'*
|
' |
|||||
|
' |
* |
||||
|
% |
|||||
|
« |
'
i
m
\ ■; ;.' 'J
PRICE 6? NET.
HUNDRED BEST PQEMS
^SL
"
inlhe
Latin
.Language,
GLASGOW, "SSjp^ LONDON.
30WANS dr- GRAy LTD (rfj^ BRTMLEY JOHNSON 6TNCE, LTI
©95
THE HUNDRED BEST POEMS
(LYRICAL)
IN THE LATIN LANGUAGE
T^
First Ediiion, Oct., 1905. Rtfrintcd (•with corrcctiont on pf>. xviii and 96), May, 19C6
LLC
|V1l53h
THE
HUNDRED BEST POEMS
'
(LYRICAL)
I\ THE LATIN LANGUAGE
Selected hy J. Wl MACKAII , M.A., LL.D.
Proftsior cf Pottry in tht Unh-trsity of OxforJ
GOWANS & GRAY. Ltd.
35 LEICESTER SQU ARE. LONDON. W.C.
58 CADOGAN STREET, GLASGOW.
1906
First Edition, Oct., 1905. Reprinted (ivith corrections on pp. xviii and 96), Mai/, 1906.
-L.C
1l53h THE
HUNDRED BEST POEMS
(LYRICAL)
IN THE LATIN LANGUAGE
Selected by J. W, MACKAIL, M.A., LL.D.
Professor of Poetry in the University of Oxford
/J7lt
GOWANS & GRAY, Ltd.
35 LEICESTER SQUARE, LONDON, W.C. 58 CADOGAN STREET, GLASGOW.
1906
PREFACE.
A selection of the hundred best Latin Lyrics is a book the contents of which must vary largely, not only according to individual taste, but according to the limits within which the poems are chosen, and the range which the term lyrical poetry is taken to cover. It will be sufficient here to explain in a a few words the choice made in the following pages.
The pieces have been taken wholly from ancient or classical Latin. The mediceval lyrics, though written at a time when Latin was still a living language, are thus excluded, together with many others by authors of the earlier and later Renaissance whose work is as genuine and as beautiful as that of the classical decadence. But the ciassical period has been extended to admit a few examples of poems which really belong to the beginning of the
vi PREFACE.
Middle Ages. The scope of the selection excludes the whole body of Christian poetry which begins with the hymns of St. Ambrose. But one piece by Prudentius is included, interesting both from its own simple grace, and as being, perhaps, the only passage in that copious author's work written without any express religious allusion, and in the ancient classical manner. The African school of the fourth century which did so much to transform the ancient language is represented by Tiberianus, and probably by the unknown writer of the Eve of St. Venus. Some of the lyrics from Boethius' Consolation of Philosophy find a natural place among the products of a literary culture which remained an inheritance of the Anician house long after it had died out of the surrounding world.
It has been the fate of Latin lyric poetry to be represented to modern times, broadly speaking, by the work of only two poets, Catullus and Horace. Any lyric anthology must draw upon them for its main contents ; and, indeed, it might be plausibly argued that " The Hundred Best Lyrical Poems " would rule out any work but theirs, for there is a
PREFACE. vii
sense in which all their poems would have to be included before room were made for those of others. Even in a more widelv representative selection, it will surprise no one to flnd that Horace con- tributes half of the hundred poems, and Catullus, from his slenderer volume, half of the remainder. The definition of a lyric may reasonablv be extended to cover the passages taken from Virgii's Eclogues, in which the idylJic manner rises to a higher tension and possesses at least one of the notes of the lyric proper. The same claim : be made for the beautiful piece bv Statius, in wfaich he perhaps came nearer his master's touch than he did in his scholarly and rather tedious epics. SimUarly, the little elegiac pieces given from Seneca, Petronius, Claudian, and Pentadius, though under a strict classilication thev would count as epigrams, have, like many of the Greek epigrams in the Anthology, something of a lyrical quality.
A word mav be added as regards text and spelling. The text is founded chierly on that of the standard modern editions, for deviations from which the Editor must be held responsible. In
viii PREFACE.
the case of the Pervigi/ium Veneris a wholly rearranged and largely altered text has been printed. As this is not a critical edition, it does not indicate readings which are restorations or conjectures. Scholars will not require any such indications, and to ordinary readers they would be a mere incumbrance.
There is as yet no universally recognised system of Latin spelling. That adopted here is meant to combine as much as possible of the three standards, authority, uniformity, and convenience. These standards are often conflicting. From one age to another the recognised system of spelling did not remain uniform, and even at the best period, there was much variety of individual choice or caprice. A working compromise is all that can be arrived at for general use.
One point in spelling is, however, so prominent as to demand a special note. In the titles, the names of authors in the genitive case are printed Vergi/ii, Statii, Prudentii, not Vergi/i, Stati, Prudenti. There is, of course, no doubt that Vergili and Horati were the forms ordinarily used in the best
PREFACE. ix
period. It is equally certain that the form in -// almost wholly replaced that in -/ during the first century of the Empire. At the risk, as he tells me, of being affectedly archaic, the accomplished Editor of the new Corpus Poetarum Latinorum determined, in the interest of a uniform and settled practice, to print the earlier form throughout. At the risk of being old-fashioned, I have, in the same interest, chosen the later. But it may be observed, in support of this choice, that the remarkable researches of Professor Zielinski seem to prove that, even in the Ciceronian age and in Cicero's own practice, both spellings were well established.
J. W. M.
INDEX CARMINUM.
DE AMORE
1. Catulli, Carm. v.
2. Catulli, Carm. li.
3. Catulli, Carm. Ixii.
4. Catulli, Carm. Ixxxvii.
5. Catulli, Carm. vii.
6. Catulli, Carm. xcii.
7. Catulli, Carm. cix.
8. Petronii, /'« Anth. Lat. xcix.
9. Horatii, Od. I. v.
10. Catulli, Carm. Ixx.
11. Pentadii, 01 Anth. Lat. ccccxxv.
12. Horatii, Od. II. viii.
13. Vergilii, Bucol. viii., vv. 17-61.
14. Catulli, Carm. lxxii.
15. Catulli, Carm. lxxxv.
16. Catulli, Carm. lxxiii.
17. Catulli, Carm. Ixxv.
18. Catulli, Carm. xi.
19. Catulli, Carm. lxxvi.
20. Vergilii, Bucol. viii., vv. 64-IC9.
21. Vergilii, BucoL x., vv. 9-69.
22. Horatii, Od. IV. xi.
xii INDEX CARMINUM.
DE TERMINO AMORIS.
23. Horatii, Od. III. xxvi.
24. Prudentii, Cathem.^ Praef., vv. 1-27.
25. Vergilii, Bucol. II., vv. 6-72.
DE CONUBIO.
26. Catulli, Carm. lxiv., vv. 323-381.
27. Catulli, Carm. lxi., omissis vv. 111-155.
DE RELIGIONE.
28. Horatii, Od. III. xxii.
29. Horatii, O^/. I. xxx.
30. Incerti Auctoris, Pervigilium Veneris.
31. Vergilii, Bucol. IV., vv. 4-63.
32. Catulli, Carm. xxxiv.
33. Horatii, Od. I. xxxi.
34. Horatii, Carmen seculare.
DE REPUBLICA.
35. Horatii, Od. II. i.
36. Horatii, Od. II. xv.
37. Horatii, Od. III. ii.
38. Horatii, Od. III. iii.
39. Horatii, Od. III. v.
40. Horatii, Od. IV. iv.
INDEX CARMINUM. xiii
DE PROVIDENTIA.
41. Boethii, De consolatione philosophiae, I. v.
42. Horatii, Od. III. xxiii.
43. Boethii, De consolatione philosophiae, III. ix.
DE VITA RUSTICA.
44. Senecae, Herc. Fur., vv. 125-158.
45. Horatii, Od. III. viii.
46. Horatii, Od. III. xxviii.
47. Horatii, 0<7. I. xx.
48. Horatii, Od. III. xiii.
49. Horatii, 0<7. I. xvii.
50. Incerti Auctoris (pseudo-Vergilii) Priap. ii.,
vv. 1-17.
51. Horatii, Od. III. xviii.
52. Incerti Auctoris (pseudo-Vergilii) Priap. iii.
53. Horatii, Od. III. xxi.
54. Horatii, Od. I., xxii.
55. Tiberiani, Fragm. i.
56. Vergilii, Bucol. V., vv. 20-44. 57- Claudiani, De sene Veronensi.
58. Horatii, Od. I. xxxviii.
59. Horatii, Od. II. xi.
DE PEREGRINATIONE.
60. Catulli, Carm. xlvi.
61. Horatii, &/. IV. xii.
xiv INDEX CARMINUM.
62. lncerti Auctoris, Celeuma.
63. Horatii, Od. III. xxvii.
DE IOCIS.
64. Horatii, Od. I. xxiii.
65. Horatii, Od. III. vii.
66. Horatii, 0<7, III. ix.
67. Catulli, Cann. xvii.
68. Horatii, Od. II. iv
DE DESIDERIO.
69. Catulli, Carm. iv.
70. Horatii, Od. I. iv.
71. Horatii, Od. IV. vii.
72. Horatii, Od. II. ix.
73. Horatii, 0</. II. iii.
74. Horatii, Od. I. xxiv.
75. Catulli, Carm. lxv.
76. Catulli, Carm. iii.
77. Statii, &'/<u. V. iv.
78. Catulli, Carm. xxxi.
79. Senecae, Troas, vv. 372-382, 389-402,405-409.
80. Catulli, Carm. ci.
DE ITINERIBUS.
81. Horatii, Od. I, iii.
82. Senecae,i^^/3,vv. 301-320, 329-339, 364-379.
83. Horatii, Od. I. vii
INDEX CARMINUM. xv
DE VITA DIRIGENDA.
84. Horatii, Od. I. ix.
85. Horatii, Od. III. xvii.
86. Boethii, De consolatione phi/osophiae, III. xii.,
vv. 1-9, 14-28, 4O-58.
87. Horatii, Od. I. xi.
88. Horatii, Od. II. xii.
89. Senecae, Thyestes, vv. 345-353, 366-369,
392-404.
DE MORTALITATE.
90. Horatii, Od. II. vi.
91. Horatii, Od. II. xiii.
92. Horatii, Od. II. x.
93. Horatii, Od. II. xiv.
94. Horatii, Od. II. xvi.
DE SORTE HUMANA.
95. Horatii, Od. IV. ix.
96. Boethii, De consolatione philosophiaey II. iii.
97. Horatii, 0</. III. i.
98. Horatii, Od. III. xxix.
DE SUMMA RERUM.
99. Boethii, De consolatione philosophiaey II. viii. IOO. Senecae, De qualitate temporis.
INDEX POETARUM.
ANONYMI.
1'AGINA
Celeuma, - - - - - 68
Ego haec, ego arte, - - - "59
Hunc ego, o iuvenes, - - - - 6o
Pervigilium Veneris, - - - 30
BOETHII.
De consolatione phiiosophiae, I. v., - - 51
De consolatione philosophiae, II. iii., - 100
De consolatione philosophiae, II. viii., - 104
De consolatione philosophiae, III. ix., - 53
De consolatione philosophiae, III. xii., - 89
CATULLI.
Carm. iii., - - - - - 81
Carm. iv., - - - - - y ^
Carm. v., - - - - 1
Carm. vii., 5
Carm. xi., - - - - 1 1
Carm. xvii., - - - - 73
Carm. xxxi., - - - - - 82
Carm. xxxiv., - - - - 37
Carm. xlvi., - - - - - 66
INDEX POETARUM.
XVll
|
CATULLI. |
PAGDM |
|||
|
Carm. li., |
- |
- |
- |
I |
|
Carm. lxi., omissis |
vv. 1 1 1-155, |
- |
- |
23 |
|
Carm. lxii., vv. 48 |
-56, - |
- |
- |
2 |
|
Carm. Ixiv., vv. 32 |
13-381, - |
- |
- |
21 |
|
Carm. Ixv., |
- |
- |
- |
80 |
|
Carm. lxx., |
- |
- |
- |
7 |
|
Carm. Ixxii., - |
- |
- |
- |
IO |
|
Carm. lxxiii., - |
- |
- |
- |
IO |
|
Carm. lxxv., - |
- |
- |
- |
IO |
|
Carm. Ixxvi., - |
- |
- |
- |
1 I |
|
Carm. lxxxv., |
- |
- |
- |
10 |
|
Carm. lxxxvii., |
- |
- |
- |
4 |
|
Carm. xcii., |
- |
- |
- |
5 |
|
Carm. ci., |
- |
- |
- |
83 |
|
Carm. cix., |
- |
- |
- |
5 |
CLAUDIANI.
De sene Veronensi,
HORATII.
Od. I. iii., Od. I. iv., Od. I. v., Od. I. vii., Od. I. ix., Od. I. xi., - Od. I. xvii.,
64
84 76 6 86 88 90 58
xviii INDEX POETARUM.
HORATII. PAGINA
Od. I. XX., - - - - r*r
Od. I. xxii., - - - _ - 62
Od. I. xxiii., - - - - - 71
0</. I. xxiv., - - - _ - 70
Od. I. xxx., - - - - - 30
Od. I. xxxi., - - - - - 38
Od. I. xxxviii., - - - 65
Od. II. i., 4I
(9</. II. iii., - - - - - 78
Od. II. iv., 7+
0</. II. vi., 93
Od. II. viii., 7
0</. II. ix., 77
0</. II. x., 95
0</. II. xi., •• - - - - 65
&/. II. xii., - - - - 91
0</. II. xiii., - - - - - 94
0*/. II., xiv., - - - - - 96
Od. II. xv., - - - - - 43
&/. II. xvi., - - - - - 97
Od. III. i., 10o
Od. III. ii., 43
0</. III. iii., 44
Od. III. v., ----- 47
0</. III. vii. 71
Od. III. viii., 55
INDEX POETARUM.
xix
HORATII.
Od. III. ix., - Od. III. xiii., - Od. III. xvii., - Od. III. xviii.,- Od. III. xxi., - 0</. III. xxii. - Od. III. xxiii., - &/. III. xxvi., - Od. III. xxvii., O^/. III. xxviii., 0</. III. xxix., - Od. IV. iv., - 0</. IV. vii., - Od. IV. ix., - Od. IV. xi., - Od. IV. xii., - Carmen Seculare*
1'AGINA
- 72
- 57
- 88
- 60
- 61
- 3°
- 52
- 17
- 68
- 56
- 102
- 48
- 76
- 9S
- 16
- 67
- 39
PENTADII.
Crede ratem ventis,
PETRONII.
Lecto composituSy
PRUDENTII.
Cathcmerinori, Praef., vv, 1-2 7,
17
xx INDEX POETARUM.
SENECAE. PAGINA
Herc. Fur., vv. 125- 158, - - "54
Medea, vv. 301-320, 329-339, 364-379, 85
Tbyestes, vv. 345"353> 363"369> 392-404> 92 Troas, vv. 372-382, 398-402, 405-409, 82 Omnia tempus edax, - - - - 105
STATII.
Si/v. V. iv., - - - - - 81
TIBERIANI.
Amnis ibat inter arva,- - - 6\
VERGILII.
Bucol. II. vv. 6-72, - - - 18
Bucol. IV. w. 4-63, - - - 35
Bucol. V. vv. 20-44, - " - - 63
Bucol. VIII. w. 17-61, - 8
Bucol. VIII. vv. 64-1 09, - - - 12
Bucol. X. vv. 9-69, - - - 14
CENTUM CARMINA.
/. CA TULLL
VIVAMUS, mea Lesbia, atque amemus, rumoresque senum severiorum omnes unius aestimemus assis. soles occidere et redire possunt : nobis cum semel occidit brevis lux, nox est perpetua una dormienda. da mi basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum, deinde usque altera mille, deinde centum. dein, cum miiia multa fecerimus, conturbabimus illa, ne sciamus, aut nequis malus invidere po? .-::, cum tantum sciat esse basiorum.
2. EIUSDEM.
ILLE mi par esse deo videtur, ille, si fas est, superare divos, qui sedens adversus identidem te
spectat et audit dulce ridentem, misero quod omnis eripit sensus mihi : nam simul te, Lesbia, aspexi, nihil est super mi
vocis in ore. L2
DE AMORE.
lingua sed torpet, tenuis sub artus flamma demanat, sonitu suopte tintinant aures geminae, teguntur
lumina nocte. otium, Catulle, tibi molestumst : otio exultas nimiumque gestis. otium et reges prius et beatas
perdidit urbes.
3. EIUSDEM.
VESPER adest,iuvenes, consurgite: Vesper Olympo expectata diu vix tandem lumina tollit. surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas ; iam veniet virgo, iam dicetur Hymenaeus.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee !
Cernitis, innuptae, iuvenes ? consurgite contra : nimirum Oetaeos ostendit noctifer ignes. sic certest ; viden ut perniciter exsiluere ? non temere exsiluere ; canent quod visere par est. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee !
Non facilis nobis, aequales, palma paratast ; adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt. non frustra meditantur, habent memorabile quod sit, nec mirum, penitus quae tota mente laborant. nos alio mentes, alio divisimus aures : iure igitur vincemur ; amat victoria curam. quare nunc animos saltem convertite vestros ; dicere iam incipient, iam respondere decebit.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee.
