Vert Apri Aa Agent ta ape set mietrrte. aridi pria entity ibrrrprriini re (iorcag ia zziotittioti artrite sv Dirotta Anprt LO siragria Bad srt Ago. gr. LA pEZITA Pmotiagie dite EI n ur gri peer MRNEMIAIO I Satie TAR RIT at 84 10) peroni cantraztes a srgta tnt rà ricoiantro en RSI one piptitni cneirzrilersi ERIERICN ; MTRIOITOII RISLRSI 1 AMder e Log pedata CITI Larsen least passa ro) » seni tepe se aperta peas settare RSI NTINIDI ra tsttti oriana ate] Dite tettar va reame RICO Seca isetguso tirata irta etinep pilo ISP SIZI Resia ERE III a sessiriontaganioa [ISS pe he; enti pe pv age rion CARO KHR] prete sita rende ra eraiLoe ret Hel Tae teiagee tetra pece GROTRCO E sURe be saezen grniegete iacsa toe n mi tenete. si setbado Paris ci end le RI RI De Alari [eteiaterionaei CORTOInena peo iulstagraszinene pitiutcttvntiaretto pei Spe nni SOTA roi depone tarde II e ITA lorelai rien senato ino tese) rersro ese ddt cena! LEE rara Riga x Vu37 ce dedosaet c0. peppe pen ni veno di Psa rsnli e ARL 14 p 09) si 2 na et apogei evi SERA elia o prieradici eta o r toi MREIMae PEREZ IrITI siSriea rioni coltre oi narinto init perdi parare ceti: site Sb ateisata sobetonibricenr(imirina arri rst lieti tare te e no FIS RETI petti TELA RP Rot iri api ti pda points ST pagatore apra sir balcaryonei “ errielale tra rarira tai erbe ieri ze ipa verrei art iipi rt IIa toti pio Rai iritre Petri E E, ie: CREO ago Pale ve atirtinis tipici » Iuidrasstsite tata ate Fari sere eine orta pareva scanio tei sos agri prasgrrzra tettone Fi mtbtimesersatinssiagaganniataci sani sassari per ati x Tratt vendi A igcapei ont cinta Pr gie galiagioni SIT se ire Piede) perse Lettere rta passa atea ATEI Apitnri irritare perrcanevia nr arretra pati coma cataratta E Perno [ui e e antibaize st tti ra sia sa anna nate nia atti rire patent lingstataiete cere prtirtsriombiiogiane: degno seo eo mr svga dere Lis pebiznI Pobed dior Sardeeos trirteeea o. retige fees me h MA venga sini vini seta ir SA STA Tp ten rare ri e SUI: 1-30 rs rcprdrindane sor preti Trintencaro sprite PR Mitte e Rd. E 3A I AVI IE prtater, (Rita nitriti DIztarotao dele ii areiee VI vin Penna pesenoeci CI i vonialiotoia Fist seiade perenne FI song è sagre rdones art I uprrnarieseì see drpo drone: Ù Li EATER e sireieiartrti x gici * Poe bea, me rÀ troni uo "ia lirimp etnie onirialri frrediie SISI IALIt nisseno sO d det Nrotiarine ici pentiti ne Paggene Ba) i dtt 45 cina sora renna il priori n Pet: pr croazia ; carorinnle RISE h k RL: ICPOrA Mi e IESTRRS PRE pae pal pesabrse È ar greve deter gta et Todaro siste Lagpici zine posò 00 mente solare ra ertezmazosa. pecni CIPE I Santagata BIIRIIIOA diprrbiebioiboa Cerato peste pepate sro rg sitpretasi quela magtratevai sp tipentibi ostacgnas Lied dr STI viti Lt pi arterie, pin mnddee meande ev Sop viatio CACIRI ao Menenicztozet sberepe tene dei oso, nastri meeteb blade susse È atagosh namrr D negri i egogeo dA nicegra sere siae Dustiarstaieeare: sisi pet sara [It Too retata nr disdetto ovomeri pali Agra get! bebe eroelito im ipinbtosbabra vegeti.radalee " l'eleabice Rive gti cioe fase saioti toni) - SRIETI amaptgrnte ETC TRI prenota. nl peste alora rato tte MATISSEStIt) ropotani deri rese dese aTOria Vieta dt peboti te pscgsn be AR pantera cene SETT Artio t4 1 opepigi grad oamaiaaiee penetra PEdi i gii ver mu pei Gera ieiti RIABIati to sittriontia uao patto VESSIGIATITTIReA ” iriuasie dire irta Le mi PENIOIII A! Di svelare anni rt niuizieinrg aleti Tiri chirete ati pipte mriniae diem sia iprpagertio ue Mreribpasriatrv ire: “ eopipegitro Cha) e petra trenini atterra IO n ergrsei ieri dir pegtozioni RISE e REL pra gr Sr earatgmie 9) 1914 er # dadi eine she ve te [most cretnenti prete n netto spezia pe ES n serie Alan IRMPEoini sd dre sersiicese Zoro: sviidirziaeo bri sigtata rne etto si drespei tto sel'atstoni ni pasta v urgratne doti cai velo È porgere presti iypor SEIT TRI Do gini seri se agirà pet Defoe p0I cs ETC CITATO Ao sarimegiga datti SELES LER NE vurea guias ssitzia supra Rane ie ii Si Tagore a drone pa agio Detta Ii rali cristina aron o vindert ssertrenato di prsiate par dirai chge ire srranogcho odi VPI HR davi “netta DIRECT sale pae riet dizcster eertaffre matri tizriozarifcant Toianbee nat de IPRICETItO ieri tgiste pronta Linuitrorve: ieser carristi panza toni MR sere i srcosazige sgriccni ne n Iper oreaengtit dita 4 A ASdri peo rinato zto ari condo relati vg ire] + PARO O GSO Ita alata Ig srrtariatta Nigra ica Dani rale inez Ratatstar) atti ateo spes egegiti e Siae Speri riimag rit PISA ZINIO RSI vesto Peroni tie iriaten Innanzi Igiene (ittici fis Persa ipennrr aa sona 404 070-430 de, Chelea agitati dre n srtsterntILsta Ste : : n Lansrraintai sta ratnt pizze nta alito ni nie prrcnedesta goti psieritnao i; tI Fate iper cern PTIMRIEi Prbi Piatti coro eat podi tiperongas anitata pesate er 'rrpndesta ti Pwrrini orse to petiivrezzita n tippgetraent repszrzai ttsnenarisevbt sz pica aiendte dA MIGd nti ip grate rho tinti osa paia x er ne RM Sesg orse terri + prg glet Lao "aL Bregei Dti ed ragigargonee sid renti nt vida IRIOR rca FIT in direi i SN III primi risdra qubaiga iaia: moti eco “ RA RE dini nd PA PEER A EEE CI cede dept Saia rbrg ut retetiater attente +0 n Bivio I] OSE SIONIORII GA Rrpriprorsenre ne Lord nda pri, vi see Pam or gipote STAI e Parra e = ITS epr nad 0) di SI IIgIeSI ice Sto netta io serrate rei iatspee pirate nti ICP MITan Ppertahdi nasa ratpntt Tese rrrgriei presta carne gisbribeo ne: date deter perta tere SE a pa tergo Dsmsiratpatapioneabst : n vice LI sissi x metrttica Lim] nen) pepate ee it Lee alinea tan Ji tte pitt SMILIES ORTA TANT POM A ERI mari anne re getni tear: mgrienin RESTI arrese tarare esatto ie MOCSERITÀ Padre pi Moe avete di pre gti gilde iena * neri Pesanti getto mi db * iootheas dard e ni pierre Patania Raipa Rie PILISTISPTIOT doti ne id VIP SI Ge bere ni pig mario span iaze por eat rale agri Sears Mii MERITI III aio ungrrneo eli mespritas dae Agi. sales. IS hie Ren i pretrte n IDO Aptlrrrzizten ere get LR TI] dislecao? de iniprino veidlioe ra e ne amari sedi È vocsanisero o srveptani der 1a srgrne Iepe sei etepiare ge i bat Logi de refete nici capii rasati per drei MIRINO IIS IS I ISITITRAP TI A0O IA LITI etere reiiceni coni ATI © irradia Pi ordini eri ti ionre atvegetigiciora Agra pre e Sila ga isa pages ppprt nai Rest fn areale aitarsrata BISI Dtinctra resa sistioniona. mrgreen ceti: BRL n too Lprpra eresia PT IPA a 1 Rate ticirtnr pr Eti Mist Oasis it catino al par sidan te ra edi a0a diese VAFCHEIS] erogene pepe “2a Parini stntorene: Losi RITeSII epr Le È srierizie Apri pid i eat : sparisce Ragirà pra na est raibisaonitasscit radi ati detigioparposetta IPIALA ZI AI, Pupr i id FA pid e dpr ped do E et erat ; citarne ri ; : ei creates sue uferfrstaseai n pari RR i pork Fair piera parta) rn pese ci viriresozazioni rt ar ARA martire eprerir pe segreti E ee sesta ” st 0h possi Det bet MSreI Nene ghprotti rÒ det ore ere ri cet frena n 33 ii Pr pii scia sae ica va MICARI li relisitosi nta ee tzi teri iorensioazte senoeli stgrira piene melorattoti relazi PIANI LIO ner A Srila ri ndr det pete wi ole rari D 'asoto geni sd 04 0 pr ri la ferì ® mepertna lede ri rergndo Le Penri ni ie eroe tieni rear. dira Tot ori pro vega - ttrdrò n sti nre è Diera Prsoe ria vite sati}, n E denpdooei pedi tr. ipderanar pri orrendi» parmsane er eriorzasdo) essi pria dieoo ‘drpei Senta i iesoe. ETRIATIIeI i dingranziarait: sere set Teri riettazito + cimpetip Sprea delta eri na TRI eni acgasnzsio ageetici poni vernio Croce ce (LO N i se DAS Il LIBRARY OF THE MUSEUM OF COMPARATIVE ZOOLOGY GIFT OF Muatitrate g VC 9 N Age lazog 7°%7 8 ; I MOLLUSCHI i; DEL PIEMONTE E DELLA LIGURIA LUIGI BELLARDI PHOFESSONE DI SPOÎNIA NATUR\LE, NEL ©. LICEO GIOBENTI, CONSEBVATORE DELLE COLLEZIONI PALFONTOLOGICUE DEL, R: MUSEO DI GEOLOGIA, UFFICIALE DELL'ORDINE DEI ‘S\XTL MXURAZIO E LAZZARO, CAVALIEÒE DEGLI ONDINI DELLA CORONA D'ITALIA E DI. CRISTO DEL PORTOGALLO; [e SOCIO DELLA R:-AUCADEMSA GELLE SCIENZE, DELLA I. ACCADEMIA D'AGRICOLTURA; ; MEMBRO DELIZAGGADEMIA ‘DELLE SCIENZE DELL'ISTITUTO: DI IIULOGNA DELL'ACCADEMIA GIOENIA DI CATANIA, MEMBRO CORTISPONDENTE ESTERO DELLA SOCIETÀ GEOLOGIGA DI LONDRA E DI-VARIN ALTO ISTITUTI SCIENTUNICO NAZIONALI ED ESTERÌ PAARSE E BEL Si; GASTEROPODA (BUCCINIDAE, CYCLOPSIDAE, PURPURIDAE, Van Pia CORALLIOPHILIDAE, OLIVIDAE) 1882 i ROMA, TORINO, FIRENZE PRMANNO posscHer DIC du DI lol SPAL e I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARI DEL PIEMONTE E DELLA LIGURIA DESCRITTI DA LUIGI BELLARDI PROFESSORE DI STORIA NATURALE NEL R. LICEO GIOBERTI, CONSERVATORE DELLE COLLEZIO\! PALEONTOLOGICHE DEL R. MUSEO DI GEOLOGIA, UFFICIALE DELL'ORDINE DEI SANTI MAURIZIO E LAZZARO, CAVALIERE DEGLI ORDINI DELLA CORONA D'ITALIA E DI CRISTO DEL PORTOGALLO, SOCIO DELLA R. ACCADEMIA DELLE SCIENZE, DELLA R. ACCADEMIA D’AGRICOLTUBA, MEMBRO DELL'ACCADEMIA DELLE SCIENZE DELL'ISTITUTO DI BOLOGNA, DELL'ACCADEMIA GIOENIA DI CATANIA , MEMBRO CORRISPONDENTE ESTERO DELLA SOCIETÀ GEOLOGICA DI LONDRA E DI VARII ALTRI ISTITUTI SCIENTIFICI NAZIONALI ED ESTERI Piste, IRE, GASTEROPODA (BUCCINIDAE, CYCLOPSIDAE, PURPURIDAE, CORALLIOPHILIDAE, OLIVIDAE) 12658403 TORINO STAMPERIA REALE 1882. Estr. dalle Memorie della Reale Accademia delle Scienze di Torino Serie II, Tom. XXXIV I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIA RII DEL PIEMONTE E DELLA LIGURIA PARTE III, 4. Famiglia BUCCINIDAE CHenu (1839). 1. Sotto-famiglia NASSINAE H. et A. Ap. (1858). 1. Genere COMINELLA Gray (1847). A. COMINELLA DERTONENSIS BELL. Tav. I, fig. 1 (a, 0). Testa ovata: spira brevis, parum acuta, medio subinflata. - Anfractus versus suturam anticam inflati, postice depressi, subcanaliculati ; ultimus magnus, dimidia longitudine longior, ventrosus, antice parum depressus: suturae parum profundae; postica marginata. - Superficies longitudinaliter costata, transverse costulata et striata: costae longitudinales contra canaliculum posticum terminatae, in ventre el in parte antica ultimi anfractus evanescentes, oblusae, rectae, axi testae parallelae, a sulcis angustis in primis anfractibus, latioribus in ultimis, separatae: costulae transversae parvulae, inter se satis distantes, praesertim in ultimo anfractu; stria, vel striae nonnullae minutae interpositae: margo suturae posticae irregulariter rugulosus. - Os ovali-elongatum ; labrum sinistrum subarcuatum, postice depressum, interius leve: colu- mella medio excavata, antice subrecta, subumbilicala. Long. 17, 27 mm.: Lat. 10, 16 mm. Non conosco di questa forma che due esemplari, dei quali ho fatto figurare quello che ha minori dimensioni, perchè il maggiore ha il labbro sinistro raccomodato a due riprese dall’animale, e perciò meno regolare di quello dell’altro esemplare. 4 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Questa forma fossile ha non poca analogia nei suoi caratteri generali colla Com. lagenaria (Lamck.) della fauna attuale. Miocene superiore: Colli tortonesi, S' Agata-fossili, Stazzano, rarissimo; Coll. del Museo (1) e Michelotti (2). 2. Genere PHOS Montrort (1810). 1° Serie. Anfractus versus suturam posticam subcarinati, postice depressi, canaliculati et contra suturam marginati. - Costae longitudinales ad suturam posticam non productae. I caratteri principali di questa prima serie, rappresentata da una sola e raris- sima forma, sono i seguenti: 1° la sutura posteriore accompagnata da un grosso orlo; 2° la depressione posteriore degli anfratti larga e profonda; 3° le coste longitudinali terminate prima della scanalatura posteriore, cioè sulla carena. A. Pros rRupus BeLL. Tav. I, fig. 2 (a, d). Testa subfusiformis. - Anfractus postice late et profunde canaliculati ; ultimus dimidia longitudine longior, antice parum depressus: sutura postica irregulariter nodoso-marginata. - Superficies longitudinaliter costata et transverse costulata: costae longitudinales 12, obtusae, contra canaliculum posticum terminalae, in parte antica ultimi anfractus subbifidae: costulae transversae inter se valde distantes, super costas longitudinales et in carum interstitiis continuae, în intersecatione costarum subacutae, 3 in primis anfraclibus, 8 in ultimo, penul- tima posterior major, subspinifera. - Os elongatum: columella medio subarcuata. Long. 20 mm.: Lat. 13 mm. Miocene medio : Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. Michelotti. 2° Serie. Anfractus converi, postice non carinati, vel vix subcarinati: sutura non mar- ginata. - Costae longitudinales ad suturam posticam productae. Nelle forme di questa seconda serie le coste longitudinali corrono continue fino alla sutura posteriore, gli anfratti sono convessi, poco depressi posteriormente, e la carena manca o vi è d’ordinario poco sporgente. (1) Dopo che il Museo di Geologia fu separato da quello di Mineralogia, le collezioni paleontologiche fanno parte del Museo geologico, sicchè l’indicazione « Coll. del Museo » significa che i fossili, cui si riferisce, esistono nel Museo di Geologia della R. Università degli Studi di Torino. (2) La collezione paleontologica del Sig. Cav. MicneLoTTI fu donata dal suo proprietario al Museo di Geologia della R. Università degli Studi di Roma. DESCRITTI DA L. BELLARDI 5 In questo gruppo si hanno forme che senza dubbio sono fra loro strettamente collegate da parecchi caratteri e che si devono riguardare come modificazioni dello stesso tipo, ma che pure a mio giudizio meritano di essere distinte con nome proprio, poichè ognuna di loro, considerata nei suoi caratteri estremi ed osservabili nel maggior numero di esemplari della medesima provenienza, corrisponde ad un ambiente speciale distinto o per età o per posizione geografica o per qualità del sedimento che la racchiude. Le forme di questa seconda serie sono fra loro più o meno affini, e non è dif- cile conoscere i legami che rannodano le forme più antiche alle posteriori. Infatti il Phos citharella (Brongn.) passa per gradate modificazioni al Phos or- ditus (Bon.) ambedue del miocene medio ; e quest’ultimo si avvia al Phos polygonus (Brocch.), caratteristico del pliocene inferiore, per mezzo del Phos connectens Bell., proprio del miocene superiore. 2. PHOS CITHARELLA (BRONGN.). Tav. 1, fig. 8 (a, bd). Testa turrita: spira longa, valde acuta. - Anfractus converi, postice leviter inflati; ul- limus !/, totius longitudinis vix superans, antice valde depressus : suturae profundae. - Super- ficies tota longitudinaliter costata et transverse striala: costae longitudinales plerumque 10-42, magnae, obtusae, inlerstitia subaequantes, rectae, axi testae parallelae, contra suturam posticam productae, contra rimam in ultimo anfractu plus minusve inflerae: striae transversae crebrae, tum minutae, tum minutissimae, in interstitiis costarum et super costas continuae, in parte antica ultimi anfractus majores. - Os ovali-elongatum; labrum sinistrum simplex, subarcuatum, interius pluri-plicatum: columella versus partem posticam plus minusve excavata. Long. 24 mm.: Lat. 10 mm. Buccinum flexuosum BON., Cat., MS., n. 559. 1820. Massa flexuosa BORS., Oritt. piem., I, pag. 38 (in parte). 1823. Zoluta citharella BRONGN., Mem. Vicent., pag.64, tav. VI, fig.9. ? 1838. Massa flexuosa GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, pag. Al. 1842. Buccinum flexuosum E.SISMD., Syn., pag. 40. 1847. Massa flexuosa MICHTTI., oss. mioc., pag. 209. 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2. ed., pag. 29. 1852. Buccinum flexuosum D’ORB., Prodr., vol. I, pag. 86. ? 1860. Id. id. NEUGEB., Syst. Yerz.-tert.-Moll-Geh., pag. 10. 1864. Id. id. DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. ? 1873. Id. id. COCC., Erum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 75. ? 1873. ld. id. MAY., System. Verz. Verst. Helv., pag. 33. 1878. Phos flexuosus FUCHS, Stud. tert. Bild. Ober. Ital., pag. 49. Varietà A. Tav. I, fig. 3 (a, d). Spira magis aperta. - Anfractus breviores. - Costae longitudinales minores, frequentiores. Long. 26 mm.: Lat. 13 mm. Varietà B. Striae transversae majores, frequentiores. Long. 24 mm.: Lat. 16 mm. 6 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà C. Tav. I, fig. 7 (a, d). Testa minor. - Costae longitudinales in ultima dimidia parte ultimi anfractus minutae, vir -costulis longitudinalibus majores, frequentiores, inde superficies ibi eleganter clathrata. Long. 23 mm.: Lat. 10 mm. La forma descritta dal Brocchi col nome di Buecinum flexuosum che io ebbi sott'occhio, gentilmente comunicatami dalla Direzione del Museo Civico di Milano e che corrisponde esattamente alla figura datane dal precitato autore, è affatto di- stinta dalla presente: questa vi fu riferita prima dal Borson, quindi dal Bonelli, dal Sismonda, dal Sig. Cav. Michelotti, ecc. La forma citata del Brocchi è una vera Nassa ed appartiene alla XVII serie che ha per tipo la N. intercisa (Gené); finora la forma descritta e figurata dal Brocchi non si rinvenne nei terreni terziarii del Pie- monte e della Liguria. Non havvi dubbio che il fossile descritto e figurato dal Brongniart col nome di Voluta citharella sia lo stesso di questo qui descritto: la figura vi corrisponde esatta- mente, come pure la località Montagne de Turin: anche la descrizione conviene coi caratteri della presente forma ad eccezione delle due o tre pieghe che il Brongniart dice trovarsi alla base della columella, le quali non sono segnate nella figura: sulla parte anteriore della columella (base secondo Brongniart) havvi la piega caratteristica del Genere Pos, cui senza dubbio questa forma appartiene. Questa specie è molto frequente in quasi tutte le località a me note del terreno miocenico medio dei colli torinesi, di cui si può risguardare come caratteristica. Ho distinte come varietà le forme meglio caratterizzate, le quali si collegano stret- tamente col tipo per numerose modificazioni intermedie. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Termo-fourà, Pino-torinese, Val Ceppi, Baldissero-torinese, frequente; Coll. del Museo, Miche- lotti e Rovasenda. 3. Pnios orpiTUs Bon. Tav. I, fig. 4 (a, d). Distinguunt hanc speciem sequentes notae: A. a Ph. citharella (Brongn.) Testa brevior, magis ventrosa: spira minus acuta. - Anfractus longiores, minus frequentes, medio obscure carinati. - Striae et costulae transversae majores, praesertim super costas longi- tudinales. - Os longius; labrum sinistrum depressum. 2. a Ph. polygonus (Brocch.) Testa minor: spira minus acuta. - Anfractus pauciores, non distinele carinati, postice minus depressi. - Costa super carinam decurrens non spinulosa. - Os minus elongatum: columella medio magis depressa. Long. 20 mm.: Lat. 410 mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 7 Phos orditus BON., Cat. MS. n. 1312. 1842. Buccinum orditum E.SISMD., Syn., pag. 40. 1847. Massa ordita E. SISMD., .Syz., 2. ed. pag. 29. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr. vol. III, pag 85. Il Bonelli nel Catalogo manoscritto dei Molluschi del R. Museo di Zoologia scrisse a proposito di questa forma: « Murex senticosus L. affinis at non spinulosus. - Phos longitudinaliter costatus, transverse et inaequaliter elevato-striatus, anfractibus supra tumidis, subcarinatis. Intermedio al flexuosus ed al senticosus vivo, forse semplice varietà del primo ». Il Bonelli aveva già riferito questa forma al Genere Phos del Montfort. Miocene medio: Colli torinesi, Termo-fourà, Val Ceppi, Albugnano, raro; Coll. del Museo. 4. Paos CONNECTENS BELL. Tav. I, fig. 6 (a, 5). Distinguunt hanc speciem a Ph. polygonus (Brocch.) sequentes notae: Testa minor, crassior: spira brevior, magis aperta. - Angulus submedianus anfractuum ob- tusior, plerumque vix notatus. - Costae longitudinales obtusae, non compressae, super dimidiam partem ultimi anfractus oris contiguam minores, frequentiores, interdum minutae et frequentis- simae, inde superficies ibi cancellata. Long. 28 mm.: Lat. 15 mm. 1847. Nassa polygona MICHTTI, Foss. mioc., pag. 207 (non tav. XIII, fig.2 a, d) ‘in parte). 1847. Buccinum polygonum E. SISMD., Syn.2. ed., pag. 30 (in parte). 1864. Id. id. DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1867. Id. id. PER. pa COST., Gaster. terc. Port., pag. 109, tav. XV, fig.13, 14. 1869. Id. id. COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 24. 1873. Id. id. COCC., Enum. sistem. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., part. I, pag. 75 (in parte). 1881. Phos id. COPP., Paleont. moden., p.32 (in parte). Questa forma collega i Pos del terreno miocenico medio dei Colli torinesi col . Phos polygonus (Brocch.), caratteristico del pliocene inferiore, mercè parecchie mo-. dificazioni, le quali dimostrano la sua parentela colle forme congeneri che la prece- dettero, e con quella che le tenne dietro. I caratteri che distinguono il Phos connectens Bell. dalla specie del Brocchi sovracitata, alla quale fu fino adesso riferita, sono principalmente i seguenti; la brevità della spira; la maggiore apertura dell’angolo spirale; l’angolo, o carena che si voglia chiamare, che rialza verso la metà gli anfratti, notevolmente più ottuso, talora appena indicato; la lunghezza maggiore dell’ultimo anfratto ; e le costicine tras- versali piccole, arrotondate, non appiattite a guisa di bende. Le costicine trasversali variano di numero e di grossezza; le coste longitudinali anch’esse sono incostanti nel numero e nella grossezza, la quale va in generale dimi- nuendo all’approssimarsi del labbro sinistro, mentre nello stesso tempo va ivi aumen- tando il numero delle coste; in alcuni esemplari le coste longitudinali in prossimità della bocca, negli individui adulti, sono numerosissime ed uguagliano presso a poco le costicine trasversali per maniera che la superficie riesce ivi ricoperta da una specie 8 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. di rete quasi regolare; anche l’angolo spirale varia nella sua apertura, pur conser- vandosi più aperto di quello del P7os polygonus (Brocch.). Non ho citata nella sinonimia la forma delle vicinanze di Bordeaux figurata dal Grateloup (A#. Conch. foss. tav. XXXVI, fig. 38) che fu riferita dallo stesso alla precitata specie del Brocchi e che il D’Orbigny distinse con nome proprio (Buccinum subpolygonum D’Orb., Prodr. vol. III, pag. 86) perchè, quantunque l’aspetto gene- rale della forma di Bordeaux sia presso a poco uguale a quello della presente specie, e certamente diverso da quella del PRos polygonus (Brocch.), tuttavia l’imperfezione della figura non permette di dare a questo risguardo un giudizio adequato, special- mente perchè la carena submediana degli anfratti vi è notevolmente sporgente e quasi spinosa all'incontro colle coste longitudinali. Medesimamente non ho osato di riferire la presente forma a quella di Vienna e di Siebenbirgen figurata dal Hornes e distinta col nome di Pos Hoernesi dal Sig. Semper (1861. Palaont. Untersuch., vol. I, pag. 224), perchè, se essa pure è distinta dalla specie del Brocchi ed è per alcuni rispetti affine alla presente, non vi ho trovato nè la lunghezza caratteristica dell’ultimo anfratto, nè per conseguenza la figura della bocca così stretta e così lunga come nella forma dei Colli tortonesi. Miocene superiore: Colli tortonesi, S* Agata-fossili, Stazzano, frequente; Coll. del Museo e Michelotti: Moncucco verso Moja, raro; Coll. Rovasenda. 5. Pros poLyeonus (BroccH.). Tav. I, fig. 5 (a, bd). Testa turrita, polygyrata: spira longa, elata, valde acula. - Anfractus versus suturam posticam subcarinati, antice depressi, postice subcanaliculati; ullimus '/, totius longitudinis parum superans, anlice parum depressus: suturae parum profundae. - Superficies tota lon- gitudinaliter costata et transverse costulata: costae longitudinales A0-16, rectae, leviter sini- strorsum obliquatae, ab inlerstitiis latiusculis separatae, ad suturam posticam productae, in ul- timo anfractu contra rimam terminatae et ibi inflerae: costulae transversae inaequales, una vel duae majores super angulum anfracluum decurrentes, in intersecatione costarum longitu- dinalium subspinosae, omnes continuae, in interslitia costarum et super costas decurrentes: striae vel sulci interdum costis transversalibus interpositi. - Os ovale, antice leviter dila- tatum, postice angustatum; labrum sinistrum antice satis profunde emarginatum: columella subarcuala. Long. 40 mm.: Lat. 19 mm. 1814. Buccinum polygonum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 344, tav.V, fig. 10. 1820. Massa polygona BORS., Oritt. piem.I, pag. 35. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. Nat., vol, XXXIV, pag. 244. 1827. Buccinum polygonum SASS., Sagg. geol. Bac. terz. Albenga, pag. 481. 1829. IRE IATE MARC. pe SERR., Geogn. terr. tert., pag. 122. 1831. Id. id. BRONN, Ital. tert,-Geb., pag. 22. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1842, Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 40. 1842. Id. id. MATH., Catal. méth. et descr. foss. Bouches-du-Rhéne, pag. 324. 1842. Id. id. TCHIHATCH., Asie mineur. Géol., vol.III, pag. 91. 1847. Nassa polygona MICHTTI, Foss. mioc., pag. 207 (in parte). 1847. Buccinum polygonum E.SISMD., Syr., 2. ed., pag.30 (in parle). 1852. Id. id, D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 176. DESCRITTI DA L. BELLARDI 9 1854. Massa polygona . DE RAYN., VAN-DEN-HECK. et PONZ, Catal. foss. M.te Mario, pag. 13. 1868. Buccinum polygonum FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn. I, pag. 35. ? 1869. Id. id. MANZ., Faun. mar. mioc. Alt. Ital., pag. 14. 1870. Id. id. NICAIS., Catal. Anim. foss. prov. d’ Alger, pag. 107. 1872. Id. id. COPP., Stud. pal. icon. moden., pag.33, Tav. III, fig. 64. 1873. Id. id. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag.75 (in parte). ? 1873. Id. id. MAY., Syst. Verz. Verst. Helo., pag. 33. 1874. Id. id. COPP., Catal. foss. mioc.-plioc. Moden., pag. 2. 1875. Phos polygonus SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 278. 1875. Buccinum polygonum PONZ., Cronac. subapenn., pag. 26. 1876. Id. id. MAY., Mer glac. au pieds des Alpes, pag. 202. 1877. Id. id. ISS., App. paleont. I, pag. 19. 1877. Phos polygonus DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 174. 1877. Nassa polygona COTT., Faun. terr. tert. Cors., pag. 48. ? 1878. Id. id. BENOIST, Etag. torton. Gironde, pag. 5. 1878. Id. id. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. di Siena, pag. 97. 1881. Ja. id. COPP., Le marn. turch. e foss. del Moden., pag. 14. 1881. Ja. id. COPP., Paleont, moden., pag.32 (in parte). Varietà A. Spira longior, magis acuta. Long. 38 mm.: Lat. 14 mm. Varietà B. Spira brevior, mugis aperta. - Carina obtusior. - Costae longitudinales numerosiores, super carinam submuticae. Long. 30 mm.: Lat. 14 mm. Colla forma distinta come varietà 5 la forma tipica della presente specie si mostra intimamente collegata colla specie precedente. La forma riferita alla presente specie dal Sig. Cav. Michelotti (oss. mzoc., tav. XIII, fig. 2 a, b) è una Nassa della serie XXIV e descritta in quest'opera col nome di Nassa fallax Michtti. Non ho notate le citazioni che si riferiscono alla forma del bacino di Vienna, che l’Hérnes identificò colla specie del Brocchi, per i motivi esposti a proposito della specie precedente. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, non raro; Coll. Ro- vasenda. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba: Borzoli presso Sestri ponente: Fornaci e Zinola presso Savona: Albenga-vallone Torsero, frequente; Coll. del Museo e Mi- chelotti. Varietà A. — Pliocene inferiore: Vezza presso Alba: Borzoli presso Sestri po- . nente, non frequente: Coll. del Museo. Varietà B. — Pliocene inferiore: Albenga-vallone Torsero, frequente; Coll. del Museo. L. BeLLARDI — Molluschi. 2 10 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 3. Genere EBURNA Lawmcx. (1801). I SEZIONE. Testa umbilicata. 1. EBURNA APENNINICA BELL. Tav, I, fig. 9 (a, è). Testa inflata: spira parum acuta. - Anfractus vix convexi, postice profunde et anguste ca- naliculati; ultimus inflatus, antice valde depressus, #/; totius longitudinis subaequans. - Os obliquum, antice dilatatum, postice ungustatum, canaliculatum ; labrum derterum in regione um- bilicali gracile, liberum, postice in callum incrassatum productum: columella arcuata: umbi- licus magnus, profundus, infundibiliformis: rima postice trifuniculata ; funiculi subaequales (vix posticus major), a sulcis angustis separali. Long. 23 mm.: Lat. 16 mm. Miocene inferiore: Sassello-regione Capeto, raro; Coll. del Museo. II SEZIONE. Testa inumbilicata. 2. EBURNA CARONIS (BRONGN.). Tav. I, fig. 10 (a, d). Distinguunt hanc speciem ab Eb. eburnoides (Math.) sequentes notae: Testa minor, angustior. - Anfractus postice depressi. - Rima antice posticeque carinata. Long. 19 mm.: Lat. 13 mm. 1823. Nassa Caronis BRONGN., Mem. Vicent., pag. 64, tav. III, fig. 10 (in parte). 1824. Buccinum id. BRONN, Syst. Konch., pag. 50, tav. JII, fig. 13. 1831. ld. id. BRONN, /tal.tert.-Geb., pag. 25 (in parte). 1842. Nassa id. CATULL., Osservo. geogn. Alp. Ven., pag. 25. 1850. Id. id. D’ORB., Prodr., vol, Il, pag. 320. 1861. /d. eburnoides MICHTTI., Foss. mioc. inf., pag.130 (in parle). 1870. Eburna Caronis FUCHS, Beitr. Kennt. Conch. Vicent. tertiar.-Geb., pag.3, 34, 43, 50, 67, 71, 75. 1870. Id. id. BAY., Étud. pal., 1, pag. 72. ? 1872. Buccinum id. » var. TOURN., Terr. numm. Castell., pag. 713. ? 1872. Ia. id. TOURN., Foss, tert. Bass. Alp., pag. 506. I fossili dell'Appennino corrispondono esattamente a quelli di Roncà nel Vicentino: non raggiungono per altro, che io mi sappia, le dimensioni alle quali giunge talvolta questa forma nel Vicentino. Il Brongniart ed altri in seguito raccolsero sotto lo stesso nome la forma di Roncà e quella dei colli torinesi, già distinta dal Borson, le quali sono fra loro disgiunte per parecchi caratteri, quali la forma meno lunga e notevolmente più ri- gonfia, la minor lunghezza di ogni anfratto, e soprattutto i due rialzi che limitano la smarginatura anteriore della bocca, i quali nella forma del miocene inferiore sono DESCRITTI DA L. BELLARDI 11 grossi e foggiati a guisa di due cordoni, mentre nella forma dei colli torinesi l’ante- x riore di essi è obliterato ed il posteriore poco sporgente e separato dalla superficie ventrale dell'ultimo anfratto da un solco molto meno profondo del corrispondente nei fossili vicentini. Miocene inferiore: Sassello-regione Capeto, Carcare, Cassinelle, non raro; Coll. del Museo e Michelotti. 3. EsurnA EBURNOIDES (MATH.) Testa magna, ventrosa: spira parum acuta. - Anfractus postice convexi, antice leviter depressi, contra suturam posticam profunde et late canaliculati ; margo anticus canaliculi acutus; anfractus ultimus magnus, inflatus, obliquus, dimidia longitudine plus minusve longior. - Os anlice dilatatum, postice angustatum, canaliculatum; labrum dexterum ultra os late et regu- lariter productum, adnatum, regionem umbilicalem late recumbens, postice callosum: columella subarcuala: rima postice acute carinata. Long. 40 mm.: Lat. 30 mm. 1820. Massa mutabilis BORS., Or:itt. piem.I, pag. 40, tav.1, fig. 12. 1823. /4. Caronis BRONGN., Mem. Vicent., pag.64 (in parte). 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. Nat. vol. XXXIV, pag. 243 (in parte). 1825. Eburna spirata BAST., Mem. Bord., pag. 48. 1835. Buccinum Caronis ’—’BRONN, Ital. tert. Geb., pag: 25 (in parte). 1838. Id, spiratum —"GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, pag. 10. 1840. Id. Caronis MICHTTI., Riv. Gaster, foss., pag. 24 (in parte). 1840. Nassa spirata GRAT., At. Conch. foss. tav. XLVI, fig. 6. 1842. Buccinum Caronis E. SISMD., Syn., pag.41 (in parte). 1842. Id, eburnoides’ MATH., Catal. meth. et descr. foss. Bouches-du-Rhone, pag. 324, tav. XL, fig. 14-16. 1847 Nassa Caronis MICHTTI., Foss. mioc., pag. 203 (in parte). 1847. /d. id. E. SISMD., Syn. 2. ed. pag. 28 (in parte). 1847. Eburna spirata SOW. in SMITH, Tert. Beds of the Tagus, pag. 416). 1852. Buccinanops spiratum D’ORB., Prodr. vol. II, pag. 87. 1852. Id. eburnoides D’ORB., Prodr. vol. 1I, pag. 87. 1861. Pseudoliva brugadina SEMP., Paleont. Untersuch., pag. 211 (in parle). 1873. Buccinum Caronis MAY., Syst. Verz. Verst. Helv., pag. 32. 1875. Eburna id. BENOIST, est. foss. de la Bréde et de Saucatz, pag. 382. ? 1878. Buccinum id. D’ANC., Mioc. di Ciminna, pag. 7. Varietà A. Sutura postica anguste canaliculata. Long. 45 mm.: Lat. 33 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano,. Baldissero- torinese, Termo-fourà, Valle Ceppi, frequente; Coll. del Museo. 4. EBURNA DERIVATA BELL. Distinguunt hanc speciem ab Eb. eburnoides (Math.) sequentes notae: Testa crassior , ventricosior : spira brevior, magis aperta. - Anfractus magis converi; ul- timus plerumque longior. - Os amplius; labrum dexterum crassius: rima postice non carinata. Long. 50 mm.: Lat. 35 mm. 12 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1829. Massa Caronis MARC. DE SERR., Geogn. terr. tert., pag. 121. 1840. Buccinum id. MICHTTI., Liv. Gast. foss., pag. 24 (in parte). 1840. Eburna brigadina GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XLVI, fig. 11. 1842. Buccinum Caronis E. SISMD., Syr., pag. 41 (in parte). 1847. Massa id. E. SISMD., Syn. 2. ed. pag. 28 (in parte). 1848. Buccinum id. HOERN., Verz. in' Cryzek?s Erlant.z. geogn. kart. v. Wien, pag. 17. 1853. Id. id. HOERN., Moll. foss, Wien, vol.I, pag. 139, tav. XII, fig. 1, 2, 3. 1853. Id. id. NEUGEB., Beitr. tert. Moll. Ober-Lapugy, pag. 235. 1860. Id. id. NEUGEB., Syst. erst. tert.-Moll.-Geh., pag. 9. 1861. Pseudoliva brugadina SEMP., Palaont. Untersuch., pag. 211 (in parte). 1864. Nassa eburnoides DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup, Ital. centr., pag. 105. 1867. Buccinum Caronis PER. DA COST., Gaster. tere. Port., pag. 87, tav. XIII, fig. 14-18. 1869. Id. id. COPP., Catal. foss. mioc. e pliac. Moden., pag. 24. 1869. Pseudoliva id. MANZ., Faun. mioc. Alt, Ital., pag. 12. 1872. Eburna brugadina DE KOEN., Mioc. Nord-Teuschl. Moll. Faun., pag. 188. 1872. Buccinum Caronis COPP., Stud. pal. icon. moden., pag.32, tav. III, fig. 60. 1874. Id. id. COPP., Catal. foss. mioc.-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1878. Id. id. D’ANC., Mioc, di Ciminna, pag. 7. 1881. Eburna id. COPP., Paleont. moden., pag. 32. Varietà A. Testa longior: spira minus aperta. - Sutura postica anguste canaliculata. Long. 57 mm.: Lat. 35 mm. Varietà B. Spira ad apicem subobtusa. - Anfraclus penultimus longior: sutura poslica angustissime canaliculata. Long. 45 mm.: Lat. 30 mm. Abbenchè la forma qui descritta sia intimamente collegata colla Ed. eburnoides (Math.) dei colli torinesi, alla quale fu finora generalmente riunita, tuttavia ho cre- duto opportuno di distinguerla con nome proprio, poichè rappresenta nel miocene su- periore un particolare stadio di svolgimento, che dalla forma predominante del mio- cene medio guida a quelle della fauna attuale. Miocene superiore: Colli tortonesi, S' Agata-fossili, Stazzano, non frequente: Coll. del Museo. Il genere Eburna rappresentato nel miocene inferiore, medio e superiore, scom- parve nel pliocene inferiore e nel pliocene superiore del Piemonte e della Liguria e manca nella fauna attuale dei nostri mari. DESCRITTI DA L. BELLARDI 13 4. Genere NASSA Lamcx. (1799). Quando intrapresi la rivista delle Buccinidi finora raccolte nei terreni terziarii del Piemonte e della Liguria, era lungi dallo immaginarmi che le forme di quelle provenienze riferibili al Genere Nassa, qual è generalmente circoscritto dai moderni Malacologi, sarebbero state così numerose quali sono le qui descritte. Di fronte ad una tanta varietà di forme appartenenti al medesimo genere io com- presi tosto la necessità di disporre queste forme in gruppi, in ognuno dei quali fos- sero raccolte quelle che sono tra loro collegate da talune particolarità comuni, e ciò sia per rendere intelligibile la descrizione dei caratteri di ognuna, abbreviandola col tacere in ciascuna i principali caratteri proprii del gruppo e perciò comuni a tutte le forme comprese in ognuno di essi, sia per meglio mettere .in evidenza i reciproci legami delle forme descritte. A tal fine io mi rivolsi alle classificazioni già proposte per il genere Nassa ed in particolar modo a quella dei fratelli Adams, nella quale questo genere fu smem- brato in un ragguardevole numero di gruppi differentemente importanti. Ma debbo confessare che per quanto attentamente io abbia studiato i gruppi proposti, non riescii che a riferire ad alcuni di essi alcune poche forme nostrali: e ciò sia perchè molte forme fossili non hanno i loro rappresentanti nella fauna attuale, sulla quale esclu- sivamente fu basata la classificazione predetta, sia perchè i gruppi proposti furono per la maggior parte definiti così imperfettamente, in modo così vago, che mi riescì impossibile di formarmi, nel maggior numero dei casi, un esatto criterio dei caratteri assegnati ad ognuno e per conseguenza dei rispettivi loro confini. Dovendo perciò trovare il modo più conveniente per disporre le numerose forme che aveva il còmpito di descrivere in questa Monografia, esaminai attentamente le singole parti del suscio per vedere quali fossero quelle che più facilmente mi potes- sero guidare allo scopo prefissomi, quello cioè di formare gruppi circoscritti da ca- ratteri ben definiti (per quanto possibile), in ognuno dei quali si potessero raccogliere tutte quelle forme che sono fra loro più intimamente collegate dalla natura dei loro caratteri. I caratteri, che mi parvero più acconci per siffatta distribuzione , sono 1° la forma del nucleo embrionale; 2° la forma generale; 3° il modo di svolgimento della spira; 4° la figura dell’intaglio anteriore della bocca, e delle parti prossime; 5° il labbro sinistro: 6° il labbro destro; 7° la bocca; 8° la columella: 9° gli ornamenti superficiali. 4. Nucleo embrionale. — Il nucleo embrionale ha due modi di essere: ora è lungo, stretto ed acuto; ora breve, largo ed ottuso. In sulle prime ho creduto di potermi valere di questo carattere per stabilire nel genere due grandi sezioni; senonchè avendo trovato il nucleo embrionale di differente natura in forme che non era ragionevole 14 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. di allontanare fra loro per questo solo carattere, mentre era evidente la loro affinità pel complesso di tutte le altre loro particolarità, ho dovuto limitarmi ad indicarlo come semplice carattere di serie. 2. Forma generale. — La forma predominante è la torricciolata, quella cioè, nella quale la maggior larghezza del guscio si trova nella metà anteriore: in alcuni casì si avvicina alla globosa, in altri alla semiglobosa. 8. Modo di sviluppo della spira. — Lo sviluppo della spira è in generale regolare attorno all'asse: in talune specie l’ultimo anfratto è più o meno obliquo e spropor- zionatamente ampio per modo da costituire una gran parte del guscio: l’angolo spirale, che quasi sempre cresce regolarmente col crescere del numero degli anfratti, ritorna in certe specie verso l’estremità anteriore ad essere più stretto, sicchè la spira riesce rigonfia verso il mezzo, e foggiata a botticina. 4. Figura e posizione dell’intaglio anteriore della bocca e delle parti prossime. — L’in- taglio anteriore della bocca è ordinariamente fesso nella parte la più anteriore del guscio, è, vale a dire, terminale ; in certe specie è più o meno obliquo all’asse e laterale. La sua figura presenta parecchie modificazioni: ora quest’intaglio è profondo, coi margini laterali quasi paralleli, più largo sul davanti ed alquanto più stretto in fondo, ora è di figura irregolarmente triangolare, vale a dire più stretto all’ingresso e più largo nel mezzo. Le sue labbra sono per lo più brevissime; in altre forme sono alquanto prolun- gate per maniera da dare origine ad una specie di coda. La superficie dell’ultimo anfratto è sempre più o meno depressa in prossimità dell’intaglio, e talora è ivi scavata a guisa di gronda che accompagna il labbro po- steriore dell’intaglio. Finalmente il labbro posteriore dell’intaglio, talora brevissimo e quasi indistinto, è in molte specie più o meno lungo, diritto, o più o meno rivolto verso il dorso del- l’ultimo anfratto. 5. Labbro sinistro. — Il labbro sinistro è quasi sempre arcato, raramente de- presso posteriormente: il suo margine, per lo più acuto, è talvolta inspessito ester- namente da un orlo che lo trasforma in una varice; nel suo interno è d’ordinario guernito di pieghe trasversali o di denti, nel qual ultimo caso i denti sorgono sopra un orlo più o meno sporgente. 6. Labbro destro. — Sono parecchie le maniere di svolgersi del labbro destro. le quali porgono in generale un mezzo ovvio per aggruppare fra loro molte forme. Nel maggior numero delle specie il labbro destro non si estende oltre il piano della bocca: nelle altre lo oltrepassa e si protrae più o meno ed in diversa dire- zione sulla superficie dell’ultimo anfratto. Quando oltrepassa il piano della bocca la sua dilatazione non si estende d'’ordi- nario fino alla sutura posteriore, alla quale va tuttavia in alcune serie; quando non è protratto oltre il piano della bocca, o quando l’oltrepassa soltanto nel mezzo o posteriormente, lascia allo scoperto l’estremità della columella e dà origine ad un prin- cipio di ombellico. In generale il suo margine è più o meno accollato alla superficie dell'ultimo anfratto; talora sottilissimo è fuso con essa così bene da non potersi di- stinguere dove finisca : in alcune serie invece si rialza più o meno e si fa libero. DESCRITTI DA L. BELLARDI 15 La dilatazione del labbro destro d’ordinario ha luogo posteriormente, altre volte sulla parte anteriore della columella per modo da coprirla interamente o quasi e così da far scomparire ogni traccia di ombellico: inoltre la dilatazione in talune forme è smarginata nel mezzo a guisa di C grossolano; in altre invece avviluppando l’estre- mità della columella ed essendo smarginata nel mezzo, sì trasforma posteriormente in una grossa callosità, la quale si protrae fino alla sutura posteriore; ovvero, estesis- sima e grossa in tutte le direzioni, giunge sul dorso dell’ultimo anfratto dove forma un ribordo quasi continuo col ribordo variciforme del labbro sinistro, nel qual caso ricopre una porzione più o meno grande della spira: finalmente in parecchie specie si estende solamente nella regione mediana. Non è rara la presenza di rughe o di tubercoletti sulla parte anteriore od anche su quella mediana e posteriore del labbro destro: questo labbro in prossimità del suo incontro col sinistro è frequentemente inspessito e calloso, e non di rado porta una o più pieghe trasversali, che restringono il canaletto in cui finisce posteriormente la bocca e che si addentrano più o meno nelle fauci. 7. Columellai — La columella è quasi sempre foggiata ad arco, vale a dire ha la maggior concavità nel mezzo ; questa trovasi talvolta nella parte anteriore o po- steriore: dal che risulta una differente figura alla bocca. 8. Bocca. — La figura della bocca varia secondo la forma della columella e quella del labbro sinistro; è in generale irregolarmente circolare, qualche volta più lunga che larga, ed è modificata da una specie di canaletto, in cui si restringe all’incontro che fanno fra loro posteriormente il labbro destro ed il sinistro, il quale canaletto è talora fatto molto stretto e bene distinto dal grande sviluppo della callosità poste- riore del labbro destro. 9. Ornamenti superficiali. — La superficie è di rado interamente liscia. Gli orna- menti longitudinali sono coste, costicine, strie e bende, i trasversali solchi, solchettini, strie, coste e costicine: nel maggior numero delle specie tutta la superficie è rico- | perta dagli ornamenti suoi proprii; in alcuni gruppi questi ornamenti scompaiono più o meno compiutamente negli ultimi anfratti, raramente nei primi. Questi caratteri, di cui ho fatta una sommaria rivista, se non sono assoluti, la qual cosa è consentanea, come l'osservazione ci afferma ogni giorno di più, alle leggi che regolano lo sviluppo dei corpi organici, hanno tuttavia un certo grado di stabi- lità, per cui si possono mercè di essi stabilire centri abbastanza ben definiti. attorno ai quali si vedono raccogliersi le forme nostrali finora note: ed abbenchè per certe serie siffatto modo di aggruppamento si possa risguardare come sistematico, non è men vero che nel maggior numero dei casi si debba ritenere come naturale, in quanto che per esso vediamo ravvicinate fra loro forme indubbiamente affini pel complesso della loro struttura. Per fare le numerose serie, in cui ho distribuite le numerosissime forme descritte del genere Nassa, io mi valsi naturalmente dei caratteri più importanti fra quelli precitati: ed ho ragione in generale di essere soddisfatto degli aggruppamenti otte- nuti, perchè nel maggior numero delle serie riescirono, col mezzo adottato, raccolte forme che senza dubbio sono fra loro collegate da stretti vincoli di affinità. Per separare poi le forme che ho descritte con nome proprio mi sono servito dei caratteri di importanza minore, senza poter adoperare lo stesso criterio per tutte. 16 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. E qui mi viene in acconcio di prevenire un’accusa, che mi si potrebbe fare, di incon- seguenza cioè, nella delimitazione dei confini di queste forme. Ho infatti in alcuni casi riferite sotto lo stesso nome, come semplici varietà, forme diverse i cui estremi, con- siderati isolatamente. sono separati fra loro e dalla forma tipica alla quale sono riferiti, da caratteri molto più notevoli di quanto non siano quelli che per altre forme mi consigliarono a distinguerle con nome proprio. Ecco le ragioni del mio operato : nel primo caso ho fatta la riunione ogni qualvolta io conobbi le forme intermediarie agli estremi, ed in ispecial modo quando queste forme vissero contemporaneamente e si' svolsero nello stesso ambiente; nel secondo caso ho creduto di fare la distinzione quando mancavano le forme intermedie e particolarmente quando le dette forme vis- sero in ambienti diversi, e, succedendosi le une alle altre, ci dimostravano in qual modo certi tipi di forme si siano modificati nel tempo. 1° Serie. Nucleus embrionalis (in illaesis) longus, acutus, angustus. - Anfractus ul- timus dimidiam longitudinem aequans vel subaequans. - Superficies tota, vel in parte, transverse sulcata; tota, vel saltem in primis anfractubus, longitudinaliter ecostata. - Os suborbiculare, postice parum angustatum; labrum sinistrum simplex, subarcuatum, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum crassiusculum, ultra os productum, praesertim in regionem medianam et posticam: columella antice valde ercavata: rima lata, profunda, a labtis brevibus, subparallelis, circumseripta . postice carinata et anguste canaliculata. Le forme di questa prima serie, della quale la specie tipica (N. inconstans Bell.) è stata finora confusa colla N. mutabilis (Linn.) differiscono da quelle della quarta, cui quest’ultima specie appartiene: 1° per la mancanza di costicine longitudinali sui primi anfratti; 2° per la presenza di numerosi solchi trasversali sui medesimi; 3° per il labbro destro, il quale si protrae fuori del piano della bocca meno nelle forme di questa serie di quanto abbia luogo in quelle della quarta. A. Nassa InconsTAnS BELL. Tav. I, fig. 11 (a, d). Testa subovata: spira acuta, medio plerumque inflata. - Anfractus convezi, postice leviter inflati et contra suluram posticam depressi; ultimus parum obliquus, ventrosus, antice valde de- pressus, °/3 totius longitudinis subaequans, regularis. - Superficies tota transverse sulcata ; sulci minuti, inter se valde distantes, 6 vel 7 în primis anfractibus, A4 in ultimo, in regione antica contra rimam latiores, profundiores et inter se magis proximi, prope suturam posticam monnulli majores. - Os subovale, postice leviler angustatum, antice parum dilatalum; labrum sini- strum simplex, acutum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum ultra os in callum crassum, laltum productum, antice regionem umbilicalem in parte recumbens, postice versus labrum sinistrum plerumque uniplicatum. Long. 28 mm.: Lat. 16 mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 17 1847. Massa mutabilis MICHTTI., Foss. mioc., pag.204 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2. ed., pag. 29 (in parte). 1864. Id. id. DODERL., Cenx. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 36 (in parte). Varietà A. Labrum dexterum multi-rugosum, postice uniplicatum. Long. 25 mm.: Lat. 14 mm. Varietà B. Sulci transversi minores, numerosiores, AT, postici vir majores. Long. 24 mm.: Lal. 44 mm. Varietà C. Sulci transversi in regione mediana anfractuum mulli, vel vix notati. Long. 26 mm.: Lat. 16 mm. Varietà D. Superficies in ullimis anfractibus tota transverse esulcata, exceptis sulcis transversis rimae prorimis. Long. 30 mm.: Lat. 20 mm. Varietà E. Testa conoidea. - Anfractus ullimus antice profunde depressus. - Superficies in ultimis an- fractibus sublaevis, vix obscure passim transverse costulata. - Os subquadratum. Long. 17 mm.: Lat. 11 mm. Fra gli esemplari rappresentanti la forma tipica per i loro ornamenti superficiali, se ne incontrano di quelli piccolissimi (Lungh. 17 mm., Largh. 10 mm.), ed altri nei quali la forma generale si fa più breve e tozza; anche il numero dei solchi tras- versali varia da tredici a quindici: in tutti peraltro il carattere, che tosto colpisce, si è la maggiore larghezza e profondità di tre o quattro solchi in prossimità della sutura posteriore, i quali dànno luogo fra loro ad una costa più o meno sporgente; la spira parimente è pure più o meno raccorciata. Varietà A. — In questa forma, rarissima, ai caratteri del tipo sì aggiungono numerose rughe trasversali sul labbro destro. Varietà B. — L’unico esemplare a me noto che rappresenta questa varietà ha diciassette solchi piccolissimi ed equidistanti, ed i quattro posteriori appena appena maggiori. Varietà C. — In questa varietà i solchi trasversali mancano affatto nella regione mediana degli anfratti, o vi sono qua e là appena segnati; nelle forme che vi ap- partengono la spira varia nella sua lunghezza e nella sua apertura presso a poco come nella forma tipica. Varietà D. — Nella varietà D mancano affatto i solchi trasversali sugli ul- timi anfratti, perfino i più grandi posteriori, meno quelli ordinarii che corrono in L. BeLLarRDI — Molluschi. 3 18 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. prossimità dell’intaglio; gli anfratti sono più rigonfi e quasi scanalati contro la sutura posteriore; e la spira in generale è più breve e più aperta. Varietà E. — Finalmente, nell’unico esemplare a me noto che rappresenta questa varietà, la spira è conica e l’ultimo anfratto è straordinariamente depresso anterior- mente per modo da formare una specie di larga gronda in prossimità dell’ intaglio. Questa forma è stata da parecchi paleontologi riferita alla N. mutabilis (Limn.), dalla quale è bene distinta per parecchi caratteri, oltre a quelli della serie cui ap- partiene, ed in particolar modo per la presenza nel maggior numero di esemplari di due o tre solchi più larghi e più profondi che corrono in prossimità della sutura posteriore. Poche altre specie del genere Nassa presentano tanta mutabilità nei loro carat- teri quanto questa; per la qual cosa vengono a raccogliersi attorno ad essa parec- chie forme già note ed una nuova: fra quelle si devono citare in ispecial modo le seguenti: 1. Nassa -Rosthorni.(Partsch), 2. Nassa cacellensis (Per. da Cost.), 3. Nassa conglobatissima (Per. da Cost.). La prima di queste specie, della quale ebbi sott'occhio due esemplari tipici dei dintorni di Vienna, differisce dalla presente per la sua forma più breve e quasi glo- bosa, per i solchi trasversali più larghi e più profondi, per la bocca più obliqua al- l’asse, per il labbro sinistro anteriormente angoloso e per la presenza ordinaria di numerose e grosse rughe sul labbro destro e di una piega trasversale sulla sua por- zione posteriore, le quali rarissimamente si osservano nei fossili dei colli tortonesi. La seconda, cioè la N. cacellensis (Per. da Cost.) (Gast. terc. Port., tav. XIV, fig. 9 a, 3), che non conosco che dalla figura e dalla descrizione del Sig. Pereira da Costa, ha una forma più lunga, e la spira più acuta, non rigonfia nel mezzo, manca dei solchi posteriori più grandi e più profondi degli altri, ed ha una grossa piega sulla parte posteriore del labbro destro, della quale è molto raro incontrare tracce sugli esemplari tortonesi. La terza specie finalmente, N. conglobatissima (Per. da Cost.) (op. cit., tav. XV, fig. 5 a, b), abbenchè sia molto bene distinta per la sua forma globosa dal tipo della N. inconstans Bell., vi è tuttavia collegata per mezzo di alcune forme appartenenti alla varietà D, la quale è sprovvista dei solchi trasversali proprii della forma tipica ed esistenti nei fossili del Portogallo. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'‘ Agata-fossili, Stazzano, frequente; Coll. del Museo e Michelotti. È 2. Nassa coNSIMILIS BELL. Tav. I, fig. 13 (a, 8). Distinguunt hane speciem a N. inconstans Bell. sequentes notae: Testa brevior: spira magis aperta. - Anfraclus ultimus inflatus. - Superficies undique trans- verse late et profunde sulcata, in ultimis anfractubus longitudinaliter costata: costae latae, obtusae, parum prominentes, a sulcis parum profundis et angustis separatae. Long. 25 mm.: Lal. 16 mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 19 Miocene superiore : Moncucco verso Carossana, raro ; Coll. Rovasenda: Tetti Bo- relli presso Castelnuovo d’Asti, non raro; Coll. del Museo e Rovasenda. 3. NAssA vENTRICOSA (GRAT.). Tav. I, fig. 12 (a, d). Testa subglobosa: spira brevis. - Anfractus primi et medii breves, parum convexi; ultimus magnus, inflatus, 3/, totius longitudinis subaequans: suturae subcanaliculatae. - Su- perficies tota transverse sulcata, et in ultimis anfractubus longitudinaliter costulata: sulci pro- fundi, lati, numerosi: costulae numerosae, obliquae, parum prominentes, a sulcis transversis interruplae, in intersecalione costularum inter sulcos transversos decurrentium granosae; sulcus transversus poslicus penultimus latior. - Os suborbiculare; labrum sinistrum arcuatum, in- terius pluri-plicatum; labrum dexterum laeve, interdum poslice uniplicatum. Long. 22 mm.: Lat. 16 '/, mm. 1827. Buccinum ventricosum GRAT., Bull. Soc. Linn. Bordeaux, vol. II, pag. 14. 1832. Id. id. GRAT., Tabl. foss. Dax, N. 498. 1840. Id. id, GRAT., Atl. Coq. foss., tav. XXXVI, fig. 4. 1847. Nassa pseudoclathrata MICHTTI., Foss. mioc., pag. 208, tav. XIII, fig. 1. 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2. ed., pag. 29. 1852 Jd. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 85. 1864. Id. id. DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1869. Jd. id. MANZ., Faun. mioc. Alt. Ital., pag. 12. 1869. Buccinum pseudoclathvatum COPP., Cutal. foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 24. 1872. Id. id. COPP., Stud. Pal. Icon. moden., pag. 32. 1873. Massa pseudoclathrata COCC., Enum. sistem. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 76. 1874. Buccinum pseudoclathratum COPP., Catal. foss. mioc. plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1875. Massa pseudoclathrata BENOIST, Test. foss. de la Brède et de Saucatz, pag. 386. 1878. /d. ventricosa BENOIST, Etag. torton. de la Gironde, pag. 5. 1881. 4Zd. pseudoclathvata COPP., Paleont. moden., pag. 32. Varietà A. Spira longior. - Costulae longitudinales minores, numerosiores. - Os postice angustatum. Long. 22 mm.: Lat. 16 mm. L’imperfezione della figura che il Grateloup ha pubblicata del suo Buccinum ventricosum mi lasciava incerto sulla identità del fossile delle vicinanze di Bordeaux con quelli dei colli tortonesi descritti dal Sig. Michelotti col nome surriferito. Mi tolsero ogni dubbio parecchi esemplari tipici della specie di Grateloup provenienti da Salles e gentilmente comunicatimi dal Sig. Benoist di Bordeaux, i quali collimano esattamente con quelli del Tortonese. i È notevole l’affinità di questa specie colla N. Rosthorni (Partsch) per rispetto alla forma generale: ne è peraltro bene distinta per la presenza di numerose costi- cine longitudinali sugli ultimi anfratti, e per la mancanza di rughe e di pieghe sul labbro destro. La N. perpinguis Hinds della fauna attuale richiama a primo aspetto alla me- moria la presente ed in ispecial modo per la natura degli ornamenti superficiali, ma ne differisce per l’ultimo anfratto meno lungo, per la profonda scanalatura che corre 20 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. contro l’intaglio, e per la diversa figura di questo, le cui labbra sono molto più lunghe e più rivolte sul dorso dell’ultimo anfratto. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'" Agata-fossili, Stazzano, non frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 2° Serie. Nucleus embrionalis longus, acutus, angustus. - Anfractus ultimus magnus , dimidia longitudine longior. -— Superficies tota transverse, minute et lare sulcata ; tota longitudinaliter ecostata. - Os suborbiculare, postice canaliculatum; labrum sinistrum postice depressum, antice subarcuatum, incrassgtum , interius pluri- plicatum; labrum dexterum callosum, late ultra 0s productum, praesertim in regionem posticam, prope labrum sinistrum umiplicatum: columella antice valde excavata : rima antice angustata, postice dilatata, profunda, valde reflerxa, a labiis brevis- simis, subnullis, circumscripta, postice anguste canaliculata. La forma che rappresenta questa serie ha in comune con quelle della precedente non pochi caratteri ed in ispecial modo la natura degli ornamenti superficiali, ma ne differisce: 1° per il guscio più grosso; 2° per la spira più lunga e più acuta; 3° per il labbro sinistro più spesso e più depresso posteriormente; 4° per il labbro destro che si protrae maggiormente fuori del piano della bocca e forma una grossa callo- sità; 5° e finalmente per la figura dell’ intaglio anteriore, la quale è stretta al- l'ingresso, più larga posteriormente, presso a poco come nelle forme della Serie XII. 4. NASSA TORNATA DoDERL. Tav. I, fig. 14 (a, Bd). Testa crassa, conoidea: spira longa, valde acuta. - Anfractus postice inflati, contra su- turam posticam subcanaliculati; ultimus dimidiam longitudinem subaequans, antice valde de- pressus: suturae profundae. - Superficies sublaevis, transverse rare et minutissime striala: striae inter se valde et aeque distantes, plerumque 7 in primis anfractibus , 16-18 in ultimo. - Os subovale, antice dilatatum, postice angustatum; labrum sinistrum incrassatum; labrum dex- terum in callum crassum ultra os productum: columella profunde excavata, subarcuata : rima valde obliqua. Long. 13 1/,-27 mm.: Lat. 9 !/,-17 mm. 1862. Massa tornata DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup, Ital. centr., pag. 105. Mercè un esemplare tipico della raccolta del Sig. Prof. Doderlein, che mi fu gen- tilmente comunicato dalla Direzione del R. Museo geologico di Palermo, ho potuto riconoscere che ad essa si riferiscono parecchi esemplari provenienti dai colli torto- nesi, i quali erano precedentemente confusi con quelli della N. inconstans Bell. e tutti erroneamente riferiti alla N. mutabilis (Linn.). Tutti gli esemplari di questa specie che ho esaminati, una ventina, hanno la su- perficie ovunque attraversata da strie, poche di numero e fra loro assai distanti, le DESCRITTI DA L. BELLARDI 21 quali corrispondono ai solchi trasversali della N. inconstans Bell. di cui la presente non è altro, probabilmente, che una singolare deviazione. Miocene superiore : Colli tortonesi, Stazzano, non frequente; Coll. del Museo. 3° Serie. Nucleus embrionalis acutus, longus, angustus. - Anfractus postice depressi, antice inflati; ultimus dimidia longitudine longior. - Superficies tota laevis, ex- ceptis sulcis nonnullis transversis contra rimam decurrentibus. - Os ovale, elon- gatum, postice angustatum; labrum sinistrum subincrassatum, interius laeve; la- brum dexterum ultra os valde productum, regionem umbilicalem late recumbens, medio emarginatum , postice contra labrum sinistrum callosum: columella antice et parum ercavata: rima latissima, profunda, a labiis brevibus circumseripta , parum reflexa, postice carinata et vix canaliculata. A primo aspetto la forma generale della specie tipica di questa serie richiama alla mente quella di alcune Bullie ed in particolare della B. Zaevissima (Desh.); senonchè la spessezza ed il ribordo esterno del labbro sinistro, la grossezza e la figura della callosità in cui esso sì protende anteriormente e posteriormente fuori del piano della bocca, il labbro destro, e finalmente la forma della columella la allontanano dal genere del Gray e la chiamano nel genere Nassa. 5. Nassa BoneLLi (E. Siswp.). Tav. I, fig. 15 (a, 0). Testa ovoides: spira ad apicem acutissima. - Anfractus antice convexi, postice depressi; ullimus magnus, inflatus, obliguus, ?; totius longitudinis subaequans: suturae simplices, parum profundae.- Superficies tota laevis. - Os anlice dilatatum, postice angustatum, cana- liculatum. Long. 22-33 mm.: Lat. 12-16 mm. 1814. Buccinum (Nassa) mutabile BROCCH., Conch. foss. sub., pag.341, tav. IV, fig. 18. 1820. Massa N.19 BORS., Oritt. piem., I, pag. 41. 1837. Id. mutalbilis PUSCH, Pot. paliont., pag. 122. 1842. Buccinum politum E. SISMD., Syr., pag. 10. 1847. Id. Bonellii E. SISMD., Att. Congr. Nap., pag. 115. 1847. Massa id. E. SISMD., Syr., 2. ed., pag. 28. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 176. 1868. /d. id. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., part. I, pag. 46. 1870. Id. id. NICAIS., Catal. Anim. foss. Prov, Alger, pag. 106. 1875. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1875. Id. id. PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. 1881. Jd. subpolita COPP., Paleont. moden., pag. 37. Varietà A. Anfractus mediani passim longitudinaliter plicati; plicae minutae, lamelliformes, inter se satis distantes. Long. 35 mm.: Lat. 22 mm. 22 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà B. Superficies transverse obsolete sulcata; sulci minuti, parum profundi, inter se valde distantes. Long. 25 mm.: Lat. 13 mm. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc., non frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 6. Nassa DUBIA BELL. Tav. I, fig. 16 (a, bd). Distinguunt hanc speciem a N. Bonelli (E. Sismd.) sequentes notae: Testa minor, crassior: spira magis acuta, regularis. - Anfractus ultimus minus inflatus, minus obliquus et antice minus dilatatus. - Columella ad apicem sinistrorsum subincurvata. Long. 22 mm.: Lat. 11 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano , rarissimo; Coll. Michelotti. 4° Serie. Nucleus embrionalis parvus, longus, acutissimus. - Anfractus convexi, postice inflati ; ultimus magnus, dimidia longitudine longior. - Superficies tota, vel in parte transverse sulcata; in primis anfractibus longitudinaliter costellata, deîn ecostata. - Os obliquum; labrum sinistrum postice depressum, antice dilatatum, plus minusve incrassatum, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum ultra 08 pro- ductum, medio et postice late expansum: columella antice valde excavata: rima lata, profunda, a labiis brevibus circumscripta, valde reflera, postice carinata et canaliculata. Il nucleo embrionale piccolo e molto acuto, la presenza di costicine longitudinali sui primi anfratti, la loro assenza sugli ultimi e la maniera colla quale il labbro destro si estende fuori del piano della bocca, sono i caratteri più notevoli di questa serie, che ha per tipo la N. mutabilis (Linn.). 7. NASSA PRAECEDENS BELL. Tav. I, fig. 17 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. mutabilis (Linn.) sequentes notae: Testa minor: spira minus aperta, medio subinflata. - Anfractus longiores, postice magis inflati, inde suturae subcanaliculatae; anfractus ultimus medio complanatus, antice magis depressus. - - Superficies non transverse sulcala. - Labrum dexterum in callum magis crassum et regionem umbilicalem recumbens produclum. Long. 15 mm.: Lat. 9 mm. Varietà A. Testa brevior, magis inflata. Long. 13 mm. : Lat. 9 mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 23 Varietà B. Testa brevior, magis ventricosa. - Superficies transverse sulcata; sulci lineares, inter se valde distantes. Long. 44 mm.: Lat. 10 mm. Miocene superiore: Stazzano, non frequente; Coll. del Museo. Varietà A. — Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. Varietà B. — Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, rarissimo ; Coll. del Museo. 8. NASSA CRASSILABRIS BELL. Tav. I, fig. 18 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. mutabilis (Linn.) sequentes notae: Testa minor: spira magis acuta, - Anfractus parum convezi, non postice inflati. - Superfi- cies in ultimis anfractibus tota laevis. - Labrum sinistrum exterius incrassatum, postice canalicu- latum; labrum dexterum medio emarginatum, postice uniplicatum, antice biplicatum : rima minus profunda. Long. 10 mm.: Lat. 6 mm. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, non frequente; Coll. Rovasenda. 9. NASSA OBLIQUATA BRoccH. Tav. 1, fig. 19 (a, d.. Distinguunt hanc speciem a N. mulubilis (Linn.) sequentes notae : Testa minor, crassior: spira magis acuta. - Anfractus ultimus brevior, magis obliquus. - Superficies in ultimis anfractibus tota transverse sulcata; sulci profundi, satis inter se distantes. - 0s magis obligquum; labrum sinistrum ante marginem inflatum, antice magis dilatatum; labrum dexterum in callum magis crassum et postice magis dilatatum productum, in fauce plerumque multi-rugatum: columella magis profunde excavata: rima latior, brevior. Long. 22 mm.: Lat. 15 mm. 1814. Buccinum (Nassa) obliquatum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 336, tav. IV, fig. 16. 1820. Massa obliquata BORS., Oritt. piem., I, pag. 37. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. nat., vol. XXXIV, pag. 241. 1827. Buccinum vbliquatum SASS., Sagg.geol. Bac.terz. Albenga, pag. 481. 1832. Id. mutabile var. ?/j JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1837. Massa obliquata PUSCH, Pol. palciont., pag. 123. ? 1838. Buccinum obliquatum GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, pag. 40. 1838. Id. mutabile var. ) BRONN, Leth.geogn., vol. II, pag. 1099. 1842. Id. gibbum E. SISMD., Syr., pag. 40. 1842. Id. obliquatum TCHIHATCH., Const. géol. Prov. merid, Naples et Nice, pag. 237. 1844. Id. id. DESH. in LAMCK., Arnim. s.vert., 2. ed., vol. X, pag. 204. 1847. Nassa obliquata E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 29. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 85. 1864. Id. gibba CONT., Monte Mario, pag. 34. 1868. /d. obliquata MANZ., Sagg. Conch. foss. sub., pag. 38. 1868. /d. id. FOREST., Catal, Moll. plioc. Bologn., I, pag. 46. 24 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1870. Buccinum obliquatum NICAIS., Catal. Anim. foss. Prov, Alger, pag. 108. 1870. Nassa gibba BELL, Catal. Moll. foss. de Biot, pag.9. 1873. /d. obliquata COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 87. 18793. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 300. 1875. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 187.4: id. PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. 1875. Id. id. SORD., Faun, mar. Cascina Rizzardi, pag. 37. ? 1875. Buccinum gibbum PONZ., Cron. subapenn., pag. 14. 1878. Massa mutabilis DE STEF. e PANTAN., .Mo/!. plioc. di Siena, pag. 99. 1878. Id. obliquata PANTAN., Conch. plioc. di Pietrafitta, pag. 271. 1881. Ja. id. COPP., Paleont. moden., pag. 36. Varietà A. Testa longior: spira magis acuta. - Anfractus ultimus minor. - Os magis obliquum. Long. 25 mm.: Lat. 17 mm. La forma figurata dal Sig. Du Bois de Montpereux (Conch. foss., tav. I, fig. 6, 7) e dallo stesso riferita al Buec. obliquatum Brocch. appartiene certamente ad una specie diversa sia per la forma globosa che la ravvicinerebbe alla N. conglobata (Brocch.), sia per la figura e per gli ornamenti della bocca. Pliocene inferiore: Albenga (fide Sassii): Vezza, presso Alba, frequente; Coll. del Museo e Michelotti. Pliocene superiore: Colli astesi, valle Andona, non raro; Coll. del Museo. Varietà A. — Pliocene superiore: Colli astesi, non frequente; Coll. del Museo. 10. Nassa MOTABILIS (LINN.). Testa obliqua, plus minusve inflata: spira brevis, valde acuta. - Anfractus convexi, po- stice inflati, inde suturae profundae; anfractus ujlimus magnus, inflatus, obliquus, ?/, totius longitudinis aequans. - Superficies plerumque laevis, contra suturam posticam transverse sul- cata; sulci 3-5, parum profundi: anfractus duo vel tres primi post nucleum embrionalem parvi longitudinaliter oblique costati, transverse costulati; pars antica ultimi anfractus transverse sulcata; sulci 4-5, profundi, inter se satis distantes. - Os valde obliquum , antice dilatatum, postice angustatum: labrum sinistrum interius plerumque pluri-plicatum, interdum laeve; labrum dexterum laeve, late ultra os productum, praeserlim in regionem medianam: columella anlice profunde excavala. Long. 30 mm.: Lat. 19 mm. 1766. Massa mutabilis LINN., Syst. Nat., pag. 1201. 1792. Buccinum mutabile —OLIV., Zool. adriat., pag. 143. 1814. Id. (Nassa) obliquatum var. BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 336. 1820. Massa mutabilis BORS., Oritt. piem., I, pag. 4l. 1826. /d. mediterranea RISS., Prodr. Eur. mérid., vol. IV, pag. 179 (fide BRONNI. 1826. Buccinum mutabile °—PAYR., Catal. Moll. Cors., pag. 156. 1829. Id. id. MARC. DE SERR., Geogn. terr. tert., pag. 122. ? 1831. Id, id. BRONN, /tal. tert. Geb., pag. 25. 1832. Id. id. DESH., Exped. sc. Morte, Zool., pag. 197. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag-13. 1836. Id. id. SCACCH., Catal. Conch. Neap., pag. 11. 1836. Id. id. PHIL., Moll. Sic., I, pag. 227. 1838. Id. id. GRAT., Cutal. Vert. et Invert. Gironde, pag. 41. 1838. 1841. 1849. 1844, 1844, 1846. 1847. 1848. 1854. 1856. 1857. 1864. 1866. 1867. 1868. 1868. 1868. 1869. 1869. 1869. 1869. 1870. 1870. 1870. 1871. 1872. 1872. 1872. 1872. 1873. 1873. ? 1873. 1874. 1875. 1875. 1875. 1875. 1875. 1875. 1875. 1875. 1876. 1876. ? 1876. 1876. 1877. 1877. 1877. 1877. 1877. 1878. 1878. 1879. 1880. 1880. 1881. 1881. 1881. Buccinum gibbum Id. mutabile Id. id. Id. id. Nassa mutabilis Buccinum mutabile Nassa mutabilis Buccinum mutabile Nassa mutabilis Id. id. Id. id. Id. id. Id. id. Buccinum mutabile Nassa mutabilis Id. id. Id. id. Buccinum mutabile Nassa mutabilis Buccinum mutabile Nassa mutabilis Id. id. Buccinum mutabile Nassa mutabilis Id. id. Buccinum mutabile Id. id. Nassa mutabilis Id. id. Id. id. Id. id, Buccinum mutabile Id. id. Id. id. Buccinum mutabile Nassa mutabilis Buccinum gibbum Nassa mutabilis Buccinum mutabile Nassa mutabilis Id. id. Id. id. Id. id. Buccinum mutabile Nassa mutabilis Id. id. Id. id. Id. id. Buccinum mutabile Nassa mutabilis Id. id. Id. id. Id. id. Id. id. Id. id. Id. id. Id. id. Id. id, DESCRITTI DA L. BELLARDI 25 MICHTTI, Geogn. Aus, tert. Bild. Piedm., pag. 396. CALC., Conch. foss. Altav., pag. 62. E. SISMD., Syr., pag. 40. PHIL., Moll. Sic., II, pag. 193. DESH. in LAMCK., Anim. s. vert., 2 ed., vol. X, pag.166. VERAN. in Descr. di Genova, vol. I, pag. 94. E, SISMD., Sy2., 2 ed., pag. 29 (in parte). HOERN., Verz.-foss.-Rest. tert. beck. Wien, pag. 17. DE REYN., VAN-DEN-HECH. et PONZ., Catal. foss. Monte Mario, pag. 13. GUISC., Faun. foss. Vesuv., pag. 11. MENEGH., Paléort. de Sard., pag. 465. CONT., Monte Mario, pag. 34. BRUS., Contr. Faun. Moll. Dalm., pag. 66. PER. DA COST., Gaster. terc, Port., pag. 102, tav. XV, fig. 4. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., 1, pag. 46. MANZ., Sagg. Conch. foss.sub., pag. 38. WEINK., Conch. Mittelm., vol.1I, pag. 66. COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 24. TAPPAR., nd. sist. Moll. Test. Spezia, pag. 27. MANZ., Faun. mioc. Alt. Ital., pag. 13. ISS., Malac. del Mar Rosso, pag. 125. ARAD. et BENOIT, Corch. viv. mar. Sicil., pag. 292. NICAIS., Catal. Anim. foss. Prov. d’ Alger, pag. 107. BELL, Catal. Moll. foss. de Biot, pag. 8. CONT., Monte Mario, 2 ed., pag. 40. PONZ., Foss. Bacin. Roma, pag. 4. COPP., Stud. Paleont. Icon. moden., pag.33, tav. III, fig. 63. MONTER., Conch. foss. di S. Pellegrino e Ficarazzi, pag. 33. MONTER., Not. Corch. mediterr., pag. 49. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 86. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 300. MAY., Syst. Verz.-Verst. Helv., pag. 33. DE STEF., Foss. plioc. St Miniato, pag. 35. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 300. PONZ., Cronac. subapenn., pag.9, 21, 26. PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. MANTOV., Descr. geol. Camp. rom., pag. 41. SORD., Faun. mar. Cascina Rizzardi, pag. 37. CRESPELL., Not. geol. Savign., pag. 18. MONTER.., /uov. Riv. Conch. mediterr., pag. 41. BENOIST, Test. foss. de la Brède et Saucatz, pag. 386. FOREST., Cern. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 20. STOEHR, Terr. plioc. Girg., pag. 469. PONZ., Foss. Monte Vaticano, pag.16. FISCH., Cog. rec. et foss. Cavern. Fr. et Ligur., pag.331, 332. ISS., App. paleont., I, pag. 20. MONTER., Catal. Conch. foss. Monte Pellegrino e Ficarazzi, pag. 37. DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 170, 171, 173, 250. FUCHS, Plioc. bild. Zant.u. Corfu, pag. 4. FISCH., Paleont. He de Rhbdes, pag. 29. ISS., Croc. del Volante, pag. 16. MONTER., Enum.e sinom. Conch. mediterr., pag. 43. MELI, Sui Dint. di Civitavecchia, Not. geol., pag. 10. SARTOR., Coll. St Colombano e suoi foss., I, p.14. BRUGN., Conch. plioe. Caltanisetta, pag. 104. COPP., Marn. turch. Moden., pag. 14. COPP., Palcont moden., pag.36 (in parte). PANTAN., Moll. plioc, foss. viv. Mediterr., pag.68. L. BeLLarpi — Molluschi. 4 26 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà A. Tav. I, fig. 20 (a, d). Labrum dexterum antice erectum, ad marginem fere totum liberum; regio umbilicalis plus minusve detecta; inde testa subumbilicata, interdum distinete umbilicata. Long. 32 mm.: Lat. 20 mm. Varietà B. Testa magna: spira longior, medio inflata. - Anfractus postice magis inflati; ultimus dimi- diam longitudinem subaequans. - Superficies transverse sulcata; sulci lineares, inter se satis distantes. Long. 50 mm.: Lat. 32 mm. 1874. Nassa conglobatissima COCC., Enum. Sist. Moll. mioc, e plioc. Parm. e Piac., pag. 87. Varietà C. Testa crassior: spira brevior. - Anfractus ultimus ventrosus, ?|; totius longitudinis superans. - Superficies tota transverse sulcata; sulci numerosi, inaequales, latiores contra suturam posticam. Long. 35 mm.: Lat. 25 mm. 1814. Nassa obliguata var. BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 656, tav. XV, fig.21. 1873. Id. guidottiana COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 88, tav. II, fig. 78. Varietà D. Tav. I, fig. 21 (a, d). Testa longior: spira magis acuta. - Anfractus postice vix inflati. - Superficies tota trans- verse sulcata; sulci 6 vel 7 in primis anfractubus, plerumque A6 in ultimo, profundi, angusti, inter se valde distantes, în regione antica ultimi anfractus latiores. - Lubrum sinistrum postice magis depressum ; labrum dexterum postice magis productum. Long. 37 mm.: Lat. 24 mm. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore : Colli astesi, Valle Andona: Volpedo presso Voghera, comu- nissimo; Coll. del Museo. Varietà A. — Pliocene superiore: Colli astesi, comunissimo; Coll. del Museo. Varietà B. — PWocene superiore: Colli astesi: Volpedo presso Voghera: Mas- serano presso Biella: Villalvernia presso Tortona, non frequente; Coll. del Museo. Varietà C. — Pliocene superiore: Masserano presso Biella, rarissimo; Coll. del Museo. Varietà D. — Pliocene superiore: Colli astesi, frequente: Masserano presso Biella: Villalvernia presso Tortona, frequente; Coll. del Museo. Vive nel Mediterraneo e nell’Adriatico. DESCRITTI DA L. BELLARDI 27 5° Serie. Nucleus embrionalis angustus, longiusculus, valde acutus. - Anfractus con- veri; ultimus tum regularis et dimidiam longitudinem subaequans, tum obliquus, gibbosus, dimidia longitudine longior. - Superficies in primis anfractubus longitu- dinaliter costata, in ultimis ecostata. - Os postice profunde canaliculatum; labrum sinistrum incrassatum, praesertim in parte postica, postice depressum, antice di- latatum; labrum dexterum ultra os productum, crassum, regionem umbilicalem plus minusve recumbens, medio emarginatum, postice angustatum, callosum: columella antice profunde excavata : rima lata, brevis, a labiis brevibus circumscripta, parum reflera, postice carinata et vix canaliculata. Le forme di questa serie sono strettamente collegate con quelle della serie pre- cedente per la forma generale, e per la natura degli ornamenti superficiali ; il ca- rattere, pel quale mi parve opportuno il distinguernele, sta nella forma del labbro destro, il quale è molto dilatato anteriormente per modo da ricoprire la regione om- bilicale, è smarginato nella regione mediana, ed è molto meno dilatato posteriormente. (4. Nassa AGATENSIS BELL. Tav. 1, fig. 22 (a, d). Testa crassa, turrita: spira longa, satis acuta, regulariter involuta. - Anfractus parum convexi; ultimus leviter obliquus, antice parum depressus, dimidiam longitudinem aequans: suturae parum profundae. - Superficies laevis, exceplis primis anfractibus longitudinaliter costatis el lransverse costulalis et sulcis transversis anticis. - Os obliquum, suborbiculare; labrum sinistrum ante marginem incrassatum, interius pluri-plicatum, antice dilatatum, postice depressum; labrum dexterum crassum, sublotam regionem umbilicalem recumbens. Long. 12-19 mm.: Lat. 8-11 mm. Varietà A. Testa brevior, ventricosior. Long. 17 mm.: Lat. 41 '/, mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'* Agata-fossili, raro; Coll. del Museo. Varietà A. — Miocene superiore : Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. del Museo. 412. NASsA COARCTATA Ercw. Tav. I, fig. 23 (a, 8). Testa brevis, subglobosa: spira brevissima, ad apicem acutissima, dein magis aperla, vix acula. - Anfractus convexi; primi brevissimi; ullimus maximus, inflatus, */, totius longitudinis aequans, poslice inflatus, interdum subgibbosus. - Superficies Iaevis, exceptis primis anfra- ctibus longitudinaliter costalis el transverse costulatis, et sulcis transversis anticis. - Os obliquum, suborbiculare, postice profunde canaliculatum, antice dilatatum; labrum sinistrum ante marginem incrassatum, interius pluri-plicatum; margo antice satis profunde sinuosus, sub- rimosus; labrum dexterum totum, vel saltem maxima in parte, regionem umbilicalem recumbens, eique adnatum: columella antice profunde ercavata; plica columellaris antica valde prominens. Long. 19 mm.: Lat. 45 mm. 28 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1830. Massa coarctata EICW., Naturhist. Skizze, pag. 223. 1830. Id. volhynica ANDR., Bull. de Moscou, pag.97, tav. IV, fig. 5. 1831. Buccinum mutabile DU BOIS DE MONT., Conch. foss., pag. 26, tav. I, fig. 30, 31. 1837. Massa volhynica PUSCH, Pol. paléont., pag. 122. 1837. Buccinum callosum —DUJ., Mém.géol. Tour., pag. 88, tav. XX, fig.5 et 7 (non WOOD). ? 1838. Id. gibbum MICHTTI., Geogn. Aus. tert. Bild. Piedm., pag. 396. 1838. Id. callosum —GRAT., Catal. Vert. et Insert. Gironde, pag. 10. 1844. Id. Dujardini DESH. in LAMCK., Anim.s.vert., 2 ed., vol. X, pag. 211. 1847. Massa id. MICHTTI., Foss. mioc., pag. 210, tav. XII, fig. 5. 1847. Id. id. E. SISMD,, Syn., 2 ed., pag. 28. 1852. Buccinum coarctatum EICW., Leth. ross. period. mod., pag. 171, tav. VII, fig. 7. 1852. Massa Dujardini D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 84. 1853. Buccinum mutabile HOERN., Moll. foss. Wien, vol.I, pag.154, tav. XII, fig. 1. 