Te

ez st Pan rin enn ee + A ED » we Ee Ee > ad ve « 5 rs Te

®

Kn e: mn, te EE en een a Gen nn 5 = X nr,

nnn an ani

RE Eine

ne Ho vete ee. Si

k Wd 4 / 7 / ef De Fr Lt

en [mm en

PHIL Hg ARR PSCNENT RECRON! NCNIRCRCNENENG NRENENN 7 AULA LLN

EA Gaade thd hut arnmnammmamme HIKERISS EEKEREN! GELEEESLIOLO LL A REE Ebb SELL

TT N VRDORDOEERUOEBEVAN, ONE # AN

en en

bed DONS 3 Lr PX) / EN

ere)

7 u ne See 85 2 PIE

JAAM ken

JAARBOEK 5

CREA

KRAAK JMM zi 6 5 P ie LA HA 4

5d RORRRERRAG ,

VAN DE

REE

KONEREN p 2 ONONONOND INONONN n

/ 5 K yv HRO ICEID

(v AAR VA AVR AVR MAO A WUVUN V á VAN VVV

LES 0D 5 05 5D O0 Oo 7

RSS Se

KONINKLIJKE AKADEMIE Ed

NEN KAAN

NC A

&

hd

WETENSCHAPPEN.

N 5 Áû

5

XS

ir

©, |

DAM.

AA SeeSee

<

AMSTE

NINNIEENOENN ZA

AR

gi SEE

Hen De NSIN

X eed NNAENKENKAN

VAN

APRIL 1857--APRIL 1858.

K }

5e

DTE TTT 2 6 Ze Z Sal ENA ® SE 4 AMSTERDAM. 38 4 sede MAN DER: POST. ZEND SENA Be

SEO ind RARA keken RARE zE ze EEL 5

: 303e3eIeEn sees eeens es ss) EREN ENSENENNNNNE SNN NNI PLL OIPGD DDA

NO pes OANN

JAARBOEK

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE

VAN

WETENSCHAPPEN.

ad

Le la

/ A9 fear. He é RENE Le € ds kod ot ben De ze | À JAARBOEK

ne de AKADEMIE)

WETENSCHAPPEN.

GEVESTIGD TE

AMSTERDAM.

APRIL 1857—APRIL 1858.

AMSTERDAM. C. G. VAN DER POST.

GEDRUKT BIJ W. IJ. KROBKR,

er

IN HO UD.

STAAT VAN DE KONINKLIJKE AKADEMIEÈ VAN WETENSCHAPPEN, OP TEN: ZOEN APRIL DES: JAARS TBO Ape een ene laand Ee od ae ee ALPHABETISCHE LIJST DER LEDEN, CORRESPONDENTEN IN DE OVER- ZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK EN BUITENLANDSCHE LEDEN, SEDERT DB. OPRIGTING IN 1851 ,.iai itoi eee EN LussT DER BINNEN- EN BUITENLANDSCHE AKADEMIËN, GELEERDE GE- NOOTSCHAPPEN EN INSTELLINGEN, WAARMEDE DE AKADEMIE DOOR WEDERKEERIGE RUILING DER UITGEGEVEN WERKEN IN VERBIN- DENG TE Eeen Oe ee Koninklijk besluit tot opheffing van het Koninklijk Nederlandsche Instituut en tot oprigting der Koninklijke Akademie van Weten- BED OREE See Ee a ee ble EEND Koninklijk besluit tot vorming der Koninklijke Akademie van We- ROHROHAIDN ATEN eN nn nare Hald en Reglement voor de Koninklijke Akademie van Wetenschappen... Memorie van Toelichting voor het Reglement der Akademie... Reglement van Orde, voor de Afdeeling Wis- en Natuurkundige WVOTOHSCREUDON SEE EE ene nnee ad Reglement van Orde, voor de Afdeeling Taal-, Letter-, Geschied- kundige en Wijsgeerige Wetenschappen... ven venve Koninklijk besluit omtrent het verleenen van vrijdom van briefport

KAn de: RATEN LEE dE Ne per i,

}

Bladz.

II.

XI,

XVIL

XXII,

XXVII.

XXX.

XXXVI.

LI.

LX,

LXXI,

Iv en

PROCES-VERBAAL VAN DE VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AF-

DEELINGEN VAN DE AKADEMIE,

EAROREEAEE, 705 oei ore ese Ek evene esdek vt a are BER Gees ATEA Proces-Verbaal van de vereenigde Vergadering der beide Afdee-

lingen, gehouden 25 Apnl 1857. ‚….….asessacacserersseeenwerdnee Ontwerp-verslag aan Z. M. den Koning... ende SER

Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secre- taris, over den jare 1856 gehouden beheer... RETE Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secre- taris, over den jare 1856 gehouden beheer van het Fonds, bestemd tot bekostiging der uitgave van Sünplicius, en van het Legaat van HOEUFET. ses. be envehs ensen denied sens eha beide nk dee nen bied Levensberigt van CORNELIS JAN GLAVIMANS. Door W. Vrorik… Berigt omtrent de verandering in het Voorzitterschap der Akademie.

Levensberigt van COENRAAD JACOB TEMMINCK. Door W. VROLIK.

men mn R à ORT et

Bladz.

JAARBOEK

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE

VAN

WETENSCHAPPEN.

GEVESTIGD

TE

AMSTERDAM.

VOOR

AMSTERDAM, C. G. VAN DER POST.

NAAMLIJST

LEDEN, CORRESPONDENTEN

IN DE

OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK BUITENLANDSCHE LEDEN,

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

STAAT

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

OP DEN Z5STEN APRIL DES JAARS 1857.

BESTUUR DER AKADEMIE,

ALGEMEENE VOORZITTER, Gedurende het Akademie-Jaar van April 1857 — April 1858, | F. A. W. MIQUEL. ALGEMEENE SECRETARIS. Van April 1855—April 1860, W. VROLIK.