DE AMORE.
Hespere, qui caelo fertur crudclior ignis ? qui natam possis conplexu avellere matris, conplexum matris retinentem avellere natam, et iuveni ardenti castam donare puellam. quid faciunt hostes capta crudelius urbe ?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hvmcnaee !
Hespere, qui caelo lucet iucundior ignis ? qui desponsa tua firmes conubia rlamma, quae pepigere viri, pepigerunt ante parentes nec iunxere prius quam se tuos extulit ardor. quid datur a divis felici optatius hora ?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee !
Hesperus e nobis, aequales, abstuiit unam
namque tuo adventu vigilat custodia semper. nocte latent fures, quos idem saepe revertens, Hespere, mutato conprendis nomine Eous.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee !
* *
at lubet innuptis ficto te carpere questu.
quid tum, si carpunt, tacita, a, quem mente requirunt ?
Hvmen o Hvmenaee, Hvmen ades o Hvmenaee ! j j ' j j
Ut flos in saeptis secretus nascitur hortis,
ignotus pecori, nullo convolsus aratro,
quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber
multi illum pueri, multae optavere puellae : idem cum tenui carptus deiioruit ungui, nuLli Ulum pueri, nullae optavere puellae :
DE AMORE.
sic virgo, dum intacta manet, dum cara suis est ; cum castum amisit polluto corpore florem, nec pueris iucunda manet nec cara puellis.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee !
Ut vidua in nudo vitis quae nascitur arvo numquam se extollit, numquam mitem educat uvam, sed tenerum prono deflectens pondere corpus iam iam contin^it summum radice flagellum ;
O O "
hanc nulli agricolae, nulli, a, coluere iuvenci:
at si forte eademst ulmo coniuncta marito,
multi illam agricolae, multi coluere iuvenci :
sic virgo, dum intacta manet, dum inculta senescit ;
cum par conubium maturo tempore adeptast,
cara viro magis et minus est invisa parenti.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee !
At nec tu pugna cum tali coniuge, virgo.
non aequomst pugnare, pater quoi tradidit ipse,
ipse pater cum matre, quibus parere necessest.
virginitas non tota tuast, ex parte parentumst ;
tertia pars patrist, pars est data tertia matri,
tertia sola tuast : noli pugnare duobus,
qui genero sua iura simul cum dote dederunt.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee !
4. EIUSDEM.
NULLA potest mulier tantum se dicere amatam vere, quantum a me Lesbia amata mea es.
nulla fides ullo fuit unquam foedere tanta, quanta in amore tuo ex parte reperta meast.
4
DE AMORE. EIUSDEM.
QUAERIS, quot mihi basiationes
tuae, Lesbia, sint satis superque.
quam magnus numerus Libyssae harenae
lasarpiciferis iacet Cyrenis,
oraclum Iovis mter aestuosi
et Batti veteris sacrum sepulcrum,
aut quam sidera multa, cum tacet nox,
furtivos hominum vident amores,
tam te basia multa basiare
vesano satis et suDer Catullost,
quae nec pernumerare curiosi
possint nec mala fascinare lingua.
6. EIUSDEM.
LESBIA mi dicit semper male nec tacet umquam de me : Lesbia me dispeream nisi amat.
quo signo ? quia sunt totidem mea : deprecor illam adsidue, verum dispeream nisi amo.
EIUSDEM.
IUCUNDUM, mea vita, mihi proponis amorem hunc nostrum inter nos perpetuomque iore.
di magni, facite ut vere promittere possit, atque id sincere dicat et ex animo,
ut liceat nobis tota perducere vita
aeternum hoc sanctae foedus amicitiae.
DE AMORE.
8. PETRONIL
LECTO compositus vix prima silentia noctis
carpebam et somno lumina victa dabam : cum me saevus Amor prensat sursumque capillis
excitat et lacerum pervigilare iubet. * tu famulus meus,' inquit, ' ames cum mille puellas,
solus, io, solus, dure, iacere potes ? ' exsilio et pedibus nudis tunicaque soluta
omne iter incipio, nullum iter expedio. nunc propero, nunc ire piget, rursumque redire
poenitet et pudor est stare via medh. ecce tacent voces hominum strepitusque viarum
et volucrum cantus turbaque fida canum : solus ego ex cunctis paveo somnumque torumque
et sequor imperium, magne Cupido, tuum.
HORA TIL
QUIS multa gracilis te puer in rosa perfusus liquidis urget odoribus grato, Pyrrha, sub antro ? cui flavam religas comam, simplex munditiis ? heu quotiens fidem mutatosque deos flebit et aspera nigris aequora ventis emirabitur insolens, qui nunc te fruitur credulus aurea, qui semper vacuam, semper amabilem sperat, nescius aurae fallacis. miseri, quibus
DE AMORE.
intemptata nites. me tabula sacer votiva paries indicat uvida suspendisse potenti vestimenta maris deo.
io. CA TULLL
NULLI se dicit mulier mea nubere malle quam mihi, non si se Iuppiter ipse petat.
dicit : sed mulier cupido quod dicit amanti, in vento et rapida scribere oportet aqua.
//. PENTADIL
CREDE ratem ventis, animum ne crede puellis;
namque est feminea tutior unda fide. femina nuila bona est, vel, si bona contigit una,
nescio quo fato est res mala facta bona.
12. HORA TIL
ULLA si iuris tibi perierati poena, Barine, nocuisset umquam, dente si nigro heres vel uno
turpior ungui, crederem : sed tu simul obligasti - perfidum votis caput, enitescis pulcrior multo iuvenumque prodis
publica cura. expedit matris cineres opertos fallere et toto taciturna noctis
DE AMORE.
signa cum caelo gelidaque divos
morte carentis. ridet hoc, inquam, Venus ipsa, rident simplices Nymphae, ferus et Cupido semper ardentis acuens sagittas
cote cruenta. adde quod pubes tibi crescit omnis, servitus crescit nova, nec priores impiae tectum dominae relincunt
saepe minati. te suis matres metuunt iuvencis, te senes parci miseraeque nuper virgines nuptae, tua ne retardet
aura maritos.
13. VERGILII.
NASCERE, praequediem veniens age, Lucifer, almum, coniugis indigno Nysae deceptus amore dum queror, et divos, quamquam nil testibus illis profeci, extrema moriens tamen adloquor hora.
incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus. Maenalus argutumque nemus pinosque loquentis semper habet; semper pastorum ille audit amores, Panaque qui primus calamos non passus inertis.
incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus. Mopso Nysa datur : quid non speremus amantes ? iungentur iam grypes equis, aevoque sequenti cum canibus timidi venient ad pocula dammae. Mopse, novas incide faces : tibi ducitur uxor ; sparge, marite, nuces : tibi deserit Hesperus Oetam. 8
DE AMORE.
incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus. o digno coniuncta viro, dum despicis omnis, dumque tibi est odio mea fistula dumque capellae • hirsutumque supercilium promissaque barba, nec curare deum credis mortalia quemquam !
incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus. saepibus in nostris parvam te roscida mala (dux ego vester eram) vidi cum matre legentem. alter ab undecimo tum me iam acceperat annus ; iam fragilis poteram ab terra contingere ramos. ut vidi, ut perii ! ut me malus abstulit error !
incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus. nunc scio, quid sit Amor ; duris in cotibus illum aut Tmaros, aut Rhodope, aut extremi Garamantes, nec generis nostri puerum nec sanguinis edunt.
incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus. saevus Amor docuit natorum sanguine matrem commaculare manus ; crudelis tu quoque, mater ; crudelis mater magis, an puer improbus ille ? improbus ille puer ; crudelis tu quoque, mater.
incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus. nunc et ovis ultro fugiat lupus, aurea durae mala ferant quercus, narcisso floreat alnus, pinguia corticibus sudent electra myricae, certent et cycnis ululae, sit Tityrus Orpheus, Orpheus in silvis, inter delphinas Arion.
incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus. omnia vel medium flant mare. vivite, silvae : praeceps aerii specula de montis in undas deferar ; extremum hoc munus morientis habeto.
desine Maenalios, iam desine, tibia, versus
DE AMORE.
14. CA TULLL
DICEBAS quondam solum te nosse Catullum,
Lesbia, nec prae me velle tenere Iovem. dilexi tum te non tantum ut volgus amicam,
sed pater ut gnatos diligit et generos. nunc te cognovi : quare etsi inpensius uror,
multo mi tamen es vilior et levior. 'qui potis est' ? inquis. quia amantem iniuria talis
cogit amare magis sed bene velle minus.
75. EIUSDEM.
ODI et amo. quare id faciam, fortasse requiris. nescio, sed fieri sentio et excrucior.
16. EIUSDEM.
DESINE de quoquam quicquam bene relle mereri
aut aliquem fieri posse putare pium. omnia sunt ingrata, nihil fecisse benigne ;
immo taedet obestque et magis atque magis : ut mihi, quem nemo gravius nec acerbius urget,
quam modo qui me unum atque unicum amicum habuit
/7. EIUSDEM.
HUC est mens deducta tua, mea Lesbia, culpa,
atque ita se officio perdidit ipsa suo, ut iam nec bene velle queat tibi, si optima fias,
nec desistere amare, omnia si facias.
DE AMORE.
18. EIUSDEM.
FURI et Aurcli, comites Catulli, sive in extremos penetrabit Indos, litus ut longe resonante Eoa
tunditur unda, sive in Hyrcanos Arabasve molles, seu Sagas sagittiferosve Parthos, sive quae septemgeminus colorat
aequora Nilus, sive trans altas gradietur Alpes, Caesaris visens monimenta magni, Gallicum Rhenum, horribile aequor ulti-
mosque Britannos, omnia haec, quaecumque feret voluntas caelitum, temptare simul parati, pauca nuntiate meae puella
non bona dicta: cum suis vivat valeatque moechis, quos simul complexa tenet trecentos, nullum amans vere, sed identidem omnium
ilia rumpens : nec meum respectet, ut ante, amorem, qui illius culpa cccidit velut prati ultimi flos, praetereunte postquam
tactus aratrost.
ig. EIUSDEM.
SIQUA recordanti benefacta priora voluptas est homini, cum se cogitat esse pium
nec sanctum violasse fidem nec foedere in ullo divom ad fallendos numine abusum homines,
ii
DE AMORE.
multa parata manent in longa aetate, Catulle,
ex hoc ingrato gaudia amore tibi. nam quaecumque homines bene cuiquam aut dicere possun
aut facere, haec a te dictaque factaque sunt ; omniaque ingratae perierunt credita menti.
quare cur tu te iam amplius excrucies ? quin tu animum offirmas atque istinc teque reducis
et dis invitis desinis esse miser. * difficilest longum subito deponere amorem.,
difficilest, verum hoc qua lubet efficias. una salus haec est, hoc est tibi pervincendum :
hoc facias, sive id non pote sive pote. o di, si vestrumst misereri, aut si quibus umquam
extremam iam ipsa in morte tulistis opem, me miserum aspicite et, si vitam puriter egi,
eripite hanc pestem perniciemque mihi. heu, mihi surrepens imos ut torpor in artus
expulit ex omni pectore laetitias. non iam illud quaero, contra me ut diligat illa,
aut, quod non potis est, esse pudica velit : ipse valere opto et taetrum hunc deponere morbum.
o di, reddite mi hoc pro pietate mea.
20. VERGILIL
EFFER aquam et molli cinge haec altaria vitta verbenasque adole pinguis et mascula tura : coniugis ut magicis sanos avertere sacris experiar sensus ; nihil hic nisi carmina desunt.
ducite ab urbe domum, mea carmina, ducite Daphnim. carmina vel caelo possunt deducere Lunam ;
12
DE AMORE.
carminibus Circe socios mutavit Ulixi ; frigidus in pratis cantando rumpitur anguis.
ducite ab urbe domum, mea carmina, ducite Daphnim. terna tibi haec primum triplici diversa colore licia circumdo, terque haec altaria circum effigiem duco ; numero deus impare gaudet.
ducite ab urbe domum, niea carmina, ducite Daphnim. necte tribus nodis ternos, Amarylli, colores ; necte, Amarylli, modo, et, ' Veneris,' die, 'vincula necto/
ducite ab urbe domum, mea carmina, ducite Daphnim. limus ut hic durescit et haec ut cera Jiquescit uno eodemque igni, sic nostro Daphnis amore. sparge molam, et fragilis incende bitumine laurus. Daphnis me malus urit, ego hanc in Daphnide laurum.
ducite ab urbe domum, mea carmina, ducite Daphnim. talis amor Daphnim, qualis cum fessa iuvencum per nemora atque altos quaerendo bucula lucos propter aquae rivum viridi procumbit in ulva perdita, nec serae meminit decedere nocti, tsJis amor teneat, nec sit mihi cura mederi.
ducite ab urbe domum, mea carmina, ducite Daphnim. has olim exuvias mihi perfidus ilJe reJiquit, pignora cara sui ; quae nunc ego limine in ipso, terra, tibi mando ; debent haec pignora Daphnim.
ducite ab urbe domum, mea carmina, ducita Daphnim. has herbas atque haec Ponto mihi lecta venena ipse dedit Moeris ; nascuntur plurima Ponto. his ego saepe lupum fieri et se condere silvis Moerim, saepe animas imis excire sepuJcris atque satas alio vidi traducere messis.
ducite ab urbe domum, mea carmina, ducite Daphnim. fer cineres, Amaryllii, foras, rivoque fluenti transque caput iace ; nec respexeris. his ego Daphnim
13
DE AMORE.
adgrediar ; nihil iJle deos, nil carmina curat.
ducite ab urbe domum, mea carmina, ducite Daphnim. aspice corripuit tremulis altaria flammis sponte sua, dum ferre moror, cinis ipse. bonum sit i nescio quid certe est, et Hylax in limine latrat. credimus ? an, qui amant, ipsi sibi somnia tingunt ?
parcite, ab urbe venit, iam, carmina, parcite, Daphnis.
21. EIUSDEM.
QUAE nemora, aut qui vos saltus habuere, puellae
Naides, indigno cum Gallus amore peribat :
nam neque Parnasi vobis iuga, nam neque Pindi
ulla moram fecere, neque Aonie Aganippe.
iilum etiam lauri, etiam tievere myricae ;
pinifer illum etiam sola sub rupe iacentem
Maenalus et gelidi fleverunt saxa Lycaei ;
stant et oves circum ; (nostri nec paenitet illas,
nec te paeniteat pecoris, divine poeta :
et formosus ovis ad flumina pavit Adonis)
venit et upilio ; tardi venere subulci ;
uvidus hiberna venit de glande Menalcas.
omnes, ' unde amor iste,' rogant, * tibi ? ' venit Apollo :
* Galle, quid insanis ? ' inquit ; ' tua cura Lycoris
perque nives alium perque horrida castra secuta est.'
venit et agresti capitis Silvanus honore,
florentis ferulas et grandia lilia quassans.
Pan deus Arcadiae venit, quem vidimus ipsi
sanguineis ebuli bacis minioque rubentem.
' ecquis erit modus ? ' inquit ; 'Amor non talia curat ;
nec lacrimis crudelis Amor, nec gramina rivis,
nec cytiso saturantur apes, nec fronde capellae.'
tristis at ille : ' tamen cantabitis, Arcades,' inquit,
14
LTE AMORE.
* montibus haec vestris : soli cantare periti Arcades. o mihi tum quam molliter ossa quiescant, vestra meos olim si fistula dicat amores ! atque utinam ex vobis unus, vestrique fuissem aut custos gregis, aut maturae vinitor uvae ! certe, sive mihi Phyllis sive esset Amyntas, seu quicumque furor (quid tum, si fuscus Amyntas ? et nigrae violae sunt et vaccinia nigra) mecum inter salices lenta sub vite iaceret ; serta mihi Phyliis legeret, cantaret Amyntas. hic gelidi fontes, hic moliia prata, Lycori, hic ncmus ; hic ipso tecum consumerer aevo. nunc insanus amor duri me Martis in armis tela inter media atque adversos detinet hostes ; tu procul a patria, nec sit mihi credere tantum ! Alpinas, a dura, nives et frigora Rheni me sine sola vides. a, te ne frigora laedant ! a, tibi ne teneras glacies secet aspera plantas ! ibo, et, Chalcidico quae sunt mihi condita versu carmina, pastoris Siculi modulabor avena. certum est in silvis inter spelaea ferarum malle pati tenerisque meos incidere amores arboribus ; crescent illae, crescetis, amores. interea mixtis lustrabo Maenala Nymphis, aut acris venabor apros. non me ulla vetabunt frigora Parthenios canibus circumdare saltus. iam mihi per rupes videor lucosque sonantis ire ; libet Partho torquere Cydonia cornu spicula. tamquam haec sit nostri medicina furoris aut deus ille malis hominum mitescere discat ! ' iam neque Amadryades rursus nec carmina nobis ipsa placent ; ipsae rursus concedite silvae. non illum nostri possunt mutare labores,
15
m*
m ■■■
• •
"...
.ucenr.r ^rcter^.is ■■■ ■
■ ■■*
■j ■ l;t :•: t
■
23'
3E TERMINO AMORIS.
ret ambustus Phaethon avaras
. et exemplum grave praebet ales egasus terrenum equitem gravatus Bellerophontem,
mper ut te digna sequare et ultra im licet sperare nefas putando sparem vites. age iam, meorum rinis amorum
lon enim posthac alia calebo mina), condisce modos, amanda ce quos reddas ; minuentur atrae carmine curae.
