe plane coftat)pane ex lignis att tis confe&o vefci folitos , quod de radicih iftis de quibus agimus eft intelligendu> h lucinatum fuifle.
Vtraque vero farina pulmento confide
memumP& do , quod a Barbaris sJMingmt nuncupati
radicumfari praefertim fi pingui quoda iure diluatur-.tu
enim orizam refert,atque eo condita mo
optimi eft faporis.
Caeteriim Tmoupinambaulty noftri ci viritum mulieres,nec non ipfi pueruli ineunte setate huiufmodi farinam ficca pai vice edere confueuerunt. Cuireiadeo a] frequenti vfu funt fafti > vt fummis digiti Barbari peri figulinis Vafis defumptam certa manu,ne r
tiUime fari- ? . , * • v •
„ainosconnlma quidem. excepta mica,eminus in iiciunt. coniiciant. Huncmoremimitari aliquot tentauimus,at farina ilia vultum infperget GalU ad fari rous>in hoc nimirum negotio minus exen pamin os tati,acproinde, nifi mimicos morioncs re :Kdamre volebamus,cochlearibus vti neceffeerai Porro radices illse Aypt & zJManiot int< dum recentes fruftatim conciduntur>ex qu
ru
snepti.
I N
101
Suce us e*c
BRASILIA M.
iifarina,humida quidem ilia, pilse amplae ^mi nulicribus compinguntur, equibqs intra dice expref muscompreffis fuccum , la&isinftar, ca-^s c-fculcn ium ac liquidum exprimunt.Eum vafis fi- ling exccptum foli exponut , cuius calore modum laftis coagolatur. Edendusvero patellis teftaceis infunditur , ac t^einde^ aut folcmus oua frigerc,excoquitur. Prseterea radix Aypin on modo ex farina? Radix «** probatur,fed etiam fub cincre coftayti- ^s.rcco" r comeditur : quippc & tenerafcit,& dif- iitur>caftane£que in prunis codse , cuius orem refert,eft perfimilis : ac proinde ita ata edulis eft maxtme. At radicis qua? mm dicitur Jonge alia eft ratio,nifi enitn irinam redafta erit atque perco&a, peri- afifsimeeditur.
/triufque caulis, quse forma inter fe funt Qusfit radi fimiles , Iuniperi humilis magnitudinem cunf ift^r"m jat:foliifque Pasonias (imilitudine. Quodiion^ for- 6 in hifceBfafilicisradicibus,^^i &Ma ma* maximeeft admirandum ,totumin co- pofitum eft;, earucn rami qui calaraos^V/^ nabinosfragilitateadasquant, quantaco- progaganai perfringi ac in terram quam altifsime de- poflunt nulla adhibita alia cultura bi- ftriauttrimeftri fpatio radicum copiam nunc
tfulieres quoque amplum illud milium, juo dictum eft, quodquevulgb a nobis ^^',mi- icum Saracenum , a Barbaris Amti did- iluamPlum' j praracuto baculo in terram defixo fe- G iij
|
l«M |
|
|
in 111 i U I , |
|
|
1 X |
i\
lot HISTOR. NAVIO.
runt : ex eo item farina ab illis conficiti quam eodeprorfus modocoquunt&coi edunt quo fupertorem diximus. At vc crediderim (contra quam a me di&am ft rat prima huiufcehiftorigeditione.duocni diftinguebam qux vbi penitius perfpexuv idemque efiTeiani comperio) hoc zAuati n ftrorum BraGlienftum idem effe cu eo qu Indorum Hiftoriographus ^JPldais nomin quod,vti ipfe teftatur,Indis frumentivft pra?bet Jlludhis verbis defcribie.
Harundo Ji4#,inquit,in horninis altii
dinem,3cnonnunquam amplius adolefi
fatis crafla eft , foliis paluftrium arundim
perfimilis, fpicanuci pinaftrio iimili , gra.
amp!o,necrotundojnecquadrato, neclo
gitudine cum noftro triticocomparanda
femente menfibus tribus metitur : imo ir
guis locisXLV.diebus. Ex vnograno ic
200. 300. 400.500, nonnunquametiam 6(
gignuntur.His abunde docetur quae fit ill
regionis fertilitas, quam nunc Hifpani<
JY^SUS cupantQoidamfcriptismandauitadeo f
ckiib j.cap. tile effein Occidentali India folum ,yt fi
*4- rnentum,hordeumj miliu denique ad cu!
tosquindecimadolefcat.Hgc funtquaepa
vicem apud Americos fupplere animaduej
Hifpani ac Lufitani qui fedes in illis ter
u fixerunt magna frumenti ac vini copia abt
Amencatm jant ex qU0 apparetBrafilienfium oram I
folum triti- ^ .rrv> ' V,
co & vino rum efle maxime ieracem. Quod autem
accommoda rebus Barbaricarent,ipforum infeitiset
buendum cffe.Nos vero frumetum & vine
Mau Penia- immtriticu.'
Hift.Gen.
Indlib.j.
cag..2r5.
IN B R A SI LI A Mr IO3
m palmites eo comportauimus,expertique mus vtrumque illic optime prouenire pop- Ximodoagrieolaborequoapudnos co- rentur.Vites enim a nobis plantata? rami ixerunt,maximo feraciffimi foli argumen- .Quodadfruftusattinetprimo anno ra- ni Ipati fant acidi , qui non modo non iturefceret , fed etia in dies indurefcerent. : vero quantum a peritis vinitoribus , non pridem cdofitus fum,conftat noueileta imo & fecudo anno labrufcas nullius pre- plerumque producere.- At verifimile eft tllos fi vitem illatn colere perrexerut op- las ex ea vuas collegifle. Frumentum vero fecale a nobis fata £0- quidememiferunt,inque ftipulam funt
tigiata, ac fpem fccerut, in fpicis nulla gra-
extiterut. Hordeum grana permulta pro-
xit,& ad iuftam maturitatem peruenittvn ^"bpu-
credibile cftilludfolum nimium celeriter guedinem
trufiflefrumcnturo,& fecale , qua* diutius^^^
terra foueri expetunt^quamhordeum , itaineptum.
nee florere,nec grana proferre potuerint.
m ob caufam,quemadniodum in Gallia a^-
os>vt fintfertiliores, ftercoramus, contra
am terram affiduo culture Verfatione de~
:igandam effe arbitror,vt eo mode feredis
igibusfitaptior. „ ApoftafiaVil
Quis vero dubitat eadem commoda ex il- lagagnonis terris qua* Lufitani iara percipiur>Gal^ diutius manfiffent , percipere potuifle?nonfint in «odcertc feciffent,ac frequenter, .nifiVil- America.
<3 itij "•
mm
I©4 HIST O R. KAVIG,
lagagno purioremReligtonem deferuiflet, Commea (Tent. Ac fane cum teiluslogepluj quamfacit>incolas alerepoffit: vt ego vc affirmauerim millena'me turn pneftahtiffii fotius Gallic agri iugera poffidere potuif Atque hoc obiter di&um fit , vt iis fatiffi: qui curiofius inquirunt, an apud Brafilienl frumentum,acvinum prouenire poffint , fnodp excolantur/
Vt autem to redeam vnde digreflfus fut priufquam de carnibusjfru<aibus,pifcibus, aliisBarbarorum cibis, noftris prbrfus abi milibusjloqua^vt melius qua? dicenda pr< pofui diftinguam,qu£ fit ipforum potio,qu que confici,nurratione,edifferam. Brafil.fgemr Hk primo notandum eft,viros, vt in p;
SKfc^'^ fand^ farina °Peram non ponunt,fed cura ill'am ri>ulieribus relinquunt,iliud idem he in negotio illis vfuuenire.Quin a conficienc potione multo religiofiiis cauent,praeterqi q od radices Aypiy&L Maniotco modo qu diximus,parat£e,pr#cipuum ipfis cibum fut iinniftrent,potianem quoque ex illis hac ra tione conficiunt. Eas in pri-mis poftquar minutatim confeiderunt quomodo hicrapa oils inijciendas,folent,inque vafis luteis ful feruefaciunt,quoad mollefcant,eroollitas al igne remouent , ac deferuefcere finunt. Hi ita expeditis,earuni pleraeque circa ingenti; iila vafafedentes fruftailla mollita maden do comminuutjdeindefingulamanuab ore excipientes in aliud vas igni impofitum deij-
ciuiKj
k
IN BRASILIAM. iO$
mt>vc ibi rurfus ferueat:baculo autera con w&ag;tant donee fatis ferbuiffe iudicent: ra fecundoa. flammis ablatumin aliava^ c cannis, quorum fingula cadum mino- ra Burgundium «quant, minime cola- m reponunt: vbi vero rurfus ferbuerit, de- umatumque fueric , cannas illas operiunt oad,eo quo dicemus modo,ebibant. Vafa •rro ilia de quibus vltimo loco dix'u figura rum cuparum imitantur>quibus ad lixiuiu ffim vtuntur Borbonij>&;Auerni>ore tame quantoanguitiore. .
Eedem quoque Brafilicnfes fcemina? fer- n racientes , ac ore mandentes milium lllud ho od Anat'% nominat^potura eadem prorfus :ione conficiunt cum fuperiori. Nomina- n verofoeminas ea arremexercererepeto* im quamuis diftinftionem inter virgines muliei'es , qua? propterea non abftinent a orum confortio ( vt male Theuetus fcri- sing-Amer. t)ea in re no viderim : nihilomin* hoc fibicap'2'4, miterperfuadentBarbari,potione nuUius ►oris futura,G radices aut milium ipfifcnan- nt.Deinde tarn hoc indignum arbitratur, am ineptum eft quod a rufticis Segufianis titatur,qui & nent,& colum geftanr.Hanc tionem Barbari vocant Caou-in quas (ub- rbida & fpiffa eft,ae fere la&isfapore imi- unrubeam etiam habent, &albam> vt 8c 'svinum.
Quoniam autem radices iftae , ac milium olibet tempore in eorum regione prouc-
|
,' ; lyi |
f I m |
|
§1 |
lo6 his Tor. n a vie.
niunt,ideo quotiefcunque vifum eft potui
eiufmodi conficiunt tanta copia,vt fern
plufquam triginta cados fexagenum fext;
riorum Parifienfium in ipforum aedibus di
pofitos viderim : vbipleni,opertiquercm
nent donee illiadcompotandumconuenu
Priufquam yero quse fit compotandi rati
referam,exclamando prsefari liceat. Proc
Ameri#ani eftoteGermani,Flandn,Helactij,oninefqi
potatores adeo qui ftrenue potando palma petitis.Vi
txirai;. €nim audito Barbaroru potandi modo fpc
tc illis ceffuros effe video.
Ergo cum potationem aggrediuntur,pr
fertim cum captiuum maftare adhibitis fc
Caou-in ante kmnibus cerempniis , de quibus poftea fo
quam bihant mina? lentum ignem circa vafa accedunt, j
« cfaaunt. p0tus ;ije tepefcat. tepido enim dele&antu
contrario prorfus a noftro more, qui vinui
frigidifsimum expetimus* Id vbi fadum el
primum aperiunt cadum,& poculorum loc
cucurbits amplg altera parte, qua? trcs Pari
fienfes fextarios capiat,hauriunt. Turn vii
faltando ad illas accedunt, plenofque cya
thosab ipfarum manibus accipiunt, illaequ
identidem bibunt,& vno hauftu plena pocu
la abforbent. tjauftus vero tantifper repe
tunt, dum in cadis o*mnibus vel vna Qaqh-%\
guttareftat. Ego quidem ipfos trcs dies 5
nodes continue bioentes confpexi 5 quin c-
tiam cum vfqueadco efTet expleti , potuqtfi
Ppprefsi,vt oneri ferendo impares effent, o<
peri fcfe denuo applicabant , quiaincepti ce
tarai
*w
IN BRASILIAM, 107 -
minis defe&io ignauiam argucret. Mud quoque eft obferuadu, Tououpina- uiiios inter bibendum nihil edere atque tououjuiu- ter comedendum omnino non bibererquo edendwn w •bat vt noftrum viuendi morem valde mi- bibunt. rentur,cum nos alternatim bib ere, ac ede- confpicerent.Ac fiquis eos hac in re cum |uis comparer * faceti cuiufdam rcfponfum cram, qui dicere folebat difcrimen in eo fc'quodBarbari aquatum minimeeffent ducendi, quodque periculum non effctne >fHlenasabrumperecogerentiu% Et-quam- *av^ sad cibum fumendum horam ftatuta non tiaers efJr|unt ibeant,fed ad libitum vrgente fame , vel de cdnnt. edia node comedant , neque vllum in bi- ?ndo modum feruent,in cibo tamen maxi- e funt fobrij. nonnullios manitfque ante, : poft paftum abluunt : quod ad os fpe&at, fieri puto,qubd alioqui vifcofo humore npeditum sills effetfuturum, propter eas fa nas quibus panis loco,vti diximusvvtutur. Iirum illi filentium tempore cibi obfer- ant,ita vt in aliad tempus referat ea de qui- us colloquuturifunt. Nosautem cum vio- to ipforum inftituto, n in Gallia vfuuenit, iterprandendumfermones rnifccrcmus^b lisirridebamur.
Itaque tantifper dum hxc celebratur com oratio, American! hilarcs canunt 5 faltant, horeas agitant:quin etiam fe muuio hortan ur vt in bello fint ftrenui, & quamplurimos loftescapiant: deinde inftar gruum ordine
mm
^L
toS His tor* navic.
difpofid faltant per domum in quam conu nerant , curfitant , donee cadospenitus e hauferint* Ebrietatis ^ cert^ ^^ ebrietatis pal mam refora Barbarorum lion infirmum hoc eft argumentu, quod n< «^umctum. nuni }n iftis fympofiis 4. Caouini fextari< exhauriantrfed turn maxim e funt,quum pi mis inftru&i (vti antea diximus) captiuu a! quern mac3:ant,& deuorant: tunc eoim E ,t] nicorum more Bacchanalia fua celebrat. P ciusquidem vicini inter fe inpendulis ill le&is egolfypio contextis fedentes compi tant : fed cum finguli alicuius pagi inco conueniant fsepius ad compotationes in modicas,nunquam ad cibos , hoc fit vt raj tnediocres illse & modefte compotation locum habeant.
Nufquam vero>ad compotationes feu m diocres,feu immenfas accedunt,quin (vt ai tea diximus)ad e^pellendas folicitodines | choreas conueniant. Sed praeterea peculiai hoc eft iunioribus nondum coniugatis I pennarum fafciculis tergo annexis , &eJ^ faea manibus admoto,nec no aridis illis fri ftibus traie&is filo,tibiifque aptatis ftrepit cdentibus, (vt antea jji&um eft) tota no<3ei hue & illuc circumcurfent oftiarim faltSte ita vt iis vifis & auditis fqepius in metem v( niret eorum infania , qui in quibufda Galli locjs vernacule Famuli dicuntur. Solent if tempore coftitutofaricHs&pdtronis vniu cuiufque parcecia? fumma cum pompa dec*
nend
IN BRASILIA M. I0p
ndis flultorii ami&u incedere>tibiis multis
itinnabulis refonatibus,atque adco per a?-
s& plateas choreas agitantes, ac maxime
^rricham illam faltationem , hue & illuc
uagari. ^
Hie vero quid dam notatu dignum fuccur Muncres fi.
,in omnibus Barbarorum choreis,fiue alij n^a Bar.
os con Cedent ur,fiue in circulum difpona- ^"^f
^vcpluribus alibi di<5turi fumus,nufquam ftx.
nc mulieresaut puellas viris interferisquin
>tius feorfim fahare folitas.
Priufquatp vero narrationcm inftituta de
ropotationibus noftrorum Americ. coclu
musjfacetam admodum hiftoriam, tragi-
m tamen recitare placet,vt a nemine igno-
:ur quam large eflent vinum haufturi fi co-
i illis fuppeteret.Quidam Moufacat,id eft
terfamilias mihi narrauit.
Contigit nobis non ita pridem(inquit vef
cula lingua) vt dromade Per otitic illi Lu- Faceta Brafi
anos cum quibus inimicicias gerunt, nun- MtisMoujfc
pant)oppnmeremus,ma£tatis & deuoratis Jg*JJ^
ios in ea na£ti fumus.horainibus,cum mer
s eorum a nobis expilarentur* pr#grandes
Fendimus Caramemor ligneosiquo nami-
i dolia,& reliquavafafignificant)potione
ladam oppktos:Qmb>usab altera parte a-
?rtis ecquid rei ineffet periculum facers pla
lit.Ego vero(inquiebat vetulus ille)quod~
imeflet genus illudignoro, nee fatis fcio
i etiam apud vos tale exfteu Hoc tame fcio
os vbi ad fatietatem potauimus , totps ucs
#
lib HI S TO Ri NAVlCv
diesadeo fopitos fuiffe, vt asgre excitatl t< tio diefuerimus. Plena nimirum fuifle v ilia conijcio generofo Hifpanico yino , q imprudentes Barbari Bacehi feftum celebj rint.Mirum proinde non eft vini illius va ribus correptos,c6feftim fopitos firiffe pre ab illo vetulo referebatun
Nosverocommanducatum ilium foen narum in fuo Caen-in conficiendo initio a horrebamustquem vt vitaremus,radice$ a <juot jiypi & tJManiot cum quadam milij pia contufas feruefecimus gratiorem potu confe&uros nos efleopinantes.fed cxperi tia edo&i fumus ratione hanc no fuccedej Qupfaftueft vtpaulatimBarbarico Caoti aflueuerimus.Attamen illius vfus nobis n< fiiit perpetuus. Nam faccari cannis, quaru copia nobis fuppetebat in aquam refrigera ob perpetuum regionum illarum «ftum, p aliquot dies madefa<5Hs » potum pafabam . , gratiffimLfaporis.Frigidamquoquenonn! li^nffum op quam bibebamus.Illic enim fontes funt lin pidiffimi , flumina quoque aquas duleis , c aeristempcriem ita probata? & falubris> nemini quantumuis large pota periculu crearet.Hk mihi fuccurnt, aquam dulcem Barbaris^^falfam verb vhccifaf/pelhri.] qua diftione efferenda prx ceteris laborab mus:abillis enim imogutturepronuntiatu quo modo fuas gutturales Hebfsei folent e ferre.Denique quia non dubito quin ea qu radicibus & milio fceminari^m dentibus a
trie
cms*
IN BRASILIAAU HI
lis ad Caon-in parandum diximus ftotna- urn niultis ad naufeam vfque mouerit, quo tidium illud abftergant,pcto ab illis vt ra- mcm qua muftum apud nos exprimitur a- norepetat.Enimuero fivinitores, vinde- aru tcpore,in iis praefcrtim locis qua? vina
rrr • - J* Jill " C*0«-z*cum
ncroiiifima gignut»nudis pecubus,nonun- vino colla am , calceis indutis labra vinaria ingredi **<>* afque calcare,inque ipfis torcularibus im- mdiffirae tra&are meminerint, multa co - rient non mundiora illo radicum comma- catu. Si verb quis inftet ferucndo ac de- imandovinumpurgari,refp6deo Caon-in oque cadem p-enitus ratione fordes omn« ijcere,ac proinde parem ytriufque efle hat parte rationem.
I H J
CAP, X.
\m
eferiSy fYdgrandibmlacertisyferpevtibm aliifi- qnt A mtricA monftruofis Animantibus*
Rivsqvam ylterius progrediar,
ftatim ab initio huiufce capitis le
dorcmbrcuiceradmonerevifum A . f. t n fl v . , Ammalia in
_eit,nullas e quadrupedumgenere Americana.
timantes,fi§ura noftratibus omnino fimi- ftumur ho
sintoto Brafiiicnfi orbe reperiri, neque ^ii»[|I^
Ure ToHoHpinambaultios ex iftis aliquas nit
i\
MM
lit HIST OR. itAviG.
perquam raro cicufatas domi educate.
autem generatim defcribatn aoimantes
ras , qua? a Barbaris Boo if>pelhntur , ab
quasvfui hum&no accommodate fufct fa
jreinitiumdecreui. Frimo ilia vidctuflc
efle ponenda, qux& vulgaris eft rbaxin
T&mffi* fehanc Tapirouffou appellarn, pilo fubrul
iaquae afinu fcenti atque promiffo i» vaccam magnitu
^feiLCam ne ac forma valde «ferentem.. Attam
quum cornibus careat > fitquc contracts
collo,auriculis longioribus & penduliis , f]
cioribufque tibiis atque gracilioribus,vnj
la continua & afini vngulae perfirailiiineri
quiseamVacca* afiniquc nature pa"h:icip<
efle diceret. diflfert nihilominusab vtroc
plurimum, quod & breuifsimam gerat a
dam» (obiterque hie monendus eft Left*
permulta in America gigni animantia , q
omnino fine cauda fint ) & dentes habi
jnulto acutiores. nee hotninibus proptei
quidquam periculi ab ea poteft creari,qui
in fuga potius , quam in viribus falutem p
iiereconfueuerit.Eam Barbari fa.gi.ttis -co
fixara , vt & alias plerafque interficiunt , a
fofla excauata,decipuiifue alius modiin^
niofe fabrefactisivenari folcrit.
Caeterum ferailla,magno eft in pretio pud Barbaros,pellis gratia quam fimulatq illi detraxerint, dorfi coriutn in orbe circu cidentes,ad folem exficcant * In parmafq Par^* y#^fundi mediocris cadi magnitudine confc mant % quibus in bello tela hoftium exeep
rep<
no
IK BRA SI LI A AU Hj
.ellunt.Tantam vero duritiem pellis ad fo
i ficcata cotrahit , vt nullius iftii teli qua-
nuis magno impetu vibrati,trahfi£i pof-
facile credam.InGalliamduas eiufmodi
mas ftudiofe efferebam ; f edeuntibus ve-
fames ita molefta fuit,vt omni cammea-
aflumptd , ne Cercopitheris quideiii &
:caci$, ciufde'mque generic animantibus
eptis,qus ex regione ilia nobifcum adue
>amas,parm« illx du2?,carboiiibu^impb
?» fuerint etiam ad depellendS fame com-
nd*:quibus reliqu* pdle*, quae, vt Aid
am loco,in naui erant,addit£ funt.
•orro TapiroHJfou caro ad bubul* guflfi fe. N^ft
iCcedit.Hanc fuo Barbari more coquunt, ?*'nitttof?-
uanarepmh lingua appellant. At quo'
m vocabulumilludiam vfurpaui,&po-
y fapius repetendum erit ne diutifis le-
r harreat^oblata occafione,quid hoc rei fit
>onam;
\mericani defixis in terra ligneis quatubr ciscraffitudine brachij,trium pedum in- iallo , quadrati figura , s&quali vero triuni \ pedum altitudine, baculos in tranfuer- i duobus a fe inuicem diftantes digitis (u fc&u &Ba, imponun^uaqueligneamcratem conu baromm ant:hanc fua lingua Mouean nominant Jn cuii^ bus permqltashuiufmodi crates habent, bus carnes in ftufta cottdfas imponuntconferuan- cnto igne ficcis e lignis excitato, vt feredomm dbo lusexiftat fumus, quandiu fert voluntas TlarPlia pi hunc in modum patiutur bis horano ' -
H j
114 HIS TOR. 1KAVIG.
fpatio inuerfas.Et quoniam fale cibos mir me condiunt , quemadmodum hie mos e vno tantum coquendi remedio vtuntur ; eorumxoferuationem.itaque ctiamfi 30.V1 die feras quales hoc capite defcribem* efle venati, omnes fruftatim concifas illis era bus ingererent,quam citiffime fieri pofTet, corrumperentur : ibifaepius circumaS^ a quando plus quatuor & viginti horis ton tur,donec pars interior carnium aeque co< fit atque exterior,eaque ratione omnes fin corruptione tuta?. Nee in pifcibus appara< & conferuandis alia eft ratio,quos quu na . v . funt,magnacopia ad farinam conficiend:
Farina e pi- r r • • r %•
fcibus. exiiccant,eospneiertim quospatnaipii h gua Piraparatt vocant,quigermaniffimi fu muli, dequibus dabitur alias dicendi loci Iftaeautem crates apud Barbaros carnaria promptuaria merito habenda funt : ideocj vix eorum pagos adire licet, quin feraru p ciumque carnibus onufta confpiciantur : f Human» car plus etia vfuuenire folet, vt poftea dicemi ?mpoSn & adeas Barbaros , vt iftiufmodi crates hiu na came refertas,quam fcilicet,de,viftis b ftibus interficiendis & comedendis , vt oj ma fpolia reportant, intueare. Hactenus Americana Bokcanatione diftum fit , cui cii Barbaris placet elixae carnesfuccedunt>qu< cum bona Theueti veniafcriba, qui hoc n gareaufus eft.
Vt autem incepta ferarum defcriptione pexfequar,fecund*e magnitudinis partes d
ferej
I » fi R A Sit I A M.
«1
end& videntur cuidamceruorurn genera c^/r^^- od lllJ heoHajjoHs nominant , led cum hocnus eerno- Ferunt a noftris,quod multo firit humilio-Ium° ,q;iodc]ue minora geftent cornua$tum e- millo>qu6d£qiiepi]osdea>ittant, atque ftrates caprae. Aper autem Americanos, em illi Taiajfou vocant, corporis molejt^aape* iculis,capite*pc:dibus , atque iis qua? apud sgignuntui* forma valde flmiH5eft>den^U &etlam&: prolixin 6c aet>tis,vehementei: , nnofus:tamen cum 5c macilentior exiftat ;racilior,fr endeatque ten ibilitefjilla quo* e dcformitate infigriis efhHabet a mtora sues <}tr bit* amen in dorfb,quemadmodum in capitvf fanieneft m marinum habere dixi, quo {piritum e-1" vt 0i ttit adimitq;.Ne quis vero fftud prodigio Lib.Sieam i exirtimec , Alitor Gener. Indic.Hi' .204* morise prodidit apud Nicaraguenfes qui 1 roultum a noua Hlfpania diiiar,faes naf [uibus vmbilicusindorfoefhqui procul >io, ad idem genus cum iis deqdbus hie Jo,reuocandi funt. Cseterum TaptroHjfou^ . . , muajfou & Taiafou reliquas Brafilitft(i$*ner.anima* ?feras rnagnitudmefuperant* tia*
Eft quoque apud Americanos fera quaeda iquam Agouti nominant nefrendis tri-^^tiefti ta altitudine> pede blfido»breuifsima cau dis cetu«* 1 roftro & auriculis fere !eporinis?palato tifsima. Sunt & alias duorum aut trium lerum quas Tapitis appellant, npftrati- ;non ab{imiles leporibus, fubrubefcentl^ . . . ..._
empiio. JftJgW
H ij
-cf arcs fub- safi*
Tdg animal jnaculis d£- ftin&um»
Sdri&oy foeti-
tl6 HIST OR. NAVld.
In fyluis quoque magnas venantur fc cesfciurqrum pilo& magnitudine, qu£ cuniculorum delicias accedunt.
Pag unpague (quona enim modo id p nuntient,vix ac ne vixquidem intelligas) ra eft altitudine mediocri venaticl canis, pite deformi , carne ad vitullna? guftuac dcnte, pelle pulcherrima , & maculis all leucopaeisjnigrifque diflin&a , vt maximi pud nospretijfutura eflfet,fi modo nan fccrcntur.
Alia etiam inuenitur, quam Sarigoyzpt
4«m animal lant,qu# ob fcetorem a Barbaris non cor
ditur:No$autern quibufdam excoriatis,
detra&a renum pingucdine, vnde foetor
manabat, fine fafiidio edimus : carne en
cum tenerartum optima eft.
gwwatmata Eft etiam ilia quam Tatou vocant.ft
fcjuamis non adeo curfu valet , veruntamen ( vt ap
rios hermalei ) per dumeta reptans , durii
miseftarmata fquamis* itavt gladio tra
uerbcrari nequeat , pellem etum'.illi det
&am,ex qua Barbari permultas compingt
ciftas. Caramenos ipfos nominatas , fi co
plicaucris,digitalia efle militaria diccres.(
ne Candida eft , optimique faporis. Qu
autem ad figuram attinet, tanta? procerita
nullamvidere licuit,quanram exprefsit I
louius fuarum obferuationum extrcmo
bro tertio,vbi tamen Brafilienfem Tatou
minatum defignat.
His ctiara animaUbus,qu» apud Ameri<
n
IN BRASILIA M. 117
sfrequentiffimafunt,addunturCrocodili f „
\ . n . . n 1 1 • /*w« Cross»
:<*r* di&i » lnllar humanse coxae > longitu- aai.
le iufta. At tantum abeft vt noceat,vt ple-
iftisIacarisBarbarorum fint domus,pue-
ue fine vllopericulo cum iislufitent. Ni-
ominusaudiebam fenes commemorates*
m peregrinarentur,fe a nefcio quo lacara-
n genere peii,a quo fe magna difficulrate
;itcistuerentur. llludcum appropinquare
mines perfentifceret cxarudinibus emm-
:e dicebant,& impetum in obuium quem-
c facere.
Cseterum vt ilia omittam quae JPlinius &
I de Crocodilis,qui in Nilo degunt, me- tib.j.cap,
itix prodidere,vniuerfalis Indiar. HilUcri ^dodai
>r illis in regionibusinfeftos fuifle Cro~ portentof£
lilos,advrbem Pamanarefert,quiplusce~ magnitude
n pedes in longitudinem patebant : quod
hi quidem mirabile & portentofum vide-
,tantum abeft vt affirmem , quemadmo*
m falfo Theuetus obiecit,eo in libro qu£
viris Illuftrib'ediditjdefuofabulariQuo
ibeco verba faciens : a qua calumnia quem
rginiadfcripfi,author me vindicabit. Eis
;em Crocodilisquos mihi viderecotigit,
erat valde patulum,alia crura, cauda vero
: rotunda,nec acuta , fed ad extremutn te-
iffima.Vtriim autem,vt quidam fcripfere,
►eriorem mandibular)! moueant,ingenue
eor me non obferuafle.Venantur infuper
ncricani lacertas^Ta^fl^ illi appellant «, vt r«w«# laees-
ft rates rerum kucopeas & pelle vmega- t*.
H iij
Maxim* in America e- dules laceiv fae,
Edules in America Bu
foiies.
Il8 HIST.'OR. NAVTG.
ta,vt noftrates parole !acerta?.Et quauis 1c gg fint quatuor, aut quiaque pedes, iuff a c iitudinc, ideoque forma terribili > iiihilor nus in ranarum moremflumina paludef( incoIuw,nemini noxia*. Addam pclle 4 detracta exenrerata? fi coquaturfumme* < licatas effe> nihil vt in America guftauei fuauius. Carneenimfunt,vt apud nos ca| nesalba,delicata>teneraxfuaui,vt nihil fuj Initio tamen ab lftarum guftu abhorreba pofteavero quam ^rimtinrattigi ,quod cibosatrinetiferebatapudmeprimaslacei Btifones-quoque permagnos habet Toi pinabaultij,quibf minime exenteratis,to vefcuiitur.Qufi vero & mediei doceat & go eriam noturn fit , & perfpe&um carne arque faniem, & quicqoid adeo bufonis i] lethale efli » facile quilibet me tacente p ptcr illius regionis temperiem,a!iaue de c fa,qua? me lateat , vfu venire vt illic bufori vt funt apud nos,minime fint venenati at( periculoli.
Comedunt etiani ferpentes craffitud Amencam brachij quioque fere pedtnii loneitudi
permagnos . K * >* % -^ i ^ * *<*
fcrpeatts caquinetmn animaduerti Barbaros?vc de C mederefo- codilis commemorauiigenus quodda ex gro & ^obeo difcolor, domum afferre int ijuevxores &liberos proijcere,itafecuroj minibus cotredarent. Has immanes angi las terreftres, froftatim confcindiitappar; que.Infipidas umenfunt & pefquamexij faporis.
IN BRASILIA M«. II?
Diuerfi etiam generis ferpentes apud eos gnuntur , & in fluuiis praefertim , vbi ole- m inftar virides apparent:Iongt atquegra- les, quorum i&us maxim£ noxius eft. nee m infyluisexiftunt lacertse, prseter easde ibus fupramentionemfecimus valde pe- ulofg vt ex narratione quam fubijeiam pa-r rit.Itaque quiim aliquando duobus Gallis Autoris de mitantibusiter facerem vifenda? regionisprodigiofa *tia,neque vt mos erat,vie duces Barbaros lacerta c°» beremus, ideoque oberraremus in iyluts» llemqueprofundam pedibus metiremur, dito flrepitu venientis animalis ad nos~ Lufdam,imbellem efle feramopinatif non us iter inccep turn perfequent^s fecuro era is animo.Statim vero ad dextram triginta epalfuum interuallo , in colle lacertum nfpicimus s corpore humano craffiorem inum aut fen urn pedum. Hie in modum irei fquamis aifcacatibus & afperis totus* ero pede'anteriori ere£to > capite fublimi, Uucetibus oculis n-os intueri ccepit. Qua* attonici (nemo eniin forte noftrum fclo- ttam turn ferebat > ghdiis tantiitn eramus :in<9i , arcufque nobis fuppetebat & fagit . quae tela illi monftrotam duds arroato lamis nocerenon admodumpoterat , ni~ ominus veriti, ne fi fuga nobis confulere llemusceleritatefuperius nos vna confi- ret) alter alterum trepidequuintueretur, dem in loco ftetimus. At poftquam ilie adigiofus & formidabilis lacertus,ore aper
H iiij
no MIST OR. NAVIG.
to>&quod adftusmagnusefiet(fudum en
eratmeridiano fere tempore) alte anhela
ft facile exaudiremus, per quadratem He
po&eflet iqtuitusjderepente motis verticc
j>etiuit,tanto fragore virgu!torum,atque :
mprum, quantum ceruusfyluamcurfu p
frransvixedercUtaque nos, qui turn va]
timuerarpus deilloinfequendo non adrc
4nm follipiti,Deo liberatori gratias egim
& inftitutum iter denuo fumus aggrefu\]\
Iii autem eprum opinionem recolenti , c
gffirmant lacemim ^fpedu hominis deled
ri , yifum eft illi mdnftro tantpm placui
intuitum noftrum5quantiim eius angebam
pradeiniaJNecnona.pudeosferagignitu
praeda viaumqu&rens,quamappellat, la
[TC^X'omre^^^^^^ altitadme & veloc
businfefta. tare canem^quatvenaticuni, circa meptu
vero pilo eft promiffo, pelle variegata , pi
craque inftar Iyncis,acin reliquis vehemet
illi firnilis. Barbari non immefitq feram i;
valde reformidant. Nam cum prseda? fit s
fueta,quemadmodum & leo,fi quern eoru
aflequitur in frufta concifum deuorat. I
vero vtfunt vindifhe appetentes,nec qu
eorum quae molefta funt inultum efle patii
tur,fi qua excauatis ea de caufla foueis ali<
ue decipulorum genereintercipiant, fight
confixam pluribus*quo diutius langueat^le
interficiuntmque froliiis pateat, quam ma
fera ilia cum Barbarisagat, cum aliquand
quinqueautfexGalloru deeomitatu,hact:
firer
IN B R A 5 I LI A M* 121
ent,monebant Amerkanivt nobis \I*n-
aiv crueremns, quod ilia ipfa hebdomade
s crudditer mortales in quodam eorum
go abfumpfiflfet.
Addendum vero buic editioni Latine exi- c*nc* pW
. - . -cr'ii • mumab
maui» Americanos ante Villagagnoms ex- 4mericanis ditionem canes nunquam vidiffe: ideoque confpefti» m permagnum ex venaticorumgenere ea- rn intuerentunquem cum aliquot paruulis aduexeramus, nobifque ille applauderec, Dpterea quod vt antea commemoraui, ad i-ottare formam accedit>obftupefcebat,ab >que refugiebant. Ea decaufa etiam Go- _ ira in generali fua Indiarum hiftoria tcfta- ap'44* ,anno 1509/cum Chriftophorus Colum- s primum ad Infulam Beringuam appulit, £ & S.Ioannis nomine infignitur,huiufce ;ionislndos,quicum Hifpanis bellu ge- >ant,vehementer canem fubrubidum ti- liflfe, quietiaduorumfere fclopetariorum it loco:propterea quod non modo in Bar- :os ferociter impetum facicbat ,verum e- mfociosab hoftibusdifcernens quatum- prouocatus minime illis erat molefhis, in etiam Caribas recognofcensCpeffima & iximedeteftandaillarum omnium regio- m natio) Fugientes perfequebatur in me- m vfquc hoftium aciem,qui etiam tantum :itatus, nulla quiete fruebatur, quoufque peptum hoftem dilaniaflTet: pro Hifpanis n dext re praeliabatur,vt illo comitati tarn icritcr aduerfus Indos pugnaret quam fi
12.2, HI S t OR. N A V I G.
trcsin fuonumero habuiflfent equites. tamen canis dum nefcio quern Caribam do perfequitur,vencnata fagitta ifius op tijtjdominumquetriftem admodum red ditjlxtantcfque Indos.Sic & Vallouas Hi norum centurio fortifiimus ciim pnmu i ftralepatefecit Oceanum,emiffis quos ha bat canibusinlndos, qui' aditu ilium ai bant, Barbari tanto timore fiint pcrci _ vt fuga fibi cofulere cogerentur,Valiougc canes tam profuerint quam militcs onfni praftantfflimi. Infuper multi reperiuntu] Brafilienfium ora Cercopiteci,paruuli at< nigri,quos illi Cay vocant, quibus defcril disftiperfedebo,proptereaquod nobis C notiffimi. Vnum hoctantum dicanr, qu in arborum cacuminsbuSj quod fru&u q pericuio eii jam flijcis veftjto inftar fabarum noftra
piendis, m- . u r r •
duflria. viuant, proceuoio pradertim tempore ac uatim garriant atque clamitant* iucund fimosefTetumafpedtutuauditu. Cseteru cum vnotatumpartu, vnicum edat foetu Cercopithccus limul atq;editus eft in lui ea naturali prasditus eft induftria , vc a co patris matrifue firmiffime pendeat:itaque venatores ingruat,pareritibus per ramos c filientibus via etiam fuga abripitur; Qu certe incredibile videri non debet cum 1 thaeolus Commetariisin Diofcoride edit Plinio atque Ariftotele autboribus affirm tam amates prolisefTe mu(lelas>vttenera adhucorecomprehenfam,imc& illuc circ
%
Cap.fc
Caycerco- pitheci
Cercopithe- corum in paruulise
11
IN' BRAS'ILlAMi UJ
Rent. Quin etiam animantibus eft omni- is illndanaturatributum > vtnonmodo nferuandae prolis Audio teneantur , fed a'mad id efficiendum fagacitate mira fint audita?, Qia de caufa non facile Barbari itcopithecos quacuque funt aetate venari ^Srllm iflunt : fagittistamen vulneratos deiiciunt cercopitbe arboribus,ac deinde fanatos, & aliquatif- comm. rdbmicicuratoscurn mercibus commu- it. Vcriim initio adeo funt fed n attre- 'ttantmm digitos dentibus conuulnerer, eo vt morfi dolore cpgantur illos fgpif- neifl-ibusconficere*
Efl quoque apud Americanos alterius ge s {n . ris Ccrcopithecus, quern ipfi Sagouin no- chrumani- inant, craffitudine Sciuri , eode'mque pilomalc&llun- fo: Quod verb adformaro attinetroftro, ftore,collo, rcliquifque fere partibusjeo- perfimilis,aud?x etiam , nulli paruulorum imalium pulchritudine cedit,quos qui- m illic viderim.Etli tarn facile mare traf- itteretur quam cetera, multo maioris eflet etij.Sed ciim tam infirmo fit corpufculo,vt ciilantem nauem ferre non poffif,ea etiam tfuperbia,vtvd minimum offenfus,t2edio tam cum mortefcommutet. Hie tame qui- im repenuntur,mihfque fit verifimile earn febeftioiam,dequa Marotusfuum induxit quentem feruulum, cuidam zoilocuino- eerat Sago: alludes enim Cercopithccino en efle dicit Sagonem. Vtautem fatear in- ?nue quod res eft quamuis fuerim curiofus
124 HIS TOR. NAVIG.
me, omnibus animantibus Americanis c
feruandis,nonita fuifle diligcntem,qu^m
ptarem,nihilominus vtfemel finem facia
duo adhuc dcfcriba genera , quae figura A
prodigiofa vtquae maxitiie.
ity dcforr Vnum quqd B irbari Hay vocant,magi
jnp animal, tudine canis eft,facie Cercopitheci,vetre j
dulo,quemadmodum Scrofae parturientis
lo leucopeato valde diluto , longiffima ca
da,pedibus in morem Vrfi villofis , proli
vnguibus:vt autem dum in fyluisagit va!
fitFerum>captum nihilominus cicuratur
cillime.Nudi aute Tououpinambauhij n
libenter cum illo coIludunt,proptere& qu
turn longos habeat vngues,tum acutos. C
terum(qua» res fortafle videbitur incrcdil
lis)iudiui & aBarbaris,& a quibufdam int<
pretibus qui diu in America {tint commora
neminem vnquam vidifle turn in fyluis tt
domi animal illud cibo frui,vt quidam ai
illud viuere opinentur .
prodi iofJ° Alteram, ^e quo etian* rnihi dicedum €
hrg©. aBarbaris^^appdlatum,altitudinelep
ris eft,breui pilo & maculofo, auriculis pa
uulis & acutis, capite cum paruortum ab I
culis eminente ro(lro,pIus pede vno long
fcipionis inftartereti,fubitb ad extremu
decrefcente,itavt#quefitomnino craflu
oreita angufto, vt vixauricularem digitu
recipiat, nullu prodigiofius inueniripocei
deinde cum haec eft capta fera colle&is qu;
tuor pedibus3aut in altcrum vergit latus,ai
COJ
IN BH AS Ml A My 12$
icidit, neque vnqua erigt,neque cogi pb- tvtvcfcaturnifi pra?beaturformicff,vnde im in fyluis fibi vicftum parat.O&auo fc~ iicquo adVillagagnonem vcnimus,Bar- i eius generis fera ad nos attulerunt, qua: nouitatem omnes magna impleuit admi- ione.Nam,vt commemorauijC&m fi cum ftratibus conferatur fit valde prodigiofa, e aquodam ex noftris familiaribus excel ci pltftore fummopere con tendi , yt turn m,tum plerafque c^teras^non tantum ad- rabiles verura etiam nobis incognitas,pe^ illo repr^fentare vellet, quod maximo do t mco nunquam ab illo irapetrauL
CAP- XI.
vmetm r Ar/iericmar urn avium. Be vtffer- iliombmyapibns , mufcis, altifque regionis il - im infettis,
^Tg Oc etiam caput > quo de auibus %JJBM I agam, ab iis ordiri placuit I qua: °»r* ««* irjZPi ^ viftui h'umanofunt accorarpo- jraf^F data? , generalique vocabulo a luoupinambaultiis Onra nomina-nturtma lam ill* habentearum <;opiam gallinarfi* busab India cognomen addimuseafqu^
■ I
'4 M
foti Galling
WGallin* -- S
Jl6 HIST OR. NAVIG,
a»G*nlZ~ *sfrigmH"01ifot* appellant : me non ab tempore quo Luiitaniapud Barbaros ag gallinas etiam noflrates alere fblent?jf: Quamuis autemvt
aoftratcs. il*s commemoraui, Candidas plurimifaci vt plamis auulfis, ru brogue infc &is exor* featgue veftiant, ab vrrogue tamengenc plerumqueabftinentjquodad vefcendMtti tinet.At haec quum fibi perfuademt oua q
utoigtm-**- ^w»*0-r0pi*no'miriant,efle infhrvenei
non modoiu?peicebat,fi oua coram ilhsf
beremus,verurn etiam nos increpantes ad
bant,non ferendu eflfe dum pullatione ant
uerteremus nos gallinam in ouo eomedei
Itaque de fuis gallinis seque fere funt follic
ti,atque de auibus qu£ vitam in fyluis agur
Illas vbicunquefert impetus ponere patiui
tur. At galling viciffnn , pullos &dumis
vepribus domum dedueut, ita vt ea moleft
careant A mericana? mulieres , qua^ioftrate Gallinarum • n: t j- • i j* -f
magru copia ln Pullls Indicis educandiSj,qu],bus etia ou<
in America, rum prsebent vitellos,fatigantur. Ac tantal
apud eos puilatio, vt lis In pagis > qui mini
fa?pe ab extraneisinuifuntur, gallina Iridic
gladiolo veneat,qui quidemapud nos vj
fefhrtio nummo seftimaretur rakers autei
dqorum obolum quinque autfex galling nc
ftrates conftent.
Vna cum Gallinis Barbari alunt etiat
domi anates ludicas ypec ipfi nominat.Qu
niam vero eaimbuti funt fuperftitione To
oupi
Ppec Indix-
natcs
IN BRASIIUM. 127
>inambaultij-»fore vt (i Animali ta tardo
erentur^eandem tarditatem contrahe-
:,iravtfi holies iminincrentj fuga fibi
tern qua?rere non poffent, vt vel tatiliu tn
is deguftent non facile quifquam perfua-
:,eaq, de caufa fibi teperantab omnibus
ni matib%qu§ tarde incedut* pifeib* etia
iiis alijfque , qui no celeriter nare poiTut.
>dad illas aues attinet>qua* deguat in
is magnascaponum inftar,capianiur5 il-
le trium generum > quodBarbari Iacou- /4W^pj,%
Jacoupen & 1 acou- onaffbu appellat. Pluma fianomm
•mnibus nigra & leucopeata, guftu adgefu;s*
lanosacceduntjVereqaepoflaaffirraare,
\Jacom illis edi vnquam fuauius.
raeterea duo funt genera exquititiflima-
iauium>qniba$' riomen eft Moutan Pauo M9Uion auis
i roagnitudine > ijfdem plumis quibusIaia*
'Hores, raroqueadmodum inueniunKir*
TMacacoua & Tnamfaa-Quajfou , duo funt
?ra perdicu,anferum noftratiuminagni-
nc non abfimili?quo sJTkfoutQngiiRuAde Magnarum
fere triti m fecjuebtium fapor Ynambour- perdicum ge
perdicurn ahhudimiP tgajfoit, palumbi, nus*
tact* turturis.
rt autem breuiter de auibu* ,qua?, ma-
copia reperiuntur,tum in fyiuis , flumi-
is,tum etiam in littoribus finiam? adeas
am qua? non ita funt ad yi&um accom-
latse. Inter caeteras duo funt genera ea-
1 magnitudine,. ad corui «rafsitudine ac-
1Z8 HIS TOR. N AVIG.
ccdentia: quae vt reliquae aues Americana? ftro funt atque vnguibus incuruis , quema modum & plittaci quorum in numcro ce: feripoflent. Quod veroadplumamattin< Vt facile eft iudicatu , vix crediderim in to terra rum orbe aues inueniri tarn excellei pulchritudine,in quibus eontempladis abi denon naturam vt profani,fed creatorc laudandifuppetit materia: vtque res paces . taprima,cuinomenapudBarbaros eft %/i\ ceiientiplu plumis cauda^atque alarum leiqiupcde p.c .»* rec2is,parfim purpuras inftar rubeis > parti
cgruleo color e,vehementer fplendenti,cui reliquae partes corporis refpondent; ctim fole agit ha?c auis.vbi plurimum verfatur^n mo vnquam illius afpe&u fatiari potcfb CanUe^iu Altera C*mdi di&a plumis inferibribi ma csxuta. qugque collu circumagut auri colore mica tibus>qu# vero dorfumialaSjcaudamque \ ftiunt excellenti ca?ruleo cum textili aur inferne induta effe videntur , fuperne autc Tiolofericopallioeos qui intuentnr fumi perfundit admirationejn fuis verfibus B« bari huhis perfa?$e meminerunt ad nutn rumcantillantes.
i^Iiilili^l^l^il
f*t Ci ai de Iou uc,j ©a ni dt louue heuriouecti,
hoc eft* auis flaua,auis flaua,&o nam Ion zutloup apudeos llauum fonat. Quami autem dotrieftica? non fine hx aues,freque tilscameninarborum qua? inmediisVi<
fu
■M
IN BRASILIA At.
12?
Itcacumihibus nidificarit, quint in fyluis> PllIM* . o ht vt ter quaterue in anno aBarbaris de~ bus piki,Vc imentur,e(]uibusplumispikos,vcftes,a^-ftes&c'COIw [las compingimc, dau&ropifuarfi capulosP°nUnmiv )rnant,corpurquc fuum Cbhoneftant.Hu- modi ego pennasnon paWas mecum in lliam afFerebam* earum prsefertim quas 10 & cgrulfeo colore effe di"xi>fed vbi Lute n venijaulicus quidam cui videndas exhi- 5priu«importunus mihi effe ndri defticit imeasameextorfit.
5epfutacis *triumaut quatuor generum prapiuntur, mairihoi , & pulcherrimos mrom Bubari nominat.His rtibeo,iuteo, ^m^^i Molaceo colore caput eft diftih&um» ex- tad maximi PwaUl eftcoccineus,cauda,qu£eftpr^ ga,lutea;reliquoCorporeviridi$. Huiuf- di perpauci ad nos adferutur.Pr£ter phi- rurriekgantiam eb cormnendantur no- ie quod edo&i, bptime hurtianum imi- tur fermohem.Vnum ab interprete quo- naccepi,abipfo iam pcrtresannos edu- am,qui Gallicas , & Americahas voces tS mine pronuntiabat, vt fi iion effet in con &u,eius vocem ab humana difecrnere vix fquampotuiffet.
Longe admirabilius erat,Mulierem in vi- quodam qui ab Infuh noftra IV.paflTuuta Ilia diftabat, hums generis vnum educaffe, non fecus ac fi ratione praeditus effet ea t iubebatur, caperet. Iliac quoties nobis rerat, ftatim ab-auis illius hera audieba-
i
..JB
Lib.io.cap 43-
IJO H I ST OR. NAVIG.
• . raus5vuMfne mihi dare pectinem aut fpec hEfiralum, ego veo iamiam coram vobis pfittacu meum iubebo cancre & faltare? Si forte p ftulatis iliius annuebamus , pfittacus cod fti'm auditis quibufdarn her* verbis>non I do faltabat in perticacui infidebat,fed & g riebat,& fibi'labat,Barbaros/deniqucin 1 lum euntes 'mirabiliter referebat. In fumi fiherae vifitm erat imperare vt cancret can bat,f dtarer,faltabat:Contra5fi indonata p 16 acerbiori fcrmon.e illi fuum Auge hoc confifte,irnperaffet, turn ille obmutefceb ncc vllis verbis efficere poteramus vt vel I guam vel pedem moritarct*Quarc reputa dilLedoribus relinquo annoriRomani q Plinio autore,coroo a qu o omnibus matu nis nominatim ad Roftrafalutabatur, far innumeris exequiis olim celebrarunt, cui que a quo cffet interf eftus morte multaru: Si huiufinodi pfittacam habuiiTent per qui maxitni feciffcnt.Illurn barbara muiier Ck rimbaue hoc eft dileaiffimum appellabat. fane adco Charus erat, vt quaerecibus nob quo pretio mercari poffemus , ilia 0m otiafouhocek tormentum xneum maius,| irrifionemrefpondebat,itaque nullo pre! ab ea'cxtorqueri a nobis potuit,
Pfittacorum alteram genus eft eorum c M^^pfitinGditamadaehifolent, quos <JU*rg*i i apud Barbari appellant, & minimi faciunt.At vc sftcqucn tam funtiUicfrequentes quamapud nose lumbi quo fiebat,vt licet carnibus effent p 16 durioribus,qu6d ad perdicis fapore ac<
tac nos
tes
<r
IN BRASILIA M.
rent illis non rarb vefecremur. Tertium genus pfittacorumT<?#*.f Barba- nauta: vero Neuftrij t^oijfom vocat:ftur~ Tmis fitt{. rum magnicudine,caudam pr#longa,cro~ com genus is penis diftinguentibus^caetera viridis eft, ^"num. iufquam a u tern fermoni de p.fittacis infti - :ofinem irnponam , fuccurnt nonnihil a )fmographo quodam relatum i Pfittacos mirum in arborum ramis pendulo's nidos iiftruere>ne a fcrpentibus oua abforbean- L quod quidem meras' elTe fabulas exifti- ), iiquidc'-m in arborum cauacarum antris losconftraereeos deprehendi» nter reliquas aues Americanorum ^primus Toucatmk :us cuidam Toucan nomine d&bhttr> cuius coiumbima :emerainimus:Iscolumbieft magnitucU gmtudin<1' colore atro feu coruus , excepto pedore, od croceieftcolorisjtorqoe tniniatoabiti' iori parte circumdu<5fco,detra&Q Barbari genarum aliarumque corporis pat tium.or turn vtUntur.Tum veromaximeapud illo'Jst' in pretio quod fahaturi eo vtuntur. No- rn inde eft fortimm Toucan-tahovwace hoc plumaad faltandum» Nihilominus tamet a illis ear u fuppetit copia ,vtcii mercibus ftratibus permutarc eas non graueuir. A- Roft'tirti £■ > iftius roftrum reliquum corpus longitu- "^0^ ic.fuperac > cum quo gruis roftrum mini* e eft comparandum, itaque pro monftro- fimo totius. orbis r oftro eft habendum, ef- » non immerito Bellonius,vnum cum Ha- useffet,fub finem tenij libfi defcriptianii
i ij
t&
HIS-TOR. NAVIC.
Quftntpiana uis cocci-
nea.
GmukmtrHth auis mini- ma»
auium depingendum curauitinomen quidc non edit, at ea omnia quasab illo narrant de ifto roftro neccfTario funt intelligcnda Tdmtt cuipe ^lia eft meruit tuagnitudine* & coloi us ru ru. excepto pe6tore quod bubuli faguinis rul rem adxquat , a Bajfbarkeodem quo (up rius detrahitur modo,Aucixi vero 'Panou n minant.
Eft & alia turdi magnitudinc , plumis mnibuscoccineis,hancilli jQjiampianwod Minime vero eft praetermittenda aqici no minoris admirationis quam fubtilitat quam Bsrbari Gonambuch appellant , plurr albicantibus, & fulgentibus , fucum, aut fc rabeum magnitudinc non fuperat , miros t men cantando edit eoncentus.Milio ill i era fo quern American}^***/* nominat,aut ali altioribus herbis infidens, tarn editum ec cantum,vt,nifi cofpiciatur , vix credas ab il corpufculo tantum,tamque fuauemedi po fe.Lufcinia? noftrg minime cedit.
Ca?terum>quia figillatim Americanasau omnes,qua? a noftris no modo genere, fed colons varietate,puta rubei>rofei,violacei* bi,leucopsei,purpurei,&c.a noftris non pat differun^defcriberenonpoffum, vnamrar dem defcripturus fum quam adeo obferuai America- Barbari>vt cam non modo afficere damn uiumvane- noljnr,fed afEcientes inultos abirenenpa tiantur. Columbi eft magnitudiue , color finericio , lugubri voce earn Toum^inam 'bauUij nodufrequentiusquam interdiuex
au di
IN BRASILIA M. 133
duinc , atque ab amicis & cognatis mor-
s ad fe mini credant , turn vt bonu omen ,
luntietytupraecipuevtanimosaddatjmo-
itque vt fe aduerfus hoftes fortiter in bel-
jerant. Exiftimant praeterea fi rede iftfc
^uria obferuent futuru vt hoftes, hac qui-
n in vita fuperent,fed & poft mortem
maiores fuosanimaspoft montes conuo
iras,vt illic perpetuas agitent choreas.
oontigit mihi femel vt in pago a Gallis
ec denominate» diuerterem , ibi de noc5ie
sillasnonquidem canentes fed gemeii-
audio.Barbaros atterttifsimos video.Rei
ius gnarus,ftultitiaoi ilia increpo.Sed vbi
llo mihi adftanti arrifi paululum, vetulus
dam feuere fatis me compefcuit his ver-
: Tace, nenosaudiendis fauftis nuntiis
>rum noftrorum intetos auertas. Quoties Bar{,aror-
m hafce auesaudimusjtoties&exhilara-dciiratio,
r,& vires noftras ay omentum capiut. Cui ?ulau!Src2"
. j P n . r ... turn obfer-
> ncgry quidem, iruitra enim cum tllo uanu
itendiffem.In mentem tamen mihi turn
iebateorum opinio qui aflertintanimas
jrgatorio ignead fuos officij monendos
lolare, Barbarorumque noftrorum fig-
ntum ea tolerabilius effe iudicabam: Ete-
11 > vtfuodicetur loco,quamuis animas
dantimmortales,e6 tamen dementig no
iiunt,yt e corporibus feme! egreffas ad pa
>s lares rediredicant,auesiftas earum ef-
mntiastantummodo fingunt. Hsecfunt *
fc de auibus Americanis dicenda mihi
re, I iij
lib. 2.ca-8o.