Afdeeling Wis- en Natuurkundige Wetenschappen. VOORZITTER, van April 1857—April 1858,

F. A. W. MIQUEL. ONDER-VOORZITTER, van April 1857— April 1858, C. J. MATTHES.

SECRETARIS, van April 1855— April 1860, W. VROLIK.

Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen. VOORZITTER, van April 1857— April 1858, J. VAN HALL, ONDER-VOORZITTER, van. April 1857—April 1858, W. MOLL.

SECRETARIS, van April 1855— April 1860, H. J. KOENEN.

DENG AANGE

Me

Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen. Gewone Leden.

A. H. VAN DER BOON MESCH, te Leiden. A. BRANTS, te Joppe bij Gorsel.

J. G. S. VAN BREDA, te Haarlem.

5. P. pELPRAT, te ’s Gravenhage.

JT. VAN GEUNS, te Amsterdam.

C. J. GLAVIMANS, te Rotterdam.

H. C. VAN HALL, te Groningen.

J. VAN DER HOEVEN, te Leiden.

F. KAISER, te Leiden.

L. J. A. VAN DER KUN, te 's Gravenhage. R. LOBATTO, te Delft.

C. J. MATPHES, te Amsterdam.

F. A. W. MIQUEL, te Amsterdam.

G. J. MULDER, te Utrecht.

C. PRUIJS VAN DER HOEVEN, te Leiden. R. VAN REES, te Utrecht.

We N. ROSB, te Rotterdam.

J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, te Utrecht. G. SIMONS, te ’s Gravenhage.

F. J. STAMKART, te Amsterdam.

D. J. STORM BUIJSING, te Delft.

G. J. VERDAM, te Leiden.

W. H. DE VRIESE, te Leiden.

W. VROLIK *), te Amsterdam.

J. BADON GHIJBEN, te Breda.

FP. W. CONRAD, te ’s Gravenhage.

F. C. DONDERS, te Utrecht.

J. W. ERMERENS, te Groningen.

H. J. HALBERTSMA, te Leiden.

P. HARTING, te Utrecht.

*) Tot aan den Heer W. Vrorik zijn de.namen alphabetisch gesteld van hen, die, bij Koninklijk besluit van 26 October 1851 N°, 8, werden benoemd tot gewone leden der Koninklijke Akademie van Wetenschappen.

ne MEN vete

G. A. VAN KERKWIJK, te Amsterdam.

CL. MULDER, te Groningen.

Í. W. L. VAN OORDT, te Rotterdam.

H. SCHLEGEL, te Leiden.

G. E‚ VOORHELM SCHNEEVOOGT, te Amsterdam. W. C. H. STARING ®), te Haarlem.

C. H. D. BUYS BALLOT, te Utrecht.

C. L. BLUME, te Leiden.

F. Z. ERMERINS, te Groningen.

J. A. C. OUDEMANS, te Utrecht.

BIERENS DE HAAN, te Deventer.

s. BOSQUET, te Maastricht.

A. W. M. VAN HASSELT, te Utrecht.

R. B. VAN DEN BOSCH, te (roes.

M. C. VERLOREN, te Utrecht.

VAN GOGH, te Utrecht.

‚8. M. VAN DER WILLIGEN, te Deventer, . ELIAS, te Amsterdam.

H 4 =

Rustende Leden.

J. TEMMINCK, te Leiden. . VROLIK, te Amsterdam. H. G. SEELIG, te Breda.

Ee

Correspondenten in de Overzeesche Bezittingen van het Rijk.

C. SWAVING, te Buitenzorg op Java. P, BLEEKER, te Batavia.

J. K. HASSKARL, te Batavia.

F, JUNGHUHN, te Batavia.

G. WASZINK, te Batavia.

*) Alphabetische orde is ook aangenomen voor hen, die door het besluit van 23 Februarij 1855 tot gewone leden der Natuurkundige Afdeeling van de Akademie werden benoemd. De rangorde der overige leden wordt be- paald door den tijd hunner benoeming.

mn VII

Buitenlandsche Leden.

E. BECQUEREL, te Parijs.

H. K. W. BERGHAUS, te Potsdam. R. BROWN, te Londen.

M. DUMAS, te Parijs.

M. FARADAY, te Londen.

TH. HORSFIELD, te Londen.

A. VON HUMBOLDT, te Berlijn.

3. LIEBIG, te Munchen.

H. VON MOHL, te Tubingen.

3. J. D'omaLIUS, te Namen.

R. OWEN, te Londen.

Ae QUETELET, te Brussel.

RAMON DE LA SAGRA, te Parijs. F. TIEDEMANN, te Munchen.

DE HERTOG VAN URSEL, te Brussel.

Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen.

Gewone Leden.

J. ACKERSDIJCK, te Utrecht.

C. J. VAN ASSEN, te Leiden.

J. BAKE, te Leiden.

R. C‚ BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, te ’s Gravenhage. J. BOSSCHA, te Amsterdam.

R‚ F. A. DOzY, te Leiden.

FP, C. DE GREUVE, te Groningen. J. HOFFMANN, te Leiden.

L. J. F. JANSSEN, te Leiden.

T. W.J. JUYNBOLL, te Leiden. S. KARSTEN, te Utrecht.

N. C. Kist, te Leiden.

€. LEEMANS, te Leiden.

J. VAN LENNEP, te Amsterdam. T. ROORDA, te Delft.

A. RUTGERS, te Leiden.

À,

edn ON Oes

DE VRIES *), te Leiden. AN. NIJHOFF, te Arnhem.

. G. BRILL, te Zulphen.

H. M. DELPRAT, te Hotterdam.

PH. C. VAN DEN BERGH, te ’s Gravenhage. J. A. JONCKBLOET, te Groningen.