EIUSDEM
IXI puellis nuper idoneus militavi non sine gloria : nunc arma defunctumque bello barbiton hic paries habebit, levom marinae qui Veneris latus ustodit. hic, hic ponite lucida funalia et vectes et arcus
oppositis foribus minacis. quae beatam diva tenes Cyprum et lemphin carentem Sithonia nive, regina, sublimi flagello
tange Chloen semel arrogantem.
PRUDENTIL
inquennia jam decem, ^r, fuimus : septimus insuper cardo rotat, dum fruimur sole volubili
3
"7
DE AMORE.
nec si frigoribus mediis Hebrumque bibamus Sithoniasque nives hiemis subeamus aquosae, nec si, cum moriens alta liber aret in ulmo, Aethiopum versemus ovis sub sidere Cancri. omnia vincit Amor ; et nos cedamus Amori.
22. HORA TIL
EST mihi nonum superantis annum plenus Albani cadus ; est in horto, Phylli, nectendis apium coronis ;
est hederae vis multa qua crinis religata fulges ; ridet argento domus ; ara castis vincta verbenis avet immolato
spargier agno ; cuncta festinat manus, huc et illuc cursitant mixtae pueris puellae ; sordidum flammae trepidant rotantes
vertice fumum. ut tamen noris quibus advoceris gaudiis, Idus tibi sunt agendae, qui dies mensem Veneris marinae
findit Aprilem, iure sollemnis mihi sanctiorque paene natali proprio, quod ex hac luce Maecenas meus affluentis
ordinat annos. Telephum, quem tu petis, occupavit non tuae sortis iuvenem puella dives et lasciva tenetque grata compede vinctum. 16
DE TERMINO AMORIS.
terret ambustus Phaethon avaras spes, et exemplum grave praebet ales Pegasus terrenum equitem gravatus
Bellerophontem, scmper ut te digna sequare et ultra quam licet sperare nefas putando disparem vites. age iam, meorum
finis amorum (non enim posthac alia calebo femina), condisce modos, amanda voce quos reddas ; minuentur atrae
carmine curae.
23. EIUSDEM
VIXI puellis nuper idoneus et militavi non sine gloria :
nunc arma defunctumque bello barbiton hic paries habebit, laevom marinae qui Veneris latus custodit. hic, hic ponite lucida funalia et vectes et arcus oppositis foribus minacis. o quae beatam diva tenes Cyprum et Memphin carentem Sithonia nive, regina, sublimi flageilo
tange Chloen semel arrogantem.
24. PRUDENTIL
PER quinquennia jam decem,
ni fallor, fuimus : septimus insuper annum cardo rotat, dum fruimur sole volubili L 3 a7
DE TERMINO AMORIS.
instat terminus, et diem
vicinum senio iam Deus applicat.
quidvis utile tanti spatio temporis egimus ? aetas prima crepantibus
flevit sub ferulis. mox docuit toga
infectum vitiis falsa loqui, non sine crimine. tum Jasciva protervitas,
ac luxus petulans (heu pudet ac piget !)
foedavit iuvenem nequitiae sordibus ac iuto : exin iurgia turbidos
armarunt animos, et male pertinax
vincendi studium subiacuit casibus asperis : bis legum moderamine
frenos nobilium reximus urbium,
ius civile bonis reddidimus, terruimus reos : tandem militiae gradu
evectum pietas Principis extulit,
assumptum propius stare iubens ordine proximo. haec dum vita volans agit,
irrepsit subito canities seni,
oblitum veteris me Saliae consulis arguens : sub quo prima dies mihi
quam multas hiemes volverit, et rosas
pratis post glaciem reddiderit, nix capitis probat.
25. VERGILII.
O CRUDELIS Alexi, nihil mea carmina curas ? nil nostri miserere ? mori me denique coges. nunc etiam pecudes umbras et frigora captant ; nunc viridis etiam occultant spineta lacertos, Thestylis et rapido fessis messoribus aestu 18
DE TERMINO AMORIS.
alia serpullumque herbas contundit olentis. at mecum raucis, tua dum vestigia lustro, sole sub ardenti resonant arbusta cicadis. nonne fuit satius tristis Amaryllidis iras atque superba pati fastidia ? nonne Menalcan, quamvis ille niger, quamvis tu candidus esses ? o formose puer, nimium ne crede colori. alba ligustra cadunt, vaccinia nigra leguntur. despectus tibi sum, nec qui sim quaeris, Alexi, quam dives pecoris, nivei quam lactis abundans ; mille meae Siculis errant in montibus agnae ; lac mihi non aestate novum, non frigore defit. canto quae solitus, si quando armenta vocabat, Amphion Dircaeus in Actaeo Aracintho. nec sum adeo informis : nuper me in litore vidi, cum placidum ventis staret mare ; non ego Daphnim iudice te metuam, si numquam fallit imago. o tantum libeat mecum tibi sordida rura atque humilis habitare casas et figere cervos haedorumque gregem viridi compellere hibisco ! mecum una in silvis imitabere Pana canendo. Pan primus calamos cera coniungere pluris instituit ; Pan curat ovis oviumque magistros. nec te paeniteat calamo trivisse labellum : haec eadem ut sciret, quid non faciebat Amyntas ? est mihi disparibus septem compacta cicutis fistula, Damoetas dono mihi quam dedit olim, et dixit moriens : ' te nunc habet ista secundum/ dixit Damoetas : invidit stultus Amvntas.
J
praeterea duo nec tuta mihi valle reperti capreoli, sparsis etiam nunc pellibus albo, bina die siccant ovis ubera ; quos tibi servo. iam pridem a me illos abducere Thestylis orat ;
J9
DE TERMINO AMORIS
et faciet, quoniam sordent tibi munera nostra.
huc ades, o formose puer : tibi candida Nais,
pallentis violas et summa papavera carpens,
narcissum et florem iungit bene olentis anethi ;
tum, casia atque aliis intexens suavibus herbis,
mollia luteola pingit vaccinia calta.
ipse ego cana legam tenera lanugine mala,
castaneasque nuces, mea quas Amaryllis amabat.
addam cerea pruna : honos erit huic quoque pomo;
et vos, o Jauri, carpam, et te, proxuma myrte,
sic positae quoniam suavis miscetis odores.
rusticus es, Corydon : nec munera curat Alexis,
nec, si muneribus certes, concedat Iollas.
heu, heu, quid volui misero mihi ? floribus austrum
perditus et liquidis inmisi fontibus apros.
quem fugis, a demens ? habitarunt di quoque silvas
Dardaniusque Paris. Pallas, quas condidit arces,
ipsa colat ; nobis placeant ante omnia silvae.
torva leaena lupum sequitur, lupus ipse capellam ;
florentem cytisum sequitur lasciva capella ;
te Corydon, o Alexi : trahit sua quemque voluptas.
aspice, aratra iugo referunt suspensa iuvenci,
et sol crescentis decedens duplicat umbras :
me tamen urit amor ; quis enim modus adsit amori ?
a Corydon, Corydon, quae te dementia cepit !
semiputata tibi frondosa vitis in ulmo est.
quin tu aliquid saltem potius, quorum indiget usus,
viminibus mollique paras detexere iunco ?
invenies alium, si te hic fastidit, Alexim.
DE COXUBIO. 26. CA TULLL
O DECUS eximium magnis virtutibus augens, Emathiae tutamen opis, clarissime nato, accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores veridicum oraclum. sed vos, quae fata secuntur, currite ducentes subtegmina, currite, fa ..
adveniet tibi iam portans optata maritis Hesperus, adveniet fausto cum sidere coniunx, quae tibi flexanimo mentem perfundat amore languidulosque paret tecum coniungere somnos, levia substernens robusto brachia collo. currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
nulla domus tales umquam contexit amores, nullus amor tali coniunxit foedere amantes, qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo. currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
nascetur vobis expers terroris Achilles, hostibus haud tergo, sed forti pectore notus, qui persaepe vago victor certamine cursus flammea praevertet celeris vestigia cervae. currite ducentes subtegmina, currite, fu-i.
non illi quisquam bello se conferet heros, cum Phrygii Teucro manabunt sanguine campi, Troicaque obsidens longinquo moenia bello periuri Pelopis vastabit tertius heres.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
illius egregias virtutes claraque facta saepe fatebuntur gnatorum in iunere matres,
21
DE CONUBIO.
cum incultum cano solvent a vertice crinem putridaque infirmis variabunt pectora palmis. currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
namque velut densas praesternens messor aristas sole sub ardenti flaventia demetit arva, Troiugenum infesto prosternet corpora ferro. currite ducentes subtegmina, currite, fusi
testis erit magnis virtutibus unda Scamandri, quae passim rapido diffunditur Hellesponto, cuius iter caesis angustans corporum acervis alta tepefaciet permixta flumina caede. currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
denique testis erit morti quoque reddita praeda, cum terrae excelso coacervatum aggere bustum excipiet niveos percussae virginis artus. currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
nam simul ac fessis dederit fors copiam Achivis urbis Dardaniae Neptunia solvere vincla, alta Polyxenia madefient caede sepulcra, quae, velut ancipiti succumbens victima ferro, proiciet truncum submisso poplite corpus. currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
quare agite optatos animi coniungite amores. accipiat coniunx felici foedere divam, dedatur cupido iamdudum nupta marito. currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
22
DE CONUBIO.
non illam nutrix orienti luce revisens hesterno colluni poterit circumdare filo, anxia nec mater discordis maesta puellae secubitu caros mittet sperare nepotes.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
27. EIUSDEM.
COLLLS o Heliconii cultor, Uraniae genus, qui rapis teneram ad virum virginem, o Hymenaee Hymcn, o Hymen Hymenaee,
cinge tempora floribus suave olentis amaraci, flammeum cape, laetus huc huc veni niveo gerens luteum pede soccum,
excitusque hilari die nuptialia concinens voce carmina tinnula pelle humum pedibus, manu pineam quate taedam.
namque Vinia Manlio, qualis Idalium colens venit ad Phrygium Venus iuclicem, bona cum bona nubet alite virgo,
33
DE CONUBIO.
floridis velut enitens myrtus Asia ramulis, quos Hamadryades deae ludicrum sibi roscido nutriunt umore.
quare age huc aditum ferens perge linquere Thespiae rupis Aonios specus, nympha quos super inrigat frigerans Aganippe,
ac domum dominam voca coniugis cupidam novi, mentem amore revinciens, ut tenax hedera huc et huc arborem inplicat errans.
vosque item simul, integrae virgines, quibus advenit par dies, agite in modum dicite ' o Hymenaee Hymen, o Hymen Hymenaee/
ut lubentius, audiens se citarier ad suom munus huc aditum ferat dux bonae Veneris, boni coniugator amoris.
quis deus magis est ama- tis petendus amantibus ? quem colent homines magis
24
DE CONUBIO.
caelitum ? o Hymenacc Hymen, o Hymen Hymenacc.
te suis tremulus parens invocat, tibi virgines zonula soluuht sinus, te timens cupida novos captat aure maritus.
tu fero iuveni in manus floridam ipse puellulam dedis a gremio suae matris, o Hymenaee Hymen, o Hvmen Hvmenace.
nil potest sine te Venus, fama quod bona conprobet, commodi capere : at potest te volente. quis huic deo conpararier ausit ?
nulla quit sine te domus iiberos dare, nec parens stirpe nitier : at potest te volente. quis huic dco conpararier ausit ?
quae tuis careat sacris, non queat dare praesides terra finibus : at queat te volente. quis huic deo conpararier ausit ?
25
DE CONUBIO.
claustra pandite ianuae, virgo, ades. viden ut faces splendidas quatiunt comas ?
tardet ingenuos pudor. quem tamen magis audiens flet, quod ire necesse est.
flere desine. non tibi, A« runculeia, pcriculumst, nequa femina pulcrior clarum ab Oceano diem viderit venientem.
talis in vario soJet divitis domini hortulo stare flos hyacinthinus. sed moraris, abit dies : prodeas, nova nupta.
prodeas, nova nupta, si iam videtur, et audias nostra verba. vide ut faces aureas quatiunt comas : prodeas, nova nupta.
non tuos levis in mala deditus vir adultera probra turpia persequens
26
DE CONUBIO.
a tuis teneris volct secubare papillis ;
lcnta quin velut adsitas vitis inplicat arborcs, inplicabitur in tuom conplexum. sed abit dies : prodeas, nova nupta.
en tibi domus ut potens et beata viri tui, quae tibi sine serviat (io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee)
usque dum tremulum movens cana tempus anilitas omnia omnibus adnuit. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee
transfer omine cum bono limen aureolos pedes, rassilemque subi forem. io Hvmen Hvmenaee io, io Hymen Hymenaee.
aspice, intus ut accubans vir tuos Tvrio in toro totus inmineat tibi. io Hvmen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee.
27
DE CONUBIO.
illi non minus ac tibi pectore uritur intimo rlamma, sed penite magis. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee.
mitte brachiolum teres, praetextate, puellulae : iam cubile adeat viri. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee.
vos bonae senibus viris cognitae bene feminae, collocate puellulam. io Hymen Hymenaee io, io Hymen Hymenaee.
iam licet venias. marite : uxor in thalamo tibist ore floridulo nitens, alba parthenice velut luteumve papaver
at, marite, (ita me iuvent caelites) nihilo minus pulcer es, neque te Venus neglegit. sed abit dies ; perge, ne remorare.
non diu remoratus es,
iam venis. bona te Venus
iuverit, quoniam palam
28
DE CONUBIO.
quod cupis cupis et bonum non abscondis amorem.
ille pulveris Africi siderumque micantium subducat numerum prius, qui vostri numerare volt multa milia ludi.
ludite ut lubet, et brevi liberos date. non decet tam vetus sine liberis nomen esse, sed indidem semper ingenerari.
Torquatus volo parvolus matris e gremio suae porrigens teneras manus dulce rideat ad patrem semihiante labello.
sit suo similis patri Manlio et facile insciis noscitetur ab omnibus et pudicitiam suae matris indicet ore.
talis illius a bona matre laus genus adprobet, qualis unica ab optima matre Telemacho manet fama Pcnelopeo.
29
DE RELIGIONE.
clauditc ostia, virgines : lusimus satis. at, boni coniuges, bene vivite et niunere adsiduo valentem exercete iuventam.
28. HORA TIL
MONTIUM custos nemorumque virgo, quae laborantis utero puellas ter vocata audis adimisque leto,
diva triformis, imminens villae tua pinus esto, quam per exactos ego laetus annos verris obliquom meditantis ictum
sanguine donem.
2p. EIUSDEM.
O VENUS regina Cnidi Paphique. sperne dilectam Cypron et vocantis ture te multo Glycerae decoram
transfer in aedem. fervidus tecum puer et solutis Gratiae zonis properentque Nymphae et parum comis sine te Iuventas
Mercuriusque.
30. INCERTI AUCTORIS.
CRAS amet qui nunquam amavit quique amavit cras amet: ver novum, ver iam canorum, ver renatus orbis est ;
30
DE RELIGIONE.
vere concordant amores, vere nubunt alites, et nemus comam resolvit de maritis imbribus.
Cras amet qui nunquam amavit quique amavit cras amet.
Cras amorum copulatrix inter umbras arborum inplicat casas virentes de rlagelJo myrteo :
Cras Dione iura dicit fulta sublimi throno.
Cras amet qui nunquam amavit quique amavit cras amet.
Cras erit quom primus aether copulavit nuptias : tunc liquore de superno spumeo et ponti globo caerulas inter catervas, inter et bipedes equos, fecit undantem Dionem de maritis imbribus.
Cras amet qui nunquam amavit quique amavit cras amet .
Ipsa gemmis purpurantem pingit annum floridis ; ipsa turgentes papillas de Favoni spiritu urget in nodos tepentes ; ipsa roris lucidi, noctis aura quem relinquit, spargit umentes aquas.
Cras amet qui nunquam amavit quique amavit cras amet
Emicant lacrimae trementes de caduco pondere ; gutta praeceps orbe parvo sustinet casus suos : umor ille quem serenis astra rorant noctibus mane virgines papillas solvit umenti peplo.
Cras amet qui n unquam amavit quique amavit cras amet.
3*
DE RELIGIONE.
En pudorem florulentae prodiderunt purpurae ipsa iussit, mane nudae virgines nubant rosae,
Cras ametqui nunquamamavitquique amavitcrasamet.
Facta Cypridis de cruore deque Amoris osculo, deque gemmis deque flammis deque solis purpuris, cras ruborem qui latebat veste tectus ignea uvido marita nodo non pudebit solvere.
Cras ametquinunquamamavitquique amavit cras amet.
Ipsa nymphas diva luco iussit ire myrteo : it puer comes puellis ; nec tamen credi potest isse Amorem feriatum, si sagittas vexerit : ite nymphae, posuit arma, feriatus est Amor.
Cras ametqui nunquamamavitquiqueamavitcras amet.
Iussus est inermis ire, nudus ire iussus est, neu quid arcu neu sagitta neu quid igne laederet : sed tamen cavete nymphae, quod Cupido pulcer est : totus est inermis idem quando nudus est Amor.