De vefper-
1J4 HISTOR, NAVIG,
Habent tamen praeterea terra? ilia? vefp tilioncs cornicularu noftraruro magnitu ne:hi no&u non raro in cafas veniunt, fi rp quern apertis pedibus dormientem of dant, fummumeiu.sarticulura ad'oriunt fanguinemque exugunt tanta copia, vt di fextarios noftrates plerumque antequ pcrfpiciantor cbibant.Experre&i, mane j bile xvlnium croentatum admirantur. B bari,fiuc fuis fiue noftris id contingebat ludibria vcrtebant. Mihi femel iftud acci prgterquam vcro quod fannis fum except accefsit & illud quod extremo iflo(licet ihfeftiflimus erat dolor) fum mi articuHlj triduum in tibialibus induedis non paru boraui.Cumanenfesquoque qui cis aequa rem decc gradibus iacent, grandibus ifti infeftis vcfpertilionibusinfcftantur. Ger Indichiftor. Scriptorde his rem& facet ¬atu dignam memoriae prodidit. A
tilionefacc nachi cuiufdam. puer pleuretioe iaboral uhiftoru.; acj Sanfidem Ciribici , cuius cum vena a rienda rfperiri non pocuiiTet, mortuus v ipfe haberetur,accedit ad eum no&u vefp liojtalumque momordit,tatamquecopi fanguinis haufit,apertaque vena fponte ei fit aeger, -quanta ad valetudinem fufficiel Ego vero cum hiftoriae illius Scriptorc di opportuniffimu & fauftiffimii aegro ilii fu ifturn Chirurgum. Icaque prater cam qn vefpertiliones iftos afferre dixi moleflian tisdocct exernplum iftud pofttemura, r
at
mericafrae
IN BRA SI LI AM. '35
eo noxios effe, ac fuerunt olim grxcorum
ig:s,qu£ vtinqutt Ouid.faft.oV
iV oSe volant puctofiutpetunt nutricis cgttes*
Et vttiant emit corpora raptafiis. Carp ere Aicmw laElentta vt/cera roftris,
it plenum potofinguinegutmr habent. lamob caufam nonacn illud veneficis eft tributuro.
Apes AnfcrtcaQf a noftris funt abfimilcs, A iminoresmufcasatras quibusa^ftatis tern- apes. >re infefhmur accedunt, fauofque fcos in a?f# arb oris antfo condunt.Barbari mel ce mqaecolltgerenorunt. Mixtim colle^a, <*-**w vocant,jyrii enim melionat^wve- ^ ccrani. iceram.SeoriimpofitummeUivoftro more gta. fcedurit,€erakn vero picis nigredinem imi ntem,afleraant,maffis brachij magnitudi- ? compofitis. Non tamen quod faces vel ndelasea confidant, lucerne enim alius >udeos vfusnoneftpmerquam ligni cu- fdam flimmam luddiffimam emittenus. racipue vero ea cera vtuntur ad obturadas gentesillas cannas 'cj tubus plumas'fuasim- onunt,neapapilionihusexedantuf > quos
:iam hoc loco defcribemus. ABarbar»e^r4i»wappellantur,gryUQra^papi
lagnitudincgregattm quoqueadfociun vt : grylli accedunt, fi qutdauteraoftendant, xedut,praeferttra vero thoraces coriaceos & alceos itacorraduntvt fnperficiempenitus bfumant. Si vero gallinas aut alia id genus ibaria.necrlisentius recondeb.amus, mane a
M .
I
SipS. HIS TOR. NAVIG.
nobis offa carnibus nudata repcriebant
tm infefti Barbaros pnererea infeftat cxiguum in
genus infc- (Si genus, quod Tan nuncupat.In puluere
umum° fcitur,pulicis roagnitudine, At vbi fub pc
&manuumvngulis fefe infinuauit pruri
ftatim oritur, acyri mpdo, nifi verb con
Siift euellaturbreuifpatio, ad pifi magni
dinem accrefcit,extrahique nifi magno c:
ciatu nan poteft. Nqn folum autem Barb
qui nudi toto corpore incedunt > fed & r
quoqucquantumuis bene induti hoc infe<
infeftabatnur. Ego p-o mea parte,licet di
gentiffime" mihi ab illis cauebam,ita fui in
flatus vt ynq dievltra viginti e variis |
corporis partitas fint euulfi.
t Nonnullqs etiam yidi minus fibi prof]
cientes , quibus non modb manus & pec
tib illis infeftabantur,fed & axilla? reliqugcj
molliores corporis partes puftulis iftorc
infe&orum erant refertaj.Hoc illud eflc ai
raalculum credo quod Ind. Occid.hift.Se
ptor Nigua appellat,quod etiam apud In{
lamHifpaniolam extat: Ab eo his defcribit
verb\s.7\(jgu4 pulicis falientis fpeciem refe
puluereddedatur , nonnifi pedes infeftj
quorum cuti fcfe infinuat,moxque ledesm
iori copia gignit,quam fit credibile , habi
fubtilitatis rati one, ha? alias quoquegen
rant, Ac nifi mature obuiam eatur, nonn
igne & ferro eijciutur: fi verb tempeftiue e
trahas,minimo dolore curantur.Quin & a
dit,Hifpanosquofdamadeo illis fuiffe ini
flat
£ib,t.ca$o.
"^L/ *:
IN BRASILIAM. IJ7
tos vt multiarticulorum, nonullivero pe m miniftcrio caruerint. Aduerfus ea incomoda hoc remedio Bar- :ivtuntur:Eas partes* quae huic luifunt noxia,oleo quodam inungunt, fpiflb , ru- colori$,ex fru&ibus quos illi CouYoq no - nant expreffo.hoc etia remedio nos Galli bamur. Addo oleum illudcurandis vul- ribus aliifque corporis humani incom- es ,adep effeaccommodatum, vtaoud rbarosnonminoris fit pretijatque efta- dnos,confe<ftio ilia quamSanSum oleum ncupant.Chirurgus nofter,in Galliam rer graturus u .ingentia vafa iftius olei afpor- lit, totidemque feui humani, quod dufuQS )tiuos torrebant Americani collcgcrat. Qignit praeterea Americanus aer fubtilif- m^culices lumculicum genus, quodBarbari Tetin minat,adeo lancinat etiam leuius indutos mucroncs acuum referant. Ex quo facile colligere quam ridicule Barbari noftri nfpiciantur vbi his culicibus infeftuntuf, tnibus enim fua crufa,nates,huraeros*bra- iaitaplauduptytaurigam flagellum qua- ntem jreferant.
In puiuere quoque & fub lapidibus latent America Scorpiones, iisquiin Prouincia American* nfpiciuntur longe minqres, non tamen,vt scoipio»e*. pejrieqtia edoftus fum,iftu minus venena- & mortifero.jHIoc infeSum munditie de- 3:atur. Cubile meum mundari curabam,
Ij8 «ISTOR. KAVIG,
mundatumdcnuoappenderam^morefol Scorpio in ruga quadam delituerat,qui a quidemincautodumcubile ingredior fi Rrx rnanus pollicem perculir.ManiiS mir in modum e veftigio intumuit,ita vt vein fuerit corpus totum inuafuru nifi mihi p fto fliiflctphirm3copola,ad quemconfef ^ref^um nierecepnlsmortuosScorpiones cum o scorpionum *n phiala aiTeruabat , quorum vnum vuh iftus., applicuit. Illud remedium etfi prafenti mum ab omnibus habetur, tanta fuit tan vis veneni vt per 24. horaruni fpatium fu mo dolore laborauerim.Barbiri quoque dem vtunturremedio,fcorpioncsnimiru fi eos aflequi poffint, vuloeri attritos apj cant.Pra?terea,proutalicubia nobis did eft, eos effe vindt&a» cupidiffimos , im 3arbarivin-Pene dixerim in noxia quaequefurentes > dift* cupL vt fi imprudentes in lapidem impingunt, bidorum canum more eos mordeant,in a mantia quaeuis fibi noxia feduloinquiru eaque quantum poffunt penitusextirpant Habet quoque Americana regio Cane terreftres,eos O#^*nominant 'Tcteoupiru /W^turmatimlocuftarum more ad im iittus>& paluftria loca conueniunt,fi quis ca loca accedat hac iliac fugientes videati truncos arborum radicefque fefe recipiui quibusextrahituton5pofrunt,digitos qi pe & manus capientium forcipibus comp munt: Marinis longe funt macriores,quoi
aut<
Terrcftrcs
Canri.
IN BR A ST LI A M. *3S>
em iuniperinas redolent radices paiato
nimefunt grati.
CAP. XII.
nonnullis pifcibm ayud Americanos maxime VHlgarth^de^ueeerhmpifiatti*
WJ^$ E idem fepius repetere cogar, ^^H[^ a quo abftinere quoad eius fieri
„ quo abitinere qi «t^Bl poteft cupio : Leftorem turned ^ capita 3.4.5. &7.hiftori3e huius m adloca alia in quibus de Balaenis , au- lis monftris-, pifcibus volantibus , aliaque •mplurium generum egimus, remitto JEos rohoccapite deferibam qui maxime apud afilienfes noftros font vulgares,de quibus ilia eft haftenus fafta mentio. Ac primum quidem piTces in genere Bar- iri Pira vocant.Mullorum genera duo ha- p^pifces. pt : Kurerna , & Parati appellant : optimi poris turn elixa,tum tofta. Quoniam verb ^WW4& lulli gregatim oberrant,(quod non ita pri Parati muli* em in Ligeri alufque flumimbus eft obfer- atum)Barbarieosvbi vident telis Pctunt) Sa#ittis mui cnonnunquam tarn certa manu,vt duos los°petutlt refue vno iaftu figant , transfixes natantes Araciic itefitum eunt Barbari,vt qui mcrgi neciuat.
pOMJ-OUdffoU
*4» HISTOR. NAVIG.
Hot urn pifcium caro eft admodum friab quo fit vt fi magno capiantur num Houca» impoCiti exficcentur, deinde friat optimam farinam redigantur.
Camouroupouy-ouaffou pifcis eft pr*e
pifcisprs- dis (Quaffou enim Americana lingua ei
•**- demautoafTum fonat.prout accentudrf
mmziu^HmusTfuouptnamlxiulti) in fuis
«is & cantibus frequentcm faciunt ment
nem.-narc enim verba hoc modulatur mo
fir*- ooaffou a oueh, Camou roupqu p onafTott a-o
edulffqueeftmaxime. Ohayo. &^. Duo infuper funt illfs pifcium genera,<
SSSd °mra & Ac^a~omIf°n nomin|t 1 fuper mL F rcnonabfimiles,bonitate tamen vincu
Immo affirmare aufim Ouava hhri nof
nullocedere modo.
^tifri/1* AcaraPeP?iteseb planus,inter coqucn
pinguedinem fubflauam emittie qua: eis
pro condimento,cfiquecarne optima.
\Acatdbouttn s/fcataboutcn vifcofu$eft,colorcceruh
piTdsfubm aut fubrubro, fuperioribusbonicate cec
minufque palato fapit. Pira-ypochi , P'ra-ypochilongus eft inflar anguill*,e pifcis oblonqucminimeedulis»quodetiam America gus' linguaj/wA/fonat.
iui*a n©- Raif ^0* in Ga«abarse finu manque vii
ftratibus difnocapiuntur5n6 modoaNeuftriis &Brit;
fihiilcs. njcjs aliifque noftratibus magnitudine di
feru n^fed etia eo qood cornua duo oblonj
gcrant,prasterca quinque aut fex fiffuras*
vent
IN B R A S I L 1 A M • ; . i^
trehabeant, quas minime natura fed ar- uStas credas>cauda oblonga eft & tenui, je adco venenat3,cuius rei experimento ccrtior fadus.vnam enim cepimus, in- R^rii $Sh fcapham eduximus,qua? mox cuiufdam d*vencna** >ftris tibiam punxit , qua? ftatim intu- t & lnflamata cfi.Hat funt quf paucis de ibus marinis Americanis,quorum taraen lcrus eft infinitusjhabui dice«da« kd hxc flumina aqug dulcis,pifcibus me- :ribus & minimis abundat quos fua lin- lBarbari, Para.tnir$8c Acaramiri nuncu- Para->»m& t.Miri enim eorum lingua , paruulum ^*****"*} at.Huius generis duos monftrofifsimos nwes. m*~ cis perftringam.
rnum Barbari Tamouat* appellant, pal- ^ longnudiue , capite amphfsimo atqucpifds mon~ nftrofo, Kabita reliqui corporis ratione, &*<>&*' lulas fub brachis habet duas , dentibus o noftrate eft acutioribus, ariftis quoque :ifsimis,fquamis qlioquc durifsimis,adeo quot deTatott iarn ante dixi,)gladio traf- >erari nequeac.carne eft probatifsima , & Kisgratifsimi.
Uterum Pana-pana vocant , medio'cris ?***-?*»* gitudinkscuius harceft forma, fMMSSSt0 ar Requieuis afpera,corpore & cauda il- non abfimili,capite piano, atqueadmo- n deformi,quod ab aqua datum, in dua's iditpartcs,ina vt caput pifcis deformius nonftrofiusconfpici minim epofiifc 5cBarbarortimpifcatu quod attiflet, in
A
142, HISTOR. NAVIG.
primis adeaquas dixi demullis quos fa Vin muiie.tistransfigunt(qoodetiam de reliquisc] ies,puerf- quepifcibus eft intelligendum quos pe queperitiffi-jn aqUjs poffunt ) notandum eft', non m menatant. . ■ * 0 r .. f , . .
viros & muheres,ted etiam puerolos na:
di peritifsimos efTe.illi p^ae'dam natado i re barbatulorunvcamnnin mediaspetui quas.hifimulacambulare didicerunt,in mina maiifque littusfe coniiciunt > atqu natum more hucilluc obcrrant. Cuiu ad fideirt faciendam exemplum paucis cc memorabo.Die quadam Dominica man quodam Caftelli noftri propugnaculo patiabamur,!intremque corticeam ( qu# fuolocoa nobis defcribetur) qua, vltra ginta tu virorum & mulierucum pueroj capita ad nos inuifendos vehebantur : medio mari euerfum . Conf^ftim n; gium confcendetes opem laturi ad eos f peramus, omnes ad vnum natantcs & rid tes comperimus. Quidam vero eoru his compellauit verbis, Quo nam ita feftinar tendicis vos c^foV?(quo nomine Gallos pel'lant) Ad vos, (dicebamus ) opem lat Magnam,inquit,habemus gratia m: A tqui fHmatifne nos quamuis in mare deiapfoj difcrim'en vitse adductos fuifle? Odo c potiiis hoc modo in aquis verfaremur,qn vt mergeremur.magis vero metuimus ne gni quidam pifces in fundum nos pertral- Cseteri verb qui inftar pifcium placiditfi &atabant$audita ob qua ad eos accefiiiTen
a
IN BRASILIAAI. I45
fa>fannisnos exceperani,pr#querifu ni- > eosfuum tnarinorum more, flames vi-r amus. Ac fane, licet 50O pafhbus a Ca** [o noftro aberamus perpauci eorum ( ld- potius garriendi cauffa, quam vllius pe- li meru)nauigiumconfcenderunt. Ego eruabam cos nonnunquam nobispreire ibitum modo tarde, modo celeriiis na~ ;cs, qootiefque vifum efletad aqusefum- n quiefcere. Lintrera verb cum quibuf- ixylinisledisjcibariis^onnullifquealiis ad nosaduehebanifubmerfum tantun- i curabant quantum folicitud'nis afferret ispomi vniusia&ura. Dicebant e.nim» non font alia in terra?
riufquam verb a'b hoc de pifcatu fermo B^art nar- ligr€diar,biftoriam a Barbaro acccptamf^manib^s termittere nolo Cum inquit die quada & vultu hu cum nonnullis aJiis in fumma maris ma-' maBoxcffcrca 1 lintre quadam vehereringensquidajxi nbus» is manunauigij oramapprehendirjmeo- iudicioauteucrtereaut confeendere vo- it:Id ego confpicatus fake quam pre. ma- ushabebam, manumillam abfeidi quejirt rem decidi't,digitos vero noftris perfirni- quinque hababat , prsetercaprae dolore ) pilcis illc fuit affectus exerto fupra aqua ite,ad humanum accedente, aliquatuluva lerepuit.Ego lectori difpiciendum relln- ) vtrum (iuxca vulgi opinionem, qaa fer- marein fefingula animalium genera ha- re quse in terra confpiciunuir > prafertim
*itiF
&
I
t44 HiSTOIti IJAVIG.
vero Habita eorum ratione qua? de Tnti bus & Sirenibus a nonnullis funt fcripta renian vero potiusfimise marine manu< fueritamputsta-.Tamen (non quod praei ciurn iis qua? In hanc rem afFcrri poffunt i turn velim) ingenue fateor me, qui me nouem in alto mari verfatus fum,quique raro circa littora nauigans obei:raui,pif yllum,in tantatotgenerum copia qua? a bis funtcaptajnonconfpexiife qui adet humanam accederet forinam. spin* qui- Atque vt tandem fermbni de Americ bus pro ha- fum pifcatufinem iraponam,prsEter eun
xnis vtuntur V.« , r •-* „ , .
Sarbaii. 4uo «iximus,modum quo pifces fagittis figunt,prifco etiam fuo more ,fpinas in morum modum componuntjluicamquc
Tw^fcerba. ba gUacJam quam jjjj q*oucen VOCant CO
ciunt,quibus non mbdo in littorepifcan
fed etiam in medium mare* fluminaque j
nptrit rates grcdiuntur,ratibus vcdi,quas illi Ptpgris
earumquc cant quafque hoc modd componunt,lor
rios quinque aut fex rotuttdos brachij cr;
tudine,vinculis ligneis colligant,quibus
porreftis cruribus, ac tibiis incidentes, f
piano pro remo vtentes^quocunque Fert i
mus errant:Attamen rates iftat vlnse loi
tudinem no fuperant,latitudine pedes di
quofitvtneque procellarum fludus fen
neque plures vno homine capiant. Ne
itaque Barbari tranquillo mari finguti
infidetes ac folisradiis oppofiti, fimias <
mcrcfemnti feu potius ranas eminusc
I
IN fcRASIliAM; I45
iii Attame,quia has rates ct leritef admo 1 componuntur,& mergi nunquam pof- :,fi apud nos in vfu effent<c6modifsimas autumo tranandistum fluminibus lcni- Iuentibus,tum ftagnis& pjludibus,qui- tranandis ciim vrget neccfsitas frcqucn- ion parum laboratur* d haecjBarbarinoWri noil modo mjr& ftabanrur retiu noftrorucjnibus pifca> ur confpedhi , fed & ipfi nos adiuuabat, e adco fi per nos licebat perite ipfi pi- i intur. Haecilli fua H^a PrnffwHtfiu^t^ :upant*Pra?terea Gallon eo praxipue lau Hamos ma. nomine^pmeralia non pauca commo ban^bi- larex mercibuseorum percipiunt^quod «• anteafpinasad pifcandum lineisapta- cefleeflec.eorumi beneiicio jam copiai it vncuiorum illorum ferteoru quo$a~ id pifcandum accommodates effeprae- it. Ac fane pueruli^Vtante dictum cft0 luenishamos flagitare probe fuot edo- is verbis : De agatorem, amabe pinda.hac ibonuses,da mihi hamos. j4g*toremc* ?orum lingua bonum fonat, j4mabc d£ ipindavcto hamurmSi verorepuHam pa ur,capite conuerfo in ha?c veiba ftatim punt De engaipa-aimcA , hoc eft, tu es am,es OCC idendus. Barbarize
tque fi quis gratia inire aparetibuS & a raIib«s *<** is cupit.nihil illis eft denegandu. Grati JHS$* pn (unt,praecipue tfero fenes tu cum mi "jorofos ye lccocogitaueris>muiieris accepti mc -^de^ K j
':S
■ I i Cb ft
t$& NEI STOH. NAVIG,
mores,aliquid dare folent. Hoc ergo pb uatum eft a me, homines hilares,alacres liberales,fummoapudillosefleloco:Coi vero triftes,rnorofosTtaciturnos>auaros,< que qui fibi folis viuunt, vfque adeo dete tur,vt author fira iftius farina? hominibu Barbaros noftros adeant.
CAP. XIII. De zArboribiu>hevbi$ fa&mbus > exquifitiffi\ que fruttibus qui in American* f roue n
fit:
?VANDoQVTDEMinfuperioril
I de quadrupedibussde auibus,
>cibus,reptilibusj deniqne dec
: nibus Americanis anirnantib
nobis aftum eft , confefitaneum videtu:
priufquam ad religionem,bellum, polite
aliofqueBarbarorum mores acccdamus,
nihil de foli illius arboribuSjherbis* plar
- fruftibus, radicibus, omnibus deniquc
qua? vegctanteanima funtpraedita agan
, Primo autcm, quia Brafilia arbor eft
tius foli illius celebratiffima,(a qua etiam
men eft fortita regio illa)pr#cipue ob fuc
queexea conficiunt infedores noftri,e
hoc loco defcribam. H#c itaque arbor E
jir&hw*» baris jiraboutan nuncupatur , quercum j
Brafilia ar- ftram proceritate & ramorum copia a(
box cmlquc _J . ■ ... pr^
forma. quat.Qugdam repenutur quarutn crafiiti
txi
IN B R AS I LI A Mi I47
jm homihumvlnas com^leaentium itn- t.ScriptorHift.Occid.Ind.prodidit duas His regionibus vifas eflc arbores* q 11 arum ?ra vltra o&o vlnas, altera fexdecim in bitu habcret : ita vt ad culmen prio- qua?tanfcaerataltitudine,vt lapidis ia&u eraret,C*r/Vfc.r quidam cafulam cum con- ixilTet>Ciconice mode, Hifpanis rifu m co uebat: Altera admiratione digniffimaiii rit.Idfquoque narrat in Nicaragua Pro- cla arborbm prouenire nomine Cert* c\x- :raffitudo quindecim hominum cample- itium vlnas impleat. Sed vt ad Braiiliam tram reuertamur,foliis eft buxeisperfmii Js.Fruftum vero*non fert. 3ua verb ratione materia ilia in haues im tari foleat hoc loco defcribere vifu eft.Iri mis verb fciedu eft5nifi ab incolis iuuaren mercatores , intra ahnurci vix nauem ca teriaonerarepofle, turn ob durit!cm,-a,c lihde in fecando difficultatem * turn verb :cipuejqubd iumentis omnibus carcat ilia io,ac proinde Humeris humanis fit com- tanda. Barbari igitur, veftibus, indufiis, ?is,culrellis , aH'ifque tnercibus condu&i, 1 mode rhareriam illam frcuribus & cu Sfecant & findunt & rotundat, fed etiam neris nudis iiiipofitam in riaues cbmpor- t,nonnuquam verb locis impeditiffimis, >usautquatuorpaflTuum millibus a fylua littus intercedentibus. Nomination verb 0 Barbaros , ex quo Galli & Lufitani aci K ij
2.64.
Arbores mi
rat crafiimsli nis.
Iumentis ca ret Amcrici na regis».
Barbari mt* teria fecant, 8c in naues important'
148 H'iSTO R. NAVI G.
eos acceffere , fuas Brafilias arbores fecai
fnrciisarboearum cnjm exfcindendaru (quantum a J
mUus'Si nioribus accepi)ante Mud tempus, ratio a
Barbaros, n5 erat,nifi quod igne admoto eas deturh
bant.Praetcreaquoniara nonnullos fcio e:
ftimare materiam illam qux ad nos aduel
tur arborum craffitudinem obtincre , dc i
duftria addidi Barbaros earn rotundare q
faciliiis comportari ab ipfis poffu.
Ad hsec obferuatum eft a me,tatifper du
in America vixi,caminoque luculento lij
ifiius bt\neficio vfus fum , minime humidi
Brafaicum hoc ligni genu* effe quod plerifque aliis
lignum fere «norum geneft'bus vfuuenit:immo quafi r
^'" tura ficcurii effe, ifcenfurt vero perparuro
mi parere.Sycomoru* vero contract ait JV
thiolus,) prse ceteris lignoru generibus h
habet peculiare , vt etiamfi excifa-ik , hun
ditatem retineat , acnifirtiaquam demet:
irafilici li- non exficcetur.Aliud infuper comraemor
gnicincres b0> Quidam e noftris ind^fia noftra mud
bnToYoTc re cupiebat, cineres brafilij ligni imprudei
jnficiant. inlixiukimimpofuerat,adeotenaciterrub
infeda funt colore,vt quantumuis abluta
lum nunquam mutarint,atqueeo colore i
fe<5ta fuerunt nobis indue nda. Si vero de
cati illi qui fuas rugas dealbandas in Belgiu
mittunt minus fidem his adhibeant, per r
licet itlisnon modo periculum facere , f
ctiam li volet, ingentes illas fuas rugas viri
infi cere colore,
Ca?temmquia non mediocrker miratt
IN 'BR A S I LI AM. I49
oupinambaulti) noftri quum videntGal- iliofque aduenas £ procul remotis cerr is entesjtantum labpris fumere vt Arabq u 1 fao(id eft Brafilio feu coccirveo ligno) sonuftas reuehant. Itaque magno na- Barbaricu- luidam exBsfbaris hunc inmodummc^amcum
■. 1 » ■ -N J 1 ■ ♦ r\ • j r\ • authore col
reareahquandointerrogauitiQuid ubi ioquiuma inquit , quod vos Adair & Peros ( id eft t& Lu{itani ) ram procul petitum ligna itis?Nullane vobis ligna ad focum tellus afuppeditat?Tumego , Suppeditat ve- iquamj&r quidem magna copia:fed non ► generearboru qualesveftra?funt; B ra- ni in primis,quod hinc noftri non ad v- um,vt tu exiit imas,fed ad tingedum ex- mt: ficuti 5c vos & funiculos veftros bo- 10s, pennas aliaque rerum inficitis. Hie rotinus excipiens : Veriim tantane eius copia vobis opus eftPEnimuero inqua, n enim (vt hominis animum admiratio- fpenderem)apud nos vel vnus mercator iscoccineos panrios,plures cultell.ps,& :es ( nota ipfi & familiaria exempla fub - is ) plura fpecula poffidet,quam quanta d vos vnquam allatafuntrfolusilleoni- rafilium coemet , quo plures hinc naues \x redeunt. Ah!(inquit Barbarus)mi'ra narras. Mox eorum qu^ audiuerat me- percontari vltra- perrexit.'At, inquit,vir deo locuples, quern tu refers > non mo- >Moritur> (inquam) vt & alij homines, um illc(vt ifti Barbari commetata a mat, K iij
f$& HIST OH. tfAVIG.
& coeptum fermonem nullis interruptum I uerticulis ad finem vfque haud abfurde pc; xunt)querere ex mc.Ergo^tnquiceorum (] iftc moriens bona reliquit, quis he/cs e Liberi eius,inquam,fi habet:fi no habetfi tres,forores , aut proximi eius agnati.
Quum hxc dixilTcm,Equide(inqiMt m( ille fraud fane ineptus fenex)facile hinc ai maduerto Vos c^/*f*V,(id eft Gallos) effei (igniter fatuos. Nam quid traijciendo m tacopere vps fatigari ne'cefle eft, in q«o ft randofficuti nobis quide iiucappulfi dicri cximiaaBar tantu maloru exhaurms? Nepe vt libens ( baroprola- ftrisaut fuperftitibus cognatis opes qugrai Tellus qu# nos aluit,no illis quoque alen fufficiet? No?quide,& liberos,& jppinqi habemus,eofqfle,vt tu vides>fiimrnacarit ample&imur: fed quum confidamusfore poft mortem noftram terra quae nos^h eadem & illos quoque enutriat,in co acqi fcimus.
Etcerte in hancfententiam, prscclar-3! crates olim cuidam vehementi ftudiof denti vt fe libens etiamnum paruulis fer ret incolumem>Liberi»inquit,beo qui m eos dedit cura? erunt : Agefilaus verb La dxmoniorum rex amicos admoncbat net pecuniis quam fortitudine, ac virtute ftu< rent ditefcere:quod fruftra par at opes,qu: ris anirni bonis "vacat.Quaat fententig ab E nick profeda* admiratiohem -non paru merentur. Prior cnim conueniteum eo qi fcripturoeft,EroDeustuus Sc feminis
II
r
IN BRASILIA M. \fy
\ te. Altera verb rcfpondet dido iUi _ rifti,Opcreinini non cibo qui pent, led > illi qui permanct in vitam art er nam, m Filius hominis dabit vobis. la&enuspaucis,fed fideliter narratione Vmericani Barbari ore aeceptam recitaui. imobrem, gens ilia qua? adeo Barbara a >ishabetur,non modo lepideeos irridet tnagno fuo periculo Brafilio ligno que- do ex quo quaeftum faciant mare traij- lt : fed etiam quatumuis obcexata( quail- [uidem nature^ & foil fcrtilitati plus quam Dei potential & prouidetigtribuit ) ali- ndo cum raptoribus in iudicio furget qui ■iflianum nomen pra? fe ferunt , quorum i eft Europa ferax quam Brafilia immu- quoad incolas ai;tinet.Quare,prout'a mc ;um eft,immortale odium aduerfus aua* a ToHoupimmbauhifS geri, vtinam aua- imnes qui cum fatiari nufquam poffint muopauperum medullam & fanguinem gilt, in illis terris eflent relegati,vt ab iis jriisaut'Dxrnonibus exagitarentar. Ne- 'e mihi fait magao noftropudorein Bar- oru gratia qui adeo res mudanas cotenut, redi. Addere aute non incommode mco de iudicio poffum rem ab Ind.Occid.hi- 1 fcr;ptorememorie-prodita,dequadam ubi+xa?* baragente Peruana , quae cum primumi°s- rpanosverfantes in fuisiocisfunt cofpica urn quod barbari eflent, turn vero pra?ci- Barbar6rum I quod luxuiindulgeret,verebantur neab acenfatio. K uij
l$% HIS TOR. NAVIG.
illisipfi corruperentur aut auiti mores i
mutarcntur , eos abeuntes increpabant,
nominibus , Spuma maris>fine patribus t
mines,inqukti>qiuque nullibi confiftere)
funtadlaborandum^quo viftumfibi pare
Talmam in _ s?dvtarborum Americanaru defcrip
America 4. neperfeq!iar,Pahnaru quatuoraut quinc
ra? -'^*10 genera illic reperiuntuninter quse frequei
ma numeratur ea,quam illi Gefau^lh qu
quam Tri nominat: Attame quemadmodi
fru&us nulli a me funt confpe&i , credo c
nuWos edi. TWquidem fru&um rotudu pi
ducit inftar fptneoru prunorum ad effigi
racemiamplioristati ponderis vt aegre \
m.irm fubleuetur,fed nucleus tantum cera
crafiitudine , eft edulis. Pr^terea in culm:
Tunoinca harum palmarum eft turio quidam alb
rlwcduif ^U1 * no^iS wteendi gratia abfeindebat
T l ' Philippus vera qui hasmorrhoidibus labc
bat afleuerabat illi morbo remedium el
cuius rei fides penes medicos efto.
>JtyKhthew Alia quoque eft arbor, a Barbaris Aj
fpecics fpi appellata,qua? licet foliis palma? fi t perfitx
lis caudice fpinis circumquaque arm*
acuum mucronumfpecie&aculeo. Frud
mediocricraffitudine,cuius in medio nucl
eft niualialbedine, qui tame edulis non e
qiiamhebeni genus efle credo : praeterqua
cnim quod colore eft nigro tantaque duriti
yt Barbaric clauis fuis & fagittis parti m coi
* nctendis , ( quas fufiii* cum de bellis eorui
agetur defcribam)(it in vfu, teuigatum c
que
I N Bt AStLtA "M. IS>
que ac lucidiffimum,adeo denlque grauc
i aquam deie&u ad jmu m ftatim feratur.
Zompluria quoque lignorum mulriplicis
jnsi'n America reperiutur genera , quo- £ignavarjj
l nomiria figillatim edere non poflum. colons.
nnulla vidi* buxi colorem imitantia , alia
lacea, e quibus fruftula qusdam in Gallia
exeram , alba vt charta, rubra , diuerfi a
filio generis, e quibus etiam clauas fuas
bari confidant : vnurri quoque quod illi r u - .
au nominant > cuius arbor nuciluglancu bornucipc*
>erfimilis,nucibiis tameri caret , materia fimilis.
que affabrefa&a eafde cu nuce maculas
et.Denique nonnulla reperiuntur , quo-
| folia funt capitati numi craflitudine:
.quorum etiam folia funt latitudine fef- ^^^*
3edali,atqueadeo complurium generum aiu quoque
| omnia figillatim recenfere longu eflet. amphffinu.
id haec arbor in illis nafcitur terris pul*
tudinis eximiae , atque etiam , (quod eft
eimum ) adeofuauis odoris, vt dum a fa- 1^"™*°"
;velfcindererur,vel expolliretur fruftula
sbis collect a vel fngrantifsimam rofam
pent. Contra alia illic adolefcit quam
bari \Aou-ai nominant allij teterri'mo Mh-mVl-
>re , quern dum fecatur , aut vritur nemo g.numtfte5-
|uirerat:tohiseitapomis noltris noab-
ilibus:fru<5):us vero eius (qui proxime ad
inu forma accedit) prsefertimvero nude*
o eft venenatus vt comedeti veneni prar-
tifsimi effe&ureferat . Nihilomin^s ta
Barbari noitri>qu6d ex eo crepitacula fua
154 HisToR. navig;
Complurcs ^po^^niaum ilium plurimi facfu American* Hie quoque animaduerrendum eft , Brafi «bores feu (vtmoxdicemus)poma complurium gcr
^usferunt ■" • r ~~ * " -«-r.«**M .« ^i
(S. rurnopumaierentem,abundare etiama,rfe
rcncnatos-
Tfiuouui
ribus , qu# pulcherrimos quidcm fru&us
dunt,ad vefcendurn tamen in.utiles.In litre
przfcrrim mult* funt arbufcula^quarutn
ma mefpilis noftratibas valde fimilia, pen
lofe comedumur.Idcirco Barbari cum Q
los, casterofque aduenas ad poma ilia col
genda accedences confpicantur,fuo idion
te Ypochi crebrd vfurpantes , vt ab eis abi
neant,admonent.
f Hiuourtfam cortex eft fcmidigitati er
cics. iitudine,iaporegratus,prafertim reams
arbore extra&us,genus eftGuaiaci,quanti
accepi a duobus Pnarmacopolis,qui m;
nobifcum tranfmifcrarit:eaque Barbari vt
tur ad morbum,quem Pians appellant, q
vt poftea dicain,a;que apud eos pernicio:
eft,atque apud nos lues Venerea.
ihym arbor Arbor Choyne Barbatis appellata, medi
ex cuius fmcrialtitudine,foliislforma &viriditatelau
m M^acl pomis,magnitudinc capitis infantis,ad fig
conficiunt. ram ouorurnStruthiocameliaccedentibi
qua? quidem non funt edulia. Ex his Tom
pinambaultij ob duritiem cortieis irttes
qusedamin longitudinem , latitudinemq
perforantes, quibus Maraca conficiunt(
quo is m ante mentio fada eft , fie'rque in I
quentibus: )illa ctiam ad calices, aliaque v
fcula excauant,dimidiantque.
Int
IN BRASILIA M. 155
ntct arbbres quoque Brafilienfesnume- xSabancaie^u^ms ambobus porno am- ire, formamque calicis imitante : in cuius .exigui quidam nuclei amygdalinis li- es comperiuntur,eundem quoque fere i amygdalis faporemreferunt. C«teruin ipomiiftiuspiuamen vafis cqnficiendis iptifsimum , arbitror illud efle quod vul- lucuo} Indicarum nomine appellamus, certe ex illarum gcnere. Matthiolus enim
in Diofcoridem commentariisaliarum um Indicarum meminit, quae forma fane jndse,ac magnorum melorium tnftarab ore dependent : quarum ego in illis re- nibus , prout funt ab illo depifta?, ac de- ptasr, putamina vidi> quae torno expolita folent a noftris hominibus argento inclu
Prseterea ciimin illis terris verfaremur, dam Petrus Bordonius nomine artis tor- idiperitifsimus, variaeaque pulcherrima cula fabricauit,cum ex iftis Sabaueaie fru Dus,tum ex aliis verficoloribus lignis, Drum partem Villagagnonidedit >a quo trimi fiebant.Verumtamen aliquato poft iignifsimam reportauit mercedemrex eo- nenirafuitnumero|(vta mefuo locodi- :ur ) quos Villagagno propter Euange-
profefsionem in mare demerfos fuffo- m.
Eftpraeterea in illis^terris arbor proceri- :e forbi noftrse.cuius pornii Barbaric*- fnaminant*amplitudine,& figura oui gal-
SabaUCAiBlt bor cuius» fmttus va- ils conficien dis eft acco modatus.
Petrus Bor doni us tot nator peri tus.quam mercedeml Villagaguo nerctulit. .
jlcA-itu fru ftus cdulis.
1
■
■ I
*56 HI ST 6 It. NAVIG.
' ]inacej,quodvbimaturuitiColore ad auru incliriato inftar cotonci mali , non modo < tiliter comeditur,fed etiam fubacidum , n< mbiispaktogratumfuccumcmirti^quic lore aeftuantes iucundifsime^efrigerat. Atti men cum difficulter e proceris iliis arbor busdccutiaturpomurnilIad,nonnifi aCe copithecisqui illis vefcuntur excuftVhabi bamus.
fdcs-atn fru », , r n «
tcxtcncra. ' **o-a$re trutex eft decern aut duodecii pedum altitudine, caudicc femorali nonur quam crafsitudine, qui tameri adeo eftt<
lblol&* nCr Vt gladi° Vno iQu fecetuf • pomum Pa & vocantBarbari palmi longitadine,forma( cumennonabfimiIe,eiufdcm etiam color cum ad maturitatem peruenit. Hare autei pdmanafcunturvtplurimum vigintiautv gintiquinque fimul & confertim in fingul ramis,qu* Amcricani legentes in cafas m important tanto potidcre quantu altera ma nu ferre pofsint.Ad.ppmi vero iftius bonit< tern quod attinet , vbi maturuit, calyce a mordum recentis ficus auulfo>grumofum af paret : quo fit vt mandentibus ficumrefe rat^ynde a nobis ficus nominabatur: fapor vero vel delicttifsimasMafsilicnfes ficus fu perat:itaque non inimerito inter optimos t* tius ora? illius fruftus recenfeatur. Memori; quidem eft proditu,Catonem cum Cartha gineRomam rediiflet,mir£ magnitudes fi cusattuliffe : verum quoniam antiquidehi noflrisnullam mentionem feccrunt, crcc$
bil
faporc.
it±
IN B R A S I t I A M. I$7
eft alius fuifle generb,ab iftfs de quibus ?rmo.Foliofum vero Pacoatrc forma foi^^£° lapathi aquatici non elt abfimins : tanta fe magni- en funtmagnitudinefVt vulgo 16gitudo;v^ini8, m pedesjlatitudovltra duos protenda- quo fit vt nulla ratione adduci pofsim vt lam in Europa,Afia,SV Africa tanta: ten- dinis & latitudinis folia extare. Nam et- harmacopolam quedam audiui affeue- era fe vidifle folium Petafitis latitudine t cum quadrantc , hoc eft (fiquidem ro- ta eft hxc planta)cuius circunferetia tres $ €u m quadrantibus tribus fuo ambitil iretrnufquam tamen accedebat hsecanx- udo ad noftri Paco-aire magnitudinenn urnquidem cftfoliorum illorum crafsi- inemlongvtudini nonrefpondere, imo ia maxima efle,afsidue tame ere^a,adeo enti paulo vehemeniioris, (quo regio il~ equentifsime vexatur) mediana tantum :a impetunl ferat:reliquum vero ita dilfc ir vt eminus confpicienti hi frutices plu- ftruthiocamelinisornati effecredantur» tfattheolus commentariis in Diofcoride >alma & da&ylis agens, fcribit quandam plantain in Aegypto^Cyproque nafcen- 1 , quam Veneti inde re^leuntes Mufam ellantj& Mufas fimiliterfru&us :quam- optimceoloco depinxit : cuius defcri- )nem,quia non parum ad noftrum Paco* accedit,hoc loco adferibcre placet. Mu- M»fi*&az jitur, intuit ille,adotefcit ad quinum,fe« fc^io. de*
*m\\*kiu"r
I58 HISTOa. NAVIe»
nucnuecubitorum proceritatem e ftolo bus alterius fataifolio^eft arundinco, quo< men perquam longo,latoque ambitu fc< fundit,adeb vt in longum trium cubitor menfuram quandoque excedat,in latum v fefquicubitum fpatietur, lata, era flaque medium excurrente cofta. Torrefcunt fc ae.ftate fui natura , vel ctiam fortafle folis dore,adeo vt menfe Septembri eorum co prorfus nudae cernantur,decidentcfblion materia, quod admoduin fit tenuis. Cai fquarofo foliorumcortjee veftitur, pain velarundinis modo. Ramos habet null fed caudice tantum confiftit; E Venice g men emergit materie molli,lohgitudine re cubitali,a quo alia ab origine^ad fumtni prodeurit getmina ternum, quaternumoc gitorum inuiccm diftantia:e quibus circu ueniuntfru&us,parui cucumeris magni dine,quiper maturitateitt quadantenus i »efcunt*cortice fici»qui eodem modo dig detrahitur.Sabftantia pulpse ^onfiilit me peponum modo^nuilointusofle, neque mine.Primum guftantibus fruftibus infi ditatem qua n dam prse fc ferre videncur,ac Vtprimo ftatim guftu non placeant , ven qui efui afluefcunt, iis indies magis delc6 tunquippe qui quadam occulta faporis fi uitatealle^i, quaenifi tra&u temporis ci palatoinitgratiam, nunquam faturi vide* tur,ItaMufam(inquit Matthiolus) nuhi 1 Ccripfcre qui ex Aegypto,&Cypro ad nds
*MKt
IN BRA MtlAM» IJ9
tuntur*Sed quaenarti antiquis Mufafuerit
ita^quid referam non habeo. Fufius hoc
perfequiturallatoTheophrafti, & Sera*.
nis teftimoniojVt videre cuiuis licet. Ali-
uidem de ficu Indica(putaOrietali)agit*
is pidura quam eo loco exhibct , indicat
jrem effc monftrofiffimseformae'.ac ve-
s ne Le&ori taedium afferam, (pracfcrtim
n minus ad Paco-aire noftri formam acce
I intermiffam repetam hiftorise me£ fe-
nrfiqui vcroplura noffe cupiant,eos ad
commentariorum illorum libri i.caput
itto.
£uod igitur attinet adXylafrutices>qusex laarJ)fr
lediocremproceritatemaffurgunt , in res*
filia magno reperiuntur numero : flores
:arcampanularum lutearum citrullinaru
tftrnt: vbi verb efformatum eft pomum,
1 mod6 ad fagcam glandem proxime ac-
it, fed etiam maturum in quatuor diui-
ir partes, qua? per floexos pilae margmtu-
e xylum emittunt, quod Barbari^wm- &**&***
nuncupant.In floccorum illorum medio Xylon,
efiuntur grana quxdam nigra compafta,
ue admodum compreffaad renishumani
mam 5 cuius compa&ura? magnitudo fa-
inon fiaperat. Porro Barbara fkeminse
1 illius colligedi, & nendi ignara? no funt,
(iquidem cubilia fua cofificiunt ad eu qui
obis dicetur*modum.
Prcterea quamuis olim (quantum aceepi)
America nullas crefcercnt aurei ac citrei *urea *
«urearoala
l60 HlSf Oft* N A V I G.
. mali,hodietamencitm Lufit^ni multasir inagnainA- • • . - . r •
mciica co- rmmis oris quas accolunt conleuennt , n
piaaefcat. modo indies propagantur, fed ctiampoi
ferunt aurea (qua: a Barbaric Margoutaz
pellatur,praedulcia, & amborum pngnort
craffitudine , citrea quoque & ampliora ,
maiora numero.
Saccarican$ Saccari quoque cann^ optime in illis t< in America • r o • - * ■
nafcuntur. ns creicunt>& maxima copta: Attamen en
nos G *lli» & hominibus, & machinis ad e
ciendutn faccarura idoneis nondum eflerr
inftru<5li(vt funt Lufitani in lis qua: occuj
apud Baibaros locis) in aqua cannas ilLs
faccari faporem induer< nt,madefaciebam
prout ante eft a nobis di<5tum cap.cj.vbi
Barbarorum potu egimustalij fuccum & m
dullamearumcxftJgtbant. Hocporro lo
rem mulcis fortaffe admirandam narrab
Acetum e cannas huiufmodi nonnunquam mucefce
canni$faccafinebamas,&in aqua madefaciebamus qi
XI* contra faccari qualitatemjquamdulciffi ma
efle nemo ignorat* adeo acida fiebat,vt aci
nobis cflet loco.
Similiter in fyluisnon raro arundines n;
cunturcraffitudine cruris humanirfedquef
Arundines admodum fupra dixi de Pacd~aireradeo far
quibus Bar tenera: vt fingulse earum vno iftu gladio (t
fuasanxunt. centur adhuc frames, andae vero tanta dur
tie vt fiffis illis,& in modum chirurgicoru
fcalproru efformatis dgittas fuas ita armei
Barbarivt vno ia&u feras humifundant.Sc
quando de cannis & arundinibus incidit fe
mc
IN BRASILIA AU l£l
,Caicondilus hift.de belloTurc* fcribit t ndia Orientaliarundines repcriri tanta? ,Llbr'3«caF- gnitudinis ac craffnudinis vtnauigij vi- \ pr^ftent , non modo tranandis fiumini- ,fed etiam (ingulf quadragintatritici me- mos capiant, medirrinofex modiosGrae- continente.
Kd harcMatthiolus fuis in Dioifcorideni nmentariis air,arundinem cjua? magnate in Italia nafciturpalis vitium aptaad de- l cubitorum alcitudinem cxfurgere*laceae ffitudinc,& pari firmicudine; /laftiche etiam in hac noftra America in iuftkhc. netisnafcitur, quae vna cualiisprope in- tisherbis& floribusodoracis, terra rqfua- imoodorepcrfunditi ^uamuis a u tern ea quam incoJebamus re ,que nimirum Capricorni tropico fubeft, >nitruis horridis ( qua? Barbari ToHpanAr^€tic^
x- i -i i J . .i ' *w regio aniuc
ant)imbnbus vehementionbus, venui gciu&gratl ' rapidiffimis non fit immunis , tamendine "»«'&•
r i • , * nisi
a nulquam in ea gelu,mx*nec grando lfpicitur > acproinde fuis nnnquam fpo- iturarboresfrondibus,vtpotequefrip;ore t . ^ i inieltentur,per totum annum eo vigentdu^Wrcntet do,qub menie Maio (blent a pud nos fy I /in America. Prseterea quando hue vf^uc fum progref- »iuuat co nunc mora ire, cum mefe Decem- non mode breuifiimi fint dies apud nos, etiam frigore rig^ntes mahusperflerhus, ciefque nafo dependeatjtum temporis A-
k i '
I
'
l6l HISTOR. N A V I G.
mericanos diebus Idn^iffimis vti , tantoqi
fftu tbrreri, v't ego foejique ad 25. Decembi
fluuijs illu ardore folari cogeremur. Vcrut
me5quod fphgrg no ignaris facile eft intelli;
re,cu dies fub tropicis nufqua ta longi,ncqi
Coelum fo*>rurfumtam breuesatque innoftro clima
mcSt-tt «oriantur , multo fuotaquabiliorcsmul
clcmcntiorecoelo vtuntur incolse. Haec ti
hi dicenda fuere de arboribus Americanis
Plantarum, herbarumquefadurus me
tionem,ab i'is exordiar , quas turn frudibu
turn effedis aliis antecellere exiftimo:ac pi
Plant» folii mum quidem planta qu£ frudum yinat
3ucy**««*. e<jjtjforma iri fimilis,foliis incuruatis,in ar
bitudiuifis, ad aloe accedentibus ,eiufde
cum carduo maiore forma? , pomu verb m
lonis mediocris eft craffitudine,nucifque]
nex forma,in nallam redinatum partem i
cinaras noftras modum crefcit.
Canerum Ananas ilia cum ad iuftam p<
^N^opti ucnerunt maturit3tem,colore funt aureo c
Amci?c«U* ruleumimitante,odorem Ideirubi frud
fruftus. ecjjtj acjeo Yt a nobis infyluisaliifque loc
vbi nafcuntur,errantibus ex odore facile d
prehenderenturrfapore adeo dulci vt a nul
fai^amis noftris fuperetur.Itaque optimu
effetotius America? frudum exiftimo. If
vnum aliquando compreffi,exquo cyathi
fu&ielicui quimaluatico vinonihilo ced
re mihi videbaturrfcemina? vero Americ
nx caniftrosiis plenos- ^uosPanacom nu
cupancjvna cum Pacos illis, de quibus pau
*
— -^
-^
•
IN BRASILIA M. I^j
mentionem feci * aliifcjue Fru&ibus ad afferebant*quos firigulos fingulis pefti- is,aut fpectilis mercabamur. iter eaquse in America nafcuntur fimpli mum eft quod Tououpmambaultij noftri ^«>»admi* ^nominant:eodemcumlapathoraaio- rancl* VWCK oftro rriodo crefcit , altitudine nonnihil rat,foliis ab eo non ab(imilibus,qua? ta~ i propius ad Confolidam maiorem ac- mt.H^c herba ob inltgiietn,qua eft pra?- , vim, magno apudBarbaros eft in pre- rlocautem modo ca vtunturX olleftam iipulatim in cafis appendunt,& cxficcat, i quatuor aut quinque folia alio amplio- Sumiis JV5 lio inuoluta accendutu , onque accenfa ^^aiis louent, fumumqueattrahunt quo, licet abfdbcatui;» bus* labiifque perforatis exeat, adeo fit- tantur,vt fi ad belluaiproficifcantur,aut vrgeat neceffitas, eoper triduu,aut qua- uum alantur. Benzo quoqueNoui Qrb. tlb3«t2*^ iait Indos Petiianos peregre prefectures* :>am(quam CocaipfiappeIlant)ore ciau- ,veluti panchreftrum quod dam pharma- l circumferre : quippe eius prarfidio freti grum diem nuliiusnec cibi , nee potus ntes iter kciunr.Matthiolus quoquc poft ' eophraiTum fcribic ScythasglycirifTaco- tosabfquealio alimetorum prarfidio de- bduodeeimqtie dies deeere f Qua? Petutn
bn % < r irumus teu
arorum noitrorum non male reipon- cerebrum
itiEa quo que in alium vtuntur vfum:nam pw*gar.
)d eeerebrohumores fuperfluos cliciat>
L V)
Fumus Pet»
f
1^4 HIS TOR. KAVIG.
vix vllam ex Barbaris oftendas,e cuius col fafciculus ifiiusherbasnonpendeat , cui fumum cotinuo abforbent,etiam cum fan liaribuscQl!.oquentes:fumusver6(vtante< ftura eftjper nares,labiaque pertufa exhal veluta turibulo :odor vero ille minime grauis. Benzonis itaque interpres magno ( rorccrcdidit , hanc cam effe herbam , qu; Mexicani TabaccoiHifyzmo^ vero infulg i cola: Coxjobba nominant , cuius odorem ac: tum,& tetrum»atq:ueade6 Diabolicum e Benzo affirmat. Muliercshac herba vtcm nunquam animaduem:cuius quidem rei c fam ignoro-.aflero autem fumu ilium ( que expertus fum) famem non mediocriter d pellere.
Caeterum Nicotiana,feu Rcginae herba*
vVninTnon cct apud nos Petum nominetur5tamen ea !
cRPtwm. cft dequaiamago:quin imoduae ifta? plat neque in forrna,neque in viribus vllo conn nire mo do Villa? Rufticae fcriptor Gallic lib.2.cap.7p.aflcrit Nicotianam,qua:a "N coto,qui primus earn e Lufitania in Gallic traftulit, e Florida allatam efle,qu£ 20000 paffuum millibus ab America diftat. tota nim torrida Zona inter vtrarnque eft interi &a.Franerea diligenter in plerifque hort quorum dornini verape^wgloriabatur,pe quifiui,nec tamen hactenus in Gallia noft reperi.Ne autem Theuetusf qui non ita pi dem Angolifmcnfem fuam herbam adeo c lebrauit,vc yeram effe i^rwjwaffirmeOcred
in
lib. X.C. 25.
Nicotlana
•
IN B R AS 'XL i-A M. 165
c quod fcripfit rg*torari,de ea idem quod
Sficotiana iudico:fiquidem effigies quam
ua Cofmographia depingendam curauit,
nam rcferat.Itaquea me illi non conce-
ir quod fibi affumicjfe primum omnium
e Tewm fern en in Galliam attuliffe.Quin
lo ob coeli inclcmentiam #gre apud no*
lefcere poffe.
Irafficarum quoque illic vidi genus a Bar CM«**hx&
s C*iW*nominatum,q.uibus nonunqua flcae*
jo-ndiunt,foliis eft latimdine & forma ad
lufar acccdentibus.
Quantum vero ad radices attinet , pra?~
Maniot & tdypijcx quibus,vt dixj cap.?.
:>arse mulieresi farinam fua coficiut alias
■ _ : . i >* Hetich radi*.
habet,quas Hettch appellant \ quarunoq CCSOptim» 16 arque ferax eft Brafiliefe foium,atque & magna co iouicefe,& Sabaudicum eft raparum,f€dp,a* n radices ipfaefunt craffitudine amborii lorum ,longitudine fefquipcdales plus Lis.Licetaute primo afpe&u a terra auul- nius generis cfle videantur, quia tamea
■ coquendum ali^ violaceum ceu pafti- saliaeaureumceucotonea mala,ali#de- e album coloreminduut,trium effe ge- m autumo. Vt vt fit.veripoffum *$*-^Z^ \ has radices praefertiro quae aureo funt Hetkhradi. reincineribus codas piris noftris vcl,cunirati0- nisbonitatenon cedere. Earum folia hedera? terreflris more humi ferpunt,
cucumerum^aut latiffimorura fpinacio- fnm!lima,colore tamen diffVrunt, pro- L iij
V
X$6 HISTOR, N A V I Gr,
plus ad vitem aibam accedence» Carter quiafeminecarencBarbara^ mulieresqui eft cura? tadicum iftarum propagatio , m mo negotio(temu* agricultura inaudita £as ferunt minatatim: fiquidem concifas ftar paftinacarum,cjaihus in acetariis vtin ferunt: qua? fr uftula non multo port totic gignunt craffas radices Hetich, quat in ti . ■ ruerunt iniedlai Tametfi quia cibarium terra? illius prascipuum , paffimque pi grinantibus occurrunt,eas etiam fpote n exiftimo. M4n«btmt\ Barbirisquoquefru&uum genus efl q cum genu? nil <JM>wobi vocaot, qui iub terra naicui fub terra nafmore tubenim,tenuibufque filamentis i fe deuinciuntur,nucleum auellan^ ampl dine& fapotehabent: colore tamen leu pa?o,putaniine pifi filiqua non firmiore. verb folia * femenque proferat hie frui quamuis faepius eo vefci mihi con tiger-it, tamen adeo eft ame obferuatum, vtame ria repetere pofiim.