MOLL, te Amsterdam.

. VAN HALL, te Utrecht.

J. KOENEN, te Amsterdam. DE wAL, te Leiden.

DIRKS, te Leeuwarden.

G. HULLEMAN, te Amsterdam. C. MILLIES, te Utrecht.

. W. OPZOOMER, te Utrecht.

H. SCHOLTEN, te Leiden. A. J. W. SLOET, te Arnhem.

„JJ. KNoop, te Maarlem.

DE VRIES AZ., te Haarlem. c. Ge. Boor, te Amsterdam. H. GODEFROI, te Amsterdam.

Rustend Lid. «

c. HOLTIUS, te Utrecht.

Correspondenten in de Overzeesche Bezittingen van het Rijk.

J.

F. G. BRUMUND, te Batavia.

Bwtenlandsche Leden.

TH. BABINGTON MACAULAIJ, te Londen. MICHEL CHEVALIER, te Parijs.

H.

*) Tot aan den

L. F, FLEISSCHER, te Leipzig.

Heer M. pr Vries zijn de namen alphabetisch gesteld van

“hen, die bij Koninklijk besluit van 23 Febr. 1855 tot gewone leden der Af- deeling werden benoemd. Dé rangorde der overige leden wordt bepaald door den tijd hunner benoeming.

EE nn

r. GuIzOT, te Parijs.

L. P, GACHARD, te Brussel.

Cc. R. LEPSIUS, te Berlijn.

J. N. MADVIG, te Koppenhagen. LEOPOLD RANKE, te Berlijn.

F. O, VON SAVIGNIJ, te Berlijn. C. ULLMAN, te Carlsruhe. RANGABÓ, te Athene.

G. GROTE, te Londen.

J. ROULEZ, te Gen/.

STANISLAS JULIEN, te Parijs.

ALPHABETISCHE LIJST

DER

LEDEN, CORRESPONDENTEN

IN DE

OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK

EN

DER

BUITEN LANDSCHE LEDEN,

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

SEDERT DE OPRIGTING IN 1851.

ED en

NB. De letter L. C. B. L. R.L. a. N. a. L.

beteekent gewoon Lid.

» Correspondent.

0 Buitenlandsch Lid.

3 Rustend Lid,

ie Afdeeling Natuurkunde. 5 ii Afdeeling Letterkunde.

Ackersdijek, (J.) te Utrecht, La. L.| Arago, (D. F.)te Parijs, B. L.a.N.

23 Febr. 1855. Assen, (C. J. L. a. L. 23 Febr. 1855.

van) te Leiden,

26 Oct. 1851. 1853.

Overl. 2 Oct.

B.

Badon Ghijben, (J.) te Breda, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Bake, (J.) te Leiden, Lb. a. L. 23 Febr. 1855.

Becquerel, (E.) te Parijs, B. L, a. N. 26 Oct. 1851,

Beek, (A. van) te Utrecht, R. L.a.N. 26 Oet. 1851. Overl. 7 Jan, 1856.

Bergh, (L. Ph. CQ. van den) te ’s Gravenhage, L. a. L. 24 Maart 1855.

mn SKI

Berghaus, (H. K‚ W.) te Potsdam, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Bleeker. (P.) te Batavia, C. a. N. 6 April 1855.

Blume, (C. L.) te Leiden, L. a. N. 6 April 1855.

Boot, (J. C. G.) te Amsterdam, L. a. L. 3 Mei 1859.

Bosch, (R. B. van den) te Goes, L. a. N. 2 Mei 1857.

Bosquet, (S.) te Maastricht, L. a. N. 5 Mei 1856.

Bosscha, (J.) te Amsterdam, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Brants, (A.) te Joppe bij Gorsel, L. a. N. 26 Oct. 1851.

C

Chevalier, (Michel) te Parijs, B. L. a, L. 10 April 1855. Cobet, (C. G.) te Leiden, L. a. L.

23 Febr. 1855. Bed, 8 Sept. 1856.

Delprat, (G. H. M.) te Rotterdam, L. a. L. 24 Maart 1855.

Delprat, (J. P.) te ’s Gravenhage, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Dirks, (J.) te Leeuwarden, L.a. L. 5 Mei 1856.

Donders, (F. C.)te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Elias, (P.) te Amsterdam, L. a. N. 2 Mei 1857.

Ermerins, (F, Z.) te Groningen, L. a. N, 6 April 1855.

D

E

Breda, (J. G. S. van) te Haarlem, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Brill, (W. G.) te Zutphen, L. a. L. 24 Maart 1855.

Brink, (R. C. Bakhuizen van den) te ’s Gravenhage, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Brown, (R.) te Londen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Brumund, (J. PF, G.) te Batavia, C. a. L. 10 April 1855.

Buijs Ballot, (C‚ H. D.) te Utrecht, L. a. N. 6 April 1855.

Buiijsing, (D. J. Storm) te Delft, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Conrad, (1. W.) te ’s Gravenhage, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Dozy, (F.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851, overl. 7 Oct. 1856.

Dozy, (R. P. A.) te Leiden, L.a. L. 23 Febr. 1855.

Dumas, (M.) te Parijs, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Dijk, (C‚ M. van)te Utrecht, L.a. N. 26 Oet. 1851. Bed. 21 Maart 1853.

Ermerins, (J. W.) te Groningen, L. a. N. 26 Oct. 1851.

d'Espine, (Baron A.) te diw in Savoije, B. L. a. N. 26 Oct,

1851. Overl. 7 April 1853.

F. Faraday, (M.) te Londen, B. L.a, N.| Fleischer, (H. L.) te Zeipzig,

26 Oct. 1851,

B. L. a. L, 10 April 1855.

KAAL en

Foeke, (H. C.) te Zuramaribo,| C. a. N. 26 Oct. 1851. Overl 29 Junij 1856.