Cras ametqui nunquamamavitquiqueamavitcras amet.
Conpari Venus pudore mittit ad te virgines : una res est quam rogamus, cede virgo Delia, ut nemus sit incruentum de ferinis stragibus et recentibus virentes ducat umbras floribus.
DE RELIGIONE.
Crasametqui nunquamamavit quiqueamavit cras amet
Ipsa vellet te rogare, si pudicam flecteret ; ipsa vellet ut venires. si deceret virginem : iam tribus choros videres feriatos noctibus congreges inter catervas ire per saltus tuos.
Crasamet qui nunquam amavitquiqueamavitcrasamet.
Floreas inter coronas, myrteas inter casas, nec Ceres nec Bacchus absunt nec poetarum deus. de tenente tota nox est perviglanda canticis : regnet in silvis Dione, tu recede Delia.
Crasametqui nunquam amavit quiqueamavitcrasamet.
Iussit Hyblaeis tribunal stare diva floribus ; praeses ipsa iura dicet, adsidebunt Gratiae : Hybla totos funde flores, quicquid annus adtulit ; Hybla florum sume vestem, quantus Ennae campusest.
Cras amet qui nunquara amavit quique amavit cras amet.
Ruris hic erunt pueliae vel puellae montium quaeque silvas quaeque lucos quaeque fontes incolunt : iussit omnes adsidere mater alitis dei, iussit et nudo puellas nil Amori credere.
Crasametquinunquam amavit quique amavit crasamet.
Ut pater totum creavit veris annum nubibus, in sinum maritus imber fluxit almae coniusis, unde fetus mixtus omnes alere magno corpore
L4
33
DE RELIGIONE.
Crasametquinunquamamavit quique amavit cras amet.
Ipsa venas atque mentem permeanti spiritu intus occultis gubernat procreatrix viribus : ipsa Troianos nepotes in Latinos transtulit ; Romuleas ipsa fecit cum Sabinis nuptias.
Cras amet qui nunquamamavitquiqueamavitcrasamet.
Pervium sui tenorcm seminali tramite
perque caelum perque terras perque pontum subditum
inbuit iussitque mundum nosse nascendi vias. Crasamet qui nunquam amavitquiqueamavitcrasamet.
Ipsa Laurentem puellam coniugem nato dedit, moxque Marti de sacello dat })udicam virginem, unde Ramnes et Quirites proque prole posterum Romulum patrem crearet et nepotem Caesarem
Crasametqui nunquam amavit quiqueamavitcrasamet.
Rura fecundat voluptas : rura Venerem sentiunt : ipse Amor puer Dionae rure natus creditur : hunc ager cum parturiret ipsa suscepit sinu, ipsa florum delicatis educavit osculis.
Cras amet qui nunquam amavit quique amavit cras amet.
Ecce iam subter genestas explicant tauri latus ; quisque coetus continetur coniugali foedere : subter umbras cum maritis ecce balantum gregem, et canoras non taccre diva iussit alites.
34
DE RELIGIONE.
Cras amet quinunquam amavit quiqueamavitcras amet.
Iam loquaces ore rauco stagna cycni perstrepunt : adsonat Terei puella subter umbram populi, ut putes motus amoris ore dici musicos, et neges queri sororem de marito barbaro.
Cras amet qui nunquam amavit quique amavit cras amet.
Iila cantat, nos taccmus : quando ver venit meum ? quando fiam uti chelidon ut tacere desinam ? perdidi musam tacendo, nec me Apollo respicit : sic Amyclas, cum tacerent, perdidit silentium.
Cras amet qui nunquam amavit quique amavit cras amet.
31. VERGILIL
ULTIMA Cumaei venit iam carminis aetas ; magnus ab integro saeclorum nascitur ordo. iam redit et Virgo, redeunt Saturnia regna ; iam nova progenies caelo demittitur alto. tu modo nascenti puero, quo ferrea primum desinet ac toto surget gens aurea mundo, casta fave Lucina: tuus iam regnat Apollo. teque adeo decus hoc aevi, te consule, inibit, Pollio, et incipient magni procedere menses ; te duce, si qua manent sceleris vestigia nostri, inrita perpetua solvent formidine terras. ille deum vitam accipiet divisque videbit permixtos heroas et ipse videbitur illis, pacatumque reget patriis virtutibus orbem.
35
DE RELIGIONE.
at tibi prima, puer, nullo munuscula cultu errantis hederas passim cum baccare tellus mixtaque ridenti colocasia fundet acantho. ipsae lacte domum referent distenta capellae ubera nec magnos metuent armenta leones. ipsa tibi blandos fundent cunabula flores. occidet et serpens, et fallax herba veneni occidet ; Assyrium volgo nascetur amomum. at simul heroum laudes et facta parentis iam legere et quae sit poteris cognoscere virtus, molli paulatim flavescet campus arista, incultisque rubens pendebit sentibus uva, et durae quercus sudabunt roscida mella. pauca tamen suberunt priscae vestigia fraudis, quae temptare Thetim ratibus, quae cingere muris oppida, quae iubeant telluri infindere sulcos. alter erit tum Tiphys, et altera quae vehat Argo delectos heroas ; erunt etiam altera beila, atque iterum ad Troiam magnus mittetur Achilles. hinc, ubi iam firmata virum te fecerit aetas, cedet et ipse mari vector, nec nautica pinus mutabit merces : omnis feret omnia tellus. non rastros patietur humus, non vinea falcem ; robustos quoque iam tautis iuga soivet arator ; nec varios discet mentiri lana colores, ipse sed in pratis aries iam suave rubenti murice, iam croceo mutabit vellera luto ; sponte sua sandyx pascentis vestiet agnos. * talia saecla,' suis dixerunt, * currite/ fusis concordes stabili fatorum numine Parcae. adgredere o magnos, aderit iam tempus, honores, cara deum suboles, magnum Iovis incrementum ! aspice convexo nutantem pondere mundum,
36
DE RELIGIONE.
terrasque tractusque maris caelumque profundum, aspice venturo laetantur ut omnia saeclo ! o, mihi tam longae maneat para ultima vitae, spiritus et, quantum sat erit tua dicere facta : non me carminibus vincet nec Thracius Orpheus, nec Linus, huic mater quamvis atque huic pater adsit, Orphei Calliopea, Lino formosus Apollo. Pan etiam, Arcadia mecum si iudice certet, Pan etiam Arcadia dicat se iudice victum. incipe, parve puer, risu cognoscere matrem : matri longa decem tulerunt fastidia menses ; incipe, parve puer : cui non risere parentes, nec deus hunc mensa dea nec dignata cubili est.
32. CA TULLL
DIANAE sumus in fide puellae et pueri integri : Dianam pueri integri puellaeque canamus.
o Latonia, maximi magna progenies Iovis, quam mater prope Deliam deposivit olivam,
montium domina ut fores silvarumque virentium saltuumque reconditorum amniumque sonantum;
37
DE RELIGIONE.
tu Lucina dolentibus Iuno dicta puerperis, tu potens Trivia et notho es dicta lumine Luna.
tu cursu, dea, menstruo metiens iter annuom rustica agricolae bonis tecta frugibus exples.
sis quocumque tibi placet sancta nomine, RomuJique antiquam, ut solita es, bona sospites ope gentem.
33. HORA TIL
QUID dedicatum poscit ApolJinem, vates ? quid orat de patera novom fundens liquorem ? non opimae Sardiniae segetes feraces, non aestuosae grata Calabriae armenta, non aurum aut ebur Indicum, non rura quae Liris quieta
mordet aqua taciturnus amnis. premant Calena falce quibus dedit fortuna vitem, dives ut aureis mercator exsiccet culullis vina Syra reparata merce, dis carus ipsis, quippe ter et quater anno revisens aequor Atlanticum impune : me pascunt olivae, me cicliorea levesque malvae.
38
DE RELIGIONE.
frui paratis et valido mihi, Latoe, dones et, precor, integra cum mente nec turpem senectam degere nec cithara carentem.
34. EIUSDEM.
PHOEBE silvarumque potens Diana, lucidum caeli decus, o colendi semper et culti, date quae precamur
tempore sacro, quo Sibyllini monuere versus virgines lectas puerosque castos dis, quibus septem placuere colle3,
dicere carmen. alme Sol, curru nitido diem qui promis et celas, aliusque et idem nasceris, possis nihil urbe Roma
visere maius. rite maturos aperire partus lenis, Ilithyia, tuere matres, sive tu Lucina probas vocari
seu Genitalis : diva, producas subolem, patrumque prosperes decreta super iugandis feminis prolisque novae feraci
lege marita, certus undenos deciens per annos orbis ut cantus referatque ludos ter die claro totiensque grata
nocte frequentis.
39
DE RELIGIONE.
vosque veraces cecinisse, Parcae, quod semel dictum stabilis per aevom terminus servet, bona iam peractis
iungite fata. fertilis frugum pecorisque tellus spicea donet Cererem corona ; nutriant fetus et aquae salubres
et Iovis aurae. condito mitis placidusque telo supplices audi pueros, Apollo ; siderum regina bicornis, audi,
Luna, puellas. Roma si vestrum est opus Iiiaeque litus Etruscum tenuere turmae, iussa pars mutare lares et urbem
sospite cursu, cui per ardentem sine fraude Troiam castus Aeneas patriae superstes liberum munivit iter, daturus
plura relictis : di, probos mores docili iuventae, di, senectuti placidae quietem, Romulae genti date remque prolemque
et decus omne ; quaeque vos bobus veneratur albis clarus Anchisae Venerisque sanguis, impetret, bellante prior, iacentem
ienis in hostem. iam mari terraque manus potentis Medus Albanasque timet secures ; iam Scythae responsa petunt superbi
nuper et Indi. iam iides et pax et honor pudorque 40
DE REPUBLICA.
priscus et neglecta redire virtus audet, apparetque beata pleno
copia cornu. augur et fulgente decorus arcu Phoebus acceptusque novem Camenis, qui salutari levat arte fessos
corporis artus, si Palatinas videt aequos aras, remque Romanam Latiumque felix alterum in lustrum meliusque semper
prorogat aevom. quaeque Aventinum tenet Algidumque, quindecim Diana preces virorum curat et votis puerorum amicas
applicat auris. haec Iovem sentire deosque cunctos spem bonam certamque domum reporto, doctus et Phoebi chorus et Dianae
dicere laudes.
35. HORA TIL
MOTUM ex Metello consule civicum, beliique causas et vitia et modos, ludumque Fortunae gravisque principum amicitias et arma nondum expiatis uncta cruoribus, pericuiosae plenum opus aleae, tractas et incedis per ignis suppositos cineri doloso. paulum severae Musa tragoediae desit theatris : mox, ubi publicas
41
DE REPUBLICA.
res ordinaris, grande munus Cecropio repetes coturno, insigne maestis praesidium reis et consulenti, Pollio, curiae, cui laurus aeternos honores Delmatico peperit triumpho iam nunc minaci murmure cornuum perstringis auris, iam litui strepunt, iam fulgor armorum fugacis
tenet equos equitumque voltus. audire magnos iam videor duces non indecoro pulvere sordidos et cuncta terrarum subacta
praeter atrocem animum Catonis. Iuno et deorum quisquis amicior Afris inulta cesserat impotens teilure, victorum nepotes rettulit inferias Iugurthae. quis non Latino sanguine pinguior campus sepulcris impia proelia testatur auditumque Medis Hesperiae sonitum ruinae ? qui gurges aut quae ilumina lugubris ignara belli ? quod mare Dauniae non decoloravere caedes ?
quae caret ora cruore nostro ? sed ne relictis, Musa, procax iocis Ceae retractes munera neniae : mecum Dionaeo sub antro quaere modos leviore plectro.
42
DE REPUBLICA.
36. EIUSDEM.
IAM pauca aratro iugera regiae
moles reJinquent, undique latius extenta visentur Lucrino
stagna lacu, platanusque caelebs evincet ulmos ; tum violaria et myrtus et omnis copia narium spargent olivetis odorem fertilibus domino priori ; tum spissa ramis laurea fervidos excludet ictus. non ita Romuli praescriptum et intonsi Catonis auspiciis veterumque norma. privatus illis census erat brevis, commune magnum : nulla decempedis metata privatis opacam
porticus excipiebat Arcton, nec fortuitum spernere caespitem leges sinebant, oppida publico sumptu iubentes et deorum templa novo decorare saxo.
3j. EIUSDEM.
ANGUSTAM amice pauperiem pati robustus acri militia puer condiscat et Parthos ferocis vexet eques metuendus hasta vitamque sub divo et trepidis agat in rebus. illum ex moenibus hosticis matrona bellantis tyranni prospiciens et adulta virgo
43
DE REPUBLICA.
suspiret : eheu, ne rudis agminum sponsus lacessat regius asperum tactu leonem, quem cruenta per medias rapit ira caedes. dulce et decorum est pro patria mori : mors et fugacem persequitur virum, nec parcit inbellis iuventae poplitibus timidove tergo virtus repulsae nescia sordidae intaminatis fulget honoribus, nec sumit aut ponit securis arbitrio popularis aurae. virtus, recludens inmeritis mori caelum, negata temptat iter via, coetusque volgaris et udam
spernit humum fugiente pinna. est et iideli tuta silentio merces : vetabo, qui Cereris sacrum volgarit arcanae, sub isdem
sit trabibus fragilemque mecum solvat phaselon. saepe Diespiter neglectus incesto addidit integrum ; raro antecedentem scelestum deseruit pede poena claudo.
38. EIUSDEM.
IUSTUM et tenacem propositi virum non civium ardor prava iubentium, non voltus instantis tyranni
mente quatit solida neque Auster dux inquieti turbidus Hadriae nec fulminantis magna manus Iovis ;
44
DE REPUBLICA
si fractus inlabatur orbis, inpavidum ferient ruinae. hac arte Pollux et vagus Hercules enisus arces attigit igneas,
quos inter Augustus recumbens purpureo bibet ore nectar. hac te merentem, Bacche pater, tuae vexere tigres indocili iugum collo trahentes ; hac Quirinus Martis equis Acheronta fugit, gratum elocuta consiliantibus Iunone divis : ' Uion, Uion fatalis incestusque iudex et mulier peregrina vertit in pulverem, ex quo destituit deos mercede pacta Laomedon, mihi castaeque damnatum Minervae cum populo et duce fraudulento. iam nec Lacaenae splendet adulterae famosus hospes nec Priami domus periura pugnacis Achivos Hectoreis opibus refringit, nostrisque ductum seditionibus bellum resedit. protinus et gravis iras et invisum nepotem,
Troica quem peperit sacerdos, Marti redonabo ; illum ego lucidas inire sedes, discere nectaris sucos et adscribi quietis ordinibus patiar deorum. dum longus inter saeviat Uion Romamque pontus, qualibet exules in parte regnanto beati ;
45
DE REPUBLICA.
dum Priami Paridisque busto insultet armentum et catulos ferae celent inultae, stet Capitolium fulgens triumphatisque possit Roma ferox dare iura Medis. horrenda late nomen in ultimas extendat oras, qua medius liquor secernit Europen ab Afro, qua tumidus rigat arva Nilus, nurum inrepertum et sic melius situm, cum terra celat, spernere fortior quam cogere humanos rn usus omne sacrum rapiente dextra. quicumque mundo terminus obstitit, hunc tanget armis, visere gestiens qua parte debacchentur ignes, qua nebulae pluviique rores. sed bellicosis fata Quiritibus hac lege dico, ne nimium pii rebusque fidentes avitae
tecta velint reparare Troiae. Troiae renascens alite lugubri fortuna tristi clade iterabitur, ducente victrices catervas coniuge me Iovis et sorore. ter si resurgat murus aeneus auctore Phoebo, ter pereat meis excisus Argivis, ter uxor
capta virum puerosque ploret.' non hoc iocosae conveniet lyrae : quo, Musa, tendis ? desine pervicax referre sermones deorum et magna modis tenuare parvis. 46
39-
DE REPUBLICA. EIUSDEM.
CAELO tonantem credidimus Iovem regnare : praesens divos habebitur Augustus adiectis Britannis imperio gravibusque Persis. milesne Crassi coniuge barbara turpis maritus vixit, et hostium (pro curia inversique mores !) consenuit socerorum in armis sub rege Medo Marsus et Apulus, anciliorum et nominis et togae oblitus aeternaeque Vestae, incolumi Iove et urbe Roma ? hoc caverat mens provida Reguli dissentientis condicionibus foedis et exemplo trahentis perniciem veniens in aevom, si non periret inmiserabilis captiva pubes. ' signa ego Punicis adfixa delubris et arma
militibus sine caede ' dixit * derepta vidi ; vidi ego civium retorta tergo brachia libero, portasque non clausas et arva Marte coli populata nostro. auro repensus scilicet acrior miles redibit. rlagitio additis damnum : neque amissos colores lana refert medicata fuco, nec vera virtus, cum semel excidit, curat reponi deterioribus. si pugnat extricata densis
47
DE REPUBLICA.
cerva plagis, erit ille fortis, qui perfidis se credidit hostibus et marte Poenos proteret altero qui lora restrictis lacertis
sensit iners timuitque mortem. hic, unde vitam sumeret inscius. pacem duello miscuit. o pudor ! o magna Karthago probrosis altior Italiae ruinis ! ' fertur pudicae coniugis osculum parvosque natos ut capitis minor ab se removisse et virilem torvos humi posuisse voltum, donec labantis consilio patres firmaret auctor numquam alias dato interque maerentis amicos egregius properaret exul. atqui sciebat quae sibi barbarus tortor pararet ; non aliter tamen dimovit obstantis propinquos et populum reditus morantem, quam si clientum longa negotia disiudicata lite relinqueret, tendens Venafranos in agros
aut Lacedaemonium Tarentum.