Matthiolus quarundam auellanarulnc rum meminit,quaraSerapione,inquir,Fa noaiinantur,nucimyrifticar perfi milium qoodam intiolucro crefcurit Bomb yds abfimiluquse frequenter inter^ alia aroin ex India aduehuntur.
Prseterea illic quoque magna eft copia ,. - dicipipens,non oblogi((icut magno er:
Piper Indicu , rs \- rt .. ,° rD
eornutanu meo a Neuitrns nautis acceptojfupenor cditionibus fcr ipferam)fed cornuti a qui!
d
INBRAS-ILIAM. i67
m,(inquit Matthiolus, a quo etiam eft o-
ime depiaumOSiliquaftruappelUt, quod
euftuiacemmum:fohis,vtideaithortenli
,lano GmMbus,paulo tamen amplionbus,
ulc cubtti magnitudine,viridicolore,albi-
nte & gentculato : floribus albicantibus,
fey lougo cormculorum inftar,qui primo
ortu virefcat, maturus vero adeo refufcat,
: lcuorequodam ita pelluceatvt corallum
■fcrat : & in qup concludacur pumilum ie-
,en lentiura molo compreffum.vfque adeo
re, prsefertim antequam fit exficcatum , vt
auismano attreaet,eamq; poftea ori,aluve
«•poris parti admoueat, puftul* ftatnn «-
ireant,quod & ipfe experimeto didics.Quo
t vc mercatores noftrates ad tinfturaro tan- ^^^
lot eo vtantur. Barbari vero noltn cu We, Barbaras,
aem conficcre optime norunt,aqua in fof-
s ad id referuata,piperillffd conteruttcom-
ofmonem illam lontjuet appellant , qua eo
iodo,quo nos fale in abis vtuntur.non ta-
len quod lonyuet buccellx antequam in os
igerant applicecbuccellam enim ante, poft
ero /«if*flrfammis digitis apprehenfum,vt
ibo faporem addat,ori hnponunt.
Deniquecrefcit quoquein illis terns iab? c<mm*j«- JrTu* pollicis craffitudine, a BarbarU Cm- -^»* ««^-««d/fwappellataj-.pifaquoquealba, & cmmmi- _ ^co^^Comm^i^Mm nuncupant: £v& - itrullse quoque rotunda* nomine tftfanrffl Maunng*u* r^mfoauiffimicibi. citruliL
' Hxc funt no quidem qu« in vmuerfum de
L iiij
J it-W&iH
tm HISTOR. N A VIG.
arbQribus,herbis,& fru&ibus American* Ci poflunt , fed qua? a me funt obferuata i Arb annum quo illicyixi*
Cteakf-1 Denize ficp eft a nobis M&tim apu<! gue o<nnesv mericano$,quadrupedes,nullas aues , pifc aXue*cc!nu!la denHUQ animadtia per omnia Em ptjs mhus p^is noftris refpondere:ita nunc afTero,qi difount. tiicp per fyluas,& agros crrando experiri n hi datum eft , nullas eife arhores, aut herb nullosdeniquefru<ftus,quia noftris nofi diffi miles2his tribus exceptis plant! s, port Iaca,ocymo,& filice,qua> in quibufdam lo« nafcuncur.Quapropter quotiefcunque nc illtus Orbis imago ob oculos obuerfati aerifque temperiem,animantium multitu nem,auium varietatem,arborura & planta eleg3ntiam,frud;uum denique bonitatem nimorecolo, tcties Prophet* ifta Pfalao. exclamatio mihi in mentem venit, O tju& visfnit illa,fU<epoteftas> Qua prudenua multiplexer emits Tot rebtthfimul, & fimulregendis ! 2{*m quatunq e patetgfofofa ttllvu* Vis qmque tmperij tmpatefcit.
Ergo beatos terra? illius incolas pr#di co,fi verum iftorum omnium Conditorei agnofcerent. Atqui ad res dcfci%ndas m accingo,qua? plus a?quo, quam fint ab eo a lienijdemonftrant.
GAP
IN BRASILIA*!*
%$9
CAP. XIIII. De bello, pr&lijs,fortitudine> & *YWS
Vanqj/aM Tououpinambaultij Toupinen^uin noftri bellum im- (Tiortale gerunt aduerfus variasfi- ^nitimas gentes pro more reHquo- omnium Barbarorum.quartam ilia Or- >artem incolenti6m,quaca Magel!anicoAmcrkJtani >(quod ad 50.grad.vhra Antardcu Po- piitudo. iacet,vfque ad terras Nouasrquarum fi- >ft ad 60.grad.ckra eundem Polum)lati- ne citra quadragics centena paffuum mil >ccupat: proximi tamen & infenfifsimi mi hoftes ij funt qui Margaiates appcl- ur,quique eoru funt focij Lufttani, quos »/ appellant.Sicut etiam ^Jtyfargaiates , no Jo Tououpinambanlti]S> fed etiam Gallis mi focus funt capnales holtes. JNon ta-^uaBcaufil \ quod Barbari ifti de finibus propagan- belli. >dlo certent(plures enim agros quam * (Itoccupant)aut de diuitiis ex fpoliis» ?mptionibus,armifque deuiftorum paran cogitet.H^c, inquam,eos minimemo- t.Prout enim fatentur otmies , non alio nouentur affe&u , quam vtparentum, corumque iam olim e3ptorum)& ab hQ-
17° H f S T O R. NAVIG.
ftibus eo qui a nobis dicetur modo,d ratorum, mortem quam feueafsime vlci tur. Cuiftudio tam pertinaciter adhsei vt quifquis eorum in hoflium manus inc rit,eandem pcenam neceflario expe&et mirum fore vt ma&etur , deiiide deuor Pr#terea,vbi prirnum inter quofdam ex populis bedlum eft indicium , in eo con tientibus omnibus hoftem cui lllata fit i ria inperpetuum deea vlcifcenda cogi rum,acproindeignauiae tribuedum eifc fuamredaftum poteftatem impune di Barbari in tant:eorum inimicitiflB adeo funt inuetc; gratiamcum vtingratiam inter fereduci nunquam immicis re- fint.Mcritb itaque dicemus Machiaue ciulque difcipulo$(quibus hodie magnc malo fcatet Gallia ) Barbaras iftorum a< nes imirari.Cum enim «Stfl/ifti cotra do nam Chnftianam & docent, & ad pr; reuocant,recenti gratia veteres iniurias effe abolendas:hoc eft, homines D^moi fimiles alios aliis parcere nunquam deb annonfatis declarant animos fuostygr effeferociores?
Ratio autem qua Tououpinambanhij n< ad bellum profefiuri conueniunt* ha?c quantu m obferuare mihi licuit. Etfi R aut principes inter fe nullos habent , fed res funt ferme dignitate,tamen hoc illis tura inditum eft ( quod etiam a Lacedj niis exa&ifsirne olim eft obferuatum ) v niores,quos Feorempkheh nominant, ]
duci non poflimt.
IN BR A SI LI A M. *7*
r rcrum experientiam fufpiciant &obfer-
tt : in fmgulis itaque pagis non afpernan- Brafilienfcs
n lilts prsftatur obfequium.Obiata hi oc J^J^
.one,ve! inambulantes,aut le&is fuis pen - °rjeftar|t,
jus xylinis in(identes,c#teros his aut firm
js hortantur verbis. j ^morim'
Ergone ( inquiunt alternatim loquentes, Americ.ora-
^oneminimeinterrupto)maioi*esnoftri,tio,
tot holies nor» modo debellarut , fed etia iicerunt,& ma£tarunr,& deiiorarut,exem ► nobis fuere vt perpetuo domi dclitefca- is?Gentemnenoftram,qu«tantoolimcs- is omnibus fait terrorist eius cofpe&um re miniroepotucrint,raagnonoftro cam decore,tanto affici probro patiemuryvt ia
busipfis noftrisab hoftibus bello pcta- cir? Noftranc ignauia commictemus , vt Margaiates & Peros-engaip* (hoc eft ill? ge- ; nequamOprimiin nos impetum faciant?. urn orator i!le,manibus humeros,& nates auderis,cumexclamatione hsec addit ver~ [yErirn4tErima>Tououpinambauhs , Conomi- afou Tan , Tan , &c.hoc eft, Nequaquam, jpulares mei3adolefcetes fortiffirm,ita no- I eft agendumrquin potius ad ccrcame nos iftruamus,rriortique & ma&ationi nos dc- Dueamus,aut noftros vkifcamim
His ergo feniorum orationibus, qua ali- uanio in fex horis producuntur,auditores, uiattentiffimeaudiunt, adeo vt ne fyllaba !uidemillisexcidat3& animo & viribus au-. tijin fingulis pagis fe inuicem compellates,
J7Z HISTOR. NAVIC.
ad prafixum locum quam celerrime poll magno nuraero conueniant.Venvim antci Towuptnambaitlths no&vos ad prdium ducamus, quibus fint armis inftrudi dic< dum eft,
Tdeapc genus A - • \ • «
ckugiignc* ACP"mum quidem Tacapa hoc eft c
uas,autenfes rubro,aliis nigro Jigno f ibri
t°snabent:longitadincvulg&funt quin<]
aut pxpedum, extrema parte orbiculate.2
ouah figura,latitudine pcdali,craffitudine
giti pollici^s in media fui parte,orse vero cc
modiffima exacuat?,fi quidem ex'grauiffir
iigno,quale eft buxum,funt confederal
acutiftima?;aciei pcrparum ccdunt. Adeo
facile credaro vnicura Touo^ifiambaHlm
litiufmodi claua armatum , ac furore pen
turn , multum negotij duobus gladiatorib
noitratibus exhibere poffe-
•Marcus ArcusinfuPerbabem,qaos Orapats nor
• nant,cx codem ligni genere rubro nimiru
&atrofabncatos:ijlongitudine & eraffiti
dine noftros adeo fuperam,vt cos necler
tare, nee adduccrc vllusnoftrumpoffit: qui
potms imo totisviribus puerorum decei
Twnhctb ann<-ramarcuI>uscnru«ndis opuseffe. Pr
*r*xb£n* nerulrs ea cil iilis herba quam Tocon vocant
«orum loco. 9Ua? Met admodum fit esilis,tanta tameri ei
nrmitudincvt equi vires ferat. Sagitt* fun
gX vlnah langitodinermbus iuofturis pferficiui
• turrmedia pars ex *rudine,rcliqu* vero dua
e bgno funt nigro : fegmina porro ilia adec
concinne quibufda arborumcorticibus coi
ligan-
^~
IN BRA SI Ll AM. I73
ntur , vt fi minis agglutinari nequeant. milas duas illis applicant pedali longitu- ;, quas filo xylino:quod gluten apud eos i fit in vfu,c6ftringunt:ofla praeacuta mu- libusaptant : aliquando arundinis (iccsc talum palmilongitudine in modum fcal Jotatum: nonntmquamraiaepifcis caudg cmum,quse vt alibi dixi maxime eft ve- ata.Ex quo vero Galli & Lufitani in eas ones commeant,recepto eorum more bari fagittas ferreis fpiculis,aut faltera is acutioribus firmare afTueuerunt. im di£tumeft qua: fit illorum in verfan- :lauis illis fuis dexteritas: ad arcus vcrd dattinet,contfdoforevtijomnes a qui- *™cnc™i luntconipecti Barban,conhrment easiiufsimi. is brachiis tanta celeritate , tamque cer- Stu iaculari , vt (quod bona Anglorum ? 3 qui tamen peritifsimi fagittarii ha- tur,di<5tum fit^fagittis fuis manui qua im tcnentimpofitis, dlTodecim ab illis ci qnarn ab Anglis fex fuerint emiflae. 'oftremo parrnas habent ex tergo Tapi- parmx co- fa**, cuius jam ante memini , latas^lanas, mee*' otudas ad modum fundi tympani germa .His inter pradiandum non obreguntur ?um quo folent milites noftri modumi i»s dirnicando fagittas hoftium excipiut. cverofunt vniuerfa Americanorum ar~ mequeenimaliis armaturis corpus fuum egunt:quin contra (exceptis plumaceis pi iarmiliis,breuibufque aliis indumentis
Terreos en-
fes Barbari
m
I I
174 HIS TOR. N A V I C.
quibus corpus fuum*vt ante di&um efl, ornant)fi vel indnfio client induti ad prae profe&uri > confefttm illud exuerent * vei ne illo intricarentur.
Vt autem {ermoni dc armis Barbaron paruTfedat. finem imponam, illi fiquando a nobis en ferreos accipiebant ficut ^JMoujfacat cuid; ex meis vnum dono dedi,ftatnn vaginas { cul abijeiebant.^idem quoque acceptis cult fa&itabant,eorum fulgore deleftabatur ,i adabfeindendos arborum ramos vtilior quam ad pugnam cenfebat: ac fane , vt \ \ di&um eft, optime fuis verfandis cos cfTe ercitatoSjCommodiiis illis vtuntur.
Oterum tormentaaliquot minimi pre eodeuexeramus :hsec Barbari terni fing difplodebant, vnusmanibus impofitum deftinatum intentabat,alter colli mabar,ti tius igncm admoutbat>Tamen quia cannt ad os vfque complebant > nifi carbo co tufus pulueri tormentario a nobis fuiflet a mixtus^nagno eorum perijculo tormenti fuiflet difrupttfm.Ad ha?cno!opr#termiti re Barbaros>cum primum tormentorum 1 iortim,&minorum ftrepitumaudiret, qu dammodo territos fuifle,pra2(ertim cum n nullos ex noftris auem ab arbore deijeiem videbantjferamue humi fterncntes^plumb glande,quamipfi non cernebant,tamenai cognita,ha?c rcformidare defierunt:diceba enim fe celcriiis fagittas fex iaculari pof quam quis toroientum femel aptaret.Si qi
aute
. _■■-.
..
NKy
IN; BRASILIA M«- I7S
-n obijciat t ormentum longe altius pe- ire:Refpondeo nee thoracis bubalinos, lamis confertosfagittseaBarbarisemif- ipecum ferre,quin ea a?que ac glande tor tularia traijeiantur. Veruntamen quia modiori loco base a nobis dicipoteruty ad Barbarorum prselia ventum erit, - >nfufe agarn,iam Barbarorum copias ad iandumeduco.
a. qua di&um eft ratiooe coafti ad o<5to, t lecem capitum millia, mulieribus non is,non ad pradiandum quidem> fed adc . ?dimenta,& commeatus comportados, bari agmi- iftra couenientibus,exfenioribusij qui nis duc€S* es maximo numero interfecerunt,& de- runt jcopiis praeficiutur: quibus ducibus rri fe accingunt. Quamuis autem incedat Dordinestamen cum iter faciuntconglo ,fortiffimxs primamaciem occupatibus,^ , .r im eitquam commode vmuerla ilia mul0rdine,inco lo,fine tribune & menfore fe recipiat,itafuft tame* gno datocelernmein aciem conueniat. )«terum nonnulli funt qui cornibus qua? jmbu cor- I 'nubia, vocant, fefquiulnse longitudine,«wa ingatia, irafiitudine haftse noftratis ab inferiori :e palmi latitudine , inftar buccinse mili- cientjtumpatriaexcedentesjtum etiam
ra mouentes.Nonnulli etiam fiftulas exc.fl t
l ! /i» !■• o o 1 Fiftuisexot
bushoiuum ohm mactatorum & deuora-fibus huma*
um,gerunt , quibus affidue in itinere ca-nis*
it,vi fociorumanimosexcitent5ftuditim-
i hdftesconfimiliter mactandi, augeant»
:. *> Mi
■
I76 HISTOR» NAVIG.
Si vcro,quod frequenter contingit* naui
expeditionem in hoftes facere placeat, lit
leguntjnec alto mari fe comemttunt. In
renter yero fe lintribus difponunt, eosTgat no
^omccus. Mntjj5ngUii conftat ex fingularum arbor
cortice detraflo in hunc vfum deftinato3
ta? tamen amplitudinis vt finguli quinq
genacapiant hominum capita. Itaque ftai
pro more fuo nauigium agut remo vtrin
piano, quern medium comprehendunt.
porro lintres cum plani (hit, minimone
tio aguntur*£orum tamen in alto mari,
obortatempeftatevfus eft nullus.Sedin i
ma malaciaBarbaris noftris ad militiam
ficifcentibus , claffem fexaginta huiufrn
lintribus conftantem confpicias. Hi tarn
leriaequorpercurrunt motu , vt mox oct
fugiant.Atque hifunt exercitus Tonpweq
terra? manque.
Hoc inftruSimodo quinquaginta n< nunquapafTuum millia in hoftium fines] Irimum Bar grediuntur.Primoque hoc vtuntur llrata: tagc^uam mate,fortiffimi quique ca^teros cum mu! ribus,& impedimentis port fe relinquut nere vnius,aut duorum dierum: fummo c filentio accedunt,fyluafque occupant infic hoftibus ftruetes, quibus adeo funt intent non raro per 14-horas illic delitefcant. I- ftes verb (i ex improuifo fuerint adoiti,qi quotviri,foemina?,acpuerioccurrunt , n mododeducuntur, fedetiam ma^antur hoftibas in patriam reducibus> fruftaumc
J
^ . ■■■
IN BRAS ILIA M« 171
'ah imponuntur^ac tandem deuorantur. ue co facilius incautos oppfimant,quoct i(nam Vrbes nulla? funt illis) mcembus ciriguntur,cafaritmque, (quae tamen 8o, oopaflos in longitudinem protendun- 'ores nullgfunt,earum veroloco palma- ramos $ aut herb# Pirido eaule ad ianuas appohunt. Quofdam tamen pagos, qui ibus funt contermini, iam palis expal- longitudine 6. pedum munire& circun- xe didicenint,pr£terea ftipitibus HgneiS icutis muricum loco aditus muniuht: i- e fi hoftes noftu aggredi pagos illos vo- ntjquod illis fcftfamiliare* paganituni 3S tuta via ifrumpunt , quo fit vt fiue lamifitiefugam capefTant,nufquam eua- ,quin aliqui pedum vulncratorum do- profterriantur ,qui eonfeflim ab paga- orrentur,& eduhtur; Mvero aperto Marte pugnare cohten- I , copiis vtrinque edu<ftis , vix credibile uam atroxrquamque horrendu fit pra?- :cuius ipfe fpe&ator fui,ac proinde me* deeoreferre poflum. Ego cum Galld o,paulo curiofius ( magno noftiro peri- , fi enim ^tJMargwaiibw capti aut larfi emus , deuorariorii fuiflemus deuoti ) >arosnbflros in militiam euntes comi- rolui. Hinumero4ooo.capita cum ho- is ad littus decertarut,tanta ferocitate vt abidos & futiofos quofque fuperarenb
M j
|
1 I |
**1r |
■
tj% HIST OR. N AVIG,
Tomupinambaultij , cum primum ho
confpexere,in tatos , tamque editos vlul;
perruperun^vtquilupos hicvenantur,<
veriienti™ illis vlulatibus comparandos minimeedi
Bacbaromm clamor vero aerem adeo fericbat , vt ton
Thilatus. vix exaudiri turn pbtuiflet. Accedentcs
ro propius damores ingeminabant,coi
bufque concrcpabant, fiftulis denique ca
ban^minas-afi] in alios intentabant ,offa
ofsiumma- morYotfrum hoftium oftentabant : dcnti
a»torum o- tern quorum nonnulli filo traie&os v
fcemauo. v]nas juas eojjD appenfos gerebant: dcni
geftibus horrorem fpe&antibus sncu
bant. Ad manus autcm vbi ventom
longeinpeiusresruere:tanta cnim fagi
rum nubes eft vtrinquef emifla,vt mufcas
lantcs multitudine imitarentur. Saucij
ro non pauci ftrenue tela a corpore au(
bant vqua?rabidorum more canum mo
h *f r ^anti;ttcctamen propterea pradioabft
ei&wL Cr° bant.Haec enim gens adeo feraefti&tn
lenta, vt tantifper dum virium vel tai
lumreftat, continuo dimicent , fugarr
xiunquam capefTant. Quod a natura iliti
ditum eflereor. Etenim a Nobiliquo;
accepi viro Gallo , qui militiam colit ,
lorumciuilium noftrorum tempore, it
gionibus Gallicis Americanos milites c
luifle , qui ftrenue & former fe gereb
quapropter a Centurionibus pluftini
bant. Quodtamcn in cam accipi partem
RftJCt
%&
IN BkA5ItlAM» I79
quad affirmarem nullos in illis repe~ pofle, qui ignauiam Afianorum, molli-
Europseorum aut Afrorum imitarcfr* fsidua enira cxercitatio railite ftrenuum •Vtut fit,vbi manus cum hoftibus Tou~ mmbauttij conferre ceperunt , clauis illis vtrinque acerrime ferierunt , adeo Vt ium quemque non modo humi fterne- (non fecus ac lanij boues)fed etiam pe- 5 ma&arent.
criim generofis infideantequis annoiv • non qua?ritur i Le&orem enim memo*
efle credo eorura quae fuperitis a me di- funt* equis aliifque iuroentis BarbaroS tus carere,ac proinde pedites omnes in- re.Ego yefo qui alias faepe equu mihi o* em quern Barbaris confpiciendum pra?-* m,tum fane optimum cuiinfidere, pr^^ ique me periculo liberarem,votis omni^ exoptabam: Quippe mihi fitverifirai feaibati e- arbaros fi cataphra&arum militcm no-luos fi vi*
* r . ~ , . / derent quia
:em cquo gcnerolo inudentem , ignem- de uiis f«a- hinc e tormentulo erumpentem, illinc* ****** > equtim refilietem cofpicerent, j4ignan> - eft cacodaemonem adcfle credituros* '' ' netli a quodam memoriae eft proditum, ind.ub ^ jnum ilium Attabalipam Peruenftum cap-m. ;cm, quamuisequum ante confpexiffet am,tanta fuiffeanimi magnitudine, vt rro (qui cum vt fefe oftentaret , turn vg os Attabalipam ftipantes perterreface-
M ij
I&fc H I S T O R; NAVIC,
ret, continubequumfuucn glomerato g fu folo infultantem agitabat , ^propitis Regem accedente, fpumaque ab equi on regis vultum defiliente , minime tamS cc motumfuifle, quin morte ple&i eos im raffequiequi horrorc ftupefa&i terga | tiflent.Qux res(inquit hiftoriographus)E barisfuitterrori,noftrisver6admirationi lam vero,vt narrationis feriem repetar quis quserat quid tu,corne(que tuus tantij dumpradium committebatur , annon cum Barbaris dimicabatis? Ingenue fat< nos,qui adeo imprudenter Barbaros efleti comitatijimprudentiam illam altera eun lare noluifle: fed paullum a conflidu ren- tes, fpe&aculo illo contentos fuifle. Tcf interea me,qui non femel turn equitum ti peditum copias ingetes in aciem inftrud hicconfpexi,tanta nunquam voluptatc dendis peditutn legionibus armis fulgetib quanta turn pugnantibus ittis Tououpirta baultijs perfufum fuifle. Pmerquam en quod fibilantes,faltantes,& celeriter adm Corpora fc- dum & dextre fefe in orbem glomerant liqucBarba iucundiffime fpe&abantur, accedebat ini mis ornat«. per telorum nubes denuiiima,quorum pei rubr£,coerule£,virides, rofea?, aliorumq; genus colorum,foii obie&j radiabant,vel1 ite,pilei»armillse, c^teraque ex plumis coi pafta ornamenta,qu2e mirum in modii fp (ftantium oculos fulgore feriebant. Hoc pradio trium horarum fpatio conf
<a
IN BRASXLlAM. 183
j multis vtrinquc cxtis & fauciis, Toyou- mbaulti] noftri vi&oriam reportarunt* iuofque , cum viros turn fceminas plus us triginta ad fuos deduxerunt. Nos ve- ui officium aliud pra?ftiter&mus nullum, juod ftrictis gladiis , tormentuh'fque vt >aris animosadderemus, nonnunquam lofis praeliantes fpe&aueramus, ( quod ime gratum fie illis fi cum ipfis ad bellum icifcantur hofpites)tantam de nobis co- imus opiniohem, vt ab eo tempore fe- es peculiar nosbeneuolentia &amore :omplexi.
aptiuisitaquein medio agmine collo- captiuivia- jiionnullifque ex robuftioribus funibus fti. tis,ad Ganabarae finum tendimus, a quo ®J wftoriT is circiter XXIV.M.aberamus.Vndique reportatara
ex fcederatispermulti faltanres, tripir- Plaufos. :es>& plaudentes nobis gratulatum ob-
veniebant.Denique cum ad locum in- . ioftra?oppofitum peruenimus, egoco- [ue meus fcapham confcendimus , ad llumque noftrum reuertimur. Barbari incontinentepagosfuos finguli repe- •Paucis poft diebus Barbari quida ex iis apciuos apud fe habebant, ad caftellum urn acceflere , quos per interpretes ro- 1$ , vt mancipia aliquot Villagagnoni ant.Sic captiuorum pars magna ex Bar- rum faucibus eft erepta:segretamen,& C*?,*112**
• r» i .y-x i - ■• i • i ^ /1 GaiUs cm-
is Barbans. Quod mini non multo polt ptj,
>ertiffime indicauim.Mulierem quadara
M iiij
*8* HIS TOR. N A VI G.
ctfrapuerulofuovix dum bimuloemeb pretium erant mercesquaedam,quaram< xnatio ad tres libellas Francicas accede venditor auteni meus ita coquerebatur,C in poftcrnm luturum fit nefcio,ex quoau Paycolas Hk ViHagagnonem nominab buc appulit , vix dimidiam Captiuorum ftrofum partem comedimus.Puerulumi mihi referuare vehementer cupiebam , VilIagagno,reftitutis mercibus meis & trem & filium vendicauit. Matri noni quam dicebam fore vt cum mare tranfra remjpuerulum hud tranfportarem. Ufa (adeo vindifta? repofcendse animisgent lius hseret cupido) refpondebat malle fe ToMHpinarnbaultijS vorarctur,quam vt in remotas terras deportaretur:fperare 1 grandior faftus ad populares fuos que modo elapfusfereciperet $ accognato fuorum mortem vlcifceretur. Nihilom tamen(vt ante eft a me di<5tum)e quadra ^a aut quinquaginta mancipiis quibus ad ftellinoftrimunitionem vtebamur, de pueros felegimus quos nauibus impofitc Henricum fecundum turn Galliarum re mifimus*
C
IN BRASILIAM.
CAP. XV.
tiuosfuos quo traBent mddo 'Brtbari^uibuf- ne c&remonijs inyfdgm ma^nndis & edendis itanmr.qmbm per occafionem immamffimti rudelttatis alia exemplaadietfn font.
Vnc fupereft vt dicamus quo- nam modo captiui a vidoribus exciptantur. Vbi primum in vi- captiui qu* m ftoram fines fantdedafti .&*.~*fifi do exquifitiffirais alutur Clbis > ted etiam hoftibus. res viris dantur, ( non autem viri fcemi- Imrao non dubitabit is qui captiuu apud abet,filiam fuam aut fororcm in vxorem iare,qu^ viro diligentiffime miniftrabu. tcrum cum maftationis tempus non fit fixam,fed modo citius, modotardius ex- iantur prout fuerint vtiles, viri <j6ide au- iio , venationi, & pifcatui : fcemin* vero |is colendis,aut oftreis colligendis:om- tandem (bum more faginatos ma&a'nt, antquehisriiibus.
Ptimum finitimis omnibus res denuntia^ Ad captiui ,tum virorum,f«minarnm, pucroruin fit J^~ icurfus *d locum vbi eft futura madatio. i matutinum tempus potando tranfigunr. :er quos eaptiuus ille,quem non htet earn fe cudi fabam,plumis ornatus, non modo M iiij
I&f HIST O R. NAVIG.
* mortem non horret.-quin iramo faltando bendo,ridendo reliquos fuperat. At poftc per fex aut feptem horas vna cum cjte^ p bacchatus fueritjduo trefue ex robuftiTfir euro arreptuny funibus xylinis, aut ex arbc Optipsvin x}^a$ cortice(qjiam Tyke vocant, quarque; au«per vicu ljqj eft perfimilis),medhjm, minitfie renuc tjrcumdua- ten* quamuis ytrqque fit brachio fo!uto,< ftringut:perquepagum quafiin triumphi deducum.At verp,num putas propterea ei caput dimittere vt folent hie fontes?Minii verq id quiderp. Quin contra incredibili ; dacia res fuas geftas apud eos a quibus cc ftri&us detioetur enumerates verbis. Ei cgoipfe fortiffimus,fic veftros olim cqgt tosvinxiftum fe laudibus magis ac ma euehens,modo in hanc, modqin illam cc uerfus partem, alium quideiri i?a compel] Heustu,patremtuumegovqrauij,alium v< 6 bone , fratrestuosma^aui 8c Bcucana Totdenique viros,ifoemtna$, ptterulofqi ex vobis TouoHpwawbaHltij,s bello \ me 1 ptosdeuorautvt numerumafTequinonp* fim. Caeterum nc ignorate popularcs nu tJMargaiates tot in pofterum ma&aturos t quote vobis intercipere poterunt: atqije mortem vlcifcantur meam.
Tandem, poftquam omnium oculis fa fuperque fuit expofitus ,duo ilii litflore quibus conftri&us tenetur,circiter tres vli ab eo recedunt,funetamen parilongitudi firmiffime vterque contrahtt : adeo vt ca
W
■ ■•■^■>^:^„
IN
BR AS IL I A M. l8^
msgradupraecife fiftere cogatur, progrecfi teraautregrediminimepoflfit. Vinfto la- des autteftaecqnfra&aj adferuntur. Turn captiu^ ftoresparmis ex tergo Ta^iroufou ( cuius pr*dfe 're/ ite roemini,) fefe obtegut, ^aptiuumq; his £^s^| mipellant verbis. Mortem tuam ante obi- te yicifcltur. m vlcifcere: JUe confeftim lapides in eos mmoimpetucStorquetqui fe circumftat jorum numerus plerumque ad quatuor mil taccedit. Exhisminime eft quaerendum jam multivulnerentur. Equidemin vico loda quern Sarigoy appellat vidi captiuum ufmoditainoimpctulapide mulieris cru$ *tigtfTe , vt cofra&um iilud effe crederem. orro lapidibus , ac cefpitibus , quos potujt illigere abfumptis,prodit is qui ma&atio- ife accingit,quique per totum diem latue- tjclauamligneamplumisdecoram mani- as geten$9 pileo quoque ac ceteris orqam?- Splumeis ornatusratque ad captiuum acce- it,eumque his compellat verbis. Annon ex Ma&atoris largaiaim es gente nobis infenfiffima?An- ^Hoqu^m. an tu ipfe ex noftris amicis & cognatis co- lures maftafti,ac deuorafti? Cui captitius, ■mo qu^m antealonge prsefentiore,fua fie :fpondet lingua,( zJMargaiata enimaTon- ipinambmltijs fermone non funt dilfoni,) % che tan tan atouca atoupane.hoc eft,vtique im fortiffimus,atque ex veftris quam plurU 10s ma&aui & deuoraui.
LiU.
.
IN B R A S I L I A " M. 187
Dcindcquo magis hoftes fuos vrat,vtra- ue manu capiti impofita , in hsec erumpit erba :0 qiiam ftrenue in eo megeffi! O uWgnauiter veftros belto laceffiui, cepi- ue , quos pene innumeros voraui. aliaque i genus multa ftibiungit.Ma<aator verb ad- itjdcircb tu qui in noftra es poteftate,roox me maa-aberis^^r^oVaffatus a nobis M*^ oraberis.Quid tum?(inquit ille,ne fra&ion mortem cd- uide animo pro fua gete madatione fubiretemnentis. aratus,acRegulus ille quonda pro Rep.Ro una mortem oppetijt)meiquoque cognati ionem vtcifcentur meam.Ad ha?c,vt pateat [iosmortem(quam tamen mirumin modu eformidant)prorfus cotemnere5qubd bead jcredant publico illo &fblenni fupplicio: xemplo recofirmabo. Forte in pago quo- lam Inful* maioris quam Pirmi-ion nuncu- ant diuerti, mulieremque offendi mox ifto upplicij genere interituram,ad hancaccedo iropius^-noneovtfeT^^cSmendetCnam i illiuscapcumfermoerataccommodadus. fottpan verb non Dcum> fed tonitru fonat,) tque ad eum prout a me docebatur pre- es conciperet. Ilia verb nutatocapite me Barb^mi^ leridens refpondicQuid verb mihi es datu-^^^ us fi id quod vis exequar?Tum ego , Mifer- ima muliercula,mox rerum omnium ifhru 'fus tibi nullus eritrltaque de anima tua qua mmortalem effe credis(quod faciut Barban >mnes vt mox fequenti capite dicemus ) fe~ ib cogitato .Ilia verb rurfum me irridens, e ft
f r
I:
'**?'
lS8 HIS TOR* NAVIG.
ma&ata.
Sed vt ad rem redeam , variis difceptati
nibus vitro citroque habitis, nonpunqua
inter colloquendum , mad^tor qui prsefl
noi^uma- aacit»claualignca vtraquemanuin altum fi
aatur. blata , orbiculo extremo , captiui caput tot
ferit viribus,adco vtpauciffimofanguinee
fufo,altero i(ftu non iu opus. Hinc proue;
terbium bi° ™ iIloriltMuoc! iam apud Gallosnoftn
aGaiiisvfurerat *n vfu , Confringam tibi caput , pro c
patum. quod folent altercantes milites aduerfari
minitari his verbis,Ego tc confodiam.
Captiuoin hunc modum ma6lato,fi coi?
lugatus erat,(vxoresenim nonnunquam ill
d3ridiximus)vxorillius cadaueri adrmeiu
aliquantulum luget, aliquantulum inquan
Luftu fimu- nam Crocodilum imitatur,quem ferunt,an
lat vXOicapte(Juam hominisafenecaticacfauerdeuore
tiuimaftati.lachrymas emittere folitum. Non abfimi
modoillapoftquam lachrymis extortis lu
(Sum fimulauit» viri fui carnibus omniur
prima nifiquisanteuertat vefcitur. Hifit
geftis reliqua? mulierc$,pr^fertim vero anu*
qua? cum fint humanarum carnium appeten
tiores, iuniores continuo eosa quibus ca
ptiui detinentur hortari folent vt confeflin
morri addjcant)aquam feruentem adraouen
Captiui ca- tesadcadauer atcedunt,quod adeofricant
d-uernofe ^uant & calida perfundunt , vt cute fublat
fteSn3sCcatida Pari Cn. cum nefrcndibus aflandis candore.
perfundimr. Deinde captiui dominus aflumptis feci
I quanti
-
■■■■■
IN uasiliam. 189
lanto numero vifum fuerit fociis > cadauer uidit,actantaceleritate fruftatim difcer- r, Vt lanius apud no$ vix reperiatur vllus qui ruecem cclerius in frufta fccare poiTit. His Cadauerca* ceclit quod prout venatores,hic ccrui capti J[^r 'ciS ;Cera canibus vfcnaticis porrigunt, Barbaritatcinfru- nfimiliter hoiftium fuorum madatorum fta Tecatur, iguine liberos illinunt fuos vt ad ferociam jdditatemque animos illis addant. Hsec porroimmanis crudelitas, apud Bar- « .
rr ,rr , r n • i i Barbarorcttn
rosrrequentiitima,per ieeitquidemabo- puericurho nanda.Atqui portentofiusidcffe videturftium fa?- odpatratum a Iudgisfuiflelegimus^quoSnaivtur. *" nenhumanitate cameras gentes anteceile- par erat , prohibito a Deo fanguinis efu) i enim tumultibus concitandis, vt tradunt lori2e,deditiffimi,Traiani teporibus adeo rrendasfeditiones cxcitarunt,coque cru- litatis & immanitatis procefferunt, vt cx- quadraginta hominum millibus in i£gy- >,Cirene,& Cypro,eorum carnibus vefci, tf,._ , iguincque vultuobhnire ilium iiiltinue-immams itf Quinroultosa vertice tranffixere me-crudclitas- )s, eorumque pellibus induti immaniffi- im prse fe ferentes rabiem obambulauere. 1« hiftoria (i no abfoluat, faltem extenuet ncricanorumcrudelitatem. Caeterum ex oChriftianiadcosacceflere cum ina&a- bum corpora, turn animantia oinnia,reli~ ofquccibos culrris fecat.Antea vero>qua^ uoravfum n a fenioribus accepi,lapidibus pr#acmi$ Americans cum vfumaccoramodaus vtebantur. b^pr*ke*
■ *
I90 ttlSTOR. N A VIG.
Captmi car Singula porro cadaueris frufta,atque ad
mcrfoHca- ipfa vifcera abluta,& expurgata,2?<w4W0ir
••impofitj. p0nuntur# Hsec tantifper dum coquunti
anuscontinuo "Boucano adherent, mirum
nim in modum carries hurnanas appetui
adipemque a *Boucam baculis diffluentt
excipiunr.Adeo eorum fapit palato vt con
nuo adolefcentcsad capiendos hoftes h<
tentur,qui cibum eiufmodi fuppeditent.I
Barbara g^tos quoque ^°s adipe illo^cqnfperfos I:
anusadipem gentes , conclamant fuura Tguaton quod i
|pu«nt€*n nat,bonuseft. Habes, Lefl;or,quantum c
feruando alTequi potui, qua ratione Barb
Americani captiuos fuos affant , more nir
rum penitus nobis ignoto, nimirum Boh
nan do*
At ver6 quoniam cap. 10. de Tapirouj^ agens,2?0#£rfwformamfufedcfcripfi,nets tologialaborare videar,ad locum ilium I stores remitto. Interea verb eoru error a refutabitur qui fuis chartis Barbaros noft: carnem humanam verubus perinde ac nos mosveruecinos aflantes dcpinxerunt, ^1 Chartamm etiam prsegradibus cultris ferreis carnes c
Cofmogra- fe£as ad fpcciero fufpenfas exponere fi phicarum . .t , n £ L . '..
«ko£# commenti,prout hie bubula venalis ex] nitur.Sed ifta tarn vera,quam ea qu£ fabu fe de Panurgo Rabelefius refert, quod lai tranffixus & fcmiaflatos tandem euaferit, guunt chartarum illaru authores craffifsi] ignorantise.Hajcvtconfirmemaddo. Br; lienfes no modo a nobis differre affandi n
\L1
..—
«il
IN BRASILIA M. I9l
, fed etiam noftrum more illis plane fuif- incognitutum etiam cumapud illosde- >amus. Etenim ego & fodalis quida meus ricoquodam Indicam Gallina cum non -barbari «*= lis ahis volatilibus veru ligneo impofitis^?^ ftro more ad ignem verfantes aflabamus.buo hafcent, lod fa <5tum Barbari in ludibria vertebant, :prius addu<5ti funt vt crederent carnes g continuo agitarentur percoqui poffe, am ipfi periculum fecere. Ergo(vtvnde TefTus fum eo redeam) vnius aut plurium itiuorum carnibus(duos fiquidem aut tres nnunquam vno die ma&ant ) in eum mo- rn aflatis , turba ilia vniuerfa quae mafta- ni interfuit *Soneano circumit exultans, Barbari fa. •mbraque hoftiu torrentia toruis intuetur ^1 ^j ulis, demde quant uuis multi particula (inftumarri. li arripiunt : non tamen cibi caufa, (quodpiunC* picari non immerito quispoffet) iTthaec rpetrant:quamuis enimfinecontrouerfu rnes humanas fapore comendent, vltionis nen poti^s lis edendis quam vidtus ratio- mhabent: anus excipio carnium illarum, dixt,auidifsimas. Hue verb tendutjVt mor os ad offa vfque corrodents fuperftitibus etum incutiant. Quippe, quo animos fuos uculentifsimos & faeuifsimos expleant,nul eft cadauerum illorum particula, ab extra- is articulis ad nafum vfque aures &verti- jm (quae excepto cerebro) ab illis non exe- itur. Ptolemgi itaque Lathuri Regis Mgy - ti barbaries eo fuit immanior , <juod lice?
|
T^> P2I |
|
|
Ail |
|
|
1 ■ |
|
|
I • II I |
*ur.
■
I9Z HIST 6 Ri NAVIG.
humaniore e^difciplina excultus , ad tat fit delapfus crudelitatcm^vt csefis xxx.Iud rum millxbus captiuos Cfforu carnibus V( adegerit. Caeteriim Tououpinambaultij no Caiuatu accr in fingulis pagis aceruatim ma&atorum < S^ruc^uar'as ^^gentcr aflcruant» (prout apud J in ccemiteriis (olet)Gallis vero ad eos co meantibus fufiffime rerumfuarum geftar prseconium perfequuntur , aceruo(que|il quafi tropica qusedam>fortitudiniTque : monuraenta oftentant. Praeterea grandi crurura & brachiorum ofla non negliger recondunt,fiftulis(vti diclum eft)confici< disrdentes quoque auulfos filo traijciunt circa collum obuolutos geftant. Gen. I Hift. fcriptor de Infulas Zatoban maiis gens, refert eos hoftiu ab fe madlatorum pita a?diu facrarfi valuis affigere folito$:d< tefq; collo appefos ad oftentatione geft? Ma&atores vero ifti fummo illud tribi decori, patrato enim egregio illo facinc fecediint,pediifque,brachiai crura* furas reliquas corporis partes incidunt, incifur que vt perpetuo cuti inhsereat vnguento n do quo illinunt,atroque puluere infpergu quern nulla temporis diuturnitasdelerej teft.Creduntur autem eo plures matSafle ftes quo pluribus fcatent incifuris * ac p: indefortiffimicenfentur. Qu« vtfacilii quibufuispercipiantur fequenti pidura ■< preffimusjAlterum quoque Barbarum fag iam arcu iaculantem adiunximus.
Iib2.cap.71
mam/Km
fc-Jy]i< lfoA% ■ ,i|f
W ->, " Ai;,'i 'ill
\ I
Hacpiftura fiiperiori pa$ t?6coflocand8 6T3t,qo* "yer&e*
pag.habctur in lftius locm hie debuit poni» ^
K
15)4 HISTO R. N AY T G.
Denique vt tandem hprrend^ iftitragoed
finem imponamus ,fi forte cpntingat vt I
liercsquxcaptiuisnupferant grautd^ex il
fiiit fa(5l^,Barbari(di<5tuhorrendum,vifu v
rpmaxme flupcndum)Uberos nonnunq
Horrcnda recens dates, faro paulo adultiorcs vorar
■ crudciitas. hancautem caufantur rationem, pucrbs ill
exhoftiumfcrHine progenitosefle. Barb
vero boftesfuos quibufcumcontinenter t
lurn gcrunt ftinditusaboleri non modo p<
cupiurit (eaiidem enim criulelitatem Mi
aaUtes in Tououpinambmltios ' exeKCent)fed
tiam mira pcrfundutur voluptate fi vide*
hofpites fuos eodem eiTeanimo. Etcnim i
iieThumanas nobis ab illis appofitas qu
jties reiiciebamu$,(quod a me & plerifque
nbftris femper eflfaclum,neque enim ]
• Dei gratiam adeoimmartesvnquam fuiit
. vt eas nt attingere religio nobis.non efl
nosnonfatisfidelesribicenfebant. At ir
' maxitao dolore referre ccgor , Neuftr
quofdaminterpretes,quiapud Barbaros
uenniurn exegerant ,fefevt ad illorum n
res accommodarent vitam atheorum nv
tranfigentcs,non modo crebris fcortatio
Ncuftrij i«r ^us fcf cum Barbaris fceminis inquinaiw
tcrpretesvi- . .... . . * ,
tam atheomadeo vt vnus ex ill is tnmulum puerulun:
more tianfi- vag0 j)|0 concubitu fuftiilerattfed etiam c
sunt# to omni hiuiianitatis fenfujBarbarofque i
: manitate fupexantes,a^ic per mtiltps Mm
iata&c madatos& deuofatosfuiffe gloria
■V.tur. Porro vt qua? fit Tonoufimmbaubiorm
W
- ^ .
IK BRASILIA M» ip$
tes faoscrudelitaspcrgavlefcriber^jcon-'
fc £Q .tempore quo apud illos degcbamuS,'
le Vico quodam in maiori infula fito cogi
nr. Pagushic a quibnfdam Alarffaiatibas
oltDitur qui tam.cn i oaopipwambaulnoni
ruente cum A4ay%ai#tihm hc\\o Tottvvpi-
ibauirtjs in deditionem venennt» perque
osvigtnti arsnos pacifk e apud illos ege-
t.Atcandem inter caouinandum fife nm-
' inckantes & animos addentes,p3gi il-"
;incolas yniuerfos inxernecioni dcuouer.
cretum e^ecuit non cunftantur , noftu \tt*k> .. \ * c x . . a r t • ■ l agus a Bar-
names interapinnt & lemuopitos oppn'bansvafta-
nt,adeb vt non fine com rniferationc ch- tus*
res & eiulatusaiidinentur.,Galli re audita'
:a mediaur noftemeo properant armati*
;us enim a caftcllo noftro non longius
►afluii millibus aberat. vcritm antequariv
idueniffent , B.u'bari rjbie & prard^inci-
obuips quofquetrucidarant , cafafque vt
mtes extruderent iocenderant , adeb vt
paucos fuprrilites noftri inucnerintiQinv
nmb ex noHris nonoulli aiTeuerabant fei
n modo adultbs fruftatim roncifos » fed Barbaries
im.infantu.los lactantes integros Ho^ane horren ai
pofitos vidiflj.ExadultioribDjj tamenaii-
Dt mari fefe eommifere,& no&is tencbris
fecundantibus natantes euafere^incjue no
jrn Ciftellumferecepere.Quod vbirefei-
•urn Barbari non «quo tulerunt animo-
mb fuos hoftes a no,bis detineri mufsi-
ites conquerebantur. Tandem verb nier-
N. i)
l$6 HIST OR. NAVTG.
cibus quibufdam anobis placati fucre, c
entes verb nofiros , Villagagnoni mancit
reliquere.
Interiedtis aliquot diebus , ego cum qi
bufdam aliis Gallis in pago ab indigei
Piramiou nominate, in infuia ilia rnaiore
nimi gratia exfpatiabamur , inopinantes*
ptiuum iuuenc, forrna & ftatura non medi
cri,in copedibus ferreis quas Barbari a CI
ftianis acceperant, detentum offendiraus,
lingua Lufirana nos compellat, (duo ex n
ilris ob Hifpaniei fermonis peritia eius v<
ba capicbant)fignificar fe in Lufitania fuif
Chrillianum effe^ptiTmoinitiatum, At
nio fibi nomen. Pra^terea , quamuis natio
Margaias in Margaiat eflet , quod frcqtienti cum Lufi Luntama ba • • A • •■ -
ptiramscap-nis -commcrcio tcnniim lngenium ex pa tiuus. exucrat,innuit fevehementer bptare,fi q
idratione fieri po(Tet,ab hoftium manil euadere.Tu nos,pra>terquam quod noflra eratpartiumquotquot dabatur eBarbarc faucibuseripere,auditis vocibus Chriftia & Anronij longe vehementius common i mu;S,& miferatioiaeduai.Atque ha enol vnus, qui linguam Hifp^nicam callebat, qi que fabrilem exercebatartem , recepit fep ftridie eius diei limam ad compedes diflfec das aliaturum: monuitque vt fimulacfolut eflet,(nam a nemine obferuabatur) in dura lis ad maris liuus fefe abderet, tantifper dt
Bart
.IN' BR ASIL I A Ai. f$J
rbaros colloquiooccuparemus: nos fca- aexceptum,in Caftellum noftrum tranf- fturosrquo fi perduceretury niinimo ne~ do cum Barbaris de fua rcdcmptione tran ipofle.
tiis non parum recreatus gratias egit > fcv jfingula exa&e exequuturum fponder.At :bari licet fermor&s vitro citroque habi- non ccpiflent,nonnihil ta-m'en fufpicates, ulac e pago egrefsi fumus vicinitate de- m , ldque tumultuarie eoafta , miferum tonium madartt. Nospoftridie limam rentes,per fpeciem farinae aliorumque ci iorum quserendorum pagum ilium- repe- us: atque a Barbaris quserimus vbi'nam tiuus illc,quem pridie vidcramus. Illi nos cafam proximam deducunt, carniumque tonij frufta Boucano impofita oftendunr. inde nos abs fe elufos fuifle fufpicates per ibrium caput oftetabarrt , nofque cachin- excipiebant.
No'iLmulto pod duos quoque Lufitanos Lufitani<fim bari nofti^ cepere : quos ex iroprouifo * Barbaris ruguriolo luteo , in mediis fyluis con- j^/i* de" fto, non procul ab Caftello fuo quod / rorpion vocant > ado^ti fuerant. Lufita- quidem totius diet fpatio Barbara- i .impetu.cn fuftiniierant ■,- at tandem i eos tela csecefseque munitiones defi- 'n't itriftis maioribus gbdiis , quos ambarum manuum dicimus , in Bar- N iij
l\
19§ IHHT O R. N A VI 6.
in Barbaros irruunt , accomplices cxiu ill u 1 1 o s quo que v u I n dr a nt . ©t rbari con pcrtinacitcr obfiftutTfihgulis potius occu beiidiim ducunt,quam victoria non parta dern referre. Itaque tadem Lufitatvos cap abducunt e quorum fpoliis ipfe veftes bi* Unas a B a rb ? r o e m i . V n u s qu oquc ex in t pretibus argcnteam lancem ermt,quam B bari cam mult a- aliafupelle<5blein illo tU; riolo crant depr^dlatiiquamque, pfctij ig ri,c»»m duobus cultellis permutarunt. Po Barbariin fuos pagos r-eueffi L'ufitanis ludibrium barbam conueUunr vdolorif irnpaticntes deridcnt,hifque verbis inctei >QMid?v6fne qui nuper impetum nofburi fortitcr fullinuiftis, nunccum mors erat J titer obeunda muliebri efleanimo? Act dem more folito eos immanitcr ma<51ant uorantque.
Exempla quidem permulta de Barbar crudelitate praeter ifta a me pofferit affr nifi qusc attulirousad horrorcm coibbet cutiendum fufficere exiftim arena. Wr» enimuerb vt ij qui h#c tarn horfenda pa! apud Barbaros vfurpatalcgent» norint | sivulfa quoque non minus detefhnda j grri, praecer earn quam commemorauj' Judseorum cru deli tat cm q'li Traitini tern ribus qtiadnginta hominum mil lib as' c non mod.6 corum carries 'deuorarunt, fe< tiam fanguine wilt urn obiioerunt, pel lei induetuntrPrae'tcrctiam horrendum Pt<
IN BRASILIA M. 199
:i Lathuri Regis ^Egypti facinus qui trigin- tud^orum miliibus ca?fiS,captiuos occifo- m carnibus vcfci vi adegit,alia quoque ex- iplain medium afferam.Chalcondilushu ub.s>c$. da delmper ij Graecilapfu &Turcici in- ?mento,(quod vere tragicum dixeris)fcri- Turacanum vnum ex Amurati n.Legatis, banorum copiis inftru&a acie deui&is fu- jue captiuos 80. immaniter trucidafle, Trophxmu orum capita trucata,in pyramidis formam ™g}*°* aeeruari iuffit,quafi part? vidori^ infignc )phaeum. Amuratus vero vltra iftroi angu- astranfdu&o exercitu, trecentos milite« finociis tenebris obfecundatibns in pro- num montemconfugeratjihtercludir. Hit meatus inopia in deditionem venerut ho- Lib.7.c4. ftas expe&antes conditiones, At Amura- somnes in vnum locum conuenire mani ^^ r,ac coram fe iugulandos curat. Idem A- immankate uratus,cuius nondumeratfxuitia expleta, cumulate omni captiuorum copia fexcentos adolef- ntes forma prseftantes ,fua emit pecunia: 10s deindepatris Manibus immolat quad xcatorum expiatioin tanta fanguinis hu- ani profufionecdetpofica, Sedifth*cludi cique dicaptur pre fceleratiffimi Mech- etixTT.Turcarumlmperatoriscrudelitate, Ll *8*c'6 n non modo Imperij adminiftrationis A- csftantmc- urato fucccffor fuit , fed maxime in omni V^£* umanitatis genere^mmo quern in hac p «r- Mvchmeto magnofuperauitinteruallo.Vt enim omit "-^^ m ftorenciffima? fimul ac celeberrUn's vr- a N.
mi
2-© O
• 1
HISTOR. N A V I G.
bis Conftantinopolcos cxpugnationem g ipfo rcgtiante Anno ftlutis 1453. Ad V.C lunias contigit,qua fanguine omnia, horr re,morte,fugientibus & perfequentibus, \ cloribus & yi£Hs repleta erant : Adeo vt c forum & eorum qui pr# ingenti irruentiq pvultitudine fuffocati erant cumulus port rumfornices fuperaret : Peculiaria quseda de mqnftri illius crudelkate pofteris mada rccefcbo.Viginti Albanos milites,qui Tin fia,quarn ipTe cxpugnarat,reli<5a>in oppid ^ib^.cap.i.'0111 qwoddam Phiafup , Ilupellam nomir fefe receperam, rotario fupplicio brack fruribufque conquafTatisfemiuiuosin fur moeruciatu Isjngnentes defperabundosre] quit.Infuper imnianifllmo illi monftro nc fatiscratquofcumqucin oppidisaut cafte lis offendebat ferro c#dere , prout Leontai ccmtigit, vbi ne -vnus quidem fuperftes eft
_. , . li£tus,adeo vtfexmille hominum cadauer
jMecnrneti
iniPfabrutaPr^ter mgentem equorum & pecorum c<
animatiacrupiam, ilHc fucrint numerata : Sed inaudit
hocfupplicijgenerccomplurcsinfupcrafK
cit. Acinace peracuto fingulos homines i
Monftrofa da&s partes vno i&u circa tranfuerfum fept
crudelitas. diuidi iubebar , artificio barbariem omnei
7* fuperantctbisenimfinguli mortis perfentic
bant dolorcs.Vtrsque pars per aliquod tein
pus praefumm.o quo opprimebatur cruciat
huc&illucnon finegellibus horrendis fe/
volutabat.Trecenti milites in oppido Mity
lenc anno 1450.^0 capta eft vrbs iila , ho
imma
• cap & Lib.io. cap.ii.
-11 ■
IN B R A SI L I A M. 201
maniffimo fupplicij gcnere funt a£Fe<3U« ungenti quoque alij ab Qmare Baffiano mltantinopolim miffi > quos in oppidulo :expugnato ccperat eadem occubuerunt ute.HorumCadauerapoftquaaliqnandiu trca in qua laniati fucrant negle&a iacue- ,bos horrede mugies ad ea accedit,vnani-Def>ouequl ? cadaucris parte cornu attollit,alioq; loci tuu^agno? xortat, turn altera petit prioriqueadiugit.citmiu hi- x res ciim a multis perfpe&a fuiffet breui a* Mechmetum perfertimllie mirum in mo- il anxius,cadauer illud difiungi,partefque rfifri ad priftinum locum comportari iu- .Bosinfcquiturrepetitismugitibus,cada verb illud9 inter camera agnofcit, denuo- *cornibusfublatumalio afportat. Mech- tus hoc portento vchementer commotus : merito quidem) e vefligio, cadauera fe- tri iubet,boue veto ad fua pecuaria dedu- dum,ac per reliquu vita? tepus alendu cu- | Tradunt nonnulli cadauer illud a boue ibusTurcis clementioreafportatum Ve- i cuiufdam corpus fuifle : alij Illyrico tri- int.Atqui vt vt fit( inquit Chalcondylus) : oftcnto multumfceliciratis genti a qua oriundus erat, portendebatur. /ladi vero fa^uitia humanisauribustinnL. , . 1 longegrauiorem debit, idcirco de ea.nitas horrcn nrevlnmo loco vifum eft. Vlando attri- da & c*tero aMoldauia MecHmetiliberalitatein gi;ara^c~ n fratris cuiufdam Vlandi quo fce'eratus fuperans*
>202 HI S T OR. N A VIG.