1853. Id. id. NEUGEB., Beitr. tert. Moll. Ober-Lapugy, pag. 238. 1854. Massa semistriata MILL., Paléont. de Main. et Loir., pag.164 (in parte). 1860. Buccinum Dupardini NEUGEB., Syst. Verz, tert. Moll.- Geh., pag. 10. 1862. Id. id. SEGUENZ., Form. mioc. Messin., pag. 5. 1862. Vassa id. SEGUENZ., Form. mioc. Sicil., pag. 9. 1864. Id. id. DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. Cent., pag. 105 (excl. var.). 1864. Id. semistriata MILL., Indicat. de Main. et Loir., vol.I, pag. 679. 1867. Buccinum Dujardini PER. DA COST., Gaster. terc. Port., pag. 103, tav. XV, fig. 7. 1869. Id. id. COPP., Catal. Foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 25. 1869. Id. id. MANZ., Faun. mioc. Alt. Ital., pag.13 (in parte). 1872. Id. id. COPP., Stud. Palcont. Icon. moden., pag-36, tav. III, fig. 69. 1873. Massa id. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 86. 1873. Buccinum id. MAY., Syst. Verz. Verst. Helv., pag. 32. 1873. /assa id. var. FISCH. et TOURN., Invert. foss. du M. Leberon, pag. 124, tav. XVIII, fig.9, 10. 1874. Buccinum id. COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1874. Id. id. FUCHS, Alt. tert. Schicht. v. Malta, pag. 4. 1875. Massa id. BENOIST, Test. foss. de la Brède et de Saucatz, pag. 385. 1876. Id. id. FONT., Étud. Strat.e Palcont. Bassin du Rhéne, pag. 34, 37-59. 1878. Id. id. D’ANC., Mioc. de Ciminna, pag. 7. 1878. Id. id. FONT., Faun, malac. mioc. de Tersannes et de Hauterive, pag. 13. 1881. /d. id. COPP., Paleont. Moden., pag. 36. 1881. 4. id. BARD., Étud. paléont. Main. et Loir., pag.103 (in parte). Varietà A. Spira longior, magis acuta. Long. 17 mm.: Lat. 12 mm. 2 1837. Nassa laevigata PUSCH, Pol. Paliont., pag. 122, tav. XI, fig. 8. 1847. Id. globulosa MICHTTI., Foss. mioc., tav. XII, fig. 6. Variano in questa specie: 1° l’ultimo anfratto che è più o meno rigonfio poste- riormente; 2° la spira, la quale è più o meno breve; 3° la callosità anteriore del labbro destro che ordinariamente ricopre tutta la regione umbilicale, e talora ne lascia scoperta una certa porzione. Il Deshayes, nella seconda edizione dell’opera di Lamarck, riferisce al Buccinum interruptum Brocch. la forma figurata dal Dubois de Montpereux col nome di Bwe- cinum mutabile Linn. La forma figurata dal Brocchi col precitato nome è certamente una deformità proveniente da imperfetta rappezzatura del guscio, come è facile lo scorgere nella figura 3° della tavola V: riesce perciò difficile il poter giudicare a qual forma si debba riferire: ad ogni modo la natura degli ornamenti superficiali dei cinque primi anfratti, ornamenti interrotti nel penultimo anfratto per frattura antica DESCRITTI DA L. BELLARDI 29 durante la vita dell’ animale, esclude affatto che si possa risguardare la forma del Brocchi come uguale a quella del Dubois. La forma generale, le solcature trasversali anteriori, la superficie liscia, le costi- cine longitudinali prossime al margine della bocca non ben definite, la spessezza del guscio, e soprattutto la figura del labbro destro smarginata nel mezzo, e la brevità della slabbratura anteriore sono altrettanti caratteri che mentre allontanano la forma del Dubois dalla N. mutabilis (Linn.) cui l’ha riferita, la ravvicinano, e, a mio giu- dizio, la identificano colla forma qui descritta. La forma riferita alla N. Dujardini Desh., e perciò alla presente, dal Sig. Bouillé (Paleontologie de Biarritz, ecc., tav. I, fig. 9) è certamente una forma da questa diversa. Dall'esame comparativo dei fossili di Cabrières riferiti dal Sig. Fischer (200/. Foss. Mont.-Lebéron, tav. XVIII, fig. 9) alla N. Dujardini Desh. e dallo stesso gentilmente comunicatimi, con quelli dei colli tortonesi qui descritti, ho trovate le seguenti differenze: gli esemplari di Cabrières (N. 156 5) hanno: 1° la spira più lunga e più acuta; 2° l’ultimo anfratto meno rigonfio e meno obliquo; gli anfratti più convessi e più rigonfii verso la sutura posteriore; 3° il labbro destro internamente liscio; 4° la scanalatura che accompagna posteriormente l’intaglio, più profonda. Questi fossili hanno inoltre una certa analogia colla N. praecedens Bell. dalla quale tuttavia differiscono: 1° per il labbro destro smarginato nel mezzo ; 2° per gli anfratti più convessi ; 3° per l’intaglio uguale a quello della presente serie; 4° per il labbro destro internamente liscio. Finalmente la forma figurata a tav. XVIII, fig. 8 dell’opera precitata, a mio parere, deve essere affatto separata dalla N. Dujardini Desh. soprattutto per la spira più lunga e più acuta, per le costicine longitudinali dei primi anfratti, rette, parallele ‘ all'asse e protratte su di un maggior numero di anfratti, per il labbro sinistro più grosso e guernito all’interno di pieghe più grosse, per l’angolo che fa anteriormente il labbro sinistro, in conseguenza del quale la bocca prende grossolanamente la figura quadrata, per il labbro destro smarginato meno profondamente nel mezzo, per l’in- taglio quasi apicale e più rivolto verso il dorso dell'ultimo anfratto ed accompagnato da una scanalatura più profonda. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, S'* Agata-fossili, frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 13. Nassa PuLcHRA D'Anc. Tav. I, fig. 24 (a, d\ Distinguunt hanc speciem a N. coaretata Eicw. sequentes notae : Testa minor: spira longior, magis acuta. - Anfractus primi longiores ; ultimus minor ; omnes, — et praeserlim ultimus, postice magis inflati. - Os postice magis angustatum et magis profunde canaliculatam; labrum sinistrum antice minus dilatatum, postice supra anfractum praecedentem magis productum; labrum dexterum supra regionem umbilicalem minus productum: columella minus ercavata, antice rugosa; plica columellaris antica minor. Long. 20 mm.: Lat. 10 mm. 30 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1864. Nassa Dujardini DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105 (var. spira productiore; anfractibus subcompressis). 1878. Id. pulchra D’ANC. in DE STEF. e PANT., Moll. plioc. Siena, pag. 106. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, S' Agata-fossili, frequente; Coll. del Museo e Michelotti. Pliocene inferiore : Albenga-vallone Torsero, raro; Coll. del Museo. 6: Serie. Nucleus embrionalis (in illaesis) acutus, longus, angustus. -— Anfractus parum converi; ultimus dimidiam longitudinem subaequans. - Superficies tota longitudi- naliter ecostata. - Os postice angustatum et profunde canaliculatum; labrum si- nistrum postice depressum, antice arcuatum, incrassatum; labrum dexterum ultra os productum, regionem umbilicalem recumbens, medio emarginatum, postice an- gustatum, callosum: columella subarcuata: rima valde reflera, postice subcarinata et anguste canaliculata. Nelle specie di questa serie la forma generale è più lunga e più stretta che in quelle della serie precedente; tutti gli anfratti inoltre mancano di costicine longi- tudinali. 44. Nassa crassiuscuLA BELL. Tav. II, fig. 1 (a, d). Testa longa, angusta: spira valde acuta, medio subinflata. - Anfractus parum convexi , longi; ultimus dimidiam longitudinem parum superans, antice parum depressus. - Superficies tota laevis, exceplis suleis nonnullis transversis super parlem anticam ultimi anfractus de- currenlibus. - Os ovali-elongatum, postice profunde canaliculatum; labrum sinistrum ineras- satum, subvaricosum, inlerius subdentatum; labrum dexterum postice prope labrum sinistrum unituberculatum: columella arcuata, contra plicam anlicam subcallosa. Long. 22 mm.: Lat. 13 mm. Alla forma qui descritta è molto affine quella della Turrena cui il Millet diede il nome di Nassa acuminata Mill.: le differenze che ho notate fra la forma della Turrena e questa del Piemonte, dietro il confronto di esemplari tipici della prima che mi furono cortesemente inviati dal Sig. Prof. Bardin, sono le seguenti: forma gene- rale più stretta, più lunga, dimensioni minori. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro ; Coll. del Museo e Michelotti. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro: Coll. del Museo. 15. Nassa perossa BELL. Tav. II, fig. 2 (a, d). Testa subfusiformis, ventrosa, regulariter involuta: spira parum acuta, medio leviter inflata. - Anfraclus vix convexi; wllimus antice contra rimam valde depressus, */, circiter totius longiludinis aequans: suturae superficiales. - Superficies tota laevis, exceptis sulcis DESCRITTI DA L. BELLARDI SI nonnullis super partem anticam ullimi anfractus decurrentibus; anfractus ultimus longitudi- naliter undulatus; undae 5 (6 prope marginem oris vix notata), magnae, obtusae, irregulares,, ab interstitiis latis separatae, - Os ovale; labrum sinistrum interius laeve, antice vix dila- talum; labrum dexterum vix ultra os productum, postice parum incrassatum: columella parum excavata. Long. 24 mm.: Lat. 12 mm. - Miocene superiore : Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. Michelotti. 7° Serie. Nucleus embrionalis brevis, parvus, acutus. - Anfractus ultimus magnus, */ totius longitudinis subaequans, parum obliquus. - Superficies tota laevis. - Os po- stice profunde canaliculatum ; labrum sinistrum incrassatum, exterius marginatum, varicosum, interius plicatum; labrum dexterum ultra 08 productum, regionem um- Vbilicalem late recumbens, medio profunde emarginatum, postice super anfractum praecedentem usque ad suturam in callum magnum lacrymam simulans productum : columella subarcuata, profunde excavata: rima terminalis, lata, profunda, a labiis indistinetis circumscripta, postice canaliculata. Ho formata una serie a parte coll’ unica specie qui dopo descritta per meglio far risultare come essa per i suoi caratteri valga a collegare le forme della serie pre- cedente con quelle della seguente. Infatti questa forma ha in comune con quelle della prima. la forma del labbro destro nella sua parte anteriore e media, e si collega con quelle della seconda per la grossa callosità in cui lo stesso labbro si protende fin contro la sutura posteriore in forma di una grossa lacrima, per il grosso ribordo esterno del labbro sinistro, e per le sue dimensioni. 16. Nassa LACRYMA BELL. Tav. II, fig. 3 (a, 2). Testa parvula, depressa, erassa, obliqua: spira brevis, acuta. - Anfractus primi breves; penultimus major; ultimus maximus, 5|, totius longitudinis subaequans. - Superficies tota laevis. - Os suborbiculare, postice angustatum et profunde canaliculatum ; labrum sinistrum incras- satum, interius minule plicatum, postice in callum magnum contra suturam posticam penultimi anfractus productum; labrum dexlerum antice incrassatum, totam, et ultra, regionem umbilicalem recumbens, medio profunde emarginatum: columella medio profunde excavata : rima brevis, lata. Long. 9 mm.: Lat. 5 '/, mm. Il Sig. Pereira da Costa ha pubblicata nella sua opera sui Gasteropodi terziari del Portogallo col nome di Bwuce. cuneanum Per. da Cost. (pag. 106, tav. XV, fig. 17, 18) una forma che ha qualche analogia colla presente per la grossa callo- sità posteriore del labbro destro, ma che se ne distingue per parecchi caratteri, quali 1° l’intaglio anteriore che per la sua figura triangolare la chiama fra le forme della XII Serie; 2° la mancanza del grosso orlo esteriore del labbro sinistro; 3° la presenza di strie trasversali; 4° il labbro destro che non riveste tutta la regione umbilicale. 32 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. \ Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, frequente; Coll. del Museo e Rovasenda. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, rarissimo; Coll. del Museo. 8° Serie. Nucleus embrionalis parvus, brevis, acutus. — Anfractus ultimus magnus, *} totius longitudinis aequans vel superans, depressus, obliquus. - Superficies tota laevis. - Os postice profunde canaliculatum; labrum sinistrum ‘incrassatum, ca- terius marginatum, varicosum, subarcuatum, interius laeve vel vix rugulosum: labrum dexterum plerumque crassissimum, ultra 0s latissime extensum, dimidium anfractum ultimum et totam, vel magna ex parte, spiram recumbens: columella subarcuata, profunde excavata : rima terminalis, lata, profunda, a labiis subin- distinetis circumscripta, postice anguste canaliculata. Il carattere essenziale delle forme di questa serie è la grossa callosità in cui si estende il labbro destro la quale ricopre una gran parte dell’ anfratto, e si protrae talvolta fin all’apice, o quasi, della spira: a questo carattere si aggiungano il grosso ribordo esterno del labbro sinistro, l'ampiezza dell’ultimo anfratto e la brevità della spira. Specie tipica della serie N. g:bbosula (Linn.). 47. Nassa MacnNIcaLLOSA BELL. Distinguunt hane speciem a N. gibbosula (Linn.) sequentes notae: Testa minor, crassior. - Anfractus ultimus antice magis obliquus. - Labrum dexterum medio emarginalum, antice crassissime callosum, postice super dorsum anfractus ultimi minus productum. Long. 13 !/, mm.: Lat. 41 '/, mm. 1847. Nassa gibbosula MICHTTI., Foss. mioc., pag.210 (in parte). 1847. 14. id. E. SISMD., Syr., 2. ed., pag.29 (in parte). 1864. Id. id. DODERL., Cenm. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105 (in parte). 1874. Buccinum gibbosulum COPP., Catal. Moll. mioc. e plioc. Moden. Coll. Copp., pag.2 (in parte). Il carattere principale che distingue facilmente questa forma propria del miocene superiore dei colli tortonesi dalla N. gibbosula (Linn.), alla quale fu finora riferita, è la maniera colla quale il labbro destro termina verso il dorso dell’ultimo anfratto. Nella N. gibbosula (Linn.) il margine del labbro destro costituisce contro il dorso dell'ultimo anfratto un grosso orlo che, continuo, va regolarmente a guisa di una varice dall’intaglio anteriore fino al suo incontro sulla spira coll’ orlo esterno del labbro sinistro: nella nostra specie al contrario l’orlo del labbro destro è a poca distanza dalla sutura posteriore profondamente smarginato: la parte anteriore inoltre del labbro. destro porta una callosità molto grossa, che si estende dalla regione x ombilicale fino alla smarginatura predetta; la callosità posteriore è più piccola DESCRITTI DA L. BELLARDI 35 dell’anteriore e si protrae d’ordinario fin quasi all'estremità della spira e talvolta lascia allo scoperto i tre o quattro primi anfratti. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'* Agata-fossili, Stazzano, non raro; Coll. del Museo e Michelotti. 18. Nassa GIBBOSULA (LIns.). Testa crassa, suborbicularis: spira brevis.- Anfractus ultimus magnus, ‘/, totius longi- tudinîs circiter aequans, dorso plerumque gibbosus. - Labrum sinistrum subarcualum; Jabrum dexlerum in callum magnum, irregulare, totam, vel frequenter marima ex parte, spiram recum- bens, produclum, versus dorsum ullimi anfractus extensum, ibi per marginem crassum, continuum, regularem, varicem simulantem, a rima antica ad labrum sinistrum decurrentem, terminatum. Long. 18 mm. : Lat. 12 mm. 1766. 1825. 1826. 1827. 1829. 1831. 1832. 1842. 1842. 1844. 1847. 1847. 1848. ? 18592. 1860. 1864. 1864. ? 1867, ? 1868. 1868. 1869. 1870. 1870. 1871. 1872. 1872. 1873. 1873. 1874. 1875. ? 1875. 1875. 1875. ? 1875. 1876. 1876. 1877. 1877. 1878. Buccinum gibbosulum LINN., Syst. Nat., ed. XIl, pag. 1201. Nassa gibbosula Buccinum gibbosulum id. id. id, id, il, id. Id. Id. Id. Jd. Id. Id. Nassa gibbosula Id. id. Id. id. Id. id, Id. id. Id. id. Id. id. Id. id. Buccinum gibbosulum Nassa gibbosula Id. Cyclops gibbosulum id. Nassa gibbosula Id. Id. Id. Id. Id. Eione Buccinum gibbosulum Nassa gibbosula Buccinum gibbum Nassa gibbosula Id. Id. Id. Id, Id. Id. Eione id. id. id. id. id. id. id. id. id. id. id. id. DEFR., Diet. Se. Nat., vol. XXXIV, pag. 245. PAYR., Catal. Moll. Cors., pag. 158. SASS., Sagg.geol. Bac. terz. Albenga, pag. 481. MARC. DE SERR., Geogn. terr, tert., pag. 124. BRONN, /tal. tert, Geb., pag. 25. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. E. SISMD., Syr., pag. 4l. TCHIHATCH,, Constit. géol. Prov. merid. Naples et Nice, pag. 240. DESH. in LAMCI., Anim.s. vert. 2 ed., vol. X, pag. 181. MICHTTI., Foss. nzioc., pag. 210 (in parte). E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. REQ., Catal. Coq. Corse, pag. 81. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 84. CAPELL., Catal. Test. Spezia, pag. 60. CONT., Monte Mario, pag. 34. DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105 (in parte), PER. DA COST., Gaster. terc, Port., pag. 104. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 47. WEINK., Corch. Mittelm., vol.II., pag. 55. TAPPAR. CANEFR., Ind. Sist. Moll. test. Spezia, pag. 28. ARAD. e BENOIT, Conch. viv. mar. Sicil., pag. 295. BELL., Moll. foss. Biot, pag. 9. CONT., Monte Mario, 2 ed., pag. 40. MONTER., Conch. foss. di Monte Pellegrino e Ficarazzi, pag. 33. MONTER., Not. Conch. mediterr,, pag. 49. SEGUENZ., Formaz. plioc, Ital, merid., pag. 300. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 89. COPP., Catal. Moll. mioc.-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2 (a parte). SEQUENZ., Formaz. plioc: Ital. merid., pag. 276. PONZ., Cronac, subapenn., pag. 21, 26. PANTAN., Atti Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. MONTER., Nuov. Riv. Conch. mediterr., pag. 41. BENOIST, 7est. foss. de la Brède et de Saucatz., pag. 386. FOREST., Cern. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 20. FISCH., Cog. rec. et foss. des Cavern. de Fr. et de Lig., pag. 330, 334. MONTER., Catal. Conch. Foss. Monte Pellegrino e Ficarazzi, pag. 37. DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 167, 169-171, 174, 263. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 99. L. BeLLaRDI — Molluschi. 5 34 i MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1878. Massa gibbosula MONTER., Enum. sistem. Conch. mediterr., pag. 43. ? 1878. J/d. id. BENOIST, Etag. torton. Gironde, pag. 5. 1880. Id. id. BRUGN., Conch. plioc. Caltanisetta, pag. 108. 1881. Eione id. COPP., Paleont. moden., pag. 37. 1881. Nussa id. PANTAN., Moll. plioc. foss. viv. Mediterr., pag. 68. Varietà A. Tav. II, fig. 8 (a, 5). Testa crassior, brevior. - Anfractus ultimus magis obliquus; gibba dorsi major. Long. 13 mm.: Lat. 12 mm. Varietà B. Testa subovata, longior, angustior. - Callum extremum apicem spirae amplectens. Long. 12 mm.: Lat. 9 '/, mm. Varietà €, Tav. II, fig. 6 (a, d). Testa minor: spira longior, magis acuta. - Anfractus primi liberi. Long. 9 mm.: Lat. 7 mm. Gli esemplari del pliocene inferiore di Vezza presso Alba e quelli del pliocene superiore dei colli astesi, che ho qui riferiti alla forma tipica, hanno dimensioni mi- nori, abbenchè adulti, di quelle degli esemplari ordinari del Mediterraneo e la spira relativamente un poco più lunga. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, non raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, raro; Coll. del Museo. Varietà A e B. — Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, frequente; Coll. del Museo. Varietà C. — Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, rarissimo; Coll. del Museo. 19. Nassa RINGICULA BELL. Tav. II, fig. 4 (a, d.. Distinguuni hanc speciem a N. gibbosula (Linn.) sequentes notae: Tesla minor: spira longior, magis acuta. - Anfractus regulariter involuti; ultimus non gib- bosus; 4 primi liberi, Long. 11 mm.: Lat. 7 mm. Questa specie si distingue dalle seguenti per la maggior lunghezza e regolarità della sua spira, pel labbro destro il quale non si protende fino all’apice della spira ma ne lascia liberi i primi anfratti, per la grossezza notevolmente maggiore del ribordo esterno del labbro sinistro e per la maggior regolarità colla quale crescono gli anfratti. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo e Michelotti. DESCRITTI DA L. BELLARDI So 20. Nassa Socpanit BELL. Tav. II, fig. 5 (a, d. Testa subovata, angusta: spira brevis. - Anfractus regulariter involuti; ullimus subgib- bosus, parum ventrosus, 3/ tolius longitudinis subaequans. - Os ovale, elongatum ; labrum sinistrum subarcuatum; margo erternus latus ; labrum derterum gracile, ad apicem spirae pro- ductum, dorso ultimi anfractus adnatum, non in marginem variciformem terminatum. Long. 10 mm.: Lat. 7 mm. 1814. Buccinum gibbosulum BROCC., Conch. foss. sub., pag. 658, tav. XV, fig. 29. Le dimensioni date sono quelle dell’esemplare tipico del Brocchi che mi fu gen- tilmente comunicato dalla Direzione del Museo civico di Milano e che è quello qui figurato: quelle di un altro esemplare, l’unico a me noto, oltre il tipo precitato, e che proviene dalle vicinanze. di Ventimiglia, sono minori (Long. 8 mm.: Lat. 5 mm.). Oltre alle minori dimensioni, alla forma stretta e relativamente lunga, il carat- tere proprio di questa forma sta nella sottigliezza del labbro destro e nel modo col quale questo labbro finisce sul dorso dell'ultimo anfratto , al quale sta accollato e sul quale non si rialza in un orlo grosso come nella N. gibbosula (Linn.). Pliocene inferiore: Ventimiglia, raro : Coll. del Museo: Albenga (fide Sassà). Pliocene superiore: Valle Andona, rarissimo ; Museo Civico di Milano (fide Brocchi). 9 Serie. Nucleus embrionalis minimus. - Anfractus ultimus dimidiam longitudinem acquans vel superans. - Superficies tota, vel in parte, transverse striata et sulcata, longitudinaliter costata. - Os postice profunde canaliculatum; labrum sinistrum incrassatum, varicosum, postice depressum, antice subarcuatum, postice supra an- fractum praecedentem plus minusve productum; labrum dexterum non ultra os pro- ductum, inde regio umbilicalis detecta: columella medio profunde excavata, antice simistrorsum inflera: rima lata, profunda, postice dilatata, reflera, a labiis bre- vibus circumscripta, postice anguste canaliculata. Le forme raccolte in questa serie sono fra loro collegate da parecchi caratteri che ne costituiscono un gruppo alquanto naturale: tali sono 1° il guscio notevolmente grosso; 2° la spira ordinariamente breve e molto acuta all'apice; 3° il labbro sinistro grosso, varicoso ed alquanto prolungato sull’ anfratto precedente; 4° la bocca pro- fondamente scanalata nell'incontro del labbro sinistro col labbro destro; 5° il labbro destro non, o quasi punto, protratto oltre il piano della bocca; 6° la regione ombi- licale scoperta ed incavata; 7° la columella arcata nel mezzo ed incurvata all’ apice verso il labbro sinistro. 36 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 21. Nassa SUBESULCATA BELL. Tav. II, fig. 9 (a, d). Testa brevis, lata: spira brevis, ad apicem valde acuta. - Anfraclus convexiusculi, postice leviter inflati; ulimus magnus, #/; totius longitudinis subaequans: sulurae parum profundae. - Costae longiludinales obtusae, rectae, ari testae subparallelae, in primis anfractubus numerosae, in duobus uliimis obsoletae, in ullimo 2 vel 3, magnae, irregulares, oblusae, prope marginem oris nullae: striae transversae în ultimis anfractubus nullae; sulci 3-4 super parlem anlicam ultimi anfractus decurrentes. - Os postice profunde canaliculatum, autice parum dilatatum; labrum sinistrum valde incrassalum, exterius late marginatum, interius pluri- plicatum, postice callosum, super anfractum praecedentem valde productum; labrum dexterum ultra os vix et regulariter productum: columella arcuata. Long. 12 mm.: Lat. 8 1/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Villa Forzano, raro; Coll. del Museo. 22. Nassa BoweRBANKI MICHTTI. Tav. IL, fig. 10 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. subesulcata Bell. sequentes notae: Spira medio inflata. - Anfractus longiores. - Superficies tota transverse sulcata; sulcì an- gusti, lineares, plerumque 9, inter se late distantes; suleus prope suturam posticam decurrens ab aliis magis distans: costae longitudinales irregulares, usque ad labrum sinistrum productae, ibi minores et numerosiores. - Labrum sinistrum super anfractum praecedentem magis productum. Long. 14 mm.: Lat. 9 mm. 1847, Nassa Bowerbanki MICATTI., Foss. mioc., pag. 211. Varietà A. Spira longior, magis acuta. - Costae longitudinales minores, numerosiores. Long. 14 mm.: Lat. 8 '/, mm. La N. Bowerbanki è strettamente collegata colla N. sallomacensis (May.) per parecchi caratteri, ma se ne distingue soprattutto perchè la sua superficie è attra- versata da solchi stretti e fra loro distanti, mentre che nella N. sallomacensis (May.) la superficie è attraversata da solchi numerosi, profondi e larghi, i quali danno luogo fra loro a costicine che corrono continue sulle coste longitudinali e nei solchi loro interposti: inoltre nei fossili dei colli torinesi le coste longitudinali sono più grosse e meno numerose. La varietà A segna vieppiù l’affinità delle due specie precitate per il maggior numero e minor grossezza delle coste longitudinali, ma conserva tuttavia i solchi tras- versali identici a quelli della forma specifica cui è riferita. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Termo-fourà, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente ; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI "1% 23. Nassa seNILIS Dop. Distinguunt hanc speciem a N. Bowerbanki Michtti. sequentes notae: Testa angustior, longior: spira longior. - Anfractus ultimus longior, prope marginem oris depressus.- Costae longitudinales în primis anfractubus numerosiores et minores, in ultimo 3 vel 4, magnae, nodiformes, ab inlerslitiis majoribus separatae. - Os longius, angustius; labrum sini- strum postice valde depressus, super anfractum praecedentem minus productum. Long. 20 mm.: Lat. 7 mm. 1864. Massa senilis DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1874. Buccinum id. COPP., Catal. Moll. mioc.-plioc. moden. Coll. Copp., pag. 2. 1881. Nassa id. COPP., Paleont. moden. pag. 33. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. del Museo e del Museo di Zurigo (Prof. Mayer); $' Agata-fossili, rarissimo; Coll. del R. Museo di Geologia di Palermo. 24. Nassa BastEROTI MicATTI. Distinguunt hanc speciem a N. Bowerbanki Michtti. sequentes notae: Testa minor. - Anfractus ultimus brevior. - Costae longitudinales minores, numerosiores , reclae, minus obliquae: sulci transversi numerosiores et profundiores. - Os brevius; labrum sini- strum super anfractum praecedentem minus productum. Long. 19 mm.: Lat. 7 mm. 1847. Nassa Basteroti MICHTTI., Foss. mioc., pag. 206, tav. XVII, fig. 11. 1853. Buccinum reticulatum HOERN., Moll. foss. Wien, pag. 151, tav. XII, fig.18 a, bd. ? 1864. Massa Basteroti DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1875. /d. id. BENOIST, Test. foss. de la Brède et Saucatz, pag. 384. ? 1878. Buccinum id. MAY., Decouv. Couch.à Congeria Rhone, pag. 13. ? 1881. Massa id. COPP., Paleont. moden., pag. 37. Sgraziatamente l’esemplare tipico figurato e descritto dal Sig. Cav. Michelotti andò perduto; ed esli è con qualche esitanza che riferisco a questa specie due fossili dei colli torinesi appartenenti al Museo di Zurigo, nei quali il numero delle coste longitudinali è minore di quello che osservasi nella figura precitata dell’opera del Sig. Cav. Michelotti, specialmente sull’ultimo anfratto in prossimità del labbro sinistro. Egli è appunto per questo motivo che ho creduto far bene a dare di questa specie una descrizione comparativa colla N. Bowerbanki Michtti., e soprattutto perchè, avendo avuto sott’occhio gli esemplari suaccennati dopo che le tavole erano disegnate, non ho potuto darne la figura. Miocene medio: Colli torinesi, Termo-fourà ; raro: Coll. del Museo di Zurigo (Prof: Mayer). 38 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 25. Nassa TuRGIDULA BELL. Tav. II, fig. 11 (a, 8). Distinguunt hanc speciem a N. Bowerbanki Michtti. sequentes notae: Testa minor: spira longior, magis acuta. - Labrum sinistrum antice subangulatum, postice supra anfractum praecedentem minus produclum. Long. 12 mm.: Lat. 7 mm. Varietà A. Testa brevior, ventricosa. Long. 10-41 !/, mm.: Lat. 6-8 mm. Varietà B (an species distinguenda ?). Anfractus postice inflati, inde sulurae magis vrofundae. - Pars antica tantum ultimi an- fractus transverse sulcata. - Labrum derterum antice birugatum. - Columella magis profunde ercavala. Long. 11 mm.: Lat. 6 mm. Questa forma, che ho creduto dapprima doversi riferire alla N. aquitanica (May.), e che la rappresenta nel miocene medio dei colli torinesi, ne è bene distinta da molti caratteri che ebbi occasione di esaminare in parecchi esemplari di Saucatz gentilmente comunicatimi dal Sig. Prof. Mayer del suo Bwuec. aquitanicum. I caratteri differenziali sono i seguenti: 1° dimensioni maggiori; 2° guscio più grosso; 3° spira meno lunga, rigonfia nel mezzo: 4° anfratti meno numerosi e più lunghi; 5° coste longitudinali più grosse, meno numerose, più ottuse, ed oblique: 6° bocca più stretta e più lunga; 7° labbro sinistro depresso posteriormente. Miocene medio : Colli torinesi, Rio della Batteria, Baldissero-torinese, raro; Coll. del Museo. 26. NASSA ACUMINATA BELL. Tav. II, fig. 12 (a, d). Testa sublurrita: spira longa, valde acuta, regulariter involuta. - Anfractus convexi; ultimus dimidiam longiludinem aequans, ventrosus, antice valde depressus. - Superficies in primis anfractubus longiludinaliler costata, in ultimo ecostala; costae crebrae, obtusae, obliquae, ab interstitiis anguslis separatae: striae transversae obsoletae, passim perspicuae; pars postica ultimi anfractus laevis, pars antica transverse multisulcata; sulci lati. - Os suborbiculare?; labrum sinistrum arcuatum?; labrum dexterum ultra os breviter et regulariter productum : columella antice valde excavata, ad apicem distincle sinistrorsum curvala. Long. 10 */, mm.: Lat. 5 ‘'/, mm. Quantunque l’unico esemplare a me noto di questa specie sia molto imperfetto, mi parve tuttavia meritevole di essere descritto per la singolarità dei suoi caratteri. Miocene medio : Colli torinesi, Sciolze. rarissimo : Coll. Michelotti. DESCRITTI DA L. BELLARDI 39 27. Nassa Mavyeri Bet. Tav. II, fig. 16 (a, d). Distinguunt banc speciem a N. tumida (Eicw.) sequentes nolae: Testa brevior, ventrosa: spira brevior, magis aperta. - Anfractus omnes longitudinaliter costati, vix ultima terlia pars ultimi anfractus antice ecostala; costae ‘numerosiores, magis regulares, minores, in ultimo anfractu subsinuosae. - Columella ad apicem sinistrorsum minus incurvata. Long. 10-18 mm.: Lat. 6-10 mm. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, non raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore : Colli astesi, nelle sabbie azzurre, raro; Coll. del Museo. 28. Nassa TUMIDA (Ercw.) Tav. II, fig. 13 (a, d). Testa turrita, subregulariter involuta: spira longa, valde acuta. - Anfractus convexiu- sculi; ultimus dimidiam longiludinem subaequans, antice satis depressus: suturae parum pro- fundae. - Superficies nitida, longitudinaliter costata et transverse costulata : costae longitu- dinales plerumque 10, magnae, a sulcis latis et profundis separatae, ante marginem oris eva- nescentes ; costulae transversae in ultimis anfractubus obsoletue, subnullae : pars anlica ultimi anfractus transverse costulata; costulae angustae, inter se valde distantes, 3 plerumque majores. - Os ari festae obliguum, subovale; labrum sinistrum incrassatum, variciforme, po- stice depressum, antice subarcualum, interius dentatum; labrum dexterum crassum, poslice plerumque uniplicatum, contra plicam columellarem anticam valde prominentem callosum; co- lumella valde contorta, ad apicem sinistrorsum inflexa: rima valde recurvata et obliqua. Long. 10-20 mm.: Lat. 5-10 mm. 1830. Massa tumida RICW., Naturhist. Skizze, pag. 223. 1830. J/d. Zborzewski ANDR., Bull. Moscou, vol. II, pag.96, tav. IV, fig. 4. 1837. Id. id. PUSCH, Pol. paliont., pag. 123, tav. XI, fig.7 a, d. 1852. Buccinum tumidum EICW., Leth. ross. Period. mod., pag.170, tav. VII, fig.6 a, b. 1864. Massa bufo DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1868. Ja. id. FOREST., Catal. Moll, plioc. Bologn., I, pag. 47. 1869. Buccinum Dujardini var. 3 MANZ., Faun. mioc. Alt, Ital., pag. 13. 1874. Id. bufo DE STEF., Foss. plioc. St. Miniato, pag. 35. 1874. Nassa Basteroti var. bollenensis, TOURN., Terr. tert. Thezier, pag. 307, tav.1X, fig. 10. 1875. 4/d. bufo SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1875. Id. id. PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, pag. 4. 1876. /d. Basteroti FONTAN., Étud. strat. et pal, Terr, tert. Bass. du Rhéue, pag. 17, 21, 40, 69. 1877. Id. bufo DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 163, 166, 180, 186. 1878. /d. bollenensit ‘DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 106. 1881. J/d. cornicula COPP., Paleont. moden., pag. 37. Varietà A. Testa brevior: spira magis aperta. Long. 13 mm.: Lat. 8 mm. Varietà B. Tav. II, fig. 14 (a, 8). Costar longitudinales in anfractubus intermediis tum obsoletue, tum nullae, in ultimo pau- ciores, majores, irregulares. - Os ari testae minus obliquum. Long. 12-17 mm.: Lat. 8-10. 40 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà C. Tav. II, fig. 15 (a, d). Spira longior, acutior. - Superficies tota ecostata. Long. 17 mm. : Lat. 9 mm. Le diverse forme qui descritte richiamano alla memoria per la loro fisionomia generale e per la molteplicità e natura delle modificazioni che presentano la N. eorni- culum (Oliv.) dei nostri mari attuali. Avendo paragonati fra loro un buon numero di esemplari delle forme fossili con molti della specie vivente, riscontrai tra loro le seguenti differenze : Nella forma fossile il guscio è d’ordinario più grosso, la bocca più breve e più larga, la columella notevolmente più contorta e più profondamente depressa nel mezzo. Finora non fu trovato, che io mi sappia, nei terreni terziarii del Piemonte e della Liguria alcun fossile che si possa riferire alla N. corniculum (Oliv.) della fauna attuale. Miocene superiore : Colli tortonesi, Stazzano, S'® Agata-fossili, non frequente; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, non frequente; Coll. del Museo. Varietà A. — Miocene superiore: Colli tortonesi, S'* Agata-fossili, non fre- quente ; Coll. del Museo. Varietà B. — Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese , rarissimo; Coll. del Museo. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'® Agata-fossili, non raro; Coll. del Museo. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, non raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, raro; Coll. del Museo. Varietà C. — Miocene superiore: Colli tortonesi, St! Agata-fossili, rarissimo ; Coll. del Museo. 10: Serie. Nucleus embrionalis brevissimus, acutus. - Anfractus depressi; ultimus dimidia longitudine longior. - Superficies in primis anfractubus longitudinaliter costata, in aliis laevis. - Os postice camaliculatum; labrum sinistrum incrassatum praesertim postice, interius plicatum, postice depressum, antice subarcuatum ; labrum dexterum crassum, parum et umiformiter ultra os productum: columella medio excavata , antice rugata: rima antice angusta, medio et postice dilatata, subtriangularis, a labiis indistinetis cireumsceripta, dorso reflera, postice vix canaliculata. Ho isolata questa forma per meglio far risultare il passaggio da quelle prece- denti alle seguenti: il principale carattere della serie è la spessezza e la forma del ‘labbro destro, il quale per tutta la sua lunghezza si estende notevolmente ed unifor- memente al di là del piano della bocca, lasciando però scoperta in parte la regione ombilicale. DESCRITTI DA L. BELLARDI 41 29. Nassa TUBERIFERA (May.) Tav. II, fig. 17 (a, bd). Testa crassa, subfusiformis: spira medio leviter ewcavata. - Anfractus complanati, contra suturam poslicam submarginati; ulltimus magnus, 5/, tolius longitudinis subaequans, ventrosus. - Superficies in duobus primis anfractubus longitudinaliter costata et transverse coslulata, in caeteris laevis, exceplis sulcis transversis 5, parum profundis, inter se satis dislanlibus, in parle antica ullimi anfractus decurrentibus. - Os subovale, obliguum; labrum sinistrum incrassatum, postice depressum , interius inaequaliter plicatum; labrum dexterum antice în fauce triplicatum, postice umiplicatum. Long. 18 mm.: Lat. 10 mm. 1873. Buccinum tuberiferum MAY., Journ. de Conch., vol. XXI, pag. 289, tav. X, fig. 3. L'esemplare figurato nella presente monografia è più piccolo dell'esemplare tipico descritto e figurato dal Sig. Prof. Mayer, ed ha gli anfratti un poco più convessi e la piega posteriore del labbro destro meno grossa. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. del Museo e del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 1l° Serie. Nucleus embrionalis brevis, obtusus. - Anfractus ultimus dimidia longitudine longior. - Superficies subtota laevis, longitudinaliter obsolete costulata in primis anfractubus, subecostata in ultimo. - Os postice vix canaliculatum; labrum sini- strum incrassatum, postice supra anfractum praecedentem productum, interius pluri- plicatum, subarcuatum; labrum derxterum latissime ultra os productum, totam re- gionem umbilicalem amplectens, postice fere usque ad suturam praecedentem pro- ductum : columella medio profunde excavata: rima subtriangularis, antice angusta, postice dilatata, profunda, a labiis subindistinetis circumscripta, non postice cari- nata, nec canaliculata. La grande espansione del labbro destro distingue questa serie dalla precedente , ed il ricoprire che questo labbro fa intieramente, ed oltre, la regione ombelicale, la separa dalle forme delle seguenti: la forma del nucleo embrionale, breve ed ottuso, la disgiunge dalle altre affini per gli altri caratteri. 30. Nassa BIFORMIS BELL. Tav. II, fig. 18 (a, d). Testa crassa, subfusiformis: spira subdecollata. - Anfractus convexiusculi; ultimus di- midiam longitudinem parum superans, antice salis depressus: suturae superficiales. - Super- ficies nitens, laevis, in anfractubus primis longitudinaliter costata; costae magnae, obtusae, a sulcis angustis separatae, rectae, axi testae vix obliquae: anfractus 2 ultimi subecostati; ullimus antice transverse 7 sulcatus. - Os suborbiculare, postice vix canaliculatum; labrum L. BeLLarDi — Molluschi. 6 42 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. sinistrum subarcualum, exterius marginatum, interius plicatum; labrum dexterum in callum latissimum, totam regionem umbilicalem recumbens, poslice fere usque ad suluram posticam an- fractus praecedentis productum, antice in fauce birugatum: columella medio profunde ercavata. Long. 10 mm.: Lat. 5 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'‘® Agata-fossili, rarissimo; Coll. del Museo. 122 Serie. Nueleus embrionalis minimus, acutus. - Anfractus ultimus dimidiam longitu- dinem acquans vel subaequans. -— Superficies longitudinaliter costata vel costulata , transverse striata vel sulcata. - Os postice angustatum, canaliculatum; labrum simistrum incrassatum, interius plicatum; labrum dexterum ultra os plus minusve productum, regionem umbilicalem in parte tantum recumbens, postice plus minusve extensum: columella medio profunde ewcavata, ad apicem sinistrorsum plus minusve incurvata: rima subtriangularis, antice angusta, medio et postice dilatata, a labiis brevibus cireumscripta, recurva, postice canaliculata. La figura triangolare dell’intaglio, stretto all'ingresso e largo in fondo, la regione ombilicale per la massima parte scoperta, cioè non rivestita interamente dal labbro destro che ivi è alquanto ristretto, e la dilatazione posteriore più o meno ampia del labbro destro sono le note caratteristiche di questa serie. A. Labrum dexterum medio satis dilatatum, postice parum productum. Nelle forme raccolte in questo gruppo il labbro destro ricopre per buona parte la regione ombilicale, e poco si protrae posteriormente, ma si protende alquanto nella regione mediana. 31. Nassa Borsoni BELL. Tav. II, fig. 19 (a, 8). Testa crassa, subfusiformis: spira longiuscula, parum acuta. - Anfractus complanati , contra suturam posticam leviter inflati; ultimus */, tolius longitudinis subaequans, anlice satis depressus: suturae parum profundae. - Costae longitudinales parum obliquae in primis an- fractubus, magis in ultimo, subarcuatae contra suluram posticam, oblusae, ab interstiliis angu- slis separalae, numerosae in primis anfractubus, majores et pauciores in penultimo et praeserlim in prima dimidia parle ultimi, minutae, numerosae et ab inlerstitiis angustis separatae in ultima dimidia parte ultimi anfractus, seu prope marginem oris: costulae transversae 3 vel 4 dele- clae in primis anfraclubus, 11 in ullimo, excepta postica majore omnes uniformes , a sulco lato et planulato separatae, in interstitiis costarum longitudinalium valde prominentes, super costas longitudinales obsoletae; margo suturae posticae late ecostulatus. - Os subovale; labrum sinistrum subarcuatum, postice super anfractum praecedentem parum productum; labrum dexte- rum crussum, antice regionem umbilicalem in parte recumbens medio magis extensum quam po- stice: columella profunde medio excavata, antice plicata, medio rugulosa. Long. 15 mm.: Lat. 9 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S! Agata-fossili, raro; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 48 32. Nassa Coppi BeLL. Tav. II, fig. 20 (a, d). Tesla crassa, subovala: spira ad apicem valde acuta, medio inflata. - Anfraclus com- planati; ullimus magnus, dimidia longitudine longior, antice valde depressus: suturae su- perficiales. - Costae longitudinales în primis anfractubus oblusae, parum prominentes, obliquae, ab interstitiis angustis et parum profundis separatae, in anfractubus medtis obsoletae, in ultimo 8, magnae, magis obliquae, subsinuosae, ab interstitiîs latis et profundis separatae: costulae trans- versae in primis anfraclubus angustae, prominentes, super costas longitudinales decurrentes, in anfractubus mediîs et ultimo latae, depressae, a sulco minuto separatae: sulci antici ultimi anfractus numerosi et profundi. - Os subovale, postice angustatum el canaliculatum; labrum sinistrum incrassalum, praeserlim postice, supra anfractum praecedentem aliquanto productum, interius plicalo-dentaltum, postice depressum, antice subarcuatum; labrum dexterum crassum, callosum, medio magis productum quam postice : columella medio profunde excavala, antice birugalta. Long. 18 mm.: Lat. 40 '/, mm. I caratteri principali di questa forma sono l’obliterazione delle coste longitudinali sugli anfratti mediani, e la notevole dilatazione del labbro destro nella sua regione mediana. Miocene medio: Colli torinesi, Monte dei Cappuccini, rarissimo: Coll. Rovasenda. 33. NASSA SUBRETICULATA BELL. Tav. II, fig. 21 (a, 2). Distinguunt hanc speciem a N. reliculata (Linn.) sequentes notae: Spira brevior, magis aperta. - Costae longitudinales in ultimo anfractu subsinuosae, majores, ab interstitiis profundis separatae. - Os brevius, suborbiculare; labrum sinistrum arcuatum ; labrum dexterum postice minus produclum: rima a labiis brevissimis circumscripta, postice non canaliculata. Long. 16 mm.: Lal. 10 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Bersano, Rio della Batteria , raro; Coll. Rovasenda. 34. Nassa specioSA BELL. Tav. II, fig. 22 (a, d). Testa brevis, subovata: spira brevis, parum acuta. - Anfractus vix convexi; ultimus magnus, dimidia longitudine longior, antice valde depressus. - Costae longitudinales magnae, valde prominentes, ab interslitiis anguslis separatae, obliquae, plerumque 45 in ullimo an- fraclu, prope marginem oris minores el numerosiores: sulci transversi angusti, profundi, costas longitudinales secantes, inde superficies decussato-granosa. - Os suborbiculare, poslice angusta- tum et profunde canaliculatum; labrum sinistrum incrassaltum, postice depressum, antice subarcuatum , interius pluri-plicatum ; labrum dexterum antice et medio ultra os satis pro- ductum, antice in fauce birugatum, postice uniplicatum: columella medio profunde excavata: rima a labiis brevissimis circumscripta. Long. 10 mm.: Lat. 7 mm. 44 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Le minori dimensioni, la spira più aperta, le coste longitudinali più numerose, i solchi trasversali più larghi, più profondi e più frequenti distinguono questa forma dalla precedente. La maniera, colla quale il labbro destro si estende sull’ultimo anfratto l’allon- tanano dalla N. Basteroti Michtti., oltre ai caratteri della serie cui appartiene. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente: Coll. del Museo e Rovasenda. 35. Nassa PORRECTA BELL. Tav. II, fig. 23 (a, d). Testa crassa: spira longa, ad apicem valde acuta, medio ercavata, dein magis aperta. - Anfraclus complanati; ullimus dimidiam longitudinem aequans, anlice parum depressus: suturae superficiales. - Costae longitudinales obtusae, latae, rectae, obliquae, in ultimo an- fractu subarcuatae, prope marginem oris minores et numerosiores: sulci lransversi 5 in primis anfractubus, 13 in ullimo, angusti, uniformes, inter se aequidistantes, in interstilia costarum et super costas conlinui. - Os ovale; labrum sinistrum subarcualum, inlerius incrassatum et magni-plicatum; labrum dexterum crassum, praeserlim poslice, antice rugulosum. Long. 10 mm.: Lat. 6 mm. Varietà A. Testa brevior: spira magis aperla, medio vix ercavata. Long. 9 mm.: Lat. 5 !/, mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo: Coll, del Museo. 36. Nassa MeLmu BeLt. Tav. II, fig. 24 (a, 8). Testa brevis, subovata: spira parum acuta. - Anfractus vix convexi; ullimus magnus, dimidia longitudine longior, ventrosus, anlice salis depressus: suturae parum profundae. - Costae longitudinales oblusae, magnae, parum prominentes, ab interstitiis angustis et parum pro- fundis separatae, rectaè, axi lestae subparallelae, super ultimam dimidiam partem ultimi an- fractus obsoletae : sulci transversi minutissimi, super costas longitudinales decurrentes, ab inter- stitiis latis separati, 4 vel 5 in primis anfraclubus perspicui, 12 in ultimo. - Os suborbiculare, postice angustalum, vix canaliculatum ; labrum sinistrum incrassatum, praesertim postice, sub- arcualum, interius irregulariter pauci-rugatum; labrum dexterum valde incrassatum, postice contra labrum sinistrum callosum, versus suturam posticam anfractus praecedentis valde extensum: columella medio profunde excavata, anlice trirugata: rima a labiis subnullis circumseripta. Long. 7 !], mm.: Lat. 5 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo. B. Labrum dexterum medio, et praesertim postice, late extensum. In questo gruppo il labbro destro è poco esteso sulla regione ombilicale per modo che buona parte di questa rimane scoperta, ed è alquanto dilatato nella regione me- diana e dilatatissimo nella posteriore. DESCRITTI DA L. BELLARDI 45 37. Nassa LAXESULCATA BELL. Tav. III, fig. 1 (a, d). Testa turrita: spira longa, valde acuta. - Anfractus convexi, postice leviter inflati ; utimus dimidiam longitudinem subaequans, parum inftatus, anlice satis depressus: suturae satis profundae. - Costae longitudinales magnae, oblusae, rectae, axi testae subparallelae, în anfra- ctubus primis numerosae, in mediis pauciores, majores, versus marginem oris obsoletae, contra marginem oris nonnullae minores et magis inter se prorimatae: sulci transversi minuti, in an- fractubus mediis el ultimo inter se valde distantes. - Os suborbiculare, postice angustatum; labrum: sinistrum incrassatum, erterius marginatum, interius pluri-plicatum, antice arcuatum, postice depressum, super anfractum praecedentem valde productum; labrum dexterum antice et medio parum ultra os produclum, postice incrassatum, callosum et late productum: columella medio profunde excavata, antice triplicata: rima a labiis brevissimis circumscripta. Long. 14 mm.: Lat. 5 '/, mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S!® Agata-fossili, raro; Coll. del Museo. 38. NASSA RECTICOSTATA BELL. Tav. III, fig. 2 (a, d). Distinguunt hane speciem a N. reticulata (Linn.) sequentes notae : Testa minor, gracilior: spira magis acuta. - Anfractus ultimus brevior. - Costae longitudi- males minores, compressae, ab interstitiis latioribus separatae, rectae, axì testae parallelae ; striae transversae minulae, uniformes, numerosae, inter se aequidistantes, contiguae super costas longi- tudinales decurrentes, AO in primis anfractubus perspicuae , 22 in ultimo. - Os brevius, suborbi- culare ; labrum dexterum super regionem umbilicalem magis productum. Long. 14 mm.: Lat. 6 mm. Avendo paragonato questa forma colla N. unifasciata Kien. (N. encaustica Brus.) e colla N. costulata (Ren.), delle quali mi furono comunicati parecchi esemplari pescati nell'Adriatico sulle coste di Dalmazia dal Sig. Prof. Brusina, ho potuto con- statare nella forma fossile qui descritta le seguenti differenze dalle due precitate specie della fauna attuale. La prima delle precitate forme viventi differisce dalla fossile: 1° per essere più stretta e più lunga; 2° per avere il labbro sinistro più depresso; 3° per le coste longitudinali più numerose, separate da solchi più stretti, rette, quasi parallele al- l’asse; 4° per i denti del labbro sinistro più piccoli e più numerosi; 5° per le pieghe, o rughe, anteriori della columella più piccole e più numerose; 6° e per il labbro destro più sottile ed accollato pel suo margine posteriore alla superficie dell’ultimo anfratto. La seconda: 1° per le coste longitudinali più numerose, separate da solchi più stretti, e sinuose nell’ultimo anfratto; 2° per l’ultimo anfratto più rigonfio; 3° per la sca- nalatura anteriore meno profonda; 4° e per il labbro posteriore dell’intaglio brevis- simo, quasi nullo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, rarissimo; Coll. del Museo. 46 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 39. Nassa arava Bett. Tav. III, fig. 3 (a, 5). Distinguunt hanc speciem a N. reticulata (Linn.) sequentes notae : Testa minor, gracilior. - Costae longitudinales compressae, minores, subarcuatae in omnibus anfractubus : sulci transversi numerosiores, minus profundi, inaequales, obsoleti in primis anfra- ctubus et super costas longitudinales. - Os suborbiculare; labrum derterum antice magis pro- ductum: rima a labiis longioribus circumscripta. Long. 10 mm.: Lat. 6 mm. Pliocene superiore: Colli astesi; Valle Andona, rarissimo; Coll. del Museo. 40. Nassa corrucata (BroccH.). Tav. II, fig. 4 (a, bd). Distinguunt hanc speciem a N. reticulata (Linn.) sequentes notae: Testa multo minor, ventrosa: spira brevior, magis aperta. - Costae longitudinales pauciores, compressae, magis prominentes, obliquae, subarcuatae: sulci transversi numerosiores, inter se inaequaliter distantes. - Os brevius, latius, suborbiculare; labrum sinistrum arcuatum, non postice depressum; labrum dexterum super regionem umbilicalem magis productum: columella arcuata. Long. 8 mm. : Lat. 5 mm. 1814. Buccinum corrugatum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 652, tav. XV, fig. 16. 1827. Id. id. SASS., Sagg. geol. Bac. terz. Albenga, pag. 481. 1829. Id. id. MARC. DE SERR., Geogn. terr. tert., pag. 122. 1831. Id. id. BRONN, /tal. tert.-Geb., pag. 23. 1870. Massa corrugata BELL, Catal. Moll. foss. Biot, pag. 9. si 1875. Id. id. PANTAN., Att. Accad. fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. Gli esemplari di Villalvernia collimano esattamente con quelli della Collezione del Brocchi coi quali li ho paragonati. Pliocene inferiore: Albenga (fide Sassi). Pliocene superiore: Villalvernia presso Tortona-regione Fontanili, non raro; Coll. del Museo. 4A. NassAa ANTIQUA BELL. Tav. III fig. 5 (a, d). Distinguunt hane speciem a N. reticulata (Linn.) sequentes notae: Testa ventrosa: spira magis aperta. - Anfractus ultimus magis inflatus. - Costae longitu- dinales majores, in ultimo anfractu distinete sinuosae: sulci transversi profundiores, numerosiores, ò vel 6 in primis anfractubus perspicui, A2 vel A4 in ultimo. - Labrum sinistrum minus depressum, subarcuatum; labrum dexterum super regionem medianam et praesertim super po- sticam magis produclum. Long. 22 mm.: Lat. 13 mm. Pliocene superiore: Volpedo presso Voghera, non frequente: Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 47 €. Labrum dexterum antice brevissime, postice latissime, ultra os. productum : regio umbilicalis subtota detecta. Nelle forme di questo gruppo il labbro destro è poco esteso anteriormente per N . modo che la regione ombelicale è quasi tutta scoperta. lo è poco parimente nella regione di mezzo e moltissimo nella posteriore. 42. Nassa RETICULATA (LINN.). Tav. III, fig. 7 (a, è). Testa crassiuscula: spira longa. - Anfractus complanati ; ultimus dimidiam longitudinem subaequans, antice valde depressus: suturae parum profundae. - Costae longitudinales in primis anfractubus numerosae, ab interstitiis parum latis separatae, obtusae, subrectae, vix leviter obliquae; in ultimo plerumque 20, majores, ab interstitits latioribus separatae, subsinuosae : sulci transversi angusti, inter se aequidistantes, continui, 3 vel 4 in primis anfractubus perspicui, 10 plerumque in ultimo. - Os elongatum, angustum ; labrum sinistrum erterius marginatum, interius incrassatum, magni-plicatum, postice depressum, parum supra anfractum praecedentem pro- ductum, antice subarcualum ; labrum dexterum contra regionem umbilicalem incrassatum, angu- slum, postice late expansum, totum, vel in parte praesertim antica, rugatum: columella medio profunde excavata, antice subrecta: rima lata, axi lestae valde obliqua ; labia rimae versus dorsum ultimi anfractus valde revoluta. Long. 20 mm.: Lat. 41 mm. 1758. Buccinum reticulatum LINN., Syst. Nat., ed. X, pag. 740. 1792. Id. id. OLIV., Zool. adriat., pag. 144. 1814. Id.(Nassa):d. BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 336, tav. V, fig. 11. 1817. Id. id. DEFR., Dict. Sc. nat., vol. V, pag. 402. 1823-29. Id. id. DELLE CHIA. in POLI, Test., vol. III, part. 2, pag. 47, tav. 47, fig.1, 2. 1825. Massa reticulata BAST., Mem. Bord., pag. 48. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. nat., vol. XXXIV, pag. 241. 1826. Planaris id. RISS., Prod. Europ. merid., vol, IV, pag.173 (fide BRONNI). ? 1826. Id. mamillata RISS., Prod. Europ. mérid., vol. IV, pag. 178, fig. 122. 1826. Buccinum reticulatum PAYR., Catal, Moll. Cors., pag.156. 1827. Id. id. SASS., Sagg.geol. Bac. terz. Albenga. pag. 481. 1829. Id. id. MARC. DE SERR., Geogn. terr. tert., pag. 122. ? 1830. Id. coloratum EICW., Naturh.-Skizz., pag. 222. 1831. Id. reticulatum BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 22. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1832. Id. id. DESH., Erpéd. sc. de Morée Zool., pag. 196. ? 1833. Massa pulchella ANDR., Bull. Moscou, VI, p.438, tav. XI, fig. 2. 1836. Buccinum reticulatum PHIL., Moll, Sic., vol. I, pag. 220. 2 1837. Id. id. DUJ., Mem. geol. Tour., pag. 297. * 1837. Id. variabile DUJ., Mém.géol. Tour., pag. 298, tav. XX, fig. 4. 1837. Id. reticulatum HISING., Leth.svecica, pag. 42. 1837. Massa reticulata PUSCH, Pot. Paliont., pag. 123. 1838. /d. id. GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, pag. 4i. 1838. Buccinum reticulatum SCACCH., Catal. Conch. Neap., pag. 11. 1838. Massa reticulata FORB., Catal. Moll. Isle of Man, pag. 24. 1841. Buccinum reticulatum CALC., Conch. foss. Altavilla, pag. 63. 1842. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 40 (in parle). 1842, Id. id. MATH., Catal. méth. et deser. Foss. Bouches-du-Rhone, pag. 324. 1842. Id. id. TCHIHATCH., Constit. géol. Prov. mérid. Naples et Nice, pag. 240. 1844. Id. id. PHIL., Moll. Sic., vol. II, pag. 191. 48 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1844. Nassa reticulata DESH. in LAMCK., Anim.s.vert., 2 ed., vol. X, pag. 161. 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. 1847. Id. id. TENN., Strat. List of Brith. foss., pag. 6. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 176. 1857. Id. id. MENEGH., Paleont. de Sard., pag. 564. 1861. Buccinum reticulatum COST., Osservo. Conch. St Miniato, pag. 17. 1865. Nassa reticulata FISCH., Faun. Conch. mar. Gironde, pag. 80. 1866. Id. id. BRUS., Contr. Faun. Moll. Dalm., pag. 66. 1868. Id. id. MANZ., Sagg. Conch. foss sub., pag. 37. 1868. Id. id, FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 43. 1868. Id. id. WEINK., Conch. Mittelm., vol II, pag. 58. 1869. Id. id. TAPPAR.-CANEFR., /nd, Sist. Moll. test. Spezia, pag. 25. 1869. Id. id. PETIT, Catal, Moll. Test. Mers d’Eur., pag. 171. 1870. Id. id. ARAD. e BENOIT, Concl. viv. mar. Sicil., pag. 291. 1870. Id. id. BELL, Moll. foss. Biot, pag. 9. 1871. ld. id. MOERCH, $yn. Moll. mar. Daniae, pag. 40. 1872. Id. id. MONTER., Corch. foss. Monte Pellegrino e Ficarazzi, pag. 33. 1872. Id. id. MONTER., ot. Conch. mediterr., pag. 30. 1873. Id. id. COCC., Enum. Sist. Moll, mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 78. 1873. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 300. 1874. Id. id. COPP., Catal. foss. mioc.-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1874. Buccinum reticulatum DE STEF., Foss.plioc. St Miniato, pag. 34, 1874. Massa reticulata —FOREST., Cenn. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag.19. 1875. [d. id. SORD., Faun. mar. Cascina Rizzardi, pag. 36. 1875. Id. id. LANG, List mar. Schells of Haltings, pag. 4. 1875. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1875. Id. id. MONTER., Nuov. Jiv. Conch. mediterr., pag. 40. 1875. Id. id. BENOIST, est. foss. de la Brède et de Saucata, pag. 385. 1876. Id. id. FISCH., Cog. rec. et foss. Cavernes de Fr. et Lig., pag. 330, 332, 334. 1876. Id. id. FISCH., Paleont. de UIle de Rhodes, pag. 29. 1876. Id, id. FOREST., Cenn. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 19. 1876. Id. id. STOEHR, Form. plioc. Girgenti, pag. 469. 1877. Id. id. MONTER., Catul. Conch. foss. Monte Pellegrino e Ficarazzi, pag.37. 1878. Id. id. PANTAN., Plioc. dint. Chianciano, pag. 7. 1878. Id. id. FISCH, Brach.e Moll, Lit. Océan. de Fr., pag. 22. 1878. Id. id. CAFIC., Stud. geol. del Vizzinese, pag.10. 1878. Id. id. MONTER., Enum.e Sinon. Conch. mediterr., pag. 43. 1880. Id. id. PANTAN., Conch. plioc. di Pietrafitta, pag. 272. 1880. Id. id. BRUGN., Conch. plioc. Caltanisetta, pag. 105. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 33. 1881. Id. id. PANTAN., Moll. plioc. tosc. viv. Mediterr., pag. 68. Varietà A. Tav. INI, fig. 6 (a, 5). Testa brevior, crassior: spira minus longa, magis aperta. - Costae longitudinales majores, pauciores, ab interstitiis lalioribus separatae, praesertim in ultimo anfractu. Long. 19 mm.: Lat. 6-11 mm. 1867. Massa nitida JEFFR., Brith. Conch, vol. IV, pag. 349. I fossili dei dintorni di Vienna riferiti dall’Hoernes alla presente specie ne sono bene distinti per non pochi caratteri e costituiscono una specie particolare che ebbe dal Prof. Mayer il nome di vindobonensis. Numerose sono le modificazioni che si incontrano nei caratteri di questa specie sia negli esemplari della fauna attuale, sia in quelli fossili qui descritti. Indipendentemente da quelle proprie della forma che ho distinta come varietà A, DESCRITTI DA L. BELLARDI 49 le principali differenze che ho osservate nei fossili del Piemonte e della Liguria si possono riassumere nelle seguenti: 1° le dimensioni degli adulti variano da 10 a 20 mm. di lunghezza; 2° la spira talora si allunga per modo da superare la lun- ghezza dell'ultimo anfratto, nel qual caso riesce comparativamente più acuta; tal altra si raccorcia notevolmente e si fa più aperta: 3° le coste’ longitudinali variano in grossezza el in numero ed in certi esemplari sono quasi così piccole e numerose come nella N. musiva Brocch. Pliocene inferiore: Albenga (fide Sassi): Vezza presso Alba, frequente: Coll. del Museo e Michelotti. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona: Volpedo presso Voghera, non frequente: Coll. del Museo. Varietà A. — Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, non raro : Coll. del Museo. 43. Nassa musiva BroccH. Tav. III, fig. 8 (a, 5. Testa subfusiformis: spira longa, satis acuta, medio Jeviler inflata. - Anfractus parum convexi; ullimus /ongus, antice valde depressus, dimidiam longitudinem subaequans: suturae parum profundae. - Costulae longitudinales numerosissimae, minutae, subacutae, ab interstitiis in primis anfractubus anqustis, in ultimis latioribus, separatae, leviter obliquae, subarcuatae in primis anfractubus, sinuosae in ultimo : sulci transversi angusti, ab interstitiîs planulatis separati, inter se aequidistantes, 5 in primis anfractubus perspicui, 16 plerumque in ultimo, continui, costulas longitudinales secantes, inde superficies eleganter granuloso-reticulata. - Os subovale, anlice dilatatum, postice parum angustatum; labrum sinistrum erterius anguste marginatum, interius pluri-plicatum, parum postice supra anfractum praecedentem produclum ; labrum dexterum postice late ecpansum: columella parum contorta, antice profunde excavala, interdum antice rugata: rima lata, a labiis brevibus cireumscripta. Long. 22 mm.: Lat. 10 mm. 1814. Buccinum (Nassa) musivum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 340, tav. V, fig. 1. 1820. MNassa musiva BORS., Oritt. piem., I, pag. 36. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. Nat., vol. XXXIV, pag. 243. 1831. Buccinum musivum BRONN, Ital, tert.-Geb., pag. 22. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag.13. 1836. Id. id. PHIL., Moll. Sic., vol.I, pag. 226. 1841. Id. id. CALC., Conch. foss. Altavilla , pag. 63. 1842. Id. id. E. SISMD., Syz., pag. 40. 1842. Id. id. TCHIHATCH,, Coxstit. géol. prov. mérid. Napl. et Nic., pag. 237. 1844. Id. id. PHIL., Moll. Sie., vol. HI, pag. 191. 1844. Id. id. DESH. in LAMCR., Arnim. s. vert., 2 ed., vol. X, pag. 221. 1847. Nassa musiva E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. IM, pag. 176. 1854. Id. id. DE RAYN., VAN-DEN-HECK. et PONZ., Catal. Foss. Monte Mario, pag. 13. 1863. Buccinum musivum MORTILL., Coup. géol. Coll. Siena, pag. 6. ? 1864. /Nassa musiva var. DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup, [tal. centr., pag. 105. 1864. Td... csdì CONT., Monte Mario, pag. 34. 1866. Id. insolita MILL. Foss. nouv. Maine et Loire, pag. 14. 1868. Id. musiva FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., 1, pag. 43. 1868. Id. id. MANZ., Sagg. Conch. foss. sub., pag. 37. 1869. Buccinum musivum COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 25. L. BeLLarDi — Molluschi. SI 50 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1870. Nassa musiva BELL, Moll. foss. Biot, pag. 9. 1871. Id. id. CONT., Monte Mario, 2 ed., pag. 40. 1873. Id. id. COCC., Enum, sist. Moll. mioc. e plioe. Parm. e Piac., pag. 78. 1873. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital, merid.,, pag. 300. 1874. Buccinum musivum COPP., Catal. foss. mioc.-plioc. Moden. Coll. Copp., pag.2. 1874. Nassa musiva SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1874. Buccinum musivum DE STEF., Foss. plioc. St Miniato, pag. 34. 1875. Id. id. PONZ., Cronac. subap., pag. 21, 26. 1875. Nassa musiva PANTAN., Att. Accad. Fisiocrit. Siena, vol. VII, p.4. 1875. Buccinum musivum MANTOV,., Descr. geol. Camp.rom., pag. 41. 1875. Nassa musiva SORD., /aun, mar. Cascina Rizzardi, pag. 35. 1876. Id. id. var. BRUGN., Miscell. Malac., Il, pag. 19, tav. I, fig. 28. 1877. Buccinum musivum STUD., Singer. tert. bild. Griech., pag. 3. 1877. Nassa musiva FISCH., Paléont. Ile de Rhodes, pag. 29. 1877. Id. id. DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 166, 169, 170. 1878. Id. id. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 103. 1880. Buccinum musivum PANTAN., Conch.plioc. di Pietrafitta, pag. 272. 1880. Massa musiva COPP., Terr. Tab. Moden., pag. 10. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden , pag. 33. Variano in questa specie: 1° le dimensioni, le quali in certi esemplari adulti discendono fino a 12 mm. di lunghezza, ed in altri ascendono fino a 27; 2° la spira più o meno acuta e lunga; 3° le costicine longitudinali più o meno numerose e più o meno ineguali negli ultimi anfratti. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc. frequente; Coll. del Museo e Michelotti: Volpedo presso Voghera: Villalvernia presso Tortona-regione La Braja, non raro; Coll. del Museo. 44. NASSA FLEXICOSTATA BELL. Tav. II, fig. 9 (a, d). Distinguunt hane speciem a N. reticulata (Linn.) sequentes notae: Spira magis aperta. - Anfractus magis converi, prope suturam posticam depressi, praesertim ultimi; ultimus brevior, inflatus. - Costae longitudinales minores, numerosiores, flexuosae, contra suluram posticam dextrorsum infterae. - Labrum dexterum in regionem medianam et postice magis extensum: rima ..... postice subcarinata, distincte canaliculata. Long. 19 mm.: Lat. 11? mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. del Museo. 45. NASSA CREBRESULCATA BELL. Tav. MII, fig. 10 (a, d). Testa ventrosa, subfusiformis. - Anfractus parum convexi; ullimus ventrosus, dimidiam longiludinem subaequans, antice valde depressus: sulurae parum profundae. - Costae longi- tudinales numerosae, valde oblusae, parum prominentes, a sulcis angustis separatae , leviter sinuosae, axi lestae subparallelae: sulci transversi 9 in primis anfractubus perspicui, 24 in ultimo, angusti, uniformes, inter se aequidistantes, conlinui, costas longitudipales et earum interstitia secanles. - Os suborbiculare; labrum sinistrum interius incrassatum et plicatum, DESCRITTI DA L. BELLARDI 51 poslice parum depressum, antice subarcuatum; labrum dexterum postice lule ertensum, antice birugatum. Long. 10 mm.: Lat. 7 '/, mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'® Agata-fossili, raro: Coll. del Museo e del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 46. NASSA CONFUNDENDA BELL. Tav. II, fig. 11 (a, Bd). Testa ventrosa : spira parum acuta. - Anfractus vix convexi; ullimus ventrosus, antice valde depressus, dimidia longitudine longior: sulurae parum profundae. - Costae longitudinales oblusae, ab. interstiliis latiusculis separatae, leviter obliquae, subsinuosae, in ultimo anfractu prope marginem oris minores, numerosiores: sulci transversi minulissimi, inter se salis distantes, 5 in primis anfraclubus perspicui, 12 in ullimo, super costas longitudinales vin notati. - Os subovale, antice dilutatum ; labrum sinistrum inerassatum, interius plicatum ; plicae majores et minores inlermiciae; labrum dexterum antice et medio parum ultra os productum, postice cal- losum et late ertensum: columella subarcuata, antice birugata: rima a labiis brevibus sed distinelis circumscripla. Long. 7 !/, mm.: Lat. 5 mm. Miocene superiore : Colli tortonesi. Stazzano. raro: Coll. del Museo. D. Labrum dexterum parum et subuniformiter ultra os productum, vix postice magis emtensum. Il labbro destro è in questo gruppo poco e quasi uniformemente esteso fuori del piano della bocca; in alcune forme è leggermente dilatato posteriormente. A ciò si aggiunga che d’ordinario il labbro sinistro è quasi foggiato ad arco e non depresso posteriormente come ha luogo nel maggior numero delle forme riferite a questa serie. Ò 47. Nassa consoBriNa BELL. Tav. III, fis. 12 (a, d). Testa subovata: spira longiuscula, medio leviter inflata. - Anfractus parum convexi; ullimus dimidiam longitudinem aequans, anlice satis depressus: sulurae parum profundae. - Costae longitudinales obtusae, ab interstitiis parum latis separatae, rectae, axi testae parallelae in primis anfraclubus, subarcuatae et leviter obliquae in mediis, magis obliquae et subsinuosae in ultimo : sulci transversi minuti, inter se valde distantes, 4 vel 5 perspicui in anfractubus primis et mediis, 14 in ultimo, in parte antica ullimi anfractus inter se magis prowimati et profundiores ; sulcus penultimus posticus ab ultimo magis distans quam alii inter se. - Os sub- ovale; labrum sinistrum subarcualum, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum postice parum productum: columella medio profunde excavala, antice triruguta : rima a labiis vix notatis circumscripla. Long. 14 mm.: Lat. 8 mm. In un esemplare di questa specie, le dimensioni del quale sono un poco minori 52 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. (Long. 11 mm.: Lat. 6 ‘/, mm.), la spira è più breve e più rigonfia nel mezzo, e manca il solco che nell'esemplare tipico corre presso la sutura posteriore. Miocene superiore: Colli tortonesi. Stazzano, S'® Agata-fossili, rarissimo; Coll. del Museo e del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 48. Nassa veNTROSA BELL. Tav. II, fig. 13 (a, 5). Testa parvula, brevis, inflata: spira parum acuta. - Anfraclus vix convexi; ultimus dimidiam longitudinem superans, ventrosus, anlice valde depressus: suturae parum profundae.- Costae longitudinales 16 in primis anfractubus, în parte obsoletae in ultima dimidia parte ultimi anfractus, omnes oblusae, leviter obliquae, ab inlerstitiis angustis separatae, in ultimo anfructu contra rimam productae: sulci transversi minuli, lineares, 4 in primis anfractubus, 5 vel 6 in penvl- timo perspicui, 12-14 in ultimo. - Os suborbieulare ; labrum sinistram inflatum, arcuatum, interius plicaltum ; labrum dexterum postice leviter erpansum: columella submedio profunde excavata, anlice birugala. Long. 11 mm. : Lat. 8 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo e Michelotti. 49. Nassa suBOVATA BELL. Tav. III, fig. 14 (a, 6). Distinguunt hane speciem a N. ventrosa Bell. sequentes nolae : Testa longior, minus inflata. - Costae longitudinales majores, pauciores. - Labrum sinistrum postice leviter depressum. Long. 10 mm. : Lat. 6 !/, mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo. 50. Nassa BREVIS BELL. Tav. III, fig. 15 (a, db. Testa brevis, ventrosa: spira parum acuta. - Anfraclus primi el medii parum convezi, ultimi ad suturam posticam subcanaliculati; ullimus magnus, inflatus, dimidiam longitudinem aequans, anlice salis depressus. - Costae longitudinales obtusae, subarcuatae, ab interstitàis angustis separatae, in ultimo anfractu obsoletae, vir passim obscure notatae. - Os suborbicu- lare ; labrum sinistrum arcualum, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum aliquanto ultra os proiluctum, postice leviter erpansum: columella antice valde ercavata : rima a labiis subnullis circumscripla. Long. 10 mm.: Lat. 6 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 53 5I. NASSA TURBINATA BELL. Tav. II, fig. 16 (a, d). Testa crassa, inflata: spira ad apicem valde acuta, medio inftlata. - Anfractus primi et medii vix convexi; ullimus magnus, ventrosus, antice valde depressus, dimidiam longitudinem aequans: sulurae parum profundae. - Costae longitudinales oblusae, ab interstitiis angustis et profundis separatae, inde prominentes, in primis et mediis anfractubus rectae, leviter obliquae, in ultimo sinuosae: sulci transversi angusti, profundi, inter se satis distantes, uniformes, super costas longi- tudinales continui, 5 vel 6 in anfractubus primis et mediis perspicui, 12 in ultimo. - Os suborbiculare ; labrum sinistrum inerassatum, arcuatum, interius pluri-plicatum; plicae majores et minores intermiziae; labrum dexterum vir postice ultra os productum : columella arcuata, antice rugala, postice uniplicata: rima a labiis subnullis cireumscripta. Long. 8 mm.: Lat. 5 '/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Bersano, rarissimo; Coll. Rovasenda. 52. Nassa coNcINNA BELt. Tav. NI, fig. 17 (a, 8). Testa parvula, ventrosa : spira parum acuta. - Anfractus parum convexi; ullimus ven- trosus, anlice valde depressus, dimidiam longitudinem subaequans. - Costae longitudinales numerosae, ah interstiliis angustis separatae, in omnibus anfractubus et praesertim in ultimo distinete sinuosae: sulci transversi creberrimi, inter se valde proximati, profundi, uniformes. - Os subor- biculare ; labrum sinistrum arcuatum, interius leve; labrum dexterum gracile, vir et subuni- formiter ultra os productum: columella antice profunde excavata : rima lata, valde recurva, a labiis brevissimis circumscripla. Long. 7 mm.: Lat. 5 mm. I due soli esemplari a me noti di questa elegante specie sono giovani ed incom- pleti: è perciò probabile che nell’età adulta il labbro sinistro e destro si presentino diversi dal modo con cui si osservano nell’età giovanile e nel quale furono descritti. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, raro; Coll. Rovasenda. 182 Serie. Nucleus embrionalis brevis, latus, subobtusus. - Anfractus postice depressi ; ultimus dimidiam longitudinem subaequans. - Superficies transverse sulcata, lon- gitudinaliter costata. - Os postice canaliculatum ; labrum sinistrum subincrassatum, postice depressum, antice subarcuatum; labrum dexterum parum et uniformiter ultra os productum: regio umbilicalis antice detecta, ibi labrum dexterum liberum, inde testa subumbilicata : columella antice profunde excavata: rima subterminalis, magis lata quam profunda, a labiis vir notatis circumscripta, postice non ca- naliculata. Le piccole dimensioni, la forma turrita ed in particolar modo la notevole depres- sione anteriore della columella e la specie di ombellico che risulta dalla forma del labbro destro, sono i principali caratteri pei quali questa serie si distingue dalla precedente. 54 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 53. Nassa TESSELLATA (Bon). Tav. III, fig. 18 (a, 0). Testa turrita : spira longa, medio leviter inflata. - Aufraclus complanati; ultimus dimidiam longitudinem aequans, antice valde depressus: suturae parum profundae. - Costae longitu- dinales in primis anfractubus obtusae, arcuatae, ab interstiliis angustis separatae, in ultimo sub- nullae, vir passim notatae: sulci \ransversi pauci, minuti, parum profundi, uniformes, inter se valde distantes, ab interstitiis planis separati, plerumque 4 in primis et mediis anfractubus perspicui, 12 in ultimo. - Os poslice angustatum et canaliculatum; labrum sinistrum inflatum, postice valde depressum, antice arcualum, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum crassum, parum ultra os productum, postice vix dilatatum: columella antice profunde excavata : rima lata, parum profunda, postice canaliculata. Long. 11 mm.: Lat. 5‘, mm. Buccinum tessellatum BON., Cat. MS., N. 556. 1840. Id. id. MICHTTI., Riv. Gaster. foss., pag. 25. 1842. Id. id. E. SISMD., Syr., pag. 40. 1847. Nassa tessellata MICHTTI., Foss. nzioc., pag. 212. 1847. Id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 30 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 85. 1864. Id. id. DODERL., Cezn. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. ? 1870. Id. id. BELL, Moll. foss. Biot., pag. 8. 1878. ld. id. FUCHS, Stud. tert. bild. Ober Ital., pag. 50. ? 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 37. Varietà A. Sulci Iransversi pauciores. Long. 14 mm.: Lat. 8 mm. In questa specie variano la forma generale, ora lunga e stretta, ora breve e tozza e le coste longitudinali più o meno grosse e numerose: i caratteri che ne rendono ovvia la distinzione sono la presenza di una specie di ombellico, la profonda depres- sione della columella nella sua porzione anteriore e la depressione posteriore del labbro sinistro. Ho ricevuto dal Sig. Benoist di Bordeaux un gran numero di esemplari col nome di Nassa asperula Defr. provenienti da $S'-Paul de Dax, i quali mi paiono doversi riferire alla presente specie: in essi tuttavia le dimensioni sono minori, la forma ge- nerale più turrita e la bocca meno stretta posteriormente. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Termo-fourà, Pino torinese, Val Ceppi, Baldissero-torinese, frequente: Coll. del Museo, Michelotti, Rovasenda e del Museo di Zurigo (Mayer). 54. Nassa FAMILIARIS (Mav.). Tav. IM, fig. 19 (a, 6). Distinguunt hane speciem a N. tessellata (Bon.) sequentes notae: Testa crassior: spira magis aperta. - Anfractus longiores; ultimus dimidia longitudine longior. - Costae longitudinales majores, frequentiores et usque ad marginem oris productae. Buccinum familiare MAYER in litteris et speciminibus. Long. 414 mm.: Lat. 8 mm. Gt DESCRITTI DA L. BELLARDI 5 Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Termo-fourà, Pino-torinese, Val Ceppi, Bersano, Baldissero-torinese, Sciolze, frequente; Coll. del Museo, Michelotti, Rovasenda e del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 142 Serie. Nucleus embrionalis angustus, acutus. -— Anfractus depressi; ultimus dimidiam longitudinem vir superans. - Superficies longitudinaliter costata et transverse striato-sulcata. - Os subovale, postice canaliculatum; labrum sinistrum postice incrassatum, interius pluri-plicatum, depressum, antice subarcuatum; labrum dexte- rum vix et umiformiter ultra os productum: columella arcuata, profunde excavata : rima antice angustata, postice dilatata, valde reflera, a labiis longiusculis cir cumscripta, postice carinata et canaliculata. Ho separata questa forma da quelle delle due serie precedenti pei seguenti suoi caratteri: dalla serie 12": 1° per la sua forma stretta e relativamente lunga: 2° per la poca estensione del labbro destro che nella regione posteriore è appena quasi tanto esteso quanto nella regione media e nell’anteriore; 3° per la columella quasi arcata ed incavata nel mezzo: dalla serie 13%: 1° per le maggiori dimensioni: 2° per la natura degli ornamenti superficiali; 3° per la forma della columella. 55. Nassa DIFFICILIS BELL. Tav. II, fig. 20 (a, d). Testa crassa: spira salis acuta. - Anfractus complanati, ad suturam posticam beviter in- flati; ultimus in ventre complanatus, antice valde depressus, dimidia longitudine longior. - Costae longitudinales magnae, obtusae, obliquae, ab interstitiis angustis separatae, 9 in primis et mediis anfraclubus, in ultima dimilia parte ultimi anfractus obsoletae, ibi a costulis minutis, crebris, substitutae : sulci transversi minuti, lineares, 4 in primis et mediis anfractubus perspicui, 13 in ultimo. - Os ovale, antice dilatatum; labrum sinistrum incrassatum, postice depressum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum ad marginem a superficie anfractus praecedentis disjunetum, ereclum, postice prope labrum sinistrum subcallosum. Long. 15 mm.: Lat. 8 '/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. del Museo. 15° Serie. Nucleus embrionalis angustus, longiusculus, acutus. - Anfractus ultimus di- midia longitudine brevior. - Superficies longitudinaliter ecostata et tota transverse sulcata (sulcus major prope suturam posticam decurrens). - Os ovale; labrum sinistrum, postice parum depressum, non, vel vix, super anfractum praecedentem productum, interius plicatum; labrum dexterum non, vel vin et regulariter, ultra 56 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. os productum: columella subarcuata, profunde ercavata: rima lata, parum pro- funda, a labiis brevibus cireumsceripta., parum reflera, postice non, vel vir. ca- naliculata. Se a primo aspetto le forme di questa serie sembrano doversi riferire alla serie 19°, colle forme della quale hanno non poca analogia, mi parvero tuttavia doverne essere separate per i seguenti caratteri che le ravvicinano alle due serie precedenti ed in particolar modo alla 12*: 1° dimensioni ordinariamente minori; 2° labbro destro depresso posteriormente, epperciò bocca più stretta nella parte posteriore; 3° figura dell’intaglio; 4° brevità delle labbra che lo circoscrivono; 5°” mancanza, o quasi, della profonda scanalatura che corre posteriormente all’intaglio; 6° columella incavata verso la sua porzione anteriore, mentrechè nelle forme della serie 19° è quasi regolarmente arcata e perciò più incavata nella sua parte mediana. 