Fremerij, (P. J. J. de) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 7 Sept. 1855.

G.

Gachard, (L. P.) te Brussel, B.L. a. L. 10 April 1855, Gauss, (C. F.) te Göttingen, B, DL. a, N. 26 -Oct'1851.

Overl. 23 Febr. 1855.

Geuns, (J. van) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Glavimans, (C. J.) te Rotterdam, L a. N. 26 Oct. 1851. Overl. Il Aug. 1857.

Godefroi, (M. H.) te Amsterdam, L. a. L. 2 Mei 1857.

Gogh, (J. van) te Utrecht, Lea. N. 2 Mei 1857.

Greuve, (F. C. de) te Groningen, L.a. L. 23 Febr. 1855.

Groen van Prinsterer (G.) te ’s Gra- venhage, L. a. L. 23 Febr. 1855. Bed. 27 April 1855.

Grote. (G.) te Londen, B. L. a. L. 2 Mei 1857.

Guizot, (F.) te Parijs, B. L.a. L. 10 April 1855.

H,

Halbertsma (H. J.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hall, (H. C. van) te Groningen, L.a. N. 26 Oct. 1851.

Hall, (J. van) te Utrecht, L. a. L. 24 Maart 1855.

Haan, (D. Bierens de) te Deven- ter, L. a. N. 5 Mei 1856.

Haan, (W. de) te Haarlem, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 15 April 1855.

Harting, (P.) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hasselt, (A. W. M. van) te Utrecht, L. a. N. 5 Mei 1856,

Hasskarl, (J. K.) te Batavia, C. a. N. 6 April 1855,

Hoeven, (A. des Amorie van der) te Amsterdam, L.a. L. 23 Febr. 1855. Overl. 29 Julij 1855.

Hoeven, (C. Pruijs van der) te Ler- den, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hoeven, (J. van der) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hoffman, (J.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr, 1855.

Holtius, (A. C.) te Utrecht, L.a, L. 23 Febr. 1854. R. L. 1857. Horsfield, (Th.) te Zonden, B. L.

a. N. 26 Oct. 1851.

Hulleman, (J. G.) te Amsterdam, L. a. L. 2 Mei 1856.

Humboldt, (A. von) te Berlijn, B. L.a. N. 26 Oet. 1851.

J,

Janssen, (L. J. F.) te Leiden, L. a. L. 28 Febr. 1855.

Jonckbloet, (W. J. A.) te Gronin- gen, L. a. L, 24 Maart 1855.

Junghuhn, (F.) te Batavia, C.a.N,

6 April 1855. Juijnboll, (PT. W. J.) te Leiden,

L. a. L. 23 Febr, 1856.

wa KTV

Julien (S.) te Parijs, B, L. a. L. 2 Mei 1857.

° K.

Kaiser, (Ì.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Karsten, (S.) te Utrecht, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Kemper, (J. de Bosch) te dmster- dam, L. a. Lb. 28 Febr. 1855. Bed. 26 April 1856.

Kerkwijk, (G. A. van) te Amster- dam, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Kist, (N. C.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Knoop, (W. J.) te Haarlem, L. a. L. 2 Mei 1857.

Koenen, (H. J.) te Amsterdam, L. a. L. 24 Maart 1855.

Kolk, (J. L. C, Schroeder van der) te Utrecht, L. a, N. 26 Oct 1851.

Kun, (L. J. A. van der) te ’s Gra-

venhage, L. a.N. 26 Oct. 1851.

L.

Leemans, (C.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Lennep, (J. van) te Amsterdam, L. a. L 23 Febr. 1855.

Lepsius, (C.R ) te Berlijn, B, L. a. L. 10 April 1855,

Liebig, (J.) te München, B. L.a.N. 26 Oet. 1851.

Lindenau, (B. A. von) te Alten- burg, B.L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 21 Mei 1855,

Lobatto, (R.) te Delft, L. a. N. 26 Oet. 1851,

M.

Macaulaij, (Eh. Babington) te Zon- den, B. L. a. L. 10 April 1855.

Madvig, (J. N.) te Koppenhagen, B. L. a, L. 10 April 1855.

Matthes, (C. J.) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851,

Mesch, (A. H. van der Boon) te Leiden, L.a.N. 26 Oct. 1851.

Millies, (H. C.) te Utrecht, L. a. L. 5 Mei 1856.

Miquel, (F. A. W.) te Amsterdam, L. a. N= 26 Oct. 1851, Bed. 26 Junij 1857.

Mohl, (H. von) te Twubingen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Moll, (W.) te Amsterdam, L.a.L. .

24 Maart 1855.

Mulder, (C1.) te Groningen, L‚ a. N, 26 Oct. 1851. |

Mulder, (G. J.) te Utrecht, L. a.N.

26 Oct. 1851.

N.

Numan, (A) te Utrecht, L. a. N. 26 Oet. 1851, Overl. 1 Sept. 1852.

Nijhoff, (Js. An.) te Arnhem, |_L. a. L. 24 Maart 1856.

rn NN em

d'Omalius, (J. J.) te Namen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Oordt, (J. W. L. van) te Rot. terdam, L.-a. N. 26 October ‚1851.

O0.

Opzoomer, (CO. W.) te Utrecht, L. a. L. 6 Mei 1856.

Oudemans, (J. A. C.) te Utrecht, L. a. N.6 April 1855.

Owen, (R.) te Zonden, B. L. a.N. 26 Oct. 1851,

Q.

Quetelet, (A.) te Brussel, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. R.

Kangabé, ( ) te Athene, B.L. a. L. 2 Mei 1851.

Ranke, (L.) te Berlijn, B. L.a. L. 10 April 1855,

Rees, (R. van) te Utrecht, L a.N. 26 Oct. 1851.