.Mechmetus adnefarias libidines abute _ ., tur , hoc primo veluti aufpicio prouinci
n.n.u i6. «» adminiltrare ccepit. Pocentiifimos qu queMoldauienfes ,ac primaria? autorit virosja quibus propter authoritatem & g tiaai,ne defeftionem molirentur fibi met bat,conipit, cofquenon contemns eft v gari alfquo fupplicioe medio tollere,fed uos omnes palis tran(fixos fumrno cum c ciatu extinxit.Immo coram familias ne v ribus quidcrn &.infamibxjs exceptis , eod furore fuftulit. Adeo vt breui temporis f tio triginta & eo amplius hominura mi abeotrucidata fuiffe a multis confirraet Mortuorum porro bona & honores fate tibus fais eft largitus. Mechmetus certior ftus Vladu de defeclione & rebeliioneii cogitare, quendam fuum a fecretis Catab mum nqmine,natione Gracum per fpeci amicitia? ad eum mittit,eo coGlio vt Vlad ad febladis verbis pertraheret. Eodem qt que tempore Mechmetus ad Chamum qui dam cui Valaquiam prouinciau* clam den daratjiteras dati man latque vtqjacurnc ratione vi , doloue Vladum cornperet : nihil gratius fibi accidere pofle fignificat. duocommunicatis confiliis Vladum intc pcre conantur,Viadus vero nullo modo p turbms confirmatis militum fuorum a mis, reliquis omnibus in fugam verfis CI mum cV Catab olmum cum quibufdaaii a] viuosc^p t.Qooseruribus& brachiisabfc
I N BRA SILIAM. 20j
palis viuos affixit.Chamo vero,prout eius iftulabat digniuseminetiorem tribyit lo- rn.Quod ab eo hoc confilio fadum eft, vt bdi'tis fuisterorem incuteret , acne tale iid in pofterum auderent nifi idem fuppli- urn fubire vellent,anfam prseripcret.Pr^te- a exercitum ingentem famma edentate mfcripfit» Danub umqne flu men tranfrit, que in Mecbmeti dinonem quam flumen ud alluit,magtvoirruir impetu, tamqueeft cpulatus, pagos incendit, foeminas ipfas, re6 infantes, in cunis vagientes ierro ceci- t.Qnacuque veroiterfaceret immaniffime uiebat>& vaftitaus vbique notas i'nurebat. uibus ad Mechmetumperlatis, max'meve • nuntio de Legatorum morte cruddifli- a,acin primisde Chamo tamatrocifuppli- 0 affedto , qui prapcip.ua- in aula mioiite- iolim gcflerat , Mechrnctum non p.irum unmouerunt.At longe moleftius ill i fuiftet ntam iniuriam ab infimse fortis homine 31 illatarti in attain rdinquere. Itaque cum iftruttiffimo exercitu vUaquiam ingreiTus,
Legaforumfuorumcidauera pahs adhuc rixa confpicatus^nouo q uafi dol< re , & no- ;> furore fuitpercitus. Cadaucribus autem lis auulfis & fepultis,tria pafllium WiWh eft rogreffus , ac in lanienam illam inciclit ab rladp in fubditos patrata, quae res horrore ftnfpicantibus'mbuebat.Eratenirn-.locusa-horrcndum ^tianrulum editus,& in omnes partes aper- viiu Jpefta- Js3duopaffuum milliain Songicudinemob^cu um'
.
2.<H HIS TOR. NAVI^
tinebatjlatitudo millc occupabat:Innimu
roris,palis,crucibus,furcis,cadaueribusoi
&m ceu fylua qusedam confitus erar. Ex i
dauerum facie perhorrida , cruciatus qi
ante obitum pertuliffent coijcere facile ei
Laniatorum numerusad millia viginti fa
norisatrocit ateni augebat.In his erant infs
tuli matcrnis adhsrentes vberibusjla&an
enim fuffocati fuerant Jnaufpicatse pra?tei
aues,aerem feu nubes atra condenfabat,ac
corporum humanorum concauo vndek
ante vifcera extraxerant, nidos ftruebar
QHibuscoofpeftisMcchmetuSjingenioali
qui barbaro& crudeliffimo ,apud fecos
tans vnius jiomunculi,& quidem abiedifi
ma? conditionis, atrocitatemac irotnanita
crudeliffima qu^que facinora ab fe patra
longo interuallo fuperaffe, modo obmute
cebat , modo mifericordia quadam duceb
tur , atque apud fe muffitabat, mirum no e
fe quod fcelemus ille fubditis fuis adeo fo
midolofuseffet, quandoquidem tale facini
parrare fuftinuifTet: Ideoque difficillimui
effe ftatuebat hpminem ab fua ditione dep<
lere,qui & imperio fuo & fubditorum obfe
quio tarn infigniter vteretur. Mox vero col
lc#oanimo,neminem efle qui carnificen
ilium non contemncret arbitratur.Qtiinim
moTurcanpfitam horrendo myamfiQ con
fpedo,yiadumadcb atrocisfaeinorisauthi
r~m diris deuouebant. At Vladus omnibu
il\i$ negle&is, Mechmetiexercitui continui
infta
IN BRASILI AM. 2QJ
:abat,eumque modo in alis,modoin no- imo agminc laccfllbat,atque ita nop pan fingulis diebus pcrimebat> dampumque » minus equitibusac Arapibus afferebat. men(ne vlterius in his recenfendis pro- diar)illefuo tandem periculo eft edodus itiamillam qua in fubditos vfuserat,dum fuas cgregie ftabilire volebat>muh6 plus rimcnti quam commodi fibiattulifle.Na latim fuis a fedeficientibus Mechmeto uinciacedere ,atque in Hungarians pro- erecoa&us eft.E6 vbi appulit, ob fce'era ? mille fuppliciis expiari non potuiffent incula conie&us fuit.Quatuor hgc mon- coniuganda & quafi concathcnada duxi, ate qua? infernaliremigio fintaptiffima, racanum videlicet,cuius(quantumuis fla- ofiflimi) nequitia pene nulla videatur fi 1 Amurato confcratur: Quern rurfus cru- tate & f^uitia fuperauit Mechmetus : O- esvero fccleratiffimus& immaniffimus dus magno poft rcliquit interuallo. At i(inquies)Turcse ifti f uerunt, inhumanif- ii quos merito Brafilienfibus^9jW7re^o/r nanioresdixeris.
3uare vtpauloattentius ad ea qua? apud geruntur animum aduertamus,qua?ro in tiis quid a foeneratoribus & rapacibus ris pr^Pcetur?qui fanguinc & medullas tot uis,tot orphanis exugunt, ac proinde vi - ft*nerat0re* deuorancquos femel iugulaffe fatius ef- *>arbaris juam languente* dimiiisdetinere? Anno 'tSS^Sli
1 ' I
206 HIST OR. NAVIG.
feritatc & cr udelitate Barbaros * A rncricar Michi4. foperat?Atquchinc fitvt exclamer PropF ta.Quodcomedunt, car o eft populi mei, cutem eorum ab eisnudant , ac offa coin diffringunt: diuiduotque vc q od eft in o! & velut carnem quse eit in lebete Jam ver< de carnium humanarum efu ferino prorfu tygrino,quot queXo,hic apud nos reperri f cum ill italiajtum in aliisregionibus, ex qui Chriftianum jffk feferunt nomen,qui immariitatis delapfi funt, vt fzuitiam fufl j plere cupientes,cor iecurque inirricoru fu rum deuorarint? Penes hiftorias innume de rebus iftis fcriptas fides efto,fingula en perfequifi cupiam tempus me deficiat. neinalienainquiram, Qua? lingua,quisca mus iramania facinora referat qua? in Ga! noftra funtpatrata?Ta?det me ccrre>tam ! renda commemorare, Gall us enim fum. F neftifsimis bellorum ciuilium temporib quibus abhincannis xx.iuxta eorum ca]< lum qui diligentiusjfthsec funt pcrfecuti,( ciesquatercentena hominum millia inter runtjinter quos quadraginta reperiuntur' bilHsindorum virorum millia, qui Vniuei terrardm drbi, deuincendo, vel faltem Gi ciasTurcarumTyrannide tarn diu oppre in libertatemafTerendsefufFeciflent. Atq Vtaliquid afferam e tot in vulgus emifsis i gentibusvoluminibus, quibus prooincia locorum,vrbium,homicidarum, atquead trucidatorum ip(orum nomina eduntur, q
CO
IN BRASILIAM.
201
fultbameouiirturitur , ne ea qua? iam ifenuiffe videntur recrudcfcant : Nobilis jfdam viri reformatara religionem pro- ntis vifcera auulfa fuere, ac primo per to- Confute KU i vrbem circumdu&adeindein vrbis fof ciefiaScam id fterqiiilinium conied:a funt. Cor au- Gaiiicam. ,& iecur,baculis affixa,inftar trophgi ve- f^^k )iabolicicircumgeftata fucre. Qoin e03.pag.374. ne pcrrupit fccleili cuiufdam rabies>vt ic- >ris illius particulars cani obiecerit,canis Q^u hom, >bominclonge humanior attingere re- r.ibusipfis wit: turn immanis heruscanem no-fine Jon8*hut
• t . rA 1 r " r maaior.
phcmis vocibus hoc iermone lnleque-
u :, Nnnquid to quoque e s Lutheranus>
:>i vir quidam infignis & de Uteris opti-
meritus , vcntre,vultuque humo pertin-
tc,in publicam vrbis platcam pertradus,
no femiuftulatus in mare deijcitur, turn
aftus canibus laceradus obijcitur. Mech-
:i imrnanitatem fuperius meritb fumusT.L
eliati,qui vno AcmacisiCtumedios ho- s«3.
les difTecabatjduabufque veluti mortibus
l&abat; At fiiftum de quo agimusdifpi-
nusquater eum necatum fuiffe compe-
Bus,nam vultu ventreque terram euer-
I pertracl:us,quodammodo mattatus fuit,
nde vfftilatusjtertib fubmerfus, quarto a
ibusdilaniatus. Non multb clementiiis
n alio a&um eft cuius cerebrum lapidibus
nminutum fuit , deindeinflammas con-
tus eft,indeque extradus,muro eft appo- . .
s vt quibufuis tornientulcrum difplo ^.pag^V "
■
8*7-
4«fc
454-
tflf.
I
I
&.
208 HIS t OR. NAVIC.
dentibus fcopus eiTet;Puerpera qusedarn
a partu quarto deleftodeturbata & in I
mosgradus deiefta fuit.Infantulum vein.
diligeotifcime in,vlnig pnfito rajigrar.» h
illi crudeliffime ci auellut muroque allid
vocibufque blafphemis-Lutheranorum pi
geniem eflc extirpandam pra?dicabant; (
ex cadauere iacente ab militibusfeu pot
Furiis edu&um mordebatur: illi ver 6 inui
fibiillud porrigentes fc prsefagijfTe iam a
dicebat,Hugonottum a fe comeftum i ri . ]
lieri honeftiffima? > Veftibus penitus nuda
vbera in orbcm excifa fuerc, turn patratis
cam ncfandis fceleribus*in proximum flu
dcieftaeft duahns Hnsiiliabus tarn horn
dum fircinns Iprftanrihns. Itali quidam
religionis odium puerulum viuum in d
diflecant partes.einfqne ieeur AenarZt. Ar
lefcenti cuidam oculi pugione effofi ftmt
vlmo eft ex pedibus fufpenfus tofnjentu]
rumqueglandibuseft confofTus. Viri qi
tuor veramreligionem prdfitentes carce
bus no&uedu&iinpontem dedu&ifu.nt,
bi primiim veftibus omnibus exuti funt,ti
mtfere excarniticati iunt,ficarij enim eos 1
nutim concidentes perludibriurn fefe in
cem compellant,nefcio an brachium poll
amputare, turn crebrisiQibus alius brack
alius collum,alius caput contnndebar^don
femiuiuos in fubie&um Rumen coniccerui
at humus eorum fanguine infe&a horrors
praetcreuntibus incutiebat. Garnificcs ve
I N B R A S I t I A M. 205
eluendam crudelitatis fa# noca.m riumum iltaaqua perfundunt. S&d erTire£S-**eft fljLUH-jauixa-iangiiis ille continue apud Do»
m a hpitis ptfiifom repoi^t^LiiQri CiuA. «quid dehomioibus eft ftatnend»ui*-a-qui- s adeo iniufte effufus fucrit, quique hac ra lie Dei imaginem violare no dubitarint? lidam Euangelij minifter rrmltis acceptis neribus*ambobus oculis effofsis , tuftine 5tSa iibus alligato,hue & illuc eft pertra&us ac idem palo alligatus, in ftriiem lignoruni nie&us eft,atque ita viuus exuftus. Vt autem appareat nullius conditionis mines a tanta barbaric fuiife immune$> lidam ex fummi fenatus prsefldibus,fenex> yenerandus , qui quidem iam pridem Re- $ti° ionis reformat^ opinione habebat , q.uam 55?6i ncn(qu3e erat illius timiditas ) palam pro- fus nunquam erat,baculis prirnuas imma- :erverbemus*aepene macfcatus eft, Atii- :ijcum fatis aurplos loculospro libi'dine ninueniffent5eu pecuniae fuas dcglutiifle Ktexentes capita ad pefrus viqaf hi aqnarri murfo* ex pedibusfbfprnfo» arlhucqee vk ^ ventrem diflecant , vifcerdqiu in ftumdri oiiciunt. Cor Verb haft^ affigmit, perque 3emcircungeflant>in h^c erurnpentes vef . En vobis cor nerarijpllius HugonottorU sefidis.Quid plura? Nunquidex humanis ricuiisfrt&uraeft confefta? Nobilis qui pa^^ madolefcens glandibus fcopetanisicta^
0 i
r\
Lib-8-pap 728»
717. Lib. 9 77j.
777.778-Sc
2(o.
7*5
210 H I S TO R. N A VIC,
nudufque in dumum fpinis confitum € ieduseft ,atqueibi ardentifsimis ad D< precibusanimaagit. Proue&a aetate vir gionibus confoffus & lapidibus obrutus nibus obie&us eft. Ex permultis cadauer: vifcera extra&a funt,ficariis exclamanti annon quis ciTet qui Hugonotti vifcera e re vellet.Sed,6 rem nefandam & inaudii annon pucruli affatifuere ? virique viui 1 mandati? Quiaetian) inuentum eftcad; multis confrfl-nm vnlncribus fale afpe Quo niroirum fupplicij vere diabolici g< te mi'fer iile crudelifsime fuit excrucia Praeterea djfcfcati vjgintiquinque horn brachiis adnexo fune colligati fuerunt* terni,& quini,nudi,oculis ad fole pofitis. #fc. que hoc modo enfibus , fecuribus, & puj nibus confofsi fnerc» fbsmine incfinfb dendis eorum ambuftis. Vir pugione co: fuscum ftatim animam non ageret crc fecuris i&ibus confeftim mafifcatus fuit.A letali vulnere percuffus in leclo decum bat, huic male- ad aures vfque diffedae fi turn in ipfo cubili iugulatus eft.
Sed ne in iftis hiftoriis recenfendis qu bris quos ad marginem adnotauimus me mm proditx funt,sequo fim prolixior,prsej tim quum tabellis iam pridem excuhs de dzx fint,qua? h«c prse fe ferunt nomina , 1 nienxVafsiac^LanienaeTuronenfes, ] nienas- Cadurcorum,alia?que in Gallia noi i patratar.Quid quefo,di£turi fumus de cru<
«iji
- -^. »;■
IN BRASILIAM. 211
la Tragoedia^ii^iniiiiiiniiabuft Lutetian i^.AuQuR'u Anno 1572, qui dies D.Bar- lomeo diciturfacer, atqne Gallicis in ka- dariis ■ meritilsime rubrica eft adnotatus? ius quide culpam in eos non reiicio,quos bores minime habuit. Quamque Rex no- •pacis edi&o fummo fuo doloreaftani leiure declarauit. Inter caetera innume- ]ux turn per vniuerfutn regnum crudehf- e funtadmiffiuannon cadau.erum hpnaa- dLaxkps,ex Arari flumine ( in quod pro- :afucrantplufquam Americana autTur- 1 feritate rautilata,)extraftoruni Lugduni
frjnr^ pijhljra vprn7md^fti<: fair ? Nonne
nora,corda,aliaeque humanorum corpo- 1 partes abimmanifsimisficariis,qu6fque eri ipfiabominantur, deuomse fuerunt? 1 liquid Antifsiodori7viri cuiufdam pij^na ae Cor- regis , atrociter excarnificati, cor rufta concifum venaleeft a carnificibus >ofitu>ac deindead pruiias toftum & de- •atumPInnumera etiamnum funt in viuis minum miilia, qui de iftis ante noftra tern ra inauditis cumulatifsime teftabuntur. i>ri.squoque(vt iam di<5tum cftOhac dcre iptis & excufis,pofteris mandabuntur. Ac plura perfequicogar , (riam horret ani- is, deumq; precor vt tanto Vulneri reme- jm adhibc'at)faeuitia cum feuitia , imma- afque cum immariitate comparetur : tref captcntur tabula? contiguae , in quarufln O ij
Vide Com- ment. Galli- ca.#h &011& hottri tcm- poris. Galhca irri- manitascum Americana, & Turcica compacatut*
212
HISTOR. NAVIG.
prima Barbari American! depingantur,< uis fuis iigneis captiuos nia&antes , foem quoquecadauera, calida perfundentes, corpora fruftatim concifa, brachia cti crura, toembrajcapita T>oticano impofita,i coqucndum horridecontrahantur & de pentu*,ipfi denique Barbari geftu quam n potcrit irnmanifsimo carnes illas vorai apponantuir.
In fecuodaTuracanus tiara arni&us ramidem ex humanis capitibus crude] obtruncatis conftruens. Amuratus quo & Mechmetus Turcarum imperatores hibeantur: quorum prior, innumeris in tis homimibus eorum fanguine Fatris M< bus liter -.Pofterior rotario afficiat fup cio compjures milites , aliofque in duas { tes vno acinacis idu diflecet , atque ica mori cogat. AddaturVladus,qui fubdito lis trans hgat,& quide magno numero,efi gantur quoque rotas & patibula , tanta cc vtfyluam efficiant , humanis cadaueribui nufta,infantuli ab matrum vberibus p deant,vultu quos dolores moriendo perfi ferint, deformitate indicante: Goruis a] que inaufpicatis auibus circumuolantib atque in mediisquorum anteoculos, & fcera deuorarint ntdos conftruentibus: C teraque ad rein exaggerandam adiiciant quse ex defcriptione fuperius allata pid excogitare potent.
In tertia , furcates & rabidi Galli , t
tu
IN BRASU1AM, 2IJ
t leges &Principum fuorum edi<5ta vio- tes,quivelutiTortores &carnifices im- tiiflimi, homines ex pedibus? fufpendant, e ad humum inuerfa,ventrem ferro difle- t , vifcera eximant , per vicos circumdu- t , & infoediffima quglibetfterquilinia ijciar.Qui humanacorda & iecinora ve- us& longuriis tranffixa tircumgeftent, ue modo cruda,mod6 in pronis tofta vo - t , immo cani deuoranda porrigant , qui rorepercitus aufugiat^tahaque nionftra nanitate fuperet : Qui femiufta corpora nana,in'mare proijciant5rurfumquc ex- iantjmuroque applicent,ac tormerita di- >dentibus pro fcopo proponanuQui adi- q humanum educant, venalemque inftar >ulifeui exponant.'Quiquorundaai capi- ipidibus comminuantjcorporaque in M~ 5Conijciant,ac poftea canibus dilanianda ijciant: Qui muliebres mammas circum- !nt;Qui puerperas ecubiii auellant 5 pue~ )fque rntiris allidant,nonnullos inftar ne- idis aflentiQui viris quibufdara oculos jionibus eruant , qups arbore ex pedibus >enfostormentulorem glandibus confi- at: Qui de media node nudps homines pontem quendam ficis diffecent ? mine- iqueconcidant, inque fubieflum tinmen itpraecipttes:humo cruoreadeo infe&a» tortpres ipfos horrore perculfos no'tati) m eluere oporteat : Qui Eumcnidu fure- xilonge fuperantes 3 auriculas huraaoas m
O iij
2T4 HIS TOR; NAVIC;
fartagine frigant , omaforumque inftar medant: Qji viuos homines fepeliant: rninutatim corpora concidant , vuinera fale afpergant , vt grauiori cu,m dolore | iun&am mortem cornminifca^ntonQui c plures fimul vin&os,nudato corpore, fol culi5oppofitis,gladiis9recuribtrs,pi!gioni dilanientrquorum pudenda accenfo ftra ne amburant:Q^i corpus fica confoflum dum exanimatum^fecuri ma&ent : Qui y vulnere lethali accepto ac in le&o deci bente,vtramquemalamad aures vfque findant,eumqueinftar ouis iugulent.
Hisunquam,ita depi&is, quse mini exaggcro,ita enimgeftafunt, immo ma: quam qua? verbis exprimi poffit,crudelit; Qj^nam trium harum tabularum immar & vifu magis horrenda eft iudicanda? Ni quid hxc poftrcma?ha?c vtique. Itaque r abs re quidam, cuius nomen me ignorare &eaffirmo,poft Gallicam illarn lanien quam reliqips omnes omnium tempor immanitates longo interuallo fupejare vi bat , verficulos Gallicos fcrip fit , quas cxpreffimus.
Exult* PharaO)7<(eY$que f&ue> Herodefine & Achabe marn furore CjalloftHHia eft/epulta veftra.
Immo addere poffumus feuitise om quarvnquam extiterunt exempla, fiue ap
S
IN BR A SI LI A M. 21$
tas,autTartaros,fiue apud alias nationes, excepta quidem immani Triumuiratus -nani laniena. Qoapropter ne deinceps barorum ^fmrn^m crudelitatem adeo orreamus , quandoquidem non minor, nto longe immanior apud nos paffim lo- i habet.IUi enim feritatem in hoftes fuos urn exercent : Nos vero,vt conftat ex iis relatafunt,cognatorum,vicinorum>pro quorum fanguine manus noftras com- ulamus. Itaque monftrofiffima quaeque ideamus in Americam vfque non eft ex- •endum. Verumhicforfitan Catholicus piamRomanusobijciat, quid? tu inuj- nomnerain noftros deriuas , de vobis ra Religiofum nomen profitentibus, ne sum quidem. An fcelerum immunes, & (i Angeliinarmisfuiftis? Ego verb ref~ tdeo, quantum obferuando affequi potui, noquidemciuilibelloexnoftrisnopau- .-■;
1 . . rt, n . r n Religion
tales extitiffe,prefertim ft cum veltrarum beiiorum ci tium ho minibus conferantur: Secundouiiiuinpeius em nonparumapriftina piecatedegene-™enr£ coepe e,acproindehumana aequo plura perpe- Fe : Tertio verb in peius ruentes , pr<e{er- ex quo vobis admixtifuerunt , non ne- im complures deploratae fpei homines in las degenerate. Quibus sequiores ab eo apore rninime nos prasbuimus, ac iis,ad- fus quos fefe bellum gerere profitebatur3 bus tamen meliores non eflent : Quod paret vel ex ea,quarn edidi, hiftoria de fa- O Hi
%l6 HISTOR. N A VTG.
rne & obfidione Sanccrfana , cui ipfe int fui>Armo 1573. necnoh exiis quos in ij exercitu confcripfi commentariis. Eon itaquepeccata minimi diffimu!aui,a qi rum gartib.us ftabam in optima caufla,qu2 tumuis peffime a&a. Atque vt hoc etiam 1 cotefterquantocumdoloreGalliam a f alumnis fanguine foedatam confpexerims cinus narraba cuius recordatio animu mei fine fremita nunquam fubit,adeo meti m< immanitatis iTius imago adhaefit.
Noflrt oppidulum quoddam(cuius not confulto non edo) obfedereroppidani militaris impcriti ,fefcad defenfionem ( rant,auxilium pra?fto fibi affuturum rati: it que tormenta crebrq difplodunt,ac no m do milites quofdam interficiunt, fed etu ex ducibus nonnullos vulnerantjtem equ pr^ftantiffimos.Quje res noftros non part ex^cerbauit.Denique cohortes aliquot ex i ftrisfubvefpertinum crepufculum , Ducu induftria deduclse,acfermone animate m ris fuccedunt,fcalas admouent,confcendur oppido denique q'tamuis munitiflimo , fo tirerque ab ciuibus propugnatb , adeo vt r femel noftros mosnia iam occupantes pr< pulfarint, vi potiuritur:obuios quofque fen tranffigunt,immo nevnumquidem viru fuperftitem fuifife credo , nifi fi qui abditifi mis lacsbulis Me eommiferant. Ego turn i vr be vicina ab noftris occupata eram. Pc
ft?
IN BRASILIAM, 217
idic cum quibufdamaliisad expugnatum ud oppidulum accedo , vt quid ibi conti- (Tet vidcrem. Tantam nimirum ftragem Funeft-fpC; dus Turn vt totus cohorruerinv.quippe iu- aacuium. - ilatis plerifque, locoque decliui, vndiqua- le fanguinis riuuli defluebant.Ego ta atrox :inus confpicatus, quod tarn en infeftum iri nequibat, Prasfedum rogo,liceat cada- railla teme mandare,quod lubens concef- I Rufticos duos latentes metu confterna- s magno labore inuenio, eos mortis metu imo-.tres ingentes foflas ab iis excauari cu- :vnam in Saccllo, reliquas duas in hortis, o temporisopportunitatecommodis, ilia lim die eo vnde migraram redeundum mi- erat.Cadauera vndiquaque fcalis & afferi- isimpofita adfoffasillascoportari iubeo.Foemina> & ter mortuos feptero mulieres repertg funt puemii ab efque pueruli.Eueftigio Prsfe&um adeo, p« iSpra- i atrocitatem oftendojiufta Dei iudicia ta- dentiam in- mcrudelitatem vltura nobis imrnincre ex-terfcftl* Dno.Ille diligenti fa&a inquifitione, refert i non confulto fed per imprudentiam con- giffe,dum noftu milites oppidum ingreffi imos intraht,lucernifque minime accentis buiosquofque trucidant, velin ipfis cubi- bus vbi permuiti latitabant : veriti ne op- idani inftauratis viribus noui quidpia mo- rentur. Ego adinftitutumopus reucrtor. [ortuorum,qui numero erant centum & iiinquaginta plus minus,aceruo iufto. Foe- linseyiros fuos&affinesfingulgperquiriit,
IFacinus lu- gendum.
rv
215 HISTOR, NAVIG.
quarumpleraque lugentes& lachrymante me quern fedulo de fepeliendis illis curan gerere videbat,rogant liceat fibi linteis fuo inuoluere. Id vera per me omnibus quibu ea res erat cordi licuit.Sed(Proh,facinus in dignumlatque irati in te Dei certiffimum iu dicium, miferrima Gallia , apud quam iufti fuppliciis minime profecit,tu enim magis a magisinduruiftiOrtiulierquxdamfuosinte: cadauerarequint,vinimprim6confpicit,sV numquecxnatisrtum alterum moxanimad uerrit: fuos deinde fratres duos confpicatut Ha*c i-uftiffimo moerore ac dolore(fi qug vn quam mulier)perculfa,puerulum feptetxi an nos natum quern manu tenebat his compel lat verbis: Ah mi fi!iole,quam vereorphani te homicide iftieffecerunt! Patrem tuum duos frames, duos etiam auuculos tibi hodi abftulerunt. Quanto turn doloreperculfu fuerimquserendarn minimearbitror. Ac n< quid diffimule, immo quas pepererint mife- rias bella noftra ciuilia comnionftrem ( hi< enim eftfcapus me-u's vt agnito malo,noftrc faltem ca(iti fiamus periculo ) miles quidair e noftris iegionibus ( noftrum non dicam] repertus eft adeo humanitatis fenfus expert vt audita homicidarum voce quam moeftif- fima ilia mulier emiferat , viris qulnque ilia caedeamiffis quibufcum tarn ardo amoris vinculo erat coniuncfta,eam confoffuruspu- gionimannm admouerit. Ilium ego com- pefco^uxrocjue nunquid meagnofcat: pro- be ex-
IN BRASILIA M. 219
I cxcipit. (nos cnim cuilibetfatis eramus
Dti > vtpotequiminifterio noftro inipfo
:ercitu fungeremur.) Turn doceo miferri-
am illam muli?rculam in tataanimi aegri-
dineferedarn eflV: Se nifi ferreus fit,mecu
Hiiitus illius ludibus adiungere dcbere, ob
m imraane facinus, quod omnium noftru
rccatisacceptum erat ferendum: Simulque
iferi illius populi reliquias confternatas
etu confolor,ac periculi , quo nondum ii-
iatas fe effe credebant, metu eximo. Miles $j£v^ «
irb ille feu ebrius , feu potius infmo aut cuusTcDia-
iabolico furore pejreitus, sementi illi mu- boiico furo-
• i . ' - 7 t« • N : *^:^«*o re Percitus
?ri denuo mmatur? Ego vero qui amicis intcr Reli. ?rbis erga immaniffimum ilium nihil pro- gtofos. ceram,denuntiOjfi earn attingat,fore vt no- rum alter fepeliendorumaugeatnumerum. [oc ego narraui cxemplum,vt quanta con- ifio noftros quoque inuaferit palam faciam. foftrum omnium Deus mifereatur : Enim- ero fi Gallos ob infignem fuam comitatem :manfuetudinem olim per vnjuerfum ter- tirum orbem adeo celebratos infpiciamus: os ab auitis moiibus vfque adeo degene- life comperiemus , vtcrudelitate vincant on modo c^teras omnes gentes,vt fatis de- loftratum eft a nobis,fed & feras ipfas,Leo~ es,Tigres,vrfos,lupos,ipfumque adeo lam* fc-4r*Americannm.Deum0pt.Max.rurfus rovtGallorum tot fceleribus condonatis, ixit tandem vt ad fanam mentem redeant,
i.de legib.
CAP. XVI.
Quid nomine fdigibnis apud Barbaras Amen eanosveniatiDe erwibw in quos ab import ribm^uos Caraibes vacant indaeuntur: Be que craffiffima DeiignoratioNe qua apud 1 obtinet*
VAMvisCiceronis illud di&urr
nuilameffegetemnequetam im
mafuetam , neque tarn feram qu;
_ non,etiamfi ignoret quale Deur
habere deceat,habendurn fciat>communi o
mnium calculo pro axiomate certiffimo ha
beatur> tamen quomodo erga Tououpinam
Toapin.vefu bwhios noftros conftet,non fatis fcio. Nar
& faifos verum Deum ignorat-Nullos quoque Deo
^m,mund°3 ^os fiuc coelefte$ fine terrelires agnofcunt
guc creatio- nee colunt:ac proinde locum vllum publici
in quern religionis ergo conueniant non ha
bent.Contra quam ab Ethnicis olim,ac etia
num ab Idololatris noftri temporis vfurpa
tur.Nominatim vero ab Indis Peruana pro
uinciam incolentibus,qu£ cum Tououpinam-
bauhiorum regione eft continens, ab eaqu<
diftat paffibus ioooooo,qui Soli & Lun£ fa-
cxificant. Mundi quoque creationem igno-
rant,dies nominibus non difcrirninat3 aliurr
alio non praeferunt:hebdomades, rnenfes &
annos non obferuantj Tempora Lunisdi-
metiun-
titm,
I
I
IN BRASILIA M. ' in
jctiuntur : Scripturg , fiue facra ilia fit , fiue rophana, non modo penitusfunt ignari,^^^^.'" •detiam Chara&eribusquibusanimifenfaBaibari. * otarepoffint penituscarentes, Quum pri- 16 in eas terras veniffem , verba & fentetias iquas vt ferrnoni eorum afliiefcerern fcri- ?bao),eafque mox coram ipfis legebamJIli •seftigtas id effe rati, inuicem his verbis alij ios alloquebantunNon minim! iftum qui ?ri ne vnum quidem verbum idiomatis no* n caUebat,nuoc vi & ope.huius chart^jquas urn noftraeioqui docet,jtapenteeafona- vt a nobis intelsigatur? Barbari Hifpanio- m Infulam incolentes idem prorfus de hif- |
;nis qui primi ad eos acceflerunt , iudica- mtrHascfunt hiftoriographi verba. India- maduertetes Hifpanos etiam abfentes, mu ointerfecblloquiliterarumbeneficio, ere bant vel eos prophetico agi Spiritu , vei eras ipfas loqui.Quo fadum eft vc Barbari, ?m ne peccata innotefcerent faa,ita fefe in ficio c6tinuerint)Vt ab eo tepore,nec meti nee quicquaHifpanis fuflfurari auC fuerinu Hie fi quis hoc argumentum dilatare cu- at latiffimus ei pateat campus turn ad fcri- urae artem laudibus profequendam,tum ad imonftrandum quanto nos Deus affeceritsenpturfats jneficiojnos^nquamyEurop^osjAfiaticoSjCxcdientif- Afros^prseBarbarisiftisquarta °rbispar-^™uu™ Dei m incolentibus.Illi enim mentis conceptu )rinifi expreffis vocibus exponere po'flunt, os verb fcriptura? adminiculo, diorum ar~ na coguofcimus, noftra vero confilia cum
11% HIS TOR. N A VlG.
cis communicamus , qui vel in remotiffimi degut terris. AcTane prater bonas artes qua ex libris addifcimus,(qua?que Barbaris fun ignotsejfcripturae quoque ars inter excellen tiffima quibusnosDeuscumulauit dona ei recenfenda.
Minimi autem moror quod Socrates (\ refertPlutarcbus)dicebat:Litcras quas vulgi putat repertas iuuanda? memorises hemete illi officere.Olim enim homines fi quid ,at diflent dignum cognitu> no libris fed anira infcribebant: hac exercitatione continual memoria facile fcenebant quicquid voleban & quod quifque fciebat habebat in prompti Poft,reperto literarum vfu,dum libris fidu non perinde ftuduerut animo infigere quo didicerant.Itafa&umeft,vt neglecto mem rise cultu,rainus viuida eflet rerum cogniti< & pauciora quifque fciret : quandoquidei tantumfcimus,quantum memoria tenemiS Quam ego fententiam , prasfertim in Pliita fopho,ac Grsecise fapiente dignam iudit reprehenfione. Nam & Cicero ,c#teriqi do&i,poft eura,hiftoriam,qua? fine librorui vfu commode contexi non poteft, matrei efle temporum affirmarunt.lltud quidem vi rum eft , Patres qui anteMofis kriptoru omnium primi , tempora vixerut pefrmulti & quidem optima, quasnon commentarii fed menti & memoria- mandabamr poller per manus tradebant. At longe tutius illo eft fa&um ex quo obtinuit fcriptura; Ergo,vt ad ToHoupnambanims hbftrc
t N BRASILIAM» * 22j
?deamusj, Quoties cu illis colloquebamur, :mentiocleDeoinddeba?,dicebamu$ nos , ., :cdere in vnum Deum creatorem coeli & Deorero^a Trae,qui vt orbem & quxcunquein eo funt, Rentes ad- >ndidit,ita omnia pro arbitrio gubcrnat.^-^ li vbi h^ec audierant, alij alios intuentes, & nenr. tkanc vocem(qu£admirationis notaipfis miliaris eJt)erumpentes, Teh ! defixi & ftu T toni^ ?fa&i h^rebant. Prseterea , quoniami vt fuo tm. cemus loco , Tonitru fragore vehementer rrentur,(id Teupanvocznt ) fi eorum con- pjfaI 2 lentesruditati occaiionem indearripere- »**' us,e©s edocendi , diccrennifque Deum iU m effe de quo verba illis faciebamus, qui* fuam indicaret potentiam,ccelum terram- le eo rnodo concuteret : illi excipiebant eum ilium a quo adeo terrerenturefle ne- ap. Hsec eft hominum illorum miferri- a conditio. At,qua?rat fortalTe quifpiam: rine poteft,vt brutorum inftar Americani ie religione viuant? Ego verb refpondeo, od iam ante attigi,perparuni ab eo abefle, c credere megentem vllam in toto terra- in orbe elTe qox ab omni religione fit rna- s aliena. Actamen vt etiam exponam quan iumlucis inter denfifsimas tenebrasqui- s obcaecantur perfpexcrim , Affirmo cos •nmodb irn.morcalitatem animarum ere- Atllericani re:fed pro certo quoque habere, poft mor c^muhL n eorum animas qui virtutcm coluerint mo"aUtat& rtutem autem illi definiunt fuo more,ne~ vltionem fumcre de holKbus & quam plu nos mandere)poft altifsinios monteseuo»
r
266 HIST O R. NAV1G.
lantes,patrum & auorum fuorum animis i gregari,ibique in amcenifsimis hortis perp tuis deliciisactripudiis tetum aeuumagei (H^e eft longa ilia Socratis peregf inatio , Poetarum Elyfijcampi) ignauorumcont manes,qui fine vlla propugnanda? patriae c ra ingIorijyixerunt,abripiab.y|jg»4if,.(ficl li cacpdaimonem vocarit ) & cum co femj tcrnos inter crociatus viuere.
Conftat etiam Effenios Gracorum fc
beUoPhidudai. tcnti* fuffragantes, olim crcdidiffc bonis
Xibisz?-7- nimascarnalibusvinculisreleuatas vltra(
ceanum degere,(cui furorifi fides eflfetadl
benda,Braiilia denotaretur) vbieis fit rep
fita perfruitiorlllic quippc effc regione , q
nequeimbribus,neque niuibus, nequcac-i
aggrauetur, fed quam Oceano oriens 2
phyrus'j&lcniterafpiransamcencr.malisj
tern animabus affirmant (feu potius foi
niant ) procellofa loca & hyberna deftin
plena gemitibusexercedarum fine fine p<
naruimCasteriim mifenimi noftri Barbs
in hac etiam vita mifere ab Cacodaemc
torquentur. ( quern alio nomine Kaage
vocant)ipfeenimeos nonnunquam vidi
tiam nobifcum colloquetes protin.usint
phreneticorum exclamantes! Hei,he*> op<
jkjB* caco ferte nobis,nos enim verberat^giM» . I
damon Bar- m^afgrmabat illi cacodasmonem abfec
basos vexat, _ ^^ ^j^ f^ciQ ^ mQfo auJs ? m0
etiam portentofaaliqua forma. Quiaauti magnoperemirabanturnos ab cacodgm ne non infefttot*
208 HIS TOR. NAVIC
Itaque dicentibus nobis tormetis illis a Dc illo nos eximi,de quo frequenter illis verl faciebamus,qm Aygnano longe fuperior e fet,ac ne nobis moleftiam vliam parer -t ol cflct,non femel contigit,vt perkulo vrget feinDeum credituros pollicerentur , ma autem liberati promiffionis erant iinmerrx res. At verb vt conftet tormenta quibus inf ftantur ludicra non eflfe,ipfe eos nonnunqi vidi, malum illud recordantes adeo horro perculfos,vtpra? angore fudantes manuq femur plaudenies,his verbis apud nos co quereremur.<»J%**V AtoutaJfapyAcequeiey j gnan AtoHpauLHoc eft miftulte,mifbcie,< codxmonem pr# reliquis omnibus malis i formido. Si verb quis noftrum contra his compellabat verbis )1S{aceqite4ey j4ygnany h eft ego verb Cacodaemone non metuo.Tu illi forterri fuam deplorantes , Ah, quam n felices efTemos, ft eo , ficuti vbs eftis ab ill tuti efTemus! Turn nos excipiebamus»cred dum igitur effet in eum qui $/ijgwn eft p tentior. Atilli>vt di<5tum eft,quamui$ pci culo prsefente fefe id fafturos pollieerentii mox ad ingenium fuum redibant.Antequa progrediar vlterius,ad ea quae de Barbaris nimam imrnortalem efle eredetibus,addati id quod ab Occid. Ind.hift.fcriptore eft J "Cst ttum,BarbarosCufco'vrbisaccoIasnon mc bari,corporudb animarum immortalitatem,fed etia(Pn «edant re- ter Theologorum axioma Philofophoson aes caeteroique ethiiJcos ac iSarbaros corp<
rui
IN feR A SI LI A Mo 2O9
ci i-efurrcaioncm ignorafTe,imm6riegaf-Hift<Ge^ rorpbrum refurre&ionem credere. ' Quae tod.iib.4.c. hoc cxemplo ab illo confirmatur. Jndi> lH uit, aim aaimaduerterent Hifpanos fe- chra,vt auroicfcterifque prctiofis pbtire- .aperientesoflaproiicere ,ac difpergere ;abant ne ica difpergcremur % ne illud re- •ediQniobeffct:illienim(tnquit)corpo-. 1 refurre&ionem vt &aniifla;iramorta- tem credunt.Alius quoque author pro- nus affirmat gentem Barbaram '& ethni- 1 eo vfque procefsifle vt refurre&ionem leret.Haxfuntillius veba. Poftca Carfar ouiftum & Germanos deuicit, qui cdr-Vide Jippfcu is erant infolita proceritate > fbrtitudine num de bel~ 1 minori,fortiter enim pugnabant , roor^bSfT* iquecontemncbant^fe refurfcSuros o~ int^s.
fee ego ideo commemoro vt intelligat nes , fi Athei , quorum plena hie furtt o- id habendum ToHoupnambaaltijs Com InAtfecos; ie,qu6d fibi perfuadenc, & quidem po^ :ofms quam illfcnullum efFe Deun^ab ii * altem difcant Cacodannones effc , qui iii etiam vita eos excruciant , qui Deum, e- |uepotei>tiaminficiantur. Si vero obii- stCquodiaciunc nbnnulli,) Cacodarmo. aliuddihil cfle quampraqos hominum ftusjacproindeftulte Barbados ea ima- u\ quae non funt : Rcfpondeo'* fi ea qua* »bis verifcirae di&a funt confiderentur»
p h
*w
■1
r
|
ill |
\ |
|||
|
* |
II |
|||
|
, |
lili |
ll r |
||
|
■! |
1 |
m |
'■' |
|
|
Li* |
|| |
|||
|
1 |
||||
|
ii |
||||
|
' ■■;!:':' : |
•\ |
j&EXtp.
2IO HlST'ORi NAVIC,
nimirum Americanos vifibiliter , & reali a Cacodsemone excruciari , cxeo patere tis quam inepte cruciatus ille humanis buatur affeftibus. Etenim quinam fi potcft, vt quantumuis fint vioieci, hot: nes vfqueadeo afficiant? Ea omitto | quotidiana hie edocet experientia , iramo tiam,nifi illud effet coram porcis marga Us proiicercDaemooiacos, quorum mer nit hiftoria Euagelica a Chritto fanatos 1 afferrepofsim.
Deindequandoquidem Athei ifti in gni funt penitus,quibus ca proponatur, q ta diferte de animse immortalitate facrae flantur liters Barbaros denuo illis nofti opponam,a quibus,licet obcaecatifsimis, | fcenc anima hominem praditum efle,q nonmodo nunquam intereat , fed etian corporefeiunfta,vel sterns deftinetur b< titatijvel damnation! fit obnoxia.
Terti6,ad carnis refurrectionem quoc tinet,quonhm canesifti iibi quoque p fuadent, corpus femel extindum nunqui excitatum irhlndos Peruenfes illis opp no, qui falfa licet fint imbuti religioi immonon alio quam nature ducantur i ftin^lu , cum nefariis tamen iftisin iudi< funtfurre&uri.Verumtamen cum fintC codsemonibus ipfis peiores,(vti iam di: mus ) qui Apoftolo telle Deum vnii effe c dune & horrefcunt, plus aequo illis a me ti
bum
IN BRASILIAM. 21*
tur, quaodo Barbaros Americanos illis j doftoridus propono. Quapropter per- )rum illorum mentionem in pofterum i faciam>fed eos iam inde ad Inferos rele- vbi portentoforum errorum fuorum fru- s promeritos percipient. Lrgovt ad inftitutum fermonem meum ercar,nimirum de eoquod religionisno le apud Barbaros nuncupari poteft, (I di- nter rdquod ia ante attigi perpendatur, nimiriim quibus alioqui maxime grata t ab omnibus perturbationibus immu- ts,auditoumen tonitru inuitos contfe- cere, potential cuiufda itietu , cui refitfere o modo pofsint , inde facile eft colligere foliim Ciceronis fententia a me ioitio al- apudeos locum habere,veruetiam metu m potentig Dei, quern agnofcerenolunt, dao>«7«? ilios redditurum effe . Ac fane ex pod Apoftolus dicit Deum , qui pra*te-A&,I4a^ ; temporibus fiwit omnes Gentes fui-s rumviisincedere,nontamcn paflumef- :expertem teftimonij , bona tribuendot do<*oelitus pluuias,ac tempora fruSibus dis apta:patetfatis folamhominum ma- im obftare quo minus ad Creatoris fui ithm perueniant. Alibi quoque dici-„ Dtiinuiiibmaex creationeMundiper- :i.
taque licet American! noftri ore Deum ^confitcancur , quandoquidem apud fei- P iij
in histok; navtg,
pfoscomiincutur aliquameffe diuinitatet Inde colligo eos nee excufabiles futuros, n ignorantiae pretexting merito captaturos e fe. Veri^m praster ea,quas a me di#a flint animac immortalitate,quam ipfi crcdunt , toiiitru, quern perhorrefcunt,& de Cacod monibiis,aquibus excruciantur: (quastria pritnis funt notada)quartum infuper adda caput, ex quo manifeftum erit tenebras de fiffimas,quibus obruuntur , minime effic< vt religionis illucl femen, ('fi modo nora tamauguftum reiadeo» obfcuras conueni; in illis hon pullulet,aut penitus e^tinguati Igiturvtnarrationemipfamordiar>inp ^mophetl mis tenendum eft Frophetas, feu facerdo quofdam apudeos effe , quosipCi Car ail qui vicatim commeantes miferis illis perfi dent,fe (quod cum Spiritibus commercit habeant)quibufcunque vifum fuerit fortit dinem impeniri,qua bello hoftes fupereti fed etiam fua ope fru&us omnes , crafifafcj illas radices enafci,qua$Americanumfoli producere diximus. Prseterea (quantun Neuftriis interpretibus acdepi,qui multo: annos in illis terris vixerant ) T ououpim bauktfs id moris eft,vt tertio,vel quarto qu que anno frequeDtiffimi conueniant* C conuentui ex inopinato vt mox dicam ij interfui. De quo qua? feqauntur refereft babeo.Ego,cum Gallo quodam nomine ] cobo Ruffo,atque etiam interprete quod*
IN BRASILIAM»
Narratio de
uftrio peregre profe&i, in vico quodam ^axima Bar ertimus : poftridie iilius diei ad iter nos barorum ce- imo mane accingebamus, cum vndiqua- iebratl0ne« iconfluentes accolas confpicimus. Vici o iilius incolse aduenientibus fefe adi.un- unt , ac mox fcxcentenos in area quadam jregatos vidimus. Nosconuentus iilius fam fcifcitamur.confiftimus : fcifcitantes t>amillamin tres diuidi partes videmus. i omnes in cafam quandam fe recipiunt* ninx in alteram, pueri quoque in tertiam lfugiunt. Ego , qui Caraibes aliquot viris mixtos videram, infolitum quidab illis ;um iri fufpicans ab comitibus meis effla- 3 , vt mecum rem totam obferuaturi illic ififtantrquodab illis impetraui. Caraibes equam foeminas & pucros dimitterent ima cautione prohibuerunt ne e eafis fuis ederenturTfeddiligenterad cantum atte- ent,nobis quoque indicut vt in ea in qua tit mulieres cafa delitefceremus. Nos qui caculointenti eramus,atqueeorum qux urierantignari, murmur quoddam fub- fum e cafa, in quam viri fecefTerant eru ni- ls exaudimus(cafa porro ilia anoftra trU ta fer me paffibus diftabat ) mulieres qu« <*
nero erant 2oo.ftantes,aurefque afrigen- in vnum veluti aceruum fefe glomeraqt. ris vero vocem paulatim attollentibus, 6 vt eorum diftin&se voces a nobis exau ~ entur hortantium iftam interie&ioncm ntidemrepetentium,
P iiij
lt% HHTOR, N AVIG.
he he he he he he he he he he,
mox mulieres tremula voce eandem illai
interiedtionem rccincntes audimus, He,h
s be&c. Vocem vero tanta animi cotentioi
ftdfqtw hot" fuftulerunt,?dque toto quadrantis horg fp;
tend» foemi- ci0, vt nos fpe&atores in admirationem r
mm ^ met. pUerint.Acfone ill# non modo.horrendui
vlulabant,fed etiam magno impetu profilii
bant, mammafque fuasconcutiebant, fpi
roamcjiieoreemittebant , immo nonnull
( non abfimili ab iis modo qui comiti:
morboconftidanturCexanimesprocidebar
Quofic vtaedamCacodgmonemcorpufri
Iarum inuafifle , cafque dsemoniacas repcn
ri. .«v faftasfuiffe. Praeterea perfpe&is iis.qus
Bodino libro cui Da?monomanicE nom<
fecit de vcneficarum exftafi, quam afferitv
neficis omnibus quae cum Cacodgmonee)
prelfum fcedus pepigerunt, familiarem ell
quseque nonnunquam fpinturapiutur,co
pore fenfus omnis experte remanete, quart
uis etiam & corpore & animo nonnunquaj
rapiantur. Adde(inquit ille)quod nufquai
m>.t.ciip.i. conucniuntquin choreas agant, inter qii
5c lib-3-cap.i. quantum ex veneficarum quarundam cor
feffioneelicere potuit, conclamant omne
Har%har(i^\xbd optime cum He,he, America
narum noftrarum CQnucmt,)D<emon,hucfe
ta9iUae filtai Alia? vero refpondent , $abban
^^^hoceftfeftuiTijfeu quieeis diem>m<
IN BRASILIAM, M$
ls,fcopafque , quas in manibus habent at- UcnteSjVt certiffimum l?titi§ edat fignum, cjue ex animo Dsemoni feruire fignificent. queadeo vtadorationemDeo debitaimi- ntur. Nam in Lege diuina Ifraelitis pr^f-DeuU2'-6'7' iptum erat, vt ad Oominum manus attol- rent, ac coram ipfo fefe exhilararenu His quam perfpe&is colligo Satanam vtrarum Je Dominum effe: eafque eodem ducifpi* American* tp, nee locorum intcruallum obftare quomuiiereseo. tniis pater llle mcndaciorum hjc & illic in neficis no. >sagat , qui fibi iufto Dei iudicio traditiftratibus du- nt.Pueros confimiliterconchmantescum^11 gl~ idiflem ( etiamTi iam per femiannum cum arbaris egeram,ac pene eorum moribus Fuefa<ftus cram * ) tamen, ne quid diffimu- m , nonnihil turn timui , prasfertim quu-oi- ais rei illius exitus effet futurus ignorarem, mdem quum clamoribus illis finis eft im. ofitus,viris aUquantulum filcntibus, pueris: uoque &foeminispenitus tacentibus,mox iritam fuauiter, tantaque cum harmonia intarecceperunt vt miro eos videndi tcne- ;r defiderio.Sed cum e cafaillaexire velle, tamulieribus detinebar , & ab Interprets dmonebar , fe (qui feptem iam annos apud ►arbarosexegifTet)adfolennia ilia accedere unquamaufum fuifTcdemque fi accederem lonfatisprudenter mefa&urum. Quibus fFecit vt periculi metu paulifpet h^ferim, ttamen , quoniam ille probabilem nullam ei illius caufain afferebat,foeminis & inter-
il6 HI S T O fe N A V I gI
prete nonnihil rclu&antibus, egreflusfum
vetulorum quorundam vici illius incolarun
amicitia fretus. Accedens igitur ad eum lo
cum in quo concentum ilium audiebam,egc
vt commodius quid intus fieret perfpiccrem
Qusfit'cafa- cafe tectum manu perforaui. Sunt enim o
gmAn^erie. blonga? ac rotunda? in morem pergularutr
hortenfium noftratium,herbifque afummc
ad imum conte&ar.Inde comites meos di.gi-
to inniuens aduoco,ac tandem in cafam illan
ingredimur. Barbaros Vt vidimus prsfentii
noflra non commoueri,(quod futurum fufp
cabatur Interpres) iramo ordines optimc
feruare, ac verfus fuos perfequi : in angulutr
quoddam feceffimus, ac otiofe cos. contend-
Barbarorum P,ati ^Olinii Atq.uc Vt id exequar quod p.olli-
in orbem citus fum fuperius, defcripturom me cfle al-
gcftus.t,"um tcr" c^orearum genus : Hi funt eorum intei
faltandumgeftus. Irt orbem difpofiti efant,
fibimutuoadhaerentes :manus taraen (icmu
tub non apprehendebantproni,corpore n§-
nihil inclinato,alteramtatum e tibiis, nimi-
rum dextram , fuccutientes » tnanu. dextera
clunibus impofita,finiftra vero pendula, at-
que hoc habitu & cantilabat» & tripudiabat.
Tres iftiufmodi orbes vniuerfa ilia multitu-
do conftiruebatjin quibus mediis rerni erant
CarMfa Ma aut quaterni Cvaibctk pileis, veftibus , atque
craves. armillis piumaceis ornati. Eorum unguU
vtraque manuty^^c^geftabant , hoc eft
crepitaxtflum illud e fruclp ilruthiocameli
PUUtt
IN BRASIL1AM* Uf
ium magnitudine fuperante,cuius iam ant& fta eft mentiojiii eum inquiebant vfum,vt ;illisSpintusloqueretiir:atque vt ea rite mfecrarent contiftu^ concutiebanto Hos >habitu commodiffitne conferre poffum lm circiilatoribus papillitis* qui emcntita iuorum Antqnij, & Bernard! fercula , alia- tie idololatrias inftrunaeqta circunferentes tifene plebeculg iropopunt, Porro typo, uem fubiecimus & tripudiatorem,& piw- m zJMMaca quatientcm oculis £onfpicien~ tjrp prxbemu^
HIS TO R. N A VIC.
IN BRASUUM. 219
ifuper Caraihs illi faltantes modo progrc- ebantur,oiodo regrediebantur,nec conti- uo vt cseteri in eodem loco fixi manebant« rf terea obferuaui eos frequenter cana pra*- »nga,cui Petum herbam accenfam impone- mt,huc& illucfefeconttertifTe,ac herbas il- js fumumincircunftantes ex fuflafle cum s verbis. Accipiteomnes Spiritual fortitu- nis quo hoftes veftros fuperetis. Id vero £ar?ibes „«
■* .... .«. r •' fl r o. • -o- Barbaros CX
\Carawwtu litis tepius eit ta&itatum. Hi- ,fufia«c* turn iftorum celebratio in duas horas pro- i&a eft:viris -iliis continuo faltaatibus , & tntillantibus.Concentus veroeorum ^deo lauis erat , vt inexpertis vix fit credibile nam optime fymphoniailla quadret, prae- rtim cumBarbari mufic^ artis penitiisfifit [nari.Acfaneciim initio aliquo fuifle per- ilfusmetu,vt nuper commemoraui, contra mc tanta fui laetitia perfufus » vt non modo m*a me raptus fuerinv.fed nunc etiam quo- es mihi in mentem venit cpneentus ille & sultat animus,& eo aures continuo perfo- are videnturjpraHfertim vejro rithmi epodiu ratum auribus fonum exhibebat>quod poll: ngulos verfus ad hunc modum modula- antur.