40. EIUSDEM.
QUALEM ministrum fulminis alitem, cui rex deorum regnum in avis vagas permisit expertus fidelem
Iuppiter in Ganymede flavo, 48
DE REPUBLICA.
olim iuventas et patrius vigor nido laborum protulit inscium vernique iam nimbis remotis insolitos docuere nisus venti paventem, mox in ovilia demisit hostem vividus impetus, nunc in reluctantis dracones egit amor dapis atque pugnae ; qualemve laetis caprea pascuis intenta fulvae matris ab ubere iam lacte depulsum leonem, dente novo peritura vidit : videre Raeti bella sub Alpibus Drusum gerentem Vindelici (quibus mos unde deductus per omne tempus Amazonia securi dextras obarmet, quaerere distuli : nec scire fas est omnia), sed diu lateque victrices catervae consiliis iuvenis revictae sensere, quid mens rite, quid indolea nutrita faustis sub penetralibus posset, quid Augusti paternus in pueros animus Nerones. fortes creantur fortibus et bonis ; est in iuvencis, est in equis patrum virtus, neque inbellem feroces progenerant aquilae columbam ; doctrina sed vim promovet insitam, rectique cultus pectora roborant ; utcumque defecere mores, dedecorant bene nata culpae. quid debeas, o Roma, Neronibus, L 5 49
DE REPUBLICA.
tcbtis Metaurum flumen et Hasdrubal devictus et pulcer fugatis ille dies Latio tenebris, qui primus alma risit adorea, dirus per urbes Afer ut Italas ceu flamma per taedas vel Eurus per Siculas equitavit undas. post hoc secundis usque laboribus Romana pubes crevit, et impio vastata Poenorum tumultu fana deos habuere rectos, dixitque tandem perfidus Hannibal : 1 cervi, luporum praeda rapacium, sectamur ultro, quos opimus
fallere et effugere est triumphus. gens, quae cremato fortis ab Ilio iactata Tuscis aequoribus sacra natosque maturosque patres pertulit Ausonias ad urbes, duris ut ilex tonsa bipennibus nigrae feraci frondis in Algido, per damna, per caedes ab ipso ducit opes animumque ferro. non Hydra secto corpore firmior vinci dolentem crevit in Herculem, monstrumve submisere Colchi maius Echioniaeve Thebae. merses profundo : pulcrior evenit ; luctere : multa proruet integrum curn laude victorem geretque proelia coniugibus loquenda. Karthagini iam non ego nuntios
o o
mittam superbos : occidit, occidit 50
DE PROVIDENTIA.
spes omnis et fortuna nostri
nominis Hasdrubale interempto., nil Claudiae non perficient manus, quas et benigno numine Iuppiter defendit et curae sagaces expediunt per acuta belli.
BOETHIL
O STELLIFERI conditor orbis, qui perpetuo nixus solio rapido caelum turbine versas, legemque pati sidera cogis ; ut nunc pleno lucida cornu, totis fratris obvia rlammis, condat stellas luna minores ; nunc obscuro pallida cornu, Phoebo propior, lumina perdat ; et qui primae tempore noctis agit algentes Hesperus ortus, solitas iterum mutet habenas, Phoebi pallens Lucifer ortu. tu frcndiliuae frigore brumae stringis lucem breviore mora : tu, cum fervida venerit aestas, agiles noctis dividis horas. tua vis varium temperat annum, ut, quas Boreae spiritus aufert, revehat mitis Zephyrus frondes, quaeque Arcturus semina vidit, Sirius altas urat segetes. nihil antiqua lege solutum
5i
DE PROVIDENTIA.
linquit propriae stationis opus. omnia certo flne gubernans, hominum solos respuis actus merito rector cohibere modo. nam cur tantas lubrica versat fortuna vices ? premit insontes debita sceleri noxia poena : at perversi resident ceiso mores solio, sanctaque calcant iniusta vice colla nocentes. latet obscuris condita virtus clara tenebris, iustusque tulit crimen iniqui. nil periuria, nil nocet ipsis fraus mendaci compta colore. sed cum libuit viribus uti, quos innumeri metuunt populi, summos gaudent subdere reges. o iam miseras respice terras, quisquis rerum foedera nectis. operis tanti pars non vilis homines quatimur fortunae sale. rapidos, rector, comprime fluctus, et, quo caelum regis immensum, firma stabiles foedere terras.
42. HORA TIL
CAELO supinas si tuleris manus nascente luna, rustica Phidyle, si ture placaris et horna
fruge Lares avidaque porca,
52
DE PROVIDENTIA.
nec pestilentem sentiet Africum fecunda vitis nec sterilem seges robiginem aut dulces alumni pomifero grave tempus anno. nam quae nivali pascitur Algido devota quercus inter et ilices aut crescit Albanis in herbis victima, pontificum securis cervice tinguet : te nihil attinet temptare multa caede bidentium parvos coronantem marino rore deos fragilique myrto. immunis aram si tetigit manus, non sumptuosa blandior hostia, mollivit aversos Penatis farre pio et saliente mica.
4.3. BOETHIL
O QUI perpetua mundum ratione gubernas, terrarum caehque sator, qui tempus ab aevo ire iubes, stabilisque manens das cuncta moveri ; quem non externae pepulerunt fingere causae materiae fluitantis opus, verum insita summi forma boni, livore carens : tu cuncta superno ducis ab exemplo, pulcrum pulcerrimus ipse mundum mente gerens, similique in imagine formans, perfectasque iubens perfectum absolvere partes. tu numeris elementa ligas, ut frigora flammis, arida conveniant liquidis : ne purior ignis evolet, aut mersas deducant pondera terras. tu triplicis mediam naturae cuncta moventem
53
DE VITA RUSTICA.
connectens animam per consona membra resolvis. quae cum secta duos motum glomeravit in orbes, in semet reditura meat, mentemque profundam circuit, et simili convertit imagine caelum. tu causis animas paribus, vitasque minores provehis, et levibus sublimes curribus aptans in caelum tcrramque seris : quas lege benigna ad te conversas reduci facis igne reverti. da, pater, augustam menti conscendere sedem, da fontem Justrare boni, da luce reperta in te conspicuos animi defigere visus. disice terrenae nebulas et pondera molis, atque tuo splendore mica : tu namque serenum, tu requies tranquilla piis : te cernere finis, principium, vector, dux, semita, terminus idem.
44. SENECAE.
IAM rara micant sidera prono languida mundo. nox victa vagos
o o
contrahit ignes luce renata. cogit nitidum Phosphoros agmen. signum celsi glaciale poli septem stellis Arcadis ursae lucem verso temone vocat. iam caeruleis evectus aquis Titan summa prospicit Oeta. iam Cadmeis incluta Bacchis aspersa die dumeta rubent Phoebique fugit reditura soror. labor exoritur durus et omnis
C4
DE VITA RUSTICA.
agitat curas aperitque domos. pastor gelida cana pruioa grege dimisso pabula carpit. ludit prato liber aperto nondum rupta fronte iuvencus. vacuae reparant ubera matres. errat cursu levis incerto inolli petulans haedus in herba. pendet summo stridula ramo pennasque novo tradere soli gestit querulos inter nidos Thracia paelex, turbaque circa conrusa sonat murmure mixto testata diem. carbasa credit dubius vitae navita ventis
laxos aura complente sinus. hic exesis pendens scopulis aut deceptos instruit hamos aut suspensus spectat pressa praemia dextra : sentit tremulum linea piscem.
4.5. HORA TIL
MARTIIS caelebs quid agam Kalendis, quid velint flores et acerra turis plena miraris positusque carbo in
caespite vivo, docte sermones utriusque linguae. voveram dulcis epulas et album
55
DE VITA RUSTICA.
Libero caprum, prope funeratus
arboris ictu. hic dies anno redeunte testus corticem adstrictum pice demovebit amphorae fumum bibere institutae
consule TuJlo. sume, Maecenas, cyathos amici sospitis centum et vigilis lucernas perfer in lucem ; procul omnis e^to
clamor et ira. mitte civilis super urbe curas : occidit Daci Cotisonis agmen, Medus infestus sibi luctuosis
dissidet armis, servit Hispanae vetus hostis orae Cantaber sera domitus catena, iam Scythae laxo meditantur arcu
cedere campis. neglegens, nequa populus laboret, parce privatus nimium cavere et dona praesentis cape laetus horae ac
linque severa.
4.6. EIUSDEM.
FESTO quid potius die
Neptuni faciam ? prome reconditum, Lyde, strenua Caecubum,
munitaeque adhibe vim sapientiae. inclinare meridiem
sentis ac, veluti stet volucris dies,
DE VITA RUSTICA.
parcis deripere horreo
cessantem Bibuli consulis amphoram l nos cantabimus in vicem
Neptunum et viridis Nereidum comas ; tu curva recines lyra
Latonam et celeris spicula Cynthiae ; summo carmine, quae Cnidon
fulgentisque tenet Cycladas et Paphum iunctis visit oloribus,
dicetur merita Nox quoque nenia.
4?m EIUSDEM.
VI LE potabis modicis Sabinum cantharis, Graeca quod ego ipse testa conditum levi, datus in theatro
cum tibi plausus, care Maecenas eques, ut paterni fluminis ripae simul et iocosa redderet laudes tibi Vaticani
montis imago. Caecubum et prelo domitam Caleno tu bibes uvam : mea nec Falernae temperant vites neque Formiani
pocula colles.
48.
EIUSDEM.
O FONS Bandusiae splendidior vitro, dulci digne mero non sine floribus, cras donaberis haedo,
cui frons turgida cornibus
57
DE VITA RUSTICA.
primis et venerem et proelia destinat ; trustra : nam gelidos inficiet tibi rubro sanguine rivos lascivi suboles gregis. te flagrantis atrox hora Caniculae nescit tangerc, tu frigus amabile fessis vomere tauris
praebes et pecori vago. fics nobilium tu quoque fontium, me dicente cavis impositam ilicem saxis, unde loquaces lymphae desiiiunt tuae.
4p. EIUSDEM.
VELOX amoenum saepe LucretUcm mutat Lycaeo Faunus et igneam defendit aestatem capellis
usque meis pluviosque ventos. impune tutum per nemus arbutos quaerunt iatentis et thvma deviae olentis uxores mariti,
nec viridis metuunt colubras nec Martialis Haediliae lupos, utcumque dulci, Tyndari, fistula valles et Usticae cubantis levia personuere saxa. di me tuentur, dis pietas mea et musa cordi est. hinc tibi copia manabit ad plenum benigno ruris honorum opulenta cornu. hic in reducta valle Caniculae
53
DE VITA RUSTICA.
vitabis aestus et fide Teia dices laborantis in uno
Penelopen vitreamque Circer, hic innocentis pocula Lesbii duces sub umbra nec Semeleius cum Marte confundet Thyoneus proelia nec metues protervom suspecta Cyrum, ne male dispari incontinentis iniciat manus et scindat haerentem coronam crinibus immeritamque vestem
50. INCER Tl A UCTORIS.
EGO haec, ego arte fabricata rustica, ego arida, o \iator, ecce populus agellulum hunc, sinistra et ante quem vides, erique viMulam hortulumque pauperis tuor malaque iuris arceo manu. mihi corolla picta vere ponitur, mihi rubens arista sole fervido, mihi virente dulcis uva pampino, mihi coacta duro oliva trigore. meis capella delicata pascuis in urbem aduha lacte portat ubera ; meisque pinguis agnus ex ovilibus gravem domum remittit aere dexteram, teneraque matre mugiente vaccula deum profundit ante templa sanguinem. proin, viator, hunc deum vereberis manumque sursum habebis: hoc tibi expedit.
59
DE VITA RUSTICA.
5/. HORA TIL
FAUNE, Nympharum fugientum amator, per meos finis et aprica rura lenis incedas abeasque parvis
aequos alumnis, si tener pleno cadit haedus anno, larga nec desunt Veneris sodali vina craterae, vetus ara multo
iumat odore. ludit herboso pecus omne campo, cum tibi Nonae redeunt Decembres ; festus in pratis vacat otioso
cum bove pagus ; inter audaces lupus errat agnos ; spargit agrestis tibi silva frondes ; gaudet invisam pepulisse fossor
ter pede terram.
52. INCER TI A UCTORIS. .
HUNC ego, 0 iuvenes, locum villulamque palustrem tectam vimine iunceo caricisque maniplis, quercus arida rustica fomitata securi, nutrior : magis et magis fit beata quotannis. huius nam domini colunt me deumque salutant pauperis tuguri pater filiusque adulescens, alter assidua cavens diligentia, ut herba, aspera ut rubus a meo sit remota sacello, alter parva manu ferens saepe munera larga. florido mihi ponitur picta vere corolla, primitus tenera virens spica mollis arista, 60
DE VITA RUSTICA.
luteae violae mihi lacteumque papaver pallentesque cucurbitae et suave olentia mala, uva pampinea et rubens educata sub umbra. sanguine haec etiam mihi — sed tacebitis — arma barbatus linit hirculus cornipesve capeUa. pro quis mutua honoribus nunc necesse Priapo est praestare et domini hortulum vineamque tueri. quare hinc, o pueri, malas ab^tinete rapinas. vicinus prope dives est neglegensque Priapus : inde sumite, semita haec deinde vos feret ipsa.
53. HORA TIL
O NATA mecum consule Manlio, seu tu querellas sive geris iocos seu rixam et insanos amores seu faciJem, pia testa, somnum, quocumque Jectum nomine Massicura servas, moveri digna bono die, descende, Corvino iubente promere languidiora vina. non iJJe, quamquam Socraticis madet sermonibus, te negleget horridus : narratur et prisci Catonis saepe mero caluisse virtus. tu lene tormentum ingenio admoves pJerumque duro ; tu sapientium curas et arcanum iocoso consilium retegis Lyaeo ; tu spem reducis mentibus anxiis viresque et addis cornua pauperi,
61
DE VITA RUSTICA
post te neque iratos trementi
regum apices neque militum arma. te Liber et, si laeta aderit, Venus segnesque nodum solvere Gratiae vivaeque producent lucernae,
dum rediens fugat astra Phoebus.
54. EIUSDEM.
INTEGER vitae scelerisque purus non eget Mauris iaculis neque arcu nec venenatis gravida sagittis,
Fusce, pharetra, sive per Syrtis iter aestuosas, sive fracturus per inhospitalem Caucasum vel quae loca fabulosus
lambit Hydaspes. namque me silva lupus in Sabina, dum meam canto Lalagen et ultra terminum curis vagor expeditis,
fugit inermem. quale portentum neque militaris Daunias Jatis alit aesculetis, nec Iubae tellus generat, leonum
arida nutrix. pone me, pigris ubi nulla campis arbor aestiva recreatur aura, quod latus mundi nebulae malusque
Iuppiter urget ; pone sub curru nimium propinqui solis in terra domibus negata ; duJce ridentem Lalagen amabo,
dulce loquentem. 62
DE VITA RUSTICA 55. TIBERIANL
AMNIS ibat inter arva valle fusus frigida, luce ridens calculorum, flore pictus herbido. caerulas superne laurus et virecta myitea leniter motabat aura blandiente sibilo. subter autem molle gramen flore adulto creverat : tum croco solum rubebat et lucebat liliis et nemus fragrabat omne violarum de spiritu. inter ista dona veris gemmeasque gratias omnium regina odorum vel colorum Lucifer aureo flore eminebat cura Cypridis rosa. roscidum nemus rigebat inter uda gramina : fonte crebro murmurabant hinc et inde rivuli, quae fluenta labibunda guttis ibant lucidis. antra muscus et virentes intus hederae vinxerant. has per umbras omnis ales plus canora quam putes cantibus vernis strepebat et susurris duJcibus ; hic loquentis murmur amnis concinebat frondibus, quas meios vocalis aurae, musa zephyri, movei sic euntem per virecta pulcra odora et musica ales amnis aura lucus flos et umbra iuverat.
56. VERGILII.
EXTINCTUM Nymphae crudeli funere Daphnim flebant; vos coryli testes et flumina Nvmphis ; cum complexa sui corpus miserabile nati atque deos atque astra vocat crudelia mater. non ulli pastos illis egere diebus frigida, Daphni, boves ad flumina ; nulla nec amnera libavit quadrupes nec graminis attigit herbam.
6?
DE VITA RUSTICA
Daphni, tuum Poenos etiam ingemuisse leones interitum montesque feri silvaeque locuntur. Daphnis et Armenias curru subiungere tigris instituit, Daphnis thiasos inducere Bacchi et foliis lentas intexere mollibus hastas. vitis ut arboribus decori est, ut vitibus uvae, ut gregibus tauri, segetes ut pinguibus arvis, tu decus omne tuis. postquam te fata tulerunt, ipsa Pales agros atque ipse reliquit Apollo. grandia saepe quibus mandavimus hordea sulcis, infelix lolium et steriles nascuntur avenae ; pro molJi viola, pro purpureo narcisso, carduos et spinis surgit paliurus acutis. spargite humum foliis, inducite fontibus umbras, pastores ; mandat fieri sibi talia Daphnis ; et tumulum facite, et tumulo superaddite carmen : * Daphnis ego in silvis, hinc usque ad sidera notus, formosi pecoris custos, formosior ipse.'