Reinwardt, (C. G. C.) te Leiden, R. L.a. N. 26 Oet. 1851. Overl. 6 Maart 1854.

Roorda, (T.) te Delft, L, a. L. 28 Febr. 1855.

Rose, (W‚N.) te Rotterdam, L. a.N, 26 Oct. 1851,

Roulez, (J.) te Gent, B, L. a. L. 2 Mei 1857.

Rueb, (A. S.) te Utrecht, L. a. N. 26 Oet. 1851. Overl. 11 Maart 1854,

Rutgers, (A) te Leiden, L. a. 23 Febr, 1855.

Rijk, (J. C.) te ’s Gravenhage, R. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 2 Mei 1854.

L.

S.

Savignij, (F. von) te Berlijn, B. L. a. L. 10 April 1855. Sagra, (Ramon de la) te Parijs, B. L. a. N. 26 Oct: 1851. Schlegel, (H.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Schneevoogt, (G. EB. Voorhelm) te Amsterdam, L.a. N. 26 Oct. 1851.

Scholten, (J. H.) te Leiden, L. a. L. 5 Mei 1856.

Sebastian, (A. A.) te Amsterdam, L.a. N. 26 Oct. 1851. Bed. 17 Dec. 1856.

Seelig, (H. G.) te Breda, L.a. N. 26 Oct. 1851. R. L. 1856. Simons, (G.) te ’s Gravenhage,

L. a. N. 26 Oct. 1851. Sloet, (L. A. J. W.) te Arnhem, L. a. L, 5 Mei 1856. Stamkart, (F. J.) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851. Staring, (W. C. H.) te Haarlem, L. a. N. 26 Oct. 1851. Swaving, (C.) Buitenzorg op Java, C, a. N. 26 Oct. 1851.

— XVI —

T.

Temminck, R. L. a. N. 26 Oct. 1851.

(C. J.) te Leiden, | Tiedemann,

(F.) te Munchen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851,

U. Ullman, (C.) te Carlsruhe, B, L. a. L.| Ursel, (de Hertog van) te Brussel,

10 April 1855.

B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

V.

Verdam, (G. J.) te Zeiden, L, a. N. 26 Oct. 1851.

Verloren, (M. C.) te L. a. N. 2 Mei 1857.

Vries, Az. (G. de) te Haarlem, L. a. L. 2 Mei 1857.

Vries, (M. de) te Leiden, L, a. L. 23 Febr. 1855.

Utrecht,

Vriese, (W. H. de) te Leiden, L. a. N. 56 Oct. 1851,

Vrolik, (G.) te Amsterdam, R. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Vrolik, (W.) te Amsterdam, L.a.N. 26 Oct. 1851.

W.

Wal, (J. de) te Leiden, L. a. L.| Willigen,

24 Maart 1855. Waszink, (G.) te Batavia, C. a. N. 2 Mei 1857.

(V. S. M. van der) te Deventer, L. a. N. 2 Mei 1857.

LIJST

DER BINNEN=- EN BUITENLANDSCHE

AKADEMIEN, GELEERDE GENOOTSCHAPPEN EN INSTELLINGEN,

WAARMEDE DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN DOOR WEDERKEERIGE RUILING DER UITGEGEVEN WERKEN IN VERBINDING IS.

NEDERLANDEN.

Hoogeschool te Leiden.

7] „_ Utrecht.

" „ Groningen. Athenaeum illustre te Amsterdam.

" ” „ Deventer.

Maatschappij (Hollandsche) der Wetenschappen te Haarlem. der Nederlandsche Letterkunde te Leiden.

ee (Nederlandsche) tot bevordering van Nijverheid te Haarlem.

7 voor Geneeskunde.

Genootschap (Teylers Tweede) te Haarlem.

(Zeeuwsch) der Wetenschappen te Middelburg.

(Provinciaal Utrechtsch) van Kunsten en Weten-

tenschappen te Utrecht.

(Historisch) te Utrecht.

(Bataafsch) der Proefondervindelijke wijsbegeerte te

Rotterdam.

(Provinciaal) van Kunsten en Wetenschappen in

Noord-Brabant te ’s Hertogenbosch.

rt REE (Wiskundig) onder de zinspreuk: een onvermoeide

arbeid komt alles te boven, te Amsterdam. JAARBOEK 1857. B

— XVIII —

Genootschap (Zoölogisch) Natura Artis Magistra te Amsterdam. ter bevordering der Genees- en Heelkunde te Am-

sterdam. (Friesch) voor Geschied-, Oudheid en Taalkunde te Leeuwarden.

Instituut (Koninklijk) van ingenieurs te Delft.

voor de Taal-, Land- en Volkenkunde

van Neêrlands-Indië te Delft.

(Koninklijk Nederlandsch Meteorologisch) te Utrecht.

Nederlandsche Entomologische Vereeniging te Leiden.

Vereeniging voor Volksvlijt te Amsterdam.

Nederlandsche Handel Maatschappij.

Boekerij van de Tweede Kamer der Staten Generaal a: ’s _Gra- venhage.

Openbare Bibliotheek te Arnhem.

OOS T-INDIE

Bataviaasch Genootschap der Kunsten en Wetenschappen te Batavia. Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch Indië te Batavia.

BELGIË.

Académie royale des Sciences, Lettres et Arts de Belgique te Brussel. Académie royale de Médecine de Belgique te Brussel.

Société royale des Sciences te Luik,

Willems-Fonds te Gent.

FRANKRIJK,

Académie Impériale des Sciences te Parijs.

— Belles Lettres et Arts te Lyyon.

St — Belles Lettres et Arts te Bordeax. des Sciences, Arts et Belles Lettres te Dijon

— == Impériale des Sciences, Inscriptions et Belles Tuettres te Toulousse, des Sciences, Belles Lettres et Arts te Rouen.