Heu foeura heura heura heura heura heura heura ©uech .
/lodulationi illi finem impofituri pede dex- ero vehementiusquamantea humum qua- ientes finguli quoque fputum emiferun^at-
1
2lO HIST O R. NAVIG.
que bmftes vna voce,eaque rluca , hunc ere brb repetitum rriodtolabantur cantum.
He he hua he hua hua hua.
Turn- ego qui, quod eorum Iinguarc^non dum plane callerem , non pauca eorum qu; ab illis fucrant difta non cepehim,Interprc tern rogo vt ea mihi explicare velit. Hie mi hifignificat iftosprimum quidem auosvit fundos,qui fortifsimi Fuerant, luxifle, tand verbconfolationem ex eocepiflequodfpe rarentFuturum vtillos tandem poit monte adirent,accum illis tripudiarent & hilari celebrarent: deinde grayifsime Ouetacattbt (populi, funt non multum ab eis remoti,qui bufcum inimicitias perpetuasgerunt, quo etiam fuperarenunquam potuerunt. ) inter minatos efle, ac prasdixiffe Futurum vt brei caperentur ac deuorarentur , proutabC* rtibibpu ominatum erat.Infuper neFcio quii cantionibus fuis interferuiffe de diluuioa quasolimadeoexundafife, vt vniuerFamtet fa opcruerint: ritque ilia inundatione Homi nes omnesFuifTe extin&osexeeptisdemu W ioribus Fuis , qui prsealtas arbores cofcende-
Con&fk Barrant,C?y0.^ P0.*** emum pf oximi ad, facrait
barorumopiaccedithiftoriam &ab illis alias non feme
niodedi- audiui.Verifimile e&autem iliosdeDiluuic
quod Npachi temporibus contigit aliquic
audiuifTe,ac poftea(quaz eft hominum in ve-
ritateobfeuranda proeliuitas , adde quad vt
nuper
IN BRASIL I AM. 2^1
iperattigi,omni carent fcriptura* genere, proinde difficile eft illis res vetuftate ob- asab mendacio fartas te&as conferuare) >ulam illam confinxifife,Proauos nimirum 3s proceris arboribus confeenfis faluti con ItiiflTe.
Sed ad Cafaihcs noftros redeamus. Illi eo ? ab Barbaris laute except! fuere, nam & >isexquifitifsircxi$,& largo potu Qamin li- Taliter fuertint tra&ati. Ego quoque cum :iis meis qui inopinatoBacchanalibus illis :erfueramus a Moujfacat noftris >hoc eft tribusfamilias>qui vi£tum hofpitibus pra> nt 5 lautifsm'e fuimus excepti. Prater ea tem quae a me di<Sa funt diebus illis (qui- shxc folennia tertio quoqueannocele- anturapud Tououpinambanltsos) exa<5is,a~ tiando quoque antequam aduenerint,Crf- bes illi vicatim circumeunt* plumis pra> ntifsiniis in (Singulis fatmliis iubent or^ ri tria quatuorue ilia crepitacula quae Ma- ******
♦ ^ -i • *" • i • Apparatus.
:a normnat : quibus ita ornatis,longtorem rc * culiquo transfiguntur partem humi de- [untytum cibum potumque eis apponi iu- nt. Quo fit vt miferi illi ex impoftorum orum perfuafione credant fructus illos ex- 5— ffa *"upt* uatosatquead ilium modum ornatos,ci- >s abfaniere.Quare finguli ^{ouffacat di- mmer eis apponunt non modo farinam nj carnibus & pifcibus : veriim etia Caouin* timimvcio tJMaPAca illis in terra, ita defixis to* dies qtriadeckn fomma cumdiligenti&s
Cfafsifsi- smis exxou
I
111 HIST OR. NAVIG.
miniftrant.Denique miferi illi poft fafdn tionem illam tantam de isPfaracaillis ( qi continuomanu geftat)opinionem induui vt fan&itatem illis tribuentes,affirmet du ab fe concutiuntur fpiritum qucndam fecu e mediis illis colloqui.Adeo autcm erat prj ftigiis illis fafcinati, vt fi nos iliac iter facie tesconfpeftis delicatioribus quibufda cit quos zJMaraca fuis appofuiflent,edendosa cipiebamus,(quodf#pe factum eft a nob: Barbari magnum aliquod infortunium in nobis euenturum rati, non minus offend bantur,ac folent fuperftitiofi,ac Baalis face dotum fucceflbres , fi libationes idolisfi oblatas abripi videant:Quibus tamen in E contumeliam turn ipfi , turn meretrices cu fpuriis fuis aluntur.Prseterea fi ex eo arrep detegendi eorum crrores occafione, figni: caremus fe ab Caraibibm decipi non modo eo quod <JMaraca edere ac bibere docerer fed pr^fertim in eo quod falfiffime iadtore: fua opera,fru<3:us &radices crafTas quibus v fceretur,nafci:quod foli Deo in quem ered remus effet acceptum ferendumrhgc inqua tanti erant apud eos momenti, ac fi quis h in Papamobloquatur,vel Lutetian Genou< fx ferculum pluuiam ciere negarit.Quam o caufam impoftores illi Caraibes non minor
i.Regis.t9. nos profequebantur odioj atque olim Baal pfeudopropheta? Eliam fuas prsefligias det<
da^a^s^tl1 gen t e m . Acproinde confpe&um noftrui fugiebant. C^tctiimlkct%OHQHpmambaft/t
noftr
~^k.„/ ?r,^n
IN BRASILIA M. tiff
)ftri,vt a me initio huius Capitis eft diftu, ternoritunullojimmo ne adgenjculatio- ! Carafes fuos ncc Maraca, nee rem vlhin eatam colant,,mult6 minus adoranr>vel in- fant.Exeroplum fubiiciam earum qua* in is obferuaui religionis reltquiarum. Cum rte aliquandocum aliis Gallis aliquot in lodam pago efTent ( Ocaremmip{[ norni* t)& in apertoacpropatulo CQcnaremus, nfluentes Batbari eius vici incolae , noftri ntemplandi non conuiuandi gratia ( nam
»c dc more hab'ent,vt cum Hs quosmaxim^vetulc»a#. lunt nufquam conuiuentur) roaiores natu ' ban quomo-
*fertim,cum mains beneuolenris lienis??^OSf*
ipatoresnoftri circunftabat.
tiaribus pifcis cuiufdam os longitudine
urn quatupttje pedum,in ferrse formam*
x manibus. habentes pueros a nobis arce-
nthisverbis-.Procul efte,nebulones :eftis
im indigni qui ad viros iftos accedatis.
os veroneminimoquidem verbo dicen-
> interfati, artente & tacite intuebantur.
once perado contfiuio raagno qatuqui-
mquumobferuaffet nosaprecibus cibum
fpicatos,precibus cibum aufpicatos,preci-
isquoquc ccenam claufifle, accedes ita in-
. Quid fibi vult hie rku's,quo v.os modo
eftis cum fublatis pileis omnts prater
um quiloqueretur filentium tenqiftis?a'd[
em^pertiiK bat ea orado quam ille habuit?
:ftrumnepr*fentium ad alique , an ad ab*
-^4 HI S TO R, K AV SG,
fentium? ibi ego opportune oblatamea occafio veri occaf1onem arfipiens * vt spud cos tic vci Sw^ta- Dei Gu$tuloqucrer:cum praeter cius pagi a baris. plituclinem &r frequemiam , Barbarosjetia
folito attentiores animaducrtcrcm : roga Interpfetem noftrum vt fuis verbis mcu illis fermonem quoad capere ipfi poffent plicarct.Tum a quacfHone fenis exorfusipr cesnoftrasad Deumdirigi refpodheumqu etfi fub ipfms afpectum non caderet^, nc tantum liquide audiuiffe nos,fed etia qui quid pe&ore occultum haberemus , id p< fpicuecognofcereJnde ad creationem m di delapfus , in primis laboraoi , vt docerc homine nobilifsimum inter creaturas a D dTeconditum,vteo magis celeb ran..d* °\ ficis fui gloria (tudeat. Ac nos quidem qu ipfumcoleremus eiusmanu infinitisperic lis longffsimar nauigationis in ram valto n ricripijciufdemqueopefretosabomni J ^w^metutum in har,tiimin ventura vitai feliberos. Qoare fi Combum fuorum imp fturas,&BHbarurn deuorandae Humana? I nis morem abiiccre Vellent, cade proriusE donaconfequueuros, quae nos habere ccrr rent.Multa pf actcrea de humani generis la ac ruina.vteoruanimosadChriltuprafpai remus fubiecimus , quoad eius fieri pot! accormnodatis ad corum captum rationib Aft.14.15* &exempUs: (prout Icgimus aPaulo & Bs naba fa£tum,qui Liftrenfcs ab idololatria
veru
■■■■■■
tk BRASILIA m; 2^5
rimiDeicultum reuocaturi doeebantjVt a Dis rebus,quibus dediti erant ad Deum vi- mconucrterenturqui,fecitcdelUtn & ter- ra 3c omnia qux in ei$ funt)qux in pr&fens riiisperfcquifuperfededillliquuro nos in- Barbaridc nticum admiratione diiasamplius lioras verb fceo fcr rattente aufcultaflent : tupHfnus ex its an- (^™ X oritate & aerate grauis,in hucmodum dif- Oopcfcunt, " ruit:Mira,cquidem> optima & nobis hon teaudita,hicdjxiftis,Ac vcftra quide ora ^tudi- > iriihi in mcmoria redigit, qua? nobis fae- ITrb^nai, auosnbftrosnarrantcsaudiuimus.-Nern- rafci°- iam ii>de a priGcis tcmporibus,& d mul- ;abhincLunis quot iam meminifTe non )iTamus(quippe i J 1 i Lunarum numero mt cibus,non mcnfibus atqueannis, tempord atia definiunt ) venifle in has terras quen- m M*ir\ (id-eft Galium feu qualibct alia jente adueriam ) Veftro more vefiituai 8c rbatiim.Atqueeum,vtipfosfub Dei veftri ►fequiumduceret , eadem orarjoite apud •sefle vf urn qua nos hodie affamini. Sed, vt >bis quoque a Patribus per marius traditum t,eos illius Verbis fidem adhibere noluilfe, jque fnox fucceftifTe alium,qui Enfem,fyjn >lum maledi&ionis,illis t'rrideret: Inde fc- mta inter nos bv ll.uneque ex eb rhutuis c£ bosalij in alios feuire deiUtimus. Nunc, rbpoftcjuarn diuturno vfu his aflircuimus, impcrepemeauitum morem exueremus>
Q^ij
il
226 HISTOR. N A VTG.
apud vicinas gentes ludibrio & derifuiel femus.
Hie »os fumma contentione ac vehemeii teftari,tantum abe(fe, vt finitimorum lud briis mo.ueri oporteret,vt cotra, fifummui ilium &cceli& terr* opificera feri 6 cole rent,'d'e omnibus,qui ob id vitro molefti i fcnr,vidoriam referrent.Poftrcmoeam vci bisnofirisefficaciam addidit Dominus,' non mult i tan turn Barbarorum , ad earn qi ex nobis didiciflent legem , deinccps vitai compoiitaros,nec cseforum hoftium earn vltra efturos,fe promitterent : fed fecundu hoc Colloquium, pofitis humi geflibus, n< bifcurn Deogratiasagercnt. Eaoratio qi fiarbariDci ab vno e noftris clara voce in medio corui cuitui adhf adDeum concepta fuerat,mox illisp
rercpoiiicen r \ n « .... .
tor precibiif interpretem expofita ell: nos ab llhs in pc] qu? mtcr- f,iia i bombycecubilia, dormitum dedue mur:Sed nondumfomnus nos corripuers quum ecce iftos cantantcs , & condamant audimus.Sumendam de hoflibus vltioncc & plures quam antea effe mandendos.En ii conftantia miferi huius populi > & humai: nature trifle exemplar. Mini tamen equ demperfuadeo , fi VUlagagno nunquani vera Religiohe defciuiffet , '& nos diutiusi illis terris morati effemus,fore vtaliqui tar dem Chriftolucrifierent.
Id mihiabillo tempore nonfemel in m< teen venit quod dixerat ille a roaioribus fil
P1
IN BRASIL1AM. **7
rrmanustraditumfuiffe, cJ^f^Vquendam, >c eft noftratem homincm , ( neque enim allufoe fuetit an Germanus multura labo- >)adfecieucdum,Verumfibi Deum annua iffe-.Ac quaerere apud me coepi an non ex poftolis quendam innuant.Ac fane,quam- s eos Hbros meo calculo comprobare no- , qui praeter Dei verbum de Apoilolorucn rregrinationibusmirati3rranr,Nicephorus fDiuoMatthsBoagens,fcribif ilium apud innibalas Euangelium praedicaffe, qui & uhz ^^ )l»7*S<t&yos font, nee multum ab Tououpi- mbauiuis diftant.Sed multo magis mouet cDiui Pauli,quem ex pfalrao ijj.defumpfit cusjo oroncm terrain exiuitfonuseorum, Rom.io is. in fines orbis terrarum verba corum>quod iodis q-uibufdam interpretibus ad Apo- >los refcrtur. At enim quandoquidem co- lt Apoftolos in remotiffimas vfque orbis rtes penetraffe > quid incommodi ex eo >n£equetur»(i afferamus vnum aut plures poftolos in Americana coromeaffe?Facerec udquoquead generaliffimam expofitio- ?m,quam nonnulli afferri volunt difto illi
hriftijforevtprafdiceturEuasjelium regni
J r o t j Mat.14.14.
vniuerta terra. Quod tamen prseciie de
poftolorum actate affirmare nolira. Con- mo tamen ( quod a me iam initio eft di- Euatigeli— um)me noftra memoriaEuangelium apud »<>ftra «aw ntipodas annuntiatum vidiiie & aiuduie. ^asannurj. aque & obie&io foluetur qua? iili loco fieri tUtum. »lebat 3 & Barbari in cxtrcmo die tuagis
mm
&M-4-
228 HIS TOR. NAVTG.
fient dJ&7n\iyn7(H: Ad reliquum vero Amei canorum fermonem quod attinct,quoafri mant maioribus fuis re<5ta docenti & m nenti obfequenres fe praebcre recufantibi giadium datum fuifle,quo etiam nunc fc m tuo trucidan;:non alien urn ab eq videtur , quod eft in ApocalypG equo rufo infidei datum fuilTe yt tolleret pacem e terra,vta alios ma&aren^datumquefuifTe ei gladia magnum*H*c fant ipfa loanttis verba, qu quo ad literam(n loquutur) ad Tottoupinai fyaultiorurn noftrorum fermonem proxit accedunt: Attamen5ne fententiam detorqi re,neue longius peiitaafferre videar» locu pone aliis applicandum rclinquam. Interim alierum fuccurrit exernplum, * quopatet B trharosillosBrafilienfes* fi m
do diligenter docerentur,faris dociles efl'e. ( a J vcram Dei cognitionem perueniat.Exc plum illud hoc loco inferam. Egocibaria parandorum caufa^in continentem tranfd <ftu$,cum Barbaris duobus *pouo*yinamba\ tijs ic tertio Otitanen ( qua? gens ell Touoty yambmltijs foe J ere iun&a) qui cum vxore micos iouiferat,atque turn domum redib; Cum his tribus iter per fyluam faciens, no arborumherbariimquefpecie,fimulcano auium concentu,ad prardicandas Dei laud imitatus,totum pfalmum io^.atta voce c Kotafer^o-cini. Trcs A^ mei comites adeo cintu(neq m«ft"«m&cnim verba capiebant ) funt dele&ati > Sarbari?" Oneattcn ille finite pfalmo vuku ma^imc h
u
IN BRA SI LI A M. 1*9
rihis me coropellarit verbis- Tu fane fua~ :(simecccinifti.actuuscantus mihiiri me- priafo reuocauit gentis cuiufdam, quae & Inareft nobis & focia ttodulationcm:Quo 6 me.diocri affect -fart i«itia. At(inquu) lius verba capimus,tuavero minime-.Qye- >igiturvtquidnamid fibiv'cht quod ceci- ifti nobis exponas. Ego 1 turn quantupo* iicopiofc(folus enim turn Gallus cum Ail ram, duo verb me in proximo vico -oppe- icbanturtexpofoi me ingenereDeum ale- raffe,ob rerum conditarum puichntudine, e earum adminiftrationem: Specutim vero i illi a me tributum fuiffe, quod folii* homi esc^teraqueanimantiaalat ,quodque ar- »ores ac plantas, quae in vniuerfo fimttcr arum orbe eius vi ac potcntia enafcaotnr. :anrionenvporr6iliam iam olim ante ml em Lunarum millia(qua: (ola eft illis tcbil >orum diftinaio)aDeiilliusrnci Sp-mrii vi iatam fiiifle , atque ab Prophetacx nojU»s 'umiro cancatam,& pofleris in cundc vfum raditam.At h*c Barbari , (prout funt ad ca jua? dicuntar attentifsimi , & cceptum let- uonem minime abrtimpunt ) hunc meum crmonem, quern in femihoram produxe- •amauideexcipicntes iiigenticum admiilaT tone in exciamationem hanc cri'perunt. rtflquam vos Af*ir( fie HH Gallos appci- B^n fui lanOfoelices e'ftis,q«itoc arcana fciatts -quae 0-bcxcati0. nobis mifcris occulta funt J Indccx ill is qui «em. damvtinihigratularetur animakulu Jgon,
QJiij
|
1 \w Hit |
|
|
I ' v |
|
*JO Hl'ST O R. N A Vie.
quem gereb3t,(de quo Ca.io.)ita roe c5pel lans done dedit. En tibi quia fuauiter acck fti.hae ego digrefsione haud grauate adiun xi , vt docerem Barbaros Americanos quar tuiquis in hoftes fer o cifsim as, n on adeo efl agreftes vt ea qua* audiunt cumiudicio no difcernant.Immb aufim .affi'rmare illos fej monibus texendis aptiores effc quam.fio ruflicinoflrates,atqueadeo ex illispermul ti,qui vel magnifies de fe fentiunr,
lam foperell vt qua?ftionem expediam
qua? hinc oritur , vnde nam Barbari Ameri
cani genys duxerint Ego vero primiim aflc
origmetra- wqUWffm eos ex vno hliorum Noacht OJ
^ciint^ar- gnem traxiffe , fed a quo nan ita conftan
Q^od neque ex ft era hiftoria,neque ex pro
fima confirmari pofsit. Conftat quidem M
Qcn.10.5, fcm,vbi de Iapheti filiis verba facit,eos la
fular urn incolas fuifle aflerere , fed quia om
nesin eo eonfejitiunt,qubd eo loco Mofc
Gr£ciam,Gailiam,<aliarn defignet , qua
regiones,q^odimcrie(5ium fie mare , infula
appellat,mniimeconfentaneum eft illud a<
Americam referrcNeminem quoque cred<
aflenfurumfi dicancur aSemooriundiaqu<
Iudan & femen benedictum: licet ipfi quo
que vfque adeo f ierint deprauaci vt eos tan
dern meritiftime , jreiecerkQeus. Itaqui
quandoquidemilli earum rerupenitus fun
sgnari,qua* ad falutem sterna fpe&ant , (qui
In folo Ctirifto fumus adepti , >fintque gen*
(fi «ju* alia)a Deo matedifta & derelicia:etfi
ad
TN BRASILIAM. 2jl
I hanc vita quod attinet iam demonftraui . .
, „ n J, ♦- i • t l Amencam
q; demQitrabo etia deinceps , eos de rebus feiicirer hac Us caducisnonadmodu folicitos efle, quo ttanfigunt t vt vitam hilarem ac ferme curis vacuam ■anfigintj contra quam faciunt noftrates on pauci > tcrrenis iftis adeo inhiantes* : verius hnguere quam viuere dicator)pro- abilius cffe videtur cos a Chamo originem 10C29. •ahere* Quam fcntcrttiamhacconieftara, erifimillima confirmo. Cum lofue iuxta romiffiones Patriarchisfaftas mandamm- ue fibi peculiariter datum, in terram- Cha- aan ingrederetur,teftatur Scripture, tacum rrrorem irruiflfe fuperillius terrx incolas, t diffluxerint mctu Ifraclitarum: vadc etiam eripotuic ( quod aliorum pace dixerim ) vt ^mcricanorumnoftrorum Maiores.IfraelU l ,S,C217* mim confpedum fagicntes mari fe com- aiferint , ac tandem in terram A mericam ppulerint.Quinetiam Gomara,hiftoria* In- icce fcri.ptor,vir eruditus, exifHmat Peruen- ?s,(quorum terra America? eft contincns)a 3hamo originem ducere,ac maledictionis liuina? in Chainum hgrcdc s efle.Quod mihi n mentem venerat &in commentaries re- uleram,annis 16. antequam Gomara? libros onfpexiffem.Huic quoque fentcntiseid fuf- ragari videtur,quod in Sapienti* lib-ro-fcri- ►turn cxtat,cap.u.ver.4.5* Antiques habitat ores terras fanfta?» vifceracomediflehuma- larom carnium.Attamen quia multa aduer- us ifthaec afferri pofflmt,prout multosin«ob
I-'-1
2Ji H I S t O ft. N. A V I G«
ie&tonibus afferendis laborafle fcio, nihi mihihacdereftatuendum exillimo. Erg< fruatur vnufquifque fua fententia, vt vt in ego pro mea parte,certiffimo fcio eos homi rtes effe,ex Adamicorrupto femineprogoa tos,actantum abeft vt eorum jin dtuinisrc bus dMcu£ntt$ perfpc&*, fides mea,quaraliude per Dei gratiam rirmatur,concufla aut labe fa&atafuerit,multo minus, vtinde, Atheo rum&Epicurcorum more, aut nullum ell nume, aut fiquod fit rerumhumanarum cu ram abieciffe cocluferinvCtim pouus agnit< in ill is maximo difcrimine quod eft inter eo qui Spiritu Saneto & Sacrarum literarum fu mine funt illuftrati, & alios qui csecitati fui ac rcprobo fenfui funt traditi , magts ac ma gis fuerirq in amplexanda caeleiti veritat confirmatus.
Confangui- riitatis gra- dus.
CAP. XVII.
*De ComugierfolygAmiAy <& conJati£uinitatis g/a dibm cjms Barbari obfernrnvAique hberorm apud eofdem educatiane. If^SfKMN coniugiis hi tantunTobferuan S^S ^flli tur confanguinitatis gradus: Ne S|SN! P§| mo eorum matrem%fororem,V€ S^y^^jBliam in vxorem ducmreliquori rafio rml!a habetunpatruusneptem ducit,at qae ita dcinceps. Tamen,yt infra dicctur ii
Colli
J
IN BRASILIA M. *3J
Solloquio Americano, nemo fili'am aut fo- orem fui ^tourajfap matrimonio fibi iun- ere poteft. Is auteAtouratfap dicitur,cuius anta eft cum quodam neceflitudo , yt bona nter vcrumquc fint communia. Ritibus ve- ofeaceremoniisnulluseftlocus.Quividua ut v^rginem cupit, comperta arnat» volun- atc parentes,aut fi define, propinquos adit, ogatque numfiliam fua fibi nubere velint? ii annuanr, earn continuo domum deducit, lullo conferipto dotali inftrumento (per- criptpribusenimapud Barbarosnullus eft ocus)atque pro legitima vxore habet. Si ve- •o repulfam patiatur,abfque vlla animiper- :urbatione, ccepto defiftit. Sed notandum Polygamit. rft polygamiam apud eos in vfu effe, ac pro- nde cuilibet viro tot vxores ducere,quot vi- rum fuerit licere. Immo quo plures quis ha- buerlt,e6 foniorem & g^nerofiorem cenfe- ri.lntercseterosquendam vidi quio&oDo- mi h^beret,atque de illis non raro pe rmulta in fui cprnmendationem prsedicaret.ld vero eft maxuue mirandum quod in tata vxorum multitudinejicct vna prae ceteris a viro dU figatur,C£tera? nufquam illad argre ferat, aut Zelotypia ducatur,aut aperte muffuent.Ita- quetranquilliffime & maxime concorditer £6*or& iii viuunt,fuaxylina cubiliatexentes,rem fami- ^„lic™$ ,* Harem curantes,hortosconftruentes,ra dices miranda, plantantes. Difpiciant verb omnes, annon (etiamfi polygamiaa Deo noneflfetprohi-
234 HI S T OR. N A V IC.
bita)inter mulieresnoftrates tara bene con uenire poffct. Melius fane cum quouis agere tur fi ad triremes demadaretur, quam vt tat rixarum inuolucro implicaretur. Huius re
Gc^.a^o. teftis eft Iacobi San&i Patriarchy anxietas ducSis Lea &Rachel quantiiuis fororib9.Qu vero fieri poflfet vc noftrates muliercspli res vna (imui viuerent?vt vna ilia qua? a Dc< inadnitorium viro dataeft non raro infta. rnalicuiufdamgenij domeftici eum ve-xet Attamen non eo haec'a me dicunt»r animo quail eas infimulare velim qua? fefe in officic continentjhoc eft,obfequium cultumque vi ris debicum exhibent : quin immo has qua fibi hacratione laudem conciliant , tame magislaudandas,quam reliquas vituperada; exiflimo. Atqui,vt ad inftitutum de Ameri- canorum eoniugiisfermonem reucrrarJcie- dum eft adulteras mulieres adeo Barbaro:
hortet Am. abominan,vt loia nature lege duchuhgc ob- feruent,in viri fitam efle poteftate adultera- vcl ma<5hre,vel faltem fumma cum ignomi- nia & opprobrio dimittere.Hoc quidem ve- rum eft eos de innuptarum pudimia confer- uandanon admodum follicitos efTerimmo facile cuiuis eas proftituere. Ita vt(quod iam a nobis eft di£ium)permultas in variis pagis ab Neuftriis Interpretibus com pre (Tas vide- rim,quibustamen nulla ob earn rem igno- rninia? nota inufta erat. Nupta? vero diligen- ter caueat ne hac in parte peccent» ni mafta- tionisautignomiaiof^dimiffi^nis poenam
velint
IN BR A SIL I A M. 2>ft
•lintiocotrerc-
A raepraeterea eft obferuatum, (quamuis li regionem calidam inco!ant,ac contra uam deOrientakra plagam incolentibos ulgo dici fo let,) Iuuenes cum mares tu fce- linas libidi ni non admodum deditos efle. Ltquevtinanoftrates sequefibihac in parte ?mperarent. Vetum ne plura quampar fit lis tribuam,memini eos nonnuquam inter ixandum , conuitium hocTyui* ,hq<: eft, ^yoW7«i,mutu6fibiobiicerefolitos,exquo onijcere eft (neque enim pro comperto ha- eo,nec afleuerare velim) flagitiu illu-d apud os locum habere.
Girauidae mulieres , ab grauioribus onfri-^nsid^ us tantiim abftinent,reliqua tnunia confue-ric.qUOmodo lexequutur. Ac fane mulieres multo labored gexant. iros antecedunt,viri enin*(nifi quod aliqua- lo matutino ternpore,nufquam meridiano> rbores quafdam ad hortos conftruendos oIlocant)tempusinfumunt in militia.vena- ione,pifcatu,clauis ligneis fabricandis,arcu- >us,fagittis,a!ijfque id genus. Ad mulierum >artum quodactinet,non auditione aceepta» ed vifu percepta referemus. Ego ahufque Sallusin vico quodam diuerteramus, circa nediam no&em clamorem muliebrem in* ;eotem exaudimus, furgimus, eamab belua hn-ouare interceptam rati^accurrimus, mu- ierem parturientemoffendimus, cui vir ob~ vin AImer-
,, . \ . i-i j - vxoribus ob
[tetncabatur.is puejrulo in vlnas rccepto,de ftemcamur. tibus vmbilicum abfcidit^uafum verode-
. ^
l$6 tftSTOR. NAVIt?,
pref(it,(illienim puerorumformam in fimi tatc collocant contra quam facianc obftetri
^infant*uiCeSno^ratCS^U^^n^antU'°rumrccenSnato
lis dcprima- rum a J elegantiam protrahunt) quod etian
cuijpfiis. apudcseterosomnes locum ha'bet editus ii
lucem infantilis ftatim lauatur,accoloribu
•tro & rubro ab patre depingitur:tum,fa{cii
minime inuolutus, xylino cubili pcnfili im
ponitur. At fi mafculus fueirit> pater ligncun
lf>Faiituli«cgladiolum,pufillumarcum,6cparuasfagttta
pundia. jam jnje ab natiuitate ei dabit,led:ul6qu
cum puero imponet , ac puerulum ofculis
hifquecompellabit verbis.Mi fili,vbi adole
ueris,ad vhioncmde hoftibustuis fumend;
fortisefto.Ad nominum impofuione quo<
attinjet , meminicumde quo modo egial
Qa?«tAmcParcntc OrapAccn norninatum fuifle. Qus
ric.nominu di&ioarcum & neruum fonat: vox cnim ei
iXatino.°*comPof,ta ex °r?Pat 4uod fft arcu* i & Cei neruus.Eadem quoque in aliis feruatur ratio
Nam ilii fine dele&u rerum fibi cognitarun
nominaliberis imponuht , vti noscanibus
alijfquenoftratibus brutistverbi gratia, Sa
rigoy^uz drupes immzV.zsttignan^aXYxnz.iA-
taboUtcn brafiltaarbor:Ptndo^\Qi ba prargradis
& fie de aliis.
Alimcntum. eft prater lac matemum,fari-
namafa,& tcrierrimumquodquecibi genus,
Puerpera biduo tatum,aut ad fumoiu < ridue
difcumbit , deinde puerulo mitella xylina
Jmpofito vel hortum petit>aut ad cetera ex-
pedienda negotia prbficifcitur. Qua? cameo
non
Infantuiori aliotilitum.
IN BRASILIA M. 237
on ita finit accipicnda * quafi noftratium mlierum cofuetudini detra&um quicquam ?lim,quas ob acris intemperiem vigintj mi- imum dies refupinae in lecto iacent: Qua*- ueadeo funt delicate vt nulla vrgente ne- ;ffitate,fimnlac liberos funtenixar, procul j fe eos ablegent,atque adeo vel infciis ipfis itingtitur, vcl faltcm iam grandiufculi'fint, portet vtlufibus eas oble<5tent , antequam onrum admictantur. Atvero.fi delicatular uaedam querantur iniuriam fibi a me fieri, ui eas cum Barbaris mulieribus comparem, uarum,inquient,rdfticitas nihil habet cum latcneritadine commune: Equidetnad le- iendumacerbum iftud di&um easad BruU ►faanimantiareioiittam.Quse quidem vni-> erfa ne exceptis minimis auiculis vna velutt oce easdocebunt generianimantiumom- i a natura effe inditum, vt de projis educa-» one fit folicitum. Atque vt tandem obie- tiones omnes anteuertam , quaero ab iflius irina? multerculis annon fint delicatiores ?gina quadam Gallica? quae cum comperik >t puerulum fuum alienee mulieris lac exu- i(fe,maternoaccenfa affe&u,adeo excandu fefercuri vt nonprius conquieuerit, quain nfanrulus lac alienum euomuiflet?
Sed ad rem,apud nos hex obtinuit opinio* uerulos,nifi diligenter ftfciis inuolueretur, :conftringerentur,diftortis futuros cruri- us:Atquia(Tcro ifthsec minimi a Barbaris Lirari C vt pote quiinfancutasrecens natos
238 HISTO R. NAVIG.
nudos ac minime religatos le£tis xylinis in ponant)quorum tamen liberi omnium moi talium rectiffimeincedunt. Fateorequidei aeris temperiem ad id plurimiim vaiere M proinde contcdo,pueru!os noftratcs hyem tempore diligenter efle inuoluendos acfa cijs in cunis religandos,quod alioqui frigo ferendo fintimpares. At seftate ac tempers tisannitempefhtibus, pra^fertim cum gel non riget, (cum bona tamen aliorura veni; cenfucrim, quantum experientia aflequi pc tui,infantulos vinculis illis efle foluendos a que inlibertatem vindicandos>generequc dam cubilis ad id excogitato ex quo decide! minime poflent.Ac fane in hacfumfenteci non parum incommodi afferre calorem fui mum, quo seftatis tempore pueruli apud nc fafciis reuin&i quad percoquuntur. infantuli A- Ne tamen plura quam par fit Satagere rt mericmun- a^ nonnullis obijciatur puerulos noftrat< qu?hnteo- parentibus & nutricibus educados relinque xum vfu. De Americanis vero , addo rnatres qua? < linteiscarent, &foliorum ( quorum tame maxima illis fuppetit copia)ad hxc miniftc ria non vtuntur adminiculo , fruftulis ligne tarn diligenter pofteriora infantulorum at ftergere,vt ab omnifordecontinuo fint ini munes, Adultiores quoque eandem feruar rationem,quos etiam(in fcedam iftam mate riampauliiper digrediens)commemorareli , betjincafisquidem mingereconfueuiffene tamen fcetorem vllum inde oriri : licet igni
bt
IN BRASILIA M./ 2j9
scrcbrisfere iugitercoIluceant,atqueare- fintftratas :at quoties aluum funt exone- :uri ^ procul ab aedibus fececlere folitos. ar^erca, turn Bai bari de liber is fuis fingu- fint foliciti, quoru in fingulis familiis ma useftnumcrus,(non tantustamen vt oc- rrat Pater qui (excentos filios fufceperit, Ca?'yt outGcn,Ind. Scriptor affirmat fe re gem iifle cui lot eflent liberi,quod meriro qui- m inter prodigia eft rece(endnro,)tum ye- maxime mares diligunt quod foli bdlo tt apti,ac vindidse de hoiiibus fumenda? tcupidiffimi.Iam verofi quis qu#ut quo- m eosimbuant a teneris eruditionis ge- re?Refpondeo : ex iis quae a me capitibus 4«& 15.de eorum ingenio,beliis,ac hoftiu uorandi ratione di&a funt>facile efle colli- re,eos,quibus fcholgneauditione quidem >tx funt,bonas arte* minime edocere. Ac 6inde>eos tanquam veros Lamechi» Nim- di,& Efaui fucceflbres, nonmodo vena- Gen. 4.15- & res efle , & bellatorestfed etiam hominuro ]£8'p'& z?' a<5ta tores & deu ©mores, Qujbus in
Infuper de Tomitpinambaukiorumconm rc*>us°cca-
,. * A , pcntur Bar-
0 dicere quantum teretpudor j pergens,bari. 3ero(contraquam ab nonnullis eft confi- Lim)virosnaruralem verecundiaaiferuates,NaturfIisr«
ilquam cum vxonbus coram congredi.Qi:a Americano re, non modofum Cynico iUipraeferendi?um#con- li W itrnpSw deprehenfus impudentiffi J^wfccu^ e rcfponun,fe hominem plantare : fed etia etidifiimis noftjraubus hjrcis, qui hoaii-
R j
A merle- foe
minarum
purgatio.
24O HlSTOR, NAVIG.
numconrpe&um turpia quaeque admittc tes minime fugiut.Pncter ea qua: dida fui notatu eft imprimis dignum, nos qui in t( risillis per annum integrum viximus,f< minam nulUm menftruis laborantem vnq confpexifle. Ego crediderim fluxum ilk ratione nobis ignota eas diuertere. Puel enimannosduodecim natas,vidi , quart "latin ab axilla ad genu vfqueanimalis cuii dam dente acutiffimo,ab matribusinridei tur. Puell* veto prae fummo dolore fre dcntes,magnam cruoris copiam emitteba Hoc illas remedio menftrua anteuertere c ijcio.Hic verofi a Medicis,atquealiishan rerumperitisobijeiatur ,haeccurai eo qu nuper a me eft didum mulieres Barbaras fe foecundiffimas,non conuenit,quandoqi dem menftruis cciTamibiis muiicrcs nee < cipere,necparere poflunt: Refpondco,tn in " animo effe qua? ftionem banc foluere, ii mo nee plura de his adijeere.
Cap.8.fub finem eorum refellimus en rem qui vel fcripferunt,vel tacite credider foeminarum nuditate viros ad libidinem p lici.Nonnulla etiam de puerorum Barbar rum educatione adiuximus. Itaque ea led inde requirat moneo , vt fufiori fupplea
tradationi.
C A
IN B RA S I L t AM;
CAP, XVIII.
uid legis , tftiiAque pelitia apud ^Brajilienfes nuncnparipQjfit : Qjtam tiumamt trcxctptant ' bofpiies : De'-ws lacbrymis Ac fhllu (ermoni* inu,quibm ho fp ires in ipfo ingreffa ah Mklieri^ vm excipimtHK
b j>oiitiam Barbarbrurn ejuod atthiet, vis credibile eft qu£m pulchrle inter eos fola nature lu- ce duftos conueniat. Nee rcferri'BarBVn fS- udpuuit nififumtiio eortfm pudore. qui^Ucr Vi" minis Be humanis funt inftrudii legibu*. aod tamen de tribulibus inter fe ,, aut de olenitis eft intelligehdumieteriim erga ini~ tcos qudnibdo fe geraht ^ lam eft a nobis mbnftraturh.Si qu£ ta'mefrcontcmib in- :quofdamapudebsexoriatur,(c}u6drarifr ne accidit,narn totb anni fpatio, hug apud s vixi,bis ttfntum rikantes yidere rnihi c6; >it) fpe&atores litem componere mining ttnmfciiiarfi rant; fed eos pro libidine agcrc, bculosa^ld Ba^ It fibi rntituo fint confoffuri,fin,uht. At fi10**"™' ■eralteri vulnus ihflixerit ; comprcheodi- lepbffitjVulnuseieademin corporis parte . vulnerati edgnatis infiigitur. Imo fi. foi:- vulniis rtiorscbnfequatuf ,.ab mortui cei- utisde medio tollhurhomicida;E)enique^: . tarn pro vita f oculum pro gculo , dement J*4'*4 **■
R ij
*
24* BIST OR. NAVIC,
prodente rependunt.Sed ifthex,vt dixi,mi lime apud'illos contingunt.
Res foli apud cos (uric cafe > & agri Ion {
Pagi«c&miamplioresqi,amquiincoIis alendis defid
lix Americ. rcntur.Ad cafas quod attinet , fciendum e
?^&aaprimiim>ringulos pagos fexcentena horn
num capita capcrc : quare complures eade
cafa habitare neccffe eft.Attamen fingulis £
miliis fuumoccupantibus locum (abfquey
loioterftitio , nam nihil eft quod inipedi;
quominiisabextremo vnoad alcerum aed
illsepateantqusein paflfus 60. vt plurimu
producuntur) pater quifque familias vxor
& liberos feorfim pofitos habct.Ad h*c-ol
feruandum eft (quod eft fane mirandum)i
mericanos vnura locum vltra quinque a
fex menfes non incolere. Sed exportata m
Pagoru apud teria,atque herba Tmdo quibus cafe eoru
Americ .traf- conftaiK>vicos fuos frequenter tranfportar
portauo. quibus tamen eadem femper feruantur n«
miria. Nos ipfi pagos nonnullos a prifth
loco rniile paffibus remotos confpeximu
Ex quibus fatis conftat, non roodo apud 1
mericanos noftros ingentia non gdificari p
HJft. gcn.tn- latia(quemadmodum a quodam fcriptum <
diclib.2 C3. Indos Pcrugfes Jonxos ligneas ta magnific
habere , vt in illis ccenacula Tint longitudii
pafliiu CL.L atitudineveroLXXXOfedet
a nullo cafarn ardificari , quam & pcrhcen
itttmo vltra vicies ftruere ac deftruere an
obitura non cogatur, fi tamen iuftam honi
nis«tatcraattigerit. lam fi quarratur abipi
0 cui
m
IN BRASILIA M* H3
iruam tarn frequenter fedes tnutent? In •omptu eft refpofio. Cceli ' murationem ad iletudine moltum conferre : Prxterca fe ii > maiorum confuetudint recederent confe-^^^ B interituros. Ad agros quod attinet pecuiiarite* |ft«/^4/quifquc aliquot quidem peculia. %£*£* sh^bec quos pro arbitrio- vbicuque vifum erit ad componendos bortos feligit. Sed ixiam illam coram de fundis. diuidendis, limitibus figendis , & definiendis agris uaris & leguleiis noftratibusrclinquunt. Decorum fupclle&ilenon fcmcl a nobis fuperioribus eft di&um. Sed ne quid co- rn omittamus quae ad Occonomiam Bar- rorum pertinet,hoc loco recenfebo Ame- ;anarummu!ierumingoffipio,(cuiusapud s vfus eft multiplex cam in funiculis, quam penfilibusfuis cubilibustexendis )nendo tificium. Extraftum ex ftocculis , pro omni carmi- j*?^»
...... i i quo modo
tione digitis ahquantulum extendunt,tu m ncnt Amcr# imiaceruatim difponunt, ( nam colis vti nrniicics. >n norunt)pro fufo virgulam habent digiti aflitudincpedali longitudinc,quaorbicu- m ltgneum tranffigunt, goffipium virgulx mmse alligatjtumad femur (vtftifos fuos lent noftrates) inftrumentum Mud tor- iemes,e manu emittunt.Orbiculus ille per >mosvel plateas inftar verticuli deuolui- r. Acque eo modo filum nent , non mod6 affum ad cubilia xylina texeda, fed & {ub*
R iij
Iffis cubilia xyliha» "
244 IflSTQR. NAVIG.
tiliffimuHtiiufmodi ego in Galliam ami] quo tharacem e Candida tela ornari curai cuius tan^a er at tcouita5,vt a quibufuis pro d'fftmo Serico baberetur.
Cubilia fuaxylina j?w nuncupant. Fc
roina?>ad quas pcrtinet iftud opificium» te
trtnasliabcntab nojbatibasnoriihilabfifi
* les: nequecnim in planum funt cqnftru&
ncque tot machinamentis conflant,f d ec
t#ad earum ftatura.m ; fuo rnore ordiuntt
tumab irno texendi jnitium faciunr. Qua?
cxcubilibusillisad forma m retium, alia d
l?roVri\uo- fi°ra inftar telae rariffimap canficiunt. £u
luodo .fteinique, aut fex pedum longitudinem obtinei
tZu latitudinem vlnse: exuemo ytriqae fibu
xylina? adduntur > quibus funes anneftui
ac trabibus ad hunc vfura in cafis accomm
datis fufpendunt.Jn Caftris dcgentes , aut
fyluis ad venationem aut in litoribus ad p
caturo ea ex arhoribus fufpendunt. Hxc c
lp!lia(nequid a nobis, prgtermittatur) ybi fc
des vel ex humano fudore vel ex fumo , <
ignis perennjtacem contrax^runt^hoc ablu
tar modo. Malieres frudluna quendaio
fyluis colltgunt, fprrna ab cucurbita? p
tix non abfimili, yerurn longe arppliorei
adeo vt a>gre fingula poma altera manu £
ftentur,hosfru<5tusfruftatimconcidunt, *
Spumaqux qae in praegrajide aliquod fictile yas conj
Saponis vice ^oS aqila madefaciunt. Turn baculo veh
Aiifenc. mcnter mouent^tque fpumam- ex ilits cy
tai
IN BR A SI LI A M. HS
lit, cuius ope (loco Taponis) cubilia fua ita undant,vt niuem vel fullonicos pannos ca- >re adaequent. Cxterum cxpertis iudicaa- ira relinquo, annon fuauiii$,2eftiuo prefer- ir, tempore,in Cubihbus ilHs decumbacur, jam in ledis noftris vulgaribus : An etiarr* mere in Hiftoria noftra Sancerrana, affir- arim longe commodiorem effe eiufmo-* cabilium vfum in excubiis, quam & rece-
0 more,milites in vfafioit yolutermK,nam veftesconfpurcantur ,& pedioili compa- ntur , & quod magis eft , fi ad certamen fie mfyrgendum corpus quodammodb armis is contiaubrnilitibusadbanrcnt conquaf- tur:quod in vrbis Sancerranas obfidione ex Ttiferibfumus.Hoftesenim per integrum mum ad'portas noftraspermanfit. Reliquam Americanorum Suppillefiilem in pauca contrahamus , mulieres ( quibus s Domeftica eft curae ) Cannas ingentes
irant , & pwgandia fiailia vafa conriciunr Ingendame
1 C^o^fuumimponendum.Ollasquoque diScria& ria forma efHngunt, pelves parmilas & me «*^^J; ocres, paropfides atque id genus alia',vafa iicrcsAmer. ise extripfecus quidem minime font polha, fabricant. trinfecus tamenadeb l^uig^ta & alba ne-
ioqua infedura qua? conunub indurefcit *orat.a,adeb vtfigulorum noftrorumindu ria mulieres ilia? facile adaequent. Praetcrea cunefcio que Leucop^ii aqua madefaciiu, midevarias rerumfurmasin fuis vafisaf-
R iiij
2^6 HIS TO R. N AVIG,
£nguntintrinfecus,acqueiniispra?fertim,i quibus farinam, aliaque ciborum genera a: feruanda rrponuntur.Eorum itaque vfus e gratifsimus, immo longe praeftantilla va ligneis quibus non pauci hie vtuntur. He tamen pictrices illaslaborant vitio,quodvl pcnicillo quicquid collibuerit effinxerum, rogentur cadem denuo pingere, minime p< fint:quod exemplum nullum praetcrphant fi« fua? induftriam propofitum habear Htnc fit vt pi&urarurn iftiufmodi duse v vnqoam fi miles reperiantur.
Prsererca(vt alibi dixi) Barbari cucurbit aliaque fruduum genera habentjquse diu dunt atque concauant , illique pro pocu] (qua? Com appellant)aliifque varij vfus va pccola*- vtuntur. Corbes quoquehabent amplas l\a^^;bus niediocces, atque adeo caniftros,iuncisa cot e s & ' herbis fubfluus,ab ftramine triticeo non lienisaptifsimecontextos.HosTdffrfnwn minant,inq ae illisfarinam,aliaque qusefu rint vifa imponunt. De armis,veftibus pli m accis JnftrumentoqueJitfftttv* iam eft ai bisfadfca menrio, itaqaevt breuitati confi lam pi ura non addo. Ecce iam Cafas Barb rorum * xtru&as arque fupellc£tile inftri &*s babemus, iam ipfi in illis funtinu Icendi.
Sed paulo altius iftud eft repetendum.E (\Tououptn#mbaiiliijhofy\ics perquam hun nifsime exeipiunt , tamen Galli,aliique a<
uer
Caniftri.
IN BRASltlAM. M7
• ■ * • • v Barbari <■'
icn*,qni eorum linguae lunt ignarr, muio mitcr hopi >on parum flint ob tarn infuetos mores at- tes excipiut oniti. Ego quum primum inter illos ver- arer (quod vigefimo circi.ter die poft.no- Irum ad Caftcllum Collignium appulfura :6tigir) Interpresquidamadvicosqtsofdam n continencem me deduxit, is quern pri- num vidi indigenarumlinguaT^r^Gal-^^^ icavero Pepin de naucleri cuiufdam nomi-authori cim neqoi quondam ad eu locum nauem onera-primum Bat rat, nuncnpnur: quatuor tantum paffuutp^*earu^ pillibusab Caftelio noftro diftat. In ipfo facet* nar- ingrt ffu me frequentes circumeunt Barbari, ""*• bifque compellant verbis» t^cirapederere^ tJMurape de*ere> hoc eft, quo nomine voca- ris ? qux quidem voces vere mihi erant Bar- bara, alius veroeorum galerum mcura mi- hi ablatum opiti fuo imponit , alius cingu- lum Scenfem meum lateri nudo fuo fubii- gat: alius tunicam induif.meque fuisclamo- ribus hebetant-.atque meis induti fpoliis hue &illuc difcurfant. Ego turn meorum om- nium iafturam fecifle me arbitrabar , nee fa- tis fcieba m quam tuto apud illos effem. Ve- rum vtipfe expertusfum,metusille ex mo- ribusillorumignoratione oriebatur, illi e- nim idem omnibus aduenis , pra»fertim iis quos nondu-m confpexerut , fa&itare folent. fed vbianimi gratia aliquantifper eo.babi- tu obambularutjt, fingula pr^cife reftituut. Turn fuiabinterpreteadmonitus illos vehe menter optare quod mihi no men effet intel-
248 HIS TOR. NAVIG,
ligere - fed in eo edendo ab norninibtis apud nos vGtatis abftinendum efle, vtpoce quae Barba'ri nee pronuntiare, loarmis cnim loco j^tan dicebant, nee memorise man dare pof- fenttfed aliquid effe proponendum quodil- lis effetnotum.Res tarn feliciter fuccefsir vt, quantum fignificauit mihiinterpres,qui lin~ gua?BrafiIicae erat peritifsimus,(nequeenirn fubtiliusinquirendohxcconfinxi>vt impu- denter calumniatur Theuetus , incpufoimc Autorisno. defuo Qucmnmbeco Viror.Illuft. libro dif- menAmc- ferens)nomen meum Lcrij Oftreum fignifi- jac.liagiM.- carer.Itaque refpondi me > Lery-oujfou voca- ls ri.Uli rem probarc, acque interiedtione fua admirante TVMcrebro vfurpata,bis me com pelbre.Pra?clarum fane nomen! nee vnquam zJMMt vllum ofFendimus cui tale effet no- men. Ac fane Circe nufquam hominem in tale oftreum transformauit v nee qui tarn fe- duio cum vlyfte diiTereret , "quam ego ex il!o tempore cum Barbaris differ.ui. Obferuandu eft autem eosadeo tenaci e.fle prasditos me- moria,vt fi'cuiufquam nomen femel audie- lint, illud nufquam obliuioni mandent.Reli quos quosin hofpitibusexcipiendis obfer- uantritus poftea recenfebo:iam quid mihi turn primiim inter Barbaros verfanti conti- gerit explicabo.Ego cum interprete eo die vitcriusfum progrefius,atquein pago £n*<i- fw^Vilndigenarum lingua , Gallica v;ro Go- fer, de interprets cu.iufdam non>ine,qni cum aliquadiu incoluerat, diuertimus : occidentc
fole
IN BRAS ILIA M. *49
fbleappulimtis, Barbaros faltantes»& Qao^ pnantes^ob captiuam»quem eo die ma&a- rant,offendimus.CUrnium illiusfrufta Bou- :anoimpofita animaduerto.Quanto ibi hor rorefuerimperculfus, minime quaerendurn arburor.Attamen id minimum foitr fi cum fummq metu quo poftea fui confternatus pnferatur.Cafam ingredimur>cubilibus pc- filibusinfiderous more recepto* fee minx eo, (juianobisdicetur mpdo , lugent, Paterfa- milias am!cis nos excipit verbis. Interpres gui iftis erat auTjefa£ius,qufque eorum com- potationibus apprime deje6tabatur,me rem bmoium ignaru infalutatu relinquit , atque adfakantes ac caouinantes abiic. Ego vera qui defeflusetanwpoitquam me farina, & quibufdam aliis cibis nobis appoficis refeci, in cubiii decubui. Attame & rtrepiru Barba- rorum faltantium & caohinanttHm<>& captiuu deuorantiujiBox fui expergefa&us , &(quod n3aximum)quodaqui captiui boucanatupe- ^era manu geftabat ad me accedeare,atque £ me(vt poftea intellexi, tqenim verba illiu? minime capieba) anno vellecx eo edere qug rente»adeofai metu confternatus, vr a fono- lecia fuerlpenitusliberatu£,AcfaneomninQ fredebamgefbil!o>quein deteriorepartera pieba,ab Barbaro mihi indicari,k>rc vc mox carnes mea? eo modo vorarentur. Prapterea vti metus fufpicionem park, in mentenV roi- hi extemplo venit Interprets prcdidifTe me,
IjO HISTOR. NAVIG,
atque in Barbarorum manus tradidifle.Qua* re fi qua fugiendi patuiffet mihi via, ego im- pigre fugam capefiiflfem.Scd vndiquaque mc Batbari, quorum mentem non fatis noueram (nihil enim malt in me molicbantor)circunv ftabant. Ego in metu confirmatu* futurum ominabarvt mox raaciarer,quare totam no- <9:em precibusad Deum fundendis tranfegt. Cogitent ledores qui de iis qug a me narra- tor ferio cogkabunr, num mihi longiffima vifa meritb fuerit.Prima luce Interpres,(qui totam noftem cum Barbaris genio indulfe- rat,)admeredit > atque me pallidum atque febri correptum videt , ibi quserif num me male haberem>anno placide quieuiflemPEgo turn acriter eiim increpare» qui me inter bar- baros illos folum reliquiflet^quorum fermo- nem minimecapiebamr:, quid multa? cum tnetum deponerenon pofleai obnixe^ rogo vt fine mora,illinc faceflcremus.Ille verb bo- no meanimoeffelubettacminimc male in nos affeftos effe Barbaros denunciat. Rem omnem Barbaris aperit,qui mihi totam n«o- ftem^vt aduentum gratularentur, adftiterat: Illi figni&cant fe de eo nonnihil fubolfecif- fejdolere tamen fe quod in tanto eorum me- tu nofiem illam tranfegiiTem. Ac tandem in cachinnos proru mpunt > quod fuit met us iU liusmeifolatium.Indeadquofdam alios vt- cos ego & Interpres ilii perreximus. Sed ift- h*ec de primo meo inter Barbaros errore da
ft»
..
IN B R A SI LI A M. *5*
ia fint fatis.Ad caetera reuertar.
Hi funt ritus quod cxcipiendis hofpitibus Jarbari obferuant. In primis oportet hofpi- emftatim vbiin domum <jMouffacat illius ueritingreffus^uemfibi hofpitem delcge- it,(quod in fmgulis pagis eft faciendum,nec tdaliumeft diuertedum, nifi illius in raalam £^^ L jratiam velisincurrere)cubiliXylinopenfilimericana. nfideat>ac tacitus ibi aliquatulum remaneat. hofpitumad
,. , • i m • ^ L uentum de-
tfox muheresadueniunt,cubilecuigunt,hu- ficnt nique fedentesmanusoculisiroponutfuis» itqueeo modo fauftum hofpitis aduencum leflentes, innumera in illius laudem pro- ' erunt.
I N BR A SI LI AM. 2Sj
Verbi gratia : tu tan turn vt ad nos accedercs ^
[aborem fufcepiftirtu bonus es, fortis es. Si yero hofpes fucrit Gallus > addunt , merces prasclaras permultas nobis attulifti , quibus hie caremus.In fumma, vtdi&um eft,mulier res ilia? lachry mis obortisadulatoriis huiuf- ce modi fermonibushofpites excipiut. Hof-^r^*^ pes vero qui in cubili xyliao fedet,fi gratiam geftus. /ult cu hofpitc inirc , compofito vuitu , nifi reriolachrymari voluerttf prout nonnullos rx noftris vidi adeo fra&o animo * vt fcerni- oaruni iftarum vlulatu lachryme^ illis excute- rentur)faltem quasdam refpondedo» & fufpi ria trahendo rtetum fimulet necefle efiVPer- acftahac lepidiffima a mulieribus falutatio- nCizJUonJjacAt hoc eit pater iamil.»as,qui<etia, quo mod< n in piclura vider elicet,infabricanda fagit- hofpiten* !;a vehementer occupatus,ncoculos quidem cxciput quad non animaduertens in hofpitem per diquod tcmpusconieceritjCblanditiaja no- ftris amplexibus admodumalienae ) tandem ad hofpitem accedens , his cum compellat rerbis.jr* Ioube?hoceft,venifti nc> turn vt valesPquidquarrisP&c.quibus quo fit refpo- dendum roodo inferius in Colloquio Ame- ric.dicetur.Quaeritpoftea nucn cfurias?Sian- nuas,confeftim cibos varij gcneris*puta,fari- tiam, qua? illis panis vices grzftat', fefinam, volatilia,pifces,aliaqueid genos,in fictilibus tibi apponi iubef.veru» quod mefis fcanifque vfus non fit apud cos, humi omnia UUappo-
Scoticus la- pis admiran darationc i^nemconci pit.