57. CLA UDIANL
FELIX, qui patriis aevum transegit in agris,
ipsa domus puerum quem videt, ipsa senem : qui baculo nitens, in qua reptavit arena,
unius numeret secula longa casae. illum non vario traxit fortuna tumultu, '
nec bibit ignotas mobilis hospes aquas. non freta mercator tremuit, non classica miles :
non rauci lites pertulit ille fori. indocilis rerum, vicinae nescius urbis,
adspectu fruitur liberiore poli. frugibus alternis, non consule, computat annum :
autumnum pomis, ver sibi flore notat.
64
DE VITA RUSTICA
idem condit ager soles idemque reducit,
metiturque suo rusticus orbe diem ; ingentem meminit parvo qui germine quercum,
aequaevumque videt consenuisse nemus : proxima cui nigris Verona remotior Indis,
Benacumque putat litora rubra lacum ; sed tamen indomitae vires, firmisque lacertis
aetas robustum tertia cernit avum. erret, et extremos alter scrutetur Iberos ;
plus habet hic vitae, plus habet ille viae.
S&. HORA TIL
PERSICOS odi, puer, apparatus, displicent nexae philyra coronae, mitte sectari, rosa quo locorum
sera moretur. simplici myrto nihil adlabores sedulus curo : neque te ministrum dedecet myrtus neque me sub arta
vite bibentem.
5p. EIUSDEM.
QUID bellicosus Cantaber et Scythes, Hirpine Quincti, cogitet Hadria divisus obiecto, remittas
quaerere, nec trepides in usum poscentis aevi pauca : fugit retro levis iuventas et decor, arida pellente lascivos amores
canitie facilemque somnum. L6 65
DE PEREGRINATIONE.
non semper idem floribus est honor vernis neque uno luna rubens nitet voltu : quid aeternis minorem consiliis animum fatigas ? cur non sub alta vel platano vel hac pinu iacentes sic temere et rosa canos odorati capillos,
dum licet, Assyriaque nardo potamus uncti ? dissipat Euhius curas edacis. quis puer ocius restinguet ardentis Falerni pocula praetereunte lympha ? quis devium scortum eliciet domo Lyden ? eburna, dic age, cum lyra maturet, incomptum Lacaenae more comas religata nodum.
60. CA TULLL
IAM ver egelidos refert tepores, iam caeli furor aequinoctialis iucundis Zephyri silescit auris. linquantur Phrygii, Catulle, campi Nicaeaeque ager uber aestuosae : ad claras Asiae volemus urbes. iam mens praetrepidans avet vagari, iam laeti studio pedes vigescunt. o dulces comitum valete coetus, longe quos simul a domo profectos diversae variae viae reportant. 66
DE PEREGRINATIONE. 61. HORA TIL
IAM veris comites, quae mare temperant, impellunt animae lintea Thraciae ; iam nec prata rigent, nec fluvii strepunt
hiberna nive turgidi. nidum ponit, Ityn rlebiliter gemens, intelix avis et Cecropiae domus acternum opprobrium, quod male barbaras
regum est ulta libidines. dicunt in tenero gramine pinguium custodes ovium carmina ristula, delectantque deum, cui pecus et nigri
colles Arcadiae placent. adduxere sitim tempora, Vergili : sed pressum Calibus ducere Liberum si gestis, iuvenum nobilium cliens,
nardo vina merebere. nardi parvus onyx eliciet cadum, qui nunc Sulpiciis accubat horreis, spes donare novas largus amaraque
curarum eluere efHcax. ad quae si properas gaudia, cum tua velox merce veni : non ego te meis immunem meditor tinguere poculis,
plena dives ut in domo. verum pone moras et studium lucri, nigrorumque memor, dum licet, ignium misce stultitiam consiliis brevem :
dulce est desipere in loco.
6?
DE PEREGRINATIONE.
62. INCERTI AUCTORIS.
HEIA, viri, nostrum reboans echo sonet heia ! arbiter effusi late maris ore sereno placatum stravit pelagus posuitque procellam, edomitique vago sederunt pondere fluctus.
heia, viri, nostrum reboans echo sonet heia ! annisu parili tremat ictibus acta carina. nunc dabit arridens pelago concordia caeli ventorum motu praegnanti currere velo.
heia, viri, nostrum reboans echo sonet heia ! aequora prora secet delphinis aemula saltu atque gemat largum, promat seseque lacertis, pone trahens canum deducat et orbita sulcum.
heia, viri, nostrum reboans echo sonet heia ! persultet Phorci chorus aequora : nos tamen heia. convulsum remis spumet mare : nos tamen heia. vocibus adsiduis litus resonet 'tamen heia.'
63. HORA TIL
IMPIOS parrae recinentis omen ducat et praegnas canis aut ab agro rava decurrens lupa Lanuvino
fetaque volpes. rumpat et serpens iter institutum, si per obliquom similis sagittae terruit mannos. ego cui timebo
providus auspex, antequam stantis repetat paludes imbrium divina avis imminentum,
oscinem corvum prece suscitaoo solis ab ortu.
68
DE PEREGRINATIONE.
sis licet felix, ubicumque mavis, et memor nostri, Galatea, vivas, teque nec laevos vetat ire picus
nec vaga cornix. sed vides, quanto trepidet tumultu pronus Orion. ego quid sit ater Hadriae novi sinus et quid albus
peccet Iapvx. hostium uxores puerique caecos sentiant motus orientis Austri et aequoris nigri fremitum et trementis
verbere ripas. sic et Europe niveum doloso credidit tauro latus et scatentem beluis pontum mediasque fraudes
palluit audax. nuper in pratis studiosa rlorum et debitae Nymphis opifex coronae, nocte sublustri nihil astra praeter
vidit et undas. quae simul centum tetigit potentem oppidis Creten, * pater, o relictum filiae nomen pietasque ' dixit
1 victa furore ! unde quo veni ? levis una mors est virginum culpae. vigilansne ploro turpe commissum, an vitiis carentem
ludit imago vana, quae porta fugiens eburna somnium ducit : meliusne rluctus ire per longos fuit, an recentis
carpere flores ? siquis infamem mihi nunc iuvencum
69
DE PEREGRINATIONE.
dedat iratae, lacerare rerro et frangere enitar modo multum amati
cornua monstri. impudens liqui patrios penates, impudens Orcum moror. o deorum siquis haec audis, utinam inter errem
nuda leones ! antequam turpis macies decentis occupet malas teneraeque sucus defluat praedae, speciosa quaero
pascere tigris. vilis Europe, pater urget absens, quid mori cessas ! potes hac ab orno pendulum zona bene te secuta
laedere collum. sive te rupes et acuta leto saxa delectant, age te procellae crede veloci, nisi eriJe mavis
carpere pensum regius sanguis dominaeque tradi barbarae paelex.' aderat querenti perfidum ridens Venus et remisso
filius arcu. mox, ubi lusit satis, < abstineto ' dixit ' irarum calidaeque rixae, cum tibi invisus laceranda reddet
cornua taurus. uxor invicti Iovis esse nescis : mitte singultus ; bene ferre magnam disce fortunam : tua sectus orbis
nomina ducet.'
70
DE IOCIS. 64. EIUSDEM.
VITAS hinnuleo me similis, Chloe, quaerenti pavidam montibus aviis matrem non sine vano aurarum et siluae metu. nam seu mobilibus vepris inhorruit ad ventum foliis, seu virides rubum dimovere lacertae,
et corde et genibus tremit. atqui non ego te, tigris ut aspera Gaetulusve leo, frangere persequor : tandem desine matrem tempestiva sequi viro.
63. EIUSDEM.
QUID fles, Asterie, quem tibi candidi primo restituent vere Favonii Thyna merce beatum, constantis iuvenem fidei Gygen ? ille Notis actus ad Oricum post insana Caprae sidera frigidas noctes non sine multis insomnis lacrimis agit. atqui soliicitae nuntius hospitae, suspirare Chloen et miseram tuis dicens ignibus uri,
temptat mille vafer modis. ut Proetum mulier perfida credulum falsis impulerit criminibus nimis casto Bellerophontae maturare necem refert :
71
DE IOCIS.
narrat paene datum Pelea Tartaro, Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens ; et peccare docentis
fallax historias monet ; frustra : nam scopulis surdior Icari voces audit adhuc integer. at tibi ne vicinus Enipeus
plus iusto placeat cave ; quamvis non alius rlectere equom sciens aeque conspicitur gramine Martio, nec quisquam citus aeque Tusco denatat alveo ; prima nocte domum claude neque in vias sub cantu querulae despice tibiae, et te saepe vocanti duram difficilis mane.
66. EIUSDEM.
DONEC gratus eram tibi,
nec quisquam potior brachia candidae cervici iuvenis dabat,
Persarum vigui rege beatior. 4 donec non alia magis
arsisti, neque erat Lydia post Chloen, multi Lydia nominis
Romana vigui clarior Ilia.' me nunc Thraessa Chloe regit,
dulcis docta modos et citharae sciens, pro qua non metuam mori,
si parcent animae fata superstiti. * me torret face mutua
Thurini Calais filius Ornvti,
72
DE IOCIS.
pro quo bis patiar mori,
si parcent puero fata superstiti.' quid si prisca redit Venus
diductosque iugo cogit aeneo, si flava excutitur Chloe
reiectaeque patet ianua Lydiae ? * quamquam sidere pulcrior
ille est, tu levior cortice et improbo iracundior Hadria,
tecum vivere amem, tecum obeam libens.,
67. CA TULLI.
O COLONIA, quae cupis ponte ludere longo, et salire paratum habes, sed vereris inepta crura ponticuli axulis stantis in redivivis, ne supinus eat cavaque in palude recumbat ; sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat, in quo vel Salisubsilis sacra suscipiantur : munus hoc mihi maximi da, Colonia, risus. quendam municipem meum de tuo volo ponte ire praecipitem in lutum per caputque pedesque, verum totius ut lacus putidaeque paludis lividissima maximeque est profunda vorago. insulsissimus est homo, nec sapit pueri instar bimuli tremula patris dormientis in ulna. quoi cum sit viridissimo nupta fiore puella (et puella tenellulo delicatior haedo, adservanda nigerrimis diligentius uvis), ludere hanc sinit ut lubet, nec pili facit uni, nec se sublevat ex sua parte, sed velut alnus in fossa Liguri iacet suppernata securi,
73
DE IOCIS.
tantundem omnia sentiens quam si nulla sit usquam ;
talis iste meus stupor nil videt, nihil audit,
ipse qui sit, utrum sit an non sit, id quoque nescit.
nunc eum volo de tuo ponte mittere pronum
si pote stolidum repente excitare veternum
et supinum animum in gravi derelinquere caeno,
ferream ut soleam tenaci in vorasine mula.
68. HORA TII.
NE sit ancillae tibi amor pudori, Xanthia Phoceu : prius insolentem serva Briseis niveo colore
movit Achillem ; movit Aiacem Telamone natum forma captivae dominum Tecmessae ; arsit Atrides medio in triumpho
virgine rapta, barbarae postquam cecidere turmae Thessalo victore et ademptus Hector tradidit fessis leviora tolli
Pergama Graiis. nescias, an te generum beati Phyllidis flavae decorent parentes ; regium certe genus et penatis
maeret iniquos. crede non illam tibi de scelesta plebe delectam, neque sic fidelem, sic lucro aversam potuisse nasci
matre pudenda. brachia et voltum teretisque suras integer laudo : fuge suspicari
74
DE DESIDERIO.
cuius octavom trepidavit aetas claudere lustrum.
69. CA TULLL
PHASELLUS ille quem videtis, hospites,
ait fuisse navium celerrimus,
neque ullius natantis impetum trabis
nequisse praeterire, sive palmulis
opus foret volare sive linteo.
et hoc negat minacis Hadriatici
negare litus insulasve Cycladas
Rhodumque nobilem horridamque Thraciam
Propontida trucemve Ponticum sinum,
ubi iste post phasellus antea fuit
comata silva : nan Cytorio in iugo
loquente saepe sibilum edidit coma.
Amastri Pontica et Cytore buxifer,
tibi haec fuisse et esse cognitissima
ait phasellus : ultima ex origine
tuo stetisse dicit in cacumine,
tuo imbuisse palmulas in aequore,
et mde tot per inpotentia freta
erum tulisse, laeva sive dextera
vocaret aura, sive utrumque Iuppiter
simul secundus incidisset in pedem ;
neque ulla vota litoralibus deis
sibi esse facta, cum veniret a mari
novissimo hunc ad usque limpidum lacum.
sed haec prius fuere : nunc recondita
senet quiete seque dedicat tibi,
gemelie Castor et gemelle Castoris.
75
DE DESIDERIO. yo. HORA TIL
SOLVITUR acris hiemps gratavice veris et Favoni,
trahuntque siccas machinae carinas, ac neque iam stabulis gaudet pecus aut arator igni,
nec prata canis albicant pruinis. iam Cytherea choros ducit Venus imminente luna,
iunctaeque Nymphis Gratiae decentes alterno terram quatiunt pede, dum gravis Cyclopum
Volcanus ardens visit officinas. nunc decet aut viridi nitidum caput impedire mvrto
aut flore, terrae quem ferunt solutae ; nunc et in umbrosis Fauno decet immolare lucis,
seu poscat agna sive malit haedo. pallida mors aequo pulsat pede pauperum tabernas
regumque turris. o beate Sesti, vitae summa brevis spem nos vetat inchoare longam.
iam te premet nox fabulaeque Manes et domus exilis Plutonia : quo simul mearis,
nec regna vini sortiere talis, nec tenerum Lycidan mirabere, quo calet iuventus
nunc omnis et mox virgines tepebunt.
yi. EIUSDEM.
DIFFUGERE nives, redeunt iam gramina campis
arboribusque comae, mutat terra vices et decrescentia ripas
rlumina praetereunt, Gratia cum Nymphis geminisque sororibus audet
ducere nuda choros. immortalia ne speres, monet annus et almum
quae rapit hora diem. 76
DE DESIDERIO.
frigora mitescunt Zephyris, ver proterit aestas,
interitura, simul pomifer autumnus fruges effuderit, et mox
bruma recurrit iners. damna tamen celeres reparant caelestia lunae :
nos, ubi decidimus, quo pius Aeneas, quo Tullus dives et Ancus,
pulvis et umbra sumus. quis scit an adiciant hodiernae crastina summae
tempora di superi ? cuncta manus avidas fugient heredis, amico
quae dederis animo. cum semel occideris et de te splendida Minos
fecerit arbitria, non, Torquate, genus, non te facundia, non te
restituet pietas : infernis neque enim tenebris Diana pudicum
liberat Hippolytum, nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro
vincula Pirithoo.
72. EIUSDEM.
NON semper imbres nubibus hispidos manant in agros aut mare Caspium vexant inaequales procellae usque, nec Armeniis in oris, amice Valgi, stat glacies iners menses per omnis aut Aquilonibus querceta Gargani laborant et foliis viduantur orni. tu semper urges flebilibus modis
77
DE DESIDERIO.
Mysten ademptum, nec tibi Vespero surgente decedunt amores nec rapidum fugiente solem. at non ter aevo functus amabilem ploravit omnis Antilochum senex annos, nec inpubem parentes Troilon aut Phrygiae sorores flevere semper. desine mollium tandem querellarum, et potius nova cantemus Augusti tropaea
Caesaris et rigidum Niphaten Medumque flumen gentibus additum victis minores volvere vertices, intraque praescriptum Gelonos exiguis equitare campis.
7J. EIUSDEM.
AEQUAM memento rebus in arduis servare mentem, non secus in bonis ab insolenti temperatam laetitia, moriture Delli, seu maestus omni tempore vixeris, seu te in remoto gramine per dies festos reclinatum bearis interiore nota Falerni. quo pinus ingens albaque populus umbram hospitalem consociare amant ramis ? quid obliquo laborat lympha fugax trepidare rivo ? huc vina et unguenta et nimium brevis flores amoenae ferre iube rosae, 78
DE DESIDERIO.
dum res et aetas et sororum fila trium patiuntur atra. cedes coemptis saltibus et domo villaque, flavos quam Tiberis lavit, cedes, et extructis in altum divitiis potietur heres. divesne prisco natus ab Inacho, nil interest, an pauper et infima de gente sub divo moreris, victima nil miserantis Orci : omnes eodem cogimur, omnium versatur urna serius ocius
sors exitura et nos in aeternum exiJium inpositura cumbae.
74. EIUSDEM.
QUIS desiderio sit pudor aut modus tam cari capitis ? praecipe lugubris cantus, Melpomene, cui liquidam pater
vocem cum cithara dedit. ergo Quintilium perpetuus sopor urget ? cui Pudor et Iustitiae soror, incorrupta Fides, nudaque Veritas
quando ullum inveniet parem ? multis ille bonis flebilis occidit, nulli flebilior quam tibi, Vergili. tu frustra pius, heu, non ita creditum
poscis Quintilium deos. quid si Threicio blandius Orpheo auditam moderere arboribus fidem, num vanae redeat sanguis imagini,
quam virga semel horrida
79
DE DESIDERIO
non lenis precibus fata recludere nigro compulerit Mercurius gregi ? durum : sed levius fit patientia quicquid corrigere est nefas.