Arts et Belles Lettres te Caen.

de Stanislas (Société des Sciences, Lettres et Arts)

te Nancy.

ee

Jen KIK

Académie des Sciences, Arts et Belles Lettres, Agriculture et Industrie te St. Quentin.

Société Impériale des Sciences, de PAgricultnre et des Arts te

Rijssel.

d' Agriculture, d'Histoire Naturelle et Arts uti-

les te Lyon.

Dunkerquoise pour Yencouragement des Sciences, des Let-

tres et des Arts te Duinkerken.

—_—— Imp. d'Agriculture, Sciences et Arts de l'arrondissement de Valenciennes te Valenciennes.

—_—- de Histoire et des Beaux-Arts de la Flandre Maritime te Bergues.

——= Agricole, Scientifique et Littéraire des Pyrenées Orien-

tales te Perpignan.

des Sciences Historiques et Naturelles de 1’ Yonne te Sens.

— dAgriculture et d'Industrie Agricole de la Côte d'or te Dijon.

—-—— des Sciences naturelles te Cherbourg.

Linnéenne de Normandië te Caen.

te Liyon.

du Muséum d'Histoire Naturelle te Straatsburg.

Muséum d’Histoire Naturelle te Parijs.

Académie Impériale de Médecine te Parijs.

Société de Biologie te Parijs.

Het Departement van Oorlog te Parijs,

Académie de législation te Toulouse.

Société des Antiquaires de Picardie te Amiens.

an rn de: Normandie te Caen,

Société des Antiquaires de la Morinie te St, Omer.

Bibliothèque Impériale te Parijs.

ITALIE.

Accademia Pontifica di Nuovi Lincei te Rome.

delle Scienze dell’ Instituto di Bologna te Bologne.

Imp. Reg. Instituto di Scienze, Lettere ed Arti te Venetie.

—— —— Accademia Eeonomico Agraria dei Georgofili di Fi- renze te Florence.

B*

Accademia reale delle Scienze te Turin.

Académie royale de Savoie te Chambéry.

Accademia (Reale) delle Scienze te Napels. SPANJE.

La real Academia de Ciencias te Madrid. Academia Especial de Ingenieros te Madrid,

GROOT-BRITTANJE, Royal Society te Londen. " „te Edinburg.

„ Observatory te Greenwich.

„_ Observatory te lidinburg.

„Trish Academy te Dublin.

„_ Imstitution of Great Britain te Londen. _/ __Medico-Chirurgical Society te Londen. Cambridge Philosophical Society te Cambridge. Horticultural Society te Londen.

Zoological Society te Londen.

Guy’s Hospital te Londen.

Linnean Society te Londen.

Hydrographical office (Admirality) te Londen. Literary and Philosophical Society te Manchester.

AMERIKA.

American Academy of Arts and Sciences te Boston and Cam- bridge Massachusetts.

State Library of New-York te Albany.

Philosophical Society te Philadelphia.

Academy of Natural Sciences te Philadelphia.

American Association for the advancement of Science te Philadelphia.

Smithsonian Institution te Washington.

National Institution for the promotion of Science te Washington.

Wisconsin state agricultural society te Madison.

American Journal of Sciences and Arts, te Newhaven.

Californian Academy of Natural Sciences te St. Francisco.

OOSTENRIJK.

Kaiserliche Akademie der Wissenschaften te Weenen.

ve KE en

Gesellschaft der Freunde für Naturkundige Wissenschaften te Weenen.

K. Königlichen Geologische Reichsanstalt te Weenen.

K. K. Geographische Gesellschaft te Weenen.

Zoölogisch-Botanisches Verein te Weenen.

Königlich-Böhmische Gesellschaft der Wissenschaften te Praag.

PRUISSEN,

Königliche Akademie der Wissenschaften te Berlijn.

K. K. Leopoldinisch Carolinische Akademie der Naturforscher te Breslau.

… Director der Königliche Sternwarte te Koningsbergen.

Gesellschaft f. Vaterländische kultur te Breslau.

Verein von Alterthums Freunden im Rheinlande te Bonn.

Naturhistorisches Verrein der Preussischen Rheinlande u. West- phalens te Bonn.

Die Senckenbergische Stiftung te Francfort a/M.,

HANNOVER, Königliche Gesellschaft der Wissenschaften te Göttingen.

SA XEN.

Königlich Sachsische Gesellschaft der Wissenschaften te Leipzig.

Furstlich-Jablonowskische Gesellschaft te Leipzig.

Naturforschende Gesellschaft te Halle.

Naturwissenschaftliches Verein für Sachsen und Thuringen te Halle a/S.

Oberlausitzische Gesellschaft der Wissenschaften te Görlitz.

Königliche Akademie der Wissenschaften te Erfurt.

Geographische Anstalt te Gotha.

HANAU.

Wetterauische Gesellschaft für die Gesammte Naturwissenschaften te Hanau.

Oberhessische Gesellschaft für Natur und Heilkunde te Giessen. BADEN.

Gesellschaft zur beförderung der Naturwissenschaften te Freiburg.

me RAN an

WURTEMBERG. Verein für Vaterlandische Naturkunde te Stuttgart. - BEIJER EN.

Königliche Akademie der Wissenschaften te Munchen.

Physikalische Medicinische Gesellschaft te Wurzburg.

Naturforschende Geselschaft te Bamberg.

Das Kreis-Comité des landwirthschaftlichen Verreins für Unter- franken und Aschaffenburg, te Wurzburg.

ZWITSERLAND.

Société de Physique et d'Histoire Naturelle te Genève. Vaudoise des Sciences Naturelles te Lausanne. —

Helvétique des Sciences Naturelles te Bern. Naturforschende Gesellschaft te Basel.

RUSLAND.

Académie Impériale des Sciences te St. Petersburg.

te Cazan.

Société Impériale des Naturalistes te Moskow. Observatorium te Pulkowa.