56. Nassa cincra BELL. Tav. HI, fig. 21 (a, 6). Testa turrita: spira longa, valde acuta. - Anfractus parum convexi: ultimus dimidia longitudine brevior, anlice valde depressus. - Coslae longiludinales angustae, compressae, pro- minenles, ab inlerstitiis lalis separatae, leviter obliquae, in ultimo anfractu subsinuosae: sulci (ransversi lati, profundi, super costas longitudinales continui, in parte antica ultimi anfractus latiores, inde costulae interpositae minores quam mediae et posticae; sulcus transversus penultimus prope suluram poslicam decurrens magnus, ultimus minimus. - Os suborbiculare, postice angustaltum, ari testae obliquum ; labrum sinistrum exterius marginatum, interius uniformiter pluri-plicatum ; labrum dexterum vir et subumiformiter ultra os productum: columella antice parum excavala. Long. 17 mm. : Lal. 10 mm. Varietà A. Testa minor. - Costae longitudinales minores el numerosiores, praesertim in ultimo anfractu. Long. 14 mm.: Lat. 8 mm. Nella figura 21 il labbro sinistro riesci meno arcato di quanto è nell'originale. Miocene medio: Sciolze, rarissimo : Coll. Rovasenda. 57. Nassa Isseti BeLt. Tav. HI, fig. 22 (a, bd). Dislinguunt hane speciem a N. cincta Bell. sequentes nolae : Testa minor. - Anfractus ultimus minus inflatus. - Costae lonqitudinales numerosiores, majores, obtusae, ab interstitiis anguslis separatae: sulci transversi minores, numerosiores, sub- uniformes; sulcus penultimus posticus vix aliis major. - Os brevius: columella sub-medio satis ercavata. Long. 13 mm.: Lat. 8 mm. Miocene medio: Colli torinesi. Baldissero-torinese. rarissimo: Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI ui 58. Nassa Cepporum Bett. Tav, MI, fig. 23 (a, db). Testa turrita: spira longa, conoidea, ad apicem valde acuta, medio leviter inflala. - An- fraclus planulati ; ullimus dimidia longitudine brevior, antice valde depressus. - Costae lon- giludinales compressae, interstilia subacquantes, rectae, obliquae, in ultimo anfraclu subsinuosae: sulci trasversi minuti, super costas longitudinales continui; penultimus posticus parum aliis major. - Os subovale; labrum sinistrum postice leviter depressum, interius pluri-plicatum; labrum dexlerum postice ultra os parum produclum, antice leviter erectum, inde lesta subumbilicata : columella medio profunde excavala. Long. 13 mm.: Lat. 6 '/, mm. 1847. Nassa prysmathica E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29 (in parte). Varietà A. Costae longitudinales majores, pauciores: sulci transversi minus profundi. Long. 13 mm.: Lal. 6 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, Baldissero-torinese, non frequente; Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. 59. Nassa RenierI BELL. Tav. III, fig. 24 (a, di). Dislinguunt hane speciem a praecedenlibus hujus seriei sequentes notae: Testa minor. - Anfractus distinete converi: suturae profundiores. - Costae longitudinales minores, contra suturam poslicam subdentatae. - Os brevius, orbiculare: columella subarcuata : rima a labiis longioribus circumseripta. Long. 7 mm.: Lat. 4 4/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze, raro: Coll. Michelotti e Rovasenda. 16° Serie. Nucleus embrionalis longus, angustus, acutissimus (in illaesis). - Anfractus versus suturam posticam subcarinati, antice converi, postice concavi ; ultimus antice valde depressus, dimidiam longitudinem subaequans. - Superficies longitudinaliter ecostata, transverse striata. - Os ovale, amplum; labrum sinistrum stinplex, in- terius pluri-plicatum, arcuatum; labrum dexterum vix et regulariter ultra 0s pro- ductum: columella subarcuata, parum contorta: rima latissima, obliqua, sublateralis, minus profunda quam lata, reflera, @ labiis brevibus circumsceripta, postice acute carinata, obscure canaliculata. Ho separata la forma descritta in questa serie da quelle della seguente, colle quali L. BeLLarDIi — Molluschi. 8 58 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. è strettamente collegata dalla figura della bocca ed in ispecial modo dalla carena acuta che corre anteriormente sulla columella, per la mancanza di coste longitudinali e per la presenza della carena trasversale degli anfratti. 60. Nassa VeneRIS (FauJ.). Tav. IV, fig. 1 (a, d). Testa turrita: spira longa valde acuta. - Anfraclus postice carinati, antice converi, contra suturam posticam depressi; ultimus dimidia longitudine brevior, ventre inflatus, antice valde depressus. - Superficies /ongitudinaliter ecostata (vix passim rugae nonnullae obsoletae *perspicuae), transverse costulata: costulae transversae complanatae, interstilia subaequantes vel intersliliis minores, 5 in partem posticam anfractuum plerumque decurrenles, 6 in parle antica primorum anfractuum perspicuae, 17 plerumque in ultimo. - Os suborbiculare: labrum sinistrum arcuatum, simple, interius pluri-plicatum; labrum dexterum gracile, ad- nalum, vix postice ultra os productum: columella arcuata. Long. 38 mm.: Lat. 19 mm. 18. Buccinum Veneris FAUJ., Mém. du Musée, vol. IL pag. 197, tav. X, fig. 2. 1825. Id. id. BAST., Mem. Bord., pag. 47, tav. II, fig. 15. 1832. Id. id. GRAT., Tabl. Coq. foss. Dax, N. 499. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1838. Id. id. GRAT., Catal, Anim, Vert. et Invert. Gironde, pag. 4l. 1840. Id. id. GRAT., Atl. Coq. foss., tav. XXXVI, fig. 7, 23. 1844. Id. id. DESH.in LAMCR., Anim. s. Vert. 2 éd., vol. X, pag. 222. 1847. Id. id. SOW. in SMITH, Ag. tert, Beds of the Tagus., pag. 415. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 86. 1867. Id. id. PER. DA COST., Gaster. tere. Port., pag.114. 1873. Id, id. BENOIST, Test. foss. de la Brède et de Saucatz, pag. 380. Varietà A. Tav. IV, fig. 2 (a, d). Tesla minor: spira minus acuta, brevior. - Anfractus postice magis profunde canaliculati : carina magis prominens, praesertim in ultimo anfractu, obsolete tuberculifera. - Rugae longitu- dinale frequentiores, majores, irregulares. Long. 25 mm.: Lat. 13 mm. Varietà B. Tav, IV, fig. 3 (a, 5). Testa minor: spira brevior, magis aperta. - Carina magis prominens, luberculifera: margo suturae poslice et ipse tubereuliferus; tubercula carinae majora, regularia, uniformia; tubercula marginis postici minora, irregularia. Long. 23 mm.: Lat. 12 mm. n . L'esemplare figurato come tipico è proveniente dalle vicinanze di Bordeaux. Le dimensioni annesse alla descrizione della forma tipica sono quelle che proba- bilmente aveva l’unico esemplare dei Colli tormesi ad ‘essa riferibile, a me noto, nel quale mancano i primi anfratti. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze, Baldissero-torinese, Val Ceppi, raro: Coll. pel Museo, Michelotti e Rovasenda. DESCRITTI DA L. BELLARDI 59 1î Serie. Nucleus embrionalis plerumque longus, angustus, acutus. - Anfractus converi, prope suturam posticam plus minusve depressi, subcanaliculati; ultimus dimidia longitudine brevior. - Superficies longitudinaliter costata et transverse striata. - Os subovale: labrum sinistrum simplex, interius plerumque plicatum: labrum dexterum gracile, non ultra os productum: columella subarcuata, valde contorta: rima lata, profunda, subterminalis. a labiis brevibus cireumscripta, reflera, postice carinata et distinete canaliculata. Tutte le forme di questa serie sono fra loro collegate dalla figura della bocca. dalla forma del labbro destro, il quale è sottile e non oltrepassa il piano della bocca, ed in particolar modo dalla carena trasversale ed acuta che accompagna posterior- mente l’intaglio e che corre sulla columella. La mancanza di carena sulla parte posteriore degli anfratti e la presenza di coste longitudinali separano questa serie dalla precedente. 61. Nassa InTERCISA (GENÈ). Tav. IV, fig. 4 (a, db). Testa turrita: spira longa, ad apicem aculissima , dein magis aperta. - Anfraclus parum convexi; ultimus dimidia longitudine brevior, antice valde depressus; omnes prope suturam posticam, plus minusve excavati, subcanaliculali: sutura postica marginata. - Costae longitu- dinales obtusae, inlerstitia subaequantes, rectae, leviter obliquae, in ultimis anfractubus ad suturam posticam productae sed prope suluram a canaliculo transverso subinterruptae: sulci nonnulli lransversi majores in parlem anticam ultimi anfractus decurrentes. - Os ovali-rotundalum ; labrum sinistrum subarcuatum, postice viz depressum, inierius minute plicatum; plicae fre- quenter obsoletae : columella medio salis excavata. Long. 24 mm.: Lat. 11 mm. Buccinum intercisum GENÈ, Catal. MS., N. 557. ? 1838. Id. flexuosum GRAT., Catal. Anim. Vert. et Invert. Gironde, pag. Al. 1840. Id. intercisum MICUTTI., Riv. Gast. foss., pag. 25. 1849. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 40. 1847. Nassa intercisa E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. I, pag. 84. 1875. Buccinum fleruosum BENOIST, Test. foss. de la Brède et de Saucats, pag. 381. 1878. Phos intercisum FUCHS, Stud. tert. bild. Ober Ital., pag. 49. Varietà A. Testa minor. - Anfractus magis converi: suturae profundiores. Long. 16 mm.: Lal. 8 mm. Varietà B. Tav. IV, fig. 5 (a, 5). Testa crassior: spira brevior. - Anfracius depressi, longiores: suturae minus profundae. - Costae longitudinales majores. - Labrum sinistrum postice magis depressum. Long. 20 mm.: Lat. 9 mm. 60 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà C. Testa longior, angustior: spira perlonga, parum aperta. - Anfractus depressi, inde suturae superficiales. - Labrum sinistrum postice magis depressum. Long. 19 mm.: Lat. 7 mm. Varietà D. Tav. IV, fig. 6 (a, d). Testa brevior: spira magis aperta in ullimis anfractubus, aculissima in primis. - Costae longitudinales pauciores, majores, in ultimo anfractu sinuosae. - Os antice magis apertum, postice angustalum. Long. 17 mm.: Lat. 9 mm. Varietà E. Tav. IV, fig. 7 (a, bd). Testa erassior: spira brevior, medio inflata. - Anfractus longiores , depressi; ultimus dimi- diam longitudinem aequans; canaliculus posticus vix notatus, inde costae longitudinales vir sub- interruplae; margo sulurae posticae major, inde sutura postica subcanaliculata. - Superficies tota transverse minute striata. Long. 18 '/, mm.: Lat. 10 mm. Varietà F. Tav. IV, fig. 8 (a, 2). Testa crassior, brevior: spira rvegularis, non medio inflata. - Anfraclus complanati ; ultimus dimidia longitudine longior: canaliculus posticus viv passim notatus; margo suturae posticae in- flatus. - Costae longitudinales majores, numerosiores, ab interstitiis angustis separatae, rectae. Long. 18 mm.: Lat. 9 !/, mm. Parrà cosa inconseguente l’aver io qui raccolto sotto lo stesso nome molte forme che differiscono dalla tipica e fra loro per caratteri che considerati nei loro estremi sono fra loro molto più diversi di quanto lo siano quelli che per altre specie valsero a farle distinguere dalle affini. lo fui condotto a siffatta riunione primieramente dall’esame delle forme intermedie trovate nei Colli torinesi, dove la specie è molto comune, in secondo luogo dalla considerazione che tutte queste forme vissero contemporaneamente e nello stesso am- biente, e facilmente si riconoscono quali modificazioni del medesimo tipo specifico. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Termo-fourà, Pino-torinese, Val Ceppi, Baldissero-torinese, ece., frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 62. Nassa omissa BELL. Distinguunt hane speciem a N. intercisa (Genè) sequentes nolae : Nucleus embrionalis maior, subglobosus. - Tesla minor: spira brevior, magis aperta. - Anfractus breviores, magis convexi ; ullimus antice magis depressus ; omnes contra suturam posticam DESCRITTI DA L. BELLARDI 61 depressi, shbcanaliculati: suturae profundiores. - Costae longitudinales pauciores, magis promi- nentes, compressae, ab interstitiis profundis separatae, ad suturam posticam non productae. Long. 15 mm.: Lat. 7 !/, mm. Le tavole erano già disegnate quando conobbi questa specie. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, non frequente; Coll. del Museo. Michelotti e Rovasenda. 63. Nassa AanGUSTA BELL. Tav. IV, fig. 9 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. intercisa (Genè) sequentes notae : Testa minor: spira magis acuta. - Anfractus minus converi; margo suturae posticae vir notatus. - Superficies tota transverse striata; striae minores inter majores decurrentes: costae longitudinales minores, in ultimo anfractu subobsoletae, postice sinuosae. - Os longius, postice magis angustatum. Long. 14 mm.: Lat. 6 ‘/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro: Coll. del Museo. 64. NASSA MAGNICOSTATA BELL. Tav. IV, fig. 10 (a, d). Dislinguunt hane speciem a N. intercisa (Genè) sequentes notae : Testa minor, crassior. - Anfractus depressi: suturae minus profundae; margo suturae posticae magis prominens. — Superficies tota transverse striata : costae longitudinales numerosiores, majores in primis anfraclubus, obtusae, ab interstitiis angustis separatae, a canaliculo angustiore postice subinterruptae. Long. 16 mm.: Lat. 8 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, Baldissero-torinese, frequente: Coll. del Museo e Michelotti. 65. Nassa Woopr BELL. Tav. IV, fig. 11 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. intercisa (Genè) sequentes notae: Testa minor. - Anfractus minus converi; ultimus dimidiam longitudinem aequans; margo sulurae poslice magis prominens; canaliculus posticus vix notatus. - Superficies ultimi anfractus tota, vel maxima in parle, ecostata, - Os brevius. Long. 12 mm.: Lat. 7 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, Baldissero-torinese, non raro ; Coll. del Museo e Michelotti. 62 I MOLLUSCHI DEl TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 66. NassAa cURVICOSTATA BELL. Tav. IV, fig. 12 (a, 0). Distinguunt hane speciem a N. intercisa (Genè) sequentes notae: Testa minor. - Anfractus ultimus magis converus; canaliculus posticus vix notatus. - Costae longitudinales in anfractu penultimo majores, numerosiores, ab interstiliis angustioribus separatae, subarcuatae, ante marginem oris obsoletae: sulci transversi vix notati. Long. 14 '/, mm.: Lat. 7 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo: Coll. del Museo. 67. Nassa CaLcarae BeLn. Tav. IV, fig. 13 (a, 8). Distinguunt hane speciem a N. intercisa (Genè) sequentes notae : Testa minor, angustior: spira longior, magis acuta. - Anfractus magis converi, inde suturae magis profundae; canaliculus postieus vic nolatus. - Costae longitudinales majores, in parte antica ultimi anfractus obsoletae Long. 12 mm.: Lat. 5 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi. rarissimo; Coll. del Museo. 68. Nassa TRACTA BELL. festa turrita: spira longa, medio inflata. - Anfractus medio complanati; ultimus dimidia longitudine brevior, antice valde depressus: sulurae profundae. - Costae longitudinales magnae, oblusae, rectae, sinistrorsum obliquatae, ab interstitiis latis et parum profundis separatae, medio depressae, contra sulturam anticam et posticam subnodosae, in anfraclu ultimo majores, irregulares, vix obliquae, 9: sulci transversi minuti, obsoleti. - Os elongatum; labrum sinistrum postice depressum, anlice subarcuatum, simplex, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum gracile: columella medio profunde excavata, valde contorta : rima a Jabiis longiusculis circum- scripta, valde reflexa, postice profunde canaliculata. Long. 17 mm.: Lat. 7 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Termo-fourà, rarissimo; Coll. Rovasenda. 69. Nassa NEGLECTA BELL. Tav. X, fig. 25 (a, 5). Testa turrita: spira medio inflata. - Anfraclus parum convexi; ullimus dimidiam longi- tudinem subaequans, antice valde depressus; canaliculus poslicus latus, profundus: sutura poslica marginata. - Costae longiludinales in primis anfractubus 10, magnae, oblusae, rectae, ari testae parallelae, contra canaliculum postieum nodosae, in ultimo anfractu obsoletae: sulci transversi nulli, exceplis sulcis contra rimam decurrentibus: series una ventralis nodorum ; nodi magni, 19; series altera nodorum super marginem suturae posticae ; nodi minores et plerumque DESCRITTI DA L. BELLARDI 63 eum nodis seriei ventralis alternantes. - Os ovale; labrum sinistrum subarcuatum, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum gracile: columella subarcuata, valde contorta : rima lateralis, valde obliqua, valde reflera, a labiis brevibus circumseripla, poslice anguste canaliculata ; carina salis prominens. Long. 23 mm.: Lat. 41 mm. ? 1847. Nassa proxima SOW. in SMITH, 4g. tert. Beds of the Tagus, pag. 422, tav. XX, fig.31. 9 ? 1847. Ja. id, SMITH, 49. tert. Beds of the Tagus, pag. 415. Varietà A. Superficies transverse laxe et minute sulcata. Long. 20 mm.: Lat. 9 mm. Questa forma nella sua fisionomia generale ha grandissima analogia colla Cy/lenina baccata (Bast.), alla quale furono finora riferiti gli esemplari dei Colli torinesi che la rappresentano. La mancanza del canaletto, in cui si prolunga posteriormente la bocca e che è caratteristico della sottofamiglia delle Cillenine, chiama questa forma fra le Nasse : la forma poi della columella, la quale è molto contorta e molto profonda nel mezzo, la posizione laterale e la figura dell’intaglio sono altrettanti caratteri che la distin- guono specificamente dalla precitata specie del Basterot. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi. Baldissero-torinese, raro: Coll. del Museo e Rovasenda. Varietà A. — Miocene medio: Colli torinesi, Termo-fourà, raro; Coll. della R. Scuola di Applicazione per gli Ingegneri. 70. Nassa RUSTICA BELL. Tav. IV, fig. 15 (a, 8). Distinguunt hanc speciem a N. neglecta Bell. sequentes notae: Testa minor. - Canaliculus posticus anfractuum suturae posticae magis prorimatus: margo sutura posticae minus prominens. - Superficies transverse minute sulcata; sulci in primis an- fractubus numerosi etiam in canaliculum posticum decurrentes, in mediis et ultimo obsoleti; costae longitudinales postice nodiferae minores et numerosiores, super partem anticam ultimi anfractus melius definitae et magis productae: nodi seriei ventralis et marginis sulurae posticae minores: sulci transversi prope rimam decurrentes minus profundi. Long. 15 mm.: Lat. 7 !/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo ; Coll. del Museo. 74. Nassa pivisa BELL. Tav. X, fig. 26 (a, 5). Testa subovala: spira ad apicem valde acuta, medio ventrosa. - Anfractus convexi, in ventre subcarinati, postice canaliculati; ultimus dimidiam longitudinem aequans, ventrosus, anlice valde depressus. - Coslae longitudinales magnae, rectae, ari testae parallelae, ab inter- stiliis profundis et latiusculis separatae, contra canaliculum posticum terminatae, ibi nodiformes, 64 I] MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. in dimidia ultima parte ultimi anfractus evanescentes el a nodis substilutae; nodi marginis sulurae poslicae in primis anfractubus irregulares, in ullimo majores, regulares et cum modis anticis alternati : superficies non transverse suleata, exceplis sulcis nonnullis prope rimam decurrenlibus. - Os ovale, medio dilatatum; labrum sinistrum medio expansum, interius sublaeve ; labrum dexterum adnatum, impressum: columella subarcuata : rima terminalis, lata; a labiis longiusculis circumscripta, postice anguste canaliculata. Long. li mm.: Lat. 6 mm. Miocene medio: Colli torinesi. Sciolze, raro; Coll. Michelotti e Rovasenda. 72. NASSA TURRICULATA BELL. Tav. X, fig. 27 (a, d). Testa turrita: spira longa, valde acuta, regulariter involuta. - Anfraclus medio inflati, subcarinati, postice profunde canaliculati; ultimus dimidia longitudine brevior, anlice valde depressus: margo sulurae posticae vix notatus. - Superficies laevis (exceptis sulcis duobus vel tribus minutis in canaliculum posticum et sulcis nonnullis in partem anticam ultimi anfractus decurrentibus), longitudinaliter costata: costae longitudinales 11, obtusae, rectae, azi testae parallelae, ah interstitiis latis et profundis separatae, postice contra canaliculum nodi- formes, in ullimo anfractu evanescentes et a modis substilutae. - Os suborbiculare, postice canaliculatum; labrum sinistrum arcuatum, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum gracile, adnatum: columella medio profunde excavala: rima subterminalis, lata, a labiis brevissimis cireumscripta, postice vix canaliculata. Long. 131), mm.: Lat. 6 mm. Questa forma ha una grandissima analogia con quella descritta e figurata dal Dujardin (Mem. Tour.. pag. 97, tav. XX, fig. 8) col nome di Buccinum baccatum var. simplex. Io credo ne debba essere distinta per la maggior brevità degli anfratti, per la maggior sporgenza del loro angolo posteriore, e per la figura più raccorciata della bocca. Nell’esemplare figurato che è il maggiore degli otto che ho esaminati, i due sol- chettini che corrono nella scanalatura posteriore degli anfratti sono poco segnati, mentre negli altri lo sono molto bene. Miocene medio: Colli torinesi. Sciolze, raro; Coll. Michelotti e Rovasenda. 73. Nassa SoTtERII BELL. Tav. IV, fig. 16 (a, db). Distinguunt hanc speciem a N. turriculata Bell. sequentes notae : Testa minor: spira longior, magis acula. - Anfractus ultimus minus inftatus, */, totius longiludinis subaequans: canaliculus posticus vic notatus: angulus medianus anfractuum magis obtusus. - Superficies tota transverse sulcata; sulcì minuti, inter se satîs distantes: costae lon- gitudinales primorum anfracluum et nodi ultimi anfractus minores. - Os postice leviter depressum. Long. 10!/, mm.: Lat. 4'/, mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 65 In alcuni esemplari provenienti dai Tetti Borelli la spira è più raccorciata e più aperta (1). La forma qui descritta ha molta analogia con quella cui il sig. V. Hilber diede il nome di Buccinum cerithiforme (1879. Neue Conchylien aus den mittelsteie- rischen Mediterranschichten, pag. 430, tav. II, fis. 8 a, b, c); tuttavia mi pare potersi conservare come distinta: 1° perchè in essa, cioè nei fossili del Piemonte che la rappresentano, la spira è composta di un maggior numero di anfratti ed è note- volmente più lunga e più acuta; 2° perchè la bocca vi è più stretta e più lunga, non quasi orbicolare come nel fossile descritto dal sig. V. Hilber. La forma figurata dai sigg. R. Hoernes e M. Auinger nella tavola XV, fig. 14 a, b, c della loro opera e riferita da essi alla predetta specie del signor Hilber, mi pare dover costituire una forma a parte e distinta dal B. cerithiforme Hilb. tipo, sia per la forma lunga e stretta della spira, sia per la figura stretta e lunga della bocca (pei quali caratteri si avvicinerebbe alla mia N. Sotteréi), quanto, ed in special modo, per la posizione quasi terminale dell’intaglio, il quale è nella forma tipica del B. cerithiforme Hilb. e nella N. Sotterîi Bell. fesso molto obliquamente all’asse del guscio. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, non raro; Coll. Rovasenda. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, rarissimo; Coll. del Museo. 74. NAssA CLAVATULA (Mav.). Distinguunt hanc speciem a N. Sotteriî Bell. sequentes notae : Testa major: spira longior, magis acuta. - Anfractus depressi, postice non angulosi nec canaliculati ; ultimus in ventre obscure subcostatus, non nodiferus. Long. 11 mm.: Lat. 5 mm. Buccinum clavatulum MAY. in litteris et speciminibus. (1) La stampa di questa terza parte, ehe ho dovuto ritardare fino ad ora per motivi di salute, era giunta a questo punto, quando ebbi conoscenza della Monografia del genere Buccinum, recentemente pubblicata dai signori R. Hoernes e M. Auinger nel fascicolo terzo della loro opera: Die Gasteropoden der Meeres-Ablagerungen der ersten und aweiten Miocinen Mediterranen - Stufe in der CEsterreischisch - Ungarischen Monarchie. Wien 1882. Naturalmente io mi sono affrettato di introdurre nel mio lavoro quei cambiamenti, quelle aggiunte e quelle critiche osservazioni che mi furono suggerite dall’esame della succitata Monografia: la qual cosa è fatta fin d’ora per le forme che saranno descritte nelle pagine seguenti, e farò in un’appendice alla fine della famiglia delle Buccinidi per queile che lo furono nelle precedenti. E qui prego i signori Hoernes e Auinger a voler permettere ad un vecchio paleontologo di far loro due appunti a proposito della loro precitata Monografia: primieramente di non avere nelle bel- lissime tavole che hanno pubblicate, disposte nell’ordine naturale delle loro affinità le forme che vi sono figurate; la quale irregolare disposizione nel mentre rende maggiormente difficile la ricerca delle specie, toglie all’osservatore filosofo la facilità di colpire le affinità dalle quali le forme sono fra loro collegate, e le differenze per cui sono tra loro distinte: in secondo luogo di non essersi abbastanza preoccupati della parte sinonimica, parte arida sì ma pur necessaria; se avessero tenuto maggior conto delle anteriori pubblicazioni e se sì fossero procacciati dagli autori i tipi delle forme precedente- mente pubblicate, avrebbero senza dubbio evitati alcuni errori in cui, a mio giudizio, sono caduti. L. BeLrarpi — Molluschi. 9 66 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Anche di questa forma manca la figura, perchè mi fu comunicata dal sig. Pro- fessore Mayer dopo che le tavole erano già disegnate. Miocene medio : Colli torinesi, Termo-fourà, rarissimo ; Coll. del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 75. Nassa OBELISCUS DODERL. Testa turrita: spira longa, medio inflata. - Anfractus complanati ; ullimus */, totius lon- gitudinis aequans, anlice salis depressus. - Superficies in parte longitudinaliter costulata et transverse striata: anfraclus penultimus et ullimus toti leves, inornati, exceptis sulcis quatuor profundis contra rimam decurrentibus. - Os postice angustatum; labrum sinistrum interius subleve, vix passim obscure plicatum. Long. 10 mm.: Lat. 4 mm. 1864. Nassa obeliscus DODERL., Cenn. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. La mancanza del rialto posteriore degli anfratti, ed in particolar modo l’assenza totale di solchi trasversali, di coste, o di nodi sugli ultimi anfratti distinguono benis- simo questa forma dalle sue affini. Cito questa forma fra le Nasse del Piemonte e della Liguria dietro l'autorità del sig. Prof. Doderlein che la indica nel suo Catalogo come trovata a S' Agata- fossili, poichè i due soli esemplari che ebbi occasione di esaminare, provengono dal Modenese. Non ho potuto dare la figura di questa specie perchè le tavole erano già dise- gnate sulla pietra quando la conobbi. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'® Agata-fossili, rarissimo (Prof. Doderlein). 18° Serie. Nucleus embrionalis parum longus et parum acutus. -— Testa turrita: spira longa. - Anfractus converi; ultimus dimidia longitudine brevior: suturae pro- fundae. — Superficies tota longitudinaliter costata et transverse sulcata. - Os sub- orbiculare; labrum sinistrum simplex, interius plicatum, arcuatum; labrum dexterum non, vel vix postice, ultra 0s productum: columella medio profunde excavata: rima latissima, profunda, a labiis longiusculis cirecumscripta, parum reflera, postice late canaliculata. Abbenchè molto affini a quelle delle due seguenti serie le forme della presente ne sono bene distinte pei seguenti caratteri: 1° la notevole lunghezza delle labbra che circoscrivono l’intaglio ; 2° la larga depressione che corre posteriormente all’ in- taglio; 3° le labbra dell’intaglio molto meno rovesciate sul dorso dell'ultimo anfratto. DESCRITTI DA L. BELLARDI 67 76. Nassa SERRATA BroccH. Tav. IV, fig. 17 (a, bd). Testa turrita: spira longa, valde acula, regulariter involuta. - Anfractus numerosi, con- vexi; ullimus dimidia longitudine brevior, antice valde depressus: suturae profundae. - Costae longiludinales obtusae, prominentes, interstitia interposita subaequantes, subarcuatae, in ultimo anfractu leviter obliquae : costulae transversae crebrae, subuniformes, a sulco profundo et angusto separatae, super costas longitudinales decurrentes, continuae; sulci transversi in parte antica ultimi anfractus latiores inde costulae interpositae minores. - Os suborbiculare; labrum sinistrum simplex, arcuatum, antice subangulatum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum vir postice ultra os productum: columella medio profunde excavata: rima a labiis longiu- sculis circumscripta, subterminalis. Long. 27 mm.: Lat. 16 mm. 1814. Buccinum (Nassa) serratum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 338, tav. V, fig. 4. 1820. Nassa serrata BORS., Or:tt. piem., 1, pag. 38. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. Nat., vol. XXXIV, pag. 242. 1826. Buccinum cancellatum RISS., Prodr. Eur. mérid., vol.1V, pag. 164 (fide BRONNI). 1827. Id. serratum —SASS., Sagg.geol. Bac. terz. Albenga, pag. 481. 1831. Id. id. BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 22. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1836. Id. id. PHIL., Moll. Sic., 1, pag. 225. 1837. Nassa serrata PUSCH, Pol. Paldont., pag. 124. 1841. Buccinum serratum —CALC., Conch. foss. Altavilla, pag. 63. 1842. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 40. 1842. Id. id. MATH., Catal. meth, et descr. foss. Bouches-du-Rhéne, pag. 324. 1842. Id. id. TCHIHATCH., Constit. géol. Prov. mérid. Naples et Nice, pag. 240. 1844. Id. id. PHIL., Moll. Sic., II, pag. 191. 1844, Id. id. DESH. in LAMCK., Ani. s. vert., 2 ed., vol.X, pag. 218. 1845. Id. id. GALV., /0l. Conch. foss. Messina, pag. 30. 1847. Nassa serrata E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 30. 1852. Id. id. D'ORB., Prodr., vol. III, pag. 85 (et pag. 176 ?). 1864. Id. id, DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1868. 1d. id. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn. I, pag. 39. 1869. Buccinum serratum —COPP., Catal. Foss. mioc, e plioc. Moden., pag. 25. 1870 Id. id. NICAIS., Catal. Anim. foss. Prov. d’ Alger., pag. 108. 1870. Nassa serrata BELL, Catal. Moll. foss. de Biot, pay. 8. 1873. Id. id. COCC., Erum. sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., 1, pag. 77. 1873. TU OO Id SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 300. ? 1873. Buccinum serratum —MAY., Syst. Verz. Verst. Helo., pag. 33. 1874. Id. id. COPP., Catal. foss. mio-plioc. moden. Coll. Copp., pag. 2. 1875. Nassa serrata SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 278. 1875. Buccinum serratum —(CRESPELL., Note geol. Savignan., pag. 18. 1875. Id. id. PONZ., Cronac. subapenn., pag. 18. 1875. Nassa serrata PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. 1876. Id. id. STOEHR, Terr. plioc. Girgenti, pag. 469. 1877. Id. id. ISS., App. paleont., pag. 20. 1877. Id id. DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 250-252. 1877. Id. id. CAPELL., Mar. glaucon. Bologn., pag. 405. 1878. Id. id. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 102. 1880. Id. id. COPP., Terr. Tab. moden., pag. 10. 1881. Id. id. COPP., Marn.turch.e foss. moden., pag. 14. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 32. L’esemplare descritto e figurato come tipo della specie corrisponde esattamente a quello tipico del Brocchi che mi fu gentilmente comunicato dalla Direzione del Museo Civico di Milano. 68 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'® Agata-fossili, Stazzano, raro; Coll. del Museo: Clavesana presso Mondovi, raro; Coll. del Museo. Pliocene inferiore: Castelnuovo d’Asti, Viale presso Montafia; Vezza presso Alba: Borzoli presso Sestri-ponente, Zinola presso Savona, Albenga-vallone Torsero, Venti- miglia, non raro; Coll. del Museo. 77. NASSA INTERDENTATA (Bon.). Tav. IV, fig. 18 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. serrata Brocch. sequentes notae : Testa plerumque major. - Anfractus mugis convexi, inde suturae profundiores. — Costae longitudinales minutae et frequentiores, ab interstiliis angustioribus separatae. Long. 30 mm.: Lat. 17 mm. Buccinum interdentatum BON., Cat. MS. 1838. Id. id. MICHTTI, Geogrn. Ans. tert, Bild. Piedm., pag. 396. 1842. dd. id. E. SISMD., Syn., pag. 40. 1847. Nassa interdentata —£. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol, III, pag. 84. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba: Castelnuovo d’Asti, Viale presso Mon- tafia: Savona Fornaci e Zinola, Albenga-vallone Torsero, Ventimiglia, frequente; Coll. del Museo. Varietà A. — Savona Fornaci e Zinola; Albenga-vallone Torsero, non raro; Coll. del Museo. 78. Nassa LIGUSTICA BELL. Tav. IV, fig. 19 (a, 8). Distinguunt hane speciem a N. serrata Brocch. sequentes notae: Testa minor, longior: spira magis acuta. - Anfractus breviores, (requentiores, magis con- veri, inde suturae profundiores. - Costae longitudinales numerosiores, minores, in ultimo anfraciu plerumque obsoletae. - Os suborbiculare. Long. 26 mm.: Lat. 42 mm. Pliocene inferiore: Savona Fornaci e Zinola; Albenga-vallone Torsero, non raro; Coll. del Museo. 79. NASSA SCALARATA BELL. Tav. IV, fig. 20 (a, 8). Distinguunt hane speciem a N. serrata Brocch. sequentes notae: Testa brevior: spira magis aperta. - Anfractus versus suturam posticam subangulosi, po- stice complanali; ultimus brevior. - Costae longitudinales multo minores et numerosiores, ab DESCRITTI DA L. BELLARDI 69 interstitiis angustis separatae. - Os brevius, latius ; labrum sinistrum magis arcuatum, non antice subangulatum, postice leviter depressum: columella magis profunde excavata: lubia rimae breviora. Long. 24 mm.: Lat. 12 mm. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, rarissimo; Coll. del Museo. 80. Nassa CRATICULATA For. Tav. IV, fig. 23 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. serrata Brocch. sequentes notae : Testa brevior, subglobosa: spira magis aperta. - Anfractus magis convexi; ultimus ventrosus, antice magis depressus: suturae profundiores. - Costae longitudinales minores, numerosiores, in ultimo anfractu minutae , costulas transversas subaequantes, inde superficies subreticulata: co- stulae transversae majores, pauciores, ab interstitiis latioribus separatae. - Os brevius, latius: columella magis excavata. Long. 22 mm. : Lat. 13 mm. 1868. Massa craticulata FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., pag. 39, tav. I, fig.15, 16. Quantunque per circostanze particolari il Sig. Foresti non abbia potuto comuni- carmi il tipo di questa forma, come gentilmente ha fatto per le altre che ha pub- blicate, tuttavia credo, senza tema di errare, di potervi riferire un esemplare che trovai nel vallone Torsero presso Albenga, il quale, paragonato colla figura che il Sig. Foresti ha dato di questa sua specie, non mi presentò altra differenza che la spira un poco più lunga ed un poco più acuta. Pliocene inferiore: Albenga-vallone Torsero, rarissimo: Coll. del Museo. 81. Nassa BISOTENSIS DEPONT. Tav. IV, fig. 21 (a, d). Distinguunt hane speciem a N. serrata Brocch. sequentes notae : Anfractus magis converi, inde sulurae magis profundae. - Costue longitudinales minores, numerosiores, magis obliquae: costulae transversae pauciores, ab interstitiis latioribus separatae, complanatae. - Os magis rotundatum. Long. 25 mm.: Lat. 13 mm. 1879. Massa bisotensis DEPONT., Journ. de Conch., vol. XIX, pag. 177. Varietà A. Tav. IV, fig. 22 (a, d). Testa minor. - Labrum sinistrum interius pluri-plicatum : labia rimae breviora. Long. 18 mm.: Lat. 10 mm. Pliocene inferiore: Castelnuovo d’Asti, raro; Coll. del Museo. Varietà A. — Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo. 70 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 82. Nassa Pareti (Mav.). Tav. IV, fig. 24 (a, d). Testa turrita: spira longiuscula. - Anfractus valde converi; ullimus antice valde depressus, dimidia longitudine brevior: suturae profundae. - Costae longitudinales 17, prominentes, obtusae, interstitia subaequantes, subarcuatae, leviter obliquae: costulae transversae 4 perspi- cuae in anfractubus mediis, 10 in ultimo, obtusae, costas longitudinales subaequantes, ab in- terstitiis latis separatae, super costas longitudinales continuae, in harum intersecatione nodi- formes, praesertim in parte postica anfractuum.- Os suborbiculare; labrum sinistrum subar- cualum, interius incrassatum et pluri-plicatum; labrum dexterum non ultra os produetum: columella medio parum excavata: rima subterminalis, vix recurvata, a labiis longis circum- scripta. Long. 14 mm. : Lat. 8 mm. 1873. Buccinum Paretoi MAY., Journ. de Conch., vol. XXI, pag. 151, tav. VI, fig. 7. Miocene superiore: Colli tortonesi, S!® Agata-fossili, Stazzano, raro; Coll. del Museo, Michelotti e del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 19° Serie. Nucleus embrionalis tum acutus, tum obtusus. = Testa turrita: spira longa, acuminata. -— Anfractus converi; ultimus dimidia longitudine brevior: suturae pro- fundae, subcanaliculatae. — Superficies tota longitudinaliter costata et transverse costellata. - Os suborbiculare; labrum sinistrum simplex, arcuatum, interius pli- catum; labrum dexterum postice ultra os plus minusve productum, antice ad mar- ginem liberum et erectum : columella medio profunde excavata: rima lateralis , lata, profunda, valde reflera, a labiis parum longis circumscripta, postice pro- funde canaliculata. Le forme di questa serie si distinguono : 1. da quelle della serie precedente: 1° per la natura dell’intaglio, il quale in questa serie è più profondo, più rovesciato all’indietro ed accompagnato posteriormente da una scanalatura stretta e profonda; 2° per le coste longitudinali più grosse e meno numerose; 8° per una grossa ruga collocata sul labbro destro in prossimità del suo incontro posteriore col labbro sinistro. 2. da quelle della serie seguente, colle quali hanno in comune i caratteri del- l’intaglio e della bocca: 1° per la maggior lunghezza della spira; 2° per la man- canza della scanalatura più o meno larga e profonda che accompagna gli anfratti lungo la sutura posteriore. DESCRITTI DA L. BELLARDI 71 A. Nucleus apicalis acutus. 83. Nassa PRYSMATHICA BroccH. Tav. V, fig. 1 (a, d). Testa magna, turrita: spira perlonga, polygyrata, acutissima. - Anfraclus convexi, versus suturam posticam leviter inflati; ultimus brevis, */, tolius longitudinis aequans, anlice valde depressus: suturae profundae. - Costae longitudinales angustae, compressae, subacutae, rectae in primis et mediis anfractubus, subsinuosae in ultimo, ab interstitiis latis separatae, 12-18 in ultimo anfractu, axi testae subparallelae, ad suturam posticam productae: costulae transversae angustae, interstitia interposita plerumque aequantes, uniformes, super costas longitudinales de- currentes, 12 plerumque in primis et mediis anfraclubus perspicuae, 20 in ultimo. - Os suborbiculare, antice dilatatum; labrum sinistrum simplex, interius pluri-plicatum, subar- cuatum; labrum dexterum antice al marginem liberum, erectum, postice leviter ertensum: co- lumella medio profunde excavata: rima magis lata quam profunda, valde recurvata. Long. 10-40 mm.: Lat. 11-22 mm. 1814. Buccinum (Nassa) prysmathicum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 337, tav. V, fig. 7. 1820. Massa prysmathica —BORS., Oritt. piem. I, pag. 36. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. Nat., vol. XXXIV, pag. 241. 1826. Buccinum prysmathicum RISS., Prod. Eur. mér., vol. 1V, pag. 161. 1829. Id. id, MARC. DE SERR., Geogr, terr. tert., pag. 122. 1831. Id. id. BRONN, Ztal. tert.-Geb., pag. 22. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1832, Id. id, DESH., Exped. Sc. Morée Zool., pag, 196. 1836. Id. id. PHIL., Moll. Sic., I, p. 225. 1837. Nassa prysmathica °—PUSCH, Pol. Paliont., pag. 124. 21837. Buccinum prysmathicum JOS.v. HAUER, V'erk. foss. Thierr. in tert. — Beck. vw. Wien, pag. 417, n. 32. ? 1840. Id. id. GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XXXVI, fig. 37. 1841. Id. id. CALC., Conch. foss. Altavilla, pag. 62. 1842. Id. id. E. SISMD., Syr., pag. 40. 1842. Id. id. MATH., Catal. Meth. et Descr. foss. Bouches-du-Rhéne, pag. 324. 1842. Id, id. TCHIHATCH., Constit. geol. Prov. merid. Naples et Nice, pag. 240. 1844. Id. id. PHIL., Moll. Sic.II, pag. 191. 1844. Id. id. DESH. in LAMCK., Anim. s. Vert., 2 ed., vol. X, pag. 216. 1847. Nassa prysmathica —MICHTTI., Foss. mioc., pag. 208 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 29 (in parte). ? 1848. Id. id. WOOD, Crag. Moll., pag.32, tav. III, fig. 6. 1852. ld. id. D’ORB., Prodr., vol. II, pag. 176. 1854. Nassa variabilis MILL., Paleont. de Main et Loir, pag. 164. 1854. Id. prysmathica —"RAYN., VAN-DEN-HECK., et PONZ., Catal. Foss. Mte Mario, pag. 12. 1857. Nassa prysmathica —"MENEGH., Paleont. de Sard. pag. 464, 1862. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Messin., pag. 11. 1864. Id, id. CONT., Morte Mario, pag. 34. 1864. Id. variabilis MILL., Indicat. Main. et Loir., vol.I, pag. 679. 1866-69. Buccinum prysmathicum TCHIHATCH., Asie min. Paléont., pag. 361. 1866. assa modesta MILL., Foss. nouv. Maine-et-Loire, pag. 19. 1868. Id. prysmathica FOREST. Catal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 42. 1868. Id. limata MANZ., Sagg. Conch. foss. sub., pag. 37. 1869. Id. prysmathica —“MOLIN.-FOT. Geol. di Barcellona, pag. 40. 1870. Buccinum prysmathicum NICAIS., Catal. Anim. foss. Prov. d’ Alger, pag. 107. 1870. Nassa prysmathica BELL, Catal. Moll. foss. Biot, p. 8. 1871. Id. id. CONT., Monte Mario, 2 ed., pag. 40. ? 1872. Id. limata DE ROEN., Mioc. Nord-Deutschl. Moll.Faun., pag. 196. 1872. Buccinum prysmathicum COPP., Stud. Pal. Icon. moden., pag. 34, tav. III, fig. 65. 1873. Nassa limata COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 78. ? 1873. Buccinum limatum MAY., Syst. Verz, Verst. Helv., pag. 33. 72 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1874. Buccinum limatum DE STEF., Foss. plioc. St Miniato, pag. 34. 1874. Id. prysmathicum FUCHS, Tert. bild. v. Tarent., pag. 4. 1874. Id. id. FUCHS, At. tert. Sehicht. v. Malta, pag. 4. 1875. Nassa prysmathica —SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 278. 1875. Buccinum prysmathicum PONZ., Cronac. subapenn., pag. 14, 21. 1875. Nassa prysmathica —PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. 1875. Buccinum prysmathicum MANTOV., Descr. geol. Camp.rom., pag. 41. 1875. Nassa limata SORD., Faun. mar. Cascina Rizzardi, pag. 35. 1875. Puccinum limatum CRESPELL., Not. geol. Savignan., pag. 18. ? 1875-76. Nassa limata BOUILL., Paleont. de Biarritz, pag. 94. 1876. Id. id. FOREST., Cern. geol. e pal. plioc. ant. Castrocaro, pag. 19. 1876. Id. id. FISCH., Cog. vio. et foss. des Cavern. Fr.et Lig., pag. 332. 1876. Id. limata FONT., Étud. Strat. et Pal. terr. tert. Bass. du Rhéne, pag. 69. 1876. Id. id. DE STEF., Moll. plioc. Monterufoli, pag. 3. 1877. Id. id. DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 250. 1877. Buccinum prysmathicum FUCHS, Plioc. bild, Zante u. Corfù, pag. 10. 1877. Id. id. FUCHS, Stud. Jing. tert. bild. Griechl., pag.3 1878. Id. limatum MAY., Découv. Conch.a Conger. Bassin du Rhone, pag. 13. ? 1878. Nassa prysmathica —BENOIST, Etag. tort. Gironde, pag. 5. 1878. Id. limata DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 42. 1880. Id. id. PANTAN., Conch. plioc. di Pietrafitta, pag. 272. 1880. Id. id. SARTOR., I! Coll. di St Colombano ed i suoi foss., I, pag. 13. 1880. Id. id. COPP., Terr. Tab. moden., pag. 10. Nassa prysmathica BRUGN., Corch,plioc. Caltanisetta, pag. 105. 1881. Id. id. COPP., Marn,turch. moden., pag. 14. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 32. 1881. Buccinum prysmathicum BARD., Émd, pal. Main et Loir, pag.102. Questa forma è molto frequente nelle sabbie gialle dei colli astesi, e presenta parecchie variazioni nei suoi caratteri, le quali si possono ridurre alle seguenti: 1° le dimensioni, le quali da venti millimetri di lunghezza giungono non raramente fino a quaranta; 2° il numero delle coste longitudinali, che da dodici ascende talora a diciotto e perfino a diciannove nell'ultimo anfratto; 3° la grossezza delle coste longi- tudinali, la quale è d’ordinario minore assai della larghezza degli interstizii loro inter- posti e che talvolta è tale da eguagliare i solchi che le separano; 4° le costicine trasversali, che d’ordinario eguagliano nella grossezza la larghezza dei solchi loro inter- posti, e questo è il caso più frequente, talora ne sono notevolmente più strette. Avendo avuto occasione di esaminare un numero ragguardevole di esemplari della N. limata (Chemn.) del Mediterraneo e dell’Adriatico, appartenenti i primi alle ricche collezioni dei Sigg. Tapparone-Canefri, e di Monterosato, i secondi al Museo Zoologico di Agram e gentilmente comunicatimi dal Sig. Prof. Brusina, ed avendoli paragonati con parecchie centinaia di esemplari della N. prysmattica Brocch. mi sono persuaso della necessità di conservare distinte queste forme abbenchè fra loro molto affini. Per rendere più ovvia la distinzione dei caratteri che separano la forma fossile da quella vivente che ne è derivata, mi pare opportuno di dare la descrizione compa- rativa di ambedue. Nassa prysmathica Brocch. Nassa limata (Chemn.). 1. Nucleo embrionale lungo, molto 1. Nucleo embrionale brevissimo, ot- acuto ; tundato; 2. Angolo spirale più acuto; 2. Angolo spirale meno acuto; DESCRITTI DA L. BELLARDI 73 8. Spira, a parità di lunghezza, com- posta di un maggior numero di anfratti (ordinariamente dieci), e perciò anfratti più brevi: 4. Coste longitudinali minori in nu- mero, specialmente negli ultimi anfratti, meno larghe degli interstizii loro frap- posti, quasi sempre più o meno sinuose, specialmente negli ultimi anfratti ; 5. Costicine trasversali separate d’or- dinario da solchi più larghi; 6. Scanalatura attigua all’ intaglio più profonda; 7. Labbra dell’intaglio più ripiegate verso il dorso dell’ultimo anfratto ; 8. Lunghezza ordinaria degli indi- vidui adulti 35 mm.: sono rari gli esem- plari adulti di 20 mm. di lunghezza. 3. Spira, a parità di lunghezza, com- posta di un minor numero di anfratti (ordinariamente otto), e perciò anfratti più lunghi ; 4. Coste longitudinali maggiori in numero in tutti gli anfratti, larghe presso a poco quanto i solchi loro interposti, quasi sempre rette, di rado leggermente sinuose ; 5. Costicine trasversali separate per lo più da solchi più stretti; 6. Scanalatura attigua all’ intaglio meno profonda e più larga; 7. Labbra dell’intaglio meno ripie- gate verso il dorso dell'ultimo anfratto; 8. Lunghezza ordinaria degli esem- plari adulti 20 mm.: sono rari gli in- dividui adulti di 27 mm., rarissimi quelli di 32 mm. Il B. elegans Duj. (Mem. géol. Tour., pag. 298, tav. XX, fig. 3, 10), che alcuni hanno riferito alla presente specie del Brocchi, ne differisce pei seguenti ca- ratteri che mi riescì facile di riconoscere dall’esame di alcuni esemplari provenienti dalla Turrena e corrispondenti alla figura ed alla descrizione della specie suddetta del Dujardin: 1° figura dell’intaglio più stretta anteriormente e più larga posterior- mente, per il che la forma della Turrena si avvicina molto alle forme della 12° serie; 2° dimensioni notevolmente minori (14 mm.); 3° spira molto più breve e meno acuta, composta di un numero minore di anfratti; 4° scanalatura anteriore dell'ultimo an- fratto molto meno profonda; 5° coste longitudinali più piccole e più numerose; 6° nu- cleo embrionale molto più breve e molto meno acuto. Pliocene superiore : Colli astesi, Valle Andona, ecc., comunissimo; Coll. del Museo e Michelotti. 84. Nassa BruenoNIS BELL. Tav. V, fig. 2 (a,b). Distinguunt banc speciem a N. prysmathica Brocch. sequentes notae: Nucleus apicalis brevis, minus acutus, subcylindricus. - Testa crassior, minor, brevior : spira brevior, minus acuta. - Costae longitudinales numerosiores, majores, ab interstitiis angu- stioribus separatae, in ultimis anfractubus obliquae: costulae transversae a sulcis angustioribus separatae. - Os angustius; labrum sinistrum inflatum; labrum dexterum crassius, frequenter rugulosum, antice plerumque biplicatum: rima postice minus profunde canaliculata. Long. 12-25 mm.: Lat. 7-13 mm. L. BeLLarpi — Molluschi. 10 74 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1832. Buccinum prysmathicum GRAT., Tabl. Cog. foss. Dar, n.547. 1840. Id. id. GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XXXVI, fig. 37. 1847. Nassa prysmathica MICHTTI., Foss. mioc., pag. 208 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29 (in parte). 1864. Id. limata DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1867. Buccinum prysmathicum PER. DA COST., Gaster. tere. Port., pag. 99, tav. XIV, fig. 16. 1869. Id. id. COPP., Catal. Foss. mioc, e plioc. Moden., pag. 24. 21878. Nassa prysmathica VAN-DEN-BROECK, sg. géol. et paléont. Dep. plioc. Anvers, pag. 272. Ho distinto con nome proprio questa forma, abbenchè sia intimamente collegata colla N. prysmathica Brocch., tanto per alcune particolarità che vi sono abbastanza costanti, quanto e specialmente perchè essa è propria del miocene superiore dei colli tortonesi, mentre l’altra è caratteristica delle sabbie gialle dei colli astesi. Questa forma è vicina a quella nominata dai signori Hoernes e Auinger B. sub- prysmathicum (L. c. pag. 131, tav. XIII, fig. 1 a, 6), la quale si distingue da quella dei Colli tortonesi qui descritta pei seguenti caratteri che in essa si osservano: 1° spira più aperta; 2° anfratti più convessi epperciò suture più profonde; 8° coste longitudinali più sporgenti, non sinuose sull’ultimo anfratto e quasi parallele all'asse del guscio; 4° costicine trasversali meno numerose e più grosse; 5° ultimo anfratto più breve e più depresso anteriormente; 6° labbro sinistro arcato, non depresso poste- riormente nè dilatato anteriormente; 7° bocca quasi orbicolare; 8° labbro destro sottile e non protratto posteriormente oltre il piano della bocca. La N. Brugnonis Bell. nei mari del pliocene inferiore si è probabilmente tras- formata nella N. serrata Brocch. come accennano alcune varietà di quest’ultima, in quelli del pliocene superiore nella N. prysmathica Brocch., e finalmente nei nostri mari attuali nella N. lmata (Chemn.). Questa specie, come la precedente, presenta alcune modificazioni nella natura delle costicine trasversali più o meno grosse e numerose, e nelle coste longitudinali le quali variano di numero, abbenchè meno frequentemente, e delle quali il numero ordinario è diciassette : variano pure la spira più o meno lunga ed aperta, e le di- mensioni, le quali cose dimostrano come questa forma del miocene superiore sia quella che per forme intermedie, rare però, del pliocene inferiore abbia preso maggiore svi- luppo nel mare del pliocene superiore nel quale si è trasformata nella N. prysma- thica Brocch. Miocene superiore: Colli tortonesi, S!® Agata-fossili, Stazzano, frequente; Coll. del Museo; Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, raro: Coll. del Museo, e Rovasenda. B. Nucleus embrionalis magnus, brevis, obtusus. 85. Nassa BORELLIANA BELL. Tav. V, fig. 3 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. prysmathica Brocch. sequentes notae : Nucleus embrionalis major, brevis, obtusus. - Testa minor: spira brevior, minus aperta, medio inflata. - Anfraclus pauciores, longiores, minus converi; ultimus longior, antice minus DESCRITTI DA L. BELLARDI 75 depressus: suturae minus profundae. - Costae longitudinales majores, pauciores , obtusae , totae rectae: costulae transversae et sulci interpositi minores. Long. 11 mm.: Lat. 6 mm. Varietà A. Spira longior, magis acuta. - Costulae transversae majores. Long. 12 mm.: Lat. 7 mm. Varietà B. Spira brevis, magis aperta. Long. 11 mm.: Lat. 6 4/, mm. Varietà C (an species distinguenda ?). Testa longior. - Anfractus convexiusculi ; ultimus magis convexus et antice magis depressus. - Labrum sinistrum arcuatum. Long. 14 mm.: Lat. 9 mm. Miocene superiore: Tetti Borelli, presso Castelnuovo d’Asti, raro ; Coll. del Museo e Rovasenda. 20? Serie. Nucleus embrionalis angustus, longus, acutus. - Testa inflata. - Anfractus converi; ultimus magnus, inflatus, dimidiam longitudinem aequans vel subaequans ; suturae profunde canaliculatae. - Superficies tota vel in parte longitudinaliter costata, tota transverse sulcata et costellata. - Os amplum, suborbiculare; labrum sinistrum simplex, interius plicatum, arcuatum ; labrum dexterum ultra os postice parum productum, antice ad marginem liberum et erectum, postice umiplicatum : columella valde contorta: umbilicus plus minusve distinetus: rima lateralis, latis- sima, a labiis longis circumscripta, valde reflexa, postice profunde et anguste ca- naliculata. La minor lunghezza della spira, la maggior apertura dell’angolo spirale, la minor grossezza ed il maggior numero delle coste longitudinali, ed il canaletto più o meno largo e profondo che corre contro la sutura posteriore, sono le note principali che distinguono le forme di questa serie da quelle della precedente. 86. Nassa CLATHRATA (BORN) Tav. V, fig. 4 (a, db). Testa inflata, ventrosa: spira brevis, parum acuta. - Anfraclus valde converi, contra su- turam posticam profunde canaliculati ; ullimus magnus, dimidiam longitudinem subaequans, inflatus, antice valde depressus: suturae profundae. - Costae longitudinales rectae, obliquae, prominentes, compressae, ab interstitiis latis et profundis separatae, 14-20 in ultimo anfractu, contra canaliculum posticum terminate: costulae transversae prominentes, compressae, contì- nuae, super costas longitudinales decurrentes , subuniformes, ab interstitiis complanatis et plus minusve latis separatae, 5 vel 6 in primis et mediis anfractubus perspicuae, 11-16 in ultimo. 76 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. - Os suborbiculare, antice dilatatum; labrum sinistrum ad marginem crenatum , inlerius pluri-plicatum; labrum dexterum antice plerumque erectum (in adultis), regionem umbilicalem in parte tantum tegens, postice attenuatum et breviter ultra os productum: columella valde con- torta, anlice profunde excavala: rima sublateralis, valde lata. Long. 32 mm.: Lat. 23 mm. 1788. Buccinum clathratum —BORN., Mus., pag. 261, tav. IX, fig.17, 18. 1788. Id. id. GMEL., Syst. Nat., pag. 3495. 1792. Id. id. BRUG., Encycel. méth, vol. I, pag. 275. 1814. Id. (Nassa) clathratum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 338. 1820. Nassa clathrata BORS., Oritt. piem., I, pag. 36. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. Nat., vol. XXXIV, pag. 242. 1826. Buccinum cancellatum RISS., Prod. Eur. merid., vol.1V, pag. 164 (fide BRONNI). ? 1827. Id. clathratum —SASS., Sagg.geol. Bac. terz. Albenga, pag. 481 (per err. tip. clatheatum). 1829. Id. id. MARC. DE SERR., Geogn. terr. tert., pag. 122. issi; ia id. BRONN, Jtal. tert.-Geb., pag. 22. 1832. Id. id, JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1838. Id. id. BRONN, Leth. geogn, vol. II, pag 1102, tav. XLI, fig. 32 a, d. 1842. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 40. 1842 Id. id. TCHIHATCH., Constit. géol. prov. mérid. Naples et Nice, pag. 240. 1844. Id. id. DESH. in LAMCK., Anim. s. vert., 2 éd., vol. X, pag. 215. 1847. Nassa clathrata E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 28. 1852. Id. subclathrata D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 176. 1860. Buccinum clathvatum —’—NEUGEB., Beitr. tert.-Moll. Ober-Lapugy, pag.9. 1860. Id. id. NEUGEB., Syst. /erz. tert.-Moll. Geh., pag. 9. 1868. Massa clathrata FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 39. 1869. Buccinum clathratum —COPP., Catal. Foss. mioc.e plioc. Moden., pag. 24. 1869. ? 1869. Nassa clathrata Buccinum clathratum MOLIN.-FOT. Geol. di Barcellona, pag. 40. MANZ., Faun. mioc. Alt, Ital, pag. 12. 1870. Id. id. NICAIS., Catal. Anîm. foss. Prov. d’ Alger, pag. 106. 1872. Id. id. COPP., Stud. Paleont. Icon. moden., pag.35, tav. III, fig. 67. ? 1872. Nassa subclathrata MONTER, Conrch. foss. Monte Pellegrino e Ficarazzi, pag. 33. 1873. Id. id. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 76. ? 1873. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 300. 1874. Buccinum clathratum —COPP., Catal. Foss. mio-plioc. moden. Coll. Copp., pag. 2. 1874. Nassa clathrata SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1874. Buccinum clathratum —DE STEF., Foss.plioc. St. Miniato, pag. 34. 1875. Nassa clathrata BENOIST, Test. foss. de la Brède et Saucatz, pag. 386. 1875. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1875. Id. id. PANTAN., Att. Accad Fisiocr. Siena, vol. ViI, pag. 4. 1875. Nassa clathrata MANTOV., Descr. geol. Camp.rom., pag. 41. 1875. Id, id. SORD., Faun. mar. Cascina Rizzardi, pag. 35. 1875. Buccinum clathratum °—’CRESPELL., Not. geol. Savignan., pag. 18. 1876. Massa clathrata STOHR, Terr. plioc. Girgenti, pag. 469. 1876. Buccinum clathratum MAY., Mer. glac. au pied des Alpes, pag. 219. ? 1877. Nassa clathrata FOREST., Marn, St Luca e Paderno, pag. 5. 1877. Id. id. DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 170, 171, 250. 1878. Id. id. PANTAN., Plioc. dint. Chianciano, pag. 8. 1878. Id. id. PANTAN., Conch. plioc. di Pietrafitta, pag. 271. 187800 ala BENOIST, tag. torton. Gironde, pag. 5. 1878. Id. id. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 102. 1880. Id. id. COPP., Yerr. Tab. moden., pag. 10. 1880. Id. id. BRUGN., Conch. plioc. Caltanisetta, pag. 105. 1881. Id. id. COPP., Le marn. turch. moden., pag. 14. 1881. Id, id. COPP., Paleont. moden., pag. 32. DESCRITTI DA L. BELLARDÌ TA Varietà A. Tav. V, fig. 5 (a, d). Testa longior: spira magis acuta. - Costae longitudinales numerosiores, magis obtusae: costulae transversae numerosiores, ab interstitiis minoribus separatae. Long. 31 mm.: Lat. 18 mm. Riferisco con dubbio la citazione dell’opera del Sassi, perchè avendo fatte ripetute ricerche nelle vicinanze di Albenga, fra i numerosi fossili che vi ho raccolti non mi venne dato di trovare questa specie, la quale del resto viveva già nel mare del plio- cene inferiore, al di qua dell’Apennino, rappresentata dalla varietà A che è frequente a Vezza presso Alba. Pliocene inferiore : Albenga (fide Sassi). Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc.: Volpedo presso Voghera : Colli biellesi, Masserano, comunissimo; Coll. del Museo e Michelotti. Varietà A. — Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, frequente; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi: Volpedo presso Voghera, frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 87. Nassa EMILIANA (Mav.) Distinguunt hane speciem a N. clathrata (Born) sequentes nolae: Testa plerumque minor. - Anfractus prope suturam posticam minus late et minus profunde canaliculati. - Costae longitudinales numerosiores, minus prominentes, ab inlerstitiis angustioribus separatae: costulac transversae majores, ab inlerstitiis angustioribus separatae. - Canaliculus contra rimam decurrens minus profundus. Long. 26 mm.: Lat. 44 mm. 1872. Buccinum emilianum MAY., Journ. de Conch., vol. XX, pag. 236, tav. XIV, fig.9. 1873. Nassa michelottiana COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 77, tav.I, fig. 21,22. Varietà 4. Tav. V, fig. 6 (a, d). Testa minor: spira magis acuta. - Costulae transversae minores el numerosiores. Long. 28 mm.: Lat. 20 mm. Fra le differenze che distinguono questa forma dalla N. clathrata (Born) non ho fatto cenno della forma generale, perchè sia fra i parecchi esemplari di Castelar- quato, comunicatimi dal Sig. Prof. Mayer, sia tra quelli del Piemonte che mi par- vero dovervisi riferire, ne trovai di quelli colla spira più o meno lunga ed altri colla spira più o meno aperta. I caratteri che, oltre all’ornamentazione superficiale, separano meglio le due forme, sono, in questa qui descritta, la ristrettezza e la poca profondità del canaletto che corre contro la sutura posteriore, e la minor profondità di quello che è collocato contro l’intaglio. 78 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. della R. Scuola di Applicazione per gli Ingegneri (Prof. Gastaldi). Pliocene inferiore: Castelnuovo d’Asti, rarissimo; Coll. del Museo. 88. Nassa CantRAINI BELL. Tav. V, fig. 7 (a, 8). Distinguunt hane speciem a N. clathrata (Born) sequentes notae: Testa minor, minus inflata: spira longior, magis acuta. - Anfractus magis converi; cana- liculus posticus angustior et profundior. - Costae longitudinales minores, numerosiores, in ultima dimidia parte ultimi anfractus obsoletae: costulae transversae minores, numerosiores, ab inter- stitiis anguslioribus separatae. Long. 26 mm.: Lal. 16 mm. Pligceno superiore: Volpedo presso Voghera: Colli biellesi, Masserano, raro; Coll. del Museo. 89. Nassa scararis Bors. Tav. V, fig.8 (a, 5). Distinguunt hanc speciem a N. clathrata (Born) sequentes nolae: Anfractus magis convexi; canaliculus posticus multo magis profundus. - Costae longitudi- nales in ultimis anfractubus nullae, vel passim vix notatae: costulae transversae numerosiores, latae, complanatae, a sulcis anqustis separatae. Long. 29 mm.: Lat. 20 mm. 1825. Nassa scalaris BORS., Oritt. piem., III, pag. 176, tav. I, fig. 30. 1838. Buccinum scalare MICHTTI., Geogn. Ans. tert. Bild. Piedm., pag. 396. 1842. Id. id. E. SISMD., Syn., pag.4l. 1847: Nassa scalaris E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. 1852. Id. id. D'ORB., Prodr., vol. III, pag. 176. 1868. Id. id. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 41, tav. II, fig. 1-4. ? 1873. Id. clathrata var. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 76. 1875. Buccinum scalare PONZ., Cronac. subapenn., pag. 26. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, non raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli biellesi, Masserano, non raro: Coll. del Museo. 21° Serie. Nucleus embrionalis longus, angustus, acutus. - Anfractus parum converi; ultimus magnus, dimidiam longitudinem subaequans: suturae subcanaliculatae. - Superficies longitudinaliter costata et tota, vel in parte, transverse sulcata. - Os obliquums; labrum sinistrum subincrassatum, interius plicatum, postice plus mi- nusve depressum, antice subarcuatum; labrum dexterum postice ultra 0s plus mi- nusve productum, antice ad marginem liberum ct plus minusve crectum, obliquum: DESCRITTI DA L. BELLARDI 79 regio umbilicalis magna ex parte detecta: columella tum antice tum medio pro- funde excavata: rima subterminalis, lata, parum profunda, a labiis brevibus cir- cumscripta, satis reflera, postice non profunde canaliculata. Nelle forme di questa serie la scanalatura che accompagna la sutura posteriore è appena indicata: il labbro destro è grosso, più o meno eretto anteriormente ed obliquo, e non ricopre la regione umbilicale: l’intaglio è quasi terminale e poco obliquo. A. Anfractus ultimi longitudinaliter costati. 90. Nassa Cocconi BELL. Tav. V, fig. 9 (a, 8). Testa subglobosa: spira &d apicem acutissima, medio leviter excavata , in ultimis anfra- ctubus magis aperta. - Anfractus primi et medii vic converi; ultimus magnus, ventrosus, antice valde depressus, dimidiam longitudinem subaequans: suturae parum profundae. - Costae lon- gitudinales parvulae in primis et mediis anfractubus, majores et inter se magis distantes in ullimo, prope marginem oris minores, numerosiores, confertae: costulae transversae a sulcis profundis separatae. - Os suborbiculare, antice subangulosum; labrum sinistrum interius pluri-plicatum; labrum dexterum crassum, plerumque inaequaliter rugatum, postice uniplicatum. Long. 18 mm.: Lat. 11 ‘/, mm. Varietà A. Costae longitudinales in ultimo anfractu minores, numerosiores, costulas transversas subae- quantes, inde superficies ibi, eleganter clathrata. Long. 14 mm. : Lat. 9 mm. Varietà B. Spira longior, magis acuta. Long. 13 mm.: Lat. 8 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non fre- quente; Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. 94. Nassa PROAVIA BELL. Tav. V, fig. 10 (a, 6). Testa ventrosa: spira brevis, medio leviter inflata. - Anfractus parum convexi, contra suturam posticam subcanaliculati; ullimus magnus, ventrosus, antice valde depressus: suturae parum profundae. - Costae longitudinales leviter obliquae, subsinuosae, ab interstitiis latiu- sculis separatae, in primis anfractubus plerumque obsoletae, in mediis crebrae et parvulae, in ultimo magnae, pauciores, sinuosae, ad rimam productae, prope marginem oris minores et nume- rosiores: sulci transversi angusti, inter se satis distantes, plerumgue 6 perspicui in anfra- ctubus primis et mediis, 16 in ultimo. - Os postice angustatum, anlice dilatatum ; labrum sinistrum leviter incrassatum; labrum dexterum postice aliquanto productum: columella antice profunde excavala, postice uniplicata. Long. 17 mm.: Lat. 44 mm. 80 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà A. Costae longitudinales în ultimo anfractu minores, numerosiores. Long. 14 mm.: Lat. 9 mm. Varietà B (an species distinguenda ?). Costae longitudinales in ultimis anfractubus numerosiores, magis obliquae, rectae, ab inter- stitiis angustis separatae. - Anfractus ultimus antice magis depressus. Long. 17 mm.: Lat. 10 mm. Tanto nella varietà A quanto in quella B la spira si presenta ora breve e rigonfia, come nella forma tipica, ora più o meno lunga ed acuta. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 92. Nassa seMIRUGOSA BELL. Tav. V, fig. 11 (a, d). Distinguunt hane speciem a N. proavia Bell. sequentes notae : Testa crassior: spira longior, magis acuta. - Anfraetus primi et medi toti minule et con- ferte longitudinaliter costati; costae in penultima dimidia parte ultimi anfractus nonnullae majores, in ultima dimidia parte obsoletae. - Os magîis obliquum et angustum; labrum dexterum magis ereclum, inde testa subumbilicata. Long. 17 mm.: Lat. 10 mm. È notevole l’affinità di questa forma dei colli torinesi con quella di Lapugy de- scritta dal Prof. Mayer col nome di B. Rungaricum (Journ. de Conch., vol. XXI, pag. 149, tav. VI, fig. 5). Avendo potuto paragonare la forma qui descritta coll’esemplare tipico comunica- tomi dal Sig. Prof. Mayer, ho trovato che il fossile nostro differisce da quello di Lapugy pei seguenti caratteri: 1° dimensioni alcunchè minori; 2° spira più conica e più acuta; 3° anfratti meno rigonfii e non depressi posteriormente; 4° coste lon- gitudinali più numerose e meglio definite; 5° scanalatura posteriore all’intaglio molto più profonda; 6° labbro destro più grosso e più rialzato dalla superficie dell’ an- fratto e rugoso. Miocene medio : Colli torinesi, Baldissero-torinese. rarissimo; Coll. del Museo. B. Anfractus ultimi ecostati. 93. NassA ALBUCIANENSIS BELL. Tav. V, fig. 12 (a, d). Testa crassa, subglobosa: spira brevis, parum acuta, medio inflata. - Anfraclus convexi; ultimus magnus, ventrosus, antice valde depressus, */; totius longitudinis subaequans : suturae simplices, parum profundae. - Superficies în primis anfractubus minute longitudinaliter costata et transverse sulcata, in mediîs et ultimo tota laevis, exceplis sulcis nonnullis transversis et DESCRITTI DA L. BELLARDI 81 profundis contra rimam decurrentibus. - Os subquadratum, postice profunde canaliculatum ; labrum sinistrum incrassatum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum antice obscure rugatum, valde sinistrorsum obliquatum, postice callosum: columella submedio profunde excavata. Long. 14 mm.: Lat. 9 mm. Questa specie ha non poca analogia colla N. cuneata (May.) (Journ. de Conch. vol. VIII, pag. 214, tav. V, fig. 5), la quale appartiene certamente a questa serie per i suoi caratteri generali. Le differenze che separano queste due forme sono le seguenti presentate dal fossile dei colli torinesi in confronto con quelli del fossile di Saint-Jean-de-Marsacq: 1° forma più stretta ed angolo spirale più acuto; 2° man- canza di strie trasversali sulla parte posteriore degli anfratti; 3° bocca più stretta e più lunga; 4° labbro destro più grosso e più sporgente. Miocene medio: Colli torinesi, Albugnano, rarissimo; Coll. del Museo e Michelotti. 22° Serie. Nucleus embrionalis longus, acutus, angustus. - Testa ovoides: spira brevis, medio inflata. — Anfractus converi; ultimus inflatus, antice valde depressus, di- midiam longitudinem aequans, vel subaequans. - Superficies tota, vel in parte, longitudinaliter costata, tota transverse striato-sulcata. - Os suborbiculare, postice angustatum et canaliculatum; labrum sinistrum subarcuatum ; labrum dexterum non, vel vix, ultra os postice productum, antice ad marginem liberum et erectum, obliquum : columella profunde excavata: rima subterminalis, antice angustata, postice dilatata, parum reflexa, a labiis brevibus cireumscripta, postice canaliculata. Le forme di questa serie sono intermedie fra quelle della precedente e della se- guente; da quelle della prima, colle quali hanno in comune le mediocri loro dimen- sioni, differiscono per la forma generale globosa, per la brevità del labbro posteriore dell’intaglio, ed in particolar modo per la poca profondità della scanalatura che ac- compagna posteriormente l’intaglio: dalle seconde, colle quali hanno in comune la forma più o meno globosa, per le minori loro dimensioni e per la preaccennata poca profondità della scanalatura che corre posteriormente all’intaglio. A. Anfractus omnes costis longitudinalibus destitati. 94. Nassa BrusinAaE BELL. Tav. V, fig. 13 (a, d). Testa subglobosa: spira brevis, medio inflata. - Anfractus convexi; ultimus' dimidiam longiludinem subaequaus. - Superficies tota longitudinaliter ecostata, minute et rare transverse sulcata. - Os valde obliquum, subquadratum; labrum sinistrum incrassatum, erterius margi- natum; labrum dexterum crassum, valde obliquum: columella submedio profunde excavata, laevis ; regio umbilicalis detecta. Long. 12 mm.: Lat. 8 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Monte dei Cappuccini, rarissimo; Coll. Rovasenda. L. BeLrarpi — Molluschi. u 82 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. B. Anfractus primi longitudinaliter costati, ultimi ecostati. 95. NASSA SEMICOSTULATA BELL. Tav. V, fig. 15 (a, d.. Distinguunt banc speciem a N. Brusinae Bell. sequentes notae :. Spira longior, magis acuta. - Anfractus ultimus dimidia longitudine brevior. - Superficies primorum anfractuum longitudinaliter multicostata. Long. 12 mm. : Lat. 7 !/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze, rarissimo; Coll. Rovasenda. C. Aufractus primi costulis longitudinalibus destituti; ultimus longitudinaliter costalatus. 96. Nassa PERRARA BELL. Tav. V, fig. 14 (a, d). Testa subglobosa: spira brevis, parum acuta. - Anfraclus convexi, ad suturam posticam canaliculati; ultimus inflatus, antice valde depressus, ?|, totius longitudinis subaequans. - An- fractus primi costis longitudinalibus destituti, medii et ultimi longitudinaliter costati; costae parum prominentes, oblusae, ab intersliliis lalis separatae, valde obliquae, prope marginem oris minores et numerosiores: sulci transversi minuti undique decurrentes, in ventre ultimi an- fractus interstitia sulcis ordinariis inlerposita et ipsa medio minute sulcata. - Os subovale, antice dilatatum, obliguum; labrum sinistrum subarcuatum, incrassatum, interius magni- plicatum; labrum dexterum medio et postice aliquanto ultra os productum, crassum, antice multi-rugatum, postice uniplicatum: columella antice profunde excavala: rima subterminalis, profunda, postice dilatata, parum revoluta. Long. 14 mm.: Lat. 9 mm, La maggior spessezza del guscio, la minore lunghezza della spira, la maggior apertura dell'angolo spirale, la forma generale meno turrita, le coste longitudinali protratte fin contro il labbro sinistro, la bocca proporzionatamente più stretta e più lunga, la maggiore spessezza del labbro destro, e le numerose sue rughe, distinguono questa forma dalla N. hungarica (May.). Miocene medio: Colli torinesi, Monte dei Cappuccini, rarissimo; Coll. Rovasenda. 231 Serie. Nucleus embrionalis longus, acutus, angustus. - Testa ovoides : spira brevis, ad apicem valde acuta, medio inflata. - Anfractus converi ; ultimus dimidiam longitudinem subaequans.- Superficies tota longitudinaliter ecostata, transverse sulcata et costulata. - Os suborbiculare ; labrum sinistrum incrassatum, postice depressum, antice dilatatum ; labrum dexterum medio et postice parum ultra os productum ; regio umbilicaris detecta : columella valde contorta, antice profunde excavata : rima ‘subterminalis, lata, profunda, a labiis longiusculis circumscripta , valde refleca, postice anguste et profunde canaliculata. DESCRITTI DA L. BELLARDI 83 La forma globosa, la mancanza di ornamenti longitudinali e la notevolissima profondità della scanalatura che accompagna posteriormente l’intaglio , sono le note principali caratteristiche di questa serie, la quale corrisponde presso a poco al genere Desmoulea di Gray. 97. Nassa coneLOBATA BroccH. Tav. V, fig. 17 (a, dI. Testa globosa: spira ad apicem valde acuta, dein magis aperta. - Anfractus parum convexi; ullimus dimidiam longiludinem subaequans, ventre valde inflatus, antice valde de- pressus: suturae parum profundae. - Costulae transversae minutae, crebrae, a sulco ple- rumque angusto separatae, tum lotae uniformes, tum in parle postica anfractuum costula minor costulis majoribus interposita. - Os suborbiculare, postice profunde el anguste canaliculatum ; labrum sinistrum incrassalum, interius plicato-dentatum; labrum dexterum cerassum, antice ad marginem liberum et erectum, irregulariter rugatum, postice uniplicatum. Long. 45 mm.: Lat. 33 mm. 1814. Buccinum (Nassa) conglobatum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 334, tav. IV, fig. 15. 1814. Id. (Dolium) lampas BROCCH., Conch. foss.sub., pag.325, tav. V, fig. 2. 1820. Nassa conglobata BORS., Oritt. piem., 1, pag. 36. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. Nat., vol. XXXIV, pag. 240. 1831. Buccinum conglobatum BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 24. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1840. Id. Brocchi MICHTTI., /iv. Gast. foss., pag. 23 (in parte). 1842. Id. id. E. SISMD., $yn., pag. 40 (in parte). 1842. Id. conglobatum TCHIHATCH., Const. geol, prov. mérid. Naples et Nice, pag. 240. 1844. Id. id. DESH. in LAMCK., Anim. s. vert., 2 éd., vol. X, pag. 212. 1847. Nassa conglobata E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 40 (in parte). 1847. Id. id, TENN., Strat. List of Brith. foss., pag. 8. ? 1848. Id. id. WOOD, Crag. Moll., vol.1, pag.32, tav. III, fig. 9. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 176. 1868. Id. id. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 47. 1869. Buccinum conglobatum COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 24. 1870. Id. id. NICAIS., Catal. Anim. foss. Prov. d’ Alger, pag. 107. 1870. Nassa conglobata BELL, Catal. Moll. foss. de Biot, pag. 9. 1873. Id. id. COCC., Erum. Sist. Moll. mioc.e plioc. Parm. e Piac., pag. 88. 1873. Buccinum conglobatum MAY., Syst. Verz. Verst. Helv., pag. 32. 1874. Id. id. COPP., Catal. foss. mio-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1874. Id. id. DE STEF., Foss. plioc. St Miniato, pag. 35. 1875. Nassa conglobata SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1875. Id. id. PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. 1875. Id. id. BENOIST, Test. foss. de la Bréde et Saucats, pag. 386 1877. Id. id. DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 250, 252. Id. id. COTT., Faun. terr. tert. Corse, pag. 50. 1878. Id. id. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 100. 1878. Id. id. BENOIST, Ztag. tort. Gironde, pag. 5. 1881. Id. Brocchii COPP., Marn. turch. Moden., pag. 14. 1881. Ia, id. COPP., Paleont. moden., pag. 36. Varietà A. Spira longior. - Anfractus ultimus dimidia longitudine brevior. - Costulae transversae mi- nores, in ultimis anfractubus subobsoletae. Long. 34-50 mm.: Lat. 21-30 mm. 84 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1814. Buccinum (Nassa) pupa BROCCH., Conch. foss. sub., pag.335, tav. IV, fig. 14. 1820. . Nassa id. BORS., Oritt. piem., I, pag. 37. 1831. Buccinum id. BRONN, /tal. tert.-Geb., pag. 24. 1832. Id. id. JAN, Cutal. Conch. foss., pag. 13. 1837. Nassa id. PUSCH, Pol. Palîont., pag. 123. 1840. Buccinum Brocchii MICHTTI., Rio. Gast. foss., pag. 23 (in parte). 1841. Id. pupa CALC., Conch. foss. Altavilla, pag. 63. 1842. Id. id. E. SISMD., Syz., pag. 40 (in parte). 1844. Id. id. DESH. in LAMCK., Arim. s. vert., 2 éd., vol. X, pag. 213. 1847. Nassa conglobata E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 28 (in parte). 1873. Id. pupa COCC., Enum. Sistem. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 88. 1875. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1876. Id. id. FOREST., Cern. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 20. Gli esemplari appartenenti alla forma tipica, presentano non di rado le seguenti differenze : in molti individui fra le costicine trasversali, che risultano dai numerosi solchi che attraversano tutta la superficie, corre una costicina più piccola ; in altri tutte le costicine trasversali sono presso a poco uguali in grossezza. La forma di Cabrières che i signori Fischer e Tournouer riferirono come varietà della presente specie (Anim. Invert. Foss. M' Lebéron, pag. 123, tav. XVIII, fig. 7), e che ebbi sott'occhio, ne differisce per la scanalatura posteriore all’intaglio più pro- fonda ed in particolar modo per la presenza di coste longitudinali sui primi anfratti per la quale essa appartiene alla serie seguente. Non ho indicata nella sinonimia la forma che il sig. Fontannes riferì a questa specie del Brocchi (Faun. malac. mioc. de Tersanne et de Hauterive, pag. 13), perchè essa è probabilmente la medesima di quella di Cabrières. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc. , non frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 98. Nassa PACHYGASTER (MAYER). Con questo nome ho ricevuto in comunicazione dal Sig. Prof. Mayer un fossile proveniente da Baldissero-torinese, che molto probabilmente appartiene ad una forma finora non descritta e apparentemente affine per i suoi caratteri generali alla N. con- globata, Brocch., ma sgraziatamente la sua conservazione è così imperfetta che non è possibile il darne una conveniente descrizione. Ecco i caratteri che vi si possono notare: 1° il nucleo embrionale è breve ed ottuso ;: 2° i primi anfratti mancano di costicine longitudinali ; 8° tutta la superficie, per quanto si può giudicare dalle porzioni del guscio che rimasero intatte, è attra- versata da numerose e minutissime strie presso a poco fra loro uniformi ; 4° gli anfratti sono leggermente convessi ; 5° l’ultimo, grande e rigonfio nel mezzo, è molto depresso anteriormente ; 6° la bocca doveva avere la' fisura quasi circolare a giudicarne da quanto ne rimane; 7° le dimensioni sono lungh. 19 mm., larg. 13 mm. Miocene medio: Colli torinesi Baldissero-torinese, rarissimo ; Coll. del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). DESCRITTI DA L. BELLARDI 85 99. Nassa PUPOIDES BELL. Tav. V, fig. 18 (a, bd). Distinguunt hanc speciem a N. conglobata Brocch. sequentes notae: Testa minor, minus ventrosa: spira longior, minus aperta. - Sulci transversi pauciores, inde costulae transversae pauciores et latiores. - Os subovale; labrum sinistrum interius laeve; labrum dexterum adnalum, laeve, non postice uniplicatum (in adultis?); columella subarcuata: cana- liculus posticus contra rimam decurrens,parum profundus. Long. 21 mm.: Lat. 13 mm. È notevole a primo aspetto l'analogia che presenta questa forma col Buccinum Grateloupi Hoern. (Moll. foss. Wien., vol. I, pag. 141, tav. XII, fig. 6). Dall'esame comparativo della forma qui descritta con un esemplare tipico della suddetta specie ho trovato nel fossile di Torino i seguenti caratteri che lo distinguono dal fossile di Vienna: 1° dimensioni maggiori ; 2° spira più breve e meno acuta; 3° solchi trasversali quasi obliterati nella regione mediana dell'ultimo anfratto ; 4° labbro destro sottile ed accollato sull’anfratto» precedente ; 5° columella molto contorta; 6° in- taglio più laterale e più rivolto all'indietro, posteriormente carenato e profondamente scanalato. L’esemplare descritto e figurato, l’unico a me noto, non è arrivato all’età adulta: è perciò probabile che la forma completa si presenti con caratteri un poco diversi da quelli precedentemente indicati. Miocene medio: Colli torinesi Baldissero-torinese, rarissimo ; Coll. del Museo. 