7j. CA TULLL
ETSI me adsiduo confectum cura dolore
sevocat a doctis, Hortale, virginibus, nec potis est dulcis Musarum expromere fetus
mens animi, tantis fluctuat ipsa malis — - namque mei nuper Lethaeo gurgite fratris
pallidulum manans adluit unda pedem, Troia Rhoeteo quem subter litore tellus
ereptum nostris obterit ex oculis. Kunquam ego te primae mihi ademptum in flore iuventae,
nunquam ego te, vita frater amabilior, aspiciam posthac. at certe semper amabo,
semper maesta tua carmina morte canam, qualia sub densis ramorum concinit umbris
Daulias absumpti fata gemens Ityli — sed tamen in tantis maeroribus, Hortale, mitto
haec expressa tibi carmina Battiadae, ne tua dicta vagis nequiquam credita ventis
effluxisse meo forte putes animo, ut missum sponsi furtivo munere malum
procurrit casto virginis e gremio, quod miserae oblitae molli sub veste locatum,
dum adventu matris prosilit, excutitur : atque illud prono praeceps agitur decursu,
huic manat tristi conscius ore rubor. 80
DE DESIDERIO.
76. EIUSDEM.
LUGETE, o Veneres Cupidinesque, et quantumst hominum venustiorum. passer mortuos est meae puellae, passer, deliciae meae puelJae, quem plus illa oculis suis amabat. nam mellitus erat suamque norat ipsam tam bene quam puella matrem ; nec sese a gremio illius movebat, sed circumsiliens modo huc modo illuc ad solam dominam usque pipilabat : qui nunc it per iter tenebricosum illuc, unde negant redire quemquam. at vobis male sit, malae tenebrae Orci, quae omnia beJJa devoratis : tam bellum mihi passerem abstulistis. vae factum maJe ! vae miselle passer ! tua nunc opera meae pueJJae flendo turgiduJi rubent ocelJi.
77. STATIL
CRIMINE quo merui, iuvenis placidissime divom, quove errore miser, donis ut solus egerem, Somne, tuis ? tacet omne pecus volucresque feraeque et simuJant fessos curvata cacumina somnos, nec trucibus fluviis idem sonus ; occidit horror aequoris, et terris maria acclinata quiescunt. septima iam rediens Phoebe mihi respicit aegras stare genas ; totidem Oetaeae Paphiaeque renident lampades et totiens nostros Tithonia questus L 7 81
DE DESIDERIO.
praeterit et gelido spargit miserata rlagello. unde ego surRciam ? non sunt mihi lumina mille, quae sacer alterna tantum statione tenebat Argus et haud umquam vigilabat corpore toto. at nunc heu aliquis longa sub nocte puellae brachia nexa tenens ultro te, Somne, repellit. inde veni : nec te totas infundere pennas luminibus compello meis ; hoc turba precetur Jaetior : extremo me tange cacumine virgae, sufficit, aut leviter suspenso poplite transi.
78. CA TULLL
PAENE insularum, Sirmio, insularumque ocelle, quascumque in liquentibus stagnis marique vasto fert uterque Neptunus, quam te libenter quamque laetus inviso, vix mi ipse credens Thyniam atque Bithynos liquisse campos et videre te in tuto. o, quid solutis est beatius curis, cum mens onus reponit, ac peregrino labore fessi venimus larem ad nostrum desideratoque acquiescimus lecto! hoc est, quod unumst pro laboribus tantis. salve, o venusta Sirmio, atque ero gaude : gaudete vosque, o liquidae lacus undae ; ridete, quidquid est domi cachinnorum
7p. SENECAE.
VERUM est, an timidos fabula decipit, umbras corporibus vivere conditis : 82
DE DESIDERIO
cum coniunx oculis inposuit manum
supremusque dies solibus obstitit
et tristis cineres urna coercuit ?
non prodest animam tradere funeri,
sed restat miseris vivere longius ?
an toti morimur nullaque pars manet
nostri, cum profugo spiritus halitu
inmixtus nebulis cessit in aera
et nudum tetigit subdita fax latus ?
post mortem nihil est, ipsaque mors nihil,
velocis spatii meta novissima.
spem ponant avidi, solliciti metum.
quaeris quo iaceas post obitum loco ?
quo non nata iacent. Taenara et aspero
regnum sub domino limen et obsidens
custos non facili Cerberus ostio
rumores vacui verbaque inania
et par sollicito fabula somnio.
80. CA TULLL
MULTAS per gentes et multa per aequora vectus
advenio has miseras, frater, ad inferias, ut te postremo donarem munere mortis
et mutam nequiquam adloquerer cinerem, quandoquidem fortuna mihi tete abstulit ipsum,
heu miser indigne frater adempte mihi. nunc tamen interea haec prisco quae more parentum
tradita sunt tristes munera ad inferias, accipe fraterno muJtum manantia fletu,
atque in perpetuom, frater, ave atque vale.
83
i ITINERIBUS.
.'■
Si. HORA TIL
va potens Cypri, res Helenae, lucida sidera, ventoru que regat pater
ds aliis praeter Iap navis, qie tibi creditum
debt /ergilium, finibus redc :olumem precor ?s animae dimidi illi robuet aes triplex tus erat, qui Ift, ratem prii decert;
ne< quo
mal quei
qui
c ■
te
aii
ail
DE ITINEl
semotique prius tai leti corripuit gradum.
expertus vacuom Dae pinnis non homini datis
perrupit Acheronta H< nil mortalibus arduist ;
caelum ipsum peti: per noslgr • natimur sce. vem pc
ntas
aera
tus
labor.
itia neque
mna.
TEC-
|
limium qui |
rf. a pnmus |
|
gili pe as post ter^ bus credic |
it, aidens :is |
|
cans aequo: |
Irsn |
|
Ifidere |
|
|
lortisque |
|
|
■li limite |
:). |
|
■ri sar |
es |
|
ll fraude : |
a. |
|
■piger Inex factus |
Hgens IJRTVO |
|
1 nisi quas |
rat |
|
li, non no:: |
es. |
|
tsquam sicu Libus |
Horat ■ether |
|
ks, nondun |
Irias |
|
lerat vitarc |
-. |
|
m lumina c |
|
|
Riuitur flec |
itle senex |
8;
L
DE ITINERIBUS. Si. HORA TII.
SIC te diva potens Cypri,
sic fratres Helenae, lucida sidera, ventorumque regat pater
obstrictis aliis praeter Iapyga, navis, quae tibi creditum
debes Vergilium, finibus Atticis reddas incolumem precor
et serves animae dimidium meae. illi robur et aes triplex
circa pectus erat, qui fragilem truci commisit pelago ratem
primus, nec timuit praecipitem Africum decertantem Aquilonibus
nec tristis Hyadas nec rabiem Noti, quo non arbiter Hadriae
maior, tollere seu ponere volt freta. quem mortis timuit gradum,
qui siccis oculis monstra natantia, qui vidit mare turbidum et
infamis scopulos Acroceraunia ? nequiquam deus abscidit
prudens Oceano dissociabili terras, si tamen impiae
non tangenda rates transiliunt vada. audax omnia perpeti
gens humana ruit per vetitum nefas : audax Iapeti genus
ignem fraude mala gentibus intulit ; post ignem aetheria domo
subductum macies et nova febrium terris incubuit cohors 84
DE ITINERIBUS.
semotique prius tarda necessitas leti corripuit gradum.
expertus vacuom Daedalus aera pinnis non homini datis ;
perrupit Acheronta Herculeus labor. nil mortalibus arduist ;
caelum ipsum petimus stultitia neque per nostrum patimur scelus
iracunda Iovem ponere fulmina.
82. SENECAE.
AUDAX nimium qui freta primus rate tam fragili perfida rupit, terrasque suas post terga videns animam levibus credidit auris dubioque secans aequora cursu potuit tenui fidere ligno. inter vitae mortisque vias nimium gracili limite ducto. candida nostri saecula patres videre procul fraude remota. sua quisque piger litora tangens patrioque senex factus in arvo parvo dives, nisi quas tulerat natale solum, non norat opes. nondum quisquam sidera norat stellisque quibus pingitur aether non erat usus, nondum pluvias Hyadas poterat vitare ratis. non Oleniae lumina caprae nec quae sequitur flectitque senex
85
.)
. ;
DF
nw, ooodmr
e ~isto
:m.
isuere n>
■ ■
• 77/.
"
de rr:
et
1 Baccho Tbebas t«J aut Thessala Tesnpe
- Qnmn
DpH
esl
r i_ ju ■ _ *." '
e p
erpetuo ceJebnrr cerptam fronri pcaepooere
in lunor
is
tam patiens
Larisae percussit
io ac Tibumi hcus et ada
ibus poma .
obscuro deter^et nubila caelo
Xotus neque pan ;ru
. -ic tu sap :. vitaeque labe lance, mero, gentia ngnit
t tenent seu 6
umbra tui. Teucer Salamina mgeret, tamen uda Lvaeo popuJea fertur riniisse corooa, istis affatus amio cumque feret melior fortuna parer , o socii comitesque. erandum Teucro duce et
enim promisit Apollo am tellure nova Salamina futuram. rtes peioraque passi saepe yiri, nunc vino pellite curas: ingens iterabimus acquor.'
87
DE ITINERTBUS.
Attica tardus plaustra Bootes, nondum Boreas, nondum Zephyrus nomen habebant. ausus Tiphys pandere vasto carbasa ponto legesque novas scribere ventis. bene dissaepti foedera mundi traxit in unum Thessala pinus iussitque pati verbera pontum partemque metus fieri nostri mare sepositum.
nunc iam cessit pontus et omnes patitur leges. non Palladia conpacta manu regum referens inclita remos quaeritur Argo. quaelibet altum cumba pererrat. terminus omnis motus et urbes muros terra posuere nova : nil qua fuerat sede reliquit pervius orbis.
Indus gelidum potat Araxen, Albin Persae Rhenumque bibunt. venient annis saccula seris quibus Oceanus vincula rerum laxet et ingens pateat tellus Tethysque novos detegat orbes nec sit terris ultima Thule.
Sj. HORA TIL
L AUDABUNT alii claram Rhodon aut Mytilenen aut Ephesum bimarisve Corinthi 86
DE ITINERIBUS.
moenia vel Baccho Thebas vel Apolline Delphos
insignis aut Thessala Tempe ; sunt quibus unum opus est intactae Palladis urbem
carmine perpetuo celebrare et undique decerptam fronti praeponere olivam ;
plurimus in lunonis honorem aptum dicet equis Argos ditisque Mycenas:
me nec tam patiens Lacedaemon nec tam Larisae percussit campus opimae,
quam domus Albuneae resonantis et praeceps Anio ac Tiburni lucus et uda
mobilibus pomaria rivis. albus ut obscuro deterget nubila caelo
saepe Notus neque parturit imbris perpetuos, sic tu sapiens finire memento
tristitiam vitaeque labores molli, Plance, mero, seu te fulgentia signis
castra tenent seu densa tenebit Tiburis umbra tui. Teucer Salamina patremque
cum fugeret, tamen uda Lyaeo tempora populea fertur vinxisse corona,
sic tristis affatus amicos : * quo nos cumque feret melior fortuna parente,
ibimus, o socii comitesque. nil desperandum Teucro duce et auspice Teucro ;
certus enim promisit Apollo ambiguam tellure nova Salamina futuram.
o fortes peioraque passi mecum saepe viri, nunc vino pellite curas:
cras ingens iterabimus aequor.'
87
DE VITA DIRIGENDA
84. EIUSDEM.
VIDES ut alta stet nive candidum Soracte, nec iam sustineant onus silvae laborantes geluque flumina constiterint acuto ? dissolve frigus Jigna super foco large reponens atque benignius deprome quadrimum Sabina, o thaliarche, merum diota. permitte divis cetera, qui simul stravere ventos aequore fervido deproeliantis, nec cupressi nec veteres agitantur orni. quid sit futurum cras, fuge quaerere, et quem fors dierum cumque dabit, lucro appone, nec dulcis amores
sperne puer neque tu choreas, donec virenti canities abest morosa. nunc et campus et areae lenesque sub noctem susurri composita repetantur hora, nunc et latentis proditor intimo gratus puellae risus ab angulo pignusque dereptum lacertis aut digito male pertinaci.
85. EIUSDEM.
AELI vetusto nobilis ab Lamo, (quando et priores hinc Lamias ferunt denominatos et nepotum
per memores genus omne fastos 88
DE VITA DIRIGENDA
auctore ab illo ducit originem, qui Formiarum moenia dicitur princeps et innantem Maiicae litoribus tenuisse Lirim late tyrannus) cras foliis nemus multis et alga Jitus inutili demissa tempestas ab Euro sternet, aquae nisi fallit augur annosa cornix. dum potes, aridum compone lignum: cras Genium mero curabis et porco bimenstri cum famulis operum solutis.
86. BOETHIL
FELIX qui potuit boni fontem visere lucidum : felix qui potuit gravis terrae solvere vincula. quondam funera coniugis vates Threicius gemens, postquam flebilibus modis silvas currere, mobiles amnes stare coegerat, cum flagrantior intima fervor pectoris ureret, nec qui cuncta subegerant, mulcerent dominum modi, immites Superos querens, infernas adiit domos. illic blanda sonantibus chordis carmina temperans,
89
DE VITA DIRIGENDA.
quicquid praecipuis deae matris fontibus hauserat, quod luctus dabat impotens, quod luctum geminans amor, deflet, Taenara commoveno, et dulci veniam prece umbrarum dominos rogat. tandem, * vincimur,' arbiter umbrarum miserans ait : 1 donemus comitem viro emptam carmine coniugem ; sed lex dona coerceat, ne, dum Tartara liquerit fas sit lumina flectere.' quis legem det amantibus ? major lex amor est sibi. heu, noctis prope terminos Orpheus Eurydicen suam vidit, perdidit, occidit. vos haec fabula respicit, quicumque in superum diem mentem ducere quaeritis. nam qui Tartareum in specus victus lumina flexerit, quicquid praecipuom trahit perdit, dum videt Inferos.
87. HORA TIL
TU ne quaesieris (scire nefas) quem mihi, quem tibi finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios temptaris numeros. ut melius, quicquid erit, pati, 90
DE VITA DIRIGENDA.
seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultirmm, quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare Tyrrhenum. sapias, vina liques et spatio brevi spem longam reseces ; dum loquimur, fugerit inviJa aetas : carpe diem, quam minimum credula postero.
88. EIUSDEM
XOLIS longa ferae bella Numantiae, nec durum Hannibalem nec Siculum mare Poeno purpureum sanguine mollibus
aptari citharae modis, nec saevos Lapithas et nimium mero Hvlaeum domitosque Herculea manu Telluris iuvenes, unde periculum
fulaens contremuit domus Saturni veteris : tuque pedestribus dices historiis proelia Caesaris, Maecenas, melius ductaque per vias
regum colla minacium. me dulcis dominae Musa Licyroc cantus, me voluit dicere lucidum fulgentis oculos et bene mutuis
fidum pectus amoribus, quam nec ferre pedem dedecuit choris nec certare ioco nec dare brachia ludentem nitidis virainibus sacro
Dianae celebris die. num tu quae tenuit dives Achaemenes aut pinguis Phrygiae Mvgdonias opes permutare velis crine Licvmniae,
plenas aut Arabum domos,
91
DE VITA DIRIGENDA.
cum flagrantia detorquet ad oscula cervicem aut facili saevitia negat quae poscente magis gaudeat eripi, interdum rapere occupet ?
Sp. SENECAE.
REGEM non faciunt opes, non vestis Tyriae color, non frontis nota regiae, non auro nitidae fores : non quicquid fodit Occidens aut unda Tagus aurea claro devehit alveo, non quicquid Libycis terit fervens area messibus. rex est qui posuit metus et diri mala pectoris, quem non ambitio inpotens et numquam stabilis favor volgi praecipitis movet. qui tuto positus loco infra se videt omnia occunitque stio libens fato nec queritur mori. stet quicumque volet potens aulae culmine lubrico : me dulcis saturet quies ; obscuro positus loco leni perfruar otio ; nullis nota Quiritibus aetas per tacitum fluat. 92
DE MORTALITATE.
sic cum transierint mei nullo cum strepitu dies, plebeius moriar senex. illi mors gravis incubat, qui notus nimis omnibus, ignotus moritur sibi.
po. HORA TIL
SEPTIMI, Gadis aditure mecum et Cantabrum indoctum iuga ferre nostra et barbaras Syrtis, ubi Maura semper
aestuat unda : Tibur Argeo positum colono sit meae sedes utinam senectae, sit modus lasso maris et viarum
militiaeque. unde si Parcae prohibent iniquae, dulce pellitis ovibus Galaesi flumen et regnata petam Laconi
rura Phalantho. ille terrarum mihi praeter omnis angulus ridet, ubi non Hymetto mella decedunt viridique certat
baca Venafro, ver ubi longum tepidasque praebet Iuppiter brumas et amicus Aulon fertili Baccho minimum Falernis
invidet uvis. ille te mecum locus et beatae postulant arces, ibi tu calentem debita sparges lacrima favillam
vatis amici.