Societas Scientiarum Fennica te Helsingfors.

Académie des Sciences te Dorpat.

Naturforschende Gesellschaft te Dorpat.

Kurlandische Gesellschaft für Literatur u. Kunst te Mittau. Naturforschendes Verein te Riga.

DENEMARKEN,

Kongelige Danske Videnskabernes Selskab te Kopenhagen. Director der Sternwarte te Altona. Société Royale des Antiquaires du Nord te Kopenhagen.

NOORWEGEN, ZWEDEN. Kongelige Frederiks Universität te Christiania. Norske Videnskabs-Selskab te Drontheim.

Vetenskaps-Akademie te Stockholm. Societas Scientiarum te Upsal.

KONINKLIJK BESLUIT, van 26 ocroBeR 1851, N°. 3, TOT OPHEFFING VAN HET KONINKLIJK NEDERLAND- SCHE INSTITUUT VAN WETENSCHAPPEN, LETTERKUNDE EN SCHOONE KUNSTEN EN TOT OPRIGTING DER KONINK- LIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

Wi WILLEM III, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Her- tog van Lumemburg, enz, enz, enz.

Op de voordragt van onzen Minister van Binnenlandsche Za- ken van den 6den dezer, La, B, Kabinet;

Gezien zijne nadere rapporten van den 21sten en 25sten dezer, Le, B., Kabinet; Hebben goedgevonden en verstaan: Art. 1.

Het Koninklijk Nederlandsche Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten wordt opgeheven.

ART. 2. Aan de leden, geassocieerden en correspondenten wordt eervol ontslag verleend, onder dankbetuiging voor de door hen in die

betrekking aan het Land, aan de Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten bewezene diensten.

Art. 8.

Er wordt eene Koninklijke Akademie van Wetenschappen opgerigt, welker doel is bevordering der Wis- en Natuurkunde in haren geheelen omvang.

Art. 4.

Voor die Akademie wordt vastgesteld het bij dit besluit ge- voegd Reglement.

Art. 5.

Aan die Akademie wordt een Rijks-subsidie toegekend van f 6000 ’s jaars, met ingang van 1 Januarij 1852,

Uit dat subsidie worden ook voldaan de onkosten voortvloei- jende uit de bepalingen van het Reglement.

ART. 6.

Bij die Akademie worden benoemd :

a. tot gewone leden, de Heeren:

A. VAN BEEK. F. A. We MIQUEL.

A. H‚ VAN DER BOON MESCH. G, J. MULDER. % A. BRANTS. C. PRUYS VAN DER HOEVEN. J. G. S, VAN BREDA. ‚ R. VAN REES.

J. P, DELPRAT. ‚_W. N. ROSE.

FJ. VAN GEUNS. J. Le C, SCHROEDER VAN DER KOLK. C. J. GLAVIMANS G. SIMONS.

H. C. VAN HALL. F. J. STAMKART,

J. VAN DER HOEVEN. D. J, STORM BUYSING

F. KAISER. G. 3. VERDAM.

IL. J. A. VAN DER KUN. W. H. DE VRIESE,

R. LOBATIO. W. VROLIK.

C,‚ J. MATTHES.

b. tot buitengewone leden, de Heeren:

J. BADON GHIJBEN. H. C. FOCKE.

%C. Le BLUME dq) P. J. J. DE FREMERY. F. W. CONRAD. % A. GOEKOOP.

F. C. DONDERS. W. DE HAAN.

F. DOZIJ. P. HARTING.

C. M. VAN DIJK. G. A. VAN KERKWIJCK. J. W. ERMERINS. *L. A. VAN MEERTEN.

a) De namen met een * geteekend zijn van hen, die het hun opgedragen lidmaatschap niet aannamen, en derhalve ook niet op den staat van blz. xt voorkomen, tenzij eene latere benoeming dit noodzakelijk maakt, gelijk voor den Heer sLuME geschiedde.

— XXV —

CL. MULDER. H., G. SEELIG. A. S, RUEB. W. C, H. STARING. H. SCHLEGEL. C. SWAVING,

A, A. SEBASTIAN,

c‚ tot rustende leden, de Heeren :

A. NUMAN, C. J. TEMMINCK. C. G. C, REINWARDT. G. VROLIK, J., C. RIJK,

d. tot buitenlandsche leden, de Heeren:

F, ARAGO. J. LIEBIG. BECQUEREL. B. A. VON LINDENAU. H. K. W. BERGHAUS H. VON MOHL

R. BROWN, J. J. D'OMALIUS.

M. DUMAS. R. OWEN,

BARON D'ESPINE. A. QUETELET.

M. FARADAY. RAMON DE LA SAGRA. C. F. GAUSS. F. TIEDEMANN.

TH. HORSFIELD. DE HERTOG VAN URSEL.

A. VON HUMBOLDT.

Geassocieerden en Buitenlandsche Correspondenten der Eerste Klasse van het Instituut.

De Akademie doet geene benoeming van buitenlandsche le- den, alvorens bovenstaand getal beneden dat van tien zal zijn gedaald.

Art. 7.

De bezittingen van het Instituut worden aan de Akademie overgegeven, die Ons, voor zoo veel noodig, omtrent hare be- stemming voorstellen doet.

Art. 8,

De opheffing van het Instituut en de oprigting der Akade- mie, de invoering van het nieuwe Reglement, het ontslag der leden, geassocieerden en correspondenten, en de benoeming der nieuwe leden worden gerekend plaats te hebben op den 31sten December 1851. Op dien dag geschiedt mede de overgave der bezittingen van het Instituut.

_— XXVI —

Art. 9.