100. Nassa ALTILIS BELL. Tav. V, fig. 16 (a, d). Distinguunt hane speciem a N. conglobata Brocch. sequentes notae: Testa multo minor, minus inflata, turrita: spira longior, regulariter involuta. - Anfractus ultimus minus ventrosus. - Costulae transversae minus prominentes, a sulco angustissimo sepa- ratae, in ultimo anfractu postice subobsoletae, antice prominentes a sulco lato disjunctae. - Labrum sinistrum interius minute pluri-plicatum; labrum dexterum gracile, adnatum, laeve, non postice uniplicatum: rima minus profunda. Long. 20 mm.: Lat. 12 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo ; Coll. Michelotti. 242 Serie. Nucleus embrionalis longus, angustus, acutus. - Testa turrita: spira longa. - Anfractus parum converi ; ultimus antice valde depressus, dimidia longitudine brevior. - Superficies in parte longitudinaliter costata, tota vel in parte transverse striato- sulcata. - Os suborbiculare, postice canaliculatum; labrum sinistrum subarcuatum, 86 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. incrassatum, interius plicatum; labrum dexterum antice incrassatum, erectum, medio et postice ultra os parum productum, plerumque antice rugatum, postice uniplicatum ; regio umbilicalis detecta : columella medio profunde excavata: rima subterminalis, antice angustata, postice parum dilatata, profunda, valde reflera, a labiis longis circumscripta, postice profunde canaliculata. La struttura generale delle forme di questa serie è uguale a quella delle forme della serie precedente, senonchè in quelle della presente la spira è molto più lunga e più acuta: l’ultimo anfratto è distintamente pit breve della metà della lunghezza totale ; ed i primi anfratti, talvolta anche gli ultimi, sono ornati di numerose coste longitudinali, sulle quali corrono trasversalmente strie uniformi continue. 101. Nassa TuRRITA Bors. Tav. V, fig. 19 (a, 8). Testa turrita, longa: spira ad apicem aculissima, medio inflata. - Anfraclus parum convexi; ultimus brevis, */, tolius longitudinis aequans, antice valde depressus: suturae parum profundae. - Superficies in primis anfractubus longitudinaliter costata, et transverse costulata, in ultimis mitens, sublaevis, passim transverse obsolete costulata, prope rimam trans- verse sulcata; sulci profundi, inter se salis distantes. - Os suborbiculare, postice angustatum et profunde canaliculatum ; labrum sinistrum incrassatum, subarcuatum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum antice plerumque rugatum, postice uniplicatum: columella arcuata, medio valde excavata: rima angusta, longa, valde recurva, a labiis longiusculis cireumscripla, poslice profunde el anguste canaliculata. Long. 40 mm.: Lat. 20 mm. 1814. Buccinum (Nassa) pupa var. BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 325. 1820. Nassa turrita BORS., Oritt. piem., I, pag. 39, tav.1, fig. 11. 1831. Buccinum conus BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 24. 1832, Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1838. Id. turritum MICUTTI., Geogn. Ans. tert. Bild. Piedm., pag. 396. 21838. Id. id. GRAT., Catal. Anim. vert. et invert. Gironde, pag. 40. 1842. Id. id. E. SISMD., Syr., pag. 4l. 1847. Nassa turrita MICHTTI., Foss. mioc., pag. 209 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag.30 (in parte). 1864. Id. id. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 46. ? 1867. Buccinum turritum PER. DA COST., Gaster. tere. Port., pag. 111, tav. XV, fig. 11. 1868. Nassa turrita FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., pag. 46. ? 1869. Buccinum conum —(COPP., Catal. foss. miec. e plioc. Moden., pag. 24. 1873. Nassa turrita COCC., Enum. Sist. Moll. mioc, e plioc. Parm.e Piac., pag. 89. 1874. Buccinum turritum COPP., Catal. foss. mio-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2 (in parte). 1875. Nassa turrita PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. 1875. Ii. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 278. 1878. Id. id. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 100. 1881. Id. id. COPP:, Palcont. Moden., pag. 36 (in parte). Varietà A. Spira magis acuta. - Anfractus omnes toti transverse sulcati. Long. 35 mm.: Lat. 17 mm. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, non raro; Coll. del Museo e Michelotti. DESCRITTI DA L. BELLARDI 87 102. Nassa D’ANcONAE BELL. Tav. V, fig. 20 (a, 8). Distinguunt banc speciem a N. turrita Bors. sequentes notae: Testa minor, crassior: spira brevior, medio magis inflata, ad apicem magis acuta. - An- fractus ultimus longior; anfractus ultimi magis converi. - Os angustius, antice non, vel vix, dilatatum; plicae ei denticuli interni labri sinistri pauciores, plerumque 8; labrum derterum crassius: rima brevior, postice magis lata, a labiis brevioribus circumscripta; labrum posticum rimae subnullum; canaliculus posticus rimae vix notatus. Long. 27 mm. : Lat. 14 mm. 1838. Buccinum turritum MICHUTTI., Geogn. Ans. tert. Bild. Piedm., pag. 396. 1847. Nassa turrita MICHTTI., Foss. mioc. pag. 209 (in parte), tav. XII, fig. 10. 1847, Id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 30 (in parte). 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 85. 1864. Id. id. DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1874. Buccinum turritum COPP., Catal. foss. mio-plioc. moden. Coll. Copp., pag. 2 (in parte). 1881. Nassa turrita © COPP., Marn.turch,moden., pag. 14. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag.36 (in parte). Non bavvi dubbio che questa forma sia quella dalla quale derivò la N. turrita Bors. del pliocene superiore e che vi sia intimamente collegata per molti caratteri. Ho tuttavia creduto di distinguerla con nome proprio, tanto per le differenze sovra- indicate che esistono fra le due, quanto per l'orizzonte geologico, cui appartiene la presente e del quale si può risguardare come una delle forme caratteristiche. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, S'® Agata-fossili, non raro; Coll. del Museo e Michelotti. Pliocene inferiore: Zinola presso Savona, rarissimo ; Coll. del Museo. 103. Nassa ForestII BELL. Tav. V, fig. 21 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. turrita Bors. sequentes notae: Testa major, inflata: spira magis aperta, medio magis inflata. - Anfraclus magis converi ; ultimus longior: suturae profundiores. - Costae longitudinales usque ad penultimum anfractum productae: costulae transversae magis distinetae in ultimis anfractubus. - Os postice minus an- gustatum, antice minus dilatatum; plicae internae labri sinistri majores, pauciores, 9: rima antice angustala, postice magis lata, brevior ; labrum posticum rimae brevius. Long. 42 mm.: Lat. 23 mm. Miocene superiore : Colli tortonesi, S! Agata-fossili, rarissimo ; Coll. del Museo. 88 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 104. Nassa INTERPOSITA BELL. Tav. V, fig. 22 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. turrita Bors. sequentes notae: Spira regulariter involuta. - Anfractus magîis converi: suturae profundiores. - Costae lon- gitudinales ad penultimum anfractum productae, deîn obsoletae: costulae transversae in omnibus anfractubus distinctae, subuniformes. - Rima postice magis dilatata. Long. 36 mm.: Lat. 17 mm. ? Buccinum turritum PER, DA COST., Moll. tere. Port., pag.111, tav.XV, f. 11 a,b. Pliocene inferiore: Vezza, presso Alba, non frequente ; Coll. del Museo. 105, NASSA INAEQUICOSTATA BELL. Tav. V, fig. 23 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. turrita Bors. sequentes notae: Testa brevior: spira magis aperta - Anfractus ultimi magis convexi; ultimus longior. - Costae longitudinales in omnes anfractus productae, in primis urcuatae, in ultimo subsinuosae, ab interstitiis lalis separatae, prope marginem oris obsoletae: costulae transversae via passim obsolelae in ultimis anfractubus. - Os magis rotundalum: columella magis profunde excavata: rima antice angustata, postice dilatata, Long. 31 mm.: Lat. 16 mm. Secondo la figura pubblicata dal Marcel de Serres del suo Buccinum Carcassoni (Geogn. terr. tert., tav. III, fig. 9, 10), la forma qui descritta avrebbe molta analogia con quella del Sud-est della Francia; se non che il Marcel de Serres nella descrizione della sua specie non fa cenno di coste longitudinali sugli ultimi anfratti, che anzi indicando in modo speciale la presenza di coste longitudinali sui primi pare, che abbia voluto far comprendere che queste coste non giungano fino all'ultimo anfratto come sono segnate nella figura che ne ha pubblicata. Pliocene superiore: Volpedo presso Voghera, raro ; Coll. del Museo. 106. Nassa FALLAX (MicHTTI.). Tav. V, fig. 24 (a, 8). Distinguunt hanc speciem a N. turrita Bors. sequentes notae: Testa minor: spira brevior, magis acuta, regulariter involuta. - Costae longitudinales ad penultimum anfractum productae, rectae, in ultimo 5, magnae, inaequales, ab interstitiis latis et profundis separatae, prope marginem oris obsoletae. - Rima antice magis angusta, postice magis dilatata; labrum posticum rimae brevissimum; canaliculus posticus vix motatus. Long. 29 mm.: Lat. 16 mm. 1847. Nassa polygona MICATTI., Foss. mioc., tav. XIMI, fig. 2. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo ; Coll. Michelotti. DESCRITTI DA L. BELLARDI 89 25° Serie. Nucleus embrionalis brevis, obtusus.- Testa parvula, crassa, dolioliformis.- Spira medio inflata. - Anfractus parum converi ; ultimus dimidia longitudine brevior , antice valde depressus. - Superficies in primis anfractubus tota longitudinaliter costata et transverse sulcata, în ultimis tota longitudinaliter ecostata, tota vel in parte transverse sulcata. - Os suborbiculare, angustum; labrum sinistrum incras- satum, arcuatum, interius plicato-dentatum; labrum dexterum medio et praesertim postice, ultra os productum; regio umbilicalis plus minusve tecta: columella sub- medio valde excavata: rima terminalis, antice angustata, postice dilatata, a labiis brevissimis circumscripta, valde reflexa, postice vix canaliculata. Le piccole dimensioni, la spessezza del guscio, la forma di botticella, la forma del labbro destro, la grossezza di quello sinistro, la brevità delle labbra dell’intaglio e la mancanza di coste longitudinali sugli anfratti medii ed ultimi sono le note ca- ratteristiche delle forme raccolte in questa serie. 107. Nassa RECONDITA (May). Tav. VI, fig. 1 (a, d). Testa turrita, dolioliformis: spira medio inflata. - Anfractus ultimus parum inflatus, antice satis depressus, dimidia longitudine brevior. - Anfractus primi 2 vel 3 post nucleum embrionalem longitudinaliter costati; costae minutae, crebrae, arcuatae; anfractus medii et ultimi ecostati; sulcus unus minutus prope suturam posticam decurrens; superficies anfractuum mediorum et partis ventralis ultimi laevis, nitens, interdum sulci nonnulli. vix notati passim perspicui: superficies antica ultimi anfractus dense transverse sulcata; sulci crebri, satis pro- fundi, antici majores. - Os suborbiculare; labrum sinistrum exterius et interius valde incras- salum, subarcuatum , inlerius plicato-dentatum; dentes plerumque 5, medii majores; labrum dexlerum crassum, late ultra os exlensum, pruesertim postice, regionem umbilicalem recumbens, anlice et medio plerumque dentatum, postice uniplicatum: columella medio profunde exca- vata: rima sublerminalis, postice dilatata. Long. 15 mm. : Lat. 7 '/, mm. 1864. Massa angystoma —DODERL., Cenn. geol. terr. mioc, sup. Ital. centr., pag. 105. 1869. Buccinum id. COPP., Catal. foss.mioc. e plioc. moden., pag. 24. 1873. Id, reconditum MAY,, Journ. de Conch., vol. XXI, pag. 153, tav. X, fig. 1. 1874. I. angystoma COPP., Catal. foss. mio-plioc. moden. Coll. Copp., pag. 2. 21875. MNassa id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 278. 1876. Id. id. COPP., Framm. paleont. moden., pag. 5. 1880. Id. id. COPP., Terr. tab. moden., pag. 10. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 35. Quantunque il Prof. Doderlein abbia fin dal 1864 dato il nome di N. angystoma a questa specie e l'abbia con questo nome inviata a parecchi suoi corrispondenti , tuttavia il nome proposto dal Prof. Doderlein non essendo stato pubblicato con una corrispondente descrizione, la specie deve portare il nome di recondita, col quale L. BeLLarpi — Molluschi. 12 90 I MOLLUSCHI DEI TERRENI 'TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. fu descritta e figurata dal Sig. Prof. Mayer, da cui ebbi in comunicazione l'esemplare tipico, corrispondente in tutto a quelli del Sig. Prof. Doderlein. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro, Coll. del Museo. Pliocene inferiore: Borzoli presso Sestri-ponente, Zinola presso Savona, raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, rarissimo; Coll. del Museo. 108. Nassa macropon (BRONn). Tav. VI, fig. 2 (a, 8). Distinguunt hanc speciem a N. recondita (May.) sequentes notae: Spira minus aperta. - Sulci lransversi undique super omnes anfractus producli, in parte antica primorum el mediorum anfractuum minores, interdum obsoleti, in toto ullimo majores , conferti, uniformes, usque ad rimam producti. - Labrum derterum medio et postice minus ertensum. Long. 14 mm.: Lat. 7 mm. 1831. Buccinum macrodon BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 24. 1875. Nassa angiostoma —SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 278. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, non frequente; Coll. del Museo. 109. Nassa Avinceri (M. HoErn.). Tav. VI, fig. 3 (a, db). Distinguunt hanc speciem a N. recondita (May.) sequentes nolae : Testa minor, subglobosa: spira brevior, magis aperta, medio magis inflata. - Anfraclus ultimus magis ventrosus , antice magis depressus. - Costae longitudinales primorum anfractuum majores. - Os antice dilatatum; labrum sinistrum via incrassatum, interius pluri-plicatum; plicae uniformes, non dentiformes; labrum dexterum gracile, ultra os minus productum: colu- mella laevis, antice salis excavata: regio umbilicalis magis detecta. Long. 10 mm.: Lat. 6 mm. 1882. Buccinum Auingeri M. HOERNES in R. HOERN. u. M. AUING. Gaster. Mioc. Oest.-Ung. Monarch., pag. 122, tav. XIV, fig. 23, 24. Varietà A. (an species distinguenda ?). Testa minor. - Anfractus primi non longitudinaliter costati; omnes, ercepto ultimo, toti transverse minute sulcali. (Long. 8 '/ mm. Lat. 5 '/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro; Coll. Rovasenda. DESCRITTI DA L. BELLARDI 91 410. Nassa pEPROMPTA BELL. Distinguunt hane speciem a N. Auingeri (M. Hoern.) sequentes nolae: Anfractus primi (post nucleum embrionalem) et medii longitudinaliter costati - Costae magnae,. obtusae, obliquae, ab interstitiis angustis separatae: anfraclus omnes toti transverse sulcati; sulcus posticus major. Long. 10 mm.: Lat. 5 '/s mm. ‘ Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero torinese, rarissimo; Coll. del Museo. 4441. Nassa noranDa BELL. Tav. VI, fig. 4 (a, 8). Distinguunt hanc speciem a N. recondita (May.) sequentes notae : Nucleus embrionalis brevior, latior, obtusior. - Testa minor, subglobosa: spira brevior, magis aperta. - Anfractus ultimus longior, antice magis depressus. - Sulci transversi super totam superficiem decurrentes, in ultimo anfractu crebriores. - Os subquadratum; labrum sini- strum medio leviter depressum, antice subangulosum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum laeve: columella submedio profunde ercavata: rima sublateralis. Long. 7 '/, mm.: Lat. 5 mm. Questa forma, che ha in comune colle due precedenti la presenza di numerosi solchi che ne attraversano tutta la superficie ed in maggior numero sull’ultimo anfratto, differisce dalla prima (N. macrodon, Bronn) per le sue dimensioni notevolmente minori, per la sua forma globosa, per la columella molto più incavata: ed alla seconda (N. Auingeri, M. Hoern.) perchè la spira vi è meno rigonfia nel mezzo; perchè le costicine longitudinali dei primi anfratti sono più piccole; perchè il labbro sinistro è maggior- mente inspessito, depresso nel mezzo e quasi angoloso anteriormente; perchè il labbro destro è più grosso e più esteso tanto nella regione mediana quanto nella posteriore, e perchè finalmente la columella è più profondamente incavata. Avendo paragonata la forma qui descritta con tre esemplari tipici della N. Beyrichi Mayer (Journ. de Conch., vol. XXI, pag. 145, tav. VI, fig. 1), provenienti da S'-Jean-de-Marsac , inviatimi in comunicazione dai Sig. Prof. Mayer, mentre rico- nobbi la grande affinità che corre fra l’una e gli altri, vi ho notate le seguenti differenze : 1° la forma dei tetti Borelli è più breve e più rigonfia ; 2° i solchetti trasversali vi sono molto più numerosi e perciò fra loro più ravvicinati e non uniformi, essendo maggiori quelli che corrono presso la sutura posteriore; 3° l’angolo anteriore del labbro sinistro è più distinto. Miocene superiore: Tetti Borelli, presso Castelnuovo d’Asti, raro: Coll. Rovasenda. 112. Nassa suLcaTULA BELL. Tav. VI, fig. 5 (a, d). Distinguunt banc speciem a N. recondita (May.) sequentes notae : Nucleus embrionalis magis obtusus. - Testa minor, gracilior: spira minus acuta. - Sulci transversi undique decurrentes, minuti, inter se valde distantes, 6 in primis et mediis anfra- 92 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. ctubus perspicui, 20 in ultimo, prope rimam majores. - Os subquadratum; labrum sinistrune medio distinete depressum, antice subangulatum, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum parum et subuniformiter ultra os productum, antice et medio laeve: columella magis profunde ercavata. Long. 44 */, mm.: Lat. 5 !/, mm. Anche questa forma è, come la precedente, intimamente collegata colla N. Beyrichi (May.); ne la distinguono a mio parere: 1° le maggiori dimensioni ; 2° la minor gros- sezza del guscio ; 3° la maggior lunghezza della spira; 4° la maggior convessità degli anfratti, e perciò la maggior profondità delle suture; 5° il labbro sinistro depresso e non arcato ; 6° la bocca di figura più stretta e più lunga. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d'Asti, raro ; Coll. Rovasenda. 26° Serie. Nucleus embrionalis brevis, obtusus. Testa minuta, crassa, dolioliformis. = Spira medio inflata. - Anfractus parum converi; ultimus dimidiam longitudinem subae- quans. — Superficies minutissime transverse sulcata, longitudinaliter ecostata. - Os suborbiculare; labrum sinistrum incrassatum , exterius marginatum , variciforme . interius pluri-plicatum; labrum dexterum vix ultra os regulariter productum: colu- mella medio profunde excavata : rima terminalis, lata, profunda, a labiis longiusculis circumscripta, parum reflera, postice via canaliculata. Ho distinta la forma di questa serie da quelle della precedente particolarmente per il grosso ribordo esterno, a guisa di varice, del labbro sinistro ; e per la posi- zione dell’intaglio, il quale è più distintamente terminale e circoscritto da labbra alquanto lunghe. 1413. Nassa Bivonae BELL. Tav. VI, fig. 6 (a, d). Testa parvula, dolioliformis: spira parum acuta, medio inflata. - Anfractus convexi: ultimus anlice valde depressus: suturae subcanaliculatae. - Superficies sublaevis, vir passim obsolete transverse minutissime sulcata; pars antica ultimi anfractus crebre et minute transverse sulcata. - Os subquadratum ; labrum sinistrum medio leviter depressum, antice subangulatum, interius pluri-plicatum; labrum dexlterum laeve. Long. 5-8 mm.: Lat. 3-5 mm. Questa specie per la sua forma generale e per la natura dei suoi ornamenti super- ficiali ha non poca analogia colla N. ezigua (Brocch.), dalla quale tuttavia è bene distinta per il grosso ribordo esterno del labbro sinistro, e per la posizione terminale dell’intaglio. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese. non raro; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 98 27° Serie. Nucleus embrionalis brevis, obtusus. — Testa parvula, turrita : spira longiuscula, medio inflata. - Anfractus ultimus dimidia longitudine brevior. - Superficies tota lon- gitudinaliter ecostata et transverse minute sulcata. - Os ovale; labrum sinistrum incrassatum ; labrum dexterum gracile, non ultra 0s productum, regionem umbili- calem non tegens, inde testa subumbilicata : columella subrecta, in axim testae pro- ducta: rima terminalis lata, parum profunda, elabiata, postice non canaliculata. La forma della columella che va quasi diritta nell’asse della conchiglia all’apice della bocca, la brevità del labbro destro, la presenza di una specie di ombellico, la posizione terminale dell’intaglio e finalmente la mancanza della scanalatura che lo accompagna posteriormente sono le note caratteristiche di questa serie. A14. Nassa aRATA BELL. Tav. VI, fig. 7 (a, d). Testa subturrita: spira longiuscula , satis acuta. - Anfraclus convexi; ultimus parum ventrosus, antice parum depressus. - Sulci transversi minuti, 4 vel 3 in primis et médiis anfractubus perspicui, 12 in ultimo, in parte antica ultimi anfractus inter se minus distantes. Long. 9 mm.: Lat. 4 ‘/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro ; Coll. del Museo e Mi- chelotti. 282 Serie. Nucleus embrionalis longus, acutus. Testa turrita : spira longa, valde acuta, polygyrata. -— Anfractus valde converi, inde suturae profundae ; anfractus ultimus antice depressissimus, */, totius longitudinis aequans.- Superficies tota longitudinaliter costata ct transverse costulata. - Os obliquum, ringens, postice canaliculatum ; labrum sinistrum arcuatum, antice subangulatum, incrassatum, interius pluripli- catum ; labrum dexterum antice vix, postice late, ultra 0s productum et uniplicatum, antice ad marginem liberum et erectum, obliquum, in fauce rugatum : columella medio profundissime excavata, valde contorta : rima latissima, parum profunda , valde reflera, a labiis longis circumscripta, postice profundissime canaliculata. Fra i caratteri propri di questa serie, quelli che la separano dalle vicine, sono particolarmente i seguenti: 1° la spira lunga e notevolmente acuta, formata da anfratti numerosi, brevi e molto convessi; 2° il labbro sinistro grosso, quasi varicoso, dilatato anteriormente; 3° il labbro destro sottile, anteriormente libero ed eretto al margine per modo da lasciare scoperta la regione umbilicale, accollato all'ultimo anfratto e poco esteso posteriormente, guernito di parecchie rughe e di una grossa piega presso il suo incontro col labbro sinistro : 4° la columella molto contorta all'apice : 5° l’intaglio 94 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. molto ripiegato verso il dorso dell’anfratto ; 6° e finalmente la profondissima scana- latura che corre posteriormente all’intaglio. La forma fossile per la quale ho istituita questa serie ha il suo rappresentante nella Fauna attuale nella N. decussata Kien., la quale vive nell'Atlantico sulle coste d'Africa. 415. Nassa coNnTRACTA BELL. Tav. VI, fig. 9 (a, d. Testa crassa. - Costae longitudinales magnae, compressae, ab interstitiis latis separata, 40 vel 11 in ultimo anfractu, magis obliquae in ultimis anfractubus quam in primis, reclae, prope rimam minores, subsinuosae: costulae transversae in primis anfractubus 3 vel 4 per- spicuae, subuniformes, costas longitudinales subaequantes, inde superficies ibi clathrata, in tribus ultimis anfraclubus numerosiores, majores et minores alternatae: superficies tota longitudina- liter minute striato-lamellosa. - Os suborbiculare; plica antica interna labri sinistri major; plica postica labri dexteri magna et longa. Long. 30 mm.: Lat. 18 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo : Coll. del Museo e della R. Scuola d’Applicazione per gl’Ingegneri. 29° Serie. Nucleus embrionalis minutus, acutus. - Testa ventrosa, turbiniformis : spira brevis, ad apicem acutissima, dein magis aperta. - Anfractus primi depressi, ultimi converi ; ultimus inflatus, antice valde depressus, dimidiam longitudinem aequans. - Superficies tota longitudinaliter costata et transverse sulcata. - Os suborbiculare : labrum sinistrum incrassatum, interius plicato-dentatum ; labrum derterum crassum. antice et postice parum, in regionem medianam magis, productum, postice unipli- catum > columella medio profunde ercavata : rima subterminalis, antice angustata longa, a labiis longiusculis circumscripta , valde recurvata , postice profunde et anguste canaliculata. L’acutezza della spira all’apice; la poca apertura dell'angolo spirale negli anfratti di mezzo, la quale, unitamente alla brevità della conchiglia, in proporzione della sua grossezza, le dà una forma quasi globosa; la spessezza del labbro sinistro; la figura quasi orbicolare della bocca ; il labbro destro che poco ed uniformemente per tutta la ‘sua lunghezza si estende fuori del piano della bocca; l’intaglio molto ripiegato all'indietro; e la profonda e stretta scanalatura che gli corre posteriormente, dànno alla forma descritta in questa serie una fisionomia affatto particolare e distinta da quella delle specie descritte nelle altre. 116. Nassa oBESA BELL. Tav. VI, fig. 8 (a, d). Costae longitudinales magnae, prominentes, oblusae, rectae, leviter obliquae, 10 in ultimo anfractu, ab interstitiis latis e! profundis separatae; sulci transversi angusti, inter se salis DESCRITTI DA L. BELLARDI 95 distantes, parum profundi.- Plicae internae labri sinistri inaequales, medianae majores; labrum dexterum anlice unirugatum. Long. 21 mm.: Lat. 9 ‘/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Albugnano, rarissimo ; Coll. Rovasenda. 302 Serie. Nucleus embrionalis acutus. - Testa turrita: spira longa, satis acuta, medio inflata. — Anfractus converi; ultimus dimidia longitudine brevior. - Superficies tota longitudinaliter costata et transverse costulata. - Os suborbiculare ; labrum sinistrum incrassatum, subvaricosum, interius plicato-dentatum, subarcuatum; labrum dexterum crassum, ultra os productum , in regionem medianam miagis productum, in fauce rugulosum, postice uniplicatum : columella valde contorta, medio profunde excavata : rima subterminalis, antice angustata, profunda, a labs longiusculis circumscripta, valde refleca, postice profunde canaliculata. Le varie forme componenti questa serie sono fra loro strettamente collegate sia dalla forma generale lunga e stretta, sia, ed in ispecial modo, dalla natura del labbro destro, il quale anteriormente ricopre una parte della regione ombilicale , si estende notevolmente nella sua regione mediana ed è poco esteso posteriormente. 117. NassAa STROBELIANA Cocco. Tav. VI, fig. 10 (a, bd). Testa magna, crassa: spira perlonga, valde acuta, vix medio inflata. - Anfractus, con- vexi, prope suturam anticam leviter inflati ; ultimus antice valde depressus, */; tolius longi- tudinis aequans: suturae satis profundae. - Costae longitudinales compressae, prominentes, ab interstitiis lalis separatae, subrectae, axi lestae parallelae, contra suturam posticam pro- ductae, in parte antica ullimi apfraclus sinuosae, in omnibus anfractubus plerumque contiguae, 14 in ultimo anfractu: coslulae transversae parvulae, a sulcis latis separatae, subuniformes, in parle poslica anfractuum inter se magis prorimae, continuae, super costas longitudinales decurrentes. - Os suborbiculare; labrum sinistrum valde incrassatum, arcuatum , interius plicato-dentatum; labrum dexlerum crassum, medio late ultra os productum, rugatum; rugae magnae, inaequales; plica postica magna: columella medio profunde excavata. Long. 32 mm.: Lat. 13 mm. 1842. Buccinum myga E. SISMD., Syn., pag. 40. . 1873. Nassa strobeliana COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 85, tav. II, fig. 5, 6. 1876. Id. id. FOREST., Catal. Moll.plioc. Bologn., 11, pag. 66. 1875. J/d. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1881. ‘a. id. COPP., Marr. turch. moden., pag. 14. 1881. Ja. id. COPP., Paleont. moden., pag. 35. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, raro; Coll. del Museo. 96 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 118. Nassa LABELLUM (Bon.). Tav. VI, fig. 11 (a, bd). Testa parvula: spira medio distincte inflata, ad apicem valde acuta. - Anfractus vix convexi ; ullimus antice parum depressus, ‘|, circiter tolius longiludinis aequans: suturae superficiales. - Costae longiludinales magnae, compressae, ab inlerstitiis latis separatae, rectae, leviter obliquae, in omnibus anfractubus contiguae, 8-10 in ultimo: costulae transversae magnae, obtusae, ab interstitiis angustis separatae, continuae, super costas longitudinales majores, in anfractubus primis et mediis 5 plerumque perspicuae, 10 vel 11 in ultimo. - Os subo- vale: labrum sinistrum subarcuatum; plicae internae 4 vel 5, magnae, dentiformes ; labrum dexterum anlice rugalum. Long. 11 '/, mm.: Lat. 5 mm. Buccinum labellum BON., Mus. taur. 1847. Nassa labella MICHTTI., Foss. mioc., pag. 205. 1864. Zd. id DODERL., Cern. geol terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1869. Buccinum labellum COPP., Catal. foss. mioc. e plioc, moden., pag. 24. 1874. Id. id. COPP., Catal. foss. mio-plioc. moden. Coll. Copp., pag. 2. 1881. Massa labella COPP, Paleont. moden., pag. 36. Varietà A. Testa minor: spira medio minus inflata. - Costae longitudinales ultimi anfractus costis lon- gitudinalibus anfractus praecedentis non contiguae. Long. 7 mm.: Lat. 4 mm. ? 1864. Nassa labelloides DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. Miocene superiore : Colli tortonesi, S'" Agata-fossili, Stazzano , non frequente ; Coll. del Museo. Pliocene inferiore: Capriata, Valle dell’Orba, raro ; Coll. Michelotti. 419. Nassa ALDOVRANDII BELL. Tav. VI, fig. 12 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. labellum (Bon.) sequentes notae: Costae longitudinales minores, 12, magis obliquae, ab interstitiis minoribus separalae, non contiguae in omnibus anfractubus, in anfractu ultimo distincte sinuosae: costulae transversae nu- merosiores, minutae, subobsoletae. - Os longius; labrum dexterum postice magis extensum ; rima minus revoluta; canaliculus posticus rimae minus profundus. Long. 9 mm.: Lat. 4 !/, mm. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. 120. Nassa SemPERI BELL. Tav. VI, fig. 13 (a, d.). Distinguunt hanc speciem a N. labellum (Bon.) sequentes notae: Costae longitudinales numerosiores, 15 in ultimo anfractu, minores, prope suturam posti- cam subinterruptae et subdentatae, non in omnibus anfractubus contiguae: costulae transversae DESCRITTI DA L. BELLARDI 97 minores, mumerosiores, ab interstitiis latioribus separatae. - Canaliculus posticus rimae vix notalus. Long. 14 mm.: Lat. 5 mm. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. 124. Nassa Lonca BeLL. Tav. VI, fig. 14 (a, db). è] Distinguunt hane speciem a N. labellum (Bon.) sequentes notae: Testa minor: spira longior, magis acuta, viv medio inflata. - Anfractus minus convezi ; ultimus '/, totius longitudinis vix aequans. - Costae longitudinales minores, compressae, subacutae, in ultimo anfractu subsinuosae, non in ommibus anfractubus contiguae: costulae transversae mi- nores, numerosiores, a suleis angustioribus separatae. Long. 11 mm.: Lat. 4 mm. Questa forma ha molta analogia con quella del Bolognese che il Sig. Foresti de- scrisse col nome di Bucc. Guidiccinii For., (Catal. Moll. plioc. Bologn., pag. 35, tav. I, fig. 12-14) e che gentilmente mi ha comunicata. Dal paragone del fossile bolognese con quello del Piemonte , trovai fra loro le seguenti differenze. Nella forma descritta dal Sig. Foresti: 1° gli anfratti sono più convessi e posteriormente depressi ; 2° le coste longitudinali sono diritte ; 3° le strie trasversali non corrono su tutta la superficie, ma mancano, o sono appena segnate, presso la sutura posteriore, ed una più grossa delle altre taglia le coste longitudinali prima della sutura alla quale queste non giungono. Per inavvertenza del disegnatore nelle figure sopracitate (tav. VI, fig. 14, a, d), le coste longitudinali sono diritte, mentre nell’originale sono sinuose, e non sono suf- ficientemente indicate le strie trasversali. Pliocene inferiore : Vezza presso Alba, rarissimo ; Coll. del Museo. 31° Serie. Nucleus embrionalis angustus, acutus. - Testa minuta, turrita: spira longa, medio subinflata. - Anfractus converiusculi; ultimus dimidia longitudine brevior. - Superficies tota longitudinaliter costata et transverse sulcata. - Os suborbiculare ; labrum sinistrum arcuatum, expansum , incrassatum , interius plicato-dentatum 5 labrum dexterum antice et medio vix et subumiformiter ultra 0s productum, postice magis expansum: columella postice profunde excavata: rima terminalis, profunda, antice angustata, valde reflexa, a labiis brevibus circumscripta , postice subcarinata et canaliculata; canaliculus parum profundus. Ho separate le forme, che rappresentano la presente serie, da quelle della pre- cedente pei seguenti caratteri : 1° per la forma generale più breve e più larga ; 2° per L. BeLLarpi — Molluschi. 13 98 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. d la dilatazione del labbro sinistro, per la quale la bocca vi è più ampia; 5° per la forma del labbro destro. il quale nella regione anteriore e media esce appena dal piano della bocca, mentre in quella posteriore è relativamente alquanto dilatata : 4° per la columella meno contorta; e 5° per la minor profondità della scanalatura che corre posteriormente all’intaglio. 122. Nassa ToMENTOSA DopERL. Tav. VI, fig. 16 (a, b). Testa turrita: spira ad apicem valde acula, dein magis aperta. - Anfraclus parum con- vexi; ullimus ventrosus, anlice salis depressus. - Coslae longitudinales prominentes, latae, obtusae, ab inlerstitiis angustis et profumdis separatae, subreclae, axi testae parallelae, 44 in ultimo anfractu: costulae transversae latae, depressae, a sulcis angustis separatae, super costas longitudinales continuae, 4 vel 5 perspicuae in primis et mediis anfractubus, 9 in ultimo; sulcus transversus posticus major. - Os suborbiculare, antice dilatatum; labrum sinistrum în- terius quadri-dentatum, subarcuatum; labrum dexterum antice rugatum, poslice uniplicatum: columella medio profunde excavata. Long. 7 mm.: Lat. 3 mm. 1864. Massa tomentosa DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup, Ital. centr., pag. 105. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze, raro ; Coll. Michelotti e Rovasenda. 4123. Nassa PeRFIRAE BELL. Tav. VI, fig. 15 (a, 6). Distinguunt hane speciem a N. tomentosa Doderl. sequentes notae: Testa magis inflata: spira magis aperta. - Anfractus depressi; ultimus magis ventrosus. - Costae longitudinales magis prominentes, ab interstitiis latioribus separatae, rectae, postice contra suturam subtruncatae, in ommibus anfractubus conliguae, AA in ultimo. - Os antice minus dila- tatum; labrum sinisirum magis incrassatum. Long. 7 mm.: Lat. 4 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro ; Coll. del Museo. 124. Nassa RovasenpaE (Mav.). Distinzuunt hane speciem a N. tomentosa Doderl. sequentes notae : Testa major, longior, angustior: spira medio distincie inflata. - Anfractus longiores. - Costae longiludinales minores, numerosiores - Labrum sinistrum postice depressum, inde os po- stice anqustalum: canaliculus posticus contra rimam decurrens magis profundus. Long. 7 !/, mm.: Lat. 3 !/, mm. Buccinum Rovasendae MAY, in litteris et speciminibus. Per la natura dei solchi trasversali e per la figura del labbro destro questa specie è affine alla N. Pereiîrae Bell., dalla quale è tuttavia distinta per la sua forma più DESCRITTI DA L. BELLARDI 99 stretta e più lunga, per il maggior numero e per la minor grossezza delle coste longitudinali. Questa forma mi fu gentilmente comunicata dal Sig. Prof. Mayer quando le tavole erano già disegnate sulla pietra. Miocene medio: Colli torinesi , Termo-Fourà , raro ; Coll. del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 32° Serie. Nucleus embrionalis acutus. - Testa minuta, turrita: spira longa, medio inflata. - Anfractus converiusculi; ultimus dimidia longitudine brevior. -— Superficies in primis anfractubus obsolete longitudinaliter costata, dein laevis. - Os suborbiculare ; labrum sinistrum arcuatum, expansum, ‘interius plicato-dentatum, exterius marginatum ; labrum dexterum gracile, adnatum, laeve, uniformiter et satis ultra os productum : columella depressa, arcuata: rima terminalis, profunda, parum lata, satis reflexa, a labiis brevissimis circumscripta, postice vix subcanaliculata. L’ espandersi che fa il labbro sinistro, e la mancanza di ornamenti superficiali negli ultimi anfratti, la lunghezza e l’acutezza della spira e le sue piccole dimen- sioni imprimono alla forma descritta in questa serie una fisionomia tutta particolare. 125. NassAa PEREGRINA BELL. Tav. VI, fig. 17 (a, d). Testa turrita: spira longa, satis acuta. - Anfractus convexi; primi obsolete longitudinaliter costati; medii et ultimi toti laeves; ultimus antice satis depressus. - Os medio valde dilatatum; labrum sinistrum valde expansum. Long. 6 mm.: Lat. 3 mm. Miocene medio : Colli torinesi. rarissimo : Coll. Michelotti. 33° Serie. Nucleus embrionalis parvulus. plus minusve acutus. - Testa parvula. - An- fractus converi; ultimus dimidia longitudine brevior, vel vix dimidiam longitu- dinem aequans. - Superficies longitudinaliter costata, transverse costulata. - Os suborbiculare; labrum sinistrum arcuatum, varicosum, interius plicatum; labrum dexterum antice vix, vel parum, ultra os productum, postice plus minusve extensum : columella arcuata: rima lata, profunda, a labiis longis circumscripta, valde re- flexa, postice profunde canaliculata. La contemporanea presenza dei caratteri seguenti nelle forme di questa serie le distingue facilmente da quelle delle serie che vengono dopo, colle quali queste hanno molta analogia nelle dimensioni, nella forma generale e nella qualità degli ornamenti superficiali : 1° nucleo embrionale piccolo, acuto; 2° labbra dell’intaglio lunghe e molto rovesciate sull’ultimo anfratto; 3° scanalatura posteriore all’intaglio stretta e profonda. 100 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECO. A. Labrum dexterum postice vix ultra os productum. 126. Nassa incrassata (MuLt.). Tav. VI, fig. 18 (a, Bd). Testa turrita: spira longa. - Anfractus valde converi; ultimus ?/; totius longitudinis subaequans: suturae profundae. - Costae longitudinales obtusae, rectae, ari testae parallelae, ab interstitiis latis et profundiîs separatae, plerumque 11 in ultimo anfractu: costulae transversae minutae, plerumque 12 in primis et mediis anfractubus perspicuae, 20-22 in ultimo, subacutae, subuniformes, continuae, super costas longitudinales et inlerstitia interposita decurrentes, a sulcis profundis, latiusculis, complanatis, separata; sulci prope suturam posticam minores. - Os orbi- culare; labrum sinistrum magni-varicosum; labrum dexterum medio et postice vix et unifor- miter ultra os productum, rugatum, postice uniplicatum: rima postice carinata. Long. 17 mm.: Lat. 8 !/, mm, 1766. Tritonium incrassatum MULL., Zool. Danic. Prodr., N.2946. 1788. Murex incrassatus GMEL., Linn. Syst. Nat., ed. 13, pag, 3547. 1789. Buccinum Ascanias BRUG., Dict., N. 42. 1803. Id. macula MONT., Test. britt., pag. 241, tav. VIII, fig. 4. 1825. assa asperula BAST., Mem. Bord., pag. 49. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Se. Nat., vol. XXXIV, pag. 242. 1826. Buccinum macula BLAINV., Faun. fr., pag.174, tav. LXVI, fig.8, 9. 1826. Ia. Lacepedi PAYR., Catal. Moll. Cors., pag. 161, tav. VIII, fig. 13, 14. 1828. Nassa incrassata FLEM., Hist. Brith. Anim., pag.340. 1829. Buccinum Lacepedî MARC. DE SERR., Geogn. terr. tert., pag. 122. 1831. Id. asperulum BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 22. 1832. Id. Ascanias DESH., Exped. Sc. Morée Zool., pag. 199. 1835. Id. macula BOUCH.-CHANT., Catal. Moll. Boulonn., pag. 69. 1835. Id. Ascanias KIEN., /cor., pag. 81, tav. XXVI, fig. 104. 1835. Id. Coccinella RIEN., /con., pag. 82, tav. XX, fig. 77, et tav. XXV, fig. 98. 1835: Id. graniferum DUJ., Mem. geol. Tour., pag. 299, tav. XX, fig. 11, 12. 1836. Id. asperulum PHIL., Moll. Sic., I, pag. 226. 1837. Id. id. BRONN, 7egel form.foss. Sichenb. a. Galitz., pag. 657. 1837. Nassa asperula PUSCH, Pol. Paliont., pag. 123. 1838. Id. macula FORB., Catal. Moll. Isle of Man., pag. 24. 1838. Buccinum id. SCACCH., Catal. Conch. Neap., pag. 11. 1838. Massa asperula GRAT., Catal. Anim. Vert. et Invert. Gironde, pag. 4t. 1841. Buccinum asperulum CALC., Conch. foss. Altavilla, pag. 62. 1842. Id. Ascanias E. SISMD., Syn., pag. 40. ? 1843. Id. granulatum NYST, Cog. et Pol. foss. Belg., pag. 575, tav. XLIII, fig. 11. ? 1843. Id. macula PHIL., Tertierverst. Nordw. Deutschl., pag. 27, 61, 76. 1844. Id. Ascanias PHIL., Moll. Sie., vol. II, pag. 191. 1844. Id. id. LAMCK., Anim. s. vert., 2 éd., vol, X, pag. 173. 1844. Nassa incrassata DESH.in LAMCK., Anim. s. vert., 2 éd., vol. X, pag. 173 (in nota). 1844. Id. tuvonensis DESH. in LAMCK, Arnim. s. vert., vol. X, p. 223. 1847. Buccinum asperulum VERAN. in Descr. di Genova, vol. I, pag. 94. 1847. assa îincrassata E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. 1847. Id. id. TENN., Strat. List of Brith. foss., pag. 6. 1848. Id. id. WOOD, Crag. Moll., pag. 29, tav. HI, fig. 4. 1852. Ja. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 176. i 1856. Id. Ascanias GUISC., Faur. foss., Vesuv., pag. 11. 1862. Id. asperula SEGUENZ., Form. plioc. Sicil., pag. 11. 1864. Id. incrassata DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1864. ld. asperula DE REYN., VAN-DEN-HECK. et PONZ., Cutal. foss. Monte Mario, pag. 12. 1864. Ja, asperula CONT., Monte Mario, pag. 34. 1865. Id. incrassata FISCH.,, Faun. Corch. mar. Gironde, pag. 80. 1866. Id. Ascanias BRUS., Contr. Faun. Moll. Dalm., pag. 66. 1868. 1868. 1868. 1869. 1869. 1869, 1870. 1870. 1870. 1871. 1871. 1872. 1872. 1872. 1873. 1873. 1875. 1874. 1874. 1875. 1875. 1875. 1875. 1875. 1876. 1876. 1876. 1876. 1877. 1877. 1877. 1877. 1878. o »v 1878. 1878. 1878. 1878. 1878. 1878. ? 1878. 1879. 1880. 1880. 1880. 1880. 1881. 1881. 1881. 1878. Nassa asperula Id. incrassata Id, id. Id. id. Buccinum asperulum Nassa Ascanias Id. incrassata Buccinum Ascanias Nassa incrassata Id. id. ld. asperula Buccinum incrassatum Nassa incrassata Id. id. Id. id. Id. Ascanias Buccinum asperulum Id. incrassatum Id. id. Nassa incrassata Buccinum asperulum Nassa incrassata Buccinum asperulum Nassa incrassata Id. id. Id. asperula ld. variabilis Id. incrassata Id. id. Id. ia. Id. id. Id. id. Id. Derivae Jd. incrassata Id. id. Id. id. Id. id. Id. id. Id. id. Id. Ascanias Id. serraticosta Id. incrassata Id. id. Id. id. Id, id. Id. Ascanias Id. id. Id. incrassata Id. id. DESCRITTI DA L. BELLARDI 101 FOREST., Catal, Moll. plioc. Bologn., I, pag. 43. MANZ.. Sagg. Conch. foss. sub., pag. 37. WEINK., Conch. Mittelm., vol. II, pag. 61. PETIT, Catal. Moll. test. Mers Eur., pag. 172. COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 25. TAPPAR., Ind. Sistem, Moll. test. Spezia, pag. 25. ARAD. et BENOIT, Conch. viv. mar. Sicil., pag. 291. NICAIS., Catal. Anim. foss. Prov. d’ Alger., pag. 108. BELL, Catal. Moll. foss. de Biot, pag. 9. MOERCH, Syn. Moll. mar. Daniae, pag. 4l. CONT., Monte Mario, 2 ed., pag. 40. COPP., Stud. paleont. Icon. moden., pag. 35, tav. III, fig. 68. MONTER., Conch. foss. Monte Pellegrino e Ficarazzi, pag. 33. MONTER., Not. Conch. mediterr., pag. 50. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 305. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 80. MAY., Syst. Verz. Verst. Helo., pag. 32. COPP., Catal. foss. mioc.-plioc. Moden. Coll. Copp., pag.2. DE STEF., Foss.plioc. St Miniato, pag. 35. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 278. MANTOV,., Descr. geol. Camp.rom., pag.41. LANG., List. Mar. Schells of Hastings, pag 4. PONZ., Cronac. subapenn., pag. 21. MONTER., Nuov. Riv. Conch. mediterr., pag. 41. FISCH., Cog. viv. et foss. des Cavern. Fr. et Lig., pag. 334. FONTAN., £tud. strat. et paléont. Bass. du Rhone, II, pag. 10. FISCH., Cog. rec. et foss. Cavern. Fr. et Lig., pag. 334. FOREST., Cern. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 20. FISCH., Paléont. de PIle de Rhodes, pag. 29. ISS., App. Paléont., pag. 20. MONTER., Catal. Conch. foss. Monte Pellegrino e Ficarazzi, pag. 37. PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, pag. 2. FONT., Bull. Soc. Géol. Fr., pag. 516, tav. I, fig. 7. STR. in SARS, Arct. Faun., pag. 253. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 103. MONTER., Enum. e Sinon. Conch. mediterr., pag. 43. ISS., Croc. del Violante, I, pag. 16. VAN-DEN-BROECK, Esquiss. géol. et paléont. dep. plioc. Anvers, pag. 293. FISCH., Brach. et Moll. Litor. Ocean. Fr., pag. 22. BENOIST, Etag. torton. Gironde, pag. 5. DE STEF., e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 104. MELI, Sui Dint. di Civitavecchia Not. Geol., pag. 10. BRUGN., Corch. plioc. Caltanisetta, pag. 105. PANTAN., Conch. plioc. di Pietrafitta, pag. 272. MONTER., Conch. Cost. d’ Africa, pag. 228. COPP., Terr. tab. moden., pag. 10. COPP., Marn. turch. moden., pag. 14. COPP., Paleont. moden., pag. 34. PANTAN., Moll. plioc. tosc. viv. Mediterr., pag. 68. Varietà A. Spira plerumque magis acuta. - Anfractus ultimus bivaricosus. Long 18 mm.: Lat. 8 !/, mm. Varietà B. Spira plerumque brevior, magis aperta, medio inflata. - Anfractus magis converi, inde suturae profundiores. - Costae longitudinales minus prominentes, numerosiores. Long. 12 mm.: Lat. mm. 102 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1814. Buccinum (Nassa) asperulum BROCCH., Conch. foss., sub., pag. 339, tav. V, fir.8 et pag. 649. 1827. Id. id. id. SASS., Sagg. geol. Bac. terz. Albenga, pag. 481. 1829. Id. id. id. MARC. DE SERR., Géogn. terr. tert., pag. 121. 1831. Id. id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1842. Id. id. id. E. SISMD., Syn., pag. 40. 1852. Nassa asperula D'ORB., Prodr., vol. III, pag. 83. Varietà G. Spira medio inflata. - Anfructus magis converi. - Costae longitudinales minutae, ab interstitiis lutis separatae, numerosiores, plerumque 46 in ullimo anfractu, obliquae. Long. 13 mm.: Lat. 7 mm. Varietà D. Spira brevior, medio inflata. - Anfractus magis converi, - Costae longitudinales minutae costulas transversas subaequantes, 20 in ultimo anfractu., Long. 9 mm.: Lat. 3 '/, mm. La forma che M. Hoernes riferì nella sua opera (tav. XII, fig. 16) al Buce. incrassatum Mull., ne è certamente diversa, come appare dalla precitata figura, e come ebbi l'opportunità di persuadermi mercè due esemplari che ricevetti molti anni sono dallo stesso M. Hoernes. Dall'esame di questi fossili riconobbi le seguenti loro differenze dalla Nassa #n- crassata (Mill.), 1° la depressione che a foggia di gronda corre posteriormente all’intaglio, è negli esemplari delle vicinanze di Vienna larga e poco profonda, e le labbra dell’ intaglio sono molto meno rovesciate all’indietro, pei quali caratteri la forma che rappresentano non può essere inscritta in questa serie che ha appunto per tipo la N. incrassata (Mill); 2° la spira vi è più aperta e più conica; 3° gli anfratti sono depressi, quasi appiattiti e perciò le suture superficiali; 4° le coste lon- gitudinali sono molto più numerose, (17), più grosse. più ottuse e separate da inter- stizii molto più stretti; 5° le costicine trasversali sono anch’esse notevolmente più numerose; 6° l’ultimo anfratto vi è molto meno depresso anteriormente, dal che risulta la figura della bocca ovale, e non quasi circolare come è nella specie del Miiller. Non havvi dubbio perciò che i fossili riferiti dal M. Hoernes al Bucc. ineras- satum Mill. non vi appartengono, come riconobbero i signori R. Hoernes e M. Auinger nella recente loro Monografia: ma, a mio giudizio, errarono i signori R. Hoernes e M. Auinger nel riferire la forma in quistione alla N. granularis Bors. La specie del Borson, che sarà descritta in seguito col nome di N. verrucosa (Brocch.) per ragioni che indicherò in appresso, è una forma indubbiamente diversa dalla precitata: in essa 1° il nucleo embrionale è breve, largo ed ottuso ; 2° la spira è rigonfia nel mezzo; 3° l’intaglio è circoscritto da labbra brevissime e quasi punto rivolte all'indietro, per modo che la scanalatura che vi corre posteriormente vi è appena segnata. Tali sono i motivi pei quali non ho riferita nella sinonimia di questa specie la citazione dell’opera di M. Hoernes, e non riferirò in quella della N. verrucosa (Brocch.) DESCRITTI DA L. BELLARDÌ 103 la citazione del Buccinum granulare della Monografia precitata dei signori R. Hoernes e M. Auinger. L'imperfezione delle figure rappresentanti le forme che Grateloup ha creduto appartenere al B. asperulum Brocchi, non permette di riferirvele con certezza; occor- rerebbe di aver sott'occhio gli esemplari tipici per dare un adeguato giudizio in pro- posito, stante la grande analogia che con questa presentano parecchie specie della pre- sente serie ed altre delle serie vicine. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc., frequente; Coll. del Museo e Michelotti. Varietà B. — Pliocene inferiore: Albenga-vallone Torsero, raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc., frequente: Coll. del Museo. Vive nei mari d'Europa. 127. NAssA VOLPEDANA BELL. Tav. VI, fig. 19 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. incrassata (Miill.) sequentes notae: Testa crassior: spira brevior, medio inflata, magis aperta. - Anfractus primi vix converi; ultimus dimidiam longitudinem subaequans. - Costae longitudinales ab inlerstiliis angustioribus separatae, in ultimo anfractu obsoletac: costulae transversae majores, pauciores. - Labrum sinistrum antice dilatatum: columella antice et magis profunde ercavata: rima a labiis brevioribus circumscripta, postice magis profunde excavata. i Long. 9 mm.: Lat. 6 mm. Pliocene superiore: Volpedo presso Voghera, rarissimo; Coll. del Museo. 128. NassAa BUGELLENSIS BELL. Tav. VI, fig. 20 (a, d).. Distinguunt hane speciem a N. incrassata (Miill.) sequentes nolae: Testa minor, gracilior: spira magis aperta. - Anfractus magis converi, prope suturam posticam depressi. - Costae longitudinales minores, numerosiores, in ultimo anfractu subsinuosae, versus marginem oriîs interdum obsoletae: costulae transversae in ultimo anfractu latae, compla- nalae, ab interstittis angustis separatae. - Os magis distinete orbiculare ; labrum sinistrum magis arcuatum; labrum dexterum laeve: columella magis profunde ercavata; rima a labiis brevioribus circumscripla, minus reflexa, poslice minus profunde canaliculata, non carinata. Long. 9 mm.: Lat. 5 mm. Varietà A. Costae longitudinales in ullimo anfractu minores, numerosiores. Long. 3 */, mm.: Lat. 5 mm. I caratteri principali che distinguono questa forma dalle sue affini sono: la lun- ghezza maggiore ed ampiezza minore della spira ed in particolar modo la forma maggiormente convessa degli anfratti dalla quale risulta che le suture sono più profonde. Avendo attentamente paragonati parecchi esemplari di questa forma con un esemplare 104 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. tipico della N. Libassii De Stef. gentilmente comunicatomi dal signor Prof. Panta- nelli e con uno tipico della N. planistria Brugn. inviatomi dall'autore stesso, ho trovato nei nostri fossili le seguenti differenze : 1° dalla N. planistria Brugn.: dimensioni per lo più maggiori; anfratti più convessi e perciò suture più profonde: costicine trasversali più larghe dei solchi loro interposti: scaralatura posteriore all’intaglio meno profonda. 2° dalla N. Libassi De Stef.: spira più stretta e più lunga; anfratti più con- vessi, specialmente l’ultimo il quale è molto più convesso anteriormente; coste longi- tudinali più sporgenti; costicine trasversali più larghe e più distintamente appiattite. Pliocene superiore: Colli biellesi, Masserano, non raro: Coll. del Museo. B. Labrum dexterum postice ultra os plus minusve distinete productum. a Spira brevis, parum acuta. 429. Nassa PLANICOSTATA BELL. Tav. VI, fig. 21 (a, d) Testa ventrosa: spira brevis parum acuta, medio inflata. — Anfractus parum convexi; ultimus inflatus, antice valde depressus, dimidiam longitudinem aequans: suturae superficiales. - Costae longitudinales obtusae, in primis et mediis anfractubus ab interstitiis angustis separatae, vix obliquae, rectae, în ultimo 16, ab interstitiis latioribus separatae, versus rimam subsinuosae: costulae transversae 5 vel 6 in primis et mediis anfractubus perspicuae, 12 in ullimo, continuae super costas longitudinales decurrentes, in regione media anfractuum majores , complanatae. - Os suborbiculare, postice leviter angustaltum et profunde canaliculatum ; labrum sinistrum antice dilatatum, postice depressum; labrum dexterum antice et medio vix ultra os productum, postice aliquanto ertensum, laeve; plica poslica vix notata: columella medio profunde excavala. Long. 8 '/, mm.: Lat. 6 mm. ? 1874. Buccinum granulatum COPP., Catal. Foss. mioc.-plioc. Moden. Coll. Copp., pag.2. ? 1880. Nassa granulata COPP., Marn. turch. Moden., p.14. ? 1880. Id. id. COPP., Terr. Tab. Moden., pag. 10. ? 1881. Id. pygmaca COPP., Paleont. moden., pag.33. Varietà A. Spira longior, magis acuta. Long. 9 !/, mm.: Lat. 6 mm. Varietà B (an species distinguenda?), Testa minor. - Costac longitudinales minores ab interstitiis latioribus separatae. - Labrum dexterum vir ultra os productum. Long. 5 !/, mm.: Lat. 3 */, mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc., Colli biellesi, Masserano; co- mune; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 105 Varietà A. — Pliocene superiore: Colli astesi. Valle Andona, non raro; Coll. del Museo. Varietà B. — Pliocene superiore: Colli biellesi, Masserano, frequente: Coll. del Museo. 130. Nassa ANGULATA (BRoccH.). Tav. VI, fig. 22 (a, 8). Testa crassa: spira salis longa. - Anfractus parum convexi; ullimus ventrosus, antice valde depressus, dimidia longitudine brevior. - Costae longitudinales prominentes, obtusue, ab interstitiis lalis separatae, in primis et mediis anfractubus rectae, axì testae subparallelue, în ultimo sinuosae, versus os obliqualae, 16: costulae transversae minutae, subuniformes, ab interstitiis latis separatae, continuae super costas longitudinales decurrentes , 6 plerumque in primis el mediis anfraciubus perspicuae, 42 in ultimo. - Os orbiculare; labrum sinistrum arcualum, valde incrassatum; labrum dexlerum crassum, pluri-rugatum, medio et postice satis ultra os productum: columella arcuata, profunde excavata: rima valde reflexa; canaliculus posticus profundissimus. Long. 10 mm.: Lat. 6 mm. 1814. Buccinum anqulatum BROCC., Conch. foss, sub., pag. 654, tav. XV, fig. 18. ? 1825. Nassa angulata BAST., Mem. Bord., pag. 49. 1831. Buccinum corrugatum var. f BRONN, /tal.tert.-Geb., pag. 23. 1832. Id. angulatum DESH., Exped. Sc, de Morée Zool., pag. 197. ? 1836. Nassa angulata NYST, Rech. Cog. foss. Houss. et Klein-Spauw, pag. 37. ? 1838. Id. id. GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, pag. 41. 1842. Buccinum angulatum E. SISMD., Syn., pag. 40. 1847. Nassa angulata E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 28. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 176. 1854. Id. id. DE REYN., VAN-DEN-HECK. et PONZ., Catal. foss. Monte Mario, pag. 13. 1861. Buccinum angulatum O. COST., Osserv. Conch. St Miniato, pag. 17. 1864. Nassa angulata CONT., Monte Mario, pag. 34. 1868. Id. id. FOREST., Casal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 43. 1870. Id. id. BELL, Catal. Moll. Foss. de Biot, pag. 9. 1871. Id. id. CONT.. Monie Mario, 2 ed., pag. 40. 1874. Buccinum angulatum COPP., Catal. Moll. mioc.-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1874. Id. id. DE STEF., Foss. plioc. St Miniato, pag. 35. 1875. Nassa angulata SEGUENZ., Form. plioc. Ital, merid., pag. 276. 1875. Buccinum angulatum PONZ., Cronac, subapenn., pag. 26. 1875. Massa angulata PANTAN., Atti Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. : demi. I ad DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 169, 170, 251. 1878. Id. id. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 103. 1880. Id. id. PANTAN., Conch. plioc. di Pietrafitta, pag. 272. ? 1880. Id. id. COPP., Terr. Tab. moden., pag. 10. 1880. Id. id. BRUGN., Conch. plioc. Caltanisetta, pag. 107. ? 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 37. Sono numerose le deviazioni della forma tipica descritta che si incontrano negli esemplari riferibili a questa specie: tutte queste modificazioni sono così fra loro unite, che non riesce possibile di separarle in varietà: mi limito perciò ad indicarle in un modo generale: 1° la forma generale varia nelle sue dimensioni; non è peraltro fre- quente la forma raccorciata: 2° variano soprattutto le coste longitudinali sia nel nu- mero e nella grossezza. sia nella obliquità e nelle infessioni e sia finalmente perchè L. BeLLaRDI — Molluschi. f CI 106 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. sono non di rado quasi obliterate nella parte anteriore dell’ ultimo anfratto in pros- simità del labbro sinistro. La forma riferita alla presente specie dal Grateloup (Conch. foss., tav. XXXVI, fig. 19) ne è certamente diversa specialmente per le maggiori sue dimensioni. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc., frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 134. Nassa TUMIDA BELL. Tav. VI, fig. 23 (a, 5). Distinguunt hanc speciem a N. angulata (Brocch.) sequentes notae : Testa crassior. - Costae longitudinales pauciores, majores, in ultimo anfractu vir obliquae et vix sinuosae : costulae transversae minores, numerosiores, 8 vel 9 in primis et mediis anfractubus perspicuae, 14 in ultimo. - Plicae internae labri sinistri pauciores, 4 mujores; labrum dexterum crassius, medio magis produclum. Long. 11 mm.: Lat. 6 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Villalvernia, presso Tortona, regione Fontanili, raro; Coll. del Museo. b. Spira longa, valde acuta. 132. Nassa SEQUENZAE BELL. Tav. VI, fig. 24 (a, db). Testa subfusiformis: spira longa, valde acuta, medio inflata. - Anfractus parum convexi; ullimus dimidia longitudine pau!lo brevior. - Costae longitudinales magnae, compressae, contra suturam posticam vellicatae, ab interstitiis lalis et profundis separatae, in primis et mediîs anfractubus obliquae, in ultimo ari testae parallelae et antico obsoletae. - Os ovale, amplum ; labrum sinistrum valde arcuatum, ewxterius parum incrassatum, interius plicato-dentatum; labrum dexlerum gracile, medio el praeserlim postice ultra os productum, antice birugatum: columella medio parum excavata: rima a labiis brevibus circumscripla, parum reflexa, poslice carinata; canaliculus posticus /atus et parum profandus. Long. 10 mm.: Lat. 5 '/, mm. Pliocene superiore: Villalvernia, presso Tortona, regione Fontanili, non frequente : Coll. del Museo. 34° Serie. Nucleus embrionalis brevis, latus, obtusus. — Testa parvula. - Anfractus ultimus dimidiam longitudinem subaequans. - Superficies tota longitudinaliter costata ct transverse costellata. - Os suborbiculare, postice canaliculatum; labrum sinistrum arcuatum, incrassatum, interius plicatum; labrum dexterum parum et uniformiter ultra os productum, postice uniplicatum: columella medio profunde excavata: rima terminalis, profunda, antice leviter angustata, postice dilatata, valde reflera, a labiis longiusculis circumscripta, postice profunde camaliculata. DESCRITTI DA L. BELLARDI 107 Le poche forme raccolte in questa serie sono molto affini a quelle della serie precedente, colle quali si collegano per la loro forma generale, per la natura degli ornamenti superficiali e per la natura dell’ intaglio; ma ho creduto opportuno di separarnele per la forma breve, larga ed ottusa del loro nucleo embrionale. 133. Nassa simiLis BELL. Tav. VII, fig. 1 (a, db, c). Testa brevis, ventrosa; spira parum acula. - Anfractus convexi; ultimus dimidiam longitudinem subaequans, anlice valde depressus: suturae profundae. - Costae longitudinales compressae, ab interslitiîs latis separatae, sinuosae, praesertim în ultimo anfraciu: costulae transversae minutae, subuniformes, anticae minores, ab interstitiis latioribus separatae, super costas et interstitia continuae. - Os suborbiculare; labrum dexterum ezterius valde incrassatum, variciforme, interius minule plicatum; labrum dexterum medio et postice ultra os salis pro- ductum, postice uniplicatum: columella medio profunde excavata: rima a labiis longiusculis cireumscripla, valde reflexa, postice anguste et profunde canaliculata. Long. 6 mm.: Lat. 4 mm. Varietà A. Spira longior, magis acuta. - Anfractus ultimus brevior. - Costae longitudinales vir sinuosae. Long. 7 mm.: Lat. 4 mm. Varietà B. Costae longitudinales majores vir sinuosae. - Labrum sinistrum interius plicato-dentatum; labrum dexierum rugatum. Long. 6 mm.: Lat. 4 mm. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d'Asti, raro; Coll. Rovasenda. Varietà B. — Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Museo di Zu- rigo (Prof. Mayer). 434. Nassa MortILLETI Belt. Tav. VII, fig. 2 (a, bd, c). Testa crassiuscula, ventrosa, \urrita: spira parum acuta. - Anfractus ultimus antice valde depressus, dimidia longitudine brevior: suturae profundae. - Costae longitudinales in ultimo anfractu 12, oblusae, prominentes, ab interstitiis latis separatae, in ultimo anfractu subsinuosae : costulae transversae numerosae, uniformes, ab interstitiis angustis separatae, super costas longitudinales et interstitia continuae. - Os suborbiculare, antice leviter dilatatum; labrum sinistrum incrassatum, interius minute dentatum; labrum dexterum parum et subuniformiter ultra os productum, crassum, antice birugatum, postice uniplicatum: columella medio profunde eccavata. Long. 5 '/, mm. : Lat. 3 mm. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d'Asti, raro; Coll. Rovasenda. 108 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 359° Serie. Nucleus embrionalis angustus, longus, acutus. - Testa parvula turrita; spira perlonga. - Anfractus converi; ultimus dimidia longitudine brevior. - Superficies tota longitudinaliter costata et transverse costellata. - Os suborbiculare, postice cana- liculatum; labrum sinistrum incrassatum, arcuatum, interius plicato - dentatum ; labrum dexterum, non ultra os productum, postice uniplicatum: columella arcuata : rima terminalis, lata, profunda, parum reflera, a labvis longiusculis circumscripta, postice non canaliculata. Le forme di questa serie hanno in comune con quelle della serie 33, il nucleo embrionale stretto, lungo ed acuto, ma se ne distinguono: 1° per la maggior lun- ghezza della spira; 2° per la brevità delle labbra che circoscrivono l’intaglio; 3° e soprattutto per la mancanza della scanalatura stretta e profonda che corre posterior- mente all’intaglio nelle forme della precitata serie 33. La forma poi stretta, lunga ed acuta del nucleo embrionale distingue la presente serie dalle due fra le quali è collocata. 135. Nassa Propucta BeLt. Tav. VII, fig. 3 (a, b, c). Testa turrita: spira perlonga, valde acuta, medio leviter inflata. - Anfractus antice leviter ‘inflati, postice depressi; ullimus brevis, '/, totius longitudinis aequans, antice parum depressus. - Costae longiludinales prominentes, compressae, ab interstiliis latis et complanatis separatae, in omnibus anfractubus contiguae, 8 in ultimo anfractu: costulae transversae uniformes, @ sulcis angustis separatae, in interstitiis costarum longitudinalium vir notatae, super costas longi- tudinales satis prominentes, 7 plerumque in primis et mediis anfractubus perspicuae, 44 in ultimo. - Os subovale; labrum sinistrum medio leviter depressum, antice subangulatum, incras- satum, interius minute pluri-plicatum; labrum dexlerum laeve: columella arcuata. Long. 7 mm.: Lat. 3 mm. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc., comunissimo ; Coll. del Museo. 136. Nassa AnpONAE BELL. Tav. VII, fig. 4 (a, bd. c). Distinguunt hanc speciem a N. produeta (Bell.) sequentes notae: Testa major. - Costae longitudinales plerumque numerosiores, majores, obtusae, interstitia subaequantes: costulae transversae continuae, in interstiliis costarum longitudinalium non inter- rupiae quamvis ibi interdum minores. Long. 10 mm.: Lat. 4 ‘/, mm. Pliocene inferiore: Ventimiglia, raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc., comune; Villalvernia presso Tortona, regione Braia, non frequente; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 109 36° Serie. Nucleus embrionalis brevis, obtusus. — Testa minuta. - Anfractus converi ; ul- timus dimidia longitudine plerumque brevior. = Superficies tota longitudinaliter costata, et transverse costulata. - Os suborbiculare, postice canaliculatum; labrum sini strum arcuatum, incrassatum, variciforme, interius plicatum; labrum dexterum non, vel vix et regulariter, ultra os productum; columella arcuata: rima terminalis, lata, vix reflera, a labiis brevibus, vel subnullis, circumscripta, postice non cana- liculata. Le forme di questa serie come quelle della serie precedente, abbenchè abbiano molta rassomiglianza sia per le loro dimensioni, sia per il loro aspetto generale, con quelle della serie 33 e 34, si distinguono facilmente, ove si ponga mente che nelle forme delle due precitate serie 33 e 34 corre posteriormente all’intaglio una pro- fonda e stretta scanalatura, e le labbra dell’intaglio sono lunghe e rivolte all’indietro, mentre che nelle forme della serie 35 e della presente non havvi posteriormente una stretta e profonda scanalatura, ma solamente una depressione larga e poco profonda e le labbra dell’intaglio sono molto più brevi e meno rivolte all’indietro. A. Rima a labiis brevibus circumseripta. 137. Nassa CaruLLi Bent. Tav. VII, fig. 5 (a, d, c). Testa turrita: spira longa. - Anfraclus convexi, postice depressi; ullimus antice valde depressus, dimidia longitudine brevior: suturae profundae. - Costae longitudinales plerumque 12, rectae in primis anfractubus, subsinuosae în ultimo , ari testae paralle'ae, compressae , ab interstitiis latis separatae: coslulae transversae minutae, interstilia subaequantes, continuae, super costas longitudinales decurrentes. - Os suborbiculare; labrum sinistrum antice sub- angulatum ; Jabrum dexterum laeve, poslice uniplicatum: rima a labiis revolutis circumscripta. Long. 7 mm.: Lat. 3 ‘/, mm. Varietà A (an species distinguenda ?). Tav. VII, fig. 6 (a, è, c). Testa crassior: spira brevior, magis aperta. - Costae longitudinales numerosiores, ab inter- stitìis angustioribus separatae, rectae etiam in ultimo anfractu. - Labia rimae breviora. Long. 6 ‘/, mm.: Lat. 3 '/, mm. A primo aspetto questa forma parrebbe doversi riferire alla N. inerassata (Mill.) della quale ha la fisionomia generale e con cui ha affini gli ornamenti superficiali, ma ne viene distinta per i caratteri della serie nella quale è inscritta, Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo e Michelotti. Pliocene inferiore: Viale presso Montafia, raro: Zinola presso Savona, Albenga- vallone Torsero, non raro: Coll. del Museo. 110 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 138. NASsA BALDISSERIENSIS BELL. Tav. VII, fig. 7 (a, db, ©) Distinguunt hanc speciem a N. Catulli Bell. sequentes notae: Testa major. - Costae longitudinales numerosiores, A8, minores, interstitia interposita sub- aequantes: costulae transversae majores, complanatae. Long. 10 mm.: Lat. 5 '/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese. rarissimo; Coll. Rovasenda. 139. Nassa Fontannesi BELL. Tav. VII, fig. 8 (a, è, 0). Distinguunt hanc speciem a N. Catulli Bell. sequentes notae : Testa crassior: spira magis aperta. - Anfractus magis convexi. - Costae longitudinales plerumque 9, magnae, subnodiformes, obliquae, rectae, interstitia subaequantes: costulae trans- versae în regione mediana anfractuum majores. - Depressio rimae postica magis profunda et minus lata. Long. 8 mm.: Lat. 4 '), mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo. 440. Nassa scuLpTILIs BELL. Tay. VII, fig. 9 (a, 5, c). Distinguunt hane speciem a N. Catulli Bell. sequentes notae : Anfractus postice magis depressi, magis converi: suturae magis profundae. - Cosine longi- tudinales pauciores, reclae, obliquae: costulae transversae minores, ab interstitiis latioribus separatae. - Depressio rimae postica magis excavata. Long. 7 '/, mm.: Lat. 4 mm. Miocene superiore: Tetti Borelli. presso Castelnuovo d’Asti, rarissimo; Coll. Ro- vasenda. 444. Nassa SERRULA BELL. Tav. VII, fig. 10 (a, b, c). Distinguunt hanc speciem a N. Catulli Bell. sequentes notae : Testa longior: spira minus aperta. - Anfractus postice mugîs depressi. - Costae longitudinales rariores, 8, compressae, reclae: costulue transversae pauciores, in interstitiis costarum longitu- dinalium obsoletae, super costas longitudinales prominentes, acutae. Long. 6 mm.: Lat. 3 mm. Miocene superiore: Tetti Borelli, presso Castelnuovo d’Asti, non raro; Coll. Ro- vasenda. Pliocene inferiore: Vezza, presso Alba, raro; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI B. Rima a labiis brevissimis circumseripta. 142. NASSA SERRATICOSTA BRONN Tav. VII, fig. 11 (a, 5, c). 111 Testa turrita: spira longa. - Anfractus convexi; ullimus antice latus, depressus, '/, totius longitudinis subaequans: suturae profundae. - Costae longitudinales obtusae, ab interstitiis latis separatae, rectae, ari testae subparallelae, 10 plerumque in ultimo anfractu: costulae transversae minutae, crebrae, uniformes, a sulcis angustissimis separatae, conlinuae super costas longitudinaliter decurrentes, 8 vel 9 in primis et mediis anfractubus perspicuae, 18 in ultimo. - Os suborbiculare; labrum sinistrum subarcuatum, interius minute pluri-plicatum ; labrum dexlerum gracile: columella medio satis profunde excavata: rima a labiis brevissimis cir- cumscripla. Long. 8 mm.: Lat. 4 mm. 1831. 1839. 1842. 1842. 1844. 1847. 1852. 1854. 1862. 1864. 1864 1869. 1870. 1872. 1873. 1873. 1874. 1875. 1875. 1875. 1875. 1876. 1876. 1876. 1877. 1877. 1877. 1878. ? 1878. ? 1878. 1878. 1880 1881. Buccinum multistriatum BON., Catal. MS., N. 2503. Ia. serraticosta Id. id. Id. id. Id. multistriatum Id. pusillum Nassa multistriata Id. id. Id. pusilla Id. id. Id. id. Id. serraticosta Buccinum id. Nassa pusilla Ia. id. Id. id. Id. serraticosta Buccinum id. Nassa id. Ja. id. Id. id. Buccinum pusillum Nassa serraticosta Id. id. Id. id. Id. id. Id. id. Id. pusilla Id. serraticosta Buccinum id. Nassa id. Id. id. Id. id. Fl. pusilla BRONN, /ial. tert.-Geb., pag. 23. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. TCHIHATCH., Constit. géol. Prov. mérid. Naples et Nice, pag. 240. E. SISMD., Syn., pag. 40. PHIL., Moll. Sic., vol. 1I, pag. 192, tav. XXVII, fig. 15. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 29. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 176. RAYN., VAN-DEN-HECK. et PONZ., Catal. foss. Monte Mario, pag. 13. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. Sicil., pag. 11. CONT., Monte Mario, pag. 34. DODERL., Cenx. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. COPP., Catal. Moll. mioc. e plioc. moden., pag. 25. BELL., Catal. Moll. foss. de Biot, pag. 9. MONTER., Conch. foss. Monte Pellegrino e Ficarazzi, pag. 33. SEQUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 300. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 81. DE STEF., Foss. plioc. St Miniato, pag.35. PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, vol. VIII, pag. 4. SORD., Fuun. mar. Cascina Rizzardi, pag.35. CRESPELL., Not. geol. Savignan., pag. 18. PONZ., Cronac. subapenn., pag. 26. STOER, Terr. plioc. Girgenti. pag. 469. DE STEF., Not. Moll. plioc. Monterufoli, pag. 3. FONT., Etud. strat. et Paléont. Bassin-du-Rhéne, pag. 17, 69, 76. ISS., App. paléont., I, pag. 22. DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag.183, 211, 212. DE STEF., Straz. plioc. Siena, pag. 17. PANTAN., Plioc. Dint. di Chianciano, pag. 7. FUCHS, Stud. tert. bild. Ober. Ital., pag. 62. MAY., Deécouv. Couch. à Conger. Bass. du Rhone, pag. 9. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. di Siena, pag. 104. BRUGN., Corch. plioc. Caltanisetta, pag. 106. COPP., Paleont. moden., pag. 34. Non ho riferita la citazione del Bucc. turbinellum Riss. (Prod. Europ. Merid., pag. 162, tav. VII, fig. 91), che il Bronn riguardò come identico alla specie da lui così bene descritta col nome di B. serraticosta, perchè la figura del Risso, ab- benchè imperfetta, rappresenta un fossile certamente diverso specialmente per l’inter- 112 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. ruzione delle costicine trasversali nei solchi interposti alle coste longitudinali, carattere questo che aveva indotto il Sismonda a riferire a questa specie del Bronn la forma che è stata precedentemente descritta col nome di N. producta, Bell. : la descrizione che il Bronn ha fatta della sua specie corrisponde così bene coi caratteri del fossile di cui qui si discorre, che non può sorgere dubbio a questo riguardo. La natura delle costicine o strie trasversali assegnate da Bronn alla sua specie (striis transversis continuis, Bronn), è in opposizione con quanto si osserva nella fisura del Risso e nel fossile descritto col nome di N. producta Bell. Non ho parimente riferita la citazione delle opere di M. Hoernes, e di R. Hoernes e Auinger in quanto si riferiscono alla N. serraticosta Bronn, perchè la forma descritta e figurata da M. Hoernes è certamente diversa da quella del Bronn, come non mi fu difficile il riconoscere comparando la figura data dall’Hoernes M. colla forma tipica del Bronn e paragonando un esemplare delle vicinanze di Vienna inviatomi con quel nome dal sig. Fuchs, il quale esemplare corrisponde benissimo alla figura precitata dell’Hoernes M. Le differenze che vi ho riscontrato sono le seguenti: 1° nella N. serraticosta Bronn, che è comunissima nelle sabbie gialle del pliocene superiore dei Colli astesi, la forma è più lunga e più stretta; 2° gli anfratti sono meno convessi e perciò le suture meno profonde; 3° le coste longitudinali quasi sempre contigue sui successivi anfratti e più ottundate; 4° le costicine trasversali più numerose, più grosse e separate da coste molto più strette. La forma viennese è molto affine a quella precedentemente descritta col nome di N. Catulli Bell. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze, raro; Coll. Michelotti. Miocene superiore: Tetti Borelli, presso Castelnuovo d’Asti, non frequente: Coll. Rovasenda. Pliocene inferiore: Zinola, presso Savona, Albenga-vallone Torsero, Ventimiglia, non raro; Coll. del Museo. Miocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc.: Colli biellesi, Masserano : Villalvernia presso Tortona, regione Fontanili e Braja, frequente: Coll. del Museo. 143. Nassa Fisc#erI BeLt. Tav. VII, fig. 12 (a, b, 0). Dislinguunt hane speciem a N. serraticosta (Bronn) sequentes notae: Testa minor. - Anfractus postice depressi. - Costae longitudinales numerosiores, A2, magores, obtusiores, ab intersliliis angustioribus separatae, leviter obliquae: costulae transversae minores, ab interstitiis latioribus separatae. - Labrum sinistrum magis incrassatum. Long. 4 mm.: Lat. 2 mm. Miocene medio: Colli torinesi. Grangia, rarissimo; Coll. Rovasenda. DESCRITTI DA L. BELLARDI 113 144. Nassa TEXTILIS BELL. Tav. VII, fig. 13 (a, db, c). Distinguunt hane speciem a N. serraticosta (Bronn) sequentes notae: Spira brevior, magis aperta. - Anfractus magis converi. - Costae longitudina!es majores, obtusiores, ab interstitiis angustioribus separatae: costulae transversae pauciores, a sulcis latioribus separatae. - Rima latior, a labiis subnullis circumscripta, vir revoluta. Long. 7 '/, mm.: Lat. 4 mm. Varietà A. Anfractus ultimus bivaricosus. - Costae longitudinales minores, numerosiores, 45. Long. 7 mm.: Lat. 4 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo. 145, Nassa imPar Bert. Tav. VII, fig. 14 (a, b, c). Distinguunt hanc speciem a N. serraticosta (Bronn) sequentes notae: Testa minor: spira brevior, magis aperta. - Costulae transversae numerosiores, 12, inae- quales, in parte media ultimi anfractus nonnullae majores, antice et praesertim postice minores. - Os amplius; labrum sinistrum magis arcuatum. Long. 6 mm.: Lat. 3 */, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze. non raro; Coll. Rovasenda. 146. Nassa cavata BELL. Tav. VII, fig. 15 (a, è, c). Distinguunt hane speciem a N. serraticosta (Bronn) sequentes notae: Spira magis aperta. - Anfractus pauciores, 4, a suturis profundioribus separati. - Costae longitudinales minores, compressae, ab interstitiis latioribus separatae : costulae transversae pau- ciores, 5 în primis et in mediîs anfranctubus, 9 in ultimo, filiformes, a sulcis latissimis separatae, in intersecatione costarum longitudinalium subspinosae. - Os brevius, orbiculare: rima a labiis subnullis circumscripta. Long. 8 “/, mm.: Lat. 4 mm. 1868. Massa serraticosta FOREST,, Catal. Moll. plioc. Bologn., pag. 44. 1876. Id. id. FOREST., Cern. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 20. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d'Asti, raro ; Coll. Rovasenda. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, rarissimo: Coll. del Museo. L. BeLLarDi — Molluschi. 15 114 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 447. Nassa rurRICULA (Mav.). Distinguunt hane speciem a N. serraticosta (Bronn) sequentes notae: Testa turrita: spira longior. - Anfractus breviores, praesertim ultimus, a suturis multo magîs profundis separati. - Costae longitulinales numerosiores, A&, compressae , subacutae, prope suturam poslicam subtruncatae: costulae transversae minores, pauciores, ab interstitiis multo latioribus separatae. - Os breve, suborbiculares. Long. 6 '/, mm.: Lat. 4 ‘/, mm. 1873. Buccinum turriculum MAY., Journ. de Conch., vol. XXI, pag. 291, tav. X, fig. 5. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. del Museo di Zu- rigo (Prof. Mayer). 148. Nassa Jani (Mav.). Distinguunlt hane speciem a N. turricula (May.) sequentes notae : Anfractus non postice depressi: suturae minus profundae. - Costae longitudinales majores, pauciores, 10, obtusiores, ad suluram posticam productae: costulae transversae majores, ab interstitiis angustioribus separalae. - Labrum sinistrum magis incrassatum, plicae inlernae majores. Long. 6 '/, mm. : Lat. 4 !/, mm. 1873. Buccinum Jani MAY., Journ.de Conch., vol. XXI, pag. 150, tav. VI, fig. 6. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 149. NASSA QUADRISERIALIS (Bon.). Tav. VII, fig. 16 (a, è, c). Testa turrita: spira longa, medio subinflata. - Anfractus vix convexi, contra suturam posticam depressi ; ultimus 1/, totius longitudinis vix superans. - Costae longitudinales angustae, compressae , obliquae, reclae, ab interstitiis latis separatae, in ultimo anfractu antice subsinuosae, costulae transversae in primis et mediis anfraclubus 4 perspicuae, in ultimo 8, postica in intersecatione costarum longitudinalium subcoronatae, secunda et terlia posticae latae, complanatae, ceterae minutae, omnes continuae super coslas longitudinales et in interstitia decurrentes, in interse- catione costarum longitudinalium subacutae. - Os orbiculare ; labrum sinistrum arcuatum, exterius inftatum, interius pluri-plicatum: columella arcuata: rima a labiis subnullis circumscripta. Long. 8 mm. : Lat. 4 mm. Buccinum quadriseriale BON., Coll. del Museo. A 1838. Id. id. MICHTTI., Geogn. Ans. tert. Bild, Piedm., pag. 396. 1842. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 40. 1847. Nassa quadriserialis E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. INI, pag. 85. ? 