Cut barbari igne delcftc tur.atque de cgregiaii- Hws apud eos excitandi ta
254 HISTOR. NAVIG.
nutur. Ad potum quod attinct , fi Caouin vo lueris,donuque fuerit,ftatim tibi dabitur.D niquepoftquammulieresfictibus hof^ituri aduentumitrenuecelebrarunt, ad eos acce dunt frudus aut alia mu nufcula ferentes, at que ita tache pe<aines,fpecu!a>vitreos glob ios,quibus brachia inuoluunt,e.xigunt.
Porro fi in eo vico pernoftare voks,A4ouj ficat cubilc mundiflimum tibi fufpendi iu bet,quodcircumigniculos accendi curabii atquc no&u crebro fufcitari folliculis qu; ipfi Tatapeceua vocant ab orbiculis non ab fimilibus, quibus ignis inuafioncm ab vult arcentapudnos delicatiores fcemina;. No tjuodfrigori obnoxia fit ilia regio» fed pro pternodis humiditatem, maxime veroqui moribus eft ab illis receptum.Scd quaado i ignis mentionemincidimus,qaem illi Tata forau vero T4^w>,nucupaot,oper«pretiun puto prjclara illius excitandi rationcra vt e ponam^Eanonminoremmereturadmiratii nem quam fcoticus lapis,qui(vt refcrt fingu laritatum regni illius inueitigator)fluppa at ftramine obuolutus ignem per fe excitat.Er goBarbari,quodco admodum dele&entui igne vbicunque fint,a?gre carcnt, fiue dom: liue in fyluis vcnantes,fiue ad littus pifcate \ pnefertim noclu,vehementer eniiri metuuj me incauti excipiacur ab Aygnama a quo( v iam diximus)crebro caeduntur, & affligutui Itaque pro co quod nos lapide atque chaly
be a»
M
IN BRASILIA^ 255
e ad ignem excitandum vtimur, cuius vfus lis eft irtcognitus.Illi lignorum genera duo abent,quarum alterum eft moIliffimum,al- ?rum*veroduriffimum*quibusad ignem ex* itandum hoevtuntur modo:virgam exprg- uri illius ligni pedali longitudine ab altera arte exacuunt ad fufi modum, huius cufpi- em in frufto aliquo mollis illius ligni defi- ant, turn fiue humi, fiue ftipiti impofitum» irgam illam,manuum volis maxima celeri- ,te voluunt quafi fuppofitum ligni fruftuni ?rforaturi. Ilia tarn celeri tamque violent* jitatione non modofumus excitatur , fed iam ignis,itaque admoto gofiipio , vel fo - is quibufdam liccis(fomitis noftratis loco) >mmodiffime ignis concipitur. Cuius rei jo ipfefeci periculum.Nec tamen mihi eft limus ea confirmare^ugTheuetus fcripfit, arbaros Americanos, ante ignis vfum ci- sing. Amc& is fumo exficcare confueuifle , prout enim "p '*H lilofophicurahoci^^ quod in prouer- urn abiit vt veriffimu habeo,ignem abfquc imo non effe , fie eum indoAum phyficum dico , qui nobis perfuadere nititur fumum >fque igne exiftere* Fumum hie intelligo, bis percoquendis aptujcuiufmodi ab The- no innuitur* Na fi hac folutione nodo illo expedire vellet,fe id de exhalationibus in- llexiffe»etiamficoneedaturcalidas efle, no men datur eas cibos exficcare & percoque- fpofletquinimo & carnibus , & pifcibus ttius humidhaiem fintaufturs. Quapro-
Aduen* quid hofpi tibusrepen dant-
Barbari ad- uenas hume lis gcrunt.
Cradarij bi
256 HIS T OR. N A V t G.
pter, quid qusefo eft le&oribus imponere hoc non eft? Quando igitur adeo grauin turn in Cofroographia,tum alibi de lis cor queritur Theuetus, quos,quia res ab fe cot memoratas pro fua libidine non exponan co accufat nomine , quod no fatis diligent in fuis fcriptis fint verfati:Ledorem rogo^ locum iftum diligenter obferuent denou ifto calido , ac imaginario fumo , quern eg acfipfiusvcntofumremitto cerebrum.
la igitur ad Tououpinambanltiorum in ho pitibus excipicndis curam redeamus. Po(] quam eo quo diximus modo,hofpites cibui fumpferunt,atque decubuerunt, fi liberal fint,viris cukros,forfices,atque volfellas, a barbameuellendam aptas: Foeminis ped nes,& fpecula: puerishamos dare folent. ! vero cibariis hofpes indigeat, vbi depreti cftconuentum,eaafportarelicct.Porrbqu; illi iumentis omnibus caret, omnes pedibi iter facerc nexefle eft,fi aduense fuerint defe fi,atque cultrum cuidam ex Barbaris obtuh rint,ille confeftim(nam ad gratificadum fui promptiffimi)operam fuam offeret ad defei fum gerendum. Ego ipfe cum in tcrris ill verfarer non femel baiulis illis vcftns fui , I quidem bis miile pafluum itinere.Quos fi \ aulifper reqoiefcerent monebamus,illinc is verbis irridebat,Quid?Nofne ta effoemi natos aut fra£to animo effe cenfetia, vt onei fuccumbamus?tepotius totum diemabfqu vlla intermiffione geftarem.Nos vero in ca
chin
1
B«u
IN BRASILIA M. 257
binnos erurapentes gradarios illos btpedes >irabamur,atque illis animum addentes,di- jbamus: Pcrgamus igitur.
Naturalcm charitatem abud£ inter fe ma- ** dlf* ]6 exercent,nam & pifccs3& fcrinara,&fru- charitaten» ;us,aliaquequotidiealijaliisdonant, immocohmt* chementer dolercne li vicinos iis rebus uasipfihabent indigcre cernerent. At que :iam eadem liberalitate ergaaduenas vtun- |. Cqius reiexemplum vnumaffcrrefatis •it.De pcriculo quoda quod euafimus , ego iallique alij duo,quod fciiicet.mors nobis nminebat,ingenti lacerto nobis obuiam fa- ;o,capite huius libri decimo memini: nos im aviain mediis fyluis perbiduum aber- luimus, acfamcm non mediocrem fumus ?rpeffi,tandcm ad vicum quendam Pauo no sine, ad quern iam ante diuertcramus , per- enimus. Ibinos liberalising ab Barbaris limusexcepti.Illienim auditis incommo- is quafperpeffi-cramusjacpraefcrtim fum- mm in quo verfati era m us periculum,vt ab ris deuorarernur,maxime vero.vc ab Mar- «wft^wjcommunibusnoftrishoftibus ma- taremur,a.d quorum fines per irnprudentia roximeaccefleraraus.vConfpeais quoque unarumincommodis quorum mifeie cutis oftra erat laccrata, adeo noftra mala graui- ?r tulerunt, vt vcre affirmare hoc loco pof~ imblanditiasficlasquibusooftrates mife« Mconfolarifolentjlongcab finccra gentis lUus , quam n'os Barbarara appellamus hu-
S ij .
plum
258 HISJOK N A VI G.
manitate abefleJlli enir limpida aqua pcd
noftros (quodantiquorum morem mihi Barbarorum . * • x » 1 - r V
humanitatis memoriam reuocauit)abluerut> iinguusn
in%nccxe- ftrum feorfim in penfili le&ulo fedcntibi
Turn patresfamilias, qui iam cibos nobis a
parari prouiderant,recentemque farina, qi
(vt alias dixi)candidi panis mednllf bonita
non cedit,eorradi iuflcrant,confcftim not
nonnihil refocillatis prseftantiffimos que
que cibos,puta fennam,volatilia,pifces, fr
dufquc exquifuiffimos, quibus continuo
bundant,nobis apponi iubent.
Prseterea node aducnicntc ^JPIeuJfai
hofpes nofter,pueros omnesanobis3vtpl
cidius quiefceremus,remouet.Poftera aute
dicfumroo manead nos accedit, quseritq
agite o/ftourajfapti hoc eft fcederati inrin
placidene hac nofte quieuiftis?Placidiffim
excipimus. Turn ille: adhuc quicfdte, fiii(
meijherienim vosadmodum defatigatos e
feanimaduerti.Ih fumma verbis exprime
non queo quarn humaniter& blande a Ba
baris illis execpti fuerimus , qui nos non rn
nori profeqtauti benignitate,ac Melitenf
Barbari Paulum caetcrofque naufragos : <
quibus Lucas in Adis Apoftolicis.Ceteru
nos nuqua abfque pera mercibus plena pe;
egrc proficifecbamur » quae nobis pecuni
inftar eiTent apud Barbaras illas.Itaque illir
abeuntes qux vifa funt hofpitibus donau
musmimiru cultros, forficessvolfellas viri
pedines^fpecula^armillass & vitreos globt
lo
A&af.i.a,
■ ' •
IN BRASILIA M. 2$9
sfeminis: pueris verb pifcatorios hamos»
„A ■• i «i ' t» i i * QuatiaBat-
Hicquid mini ahquando apud eosconti-£jfisa,fti_ fit narrare libet , vt quanti faciant merces menturcul- iufraodicommdnftrcm. Ego inquodaro^*^uc go diuerteram , a Moujjacat verb meo to- tus fum, vt quid in pera mea haberem>fibi dicarem, vafque ingens fi&ile mercibus eis imponendis afferri iubet: vniucrfas dc- omo,ordinequc difpono:Tum ilje vehe- enter admiratus Barbaros rdiquos aduo~ t,atque infit.Videte qusefo 6 boni,qua!ecn rum apud me exceperim ! an non liquidif- ne apparet ilium praediuitera effe, quado- idem tantasopes apud fe habet?Illg tame erces(vt comiti meo Gallo fubridens fi- lificaui ) quas tanti Barbarus ille faciebat,, mirum cultelli fex variocapulo, totide'm dines,triafpecula,aliaque minimi pretij uca,vi5c Lutetian duobus argenteis capita- ! vseniiflent.Ego turn , quia homines libe- [es(vteft a nobis di&uin,iimat, vt mihi au- oritatem Srgratiam apud illosconciliare» Moujfacat meo cultrorum meorum pra?- mtifsimum coram omnibus donai.u,quem m minoris ille fecit atque apud no<j quili- :t torqucm aureum maximi pretii dona- tn faceret.
lam fiqtrcratur an tuta nobis eflet apud 5«^an ami oshabitatiorreipondeo eos pro vt jnimi- is tarn infano profequuntur odio,vt cap^os aftentvorentque;fic vice vcrfatanto>tam* ie ar&o amicos(in quorum eramus name-
■5 iij
■
•I
2<S0 H IS TOR. NAVIG,
ro)amore complcfti , vt potius quiduis fut *eantadeostucndos,quamvt vlloeos affi incommodo patiantur. Itaque eorum cxpcj tus fiiem illis iam turn maxime fidebam, \ nunc facilius fiderem, quam plerifque Ga lis infidifsimis atquc a proauorum fidedi generibus.Nominatim degencrcs addo:na bonis,qutbus per Deigratiam nondum 1 nitus eft deftituta Gailia,vllo modo detr; flumnolim.
Veruntamen vt nihil quoad eorum mi Hiftoriade res attinet difsimulem, reriihic narrabo m; fpeciem im-xlme <mhl m Ipeoem penculofam* Acad jiunenre. vt fex Galli cafu in vicu ilium OcarantinU quo f*pe fafta eft mentio)conueniremus:il pei no<5t are ftatuimus, terniquearcucoten nj%, a xoditione vr vi<5H Indicis gallinis,alii que cibis in cocna mul&aretur. Ego qui cu focils inferior in ludo fuera, gallinas venal conquiro.Puerquidam ex eorum numer< quos fupra Rofea naui adue&os fuifle ad 1 guam Amencanam edifcendamdemonftrj ui,mihi occurrit, dicitque: Entibi prsepit guem Indicam anatem : Earn occide, preti poftea numerabis. Pareo , eoque faciliu quod non femel in pagis aliis itidem Gall ms occiderjtnus,quas cum bonaBarbaroi gratia cultrisquibufdamJredemeramus: mc tuammanoapprehendo,domumque in qu ad caouinandtim freqtientes Barbari conu< nerant ingredio/: cuiufnam fit anas preci numeraturus qu#ro : prodit vetulus quidat capcrata fronte, ac fuam efle fignificat. Pr
IN BRASILIA M»
a fibi numerari quod velit pretium peto^ ;ultrutn,inquit ille.Ego haud mora prgbco% qccrantiorem velie fe ait.Denuo elegantio- emoffero.Nec iftum placcrc ait: Quid ergo me exigis?inquam.Falcem,excipit.Ego qui iretium inauditum exigi a me videbam,qui- ,tte apud me falcem turn nonhabebam,cu.U ro contends fitmoneo, meque aliud nihil [aturum effe. Ioterprcs cui mores Barbaro- Um innotuerantfquamuishac in parte , vt nox dieam dcccptus fuit ) vchemcntcr Bar- >aram iratum effe fignifieat : falcem quouis andcm pretio inueiligandam effe , atque Hi pendendam. Falcem ab puero de quo mper dixi mutuo accipio,ac Barbaro rra~- lo. Renuit. Ego nonnihiliratus,tertio ab so qusero quid lgitur petat?Ille audaciffime, e interfieere voio, ait , pro vt anatem meam KcidiftLEa enim fratriscuiufdam mei olim iierat , atque idcirco prx omnibus meis in jretio habebam.His diftis bardus ille domu tbit,clauaque ingenti ligneafexpedum Ion - ritudine inftru&us ad me redit : denuoquc mortem mihi minatur.Ego turn valdefui at- :onitus, metum tamenmeum diffimulabam Wigetex Turn interpret cubilt pepfili quod inter me & aduerfarium meum era* intene- afi quidf a&o opus effet opportune m on int. Gladium tuum & arcura ac fagiwas.oftcnra- do>inquit hisillu copella. Quo cu fibi nego. tiumeffe pu*et?te fortemac ftrenaumefle,
S iiij
%6z
HISTOR. NAVIC,
nee impune eum mortem tibi intentaturuni
'denique quod in animo erat diffimulans,va
rijsfermonibus vkro citroque habitis mil
\o de diffidio fedando laborante,Barbarus il
lc meus ebrius,quippe totum diem fawn**
do tranfegerat3donnitum abiit.Ego cum in
terprete ad focios noftros contentions me;
ignaroscoenatum me cofero. Nihilominu
tamen totum i!lud a Barbaro meo ioco fadi
fuerat. Norunt enim illi fe qui immortale
cum Lufitanls inimicitias gerunt,fi velGalli
vnum occidant , mercibus'pemtus prohibi
tosiri. Acfaneille paulopoft experredus
per Barbariim quendam rnihi fignificat , mi
fuum cflf'e filium,quseque abs (e a&afuerant
co tantum animo gefta fuiffe , vt quam ftre-
nuein Lufitanos 3c ^JMargaiates bellaturu:
efTem , periculum faceret. Ego vero vt1 oc-
cafionem omnem ei idem vel in mc,vel in a-
Jiumquemuistentanditollerem,adde quod
iftiufmodi lufibus dele&ari nemo folet:Ref-
pondeo me facile tali parente,qui exferta
gladio filiorum periculum faceret carere,im-
mb etiam poftridie eius diei domum quan-
dam in qua erat, ingreffus,vt quam «gre il.
lud ferrem,feri6 cognofceret,eo pr#fente,a:
ftantibuscultellos,aquehamos dono, ilium
vero indonatum relinquo? Ex hoc igitur
exemplo ? eoque cuius ante memini , de pe-
riculo quod fum imaginatus turn , cum.
primum apud illos verfatus fum,fatisappa-
ret eajcju^ dix% confine, nempe amicis eos
fid if.
IN BRASILIA M. l6$
fidifsimosefle. Itlud quoque obiter eft no- tandum quod Senes qui fecuribus, falcibus* accukris olim caruerunt , quibus tamenad Ijgna fecanda,ad arcus fabricandos,fagittaf- queparandas tarn cchnodeiam vtuntur non modo Gallos humanifsime cxcipiunt, fed & iuniores vtidemin pofterum prasftent cre- bro hortantur.
CAR XIX.
Quam cur am morbis fuis adhibeant Barbari : d$ eorumfepultufa & exeqnijs\ deque infino eo- rum circa mortuos luffiu.
Andem vt huic de Barbaris Ame ricanis fermoni finem impona- musrhoc quoque loco aliquidde _sfeorum in morbis fuis curate obi tu dicendum e(L Ergo fi forte contingat,vt eorum aliquis in morbum incidat, partem doiore affefta vbi indicauit aegroti intimus, quidam oreexfugit,nonnunquam etiamab impoftoribus quibufda, quos ill i Pages* hoc f AV$ Bar"
n v i» 11 xo batorii me-
eit medicos aut chirurgos,appellant. (Sunt <iici. lutea Caraibtbus,dc quibus antea, diuerfum genus) tninifterium illud praftatur. Dolo- rem quoque fe extrahere dicunt,ac vita pro- ducere*Febribus,aliifque vulgatibus morbis iliquando laborant:at non ita frequenter at* juenos folemus. Praeterea cum infanabili juodam morbo conflidantur > quern ilii
Barbari x- grotos quo »nodo tra-
l6 4 HIS TOR, NAVIG.
Pians Vocant. Is plerumque a libidine pro- tienittpuerulos tamen eoinfe£tos vidi not! abfimili ab variolis noflratibus modo.Con- tagio hxc in puftulas tadem abit digito pok. lice amplioresicjuse corpus vniuerfum, a tque adc6 faciem ipfam inuadunt. Itaque iis qui hoc morbo affe&i fuerint ta infigncs fuse im- puritatis not&inuruntur,atque apud nos ve- nerea luc laborantibus. Cuius reiexemplo fuit Neuftrius qtiidam interpres>qui crebris fefefcortatioiiibuscum mulieribus ac puel- lis Barbaris contamlnarat. Is mentis dignif- fimam reportauit mercedem ; nam eius cor- pus vniuerfum,atque ade6 vultus ipfe,tam e- rat deturpatus , vt elephantiaco morbo la~ borantem deformitatc referret : tarn que in- fignes inufixifunt notar, vtdeleri nufquam potuerint: hincfitvt morbus ilie omnium pernkiofifsimus ab iilis habeatur • Sed ad re. /Fgrotanti cibum nufquam prabent, nifiab eo petatur,inedia licet fit periturus.Prxtcrea morbus quantumuisfitgrauifsimus>valentes 1100 defiftunt faltando,cantando, bibendo, more recepto,miferum aegrum ftrepitu ob- tundcremec conqueritur aeger, quod fe nihil profe&urum efle norit.At fi die fuum obear, cantus ille(fiprsefertim pater quidam fami- lias fuent)in lachrymas repente conuertitur, tantique edunturgernitus, vt fi forte inpago qoodam diuerteba mus lu&us illius tempo- pore, nobis vel alio erat commigrandum, ▼elinfomnis tfox erat ducenda.In primisaiK
tern
JN BRASILIAM. l6<y
tern non fine admiratione mulieres exaudiu- tur,qua2 fie vocifcrantur atque exclamant,vt luporuto aut canum vlulatus, non humanas voces edi dicas.Has autem effundut querelas vocetremula. Obiit fortifsimusille, qui no bis tot captiuos deuorandos olim pnebebat! Turn C£tera?,6 egregium venatorem,6 pra*- ftantifsimilm pifcatorem, 6 llrenuumLufi- tanorimi 3c sJMargaiatium ma&atorem! In (umma mulieres illxfefe mutuo ad lu&uni incitantcs,brachiaque inuicem amplexantcs, vt in fubiecla pi&ura videre eft, ab his iu&i- bi5s ac prseconiis non prius defiftunt , quam cadauer elatum faerit.
i66
HISTOR. N AVIG.
'
IN UAUL1A M. Z6j
Denique Barbara' ift# muliercs Bearnen- fiumritumin virisfuis mortuislugedisimi- tantur,quos quantum accepi,his profequun- turquerelis. Lam amotijd rm amou : Cara ri~ dfrityossi defplend&u i [ama leuge, bet danfidout Lo mebalen, lo rnefburbat : mati depes:firt tard congat.hoc eft, mi amice, mi amice vultu hi- lari,oculis fplendetibus,cruribus pernicibus, egregie faltator/ortis ac ftrenue,qui fummo manefurgebas,atquead multam noftemvU gil decurnbebas. Vafcones quoque mulieres, qua? fuperioribus ifthsec addunz,Ytreyyere,0 le bet renegadou ^ole betiougadou yuhere : hoc eft heu,heu,qua ftrenu* erat deierator,quam infignis iufor! Porro iis quas dixi mus quere» lis Barbarg muiieres crebro epodiu hoc adij** ciunt. Obijcobijtisqueiamlugemus ! Turn viri,heu!mortuus eft, nee eum ampltus vide- bimus , donee pod montes cum ipfo pro vt Eocene nos Caraibes noftri choreas agamus. Alia infuper eiufdem generis multa addunt. Eiulatusveroilliad fexhoras producuntur, neque enim mortuos fuos infepultos diutius feruare folent.Tum excauata foffanon oblo- g,a,vr folcmu$,fed in orbem,dolij roaiorisin ihr,cadauer ere&um fepelitur. Patres ver6 JqE/jnSe- familias defunctoscubili fuo xylino obuolu-peiiedorims tos in mediis sedibus fepeiiunt,plumis, alijf- qqe quibus dum vita maqebat ckle&abatur» in fepulchro reconditis. Permulta in hanc fentenriamantiquorum exerapla hue afferri yoffeatja quibus idem olirn erat fa&itatum:
Anjexican*
268 HISTOR. NAVIG.
cuiufmodi eft illud quod lofephus comme-
morat dc pecuniis in Dauidis fepulchro co-
ditisdd etiam quod profanx teftanturhifto-
^^^risedevirisilluftribus ,qui poll obitum prc-
adauerefe» . /r -r 1 • /
ditur. tiofiiiimo quoque mudo ornau kpulti (unt.
Antiqult lib.7-c.12.
Mudus cnm
cadauere
pelitur-
Confuie Be- ^\c ne longiusab Americanis noftris rece-
zonem lib. , T ? • t-* r t> r ^
3.C21. dattims, Indi Peruenfes Rcges luos ac Caacos fepelieines, magna m'auri,argenti,atque ge- m arum vim in eorum "conijeiunt fepulcbra: qijf cum Hifpani fcrutarentur,ingcmes inde cTiuitias contraxerunt. Quibus rapaciftlmis hominibus apprime id conuenit quod Plu- tirchusdcSemiramidecommemorar. Semi ramis Regina>que. Babilonem condidiffe di- citur, monumentoquodfibipararat inferi- pfit,Qoifquisrex pecuniis eguerit, aperto monumento quantum voluerit capiat. Da- rius potitus ea ciuitate,titulo credens,faxum ingens,quo claudebatur monumentutn , vix amolitus,nihil quidem inuenit pecuniarum* fed ex altero faxi latere hocinfemptumrepe- rit. Ni vir malusefifcs, & pecunia inexplebi- lis, haudquaquam mortuorum loculos mo. ueres.Sed ad T 'oHOkpinambaiiltio s noftros re- deamus.Ex quo Galli ad eos commeare coe- perunt5ab pretioforum m fepulchris repofi- tione abitinuerunr. Sed inauditam ac vcre Error vcre Diabolicarn fuperftitionem rctinuerur.Pri- Piabolicus. ma £ funere no£te,Barbari , quibus hoc per- fuafurn eit,fore vt Aygnan> ni alios cibos of- fenderet paratos,cadauer effoderet,ac deuo- raret,vafano pauca farinj,pifciura* carnium,
alio-
IN BRASILIA M. 269
altorumque ciborum diligcnter paratorum> nee non potionis Caomn plena circa fepul- chrum apponunt. Quam libationem tancliu faciuntquoadcadauer penitus eonfumpcum effe credant. A quo errore eo difficilius di- mouebatur , quod interpretes quidam Neu- ftrij, facrificorum Belis exemplo,non femel ante noftrum aduetum cibos illos clam fub- ripuerat. Quo fa&o Barbaros in errore adeo confirmarantjVt quamuis cibos illos vefpere appofitos mane fupercfle demonftraremus, magno tamen labore perpaucos ab errore dimouimus.HocautemBarbarorumfomnm ab Rabbinorum commento non eft alienu: necab eo quodPaufaniascomemorar.Rab- ainienim fcribut cadauer hominis tradi in joteftatem Cacodsemonis cuiufdam , quern £azel, aut Azazel nominant: quemque prin-^p^u,g ri" "ipemdefcrt? in Leuitici libro dici affirmat. Papal. Liaio. [n cuius erroris confirmationem Scripture 3Pa§-210» ' ocos detorquent,quibus dicitur ferpcnti, >uluerern comedes omnibus diebus vitse cultl5s' uasratqueita ratiocinantur.Quandoquidem Gen.3.i4, :orpus noftrum e lirao terrg defumptum eft, tfa.«5.*4» jui ferpentis eft abus, ei fubijeiatur neceffe ?ft,quoad in fpiritualem natura tranfforme- :ur. Paufaniasetiam author eft interpretes )elphicos tradidifle Cacod^monem quen- Iam,quem Eurinomum appellant,mortuo- 'urn carnes deuorare folitum,atque ofla car- libus nudata relinquere. Qui errores ad imericanorum fommaproxime acceduar,
27O HIST OR. NAVIG.
Denique quoties Barbari,eo quo diximuj modo,vicosfuos alio comporrat» fepulchris mortuorum tegmina qusedaexherba Pmdc imponunt.Quo fu vt viatores ccemeterij for mam quanda agnofcaat. Ad qu§ loca fi quan* doinfyluis errantes virorum defun&oruin recordentur,tantos edunteiulatus,vt procul exaudiantur. Tandem easqub quantum ad fatietatem fuerit,lugeant relinquo. Quandc igitur Barbaros ad fcpukhru vfque fu m pro- fequutus,de eorum moribus dicendi hie fin« facia. Leftor tame prater ea quae attigimus; nonnulla poterit bbferuarc in eo quod fubij cimus colloquiotquod fcriptum fuit eo tem- pore quo in America viuebam ope cuiufdatr interpretis,qui & lingug American^ erat pe- ritifftmus,(quippefeptemannosiam in illi: terris vixerat)& linguam Grecam a qua noi paucas voces mutuantur Barbari , optima callebat.
IN BRAS ILIA M»
CAP. XX.
1*)lloquium in ip/o aditu 'Brafilievfis qy& inter in* digenas Tououpinambaultios Tououpt* nenkin TZrafiliceac Latine confcriptum* ^
Tououpin ambauttim*
authoruJii^
re-ioubeiVeni&i ne?
Gallus* a-aiouhSic eftjveni* "
T. meh\auge>ny'po,T$tnh dixifti* 4ara-pe-aerere'tQuomodo vocaris*
G. ery-ouJfofcOfiixea magna.
T-
re-iacajfopienc? Patriara ergo reliquifti vt hie gua An*e** jinceps habitares?
G, d.Ita eft.
T. ori-decretaniouanirepiac.k&et&unx igitard& !$* m habitationis tuae circumfpice*
G. luge-be&tnt eft*
T. ende replace aout 1-enderepUc aoute ehermrt *eh\Oouerete Teuoij Lery-onffouyme en\ :ceigitur>filiiiU:>Yeni£ in has regiones noftii emor,papae?
':
272, HtS'T'o"R# N'AVICf
Erirott de caramimo? Attuliftine capfas ? Eo vc- txthlZe*1™ nomine comprehendimus quidquid include* c^ia^ue ^ 0mnis generis vefti mentis aptum eft.
; G-
P*<tf00f.Etiam>attulL
T.
Quotquot habueris vfque ad numerun* quirt- que^vcrbisnotarepoteris, hoc modo. Aug* pe,i.mocouein>i,mo(fdput,yoiokoudic->^ e combo, 1 Si duas tatum habes,quatuor numerare no opor tet.Satis enim erit fi dixeris cria mocouein-Si qua tuor habueris fie dices oioicoud'tc- Ec fie dereli quis. At verb d quinarium numeruin excedanc numerum quem voles totidem digitistuis , aut i non iufficiunt, fociortfm qui tibi adftant iudica repoteris;Non emmhabent aliara namerand rationem.
T. Mai pirirontje caramimo poupfr Quid m caP& attulifti?
G.
T.
Vcfhmenta.
Marava&Cvdus colons» G.
Colore?. Sobouy-e'te.Cxv\x\ei. P/>f#k.Rubei. I ouv. Lutti. Stf/z.Nigri.
Sobouy>maffou>Vm&\s. Pirienlz^V ariorum colorum. P egaffbu-^u £ -Coloxxs columbini. Titf.Albi.Etdc indufiis intelligitur.
**
IN BRASILIA M. Z7Z
T.
^i<//?^(??Quidpraeterea?
G. dcang aubi-rQup£>G&ziQ$*
>rta-^?Multos?
G. rcatoHpaue>lnvmmQios. Galcr,-
T, 4ipogm}ld ne totum eft?
G. zrimen.Minimc.
T. tJfcnonkat.Omnhnommz*
G. lofomo.T-xpeth paululum.
fomAgeigitur.
C. MocapJcUyMtnrorocdp.Ignea tor menta,Cata* J°'™cn» ultas vtriufque generis: Nam A*W omne ge- us rormeci fignificat:maiofa -etia'm qua: nauibus. nponunturadrepellendos piratarum infultus.' ronunciantauterh aliquando perB. & In fcri- endo/i fieri poffetjintermifcendf effent M.&: B. Mocap-coui.Attuli etiam puluerem igneum. del"15 Pym Mocap-couiouroH.Covnud. & alia inftrumenta ad lafcowwa ulueremincludendum. adpuiucre-m
~, CQiitineacUi»
kf*r* TW?Cuiufrnodi funtf
G. apiroufou-ak, Ecornu bonis conrlata. T.
Mfepefepouyt mn[ Quid cibi nUmerabltur pro
T ij
*74 ea res?
HIST OR. NAVIG.
Et
Around inftrumenta tantum attuli,quafi di- cas^nolo tarn cito vendue.
Xmcrieftio. H/!Interieaio eft.qua vtuntur dum quis eoi alloquitur,quafi refpondere velint,Libenter> Et tamen quiefcunt,ne importuni videantur-
G. jirrvH-itaygapcm-CvitTos ferreos attuli.
Naoeptac-khopen £ Nunquid eos videbo?
JB40/ irem.Quando erit otium.
Falccs. Ncrerofyeguyarp<tfKm<pxt &ces attulifti?
G.
\Arrout.AttvAh
T.
IgatoH-peiSunt ne pulchrx*
Cuiapar ete. Eximi* funt.
Aua-pomoguenlQw& eas fabrkauit?
Fagt-ouaflbu remymogmn. \Wt qui tibi notu.s eft cuiiifque nomen tale eft3eas fabrkauit.
T. Awe-tirakM bene fe habet.
T. ;^&^i-^0-w«*Pap*?Libenter eas viderem.
G. Karamouffee>Alio tempore id fietr
T. Tacepiah tauge.lzm iam videam.
IN BRASILIA M. G.
EembereiwHe.Expc&z adhuc
T. ErcroHpe'itaxe amo? Attulifti n e cultros?
G. A7w*r*/K.Plerofque attuli.
T. UcoHarantinvaetSnnx. me cultri capulo diuifo? G. En-enmnox\.Ivetin.h\bo capulo> T^x? wiri-paruos cultros. Pmda9h^mos.MoHtemoHtoniS\jLbuhsjArroua.hamiSah\i»
xiiiileas.CepiahyponeHm-Cuhtfmodi hie non ex-^,^ ' anc.Eaequepulcherrimaefunt inter eas quas hie idimus ab eo tempore quo adferri coeperunt.
T. Eafo-ia voh de caramemo tacepiah de mae.Apz i arcam vt tua bona intuear.
G. 4imoJfaenen.Occviyztu$ fum. icepiag-oucairendefite* Alio die aperiamadtc eniens.
T. Narourichop'Iremmaedefue? Nonne aliquan o ad te bona adferamf
G. maelpermupotatfQwdnzm vis adferre?
T. ceh ^/,Nefcio. Quid tu? ' W4epereipotafiQui& vis?
T. be(Kar,aues,
00.feras.CW4.Aues. Pira.pifces.Ouy. &vmm.?lCc*s^*g* 'etictapzs.Comenda-ouaffoH.Magnas fabas.C^^-^Mala au- mdrfmiri.f&as v^ixas. Morgouta onajfju. aurearea Sc curat,
T iij
Zj6 HfSTOR. NAVIG.
,$c chte&mahMae tiroMen* Omnes denique aut plerafqu e res»
T. Mara-vacfoo ereiufceh+Cuius generis animal co« rnedere aues?
G; ^ ^Nacepiah juevon-gouaatre. Nolo ea comedere quae hie proueniunt.
T. Aaffenondefuoe^ tibi nominabo*
G. jVtfitf.Age vero.
T. TuPk°U{r°U Tapiroufou.Vexz quam (ic vocant^uam femi afl- oat an* numautfemi vaccamdicerepoffis? genus ceruo Se-onaJfou.GenuscQmi ac Damx.
maniac Da TaiafoH.AfCV.
Agouti. Rufum animalculum nefrendis magtu-
tudine.
iW^.Feraeftmagnitudine nefrendis3nigro &
albo colore diftinda.
T^/i-Genus leporis.
G.
EJfenonooca ychefuc.Wom\r& mihi aues. T. ' ^ /^r^.eftauiscapomsmagnitudine. Eius au-
tnumgcncS ^ tres funtfpecies,Nempe/^«»«fi«,/4W^«i>& mm. IacoU'OuaJJbu:bom guft9 omes inter cfteras aues,
Mouton. Syluefter paao. Sunt aut em nigri 8c Leucopxi,& corpus adea magnum habentac Genus ma noftn,auisrara.
gnarumper Mocacoua.e& genus perdicisquae corpus magnt- tudine capoms rtabet.
Tnamhou- ouajfou-zQc etiam perdix fera alterius magnitudinem aequans. TCnambou, Perdix eft non mijjtum ab ih diftansj
marum. .A per. Agouti.
Pague.
Tapiti.
dicum-
IN BR AS IL I AM. *77
l«as,in Gallia videmus.PegafoH.Tuttm-PAicaHC, kliud genus turturis minoris.
G. Seta-pe'-pirafenae?Eft ne magnusbonoruni pif- cium numerus?
T. ZV^.Totfunt. Kurema.Mulus. ParatiMulus altero melior. ^ Aaara pepM&is planus delicatior aliis.^
Atrara bouten. Alius lutei coloris,cfji mino* ris eft pretij.
Atrara-meri.M.wLimh parui qui in (Juki aqua yiuuntjbonique guflus funt.
Optara< Magnus pifcis boni faporis.
KawoHroHpouy-oHaJfoHMzgnus pilcis.
\&amo pe-deretamZ Vbinam degis? T.
Kariauh>ora-oudJfaH'onee.IaueM'ur afjicfpira- v;c* Mm>opem>Eiraiaitaneffl,tdrdcoMir-^a>Sardpo~ u. pas Ganaba Sunt nomina propria yirorum qui Ganabara finu rJe< ingredientibus ad iiniftrurnlatus apparent>nec Blihi commode explicari poffe videntur.
Keri-u Ahffl#-u KouroumoureJ 'ta-auh> loira- Wem. Vici in ripa eiufdem fluuij ad latus dfextr.qm.
Maiores vici in continenti ex vtroque latere hi funt.
$4couairr*oHJfon-tHue > Qcarentin> Sa popem* N ouroumucArafa tuue,V 'fu-potuue^c multi a- lij qui abiis qui cum indigeniscommercium ha buerun^ cognofci poterunt & 4 paribus fami. lias,quos falfd reges vocant^qui in illis vicis %%4 biunt,
1 iij) . ,
G.
Mobouy-petoupichagatou heuou>Qupt magn funt in his regionibus, hoc eftjfortes?
T, •
Seta-gtteMulti funt.
G. Ejfenonmgepequouhcychefiie 3 Nomina mihi a- liquem.
T, iNT^.Vocabulum ad reddendum eum atten< turn cui vis aliquid dicere. '; Eapira-ui ioup. Nomeri proprium hominis quoc
Home fie exponas>caput femi caluum, & pilo ad jiiodum raro»
G. \Mamopefe tdrnWbi habitat? T. f(^viauh.hl Kariauh-biyln vico quern ita appellant eft au **°™e"ncom tem nornen flHminjs cuiufdam a quo nome vicu! fortitur, quia ad eum ficus eft. Significat a uten Kariosdomu n.Componitur autem ex voce Ka riosySc auh quae domum fignificat extrahendo oj 8c addendo auh eric. Kariauh. 2??,autem eft arti- eulus ablatiui & fignificat locuni quern petis am in quern proficifceris.
T.
^.Cu&o$medi MofTen yg/w.Quod fignificat cuftodem me-
roina Cslcq dicinarum,aqt ad quern medians pertinent. Ec
d?monc ofc verovocabulo vtuntur quum muliera veneficara
dsfignare aut a Cacodaemone agitatam. Nam
MoJJen^ medicina^wproprietas,
T. Ourauh ouJfoH auh arentin* Vici illiys maxima penna.
*efe
rerum nornt na.
IN BRASILIAM. *79
T.
TaU'CouAr-ouffbu-tuuc-gouare.ln quo cannae in- ftar magnarum arundinum leguntur.
T. Ou-acan#x$ cipuus locus ems vici,quod fignifi- cat caput ipforum.
T. Soouar-onlfouXoYmm ab arbore collapfum. Diuerfarum
tJ ,_, * rerum norm
Jliorgouia- ouajfou. Ingzws malum citreum aut au reum>Sic vocatur.
T. Maedtt.ER. flamma ignis.
T. Maraca-ouafpou, Magnum tintinabulum* Tintinaba-
Mae-uocep. Res qua? partim emerfite terra , auc ex aliquo loco,
T. Kariatepiavre-Via quae ducit ad carios.Sunt vero ipfi praecipui inter eos qui fluuium Ganabarum incoliint.
T. Che-rorup-gatou, derour-arl Maxime gaudeote venifle.
Neintemcoipai Nicolas irm.Mme vero cum do- pal Nicolas mino Nicolao,fic nominabant Villagagnonem. villagegnd. Nenrotipe deremiceco^ddaxifii ne vxorem?
* P Miceco
jimut-iran-chereco augemie.hdducam quum ex- pedita erunt negotia mea. T. Marape derccouratfiQuid tibi eft negotij?
Cher fflc-QMm&Qism ad habitadum parada eft.
28o HISTOR. NAVIG,
T.
Mara-vae-aufcQupA genus domus?
G. Seth 3 Dae- ehereco rem eouflp-rewgni. Non d u m fcio quid firm fa&urus.
T. Mein tereicouap derecorem» Cogita ergo quid fit faciendum.
G.
Peretam-repiah-ifee. Poftqua veftram regionera videro & aliquandiu commoratusfuero.
T. Nereico-icbope deatmnairom^Nohne cum tins, hoc eit cum popularity tuis habitabis?
G. Maraui~amo-p fiCux illudpetis?
T. slipo-que.Non fine caufa dico; Che poutQupa-gue deri* W me male habet> quad dica$)\d fcire cupio.
G.
Pdnceps tut N enpe amotateum-pe oreroubkheh: Nuquid pri- icue*, marium noiirum flue fenem odio habetis?
T. ILfymenMmxmh verb.
Se'recogatou pouyr em ete mo} Niil res eflfet maxi- ma cura digna* dicendum efTet.
G. Seccuaeqpodu^e 'ttugat engatourefine , yporere co~ gatou. E(t mos boni parentis, vt quod amat dili- genter confemet.
T. leilam,; N erefco4cho pirem 0Harim?None in bellum poft-
TN B RA SILIAM.
hacesprofecturus?
G. ^J*raw*f.Aliquandoproflcifcar. Mara-phperoHOgirre-rirc? QEod eft nom^ vefi:ris hoftibus.?
T. 'Touaiatftie Margaiat.g& eft quae cade eft cum illis lin.gua:apud quam Lufitani habitant. OatftffcfcVere funt baibari & dcgunt ad fluuium
Mach-he,Sc pardu
0«fWw.hiBarbaric«teros-anteccdiit,in fyl-
tris & montibus habitant.
Caraia. hi nobiliores funt , atque etiam cibis, turn aliis rebus advitam ncceffariis prae cxtens omnibus abundant.
Karios. Eft populus qui degit vltrra Touaiam adfluuiumPlatam cuius lingua eadem eft cum Tououpinambaultiis & Tououpinenkin. Diffe- rentia idioraatis eft inter eos quos fupra nomi- nauimus. Ac primum quidem ToHpmambaultijs toupmenkyn: Touuaiam, Tememmon. & Karw. ¥erme eandem habent linguam. ^ '
Karaia. Diuerfam a reiiquis habent & viuedi & loqueridi rationem.
0«*/*flf.Differunt ab vtrifque & viuedi & loqucndi ratione.
OneanemMi etiam diuerfum Sc vi&us & fermo- nis ab aliis modum habent. T. T 'eh-okah posirecaa paauue, iendme. Alius alium quaerit, "atque id magno noftro bo- no. Na'vox hec iende-ue>& dualis quo Grarci vtu- tur cum de duobus fit fermo; hie tamen remitti- tur yoce nobis.
Modus lo quendi*
282 HISTOR. NAVIG.
Ty ierob ah apian ari Exultemus quod nos h# mines inuifunt.
Apoavt ae maegerr'eaendefie.Gens eft noflri co modi ftudioft>quae nobis bona fua largitur.
Tyre&-gatwie7kiefm*Diligcmet ea conferue-, mus3hoc euSea itaexcipiam'vt ipfi fatisfaciamus. Iporencete-amrecoiendeftte. Praeclara fe nobis res offert.
Tymarangatou apoau-aps. huic populo nos dedamus.
Ty momourroume mae gene icndefue. Ne iniu- riam faciamus Genci quae fua bona nobis affert.
Typokh apoaue iendefue .Suppeditemus eis ci- bos ad viuendum.
Typoeracaapoaue- Laboremus vt pr^dam pro ipfis venemur.Vox^^rr^^jprapcipue de pifcium venatione incelligicur, fed earn ad alia etiam ge- nera extend unt. r
T yrrout mae tyronam am ape > adferamus illis quidquid inuenire poterimus.
Tyre comremotch-meiende-mae recou ffa-ue.Ne illos male excipiamus qui nobis adferunt bo- na fua.
Pe-peroinh auu-mecharaire oueh. Ne mali iitis pueri mei.
Ta t?e'r?coih mae.Vt bona confequamini. Toe'ecoth per aire amo.Et veftri etiam liberi. JSfyrecoih tender amouyn mae pouatre* N all a b 0 - na habeiAus ab auis noltris.
Opap cheramouyn mae- vouaire aitih. Quaecu- que mihiauus reliquerat proieci.
Apoau maeryoi ierobiah- Magni adlimans ea bona quae nobis arferuntur. lenderamouyn remit piaepotategue aou-aire. Quae cum noitri videre optallent nee tame viderunt.
rm
IN BRASILIA Mr 2$
Teh].o'/P otarhiti ienderamouyn recohiare ete.tr defiie.Ubcnc eft,quanta potior nottra conditio patrumnoftrorum conditione? Jendepotrau-ouJfoH vocare.U nobis triftitiam o- mnem eximit. _ ■'■'.
Unde-co-ouafiu-gerre. Id cfficit vt magnos hortos habeamus. r
EnfaJJipiramjenderernemynon ape. Non am- pliusdolentpuerulinoftriquumtondentur.
Tyre coih apouaujenderoua-gerre <m'.Hos nobi fcum contra hoftes deducamus.
Tow coih mocap> omae-af Habeant catapul- tas,quod genus armorum fibi vendicant.
Mara-mofentengatQU-emn-arno. Cur non ef- fentftrenui? m
Meme'-WetiM'erofoarmM gens rapid ida. •
Ty fenenc apouaumaram-iende-iron. Ex pena- mur ipforum vires dum nobifcum erunt.
Menre-taemoreroarroHpiare.llli font qui debet lant aiios,Id cft,Lufitanos.
^ff-fetf owh- Quafi diceret , quidquid dixi verum eft.
T.
Nein-tya-moueta tender ecajfuriru Colloqua- mur de iis qui nos inuifont.Quod in bonam par- tem eft accipiendum.
G.
Nem-cheatour-afaHer? age igitur mi focie:h£c D;fferentia verb notandum eft voces Atour-^Jfap & C^-inter^r- ^feMifferre. Nam prior fignificat perfcetum jg^ ^*- foedus inter eos ac nos paftu e(Te5quo fit vt bona fint communia. cuiusFiliaaut fororem ducerem vxorem nonpoffumus : Non ita vero deCouto- uaflap;ea.n.appellatione nominis alicuiusv tutur, vt tibi*,oculi,aiiricwte & alia pleraque eius gene
284
HI5T0R, NAVIG,
nens nomina.
T.
Mae-rejfeyiende mou'etalDe quibus loquemur*
ColIoq.de Qt
vanis rebus. r » /r tn i •' •• i
been maarouem-refje.De minus ac varus rebus* % Caelum {0]3Mara~piwgvvah-rcrrtQviomodo vocatar.coe*
Luna^'dls,' lum?
terra,mare, G.
«qua dulcis Caelum
Cyh-rengne-tajftuouh maetirouem defue*
T. M^&. Coeium C^4J^/r/'*Sol. Idfee, Luna, iaf- fitata ouajfou* Stella matutina & vefpertina quag Lucifer vocatur. I ajfi-tata-miri. Alias omnes &d\xyzxux.'Xbouy,ttxxz.Poirauem* Mare. K/?~ ete. aqua dulcis. Vh~een. aqua falfa. Vh-een Infljk. aquae quas nautae vocant Sommaque. T. ll?Ctr&^€ ^ta' ProPr*e laP*s e^ » accipitur etiam pro quoli-
musfund. ° ^et ^etaito &r ^dirlcii fundamento vt ach Hay doraus columna. Yapurr-itaSaGiigiiim domus»
Omne genus lura-ita. trabes domus.
ignomm. Igourah feu y bouirab.omne genus lignorum* -
Ourapat.zxcus^fk quamuisnomen fie compofitil exybouyrah,quodeft lignum & apat,vnGu:Ta- men pronunciant oravat per fyncopem. AYre&ex.arr aipMzlus aer.
j4menpoytou.t£m$t&zs pluufa ingruente* To^-^.tonitru: toupen PV*p eft corufcatio*
Yogi
Ourapatar cus.
plwuia. Towitiu,
i
Nubes, M'ontes.
Planitics.
IK BRASUIAM. 285
Yory-hu.Nubes aut brurritf. VbnimriUorites^ 0#aw,campeftria loca vbi nulli montes.
T.
Taue vtri anh. Domus. Vh-kmap Fluuius de- ^id & flu. currens. v
yh pap H.InhUi In&u.
iUz^omne genus fyluarum &" nemorum* Syiu«,
Kda-paopt-Eb fylua in media planicie. KaarOHan.Qmin fyluis educatus eft. jf *^-<W£.CaGodf mon eft qui ipfos vehementer Kaa-gem Ca
vexac. ?jcm°"'
Y^.Linter ex cortice arborum,triginta aut qua- *■ ■ yrao*
draginta homines ad bellum euntescapiens: ac-
cipitur etiam pro naui quam voczt yguerrovjfon.
PuiJfa-ouafou.Efl vetefiCcztoxium. ^
Jnguea&& magna Cymba ad pifc.andum. tontim.^
Inguhi* Diminutiuum>Cyraba quae vfui eft cum
fluuij exundant. T.
TSl omocjuoumae iaffi nomi defue. Quasfo ne quid
ampli us nomines.
Emourbeou deretam ichefue. lam de tua patria &r
habkauonedifTere.
G. Augebi derengmeporen dcup.'B efte eft,primura ergointerroga T. /.GaUu^
Ja eh marape deretam- rere. hoc raciam» Quod eit patriae ac region! tuae nomen?
G. Rothoma<>um.Vfi>s quedam norninis.
* T.
Tan oufcou-pe-Qum. Eftne magnus vicus?Nullarn ponunc differentiam inter vrbein U vicum: quia ipfi nullashabentvrbes. G, Pa .Sic eft.
286 HIS T OR, N A V I G.
M&boy-pe-perouhichah gatouf Quot habetis Dominos?
<?. Ami-pi Vnicura.
Mara-pe^fere^QnoA illi eft nomen?
Henricus.2. Henry. Tempore henrici fecundi haec naulgatio fuitfufcepta.
T. Tire-porren cPraeclarum nomen eft. Mara-pe-peroubichan eta-euirit Cur nonhabetis plures Dominos?
G. Deprincipc Moroire-chih-guc. Non plures habemus. acfubditis. Ore ramomm^ue. A teporibus maioru noftroru*
T. Mampienh-pee^VosYCYo quid?
Oroicogue'.Nos eo contenti fumus. Ore'e-mae-gerre. Et bene nobifcum agitur/
T. Epe noe're 9 coih-pe'roupichah-maet Vefter autem princeps bona ne habet?
G. Oerecouh.lnRnlta habet. Ore-mae-gerre a hepl Quidquid habemus in ip- fius arbitrio pofitum eft.
T. Onuijpe oo fo& In bellumne proficifcitur?
G. P^.Ita.
T. '.'1
vrb.acqvicis. Mobotiy-taue-pe~iouca ny mae?Quot \rbes aut vi-
i
w
IN BRASILIAM.
coshabentis?
G.
Seta-gatou.V\ui& quam pofsim dicere. T.
Nirefce nomh-idopene?Nunc{\xid mihi recen- febisf
G.
Ypoicopony.Id nimis longum foret
T. Yporrenc pe-peretam?Locus veftrae originis eft- nepulcher/ . * '
G. Yporren-gatou .Pulcherrimus. T.
£ig^4^-^4«^.Vcftracdoinusfunt ne fi- miles noftris?
a
Oicoe-gatou.Multum abeft.
T. Mera-vaeiQu iufmodi func ergo?
G. Ita-gepe.Sxxnt prorfus lapideae,
TV TeuronJfoU'pe. Sunt ne magng?
G. TouroHlJoH-gatouMzximx''
T. Vate-gaton-pe.Sxmtnz niukum excelfe?
G.
Mahme. Muitum. Idvcrovocabulumadmi- ranuseft.
E*g4y*p*'¥**ancynmik Interior pars acce- «"ncfldfimdicudinemnoftrarum?
£88
HIST O R. />N.AVIG<
*,
Erymen*Non.
T. Dc rebus Efce-non de-rete renomdau eta-ichcful Rec
ad corpus ta mihi ea quae ad tuum corpus pertinent, fpeftanti- G.
Efiendoup.kn$A.
I -eh. Paratus film.
Che-dcan.C^m meum. D<?^^.Caput tuu.: yw», Caput fuum. Oreacan. Noftrum caput. Pe'-acariy Veihum caput. Anatcan&omm caput Vt autem hxc pronomina melius intelligantur, perfonas fingularis & pluralis numeri tantum declarabo.
Primum.
Chi. Eft prima perfona fingularis numerous in omni fermonis genere,fiue primitiuo fiue de- riuatiuo,poffefsiuo, aut alio denique inferuiu. Chi-auiCzput meum aut capilli. Chi-vouaMcz fades. Che-nembiMe* tuxes. Che/shua. Mea frons. Chirep^Mdoculu Chi tm. ^eus nafus. Che-iourouMeum os/ Che-reroupauiMcx genx. Che-redmuta. Maxm mcntum. Che-redfniua-AHeMe&bzxb* Che-apc-conMez lingua. C??£-raw.Meidcntes. CA^w»/.Mcumcollmn,aut-mca gula.
Chi-afeM
I
IN B R A Sit ! A M. 289
Cbe-aJfeocMeum guttur. Che-pocaMzum peftus. Che-rocape'Mea pars anterior. Che-atoHCoupeMcz. pars poften"or<, Che-pouy-afcoMea. fpina. Che-rouj7>onyMei venes. Che-reuire.Mex nates. CheUnHanponyMeihumeri* Che-inuaMesi brachia. Che-papouyMcus pugnus, Che'-poMea manus. Che-poneu- Mei digiti. C^/^jy^r.StQmachus meus aut iecuf» Che-reguieMtnttv meus. Che-pouroH -^«.Vmbilicus meus* Cfe'-r^.Mammae rneae. Che-oup. Coxae meae. C/7/- roduponam* Genua mea. Che-porace.Cubhi mei* Che-retemeu.TibixmeXi Che-pouj .Pedes mei. Che-pujJenipe.Vngues pedum meoriirm Che-poriampeNnguzsvneamm manuuim Che-guy* encg. Cor meum & pulmo. Cke encg-kmnxlL mea aut mens. CA/ enc-goutre. Anima mea poftcjuam e cor> pore exijt.
Nomina partium corporis pudendarum, Che-rencouem* Che-rem'entten. Che- rdpoppit*
Quae quiderri breuiratis eaufa noh fufius pet^ fequar. Notandu vero eftj nomina return accom© dari non pofTe rtifi pronomina primal fecundae, ac xmiz perform vtriufque numeTiattrifyiatur*
* v?
,
29O HIST OR. N*A V I Cj,
Vt autem melius capiantur,qoc fit exemplum.
Prime Che>Zgo,De,tu.JkeMle.
Plurales. O w>Nos. Pee,Vos.j4u-ae,l\ti. Quod ad tertiam perfona ahe.cft mafculinum. Etprofoeminino&neutrorfefineafpiratione.Et in plurali An-ae> eft mafculini ac foeminini ge- neris^ proinde communis. De rebus ad domum & culinam pertinentibus. Dc rebus ad Emiredu-tata. Accende ignem. famiiii fpc- Emo-goep-tara.Extingvit ignem. tfaw.bus. £rout.cije.raM-+emMte fomites ad igne,m fuf- citandum.
Emori-pirajpikes coque. Efeffiu Torre £w0/».Elixa.
F a vccH-otiy-atnoSac farinam. EmogipcaoHin-amo.Comyonz potum. Coemvpe'.Vzde adfontem. Erout-v-ichefue.adkt mihi aquam. Che-rcnni OHgtpe.I>* mihi potum. ^ _£«*tt? ?#e cheremyoft-recoap. Veni vt mihi cibfi praebeas.
Tsticpoth.Manus meas lauem. T&e-iourou-eb. Abluam os meum. Che-embouaffi&fatio. Nam che iourou-eh*Non efurio, Ehe-vjfeh.Skio. Che-reatc.CzlcOySudo. Che'-ron£ngto. Che racoup. Febricito. Che'-caroHc-affi'Tvlfth fum.
Carouc tzmen vefperam fignificat. jiiweHeMe res quaedam excruciat.
CM
Kl""
IN BRASILIA M. 291
Chepoura-oujfoup .Pefsime agitur mccum. Cheroemp. Lxtusfum.
Aico memmoch- Ludibrio expofitus fifm.
jiico-gatou. Res mihi cedunt ex fententia.
Che-remiAc-oufouMcum mane ipium.
Chtte #w%*.Meus feruus. Che-roiac.Qui funt minores me &ad mihi mini^ ftrandutn nati. Chc-VBrracajfare. Pifcatores mei.
C#/-#fci<r.Bonamea,merces , fuppellex. Deni- que quidquid meum eft.
Che-remigmognem^A induftrix mex.
Che-rere-couarri Meus cuftos. Chi roubichac Qui eft maior me , quem nosRe- gem 5noftrum,ducem>principem deniquevo- camus.
Mouffacat. Eft bonus paterfamilias qui perc- grinos viatores excipit.
gtterre-muhau. Potens in bello, & in qua- dam re perficienda ftrenuus.
Tentcn* Qui videtur in bello,aut in alia re fortis.