93
. E. IUUSDL
. e, i manu
9 ;
-.ena Cc
:itur nefa3 ".eo
: .
• : '- : : ;
**
:.:-•
DE MORTALI' :E.
densum humeris bibit [uid mirum, ubi illia c lemittit atras belua centia auris et intorti capillis
Eumenidum recreant lin et Prometheus et Pe ilci laborem decipitu nec curat Orion lec: aut timidos agitare lv
voigus. stupens
;ues ? •arens
eiusde:.
ICTIUS vives, I iper urgendo neque, d Jtus horrescis, nimium [tus iniquom. kam quisquis mediocii rit, tutus caret obsole |ibus tecti, caret invic >brius aula.
kius ventis agitatur inj is et celsae graviore c fedunt turres feriuntqu- Rilgura montis. frat infestis, metuit sec jram sortem bene prae fes. informis hieme )piter, idem |ovet. non, si mai it: quondam cithar; Lat musam neque » fed.it Apollo.
ie altum
icelias
ido
imos
DE MORTALITATE. <?/. EIUSDEM.
ILLE et nefasto te posuit die, quicumque primum et sacrilega manu produxit, arbos, in nepotum
perniciem opprobriumque pagi ; illum et parentis crediderim sui fregisse cervicem et penetralia sparsisse nocturno cruore
hospitis ; ille venena Colcha et quicquid usquam concipitur nefas tractavit, agro qui statuit meo te, tristt; lignum, te caducum in domini caput inmerentis. quid quisque vitet, numquam homini satis cautum est in horas. navita Bosporum Poenus perhorrescit neque ultra caeca timet aliunde fata, miles sagittas et celerem fugam Parthi, catenas Parthus et Italum robur ; sed inprovisa leti vis rapuit rapietque gentis. quam paene furvae regna Proserpinae et iudicantem vidimus Aeacum sedesque discriptas piorum et Aeoliis fidibus querentem Sappho puellis de popularibus et te sonantem plenius aureo, Alcaee, plectro dura navis, dura fugae mala, dura belli. utrumque sacro digna silentio mirantur umbrae dicere ; sed magis pugnas et exactos tyrannos
94
DE MORTALITATE.
densum humeris bibit aure volgus. quid mirum, ubi illis carminibus stupens demittit atras belua centiceps auris et intorti capillis
Eumenidum recreantur angues ? quin et Prometheus et Pelopis parens dulci laborem decipitur sono nec curat Orion leones
aut timidos agitare lyncas.
92. EIUSDEM.
RECTIUS vives, Licini, neque altum semper urgendo neque, dum procellas cautus horrescis, nimium premendo
iitus iniquom. auream quisquis mediocritatem diligit, tutus caret obsoleti sordibus tecti, caret invidenda
sobrius aula. saepius ventis agitatur ingens pinus et celsae graviore casu decidunt turres feriuntque summos
fulgura montis. sperat infestis, metuit secundis alteram sortem bene praeparatum pectus. informis hiemes reducit
Iuppiter, idem summovet. non, si male nunc, et olim sic erit: quondam cithara tacentem suscitat musam neque semper arcum
tendit Apollo.
95
DE MORTALITATE
rebus angustis animosus atque fortis appare ; sapienter idem contrahes vento nimium secundo turgida vela.
pj. EIUSDEM.
EHEU, fugaces, Postume, Postume, labuntur anni, nec pietas moram rugis et instanti senectae adferet indomitaeque morti ; non, si trecenis, quotquot eunt dies, amice, places inlacrimabilem Plutona tauris, qui ter amplum Geryonen Tityonque tristi compescit unda, scilicet omnibus, quicumque terrae munere vescimur, enaviganda, sive reges
sive inopes erimus coloni. frustra cruento Marte carebimus fractisque rauci fluctibus Hadriae, frustra per autumnos nocentem corporibus metuemus Austrum. visendus ater flumine languido Cocytos errans et Danai genus infame damnatusque longi Sisyphus Aeolides laboris. linquenda tellus et domus et placens uxor, neque harum, quas colis, arborum te praeter invisas cupressos
ulla brevem dominum sequetur absumet heres Caecuba dignior
96
DE MORTALITATE.
servata centum clavibus et mero tinguet pavimentum superbo, pontificum potiore cenis.
94. EIUSDEM.
OTIUM divos rogat in patenti prensus Aegaeo, simul atra nubes condidit lunam neque certa fulgent
sidera nautis ; otium bello furiosa Thrace, otium Medi pharetra decori, Grosphe, non gemmis neque purpura ve-
nale neque auro. non enim gazae neque consularis summovet lictor miseros tumultus mentis et curas laqueata circum
tecta volantis. vivitur parvo bene, cui paternum splendet in mensa tenui salinum, nec levis somnos timor aut cupido
sordidus aufert. quid brevi fortes iaculamur aevo multa ? quid terras alio calentis sole mutamus ? patriae quis exul
se quoque fugit ? scandit aeratas vitiosa navis cura nec turmas equitum relinquit, ocior cervis et agente nimbos
ocior Euro. laetus in praesens animus quod ultrast oderit curare et amara lento L 8 97
DE SORTE HUMANA.
temperet risu : nihil est ab omni
parte beatum. abstulit clarum cita mors Achillem, longa Tithonum minuit senectus, et mihi forsan tibi quod negarit
porriget hora. te greges centum Siculaeque circum mugiunt vaccae, tibi tollit hinnitum apta quadrigis equa, te bis Afro
murice tinctae vestiunt lanae: mihi parva rura et spiritum Graiae tenuem Camenae Parca non mendax dedit et malignum
spernere volgus.
95- EIUSDEM.
NE forte credas interitura, quae longe sonantem natus ad Aufidum non ante volgatas per artis
verba loquor socianda chordis, non, si priores Maeonius tenet sedes Homerus, Pindaricae latent Ceaeque et Alcaei minaces
Stesichorique graves Camenae ; nec siquid olim lusit Anacreon delevit aetas ; spirat adhuc amor vivuntque commissi calores Aeoliae fidibus puellae. non sola comptos arsit adulteri crines et aurum vestibus inlitum mirata regalisque cultus 98
DE SORTE HUMANA.
et comites Helene Lacaena; primusve Teucer tela Cydonio direxit arcu ; non semel Uios vexata : non pugnavit ingens Idomeneus Sthenelusve solus dicenda Musis proelia ; non ferox Hector vel acer Deiphobus gravis excepit ictus pro pudicis
coniugibus puerisque primus. vixere fortes ante Agamemnona multi ; sed omnes inlacrimabiles urgentur ignotique longa
nocte, carent quia vate sacro. paulum sepultae distat inertiae celata virtus. non ego te meis chartis inornatum sileri totve tuos patiar labores impune, Lolli, carpere Jividas obliviones : est animus tibi rerumque prudens et secundis temporibus dubiisque rectus, vindex avarae fraudis et abstinens ducentis ad se cuncta pecuniae, consulque non unius anni,
sed quotiens bonus atque fidu3 iudex honestum praetulit utili, reiecit alto dona nocentium voltu, per obstantis catervas explicuit sua victor arma. non possidentem multa vocaveris recte beatum ; rectius occupat nomen beati, qui deorum muneribus sapienter uti
L8 1 99
DE SORTE HUMANA.
duramque callet pauperiem pati peiusque leto flagitium timet, non ille pro caris amicis aut patria timidus perire.
96. BOETHIL
CUM polo Phoebus roseis quadiigis
lucem spargere coeperit, pallet albentes hebetata vultus
flammis stella prementibus. cum nemus flatu Zephyri tepentis
vernis inrubuit rosis, spiret insanum nebulosus Auster,
iam spinis abeat decus. saepe tranquillo radiat sereno
inmotis mare fluctibus : saepe ferventes Aquilo procellas
verso concitat aequore. rara si constat sua forma mundo,
si tantas variat vices, crede fortunis hominum caducis,
donis crede fugacibus. constat, aeterna positumque lege est,
ut constet genitum nihil.
97. HORA TIL
ODI profanum volgus et arceo : favete linguis ; carmina non prius audita Musarum sacerdos vir^inibus puerisque canto.
100
4
DE SORTE HUMANA.
regum timendorum in proprios greges, reges in ipsos imperium est Iovis, clari Giganteo triumpho, cuncta supercilio moventis. est ut viro vir latius ordinet arbusta sulcis, hic generosior descendat in campum petitor, moribus hic meliorque fama contendat, illi turba ciientium sit maior : aequa lege necessitas sortitur insignis et imos ;
omne capax movet urna nomen, destrictus ensis cui super impia cervice pendet, non Siculae dapes dulcem elaborabunt saporem, non avium citharaeque cantus somnum reducent : somnus agrestium lenis virorum non humilis domos fastidit umbrosamque ripam, non Zephyris agitata tempe. desiderantem quod satis est neque tumultuosum soliicitat mare, nec saevos Arcturi cadentis impetus aut orientis Haedi, non verberatae grandine vineae fundusque mendax, arbore nunc aquas culpante, nunc torrentia agros sidera, nunc hiemes iniquas. contracta pisces aequora sentiunt iactis in altum molibus : huc fiequens caementa demittit redemptor cum famulis dominusque terrae fastidiosus ; sed timor et minae
IOI
DE SORTE HUMANA.
duramque callet pauperiem pati peiusque leto flagitium timet, non ille pro caris amicis aut patria timidus perire.
96. BOETHIL
CUM polo Phoebus roseis quadrigis
lucem spargere coeperit, pallet albentes hebetata vultus
flammis stella prementibus. cum nemus flatu Zephyri tepentis
vernis inrubuit rosis, spiret insanum nebulosus Auster,
iam spinis abeat decus. saepe tranquillo radiat sereno
inmotis mare fluctibus : saepe ferventes Aquilo procellas
verso concitat aequore. rara si constat sua forma mundo,
si tantas variat vices, crede fortunis hominum caducis,
donis crede fugacibus. constat, aeterna positumque lege est,
ut constet genitum nihil.
97. HORA TIL
ODI profanum volgus et arceo : favete linguis ; carmina non prius audita Musarum sacerdos vinunibus puerisque canto. 100
DE SORTE HUMANA.
regum timendorum in proprios greges, reges in ipsos imperium est Iovi% clari Giganteo triumpho, cuncta supercilio moventis. est ut viro vir latius ordinet arbusta sulcis, hic generosior descendat in campum petitor, moribus hic meliorque fama contendat, illi turba clientium sit maior : aequa lege necessitas sortitur insignis et imos ;
omne capax movet urna nomen. destrictus ensis cui super impia cervice pendet, non Siculae dapes dulcem elaborabunt saporem, non avium citharaeque cantus somnum reducent : somnus agrestium lenis virorum non humilis domos fastidit umbrosamque ripam, non Zephvris agitata tempe. desiderantem quod satis est neque tumultuosum sollicitat mare, nec saevos Arcturi cadentis impetus aut orientis Haedi, non verberatae grandine vineae fundusque mendax, arbore nunc aquas culpante, nunc torrentia agros sidera, nunc hiemes iniquas. contracta pisces aequora sentiunt iactis in altum molibus : huc frequens caementa demittit redemptor cum famulis dominusque terrae fastidiosus ; sed timor et minae
IOI
DE SORTE HUMANA.
scandunt eodem quo dominus, neque decedit aerata triremi et
post equitem sedet atra cura. quodsi dolentem nec Phrygius lapis nec purpurarum sidere clarior delenit usus nec Falerna
vitis Achaemeniumque costum, cur invidendis postibus et novo sublime ritu moliar atrium ? cur valle permutem Sabina divitias operosiores ?
98. EIUSDEM.
TYRRHENA regum progenies, tibi non ante verso lene merum cado cum flore, Maecenas, rosarum et pressa tuis balanus capillis iam dudum apud mest : eripe te morae, ne semper udum Tibur et Aefulae declive contempleris arvom et Telegoni iuga parricidae ; fastidiosam desere copiam et molem propinquam nubibus arduis ; omitte mirari beatae
fumum et opes strepitumque Romae. plerumque gratae divitibus vices mundaeque parvo sub lare pauperum cenae sine aulaeis et ostro
sollicitam explicuere frontem. iam clarus occultum Andromedae pater ostendit ignem, iam Procyon furit 102
DE SORTE HUMANA.
et stella vesani Leonis, sole dies referente siccos ; iam pastor umbras cum grege languido rivomque fessus quaerit et horridi dumeta Silvani, caretque ripa vagis taciturna ventis. tu civitatem quis deceat status curas et urbi sollicitus times quid Seres et regnata Cyro
Bactra parent Tanaisque discors prudens futuri temporis exitum caliginosa nocte premit deus ridetque, si mortalis ultra
fas trepidat. quod adest mcmento componere aequos ; cetera fluminis ritu feruntur, nunc medio alveo cum pace delabentis Etruscum in mare, nunc lapides adesos stirpisque raptas et pecus et domos volventis una, non sine montium clamore vicinaeque silvae, cum fera diluvies quietos inritat amnis. ille potens sui laetusque deget, cui licet in diem dixisse * vixi : cras vel atra nube polum pater occupato, vel sole puro ; non tamen inritum, quodcumque retrost, efficiet neque difHnget infectumque reddet
quod fugiens semel hora vexit.' Fortuna saevo laeta negotio et ludum insolentem ludere pertinax transmutat incertos honores,
103
DESORTE HUMA
scandut eodem quo dominv dec t aerata triremi et equitem sedet atr quodsi olentem nec Phry nec p . urarum sidere cla delet usus nec Falerr Achaemenium cur i endis postibus i sublimeitu moliar atrii cur le permutem l ditias operosior
98.
EIUSD.
TYRRIENA r. verso 1< cur »re . sa tui
iam ^^H ne & decli T
S"f
•~
-- a
ft ^t
■ rtrrj
DE SORTE
et stella vesai
sole die; iara pastor unr rivomque fessus qr duroeta Silvar
ripa vagis tu civitatem r curas et urb' quid Sf
Ba pruder calig:
M.
;m,
oda;:
inu ,
nin:
i reg
. NEC-
% edax ff, omnia carpit,
k vet, niJ *e diu.
fi, profugum D :ora siccant, Ktes et iuga c ..qquor ? mol< ta repent
\E
les
DE SUMMA RERUM.
nunc mihi, nunc alii benigna. laudo manentem ; si celeris quatit pinnas, resigno quae dedit et mea virtute me involvo probamque pauperiem sine dote quaero. non est meum, si mugiat Africis malus procellis, ad miseras preces decurrere et votis pacisci,
ne Cypriae Tyriaeque merces addant avaro divitias mari : tunc me biremis praesidio scaphae tutum per Aegaeos tumultus aura feret geminusque Pollux.
gg. BOETHIL
QUOD mundus stabili fide concordes variat vices ; quod pugnantia semina foedus perpetuom tenent ; quod Phoebus roseum diem curru provehit aureo, ut quas duxerit Hesperus Phoebe noctibus imperet, ut rluctus avidum mare certo fine coerceat, ne terris liceat vagis latos tundere terminos ; hanc rerum seriem ligat, terras ac pelagus regens, et caelo imperitans amor. hic si frena remiseiit, 104
DE SUMMA RERUM.
quicquid nunc amat invicem, bellum continuo geret ; et quam nunc socia fide pulcris motibus incitant, certent solvere machinam. hic sancto populos quoque iunctos foedere continet : hic et coniuoii sacrum
o
castis nectit amoribus : hic fidis etiam sua dictat iura sodalibus. o felix hominum genus, si vestros animos amor, quo caelum regitur, regat !
ioo. SENECAE.
OMNIA tempus edax depascitur, omnia carpit,
omnia sede movet, nil sinit esse diu. flumina deficiunt, profugum mare litora siccant,
subsidunt montes et iuga celsa ruunt. quid tam parva loquor ? moles pulcerrima caeli
ardebit rlammis tota repente suis. omnia mors poscit. lex est, non poena, perire :
hic aliquo mundus tempore nuilus erit.
FINIS.
105
|
c |
|
|
•t-i |
|
|
•P |
|
|
3* |
|
|
K |
tA |
|
^ |
|
|
M |
© |
|
00 |
<— |
|
•*J |
|
|
c |
|
|
•H |
|
|
^-^ |
|
|
rH |
|
|
cti |
|
|
o |
|
|
•H |
|
|
^ H |
|
|
• >i |
|
|
H |
|
|
E^ |
|
|
G |
|
|
O 02 |
|
|
^ E |
|
|
© |
|
|
E O |
|
|
5 Ph |
|
|
<H |
|
|
rH ^ |
|
|
rH © |
|
|
•H © |
|
|
^ r^ |
|
|
C 'd |
|
|
x © |
|
|
O H |
|
|
»-3 'd |
|
|
- p © |
|
|
r+ & W |
|
|
•H |
|
|
c © d J* ^J w |
|
|
Otn f! |
|
|
£ ^ |
|
|
^ |
|
|
to |
|
|
o - |
|
|
• fH |
|
|
3S |
Onivcniiy of Toronto Library
DO NOT
REMOVE
THE
CARD
FROM
THIS
Acme Library Card Pocket
Under Pat. "Ref. Index Flle"
Made by LIBRARY BUREAU
|
H |
H |
||
•