1864. Id. subquadrangularis DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1878. Id. id. FOREST., Marn. di St Luca e di Paderno, pag. 5. Gli esemplari dell’attuale collezione del Brocchi che mi furono comunicati dalla Direzione del Museo civico col nome di Buecinum verrucosum Brocch., corrispondono DESCRITTI DA L. BELLARDI 1 esattamente con quelli qui descritti; ma la descrizione data dal Brocchi del suo Buecinum verrucosum collima perfettamente coi caratteri della specie seguente, così che io credo che nell’attuale collezione del Brocchi sia avvenuto uno scambio di schede. Nella quale credenza mi confermano le costicine trasversali mediane della forma qui descritta, appiattite e foggiate a benda, le quali certamente non sarebbero sfuggite all'occhio del celebre paleontologo e delle quali non è fatto cenno nella descrizione del suo Buecinum verrucosum. Miocene superiore: Colli tortonesi, S' Agata-fossili, non raro; Coll. del Museo. Pliocene inferiore: Castelnuovo d'Asti: Vezza presso Alba: Zinola presso Savona, Albenga-vallone Torsero. non frequente: Coll. del Museo. 150. Nassa verrucosa (BroccH.). Tav. VII, fig. 17 (a, 8, c). Distinguunt hane speciem a N. quadriserialis (Bon.) sequentes notae: Testa major, inflata: spira brevior, magis aperta. - Anfractus magis, converi, non postice depressi. - Costae longitudinales numerosiores, 15, magis obliquae, ab interstitiis angustioribus separatae: costulae lransversae magis prominentes, angustiores, subuniformes. - Labrum dexterum rugulosum. Long. 9 mm.: Lat. 6 mm. 1814. Buccinum verrucosum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 650. 1820. Nassa granularis BORS., Or:tt. piem., 1, pag. 40. 1842. Buccinum granulare E.SISMD., Syn., pag. 4l. 1847. Nassa granularis MICHTTI., oss. mioc., pag. 213, tav. XIII, fig. 4. 1847. Id. id E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 29. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 84. 1864. Id. ad. DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital. merid., pag. 105. 1873. Id. verrucosa COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 81. 1881. Id. granularis COPP., Paleont. moden., pag. 33. Varietà A. Tav. VII, fig. 18 (a, ò, c). Costae longitudinales pauciores, A2, minores, ab interstitiis latioribus separatae. Long. 9 mm.: Lat. 5 '/, mm. Varietà B. Costae longitudinales minulae, numerosiores, praesertim in ultimo anfractu, 22: costulae transversae et ipsae minores, ab interstitiis latioribus separatae. } Long. 8 mm.: Lat. 5 mm. La descrizione che il Brocchi ha fatta del suo B. verrucosum, come già accennai a proposito della specie precedente, collima così bene coi caratteri dei fossili torto- nesi pubblicati dal Borson col nome di N. granularis e figurati collo stesso nome dal Sig. Cav. Michelotti, che non può sorgere dubbio sulla identità di questi con 116 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. quelli descritti dal Brocchi. Il Brocchi riferì il suo B. verrucosum ad una forma affine, ma non identica, vivente nell'Adriatico, poichè la forma fossile qui descritta manca nei mari attuali. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, S'* Agata-fossili, non raro: Coll. del Museo. 3% Serie. Nucleus embrionalis parvulus, brevis, obtusus. - Testa parvula, subfusiformis : spira medio inflata. - Anfractus converi; ultimus dimidiam longitudinem subae- quans. - Superficies tota longitudinaliter et transverse crebre costellata. - Os subovale; labrum sinistrum subarcuatum, incrassatum, variciforme; labrum dexterum non, vel vix, postice ultra os productum: columella arcuata: rima subterminalis, a labiis subnullis circumscripta, non postice canaliculata. Ho separato dalle forme della precedente serie la specie che rappresenta la serie attuale pei seguenti caratteri: 1° per la sua forma ovato-fusoidea, la quale proviene dalla poca depressione anteriore dell’ ultimo anfratto e dalla gonfiezza della spira; 2° per la forma dell’intaglio, il quale è quasi slabbrato: 3° e per la mancanza della depressione più o meno profonda che accompagna posteriormente l’intaglio nelle forme della serie precedente. 451. Nassa ASPERATA Cocc. Tav. VII, fig. 19 (a, d, e). Testa ovata subfusiformis: spira medio inflata. - Anfraclus antice leviter inflati, postice depressiusculi; ullimus */, totius longitudinis subaequans, antice parum depressus. - Costulae longitudinales minutae, crebrae, ab interstitiis angustis separalae, in primis et mediis anfractubus subarcuatae, in ultimo subsinuosae, plerumque 25: costulae transversae costulas longitudinales subaequantes, a sulco angusto separalae, conlinuae, super costulas longitudinales el in inter- stilia decurrentes. - Os ovale; labrum sinistrum subarcualum, erterius incrassatum, interius minute plicatum; labrum dexterum postice uniplicatum. Long. 8 mm.: Lat. 4 mm. ? 1854. Buccinum cimex PONZ., Foss. Monte Mario, tav. II, fig. 16 (ined.). 1873. Nassa asperata COCC., Enum, sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 81, tav. I, fig. 2-4. ? 1875. Buccinum cimex _—PONZ., Cronac. subapenn., pag. 14. 1875. Massa asperata —SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. ? 1880. Id. asperulata COPP., Terr, Tab. Moden., pag. 10. 1881. Id. asperata COPP., Paleont. moden., pag. 34. ? 1882. Buccinum asperatum R. HOERN. et M. AUING. Gast. mio. Oester.-Ung. Monarch., pag. 139, tav. XIII, fig. 40. Varietà A. Testa brevior, ventrosior. Long. 7 mm.: Lat. 4 mm. 1873. Buccinum secticosta MAY., Journ, de Conch., vol. XXI, pag. 288, tav. X, fig.2. DESCRITTI DA L. BELLARDI DI Varietà B. Testa turrita: spira longior. - Anfractus ultimus brevior. Long. 7 mm.: Lat. 3 ‘/, mm. Cito con dubbio la forma figurata dai signori R. Hoernes e Auinger, la quale, se corrisponde esattamente alla figura, mi pare differire notevolmente dalla vera N. asperata Cocc. per la sua forma più raccorciata, per la bocca quasi orbicolare, ed in particolar modo per le coste longitudinali molto più grosse e più ottuse e molto minori in numero. Pliocene inferiore: Zinola, presso Savona, Albenga-vallone Torsero. Ventimiglia, raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc., molto frequente: Coll. del Museo. Varietà A. — Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro; Coll. Ro- vasenda. Pliocene superiore: Villalvernia, regione Fontanili; presso Tortona. non raro; Coll. del Museo. Varietà B. — Plocene superiore: Colli biellesi, Masserano: Villalvernia, regione Fontanili. non frequente; Coll. del Museo. 38° Serie. Nucleus embrionalis brevis, latus, obtusus. - Testa parvula subfusiformis. - Anfractus vix converi; ultimus dimidiam longitudinem aequans, vel subaequans. - Superficies tota longitudinaliter costata et transverse costellata. - Os ovale; labrum sinistrum subarcuatum, parum incrassatum, interius plicatum; labrum dexterum non, vel vix, ultra os productum: columella subarcuata: rima subterminalis, magis lata quam profunda, a labiis longis et in caudam brevem sed distinctam obliquam pro- ductis circumscripta, non postice canaliculata. Dalle forme che hanno il nucleo embrionale egualmente foggiato che in queste, le specie della presente serie sono distinte per l’intaglio più distintamente terminale, quasi punto rivolto all'indietro, ed in particolar modo dalla lunghezza notevolmente maggiore delle labbra dalle quali è terminato, e che dànno luogo ad una specie di breve coda, oltre alle altre particolarità minori notate nella diagnosi della serie. 152. NassA SUBCAUDATA BELL. Tav. VII, fig. 20 (a, d, c). Testa subfusiformis. - Anfraclus ullimus antice parum depressus, ventre non inflatus, longus, dimidiam longiludinem subaequans. - Costae longitudinales parvulae, crebrae, ab interstitiis angustis separatae, in primis el meiiis anfructubus reetae, in ultimo subrectae, obliquae, 118 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. plerumque 30: costulae transversae costas longitudinales subaequantes, a sulcis angustis separatae, 6 in primis et mediis anfractubus perspicuae, 14 in ultimo; costula transversa ultima posterior major, per sulcum aliis latiorem a costula penultima separata. - Os ovali- elongatum, postice angustatum ; labrum sinistrum postice depressum, antice leviter dilatatum, incrassatum , interius plurìi-plicatum; labrum dexterum paullo et subuniformiter ultra os productum. Long. 12 mm.: Lat. 6 mm. Varietà A. Testa minor: spira brevior, magis aperta. - Costae longitudinales pauciores, 25, magjores. - Rima a labiis brevioribus circumscripta. Long. 9 !/, mm.: Lat. 5 mm. Questa forma e le altre della presente serie sono affini pei loro caratteri generali a quella che l’Hoernes riferi alla N. costutata Brocch. e che giustamente distinse con nome proprio il Sig. Prof. Mayer. La forma di Baden presso Vienna è certamente diversa da quella surriferita del Brocchi, la quale sarà appresso descritta col nome di N. apenninica (May.), e differisce pure da quelle di questa serie per la natura dei suoi ornamenti superficiali, come è facile di riconoscere, osservando in ispecial modo la natura, il numero dei solchettini trasversali di queste ultime disegnati nella tav. VII, fio. 20, 21, 22 e 23. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. Michelotti. 153. Nassa pIversa BELL. Tav. VII, fig. 21 (a, db, c). Distinguunt hanc speciem a N. subcaudata Bell. sequentes notae: Anfractus ullimus brevior. - Costae longitudinales, majores, pauciores, 18 in ultimo anfractu, lotae rectae: costulae transversae minus prominentes, a sulcis anqustioribus et minus profundis separatae, plerumque 6 in primis et mediis anfractubus perspicuae, 25 in ultimo. - Os postice minus angustatum: columella magis profunde excavata . Long. 11 mm.: Lat. 5 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro; Coll. del Museo. 154. Nassa soBRINA BELL. Tav. VII, fig. 22 (a, d, c). Distinguunt hanc speciem a N. subcaudata Bell. sequentes notae: Testa minor: spira magis acuta. - Anfraclus ullimus antice magis*depressus, brevior. - Costae longitudinales majores, pauciores, N18 in ultimo anfractu, ab interstitiis latioribus separatae, rectae, obliquae: costulae transversae minores, numerosiores, super costas longitudinales vix notatae, ab interstitiis angustioribus et minus profundis separatae; ultima postica vix major, a penultima per sulcum vix aliis latiorem separata. - Os brevius. Long. 9 mm.: Lat. 5 °/, mm. . \ . . . . . . . . Miocene medio: Colli torinesi. Baldissero-torinese, rarissimo : Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 119 155. NASSA COGNATELLA BELL. Tav. VII, fig. 23 (a, 6, c). Distinguunt bane speciem a N. subcaudata Bell. sequentes notae: Nucleus embrionalis minus obtusus. - Testa minor. - Anfractus breviores. - Costae longi- tudinales pauciores, 23 in ultimo anfractu, magis prominentes, rectae, in arim testae productae : costulae transversae în primis et mediis anfractubus et in parte postica ultimi a sulco angusto separatae, vir notatae, in parte antica ultimi anfractus melius distinctae, angustiores, super costas longitudinales decurrentes. - Os magis longum, minus latum; labrum sinistrum regulariter arcuatum: columella medio minus excavata. Long. 9 mm. : Lat. 4 '/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Bersasco, raro; Coll. Rovasenda. 156. Nassa siMmuLans BELL. Tav. VII, fig. 24 (a, d, c). Distinguunt hane speciem a N. subcaudata Bell. sequentes notae : Testa minor: spira brevior, magis aperta. - Costae longitudinales pauciores, 20 in ultimo anfractu, compressae, magis prominentes, ab interstitiis latioribus separatue, in ultimo anfractu contra suturam posticam subdentatae : costulae transversae minus prominentes, complanatae, 6 in primis et mediis anfraciubus perspicuae, 15 in ultimo, a sulcis angustioribus et minus profundis separatae; sulcus posticus angustior et magis profundus. - Os ovale; labrum sinistrum regulariter subarcuatum, non postice depressum nec antice dilatatum: columella magis profunde excavata: rima a labiis brevioribus circumseripla. Long. 8 '/, mm.: Lat. 4 '/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Bersano, raro: Coll. Rovasenda. 39° Serie. Nucleus embrionalis brevis, latus, obtusus. - Anfractus ultimus dimidiam lon- gitudinem subaequans. -— Superficies longitudinaliter costata et transverse costulata; costac longitudinales prope suturam posticam a sulco latiusculo interruptae. - Os subovale; labrum sinistrum arcuatum varicosum; labrum dexterum postice ultra os breviter productum: columella subarcuata, profunde excavata : rima sublateralis, a labiis brevibus, vix refleris, circumscripta, non postice canaliculata. La posizione laterale dell’intaglio, la brevità delle sue labbra, la maggior incur- vatura del labbro sinistro e la specie di denticino in cui si rialzano presso la sutura posteriore le coste longitudinali, sono le note che distinguono questa serie dalla precedente. 157. Nassa INAEQUALIS BELL. Tav. VIII, fig. 1 (a, d, c). Testa subturrita: spira salis aperta. - Anfraclus vix convexi; ultimus ventrosus, antice satis depressus, dimidia longitudine vir brevior: spira parum acuta. - Costae longitudinales 120 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. plerumque 14 in ultimo anfractu, prope marginem oris obsoletae, vel via contra suluram posticam notatae, omnes compressae, prominentes, ab interstitiis latis et profundis separatae, rectae, leviter obliquae, prope suturam posticam a sulco minuto interruptae. - Os suborbiculare; labrum sinistrum antice dilatatum: columella medio profunde excavata. Long. 8 mm.: Lat. 4 ‘/, mm. Miocene inferiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, frequente; Coll. del Museo e Rovasenda. Pliocene inferiore: Vezza, presso Alba, rarissimo; Coll. del Museo. 158. Nassa EXSCULPTA BELL. Tav. VIII, fig. 2 (a, db, c). Distinguunt hane speciem a N. inaequalis Bell. sequentes notae : Testa minor, crassior. - Costae longitudinales usque contra varicem labri sinistri productae, compressae : costulae transversae pauciores, majores, complanatae, a sulcis latioribus separatae. - 0s brevius, suborbiculare; labrum sinistrum magis arcuatum. Long. 6 '/, mm.: lat. 4 '/, mm. Miocene superiore: Tetti Borelli, presso Castelnuovo d'Asti, frequente; Coll. del Museo e Rovasenda. 159. Nassa DIADEMATA BELL. Tav. VIII, fig. 3 (a, b, c). Distinguunt hanc speciem a N. inaequalis Bell. sequentes notae : Nucleus embrionalis maior, brevior, magis obtusus. - Suturae subcanaliculatae. — Costae longitudinales usque contra varicem labri sinistri productae, compressae, pauciores, a sulcis latioribus separalae: costulae transversae pauciores; postica major, magis distincta, denticulata. - Os brevius suborbiculare ; labrum sinistrum magis arcuatum. Long. 6 mm.: lat. 4 !/, mm. Miocene superiore: Tetti Borelli, presso Castelnuovo d’Asti, raro; Coll. Rovasenda. 160. Nassa BIARATA BELL. Tav. VIII, fig. 4 (a, bd, c). Distinguunt banc speciem a N. inaequalis Bell. sequentes notae: Nucleus apicalis minor, minus obtusus. - Suturae subcanaliculatae. - Costae longitudinales 17, usque contra varicem labri sinistri productae, pauciores, a sulcis latioribus separatae: prope suturam posticam a sulcis duobus interruptae, ibi dentiformes: costulae transversae pauciores, sulcis angustioribus separatae, complanatae, in ventre anfractuum subobsoletae, in parte antica ultimi anfractus numerosae, minutae, ab interstitiis lalis separatae. Long. 7 mm.: lat. 4 mm. Miocene superiore: Tetti Eorelli, presso Castelnuovo d’Asti, non frequente; Coll. Rovasenda. DESCRITTI DA L. BELLARDI 121 402 Serie. Nucleus embrionalis magnus, obtusus. — Testa subovata: spira longiuscula , versus apicem inflata. — Anfractus ultimus dimidia longitudine brevior. - Super- ficies longitudinaliter costata et transverse sulcata: costae longitudinales prope su- turam posticam a sulco transverso interruptae et dentiformes. - Os ovale; labrum simistrum arcuatum, incrassatum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum ultra os productum, praesertim postice, laeve: columella antice profunde excavata: rima a labiis brevibus cireumscripta , sublateralis. Distinguono la forma rappresentante questa serie da quelle della precedente e della seguente, alle quali è collegata per la natura dei suoi ornamenti superficiali, i seguenti caratteri: 1° la maggior lunghezza dell’ultimo anfratto per rispetto a quella della spira; 2° la forma arcata del labbro sinistro; 3° la brevità delle labbra che circoscrivono l’intaglio; 4° la posizione più laterale dell’intaglio; 5° e soprattutto la dilatazione del labbro destro. 161. Nassa PINNATA BELL. Tav. XI, fig. 8 (a, db). Tesla ovato-turrita : spira scalarata. - Anfractus vix convexi; ullimus dimidia longi- tudine parum brevior: sulurae subcanaliculatae. - Costae longitudinales compressae, subacutae, vix obliquae, ab interstitiis lalis separatae, versus 0s obsoletae, prope suturam posticam pinnae- formes; sulceò transversi pauci, in primis anfractubus distincli, in mediis vin notati, in ventre ultimi obsoleti; sulcus poslicus major prope suluram posticam decurrens latus et profundus; pars antica ultimi anfractus tota transverse sulcata; sulci profundi, lati, ab interstitiis latis separali. - Os ovale; labrum sinistrum arcuatum, antice leviter dilatatum; labrum dexterum laeve, regionem umbilicalem magna in parte .recumbens, medio parum, postice late, extensum. Long. 9 '/ mm. Lat. 4 '/, mm. Questa forma fu per errore figurata fra quelle della serie 48. Pliocene inferiore: Zinola presso Savona, raro; Coll. del Museo. 41’ Serie. Nucleus embrionalis brevis, latus, obtusus. - Testa turrita: spira longa. - Su- perficies longitudinaliter costata et transverse costulata : costae longitudinales prope suturam posticam a sulco transverso interruptae et dentiformes. - Os subovale; la- brum sinistrum varicosum, interius plicatum ; labrum dexterum non, vel vix, ultra os productum, plerumque rugatum: columella profunde excavata : rima subterminalis, a labiis longiusculis circumseripta, parum reflera, postice parum depressa. L. BeLLarDI — Molluschi. 16 122 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Nella presente serie la spira è più stretta e più lunga e l’ultimo anfratto è com- parativamente più breve di quanto osservasi nella serie precedente; inoltre il labbro sinistro vi è più grosso, variciforme, e quello destro vi è ordinariamente nell’età adulta guernito di pieghe e di rughe; la columella vi è pure più profondamente incavata e più contorta, e l’intaglio meno laterale. 162. Nassa TURBINELLUS (BROCCH.). Tav. VIII, fig. 5 (a, 5, 0). Nucleus embrionalis magnus, valde obtusus. - Testa turrita: spira longa. - Anfractus complanati; ullimus ?/; totius longitudinis aequans, antice valde depressus: sutura postica marginata, subcanaliculata. - Costae longitudinales 14, angustae, compressae, prominentes, reclae, in parte antica ultimi anfractus sinuosae, axi testae subparallelae , ab interstitiis latis separatae, postice a sulco profundo seelae et in denticulum prominentem productae, inde sutura postica eleganter coronata. - Os subovale; labrum sinistrum subarcuatum; labrum dexterum vir et regulariter ultra os productum: columella salis excavata. Long. 14 mm.: Lat. 5 mm. 1814. Buccinum turbinellus BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 653, tav. XV, fig. 17. 1320. Nassa costulata —BORS., Oritt. piem. L, pag. 41, tav.I, fig. 13. 1827. Buccinum turbinellus SASS., Sagg. geol. Bucin. terz. Albenga, pag. 481. 1829. Id. id. MARC. DE SERR., Géogn. terr. tert., pag. 122. 1831. Id. id. BRONN, /tal. tert.-Geb., pag. 22. 1832. Id. id. JAN, Catal, Conch. foss., pag. 13. 1832. Id id. DESH., Exped. sc. Morce Zool., pag. 197. 1842. Id. id. E. SISMD, Sym., pag. 40. 1847. Nassa turbinella MICAHTTI., oss. mioc., pag. 213 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syn. 2 ed., pag. 30 (in parte). 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. II, pag. 85. 1864. Id. id. DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1867. Buccinum turbinellus PER. DA COST., Gaster, tere. Port., pag. 100, tav. XIV, fig. 18, 19. 1868. Nassa turbinella FOREST., Catal. Moll. plioc, Bologn. I, pag. 44. 1869. Buccinum turbinellus COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 24. 1870. Nassa turbinella BELL, Catal. Moll. foss. Biot, pag. 9. 1873 ld. id. COCC.,Enum. Sist. Moll. mioc.e plioc. Parm.e Piac., pag. 81. 1873. Buccinum turbinellus MAY., Syst. Vera. Verst. Helo., pag. 33. 1874. Id. id. COPP., Catal. foss. mio-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1875. Nassa turbinella SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1875. Id, id. PANTAN., Att. Accad. fisiocrit. Siena, Vol. VII, pag. 4. 1875. Buccinum turbinellus CRESPELL., Not. geol. Savign., pag. 18. 1876. Nassa turbinella FOREST., Cenn. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 20. 1877. Id. id. ISS., App. paleont. I, pag. 21. 1877. Id. id. DE STEF., Strat, plioc. Siena, pag. 182. 1877. Id. id. CAPELL., Marr. glaucon. Bologn., pag. 405. 1878. Id. turbinellum DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 105. 1878. Il turbinella D’ANC., Mioc. di Ciminna, pag. 7. 1880. Id, id. SARTOR., Coll. S® Colombano ed i suoi Foss.I, pag. 12. 1880. Id. id. COPP., Terr. tab. Moden., pag. 10. 1881. Id. id. COPP., Marn. turch. moden., pag. 14. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 34. DESCRITTI DA L. BELLARDI 123. Varietà A. Testa minor, minus crassa. - Suturac minus profundae. - Costae longitudinales minores,. numerosiores; denticuli postici minores: costulae transversae minus prominentes, complanatar. - Rima a labiis brevioribus circumscripta. Long. 9 mm. : Lat. 4 mm. Varietà B. Anfractus ultimus antice magis depressus, inde os brevius et suborbiculare. - Labrum derterum antice unituberculosum, interdum postice rugulosum. Long. 41 ‘/, mm.: Lal. 5 mm. Varietà C. Testa major, crasstor. - Anfraclus ultimus antice magis depressus, inde os suborbiculare. - Costae longitudinales numerosiores, praesertim in ultimis anfractubus. - Labrum sinistrum magis incrassatum, subarcualum; labrum dexterum totum rugosum: columella magis ercavata. Long. 14 mm.: Lal. 7 mm. Gli esemplari descritti come tipo della specie corrispondono esattamente a quelli tipici del Brocchi che ebbi occasione di esaminare nella raccolta stessa del Brocchi. Tanto la forma tipica, quanto quella delle varietà B e C, molto frequenti nei Colli tortonesi, presentano numerose variazioni nella spira più o meno lunga ed aperta e nel numero più o meno grande delle coste longitudinali. Ho tralasciato di citare la forma che l’Hoernes M. ed i signori R. Hoernes e M. Auinger hanno riferito alla presente specie, perchè ne è affatto distinta. La forma dei dintorni di Vienna ha molta analogia con quelle descritte nella serie 39, ed in par- ticolar modo colla N. inaegqualis Bell., dalla quale differisce soprattutto per la man- canza nella parte posteriore degli anfratti dei numerosi solchettini proprii della N. inaequalis Bell. e per la forma della columella: si separa inoltre dalla N. furbinellus Brocch., perchè quest’ultima, della quale ebbi ad esaminare gli esemplari tipici stessi del Brocchi, ha: 1° una forma più stretta e più lunga; 2° il solco trasversale che taglia le coste longitudinali, più profondo e le dentellature che gli tengono dietro più sporgenti e più acute: 3° e perchè tutta la sua superficie è attraversata da sol- chettini i quali corrono continui sia sulle coste longitudinali, sia sui solchi che loro- sono interposti. Miocene superiore: Collî tortonesi, S! Agata-fossili, Stazzano, frequente; Coll. del Museo: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, raro; Coll. Rovasenda. Pliocene inferiore: Zinola presso Savona; Albenga-vallone Torsero , raro; Coll. del Museo. Varietà A. Miocene superiore : Colli tortonesi, S'"% Agata-fossili, raro; Coll. del Museo. Varietà B. Miocene superiore: Colli tortonesi, S!® Agata-fossili, Stazzano , fre- quente; Coll. del Museo: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, non frequente; Coll. del Museo e Rovasenda. Varietà C. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'® Agata-fossili, frequente; Coll. del Museo. 124 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 163. Nassa RINGENS (Box.). Tav. VIII, fig. 6 (a, ò, c). Distinguunt hanc speciem a N. turbinellus (Brocch.) sequentes nolae: Testa major, crassior: spira magis aperta. - Costae longitudinales numerosiores, ab inter- slitiis angustioribus separatae: costulae transversae pauciores, magis prominentes, non depressae ; denticuli postici minores. - Os angustius, ringens; labrum sinistrum crassius, depressum, obli- quum; labrum dexterum antice et postice multi-rugatum, medio plerumque laeve; rugae, praesertim anticae, magnae; plicae medianae internae labri sinistri majores: columella medio profundissime excavata. Long. 12 mm.: Lat. 6 '/, mm. Buccinum rhingens BON., Coll. del Museo. 1840, Id. id. MICHTTI., Riv. Gast. foss., pag. 24. 1842. Id. id. E. SISMD., Syz., pag. 40. 1847. Nassa ringens MICHTTI., Foss. mioc., pag. 212. 1847. Id. rhingens E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 29. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. IMI, pag. 85. 1864. Id. id. DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105 (excel. synon.). 21875. Id. ringens —SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid.. pag. 276. 1875. Id. id. PANTAN., Att. Accad. fisiocrit. Siena, vol. VII, pag. 4. 1877. Id rhingens DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 251, 252. 21878. Id. ringens DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 105. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 37. Varietà A (an species distinguenda ?). Testa perlonga: spira minus aperta. - Anfractus ultimi longiludinaliter ecostati. - Columella minus excavala. Long. 17 mm.: Lat. 7 mm. * Miocene superiore: Colli tortonesi, S'® Agata-fossili, Stazzano , frequente; Coll. del Museo. Varietà A. Miocene superiore: Colli tortonesi, $S' Agata-fossili, rarissimo ; Coll. Michelotti. 164. NassAa AREOLATA BELL. Tav. VINI, fig. 8 (a, d, c). Testa turrita, ventrosa: spira parum acuta. - Anfractus converi; ullimus dimidia lon- gitudine brevior, inflatus, anlice valde depressus: suturae profundae, anguste canaliculatae. - Costae longiludinales minutae, costulas transversas subaequantes, 30-35, subsinuosae, leviter obliguae; denliculi postici minimi: costulae transversae parvulae, ab interstitiis latiusculis sepa- ratae, complanatae, subuniformes, continuae, costas longitudinales decussantes, inde superficies minute, eleganter et subregulariter clathrata; sulcus posticus vie aliis latior et profundior. - Os suborbiculare; labrum sinistrum subarcuatum, parum inflatum, interius pluri-plicatum; plicae subuniformes; labrum dexlerum totum rugulosum: columella medio profunde excavata: rima «a labiis brevibus circumscripla. Long. 15 mm.: Lat. 9 mm. DESCRITTI. DA L. BELLARDI 125 Varietà A. Spira longior, minus aperta. - Anfractus minus converi. Long. 16 mm.: Lat. 7 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S" Agata-fossili, frequente, Stazzano, raro; Coll. del Museo e Michelotti. 165. Nassa rauRINENSIS (Mav.). » Testa ovato-conica, solidula; costis longitudinalibus obliquis, arcuatis, sulcisque transversis, » creberrimis, regularibus: spira acuta: anfractubus 6, convexo-planis, sutura profunda separatis, » illa regione sulco succinctis; ultimo spira paulo majore, paulum convexo; apertura majuscula, » ovata, in canalem latum, brevissimum desinente ; labro incrassato, intus sulcato; callo labri » dexteri angusto ». Long. 41 mm.: Lat. 7 mm. 1861. Buccinum taurinense MAY., Journ. de Conch., vol. IX, pag. 372, tav. XV, fig. 8. Mi limito a riferire per questa forma la descrizione che ne ha data il sig. Prof. Mayer, non avendo avuto sott'occhio l'esemplare tipico che probabilmente andò perduto, nè avendo trovato nei Colli torinesi forma che vi si possa riferire. Egli è dietro l'analogia di questa forma colla N. turbinellus (Brocch.), indicata dal sig. Prof. Mayer, che io la colloco provvisoriamente in questa serie, abbenchè se ne allontani per la figura della sua bocca ed in particolar modo per la forma stretta ed acuminata del suo nucleo embrionale. Miocene medio : Colli torinesi, Rio della Batteria, rarissimo; Coll. del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 42* Serie. Nucleus embrionalis brevis, latus, obtusus. - Testa turrita: spira longa.- An- fractus parum converi; ultimus dimidia longitudine brevior. - Superficies longitu- dinaliter costata et transverse minute costulata : costae longitudinales prope suturam posticam a sulco transverso interruptae. - Os amplum, postice angustatum ; labrum simistrum simplex, postice depressum, antice dilatatum; labrum dexterum via et regulariter ultra os productum, laeve: columella antice profunde ercavata, valde contorta : rima terminalis, lata, parum profunda, a labiis brevissimis circumscripta, postice non canaliculata. Abbenchè la forma che rappresenta questa serie, sia molto affine a quella della precedente, se ne può tuttavia agevolmente distinguere pei seguenti caratteri: 1° spira più aperta; 2° labbro sinistro sottile; 3° mancanza di rughe sul labbro destro: 4° ed in particolar modo labbra che circoscrivono l’intaglio molto più brevi. 126 I MOLLUSCHI DEl TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 166. Nassa PERPULCHRA BELL. Tav, VIII, fig. 13 (a, b, 0). Testa turrita: spira longa, polygyrata, ad apicem valde acuta, dein magis aperta. - An- fractus parum convexi; ultimus brevis, dimidia longitudine brevior, ventrosus, anlice valde depressus. - Costae longiludinales erebrae, compressae, subacutae , sinuosae, in primis an- fractubus ab interstitiis angustis separatae, in ultimis inter se magis distantes, omnes prope suturam posticam a carina subinterruptae et denticulatae : coslulae transversae crebrae, ab inlerstitiis anguslis separatae, continuae, super costas longitudinales decurrentes, subuniformes. - Os breve, lalum, postice angustatum; labrum sinistrum medio dilatatum, simplex, interius laeve; labrum dexlerum laeve: columella antice profunde excavata: rima lata, profunda, subelabiata. Long. 15 mm. : Lat. 8 mm. 1847. Nassa turbinella MICHTTI., Foss. mioc., pag. 213 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 30 (in parte). Varietà A. Costulae longitudinales in omnibus anfractubus numerosiores, minores. Long. 16 mm.: Lat. 8 mm. Varietà B. Costulae longitwlinales in primis anfractubus obsoletae. Long. 16 !/, mm.: Lat. 9 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Termo-fourà, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo e Michelotti. Miocene superiore : Colli tortonesi ; S' Agata-fossili, rarissimo; Coll. del Museo. Varietà A e B. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo. 43% Serie. Nucleus embrionalis brevis, latus, obtusus. - Testa subovata: spira brevis. - Anfractus converi; ultimus dimidia longitudine plerumque longior, ventrosus. - Superficies tota, vel in parte, longitudinaliter costata, tota transverse costulata. - Os amplum; labrum sinistrum simplex, interius plicatum; labrum dexterum plus mi- nusve et umiformiter ultra os productum, laeve; columella arcuata: rima subter- minalis, lata, parum profunda, a labiis brevibus circumscripta, non postice cana- liculata. L'angolo spirale, in confronto con quello delle forme inscritte nelle serie affini, poco acuto; la brevità della spira, e perciò la forma generale più o meno rigonfia; ed in particolar modo la natura degli ornamenti superficiali e la notevole larghezza dell’intaglio, dànno alle forme di questa serie una fisionomia loro propria. DESCRITTI DA L. BELLARDI 127 167. Nassa susquaprancuLARIS MicHTTI Tav. VII, fig. 10 (a, è, c). Spira medio subinflata. - Anfractus valde converi; ullimus dimidiam longitudinem aequans, ventrosus, anlice valde depressus. - Costae longitudinales numerosae, 28-30 in ultimo anfractu, minulae, costulas transversas subaequantes, ab interstitiis latiusculis separatae, reciae, in ultimo anfractu leviter obliquae : costulae transversae et ipsae minulae et ab inter- slitiis latiusculis separatae, plerumque 5 in primis et mediis anfractubus perspicuae, 12 in ultimo, continuae, costas longitudinales decussantes, in harum intersecatione in pustulam erectae, inde superficies eleganter clathrata et pustulifera. - Os ovale; labrum sinistrum subarcuatum ; plicae internae minutae, uniformes; labrum dexterum aliquanto ultra os productum, prae- sertim in regione meiliana et postica: columella arcuata. Long. 15 mm.: Lat. 9 '/, mm. 1847. Nassa subquadrangularis MICHTTI., Foss. mioc., pag. 211. 21875. Buccinum subquadrangulare BR. HOERN. Die Faun. Schliers v. Ottnang., pag. 349, tav. XI, fig 8-10. Varietà A. Costae longitudinales in dimilia parte ultimi anfractus labro sinistro contigua rariores et ab interstiliis latioribus separalae. Long. 15 mm.: Lat. 9 mm. Paragonando fra loro la figura della forma che i sigg. R. Hoernes e M. Auinger hanno riferita alla N. subquadrangularis Michtti (1. c. tav. XV, fig. 13) con quella che è in questa monografia disegnata su esemplare tipico dei colli torinesi, apparisce ovviamente come le due forme sono differenti per la natura del guscio, per le dimen- sioni e sopratutto per la figura della bocca e dell’intaglio. Nei fossili dei Colli torinesi il guscio è comparativamente sottile, le dimensioni maggiori, la bocca più larga e dilatata anteriormente, il labbro sinistro non inspes- sito internamente, l’intaglio molto più largo e la maggior concavità della columella collocata a metà e non anteriormente, e più regolare. Per questi motivi ho tralasciato di riferire nella sinonimia di questa specie l’opera precitata dei sigg. R. Hoernes e M. Auinger. Ho invece riferita, con dubbio però, quella della Memoria del sig. R. Hoernes Die Fauna des Schliers von Ottnang, perchè le figure ivi pubblicate, se non corri- spondono in tutto e per tutto alla forma tipica della N. subquadrangularis Michtti. ne dimostrano tuttavia l’intima parentela: nè mi so render ragione come figure così differenti quali sono quelle della Memoria del sig. R. Hoernes e della Monografia dei sigg. R. Hoernes e M. Auinger, rappresentino forme riferite alla stessa specie. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, Baldissero-torinese, Albugnano, raro; Coll. del Museo e Michelotti. 128 I MOLLUSCHI DEI TERRENI 'TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 168. Nassa crIspa BeLt. Tav. VII, fig. 13 (a, è, c). Distinguunt hane speciem a N. subquadrangularis Michlli. sequentes notae: Spira longior, magis acuta. - Anfractus postice depressi; ullimus brevior, antice magis de- pressus: suturae subcanaliculatae, - Costae longitudinales et costulae transversae ab interstitiis angustioribus separatae; pustulae majores, obtusae. - Os brevius, suborbiculare; labrum sinistrum magis concavum: columella minus contorta, antice ercavata: rima a labiis brevioribus cir- cumscripla, Long. 44 ‘/, mm.: Lat. 9 mm. Per la forma generale e per la leggera depressione degli anfratti, come per la stretta scanalatura contigua alla sutura posteriore, questa specie forma il passaggio dalle forme di questa serie a quella della seguente. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo ; Coll. Michelotti. 169. Nassa soroR BELL. Tav. VIII, fig. 12 (a, è, c). Distinguunt hanc speciem a N. subquadrangularis Michlti. sequentes nolae : Anfractus minus converi; ultimus antice minus depressus. - Costae longitudinales minores, numerosiores, ab interstitiis angustioribus separatae, in ultimo anfractu ad rimam non productae: costulae transversae et ipsae minores, numerosiores, a sulco angusto separatae, 9 in primis an- fractubus perspicuae, 22 in ultimo; pustulae obsoletae, vix passim notatae. - Os amplius; plicae internae labri sinistri minores et numerosiores: rima subterminalis, a labiis brevioribus cir- cumscripla. Long. 14 mm.: Lat. 8 !/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. Michelotti. 170. Nassa cocnaTa BELL. Tav. VIII, fig. 11 (a, d, c). Distinguunt hanc speciem sequentes notae : 1. a N. subquadrangularis Michiti.: Testa magis inflata: spira brevior, magis aperta. - Anfractus ultimus major, longior, magis inflatus. — Costae longitudinales minores, numerosiores, obtusae, passim obsoletae, ab interstitiis angustis separalae: costulae transversae el ipsae minores el numerosiores, 8 in ultimis anfractubus perspicuae, 20 in ultimo, depressae, ab interstiliis angustis separatae, in intersecatione costularum longitudinalium subacutae, vir passim pustuliferae. - Os amplius; labrum sinistrum magis dila- tatum; labrum dexterum antice magis ultra os productum: columella magis excavata, magis contorta. DESCRITTI DA L. BELLARDI 129 2. a N. soror Bell.: Testa magis inflata: spira brevior, magis aperta. - Anfraclus minus converi; ultimus major, magis inflatus. - Os amplius, suborbiculare; labrum sinistrum magis arcuatum: columella magis profunde excavata: rima magis lateralis. Long. 11 '/, mm.: Lat. 8 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. Michelotti. 44° Serie. Nucleus embrionalis latus, obtusus. - Testa turrita: spira conoidea. - Anfra- etus postice depressi, contra suturam posticam subcanaliculati; ultimus dimidia longitudine brevior. - Superficies longitudinaliter costata et transverse costulata. - Os postice angustatum, antice dilatatum; labrum sinistrum simplex ; labrum dex- terum laeve, aliquanto et praesertim in regionem medianam ultra os productum: columella antice profunde excavata: rima subterminalis, vix reflera, a labiis bre- vissimis circumscripta, postice nec carinata nec canaliculata. La forma conoidea della spira, la depressione degli anfratti, la scanalatura che corre contro la sutura posteriore, la depressione del labbro destro e la maggior in- cavatura della columella collocata nella sua parte anteriore, sono i caratteri pei quali ho creduto opportuno di isolare la forma descritta in questa serie da quelle della precedente. 471. NAssA CLATHURELLA BELL. Tav. VIII, fig. 14 (a, b, c). Costae longitudinales in primis anfractubus nullae, vel vir passim motatae, in ultimis et mediis angustae, interstitia subaequantes, obliquae, subarcuatae : costulae transversae minutae, uniformes, ab intersliliis angustis separatae in parte postica anfractuum, in parle anlica an- fractus ultimi 8, et ipsae minutae, sed ab interstiliis latioribus separatae, omnes continuae super costas longitudinales et in interstitia decurrentes, in harum intersecatione subgranosae; costula penultima postica major, ab anterioribus a sulco lato separata. — Labrum sinistrum interius pluriplicatum. Long. 14 mm.: Lat. 8 !/, mm. Varietà A. Costae longitudinales minores, numerosiores. Long. 13 mm.: Lat. 8 mm. Varietà B. Testa longior. spira magis acuta. - Costulae transversae in ullimo anfractu omnes inter se aequidistantes et ab interstitiis latis separatae. Long. 14 mm.: Lat. 9 mm. L. BeLLarDpi — Molluschi. 17 130 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà C (an species distinguenda?. Testa longior: spira magis acuta. - Costae longitudinales majores, pauciores, magis obliquae. - Os magis elongatum, antice minus dilatatum, ovale. Long. 14 mm.: Lat. 7 mm. Varietà D (au species distinguenda ?). Spira magis acuta. - Anfractus poslice vie depressi. - Costae longitudinales minores, nu- merosiores. - Os poslice minus angustatum, suborbiculare. Long. 12 mm.: Lat. 7 mm. Confrontando i fossili dei Colli torinesi qui descritti con quelli che il signor R. Hoernes descrisse e figurò col nome di Buccinum Pauli nella precitata Memoria del 1875, e con quello figurato nella Monografia del 1882 (il quale differisce dai primi per la natura degli ornati superficiali e che sembra per la sua forma generale do- versene separare) non riesce difficile il colpire i caratteri che li separano da quelli di Ottnang e che si possono riassumere nei seguenti: 1° dimensioni maggiori; 2° spira più lunga e più acuta; 3° coste longitudinali rette, meno numerose e separate da solchi più larghi; 4 costicine trasversali più piccole e più numerose, particolarmente in prossimità della sutura; 5° maggior depressione della columella collocata anteriormente. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non fre- quente; Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. 452 Serie. Nucleus embrionalis latus, obtusus. -— Testa subfusiformis: spira longiuscula. - Anfractus. converi, elongati; ultimus dimidia longitudine via brevior: suturae profundae. — Superficies longitudinaliter costata et tranverse costulata. - Os ovale; labrum sinistrum subarcuatum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum parum et subuniformaliter ultra os produetum: columella antice profunde excavata: rima subterminalis, elabrata. I caratteri propri di questa serie sono la notevole lunghezza e poca apertura della spira, la convessità degli anfratti dalla quale risulta la profondità delle suture, la brevità dell'ultimo anfratto, la columella profondamente incavata nella sua regione anteriore e finalmente, ed in particolar modo, l’intaglio circoscritto da labbra indistinte. 172. Nassa JEFFREYSI BELL. Tav VIII, fig. 15 (a, bd, 0). Testa elongata: spira parum acula. - Anfractus salis convexi, contra suturam posticam leviter inflati; ultimus dimidia longitudine brevior, antice parum depressus. - Costae longi- tudinales crebrae, obliquae, sinuosae, in ultimo anfractu obtusae, parum prominentes, ab inter- slitiis angustis separutae, postice a sulco inlerruplae, versus marginem oris obsoletae: costulae DESCRITTI DA L. BELLARDI 131 transversae crebrae, ab interstitiis angustis separalae, uniformes, 9-10 perspicuae in primis et mediis anfractubus, 20 in ultimo; costula posterior subdentata. - Os ovale; labrum sinistrum subarcuatum, interius pluri-plicatum ; labrum dexterum antice birugatum. Long. 14 mm.: Lal. 7 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese , raro; Coll. Michelotti e Ro- vasenda. 173. Nassa INCERTA BELL. Tav. VIII, fig. 16 (a, 5, c). Testa crassa: spira longa. - Anfractus longi, parum converi; ultimus brevis, dimidiam longitudinem non aequans, anlice vix depressus : sulurae parum profundae. - Costae lon- gitudinales angustae, compressae, subacutae, obliquae, ab interstitiis latis separatae, ad suturam posticam productae: costulae transversae minutae, crebrae, uniformes, ab interstitiis angustis separalae. - Os ovale; labrum sinistrum crassum, subarcuatum; labrum dexterum crassiu- sculum, postice uniplicatum, antice rugulosum: rima latissima. Long. 13 mm.: Lat. 6 '/. mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo : Coll. del Museo e Rovasenda. 46: Serie. Nucleus embrionalis brevis, latus, obtusus. - Testa subturrita. - Anfractus converiusculi; ultimus dimidiam longitudinem subaequans. - Superficies longitu- dinaliter tum ecostata, tum irregulariter costata, tota, vel in parte, transverse mi- nute sulcata. - Os orbiculare; labrum sinistrum arcuatum, plerumque incrassatum, interdum variciforme, interius minute et umiformiter plicatum; labrum dexterum vix ultra os productum: columella medio, vel antice, profunde excavata, valde con- torta : rima subterminalis, latissima, vix reflera, subelabrata, postice subca- naliculata. Questa serie si distingue dalla precedente, alla quale si collega mediante la N. pectita Bell., per la depressione anteriore dell’ultimo anfratto, per la maggior lun- ghezza delle labbra che circoscrivono l’intaglio e per la mancanza assoluta di coste longitudinali, come ha luogo nelle due prime forme, o nella loro irregolarità, come ac- cade nella terza. A. Testa costis longitudinalibus tota destituta. 474. Nassa BADENSIS (PARTSCH). Tav. VIII, fig. 17 (a, d). Testa turrita: spira longiuscula. - Anfractus convexiusculi; ultimus antice valde de- pressus, dimidiam longitudinem subaequans. - Superficies longitudinaliler ecostata, tota trans- verse minutissime et crebre sulcata; sulcus major prope suturam posticam plerumque decurrens. 132 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. - Os suborbiculare; labrum sinistrum antice subangulatum, exterius anguste marginatum, medio dilatatum, interdum variciforme, interius pluri-plicatum; labrum dexterum crassum, antice in regionem umbilicalem satis productum. Long. 18 mm.: Lat. 9 ‘/, mm. 1820. Massa semistriata BORS., Oritt. piem. I, pag. 39, tav. I, fig. 10 (mala), 1825. Id. id. DEFR., Diet. Sc. nat., vol. XXXIV, pag. 244 (in parle). 1842. Buccinum badense -—PARTSCH, Neue Aufst. der Petref.-Samml. der K. K. Hof. Miner. Cabin. n.909. 1842. Id. semistriatum E. SISMD., Syn., pag. 40 {in parte). 1847. Nassa semistriata —MICHTTI., Foss. mioc., pag. 210 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Sy., 2 ed., pag. 29 (in parle). 1848. Buccinum badense -—HOERN., Verz. fossil,-Rest. tert.-Beck. Wien, pag. 17. 1848. Id. id. HOERN., Verz. in Cajzek®s. Erlant. sur geogn. Kart. von Wien, pag. 17. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag.84 (in parte). 1853. Zd. id. HOERN., Moll foss. Wien, vol. I, pag. 143, tav. XII, fig. 8. 1853. /d. id. NEUGEB., Beitr. tert. Moll. Ober-Lapugy, pag. 28. (875. Massa semistriata —BOUILL., Paleont. de Biarritz, pag. 93, tav. 1, fig. 8. 1878. Id. badensis FUCHS, Stud. tert.-bild. Ober-Ital., pag. 49. 1882. Buccinum badense R. HOERN., u. M. AUING., Gaster. mioc. Oest.-Ung. Monarch., pag. 130. Varietà A. Anfractus ultimus varicosus. Long. 17 mm.: Lat. 10 mm. Varietà B. Testa longior: spira magis acuta. Long. 17 mm.: Lat. 8 mm. Varietà C (an species distinguenda?). Testa minor: spira perlonga, magis acuta. - Anfraclus primi obscure longitudinaliter co- stulati, Long. 13 mm.: Lat. 6 mm. Varietà D (an species distinguenda?). Testa minor: spira longior, magis acuta. - Anfractus primi longitudinaliter costulati ; costulae minutue, valde obliquae, prope suturam a sulco transverso interruptae, ibi compressae, subacutae. Long. 14 mm.: Lat. 7 mm. Varietà E (an species distinguenda ?). Testa minor: spira brevior, minus acuta. - Superficies sublaevis: sulci transversi obsoleti, passim tantum perspicui; striae nonnullae transversae. - Anfractus primi interdum longitudi- naliter plicati; plicae obliquae, contra suturam posticam compressae, acutae. Long. 11 ’| mm.: Lat. 7 mm. Gli esemplari tipici di Vienna corrispondono esattamente con quelli del tipo qui descritto. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Pino-torinese , Termo-fourà, Baldissero-torinese, Val Ceppi, ecc., frequente; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 133 175. Nassa ExIGUA (BROCCH.). Tav. VIII, fig. 18 (a, d). Distinguunt hane speciem a N. badensis (Partsch) sequentes notae: Testa minor: spira brevior, magis aperta. - Anfractus ultimus magnus, ‘ventrosus, dimidia longitudine longior: suturae magis profundae. - Sulci transversi magis profundi. - Labrum sinistrum arcuatum, non postice depressum; labrum dexterum simplex, non postice uniplicatum. Long. 8-12 mm.: Lat. 6 '/,-8 mm. 1814. Buccinum exiguum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 655, tav. XV, fig. 20. 1831. Id. id. BRONN, /tal. tert.-Geb., pag. 24. 21873. Id. id. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 76. Varietà A. Spira longior, minus aperta. Long. 11 mm.: Lat. 7 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, non raro; Coll. del Museo. B. Testa in ultimis anfractubus tota, vel in parte, longitudinaliter costata. 176. Nassa PECTITA BELL. Tav. VIII, fig. 19 (a, bd). Distinguunt banc speciem a N. badensis (Partsch) sequentes notae: Testa plerumque major. - Anfraclus magis converi; ultimi toti, vel in parte, longitudinaliter costati; costae obliquae, prominentes, subarcuatae , inaequales, ab interstitiis lalis separatae, prope suturam posticam a sulco transverso subinterruptae. Long. 14 mm.: Lat. 8 !/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero torinese, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo. 47° Serie. Nucleus embrionalis subacutus. -— Testa turrita: spira longa. - Anfractus com- planati, vel parum converi; ultimus dimidiam longitudinem plerumque subaequans. - Superficies tum tota laevis, tum in primis anfractubus longitudinaliter costata. - Os subovale, obliquum; labrum sinistrum postice depressum, antice dilatatum ; labrum dexterum vix et regulariter ultra os productum, laeve: columella antice profunde ercavata: rima subterminalis, lata, vix reflera, a labiis brevibus circum- scripta, postice carinata, subcanaliculata. La mancanza totale di coste longitudinali, o la loro presenza limitata ai primi an- fratti, il nucleo embrionale poco acuto, l’obliquità della bocca, la lunghezza della spira, 134 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL. PIEMONTE ECC. i profondi solchi trasversali che corrono presso l’intaglio, la posizione molto rovesciata di questo e la brevità delle sue labbra dànno alle forme tipiche di questa serie una speciale fisionomia. A. Testa tota costis longitudinalibus destituta. A77. NASSA SUBLAEVIGATA BELL. Tav. VII, fig. 20 (a, 8). Testa crassa, turrita: spira conoidea, polygyrata. - Anfractus breves, parum convetxi ; ultimus */, totius longitudinis subaequans. - Superficies tota costis longitudinalibus destituta, in primis anfractubus minutissime et passim obsolete transverse sulcata, in aliis laevis, exceplis sulcis nonnullis transversis profundis prope rimam decurrentibus. - Os subovale, postice angustatum, subcanaliculatum; labrum sinistrum simpler, interius pluri-plicatum; labrum dexlerum crassum, postice callosum, vir et regulariter ultra os productum, laeve: columella submedio excavata: rima lata, profunda. Long. 17 mm.: Lat. 10 mm. Varietà A. Testa minor. - Sulci minuti transversi in omnes anfractus passim producti. Long. 13 mm.: Lat. 7 mm. Varietà B. Testa brevior: spira magis aperta. Long. 13 mm.: Lat. 8 mm. Varietà €. Spira perlonga, magis acuta. - Sulci transversi undique obliterati. Long. 18 mm.: Lat. 9 mm. Varietà D. Spira in primis anfractubus magis acuta, in duobus ultimis magis aperta quam tn praece- dentibus. Long. 14 mm.: Lat. 8 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Baldissero- torinese, non raro; Coll. del Museo. 178. Nassa TAURINORUM BELL. Tav. VIII, fig. 21 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. sublaevigata Bell. sequentes nolae : Spira medio subinflata. - Anfractus ultimus brevior, minus inflatus. - Sulci transversi prope rimam decurrentes latiores et profundiores. - Os magis obliquum, postice magis angustatum ; labrum sinistrum antice magis concavum; labrum dexterum in regionem umbilicalem minus, DESCRITTI DA L. BELLARDI 135 medio et postice magis, productum: columella magis contorta, antice sinistrorsum snflera, magis profunde et magis anlice ercavata. Long. 17 mm. : Lat. 9 mm. Varietà A. Tav. VIII, fig. 22 (a, 8). Testa brevior, subumbilicata: spira magis aperta. - Anfractus ultimus longior, medio varicosus. Long. 16 mm.: Lat. 9 mm. Varietà B. Testa minor: spira brevior, magis aperta. Long. 13 mm. : Lat. 8 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Pino-torinese . Baldissero-torinese, ecc. non frequente; Coll. del Museo e Michelotti. B. Aufractus primi longitudinaliter costati. 179. Nassa coLLEGNI BELL. Tav. VIII, fig. 23 (a, 8). Testa turrita: spira cylindro-conica, longa, valde acuta. - Anfraclus complanati; ultimus antice valde depressus, dimidia longitudine brevior. - Superficies in primis anfractubus lon- gitudinaliter costata et lransverse striata, în ultimis laevis: costae longitudinales obtusae, obliquae, ab interstiliis angustis separalae, ad suturam posticam ininterrupte productae; sulci prope rimam decurrentes profundi. - Os anlice dilatatum, postice via angustatum; labrum sinistrum postice parum depressum; labrum dexterum crassum, parum et uniformiter ultra 08 productum: columella submedio profunde excavala. Long. 18 mm.: Lat. 9 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro; Coll. del Museo. 180. NassA CONNECTENS BELL. Tav. VIII, fig. 24 (a, 5). Dislinguunt hane speciem a N. Collegni Bell. sequentes notae: Anfractus ultimus longior, dimidiam longitudinem subaequans, antice minus depressus. - Sulci transversi melius distincti. - Os longius, ovale: columella medio et minus excavata, minus contorta. Long. 13 mm.: Lat. 7 '/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Baldissero-torinese, non fre- quente; Coll. del Museo. 136 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 48: Serie. Nucleus embrionalis brevis, parvulus, obtusus. - Testa tum turrita, tum ovato- fusiformis: spira longiuscula. - Anfractus parum converi; ultimus dimidiam lon- gitudinem aequans vel subaequans. — Superficies tum tota vel in parte longitudinaliter costata, tum tota ecostata, tota vel in parte transverse sulcata; sulcus major prope suturam posticam decurrens in omnes anfractus. - Os ovale, postice canaliculatum; labrum sinistrum subarcuatum, prope rimam subangulatum, ple- rumque exterius marginatum; labrum dexterum antice et medio vix ultra 0s pro- ductum, postice plus minusve catensumi: columella subarcuata, antice plerumque rugulosa: rima subterminalis, interdum lateralis, lata, valde reflera, a labiis tum longis, tum brevibus, circumscripta, postice carinata. I caratteri assegnati a questa serie sono alquanto vaghi; la qual cosa è una conseguenza della grande variabilità di parecchie forme che vi sono inscritte e che si raccolgono a centinaia negli strati che le racchiudono; tuttavia le forme raccolte in essa sono fra loro legate dalla presenza di un solco, relativamente profondo, il quale corre in tutte presso la sutura posteriore e su tutti gli anfratti. Per rendere possibile la descrizione di tutte queste forme ho primieramente descritte con nomi proprii quelle che erano meglio definibili per la natura dei loro carat- teri e per la loro giacitura, quindi ho distinte alcune varietà e sotto varietà, tenendo conto specialmente dei caratteri derivanti dalla natura degli ornati superficiali, come quelli che erano più facili ad essere indicati con vocaboli proprii, ed accennando infine le modificazioni osservate nella forma generale. Io non mi illudo certamente che le distinzioni che ho fatte, possano incontrare l'approvazione di tutti i miei colleghi, ma, come già dissi più sopra, dovendo il natu- ralista moderno rendere conto di tutti i particolari che gli vien dato di osservare nelle forme che esamina, onde raccogliere gli elementi atti a svelarci le grandi leggi che hanno regolato lo sviluppo degli esseri viventi, ho cercato di attenermi a quel mezzo che secondo il mio parere meglio mi poteva guidare ad ottenere il fine pro- postomi. A. Labrum dexterum non, vel vix, postice productum. - Rima a labiis longiusculis circumseripta. Le forme di questo gruppo sono fra loro intimamente collegate, e rappresentano nel tempo differenti stadi di sviluppo del medesimo tipo: infatti la N. genitrix Bell. è propria del miocene medio dei Colli torinesi; da questa colla N. finitima Bell. si passa alla N. dertonensis Bell. caratteristica dei Colli tortonesi, e finalmente alla N. italica (May.) propria delle marne del pliocene inferiore, tanto al di qua quanto al di là dell'Appennino. DESCRITTI DA L. BELLARDI 137 Anfractus omnes, longitudinaliter ecostati Anfractus omnes, vel saltem in parte, longitudinaliter costati 3 Spira parum acuta: superficies tota transverse sulcata genitriz Bell. Spira satis acuta: superficies in ventre anfractuum esulcata finitima Bell. Anfractus ultimi longitudinaliter ecostati dertonensis Bell. Anfractus omnes longitudinaliter costati italica (May.). 181. Nassa GENITRIX BELL. Tav. IX, fig. 1 (a, db). Testa turrita: spira longa, valde acuta. - Anfractus parum convexi; ultimus dimidiam longitudinem aequans, antice valde depressus: suturae parum profundae. - Superficies tota longitudinaliter ecostala et transverse sulcata; sulci in primis anfractubus 6 perspicui, in ultimo 14, lineares, ab interstitiis latis et complanatis separati; sulcus posticus prope suluram decurrens latior el profundior. - Os suborbiculare; labrum sinistrum ante marginem oris in- flatum, arcuatum; labrum dexterum crassiuseulum, vir ultra os productum: columella antice ercavata: rima postice late subcanaliculata, a labiis longiusculis cireumscripta. Long. 27. mm.: Lat. 14 mm. Miocene medio: Colli torinesi, rarissimo; Coll. Michelotti. 182. Nassa FINITIMA BELL. Tav. IX, fig. 2 (a, Bd). Distinguunt hanc speciem sequentes notae: A. a N. genitrix Bell.: Spira magis acuta. - Anfractus primi el medii laeves (evcepto sulco contra suturam posticam decurrente); ultimus in dimidia parte antica minute, crebre et uniformiter transverse sulcatus; sulci lati. - Labrum derterum postice magis productum. 2. a N. dertonensis Bell.: Testa major: spira longior, magis acuta. - Anfractus numerosiores; ultimus brevior, *|, totius longitudinis subaequans. - Superficies tota longitudinaliter ecostata. - Os suborbiculare ; labrum sinistrum magis arcuatum: columella magis profunde excavata. Long. 25 mm.: Lat. 12 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S*° Agata fossili, rarissimo; Coll. Michelotti. 183. Nassa DERTONENSIS BELL. Tav. IX, fig. 3 (a, Bd). Nucleus embrionalis latiusculus. - Testa crassiuscula, subfusiformis. - Anfractus parum convexi ; ullimus anlice satis depressus, dimidiam longitudinem aequans: suturae subcanalicu- latae. - Superficies in primis et mediis anfractubus longitudinaliter costulata, in penultimo L. BeLLarDi — Molluschi. 18 138 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. et ultimo ecostulata ; costulae crebrae, obliquae, rectae, compressae, subacutae, in parte antica anfractuum obsoletae: pars avtica ultimi anfractus tota transverse sulcata; sulci posteriores minuti, ab interstitiis lalis separati, anteriores lali, ab interslitiis angustis disjuneli; sulcus major prope suluram posticam in omnes anfractus decurrens profundus. - Os ovale; labrum sinistrum ezterius inflatum, subvaricosum, plerumque minute marginatum, postice vix de- pressum; labrum dexterum antice vir ultra os productum, plerumque birugatum, postice magis sed parum extensum: columella submedio profunde excavata: rima lala, profunda, valde refleva, a labiis longiusculis, in canalem brevem recurvum productis , circumscripla, poslice carinala et subcanaliculata. Long. 18 mm.: Lat. 10 mm. 1838. Buccinum semistriatum MICHTTI., Geogn. Ans. tert. Bild. Piedm., pag. 397. 1842. Id. id. E. SISMD., Syr., pag. 40 (in parte). 1847. Nassa semistriata MICHTTI., Foss. mioc., pag. 210 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2 ed. pag. 29 (in parte). 1852. Id. id. D’ORB., Pror., vol. III, pag. 84 (in parle). 1864. ld. id. DODERL., Cenn. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1869. Buccinum semistriatum COPP., Catal. foss. mioc.e plioc. Moden., pag. 24 (in parte). 1869. Id. id. MANZ., Faun. mivc. alt. Ital., pag. 12. 1873. Massa semistriala COCC., Enum. Sist. Moll, plioc. e mioc. Parm. e Piac., pag. 83 (in parte). 1874. Buccinum semistriatum COPP., Catal. Foss. mio-plioc. moden. Coll. Copp., pag. 2. 1874. Massa semistriata FOREST., Cern. geol. e palcont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 21 (in parte). Fra le parecchie centinaia di esemplari descritti quali rappresentanti la forma tipica non ne ho trovati che alcuni pochissimi i quali, pur conservando identici gli ornamenti superficiali, hanno la spira più breve e l’angolo spirale più aperto. Varietà A. Costae longitudinales in primis anfractubus minutae, numerosiores. Long. 15 mm.: Lal. 9 mm. In questa varietà le costicine longitudinali sono piccolissime, non compresse e molto numerose: nel solo esemplare che ne conosco, la spira è un poco più breve e più aperta che nella forma tipica. Varietà B. Tav. IX, fig. 4 (a, d). Anfractus omnes in ventre transverse sulcati; sulci ab interstitiis latis separati, 4 ple- rumque in anfractubus meduis perspicui, 5 vel 6 in ultimo, praeter sulcum majorem prope su- turam posticam decurreniem et sulcos latos, ab inlerstitiis angustis separatos, AA, ante rimam impressos. NE Long. 19 mm.: Lat. 10 mm. 1864, Massa semistriata var. 1 DODERL., Cern. geol. terr. mioc sup. Ital. centr., pag. 105. 1873. /d. id. var. turrita COCC., Enum. Sist. Moll. mioc,e plioc. Parm. e Piac., pag. 83. 1877. Id. id. var. bd) 1. ISS., App. paleont.I, pag. 20. In questa varietà non rara, abbenchè molto meno frequente della forma tipica, le costicine si presentano ora uguali a quelle del tipo, ora più piccole e più nume- rose come nella varietà A, e ciò indipendentemente dalla forma generale più o meno lunga e dalla spira più o meno aperta. DESCRITTI DA L. BELLARDI 139 Varietà C. Superficies tota transverse sulcata; sulci numerosi, 9 plerumque in anfractubus mediis per- spicui, 14-16 in uliimo, praeter sulcum prope suluram postieum decurrentem et sulcos prope rimam impressos: costae longitudinales plerumque minores et numerosiores. pal Long. 17 mm.: Lat. 9 mm. La forma generale in questa varietà varia anch'essa come quella del tipo e delle varietà precedenti nella maggiore o minore lunghezza ed apertura della spira. Varietà D. Tesla in ultimis anfractubus passim longitudinaliter costulata. Long. 16 mm.: Lat. 9 mm. Questa forma per la presenza di alcune costicine sugli ultimi anfratti fa passaggio alla N. italica (May.) pur conservandosene distinta per il minor numero delle coste longitudinali, per la mancanza di numerosi solchi trasversali sui primi anfratti, e per la minore estensione posteriore del labbro destro. Varietà E. Tav. IX, fig. 5 (a, bd). Superficies in ultimis anfractubus tota et crebre transverse sulcata, in ultimo passim longitudi- naliter costulata; costulae longitudinales primorum anfractuum plerumque minores el numerosiores. Long. 47 mm.: Lat. 9 mm. Anche questa varietà per la presenza qua e là di costicine longitudinali sugli ultimi anfratti si avvia alla N. italica (May.), ma ne rimane distinta pei caratteri accennati a proposito della varietà C, oltre al gran numero di solchi trasversali sugli ultimi anfratti proprii della N. italica (May.) e mancanti in questa. La N. dertonensis Bell. a primo aspetto si potrebbe confondere colla forma delle vicinanze di Vienna riferita prima dall’Hoernes alla N. semistriata Brocch. e quindi giustamente distinta dal sig. Prof. Mayer col nome di B. Hoernest. Dal paragone della precitata forma di Vienna che ricevetti dal sig. Fuchs, con quella dei Colli tortonesi ho trovato le seguenti differenze che mi consigliarono ad isolarne quella qui descritta, nella quale 1° le dimensioni sono d’ordinario maggiori : 2° il guscio è più grosso; 3° il labbro destro è meno protratto posteriormente; 4° i primi anfratti, dopo quelli embrionali, sono guerniti di costicine longitudinali sporgenti, compresse, subacute, rette e sguernite di solchi trasversali, mentre nella N. Hoernesi (May.) le costicine longitudinali sono molto più numerose, più piccole, poco sporgenti, e gli anfratti sono attraversati per tutta la loro superficie da cinque o sei solchi, i quali corrono continui tanto negli interstizi interposti alle costicine longitudinali ‘quanto su queste. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, S'* Agata-fossili, comunissimo : Coll. del Museo. 140 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà C. — Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, S'* Agata-fossili, fre- quente; Coll. del Museo. Pliocene inferiore: Zinola presso Savona, rarissimo; Coll. del Museo. 184. Nassa iratica (Mav.). Tav. IX, fig. 6 (a, d). Distinguunt hane speciem a N. dertonensis Bell. sequentes notae : Anfractus plerumque magis converi, omnes toli transverse minute sulcati et longitudinaliter crebre costulati; sulcus prope suluram posticam decurrens maior, profundior: costulae longitudi- nales a sulco postico interrupto, super marginem sulurae majores, dentiformes, el in intersecatione costularum transversarum sulcis transversis interpositurum prope rimam decurrentium, interdum subnodosae; anfractus ultimus antice magis depressus, magis ventrosus. - Labrum dexterum medio et postice plerumque magis extensum. Long. 19 mm.: Lat. 10 mm. 1814. Buccinum (Nassa) costulatum BROCCH., Conch. foss. sub., pag.343, tav. V, fig.9 et pag. 652. 1814. Id. semicostatum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 654, tav. XV, fig.19. 1820. Nassa costulata —BORS., Oritt. piem., I, pag. 38. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. Nat., vol. XXXIV, pag. 243. 1829. Buccinum costulatum —MARC. DE SERR., Géogn. terr. tert., pag. 123. 1829. /d. semicostatum MARC. DE SERR., Géogn. terr. tert., pag. 122. 1831. /d costulatum —BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 23. 1831. /d. semicostatum BRONN, Ital. tert.-Geb., pay. 23. 1832. Zd. costulatum —JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1832. J/d. semicostatum JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1837. Id. id. PUSCH, Pol. Paliont., pag. 122. 1842, Id. costulatum E. SISMD., Syr., pag. 40. 1842. Id. semicostatum E. SISMD., Syn., pag. 40. 21843.) Id. id. PHIL., Tertiar. verst. Nordw. Deutschl., pag. 27. 1844. Id. costulatum DESH. in LAMCR., Anim.s.vert., 2 éd., vol. X, pag. 220. 1845. Id. id. CALC., Conch. viv. e foss. Sicil., pag. 39. 1846. Id. id, PARET., in Descriz. di Genova, vol.I, pag.5i. 1847. Nassa costulata —E.SISMD., Syn., 2 ed., pag. 28. 1847. Id. semicostata —E.SISMD., Syn., 2 ed.. pag. 29. 1852. Id. costulata D'ORB., Prodr., vol. Iil, pag. 84. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 85. 1857. Id. id. MENEGH., Paleont. de Sard. pag. 463. 1864. /d. id. DODERL., Cern. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. 1868. Id. id. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 44. 21868. /d. semistriata var. turrita FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., I, pag. 45, tav. II, fig.5, 6 1868. /d. costulata MANZ., Sagg. Conch. foss. sub., pag. 37. 1872. Id. id, DE KOEN., Micce. Nord-Deutsch. Moll. Faun,, pag. 195. 1873. Id. id. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 82. 1873. Buccinum costulatum —MAY., Syst. Verz. Verst. Helv., pag. 32. 1874. Id. id. COPP., Catal, foss. mio-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1874. Id. id. FUCHS, Alt. tert. Schicht.v. Malta, pag. 4. 1875. Id. id. BENOIST, Test. foss. de la Brède et de Saucats, pag. 385. 1875. Nassa costulata SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 278. 21875. Id. semicostata SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1875. Id. costulata PANTAN., Att. Accad. Fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 2. 1875. Id. id. SORD., Faun. mar. Cascina Rizzardi, pag.35. 1876. Id. id. FOREST., Cennageol.e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 21. 1876. Id. id. PONZ., Foss. Mte Vaticano, pag. 16. 1876. Buccinum italicum MAY., Mer. glac. aux pieds des Alp., pag. 218. 1876. Nassa costulata —FONT., Etud. strat. et paléont, Bass. du Rhone, II, pag. 70. 1877. DESCRITTI DA L. BELLARDI 141 Nassa italica DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 252. 1877. Buccinum costulatum —FUCHS, Ptioc. bild. Zante u. Corfu, pag. 10. 1877 1878. 1878. 1878. 1880. 1880. 1881. 1881. 1881 1881 1881. L . Nassa semistriata var. a ISS., App. paleont., 1, pag. 20. Id. costulatum —FUCHS, Stud. tert, Bild. Ober-Ital., pag. 62. Nassa exiqua DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 101. Id. costulata FONT., Étud.strat,et paléont. Bass. du Rhone, III, pag. 45, 46. Id. id. SARTOR., Z/ Coll. di S* Colombano e i? suoî Foss., I, pag. 15. Id. id. COPP., Terr. tab. Moden., pag. 10. Id. id. COPP.. Marn.turch. Moden., pag. 14. Id. id. BARD., Paléont. Maine et Loire, pag. 104. . Buccinum apenninicum MAY., In litt.et specim. . Nassa pliocenica var. III costulata COPP., Ossero. malac., pag. 5, fig. 5. Id. id. var. III, sottovar. subcostulata COPP., Osserv. malac., pag. 5. ‘esemplare tipico figurato e descritto dal Brocchi col nome di Bucc. semicostatum è incompleto, e a mio giudizio è un giovane esemplare di questa specie. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'* Agata-fossili, Stazzano, raro. Pliocene inferiore: Castelnuovo d’ Asti; Vezza presso Alba; M' Capriolo presso Bra; nola: Clavesana presso Mondovì; Borzoli presso Sestri-ponente; Savona Fornaci e Zi- Albenga, vallone Torsero; Ventimiglia, comunissimo; Coll. del Museo e Michelotti. B. Labrum dexterum postice late productum. - Rima a labiis brevibus cireumscripta. La notevole estensione posteriore del labbro destro e la brevità relativa delle labbra che circoscrivono l’intaglio, sono le note principali che separano le forme di questo gruppo da quelle del precedente. Anfractus ommes longitudinaliter costati N. neglecta Bell. Anfractus omnes, vel saltem ultimi, longit. ecostati 2. Superficies tota transverse sulcata 3. Superficies in ventre anfractuum esulcata Testa dolioliformis, tota longitudinaliter ecostata : spira medio inflata N. gigantula (Bon.). Testa turrita, in primis anfractubus longitudinaliter costata: spira regulariter involuta N. Hoernesi (May.). Anfractus primi longitudinaliter costati Anfractus omnes ecostati Testa inflata : spira parum acuta : suturae distincte \ canaliculatae N. solidula Bell. Testa angusta: spira valde acuta: suturae non ca- naliculatae N. transitans Bell. Testa brevis, ventrosa: spira parum acuta N. semistriata Brocch.). Testa longa, angusta; spira valde acuta N. Olivii Bell. 142 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 185. Nassa NEGLECTA BELL. Tav. IX, fig. 7 (a, d.. Testa parva, subovata. - Anfraclus vix convexi; ultimus dimidiam longitudinem aequans, anlice salis depressus. - Superficies în anfractubus primis tota minute transverse sulcata , in mediis et in parte postica ultimi laevis, in omnibus longitudinaliter costata; sulcus prope su- tluram poslicam decurrens minutus: costae longitudinales obtusae, obliguae, ab interstitits parum latis separatae undique decurrentes (eaceptis parte antica ultimi anfractus et parle margini oris contigua), prope suturam posticam anfractuum subdentatae. - Os ovale; labrum sinistrum ar- cuatum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum satis ultra os productum, praesertim postice : columella anlice salis profunde excavala: rima a labiis brevibus circumscripta. Long. 7 mm.: Lat. 3 !/, mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S' Agata-fossili, rarissimo; Coll. del Museo. 186. Nassa GIGANTULA (Bon.). Tav. IX, fig. 11 (a, b, 0). Testa subfusiformis, ventrosa: spira medio inflata. - Anfraclus convexi, longi; ultimus dimidiam longitudinem aequans, vel subaequans: sulurae anguste canaliculatae. - Superficies tota longitudinaliter ecostata et transverse sulcata: sulci 4 vel 5 in anfractubus primis et mediis perspicui, ab interstitiîs latis et complanatis separati, lineares; sulcus posticus major; sulci in parlem anlicam ullimi anfractus decurrentes majores, ab interstitiis minoribus separali. - Os subovale, antice leviter dilatatum ; labrum sinistrum contra rimam subangulatum, interius mi- nule pluri-plicatum; labrum dexterum laeve, adnatum, ultra os valde productum, praesertim in regionem posticam: columella medio parum et subregulariter excavata: rima subterminalis, magis lala quam profunda, a labiis longiuseulis circumscripta. Long. 19 mm.: Lat. 9 mm. Buccinum gigantulum —BON., Catal. M.S.n.2919. 1840. Id. id. MICHTTI., /tiv. Gast. foss., pag. 24. 1842. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 4l. 1847. Nassa gigantula E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. II, pag. 176. 1869. Buccinum atestinum COPP., Catal. Moll. mioc. e plioc. Moden., pag. 24. 1873. Nassa semistriata var. integro-striata COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 83 1874. Buccinum labiosum COPP., Catal. foss. mio-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1876. Massa costulata var. 1 FOREST., Cenx. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, p. 21, tav. I, fig. 11,12. 1877. Id. id. var.2 FOREST., Cenr geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, tav.T, fig. 13, 14. 1877. Jd. semistriatavar.b ISS., App.paleont., pag. 20. 1881. Id. pliocenica var. II COPP., Paleont. Moden., pag. 35. 1881. Id. pliocenica var.II integro-striata COPP., Ossero. malac., pag. d, fig. 3. Varietà A. Tav. IX, fig. 12 (a, 5). Testa subfusiformis: spira longior, magiîs acuta, non medio inflata. Long. 20 mm.: Lat. 9 mm. 1881. Massa pliocenica sottovar. I turrita COPP., Ossere. malac., pag. 5, fig. 1. DESCRITTI DA L. BELLARDI 145. Varietà B. Tav. IX, fig. 13 (a, è). Spira medio minus inflata. - Interstilia sulcis transversis interposita omnia, vel in parte, transverse umisulcata, inde sulci transversi numerosiores. Long. 18 mm.: Lat. 9 mm. La forma tipica di questa specie si distingue facilmente da quella corrispondente della N. semistriata (Brocch.), colla quale ha in comune la mancanza di coste lon- gitudinali, per i seguenti caratteri; 1° dimensioni maggiori: 2° spira rigonfia nel mezzo e più lunga; 3° superficie tutta attraversata da solchi: ne differisce poi più o meno dalle sue varietà per la mancanza di coste longitudinali. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'* Agata-fossili, raro; Coll. del Museo. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba: Albenga-vallone Torsero, raro; Coll. del Museo. Varietà A e B — Miocene superiore: Colli tortonesi, S' Agata-fossili, non fre- quente; Coll. del Museo. 187. Nassa Hoernesi (May.). Tav. IX, fig. 10 (a, 2). Testa turrita: spira perlonga, valde acuta. - Anfraclus vix convexi; ullimus dimidia longitudine brevior, anlice valde depressus: suturae angusle canaliculatae. - Superficies în primis anfractubus longiludinaliter costulata, in ultimis ecostulata, transverse sulcala: costulae suboblusae, interslitia subaequantes, obliquae, subarcuatae. - Os subovale; labrum sinistrum medio dilatatum, interius pluri-plicatum; labrum dexlerum lueve, ultra os satis productum, praeserlim in regionem posticam: columella medio profunde excavata: rima lata, parum recurva, a labiis brevibus cireumscripta. Long. 15 mm.: Lat. 7 mm. 1837. Buccinum semistriatum HAUER, Zerk. foss. Thierr. tert.-Beck.v. Wien., pag. 417. 1848. Id. id. HOERN., Zerz. in Czjzek'S Erlant. 2. geogn. Kart.v. Wien., pag. 16. 1853. Id. id. HOERN., Motl. foss. Wien., vol.I, pag. 144, tav. XII, fig. 9. 1853. Id. id. NEUGEB., Beitr. tert.- Moll, Ober-Lapugy, pag. 28. 1864. Id. Hoernesi MAY., Tert. Faun. Azor u. Madeira, pag. 76. 1882. Ia. id. R.HOERN. u.M AUING., Gast. mioc. Oest.-Ung. Monarch., pag. 128, tav. XIV, fig. 22. Varietà A. Testa plerumque major. - Anfractus toti transverse sulcati; sulci inter se valde distantes, 4 vel 5 in anfractubus meriis perspicui, 6 in ultimo, praeter sulcum posticum prope suturam decurrentem et sulcos anteriores anle rimam impressos. Long. 19 mm.: Lat. 9 ‘/, mm. 1853. Buccinum semistriatum HOERN., Moll. foss. Wien., tav. XII, fig. 10. La forma stretta e lunga della spira, la regolarità colla quale questa cresce e la presenza delle numerose costicine longitudinali che ne adornano i tre o quattro primi anfratti dopo il nucleo embrionale, separano questa specie dalla N. gigantula (Bon.). 144 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. È inutile ripetere qui i caratteri che distinguono la presente forma dalla N. der- tonensis Bell. già indicati a proposito di quest’ultima. Tanto le figure pubblicate dall’Hoernes M. nella sua opera, quanto quelle della recente Monografia dei signori R. Hoernes e M. Auinger col nome di Buecinum semi striatum Brocch. e di Buecinum Hoernesi May. rappresentano il labbro destro molto x meno dilatato posteriormente di quanto lo è negli esemplari tipici di Steinabrunn che ricevetti dal sig. Fuchs. Pliocene inferiore: Castelnuovo d’Asti, non frequente; Coll. del Museo. 188. Nassa soLIDuLa BELT.. Tav. IX, fig. 9 (a, db, c). Testa turrita : spira longa, satis aperta. - Anfraclus convexi; ultimus ventrosus, antice valde depressus, dimidia longitudine brevior: sulurae profundae, distincte canaliculatae. - Superficies in anfractubus primis longitudinaliter costulata, in caeleris ecostulata: coslulae mi- nutae, crebrae, obliquae, contra canaliculum suturae posticae subdenticulatae: sulci transversi minutissimi, crebri, plerumque 6 in primis anfractubus perspicui; anfractus tres ultimi laeves; sulci transversi prope rimam decurrentes minuti, ab interstiliis latis separali. - Os subor- biculare; labrum sinistrum arcualum, inerassatum, interius pluri-plicatum, contra rimam sub- dentatum; labrum dexterum laeve, in regione antica et mediana erectum, postice valde extensum: columella submedio salis excavata: rima a labiis longiusculis circumseripta. Long. 16 mm.: Lat. 9 mm. Nella presente forma, i cui legami colla N. semistriata (Brocch.) sono fatti stretti dalla varietà 2° della specie del Brocchi, i caratteri distintivi sono i seguenti para- gonando le due specie nella loro forma tipica ed indipendertemente dalla natura delle loro superficie; in questa 1° la spira è più lunga e più acuta; 2° l’anfratto ultimo è notevolmente più breve, più rigonfio e più depresso anteriormente; 3° la scanalatura che accompagna la sutura posteriore è più larga e più profonda; le labbra dell’in- taglio sono più lunghe. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d'Asti, non raro; Coll. del Museo e Rovasenda, Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. 189. NASSA TRANSITANS BELL. Tav. IX, fig: 15 (a, b, c). Distinguunt hane speciem sequentes nolae: A. a N. semistriata (Brocch.): Testa angustior: spira longior, magis acuta. - Anfractus ultimus dimidia longitudine brevior, angustior. - Superfivies in primis anfractubus longitudinaliter costata; costae paucue, obtusae, ab interstitiis angustis separatae ; sulci transversi in primis anfractubus obsoleti ; suleus posticus prope rimim decurrens minimus. - 0s brevius; labrum dexterum postice magis extensum: rima subterminalis, a labiis longioribus circumscripta. DESCRILTI DA L., BELLARDI 145 2. a N. Olivii Bell.: Anfractus omnes magis converi, inde suturae profundiores; ultimus brevior, antice magis depressus; anfractus primi longitudinalîter costati. - Rima subterminalis, a labiis longioribus cireumscripta. Long. 14 mm.: Lat. 7 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, non comune; Coll. del Museo e del Museo di Zurigo (Prof. Mayer). 190. Nassa SEMISTRIATA (BROCCH.). Tav. IX, fig. 14 (a, 8). Testa subovata: spira brevis, parum acuta. - Anfraclus convexi; ultimus magnus, inflatus, dimidiam longitudinem aequans vel subaequans: suturae angustissime canaliculatae. - Su- perficies tota longitudinaliter ecostata et in parte transverse sulcata: sulci in primis anfractubus minuti, crebri, vir perspicui, in parte antica ultimi anfractus majores, ab interstitiis latis separati, in ventre ultimi anfractus nulli; sulcus prope suturam posticam in omnes anfractus decurrens profundus. - Os subovale, postice angustatum, antice dilatatum; labrum sinistrum . contra rimam non angulatum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum ultra os productum, postice late ertensum: columella medio satis excavata: rima sublateralis, tam lata quam pro- funda, a labiis brevissimis circumscripta. Long. 14 mm.: Lat. 8 mm. 1814. Buccinum (Nassa) corniculum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 342. 1814. Id. semistriatum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 651, tav. XV, fig. 15. 1820. Nassa corniculum BORS., Oritt.piem., I, pag.38 (in parte). 1827. Id. semistriata SASS., Sagg. geol. Bac. terz. Albenga, pag. 481. 1829. Buccinum semistriatum MARC. DE SERR., Géogn. terr. tert., pag. 121. 1831. Id. id. BRONN, /tal. tert.-Geb., pag. 24. 1832. Id. id. DESH., Exped. sc. Morée Zool., pag. 197. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. 1836. Id. id. PHIL., Moll. Sic., vol. I, pag. 193. ? 1838. Id. id. GRAT., Catal. Vert.et Invert. Gironde, pag. 40. 1841. Id. id. CALS., Conch. foss. Altav., pag. 63. 1849. Id. id. E. SISMD., Syr., pag. 40 (in parle). 1842. Id. id. TCHIHATCH., Const. géol. Prov. mérid. Naples et Nice, pag. 238. 1844. Id. id. PHIL., Moll. Sic., II, pag. 193. , 1847. Nassa semistriata MICHTTI., Foss. mioc., pag. 210 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 29 (in parte). 1854. Id. id. RAYN., VAN-DEN-HECK. et PONZ., Catal. foss. Mte Mario, pag. 13. 