Che-roup.Vatcv meus. Che-regueyt. Meus frater natu maior. Dc progc-
Che-rebHreMinov natu. #e,
Che-rcnadkeMtz foror. Cbi-reuc Filius fororis meat. Cbe-tipetfilh fororis mex. Cbe-aiehchmitz.
^i.Mater mea Dicfit etiam#C&/-y£Mater mea: & ffpe quidam dumloquuntur deipfa.
ChcfUt.Sociz matris mex,qux patris etiam eft vxor..
Cheraijt.Mezfih.
ChircmemynoH- Filij filiorum meorum & filiaru.
V iij.
29* HIS TOR. NAVIC.
Notandum eft auunculum nomine patris vocfvb & patrem nepotes & neptesfuosfilios acfilias appellare. Verbs apud QuodGrammatici noftri verbum nominant a- pmwcQ • ^^ Braiilienfes dichmguengaue, quod idem eft acloquendi modus. Vc autem aliquam eiusrei notitiam habeamus3exemplum in medium pro- feremus,
Primum. Singular, lridicat.autdemonftrat. ZiicoiSum.Erekoyfcs.Oicq) eft. Pluralis. Oreico, S u m us . Peico* efti s Awaioico, Sunt.
Tertia perfona fingularis & pluralis fimiles funt,nifi quod in tertian» ^/pluralis numeri pro nomen eft addendum quod fignificat, Illi 3 vt ap- paret in praeterito imperfe&o numeri fingularis, quod refoluitur per aduerbium ayuoemc- Id eft co tempore.
jiico-ajuoeme>*Tunc eram. Ereico-aqitoeme>Timc eras. OicoaquaemeyT "unc erat.
Plus imperfe&umy Oroicodquo£me>T\xnz eramus. Peico a jtioeme, Tunc eratis. jikrae oico-aqnoeme. Tunc erane, > Pro prseterico perfedlo.
Singularis. Aceipiemus verbum, Oico, vtante 8c hoc ad<? uerbium Acjuoi-mfyih quod eft temporis# prater riti & plufquam perfe&i.
Exemplum. ^JfauouJfou-gatou-aquoemenL^Ki perfe&e ama iji eo tzmyotz.Q^o-uinen-gdtout£gni> Nuc vera pullo, mpdo tjuafi cficas debebat amicitiam mea
colere
IN BRASIL1AM. colerequandoipfum amabam.
Pro futuro. Aco-iren, Ero in pofterum,, Et ita demceps defingulis perfonis tarn fing. qua plur. In Imperatiuo. OlcoySis.ToicoSit.
Plurali. Toroico,SimvLS>Taf?eko.$ius.
Aurae-toico,Smt.Pto futuro vero addere opor tttjrcnj/t ante.Et Imperando pro prefe.ti dice> dutn eft>T^£quod eft,Statim. Prooptatiuo. Aicowo-men. Qua libeter effe.Et fie deinceps. Optatiuumrefoluimus per aduevbiutn Iron» Exemplum. "jTaico-de-ironitccum fim>& fie deinceps. Participium. Chere comri&ns. Quod participium re&e per fe intelligi non poteft nifi addatur pronomen de-ahc-et-dlVluxztis quoque Orefye'eyon-'ar.
Vox indefinita pro infinito accipi poteft. Sed ea raro vtuntur.
Coniugatio verbi AioutTZxemflum Indicati* Ut aut demonftratiui in praefenti temppre.
Singularisnumerus. ^W.Venio,aut veni. £^o^.Venis,aut veniftL 40"^.Venit,aut veriit.
Plural.numerusJ Or<?-/o«f.Venitis,aut veniftis. An-ae-o-out. Veniunt,aut vqnerunt.
Inaliistemporibusaccipere debemus aduer- bia quae pbft declarabimus. Nullum enim verba coniugatur quin per aduerbium refoluatur, tu in prfterito,pr3efentiimperfe£lo > piufquapeifectG» Indefinite & futuro,
Vv ■iiij.
2p4 HIS TOR. NAVJG,
Exemplum praeteritinondum perfedti. j4ioHt-agofieme*T uric veniebam.
Exemplum praeteriti imperfe&i & pcrfeflf.
Aiout-agOHemem. Veni>aut vcneram co tem- pore.
Aiout dimae-ne. Lohgumtempus elapfumeft a quo veni.
Quae tempora potius indefinite funt cen- fenda.
Exemplum futuri,
\Aiout-han-ne. Veniam certa die . Poffumus etiam dicere/w/. quamuis non addatur n£.
Notaadum £ft etiam quod dum adduntur ad- uerbia,perfonx repetendf funt>vt fie in praefenti indicauul & demofiftratiui.
Exemplum Imperatiuifingularis numcrf.
Eori- Venhhaboi: tantum fecundam perfonam, Eyot. Nam in hac lingua nonpoifumus im-
perare tertiae perfons, quam non videmus. Pofc
fumu$quidemdicere. „ Emo-outXzc vt veniat*
Pluttlis numqp«
Pe-wL Venit*. Pe-iot. Venite.
SonL fmUfcjfa Sjmilera fenfum habcfttjfed prior,
JN BRASILIA AC* 295
$$ot y honeftius eft inter homines , quoniam vlti» mus /V-/0*>vfurpatur in vocandis beftiis & aui- bus quasdoniialunt. Exemplum opcatiui: tamen videtur imperate»
Singula.
Aimt raa.Libenter veniffem. Et fie de ceteris perfonis vt in Indicatiuo.-habct tempus futurum addito aduerbio.
Exemplum conmn&iuL .--
Ta-iout. Veniam.
Sed ad implendam fignificationem addenda eft haec vox Nein. quae eft aduerbium cxhortan di, imperandi>orandx 3 & incitandi.Verbum hoc indicatiuo caret: attamen ab eo formatur parti- cipium. Tovvme* Veniens.
Exemplum»
Che-voUYme-Affoua-nitin. Che-remiereco pouere. Vt veniens inueni quod alias pcrdideram. Senoyt-peJtiitudo.
lnuby-a. Cornua lignea quibus barbari foni- tuscient.
FINIS eOLLOQVlI. v
Pagr.i.quos
296 HI S T OR. KAVIG*.
Infupervt faciliusiudiciurn de rebus a no bis hi hac hiftoria commemoratis fcrre pof- lint turn iiquibufcum eundo , ac redcundo hataigaui , turn ij onirics qui me in America viderunt,(e quibus non paucos fuperfiites effe credo ) ipfique adeo nauta?,aliiquequi vel tantillum ad Sinum Ganabara fub Capri- corni Tropico vixerunt : In eorum gratiam colloguio catalogum huncqui nominapa- gorum 22. ad quos non femel oberraui ad* iungerevifum eft.
Acprimum quidemhxc funt corumno"
perfg?auVtCa mW3i kul ^tl ^unt ac* dexteram , ingrcdien- Autor. ti finum ilium. Carianc.i. Yaboracuz. Quo- rum poflremum Galli Pepinum nomina- baht , de nauarehi cuiufdam nomine , qui n3uemaliquandoad eum pa gum onenrat.
EHramyry.$. A Gallis Goffet nominatur de inrerpretis cuiufdam nomine > qui ali- quandiu ibi habitarat.
Pita-omjfou. 4. Sapopem* 5. Ocar en- tin > pagus'arnoenifsimus. 6. Oura ouajfon^ ouee. 7. Tentimen. 8. Cottua. 9. Pano* 10. Sarigoy. it.
Alium prarterea Galli petram vocant, ob rnpeculam a mola non abfimilem » quae fyU uam ingrecfientibus iter .ad iftum p^gum indicabat. n* Alium quoque Galli Vpee nominant de Indicarum gallinarum. no- mine, quas Barbari VpU nuqcupant.
AHum
tmmm
IN BRAS-ILIAM. 297
Alium pranereafagittarum victim appel- labarpus,quod cum primum ad eum itcrfa- Ceremus, in fyluam ingrefsi,fagittas multas ad procerifsima? cuiufdam arboris putrefa- &% cacumcn emiffas defixeramus^u^ in po- fterum indicis vices nobis prseftarent.14.
Quiaddexteram.
Qui in Infulam magnam.
pindo-ouffou. i8. Corouque.19. PirauyoH 10. AUus pra?terea,cuius noraen mihi excidit fi- tus inter Pindo-ouJfaut & Pirauqou ,ad quem in quibufdam captiuis emendis operam po- fui.21.
Alius quoque inter Caroufue & Thdo- oujfou , cuius etiam appellatio non oceur- rit 22.
Qija? fit turn pagorum, turn xdium forma alibi demonftrauimus.
2p8
HISTOR, NAVIG.
CAP. XXI.
De noftro ab America difcejfu : deque naufragijs & alijsnon minimis pericftlisrfua primum in reditu nojiro euafimus.
[Eram difceflusnoftri ab Arac- i rica caufam fi quis intelligere cu- !pit,in memoriam fibiid reuocet
; neceffe eft quod fupra Cap. VI.
fub finem retulirnus. Nos nimirum poftqua menfeso&oinlnfula quam occuparat Vil- lagagno* viximus ( quos ad Idololatriam vi adigerenonpoterat)abeopoftfuan> a vera* religionis dejfedionem eie&osfuifTe. Itaque incominentem feceffimus,ad finiftram Ga- Latwhiajo. nabarai ;%im mgredientibus,ad eunvlocum cusinAnic-qucmnos/4 briqueterie nuncupamus, quiab Caftello Collignio paffibus. M. diftat. Ibi menfes duos in tuguriolis quibufda a Gallis pifcatum euntibus olim extructis degimus. Ckappeli^us Per illud tepus Chappellj us & Boiffius quos & BoifHus apUci Villagagnonem reliqueramus ad nos gnonc abfce veniunt,eandem ob caulam eum deferentes d*nu ©b quam nos abillodifceffionemfeceramus; qupd nimirum ab Euangelio defeciffet.Du© vero illi in noftrum {lint a<Jfcripti numejrutn qui naultiro fexcentenarum Gallicarum li- bellaruoijVna cwm aJiquania commeatus co- pia cum naudei;o,cuius naui tranfportati fu-
mu$,
**w
IN BRASIUAM. *99
mus,pa&i eramus.
Verum antequam vlteriusprogrediar , id eft a nobis dicendum quod antea nos di&u- ros reccpimus,nimirum quo fe gefferit mo- do in nobis dimittendisVillagagno. Legati regij nomen pr§ fe ferebat,munufque obibat !nillisrffgionibus:QuarcGallorutTi qui eo veniebant nullus quidquam contra illius nu- tum adgredi aufus crat. Illeigitur tantifper dum nauis qua rcuedi fuimus in anchoris ftabat ad Ganabarae finum,quo in loco one- rabatur,ex fcripto nobis abcudi poteftatem fkit,& literas dat ad nauarchum,quibus iUi fignificat ne cun&aretur nos naui deportare, id quidem illi per (e licere : nam ( inquiebac frauduleter) quam gratus fuit mihi olim co- rum aduentus,quo me id aflequutum effe re- bar quod optabam, eorum difceffionc tam dele&or, quando mccum non confentiunt. Qua fpecie infidias nobis clam ftruxerat. Ar- culam enim cerata tela obuolutam ( qui mos eft abnauigantibusreceptus)epiitolis plena, quas ad familiaresfcribebat,eidem nauarcho tradit.'quibusdicam in nos conferiptam cla interferit^uaprimoquoquecbuio regioln m -
dici vt in nosmanus conijciat,ignique addi- nis indigni? cat* edici^,vtpoce hxrefeos criminis reos afe fimapc^-
peraftos.AtqUe ita merita noitra in fe collata dia* Villagagnoindigniffimaperfidiaveluti ob- fignauit.Quam tamen (vt mox dicetur)in co trariumD,eus conuertit euentum : maximo enim noftro folatio , Villagagnonis vero
jOO KISTOR* NAViG.
ignominise ceffitv
Tandem Prid.Nonas Ianuarij Anno 15584
nauem noftramjacobseam nomine)brafilio>
pipere Indico,goffipio,cercopithecis, Sago-
uinis,pfittacis,alijfque id genus qu# iampri-
Villagagno- demplerique noftrum,fibi cornparaiat3one
His a vera re * r i» ' <- i v
ligione dcferatam confcendimus.ded antequam epcrtU ftioincaufafoluamus praetermitterenolo , vtmagisac Galas Ame. magis pateat Villagagooncm vnum impij ricanonfit 'dim-en to fuifle quominus Galliregioncmil- occupata. jarn tenuerintjFariba^ura quendam nomine* Rothomagenfem, nauis noftra? pr#fcd:um nauigationemillam fufcepifle religiofi no- minis procerum rogatu, vt terrgm iilam ex- ploraret , atque habitationi idoneum locum deligeret*Ac fane is nobis fignificauit* ni(i Villagagnonis defecftio obftitiflct^vltra o- <Si&gentarhominum capita logis belgicis na uibus eo nauigatura mox fuifle. Ego vero fa- cile credo, fi Villagagnoconftanter in pro- pofito perfeueraflet e Gallia.» vltracapitum decern millia eo commigratura fuifle,quas & Infulam noftram ab Lufitanoruminfultibus propugnaflent ( qua tamen non mult© poft difeeflumnoflrum funt potiti)arnqphffiiri6f- qne ac fertiliffimos agros fob regia autorita- te in America incolerent.Quae terra fi id co- tigiflet,Antar&icse Gallia* noracn quod in-* dittim fucrat,merito retinuiffet*
Sed vc ad rem , eodem ipfo die* nimirum Prid.Non.Ian.foluimus, acDeo dtice, vafto illi Occidentals Qeeano rurfum nos com- mie^
1
■i
IN BRASILIAM. ?0I
mittimus-Reccnfionefaaa, capitum name- |Jg&*f T-ns ad quadr3ginta quinque eft inuetus^Na- ccffcrimus. uigium enim quo vehebamur oneraria erac nauismediocris, cuius Nauarchus, nomine Baudouinus , de quo ante faOa eft mentio, nautas vigintiquinq; habebat,nos vero quin- decim eramus. Nauigtf ionem porro illam nonnifi imminentis periculi cum formidine fufcipimus : enimuero plerique noftrum ob infinitosquos inter eundum exantlauerant labores,nifi adeo iniquus nobis fuiflet Yilla- gagno,vtin Galiiam remigrarent nunquam adducipotuiflent:tum quod fincere Deum illic colere lic?ret , turn etiam foli fertilitatc experta : quarum rerum in Gallia turn erat» atque eft etiamnum longc maior difficultas. Hinc fit vt ego , qui Patriam meam femper amaui atque amo,Americg valedi&urus,hoc locofatericogar, menon raro Americano- rum con£ortij teneri defiderio,apud quos in- tegritatem ac fynceritatem roaiorem fum ex pertusquamapud noftrates plerofque Chri- itianumnomenprxfeferentcs. lam enim apud nos fides nulla fupereft,refque ade6 no ftra toca Iralica fada eft, inque diffimulatio- nibus,atque verbis inanibuspofita.
At quoniam ipfo nauigationis noftrj ini- tio Breuia erant nobis tranfmittcnda,( funt autcm fcopulij arenas permixti ) quar in mare *rew*r ad I^X.paff.Mill.porriguntu^quae etia quam longifiW poflunt fugiunt naut^vento non fads ad ahum tenendum fecundo,vt ta graue
302 HIStOR. N A VIC.
dedinaremus periculum retro ccderc prope- modum coa&i fuimus. Attamen poftquam totosfeptem dies flu&ibus agitati oberra- uimus,nec multum promouimus circa mc- diam noftem accidit nobis yt nautis pro mo re alternating aquam e femina J/Vp£t/A<y hau- rientibus quamuis tiu mwltumque in illo perfthifTentlaboreea tamcn extaurire nuf- quampotuerunt/Nauclerusno'ierremillam immiticns admiratus ad fentinam defcendit , quidnam »awftagium. rei illud etfet fcifcitaturus. Nauem rimofam atque ade& aquis opplctam, vt iam paulatim demergi earn perfentircmus,comperit.Qua- re,minimequ£rendum arbitror,vtrum fin- gulis noftrum expergefa&is vbi imminent illud periculum in quo verfabamur innotuit, vehementer perculfi fuerimus nee ne. Ac fa- nctam certum erat f ubmerfionis mox futurg indiciu,vt falutis fpe omni abie&a, plerique iam mortem expeftarent.
Veruntamen Deo ita prouidente quidam (in quibus eram)vitam fuam quam longiffi- lnepofTentproducere decernunt.-feque col- ligunt,acduobus £<Pf*faott nauem ad horam vfquc meridianam fultentant hoc oft duode- cim horarum fpatio,quo tanta abundatia in nauem influxit quanta ton's viribusa nobis potuit exhauriri* Immo cum brafilium quo fcrat nauis onufta aqua attigilTet , fanguinem bubulumrubore referens ecanalibus efflue- bat. Tantifperigiturdum tatacum diligetia, quantamres ipfafiagitabat, neruos omnes
con-
IN B R A SILIA M, Joj
contendimus, fecundo fiance vento ad redi- tum inBarbarorumoram5quam(vtpotenoa rtiultum a nobis remotam) illius dici hora vndecinia confpeximusproram5ed conuerti* mus. Iricerea nautatquicum fabro Kgnario fub foris craht rimulas quae aqua? ingreflutit praftabant luftrantes, ta nauicer officio fun- jfti funt, vtlardo,plumbo5paniculis,a'queidi genus aliis quseillisnonpnrce nobis lubinr- niftrabanmr, infeftiffimas quafque obthu« rancarqueha Viribusiam deficientibuspau- lifper leuati fuiinus.Attamen vbi fabcr llgna* rius nauem vndiquaquediligenterrccogno- uit^afferuit'eam ( vt pote vetultam & v-rnii- bus ercfam ) ad tantarn nauigationem mi- nimceffe pare ni quanta er.ateacui iam nos accincti era til us ; Autorque fuit, vt vnde ex^ cefleramus co rediremus , ibique rd nauem aiiame Gallia yenturam opperiremur ,'vel nouam conderemus:de qua fententia acerri- mc eft c rtatum* Nihilominus taroen vicit nauoleriff'titenria, qui verittis vtfilitus re- petcrt t,imti$ deftitueretur,malle fe affirm a- uit,vitam faam ad o nines cafus x bijcere(qiif erat illius amentia}qaam mcrciu arque adeo nauis ipftusiacturam fatere.Se qiddun Phi- lippo, alijfque quibus pra?trat, fi ad AteericS oram redire animus efict, fopha ad eos'vfufl daturimi e-flfc. Ad quse prop re Philippus f§ quidenh Gilliam repetere decireuifle ,. attire fuis omnibus vt idem facerenr autorem effi refpondir.Naucier,us veto alterelecepit yna-
x j
304
HISTOR. N A V I G.
uigationem periculofifsima effe: ac praeterea pr^fentire fe earn diuturniorem futura quam vulgo crederetur : ac proinde commeatum. tot hominibus alendis non fuffecturum. Quibus auditis ex vniuerfo numero fcx con- uenimus, qui nauigationis pericula , ac pra?~ cipue famem iraminentem rcformidantes Americanam oram a qua xx. tatum pafluum inillia aberamus,repetere ftatuimus.
Id confilium vt exequeremuf,haud mora» farcinas noftras in fcapham coniicimu$,qua? «nobis data fucrat, cum farina? exigua copia, atque aliquatulopotu.Seddum mutuo valc- dicentes bene alii aliis prccaremur , quidam ex lis qui cum Philippo remanferant,fumroo quo me profequebaturamore raotus manu mihi porrexit atque ita infit,ebfccro tc vt no bifcum rcmaneas , fac nos minimc in Gallia e{feappulfuros,attame longe maioraffulget fpesfalutis , fiuead Prouinciam Peroenfem, fiueadaliquaminfulam appcllamus,qnam fi ad Villagagnonern reuertamur , apud quem (vt facile eft coniicere) quietinunquam eri- tis. His pcrmotus cum longiori orationi locus non darctur, ego reli&ainfcaphafar- cinarum mearum , bona parte in nauern rurfus confeftim confccndo , atque ita pe- riculum fummum ( vc dicemus ) ab amieo Galldrum iHo fagaciter praniifum effugi.Qij.in que reli- quinquc in qUj quorum nomina non fine caufa hoc re- ctus?"1 cenfebo loco,PetrusBordonius,Ioanes Bor delluS)Macb^us yejrneiliu§, Andreas Fonta-
nus,
IN IRASU I "AM'. ^OJ
nus, Iacobus Ball^us, segre a nobis nee fi- nelachrymis abfeedentes Amexicanarn ora repetiere. Ad quam nonnifi maximo labore tandem appulerunt , atque ad Villagagnone redierunt,qui tresprimonominatoslocoob Euangelij confcfsione morte adfecit, vtifu- fius a nobis dicetur fub finem iftius hiftorie.
Itaque rebus omnibus apparatis , vela da- mus rurfumquc marinos committimus, pii- triac vetuflailla naui ve&i in qua ceu in fc- pulchro .mortem potiusquam vita operieba mur.Acfanepraeterquam quod maximo cu la bore Breuia ilia rranfgrefsi fumus, per totfi lanuariu rnenfem continuisprocellts ac te- peftatibus agitatifuimus,nauiTq5no{lra ma- ximam aquae.copia rimulis extipkbat quairi nifi eontinuo exhaufiflefnus , centirs de die (vt ita dicam) periiilemus. Labor aiuem illc non fuit vnius diei.
Maximo igitur illo labore yltra quadrin- genta pamm Mil!.prourai3Infulaquandain- cultam cofpicimus , in modu turris rotund^ qua> quatum toie&ura aifequi poffum paffus miiic in ambiru habtbat.Eam vere cu ad dex l^t l^1
• taarbonbus
teram prasternaingoremu** canon rriodo vi atqueaiii fentifauseo menfe Ianuario abundaTe ani~busabtuito maduenimuSjfcd etia tanta auiu eppia?quaru pon paue£ malo rudentibufquenauisj^ilr^ infidences preheodi fe atque .coptr.e$ari pa- tiebatur,vt eminus columbariu forma refer- fet.Aues 19 ea era tit nigri , leucopei,fubalbi atque :varij id genus colons , oes quids inter
X ij
li
$o6
HISTOR. NAVIG,
vote ndum amplitudinem noii mediocre pr£ fe fercbant , veru m captis quibufda vbi pin- mis cas nudauimus, corpore pafferem ampli tudine noil fuperante cas effe comperimus- Vltra quatuor paffuu Mill.progrefsi ad dex- teram rupesacutas ernergentes cofpicimus, qua: res metu dedit ne plures illiufmodi fub aquis laterent ad quos nauis allifa frangere- tur,quod <i contigiflet ab ea exhaurienda im munes fuifferaus. Toto nauigationis illius noftra? tempore quae fuit quinque racnfium terras nullasexceptis infulisillis confpexi- mus qoas Nauiculatores noftri in fuis char- tisminimenotatas inuenerunt , ac forfnaa etiam a nullis antea confpeftas fuerant.
Sub fine Februarij menfis ad aequino&ia- lem circulum accefsimus,adeo vt tribus tan- tum gradibus ab co diftaremus. Sed quia die s ia quinqnaginta erant elapfi , cu nauigationis parte tertia nondu c6feceramus,comeatus ve- ro pars bona erat cbnfumpta, ambigebamus vtrumad S.Rochi promotorium ckflefturi s.Rochipro effemus necne,quae terra Barbaros quofdam «otoriiun.- inc0}as habet> I quibus commeatu nos acci- perepoffe nonullifpe facie bat. Vicit tadern eorum fententia,quibus vifum eft vt yltc riul progrederemur, vtque cercopithecorum & & pfittacorum quos nobifcum vehebamus, pars occideretur,atque ita commeatui parce- retur
Porro quarto huius hiftoria? capite iura- mos retulimus labores qui nobis inrer eim-
dum
IN BRASILIAM. $0J
dum fuerunt exantlandi, vbi ad circulum a?- quinoftialemacceffimus. At verb quia ipic cxpcrtus ftmvnon faciliorem a polo antar- ftico hue tendentibus effe acceffum , qua: mihideea re probabilitervidentur dicenda hoc loco adijciam.In primis igitur illud'po- wendum eft, circulum a^quinociialetn cuius fitus eft ab Euro ad Fauonium, quaG dorfum ftue fpinam mundi effe,iis qui ab Aquilone Quidcauf* ad A u ft.ru m oauigationem inftituunt,& c5- fit cur circa tra,(nam alioqui fat fcio in globo nihil fum- aS^iinea mum nihil hifimum effe) Jico igitur H accef- difficiiisfit fum ad mu^nllamfummitatemeffeab vtra- naulSatl°* que parte difficillimum, & in mari ftuftus vtrinque selKantes 5 quostameo in imtriani- ilia abyffo cernere eft difficile. Ventos quo- queabeoloco erumpentcs atqoein conu*a- riara partem flantes , naues ipfas Acqutno- ciialis circuli acceflu prohihere. Cui mex fententiae id (uffragatur quod ftatim vbi vel gradum vnu ab vtrauis parte tranfgreffi fuc-- rint nautae , Ixtitia fum ma exultances , ac dc rcliquanauigationebene ominantes fefein- uicem ad commeatum edendum hortantur: adeb vt naues in decliui globi verfantes,.noiv ita diffieulter agantur,atque ad fummitatem illamtendentesagebantur. Adde quod ma ria omnia inter fe quamuis conuexa'(qua? ta p men admiranda Dei prouidentia ne terras obruantfrxnaturjlicetinierrisfundata fine* atque adeo fupra ipfam terrain elata , quam in varias Infulas, & quafi particular diuidunt
X iij
J08 HlSTO R. N A VIG.
quas item inter fe quodammodo concate natasquibufdam filamentis& ndicibus, vt ita loquar, in imis gurgttibus efle exiftimo) Ciim inquam ha?c tanta aquarum moles vna <:um terra ipfafufpenfa, qusEqu^duobus axi - bus fuftentata (quos axes inquadrangulisv- trique polo oppofitos efle fingo,quoru qua- tuor , decuflVs diias faciunt,qua? in orbern & femicirculum fphgram totam ambiunt) per- petuo agitur motu,quod ex aeflu marino ap paret.Cum igitur motus ille fub Aequino- <5Hali circulo initium habeat>certifsimum eft hemifphserio meridionalium aquariiadpra?- fcriptos limites reccdentc eos qui in medio globo verfantur quad in sequilibrio nonni- Jul hac quoque ratione ab curfu cohiberi. Addo infuper, quod & alibi attigi , acris in-- temperiem malaciafque , quse fub sequatorc crebro obtinent,non parum incommodi af- fcrre:imo obftare quo minus celeri curfu jtranfmittatur. Ha?c funt qua? paucis ac quafi obiter de hac re mihi dicendafuere>de qua t^menin vtramque partem eontrouer^ifa^i - J£ efle exilHmo.Ac fane nemo efi,quantum- vis eruditus , qui de his rebus flatuere quid- quam pof$it,quod non refellatur.Solus enim I)eus qui ingentem hunc orbem aqua terri- que conftantem condidit > quemque non fi- ne inflgni miraculo fufpenfum continet,ar- cana iflhaec omnia nouit.Ac fane non eft dif ficile argumeta quse pafsim in fcholis de hac ?e agitantur confutare: qua? tarnenininime * *Ji funt
^ffwm
IN BRASILI AM. 309
fimt contemnenda, eo prasfcrtim nomine quodingenia acuunt , dummodo ifthgc o- mnia non primam ( quod fadunt Athei) fed fecundaseffe caufas meminertmus. Denique nihil certi hac in parte agnofco nifi id quod facr* tradut liter». Illse enim Spiritum illius aathorem habent a quo Veritas omnis ma- net,ac proinde folas illas indubitatas habeo. Sed curfum noftrum perfequamur. Gum tandem ad afquino&ialem circulum paula- timmaximiicum laboribus perueniffemus, Gubernatornauis, eleuationem noftram a- ftrolabio rimatus eftratque afferuitnos fub linea iilaaequino&hlieadem ipfo diequo subAequato Sol ad earn peruenerat ,verfarU nimirum4. «'pftdicAe Id.Marr.quaeresvtappnmenotada* qu^qne verfatifu* anteiHud tempuspaucifsimis contigiffetab mus. illo eft obferuata.Pluribus hsecperfequi non lubet, cuilibet tan turn seftimandiirelinquo <juantos seftus turn perpefsi fuerimus , qui- bus Sol effet pro Zenith. Praeterea quamuis, aliis anni temporibus Sol modoadvnum* roodo ad alterum ex tropicis exipatictur,nwt libi tjamen fiue mare fiue teram fpeclcs ae- ftus infeftior perfentitur,quam fub ilia zona, fatisid mirari non poffum quod a quoclam alioqui fide .(quantum mini cernere datum eft)dignifsimo,eft memoriae proditum.Hif- ^J^; panos quofdatn per regionem quandam cz^ns, Peruanam iter faekmtes,non modo miratos effe quod fubsequatore niuern cofpexiffenr," itnrno mont.es niue obti&os aegrc fuperaf-
X •i<ii
* »fT
Xofr.38.21*
$IQ HISTOR. N A V X G,
fent»fedetiamtantumfrigus experti efTent, vt fociotum fuorum nonnulli gelu rigore fuerint exanimati. lam fi vulgaris ilia phyfi- corumafferatur fententia, niucm in media aeris regione creari , quam faciat ad re(quod $n bona eruditoru venia di&u fic)no fatis vi dco.Sol enim perpendiculariccr in ilia linea radios fuos in terra emittit , ac proinde aere calefacit,qui niue ferre no potett neduvtea cogelet concrcetquc. Nee magis mouet me quod de montium altitudine atque de Lunse frigiditate vulgo dici folet*
Qjareinfolidum quidillud effe ftatuo,at* que ab Philofophorum regulis exceptnm:fo- lutionem vero certiorem afferri minime pu- to ea quam Deus ipfe lobo affert,cui vt ofte- deret homines quantumuis acutiffimos pr#- claris fuis operibus rapiendis minime pares efle,ait : An meos thefauros penetrafti? An gradinis thefauros oculisperluftrafti? Quad fummus ille opifex lobo diceret, Quern hor- reum mihi putas efle, quo iftha?c continean- jtur?tune iftarum rerura cauflas rimari potes? Minime id quidetn > tu imperitior es quam qui-ifthaec poffis aflequi.
Sedadjrem. Africus tandem ventus no$ afe seftibus illis fummis eripuit,in quibuspro diuius erat vt torreremur , qua in Papali pur gatorio igne.-ac mox ar&icum polum , cuius eonfpe&u annum integrum carueramus,in- tiieri ccepimus.,Caeterum ne ledores diutius dci:ineam,ea minime repetam qua? a nobis:
furit
iT—if
IS BRASILIAM. Jit
funtcornmemorata,depermultis obferuatu digniflimis , de pifcibus vohntibus, alijfque prodigiofiftimis, non vnius generis, qui a nobis inter eundum fub torrida ilia zona viii funt: veram eosadnarrationem illam re- mitto.
lam igitur eorum aquibus eripuit nos Do minus periculorum narratio eft repetenda. Iurgium fubortum crat inter vnum ex prgfe- (Sis nams noftrac,& nauiculatorem noftrum, quo fiebat vt neater rede officio fuo funge- recur. Contigix vt nauiculatore ad 7. Cal. April, vicemfaam explente vela omnia ex- pandi atque in altura erigt iuflerit: turbinem veroinvminentem non animaduertcrit , qui repente in vela noftra tanto impetu irruitt (q \x vt conmhorentur iufliffe debucrat ) vt naui in latus inclinata,adeb vt mali fummum aq<iamattigerit,qutn & rudenjtes,auium ca- uex,alisquc farcing paulo negligentius col - locataein maredecrderincnon procul abfui*. mus ab exitiali fubmerfione.Attamen rude- tibi»s fumma celeritate atfcifiis^auis paula- tins cre&a eft. Ninilominus tamen nos in fumrnum difcrimen turn deuenifle merito affirtnarepoteramus. Illi tamen quorfl culpa totum iliud nobis euenerat,non illo periculo manfueti fa&ifunt,atqueadconcordiam al- Himianum ledi-Sed contra fienul atque a periculo exo ingenium ul luti fuerUN gratiarumadionis loco pugnam fl^Deo n?~ intentarunt inter ieadeo obltinatam vt p^n-domitum, culum e(Tet ne tandem ad cgdem deuenirem.
JT^ HIS TO R, N AVIG,
Aliquot poft diebus obtinehte malicia,£r bcr lignarius cum nautis qui de nobis Ieuan- disa tantolabore(diesenim ac noctesiofta- ui exhaurienda ify&vKMs occupabamur) foli- citi erant,rimas quas obthurarent diligeriter perquirunt.Sed dum quandam farciunr, ac~ cidit vt after longitudine & latitudine pedis vniusauulfus fit, aqua vero tanta copia tan- toque impetu in nauem irruperit , vt nautas • ipfos e veftigio abegerit,adeo vt illi fabrum lignarium reliquerint folum*ad nos veto qui in foris eramus accedentes re ipfa minime Cafus qui explicata fummo cum pauofe exclamabant, fubmerfionc a£um eft de nobis,a&um eft de nobis» ttodumat^ Ad ha?c Pra?fe&us> cu nauarcho & Guber tulit. natore,pertcu!ovrgeteafferesnauis qugforis
funttcgumento confeftim in mare deijciuHt, quo facilius educeretur feapha.Brafilij quoq; maximam vim aliafque merces quarum pre- ciumad Gallicarum libellarum millii deee accedebat.Illi igitur confilium de naue relin- quenda inibat,deque falute quaerenda in Sea- pha:Quam rurfum ne himio onere opprime retur metuebant. Quo fa&umeft vt nauar- chus ftri&a macharra nos omnes ingreflu il- lius prohibuerit : minatus* fe bracnium illi abfcilTurum qui primus in illam ingreffum moliretur.Igicur rabido mari permiftbs no* effe autumabamus.Prius tamen illud naufra- gium ex quo fingulari Dei ope emerferamus, in mentem nobis redibat > hortabatur<jue vttotis viribusm eo perftaremus, ne nauis obrueretuncum tamen alioqui^que mortem
«mf^HHHMP
IN BR A SI LI A M. }l$
atque vitam opperiremur. Tamen tatum ef- fecimus vt nauem incolumem retinuerimus. Atqui non omnibus erat ea animi fortitude: nautae enim plerique mortis illius quod im- minebat genus refbrmidantcs,ideo obftupu erant* vc rcrum omnium cura iam abiecif- fent. Ac fane>merito quidem affeaerare pof- fum impios illos atheos qui paffim inter po- cula cos irridec qui mari fefe c6cnittunt,qui- que tot pericula fubeut,fi apud nos adfuifient nugas illas & ludibria fua confeftim horredis terroribus permutaturos fuiflV. Mihi porro dubium non eft quin eorum qui iflhsec aliar- que que^ ia commemorauimus pericula funt ledhiri plerique ex noftrate forma exclamet. Quam tutum eft brafficas in continente pla> tarelQuam facilius admirada de Barbaris au~ diiitur quam vifunturlQuam {apienter olim Diogenes eos laudabat qui nauigadi cofilio inito minime tamen nauigabatlAtquinondu noftrorum hie fuitexitus maloru: turn enim cum in iftud incidirnus difcrime ab portu ad quern ten Jebamus vicies centena pafluum milliaaberamus. Fuerunt itaque multa alia nobis fubcunda pericula : quinimo ( vt mox dicetur)tanta perpefii fuimus famem, vt no pauci ex noftris extin&i ea fuerint.Sed inte- rim fubijeienda eft ratio qua iftud euafimus periculum. Fiber nofterlignarius humilis quidem ftatura: vitsfed animo ford » nauis fentinamvt caeteri minime reliquerat , fed cotra penulam fua nautica vafto illi hiatui ad moueratjpedibufq^vt aqug virib* obfifteret
■BW^RKT^r-
JI4 HISTOR. NAVIG.
quibustame non femeleft afuoloco dimo- tus,atque in altum elarus,calcabat turn quata poterat vocis contentione cos aduocabat qui in foris erant confternati atque in fummam \ iamdeuenerantdefperationemrmonebatque
Vt fibi veftes,xylina cubilia, aliaque qua? vfui erant fumminiftrarenr,quibus quam maxime poffent aqua? impetus tantifper cohiberetur> dum aflerem appararet, quo hiatus ille pcrni ciofus refarciretur.Quibus diligenter fuppe- ditatis,illius opera ab tampraefenti periculo liberatifuimus.
Ab eo tempore ventis a<jeo aducrfis vfi fumus,vt nauis noftra modo ad Eurum, mo- do ad Fauonium depelleretur,cum tamen ad Auftrum tenderemus. Praeterea Gubernacor nofter illius artis no ad modu peritus a curfa aberrauit,atqueita inccrtumcujrfum donee adTropicum Cancri perucntum fuerit te- nuimus.
Praeterea per quindecim dies inter herbas mari innatantes verfati fumusvquarum tanta erat denfitas , tantaque copia, vt nifi fecuri- bus eas fecantes,nauigto> quod illis frangen- dis erat impar,viam feciffemus, futurum au- Hcrbidum tumo fuiffe vtibi fubftitiffemus. Qnoniam ****• autem herbarum ilia copia mare quodammo do turbidum efficiebat,nos in paludibos coe nofis verfari credebamus: ac proinde Infulas quafdam in propinquo effe iudicabamus.Ve rumia(ftabolide,cui funis quingentenarum vlnaru longitudirie alligatus eft,nec fuhdum
atti-
«*r
IN BKASIiUM. 3T5
attigimus,neque etiam Infulas vllai aut con- tinenten* animaduertimus. Ad base id com- Hlft.Gctu roemorare libet quod ab Ind.Hift* de hac re mm i.cj$> memorise ett prodituiprChryftophorus Co lumbus,inquit,ea quam priraum inftituitna uigatione ad Indiam nouam cognofcedam. Anno nimirum i492.Commeatus reparandi gratia ad vnam ex Cauariis Infulis diuertit,a qua paulo poft digreflus,cum dies permultos nauigaffet,tandccu ad mare adeo herbidum dcuenit vt pratum referret.Qu* res non pa- furaeumcommouicquamuis nullum fubef- £et periculum.Sedherbarnm illarum defcri- :H«tenmfl ptionem fobiungcrc placet.Colore funt fab- ^™ ^ flatio,ad fcenum iam exficcatum accedente, fcriptio. foliisa rutahortenfinonabfimilibus.-baccis iunipcrinasrefcrentibus: pralongis q^ft^g^S da m filamentis ac fibris colhgantur,non ab- imutanws. fimiii ab hsedera terreftri modo,atquc ita ra- dicibus expertes, mariipfo innatant. Carte- • rum non fatis tuto traftantur, nonnunquam etiam fordes nefcio quas r«bras,quarum for ma ad galli gallinacci criftam accedit mari innatatcs vidi,quarum adeo periculofus erat contaftus^vt fi a nobis attre&arentur,manus confettim intumefceret , ac rubore infe- ftaretur.
At quia nuper in fermonem de bolide in- cidtmus, de qua multa ab anilium fabularum commends non admodum ahena farpiusau- diui,nimirum nauigates ea iadfca c ■ terra qu* iah*rct,quibus in regionibas .vcrfecur agno-
$l6 KISTOR. N A V I G*
(cere quod faluTfimum eflTe dc Occidental!
Bolisquid mari a^roJt2que Huod res eft fubijcia. Bo- fa,quifque lJserg°i«ftrumentum eft trficulum pirami* illius vf«$. dalcm forma refcrens ac acuta parte pcifora- til,quod funibusattexitur* fcbum vero ab al tcra parte appiicantes inprofundum demer* gut nautf quoties locu ftationi idoneum na- ttos fe effe putant.Cui fi arena adheferit op- portunam effe ftationem colligut:fin minus, limum aut rupes fubefTe cognofcunt,cuian- •chora defigi minime poteft , ac proinde alio die properandum.
Hffchabui dicendaad erroris illius refu- tationem.Ij enim omnes qui in alto Occano nauigaruntimmenfam die illius & infcruta- bilcmjquantauis maxima funium copia.ad- hibita,profundirarem noruti'Qoo fit vt dies nofieftjiae,quadiu feciidus eft ventu», curfus tit tencndusrobtinente vero malacia^coliite- re neccffe fit.Nauigia cnim mari illi accom- rooda perindeac naues a&uaria? remis non ogutur.Ex quo patet nugas oiTe ea qua? vulgo rderutur: bolide humum crui,qua in quibus terris nautae vf rfcntur dignofcant,cum vafli ijli gurgitcs(vt iupra dixi (fiiir penitus irnper lcrutabiles i Q^od ii in mediierraneo mari, aut in ipfa terra vt quidamcle Africg defertis refcrunt in quibus ffeJlarum & pixidis mari- ne du&u viatores iter 'co»ficiut*locu habcat: bdio^ct pencS authorts &<*es efto.Ego qua? de Oeci- co, ' dentali Oceano dixi vera eiieconfirrrio.
Igiturpoftquaherbofumillud marepra»*
ter-^
IN BRASILIA AW 317
tergreffjfumus, vcritinein piratasincidere- mus,torm£ta aliquot fcrrca aptauimus, alii- quemunimetainftruximus. Quires nouum nobis creauit periculum.Cucn. n.tormenta- rius nofter puluerem igniadmouiffet^tandiu eum apud ignem reliquit quoad vas eui fue* rat impofituscadefcerct , atque adeo ignem conciperct:cuius flarnma vniucrfum nauigiu noftrurn penetrauit. Adeo vt perparum ab- fuerit quin ob picem qua vndiquaqu^ oblitu erat nauigiu flammis correpti fuerimus,qui- bufdam velis acrudentibusinfeftatis,tribus quoque nautis grauiffimc aduftis, quoru vnf port aliquot dies . vitam cum raone commu- tauit. De me quod attinet nifi vultui m*o pi leum oppofuiflem,haud dubie aduftione fuif fet turpatus, nifi quid grauius mihiaccidif- fet.At illius mei piici beneficio fummis tan- turn anriculis capillifque aduftis incolumis euafi.Quod quidem ad decimum feptimum Cal.Maias nobis contigit. lam hoc loco ali- quantulum eft refpirandu nobis per Dei gra- tiana ab naufragiis,fubmerlianc,incendi6quc ha&enus Kberatis.
CAP. XXII.
Beexittmap.m^tem^e^ttbm^lijf^uemnf^ii' cispcncuiis^a qmbus in Galliam redeuntes di- mna ope erepti/umm»
M^f^^j 0 T tatifque euitatis periculis £ \&& ^fx| Stylist in Charibdim incidimus. Etenim cibariis noftris iam'an- _ te no quidem opiparis pars me- dia rcpente fuit decrafta , eo quod turn tem- . poris a Gallia decies centena pafluum railiia aberamus, quam moram non tempeftates tantum, nobis attulerunr. Nam (quod etiam alibi dixi) Gubcrn^tornoftera curfu adto aberrauerat, vt cumaiTereret nosadHifpa- nise oram accedere, Infalas Efforeas legere- mus,qu£ab Hifpaniefi ora fexies cetena paf- fuum millia diftant. Ille igitur error eo tno~ piae nos redegit,vt fub Aprilis raenlis finem commeatu penitus careremus. Pofireroum igitur foiatium fuit, vtCellulam gypfatam, Vermes ac in qua eommeatus recondi fojent , euerrere- murium ex- mus . jn qUa vermes & murium excrementa c^mkilna rnaiori copia quam micas rcperimus,quif- panis colli- quiliis tamen illis diligetercolle&is, acfigil- latim diftributis, pulmentum coficiebamus, quod& nigredine & amaritudinefuliginem fuperabat. Id genus cibi quam palato effet . gratum
guntur & cduntur*
*r
IN BR A SI t 1 A M. Jt^
gratum minime eft qua?rendam. Per illud tempus quicunquecercopithecos & pfitta- cbs referuarant iis(quod iampridem a mul~ tis erat factum, vefei non dubitarunt.In fum L. ma,iatni ipio Maij mends initio ex nautis no famcBcwl^ ftris duo fame necati funt> atque pro naui- gantium more in ipfo profundo fepulti* Pmerea tarn diravrgente fame totQs viginti dies procellis ac tempeftatibus adeo vexati fuimus vtnon modo vela omnia complica- re , clauumque obligare , fed nauigium am- plius regere impotes permittere illud flati- bus atque vndis coa<5H fuerimus.Qua? res ef- fecit* vt per totum illud tempus quantumuis vrgente fame pifcis a nobis nullus fuerit ca- ptus.In fumma t^pente nos in diram famemt incidimus extrinfecus vndis, intrinfecus ve- to aqua petimur. Quarein eorum gratiam qui mare itondum viderunt>quos merito me diam tantum mundi partem vidiffe dixens, hoc loeoj id eft in memoriam reuocandum pfainuof* quodpfaltesdenauigantibusafierit: *i-*^
jitvos tranantes pitlis vadafil[a carina i tJfyfaris colorii Mutt is %
sJMagna Dei vere mir acuta cernitis^alti Diff>erpL campis ttquoris.
JbJamfimulac tuffi^mptdi tota aquora venti n/ld ipfi tollmt fidefA.
Abfipitur par iter ratify & nunc nubila tangiii Twnente veSia gnrgite,
T artara nunc contra pr deep s cotendit adim4$ Jpfif^mergiturinferisi&c.
t 3
1 m
jrb •!! 1ST OR. KAVIfc-
Perillud tempus cogentc rerum inopia*.] quamadmirandacocipcret votaNautae-Papi; ftica fuperftitione profitentes,Nicolao enim Cereu fimulachru iuftg human» magnitudi- nis fefe perfoluturos efle vouebat, fiquando i. Reg.1s.26. daretur vt portu attingerent. Arqui aliud ni- hil illuderatquam.JBaalcm-.oculis.&auribus captumcompellare.At nos veram Rdigio- nemprofcfsi adverum ilium deutn vota o-r rania dirigcbamus cuius benignitatem atque fauorem toties cxperti eramusxuius etia op$ in media ipfa fame non fineinfigni miracu- lofuftentabamur, a quo etiam vno mare i- pfum ac tepeftatesfedaripoffe noueramus.
Interim licet inediaac proinde made a* deoconfefti elfemus vt nauigationis obeun- disminifteriis vixac ne vix quidem idonei eflemus,egeftastamen fingulos eo compel- lebatvtquacumque fieri poflet rationedefa melico ventre faturando cogitarent. Non~ nullisin metem venit vtfruftula parmarum Parm* ex ex tergo Tapiroujfou , de quo antea, in aq«ja r^Tman- decoquerent,ederentque; at ilia inuentio no dunmr= ita fuccefsit. Alij igitur eadem fruftuh exci- pientesprunisimpofita torrent, quod %du| itum erat cultroeradunt; quod optimefuc- cefsir,corium enim iilud nobis fame iam.co- feclis fuillam cutem prunis aflatam faporc rc.fcrebat. Hocfado experiraentorquicun- queparmaeiufmodihabebant fruftatim eas concidebant fakibus,aliifque inftrumentis, fruftaque diligenter in facculis recondita m
pud
«Wf^-
IN BRASILIA M. J2t
pudfe continu6gcftabant,im(Bp in tanto apudeoserant ilia pretio, atque loculiauro Oppleti apud auaros& foneratores noftra- tes efife folent.Iofephus de Hicrofoly mitanis de Bc3I r>^ obfefiis verba faciens memoriae prodiditeos iib.7,c.7. nec cingulis nec calceamentis abftinuifle, Coriaquefcutis detra&a mandiflfe. At nonThora??c.°
, r * . a ^ , nacei oc cal-
deruemnt inter nos qui & Corxaceos thora- ceamentaex ces ipfaque adco calceatnenta cdcrcnt. Im- c<iuntur.
* *. ■■ . i • r if r > i \ Laternarutn
mo pueriiqui nobis ramulabantur rame adeo cornua can- preffi fuere^vt a Laternarum cornibus noo ^-i*<juc se- abftinucriDC, quarfl in nauigiis maxima fup- vfcesp'rL- petit copia,imnio febaccis ipfis Candelis fi ftant. quas offenderent non peperceriint. At nos furrime dcbilitatos iugiter in exhaurienda naoe laborare neceffe erat> alioqui mox fut>- rocrfi fuiiiemus, inedia<Lquencfirain Urgo potucompenfaffemus.
Porroingentem bolide t.ertio rionas Ma ^^go!
j$j fub foih Occafumin acre ardentera con- fpUtur,
fpeximus cuius tanta erat velis noftris reuer-
beratio vt ea igne iam corrcpta efle credere-
imistattamen nullo noilro incommode lla~
timeuohuinlam fi qu^ratur vnde bolis illa
ortum Iiabueiritjtefpondeo rei.iilius caufara
indagare difficiliimum efie , pnefcrtim cum
terras nouas ex quibus icbtyocollse a'duelii
folent, Infulaaiqne Canada praeteflegere-
#mu>,qua? regio eft frigidiffui)a,cx calidis ex-
. haiationibus ortam cfle nemo dixerit. Nos
igiturvt genere omni ihcommodorum af-
flic^areiijur, Aquiionc veiuoadeoinfcftati
"V ij
322r HISTOR. NAVIG.
fuimus , vt totos dies quindccim calorera ~- vixvllum perfenferimus.
Tormenurius nofter ad 4. Cal. Maias,cu ante tanta fuiflfetfameoppreffus vt pfittaci vifcera me pnefente cruda paulo ante deglu- biffet,diem fuum obijc * nee terra?, fed mari fepulchrali vt & fuperiores mortui roadatus eft.Cuius mortem eo aequiore tulimus ani- mo quod opera ipfius facile careremus : Et- enim fi Pjrar^ quidam eo tempore nos ag- greffi fuiflent 1 non modo non propulfare- mus, eos fed vitro in deditione venire fum- nnsvotisoptabamus(qu#erat noftra mife- ria)dummodbcibus fuppeditaretur nobis. ScdproutDeo vifum eft nos per totam na- uigationemillam sffligere,vnicum confpe- ximus nauigium , quod aflequi minime po- tuimusjvelaenimapparare mature per im- becillatem noftram non licoit.
Caeterum confumptis iilis de quibuspau- 16 ante memini parmis,cariis, jpfifque ade6 arcarum tcgumentis,breuiter quicquid fa- Mures cap- memexplerepoterat,nos vltimam nauiga-
S£S tionis noftr5e linc2 attigiffe cxiftimabamus. Sed penuria artium inuentrix, quofdam ex nobis mures vt venarentur compulir, Illi t- nim fame opprefliCquod micas casteraque o- mnia qua? corrodere folebant diligenter col- legfffeitius ) turmatim per foros curfitabant. Nos vcro cu m diligence r, rum ingeniofiffi-* meiiscaptandis variis dccipularutn generi- bus adhibitis inujgihbamus, nonnunquam
etiam
,
mW:
IN B R A SI LI AM.' &
etiam noSo feliu more eos obferuabamus. Quo faftum eftvt quantumuis latentes per pauci manas eflfugerint noftras. Ac fane mu- remtutn plurisj.qaacnbouem faceremus ia continente,*ftimabamus.Vidi eniro qui co- ronata tria,nonnunquam quatuor , ia fingu^ los mures numerarent.Itqmoqucndam ob-< feruaui, qui cum Chirurgus nofter mures duos fimul cepifret,hac voluit cum illo agere conditioned fi murium fuorum alterum comrnodare vellet,cum primum ad portum appelleremus,galerum,thoracem,temor3ha, & tibiatia ipfi penderet.Ille tamentquod ve- ftes vita: f«£ pofthaberct) conditionem ref - puit. Denique mures frequentes ac minime exenterati in aqua marina elixabantur , q*i tamen maiori nobis erant in pretio , quam fint in continence veruecini armi.
Praeterea quo magis ac mag;s pa teat nihil quodeduie effetanobis contemni,de quo- dam narrabo,qui cum Prasfedus nofter mu- MurIum pe_ rem fam grandem apparaffet, quatuor exfe- des diiigcn- &is pedibus,quosinforis reliquerat , eos^com diiigentifsime collegit,prunifque affauit , at- feruitquefeperdieornalas tamfciti fapons minime vnqua ediffe.Ac fane, quid eft quod nontantainediaoppreffi manditfemus, aut , potiiis voraflemus,qui ad explendam famem offa ipfa olim proie&a aliafque id genus for- des fummopere optabamus? Nee dubium eft quin (i nobis virides herb* aut fcenu adfuif- fetjbrutoruiw more ea mandiflemus. Atqui
Y iij
intolerabi jior.
S&4 his t on/ n a via.
nonfolumcum ma!o hoc confli&abamur, totis enim viginti diebus quibus fame ilia in feftati fuinuis, neque vinum ncque aqua dtl cis in naui noftra vifa eft, reftabat tatum exi- g^Jus ficera? cadus,quem prsefe&i noftri adeo parce diftribucbat , vtfi vel Monarcha quis turn nobifcumfuiflfet, ceteris largiorem po- tum no obtinuiffet : fingulis autem cyathus imokf ?C ^v0tic!ie avf ;gna^atur. Cum itaque non mi- 1 2" mis fitiquam fame infeftaremur, quotiefcu- que decide bar pluuia linteis expands, ferreo- que globulo in medio fito vt commodius in vafa (ubiedainftillarer, aquaexcipiehamus. Immo earn qu£ per foros efliuebat,diligcter colligebamus,nec obftabant fordes quse earn Jonge turbidiorem ea quar per vicos in vrbi ■- 4 biis.pr{tcrfluit,rcddunt , quominusinobis ebiberetur.
Dcnique quamuis ea fames quam Anno i574.inob(idioneSacerranaperpeffifumu5, in earum numerum qua? grauiffimse habetur recenferi debeat,vt videre eft ex hiftoria qua de ea re ncs ipfi edidimus , quamuis diutur- j flior non tamen sequ e grauis atque ea dc qua nunc a|imusfuit.Sancerr^ enim neque aqug ncque vin| laborauimus inopia,pranerea her j bx qua?dam ac radices,vmumque gemma» I nobis fupp : tcbanr.Ego fane fi 6b cauffe iu- j fta^patrocinium, obfidionealicubi tenerer, f tanufperdum Deo creatis rebus benedi&io- 1 nem fuam impertiii vifum efTet, quidpelles, I tnembranx, bubalini thoraces,aliaque eiuf- l^pdifuccum aliquantulum habemes>quibu$
$ance«atia fames.
IN BRAS ILI A M.- 3*5
tamen quotidian© vfui quamuis minimefa-
Hviliaribus , in ilia obfidione fa mem tolera-
uimus,expertus,minime vnquam famis me-
tu in dedicionemhoftibus venirem , dam-
modo earum rerumcopia fuppeteret. A; ia
ilia noftra nauigitione longe diacrfa erat:ra~
tio, eo enim reda&i fuimus vt nil nobis re-
ftaret prater brafiliumlignum^raspnmibus
aliis lignorum generibus ficcumyatqvse ha ^GUami^
moreexpers. Nihilominus tamen non de gnum cono
fuerut inter nos qui tame ad extremum acia-
fti,ci^i alius inopia, lignum illud deqtibus
atterere conaretur. In quibus erat Philippus PhiiiPpi vo-
dux noftenqui cum frultulum ori admoujflet turn.
altum trahens {ufpirium me his compcllauit
verbis. Heu miLeri, pecuniamin Gallia ad
quater mille iibelbs olim credidi,cuius apo-
cham vcinam confcnberetcnerer , & U\ihi
pro ea panis vnus cum cyatho vini mihi pra. ^.. ^
beretur.Petrus autem Richenus Paiior *.qui
non ita pridem rupcllas: ad Dominum migra
uit,in cellula fua proftratus iacebat, adeaque
erat viribus omnibus expers vt caput ad Deu
oraturus minime poiTet attollerc,attamen ita
proftratus indefinenter precibus ad eu tan
dendis intentus erat.