1857. Id. id. MENEGH., Palcont. de Sard., pag. 463. 1862. Id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Sicil., pag. 11. 1862. Id. id. SEGUENZ., Form. mioc. Mess., pag.7, 11. 1864. Id. id. var. minor sublacvis DODERL., Cenn. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105 1867. Buccinum semistriatum PER. DA COST., Gast. tere. Port., pag.93, tav. XIV, fig. 10 a, d. 1868. Nassa semistriata FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., 1, p. 44. 1869. Buccinum semistriatum MOLIN.-FOL., Geol. di Barcellona, pag. 40. 1869. Id. id. COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 24 (in parte). 1870. Nassa semistriata ARAD. e BENOIT, Conch. vio. Mar, Sicil., tav. V, fig. 14. 1870. Id. id. BELL, Catal. Moll. foss. Biot, pag. 9. 1870. Buccinum semistriatum NICAIS., Catal., Anim. foss. Prov. Alger., pag. 107. 1872. Id. id. COPP., Stud. pal. Icon. moden., pag. 35, tav. IMI, fig. 66. 1873. Nassa semistriata SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 300. 1873. Id. id. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 83 (in parte). L. BeLLarDi — Molluschi. 19 146 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1874. Buccinum semistriatum COPP., Catal. foss. mio-plioc, moden. Coll. Copp., pag. 2. 1874. . Nassa semistriata FOREST., Cenn. geol. e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 21 (in parte). 1874. Buccinum semistriatum FUCHS, Tert, bild.v. Tarent., pag. 4. 1874. Nassa semistriata SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. 1875. Buccinum semistriatum PONZ., Cronac. subapenn., pag. 13, 14, 21, 26. 1875. Id. id. CRESPELL., Not. geol. Savign., pag. 18. 1875. MNassa semistriata SORD., Faun. mar. Cascina Rizzardi, pag. 35. 1875. Buccinum semistriatum MANTOV., Descr. geol. Camp. rom., pag. 41. 1875. Nassa semistriata PANTAN., Att. Accad. fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. 1875. Id. id. MONTER., Nuov. Riv. Conch. mediterr., pag. 40. 1876. Id. id, STOEHR, Terr. plioc. Girgenti, pag. 469. 1876. Buccinum semistriatum MAY., Deécouv. couch.à Congeries, pag. 13. 1876. Nassa semistriata FONT., Étud. strat. et. pal. terr. tert, Bass. du Rhéne, part. II, pag.17, 21, 60, 69, 75, 76. 1877. Id. id. FISCH., Paléont. Ile de Rhodes, pag. 29. 1877. Id. id. CAPELL., Marn. glauc. Bologn., pag. 405. 1877. Id. id. DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 120, 171, 181, 182, 250-52, 266. 1877. Buccinum semistriatum FUCHS, Plioc. bild. Zante u. Corfu, pag. 4, 10, 11. 1877. Nassa semistriata FONT., Not. Dép.messin. dans le Bas-Dauph., pag.548, 551, 552, 556. 1877. Id. id. var. C.1 ISS., App.paleont., I, pag. 21. 1878. Id. id. CAFIC., Stud. geol. Vizzin., pag. 10, 13. 1878. Id. id. D’ANC., Mioc. Ciminna, pag. 7. 1878. Id. id. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 101. 1878. Ja. id. PANTAN., Plioc. dint. Chianciano, pag. 8. 1878. Id. id. FONT., £t. strat. et pal. terr. tert. Bass. du Rhbne, MII, pag. 61, 63. 21878. Buccinum semistriatum FONT., Faun. malac. mioc, Tersannes et Hauterives, pag. 13. 1880. Massa semistriata BRUGN., Conch. plioc. Caltanisetta, pag. 104. 1880. Id. id. COPP., Terr. Tab. moden., pag. 10, 1880. Id. id. PANTAN., Plioc. di Pietrafitta, pag. 271. 1881. Id. id. PANTAN., Moll. plioc. foss.e viv. medit., pag. 68. 1881. Id. id. COPP., Marn.turch.e foss. Moden., pag. 14. 1881. Id. pliocenica var.1 semistriata COPP., Osserv. malac., pag. 5, fig. 4. 1881. Id, id. var.I semistriata, sottovar.I turrita COPP., Ossere. malac., pag. 5, fig. 2. 1881. Id. id. var.IV nana COPP., Ossero. malac., pag. 5 (in parte). Ho riguardato come tipo della specie la forma qui descritta, caratterizzata dalla totale mancanza di coste longitudinali, come quella che corrisponde esattamente al- l'esemplare tipico della Collezione del Brocchi che ebbi in gentile comunicazione dalla Direzione del Museo Civico di Milano. Fra i molti esemplari di varia provenienza riferibili al tipo per la natura della loro superficie, ne ho incontrati alcuni in cui le dimensioni sono alcun che minori di quelle indicate nella descrizione, ed altri nei quali la spira è relativamente più lunga e l’angolo spirale più acuto. Varietà A. Anfractus primi post nucleum embrionalem longitudinaliter costulati; costulae compressae, satis prominentes, obliquae, inlerstitia subaequantes; sulci transversi nulli, excepto sulco prope suturam posticam decurrente. Long. 15 mm.: Lat. 8 mm. 1820. Massa corriculum var. BORS., Oritt. piem., 1, pag. 38. 1826. Planaris discrepans RISS., Prodr. Eur. mérid., vol. IV, pag. 178, fig. 89. 1841. Buccinum semistriatum var.1 CALC. Conch. foss. Altav., pag. 63. 1844. Id. id. DESH. in LAMCK., Anim. s, vert., 2 ed., vol. X, pag. 224. 1844. Id. id. var. PHIL., Moll. Sic., vol. II, pag. 193. 1877. Nassa semistriata var. C3 ISS., App. palcont., I, pag. 21. 1881. Id. pliocenica var. IV, sottovar. costulata COPP., Ossere. malac., pag. 5. DESCRITTI DA L. BELLARDI 147 Gli esemplari riferiti a questa varietà non sono frequenti: quasi tutti presentano < . la forma generale del tipo, di rado la spira vi è più acuta e più lunga. Varietà B. Anfractus primi post nucleum embrionalem longitudinaliter costati et transverse sulcati; costae crebrae, minutae, obtusae, tum rectae, tum subarcuatae. Long. 14 mm. : Lat. 8 mm. Varietà B!, Anfractus penultimus et ultimus in ventre laeves, seu non transverse sulcati. 1877. Massa semistriata var.D 1SS., App paleont., I, pag. 21. 1877. Id. id. var. D5 ISS., App. paleont., 1, pag. 21. 1881. 4/d. pliocenica var.IV, sottovar. costulata COPP., Ossero. malac., pag. 5 (in parte). Varietà B°. Anfractus penultimus in ventre transverse sulcatus; sulci minuti, plerumque 4 perspicui, ab interstitiis latis separati; anfractus ullimus in ventre laevis, seu non transverse sulcatus 1877. Nassa semistriata var. C ISS., App. paleont., I, pag. 21. 1877. dd id. var. C 2 ISS., App. paleont., I, pag. 21. Varietà BS. Anfractus penultimus et ultimus în ventre transverse sulcati. Indipendentemente dalla natura degli ornamenti superficiali, pei quali questa va- rietà B colle sue divisioni si distingue dalle precedenti, nella grande quantità di esem- plari che se ne raccolgono, particolarmente nel vallone Torsero presso Albenga, si incontrano le modificazioni nelle forme generali già indicate per la varietà A e per la forma tipica, e notevoli differenze nelle dimensioni. Varietà (€. Testa turrita: spira longior, minus aperta. - Anfractus ultimus brevis, dimidia longitudine brevior, antice magis depressus. Long. 15 mm.: Lat. 7 '!/, mm. Siccome i signori Prof. Issel e Dott. Coppi, i quali si sono occupati in particolar modo di questa specie e delle numerose sue varietà e forme affini, mi hanno gen- tilmente comunicati esemplari tipici corrispondenti alle varie distinzioni che hanno stabilite in proposito, così sono in caso di poter riferire con certezza le forme da loro distinte a quelle che qui ho descritte. Abbenchè io abbia citato le varie forme distinte da questi chiarissimi autori nella sinonimia delle corrispondenti qui descritte, tuttavia mi pare opportuno, per maggior chiarezza, di riferire sotto forma di quadro le distinzioni stabilite tanto dal sig. Prof. Issel quanto dal sig. Dott. Coppi colla corrispondenza di quelle da me proposte. 148 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1877. Issel. Appunti paleontologici I. Nassa semistriata Brocch. N. italica May. N. gigantula (Bon.). N. semistriata Brocch. var. B° Id. Wb: = Id. C = Idv! = Id. 0° = Id. C* = Id. D =S TARDE = Id. E = Id. F = N. d. N. dd. N. id. N. id N. id. Sp. N. *. id. tipo. id. var. B*. id. VALICAS da devar ibi RNA AVIO Questa forma che molto probabilmente merita di essere distinta con nome proprio differisce senza dubbio dalla N. se- mistriata Brocch. per la sua forma generale più turrita, per gli anfratti più convessi, per la mancanza del solco che corre posteriormente alla sutura, per la sottigliezza del labbro sinistro, per la posizione quasi terminale dell’intaglio, per la maggior brevità delle labbra che lo circoscrivono e per il labbro destro che, per quanto si possa giudicare dallo stato imper- fetto di conservazione dell’unico esemplare che la rappresenta, non oltrepassa il piano della bocca. Quando si avranno esemplari migliori, si potrà assegnare a questa forma un posto in qualche serie, e descriverla come specie ben definita, cui propongo il nome di N. sabatica. N. oblonga (Sass.). 1881. Coppi. Osservazioni malacologiche circa la Nassa semistriata e N. Nassa pliocenica Copp. Var. I semistriata Sottovar. turrita Var. II integrostriata fig. 3 = Sottovar. turrita Var. III costulata (=p) Sa (ani Il fig. 5./= Sottovar. subcostulata = Var. IV nana Sottovar. costulata ==> costulata del Brocchi. semistriata Brocch. tipo. Id. dd. Esemplari di forma più stretta e più lunga. gigantula Bon. Id. id. var. A. italica May. TA. "id: Esemplari colle coste in gran parte obliterate sugli ultimi anfratti. semistriata Brocch. Forma tipica e varietà B con dimensioni minori dell’ordinaria. semistriata Brocch. var. A. Esemplari con dimensioni minori dell’ordinaria. DESCRITTI DA L. BELLARDI 149 Il nome di pliocenica proposto dal signor Coppi non può essere accettato perchè fin dal 1843 lo Strickland pubblicò altra forma col nome di pliocena, non sembran- domi che la leggera differenza dei due vocaboli sia sufficiente a togliere la confusione che si cerca di evitare con una rigorosa denominazione. La forma descritta e figurata dal Brongniart (Mem. Vicent., pag. 65, tav. VI, fig. 8 a, b) col nome di N. semistriata Bors. è certamente differente dalla specie del Brocchi, ed anche, per quanto è permesso giudicare dalla cattiva figura dell’opera del Borson (Oritt. piem., tav. I, fig. 10), dalla N. semistriata di quest’ultimo autore, la quale credo doversi riferire alla N. bdadensis (Partsch). Se la figura precitata del Brongniart è esatta, io non saprei a quale delle specie a me note dei Colli torinesi si possa riferire: la sua forma stretta e lunga, la sua superficie interamente liscia, ed in particolar modo la maniera indistinta con cui il labbro destro si accolla e si fonde per tutto il suo margine colla superficie dell’ultimo anfratto, chiamerebbero questa forma nella 52° serie a lato della N. atlantica (May.). Le figure pubblicate dal Grateloup dei fossili che egli riferì alla presente specie del Brocchi (A#. Conch. foss., tav. XXXVI, fig. 5, 15) sono così imperfette, che mi è impossibile giudicare se quei fossili delle vicinanze di Bordeaux appartengano a questa specie o meglio a qualcuna di quelle che vi furono riferite da parecchi paleontologi. La forma descritta e figurata dai signori Fischer e Tournouer nel 1873 (Anim. foss. du M' Leberon, pag. 125, tav. XVIII, fig. 17) col nome di Nassa semistriata Brocch., varietas cabrierensis, è senza dubbio una forma differente dalla vera N. se- mistriata Brocch. qual è definita in questa Monografia, come ho potuto riconoscere dall'esame dell’esemplare tipico di Cabrières, gentilmente comunicatomi dal signor Fischer. Ecco i caratteri pei quali a mio parere queste due forme sono fra loro distinte, e che osservai nel fossile di Cabrières; 1° spira più lunga e più acuta; 2° ultimo anfratto più breve e meno rigonfio; 3° suture più profonde ed accompagnate da ur notevole ribordo; 4° superficie tutta e di tutti gli anfratti solcata per traverso; 5° primi anfratti dopo gli embrionali guerniti di costicine longitudinali; 6° labbro sinistro depresso nel mezzo ed angoloso anteriormente; 7° labbro destro non dilatato posteriormente; 8° intaglio molto meno laterale, quasi terminale e circoscritto da labbra più lunghe le quali dànno origine ad una specie di canale. Pel complesso di questi caratteri la forma di Cabrières precitata si collega colla N. dertonensis Bell. I fossili provenienti dall'Isola di Rodi e riferiti dal signor Fischer nella \precitata memoria alla N. semistriata Brocch. appartengono in parte alla forma tipica, in parte alla varietà B: i primi hanno tuttavia dimensioni minori di quelle ordinarie colle quali si trova in Piemonte ed in Liguria il tipo della N. semistriata Brocch. Nel 1878 il signor Fontannes giustamente apprezzando le differenze del tipo di Cabriéres da quello della N. semistriata (Brocch.) separò definitivamente la prima dalla seconda, imponendole il nome specifico di N. cabrierensis Font. (Le Bassin du Vesan, pag. 107). Lo stesso signor Fontannes ripubblicò poscia nel 1879 (Descr. de quelq. esp. nouv. ou peu conn., pag. 7, tav. I, fig. 3) questa sua specie aggiun- gendovi un’ottima figura. La forma per altro figurata dal signor Fontannes non è in tutto e per tutto uguale a quella figurata dai signori Fischer e Tournouer; avendo 150 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. fra loro paragonato queste due forme vi trovai le seguenti differenze che potrebbero dar luogo ad una varietà. Il tipo comunicatomi dal signor Fontannes ha la forma comparativamente meno lunga e più rigonfia, il ventre degli anfratti liscio, cioè senza solchi, il solco che corre presso la sutura, caratteristico di questa serie, è accompagnato anteriormente da un altro solco minore. Nella ricca collezione di Nasse della Fauna attuale del signor Cav. Tapparone- Canefri ho trovato col nome di N. semzstriata (Brocch.) due esemplari senza indi- cazione di provenienza, ma molto probabilmente del Mediterraneo o delle coste del Por- togallo. Dopo averli accuratamente esaminati e scrupolosamente paragonati col tipo fossile della N. semistriata (Brocch.), riconobbi che uno dei due esemplari, sia per la forma generale, sia per gli ornamenti superficiali e sia per la figura della bocca e per il modo col quale il labbro destro si estende sull’anfratto precedente, corrisponde in tutto alla forma qui descritta col nome di N. semistriata (Brocch.) var. B3: nel- l’altro osservai le seguenti differenze della forma tipica del Brocchi: 1° spira rela- tivamente più lunga e più acuta; 2° ultimo anfratto proporzionatamente più breve; 3° molti solchettini trasversali sul ventre di tutti gli anfratti: per questi caratteri ‘e per la mancanza di costicine longitudinali questo esemplare costituirebbe una speciale deviazione dal tipo che non ho finora incontrato allo stato fossile. Un terzo esemplare proveniente da Vigo sulle coste del Portogallo mi fu inviato in comunicazione dal signor Marchese di Monterosato: questo corrisponde per la forma generale e per gli ornamenti superficiali al secondo esemplare della Collezione Tapparone-Canefri coll’ aggiunta di minute costicine longitudinali sui primi anfratti dopo il nucleo embrionale. Finalmente ebbi dal signor Fischer sette altri esemplari del medesimo tipo pescati alla profondità di 900 metri sulle coste di Barberìa. Di questi sette esemplari due appartengono alla varietà 2', uno alla varietà 2°, tre alla varietà B*, ed uno alla varietà A qui sovra descritte. I sei primi esemplari sono senza dubbio della Fauna attuale, il settimo per la mancanza d’ogni traccia di colore, per la solidità del guscio e per la sua fisionomia pare fossile e provenire probabilmente dalle marne del plio- cene inferiore frequentissime sulle coste del Mediterraneo. È dunque fuor di dubbio che la NM. semistriata (Brocch.) caratteristica del plio- cene inferiore, ha i suoi rappresentanti nei nostri mari attuali. Questa forma che, a quel che pare, vive ed ha vissuto a notevoli profondità, ha la sua corrispondente în quella che ho distinta col nome di N. OWvi Bell. nelle sabbie del pliocene superiore, la fauna delle quali accenna in complesso ad una fauna di mare poco profondo. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'® Agata-fossili, raro; Coll. del Museo. Pliocene inferiore: Castelnuovo d'Asti, Viale; Vezza; Albenga-vallone-Torsero, comunissimo: Coll. del Museo. Pliocene superiore : Colli astesi, Valle Andona, raro; Coll. del Museo; Colli biel- lesi, Masserano, non raro; Volpedo presso Voghera, non raro; Coll. del Museo. Vive nel Mediterraneo sulle coste di Barberìa e nell’Atlantico sulle coste del Por- togallo. DESCRITTI DA L. BELLARDI bol 494. Nassa OLivir BELL. Tav. IX, fig. 16 (a, 6). Distinguunt hane speciem sequentes notae : I. a N. semistriata (Brocch) tipo: Testa angustior: spira multo magis acuta. - Anfractus longiores, depressi; ultimus dimidiam longitudinem subaequans: suturae minus profundae. - Os longius; labrum sinîstrum postice magis depressum, inde os postice magis angustum; labrum dexterum antice, et praesertim medio et postice, magis ertensum: rima distinete lateralis, magis obliqua, subtruncata. 2. a N. transitans Bell.: Anfractus longiores, minus converi, omnes costis longitudinalibus destituti. - Os longius; labrum sinistrum regulariter arcuatum. - Rima lateralis, magis obliqua, subtruncata, a labiis brevioribus circumscripta. Long. 18 '/, mm.: lat. 8 '/, mm. 1842. Buccinum semistriatum E. SISMD., Syn., pag. 40 (in parte). 1847. Nassa semistriata E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29 (in parte). 21847. Id. id. TENN., Strat. List of brith. foss., pag. 6. 1874. Buccinum semistriatum DE STEF., Foss. plioc. St Miniato, pag. 35. 1877. Nassa semistriata MONTER., Catal. Conch. foss. Mte Pellegrino e Ficarazze, pag. 42. 1878. Id. id. DE STEF. e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 104 (var. ecostata). 1880. Id. id. SARTOR., Il Colle di St Colombano e suoi Foss., pag. 14. Pliocene superiore: Valle Andona, ecc., comunissimo; Coll. del Museo. 49: Serie. Nucleus embrionalis longus, subacutus. - Testa turrita: spira longa. - An- fractus parum convexi. - Superficies tota longitudinaliter ecostata, transverse tota, vel in parte, sulcata; sulcus prope suturam posticam decurrens. - Os elongatum ; labrum sinistrum antice dilatatum; labrum dexterum antice et medio vix ultra os productum, postice plus minusve extensum: columella subarcuata: rima subtermi- nalis, valde lata, a labiis brevissimis circumscripta. I principali caratteri di questa serie sono la posizione più o meno terminale del- l’intaglio, la notevole sua larghezza, la brevità delle labbra che lo circoscrivono e la mancanza di costicine longitudinali. 192. Nassa MEGASTOMA BELL. Tav. IX, fig. 17 (a, d). Testa turrita: spira longa, valde acuta. - Anfractus parum convexi; ultimus */; totius longitudinis subaequans. - Superficies longitudinaliter ecostata, tota transverse sulcata: sulci minuti, pauci; sulcus posticus vix aliis major; sulci prope rimam decurrentes latissimi, ab interstitiis angustis separati. - Os ovale; labrum sinistrum subarcuatum; labrum dexterum postice salis extensum. Long. 19 mm.: Lat. 8 ‘/, mm. 152 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varielà A, Tav. IX, fig. 18 (a, d). Labrum derierum ultra os subregulariter extensum, postice vix productum. Long. 19 mm.: lat. 8 mm. Varietà B. Tav. IX, fig. 19 (a, d). Spira brevior, magis aperta. Long. 18 mm.: Lat. 8 '/, mm. Varietà C. Tav. IX, fig. 20 (a, 8). Spira brevior, magis aperta. - Labrum dexterum postice via ultra os productum. Long. 16 '/, mm.: jat. 8 mm. Varietà D, Sulci transversi obsoleti, vel vix passim perspicui. Long. 16 mm.: Lat. 7 !/, mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'* Agata-fossili, non frequente; Coll. del Museo. 193. Nassa PANTANELLII BELL. Tav. IX, fig. 21 (a, d). Testa crassa: spira ad ‘apicem valde acula, medio ercavata. - Anfractus versus suturam posticam leviter converi; ullimus ventrosus, dimidiam longitudinem subaequans: suturae satis profundae. - Superficies nilens, transverse sulcata; sulci minutissimi, obsoleti, nonnulli passim perspicui; suleus unus major prope suturam posticam decurrens; sulci prope rimam decur- rentes lati. - Os amplum; labrum sinistrum subarcuatum, contra rimam vir subangulatum ; labrum dexterum parum et subuniformiter ultra os ertensum. Long. 17 mm.: Lat. 9 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'" Agata-fossili, raro; Coll. del Museo. 494. NassA NITENS BELL. Tav. IX, fig. 22 (a, d). Testa turrita : spira longiuscula, acuta, versus apicem ercavata. - Anfractus primi an- gusti, complanati, subeylindrici, reliqui converiusculi; ultimus brevis, antice salis depressus, dimidiam longitudinem subaequans. - Superficies laevis, nitens; sulcus prope suturam posticam in omnes anfractus decurrens; pars antica ultimi anfractus transverse sulcato-striata. - Os subovale; labrum sinistrum arcuatum, ante marginem oris incrassatum, contra rimam non angulosum, interius minute pluri-plicatum ; labrum dexterum antice parum ultra os productum, DESCRITTI DA L. BELLARDI 153: medio el praesertim postice late extensum : columella submedio satis profunde excavata: rima subterminalis, magis lata quam profunda, a labiis brevibus circumscripta. Long. 15 mm. : Lat. 8 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'* Agata-fossili, non frequente; Coll. del Museo. 195. Nassa oBLITA BELL. Tav. 1X, fig. 23 (a, 8). Testa turrita: spira parum acuta. - Anfractus converi; ultimus brevis, vix dimidiam longitudinem subaequans, ventrosus, antice valde depressus: suturae satis profundae. - Su- perficies luevis; sulcus prope suturam posticam decurrens minutus; interdum sulci transversi minores passim perspicui. - Os breve, latum, suborbiculare; labrum sinistrum arcuatum, prope rimam depressum , interius minule pluri-plicatum; labrum dexterum postice late extensum : columella medio profunde excavata: rima lata el satis profunda, a labiis longiusculis cir- cumscripta. Long. 14 mm. : Lat. 8 mm. Varietà A. Superficies tota transverse minute sulcata. Long. 13 mm., Lat. 7 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'* Agata-fossili, non raro; Coll. del Museo. 50° Serie. Nucleus embrionalis magnus, latus, valde obtusus. - Os ovale; labrum sini- strum arcuatum; labrum dexterum ultra os antice et medio parum extensum, postice magis productum: rima terminalis, a labiis indistinetis circumscripta. La forma larga ed ottusa del nucleo embrionale, la posizione terminale e la lar- ghezza dell'intaglio, e la brevità delle labbra che lo circoscrivono, sono le note prin- cipali caratteristiche di questa serie. 196. Nassa Benoisti BELL. Tav. IX, fig. 24 (a, 8). Testa ovato-subfusiformis: spira medio inflata. - Anfractus parum convexi; ultimus di- midiam longitudinem aequans, antice parum depressus. - Superficies tota longitudinaliter ecostata et transverse sulcata; sulci 6-7 in primis et mediis anfractubus perspicui, 18 in ultimo, mi- nuti, ab interstitiis lalis et complanatis separati, sub-uniformes, prope rimam latiores, ab inter- - stitiis minoribus seiuncti. - Os ovale; labrum sinistrum interius minute pluri-plicatum; Jabrum dexterum undique satis ultra os productum, praeserlim postice. Long. 14 mm.: Lat. 7 '/, mm. Miocene inferiore: Colli tortonesi, S'* Agata fossili, rarissimo; Coll. del Museo. L. BeLLarDI — Molluschi. 20 154 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 51° Serie. Nucleus embrionalis brevis, latus, obtusus. - Anfractus valde converi; ultimus dimidia longitudine brevior. - Superficies nitens, tum tota laevis, tum tota vel în parte transverse minute sulcata, tota longitudinaliter ecostata. - Os suborbiculare; labrum sinistrum simplex, in adultis interdum leviter incrassatum, interius tum plicatum tum laeve, arcuatum; labrum dexterum vix et uniformiter ultra os productum: columella medio profunde ercavata, valde contorta, antice detruncata: rima late- ralis, valde obliqua, lata, profunda, elabiata, vel vix sublabiata. Le forme di questa serie che sono collegate con quelle delle tre precedenti per la presenza del solco che corre presso la sutura posteriore su tutti gli anfratti, se ne separano per la presenza contemporanea dei seguenti caratteri: 1° anfratti molto con- vessi e perciò suture profonde; 2° anfratto ultimo più breve della metà della lun- ghezza totale; 3° labbro destro appena ed uniformemente per tutta la sua lunghezza protratto oltre il piano della bocca; 4° columella molto contorta, notevolmente inca- vata nel mezzo; 5° intaglio laterale, molto obliquo, profondo, quasi troncato. 4197. Nassa CuericHINia BELL. + Tav. X, fig. 7 (a, db). Testa turrita: spira longa. - Anfractus valde convexi; ultimus ventrosus, antice valde depressus: suturae profundae, subcanaliculatae. - Superficies nitens, transverse tota sulcata; sulci minuti, ab interslitiis latis separati, 6 plerumque in anfractubus primis et mediis per- spicui, 15 in ultimo, anteriores prope rimam decurrentes latiores, ab interstitiis angustio- ribus separati. - Os suborbiculare; labrum sinistrum arcuatum, antice dilatatum, in adultis interius incrassatum et minute pluri-plicatum: columella medio profunde excavata et valde contorta. Long. 20 mm.: Lat. 10 mm. Pliocene inferiore: Albenga-vallone-Torsero, non raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli biellesi, Masserano, frequente; Coll. del Museo. 198, Nassa De GrecorI BELL. Tav. X, fig. 8 (a, bd). Distinguunt hanc speciem a N. Chierighinii Bell. sequentes notae : Nucleus embrionalis magis obtusus. - Testa minor. - Anfractus minus convexi; ultimus longior, dimidiam longitudinem subaequans. - Sulci transversi in ventre subnulli, vix passim per- spicui, exceplis sulcis prope rimam decurrentibus. - Os longius, antice vir dilatatum; labrum sinistrum magis distincte arcuatum: columella multo minus excavata et minus contorta : rima minus lateralis. Long. 10 mm.: Lat. $ !/, mm. Miocene superiore: Tetti Borelli. presso Castelnuovo d’Asti, non raro; Coll. del Museo e Rovasenda. DESCRITTI DA L. BELLARDI 155 199. Nassa OBLONGA (Sass.). Tav. X, fig. 9 (a, d). Distinguunt banc speciem a N. Chierighinii Bell. sequentes notae: Testa minor: spira longior, magis acuta. - Anfractus magis converi, inde suturae magis profundae. - Superficies laevis, nitens; sulcus unicus minutus prope suturam poslicam decurrens in omnes anfractus, interdum in ultimo obsoletus. — Os brevius, latius; labrum sinistrum simplex, medio dilatatum, interius laeve: columella magis regulariter et minus profunde excavata: rima magis lateralis. Long. 14 mm.: Lat. 7 mm. 1827. Buccinum oblongum —SASS., Sagg.geol. Bac, terz. Albenga, pag. 481. 1873. Massa corniculum COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc, Parm. e Piac., pag. 84. 1877. Id. semistriata var. F. 1SS., App. paleont., 1, pag. 20. L’identificazione di questa forma con quella che il signor Prof. Cocconi riferì alla N. corniculum (Oliv.) è fatta dietro l'esame di un esemplare di Riorzo gentilmente comunicatomi dal prefato signor Professore. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, raro; Coll. del Museo e Rovasenda. Pliocene inferiore: Viale presso Montafia; Zinola presso Savona, Albenga-val- lone-Torsero, non frequente; Coll. del Museo. 52° Serie. Nucleus embrionalis brevis, obtusus. - Anfractus converi; ultimus dimidiam longitudinem aequans vel subaequans. - Superficies in primis anfractubus longi- tudinaliter costata, in ultimis ecostata; tota vel in parte transverse sulcata. - Os ovale, postice ‘angustatum , canaliculatum; labrum sinistrum leviter incrassatum, interius plicatum; labrum dexterum gracile, regionem umbilicalem amplectens, undique latissime productum et a superficie ultimi anfractus indistinetum: colu- mella arcuata: rima subterminalis, lata, profunda, a labiis brevibus circumscripta. È ovvio distinguere le forme raccolte in quest’ultima serie per la natura del labbro destro: questo infatti si estende anteriormente per modo da rivestire intieramente la regione ombelicale, quindi, tanto nella regione mediana quanto nella posteriore, si estende oltremodo e va gradatamente assottigliandosi per maniera da fondersi colla sottostante superficie dell’anfratto, sicchè resta indefinito il suo margine. 200. Nassa TERSA BELL. Tav. X, fig. 1 (a, d). Testa subfusiformis: spira longiuscula, satis acuta. - Anfractus parum convexi; ultimus longus, dimidiam longitudinem aequans. - Superficies niîtens, in anfractubus primis longitu- dinaliter costata et transverse striala: costae minutae, crebrae, ab interstitiis angustis separatae, 156 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. rectae, leviter obliquae; striae plerumque 8 in primis anfractubus perspicuae, uniformes, com- planatae, a sulcis angustis seiunctae; coslae et striae în anfractu serto sensim sine sensu eva- nescentes, in reliquis nullae. - Os ovale; labrum sinistrum postice depressum , marginatum ; labrum dexterum mnitens, interdum ad suluram posticam anfraclus praecedentis productum. Long. 20 mm. : Lat. 10 mm. Buccinum glabratum BON., Catal. M.S.n., 886. 1840. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 40. 1847. Nassa glabrata E. SISMD., Sym., 2 ed., pag. 29. Varietà A. (an species distinguenda ?) Nucleus embrionalis subacutus, longior. - Testa brevior, ventrosior: spira brevior, magis aperta. - Anfractus ultimus postice minus depressus. - Costae longitudinales et striae transversae primorum anfractuum vir passim perspicuae. - Os postice minus angustatum. Long. 22 mm.: Lat. 9 mm. Non ho potuto conservare a questa specie il nome che le diede molti anni sono il Bonelli nella collezione del Museo zoologico di Torino e che fu riferito dal Sismonda nelle due edizioni del ,Symopsis, perchè semplice nome di catalogo e non pubblicato colla corrispondente descrizione della forma, e perchè altra specie del genere apparte- nente alla Fauna attuale fu descritta e pubblicata da A. Adams, collo stesso nome. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, raro; Coll. del Museo e Michelotti. Pliocene inferiore : Zinola presso Savona, rarissimo; Coll. del Museo. Varietà A — Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, rarissimo; Coll. del Museo. 201, NASSA CREBRICOSTULATA BELL. Tav. X, fig. 2 (a, d). Distinguunt hanc speciem a N. tersa Bell. sequentes notae: Testa minor: spira minus acuta. - Anfructus magis converi, inde suturae profundiores. - Superficies tota longitudinaliter costata et transverse striata : costae longitudinales in parte ven- trali et antica ultimi anfracius et prope marginem oris obsoletae. Long. 9 mm.: Lat. 7 mm. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, raro; Coll. del Museo. 202. NASSA ELABRATA DODERL. Tav. X, fig. 3 (a, bd). Distinguunt hane speciem a N. tersa Bell. sequentes notae: Testa minor: spira minus acuta. - Anfractus minus converi. - Costae longitudinales ma- jores, pauciores, obtusae, ari lestae parallelae, usque ad penultimum anfractum productae: striae transversae minutissimae, vix sub lente perspicuae. Long. 14 mm.: Lat. 5 !/, mm. 1864. Massa elabrata DODERL., Cenn geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105. DESCRITTI DA L. BELLARDI ke7 L’esemplare figurato nella tav. X, fig. 3, @, è, che è il solo che io conosco dei Colli tortonesi, ha il labbro sinistro posteriormente imperfetto per antica lesione e per posteriore accomodamento, dalla qual cosa risultò un solco a guisa di canaletto; sembra perciò a primo aspetto che questa forma debba riferirsi al genere Cyllenina cui certamente non appartiene. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'*Agata-fossili, rarissimo; Coll. del Museo. 203. Nassa ATLANTICA (Mav.). — Tav. X, fig. 4 (a, d). Testa leviter obliqua, ventrosiuscula: spira parum longa et parum acuta. - Anfractus parum convexi; ultimus dimidia longitudine longior, antice parum converus, obliquus: suturae parum profundae. - Superficies laevis, exceptis costulis longitudinalibus obsoletis in duobus primis anfractubus et sulcis nonnullis minutis prope rimam decurrentibus. - Os ovale; labrum sinistrum ezterius inflatum, interius minute pluri-plicatum, postice depressum; labrum dexterum minus extensum quam in speciebus praecedentibus: columella valde contorta, antice profunde excavata: rima a labiis brevissimis circumscripta. Long. 10 mm.: Lat. 6 mm. 1860. Buccinum (Nassa) atlanticum MAY. in BRONN, Mitt. tert. Schift. Sta Maria, pag. 26, tav. 1, fig. 6 (mala, fide Mayeri), 1864. Id. id. id. MAY., Tert. Faun. Azor.und Madeira, pag. 75, tav. VII, fig. 56. Varietà A (an species distinguenda ?) Testa brevior. - Anfractus omnes longitudinaliter ecostati. Long. 9 mm.: Lat. 5 mm. La figura del Buccinum atlanticum May. pubblicata nella precitata Memoria del Bronn rappresenta una forma così diversa dalla presente che non ve l’avrei certa- mente riferita se il signor Prof. Mayer nella sua Memoria sulla Fauna terziaria di Madera non avesse avvertito che la figura pubblicata dal Bronn era cattiva, e se la figura che egli ha pubblicata nel 1874 non corrispondesse al fossile dei Colli torinesi qui descritto. La forma che mi pare doversi, fra le nostre, riferire alla specie di Madera non differisce da quella di Pinheiros che per il labbro destro, il quale in essa non si protende fino alla sutura posteriore come si osserva nella figura del Buccinum atlan- ticum pubblicata dal sig. Prof. Mayer. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro; Coll. del Museo. 204. NASsSA SUBECOSTATA BELL. Tav. X, fig. 5 (a, b, c). Distinguunt hanc speciem a N. tersa Bell. sequentes notae: Nucleus embrionalis latior , obtusior. - Testa minor: spira brevior, magîs aperta. - An- fractus ultimus magnus, dimidia longitudine longior. - Costae longitudinales pauciores, majores, 158 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. rectae, passim obsoletae. - Os amplius, latius; labrum sinîstrum postice non depressum, antice dilatatum: columella medio magis ercavata: rima minus profunda et magis lateralis. Long. 9 mm.: Lat. 5 '|, mm. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, non raro; Coll. Ro- vasenda. 205. Nassa NovA BELL. Tav. X, fig. 6 (a, d). Distinguunt hanc speciem sequentes notae: i. a N. tersa Bell.: Testa minor: spira brevior, magis aperta. - Anfractus pauciores, depressi; ultimus major, dimidia: longitudine longior, ventrosus, antice magis depressus. - Costae longitudinales pauciores, majores. - Os amplius, suborbiculare; labrum sinistrum antice dilatatum, postice minus depressum. 2. a N. subecostata Bell.: Spira magis aperta. - Anfractus ultimus longior, primi et medii complanati. - Striae trans- versae primorum anfraciuum majores. - Os postice magis angustatum, antice dilatatum: rima magis obliqua. ‘Long. 10 mm.: Lat. 5 !/, mm. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d'Asti, raro; Coll. Rovasenda DESCRITTI DA L. BELLARDI 159 2. Sotto-famiglia CYLLENINAE Bet. (1882). Os postice in canaliculum angustum prope suturam posticam decurrens et a sutura postica per marginem callosum separatum productum. La presenza del canaletto che, partendo dall’angolo posteriore della bocca, consi- milmente a quanto ha luogo nelle Olividi, si protende più o meno presso la sutura posteriore, che è caratteristico del genere CyZZene, e che osservai in un buon numero di forme in generale riferite finora al genere Nassa e distinguibili, a mio parere, dalle vere Cyllene, mi ha consigliato a separare queste forme dalla sotto famiglia delle Nassinae ed a costituire per esse una sotto famiglia particolare. 1. Genere CYLLENE Gray (1833). Nucleus embrionalis parvus, angustus, longiuseulus: spira brevis. - Anfractus postice late depressi; ultimus dimidia longitudine longior: suturae marginatae. - Os postice callosum; labrum sinistrum incrassatum, antice subsinuosum; labrum dexterum ultra os productum, antice transverse rugosum: columella vix medio excavata. Le vere Cyllene sono caratterizzate da una forma tozza e breve, dall’ampiezza del- l’ultimo anfratto, dalla brevità della spira e dalla notevole apertura dell’angolo spirale. L A. CyiLene DesnoveRsI (BAST.). 1825. Massa Desnoyersi BAST., Mém. Bord., pag. 50, tav.1I, fig. 13. 1831. Buccinum id. GRAT., Tabl. Coq. foss. Dax, n.515. 1839; Jd. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 153. 1837. Id. id. DUJ., Mem. géol. Tour., pag. 299. 1837. Massa id. PUSCH, Pol. palàont., pag. 124. 1838. Buccinum id. GRAT., Catal. Anim. Vert. et Invert. Gironde, pag. 41. 1847, Id. id. GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XXX, fig. 22. 1848. Id. id. HOERN., Verz. foss.-Reste tert.-Beck. Wien, pag. 17. 1852. Massa id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 84. 1853. Buccinum lyratum HOERN., Moll. foss. Wien, vol.I, pag. 152, tav. XII, fig. 19. 1853. Id. id. NEUGEB., Beitr. Tert. Moll. Ober-Lapugy, pag.31. 1860. Id. id. NEUGEB., Syst. Zerz.-tert. Moll.-Geh,, pag. 9. 1875, Cyllene Desnoyersi TOURN., Cyll. foss. terr. mioc. Europ., pag. 332, tav. XV, fig. 1-4. 1881. Massa lyrata BARD., Étud, paléont. terr. tert. mioc. de Maine-et-Loire, pag. 104. 1882. Buccinum lyratum RR. HOERN., u. M. AUING., Gaster. mioc. Oesterr,-Ung. Monarch.,pag. 148. Varietà A. Tav. X, fig. 11 (a, d,). Testa crassior: spira brevior. - Anfractus ultimus antice minus attenuatus; depressio postica magis profunda. - Costae longitudinales pauciores, 8, maiores, obtusiores, interstitia subaequantes ; 160 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. costulae transversae minuiae, crebrae, ab interstitiis angustis separatae, uniformes, undique decur- rentes, interdum duae maiores in depressionem posticam decurrentes. Long. 13 mm.: Lat. 8 mm. v 1842. Buccinum Desnoyersi E. SISMD., Syn., pag. dl. 1847. Nassa id. MICHTTI., Foss mioc., pag. 209. 1847. Id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 28. Varietà B. Testa minor, angustior. -. Costae longitudinales 10, majores, rectae, vix prope rimam sub- sinuosae: costulae transversae vir passim perspicuae, duae majores în depressionem posticam de- currentes. Long. 14 mm.: Lat. 3 !/, mm. Varietà C. Tav. X, fig. 10 (a, d). Testà major: spira magis aperta. - Anfractus postice minus ercavati. - Costae longitudi- nalos 10, prominentes, interstitiis minores, obliquae, prope rimam sinuosae, ad marginem oris nullae; costulae transversae minutae, crebrae, a sulco minuto separatae, uniformes, in interstitiis costarum longitudinalium praesertim notatae, undique decurrentes, - Labrum dexterum crassum. Long. 15 mm.: Lat. 9 mm. Accettando la proposta fatta dal sig. Tournouer di risguardare come tipo della specie di Basterot la forma di Leognan da esso figurata a tav. XV, fig. 1, nella precitata memoria, ho descritte le forme a me note del Piemonte in modo comparativo a questo tipo. La varietà A corrisponde presso a poco alla forma n. 1, tav. XV, fig. 2 e 2, senonchè le sue dimensioni sono notevolmente minori e la forma generale è in essa più breve, e più rigonfia nel mezzo, l'angolo spirale più aperto, e l'ultimo anfratto più assottigliato anteriormente. La varietà B manca del suo rappresentante nelle forme figurate dal Tournouer. Finalmente la varietà. C pel complesso dei suoi caratteri segna. distintamente il passaggio dalle forme precedenti alla Cy2/. lyrata (Lamck.) della fauna attuale e riempie una lacuna geologica, poichè si trova nel pliocene inferiore di Vezza. Questa varietà C ha i caratteri generali della forma figurata dal sig. Tournouer, tav. XV, fig. 4; le sue dimensioni sono tuttavia minori e le coste longitudinali più grosse e più. sinuose. Avendo paragonato questa forma di Vezza con tre esemplari del Senegal esistenti nella Collezione malacologica del R. Museo di Zoologia di Torino, non trovai nel fossile che le seguenti differenze dai viventi: 1° dimensioni un po’ minori; 2° superficie tutta attraversata da numerose costicine uniformi, separate da un solco stretto consimil- mente a quanto ha luogo nelle altre varietà fossili, mentre che nei tre esemplari sovracitati il ventre dell’ultimo anfratto è interamente liscio; 3° labbro destro più grosso specialmente nella regione anteriore. DESCRITTI DA L. BELLARDI 161 Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo. Varietà A e B. — Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Termo-fourà, Val Ceppi, raro; Coll. del Museo e Michelotti. Varietà C. — Plocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. 2. Genere CYLLENINA Ber. (1882). Nucleus embrionalis parvus, acutus. — Testa nassaeformis: spira longa. - Anfractus ultimus dimidiam longitudinem subaequans, antice plus minusve depressus. - Os ovale; labrum sinistrum non, vel vir, antice subsinuosum : columella medio vel postice, profunde excavata, ad apicem valde contorta: rima postice carinata. La forma stretta e lunga e la brevità delle labbra che circoscrivono l’intaglio anteriore, caratteri che dànno alle forme che li presentano la fisionomia generale delle Nasse, mi hanno suggerito di formare per esse un distinto gruppo generico, stretta- mente collegato colle vere Cyl/ene dalla presenza del canaletto in cui si prolunga posteriormente la bocca. La maggiore o minore lunghezza del canaletto posteriore della bocca, la maggiore o minore grossezza della callosità che lo separa dalla sutura posteriore, la presenza o l’assenza di strie o solchi trasversali presso l’intaglio, e la forma del labbro destro mi hanno somministrato il mezzo di distribuire in serie le forme che ho raccolte in questo genere. I SEZIONE. Canaliculus poslicus oris longus, per totum ultimum anfractum et ultra perspicuus et a sulura poslica per marginem plus minusve latum separatus. - Labrum dexterum plus minusve crassum et ultra os productum. 1° Serie. Anfractus ultimus contra rimam laevis, seu non transverse striatus. - Super- ficies laevis, mitens. - Labrum dexterum oris antice et medio parum, postice late, ultra os productum, per totum marginem anfractui praecedenti adhaerens. La mancanza delle solite strie, o solchi trasversali, che corrono sull’ultimo anfratto presso l’intaglio e la superficie liscia e nitida collegano fra loro assai naturalmente le forme raccolte in questa serie e le distinguono benissimo da quelle delle altre. L. BeLLarpi — Molluschi. ; 21 162 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. I. CYLLENINA ANCILLARIAEFORMIS (GRAT.). Tav. X, fig. 17 (a, d). Testa subfusiformis: spira ad apicem acutissima, dein minus acuta. - Anfraclus com- planati, postice parum depressi; ultimus magnus, dimidiam longitudinem aequans, antice vix depressus: suturae lineares. - Superficies longitudinaliter nodoso-costata, nodorum series unica transversa in primis et mediis anfractubus prope suturam anticam decurrens; modi plerumque 8, magni, in ultimo anfractu in costas plus minusve distinetas transformati et versus rimam plus minusve producti. - Os subovale; labrum sinistrum erterius marginatum, postice incrassatum, interius tum pauci-plicatum, tum lueve; labrum dexlerum crassum, postice ultra os valde pro- ductum: columella antice subrecla, postice profunde excavata ; callum posticum permagnum. Long. 24 mm.: Lat. 10 mm. 1332. Buccinum ancillariceforme GRAT., Tabl. Coq. foss. Dax, n.309. 1847. ld. id. GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XXXVI, fig. 3. 1847. Nassa miocenica MICHTTI., Foss. mioc., pag. 205, tav. XVII, fig. 1. 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. ? 1852. Id. id. PORB., Prodr., vol. II}, pag. 84. 1852. Buccinum ancillariaeforme D'ORB., Prodr., vol. III, pag. 85. 1353. Id. miocenicum HOERN., Moll. foss. Wien, pag. 153, tav. XII, fig. 21 (in parte). 1864. .Vassa miocenica DODERL., Cern. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 101. 1869. Buccinum miocenicum —COPP., Catal foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 25. 1873. MNassa mmiocenica COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 84. 1873. Buccinum miocenicum —MAY., Syst. Verz. Verst. Helo., pag. 33. 1874. Id. id. COPP., Catal. foss. mio-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1875. Massa miocenica TOURN. Journ. de Conch., vol. XV, pag. 330, in nota. 21875. Id. ancillariaeformis BOUILL., Paleont. de Biarritz, pag. 93. 21879. ld, subduplicata —FONT., Terr. mioc. de Cucuron, pag..517, tav. I, fig. 10. 1881. Id. miocenica COPP., Paleont. moden., pag. 35. 1882. Buccinum miocenicum —“£. HOERN.u.M. AUING., Gaster. mioc. Oesterr.=Ung. Monarch. pag. 135, tav. XIII, fig. 32. 1) Variano in questa specie: 1° le coste nelle quali si prolungano i nodi, le quali ora sono quasi obliterate, ora distinte ma piccole, ed ora grosse protratte fin verso il solco che accompagna posteriormente la smarginatura anteriore, ed al quale non giungono mai. Paragonando fra loro le tre forme figurate dall’Hoernes col nome di Buecinum miocenicum Michtti. e colla vera Nassa miocenica del sig. Michelotti, è ovvio il rico- noscere che quelle tre forme sono fra loro notevolmente diverse. 1. La forma figurata a fig. 21, tav. XII, è certamente una CylZenina, avendone ben distinto il canaletto caratteristico e l’orlo che lo separa dalla sutura posteriore, ed è molto probabilmente un esemplare giovane ed incompleto della Nassa miocenica Michtti: mancano infatti in essa le strie ed i solchi che corrono presso l’intaglio, la quale mancanza è propria della serie, cui. appartiene “la forma pubblicata dal signor Michelotti. 2. Quella rappresentata dalla figura 20, di cui ricevetti dal sig. Fuchs due esemplari tipici, i quali vi corrispondono esattamente, è anch'essa senza dubbio una Cyllenina per la presenza del canaletto posteriore della bocca, e, sia per la lunghezza di questo che è visibilissimo oltre l’ultimo anfratto, sia per il grosso orlo che lo separa dalla sutura posteriore, appartiene alla prima sezione di questo nuovo genere, DESCRITTI DA IL. BELLARDI 163 nella quale per i suoi caratteri generali e specialmente per le strie ed i solchi trasversali che corrono presso l’intaglio, potrà costituire una serie distinta. 8. Quella della figura 22 è una vera Nassa che io ho riferita alla N. tur- gida Eicw. e che il signor Doderlein aveva nominata N. Bufo nel 1864. I signori R. Hoernes e M. Auinger nella loro recente Monografia del genere Buc- cinum hanno anch'essi riconosciuta la necessità di separare le tre forme riunite sotto lo stesso nome dall'Hoernes M., e riferirono al Buccinum (Uzita) miocenicum la forma della figura 21, pubblicarono col nome di Buccinum (Cominella?) grundense R. Hoern. u. M. Auing. quello della figura 20 e con quello di Buccinum (Uzita) obliquum V. Hilber quello della figura 22 della precitata opera dell’Hoernes M. I signori R. Hoernes e M. Auwinger non tennéro conto del canaletto in cui la bocca si prolunga posteriormente e che è caratteristico delle Cyllene. Quantunque la figura pubblicata dal Grateloup del suo Buccinum ancillariaeformis sia alquanto imperfetta, tuttavia presenta ben definito il canaletto posteriore, ed è più che sufficiente perchè in essa si possa riconoscere la forma qui descritta: nella quale opinione mi sono confermato dall'esame di un fossile delle vicinanze di Dax esistente nelle Collezioni paleontologiche del Giardino delle Piante a Parigi, che portava il nome del Grateloup, e che corrispondeva esattamente alla forma dei Colli tortonesi. Miocene superiore: Colli tortonesi, S! Agata-fossili, Stazzano, frequente ; Coll. del Museo. 2. CYLLENINA TEREBRINA BELL. Tav. X, fig. 18 (a, 0). Testa subfusiformis: spira elongata, valde acuta. - Anfractus laeviter convexi, postice depressi; ullimus dimidia longitudine brevior, antice attenuatus. - Superficies nitens, in primis anfractubus longitudinaliter costata et lransverse striata: coslae in anfraclubus mediis et ultimo obtusae, obliquae, ante suturam posticam terminatae, ibi nodiformes, ab interstitiis latis et parum profundis separatae, plerumque 10, antice altenuatae, ad rimam non productae: striae transversae in anfractubus mediis et ultimo nullae. - Os ovale, elongatum; labrum sinistrum postice depressum, antice dilatalum, plerumque incrassatum, interius pluri-plicatum; labrum dexterum satis et subuniformiter ultra os productum, in adultis prope angulum posticum oris unituberculiferum: columella subarcuata. Long. 14 mm.: Lat. 6 mm. 1864. Massa subpolita DODERL., Cenn.geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 105 (excl. Synon). Varietà A. Anfractus tertius post nucleum embrionalem transverse trisulcatus, quartus bisulcatus contra suluram posticam; sulci angusti, lineares, profundi, subaequidistantes, ab interstitiis latis separati. Long. 44 mm.: Lat. 5 mm. 164 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà B (an species distinguenda?) Tav. X, fig. 13 (a, 8). Testa crassior: spira brevior, minus acuta. - Os brevius; labrum sinistrum subarcuatum, vix postice depressum; labrum dexterum prope angulum posticum oris unituberculiferum. Long. 15 mm.: Lat. 7 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'4 Agata-fossili, Stazzano; Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, non raro; Coll. del Museo. 2° Serie. Anfractus ultimus contra rimam transverse striatus. - Superficies laevis. - Labrum dexterum oris antice et medio parum ultra os productum, postice plus minusve late extensum, gracile, per totum marginem anfractui procedenti adhaerens. La presenza di minute strie trasversali presso l’intaglio separano questa serie dalla precedente: la gracilità del labbro destro e l’essere questo per ‘tutto il suo margine aderente alla superficie sottostante la distinguono dalla quarta. 3. CyLLENINA PAULUCCIANA (D’Anc.). Tav. X, fig. 19 (a, 8). Testa turrita, angusta: spira longa, valde acuta, medio inflata. - Anfractus vix convexi, postice depressi; ultimus ?/; totius longitudinis subaequans, antice parum depressus, alte- nuatus. - Superficies longitudinaliter costata: costae plerumque 9, rectae, magnae, obtusae, ari testae parallelae, ante suluram posticam terminatae, in ultimis anfractubus obsoletae : sulci vel striae transversae nullae, exceplis sulculis nonnullis vix notalis contra rimam decurrentibus. - Os ovale, elongatum; labrum sinistrum simplex, vix subarcuatum, interius laeve; labrum dexterum parum ultra os productum, postice satis extensum: callum posticum magnum; cana- liculus poslicus oris per marginem latum a sutura postica separatus. Long. 19 mm.: Lat. 7 mm. 1840. Buccinum baccatum MICHTTI., Riv. Gast, foss., pag. 25 (in parte). 1842. Id. id. E. SISMD., Syr., pag.40 (in parte) 1847. Nassa baccata E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 28 (in parte). 1862. Buccinum Deshayesi MAY., Journ. de Conch., vol. X, pag. 270 (in parte). 1864. assa paulucciana D’ANC., in FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn.1, pag. 37. 1868. Buccinum baccatum var. FOREST., Catal. Moll. plioc, Bologn. 1, pag. 37. ? 1874. Id. duplicatum DE STEF., Foss. plioc. St Miniato, pag. 36. 1874. Id. pauluccianum COPP., Catal. foss. mioc.-plioc. moden. Coll. Copp., pag. 2. 1877. Nassa paulucciana DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 170, 263. 1878. Id. id. PANTAN., Corch. plioc. di Pietrafitta, pag. 271. 1878. Pseudostrombus pauluccianus PANTAN. e DE STEF., Moll, plioc. Siena, pag. 17. ? 1881. assa paulucciana COPP., Paleont. moden., pag. 35. Varietà A. Anfractus ultimi subcarinati. - Costae in nodos mutatae. Long. 15 mm.: Lat. 6 mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 165 Varietà B. Testa brevior: spira magis aperta. Long. 11 mm.: Lat. 4 */, mm. Varietà C. Testa brevior: spira magis aperta. - Costae in ultimis anfractubus in nodos mutatae. Long. 12 1/, mm.: Lat. 6 mm. Non ho citato fra i sinonimi di questa specie il Buccinum baccatum Bast. var. simplex del Dujardin (1837 Mem. géol. Tour., vol. II, pag. 197, tav. XX, fig. 8), perchè sia dalla buonissima figura che questi ne ha pubblicata, sia dall’ esame di alcuni esemplari tipici della Turrena, ho dovuto convincermi che questa forma del Dujardin è una vera Nassa, mancando in essa ogni traccia del canaletto posteriore della bocca. Questa forma della Turrena è molto affine alla N. turriculata Bell. (serie 17) descritta e figurata in questa Monografia, e differisce specificamente dalla CyIZenina paulucciana (D’Anc.), fra gli altri caratteri, per la presenza di grosse strie trasversali tanto sulla depressione posteriore degli anfratti quanto presso l’intaglio, le une e le altre benissimo indicate nella precitata figura del Dujardin. Nel 1862 il signor Prof. Mayer separò questa forma della Turrena e le diede il nome di Buccinum Deshayesi che surrogò più tardi con quello di gallieulum perchè già applicato anteriormente ad altra specie di Buecinum. Il signor Prof. Mayer de- scrisse benissimo il suo Buccinum Deshayesi ed accennò la presenza delle strie trasver- sali che corrono presso la sutura posteriore e presso l’intaglio; per la qual cosa non havvi dubbio che il suo Buecinum galliculum = B. Deshayesi, sia identico alla varietà del Buccinum baccatum del Dujardin. Nella indicazione delle località in cui si trova il suo Bucc. Deshayesi il signor Prof. Mayer cita Turin e l’Astesan; gli esemplari provenienti dai Colli torinesi si devono probabilmente riferire alla Nassa turriculata Bell.; quelli dell’Astigiana appartengono certamente alla Cyllenina qui descritta. ‘In Toscana si trovano esemplari di questa specie con dimensioni notevolmente maggiori di quelle dell'individuo qui figurato. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, non raro; Coll. del Museo. Varietà A — Plocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, raro; Coll. del Museo. x Varietà B — Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. Varietà C — Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli Astesi, Valle Andona, rarissimo; Coll. del Museo. 166 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 4. CYLLENINA RECENS BELL. Tav. X, fig. 21 (a, db). Distinguunt hane speciem a Cyll. paulucciana (D’Anc.) sequentes notae: Testa minor, nitens: spira brevior, magis aperta. - Anfracius ultimus ventrosus, antice magis depressus, dimidiam longitudinem subaequans. - Costue longitudinales majores, contra marginem oris productae. - Lubrum dexterum ultra os magis productum: canaliculus posticus oris minimus, a sutura postica per marginem angustum separatus: callum posticum vix notatum. Long. 6 ?/, mm.: Lat. 3 '/, mm. 1 cinque esemplari che ho raccolti di questa specie sono giovani ed incompiuti: occorrerà avere sott'occhio esemplari adulti per fissarne i caratteri in modo definitivo. Pliocene superiore: Villalvernia presso Tortona, regione Fontanili, non frequente ; Coll. del Museo. 5. CyLLENINA SISMONDAE BELL. Tav. X, fig. 20 (a, d). Distinguunt hane speciem a Cyll. paulucciana (D’Anc.) sequentes notae: Testa brevior: spira brevior, magis aperta, medio subinflata. - Anfractus postice magis de- pressi, contra canaliculum poslicum oris pustuliferi; ultimus ventrosus, antice valde depressus. - Costae longitudinales numerosiores, 14, majores, postice subarcuatae. - Os suborbiculare; labrum sinistrum arcuatum; labrum dexterum minus ultra os productum: callum posticum vix notatum: canaliculus posticus oris per marginem angustiorem a sutura postica separatum. Long. 16 mm.: Lat. 7 mm. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, rarissimo; Coll. del Museo. 6. CYLLENINA IRREGULARIS BELL. Tav. X, fig. 16 (a, 8). Testa subfusiformis: spira medio inflata. - Anfractus complanati; ultimus dimidia longi- tudine vix brevior, antice valde depressus. - Superficies longitudinaliter costata : coslae 44, compressae, satis prominentes, rectae, leviler obliquae, prope depressionem posticam a sulco parum profundo, lato, irregulari, subinterruptae, in ultimo» anfractu passim obsoletae : striae transversae contra rimam decurrentes minimae, vix perspicuae: margo canaliculo et suturae interpositus irregularis, rugulosus, satis latus. - Os subovale; labrum dexterum gracile, antice et medio parum, postice late, ultra os productum: columella arcuata, medio late excavata: callum po- sticum parvulum. Long. 16 mm.: Lat. 7 '/, mm. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, rarissimo; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi; Cortandone, rarissimo ; Coll. del Museo di Zu- rigo (Prof. Mayer). DESCRITTI DA L. BELLARDI 167 8° Serie. Anfractus ultimus contra rimam transverse striatus. - Superficies laevis. - Labrum dexterum antice et medio via ultra os productum, ad marginem antice et medio erectum, rectum. Dànno una speciale fisionomia alle due specie per le quali ho stabilita questa serie: 1° la forma della spira rigonfia nel mezzo; 2° la pochissima estensione del labbro destro nella regione anteriore e mediana nelle quali corre retto, nell’asse del guscio; 3° il rialzarsi che questo labbro fa nelle indicate regioni dalla superficie sottostante; 4° la columella quasi retta anteriormente e profondamente incavata poste- riormente. Per la forma generale, come per la natura degli ornamenti superficiali, le specie di questa serie paiono a primo aspetto doversi riferire alla quinta serie; ma se ne distinguono ovviamente per la natura del canaletto posteriore della bocca. A questa serie appartiene la CylZenina echinata (Hoern.), la quale finora non fu trovata nei nostri terreni terziarii. 7. CYLLENINA BICORONATA BELL. Tav. X, fig. 14 (a, db). Testa subfusiformis: spira longiuscula, medio inflata. - Anfractus prope canaliculum posticum vir depressi; ullimus dimidiam longiludinem subaequans, antice parum depressus, attenuatus. - Superficies laevis, nodifera: series unica nodorum in ventre anfractuum primorum et mediorum perspicua; series duae ventrales in ultimo; nodi obtusi, in serie antica ultimi an- fractus majores et cum nodis seriei poslicae geminati: striae transversae contra rimam decur- rentes parvulae: margo canaliculo et suturae interpositus crassus, laevis. - Os ovale; labrum sinistrum simplex, antice dilatatum, interius laeve; labrum dexterum anlice et medio ultra os parum produclum: rectum, erectum, inde testa subumbilicala, poslice versus suturam valde productum: columella antice subrecta , postice profunde excavata: callum posticum magnum, crassum. Long. 21 mm.: Lat. 9 mm. ” x Miocene superiore: Colli tortonesi, S!® Agata-fossili, rarissimo; Coll. Michelotti. 8. CYLLENINA SUBUMBILICATA BELL. Tav. X, fig. 15 (a, d). Testa subfusiformis: spira medio inflata. - Anfractus vix convexi, postice excavali; ultimus dimidiam longitudinem subaequans, antice parum depressus, attenuatus. - Superficies laevis: costae longitudinales 10, valde prominentes, obtusae, rectae, ari testae subparallelae, ad depressionem posticam detruncatae, in anfractu ultimo passim obsoletae: striae transversae contra rimam decurrentes parvulae: margo anticus canaliculi postici incrassatus, obscure nodosus, prae- sertim in ultimo anfractu; margo canaliculo et suturae interpositus parvulus. - Os ovale; labrum sinistrum subarcuatum, antice dilatatum, interius plicatum; plicae rarae, magnae; 168 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. labrum dexterum antice et medio parum ultra os productum, rectum, erectum (inde lesta sub- umbilicala), postice versus suturam valde productum ; columella antice subrecta, postice pro- funde excavata: callum posticum crassum. Long. 44 mm.: Lat. 7 mm. x Questa specie è intimamente collegata colla precedente dalla sua forma generale, dalla figura della bocca e dalla natura del labbro destro, ma ne differisce per i suoi ornamenti superficiali. Il disegnatore ha dimenticato di indicare le strie che corrono sulla parte anteriore dell’ultimo anfratto, in prossimità della smarginatura anteriore, e che sono per numero e per grossezza uguali a quelle della Cyl8. bicoronata Bell. Pliocene inferiore : Vezza presso Alba, rarissimo; Coll. del Museo. 4° Serie. Superficies ventralis et antica ultimi anfractus tota transverse minute striata. - Margo canaliculo postico oris et suturae posticae interpositus magnus, inflatus. - Labrum dexterum oris valde ultra os productum, praesertim în regionem me- dianam, per totum marginem anfractui praecedenti adhaerens. Le note caratteristiche di questa serie sono: 1° la notevole distanza dalla sutura posteriore alla quale corre il canaletto posteriore della bocca; 2° la notevole lar- ghezza e grossezza dell’orlo calloso che separa il canaletto dalla sutura; 3° lo esten- dersi che fa il labbro destro oltre il piano della bocca per tutta la sua lunghezza, ma in ispecial modo nella regione mediana; 4° le numerose strie che corrono sul ventre e sulla parte anteriore dell’ultimo anfratto. 9. CyLLENINA PLEUROTOMOIDES BELL. Tav. X, fig. 12 (a, d). Testa subfusiformis: spira longa, satis acuta. - Anfractus ultimus dimidiam longitudinem aequans, inflatus, antice valde depressus. - Superticies perspicua in primis et mediis anfractubus et pars postica ultimi, laevîs, in parte antica anfractus ultimi usque contra rimam transverse minutissime et conferte striala: anfractus primi longitudinaliter costali; costae prominentes, leviter obliquae, ab interstiliis satis profundis separatae. - Columella medio profunde exca- vata, valde contorta: rima recurvata. Long. 15 mm.: Lat. 7 mm. Per inavvertenza non furono segnate nel disegno le numerose e piccolissime strie che corrono trasversalmente nella parte anteriore dell’ultimo anfratto. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, rarissimo; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 169 HI SEZIONE. Canaliculus posticus oris brevis, ante dimidiam partem ultimi anfractus imperspicuus, et a sutura postica per marginem anguslissimum separatus; labrum dexterum gracile, vix postice ultra os productum. 5° Serie. Anfractus ultimus contra rimam transverse striatus. - Superficies laevis. - Labrum dexterum orîs gracile, per totum marginem anfractui praecedenti adhaerens, vix postice ultra 0s productum. Le forme di questa serie sono benissimo distinte da quelle delle precedenti : 1° pel canaletto posteriore della bocca il quale è brevissimo, non visibile oltre la metà dell’anfratto e ‘separato dalla sutura posteriore per mezzo di un orlo piccolis- simo; 2° pel labbro destro sottile ed appena leggermente esteso oltre il piano della bocca nella sua regione posteriore; 3° dalla callosità posteriore piccola. Il tipo di questa serie è la CyMenina baccata (Bast.), la quale manca in Pie- monte e nella Liguria dove è rappresentata da forme affini e minori. Queste forme, che provengono dai Colli torinesi, sono presentate da fossili più o meno spatizzati, ond’è che occorre spesso un minuto esame per scoprirvi il canaletto posteriore carat- teristico. | 10. CrLcenima HaveRI (MIcATTI.). Testa subfusiformis: spira medio inflata - Anfractus parum convexi, postice profunde et anguste depressi, ad suturam poslicam marginati; ultimus dimidiam longitudinem subaequans, antice satis depressus: suturae parum profundae. - Superficies laevis, tota longitudinaliter costata: costae plerumque 12, rectae, ari testae parallelae, contra depressionem posticam an- fractluum detruncatae, ibi nodiformes: margo suturae posticae nodiferus; nodi postici cum nodis anticis alterni, vel subalterni, minores: sulci 4 vel 5 transversi contra rimam decurrentes, inter se satis distantes, plus minusve profundi et lati. - Os ovale, elongatum; labrum dexterum gracile, anfractui praecedenti adhaerens, vic et sub-regulariter ultra os productum: columella medio profunde excavata: callum posticum viv notatum. Long. 20 mm.: Lat. 11 mm. 1347. Buccinum Haueri . MICHTTI., Foss. mioc., pag. 204, tav. XVII, fig.3 (a, 8). 1853. Id. baccatum HOERN., Moll. foss. Wien, tav. XII, fig.9 (cet. fig. excl.). 21874. Id. Haueri —COPP., Catal. foss. mio-plioc. moden. Coll. Copp., pag. 2. 21881. Nassa id. COPP., Paleont. moden., pag. 33. 1882. ld. id. R. HOERN. u, M. AUING., Gast. mioc. Oesterr.-Ung. Monarch., pag. 133. L. BeLLaRDI — Molluschi. 22 170 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà A. Tav. X, fig. 23 (a, d). Testa minor. - Costae longitudinales pauciores, 9, majores. Long. 15 mm.: Lat. 6 '/, mm. Varietà B. Tav. X, fig. 22 (a, db). Nodi seriei anticae in dimidia ultima parte ultimi anfractus non in costam versus rimam produeti. Long. 17 mm.: Lat. 9 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, raro; Coll. del Museo e Michelotti. AA. CYLLENINA OVULATA BELL. Tav. X, fig. 24 (a, d). Distinguunt hane speciem a Cyl!. Haueri (Michtli) sequentes notae : Testa minor, ventrosa: spira ad apicem magis acuta, medio magis inflata. - Anfractus postice minus profunde depressi. - Superficies nitens: nodi minus distincti, praesertim supra marginem suturae posticae: costae longitudinales pauciores, plerumque A0, ante os plus minusve obsoletae: sulci transversi contra rimam decurrentes minores. Long. 11-13 mm.: Lat. 5 5/,-7 mm. 1875. Buccinum duplicatum BENOIST, Test. foss. de la Brède et de Saucats, pag. 380. Varietà A. Costae longitudinales usque ad marginem oris productae. Long. 12 mm.: Lat. 6 mm. Varietà B, Spira longior, magis acuta, regularis, non medio inflata. Long. 13 mm.: Lat. 6 mm. Ho riferito come sinonimo della presente forma quella che il signor Benoist iden- tificò colla precitata specie del Sowerby, dietro l’esame di parecchi esemplari speditimi in comunicazione dello stesso signor Benoist, i quali corrispondono in tutto e per tutto coi fossili dei Colli torinesi qui descritti e mi confermarono nella convenienza di isolare questa forma con nome proprio. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Baldissero- torinese, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo e Michelotti. DESCRITTI DA L. BELLARDI 171 12. CrLLeninA Neumayri (R. Hoern. vu. M. Avumnc.) ? Testa turrita: spira longa, valde acuta, medio inflata. - Anfractus vix convexi, postice depressi, contra canaliculum posticum marginati; ultimus brevis, leviter inflatus, antice valde depressus, dimidia longitudine brevior: canaliculus posticus per totum fere ultimum anfractum perspicuus, a sutura postica per marginem satis latum separatus. - Costae longitudinales pro- minentes, interstitia subaequantes, rectae, contra depressionem poslicam anfractuum detrun- catae, ibi nodiformes, in ultima dimidia parte ultimi anfractus obsoletae: striae transversae contra rimam decurrenles minutae: margo depressioni posticae anfractuum et canalicalo postico inlerpositus nodiferus: nodi omnes oblusi, postici minores. - Os subovale; labrum sinistrum arcualum, interius laeve; labrum dexterum vie ultra os productum: columella medio profunde excavata: callum posticum indislinetum. Long. 14 mm. : Lat. 6 mm. 1882. Buccinum Neumayri R. HOERN.u, M. AUING., Gaster. mioc. Oesterr.-Ung. Monarch., pag. 118 fav. XV, fig. 7, 8. Riferisco con dubbio alla specie dei signori Hoernes e Auinger un esemplare dei Colli torinesi, non avendo avuto sott'occhio esemplari tipici di Vienna da confrontare. La descrizione precedente è fatta sul fossile dei Colli torinesi; da essa non riescirà difficile il riconoscere se appartenga realmente alla specie cui è qui riferito. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, rarissimo; Coll. del Museo. Come ho detto a pag. 65, do qui le osservazioni che ho fatte dietro l’esame della Monografia precitata dei signori R. Hoernes e M. Auinger a riguardo di quelle forme delle quali era già stampata la descrizione quando conobbi la pubblicazione fatta dai prelodati paleontologi. Pag. Al. 3. EBURNA DERIVATA BELL, 1882. Buccinum brugadinum R. HOERN. u. M. AUING., Gaster. mioc. Oesterr.-Ung. Monarch., pag. 116, tav. XV, fig.24, 25, 26. Pag. 16. 1. Nassa InconsTANnS BELL., Siccome i Signori R. Hoernes ed M. Auinger diedero il nome di B. inconstans ad una forma che è diversa da questa e che pei suoi caratteri appartiene al genere Nassa quale io l'ho circoscritto, così muto il nome di inconstans in quello di #n- stabilis. Pag. 27. 12. Nassa coarcrata Ercw. 1882. Buccinum Schinni R. HOERN,. u. M. AUING., Gaster. mioc. Oesterr.-Ung. Monarch., pag. 125, tav. XV, fig. 18. 172 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Pag. 39. 28. Nassa TumipA Eicw. 1. Si aggiungano fra i sinonimi, la citazione dell’opera dell’ Hoernes che per errore fu omessa, 1853. Buccinum miocenicum HOERN., Moll. foss. Wien, tav. XII, fig. 22 (ceter. fig. excl.). e le seguenti: 1879. Buccinum obliquum HILBN., New. Conch. Mittelstei. Mediterr., pag. 427, tav. II, fig.3 (a, è, c). 1882. Id. id. R. HOERN. u. M. AUING., Gaster. mioc. Oesterr.-Ung. Monarch., pag. 135, tav. XIII, fig. 33. L’esemplare da me fatto figurare a tav. II, fig. 13 (a, d), ha dimensioni relativa- mente giganti e maggiori di quelle degli esemplari ordinarii, i quali e per le loro dimensioni e per gli ornamenti superficiali corrispondono alla figura precitata dall’Hoernes (tav. XII, fig. 22) ed ai fossili riferitivi nel 1864 dal Prof. Doderlein che diede loro il nome di N. Bufo. 2. La forma, che i Signori R. Hoernes e M. Auinger hanno riferita al B. Zbor- zewski Andr. e perciò al B. tumidum Eicw. che ne è sinonimo, è certamente diversa da quella che così bene descrisse il Sig. Eicwald e che corrisponde benissimo ai fossili del Piemonte da me riferiti a questa specie: 1° per la presenza di solchi trasversali profondi su tutta la superficie; 2° per la piccolezza e maggior numero delle coste longitudinali sui primi anfratti; 3° per la mancanza di coste longitudinali sugli anfratti di mezzo ed ultimo; 4° ed in particolar modo per la minor contorsione della colu- mella all’apice, dalla quale risulta una figura diversa della bocca. 5. Famiglia CYCLOPSIDAE Cnenu (1839). 1. Genere CYCLOPS Monte. (1810). A. CycL. NERITEUS (LINN.). Testa depressa, suborbicularis: spira brevissima. - Superficies laevis. Long. 12 mm.: Lat. 10 mm. 1766. Buceinum neriteum LINN., Syst. Nat. XII, pag. 1201. 1788. Id. id, GMEL., :Syst. Nat., pag. 3481. 1999. Za. id. OLIV., Zool. adriat., pag. 144. 1810. Cyclops asterizans MONTF., Conch. syst., vol. II, pag. 371. 1814, Buccinum (Nassa) neriteum BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 334. 1820. Nassa neritea —BORS., Oritt. piem. I., pag. 42. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. nat., vol. XXXIV, pag. 239. 1826. Cyclops neritoidea —RISS., Prod. Eur. mérid,, vol. IV, pag. 170. 1826. Buccinum neriteum PAYR., Catal. Moll. Cors., pag. 164. 1831. Cyclops id. BRONN, /tal. tert.-Geb., pag. 25. 1832. 1832. 1836. 1838. 1842. 1842. 1844. 1844. 1847. 1847. 1848. 1852. 1864. 1866. 1866-69. Buccinum neriteum 1868. 1869. 1869. 1869. 1870. 1870. 1871. 1872. 1872. 1873. 1873. 1874. 1874, 1875. 1875. 1875. 1876. 1876. 1877. 1877. 1877. 1877. 1878. 1878. 1878. 1878. 1881. 1881. Buccinum neriteum Cyclops id. Buccinum id. Nassa neritea Buccinum neriteum Cyclops neritoidea Buccinum neriteum Nassa neritea Id. id. Buccinum neriteum Id. id. Nassa neritea Cyclops neriteum Neritula neritea Nassa id. Cyclops neriteum Buccinum neritoides Cyclops neriteum Cyclonassa neritea Cyclops neriteum Id. id. Id. id. Cyclonassa neritea Cyclops neriteum Id. id. Buccinum neriteum Id. id. Nassa neritea Cyclonassa id. Nassa id. Cyclonassa id. Nassa ‘ neritea Id. id. Id. id. Buccinum neriteum Cyclonassa neritea Nassa id. Cyclonassa id. Nassa id. Cyclops neriteum Cyclonassa neritea Nassa neritea DESCRITTI DA L. BELLARDI DESH., Exped. Sc. Morée Zool., pag. 196. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 13. PHIL., Moll. Sic., vol. I, pag. 227. SCACCH., Catal. Conch. Néap., pag. il. E. SISMD., Syr., pag. 4l. TCHIHATCH., Costit. géol. Prov. mérid. Naples et Nice, pag. 240. PHIL., Moll. Sic., vol.II, pag. 193. LAMCK., Anim.s.vert., 2 éd., pag. 184. E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 29. NARD., Prosp. Faun. mar. volg., pag. 33. VERAN., Descriz. di Genova, vol.I, pag. 94. D’ORB., Prodr., vol, III, pag. 85 et 176. CONT., Me Mario, pag. 34. BRUS., Contr. Faun. Moll. Dalm., pag. 66. TCHIHATCH., Paléont. Asie Min., pag. 361. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn. I, pag. 47. TAPPAR., Ind. sist. Moll. Test. Spezia, pag. 28. COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. Moden., pag. 24. PETIT, Catal. Moll. Test. Mers d’Eur., pag. 174. BELL, Catal. Moll. foss. Biot, pag. 9. ARAD. e BENOIST, Conch. vie. mar. Sicil., pag. 296. CONT., Mte Mario, 2 ed., pag. 40. MONTER., Not. Conch. mediterr., pag. 49. MONTER., Conch. foss. Mte Pellegrino e Ficarazze, pag. 33. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 90. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 300. COPP., Catal. foss. mio-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. DE STEF., Foss.plioc. St Miniato, pag. 34. MONTER., Nuov. Riv. Conch. mediterr., pag. 4i. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 276. PANTAN., Att. Accad. fisiocr. Siena, vol. VII, pag. 4. FOREST., Cenn. geol.e paleont. plioc. ant. Castrocaro, pag. 22. FISCH., Cog.rec. et foss. Cavern. Fr. et Lig., pag. 334. MONTER., Catal. Conch. foss. Mte Pellegrino e Ficarazze, pag. 37, DE STEF., Strat. plioc. Siena, pag. 163, 170, 171. FUCHS, Jung. tert. bild, Griech., pag. 3. FISCH., Paléont. de Ile de Rhédes, pag. 29. ISS., Croc. del Volante Test., pag. 14. MONTER., Enum. e Sinon, Conch. mediterr., pag. 43. CAFIC., Stud. geol. del Vizzinese, pag. 10. DE STEF.e PANTAN., Moll. plioc. Siena, pag. 97. COPP., Paleont. moden., pag. 37. PANTAN., Moll. plioc. foss. vivo. Medit., pag. 68. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, non raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, ecc., non frequente; Col. Museo. Vive nel Mediterraneo. 173 del 174 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 6. Famiglia PURPURIDAE Chenu (1839). 1. Sotto-famiglia PURPURINAE Bell. 1. Genere PURPURA Bruce. (1789). 1° Serie. Testa parvula, crassa: spira brevissima, vix acuta. - Anfractus ultimus ma- xcimus, postice angulosus, antice attenuatus. - Labrum sinistrum interius crasse pli- catum; labrum dexterum postice callosum: columella subarcuata. Le piccole dimensioni della forma rappresentante questa serie, la spessezza de guscio e quella del labbro sinistro che ne dimostrano l’età adulta, la brevità della spira, la notevole apertura dell’angolo spirale e l'ampiezza dell’ultimo anfratto le dànno una fisionomia tutta propria. A. Purpura GastAaLDII BELL. Tav. XI, fig. 1. Testa parvula: spira brevissima, vix acuta. - Anfraclus prope suturam posticam leviter depressi, subcanaliculati , contra suturam anticam obscure nodiferi; ultimus magnus, "|; totius longitudinis subaequans: sutura poslica marginata. - Superficies tota transverse striato-sulcata; striae in canaliculum posticum decurrentes numerosiores; flammulae et maculae pallide ferru- gineae in series transversas dispositae. - Os subtrigonum, elongatum'; labrum sinistrum interius plicatum; plicae 4, magnae, prope marginem oris subdentiformes; labrum dexterum postice callosum: columella postice parum excavata. Long. 15 mm.: Lat. 12 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. della R. Scuola d’Applicazione per gli Ingegneri (Prof. Gastaldi). * 2° Serie. Testa crassa: spira brevis, parum acuta. - Anfractus subangulosi, postice contra suturam marginati ; ultimus antice subcanaliculatus. - Labrum sinistrum medio depressum, antice subangulosum; labrum dexterum postice callosum: columella sub- arcuata : umbilicus plus minusve latus. Le forme di questa serie sono fra loro collegate dalla depressione del labbro sinistro nella sua regione ventrale e dall’angolo più o meno ben definito che questo labbro presenta a poca distanza dall’intaglio anteriore. DESCRITTI DA L. BELLARDI 175 2. PURPURA SUBUMBILICATA BELL. Tav. XI, fig. 2. Testa subfusiformis: spira brevis, parum acuta. - Anfractus prope suturam posticam late depressi, subcanaliculati, contra suturam anticam nodiferi; nodi obtusi, interstitia subaequantes, în ultimo anfractu in parte obsoleti; anfractus ullimus *[, totius longitudinis subaequans, postice subangulatus, antice parum depressus: suturae superficiales. - Superficies tota minute et dense transverse striato-sulcata. - Os ovale, elongatum, postice profunde et late canaliculatum ; labrum sinistrum medio depressum, antice et postice subangulosum, interius plicatum; plicae 3, 4, magnae, prope marginem oris dentiformes; labrum dexterum postice callosum: columella subarcuata: umbilicus parum profundus, angustus. Long. 30 mm.: Lat. 18 mm. ? 1864. Purpura exilis DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital, centr., pag. 23 (105). La forma qui descritta ha qualche analogia coll’esemplare della P. exilis Partsch rappresentato nell’opera dell’Hoernes dalla figura 21 della tavola XIII: ma ne diffe- risce per l’angolo anteriore del labbro sinistro e per la presenza di numerosi solchi trasversali, i quali sono rari e piccolissimi nel fossile delle vicinanze di Vienna. Miocene superiore: Colli tortonesi, S°" Agata-fossili, Stazzano, raro; Coll. del Museo e Michelotti. 3. PURPURA UMBILICATA BELL. Tav. XI, fig. 3. Distinguunt banc speciem a P. subumbilicata Bell. sequentes notae: Testa angustior: spira brevior, magis aperta. - Anfractus ultimus longior, angustior, medio magis depressus. - Superficies antica ultimi anfractus transverse tricostata: sulci transversi pau- ciores, inter se magis distantes. - Os longius, magis angustum; labrum sinistrum antice magis distincte angulatum ; labrum dexterum antice minus producium: columella magis contorta, antice sinistrorsum inflera: umbilicus magis latus et magis profundus. Long. 30 mm.: Lat. 20 mm. DI Questa forma, come la precedente, è molto rara: è probabile che se si avessero numerosi esemplari di ambedue, si troverebbero più stretti legami sia fra loro sia colla P. ewilis Partsch. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. Michelotti. 4. PURPURA REFLEXA BELL. Tav. XI, fig. 5. Distinguunt hanc speciem a P. subumbilicata Bell. sequentes notae : Testa major: spira brevior. - Anfractus ultimus *|, totius longitudinis aequans, postice sub- carinatus, medio inflatus, postice vir depressus. - Superficies tota transverse sulcata; sulci sub- uniformes, angusti, interstitiis interpositis minores. — Os amplius; labrum sinistrum medio minus 176 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. depressum, interius laeve: columella magis contorta, sinistrorsum flera: umbilicus magis latus : rima a labiis longioribus circumscripta, valde reflera, postice profunde canaliculata. Long. 35 mm. : Lat. 22 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, raro; Coll. del Museo. 5. PURPURA INAEQUISULCATA BELL. Tav. XI, fig. 6. Testa subovata: spira brevis, parum acuta. - Anfractus convexi, contra suturam posticam marginati, ante marginem anguste canaliculati; ullimus magnus */, totius longitudinis subaequans, ventrosus, antice valde depressus, contra rimam subcanaliculatus. - Superficies tota transverse sulcata; sulci crebri, satis profundi, inuequales, majores et minores plerumque alternati; costulae nonnullae inter sulcos et prope canaliculum posticum decurrentes passim nodiferae: costae non- nullac magnae, obtusae, obscurae, irregulares, super ullimum anfractum perspicuae. - Os elon- gatum; labrum sinistrum antice distincte angulosum, in ventre parum depressum, interius obsolete nodosum: columella subarcuata, ad apicem valde contorta, carinifera: umbilicus latus, sutis profundus: rima a labiis longiusculis circumscripla: callum posticum magnum. Long. 32 mm.: Lat. 20 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo ; Coll. del Museo. 8° Serie. Spira longiuscula. - Anfractus postice marginati; margo parum prominens, ple- rumque inermis. - Labrum sinistrum arcuatum, interius tum simplex, tum costato- dentatum; labrum dexterum postice non, vel raro, callosum: columella subarcuata. La maggior lunghezza in generale della spira e la forma arcata del labbro sinistro separano le forme di questa serie da quelle della serie precedente. 6. PURPURA STRIOLATA (BRONN). Tav. XI, fig. 7. Testa magna, ovoides: spira longiuscula, acuta. - Anfractus prope suturam posticam ca- naliculati; canaliculus in primis anfractubus vix notatus, in ultimo latus et profundus; anfractus primi contra suturam anticam nodiferi; nodi in ultimo anfractu prope os obsoleti: sutura postica marginata. - Superficies tota transverse dense et minutissime sulcata; sulci nonnulli majores passim interpositi; striae longitudinales minulissimae, creberrimae, inaequales, irregulares. - Os ovale, amplum, postice vix canaliculatum; labrum sinistrum subarcualum, postice vix subangulosum, interius laeve, ad marginem serrulatum: columella parum excavala: umbilicus latus, parum profundus: rima, vix sinistrorsum flexa, postice canaliculata. Long. 45 mm.: Lat. 30 mm. 1831. Purpura striolata —BRONN, Ital. tert-Geb., pag. 26. 1840. Id. haemastoma BELL. et MICUTTI, Sagg. Oritt., pag. 58, tav. V, fig. 23 (in parte). 1842. Id. id. E. SISMD., Synr., pag. 39. 1847. Jd. striolata E. SISMD., Syn., 2 ed., pag, 28 (in parte). ‘1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol.1HI, pag. 175. DESCRITTI DA L. BELLARDI 17% Non ho indicata nella sinonimia la citazione della P. striolata D’Orb. (Prodr. vol. III, pag. 79), perchè il D’'Orbigny cita la specie del Bronn dei Colli torinesi e dei Colli tortonesi, località, nelle quali non fu finora trovata la vera P. striolata Bronn, la quale è propria del pliocene superiore dei Colli astesi. Miocene superiore: Colli astesi, Valle Andona, non frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 7. PURPURA TRANSITORIA BELL. Tav. XI, fig. 8. Dislinguunt hanc speciem a P. striolata Bronn sequentes notae: Testa major, crassior. - Nodi in ultimis anfractubus obsoleti. - Columella magis contorta: umbilicus magis latus: rima sinistrorsum magis inflera. Long. 50 mm.: Lat. 30 mm. 1847. Purpura striolata MICHTTI, oss. mioc., pag. 218 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 28 (in parte). 1864. Id. id. DODERL., Cenn. geol. terr. mioc. sup. Ital. centr., pag. 23 (105). Questa forma del miocene superiore è certamente quella dalla quale è derivata la P. striolata Bronn del pliocene superiore, colla quale è congiunta per mezzo della P. praecedens Bell. del pliocene inferiore. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. Michelotti. 8. PURPURA PRAECEDENS BELL. Tav. XI, fig. 9. Distinguunl hane speciem a P. striolata Bronn sequentes nolae: Testa minor, crassior: spira magis acuta. - Anfractus omnes postice vir depressi; ultimus dorso passim obscure nodiferus, prope rimam minus depressus, non distinete canaliculatus. - Sulci transversi profundiores, subumiformes , aequidistantes, ab interstitiis latioribus separati. - 0s longius, angustius; labrum sinistrum minus dilatatum, ‘interius denticulatum: columella minus contorla, antice subrecta, medio subuniplicata: umbilicus angustior, vir notatus. Long. 30 mm.: Lat. 19 mm. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, rarissimo; Coll. del Museo. 9. PuRPURA ARATA Bett. Tav. XI, fig. 10. Testa ovoides, inflata: spira brevis. - Anfraclus primi complanati, plerumque serie una transversa nodorum ornati: ullimus magnus, */, tolius longitudinis subaequans, inflatus, antice L. BeLLarDi — Molluschi. 23 178 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. parum depressus: suturae profundae. - Superficies tota transverse inaegualiter et dense striato- sulcata. - Os ovale, elongatum, antice dilatatum, postice profunde canaliculatum; labrum sinì- strum subarcuatum, interius prope marginem plicato-dentatum; dentes plerumque 5, subaeque inter se distantes: columella ad apicem vix sinistrorsum inflexra, subarcuata, medio parum excavata: umbilicus angustus et parum profundus: rima a labiis brevibus circumscripta, vix reflexa, postice late et parum profunde canaliculata. Long. 26 mm.: Lat. 18 mm. 1840. Purpura hemastoma BELL. et MICHTTI, Sagg. Oritt., pag. 58 (in parte). 1842. ld. id. E. SISMD., Syr., pag.39 (in parte). 1847. Id. ezilis MICHTTI, Foss. mioc., pag. 218. 1847. Id. striolata E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 28 (in parte). 1878. /d. ewilis FUCHS, Stud. tert.-bild. Ober-Ital., pag. 50. Varietà A. a Testa brevior, ventricosior. - Anfractus ultimus prope suturam posticam late et parum pro- funde canaliculatus: suturae profundiores. Long. 28 mm.: Lat. 18 mm. Varietà B. Anfractus ultimus prope marginem oris una vel frequentius duabus nodorum seriebus in- structus ; nodi plerumque tres in serie postica, duo in antica, inter se satis distantes, omnes sub- spinosi. Long. 25 mm.: Lat. 16 mm. Questa forma differisce dalla P. exzlis Partsch, colla quale ha non poca analogia ne’ suoi caratteri generali ed alla quale è stata riferita dal sig. Michelotti, perchè la sua superficie è attraversata da numerosissimi solchettini per lo più fra loro equidistanti , mentre nella specie del Partsch i solchi sono più piccoli, meno profondi ed in molto minor numero e perciò separati da interstizii più larghi. Il signor Fuchs nella sua Memoria precitata (Stud. tert.-Bild. Ober-Ital.) cita a Sciolze la P. ezilis Partsch e la P. striolata Brom: alla P. exilis Partsch furono finora riferiti i fossili dei Colli torinesi che io ho precedentemente descritti col nome di P. arata Bell. Finora la vera P. striolata Bronn, propria del pliocene superiore, non fu, che io mi sappia, trovata nei Colli torinesi, ed, ignorando quale sia la forma di Sciolze che il signor Fuchs ha identificata colla specie del Bronn, ho tralasciata la citazione della Memoria del signor Fuchs che vi si riferisce. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Termo-fourà, Pino-torinese, Baldissero-torinese, Val Ceppi, ecc., non raro; Coll. del Museo e Mi- chelotti. 10. Purpura PARVULA BELL. Tav. XI, fig. 11. Dislinguunt hane speciem a P. arata Bell. sequentes notae: Testa minor. - Anfractus ultimus quinque nodorum seriebus instructus; series postica in- terdum obsoleta; series duae in ventrem, duae omnium minores in partem anticam decurrentes ; DESCRITTI DA L. BELLARDI 179 nodi subacuti, plerumque 9, in duabus seriebus ventralibus dispositi, plerumque irregulares et vix notati in seriebus anterioribus. - Labrum sinistrum interius obscure dentatum: columella antice subrecta, postice profunde depressa. Long. 18 mm.: Lat. 12 mm. 1847. Purpura Cyclopum E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 28. 1852. JId. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 79. Le piccole dimensioni e la columella quasi retta anteriormente e profondamente incavata posteriormente sono le note principali che mi hanno indotto a distinguere questa forma con un nome proprio. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, Baldissero-torinese, non raro; Coll. del Museo. (1. PURPURA BIPLICATA BELL. Tav. XI, fig. t4. Distinguunt hane speciem a P. arata Bell. sequentes notae: Spira brevior. - Anfractus depressi; ultimus postice vir subcanaliculatus: suturae minus profundae. - Superficies ultimi anfractus transverse costulata; costulae nonnullae, plerumque 4, majores, quarum duae ventrales nodiferae. - Os ovale, non antice dilatatum; labrum sinistrum minus arcuatum; plicae internae numerosiores, 6; labrum derterum anticè birugosum; rugae magnae; anterior nodiformis, posterior plicaeformis: rima postice magis profunde canaliculata. Long. 22 mm.: Lat. 15 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo. 12. PURPURA INAEQUICOSTATA BELL. Tav. XI, fig. 4. Testa ovato-fusiformis: spira longiuscula, satis acula. - Anfractus primi et medii de- pressi, postice late et parum profunde canaliculati; ultimus magnus, */, totius longitudinis subae- quans, ventrosus, antice parum depressus. - Superficies tota transverse minute et crebre sulcata: costulae inter sulcos decurrentes minulissime striatae; sulci et costulae interpositae usque ad di- midiam partem penultimam ultimi anfractus subuniformes, in ultima dimidia parte inaequales ; sulci profundiores; costulae nonnullae majores, inaequales, ad marginem oris productae; super ventrem ultimi anfractus nodi nonnulli passim perspicui. - Os elongatum; labrum sinistrum interius rare dentatum: columella subarcuata: umbilicus parum profundus, angustus: rima salis recurva. Long. 35 mm.: Lat. 20 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, Baldissero-torinese, non frequente ; Coll. del Museo. 180 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 13. Purpura EROSA BELL. Tav. XI, fig. 12. Distinguunt hanc speciem a P. arata Bell. sequentes notae: Testa major: spira magis aperta. - Superficies ultimi anfractus in ventre nodifera; nodi subobsoleti, vix notati, in duabus seriebus dispositi; sulci transversi pauciores, ab interstitiîs latio- ribus separati. - Os amplius, non postice angustatus; labrum sinistrum interius laeve, arcuatum: umbilicus longior, magis ‘angustus, et minus profundus. Long. 34 mm.: Lat. 21 mm. Il fossile qui descritto è unico e di pessima conservazione, per modo che è molto incerto il giudizio che si può dare sulle sue affinità: tuttavia ho creduto opportuno il descriverlo perchè segna nel miocene superiore dei Colli tortonesi la presenza di una forma intimamente collegata colla P. haemastoma (Linn.) della fauna attuale. Infatti delle forme del Piemonte riferite a questa specie dei nostri mari, è quella che vi è meglio legata sia per la forma generale, sia per gli ornamenti superficiali (per quanto è permesso giudicare dallo stato imperfettissimo di conservazione dell’ unico esemplare a me noto) e sia perchè il suo labbro sinistro non ha internamente, come la P. haemastoma (Linn.), verso le fauci le grosse e poco numerose pieghe che si osservano nelle altre. La maggior parte delle forme, quali di questa serie e quali della seguente, del miocene medio dei Colli torinesi o del miocene superiore dei Colli tortonesi, riferiti finora alla precitata specie vivente, portano sulla superficie interna del labbro sinistro cinque o sei grosse pieghe, ordinariamente terminate presso il margine del labbro sinistro in un dente ottuso, pel quale carattere mi paiono doversene distinguere. Nella P. striolata Bronn del pliocene superiore dei Colli astesi la natura della superficie interna del labbro sinistro e le dentellature del suo margine corrispondono esattamente a quella della vera P. haemastoma (Linn.), la quale ne è probabilmente derivata. Per questo stesso motivo io credo debba essere distinta dalla vera P. hRaemastoma (Linn.) tanto l'esemplare delle vicinanze di Vienna che vi fu riferito dall’ Hoernes nella sua opera (tav. XIII, fig. 18), quanto quello che vi riferirono i signori R. Hoernes e M. Auinger nella loro recente pubblicazione (tav. XVI, fig. 18). Miocene superiore: Colli tortonesi, S'° Agata-fossili, rarissimo; Coll. del Museo. 414. PurPURA RARISULCATA BELL. Tav. XI, fig. 13. Testa oroides: spira brevissima. - Anfractus ultimus magnus, */, totius longitudinis subaequans, antice parum depressus. - Superficies ultimi anfractus in dimidia parte antica transverse sulcata ; sulci angusti, 8, ab interstitiis latissimis, complamatis, separati; in parte postica obscure nodifera. - Os subovale: labrum sinistrum subarcuatum, interius plicatum; plicae 4, magnae: columella parum contorla, postice profunde excavata: umbilicus vir notatus: rima non reflexa. Long. 23 mm.: Lat. 17 mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 181 Anche per questa forma il giudizio sulla sua natura non può essere ehe incerto, poichè l’unico esemplare a me noto è stato evidentemente rotolato nel mare in cui visse, per modo che gran parte della spira e dei suoi ornamenti superficiali furono corrosi. Il piccol numero dei solchettini che ne attraversano la superficie e che rima- sero distintissimi sulla parte media ed anteriore dell’ultimo anfratto allontanano questa, forma da tutte quelle descritte sia in questa che nelle altre serie, e la ravvicinano alla P. ezilis Partsch. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. del Museo. 4’ Serie. Testa parvula, ovoides: spira brevissima, parum acuta. - Anfractus ultimus magnus, inflatus. - Superficies transverse et longitudinaliter rare et profunde sulcata. Ho isolata la forma descritta in questa serie per le sue piccole dimensioni e per la singolare disposizione dei suoi ornamenti superficiali, i quali caratteri la distinguono, tanto dalle forme della serie precedente, quanto da quelle della seguente. 15. Purpura Sismonpae MICATTI. Tav. XI, fig. 15. Testa subglobosa: spira brevissima, vix acuta. - Anfractus primi brevissimi; ultimus magnus, “|, totius longitudinis subaequans, ventre inflatus, antice valde depressus: suturae subin- distinetae. - Superficies lransverse costata et longitudinaliter sulcata ; costae transversae 5, latae (praesertim medianae), inter se a sulco lato, profundo, bicostulato separatae, a sulcis longi- tudinalibus latis et profundis sectae, nodulosae, prope os complanatae: costae transversae dense ferrugineae ; sulci transversi et longitudinales incolores, inde superficies fusco-tessellata. - Os ovale, amplum; labrum sinistrum arcuatum, interius laeve: columella subrecta: umbilicus parum profundus: rima satis reflexa; canaliculus posticus salis profundus. Long. 17 mm.: Lat. 12 mm. 1840. Purpura intermedia MICHTTI, Rio. Gast., pag. 22 (non RIEN.). 1842. Id. id, E. SISMD., Syr., pag. 39. 1847. Id. id. . E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 28. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 175. 1864. Id. Sismondae MICHTTI in DODERL., Cern. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 23 (105). 1864. Id. tessellata MENEGH, in PECCH., Nuov. foss. tosc., pag. 14, tav. V, fig. 10, 11 (non SOW.). Id. marmorata DODERL. (olim in specim.). Quantunque la Monografia delle Purpure del Kiener non porti la data della sua pubblicazione, tuttavia è facile il desumere che questa fu anteriore al 1840, anno in cui il sig. Cav. Michelotti pubblicò la sua P. intermedia, poichè il sig. Cav. Mi- chelotti dopo la descrizione di questa sua specie, soggiunge di aver trovato presso Sciolze una Purpura che molto si avvicina alla P. clathrata del Kiener. Ammessa per tal modo la priorità della Monografia delle Purpure del Kiener, nella 182 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. quale una specie differente dalla presente è descritta e figurata col nome di P. #n- termedia Kien., ne derivò che il nome imposto a questa forma dal sig. Cav. Michelotti nel 1840 doveva essere abbandonato. Ed il sig. Cav. Michelotti surrogò il primo nome con quello di Sismondae col quale comunicò questa forma al sig. Prof. Doderlein. Nel Catalogo infatti più volte citato del Prof. Doderlein è inscritta la specie col nome di P. Sismondai Michtti, col sinonimo di P. intermedia Michtti. e quello di P. marmorata che il Prof. Do- derle in le aveva precedentemente applicato nella sua collezione. Medesimamente deve passare fra i sinonimi il nome proposto per questa specie dal sig. Prof. Meneghini e pubblicato dal Pecchioli nella Memoria sovracitata, sia perchè la specie era già stata molti anni prima pubblicata dal sig. Cav. Michelotti, sia perchè il Sowerby nella sua opera Genera of recent and fossil Schells (1820- 24), aveva distinto col nome di tessellata una Purpura da questa diversa. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. «del Museo e Michelotti. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'° Agata-fossili, raro; (fide Dordeleini). 5° Serie. Testa crassa: spira plerumque longiuscula, raro brevis. - Anfractus postice profunde canaliculati; margo posticus anfractuum tum tuberculiferus, tum inermis. - Superficies transverse multicostata et tuberculifera; tubercula nodiformia, vel dentiformia. - Labrum sinistrum subarcuatum; dexterum postice callosum: colu- mella antice subrecta, postice excavata. Questa serie comprende forme che appartengono al sottogenere Thalessa H. e A. Adams 1853. A. Anfractus contra suturam posticam marginati et nodiferi. 16. Purpura RETUSA (MICATTI.). Tav. XI, fig. 16. Testa globosa, crassa: spira brevissima, parum acuta. - Anfraclus primi el medii medio depressi, ad suturam posticam marginali; ultimus magnus, "|, totius longitudinis subaequans, ventre inflatus, anlice parum depressus. - Superficies transverse striato-sulcata et nodifera; nodi în 5 seriebus transversis dispositi, una super marginem posticum anfracluum, duae ven- trales, duae anticae; nodi 8, mediocres in serie poslica, magni în seriebus ventralibus , parvi in seriebus anticis. - Os subovale ; labrum sinistrum arcuatum, interius rari-plicatum: colu- mella parum contorta, ad apicem vix sinistrorsum obliquata, postice profunde ercavata : umbilicus longus, parum profundus: rima vix reflexa, postice profunde et anguste canaliculata. Long. 35 mm.: Lat. 23 mm. 1847. Purpura retusa MICHTTI., Foss. mioc., pag. 217. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. Michelotti. DESCRITTI DA L. BELLARDI 183 17. PureuRA RICINULOIDES BELL. Tav. XI, fig. 17. Testa crassa, subovata: spira longiuscula, acuta. - Anfractus versus suturam posticam depressi, subcanaliculati, contra suturam posticam marginati; ultimus */s totius longitudinis subaequans, ventre parum inflatus, antice parum depressus. - Superficies ultimi anfractus antice transverse rari-sulcata , in canaliculum posticum minute et dense transverse striata, nodifera; series nodorum 5, una mediocris super marginem posticum anfractuum decurrens, duae ventrales majores, praesertim prima, duae anticae minores; nodi 8, obtusi, inaequales, in serie postica îirregulares, magni in serie secunda, minores in tertia, irregulariter notati et vix subobsoleti in quarta et quinta. - Os ovale, elongatum; labrum sinistrum interius laeve: columella antice subrecta, postice valde excavata: umbilicus brevis, latus, parum profundus: rima vix reflexa, postice anguste et parum profunde canaliculata. Long. 35 mm.: Lat. 27 mm. La P. ricinulvides Bell. è rappresentata nella Fauna attuale della P. Savignyi Desh. del Mar Rosso. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. Michelotti. 18. PuRPURA CONNECTENS BELL. Tav. XI, fig. 18. Tesla crassa, magna, ovoides: spira longiuscula, acuta, medio inflata. - Anfraclus versus suturam posticam depressi, subcanaliculati, contra suturam marginati; ultimus ?/3 totius lon- gitudinis subaequans, ventre parum inflatus, antice parum depressus. - Superficies transverse inaequaliter costulata, nodifera; nodi in seriebus duabus transversis dispositi, valde prominentes, subacuti; margo. sulurae posticae ultimi anfractus obscure nodosus; costulae transversae partis anticae ultimi anfractus majores, postica passim nodifera. - Os ovale, elongatum; labrum sinistrum leviter medio depressum, interius quinque-plicatum: columella antice obscure biru- gosa el subrecta, postice profunde excavata, satis contorta: umbilicus latus, satis profundus: rima distinete reflexa, postice profunde canaliculata. Long. 38 mm.: Lat. 25 mm. Per il complesso dei suoi caratteri questa forma richiama alla memoria la P. echinata Blainv. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo. 19. PURPURA TUBERCULATA BELL. Tav. XI, fig. 19. Testa subovata, crassa: spira longiuscula, acuta. - Anfractus prope suturam posticam canaliculati; ullimus magnus, */3 totius longitudinis subaequans, medio parum inflatus, antice satis depressus; omnes ad suturam posticam marginali. - Superficies omnis transverse dense 184 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. striata; stria major et minor plerumque alternatae; nodorum series transversae 5, posterior super marginem posticum anfractuum, duae ventrales, duae anticae; nodi seriei posticae parvi, irregulares; nodi serierum secundae el tertiae magni, valde prominentes, subacuti; nodi seriei quarlae minores; nodi seriei quintae el ipsi minores, inaequales, interius vix notati. - Os ovale ; labrum sinistrum subarcuatum, interius quatuor vel quinque plicatum; plicae in dentem terminatae; labrum dexterum antice birugosum (in adultis): columella antice subrecta, postice errcavata, ad apicem valde contorta: umbilicus latus, sed parum profundus: rima valde re- flexa et postice profunde canaliculata. Long. 37 mm.: Lat. 27 mm. ? 1842. Purpura clathrata \E. SISMD., Syr., pag. 39. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, non rara; Coll. del Museo. B. Anfractus contra suturam posticam non marginati nec nodiferi. 20. PURPURA CALCARATA (GRAT.). Tav. XI, fig. 20. Testa subovata: spira longiuscula, acuta. - Anfraclus postice depressi, subcanaliculati; ultimus */3 tolius longiludinis subaequans, ventre parum inflatus, antice salis depressus: sulurae simplices. - Superficies transverse minute et dense striata; striae inaequales: nodorum series quatuor, duae ventrales magnae, duae anlicae minores; nodi serierum ventralium ple- rumque 7, magni, subspinosi, valde prominentes, praesertim in serie postica; nodi serierum anti- carum multo minores, obtusi, interdum passim obsoleti. - Os ovale; labrum sinistrum subar- cuatum, interius quatuor-dentalum: columella antice subrecta, postice excavata, parum ‘contorta: umbilicus vir notatus: rima vix reflexa; canaliculus posticus parum profundus. Long. 30 mm.: Lat. 20 mm. 1840. Ricinula calcarata GRAT., Atl. Conch, foss., tav. XXXV, fig.'15, 18. 1840. :Purpura plicata ‘BELL. et MICHTTI, Sagy. Oritt., pag. 38, tav. V, fig. 6, 7. 1842. Id. id. “E. SISMD., Syn,, pag. 39. 1847. J/d. inconstans MICHTTI., Foss. mioc., pag. 217. 1847. Id. calcarata E. SISMD,, Syn., 2 ed.; pag. 28. 1874. Id. id. BENOIST, Catal, foss. La Brède et de Saucats, pag. 381. 1878. Id. id. FUCHS, Stud. tert.-bild. Ober-Ital., pag. 50. Varietà A (an species distinguenda ?) Anfractus postice minus depressi; ullimus longior, antice attenuatus. - Superficies transverse minute striata; nodorum series unica ventralis. Le forme che i signori R. Hoernes e M. Auinger riferirono a questa specie di Grateloup (meno forse quella figurata a fig. 10, tav. XVI della loro opera), non corrispondono ai fossili dei Colli torinesi qui descritti. Paragonando i molti esemplari delle vicinanze di Torino con quelli sovracitati, non è difficile riconoscere fra gli uni e gli altri le seguenti differenze. Nei fossili dei Colli torinesi, come in quelli delle vicinanze di Bordeaux: 1° la «forma è «più breve e più rigonfia e perciò la bocca più corta e più larga; 2° i nodi DESCRITTI DA DL. BELLARDI 185 acuminati sono minori di numero e più grossi; 3° il labbro sinistro in luogo di pieghe non ha nel suo interno che quattro o cinque tubercoli per lo più isolati e raramente prolungati verso le fauci per un brevissimo tratto in una piega quasi obliterata. Un esemplare della Purpura (Ricinula) calearata (Grat.) proveniente da Merignac e gentilmente comunicatomi dal sig. Benoist collima in tutto e per tutto con quelli dei Colli torinesi. La P. calcarata Grat. rappresenta nel miocene medio dei Colli torinesi il gruppo al quale appartiene la P. deltoidea Lamck., e la P. Pica Blainv. Miocene medio : Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, Rio della Bat- teria, ecc., non raro; Coll. del Museo e Michelotti. 24. Purpura HAEMASTOMONDES R. Hoern. u. M. Aumnc.? Tav. XI, fig. 21. Distinguunt hane speciem a P. calearata (Grat.) sequentes notae: Testa longior, angustior : spira longior, magis acuta. - Pars postica anfractuum magis lata. - Nodi minores: striae transversae pauciores, majores. - Os magis longum: columella antice recla, minus contorta: rimu minus reftera. Long. 30 mm.: Lat. 20 mm. 1853. Purpura elata HOERN., Moll. foss. Wien, vol. 1, pag. 167, tav. XIII, fig. 18. 1882. Id. haemastomoides R. HOERN. u. M. AUING., Gaster. maioc. Oesterr.-Ung. Monarch., pag. 151. Riferisco con dubbio la forma qui descritta alla precitata specie di Vienna, poichè l’unico esemplare che ne conosco del Piemonte, è di imperfetta conservazione e pre- senta le seguenti differenze colla figura dell’Hoernes: 1° isolchi trasversali vi sono un poco più profondi (non sufficientemente segnati a tav. XI, fig. 21 della presente opera); 2° i nodi delle due serie ventrali dell’ul- timo anfratto sono minori in numero (8) e perciò più distanti fra loro: 3° le due serie trasversali anteriori sono quasi obliterate; 4° le suture sono meno profonde. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, rarissimo; Coll. del Museo. % 6" Serie. Testa crassa: spira parum acuta. - Anfractus postice non distincte canali culati; margo posticus anfractuum vix notatus, inermis; amfractus ultimus an- tice obtuse bicarinatus. - Superficies nodifera. - Os subrectangulare; labrum si- nistrum medio depressum, antice et postice sub angulatum ; callum posticum labri dexteri vix notatum: columella antice subrecta, obliqua, postice profunde excavata. L. BeLLarpi — Molluschi. 24 186 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. È caratteristica delle forme di questa serie la presenza di due specie di carene ottuse che attraversano l’ultimo anfratto, una nella regione ventrale l’altra in quella anteriore, le quali protratte al margine della bocca dànno luogo nel labbro sinistro a due angoli più o meno bene definiti. 22. PURPURA BICARINATA BELL. Tav. XI, fig. 22. Testa polygona : spira longiuscula. - Anfractus ullimus */; totius longitudinis subaequans, transverse bicarinatus; carina postica suturae proxima, antica ventralis, ambae obtusae. - Su- perficies longitudinaliter costata; costae magnae, rectae, obliquae, variciformes, 6, ab interstitiis latis et profundis separatae, in inlersecatione carinarum in nodum subspinosum erectae. - Os amplum, subquadratum ; labrum sinistrum biangulatum, interius ad marginem incrassatum et quinque-plicatum; plicae in dentem oblusum terminatae: columella postice profunde excavata : umbilicus anguslus, satis profundus: rima vix revoluta: canaliculus posticus parum profundus. Long. 22 mm.: Lat. 10 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Val Ceppi, raro; Coll. del Museo. 23. PURPURA STAZZANENSIS BELL. Tav. XI, fig. 23. Distinguunt hanc speciem a P. bicarinata Bell. sequentes notae : Testa angustior: spira magis aperta. - Carinae transversae minus prominentes. - Costae longitudinales obscure notatae, obtusiores: nodi obtusiores. - Os angustius: umbilicus latior et longior. Long. 23 mm.: Lat. 14 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. della R. Scuola per gl’Ingegneri (Prof. Gastaldi) e Michelotti. 24. PURPURA UNIPLICATA BELL. Tav. XI, fig. 24. Distinguunt hanc speciem a P. bicarinata Bell. sequentes notae: Testa major, crassior, magis inflata: spira brevior, magis aperta. - Anfractus ultimus obliquus: carinae oblusiores, vie notatae. - Costae longitudinales obscure notatae, pauciores, oblusiores, ab interstitiis latioribus el minus profundis separatae: nodi majores. - Superficies trans- verse minule sulcata. - Os subovale: columella magis contorta, antice sinistrorsum inflera, et uniplicata : umbilicus via notatus. i Long. 28 mm.: Lat. 24 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. Michelotti. DESCRITTI DA L. BELLARDI 187 "° Serie. Testa subfusiformis, elongata: spira longiuscula, "a totius longitudinis subae- quans., = Superficies transverse striato-sulcata, nodifera. - Columella subrecta, postice excavata. Si distinguono ovviamente le forme che compongono questa serie, dalle loro con- generi per le piccole loro dimensioni e per la lunghezza ed acutezza della spira le quali dànno luogo ad una forma generale stretta e proporzionatamente lunga. 25. PURPURA PRODUCTA BELL. Tav. XI, fig. 25. Testa subfusiformis, angusta: spira Longa, valde acuta. - Anfractus primi el medii con- vexi; ultimus dimidiam Jongitudinem superans, poslice excavalus, antice parum depressus ; suturae profundae. - Superficies transverse costulala, in interstitiis costarum transversarum minute et dense longitudinaliter lamellosa; costae transversae majores et minores alternatae, ab interstitiis angustis et profundis separaiae; in primis et mediis anfractubus series una nodorum super angulum medianum anfractuum magna et altera, minor contra suturam anticam decur- rentes; in anfractu ultimo terlia et quarta series nodorum minimae, ibi nodi irregulares, obscure notati. - Os ovale, elongatum; labrum sinistrum subarcuatum, ad marginem serratum, interius incrassatum , pluriplicatum; plicae in faucem parum productae: columella /onga, antice subrecta, postice excavata, parum contorla, frequenter antice rugulosa et submedio uniplicata: umbilicus angustus, longus: rima via reflera, a labiis longiusculis circumscripta. Long. 30 mm.: Lat. 17 mm. 1840. Purpura hemastoma (jun.) BELL. et MICHTTI, Sagg. Oritt., tav.V, fig. 4, 5. Varietà A. Testa major: spira brevior, minus aperta. - Angulum posticum ultimi anfractus magis pro- minens. Long. 31 mm.: Lat. 19 mm. Varietà B. Testa brevior: spira magis aperta. - Angulus posticus anfractuum magis prominens. - Co- lumella magis contorta, inde umbilicus amplior. Long. 22 mm. : Lat. 18 mm. ‘ Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, non raro; Coll. del Museo e Michelotti. 26. PURPURA APENNINICA BELL. Tav. XI, fig. 26. Distinguunt hanc speciem a P. producta Bell. sequentes notae: Testa minor: spira magis acuta. - Series transversales nodorum magis prominentes, nodi 188 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. majores; plicae internae labri sinistri pauciores (4), majores: columella magis contorta, inde umbilicus amplior. Long. 25 mm.: Lat. 17 mm. Miocene inferiore: Cassinelle, Mornese, Dego, raro; Coll. del Museo di Zurigo (Prof. Mayer) e Michelotti. 27. PURPURA ELONGATA BELL. Tav. XI, fig. 27. Distinguunt hane speciem a P. producta Bell. sequentes notae: Testa minor. - Anfractus postice magis depressi; ultimus antice angustatus, longior. - Costae longitudinales pauciores, inde nori pauciores,. majores. - Os subtriangulare; labrum sinistrum postice angulatum, antice subrectum, obliquum, interius quadriplicatum; labrum dexierum laeve: columella postice magiîs excavata. Long. 17 mm.: Lat. 14 '/s mm. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Termo-fourà, Val Ceppi, raro: Coll. Michelotti. 28. Purpura MEGASTOMA BELL. Tav. XI, fig. 28. Distinguunt hane speciem a P. producta Bell. sequentes notae: Testa minor: spira brevior, magis aperta. - Anfractus breviores, minus converi: suturae minus profundae. - Series nodorum magis prominentes; nodi pauciores, majores. - Os subovale, medio dilatatum ; labrum sinistrum medio effusum, interius quadriplicatum: columella antice subrecta, postice profunde excavata: umbilicus via notatus. Long. 17 mm. : Lat. 14 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, raro; Coll. del Museo. 8° Serie. Testa subfusiformis : spira dimidiam longitudinem subaequans. - Anfractus postice depressi, subcanaliculati; margo posticus anfractuum simplex, inermis. - Superficies transverse dense striato-sulcata. - Columella subrecta, postice excavata ; callum posticum labri dexteri. vix. notatum:. 29. PureurA ELECTA BELL. 1870. Murex electus BELL., Moll. terz, Piem.e Lig., part.I, pag. 127, tav. VIII, fig. 19 (a. 5). Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro: Coll. della R. Scuola degl’Ingegneri (Prof. Gastaldi) e Rovasenda. DESCRITTI DA L. BELLARDI 189 9' Serie. Testa crassissima, subglobosa: spira brevissima. - Anfractus ultimus magnus, postice vix depressus; margo posticus anfractuum irregularis. - Superficies trans= verse striato-sulcata. - Os subovale; labrum sinistrum exterius incrassatum, va- riciforme, postice super anfractum penultimum productum: columella medio pro- unde excavata. , Ho collocato qui alla coda del genere Purpura una forma notevolissima, la quale meriterebbe forse di costituire un genere distinto, perchè ai caratteri generali della natura del guscio e degli ornamenti superficiali consimili a quelli delle Purpure, si aggiungono in essa: 1° la presenza di una grossa varice esterna del labbro sinistro; 2° la forma arcata della columella, nella quale cioè la maggior concavità si trova nel mezzo della sua lunghezza, mentre nelle vere Purpure è collocata più o meno prossimamente all’angolo posteriore della bocca formato dall’incontro del labbro destro col sinistro. L’esemplare descritto e figurato è unico e di imperfetta conservazione. . 30. PurPpuRA vaRICOSA BELL. Tav. XI, fig. 29 (a, 8). Testa crassissima: spira brevis. - Anfractus primi breves, complanati; ultimus magnus, ventrosus, */3 totius longitudinis superans, antice valde depressus. - Superficies tola trans- verse coslulala: coslulae majores et minores alternatae: series una transversa ventralis nodorum, în parle a sutura tecta in primis anfractibus; modi in ultimo anfraclu. magni, obtusi, antice in costam obsoletam producti. - Os ovale; labrum sinistrum ezterius incrassatum, subvaricosum, postice callosum, supra anfractum praecedentem productum, interius pluri-plicatum: columella subarcuala: umbilicus vir notatus: rima angusta, poslice non canaliculata. Long. 24° mm.: Lat. 20 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. Michelotti. Nel Catalogo del Prof. Doderlein sono citate come trovate a S'a Agata-fossili due specie di Purpure che io non conosco di quella località e che perciò non ho descritte, la P. lneolata Doderl. e la P. elata Blainv. 2. Genere JOPAS H. er A. Ap. (1853). A. Jopas PYGMAEA BELL. Tav. XI, fig. 30. Testa parvula, ovato-fusiformis. - Anfractus complanati; ultimus */s totius longiludinis subaequans, ventrosus, antice parum depressus: sulurae superficiales. - Superficies tota trans- verse sulcata el in primis anfractubus longitudinaliter costulata; sulci profundi, latiusezli, praesertim postici, complanati, ab interstitiis paullo majoribus et complanatis. separati, in primis 190 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. et mediis anfractubus 4 perspicui, 12 in ultimo; interstilia sulcis inferposita passim ferrugineo- maculati; costulae longitudinales obtusae, rectae, interstitin subaequantes, in ultimo anfractu sensim sine sensu evanescentes. - Os ovale; labrum sinistrum interius pluri-plicatum , ad marginem serrulatum; tuberculum posticum labri dexteri satis prominens: columella arcuata : rima a labiis longiusculis circumscripla. Long. 12 mm.: Lat. 6 mm. Miocene superiore: Tetti Borelli presso Castelnuovo d'Asti, non raro; Coll. del Museo e Rovasenda. 3. Genere MONOCEROS Lawcx (1819). 1. Monoceros monacantHOs (Broccg.). Tav. XII, fig. 1. Testa subovata. - Anfractus primi versus suturam anticam transverse subcarinati ; ultimus magnus, *|3 \olius longitudinis subaequans: suturae profundae. - Superficies transverse costu- lato-sulcata et longitudinaliter costata; costulae lransversae inaequales, nonnullae majores mino- ribus intermirtae, a sulcis inaequalibus separatae; costae longitudinales frequenter variciformes, magnae, obtusae, plerumque 7 în ultimo anfractu, in intersecatione costularum transversarum obsolete nodosae; carina in primis anfractubus (illaesis) nodoso-spinosa; superficies in illaesis tota longitudinaliter dense lamellosa. - Os ovale: labrum sinistrum interius versus marginem minute dentatum, ad marginem crenulalum; dens anticus brevis, acutus: columella subar- cuata: umbilicus parum profundus. Long. 40 mm.: Lat. 23 mm. 1814 Buccinum (Purpura) monacanthos BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 331, tav. IV, fig. 12. 1831. Monoceros Id. id. BRONN, /tal. tert.-Geb., pag. 26. 1842. Id. id. id. E. SISMD., Syr., pag. 4l. 1842. Buccinum id. id. TCHIHATCH., Constit. géol. Prov. mérid. Naples et Nice, pag. 238. 1843. Monoceros id. id. DESH. in LAMCK., Arim. s. vert., 2 éd., vol. X, pag. 124. 1847. Id. id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 28. 1852. Id. id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 79. 1868. Id. id. id. FOREST., Catal. Moll. plioc. Bologn., pag. 50. 1873. Id. id. id. COCC., Enum. Sist. Moll. mioc. e plioc. Parm. e Piac., pag. 91. 1874. Id. id. id. COPP., Catal. foss. mio-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 2. 1875. Id. id. id. SEGUENZ., Form. plioc. Ital. merid., pag. 342. 1881. Id. id. id. COPP., Marn. turch. e Foss.moden., pag. 15. 1881. Id. id. id. COPP., Paleont moden., pag. 41. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, non raro; Coll. del Museo. Pliocene superiore: Volpedo presso Voghera, non raro; Coll. del Museo. 2. MonocEROS DEPRESSUS Broxn. Tav. XII, fig. 2. Distinguunt hane speciem a Mon. monacanthos (Brocch.) sequentes notae: Testa minor, subglobosa, brevior, latior: spira brevissima, magis aperta. - Os ovali-rotun- datum; labrum sinistrum arcuatum: columella postice magis ercuvata: umbilicus angustior. Long. 30 mm.: Lat. 24 mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 191 1831. Monoceros depressus BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 26. Pliocene inferiore: Vezza presso Alba, raro; Coll. del Museo. 3. Monoceros caNceLLATUS BELL. Tav. XII, fig. 3. Distinguunt hanc speciem a Mon. monacanthos (Brocch.) sequentes notae: Testa major, magis inflata: spira magis aperta, brevior. - Costulae transversae majores, magis prominentes; costulae minores interpositae nullae; costae longitudinales minores, numero- siores, melius distinctae ; lamellae longitudinales majores, pauciores. - Os amplius, latum; labrum sinistrum arcuatum, interius ad marginem subplicatum, non dentatum; dens anticus major, longior. Long. 52 mm.: Lat. 37 mm. In un esemplare del quale non trovai che una porzione dell’ultimo anfratto a Stazzano, le dimensioni doveano essere quasi doppie di quelle dell'esemplare figurato proveniente da Vezza. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. del Museo. Miocene inferiore: Vezza presso Alba, rarissimo; Coll. del Museo. 4. Genere VITULARIA Swarns. (1840). A. VITULARIA LINSUA-BOVIS (BAST.). Testa ventrosa, subfusiformis: spira salis longa et acuta. - Anfractus primi contra su- furam anticam subcarinati, postice subcomplanati; ultimus magnus, 3/; totius longitudinis subaequans, in ventre subcarinatus, antice saltis depressus: sulurae simplices, parum pro- fundae. - Superficies tota et salis dense pustulifera, longitudinaliter et irregulariter passim undulata, in carina anfractuum nodifera; pustulae obtusae, inaequales, majores et minores intermirtae; nodi in ultimo anfractu 10-14, prominentes, antice in costam irregularem pro- ducti. - Os subtriangulare; labrum sinistrum incrassatum, variciforme, lamellosum , interius denticulatum, postice angulatum: columella subrecta, postice parum excavata: umbilicus latus, parum profundus, inlerdum vix notatus, in adultis amplior. Long. 85 mm. : Lat. 65 mm. 1825. Murex lingua-bovis BAST., Mém. Bord., pag. 59, tav. III, fig. 10. 1827. Id. id. DEFR., Dict. Sc. nat., vol. XLV, pag. 545. 1832. Id. id. GRAT., Tabl. foss. Dar, n. 423. 1837. Ja. id. HAUER, York. foss. Thierr.in tert.-Beck. v. Wien, pag. 418. 1838. Id. id. GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, n. 301. 1840. Id. vitulinus GRAT., Atl. Conch.foss., tav. XXXI, fig. 17, 18. 1841. Id. lingua-bovis MICHTTI, Monogr. Gen. Murex, pag. 22. 1842. Id. vitulinus E. SISMD., Syr., pag. 38. 1847. JId. lingua-bovis MICHTTI, Foss. mioc., pag. 244. 1847. Id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 4l. 192 I MOLLUSCHI DEI ERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1847. Murex lingua-bovis SOW. in SMITH, Age of the tert. Beds of the Tage, vol. IMI, pag. 415. 1848. Id. id. HOERN., /erz. in Czizek5 Erlant.z. geogn. Kart.v. Wien, pag. 18. 1851. Id. id. HOERN., Moll. foss. Wien, vol.I, pag. 230, tav. XXIV, fig. 1, 3. 1852. Zd. subvitulinus D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 73. 1852. Jd. lingua-bovis D’ORB.. Prodr., vol, III, pag. 75. 1853, ud. id. NEUGEB., Beitr. tert.-Moll. Ober-Lapugy, pag. dI. 1860. Id. id. NEUGEB., Syst. erz. tert.-Molli-Geb., pag. 12. 1864. Id. id. DODERL., Cenn. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 22 (104). 1874. Id. id. BENOIST, 7est. foss. de la Brède et de, Saucats, pag. 352. 1878. Purpura id. FUCHS, Stud. tert.-bild. Ober-Ital., pag. 50. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Termo-fourà, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente ; Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano. rarissimo: Coll. del Museo di Zurigo (Prof. Mayer) e Rovasenda. 5. Genere CUMA HuwmrareY (1797). 1. CUMA:LAXECARINATA (MICATTI.). Tav. XII, fig. 4 (a, 5). l'esta subfusiformis: spira longa. - Anfraclus primi et medii prope suturam anticam an- gulati, subcarinati, postice complanati, infundibiliformes; ultimus ventre angulatus, subcarinatus, valde prominens, antice profunde depressus, angustatus, */3 totius longitudinis subaequans: suturae pfofundissimae. - Superficies tota transverse costulala, striato-sulcata et nodifera; costulae inaequales, majores et minores plerumque alternatae; series una nodornm in angulum anfractuum, et altera prope rimam decurrentes; nodi seriei poslicae in primis anfractubus obtusi, in ultimo magni, spinosi, plerumque 14, omnes antice in costam magnam , obtusam, irreqularem, ante seriem anticam nodorum evanescentem producti; nodi seriei anlicae el ipsi magni, sed minores; nodis seriei poslicae plerumque numero aequales. - Os angustum, elongatum; labrum sinistrum interius laeve: columella antice subrecta, postice profunde excavata: umbilicus latus, sed parum profundus. Long. 75 mm.: Lat, 45 mm. 1861. Fusus laxecarinatus MICHTTI, Foss. mioc. inf., tav. XII, fig. 11, 12. Questa forma è stata figurata, ma non descritta nella precitata opera del signor Cav. Michelotti. Miocene inferiore: Sassello, S'® Giustina, non raro; Coll. del Museo, Michelotti e Museo di Zurigo (Prof. Mayer). DESCRITTI DA L. BELLARDI 194 2 Sottofamiglia PURPURELLINAE Bett. Labrum dexterum contra canaliculum posticum oris transverse plicatum: plica magna in faucem producta. - Rima a labiis longis, in caudam longiusculam et recurvam productis cir- cumscripta. Le forme che mi parve opportuno di qui distinguere dalle precedenti e che mi consigliarono di istituire per esse una sottofamiglia, si distinguono dal genere Purpura ed affini per un carattere molto importante e ben definito, vale a dire per una piega grossa ed assai sporgente che corre spiralmente sul labbro destro per tutto l’interno del guscio in prossimità del canaletto in cui si protende posteriormente la bocca. A questo carattere si deve aggiungere che le labbra, dalle quali è circoscritto l’in- taglio anteriore, sono lunghe per modo da dare origine ad una specie di coda, notevol- mente rivolta all’indietro. Siccome poi fra le forme collegate dai precitati caratteri una (Purpurella cana- liculata Bell.) ha il labbro destro, o columellare, semplice e liscio anteriormente e le altre (Zaurasia subfusiformis (D’Orb.) e forme affini) presentano nella parte ante- riore di detto labbro due o tre pieghe, o rughe che si vogliano chiamare, poco spor- genti ma bene distinte, fra loro ravvicinate e pochissimo oblique all’asse del guscio, le quali si protendono nell'interno della conchiglia per tutta la lunghezza della colu- mella, consimilmente a quanto si osserva nel genere Latirus, così ho per la prima proposto il genere Purpurella e per le seconde quello di Taurasza. Columella antice simplex G. Purpurella Bell. Columella antice biplicata G. Taurasia Bell. 1. Genere PURPURELLA Betr. (1882). Anfractus postice profunde canaliculati, contra suturam posticam marginati ; margo modiferus. - Os postice profunde canaliculatum; labrum dexterum prope canaliculum uniplicatum; plica magna, valde prominens, spiratim in faucem pro- dueta: columella laevis, subarcuata: rima a labiis longis cireumscripta et vix reflexa, indé testa’ subcaudata. 1. PURPURELLA CANALICULATA BELL. Tav. XI, fig. 35. Testa subfusiformis: spira longiuscula, parum acuta. - Anfractus primi et medii medio satis profunde concavi; ultimus ventre angulatus; postice concavus, antice valde depressus, */s totius longitudinis subaequans : suturae marginatae, prominentes. - Superficies tota transverse L. BeLLARDI — Molluschi. 29 194 I MOLLUSCHI DEI ‘TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. costulata; coslulae inaeguales, majores transverse striatae et minoribus subregulariter alternatae in parte antica ultimi anfractus, in canali postico minutae et subuniformes; angulus ventralis ultimi anfractus nodiferus; nodi acuti, subspinosi, subduplicati : canaliculus posticus anfractuum amplus et profundus: margo sulturae posticae satis prominens, nodis subacutis, irregularibus. - Os subquadratum; labrum sinistrum interius pluri-plicatum: columella ad apicem valde contorta, subarcuata; umbilicus angustus: rima a labiis longis circumscripta et in caudam pro- ducta, postice inflexa. Long. 40 mm.: Lat. 24 mm. Miocene medio : Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. Michelotti e Rovasenda. 2. Genere TAURASIA Bet. (1882). Testa subfusiformis: spira longa. - Anfractus postice depressi, subcanaliculati ; ultimus dimidiam longitudinem subaequans: sutura postica non marginata. - Os ovale, postice profunde canaliculatum; labrum dexterum contra canaliculum po- sticum oris uni-plicatum; plica magna, in faucem spiratim producta: columella antice transverse plicata; plicae parum obliquae, in faucem productae. I. Taurasia suBrusiroRMIS (D’ORB.). Tav. XI, fig. 31. Tesla fusiformis: spira longa, acuta. - Anfractus primi postice vie canaliculati; ultimus postice late et profunde canaliculatus, ventre inflatus, antice valde depressus, longus, *|; tolius longitudinis subaequans: sulurae superficiales. - Superficies tota transverse sulcata et costu- lata; coslulae inlerstilia subaequantes, tres minores inter majores plerumque decurrentes: anfractus primi longitudinaliter costati; costae obtusae, rectae, interstitia subaequantes. - Os ovale; labrum sinistrum. arcuatum, interius pluri-plicatum: columella arcuata, medio parum profunde ezcavata; umbilicus angustus et parum profundus. Long. 37 mm.: Lal. 19 mm. 1842. Purpura rugosa E. SISMD., Syr., pag. 39. 1842. /d. lata E. SISMD., Sy2., pay.40 (giovane). 1847. Id. fusiformis MICHTTI., Foss, mioc., pag. 218, tav. XVI, fig. 17. 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 28. 1852. Zd. subfusiformis D’ORB., Prodr., vol.1II, pag. 79. 1878. Id. id. FUCHS, Stud. tert.- Bild, Ober-Ital., pag. 30. Varietà A. Testa major: spira longior. - Costulae transversae minores. Long. 38 mm.: Lat. 18 mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 195 Varletà B. Testa major: spira brevior, minus acuta. - Canaliculus posticus anfractuum magis profundus. - Costulae transversae et sulci interpositi minores, interdum passim obsoleti. Long. 35 mm.: Lat. 21 mm. Il Sismonda nella prima edizione del .Synopsis riferì erroneamente al Murex ru- gosus Sow. gli esemplari adulti di questa forma, ed al Murex latus Sow. i giovani. Il nome specifico col quale il sig. Cav. Michelotti pubblicò questa specie nel 1847, non può essere conservato perchè precedentemente a quell'epoca un’altra specie dello stesso genere era stata pubblicata dal Blainville col medesimo nome. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano. Termo-fourà. Baldissero-torinese, Val Ceppi, ecce., non frequente; Coll. del Museo e Michelotti. 2. TAURASIA CORONATA BELL. Tav. XI, fig. 32. Distinguunt hane speciem a Taur. subfusiformis (D’Orb.) sequentes notae: Testa minor, crassior : spira magis aperta. - Anfractus contra suluram posticam inflati, submarginati. - Costulae transversae majores et minores minus prominentes : series una nodorum in ventrem ultimi anfractus decurrens; nodi magni, obtusi, inlerstitiis interpositis majores. Long. 23 mm.: Lat. 12 mm. Varietà A. Tav. XI, fig. 33. Spira magis aperta. - Nodi minores, frequentiores, in partim obsoleti; costulae transversae majores et minores complanatae (forsan erosae?). Long. 30 mm.: Lat. 20 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Termo-fourà, Baldissero-torinese, raro; Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. 3. TaAURASIA NoDOSA BELL. Tav. XI, fig. 34. Distinguunt hanc speciem a Taur. subfusiformis (D’Orb.) sequentes notae : Testa major, crassior: spira magis aperta. - Canaliculus posticus anfractuum magis pro- fundus, praesertim in ultimo. - Costulae transversae vir passim perspicuae (an erosae?); nodi ventrales magni, obtusi: margo posticus anfractuum irregularis, inflatus. - Plicae internae labri sinistri numerosiores. Long. 40 mm.: Lat. 22 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. del Museo. 196 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Famiglia CORALLIOPHILIDAE Chenv (1859). 1. Genere CORALLIOPHILA H. et A. ADAMS (1835). 1° Serie. Anfractus ultimus dimidia longitudine longior. 1. CORALLIOPHILA GRANIFERA (MICATTI.). Tav. XII, fig. 7. Testa irregularis, subglobosa : spira longiuscula, acuta. - Anfractus primi prope suturam anticam inflati; ultimus in ventre valde inflatus, antice valde depressus, anormaliter evolutus. .- Superficies tota minute scabrosa, transverse costulata, longitudinaliter costata; costulae transversae subuniformes, spissae, a sulcis angustis separatae; costae longiludinales rectae, magnae, obtusae, ab interstiliis angustis separatae, leviter obliquae, in dimidia parte ultimi anfractus ori provima obsoletae. - Os suborbiculare, fere magis latum quam longum; labrum sinistrum in ventre valde concavum: columella postice paullo ercavata, antice subrecta; umbilicus parum profundus. Long. 20 mm.: Lal. 13 mm. 1842, Pyrula squamulata E. SISMD., Syn., pag. 36. 1847. Id. granifera MICHTTI., Foss. mioc., pag. 266, tav. XVII, f. 6. 1847. Id. id. E. SISMD., Syn. 2 ed., pag. 37. Varietà A. Tav. XII, fig. 8. Testa major: spira brevior, magis aperta. - Anfractus ullimus in ventre minus inflatus, varicosus, - Os subtriangulare : columella longior, in caudam producta; umbilicus longior. Long. 21 mm.: Lat. 15 mm. Nella figura 8 della tav. XII, la quale rappresenta la varietà A di questa specie, l’ultimo anfratto riescì più stretto di quanto è nell’originale. Varietà B. Tav. XII, fig. 6. Anfractus ultimus anormaliter evolutus, in ventre inflatissimus. - Os angustum, magis longum quam latum, postice expansum. Long. 20? mm.: Lat. 14 mm. DESCRITTI DA L. BELLARDI 197 11840. Pyrula papiracea . BELL. et MICHTTI,, Sagg. Oritt:, pag. 26, tav. II, fig. 13. 1842. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 36. % 1847. Id. pseudopapyracea MICHTTI., Foss. mioc., pag. 267. 1847. Rapella id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 37. Miocene medio: Colli torinesi, Villa Forzano, Grangia, Val Ceppi, Termo-fourà, raro; Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. 2. CORALLIOPHILA BREVISPIRA BELL. Tav. XII, fig. 9. Testa pyriformis: spira brevissima, parum acuta. - Anfractus ultimus magnus, ventrosus, antice vix depressus, */; totius longitudinis subaequans. - Costae longitudinales parvulae, numerosae, ab interstitiis angustis separatae, leviler obliquae, in anfractu ultimo vir passim notatae; costulae lransversae minutae, crebrae, inacquales, majores et minores plerumque alter- nalae, praesertim in regione antica ultimi anfractus. - Os subovale, postice dilatatum; labrum sinistrum postice expansum: columella subrecta, postice vix excavata, antice in caudam pro- ducta; umbilicus nullus, vel vir notatus. Long. 20 mm. Lat. 13 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Termo-fourà, raro: Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. 3. CORALLIOPHILA ANGUSTA BELL. Tav. XII, fig. 10. Testa subfusiformis, elongata: spira longiuscula, satis acuta. - Anfractus convezi ; ullimus magnus, 3/; totius longitudinis subaequans, in ventre inflatus, antice productus, parum depressus. - Costae longitudinales obtusae, ab interslitiis angustis separatae, rectae, obliquae, in dimidia parte ultimi anfractus ori contigua obsoletae; lamellae longitudinales numerosae, nonnullae vari- ciformes in ultimo anfractu; costulae transversae spissae, ab interstiliis angustis et profundis separatae, major et minor alternatae. - Os subovale, elongatum: columella submedio parum ercavata, antice subrecta, leviter sinistrorsum inflera, producta, inde testa subcaudata ; umbi- licus latiusculus, longus, ad marginem externum wvariciferus: rima vix recurvata. Long. 19 mm.: Lat. 10 mm. Miocene medio : Colli torinesi, Villa Forzano, rarissimo; Coll. del Museo. 4. CORALLIOPHILA COSTATA BELL. Tav. XII, fig. il. Testa ventrosa: spira brevis, parum acuta. - Anfractus convexi; ultimus ventrosus, magnus, */: tolius longitudinis subaequans, antice vix depressus. - Costae longitudinales magnae, angulosae , passim variciformes, usque ad marginem oris productae , subrectae, prope suluram posticam obliquatae; costulae transversae in ventre anfractuum uniformes, crebrae, prope su- turam posticam obsoletae; lamellae longitudinales vix notatae. - Os amplum, postice dilatatum : columella postice parum excavata, antice subrecta, paullo producta; umbilicus satis latus, longus, profundus: rima postice vix recurvala. Long. 20 mm. : Lat. 14 mm. 198 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII BEL PIEMONTE ECC. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze , Termo-fourà, raro; Coll. Michelotti e Rovasenda. 5. CORALLIOPHILA VARICOSA BELL. Tav. XII, fig. 12. Distinguunt banc speciem a Corall. costata Bell. sequentes notae: Testa minor: spira longior. - Anfractus magis converi, inde suturae profundiores. - Costae longitudinales pauciores, magis obliquae, in ultimis anfractubus omnes variciformes, subtriangulares, acutae; costulae transversae majores et minores intermixtae, non alternatae. - Os suborbiculare : columella subarcuata. Long. 16 mm.: Lat. 10 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, rarissimo; Coll. Michelotti. 2° Serie. Anfractus ultimus dimidiam longitudinem aequans, vel subaequans. 6. CORALLIOPHILA FUSIFORMIS BELL. Tav. XII, fig. 13. Testa elongata, fusiformis: spira longa, valde acuta. - Anfractus convexi; ultimus di- midia longitudine vix longior, ventre mediocriter inflatus, antice valde depressus: suturae salis profundae. - Costae longitudinales crassae, oblusae, parum obliquae, rectae, fere usque ad marginem oris productae, ab interstitiis laliusculis separatae; costulae transversae in parte antica el în ventre ultimi anfractus regulariter major et minor alternatae, in parte postica wni- formes; lamellae longiludinales spissae, undique perspicuae. - Os suborbiculare: columella subarcuata, anlice subrecta, parum producta; umbilicus longus, angustus. Long. 20 mm.: Lat. 13 mm. Varietà A (an species distinguenda ?) Anfractus primi contra suturam anticam transverse subcarinati; ultimus antice magis de- pressus. - Costulae transversae undique uniformes, exceplis nonnullis majoribus passim in partem anticam ultimi anfractus decurrentibus. Long. 14 mm.: Lat. 8 }/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Bersano, Termo-fourà, raro; Coll. Michelotti e Rovasenda. 7. CORALLIOPHILA REGULARIS BELL. Tav. XII, fig. 18. Distinguunt hane speciem a Corall. fusiformis Bell. sequentes notae: Testa minor. - Anfractus ultimus antice minus depressus. - Costae longitudinales in primis DESCRITTI DA L. BELLARDI rellià 199 anfractubus minores, compressae, ab interstitiis minoribus separatae, in ultimo majores, obtusae, usque ad marginem oris produclae; costulae transversae minores, a sulcis minus profundis sepa- ratae, subuniformes, vix passim costula una minima înterposita; lamellae longitudinales subin- distinctae. - Columella antice minus producta, postice magis excavata. Long. 19 mm.: Lat. 14 !/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Sciolze, rarissimo; Coll. Rovasenda. 8. CORALLIOPHILA RECURVICAUDA BELL. Tav. XII, fig. 14. Distinguunt hanc speciem a Corall. fusiformis Bell. sequentes notae: Testa minor. - Anfractus magis converi; ultimus antice magis depressus. - Costae longitu- dinales majores, pauciores, nodiformes, ab interstitiis latioribus separatae. - Umbilicus vix no- latus: rima magis recurvata. Long. 16 mm.: Lat. 9 mm. Miocene medio: Colli torinesi; Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. del Museo. 9. CORALLIOPHILA TURRITA BELL. Tav. XII, fig. 15. Testa (urrita: spira longa. - Anfractus valde converi; ultimus brevis, dimidiam longi- tudinem vix aequans, anlice valde depressus: suturae profundae. - Costae longitudinales magnae, obtusae, rectae, obliquae, ab interstitiis profundis et parum latis separatae, in ultimo anfractu usque ad rimam productae; costulae transversae spissae, subuniformes, vir nonnullae in ventrem decurrentes; lamellae longitudinales undique spissae et perspicuae. - Os suborbi- culare, breviatum: columella postice satis excavala, subarcuala; umbilicus angustus, pro- fundus, ad marginem externum variciferus. Long. 18 mm.: Lat. 10 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro: Coll. Michelotti. 10. CORALLIOPHILA UMBILICATA BELL. Tav. XII, fig. 16. Distinguunt hanc speciem a Corall. turrita Bell. sequentes notae : Testa major: spira magis aperta. - Anfractus minus converi, contra suturam anticam in- fiati; ultimus longiors suturae minus profundae. - Costae longitudinales prope suturam posticam altenuatae; lamellae longitudinales minus distinctae. - Os subovale; labrum sinistrum interius plicatum: columella ad apicem sinistrorsum inflera; umbilicus major. Long. 24 mm.: Lat. 13 mm. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, rarissimo; Coll. Michelotti. 200 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARIl] DEL PIEMONTE ECC. . sN 41. CORALLIOPHILA. ABNORMIS (MICATTI,). Tav. XII, fig. 17. Distinguunt hanc speciem a Corall. turrita Bell. sequentes notae: Testa major, crassior : spira magis acuta. - Anfractus minus converi: suturae minus pro- fundae. - Costae longitudinales majores, obtusiores, pauciores, in ventre anfractuum nodiformes ; costulae transversae minores, non uniformes; lamellae longitudinales vix passim perspicuae. - Umbilicus angustior. k Long. 20 mm.: Lat. 41 !/, mm. Miocene medio; Colli torinesi, Termo-fourà, rarissimo; Coll. Michelotti. 12. CORALLIOPHILA CRASSICOSTULATA BELL. Tav. XII, fig. 19. Testa subfusiformis: spira parum longa et parum acuta. - Anfraclus converi, prope suluram anticam inflati, postice depressi; ullimus dimidia longitudine sublongior, ventre in- flatus, antice valde depressus: suturae profundae. - Costae longitudinales magnae, ab interstitiis angustis et profundis separalae, rectae, obliquae, in parle postica anfractuum attenuatae, în ventre nodiformes, antice contra rimam productae: costulae transversae frequentes, ab interstitiis an- gustis el profundis separatae, uniformes, super costas longitudinales magis prominentes. - Um- bilicus angustus, vix notatus. Long. 15 mm.: Lat. 10 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, rarissimo; Coll. Michelotti. 43. CoRALLIOPHILA LONGA BELL. Testa fusiformis, angusta, longa: spira longa, valde acuta. - Anfraclus convezi; ullimus dimidiam longitudinem vix superans. - Lamellae longitudinales spissae; costae longitudinales magnae, oblusae, ab interstitiis latiusculis et profundis separatae, valde obliquae, postice contra suturam posticam, anlice contra rimam productae; costulae transversae frequentes, passim costula minor majoribus interposita. - Os ovale, elongatum, angustum: columella antice sub- recta, producta, postice parum excavala. Long. 17 mm.: Lat. 9 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Villa Forzano, rarissimo; Coll. del Museo. Colloco qui in appendice al genere Coralliophila alcune forme che senza dubbio vi si devono riferire, e che furono descritte nella prima parte di quest’ opera come appartenenti al genere Murex. Parecchie altre forme fra quelle riferite al genere Murex dovranno probabilmente inscriversi fra le Coralliophila; ma ciò mi riserbo di fare in una rivista generale delle specie descritte che darò ad opera compiuta. DESCRITTI DA L. BELLARDI 201 44. CoratciopÒita RENIERI (MICATTI.). 1872. Murer Renieri BELL., Moll. terr. terz. Piem.e Lig., parte I, pag. 126, tav. VIII, fig. 17, a, 8. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, raro; Coll. Rovasenda. 15. CORALLIOPHILA IRREGULARIS BELL. 1872. Murex irregularis BELL., Moll. terz. Piem.e Lig., parte I, pag. 128, tav. VIII, fig.21, a, è. Miocene medio: Colli torinesi, Grangia, rarissimo; Coll. Rovasenda. 16. CorALLIOPHILA COMPTA BELL. 1872. Murex comptus BELL., Moll. terz. Piem, e Lig., parte I, pag. 126, tav. VIII, fig. 17, a, d. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro; Coll. Rovasenda. 2. Genere LATIAXIS Swains. (1840). A. LATIAXIS INERMIS BELL. 5 Tav. XII, fig. 8,(4, 8). Testa subtrigona: spira depressa, brevissima, obtusa. - Anfractus primi postice depressi, complanati, vic prope suturam posticam conveziusculi; ultimus magnus, antice valde depressus, *|; totius longitudinis subaequans, in ventre carinatus; carina acutissima, valde prominens, în primis anfractubus a sutura antice tecta, in penultimo in parte detecta. - Superficies tota laevis, inermis, exceplis rugulis nonnullis longitudinalibus et irregularibus passim perspicuis. - Os subtrigonum: peristoma continuum: columella subarcuata, ad apicem dextrorsum inflera; um- bilicus parum latus, profundus: rima recurvata. Long. 20 mm.: Lat. 21 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Albugnano, rarissimo ; Coll. Michelotti. L. BeLLarni — Molluschi. 26 KS) o Do I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Famiglia OLIVIDAE Chenu (1859). Abbenchè siano stati proposti parecchi generi e sottogeneri per raccogliere in gruppi più o meno omogenei le numerosissime forme della fauna attuale riferibili agli antichi generi Oliva ed Ancillaria, i quali formano la base di questa famiglia, tut- tavia mi sembra che sarebbe opportuna una rivista generale di tutte le forme che vi si riferiscono, tanto di quelle che appartengono alla fauna attuale quanto di quelle che fecero parte delle faune precedenti. Da questa generale rassegna potrebbero riescire ben definiti parecchi gruppi, i cui confini furono finora indicati in modo così vago che lo studioso si trova incerto nel riferirvi le forme che ha tra le mani. Non avendo i materiali occorrenti per questa generale Monografia delle Olv:dì, ho dovuto limitarmi a riferire le forme che doveva descrivere, a quei gruppi già noti colle specie dei quali presentavano maggiore affinità le nostre forme fossili, modifi- canCone più o meno i caratteri e circoscrivendone meglio, a mio giudizio, i confini, ed a proporre due generi nuovi per forme che non potevano pei loro caratteri far parte di quelli precedentemente stabiliti. La classificazione qui sotto proposta non si riferisce naturalmente che alle Olividi descritte nella presente opera. Parmi per altro che allargandone i confini per poter raccogliere tutte le specie tanto della fauna vivente quanto di quelle fossili, potrebbe servire di base ad una naturale distribuzione di tutte le forme rappresentanti questa numerosa ed importante famiglia. NB. Col vocabolo piega (plica) intendo un cordone che corre spiralmente sulla columella per tutta la sua lunghezza: le rughe (rugae) sono cordoncini che partendo dalle fauci e correndo sulla callosità anteriore della columella, ora semplici, ora in parte confluenti, vanno a finire contro la smarginatura anteriore : finalmente le rughette (rugulae) sono quei cordoncini che partendo dalle fauci finiscono col labbro destro, vale a dire non si protendono oltre il piano della bocca, e sono collocati nella regione mediana della columella. 1. Sotto-famiglia OLIVINAE H. et A. Adams (1843). Spira tota detecta. - Anfractus ultimus non antice transverse unisulcatus. - Canaliculus posticus oris angustus, profundus, margine antice acuto. - Columella recta, vel medio leviter ezcavata, antice uniplicata et rugosa, medio rugulosa, postice laevis; plica et rugae columellares ari testae tum vix obliquae, tum valde obliquae. DESCRITTI DA L. BELLARDI 205 Superficies ultimi anfractus tota detecta G. Porphyria Bolt. 1. Superficies ultimi anfractus antice a strato testaceo in (ito) parte tecta Os angustum: columella recta; plica et rugae columel- a lares axi testae parum obliquae &. Olivella Swains. Os amplum: columella medio leviter excavata; plica et rugae columellares awi testae valde obliquae G. Agaronia Gray. 2. Sotto-famiglia ANCILLINAE H. et A. Adams (1853). Spira tum a strato testaceo tecta, tum detecta. - Anfraclus ultimus antice transverse uni- - sulcatus. - Labrum sinistrum antice uni-dentatum (in illaesis): canaliculus posticus oris latus, parum profundus, nunc detectus, nunc a strato testaceo tectus, marginibus obtusis: columella medio plus minusve excavata, lave contorta , antice pluri-plicata, ad apicem profunde sulcata , medio et postice plerumque laevis. 1 Canaliculus posticus oriîs et'spira detecti 2 ' Canaliculus posticus oris et spira a strato testaceo tecti G. Ancillaria Lamck. Spira brevissima: columella quadriplicata et profunde 9. sulcata G. Ancillarina Bell. Spira longa: columella laevis G. Ancillina Bell. Alcune specie di questa famiglia sono straordinariamente frequenti ed abbondanti nei Colli torinesi, per modo che se ne possono raccogliere centinaia di esemplari. Questa grande abbondanza di esemplari unita all'instabilità di forma, di cui parecchie specie di Olzvidi ci porgono numerosi esempi, fanno sì che riesce alquanto incerto il definire per ciascuna i rispettivi confini. E se tale difficoltà è già grave per il Malacologo relativamente alle specie della fauna attuale, per le quali ai caratteri di forma si aggiunge quello del colorito, gravissima riesce al Paleontologo, al quale, salvo casi eccezionali, manca questo elemento per caratterizzare le forme che descrive. Per la qual cosa io mi sono limitato a descrivere di questa famiglia le forme che mi parvero meglio definibili, lasciandone in disparte parecchie, le quali, abbenchè all'occhio pratico dell’osservatore si distinguano dalle descritte per la loro fisionomia, tuttavia presentano differenze così minute che non sarebbe possibile l’esprimerle con vocaboli proprii. 204 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1. Sotto-famiglia OLIVINAE H. et A. Adams (1853). Come sono qui circoscritti i confini di questa sotto-famiglia, le forme che vi appartengono si distinguono facilmente da quelle della seguente per non pochi carat- teri, quali: 1° la mancanza di solco trasversale sulla parte anteriore dell’ultimo an- fratto; 2° il canaletto posteriore della bocca stretto, profondo e separato anterior- mente dal resto dell’anfratto da un margine molto acuto e posteriormente dalla sutura mercè uno strato testaceo sottile; 3° la columella ordinariamente diritta o legger- mente incavata nel mezzo: 4° la maggiore regolarità nello sviluppo della spira. A. Superficies ultimi anfractus tota detecta. Ù) 1. Genere PORPHYRIA Borren (1798). Testa cylindracea, vel subfusiformis, angusta, longa: spira tum brevis, tum plus minusve longa et acuta. - Superficies ultimi anfractus tota detecta. - Os angustum, longum; labrum sinistrum subrectum: columella subrecta, antice uni- plicata; callum anticum pluri-rugosum; rugae duae magnae, valde prominentes, praesertim posticae et aliae nonnullae minores; rugulae in regione mediana colu- mellae numerosae, in postica nullae. A. Anfractus contra canaliculum postieum oris marginali. 4. PorpayRiA MARÈINATA BELL. Tav. XII, fig. 20. Testa subeylindrica, longa: spira brevis. - Anfractus ultimi postice late et parum pro- - funde: concavi, ad suturam posticam marginali; ultimus antice parum attenuatus, */3 totius lon- gitudinis subaequans. - Labrum dexterum antice bi-rugosum, medio multi-rugulosum; rugae majores subaequales, vix postica major, nonnullae minores anticae, una inter duas majores decurrens. Long. 19 mm.: Lat. 7 !/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Termo--fourà, rarissimo; Coll. Michelotti. DESCRITTI DA L. BELLARDI 205 B. Anfractus contra canaliculum posticum oris non marginati. a. Canaliculus posticus oris latus, profundus. 2. PORPHYRIA SCALARIS BELL. Tav. XII, fig. 21. Testa cylindracea, angusta, longa: spira longiuscula, valde acuta. - Anfractus primi le- viter convexi; ultimus subeylindricus, antice parum attenuatus, */s totius longitudinis aequans. - Canaliculus posticus oris latus, profundus: rugae columellares majores subaequales, mi- nores duae antlicae, una inler majores decurrens; rugulae quinque. Long. 18 mm.: Lat. 7 mm. I caratteri principali di questa specie sono: 1° la forma stretta e lunga; 2° la notevole larghezza e profondità del canaletto posteriore della bocca lungo le suture per le quali gli anfratti rassomigliano ad altrettanti imbuti capovolti gli uni sugli altri. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. del Museo. 3. PoRpAYRIA cuRTA BELL. Distinguunt hanc speciem a Porph. scalaris Bell. sequentes notae : Testa minor: spira brevior, minus acuta. - Anfractus vltimus latior, postice subinflatus. Long. 13 mm.: Lat. 6 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, rarissimo; Coll. del Museo. b. Canaliculus posticus oris angustus, parum profundus. 4. PoRPHYRIA INFLATA BELL. Tav. XII, fig. 27. Testa brevis, lata: spira brevis, parum acuta. - Anfractus primi complanati; ultimus magnus, versus suturam posticam înflatus, antice vix attenuatus, *|, totius longitudinis ELE: - Rugulae columellares plerumque novem. Long. 20 mm.: Lat. 10 mm. 1853. Oliva flammulata HOERN., Moll. foss. Wien, vol.1, pag.47, tav: VI, fig.2 (non fig. 1). 1866. Id. id. PER. DA COST., Gaster, tere. Port., pag.35, tav. X, fig. 2 (non fig. 1). 1881. Id. (Utriculina) id. R. HOERN. u. M. AUING., Gast. mioc. Oesterr.-Ung. Monarch., pag. 54, (in parte). 206 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. La notevole larghezza dell'ultimo anfratto, per rispetto alla sua poca lunghezza ed il rialzo che si osserva nella sua regione ventrale, delimitano assai bene i confini di questa forma e la distinguono ovviamente dalle sue congeneri qui descritte. Dirò a proposito della Porph. Dufresnei (Bast.) i motivi per cui ne ho distinta questa forma, la quale corrisponde a quella della tav. VI, fig. 2 dell’opera del- l’Hoernes M. che la riferì all’ Oliva flammulata Lamek e perciò, secondo lo stesso. all’Oliva Dufresnei Bast. Miocene medio : Colli torinesi, Termo-fourà, Rio della Batteria, Baldissero-torinese, non raro; Coll. del Museo. 5. PoRPHYRIA PICHOLINA (BRONGN.). Tav. XII, fig. 25. Distinguunt hane speciem a P. cylindracea (Bors.) sequentes notae : Testa magis distincte cylindracea: spira brevissima, subobtusa, ad apicem mamillana. - Anfractus ultimus longior, antice minus altenuatus, “|, totius longitudinis subaequans, Long. 18 mm.: Lat. 8 ‘/, mm. 1823. Oliva picholina BRONGN., Mem. Vicent., pag. 63, tav. HIT, fig. 4. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. nat., vol. XXXVI, pag. 42. 1831. Id. id. BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 14. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. di. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Baldissero- torinese, ecc., non raro; Coll. del Museo. 6. PORPHYRIA CYLINDRACEA (BoRS.). Tav. XII, fig. 24. f Testa crassa, cylindracea: spira brevis. - Anfractus primi vic converi; ullimus subey- lindricus, antice parum attenuatus, *|, totius longitudinis subaequans. Long. 18 mm.: Lat. 9 mm. 1825. Oliva cylindracea BORS., Oritt. piem.I, pag. 24, tav.I, fig. 6. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. nat., vol. XXXVI, pag. 42. 1832. Id. id. JAN, Catal. Conch. foss., pag. 15. 1842. Id. id. E. SISMD., Syr., pag. 42. 1847. Id. id. MICHTTI., Foss, mioc., pag. 835. 1847. Id. id, E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 45. 1852. Jd. id. D’ORB., Prodr., vol. HI, pag. 51. 1861. /d. id. MICHTTI., Foss. mioc. inf, pag. 97 (in parte). 21864. Ja. id. DODERL., Cern. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 25 (107). 1866. Id. flammulata PER. DA COST., Gast. terc, Port., pag. 35, tav. X, fig.1 (non fig.2). 1874. Id. cylindracea COPP., Catal. foss. mio-plioc. Moden, Coll. Copp., pag.1. 1878. Id. id, FUCHS, Stud. tert. Bild. Ober-Ital., pag. 49. 1881. Id. id. COPP., Paleont. moden., pag. 44. DESCRITTI DA L. BELLARDI 207 Varietà A. Testa minor. - Superficies nitens. Long. 14 mm.: Lat. 6 mm. Varietà B (an species distinguenda ?). Testa minor. - Superficies nitens, tota longitudinaliter vittata ; vittae pallidae, angulosae, in ziczac dispositae, crebrae, inaequales. Long. 17 mm.: Lat. 7 mm. Varietà C. Testa minor: spira magis acuta. - Superficies nitens, longitudinaliter vittata; vittae pallidae, angulosae, in ziczac dispositae, inaequales, paucae; vittae aliae minores, rectae, inaequales, pal- lidae et brunneae intermirtae. i Long. 16 mm.: Lat. 6 ‘fs mm. Miocene medio; Colli torinesi, Rio della Batteria, villa Forzano, Pino-torinese, Baldissero-torinese, Val Ceppi, ecc., comunissimo; Coll. del Museo. Varietà B e C — Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, raro; Coll. del Museo. 7. PoreHYRIA DuFRESNEI (BAST.). Tav. XII, fig. 26. Distinguunt hanc speciem a P. cylindracea (Bors.) sequentes notae: Testa major, crassior: spira brevior, minus acuta. - Anfractus ultimus longior , magis distincte cylindraceus. Long. 23 mm.: Lat. 10 ‘|, mm. 1825. Oliva Dufresnei BAST., Mem. Bord., pag. 42, tav. II, fig. 10. 1833. Id. id. GRAT., Tabl. Cog. foss. Adour, pag. 320. 1838, Id. id. GRAT., Catal. Anim. Vert. et Invert. Gironde, pag. 49. 1840. /d. id. GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XLII, fig. 23, 24. 1842. Id. id, MATH., Catal. méth. et descr. foss. Bouches-du-Rhbne, pag. 328. 1842. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 42. 1847. Id. id. MICHTTI., Foss. mioc., pag. 335. 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 45. 1852. /d. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 5I. 1854. J/d. venusta MILL., Paléont. de Maine et Loire, pag. 159. 1861. Jd. Dufresnei MICHTTI., Foss. mioc. inf., pag.97 (in parle). 1864. Id. id. DODERL., Cenn. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 25 (107). 1865. /d. venusta’ MILL., /ndic. de Maine et Loire, vol. II, pag. 585. 1866. Zd. id. MILL., Paleontogr. de Maine et Loire, pag. 9. 1874. Id. Dufresnei BENOIST, Test. foss. de la Bréde et Saucats, pag. 389. 1378. Id. id, FUCHS, Stud. tert.- Bild, Ober-Ital., pag. 49. 1881. /d. flammulata BARD., Étud, paléont. terr. mioc. Maine et Loire, pag. 106. Varietà A. (an species distinguenda ?) Testa crassior, latior: spira mamillana. - Anfractus ultimus | totius longitudinis sub- aequans. Long. 24 mm.: Lat. 41 mm. 208 1 MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà B. Tav. XII, fig. 23. Spira longior, magis acuta. - Anfractus ultimus ?|s totius longitudinis aequans. Long. 24 mm.: Lat. 8 '/, mm. Varietà G (an species distinguenda?). Spira brevissima, inde parum acuta. - Anfractus ultimus longior, */, totius longitudinis aequans, antice vix attenuatus, postice leviter inflatus. Long. 24 mm.: Lat. 10 mm. Nella forma tipica e nella varietà A la lunghezza dell’ultimo anfratto non giunge ad uguagliare i due terzi della lunghezza totale; nella varietà B è uguale ai due terzi, e nella varietà C uguaglia i tre quarti. La varietà B collega strettamente la specie del Basterot con quella del Borson. È inutile lo avvertire che nella grande quantità di esemplari che si raccolgono nei Colli torinesi dell’una e dell’altra specie, si incontrano insensibili deviazioni che rendono impossibile il segnare i confini di ciascuna. Non ho citata la Ol. Dufresnei indicata dal signor Cav. Michelotti trovata a Dego (mioc. inf.), perchè non conosco di questa località e del terreno cui appartiene, forma che si possa riferire alla presente. Le due forme delle vicinanze di Vienna riferite dall’ Hoernes nella sua opera all’OI. fammulata Lamck. = 01. Dufresnei Bast. (tav. VI, fig. 1 e 2) non appar- tengono nè l'una nè l’altra alla specie del Basterot colla figura della quale basta paragonare le due figure pubblicate dall'Hoernes per riconoscere le loro differenze. La forma della figura 1 ha la spira notevolmente più lunga e molto più acuta, le suture perciò vi sono molto più oblique all’asse del guscio ; inoltre in essa l’ultimo anfratto è più breve e più conico. La forma della figura 2 è molto più larga e relativamente più breve; l’ultimo anfratto vi è più conico ed ha nella sua parte posteriore un rialzo leggero sì ma molto bene distinto. Questa forma è quella che ho precedentemente descritta col nome di Porph. inflata Bell. I signori R. Hoernes e M. Auinger nella loro opera in corso di pubblicazione hanno pienamente adottato l'opinione dell’Hoernes M. a risguardo delle due predette forme che mantennero riunite e ‘che riferirono al genere Utriculina. Non parmi che queste forme si possano riferire al precitato genere del Gray mancando in esse lo strato testaceo supplementare anteriore, e la loro columella portando un certo numero di rughette, consimilmente a quanto ha luogo nel genere Porphyria, al quale appartengono secondo la classificazione da me adottata. Il sig. Bardin mi ha gentilmente inviati due esemplari tipici della 07. venusta Mill. che egli riferì dietro l’autorità' di Hoernes M. all'07. flammulata Lamck., i quali corrispondono esattamente alla figura che il Basterot ha pubblicato della sua 0%. Dufresnei, e ad esemplari tipici che raccolsi molti anni sono a Leognan e che sono identici a quelli dei Colli torinesi descritti qui come tipo della specie. DESCRITTI DA L. BELLARDI 209 Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente: Coll. del Museo. 8. PoRPHYRIA MALTHATA BELL. Testa longa, angusta, subfusiformis: spira longa, valde acuta. - Anfractus ultimus */s totius longitudinis aequans, versus suluram posticam leviter inflatus, antice parum attenuatus. - Superficies nitens, Ayalina , longitudinaliter vittata; viltae pallidae, rarae, rectae, inaequales. Long. 15-25 mm: Lat. 6-10 mm. Varietà A. Spira brevior. - Superficies obsolete marmorata, vittae pallidae longitudinales vix passim nolatae. Long. 17-24 mm.: Lat. 7-8 '/, mm. Varietà B. Testa minor. - Superficies nitidissima, hyalina , vittae longitudinales pallidae confertae, minutae, subaequales. Long. 15 mm.: Lat. 6 '/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo. 9. PoRPHYRIA LONGISPIRA BELL. Tav. XII, fig. 22! Testa subfusiformis, longa, angusta: spira longa, valde acuta. - Anfractus ultimus */; totius longitudinis subaequans, antice distincte attenuatus. Long. 16-27 mm.: Lat. 6-10 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo. 10. PORPAYRIA FUSIFORMIS BELL. Tav. XII, fig. 28. Testa fusiformis: spira longa, valde acuta. - Anfractus ultimus dimidia longitudine paullo longior, antice valde attenuatus, medio inflatusì - Rugulae columellares paucae. Long. 22 mm.: Lat. 9 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, rarissimo; Coll. del Museo. L. BeLLarDI — Molluschi. o 1 Ld 210 I] MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 2. Superficies ullimi anfractus antice a strato testaceo în parte tecta. 1. Os angustum. - Columella recta. 2. Genere OLIVELLA Swanson (1835). Testa cylindracea vel subfusiformis: spira plerumque longiuscula. - Superficies ultimi anfractus antice a strato testaceo, plus minusve lato, tecta. - Os angustum, longum; labrum sinistrum subrectum: columella antice uniplicata; callum anticum birugosum; rugae duae, magnae, valde prominentes, praesertim postica, interdum aliae nonnullae minores; rugulae numerosae; pars postica columellae laevis: cana- liculus posticus oris angustus, profundus, margine antico acuto. I SEZIONE. Rugae columellares, duae majores valde prominentes, et aliae nonnullae minores. A. Stratus testaceus anticus brevis, vix ‘/, totius longitudinis ultimi anfractus tegens. A. OLIVELLA ANGUSTA BELL. Testa subfusiformis, angusta, longa: spira longiuscula, valde acuta. - Anfractus ultimus subeylindraceus, ventre vir inflatus, antice parum et regulariter attenuatus, */s totius longitu- dinis subaequans: canaliculus suturalis latus. - Stratus teslaceus anticus brevîs, '/, totius longitudinis ultimi anfractus subaequans. Long. 20 mm.: Lat. 7 ’/, mm. Miocene inferiore: Dego, raro; Coll. Michelotti. 