Antequam fermoni huic 6nem impo- nam>id obiter obfertiare libet , quod in aliis quidem,maximein meipfoanimaduertLqui binas fames expertus fum , eafque eiufmpdi» vt nullum vnquam horridiorcs euafiffe cre- dam.Corporibusinedia debilitatis , & defi- ' J • ' • ' Y iii)
i*<s
HI S TO R. NAVIG^
Peut.iS 53« |4»
?£odigiofa inulta famis fempore in pientem pie i\ fque vene- fant»
$Taut§ fame
ciete natura,fenfibus alienatis, fpiritibufque diffipatis , non modo feroccs, fed & morofi & iracundi fiunt homines.IUa porro iracun- dia merito rabiei genus did poteft : Quo fit Vt appofite vernaculo tioftro fcrmone is fa-. me dicatur furere,qui fame premitur. Praete- reaquoniam experientia res omnes expref- (ius edocet>video non fine caufa Deum, po- pulo fuo roinantem famem nifi fuis pareat prseceptis,difertc exprimerc futurum vt viri illius qui fuerat mollis>& delicatus, valde ma lignus fit oculus in fratrem fuum , & in vxo~ rem fibi chariflima,atque in filios fuos,adeo y t non det vlli ex cis de carne filiorum fuo- rum quam comedet. Nam prater ea quae in Hift.S mcer. commemorauimus exempla de parentibus qui ex liberis fuis vnum comede- runt, deque mUit&qs quibufdam qui poft- qnam cadauera eorum qui bello casfi fuerat» deguftaflent,fe decreuiffe fi malum illud diu- tius perftitifletjviuis manus afterre,affirmare poflum nos durante ilia Nautica fame vix ac ne vix quidem pacate alij cum aliis colloqtii potuifle, licet Dei timore cohiberemur , im- mo quia ( quod Dominus eondonet nobis) ttialignisoculisalij in aliosfuerimus.
Sed vt reliquum nauigationis noftne cur- fum defcribere pergam: Contigit rebus no- ftris in peius ruentibus, vt nautse alij duo 17« Cal.Maias fame necati fuerint.Quo tempore ex noftris nonnulli fuere qui tara diuturnum flfjr orem goftrum in aqtjis; fecum reputates,
nulla
«■«fr-
IN BRAS ILIA M# $IJ
nulla obie&a terra animo fuo fingebant nos in nouo verfari diluuio. Cum igitur nautas illos mortuos in mare praecipites dari ani- maduertimus eundem nobis cxitum omni- bus impendere credebamus.Ego in tanta re- rum inopia qua,vt dixijcercopitheci ac pfit- taci quos vehebamus confe&i fuere,ad illud vfque tempus pfittacum plumis decorum,an- feris magnitudine , articulate voces multas humanas imitantem, ftudiofiffimeconferua ranr.eum Gafpari ColIignioofFerrefperaba> atqueeafpe quinquedies cautiffime occul- taram,nullo ei praebito cibo. Hunc turn vr- gente fame,tum quod vererer ne mihi nociu furto furriperetur , poft alios omnes occidi. Ille mihi amicifque aliquot meis per tres qua tuorue dies alimento fuit: integer autem a nobis fuitefus,nullam enimparticulam prx- ter plumas ciecimus,adeo vt non carnes tan- tum, fed & vifcera & pedes ipfos,atque adeo vngues , vncumqueroftrumcorroferimus. Auis iftius mortem ggerrime poftea tuli:do- lorem auxit,quod quintoabeiusobitudic terram confpeximus.Cum igitur illius gene- ris aues facile careant potuyvel tribus nuci- bus totum illud tempus vitam illius fuften- tare potuiffem.
At vero,dicet quifpiam, quid nobis cum tuop(ittaco?nofne perpetuo in miferiis illis veftris fufpenfos tenebis? Annon tandem ali- qaandomalorum&quidem omnis generis fotis?Nunquidautvitaautmorte finis tan-
3^8 H I S T 0 R. N A V i e^
dem dabitur? dabitur vtique.'Deus enim qui (non fane vulgar: clbo ) corpora noftra fti- Qua die c5. ftcntabat, ope nobis tulitopportunifsimam tincntem effecirque immenfa fua bonitate vt 8, CaL rousPeX1 Iun.cutniam-adforosferme languore con- fedi iaceremus,Britanniam inferiorem con- fpexerimus.Veruntamenquod non fern el a Gubernatore noftro decepti fuiffemus* qui terras loco nubes nobis ac chimeras indica- rat quae propere euanuerant>fpeculatore ite- rum atque iterutn pro more exclarriante, Terram5 Terram , vix tamen vere illud dici credebamus.Atquifecudofiintcvento prora obuerfa mox certo cognouimus, continent tern in propinquo eflc. lam vero vt liquido appareat qiiamam in miferiam quantumque in difcrimen adducSi fuerimus: quamque op portune Deus fit nobss opitulatus, hue refer Piodigfofumrelubet quod nauclerus nofter cdita voceaf decretum. firmauit ftattm vbi gratiaru a&iones obim- •minenteliberatione noftram egiilet:Seniou rum ornnino decreuifTe,<i diem voum adhuc in illotamifero ftatu permanfiffemus noak -quidem forte agere(vt ab nonnullis , in tales reda&is anguftias eftaliquando fafturn) fed aliquem ex nobis clam interficere qui cete- ris efui efTet. Qua? res mini me me comtno- uit^confcius enim mihi eram ( quamuis om- nes made effemus confecfa ) me ab illo peri- culo tutum.fatis fuifle:nifi forte cutem & of- fa nuda pro carnibus habere voluiffet. Quo- niamautem nauteiaoftriliupellarn sppelle-
re
IN BRASILIA M. $20
re decreuerat , vt ibi Brafilium fuum lignum venderent,cum iam ab Britania fcx pafluum miilibus tantum abeffemus , Nauclerus cum Philippo & quibufdam aliis fcapha ve<5tiad oppidulum proximum( hodicrnam vocant) tontendunr,cibaria comparaturi. Inter quos duo ex noftris cjuibus pecunias fpeciarim nu meraueramad cibaria qugdam mihi com- paranda , vbi ad continentem appulerunt, nauem noftram famis dotnicilium efle ra~ tiydiferte teftatifunt fein eam pedem nun- quam relaturos: quod abipfis eft ■fa&uro.Re- li&isenimin nauefaronisfuis ab illo tem- pore eos nunquam vidimus. Attamen eorum vnus quifolus mecum e quatuordeeirn illis quorum nomina initio recenfui , hocanno 1584. quo hiftoriam hanecorrigo recenfco- que,quantocumlaboreprirtinaercftituti fue rint valetudini ad me fcripfit*Nobis quidhac inpartecontigerit moxnarrabo. Nobis in Anchoris noftris openentibus ad nosaccef- fere pifcatores quidam,a quibus. cibaria peti- mus, illi fe a nobis irrideri arbitrati » immo neiniuria aliqua afficerentur veriti , fugam capeflunt, at nos quos vrgebat fames , eos vt confifterenrcogimusjinquecorum lintrem irruimu;s. Turn illi extrema quaeuis fibiim- minere credebant. Nosvero pacate omnia agere , cumque cibariorum nihil prxter ci- birtjpanisfrufta aliquot comperifsemus, v- nus ex illis inuentus eft qui expofita extre- ma gua premebamur fameadcbferufeprg-
3J0 HIST OR. NAVIC;
ftitit>vt pro panis illius frufiuIo,qaod vix o- bolo vgnifTet, feftertios duodecim non chi* bitauit a me exigere. Noftri autem roox cum cibariis ad nos redeunt , quam auide a nobis fuerinr excepta necefle non eft dicere. Turn in propofito perfeucrantes»mmiru vc Rupel Ix lituspeteremus, iam pafluum fex millia nauigaramvjs5cum ab Nautisqui nosaflfrcu- tifuntadmonitifuimusPiratas quofcjam ad onmillam yagari. Qusre poft tot tan aque pericula^quseDeiopeeuaferarmis, fi vitro in periculum nosconiiceremus jvid'entesilluct nihil aliud efle quam Deum tentare^Ilo ipfo die7.Cal.Iunias portum intramus,Blauue- tenfem,in Britannia: ad quo 1 per illud tem- pus naues permulta? e variis regtonibus redu cesappellebant : qua? & tormenta difplodc- bant , aliaque nauigantibus folemnia cele- brabant>atque ©b partas vi&orias triumpha bant.lnterquas vna erat ex vrbe Samnalea, cuius nautarHifpanicam ex terris Pcruanis reducem ceperant, Ea pretiofis quibufque mercibus erat onerata,cuius pretiura adfexar ginta aureorum numoru millia aeftimabatur. Cuius reifamacuper vniuerfam Gallia fpar fafuiflet, mercatores nonpauci Parifienfcs, Lugdunenfes, aliique eo ad merces ilhs coe- mendas commeabant.Quar res commodifsi- mc nobis euenitraceidit enim vt cum e naut egrederemur mercatorum illorum pleriquc jis auditis quj perpefst eramus,& nos prg in- firmitate minus ad greffus figendos idoneos fuft|taririt$& opportunifsime admonuerint
W"***
IN BRASUIAM. 331
vt ab nimio efu diligemer nobis caueremus, paulan'mque vires uoftras pauculo cjbo re- pararemus, iureexveterum gallinaru deep- Aionevladte caprino,aliifque ad vifcera diU tanda accommodatis.Acfane cumiis omni- bus qui tarn falubri paruerant confiUobene eft a&um. Naut§ vero qui^ repeme ventrem cibo impleuercnon tulerunt impune: nam e vicrimi,tot enimincolumcs terram attige* runcplures decern fibi mortem accerfiuiffe autumo:nos vero(quindecim eramus nume- ro)qui,vtiam dixi, nauem illain in America confeeflderamus in Galliam remigraturi, ad vnumomnes terra manque incolumes turn feruati fumus. Hocquidem verum eft>nos nonnifi cute & ofsibus turn conftitiffe , adeo vt alij alios intuentescadauera e fepulchris erutaviderevideremitr.Adhiec ybicceluter reftre perfenfimus , tantum ciborum nos cepit faftidium, vt(nam de menominatim Famemcott, verius referre poffum)in diuerforium tadem ftqwro g. delatus oblatum mihi vinum vbi olfeci, de
liquiumanimipaffus fim,fnque arcam quae in propinquo erat delapfus. Qui veio aderat futufrum vt anima mox agerem exiftimabat, habita prgfertim debiliratis mex ratione.At- qui minimo affe&us fui cafu illo incqmmo- do.Itaque in ledum decubui, tamque fuaui- ter dormiuijvt nonnifi fequenti die & quidc multa luce experrcdus fuerim:quamuis ante decern menfesinlefto non decubuiffe,quod deg commemgro, quod facial cotra sorum
Medicamen turn ad re- ftringedam aluum acco- modum.
Ioan.Sebaft. de Cano- Hifpanus, EtDrachus Anglus vni* uerfum terra rum orbem circundede- runt. Coq fule Hift. Gen.Ind- ca. £8. Iren. Po pelirisde tri- bus mundis.
531 HISTGR. NAVIG.
opinionem qui putant. cos qui ab mollJbtts cubilibus deiueserut ca rcpetetes initio dor- mire minus pojfTc.Blauctiigitur quatuor did bus tranfadtis Hannc bonem nos conierimu* quod oppidulum ab Blaueto quatuor paf- fuum milhbus diftat. In quo totos quinde-? cim dies quieuimus5nofque ex medicoru prg fcripto curauimus*Quancuii}uis tamen dili- genter nobis caueremus nemo noflrum cfFu gerepotuit quin tumore per totum corpus infeitaretur^me cum tribus alits exceptis qui ab vmbilico ad pedes vfque eo morbo 1 bo- rauimus.Infuper cum Sr^o/as. Sc ftotpachi fo^ lutione conflid;abamur,ade6 vt intra corpus nihil confifteret eorum qua? immitebantur. Tamen medicamenti genus nobis eft indU catum,qUo poftq(uam vfi fumus cofeftim ab eo morbo fmati fuimusreft autem ciu.fmo- di. Jushedcra? terfeflris.eft aecipiendii cum oryza probe cofta , in ipfa olla pannis vetc- ribusre(lind:a:quibusjgm admotis ouorurn vitelli funt permifcendi. Confe&ionem ilia cocklcaribusad niodum pulris ori admoue- bamus, Ac fane nos omnes morbo illo ex- tiii&os futuros fuiffe nifi medicamentum it- lud adhibitum fuifiet facile credo. Hxc tuni deniquequa» de nauigatione ilia nofti aha- bui referenda: Quse fane inter minimas nori eft reponeiida fi anirnaducrtas nos gradus fe pttiaginta tres nauigaffe ab Aquilone ad A11- itrum.. Veriim nepalmam raerentibuspr^- ripcre.vidcarour, qu-antula eft5fi cum ingenti
ilia
J
<,mt iMri\im*\ m\mi^ tlm* in, in ,
IN. BRASILIAM. 333
ilia Ioannis Sebaftiani Dc Cand Hifpani, aut (vt quidam volunt) Venetivcl etiam vt a- liis placet ab vrbe GuetariainCatabria Pro- uincia oriundi,qui vniuerfo orbe circunda- to, quod ni Fallor , contigerat ante euro ne- mini, poft eumquidem deDracho Anglo idem rcferunt ,quiin patriam reduxpro in- fignibus orbern terras depingi curauit cum hac infcriptione^iriww me arcumdedifti.
Cseterum iisa me Uftis quae Hierony- musBenzo defua in Peruerifem terrain, a- aliafque orbis illius regiones peregrinatio statimpoft nesquae foit annorum quatuordedm,icri- *enzonis
' i . ., -1 mi /r • reditum ac-
pfit: commune hoc mihi cum illo elleani- cingitfcad maduertUquodCvi-ipfeniftorig fug initio re- itcrAmeric. fert)annos viginti duos natuseffet cum mul utor* torum exemplo pera grand i orbis cupidus ac prxfertim vifeno'se eius mundi partis nuper repertae , civi India? Occidentalis nomen fa- ctum eft, cxplereanHrmmfecum tandecon- , ftituit? Egovero eodem ftudio impulfus* totidemqueannos natqs,in Brafiliam naui- gationem fufcepi, pro vt ipfe hiftorise huius initio adnotaui, fed aliud eftlonge maiori dignum obfcruatione, quod nimirum Ben- zo, (lice.t illede nobis; nihil ncc nos.de ipfo vnquam au,diuiflemus, ) affirmat fe idibus Septembris An. 15564 Jn Hifpaniam? per- adtis fuis percgrinationibus,app«!ifle;nos Ye ro(quodetiam fuperc6memoraui)ad 4.1dus eiufde mefisjeodeq^annoinBrafiiiaprofedu ri Gencua excefsimus /la igitur fi quis tepoiu
5J4 «ISTOR, NAVt <£
feriem obferuare velit , eorum qui in Ame- ricam nauigaruntinos ftatim poft Benzonis reditumeflemuscollocadi. Porro cum Ben- zonis hiftoria Latino fermone primiim , ac pofteaGallico VrbaniCaluetonis amicifli* mi mei opera extetex Italico conuerfa, cui titulus eft 7s(oha nouiorhis hiftoria, adde quod author ipfe inter eos qui multa obferuarut* atque obferuata elegantiffime fcriptis man- darunt,poftremum non obtinet locum : ne- ceffepenitus efle exiftimo iis qui America- norum mores probe noffe cupiut>atque adeb quam immaniter mifera* illae gentes ab Hif- panis,a quibus fuba&a? funt, excipiantur, vt hiftoriam illam diligenter perlegant.Ille au- tem eb maiori eft dignus laude, quod hifto- riam fuam concludat pneftantifiima gratia- rum adione,quam ad Deum dirigit. In quo fe minimi ingratum in eum furfle,a quo be- neficiumhocacceperat, vt res adeb nouas, tamque a nobis remotas terras viferet,per totum quatuordecim annorum fpacium,cu- ius etiam ope tot pericula euafiflet. Illius tamenclariffimum nomen obfcurare hiti- tur Theuetus , vefitatis , ( fiquis alius noftra fnemoria extitit)acerrimus hoftisi fuo viro- rum illuftrium libro,quem nuper edidit.Ille enim deFrancifcoPizarro Hifpano a quo AttabalippaPeruenfium rex fuit deuidusJ Theuetus verba fadens,totam Benzonis hiftoriam ita wSSui0b indubiumreuocatCacuiustamen fkundia longifiiimeabeft)yt meras fabulas efle dicas.
Quas
.IN BRASILIA Al. *V
Qya? res forte a Theueto de induftria eft fu~ fcepta,quod cum Hifpania fpiret,ac proinde Galliam patriam fuam debito non prafequa turaffcctu, cuius tamen Icpidiffimus Benzo iarnae eft ftudiofiffim%aduerfus eps qui quod minimo negotio Indos illos fubegenns,ca:- terasomnesgentes tain facile fc deuincere pofleiaclant.
Sed vtad nosredeam finem it requiem laborurh confequutos nosefleforfitan quis exiftimetrattamen nifi ilic idem, cuius ope a tot riaufragiis,tempeftatibus,extreiT;aque fa» fne aliifqueincommodisque^nos inter naui- gandumaffidue vexarut,liberatifumus, nos' ad litus appulfos feruaflec , eitrema quarque nobis impendebant.lam fupra dixi Villaga- gnonem tradidiftc dicani if* noi peffcripta, prajfefto nauis illius qua reua&i luraus , vna cum mandatisad obuios quofque magiftra- tus vt in nos ( vtpote hzreteos criminis reps' afeperaaosanimaduerterent,igniqueaddi- cerent.Contigit auterri vt Philippo Duci no- ftrocumMagiftratibus'(ab'religione quam profitebamur non abhbrrcntibus)cui arcula* ilia epiiiolis dica; illi adiunctis plena tradlta' fuerac neceflitudo interccderet. qaofa&um eft Vt optimeab illis exceptifuefimusconcri quam cupiebat Villagagno , i mo etiam for- tunisfuis non ptpercerunt*qtiin noftris,qui- bus opus efateaslargirentunPhilippus quo- Prouideiiti* queab illis pecuniasmutuoaecepit,atqueita ^d**^ P'GttriUequraftutos inafWia deprehcrrdit?
2 h
35*
HISTOR. N A VI G.
ab illc
jlo libc
eflFe
Natur* re- ftauratae ap- pctitus mi- rabilts.
Surditas ocu
lor unique
liebesatio
ex fame or
ta.
i.Samuel.14
ZJ*Z9*
erauit, lerati Villagsgnonis perfidia dete&a, id totu adilliuscomumeliam,noftrum verb folatiu redundant. Tanto igitur acccpto beneficio ab iilius mahu qui nos toties terra manque feruauit.Nautis noftfisHanebone exceden- tibus, vt Neuftriam pan iaro fuam repeterer, Nos etiatn vt ob Bricannis illis recederemus quorum idioma non minus nobis erat Bar- barumatque fucrat Americana lingua , ad Nannetes properamus>non quod per celeres iter illud confecerimus -.tantaenimerat in- firmitas noitra,vt equisrquibus infidebamus rcgendis mioime pares eflemus. Quocirca mercenariiaquibus regerentur fingulisfue- runt mercedeconducendi.
Quoniam autemquodamniodoreftaura- da erant corpora noftra no minus portento- fisfbgrabamus appetitibusatq;ij funtquos de prjegoantibusmulicribus referuntrquoru nifi ad fincm properarem,exempla admiral dareferre poflenr.quin etiapleriqueab vino itaabhorrebantvtab eo per menfem inte- grum abftinuerint. Tandem vbi ad Nanne- tum vrbem peruenimus quafiinuerfi eflent fenfus noftri vniucrfi , aures oculique noftri adeo hebetesrepentefa&ifunt, vt formido incefferet nc in furdos atque caecos euadere- mus.Huc referri poteft quod Jonathan $au~ lis Alius diccbat > illuminatos fuiffe oculos fuos poftquain aliquantulum mellis guftaf- fet,quibus verbis non obfeure fignificabat
1 ocu~
w Sftfri'
1
■rili n mg Hi .i»f^
I N BR A SI LI A M. 337
oculos antea fuiflfe inedia hebetatos.'Verimi tamen ab primi nominismedicisquibufdam atiifque claris viris , qui ad nos Irequentiffi- me accedcbant taata cum diligentia curatt fuimus , vt nulla tantorum malorum veftigia nobis adh?ferint,qoin imo de me poffum af. firmare,exi&oabeo tempore menfe me o- ptimum aurium oculorumque vfum haboiU fe.Hoc qnidcm verumeft me ab eo tempore ftomachi debilitate femper iaboraffe-.qug etia fame ilia Sancerrana, cuius pattlo ante me- mini,adeo eft confirmata, vt minime dubi-i tern ea me nunquam Hberatum iriidonec mc totu Deus fceiiciffima refurreaione inftau- ret.Itaque apad Nannetes qao in loco(vt di- ftum eft)optime except! Fuimus recuperatis valetudine ac viribus , noflrum finguli quo vifumfuitabicre.
Antequam finemhuichiftori* impona- mus id vnum fupereft , vt dicamus de quit*- que illis qui American) repetiere, turn quum? primum redeuntes , naufragium euafimus. Qug res quo modo innotuermpaucis dicam. Viri quidam fide digni qubs in America re- liqueramas, qmq; nosquatuor exaftis me.i- bus font infequuti,inPhilippum duce noftru Lutetian inciderunt,illiq«ienarrarut fe,maxi-> mo fuo dolore I tres ex UUs a Villagagnone fuffocatos ob Euirigelij profeffionem ipc- ■ftaffeiquoru hx'c funt nomina. Pctrus Bour- donusjohannes Bordellos, ^.Matthacus Vcr. neulius,Quinetiara intcaramtora qonfelfia*
Z, ij
jj# HISTOR. N A y I G.
pis turn mortis eorum hiftoriarn,defcriptam attuliffefignificarunt , il'fque tradiderunu Quaen ego haud multo p6ft ab illo accepi. pmvbikgiperfpexiqtiefido^ illos Chrifti feruosaVillagagnone tantifper morte ple- xos fuifle,dum nos cum tempeftatibus ac va- rus periculisconfiiaabamuir: in memoriam mihi reuocaui me vnum ( vti fuo di&um eft Ioco)cxfcaphailIa edu&ura fuhTe, inquam ingreffusiameram in American* remigra- turustac proinde,& mihi quidem efle de quo maximas Deo gratias agerem,qu6d me nihil minus cogitantcm, a tanto liberaffet pericu- l^atqueetiam mihi in primis onusilludin- cu)nbere?yttriumilIorum martyrum fidei confeffid raemona?prdderetur?atquein eo- rum referretur album' qui noftra memoria, pb Euangebj confeffionem,fortiter mortem oppeticnint.podcm illo annohirtoriam il- •;■ lam Johanni Crifpino nobili typographo* g^S tradidi: ^uam ma"yrum Catalogoinferuit, Xcpoi^ hift.1 m* cum eorum laborum defcriptione, quos lib.s- pertulerunt ab eo tempore quo a nobis dif-
ceflerut,donec Americam terram attigerint. Eoigitur Le<aore„s remittor hoc enim loco mentionem eorum feciffem nullam , nifi ca quam diximus ^aufa ada^us eo fuiffem.Hoc vnum addam, Villagagndnem, quod primus piorum fanguiriem in orbe illo nuper reper- to,fudcrit, mcritoa quodam Americanum Cainum nominatum fuiffe. lam 'tis eftfatif- §c|cadum a quibus quifnam fuerit exitus H.
lius
IN BRASI.LtAM, 559
lius qimifolet.Eum nosin Caftetyo Colli- gnio(quemadmo Jum fufTiis in hiftorise pro grcflu difitum eft ) reliqujmus , quod tamer* non mulcopoftdeferuit , cuius ctiam culpa ab Lufiraniscaprum fuit,vna cum tormentis bellicislilijs jQallicisinfignitis non fine im- mani Gal!Qrum,quqsin to reliquerat,CcTde, aliud nihil dc jllo a}? eo tempore audiui (nee fane multuininquircndolaboraui)nifi quod poft fuum in Galliam reditum rcligioiis qua peffime potius turn voce,tum fcriptis excep- tis inueterata majicia magis zc magis con- £Jrmatus,obijt tandem Annoi577.mefe De~ ^^ .cem^rijin prardio quodam Melitenfi,ordini attributo*cui nomen Bellouacorquod ab fuo quondam famulo,rmhi eft renuciatum. Im6 a quodam jpfiusnepote , quern cum ilJo in America videram,accepi tarn male ante obi- turn , rebus fuis eum profpexiiTe, vc fuorum confarcguineorum nullusfortunis ipfius au- dusfueritpofl:obitum,vtneque dum vita manebar,ideftab eo nunquam non negle- <ftos fuilTe.
b Penique quandoquidem ( vt ex hac hifto- mfatis apparet ) & in genere cV .fpeciatiro tot periculis , totque mortis abyffis ere- pf us fum, an non merito cum fanfta ilia Sa- muelis matre excIamarepoiTum, Iehouam morte afficere,& in lytam reftttuere, demit- tere in fepulchrum & educere? poiTum kn^ Et quidcm,ni fallor optimo iurc,fi quis alius
Z iij
34° HIS TOR. NAViG,
noftra memoria. Attamen fi huius effet loci, adderepoffemDeumimmenfatoaboniwte me ab infinitis aliis, in quibus verfatus fum, difcriminibuseduxiffe. Qoare,^ marc ele- mentum adeofurens, me non abforpfit. It Barbari anthropophagi , quibufcu ferme an- num vixi , me non deuorarunt,famcfque ex- tremse quas toleraui me non necauerunt : an nonpatriamea Gallia.tygrideimmanior e- rit fi violentam atque immaturam mihi at- ferat mortem? Ytcunque tamen fit ego qui mortem filiorum Dei(in quorum numerum me afcitumcertofcio) coram eo prettofam efle noui,totum me ipfius voluntati permit- to.Haec tandem funt quae a me turn inipio mari.eundo.ac redeundo,tum in terra Ame- rica,apud Barbaros obferuaui. Me autem no latettam ampium argamentum refqoeadeo varias amecommemoratas eo fiylo,eaque quadecebatgrauitate minimefuiiTe defcri- ptas:imbetiam lubensagnofco me hac ter- tiaeditione nonnunquam ea qu§ paucis tue- rantperftringenda fufius quam par erat per- fequutum effe, & contra in extremum aiiud peccantcm ea qu* longiorem poftulabant orationem plusxquo contraxifle. At lectu- res rogatos velim vt ftudium meu «qui bo- mque"confulant,quod orationis non fans comptae damna re(arciat:Cogitentq«e quam dura mihi rerum qua: in hac hiftona comme morantur,fuerit experientia.
Kpg*
IN BRASILTAM. 341
Regi autem acterno,immortali, inwifibili, foli fapienti Deo honos fit & gloria in fecu- lafeculoram Amen.
PLVS VIDERE QJAM, HABERE.
FINIS.
Errata 6p erarum fie corrlge. Primus numcrus paginam denotit/ccundus lineam.
Prafationis^ag. a.linea.ii.deicrip(erim.3i L14. Idem.l.ii* teftudinibus.34l.i.Pra:terer.3S.l.2i-m.^i/o''^ij.l-2. negotia- que.i6.L2.nominatimque.17l 24-Albacoias ai.l.i. appellant 2?J.i.fi^itij.24.1.9.fertur.3i.l 25.Margaiatium.46.L30.nomi iia.so.i.5>.eumque in L^.rebellicine.-haefere peccatum). 51. L <S.ab ijs.\*i$.poft pradirzs adde ad. 52. 1, i 6. /"V? t addt Sp. 59. 1 25. JLn.6iA.Z4.poft(onJj>etfHmaddenon.6sA*3i.maximx.67.\.iS Ai~ «cflTtlegis. 79.1.32. conuiu2fi.'74>l*3.En.76.Lti Unit 1. 26. iinu. 77.1 9-vi 93I13 ceruleum 97 1-27 extremum.pS.1.3o.i js.ioo. \.\<>.pofi /wjewfafftr^^ecftaccommodataioil.i^.caulesqui.' I.17. aequant. 102. l-ij.pinaftri^.ios I.25. pofi vero adde &. 105. pro e«f»flijflguhna. 108. 1 32.ie/edecernendis.no.l.3i./>c^ qua, *iide dc.115 1-26 />«/? triginta «</</* dierum nati- 116. l.n. nancif- ceremur.l.24.ipiis ujpro^vt noflrates rerum repone no virides, verum. 122.L27.vna.126.! 1 nec.1-9 Ad. I.18. e dumis. 127. In. quas.i37r«S.obnoxix.i38.1.i9*lapidcs-i4o.l 7. deleaut cajfum. i44.1.i6.1uicamqucl.24.inhdentes.l.29.Noftri-isi'1.22. ilia» tcrras.l.3i.barbati.i55l.i6.expolitar.i6o.l 24'inducret- 167. 1. 2.appcllati.i9o.I.2j.quos.i92.1.i elTct.l.16 incolis.194.1 26. in- quinaiTe 204.L3.onultis.212.L27 pffi medijs addtcadauciibus- ->o6 1 ir.Efle nos. 208.I.14. Galle. 2ii.L:n.nuit. 223 1- 8. effem. 7>8.1.r9.inuitatus 235 1.2icolJucant.240.1. lo.pcft ammo adde, non.241 in argum.l.j.mftis 245.L16 hoftis.*46.L 31, inuifen- di.250.5i.ille:25i L2.qu0s.305.! zS.pro earn lege arboribus.310» J.13. inf »lirum.l.i8-capiendis. 32.4. 1.20. 1573 329.1- n-noftros. 3*i'l-32.Ideo,
rW„.,«i
w
INDEX ALPHABETICVS
RERVM ET V ER B O-
rum in hac hiftoria ob-
fcruandorunio
A\
Ca iovjfuauifsimus fruclus. i^
Acarapep,pifcis planus. i4o
_ Acaraouaffou pifcis delicatifsimus«lbid. Acarabouten pifcis fubruber. Ibid.
Acetumecannisfacchari. 160
Accufatio Barbarorum in errones. 151
Admiratio Barbaroru de vero Deo audientiunio
Adulterium quomodopuniunt BarbarL iEgrotos quomodo tradtent. Equator quare dietus. Aeftusmaximus. JEtzs Barbarorum.
234
%6
79
Affinitas & differentia linguarum inter Brafilie
fes
i8r
11%
Agros quomodo diuidant American!.
Agoutijporcelli genus. .
Aiourous.pfittaci bmriiurn praeffantif^iml
Albacora, pifces.
Ameniiou,gofsipium.
Americus Vefpucius America terramf>rimus re perit. ^ . pap-**
America orbis pa/s quarta eiiifque longitiido.i^
Americani immortalitatem animarum credunt.
nj.tolerabiliores iis qui finguntanimas ecor*
jk>tibus egreffas in confpedium viuentium ve-
Hiti.' tyy^Qi irrictent q«t(jueiVusfaciendi pij
INDEX.
tiainpericulafefeconiiciunt. ijo. Potatores
eximij.to£.io8.manus ante & poft cibu abluut.
ioj.yide Barbari.
Americana? mulicresquomodovultum fucant 23
hofpitum aduentu deflent. 251. crebrb corpus
lauare folent.^4. "Res apud eas admiranda.240
Grauidse quo modo fe gerant. 154
Ananas fructus exquifitifsimus. 162.
Animalia Americana a noftris penitus abfimilia.
in.quae inter ilia maxima. ne
Anus Barbaras adipe humanu diffluete lingut. 15.0
Aouai lignum teterrimi odoris. 153
Apoftafia Villagagnonis in caufa cur Gallinon
fint in America, ioj
Applaufus barbaroru vi&oria reportantibus. 183
Aquae Brafilienfes optimae. no
Aqua faccharo condita.Ibid. Aqua marina impo-
tabilis. 27
Arabouten,Brafilica arbor. 146
Arauers papilionescoriu,cibofquecorrodut. 135
Arat,auis plumis praeftantifsimis. i2s
Arbores continub virent in America, pag.33.151.
A noftris fenitus font abfimiles.is8.rnir£ craf-
fitudinis. i47
Arbor xylumferens. 159
ArcusBarbarorum. % 2
Arctium nerut ex herba Tocori. t/t.
Arignan-ouffou gallinae Indict 116
Arignan-mirivulgaresgallinae. * Ibid.
Arignan-ropiacuum. Ibid.
Armillf. ' ^3-^4
Arsnauigationispr^ftantifsima. . ■ ' 8
• Arundinesquibusfagittasmuniunt Americ. 173
Aftutia Barbarorum ad decipiendos Gallos. 34
Atlrei fupra ipfos Barbaros deteftandi. pag. 209
Auati craffum milium, io$
aucs
*7 4° 1J1
20ff
INDE %
Aues mating.
Auium copia in Maqhenfibus Infuiis.
Americanarum auium circa coiqres varietas.
Auratapifcis.
Aygnan Cacodaemon Barbara infeftat.
Aypi radix.
Ayrihebeni genus* ,
B. Balen#. ir
Balaena in vadis. "
Barbaria fiue Mauritania. 1?
Barbarijquafincftatura^p.reriimMundanarurri negtefto- res.8o.vi!lo(i non funt vt a quibufda eft traditurn. ibid» variis coloribus corpus inficiut.S^.Corpus incidunt.g7rf Exparte nudi, ex parte Veroindutiincedunt.88.Abfquer pane & vino laute viuunt. 98. quoties efuriunt, edunt* 107. Inter edendum non bibunt. ibidem. Tngratiam cum inimicis nunquam reducutur.-i7o.furiofi.i7i.Sagic- tarij peritiflimi 173. nudi pugnant. 173. validiffime :*Sa- gittas emittunt.i75.Sagittis pifces tranffigunt. 13^. Sine ordine,inconfufe tamen in militiam proficifcuntur» i7f. Ad prelium venientes vlulant.178.ferociffimi.i78.pe- dites pugnant quidque fentirent de equis fi quos vide- rent. 17^ Compotandiratio.io8.fiIentium inter comet fa,ndum obferuant.i07.Sobrietas in edendo. io8.Saltan~ tiiim in orbem geftus.iis.peritiffime natant.142. Con- corditer viuunt.i4i.ad gratificandum promptiflimi 25^ Cubilia quomodo iternant.i44.Comiter excipiunt hoC pites.247. veriDeicultuiadhscrere pollicentes preca- tioni interiunt.u^.vide Americiini. Barbari noftrum afTandi morem ludibrio habent. 19%
primi Barbari ab autore vifi 35
Barbari cur exafte exprimi non poffint. 0
Bellumab Americaniscurgeratur.i^. Quo riumero prf- lium conferant.175.in hoftiuniconfpe&um vbi yeneruc guibusgeftibus vtantur/ i$
P4 7
to*
18
301
3* 118.
I N DEX,
Blanditiae Americanarum mulierum» Boifius clafii prcficitur. Bolis quid fit,quifque iliius vfus. Bonitapifcis.
Boucan Barbarorum culina.i13.Cui humanae carnes impo- nuntur. 114
Boure torques. 83
Breuia maiora. Breuia minora. Bufones in America eduies.
C Caioua brafficarum genus. i*s
Caluarum acerui a captiuis cur afferuentur. j<?i
Camouroupouy^ouafToupifcis praegrandis. 140
Cauari*. 12
Cancri terreltres. 138
Canis hominibus ipfis longe humanior. ♦ 107
Cauide auis. 118
Caniftri &Y corbes. 246
Cannae facchari. i<fo
Cantus Barbarorum. 12,8.140.114.119.110
Caouin potus.io^.antequam bibatur caletit. io£
Captiuus quomodo excipiatur ab hoftibus. 183.3d eum ma- ftandum conuentus.ibid.pervicum circumducitur.184. mortem imminentemvicifcitiir. 185. mortem concern- nit.130.vno i&u maclatur.iss. Eius cadauer calida per- funditur.ibid.in frufta celerrime fecatur. 189
Captiui a Gallis empti. 183
Caraibesjimpoftores. 211
Maraca inftrume'ntum confecrant. - aitf
Barbaros exfuffla'nt. « zi9
Caramemo. %7%
Carnes humanxbouccanoimpofitae. 114
Cafarum Americanarumforma.ii^longitudo, 17
Gaftellum Lufitanorurn. 3*
Caycercopithecinigri. (, m»w
Cercopithecianimaliaferiffima, m
«^F^
INDEX.
Qaomodo capiantur.ibid. Eorum in paruulis e periculo eripiendis induftria.
Charicas naturalis Barbarorum.
Charcerius paftor in Galliam remittitur.
Chore* Barbarorum.
Chorearum in orbem alliid genus.
Mulieres feorfima viris i'uas choreas agunt.
Choyne arbor.
Giborum apud Americanos conferuandorum ratio.
Gineres brafilici ligni indufia rubro inficiunt colore.
Coati,^nimal roftro prodigiofo.
Coelum fub tropicis clementiflimum.
Coemiterium apudBarbaros.
Goena Dominica primb in America celebrata. 46". fecun- d6.58.nodl:u.68. An poffit fine vino celebrari»
Cointa papifmum eiurat.
Collatio vini cum Caou-ir*.
Colloquium mactatoris cum captiuo.
Colloquium barbari cuiufdam cum autore.
Colloquium de Gallia.
Golores.
Commanda-ouaflbufabae craflae.
Commanda miri pifa feu fabge minores.
Conatus yillagagnonis.
Concentus Barbarorum mirus.
Coniugia Barbarorum.
Conomomiri pueruli.
Cpncio prima in America,
Conftantinppolis iub Mechmeto capta.
Copau arbor.
Couroq fruttus ex quo exprimitur oleum quo vtutur Bar- bari. 137
Crepitacula e fru&ibus. %7
Crocodili portentofae magnitudinis. 117
Grudelitas nautarum. 14
Crudelitates horrendae Barbarorum. r^w.i?/
Crudelitas Amurati. r$9
I N D EX.
Crudelitas Mechmeti. io©
Crudelitas Vladi. 201
Crudelitas Gallica cum Turcica & Americana compara- tor. pag.211 Cubiliaxylina. 244
D. Pebilitas Richeri/. 3l?
Decretum prodigiofum. 3^
Pefe<5£io Villagagnonis a vera religione. lit*
Defedtus frumenti & fecalis a nobis in America fatisv 107 Delicati carpuntur. 1%
Peliratio Barbarorum auis cantum pbf^ruantium. i& Delphinespifcesalij comitantur. $
pefcriptio prima Barbarorum. 88
Defcriptio finus Ganabarae. 71
pies quo primiim nobis America dete&a eft. 32. Quo ab ea excefsimus. 301
Dieslongifsimimefe Decembri in America. 161. tft,
pie sequino&iali fub aequatore venabamur. 302
Qua Die redeuntes continentem cpnfpeximus. 328
piluuium vniuerfale confufe norunt American!. ziq Pifpucatio Villagagnonis &Cpintae. 55
pifcrimen proximum. 5?*W
Drachus Anglus prbem vniuerfum circundedit. 333
E. pbrietatjs Barbarorum argumentum, 10$
El^uatiopoli Antar&ici. $&
Enfes ferreos Barbari parui faciunt. 174
Epilogus primus ad reprf fentandum barbarum. SS.fecun- dus pi.&c.
Epiflola Villagagnonis ad CaJuinum.fs.VidePrsefatione. Error vere Diabolicus u%
Error cofmographicuiOfdam. 131
Error cofmographicarum chartarum. 190
Error crafsifsimus. lzz
luangejiuti* Jipftr* njemorU ajpud AtitipQciasannuntia-
I N D E x;
turn.
Ibid.
114
25-9
17? 78 12
78
203
Exemplum inflgne humanitatis Barbarorum.
F. Facinuslugendum. 218
Fames extrema. 318.319. ra.biera generat.315. eius tempore
prodigiofa mulca plerifque in mentem venerunt. 336.
eamconfequiturciborumfaftidum. 331
Fames Saneerrana. 324
Farina exradicibus.33.Quarationeparetur.9p.eius fapor.
ibid.ad panem conficiendum minus apta. Farina e pifcibus. Fidifsimi amicis Barbari. Figurae Barbarorum. 90.170.18^.192.207.218.2^.1^. Fiftula? ex ofsibus humanis. Flumen Vaforum. Fluctuum reciprocatio admirabilis. Fluuij dulces.
Frfnatotes Barbaris Americanis immaniores. Folia arborum craffifsima. 153.1mm enfae magnitudinis. 157 Frontalia e plumis. 85
Fru&us Americani a noftris penitus abfimiles. 168. perj-
culofe permulti eduntur. 190
Fumus Petun quomodo a Barbaris abforbeatur.itfj. Gcte
brum purgat.
G. Galeri,
Galli ad farinam in os iniiciendam minus apth Gallinxlndicac.
Gallinae vulgares contemnuntqr 3 Barbaris. Ganabarafinus.
Gafparus Collignius nauigationis autor. Qeraii e palmarum genere. Gonambuch auis minima. Gofsipiqm quo modo nent Americans mulief as. Gradarij bipedes. Gubem,ator nauis egregius fine Uteris.
A iuj
Giiyapat fakes.
INDEX
H<
315
Habitus Villagagnonis. Hamos maxime probant Amencanl Hay defprme animal. He Barbarorum interie&io. Herbarum marinarum defcriptio, Hetich,radices optimae magna earum copia.ify mira earu multiplicand* ratio. ibid,
Hiftoria faceta de vefpertilione. 134
De boue qui herum mortuum agnofcit mira hiftoria. xt\ Hinourae^Guaiaci genus quo vtnntur Barbari ad curatio- nem morbj cuiufdam quern illi Piatjs nominant. ^ 4 Homicidarum apud Barbarospcbn?. 24I
Hofpkis apud Americanos geftus. x^
Hofpitibus Barbaris adflenae quid repenctaRt* ztf
Huuaflbu locus afpfcr in America. ^
I, Jacare crocodili. 117
Iacous phafianorum genus. 117
Ian-ouare fera hominibus infefta. no
Xgnem quo modo fufcitent Barbari. 2^4
Ignis e Brafilico ligno nullum ferme fumum exhalat. 143 Ignoratio veri Dei & falforum Deorum apud Tououpi- namb.obtinet. ^o
Mundi etiam creationis. ibid,
Inaures Barbaromm» $5
Jnfantuli Americanorum nafcentes a quibus excipiantur. *#.Nafus eis deprifnitur.i^.Eorum crepundiaabid.qu? illis nomina imponantur ibid.eorum alimentum. ibid^. mundiffimifuqcabfquelinteorumvfu^8. fafciis mini- me obuoluuntur.ibid.Humano fanguin/e ilUnuntur. is9 Jniscubiliaxylina. A V: a44
Jnubia^cornua ingentia, i7j
JnCulae foitunatx. a
Infula magna,ad flumen Qanabara, 7$~
|nfuja jncul^ auibus atque arboribus abundans. 30
■*FF"
INDEX.
InterpretesNeuftrij vitamatheorum more tranfigunt.i^ loanes SebafHanus deCanoHifpamisorbem vniuerfurn
circumdedit. 33*
lonquet fal b arbarorum, **?
Iudad crudelilfimi. l8*
lumenta apud Americ. nulla. 147-198
lus ex radicibus expreffum efculentum. 101
K. Kurema 3c parati muli pasftantiffimi. 139
L. Labium perforatum,& eius perforationis ratio. 81
Lacertae Americans edules. 117
De lacerta periculofa & monflrofa narratio. . up
Lacus Geneuenfis cum rluuio Ganabara cornparatio. 72, Lapis Scoticus admiranda rationeignemexcitat. 2.54
Lapilli virides labiis inferti. &
Lapides cultrorum yfum Americ.olim praebebant, 189 Le&iones Cointae. ' 6o
Leri pes oftrea. . # 77
teri-ouifou AUtorisrjQmen lingua Americana, 248.171 Lmeaaequino&ialisquare dicta. }*■ 19
Liters Villagagnonis ad Caluinum^.videPraefationem. Liberalibus delectantur viris Barbarhmorofos autem de-
teftantur. MS
Lignum Brafilicum manditur. W
Ligna varij coloris. _ 15$
Lignum rofei odoris. ibid.
Locus Scripture S.perperam a Villagagnone adaptatus.59 Ludtushypocriticus captiui mac"tati vxoris. 188
Lufitani duo a b arbaris capti & deuorati, 197
M. Machiauelis fedlatores Barbaras imitantur. 270
Ma&atoris corpus cur indium. 192.
MaisPeruanumtriticum. 102
Mala aurea 3c citria magna copia in America crefcunt. 160 Maniot radix. 9%
IVfanobi auellanarum fub terra nafcentium genus. u&
3*
130
160
IN p E X.
Maqhe regio.
Maracajnftrumentum.87. eius dedicatio.
Mareherbidum.
^argaiates Gallislnfenfiffimi.
Marganas pfittaci vulgares.
Margou-ia aurea mala.
Materia a Barbarrs fecatur atque in naues coportatur. 147
*3
167
X*
83
*I$
100 173 175 J17
3*
%&j. 16%
u7
16*
311
157
7\
13.14
Mauritania. Maurougans citrulli.
Medicamentum ad reftringendam aluum. Menifci ex oflibus candidis. Miles affedu naturae carens inter religiofos. .Mingant pulmentum ex radicum farina. Mocap,ignea tormenta. Mocacoui,puluis tormentarius. Mocacoua magnarum perdicum genus. Moneta Barbari carent. Mortuos quomodo fepeliant American!. , Mouiracat^paterfamilias hofpites excipiens. Mouton auis rara. Mundus cum cadauere fepultus. Mures captantur atque manduntur. Murium pedes diligentiffime coiliguntur. Mures fiibrufi.
Mufa arbor, eiiifque defcriptio. Mufcipuia,rijpes. Myoparones capti.
n:
Narratio Brafiliefis cuiufdamde vino faceta.109.alia item narratio Barbari. 21?
Narratio demaximaBarbarorum celebratione. 213
Narrationesinfignes. 115.uS.1fo
Nafi puerorum deprefii. 1^
J^autarum rapacitas. ^
Nautas fame necati. J^-ii*
Nautarum defiderium. 17
Nenftrij inn^umachiiscxcellunt. 15
INDEX.
Nicotian* non eft verum Petum. 164
Nomen AUtoris Americana lingua. . 2,48.271
JSomina eorum qui Geneua profedH nauigarunt in Amer
ricam. f
Nomina qufBarbarorumpuerulis imponuntur. 136
Nomina hoftiumTououpinambaultiorum. 2.S1
Nomina fingularum corporis partium. 288.i8<>
Nomina earum rerum quj ad fupelledtilem pertinent^po Nuditasvirorum Barbarorum. . 8o
Nuditas foeminarum Brafiliefium.pt. Certum de veftibus
reijciendiscof1lium.Q4.Deea re quid fentiat AUtor.^ Nupti* prinrum inBrafiiia€hnftiano ritu eelebratae. 56
Occafio reri Dei annuntiandi Barbaris, 114,
Quibus in rebus occupentur Barbari. 239
Oleum fah&um Barbarorum. 137
(Prapat>Arcus. ^ V*
Qratio fentim Barbarorum iuniores ad bellum infereMum
excicantium. 171
Ornatus Barbarorum inter fakandum &r potandum. 91 Ornatus clauarum barbarorum e plumis. ^ &K
Ornatus genarum. 8?
Offium eorum qui maftati fuerint oftentatio. 178
Ouaradelicatiffimuspifcis. \ 140
Ouetacates.35. Qua ratione cum illis permutatiojnfti-
tuatur. 17
Ouraaues. ^f.
Ouy-entam farina durior. 99
Ouy-pou farina molliorl ibid.
P. Pacoaire frutex tenera. 1^
Pacos poma oblonga. ibid.
Pagus a Barbaris vaftatus. iu$
Pag animal maculis diftin&um. n$
pages medici Barbarorum. 1*1
pagi hoftibtis contermini quomqdq nQmirrantur. r?
I ND £ X. Pagi & familiae American.quomodo difponanmr. 242, Pai Nicolas Villagagnonis nomen. i7^.ist
Palmarum in America plura genera» i^i
Pana-pana pifcis capite deformi. 141
Panis nauticus corruptus. 17
Panou,auis cuipe&usrubrum. 13$
Paraibae. ^
Parmae ex tergo Tapirouffou. i7g
Parmae ex tergo Tapirouffou manduntur. 310
Pe&us fuluum auis Touca cuius vfus apud Americanos.8$ Pecunia Barbari carent. Pennarum fafciculus. Petumherba eiufque vires admirand*. Philippi votum. Pians contagiofus morbus. Piper Indicum cornutum. Piperis rates eanimque vfus. Pira pifces.
Piraminpifciculi.14r.pira ipochi pifcis oblongus. Pifces volantes.
Pifcis manibus & vultu humanam formam referens Plantafoliaque Ananas;
Plumae e quibus pilei veftes &c. componuntur.
Pluuiafoeda cV contagiofa.
pocula aliaque vafa e.x ftuftibus.
polygamia.
potentiaDeiadmiranda,in mari cernitur.
Potus e radicibus quomodo & a quibus paretur.
Potqsexmiiio.
Potores eximij.
prarlium sarbarorum.
prargnantes mulieres quo modofegerantin America, itf
Promontorium facrum. lz
PromontonumPrienfe. 42,
Promontorium fan&iRochi. 30*
Pfouerbiijm Barbarorum a Gallis yfurpatumJ 1$
proui-
3*
%6
163
5*f ■
1^4
166
144
*3S>
I40
16
14*
16% IIP 16
W
Io.$ii>
104
m
10^
I7t
INDEX.
ProuidentiaDeiadmiranda. 3?$
Pfittaci mira hiftoria. t$o
Piittacorum agmen. 4l Ptolomsus Lathurus crudeliffimUS. ; 19U199
Pueri decern Barbari in Galliam mif£. 5$
PuiiTa ouaffou retia. Hf
Purgatio foeminarum Americanarum. 240
Quaftio vndenam originem traxennt b arbarfc v,o
Quinampian auis coccinea. 13^
Quifquiliae rubrae mariinnatantes. nf
R* Radicum duo genera panis loco in America. 98. farins ex
illis conficiendse ratio, ibid*
Mira ratio qua propagantur. 101
Raiae America noftratibusdiffimiles, H®
Raiarum caudae venenata* *4*
Ratio viuendi in srafilia. %
Ratio egregia Barbarorum. H7
Ratio arbores excidendi apud Barbaros. 148
Reditus quinque Gallorum in Americam. 3°4 Regio Americana a niue gelu & grandine immunis. ui Regibuscarent Brafilienfes:fenioribusautem obfequium
prseftant. Remedium aduerfus Scorpionum iftus. Requienp pifces damnofi. Refurre&ionem mortuorum credunt Peruenfes. Roftrum monftrofum. Rupes fmaragdus credita. Rupes cui nomen vas butyraceum.
S. Sabaucae arbor,cuius frucius vafis coficiendis eftacccm-
modatus- itf
Sagittx iongiffimx. 17*
SagouinanimalculumpulchrUiB. JH
Safrigoy animal foecidam. uf
171
73
I N D E X.
Sepulchrorurri apud Americanos forma.
Scopus autoris.
Scorpiones American*.
Scripturx ars excellentifsimurri Dei donum.
Senes ^merinani cur & quando virilia tegant.
rispraefunt. 171. Quomodo Gallos excipiant Sententia eximia a Barbaro prolata. Seouaffou ceruorum genus. Serpentes pcrmagnos edunt American^ Serpentes longi graciles & virides. Sitis fame intolerabilior/ Socratis de fcriptura fententia. Sol pro Zenith. Solum Americanum,tritico &vino accommodatum. io*
ob pinguedinem frumento ferendo minus aptum. 105 Spectaculum villi horrendum* Spinas quibus pro hamis vtuntut Barbari. Spiritus fandtus Lufitanorum Caftellum* Statura ac difpofitio Barbarorum. Stratagema primum Barbarorum. Suesmarinii^.Eorum pifcandi modus. 2,©. Inteftina eo
rundem. Ibid*
Sues quibus foramen eft in dorfo. TI$
Superftitio crafsiisima. ±zt
Surdicas famem confequitur. #$
T« Tacape claua lignea'. iy%
TaiafTou,aper. 115
Tamouata pifcis monftrofus. i4r
Tapemiriplagain America. $6
Tapirouffou animal quod afinu &: vaccam refert.112% car-
nis illiusfapor. 115
Tata ignis.1^4. Tatatimfumus. Ibid. Tatapecouafolli-
culi. Ibid.
Tapitis leporis genus. ig
Tatou fera fquamnais armata* tv&
%6i
at caste-
22$
150
us 119
m
2.2,2,
10
205
144
7.6
I?*
INDEX,
Teh inter ieftio admirantis. 248.1.71
Terror Barbarorum audito tormentorum frepitu. 174
Teftudines mating atque earum pifcandi modus. 2*
Theuetusrefutatus in praefatione pafsim, deteftudinibus
marinis.i?. 23.24.1^. De eo quod mentitur Barbarorum
animasfeChriirolucrifacerevoltiifle. 61. Deeoquod
authori imponit quoad fitu Ganabarfiinus.71.De ima-
ginaria vrbe Henrica. 75.76. De Nomine autoris.77.i4g,
Demulieribus Americanisquas fomniatavirisfecuba-
re cum Caou-in conficiunt.105. De carnibus elixis. 114.
De Crocodilis ingentibus quos AUtori affingit.117. De
herbaPetum quamEngolifmenfem v0cat.tf4.De furno
abfqiieigne.ijf.Benzoniobtre&ans. 334
Ton inftcli genus infeltiffimum. u 136
Tormenta quomodo difplodunt Barbari; 174
Toucan auis columbi magnitudine. 131
Touconherba qua vtuntur Barbari pro arciuim neruis.
; I44.171.
Touis pfittacorum genus minimum. Touou lacerta.
Tououpmambaultij cum Gallisfoederati. Toupan tonitru, Trichides prodigiofae. Trophaeum ex capitibus humanis. Turio in capite palmarum edulis.
Vanitas Theueti.
Vafa fidtilia 3i*.eorum forma.
Veneficae aSathana quomodo agantur.
Ventorum inconftantia circa aequatorem.
Verecundia naturalis in Americanorum coniugiis ferua-
tur. ^ * 139
Vermes cum panis micis eduntur. 318
Vefpertiliones humanum fanguinem exfugentes.134. face-
ta de vefpertilione quodam hiftoria. ibid.
^efte$,piler,armill£ e plumjs context*. S<r
ȣ?uT
i n t> fix.
Villagagno quibus nos primum verbis affatus &i» #
Villagagnonisindignifsimaperfidia. rr.. 1?|
VillalalHO cur nauigationem in Amencatti fufcipit. i.ad Geneuenfem Ecclefiam fcribit. 4-eius inter audiedum concionemgeftus. 44.Ecclefiaft1camdifcIphnam con ftituit. 46. zelo fe ardere fimulat. ibjd.Ilhus preces. >7. & «.ad coenam accedit. ,j. lUius lex in iconatores.57. CaluinumVitupcrat, quern ante laudarat. &. e.ufdem confcientiaexcruciata,atque ordinana deierandi for- mula. 6}.Nititur nos in feruituterri adhere <v7.nos m Ca ftellofuodiutiusmanere nonvuk. 7o. biuldemvne epilogus.7j.mors. •
Vitis a nobis plautataquomodo prouenent.
Viri Attiericanivxoribus obftetricantur.
Vltilatus horrendi fbeminarurft AmencanarumV
Vpec anates Indice.
Vrbanitas vere Barbara.
Vrbs imaginaria in operibus TheuetJ. <■
Vrbes null? apud Americanos. Y.
Yetin culices lattcinantes.
Yempenambi frontalia e plumis.
Ygat linter e cortice.
Ynambououaffou perdicurti genus.
Yra mel.yeticcera nigra;
Yri arbor,atque eius fructus;
FT NIS.
a
39
I-
J-"1-
J
Zi
T
m
114
35
75
171
iV9
H
117
■^*-
WH:
Esse