2. OLIVELLA AFFINIS BELL. Distinguunt hane speciem ab Oliv. angusta (Bell.) sequentes notae: Testa brevior, subfusiformis: spira brevior, minus acuta. - Anfractus ultimus magis ven- trosus, antice magis attenuatus. - Stratus testaceus anticus latior, Long. 15 mm.: Lat. 7 '/, mm. 1861. Oliva cylindracea MICHTTI., Foss. mioc. înf., pag.97 (in parte). Miocene inferiore: Dego, raro: Coll. Michelotti. DESCRITTI DA L. BELLARDI 211 3. OLIvELLA LonGISPIRA BELL. Tav. XII, fig. 37. Testa fusiformis: spira longa, valde acuta. — Anfractus ultimus brevis, vir dimidiam lon- gitudinem superans, antice valde et regulariter attenuatus. - Slralus testaceus anlicus brevis- simus, '/, totius longitudinis ultimi anfractus subaequans. - Rugulae nonnullae vir notatae. Long. 22 mm.: Lat. 8 ‘/s mm. Varietà A. Spira brevior, minus acuta. Long. 20 mm.: Lat. 8 mm. , In alcuni rari esemplari scorgonsi tuttora tracce della primiera colorazione, rap- presentata da una tinta bruna qua e là interrotta da zone longitudinali strette e pallide. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Termo-fourà, non raro; Coll. del Museo. B. Stratus testacens anticus latus, ‘/3 totius longitudinis ultimi anfractus subaequans vel superans. 4. OLIVELLA CRASSIRUGOSA BELL. Tav. XII, fig. 36. Tesla crassa, fusiformis: spira longa, valde acuta. - Anfractus ultimus dimidiam longi- tudinem parum superans, antice valde attenuatus. - Stratus testaceus anticus brevis. - Rugae columellares magnae, duae, ab aliis minoribus, quatuor supra anticam, duae supra posticam decurrentibus comitatae; rugulae paucae. Long. 27 mm.: Lat. 10 '/, mm. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, rarissimo; Coll. del Museo. 5. OLIVELLA TUMIDA BELL. Tav. XII, fig. 35. Testa subfusiformis, crassa: spira medio subinflata, longiuscula. - Anfractus ullimus postice leviter inflatus, antice parum attenuatus, */; totius longitudinis aequans. - Stratus testaceus anticus 1/3 totius longitudinis ultimi anfractus recumbens. - Rugulae paucae, magnae. Long. 24 mm. : Lat. 10 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, rarissimo; Coll. del Museo. 212 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 6. OLIVELLA OBLIQUATA BELL. Tav. XII, fig. 33. Distinguunt hanc speciem ab Otiv. tumida Bell. sequentes notae: Testa minor: spira brevior. - Anfractus complanati; ultimus antice magis attenuatus : suturae superficiales. - Stratus testaceus anlicus latior, *|; totius longitudinis ultimi anfractus recumbens. - Rugae anteriores minores. Long. 19 mm.: Lat. 8 mm Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, Rio della Batteria, non frequente; Coll. del Museo. 7. OLIVELLA VENTROSA BELL. Tav. XII, fig. 31. Testa crassa: spira brevis, parum acuta. - Anfractus ultimus longus, */s totius longitu- dinîs superans, latus, in ventre inflatus, anlice dislinete attenuatus. - Stratus testaceus anticus latus, *|, totius longitudinis ultimi anfractus subaequans. - Rugulae columellares paucae. Long. 22 mm.: Lat. 10 mm. Varielà A, Spira longior, magis acuta. Long. 19 mm.: Lat. 9 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non raro; Coll. del Museo. 8. OtiveLLA ROSACEA (Bon.). Tav. XII, fig. 32. Testa crassa, cylindracea: spira brevis, parùm acuta. - Anfractus ultimus longior, magis distinete cylindraceus, antice breviter sed valde attenuatus. - Stratus testaceus anticus latus, dlimidia longitudine ultimi anfractus parum brevior. - Rugulae columellares quatuor. Long. 23 mm.: Lat. 10 mm. Oliva rosacea BON., Cat. MS., N. 2909. 1842, Id. id. E. SISMD, Syn., pag. 42. 1847. Id. id. E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 45. 1852. Id. id. D’ORB,, Prodr., vol. II, 51. Bonelli scrisse, nel Catalogo manoscritto del Museo Zoologico a proposito di questa specie, quanto segue: « Fossile del Colle di Torino colla ispidula, ma rarissima e da essa distinta alla « lamina callosa che partendo dalla sommità quasi del labbro sinistro discende e cinge « tutta la base della conchiglia per ‘/, della sua altezza sul davanti e ‘/; sul dorso ». Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, raro; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 213 9. OLIVELLA BREVIS BELL. Tav. XII, fig. 34. Tesla brevis, subfusiformis: spira brevis, parum acuta. - Anfractus ultimus postice ‘in- fatus, latus, antice parum altenuatus, */, circiter totius longitudinis aequans. - Stratus testaceus anticus brevis, '/s totius longitudinis ultimi anfractus recumbens. - Rugulae columellares paucne. Long. 16 mm.: Lat. 7 '/, mm. In alcuni esemplari si osservano tracce dell’antica colorazione: su di un fondo bruno corrono longitudinalmente bende ineguali, rette, di tinta pallida. Miocene medio: Colli‘ torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non raro: Coll. del Museo. Il Sezione (an genus distinguendum ?). Rugae columellares quatuor vel quinque parvulae, subaequales. 10. OLIiveLLA STRICTA BELL. Testa subfusiformis, longa, angusta: spira longa, valde acuta. - Anfractus ultimus in ventre subcylindricus, antice attenuatus, */; totius longitudinis aequans. — Stratus testaceus an- licus 4/, totius superficiei ultimi anfractus tegens. Long. 20 mm.: Lat. 8 mm. 1861. Oliva clavula MICHTTI., Foss. mioc. inf., pag.97 (in parte). Miocene inferiore: Dego. raro; Coll. del Museo e Michelotti. Al. OLIvELLA cLAVULA (LAMCK.). Tav. XII, fig. 30. Tesla crassa: spira longiuscula, acuta. - Anfractus ullimus. cylindraceus, antice vix atte- nuatus, 3/3 totius longitudinis aequans: postice subinflatus. - Stratus testaceus anlicus 1/3 fotius longitudinis ultimi anfractus recumbens. - Os antice laeviter dilatatus : rugae anticae ad apicem columellae productae tres, quarum postica versus faucem trifida; rugulae plerumque septem, subuniformes. Long. 36 mm.: Lat. 12 mm. 1810. Oliva. clavula LAMCR., Ann. du Musee, vol. XVI, pag. 328. 1814. Zoluta (Oliva) hispidula BROCCH., Conch.foss.sub., pag.315, tav. III, fig. 16 (a, 6). 1822. Oliva clavula LAMCR., Anim.s.vert., vol. VII, pag. 440. 1825. Id. id. BAST., Mem. Bord., pag. 42, tav.II, fig. 7. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. nat., vol. XXXVI, pag. 41. 1825. /d. mitreola DEFR., Dict. Sc. nat., vol. XXXVI, pag. 42. 1831. Id. hispidula BRONN, Ital. tert.-Geb., pag. 14. 1832. Zad. clavula GRAT., Tabl. foss. Dax, pag. 319, N. 612. 1837. Id. id. DUJ., Mem. Zour., pag. 304. L 1838. /4. id. DESH., Fneycl. meth. Vers, vol. III, pag. 647. 214 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1838. Oliva hispidula GRAT., T'abl. Conch. foss. Bass. de l’Adour, pag. 12. 1838. /d. clavula GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, N. 459, pag. 49. 1838. Id. hispidula GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, N.460, pag. 49. 1840. Id. clavula GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XLII, fig. 25, 28, 27. 1842. Id. id. MATH., Catal. méth, et descr. foss. Bouches-du-Rhbne, pag. 256. 1842. Id. id. E. SISMD., Syn., pag. 42. 1844. Id. id. LAMCK., Anim.s. vert., 2 éd., vol. X, pag. 635. 1847. Id. id. MICHTTI., Foss, mioc., pag.336 (in parte). 1847. Id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag.M45. 1852. /d. subclavula D’ORB., Prodr., vol. HI, pag. dI. 1861 Zd. clavula MICATTI., Foss. mioc. inf., pag. 97 (in parte). 1864. Id. id. MILL., Indic. Maine et Loire, vol I, pag. 678. 1874 Id. subclavula BENOIST, Test. foss. de la Bréde et de Saucats, pag. 390. 1881. Jd. clavula BARD., Etud. paléont. terr. mioc. de Maine et Loire, pag. 105. Varietà A. Superficies detecta ultimi anfractus brunnea; vittis nonnullis longitudinalibus inaequalibus, rectis, passim perspicuis, A' spira longiuscrla. Long. 19-28 mm.: Lat. 6 ‘/,-11 mm. A? spira brevior. Long. 16-24 mm.: Lat. 5 '/s- 8 mm. Varietà B. Testa longior, angustior: spira magis acuta. Long. 15-24 mm.: Lat. 5-7 mm. Varietà G (an species distinguenda ?). Testa longior, angustior: spira magis acuta. - Canaliculus posticus oris in ultimo anfractu valde obliquus. Long. 25 mm.: Lat. 7 !/ mm. Non avendo avuto l'occasione di esaminare l’esemplare che il Brocchi ha descritto e figurato col nome di Voluta (Oliva) hispidula Linn. var., riferisco la predetta forma del Brocchi alla presente specie, stante la grande analogia della figura e la presenza di sei pieghe alla columella, imperfettamente definite nella figura, ma indicaté nella descrizione. In appoggio di questa identificazione aggiungo l’opinione del Bonelli che nel Ca- talogo manoscritto del Museo zoologico, N. 2059, dà come sinonimo dell'Oliva ela- vula la Oliva hispidula del Brocchi. ° Non bho riferita la citazione dell’opera dell’Hoernes, perchè non credo che la forma di Vienna dallo stesso riferita all’Oliva clavula Lamcek. vi appartenga. La forma delle vicinanze di Vienna sia per la presenza dello strato testaceo an- teriore dell’ultimo anfratto, sia per il numero: e la natura delle rughe columellari, appartiene certamente allo stesso gruppo dell’Olzva clavula Lamcek., ma ne differisce : 1° per la sua forma cilindroide e breve; 2° e sopra tutto per la brevità della spira e per la minore acutezza dell’ angolo spirale. È una forma affine a quella che qui DESCRITTI DA L. BELLARDI 215 dopo descrivo col nome di major, nella quale tuttavia la forma generale è molto più lunga, la spira più lunga e più acuta e le rughe e rughette della columella molto più numerose. 1 signori R. Hoernes e M. Auinger a proposito della forma in quistione accet- tarono l’identificazione fattane dall’Hoernes M. colla Oliva clavula Lamck. e la rife- rirono al sotto-genere Ispidula di Gray. Il sotto-genere Ispidula essendo caratterizzato dalla presenza di rughette che si protraggono per tutta la columella fino all’incontro col labbro sinistro e dalla man- canza dello strato testaceo anteriore, non credo che ad esso si possa riferire la forma di Vienna. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, Termo-fourà, non frequente; Coll. del Museo. 42. OLIVELLA MAJOR BELL. Tav. XII; fig. 29. Distinguunt hane speciem ab Oliv. clavula (Bast.) sequentes notae : Testa major, magis crassa, magis distincte cylindracea: spira brevior, minus acuta. - An- fractus ultimus longior, *|, totius longitudinis subaequans. - Stratus testaceus *|j tolius longitu- dinis ultimi anfractus subaequans. - Rugae anteriores quinque, quarum postica versus faucem trifida; rugulae medianae plerumque frequentiores. Long. 43 mm.: Lat. 16 mm. 1847. Oliva clavula MICHTTI., Foss. mioc., tav. XIII, fig, 66 (in parte). Varietà A. Testa minor: spira brevior, minus acuta, medio inflata. Long. 25 mm.: Lat. 9 mm. Miocene medio: Colli torinesi, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente: Coll. del Museo. 216 I] MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 2. Os antice expansum. - Columella medio excavata. 3. Genere AGARONIA Gray (1839). Testa subfusiformis, ventrosa: spira brevis, valde acuta. -— Superficies ultimi anfractus antice a strato testaceo in parte tecta. - Os amplum, antice dilatatum ; labrum sinistrum incurvum: columella medio leviter ercavata, lare contorta, antice uni-plicata et multirugosa; plica et rugae axi testue valde obliquae; callum an- ticum columellare multirugosum; canaliculus posticus oris aungustus, ad marginem anticum parum acutus. A. AGARONIA PLICARIA (LAmcK.). Testa magna, subfusiformis: spira brevis, valde acuta. - Anfraclus ullimus magnus, ventre inflatus, antice vix altenuatus, 4/; totius longitudinis subaequans. - Superficies passim et inae- qualiter longitudinaliter striala: stratus lestaceus */ totius superficiei ultimi anfractus subae- quans. - Os perlongum, antice dilatatum; labrum> sinistram medio converum et ad marginem leviter subsinuosum: columella lare contorta, arte plicam simplex, postice multi-rugosa; rugae plerumque quinque, posticae frequentes bifidae. 1810. Oliva plicaria LAMCK., Ann. du Musée, vol. XVI, pag. 327. 1822. Id. id. LAMCR., Aniîm.s. vert., vol. VII, pag. 439. 1825. Id. id. DEFR., Dict. Sc. nat., vol. XXXVI, pag. 41. 1825. /d. id. BAST., Mem. Bord., pag.41, tav. II, fig. 9. 1838. /d. Basterotina GRAT., Tabl. foss. Dax, pag.319, N. 611. 1838. /d. id. GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, pag. 49, N. 458. 1840. Id. id. GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XLII, fig. 28, 29, 30. 1844. fd. plicaria LAMCK., Anim, s. vert., 2 éd., vol. X, pag. 635. 1852. Id. Basterotina D'ORB., Prodr., vol. III, pag. 51. 1874. Id. id. BENOIST, Test. foss. de la Bréde et de Saucats, pag. 389. Ho descritta questa specie abbenchè finora non sia stata trovata nei Colli torinesi, la fauna dei quali è tanto affine a quelle delle vicinanze di Bordeaux dove è fre- quente, sia perchè è probabile che vi si possa trovare col tempo, sia, e soprattutto, per meglio dimostrare come col genere Agaronia riesca naturale la serie delle Olividi dei terreni terziari. Miocene medio: Vicinanze di Bordeaux, Leognan, Saucats, ecc.; Coll. del Museo. 2. Sotto-famiglia ANCILLINAE H. et A. Adams (1853). Paragonando le forme inscritte in questa sotto-famiglia con quelle della prece- dente non è difficile riconoscere le prime dalle seconde, pei seguenti caratteri: 1° forma d’ordinario molto irregolare; 2° canaletto posteriore, in certe scoperto (G. ‘Ancillarina Bell. e G. Ancillina Bell.), in altre (G. Ancillaria Lamek.) ricoperto da uno strato DESCRITTI DA IL. BELLARDI : °. Zaya testaceo più o meno grosso ; 3° canaletto largo, poco profondo, ed unito al resto dell’anfratto per margini ottusi; 4° presenza di un solco, il quale corre trasversal- mente sulla parte anteriore dell’ultimo anfratto, e che negli esemplari perfetti finisce in un dente acuto il quale sporge sul labbro sinistro ; 5° columella largamente contorta ed incavata nel mezzo; 6° una o parecchie pieghe, di varia grossezza, più o meno oblique all'asse del guscio. 1. Spira detectu. 1. Genere ANCILLARINA Brett. (1882). Testa angusta, perlonga : spira brevissima, detecta. - Anfractus ultimus per- longus, antice transverse et oblique uni-sulcatus. - Os postice angustum, antice dilatatum; labrum sinistrum ad sulcum transversum uni-dentatum (in illaesis); labrum dexterum ultra 0s parum ct regulariter productum, postice callosum: cana- lieulus posticus oris latus, parum profundus, detectus, marginibus obtusis. -— Colu- mella lame contorta, medio parum excavata, ab apice spirae ad apicem oris plicata et sulcata; plicae quatuor, subacquales, axi testae valde obliquae; suleus postieus latus, profundus et ipse valde obliquus. I caratteri dell’AnciMlaria canalifera Lamek., la quale è la forma la più anti- camente nota di questo gruppo, sono così differenti da quelli delle yere Ancillarie. che mi parve opportuno di creare un genere distinto che raccogliesse la citata specie dell’ eocene, e le due qui descritte, una del’ miocene inferiore del Piemonte, l’altra del miocene superiore della Liguria. 1. ANCILLARINA SUTURALIS (Bon.). Tav. XII, fig. 38. Tesla perlonga, angusta: spira brevissima. - Anfractus ullimus subeylindricus, antice leviter attenuatus , "/y totius longitudinis subaequans, magis oblique involutus quam praecedentes, inde canaliculus poslicus oris et sutura magis obliqui. - Callum posticum oris parum pro- minens: stratus lestaceus inter canaliculum posticum oris et suturam decurrens plerumque gra- cile, ad marginem anfractui praecedenti adhaerens. Long. 14-35 mm.: Lat. 5-12 mm. Oliva suturalis BON., Catal. MS., N. 2914. 1825. Ancillaria canalifera BAST., Mém. Bord., pag. 42 (in parte). 1833. Id. id. GRAT., 7abl. foss. Dax, pag. 316. 1838. Id. id. GRAT., Catal. Vert. et Invert. Gironde, pag. 49. 1838. Id. id. GRAT., Tabl. Coq. foss. Adour, pag. 8. 1840. Id id. GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XLI, fig. 19, 20. 1842. Olica id, E. SISMD. Syr., pag. 42. 1847. Ancillaria id. MICHTTI., Foss. mioc., pag. 335. L. BeLLarpi — Molluschi. 26 218 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 1847. Ancillaria canalifera E. SISMD., Syn., 2 ed, pag. 45. 1848, Id. id. HOERN., Z’erz., in Czyzek's Erlint 2. geoyn. Kart. v. Wien, pag. 16, 1852. Id. suturalis D’ORB., Prodr., vol. II, pag. 52. 1852. Id. subcanalifera D’ORB., Prodr., vol.11I, pag. 52. 1866. Id. suturalis DESH., Anim.s.vert. Bass. de Paris, vol. 3, pag. 537. 1874. Id. id, BENOIST, 7est. foss. de la Bréde et de Saucats, pag. 390. 1878. Oliva id. FUCHS, Stud. tert. Bild. Ober-Ital., pag. 49. Varietà A. Spira longior, magis acuta. Long. 15-25 mm.: Lat. 8! mm. In questa varietà la spira è alquanto più lunga ed acuta, pel quale carattere si ravvicina alla Ance. canalifera (Lamch.), nella quale tuttavia la spira è relativamente più lunga e la bocca più allargata anteriormente. Varietà B. Spira brevior, subobtusa, a margine suturae posticae in parle, tecta, sed ad apicem libera. Long. 13-30 mm.: Lat. 5-11 mm. La spira in questa varietà è straordinariamente raccorciata ed arrotondata; gli altri caratteri corrispondono a quelli assegnati alla forma tipica. Varietà (. Canaliculus posticus oris, latissimus, superficialis, vix notatus. - Spira obtusa, brevissima. Long. 16-26 mm.: Lat. 6-11 mm. In questa forma, oltre alla spira brevissima ed arrotondata come quella della pre- cedente, il canaletto posteriore della bocca è molto largo e poco profondo, e talvolta quasi obliterato. Deviazioni consimili del canaletto posteriore della bocca si osservano pure in esem- plari della Ane. canalifera (Lamck.) delle vicinanze di Parigi, nei quali tuttavia la spira si conserva più o meno lunga ed acuta. La maggior parte dei paleontologi identificarono la forma qui descritta colla Ane. canalifera Lamek. dell’eocene delle vicinanze di Parigi. Fin dal 1822 nell’ordinamento del R. Museo zoologico di Torino, di cui in allora facevano parte i Molluschi fossili, il Bonelli, scorgendo notevoli differenze fra questa forma miocenica e quella eocenica, distinse la prima dandole il nome specifico di suturalis ed inscrivendola nel genere Oliva, nel quale non può rimanere come risulta dai caratteri esposti precedentemente. Il Deshajes, che ebbe dal Bonelli questa forma torinese, approvò la separazione pro- posta dal nostro esimio zoologo e ne fece cenno nella sua opera sugli Animali Inver- tebrati fossili delle vicinanze di Parigi. È indubitato che la forma dei Colli torinesi è strettamente collegata con quella di Parigi, dalla quale è certamente derivata passando per la forma dell’ Apennino DESCRITTI DA L. BELLARDI 219 qui dopo descritta, non solamente per i rispettivi caratteri, ma anche per le devia- zioni dai caratteri tipici che l’una e l’altra presentano. Tuttavia, avendo paragonato un gran numero di esemplari dei Colli torinesi con una certa quantità di esemplari provenienti dalle vicinanze di Parigi, ho trovato una notevole stabilità nelle seguenti differenze, la quale giustifica la separazione fatta dal Bonelli. Nella forma dei Colli torinesi la spira è brevissima, molto più breve che in quella delle vicinanze di Parigi, e per conseguenza nella prima la bocca è notevolmente più lunga che nella seconda: inoltre nella forma del miocene medio l’ultimo anfratto è quasi cilindrico e leggermente assottigliato anteriormente, mentre che nella forma eocenica è leggermente conico e distintamente dilatato verso l’intaglio anteriore. La forma delle vicinanze di Bordeaux che il Grateloup riferì all’Ane. canalifera Lamck., e che il D’Orb. distinse col nome di subcanalifera, è uguale a questa dei Colli torinesi. Alcuni esemplari che raccolsi molti anni fa a Leognan e che sono di perfetta conservazione, non differiscono punto dagli esemplari tipici dei Colli torinesi. Ho tralasciato di riferire nella sinonimia le opere di Hoernes M. e dei signori Neugeboren, De Koenen, R. Hoernes e M. Auinger, sia perchè non ebbi esemplari delle provenienze alle quali quelle opere si riferiscono, da paragonare per constatarne l'identità colla forma dei Colli torinesi, sia, soprattutto per la forma del bacino di Vienna e della Transilvania, perchè la figura pubblicata dall’ Hoernes M. (Loc. cit., tav. VI, fig. 8) si allontana alquanto dalla forma miocenica qui descritta ed è maggiormente collegata con quella eocenica. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Pino-torinese, Termo-fourà, Baldissero-torinese, Val Ceppi, ecc., frequente; Coll. del Museo. 2, ANCILLARINA APENNINICA BELL. Tav. XII, fig. 39. Distinguunt hanc speciem ab Anc. suturalis Bon. sequentes notae : Spira brevior, minus acuta. - Anfractus ultimus antice leviter dilatatus, magîs oblique in- volutus, inde canaliculus posticus oris et sutura magis obliqui. - Callum posticum oris magis prominens; stratus testaceus inter canaliculum posticum oris et suturam decurrens crassior et ad marginem posticum liberus, inde sutura subcanaliculata. Long. 17-27 mm.: Lat. 6 '/3-9!/, mm. Miocene inferiore: Dego, raro; Coll. Michelotti: Carcare, Coll. del Museo Civico di Genova: Cassinelle, Coll. del Museo. 220 I MOLLUSCHI DEl TERRENI lERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 2. Genere ANCILLINA Bett. (1882). Testa minuta, turrita: spira longa, detecta. - Anfractus ultimus brevis; an- fractus omnes ante suturam posticam uni-canaliculati; canaliculus angustus li- nearis, detectus. - Sulcus transversus anticus rimae valde prorimus. - Columella medio excavata, lare contorta, antice uni-plicata, laevis: labrum dexterum vix ultra os productum, postice callosum. A. ANCILLINA PUSILLA (Fucns). Tav. XII, fig. 47. Testa turrita, angusta: spira versus apicem inflata. - Anfraclus primi laeviter concavi; ultimi complanati; ultimus dimidia longitudine brevior, antice subinflatus. - Columella in callum dextrorsum revolulum antice producta. Long. 7 ‘/ mm.: Lat. 2 ‘fs mm. 1852. Ancillaria obsoleta HOERN., Moll. foss. Wien, vol. I, tav. VI, fig.4 (juv.). 1877. Id. pusilla FUCHS in RARR., Geol. 4cg. Emp. Fr. Joseph, pag. 367, tav. XVI, fig. 1. 1878. Id. parva FUCHS, Stud. tert. Bild. Ober-Ital., pag. 49. 1880. ld. pusilla R. HOERN. u. M. AUING., Gast. mioc. Oest.-Ung. Monarch., pag. 56, tav. VIII, fig.1, 2. Miocene medio: Colli torinesi, Termo-fourà, Villa Forzano, Val Ceppi, raro; Coll. del Museo e Rovasenda. 2. Spira a strato testaceo plus minusve calloso tecta. 3. Genere ANCILLARIA Lamcx. (4811). Testa crassa: spira plerumque dimidiam longitudinem subaequans. - Anfractus ultimus antice transverse uni-sulcatus. - Pars postica ultimi anfractus et spira tota u strato testaceo tecti. - Os ovale; labrum sinistrum ad sulcum transversum uni- dentatum (in illaesis); labrum dexterum plus minusve ultra 0s productum, postice callosum; canaliculus posticus oris tectus: columella medio profunde excavata, antice pluri-plicata et sulcata:; plicae minutae, subacquales, ari testae parum obliquac, super callum anticum columellace productae, in fauce plerumque obsoletae; suleus posticus latus, profundus. DESCRITTI DA L. BELLARDI 221 I SEZIONE S. G. ANCILLA Lawcx. (1799). Columella medio parum excavala, antice plicata et sulcata; plicae 4-6 subuniformes, inter se aequidislantes, in fauce usque ad apicem spirae perspicuae, axi teslae parum obliquae; suleus poslicus et ipse axi testae parum obliquus, profundus. - Labrum dexterum vix ultra os produclum, rectum, postice callosum, non super ventrem ultimi anfractus pro- ductum. A. ANCILLARIA SISMONDANA (D’ORB.). Tav. XII, fig. 46. Testa subfusiformis; spira longa, valde acuta. - Aufractus ullimus antice plus-minusve altenuatus, dimidia longitudine longior, viv prope suturam posticam a strato testaceo tectus, inde pars delecia magna. - S\ralus teslaceus a labro dexiero recte versus suturam posticam descendens, non dilalatus. - Os antice laeviter dilatatum, postice angustatum: columella antice quadri-plicata; plicae minutae, subuniformes; callum posticum oris parum prominens. Long. 22 mm.: Lal. 8 ‘'/. mm. 1842. Ancillaria subulata E. SISMD,, Syn., pag. 43. 1847. Id, elongata MICHTTI., Foss. mioc., pag, 334. 1847. Id. subulata E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 45. 1852. Id. sismondana D’ORB., Prodr., vol. 1II, pag. 52. 1878. Id. sismondai FUCHS, Stud, tert.-Bild. Ober-Ital., pag. 49. Varietà A. Testa perlonga, magis angusta: spira longior, magis acuta. Long. 24 mm.: Lat. 7‘) mm. Varietà B. Testa major: spira brevior, medio inflata. Long. 38 mm.: Lat. 44 mm. Varietà C. Tav. XII, fig. 45. Testa major: spira brevissima, rotundata, subobtusa, ad apicem mamillana. Long. 34 mm.: Lat. 13 '/, mm. Varietà D. Testa minor, ventre magis inflata: spira brevior, medio inflata, minus acuta. Long. 14 mm.: Lat. 6 mm. ? 1840. Ancillaria olivula GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XLII, fig. 18. 1842. Id. id. E. SISMD, Syn., pag. 43. 222 ] MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIAR!I DEL PIEMONTE ECC. La Ancillaria austriaca R. Hoern. (Die Faun. Schlier von Ottnang, pag. 346, tav. XI, fig. 1, 2, e R. Hoern. u. M. Auing., Gaster. mioc. Oesterr.-Ung. Monarch.. pag. 55, tav. VII, fig. 4), appartiene senza dubbio a questa sezione ed è forse una locale modificazione dello stesso tipo di forma. Ad ogni modo, giudicando dall'ottima figura pubblicata dai signori R. Hoernes e M. Auinger, la forma di Ottnang differisce dalla forma tipica della presente specie: 1° per la maggior brevità della spira e per la sua maggiore apertura; 2° per la maggior lunghezza della bocca che nella forma di Ottnang corrisponde ai tre quarti della lunghezza totale mentre che in quella dei Colli torinesi equivale d’ordinario alla metà circa; 3° e per la depressione posteriore del labbro sinistro: i quali caratteri la ravyvicinano alla varietà C' precedentemente distinta. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Baldissero- torinese, Val Ceppi, ecc., frequente: Coll. del Museo. IL Sezione S. G. ANCILLARIA Lamcx. Columella antice profunde excavala, plicata et sulcala; plicae paucae, subuniformes, in fauce obsoletae, raro per tolam columellam perspicuae, in adullis super callum an- ticum columellare plerumque obliteratae; sulci duo, posticus major; plicae et sulci axi lestae parum obliqui. - Labrum dexlerum tum rectum, parum ultra os productum et super ventrem ultimi anfractus non expansum, tum obliquum, valde ultra os productum el supra ventrem ultimi anfractus in callum plus minusve lalum expansum. 1° Serie. Anfractus ultimi, vel saltem ultimus, postice late canaliculati. 2. ANCILLARIA OBSOLETA BroccH. Tav. XII, fig. 44. Testa longa, angusta: spira longa, acuta. - Anfractus ultimus dimidia longitudine brevior, medio inflatus: suturae profundae: sulcus transversus anticus ultimi anfractus latus. - Os subovale, medio dilalatum, antice latum: plicae anlice inaequales. Long. 55 mm.: Lat. 20 mm. 1814. Zoluta (Ancillaria). obsoleta BROCCH., Conch. foss. sub., pag. 330, tav. V, fig. 6. 1825. Ancilla id. BORS., Oritt. piem., I, pag. 25. 1831. Anolax id. BRONN, /tal.tert.-Geb., pag. 15. 1840. Ancillaria id. —GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XLII, fig. 11, 12. 1840. Id. glandina GRAT,., Atl. Conch. foss., tav. XII, fig. 15, 16. 1840. Id. olivula GRAT., Atl. Conch. foss., tav. XLII, fig.17 (non fig. 18). 1842. Id. obsoleta E.SISMD., Syn., pag.42. ì 1844. Id. id. DESH. in LAMCK., Arnim. s.vert., 2 éd., vol. X, pag. 598. 1847" Ia: id. MICHTTI,, Loss. mivc., pag. 333. DESCRITTI DA L. BELLARDI 2923 1817. Ancillaria obsoleta E. SISMD., Syn., 2 ed., pag. 45. 1848. Id. id. HOERN., Verz. d. foss.-Rest. d. tert.-Beck. v. Wien, pag. 16. 1852. Zd. id. D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 52. 1852. /d. id. HOERN., Moll. foss. Wien, vol.I, pag. 55, tav. VI, fig.4 (a, 5). 1853. Id. id. NEUGEB., Beitr. tert. Moll. Ober-Lapugy, pag. 9. 1854. /d. bisulcata MILL., Paleontogr. de Maine et Loire, pag. 159. 1861. /d. obsoleta MICHTTI., Foss. mioc. inf., pag. 98 (in parte). 1864. /d. lisulcata MILL., Indicat. Maine et Loire, vol.1, pag. 678 et vol. II, pag. 585. 1864. /d. obsoleta’ DODERL., Cenn. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 25 (107). 1866. Id. bisulcata MILL., Puleontogr de Maine et Loire, pag. 9. 1869. 4. obsoleta "MANZ., Faun. mar. mioc., pag. 8. 1869. Id. id. COPP., Catal. foss. mioc. e plioc. moden., pag. 21. 1870. Id. id. NICAIS., Catal. Anim. foss. Prov. Alger, pag. 99. 1872. Id. id. COPP., Stud. Paleont. Icon. moden., pag.37, tav. III, fig.72. 1874. Id id. BENOIST, est. foss. de la Bréde et de Saucats, pag. 391. 1874. Id. id. COPP., Catal. foss. mio-plioc. Moden. Coll. Copp., pag. 1. 187972, Ia. id. —HEB., Observ. terr. tert. Piém., pag. 2. 1878. Id. id. FONT., Faun. malac. mioc. de Tersanne et Hauterives, pag. 14. 1880. Id. id R. HOERN. u. M. AUING., Gast. mioc. Oest.-Ung. Monarch., pag. 56, tav. VII, fig.3. 1881. /d. id. BARD., Étul. paléont. terr. mioo. de Maine et Loire, pag. 106. 1881. /d id. COPP., Puleont. moden., pag. 44. Varietà A (an species distinguenda?) Testa minor, latior: spira brevior. - Labrum derterum in ventre ultimi anfractus magis exrlensum. Long. 17-26 mm.: Lat. 8-12 mm. 1853. Ancillaria obsoleta BEYR., Conch. Nordd. tert.-Geb., pag. 40, tav. II, fig. 4. 1861. Id. id. SEMP., Paleont. Unters., pag. 15, 40 (file v. ROENEN). 1867. Id. id.. SPEY., Tert.-Geb.v. Detmold, pag. 11, tav.1, fig.3. 21872. Id. id. v.KOEN., Mioc. Nordd. Moll. Faun., pag. 311. È occorso probabilmente un errore relativamente ai fossili, che il Borson riferisce (Oritt. piem., part. I, pag. 20) alla Anc. buccinoides Lamek., che dice di aver trovato nella Valle Andona, poichè frammezzo le tante migliaia di fossili di quella regione (sabbie gialle del pliocene superiore) non è capitato nè a me nè ad altri paleontologi di trovare non solamente la specie citata dal Borson, ma neppure qualche forma che vi rappresenti il genere il quale manca finora nel pliocene superiore del Piemonte e della Liguria. Miocene superiore: Colli tortonesi, S!"° Agata-fossili, Stazzano, non frequente; Coll. del Museo e Michelotti: Tetti Borelli presso Castelnuovo d’Asti, raro; Coll, Rovasenda. 3. ANCILLARIA SowERBYI (MICHTTI.). Distinguunt hane speciem ab Anc. obsoleta Brocch. sequentes notae: Tesla minor, angustior: spira obtusior. - Pars ventralis ultimi anfractus detecta latior. Long. 11-26 mm.: Lal. 4-10 mm: 1847. Ancillaria Sowerbyi MICHTTI., Foss, mioc., pag. 334. 1878. Id. obsoleta FUCHS, Stud. tert.-Bild. Ober-Ital., pag. 49. 224 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Miocene medio: Colli torinesi, Termo-fourà, Rio della Batteria, Baldissero-torinese, Val Ceppi, non frequente; Coll. del Museo. 4. ANCILLARIA LIGUSTICA BELL. Distinguunt hanc speciem ab Ance. obsoleta Brocch. sequentes notae : Testa minor, subfusiformis: spira magîis acuta. - Anfractus ultimus antice magis attenuatus. - Sulcus transversus super partem anticam ultimi anfractus decurrens angustior. Long. 27 mm.: Lat. 14 mm. Miocene inferiore: Dego, raro; Coll. del Museo e Michelotti. 2° Serie. Anfractus nulli postice canaliculati. 5. ANCILLARIA PATULA DoDpERL. Tav. XII, fig. 43. Distinguunt banc speciem ab Ance. glandiformis Lamek. sequentes notae: Testa minor: spira brevior, subacula. - Anfractus ultimus longior, antice vin attenuatus. - Os longius, latius, antice dilatatum: columella minus excavata; sulci antici columellae magis obliqui. Long. 30 mm.: Lat. 15 mm. 1864. Ancillaria patula DODERL., Cenn. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 25 (107). Il signor Prof. Doderlein riferì erroneamente come sinonimo di questa sua specie la Ance. suturalis Michtti. (A. subcanalifera Orb.?), la quale è l’Ane/Marina sutu- ralis (Bon.): si tolga perciò questo sinonimo il quale potrebbe indurre in errore sulla natura di questa specie che è una vera AnesMlaria. Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, raro; Coll. del Museo. Miocene superiore : Colli tortonesi, Stazzano, raro: S' Agata-fossili, non raro; Coll. del Museo. 6. ANCILLARIA ANOMALA (SCHL.). Tav. XII, fig. 40. ì Distinguunt banc speciem ab Anc. glandiformis Lamek. sequentes notae: Spira conoidea, acuminata. - Anfractus ultimus postice inflatus. - Columella antice magis contorta, subumbilicata; sulcus posticus magis profundus. Long. 32 mm.: Lat. 15 mm. x bi) DESCRITTI DA L. BELLARDI 225 1820. Z'olutites anomalus SCHL., Petref., vol.I, pag. 122. 1832. Ancillaria convidea JAN., Catal. Conch. foss., pag. 15. 1853. Id. glandiformis BEYR., Conch. Nordd. tert.-Geb., pag. 43, tav. II, fig. 5. 1861. Id. id. MICHTTI., Foss. mioc. inf., pag. 98 (in parte). 1862. Id. id. SPEY., Casseler. tert., pag.1X, tav.I, fig.9, 10. 1862. Id. intermedia SPEY., Casseler.tert., pag. X, tav.I, fig. 11, 12, 1870. Id. anomala —FUCUS, Beitr.- Kenntn. Conch. Vicent. tert.-Geb., pag. 48, 67, 71, tav. VII, fig.8,9. 1872. Id. glandiformis v. ROEN., Mioc. Nord-deutschl. Moll. Faun., pag. 212. Varietà A. Spira minus acuta. - Anfractus ultimus postice magis inflatus. Long. 35 mm.: Lat. 18 mm. Miocene inferiore: Cremolino presso Ovada, Cassinelle, Carcare, Dego, non fre- quente; Coll. del Museo e Michelotti. 7. ANCILLARIA GLANDIFORMIS LAMcK. Tav. XII, fig. 41. Testa claviformis: spira brevis, obtusa. - Anfractus ullimus antice attenuatus, */; totius longitudinis subaequans, postice rotundatus. - Sulcus transversus anticus angustus; stratus testaceus maximam partem ultimi anfractus et spiram totam tegens plus minusve crassum et ezlensum. - Sulcus posticus columellaris profundus, anlicus minor: apex columellae tum laevis tum transverse plicatus. Long. 30-72 mm.: Lat. 15-35 mm. 1810. Ancillaria glandiformis LAMCK., Ann du Musee, vol. XVI, pag. 305. 1820. Ancilla inflata BORS., Oritt. piem.I, pag. 25, tav. I, fig. 7. 1822. Ancillaria glandiformis LAMCR., Anim s.vert., vol. VII, pag. 144. 1823. Anolax inflata BRONGN., Mem. Vicent., pag. 63, tav. IV, fig. 2. 1825. Ancillaria glandiformis BAST., Mem. Bord., pag.42. 1825, Annoplax inflata MARC. DE SERR.,Geogn. terr. tert., pag. 127. 1831. Anoplar id. BRONN, Ztal. tert.-Geb., pag. 14. 1832. Ancillaria glandiformis DESH., Encycl. méth. Vers, vol. 2, pag. 42. 1837. Id. id. DUJ., Mém. Tour., pag. 304. 1838. Id. id. BRONN, Leth. geogn., vol. 2, pag. 1112, tav. XLII, fig. 11. 1838. Id. inflata GRAT., Catal. Vert.et Invert. Gironde, pag. 49. 1838. Id. glandiformis GRAT., Tabl. Cog. foss. Bassin de P’ Adour, pag. 8. 1840. Id. id. GRAT., Atl Conch. foss., tv. XLII, fig.6, 7, 8, 9, 10. 1842. Id. id, E. SiSMD., Syr., 2 ed., pag. 42. 1844. Id. id. LAMCR., Aniîm. s. vert., 2 éd., vol. X, pag 596. 1847. Id. id. MICHTTI., Foss. mioc., pag. 332. 1847. Id. id. E. SISMD., Syr., 2 ed., pag. 45. 1852. Id. id. HOERN,, Moll. foss. Wien, vol. I, pag. 57, tav. VI, fig.9. 1852. Id. id. D’ORB., Prodr., vol, NI, pag. 52. 1852. Id. subinflata —D’ORB., Prodr., vol.JII, pag. 9. 1852. Id. subglandiformis D’ORB., Prodr., vol. III, pag. 9. 1853. Ia. glandiformis NEUGEB., Beitr. Tert. Moll. Ober-Lapugy, pag.9. 1860. Id. id. NEUGEB., 6yst. Yerz. tert. moll.-Geh., pag. 6. 1861. Id. id.* MICHTTI., Foss. mioc. inf., pag. 98 (in parte). L. BeLLarRDI — Molluschi 29 226 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE 1864. Ancillavia glandiformis DODERL., Cenn.geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 25 (107). 1866. Id. id. PER. DA COST., Gast. tere. Port., pag. 38, tav. X, fig. 5, 6. 1869. Id. id. MANZ., Faun. mar. mioc., pag.9. 1869. Id. id. COPP., Catal. foss. mioc. e plioc, moden., pag.21. 1872. Il. id. COPP., Stud. Paleont. icon. moden., pag.36, tav. 1, fig. 71. 1873. ld. id. FISCH. et TOURN., /nvert. foss. Mt Léberon, pag. 126. 1873. Id. id. COCC., Enum. sist. Moll. mioc. e plioc. Parm, e Piac., pag 92. 1874. Id. id. BENOIST, est. foss. de la Brède et de Saucats, pag.390. 1874. Id. id. COCC., Catal. foss. mio-plioc. modern. Coll. Copp., pag. 1. 1876. Id. id. FONT., Étud. strat. et paléont. terr. tert. Bassin du Rhbne, IU, p. 34, 36, 37,59. 1878. Id. id. FONT., Étud. strat. et paléont. terr. tert. Bassin du Rhbne, INI, pag. 52. 1878. Id. id. FONT., Faun. malac. mioc. Tersanne et Hauterives, pag. 14. 1878. Il, id. FUCHS, Stud. tert. bild. Ober-Ital., pag. 49. 1880. Id. id. R. HOERN. nu. M. AUING., Gast mioc. Oesterr.-Ung. Monarch., pag. 55, tav. VII, fig. 2. 1881. Id. id. BARD., Étud. terr. mioc. Maine-et-Loire, pag. 107. 1881. Id. id. COPP., Puleont. moden., pag. 44. Varietà A, Labrum dexterum ad marginem irregulariter rugulosum. Long. 15-32 mm.: Lat. 8-17. In questa varietà, nella quale la forma generale corrisponde a quella tipica della specie, come pure lo sviluppo del labbro destro, si osservano sul margine destro della bocca numerose rughette irregolari, le quali sono obliterate verso le fauci e più o meno sporgenti verso l'esterno. Varietà B. Spira acuta. Long. 28 mm.: Lat. 14 mm.: 1847. Ancillaria buccinoides MICUTTI., Foss. mioc., pag. 333. 1852. Id. glandiformis BOERN., Moil. foss. Wien, vol. I, tav. VI, fig. 13. 1864. Id. id. var. conico-acuta DODERL., Cenn. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 25 (107). 1882. Id. id. R. HOERN. u. M. AUING.. Gaster. mioc. Oesterr.- Ung. Monarch., tav. VII, fig. i. Nella varietà B, la forma generale è un po’ più raccorciata e la spira più acuta, pel quale ultimo carattere questa varietà si collega coll’ Anc. anomala (Schl.) del miocene inferiore, dalla quale differisce tuttavia per la minor lunghezza dell’ultimo anfratto e per la minore larghezza ed acutezza della spira. Varietà C. Testa angustior, longior: spira longior, subacuta. - Os brevius, dimidiam longitudinem sub- aequans. Long. 30 mm.: Lat. 13 mm. 1844, Ancillaria elongata DESH. in LAMCK., Anim.s.vert., 2 éd., vol. X, pag. 600. 1878. Id. id. FUCHS, Stud. tert. Bild. Oter-Ital. pag 49. I caratteri principali di questa varietà sono, la sua forma più stretta e più lunga e la lunghezza della spira che uguaglia presso a poco quella della bocca. DESCRITTI DA L. BELLARDI 227 In alcuni esemplari le pieghettine anteriori della columella sono bene distinte e si vedono correre nelle fauci. Mi pare dal paragone che ho fatto di questa varietà con due esemplari prove- nienti da Pont-le-Voy (Turrena), i quali corrispondono pei loro caratteri alla descri- zione che il Deshajes ha pubblicata della sua Ance. elongata, che questa forma della Turrena debba riferirsi alla presente varietà. Varietà D. Anfractus ultimus longior, antice magis attennatus, versus suturam posticani leviter inflatus. - Plicae columellares anticae numerosae, in fauce perspicuae. Long. 20-26 mm.: Lat. 10-13 mm. Ho distinta qui una forma che si allontana dalle altre per la notevole lunghezza dell’ultimo anfratto, per la presenza in esso presso la sutura posteriore di un rialzo bene distinto, abbenchè meno sporgente di quello della varietà seguente; inoltre l’ul- timo anfratto vi è notevolmente ristretto verso l’estremità e leggermente incurvato a sinistra. Varietà E. Spira brevior, obtusior. - Anfractus ultimus postice inflatus, valde prominens, subungulosus, antice atlenuatus. - Sulcus anticus latior. Long. 20-60 mm.: Lat. 14-30 mm. 1833. Ancillaria conus ANDR., Bull. de Moscou, vol. VI, pag. 437, tav. XI, fig. 1. 1835. Id. coniformis ’—‘PUSCH, Pol. Paliont., pag. 117, tav. XI, fig. 1. 1840. Id. inflata GRAT., Acl. Conch. foss., tav, XLII, fig.4, 5, 13, 14. 1852. Id. glandiformis EICW., Leth. ross. Period. mod., pag. 213. P 1852. Id. id. HOERN., Moll. foss. Wien, vol. I, tav. VI, fig.8. 1852. Id. coniformis D'URB., Prodr., vol. Il, pag. 52. 1882. Id. glandiformis R. HOERN. u. M. AUING., Gast. mioc. Oesterr.- Ung. Monarch., tav. VII, fig. 1. La straordinaria mutabilità di forma che presentano parecchie specie di questo genere, molte forme intermedie e la presenza di questa forma nei medesimi strati in cui si raccolgono le affini non permettono di separarla come specie abbenchè siano notevolissimi i suoi caratteri. Non è raro in certe località dei Colli torinesi, come ad esempio in: Val Ceppi, l’incontrare esemplari nei quali la zona nuda dell’ultimo anfratto ha conservato tracce dei primitivi colori: la tinta vi è intensamente bruna e su di essa spiccano bende longitudinali pallide, rette, ineguali ed inegualmente distribuite. Talvolta, ma rara- mente, anche lo strato calloso che ricopre la porzione posteriore dell’ultimo anfratto e tutta la spira, come pure quello che ne riveste la parte anteriore, sono zonate di bruno e di pallido, ma in queste regioni le bende sono più o meno oblique e sinuose seguendo i margini delle parti molli dell'animale che ne deposero la sostanza calcare. Ai preaccennati caratteri devo aggiungere che la zona scoperta dell’ ultimo anfratto vi è molto più ristretta e relativamente più largo il solco trasversale anteriore. 228 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. Varietà F. Spira brevis, subobtusa. - Sulcus transversus anlicus angustus ; superficies ultimi anfractus a strato testaceo detecta angustior. - Callum posticum oris crassissimum et postice magis productum. Long. 19-46 mm.: Lat. 14-28 mm. . 1852. Ancillaria glandiformis HOERN., Moll. foss. Wien, vol. IT. tav. XLII, fig. 10, 11. 1864. Id. id. var. spira inflata DODERL., Cenn. geol. mioc. sup. Ital. centr., pag. 25 (107). 1873. Id. id. var. COCC., Enum, sist. Moll. mioc. e plioc. Parm.e Piac., pag. 92. 1882. Id. id. R. HOERN. u. M. AUING., Gast. mioc. Oesterr,-Ung. Monarch., tav. VII, fig. 1. Questa varietà differisce dalla precedente di cui ha la forma generale con dimen- sioni d’ordinario minori, per la grande ampiezza del labbro destro il quale si estende sin quasi sul dorso dell’ultimo anfratto e vi forma un grossissimo callo. Nel maggior numero degli esemplari che raccolsi a Stazzano dove questa forma è frequente, le dimensioni sono minori di quelle ordinarie della varietà precedente, e l’ultimo anfratto vi è più breve e più assottigliato anteriormente: in due esemplari le dimensioni sono maggiori, e l’ultimo anfratto è più lungo e meno assottigliato anteriormente pur pre- sentando la grossa callosità e la grande estensione del labbro destro, caratteristiche di questa varietà. Varietà G. Spira brevissima, indistineta, obtusissima. - Anfractus ultimus postice latus, antice valde atte- nuatus, - Superficies ventralis depressa, irregulariter complanata; superficies dorsalis subregulariter convera; superficies ultimi anfraclus a strato testaceo delecta valde angusta; sulcus transversus et ipse angustus. - Callum posticum oris magnum, crassissimum, contra spiram et ad latum dexterum usque ad rugas columellares, in marginem crassissimum, valde prominens erectum. Long. 21-30 mm.: Lat. 13-22. La maniera colla quale il callo posteriore della bocca si estende sulla spira e si rialza sul fianco destro dell’ultimo anfratto richiama alla memoria il modo di essere del labbro -destro della Nassa gibbosula (Linn.) e delle specie affini. Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Villa Forzano, Termo-fourà, Pino-torinese, Baldissero-torinese. Val Ceppi, ecc., comunissimo; Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. Miocene superiore: Colli tortonesi, S'° Agata-fossili, Stazzano, frequente; Coll. del Museo e Michelotti. Varietà A — Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, non frequente; Coll. del Museo. Varietà B — Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, non frequente; Coll. del Museo. Varietà C — Miocene medio: Colli torinesi, Rio della Batteria, Termo-fourà, Val Ceppi, ecc., frequente; Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. Varietà D — Miocene medio: Colli torinesi, Val Ceppi, raro; Coll. del Museo. DESCRITTI DA L. BELLARDI 229 Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo. Varietà E — Miocene medio: Colli torinesi, Termo-fourà, Baldissero-torinese, Val Ceppi, ecc., frequente; Coll. del Museo, Michelotti e Rovasenda. Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo. Varietà PF — Miocene superiore: Colli tortonesi, Stazzano, frequente; Coll. del Museo. Varietà G — Miocene superiore : Colli tortonesi, Stazzano, raro; Coll. del Museo. Nella classificazione che ho qui seguìta per le Olividi del Piemonte e della Li guria, le forme che ad esse si riferiscono, riescono disposte in serie molto naturale. I due generi estremi, G. Porphyria all’un capo, G. Ancillaria all’altro, sono separati da parecchie forme intermedie che gradatamente guidano dal primo al secondo e ne dimostrano l’intima parentela. I legami delle due sotto-famiglie sono chiaramente stabiliti dal genere Agaromia della prima e dal genere Ancillarina della seconda. Nel genere Agaronia la fisionomia generale, la forma della spira, e soprattutto il canaletto posteriore della bocca stretto, profondo, e col margine anteriore acuto, sono uguali a quelli delle Olivine tipiche; ma l'ampiezza della bocca, la columella largamente contorta, leggermente incavata nel mezzo e la notevole obliquità delle pieghe columellari sono altrettanti caratteri che, nel mentre le allontanano dalle Oli- vine tipiche, guidano alle forme delle Ancilline. Nel genere Ancillarina, le specie del quale furono da alcuni Paleontologi riferite al genere Oliva, la spira è bensì scoperta come in questo genere, ma 1° la presenza del solco trasversale che corre sull’ultimo anfratto e che va a finire, negli esemplari completi, in un dente che sporge sul labbro sinistro: 2° il canaletto posteriore della bocca largo, poco profondo . e coi margini ottusi, segnano la sua stretta parentela col genere Ancillaria, nel mentre che la columella largamente contorta e guernita di pieghe molto oblique lo collega col genere Agaronia. È inutile ripetere qui i caratteri dei singoli generi di ambedue le sotto-famiglie, mercè i quali riesce si può dire omogenea la catena che congiunge tutte le forme che vi sono riferite. x L î (4 OST emotion] RSS Men cea: sori E. 995 1 ber vj E, sibi, e retti sli; bia i us ripiani “parti siti PRO i Tea ifrioe Perna gli alavrog picrotigiati al grotte spare Tei contati SQ a, ve USE più PRA dog) a tini RAI oli VU a cotti (ab 0) cei soit ol di ini saga tO, biso ox Moti prat tab AYA ia ORE AT vonaéev ia Li (AM tir ii dd CA IP Tora tenta “babbo sat) 7 PUEENSS dl SUL Apri th Na } per i rtgtigt < si; 04,4 i 4 by LA i dia ‘ ‘anni de fab È "0 natali ate io) “otey au stò) cita si) i Maat ARI alia ‘A 4 al %: dii BMdiy 1a Perni at ML x * (N Ù ANA ca RETRO OT) Più brr, de Wi da é ‘A ; I x " Peani "1 Val N A MIL vi UA Le, ia ni O By da I° ‘tile pontag. chi Allabimactgrgi e (nf GisivilO - alfszacg” dic ani farpo si Rain ella DI ja vi vrbariant ori coito eee i dati rit vicenza je pun Pg pl mesa ci ipordegte cose rta) Lidia esisti Be cpr ge rr gen. i iavsietey: Hospital ù peu, o kirocdattar etici pnivi Veterani agree li Brlrmimacdià ide pit valso! v: ira TUO "SEM tria Fiera eta gt sotisnanasì | 2 88, miti tu si Wed 0) TEVE vulfit ). gbangdoa illo carie dedlo csrl afoso rione soir W ofuntone- dpr agri Abita: montratigii «Stotineg if. deg N callatocigo ‘af -, svol aflali' digpeiitpana Dante fastoligit7 Atria ofsb ria 4 Fopgnine: alli livio. nell agg e at lt Bah nno pagina laua, i pe set lio Mm, pr Mi pti TLEAORO dp Mito rcepati ini bf Bigol sf rifatte mpeipiohi tario) lan crea sedativo pl ect sese al 1 et Ly Ra TT te gta, 0) pe; babiritso Vast Sita l'ad billo osato obtialo'a», estos, nei Albrinndnt 4 ii ALE He AO n 9 i grilli cal Sato il A nt Do Ty ai veti die LI snbsgla Papato) pit n. LISTE DEA sibi. Modi o ta ibi, 4 pai dpi delia [PPNTORITALI I SERIETA LISA]; Vir] INT O Multe Vega + rt ia dt int Jet Mn ML mil MT VacboA (‘Hi 1a Maple, vati Fasi vid deb, Rirdgo Vasa se. mi ‘tali Virgo toa DESCRITTI DA L. BELLARDI 231 CATALOGO GENERALE DIET) MO LL U Sett DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE E DELLA LIGURIA coll’indicazione del terreno in cui sono stati trovati PARTE TERZA (BUCCINIDAE, CYCLOPSIDAE, PURPURIDAE, CORALLIOPHILIDAE, OLIVIDAE). id. VAGA: IIS È = S po de Ae A Sk 678. 679. 680. TUUS BONZIO VENI RE È COIMECIORSE De 4220 E SNA SSIS polginus'i(Brocch.).(-.. ‘322... -| 1% id. VarsrA 990 N PRA) x id. VA Roe e RA a Lo È E 6 s 6 .&| Parte IN NOME slslslsl|a[za = Ss Sl = Pagina IV. Famiglia BUCCINIDAFE Chenu ......... PO Lace lla t .| 3 4. Sotto-famiglia NassinaE H. et A. Adams | 3 1. Genere COMINELLA Gray....... | 3 675. Tp idertonensisoBella ore -|.|X | 3 2. Genere PHOS Montf............. | | 4 TRBSCRORI AR ITA LIO] RSI AE SA SA ORE 676. IR EUUBISABE NO 1 Ra Da ca | Wgjld Ei A 4 Or Serie iaia ant 4 677. quien (Brann) Dili 7 LIRA 5 ] 5 DE | 6 6 vl 8 9 9 232 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. E E 5(8]|8 - &| Parte IU NOME sls|s|5|852) pi s|s|5|a|[E[ = 'agina 3. Genere EBURNA Lamck.......... 10 PISOZIONE SAT: st den i e È 10 681. i. aperminiea. Ball: 0. * 10 JI Sezione? FIANO ARR E : 40 682. s. (Garonis:(Branen) RE SCI 10 683. 3. eburnoides (Math.). .............. aISE 41 id. VAT e aa MER 4A 684. A cdertataniBeli: (DE o chele capta * 44 id. BeVarizA sazio cate % 42 (ORC OVArie Boi ion * 4% 4. Genere NASSA Lamck............ 13 ARASEnNES na e e e é 16 685. ti. dastalefisBelio(A))53 0 SISTERS . | *X 16 AG OVATISA: BICI COLITE * 17 (de VAT: Bona * 17 CARAVAN A .|% 17 ORNATO DI LO IRA * 17 COMA RA LINATE * 17 686. A=c0nsmiieBell=rmorresrrantenagi * 18 687. 3.5 vepirianizi nat.) SS 49 id. VENI, (RIA RR A Ti Se 19 DESCHEL ia l RIE 5 20 688. PORRE (5) p (10. LO DITI6[C) i MAMA casi tannini - |% 20 RIA SISTEMA, RAG SIR N e SI : È 21 689. Bo Bone RESINE (n NR .|X 21 00 VNATSIA Meo i 0 . | X 24 Variabile a Da PSE È 29 690. LETI (TRILLO | MP Se n e Rho Reid E o ala 29 ARBOREA I AS 5 IRR AME TRAE IL: 29 691. n, praecedenso Belli... uu AIR e 22 id. Mars As e ie DI |CRSAU SNIZICII PE Aa 29 id. Vani Bi sora DALE ae iA let 23 692. di. 'crassilabrisp Bells: Ra, dala RI RR NIN 23 693. 9.’ obliguata Bîoech:.....-..1 0.0 VE SIRESeTE 23 id. Vate LIT EER 24 694. ro) Imtabu MLN). han -|.|.[axe[oe[*] 24 id. VarsrAriz: pra Vie ora ||. 26 id VENTI DIE SS ARCA AE Se 26 id VAltieLIU D .|X|. 26 id. VII IO lol 26 1318 (351111 18 FS RPRRGI SARCA RI AARON DI SIE sine FIR es] 695. CIT AOIASR Belle aa utgoa . lx 27 id. MAT Mea - |X 2 696. 327. COOPCIOLO, VENCWLIT. LA TINO | Ml, + 3€ | 27 id. NA: atea SUE CASE 28 (1) Vedi Correzioni. DESCRITTI DA L. BELLARDI Ci È 5 = 5 _£| Parte II NOME stbslsa|s|s5il na S : È | | | Pagina Segue Genere NASSA Lamck. | 697. mig puerta DAAno: 2 ii alata ig .|-|>X|* i 29 (ESD MM RSP Md 0000 shataaziài : 30 698. n43,‘crassiusculaBell. n.00 .| | | 30 699. vos culefosso PBalli 51 eo fata ONE 439 "eSerione tei cib aa 3 af ali da ali 31 #00: | (161 slaoryma) Belli... iii |. |3e] + [E | 3A (E CELTI, SIA CIR CITATO, Hit: ff d2 704. 17) magnicallosa Bell........:..:-4b «ef | 32 702. 10ì giaposula (Lmo:): ii cda: LE *ix|x{ 33 id. ari Abiiziti eta 296 | ‘ag IRE MORA ri Bit de | 34 id. LES OE REN e I) Jepe-|®|] 34 703. io! faagicula Belli c.ca - lege SI 34 , 704. 901 Soka Bellit ilari po sinetatpe [ani «| ap ONESARICNA Ritorni SÙ los a | 3ò 705. Ori subestgicata Bell.: +. eni 3 totali I 36 706. 22. Bowerbanki Michtti............... deselale : | 36 id. Wir Ao gue lait 6 707. di SMASA DOden Lis. e Lu. |> A 37 708. 43 “Basteggl Michi i.e i MEN i 37 709. 03 megiduia Bell, 0a SA . [ef - s 38 id. Ware Ableton acli : 38 id. Van 4dBi. ns dato ZIO ; 38 710. 503 gua BAIN. iii «let |» 38 191. ani Mage Belli. cipriota A pe ae 39 vEIA adi aunidagABicW.\:t ahead E ei - fel] 39 TMMPIVATIVA: nnt ul®a| . 39 eV die | RIX|X1X 39 sali Vari Elina tia LI e î 40 VOGASErIer Pile ia O IRE MENSE 40 713. agi tuberifera (May.).. sc. cioiconio sla. PAR | 4A IT LAS RT ORSINI REATO. Resto, I 4A mA4. dog Wipongie Melli A. ice Tae 4A E SR IONI IRONIA E alp. cani 1 ALI MEI ac RR RITA GRIDA, E 311-060 LODI 2 745. DI ROFane Belli. sno alta. 492 716. dal WopmaiBei ir . |36f#- | 43 741. Das. subreticulala Belli vc. rar RI 0 43 ISSil, ... 00% TIPO AR I RS RA 122. © 38. recticostata Bell. .. ........./0. sa Lia (1 6 (1) Vedi correzioni. L. BeLLarpi — Molluschi 234 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. 3|É #|5 Parte III NOME les g|s È s s È È Pagina Segue Genere NASSA Lamck. 723 dé l Ate Belli} Rito 724 ho. «corrugala (Brocehi)x-- 34h 725 Hut. Manta (Bella PROSE NE, ARR RR TI 926.) darai Lim) ARIE id. Ver sA tao Ai 727 404 mustua Brocchi 00 dn atitri HA 728 44. fleîtteostata) Bell... 000 0/08. . |* 729 45. “crebresulcata Bell. cv... 730 46. confundenda Bell. ................ 3 DTA, PILAR RA N de PES RA 731. f. consobrina (Belli. vecia : 739! 46. -venitrosaBelli 0200440020 È 733. 49- Feubovata Belli > - 0 3a 44410 li, : 734. Boi bieveseiBelli 3234-331428 -|X| |. 135. Dirt turbata, Belli 3330133 sta Rif da de 736. Dia. concia iBe)lie: <.< + 2.050 i + AIMPARE ML ASSE E AA Aloe 737 53. destellata (Bon). «1-00. 4È n Mi PI a 03 dae) Var Ag: 05:00 a AI 205 DIS LIA I 738 brAi - fabiano (May). |: di *|. E ARsprie: ie: SM MU Ir 139, {Sedai Balli. +40 da 7 RAP, MSA QRS (ARTI GO | PSASBRE. 0 ina I ARI: ARL E | 740 DO. kalneto (Belli sc::icics:iiizsa A a VIS MArSA: 1230323: fata lan aa i da | THA. On: IRR pente REP I 742. 58. Cepporum Bell. ...............% Alt "i pali AR SEO VO id. Var: Aris nisi e E RIP E 743 SosriBenieni Bell tt .iVini i MIREPTLE Si: | A Seri 5 D ii LA A Re N 1°) RR : T44 605> Viemoinia Rab]: eni criniera RR ni Mandi ienieni nin SRO TOR. | i araliesi veda cortona POMEZIA MU. Serie. stannrparivarentat IR ERI RIE GI 0A DS 145. . Gi. intercisa (Genè). ................ LSAPIOO' pui 59 AMan ini SAI SEU RR, 59 si I Vari cin DE, i" bai i 5 15 59 dev Varato ne cain inn -|*|<|-|-|- 60 na. | NarD- ara DI Di e 60 ci» VaroB cricios a Ri PL. | 60 th Vo Var:E i ici SIENA] PERIN -(2Re] 60 746. *. 16250 pomissa Bellante rane MPA PRA LEO | 60 747. 63. varigista Bell. +0, ui NACH 61 748. 64. magnicostata Bell. ............... IESRIPORUE 19% | 61 | DESCRITTI DA L. BELLARDI 295 NOME E È s|5|8 | Pare HI = lalslals SE s È S È = SH Pagina Segue Genere NASSA Lamck. 749. STRANI LR) ARA BASA .|% 61 750. 0° | curvitastiata Belli... 2. .|X| 62 751. On. Calcare: Bell.;. 0.00. .:.a 0 HE . || 62 752. iena o] RARA MSAC . | x] 62 Hic di eo, selleria Bello 2.0 al . |* 62 IC VCR: DARE COEN . |3e|. 63 754. OOLERSRI, DEN NO e e ale «|M 63 755. IRR CORBISA ABOll: 0 Lene de .|* 63 756. gal iunmenlata Bell' iu 0'ei SIBERIA] 64 157. galeone Belli. nn -| |] 3 64 758. My elavatula*(May.): >... ........... . |> toi & 65 159. 79. obeliscus Doderl. ..-......... lo alata tel 66 (a RENE orso anse 35 È SI VRTSSIIIZR [SI so [RIS (Fi 66 0 TI GI serie BIOS. eci e ||| |. 67 764. 77. tnlerdentaia' (Bon): Rea. 68 Mesi i.e: gusto Belli", 32... 02 RE THEpIE PTC a SEIT 68 Men: peggi scalorala Belli... .- 0-00 ba ele] < | . 68 164. do. craticulata For.................. all'alto ih 68 Meo. ii, Sne|'Pisatensis Depont ah MII SEI. 69 PIA LO cela sUNsd®g li [Lode 69 200! i 63)] Papaotard aIaalorl. [Ea Pò 1 ele SIETE SAI PERI VS) CISM SITE 70 APP Fe rie e ein RE È suoiblorentet- 1264, .£ 7A MAT] 03% pryamathica Brocch.. ..-.- 2 Aa [6a 7A 768. SR O E ZA de AA a LR OT. 73 CO AMPIE PRA REA I x «Aaa lab 74 769 dar Dorelliana Belli... lane siiveateilan’ [iebly m4 id. Var ATL i > lanbaeli< Lie» 15 id. LA eee A AI TBE s 15 id. PIE LEO LL, Lo, coi .|* ‘ 15 TS RR RA 4 Mgetdio:" | 1a 75 0.11 (86. claglirata (Born). -..-..........0 *|* 15 id. iL AR A e «1 | -|%X|X% 7" mi#1.0(1.197:| conusago) (May.) 1.220.000 -| + |3e]] 77 RETOMBO NAT AS ER LOI e " |. [3% I, Mis! (1 (08% Comtmulginnti Bell L02000 441 at] a 78 MEN ioni senile Mors LIL || -|*|* 18 ya RT RAT) è : 78 TRI 4 ae A Reid Lib” 79 114. Govi Cogne? Bell. cibi. - | x 79 DIMMMENAE AE Et e aa spe 79 (dl MEVar Bitte legano ac) |palsé 19 PL RE LMR) PRE - [36 719 GUBITENAFTA! set iL SEPARA ls 80 MIA nh ARE i-lx 80 I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. NOME Segue Genere NASSA Lamck.. #6. |.g5. semirugasa Bell iL. iii Bi. ici lama pa crilanu Le 137. ‘93. albucianensis Bell. .. 1:10... 22. Serio clelia a SI EL VABEISINROT. SERE SOTA RR IRR 778. g4-| Briusinne Bell <.< ciil ul 79. -(195.| semicostulata Bell... .\.10\ -|% +|X ila * -|1% : 35 -|X* -|X || -|% at DE ISElSe] » (RE SIE -||% * *X|X|* i »| DE -XR]. . ES Edi .|1%* 2|X * a - |% «| -|%* . * *|X LISTA lx DESCRITTI DA L. BELLARDI 237 E È s|5|5]|_2] Pare Ml | NOME slala|sa|s FE i | =|s|s[alz]| = Pagina Segue Genere NaSSA Lamck. Boi Viaaote Semper Bello ninna * 96 fori 4x7 ASBI lana Mede .1. 97 HU ESC REA ARI CERRO COSO ‘SAR s. 11 97 806. 122. fomentosa Doderl. ........... 23 libano» [LP 98 RON: [ix:93.1i Pensa Bell... ici - |> 98 808. | 124. Rovasendae (May.). ........-.0.. * 98 DIRE ISENen a ii LI PELLE 99 809: 1i1=5.! penegrina. Belli 1.002 ie iaia. Lodi 99 DBPSEne E o irta AI SA LA Ca 99 ACI aa lola E SI II 4100, 840: 01120. cincrassata (Mull). (iii .|x|x| 100 id. VIRA aaa a .|X 101 id Niro ia X|* 101 id. Varta .|X 102 | id. NET IRC) NRE (PVI . |* 102 844. 127. volpedana Bell. ................: Di |a 103 | 8412 Si egellangis Belli: bicocca - |* 103 I id. Varia sai ace .|* 103 i bit RI RI ORA RI RIN SRRRE HI ogdrobie |.) 104 809: |a.) plaficasialo 1. cioind || | 104 IAREOVA TA cà one Ha .|x% 104 i tdi (Nar Be RIA ET opa -|% 104 844. 130. angulata (Brocch.). .............. lainfiruohit | 31 105 GUI] 131] Fe Rel (rc rr velo | 106 846. 132. Seguenzae Bell............ PARA | sbriadibabtiic[aefà | 1406 . RE Senio a eee ci ve MORAR Alon | of 406 $44- 1133./‘pibulis|Belli....sce,00- REF: Lospzoae + | .| 1° 407 MIITNArTARDA 0 Airola eve ME 00 107 I VaR nola sie | 107 818. 134. Mortilleti Bell. ....... soa dla ublaraep |.opof DG nOMMESCNet eee MR Go alii 1408 28%:(1335:| progucia Belli /; 0:25 - AK - | Khap - [36 108 Fia: 1330:1 Andande Belli; AL Te bkkelse] < | 108 | ST RETTA RIFORMA BNRPORR DA tbksoden| Poi AD? SUR 8 RICREA RoT | 4. |el | - 109 SR: 199 Call Relli ic, irrceirbizire» ||| 109 | i IDEA iii if .setse|.[.| 409 | 822. 138. baldisseriensis Bell. .............. iaedeuto Def N60 | 823. 139. Fontanesi Bell.................. idioti |. |. 1410 fuga) | 140.) soulpllizi Belli ica ircrinci cedo cppllalo | ape] 140 | Selce di ALI perte Belli | pila eine A MEET 1410 | IMI o nioiiziczà ne LUN MI EPR NT PE PT] I 826 T42.1 gernaticostà IBFOND .-,;.:12x-0040% cla ee ||| AIA | 8. |r43:| Fischeeg{Bell': . 1:00 tisi anita rasta | a | 112 (1) Vedi.Correzioni. 258 835. 836. 837. 838. 839. 840. 84A. 842. 843. 844. 845. 846. 841. 848. 849. 850. 851. I MOLLUSCHI DEl TERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. NOME Segue Genere NASSA Lamck. 144. 14d. 146. 47: 148. 149. 150, IDF bertolas Bellis comune aa IE NArZA< eee ALe impir Bell tig ceri CUMO CQUALGBBELI jr cine tO urrità (MINI CR! IU0TSMM AN iran gi E LR quadriserials (BOD:) > olii verrucosa: (Brocchi, )...........--a o id. NARA ce id. VR e ne «DE IGUVOLI Altra o LEA LIAN AVERSA IAS ERI BERT TOM) DTT id. Val Archer kei LULA Li davers aiRellia la i e LERLIRA LESSODTINIBRE tha i RIO semini Boll. Lune sula SABA] IL sv 1 Re SIR Ji dnicegualts.! Bell, 3... e ERMINIO NBA]: | if] MR9 | id Vanini odo MEO SIE 129 | id Nardo elio .|X] . | SI SI id. Var DITER i; Apa state 430 LasSerneti i diuretica ele IT. RI 49 IC@R06 Via. alefreyri Belli cin ill gap |a. 1 430 | GO «1079: presto Bolli andina SNSENMT.: | ais 1 4039 Lea Serle, Ret di i ee Matra: | dii | 494 | AGIO DEM ENI 858: 174. badensis (Partsch)............0. . |* ADI sil (Var Wai < IIORE a IIIVar Bart RIE so etto alt] ARS IU'IVan Gain LISI 138 STAI ET ARL APART Pt i [Re ep. | 182 ade iNarBi a pencil sine init ai. 1! 488 ded (1703) emigua. (Brocchi)... c.da Aa | 4138 MA RMantA =, ne cai. È -| 133 Biasi nen ee RE i I Ip Sali 1x6) pectilàiBelljb, ot... ME .| 133 MPI BET tt ARRE Ia | 133 LR [ISTE SIRIO TRE TIPI PERONI RE PSA Ad e] dt] RI 864. 177. sublaevigata Bell................. Mapa 434 id. Nan Anto cai SCI Ab ||. 10434 id Nar:8B: 50 Sei siloel gol ||| 0 A36 id. Naro a e aac i Gela AE id. Nat: Di nor ieubte - 1% I TO 362: 178. taurinorim Bell. ..............,0 . |* DRAG id SIE: NARA RR OT -|X ci 438 id Mani tea rota cl MES vl 195 Ri dla On on Hue | 198 Sha. (tuo. /Calleget bell 20... = Lg E - | 185 80£. ‘r80. ceonneciens: Bell: 0:70: n .|* (STIRO ME POLE Meet pale a" sla MD SS 200. (fera RBello pci rata et | | .1X|* i 155 | TE e RI sberla | 166 885ì ‘201. crebricostulata. Bell... cvrsinta È .lX{xX|.| 456, 886 )i202. l'elabhata (Doderl. i... veriiianiane 8 ASORI II MSI | 88% ‘203. \allantica"(May.)- cina e - |* SISI A lei Neg A Vectra La ALAIN siae. | 157 | 888. 204. subecostuta Bell. .......L.:...4 SARI CAI E do SIOE 205, TaodaRellsLo 0a E TAR Le. | 158 DESCRITTI DA L. BELLARDI 241 s|E|#|3|5#|_s| rome NOME slsls[a[a|Ea i s s | È È =| Pagina 2. Sotto-famiglia CrLLENINAE Bellardi.... | De lktLLI | 159 1. Genere CNLILENE Gray .......... GS 159 890. 14° Lesnoyetsri(Bast.)e coat. | 159 id. VAFGAzA i e gia 159 id VETRI NR ROERO TA e a 160 id Nani et NES; 160 2. Genere CYLLENINA Bell......... | poaffieentia SARE 66 IS SEZIONE: pri Stia DI NICTI VC TRI Medi GAD RI Lo Senesi dona RESI) VISA CURO Si QU (OO 1] 891. 1. ancillariaeformis (Grat.). .......... Tae. 162 892. neterebrmar Bell 43 00) rn ana darne Br. 163 id, Var vAt > Billa RA .|% 163 id. Nar Basatak RI . |] 164 Retisenieni ML ail tanto PIANI, RE 164 893. 3. paulucciana (D'Anc.). ............ anetize | A 6 id. NATA al Aaa et PAIR IATA ei (ec I CUR ic id. Var: Abis ora ES SISE LR i] 65 id. Varia do atta XX 165 894. Ha teens Melli oa dodo OI APRIPRATE2 [3E I: T06 895. 54 Stsmondae Bell: resistant IIAZI ENH I matt GG 896. 6.i cateegolaris Bell. i... ar alt #91 460 SGISCHOSE SE III SI DAS OA RZ 897. 7a Vbpoanpriala Bell} +02 Pdx sa age Pr MAN tV MEI BET (C5.7| 898. 94 csubumtibcala»Belle>-v-r {sono ga aio At]. AI 3/67 RESCUE e ana NI 168 899. o. pleurotomoides Bell. .............. LR ZA MA OO ES 168 IKsSezione: a. AIR, ENI 3 09 v RISE RIOlte. Mo erro ta sila È 169 900. Rod i Alauess Michi} ti PMI 23 DI Leg la 169 ida VarsA: trat RI .|x|- 170 ta Naro 73 AI AU SILE 170 901. Fri bellici - >|. 170 ee varia atianaron UE .1%X|. 170 TE PE RT CLI 1 NEO ARA RIU INT 1%]. 170 902. 12. Neumayri (R. Hoern. M. Auing)..... PET. 174 V. Famiglia CYCLOPSIDAFE Chenu....... Sa 1. Genere CECLOPS Montf......... Sfestis}fo « LOSITST. A 903. EPRRGENENS] (ERID.)ec tun nt -| | -|3|3e|>X] 172 VI. Famiglia PURPURIDAE Chenu....... 20] "4 PI SI SERRE A. Sotto-famiglia PurpurinaE Bellardi ... | .|.|1.{.|.|.|{ A17£ 1. Genere PURPURA Brug......... 174 To de STI RSI RITO 2 POT dI AE 904. rie@astalg bell: o ln: dicci 3 CSI RD LR SLI e DÈ: L. BeLLarDI — Molluschi dI 932. 30. oO aawr I MOLLUSCHI DEI ''ERRENI TERZIARII DEL PIEMONTE ECC. MOM DIS ETLE E Segue Genere PURPURA Brug. subumibilicala@ Bel SSR eee O umbilicata Bell. reflera Bell. . inacquisulcata Bell. SOSEneo, Wi l'orale «0! S)le, ‘eliel Ale lbs n Tn transitori Bell SRIBIGLETI CESSNA ° pragocdensi Belli. el lio se arata Bell. .. id. Var. B. parvula Bell. biplicata Bell. e. (alfa ‘esteta e leg=( sete glia e (ul = alfa e (@ fat» (ella (sì e (st (ef Se; (se (è, /e) e (0: (n e (e mi (0 (0) (flo. Sila inaequicostata Bell... ............- erosa Bell. .. rarisulcata Bell. 4. Serie. ... Sismondae Michi, Re D_USerte: hc ironica Michtti. ricinuloides Bell. connectens Bell vd n o da) baie eee an SS) e (e, ses (ee 0 (E tuberculalm@Belli 00. i calcarata (Grat.). ERESIA ARTE CIRCA SETE PRI id. Var. Auron haemastomoides H. Boern. u. M Auing. 6. Serie... bicarinata Bell. MORE ED SO VR RR MONROTTON Ti RCMEORDEO SRO OI CROR ORSONO 10 Sigzzamensischello. nese umiplicata Bell. producta Bell. id. ri arena id. Var: Bo EM BOSSI apenninica Bell... ...... 1 AMIR elongata Bell. megastoma Bell. fa} è y'ey ai e] Syiageg N) Ag(@, (md = Sla “RI ME TORO Ro OR Dida ce. de pai e RO Mioc. inf. Mioc. med. -|* * 3 Ae RAR. Vo. . . . . . . -1* ok. Mioc. sup. Plioc. inf. | . È . | . . Da . . . | Parte III Marì d'Europa Pagina Plioc. sup. (1) Questa specie non ha numero progressivo perchè già inscritta nel Genere Murex. ba Larus casi E ; SIE | Panre HI | NOME SII = |£ È È s =| Pagina Dati 2. Genere JOPAS H. et A. Ad....... BICE PRe 189 933. DES PIGMGERA HE, 3193 ae ee”. 189 3. Genere MONOCEROS Lamck..... | srl. 190 934. 1. monacanthos (Brocch.). ....-....... | |\X|x]| 190 935. St E depnesis BEan 2-0 tn . | X 190 936. Be'@eancefimas Belli 1.0... Xx 491 4. Genere VITULARIA Swains...... Le 791 937. 1. lingua-bovis (Bast.). ............. x|\* 194 5. Genere CUMA Humphr........... - | 192 938. 1. lazecarinata (Michtti.). ........... * de 192 2. Soltto-famiglia PurPuRELLINAE Bellardi | EM dda 1. Genere PURPURELLA Bell. ..... TION .| .| 4193 939. rst egnalictilata (Belli 03 2... coca ce a 2. Genere TAURASIA Bell. ........ Intel ant 4 TIE 940. 1. subfusiformis (D'Orb,). ........ PAPERE TAI RSI TC SRI VERI PA EEN id. Varie: nei * [Pepsi | Oi 109 id. VETO REC RE 2 Rei a 9A. Mo genranaba® Boll: teen 21 RE At ttt, PERÒ id. LE LS veder fear RSA eo DI US 942. 3. mnodosa Bell. ..... RIA O af BRE SISI MP MEF LED LABS LO VII Famiglia CORALLIOPHILIDAE Chenu . cs UE enea ION agi o. 1. Genere CORALLIOPHILA H.et A. Ad. Ept IFAER, [aC PONE 196 ESRI ESE PRAIA a ES o AIR Sio 943. T. sgramifera (Michtti.):\1<-+%30tapha NIE NI TIA id. Nat Alana TIE - Pelati] (=14.11A90 id. Narra i PIRLO -|X| |. 196 9L4. AA arena: EMI ia .|X|[.|- 197 945. Soganguala: Belli SP cli; Sil i MORTI 197 946. ATA COSTI BEND RETTO -|Xi.|- 197 941. RISE DORICORIN RENO ROTTA 198 Pio Li Lear (ORRORI RIC IO MY | 198 948. GAI fesserie Mell n. cinici intra DI JE 198 id. Vars CA sue i ll e dl 198 949. m. -reguiloris’ Belli ipo... ca Mt 198 950. Oui -receratcanda Belli... i RE -|X|. 199 951. Qrfivrrigbolie. ou Seitan .|*X 199 952. no! gaelebento: Delli 1. 202410 SE .|.|X 199 953. 11. abnormis (Michtti.). .............. a 200 954. Ha. | crassicosiata Bell 2017 id. Var Gatta e Se X|. 207 963. 7. Dufresnei Lat PIRISISEAD PSICO CIFRA TAO TI *x|* 207 id. Var Ala titoo PESI * 207 id. Vac Rinisha vitali * 208 id. NERI MR A OLI DIS .|% 208 964. si malata eBellbttero ne aio . | 209 id. NartA n Se A ea TSE 20)9 id. VAI BIS Ra CAI ASL 209 965. gi iorgspina Belli 00 ee i - [% 209 966. nio. |\fissgfanmaniBell vi o igal pero . |% 209 Il. SURE 210 2. Genere OLIVELLA Swains. 210 RESERO IN E 210 AC î 2410 967. To n BEI e e ele * 210 968. 3 alias belli RIE 7g (0 210 969. 3. | longispira (Bell... -../;. 0.400 .|X% ZIA CORTNAPSTARERO,. Sc ehi e ae ; 214 B. tuti 9214 970. 4. VeragapugosarBelli (3/0 iero .|% 241 9714 be iron Be 14 Fe SIDE 211 972. (Ga rabbiniamini Bell: 21 Ip: e .|X 212 973. Def venia Bo SILENCE SE i 9192 id. Var; (Ao er cla | 212 974. 5. d'raberrapi Bono). sisi 03 O E LORA st | 1212 975. operaie i. 0000 LOL Rane ly I 213 #|E|8|#|5|-e] rame ni NOME IR REC IND s È È Si È =| Pagina Segue Genere OLIVELLA Swains. 976. FOO sIPiol UBEHI LLTEA h > o MARI O 213 91 pi emana lam oki)i 0, pag ca .|*|. 213 j id. WAN RAZR STARE QUO CSAR] -|x|. 244 id Vanta I. > balls 214 id. VETRI DI) SEA IRE RS RE CGIE 244 SS Arzo magi VBEME >Il ton EZIO 215 id. NOLAN RO ente .|% 215 3. Genere AGARONIA Gray......... y 216 979. Tei pcarian (Banick e EL 216 2. Sotto-famiglia AncitLinae H. et A. Adams 216 1. Genere ANCILLARINA Bell. ..... , 217 980. paralisi (DOD): nonna .|X 217 id. Vara a e a .|% 218 id. \ CIPRO SME RR E I .|* 218 id. VE 0A Ae MATTA BCE .|* 218 981. bis apenmintoa Belli. 42%: zii * 219 i 2. Genere ANCILLINA Bell. ........ 220 982. I. pusilla (B@ChS). o inn - | 220 3. Genere ANCELLAREA Lamck..... 9220 TRSEATRE RS DEGREE RAIN ua 221 983. Lt SESOIIORO D'Oria e e . |* 221 id. \IRA Aet MSRBO ARES tti: .|* 221 id. ) IL RRC ARA . |% 221 id. NARO RO ta LE Re. .|% 2214 id. Nav a . |% 221 REESCROneN et. A SE 222 Serie Lada RENI USS al 222 984. Saalobsoletà Brocchi: i. end -b.|* 222 e vari anide LI. OMO Lila 223 985. dn nentarti McHbti St 1 AIA. -|*|- 223 986. ole iggatea Bolli *|.|- 224 DAS LI LARE. MAr 224 987. Spurio SIOCIORÌO ./ 0 di IR Le - |X|X 224 988. Gu:canomalant(SChi)-. Si ae *X|.}. 224 id. NERA te CA. 225 989. 7. glandiformis Lamek. .......... ESE CRANE 225 id. VETRI TIE ZERI LI Di DX 226 id. Varini daria Rit PST id. VALE E I ; | 3 MEZ id. ELVIS MESI E RIO fap, o KI SIR id. Nardo oca Le tab dl 2 id. Varie eu eat 4; E «Te 228 id. NALE, cade EU IFALI Ma SAM TEC: DESCRITTI DA L. BELLARDI 245 SIP uf ii i) i A ra MIR st Hei È Di. ci ia N Lu” gi pr e UR ARTI fee ; 4 } Tie | E, Dl.35 N; pi È is Ù K ) VR MET SEAL "TU ! N il Hi î anto (4 14 | i i | Ri pod i OI b h î PRI RATTO iL: DI Ì | Ù [POT pal drei db stiva di ì ML RNA] Hide Vi Rici DER Se " he | Nya de POLI o, MO FUMI t 1) Arp papi Mi MIT, pani po î pi i HA deli É et) TL IE ved land RATA faduigi Dig: ER Sud Arrone "AMIR DOME IT aa ii l'api (i 4 Ji AE i il IR ATA f MANA ed Tip ye (iz PANAICA,. MITA. | Me Ng) È 470 400 MON i mi, HI ui: Hi ) Mad regi È UE) N PEMRIGRSIGRO RITO LUUAC | ) DN) PAZ #2 Lg RSI Lo teigihiJU Latta uni pe ul ig VANE DIV 9) Y a apatia ICE A Di Più MUTI ì i % du # ii i OCRA {Ch sO LL 444 ) i raiti i Î MP Da MOLTE Mas; pre lO INTiD I E OR RS VEL tu) te) Hi N) UO) $ DI E DIRI o ati i (i | | ì A Ù RN — Ì Nat Nu s. Hart : LI i vi; 3 Da Y ì j ih; Ù LI ) pa “HR doi VARI Ly Di fi I MOLLUSCHI DEI TERRENI TERZIARII ECC. DESCRITTI DA L. BELLARDI 247 INDICE ALFABETICO A ‘Ancillimaert>: SINO 103. STORIE Pag. 203.216 Anolar dI LO Leconte VARE » 225 AGRHONER sio) ahi Pac. 203. 216, 229 Do obiolela' 0. toa » 222 plicaria Lesa, RI » 216 Annoplax inflata nr deo ia ala vielala,a esta a eee » 225 INNCILTAI SIC RAI » 221 Anoplax inflata........................ » 225 inflata 000000000 » 225 O DSC SEO » 222 B ANCILEABIASIS Ret a 202. 203. 216. 220. 229 21 OHAlA 0 Roe o 224.225 Buccinanops eburnoides. ............0..+ i dd QUIRRA, SAI » 222 SITAM i e >) fl Disulealatt. siena » 223 BUCCITACIE TIRA aL DUECITRIUIER o «eat 223.226 | Buccinum Auingeri.................. » 90 CONDNEnd Ae 217.218.219 | ancillariaeforme ...... conati IDACI CONAIONTOS Li nt » 227 | ancillariaeformis..........% » 163 CONOWIEO) è » 225 I ANQUIAIÙMI nuti » 105 CUAUBTSIINI clone aereo » 227 GNGSOMA IT I » 89 CIONGOa ii 221.226.227 QPENNINICUM . LL Lee 0e » 141 glandiformis...... 225. 226. 227. 228 AQUILANICUM . LL... » 38 FIENO Ra » 222 ASCOMIOSER O oeaeelte solaio » 100 IU UL'INGIO RS ERRORE 225. 227 ASporalWn 3. ct asi as 116; intermedia...... SARRI » 225 asperulum ........ 100. 101.102.103 DPUStea Rea » 224 CES LIBIA Se » 142 obsoleta. uao 222. 223. 224 atanficume (al state » 157 obsdleia sta aan » 220 DACCOlUmMit..- cuci 66. 164. 165.169 ondulate 221.222 DAlenses Ie aaa n\c432 MONDE! NOISEI ss » 220 Basterolia ig e » (37 pabolai secon » 224 RENEE ia DISNZA WIR » 220 BrOCchui: ) P Dei El < Sf 3 (cal AQ (cal i (©) [semi SS — 5. EQ _ 4 (vp) TAVOLA | COLLEZIONE TICURO l'usciablire Beueito Ri ie Cominella dertonensis BELL. ..........+........0.... Museo di Geologia. POSSE RE Phos\ruidus SBELL:9 ti erette e nane ga ne e ICUCIOLO A OnIGisO Id. citharella (BronoN.) var. A. ............... Museo di Geologia. NA VICESTASAO Id. ONGIM4S BONS I e II Id. Salati TETTO TALMDOUPONUSIBROCCRI ALOE ROIO Id. LINEA Id. conneciets BELL:S tO E Id. RA Grzdo o Id. citharella (BroncN.) var. C................. Id. Rent Id. id. id. O IA RISE SEO Id. LO RITBIALIO e Eburna apenninica Bell... .ij:. v.le Id. aaoereataa te TANGO BRONEN:) TRAE IE Id. SS ati Nassa% linstabilis BELL: (A)\- ESE REA Id. OSO Td. L''‘(veniricosa.(GRat)- rr RN ale Id. IAA Id. cONSMILSBELL te e II I SOT ARGI A) RR Id. tornata DODERL. .......................+. Museo di Geologia. SORIOROLE TON Bone (E ISIS) AI Id. VO Id. CUDiA BELL i i O DE EANICNElODITA RIM Id. praecedens BELL. .................0...+.. Museo di Geologia. IRGIERE AIER CI Id. crassilabris BELL. . ...........0...0 0000. Rovasenda. PAIR Id. obliquata BROCCA. ...................+... Museo di Geologia. DACREO TIRI Tal tima balis? (LINN:) (Var Ale ORE e Id. SOMA Id. id. 19 Wal RIO RICO Id. MORLIASO Ta \sagalensis BELLA, cente aio erat Id. lara dotare Id. conreiata (EIGW.: MA. 1. ta Id. EARIARA Tali malehra DANCE A RR Id. (1) Vedi correzioni. TAV. 213 238 22% 183 di (SI zi 206 235 ZR5 19È 186 FA % b>i Doyen. Fi Torino, Lit C Righiri dis. e Lit LCA . n a ANT. co ai COLLINA] Sn pate Mapolesi Hi [N le patportnii Th i ; ì va è in. 64: ITALO ID Anrirdo sato î 14 ta) HAT Ò) 183 porgonai » VaM05] adito agi ant er 1 unit av rg +1 +! Lina SOL gap nl Aide wr y he bd h dialer van ir i pel i af iL tei } DPL. ala si IAS Dina ite ili tb NALI Li al! È fi 247,060 [e BL MAL ti } ' è LI L' y TRAE | ‘ i 14 i) pere È . j ‘| Su Ù DI i i Sia al dd dai d \ i ri 0° j Y ì TAVOLA II COLLEZIONE SS l'at lere afabno MPS ro. Nussa-cassiuscula BELL. LI-ion da te o Museo di Geologia. IE AT TUA VALfOSSA BELLA IE I Michelotti. AMSA i o Td lacr)mta BEDA N RR ie Museo di Geologia. VELA LARE NODI) IR TRGAO BEI RR A Id. Bratt TIA SCION BEI RE Museo Civico di Milano, istat TA cgibbosulaN (LINNI) Var CRE Museo di Geologia. air Tal\imagnicalto st BELA S I LR ei En II Id. (CREATO PRAIA . Id. gibbosula (Linn.) VAL CAR ai e Id. GI a Idi | subesulcatà Bernd. 3. TE. I VDAILAGONIEO Id. MOVES (E Jai Bowerbonki MICHTTI: Ae] RR. Rovasenda. TIESSaa TA Uro BELL IRR RR Museo di Geologia. IO RR i IR CRHGUOIBELLAA EEE ION Michelotti. 3iac 10 MIEI I N E Museo di Geologia. ESSO Id. id. 10 VAT BRR Il. 15, Id. id. AT VICI LR Id. 16 Ti \iMager Belt: Roe SEA re Mec Id. Sto Tdi tuibersfenan (MAY)O tei RE de Re Il. IS Roo Ta: Cbiformie BELL LL LESINA I Id. 9 ne Td: MBonsOMSBELL: A) RR Id. QRS Ta. GoppitBeLt:. o. ioni isnià eee Rovasenda. 0) RR Piro Tao subrenculata Belt VO RARO REI Id. DIRT ARA Ta bspeciosa BREE: cn N Id. OZ are TIME ArRnec ABETI E CLERO osi Museo di Geologia. O ao TAR OME RI BE IO RE RECON ld. (1) Vedi correzioni. SPIROAZIONE DELLA N # i a iL) (IU Arie dt Ù cgggli 4; sp tbvserà i x (Wi LT tomaia meg | DAY Ra î 1) pia È hi va su nina. AO ta 000 UIAL''OI boe gr € i ta FARA dall vr » w 10 rea TAVOLA III . COLLEZIONE FIGURA in cui è conservato l'esemplare figurato gra tere Nassa laxesulcata BELL. ...........-..........+. ++ Museo di Geologia. PARTERRE SIR, Tac? recticosialt QREDL ts. cette cationi tte Id. MTA SES TAMMARO BELLIS SIOE O E OOO Id. Mola LE TAN Ccormuoata "BROGCH: ta Ie Il. LS IC PROR GUERRIERO CCI Id. Dolo Sade dd: ChreticulataLINN:) Avari GA RR ERE e Id s 4 Id. id AR FALTERALO PRIORE Il. *IBBRBI ARA SNA Ia: musa RBROCCH 63, Id. tt CREA I0x gflenicostata BEerr.t.d. Sti. ESRI N AE Il. i SRO Idi Werebresulca Ma BRIL e 0 MRO e RO Id. NS eli spera TdSconfumdenda BELL: 10 e RENEE RR Id. PNE GIRATO Ta, S'consobrina BEL: I rr era TI Id. Aa TA) VERIROSNOBELL Ne ei I Id. MIGRIRIAR ERO TA ESUAGVALM BELLE SR IERI RI Id. BRITA Tai (brevis BEL re ERE acli Id. SERA Td: turbata BELLI ER At Rovasenda. SIRENEL RIA, TO concerne BELLE O Id. IRE GEA Id. tessellata (BON.)..............-20..0000.. +... Museo di Geologia. N Iain MO ROERO SECC Id. AUSAS USES: ERO GI OLTRE: SAC SS O ORO 3 Id. TER: TANCREDI a ale td eee Rovasenda. SA RG RO0A: ERRE CORRIERE SAS e E) (i) restare ITAMOE po PUMIBEIE SO I e Id. SATANA Ia URbent BElis itaR Rioieeiet VROYASON ao 172 {8a 17d , 18. Righini diselit. 238 Torino, Lit. TB Doyen Ù) 9 è RITO PIRO e RR aL) MIRI, ro ) Ca bi Rap vr ivi bb tiv ce va 18 ip ì Merian JI af adprgoda nt ult a egort at, RTS 10 dirt pi af. sea (Molti: p)areintàdà tai te vengli n lambire acidi» ibninanà anI N: (rte0 4 aio (At pra TAVOLA IV COLLEZIONE FIGURA in cuì è conservato sl: l'esemplare figurato BIS ASSO VERNATE RANSIE Museo di Geologia. DIRI NINE Id. il. ION AVE OI I Id. RITRARRE Id. id. UNO NAS BI la. A earn TO terilercist) (GENE) RESTO IORIA ateo Il. BIRRERIA Id. id. 30% VANIBI LOR IRA Id. OE ROTdO Id. id. LITRI 20) A D PRESA BERE RI IRSA Re R Sa Id. PMT Id. id. DA VAT: HERE: LR ORA Id. SME I il. via vari /EI LOT APRO CITA Id. CI ROS RIOLAE 10%» aniguela BEI ian I E AI Id. MO e TA”. magritostata BRIT 1:00 DOT Id. TERRORE Id), WoodABene ot. A AMANTE ILA A Id. (ERRATE TA” SCURVICOSNOA BEI SARI IRR RE Id. E MES RE o Tac: 'Calcarae Bei Sto SEIT IIS OSE Id. NOE O TI 1 MACERIE RR RR ARE Rovasenda. RARO Id.o musticaGbEnt ao Leti. SR | SSRIREBTARGoRAnA Museo di Geologia. NOR TO: SS OMETM BEE LITE ANI PN PACE Rovasenda. NI OE IO: SCMPARABROCCE NOLO RIA Museo di Geologia. ASI ci OMETTERE BONELLI CS Id. 1) RSA, IG GUSTA SN N Id. LOR Id > SCOMRUPR BERO iI TIRI Id. ZAR e Ja. bisolentsis DEPONE: lo. In Id. CIMBRI GE Ja. id. CRIS EER ORO ROS TL Scuola d'Applicazione. DB tale A CTOMCUTO LI SRORESTO ORO Museo di Geologia. DET TARA MA SIRO ld. 153 16b i&b o mm \w ni b 1 1A e Lula FASI RETI 4 bei hi mifibron ) È LAI + bat dd -% ca AGPON isf) Lupo CID | vota MS AC] Gira isa la FAR qiririeavà’ TI n Lat. nba aida dr 4 did | AMORI Ai ba 194. #11 hd cale NARO AA + detti car RT Mont ne FIGURA TAVOLA V COLLEZIONE in cuì è conservato l’esemplare figurato INussa prysmatilica: BROGCH. ‘02 --1 Liicion Museo di Geologia. IU ‘BrugnonisSBEnli +2. RR n Id. IU Borelliana BBR0L: TRS SSR Id. I0D RCIAtrA0 (BORN AE O I Id. Id. il. IVA DIAL ino Id. Td: vrenaltana; (MAY) var ASTRO NEC Id. Te) CONDOR BRL I VER I RI FISSA: Id. Ta: A scalaris 4 BORSA ea ia NA Id Tae? Cocconi BRL: << t Le NSR Id Il SPTOMVURIBRENE LT LOI Id. Id. semirugosa BELL. ....\.... IRSA NO 0 RO Id. Td: \valbuatimensis BELLE: iL n Id. Td: BrusmapPBarb. stione bee RR Rovasenda. Tav permara Brini e SIRIO Il. Id: semicasial BELL Id. TE: MIS BEE IRR SE Michelotti. Td" ‘conglobal@SBROCGHS: ALLO RETE Museo di Geologia. TA paiposdes BELL Vr Id. Ta tarata BORSE SANI Id. Td; D'Antonae BErL. I Id. TO SE presi BE a ite Id. Ta. ‘interposta Billo. sic raso eee Pe Id. Td: anteqpuonsiatio BELL: a coca de Id. TIR dalla MIGHRIIS i ee e AE Michelotti. 198 C.Righi te, ua SPIEGAZIONE DELLA TAVOLA VI L. BeLLarpi — Molluschi 12% 34 TAVOLA VI | COLLEZIONE tar a ir onto INassa, reconditi MA.) 3 SSR NL a e e nt Museo di Geologia. DT 00 erat MILO CETRA CTO UDI AIB RONN) E AITINA A Id. Ma cito [ARA igor METHOERNI) LEO Rovasenda. SII ATI dai notanda BELLE: siente ORA Id. DI O aloe Ta tsulotialo BELLIS REI Id. (OSSO Id» ‘Bivonge \BELGY 1.) RR te te Museo di Geologia. ME Se Id: (ansia NBEnesS: 10. SER Id. icon Ta. V\ODESO SBALLO ton I Rovasenda. DORATA Id; + contracias Ber: SI: ARRE Museo di Geologia. ORSI Idi ‘strobelianaR COCCA AT RE, SARO Id. MP. 10 (ADELUMA BONI II RANA RN Id. ORARIE Ja.” vAlaovrandit Brin. ae SR RSS Id. ABS 10 \ASEMPE BELLE I O Id. REESE I: \ONGONBELL 4 ER o RARE Id. I] A RARI, IT. FPererie BILI Rovasenda. ORE s Tai tomentosa DODERL i RE e Id. VESTA AO: Td peregritite BED LA no Michelotti. AB ere IRRTISSIA MULTI) LIES Museo di Geologia. Vo RIaiso TO) devolpedana Bere: Sosia sere Id. “IRE A Ti-Mibugellersis SBRILS: RIS CRet Id. MRO Id. planicostata BeLL........ RS SOIA nt Id. A VARIO Td MangulalaWBroGcHi 3. da Id. ORE ceheh, Ta Miurgens Bru (MISE Id. DEIANA ia Segrensa n BELL: N RR IR MERI "Id. (1) Vedi correzioni. 182 8b 1 b 17 Torino, Lit PIhDoyen ighini dis. e Lit. n u. ug OSO TROVA > SO CN CORE I I ti 5 bi } | 16, fi P " 1 LL) ; N et N° p, $ LN di, # pins 1 È i © hi (to i 7 diri a La ì ; d Ù A Ù | i 4 sa 174 \ vani È 1 vel ; a. 3 ‘ ha bi E n" f i Da y Li agarerrana bdes { k i E, Li “TULI pei; Alpo Cpt, ‘ Lo ISIN I a "* Ù L) de» Mi iù à i & i er Î ì i rici E è ha N | di LI LE È ek #9 x st vd a Î > rea 1 TA VOLAMI | COLLEZIONE RIO Pelagio Bano i ig E SA Nassa similis BELL. 40 cn NE See e ce RONASOD SIR RR Tad. Morkileti BE nen ee Id. ooo Id. producta BELL. ..............--+....++0...+ Museo di Geologia. BA ORE TRAD cAndonne Bent 0, LEG S Id. SAURO Ta Cala BED: CRE RR SR ee Id. DES SE RIRTESO E IA. id. id vati ALARE Rovasenda. SIRO SEO Td: ‘baldissetiensis BELLI (00 SR eo Id. LA Ta: VFontannestBEoL:] dra RR Museo di Geologia. I LORIS Tl . sculplilia Bark: 1... cai e SLA Ta: l serrala SBEmImi 4. ASSE aa AN na Id. Tal: sennaticostaiBRONN) Ro No Museo di (Geologia. BE Ra Ta” NFASCHECORBErI Se a Rovasenda. î ARSA ISMEA SR EA Museo di Geologia. RA, dd: iipar BALL dt dere SIE Id. covata Bet. Lc eo Ra SR dat Ta iquadriserialis (BON) LR Rei Id. SRL A Jd\ “verrucosa BROCCH. 0 ne E Id. LIE Sie Id. id. id. Var ASA Ra Id. SIRERITI TIA e Id. SRO SEI Ta” ‘subeaudala BEI. cenere E RZICUCIOLUE eRaa a Id: “Giversa BELL. cei eltate elneloro ceoleoiasoto ci RUSCONI REDIONia: Id: sobrina Bent 0a tara ceto Be Id. DNS 10 01M BRR E Rovasenda. NARLEIAI Tdi \simalans BELL: EL RR NE Id. VII TAV. Leb b Sgt TILL 4 o 160 La 2 24 Do) nm Di gi I pmi terrredn A di 5 DS) SI ar tri IR] ) Î È è (CE ni = nel I Ln) Dai inni (2-7) o © La di fia lo) CRI (o) 3] “ff la Me Li (Ch bad