In de eerste vergadering der Akademie, te houden onder lei- ding van den Voorzitter der Eerste Klasse van het Instituut, op zoodanigen dag in Januarij 1852, als hij meest geschikt zal oordeelen, wordt onmiddellijk overgegaan tot de keuze van eenen Voorzitter en Secretaris. De eerste blijft zijne betrekking waarnemen tot de gewone aftreding in 1853, de laatste tot die in 1857.

Onze Minister van Binnenlandsche Zaken is belast met de uitvoering dezes, waarvan, voor zoo veel de artt. 1, 3, 5 en 8 betreft, mededeeling zal worden gedaan aan de Algemeene Re- kenkamer. N

’s Gravenhage, den 26sten October 1851. WILLEM.

De Minister van Binnen- landsche Zaken,

THORBECKE.

KONINKLIJK BESLUIT, van 28 reBruaAmIJ 1855,

N E TOT VORMING DER KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

Wi WILLEM II, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Her- tog van Luxemburg, enz., enz., enz.

Op de voordragt van onzen Minister van Binmenlandsche Za- ken van den 20sten dezer, N°. 317, Kabinet, geheim ;

Gelet op Ons besluit van den 26sten October 1851, N° 3; Hebben goedgevonden en verstaan, met wijziging in zoo verre der Artikelen 3, 4, 5 en 6 van dat besluit en met intrekking van het daarbij vastgestelde reglement : Amt. 1.

Het doel der Koninklijke Akademie van Wetenschappen wordt uitgestrekt tot de bevordering der Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen.

ART. 2.

Voor de aldus uitgebreide Akademie wordt vastgesteld het bij

dit besluit gevoegde Reglement. ART. 9.

Het jaarlijks Rijkssubsidie der Akademie wordt, met ingang

van 1 Januarij 1855, verhoogd tot f 14,000. | Art. 4. Bij de Akademie worden benoemd :

_— XXVIII —

a. tot gewone leden der afdeeling voor de Wis- en Natuur- kundige Wetenschappen, de Heeren :

J, BADON GHYBEN, G. A. VAN KERKWIJK,

F. W. CONRAD, CL. MULDER.

FP. C. DONDERS, J. W‚. Le VAN OORDT.

F. DOZY. H‚, SCHLEGEL.

Jd. W. ERMERINS, G. E‚ VOORHELM SCHNEEVOOGT, P. J. I, DE FREMERY, A. A. SEBASTIAN.

W. DE HAAN, H. G, SEELIG,

H. J. HALBERTSMA, W‚, C, H‚, STARING,

P. HARTING. b. tot correspondenten dier afdeeling, de Heeren : H. C‚ FOCKE. C. SWAVING.

c. tot gewone leden der afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen, de Heeren :

J. ACKERSDIJCK. A. C, HOLTIUS. C. J. VAN ASSEN, L. J. F. JANSSEN, J. BAKE. T. W. J. JUYNBOLL. R‚ C‚ BAKHUIZEN VAN DEN BRINK. S. KARSTEN. J. BOSSCHA. J. DE BOSCH KEMPER. C. G. COBET. N. C, KIST. R. P, A, DOZY. C. LEEMANS. *7. GEEL. 4) J. VAN LENNEP. PF. C. DE GREUVE. T. ROORDA. G, GROEN VAN PRINSTERER, A, RUTGERS. ABM. DES AMORIEVAN DER HOEVEN. *p, 5. VETH, J. HOFFMAN. M. DE VRIES Amr. 5,

Met afwijking voor ditmaal van het bepaalde bij Art. 7 van het Reglement, gaat elk der beide afdeelingen ten spoedigste over tot het geheel of ten deele vervullen der openstaande

a) Zie de noot op bl. xxiv.

en NEMEN: pe

plaatsen van leden en correspondenten, op zoodanige wijze als zij meest geschikt zal oordeelen.

Art. 6.

Tot de eerste benoeming van haren Voorzitter, Ondervoorzit- ter en Secretaris gaat de afdeeling voor de Taal-, Letter-, Ge- schiedknndige en Wijsgeerige Wetenschappen niet over, alvorens de in het voorgaand artikel vermelde vervulling van openstaande plaatsen zij geschied.

Inmiddels worden hare bijeenkomsten gehouden onder leiding van het oudste in Amsterdam woonachtig lid.

Onze Minister van Binnenlandsche Zaken is belast met de uitvoering dezes, waarvan, voor zooveel de artikelen 1 en 3 betreft, mededeeling zal worden gedaan aan de Algemeene Re-

kenkamer. 's Gravenhage, den 23sten Februarij 1855. WILLEM, De Minister van Binnen- landsche Zaken. VAN REENEN. Aeccordeert met het origineel.

De Secretaris Generaal bij het Ministerie van Binnenlandsche Zaken,

J. ScuröpeEr.

_— XXX —=

REGLEMENT voor Dr KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

Art. 1.

Er is voor het geheele Rijk eene Koninklijke Akademie van Wetenschappen gevestigd te Amsterdam.

De Akademie is bestemd tot:

a. een raadgevend ligchaam voor de Regering op het geet der wetenschap ;

b. een middelpunt van zamenwerking voor ie beoefenaars der wetenschap in Nederland en zijne Overzeesche Bezittingen ;

e een band van vereeniging tusschen de geleerden van Ne- derland en die van andere landen ;

d. eene inrigting ter bevordering van zoodanige wetenschap- pelijke onderzoekingen en ondernemingen, die slechts door za- merking van de beoefenaars der wetenschap en door ondersteu- ning der Regering kunnen tot stand gebragt worden.

Art. 3.

Ter bereiking van dit doel zal de Akademie:

a. verslag doen over zaken waaromtrent de Regering haren raad zal inwinnen;

b. voorstellen aan de Regering rigten betreffende de belangen der wetenschap, en zich te dien einde voor zoo veel noodig is, wenden tot de Hoofden der Departementen van Algemeen Be- stuur;

e. de pogingen van beoefenaars der wetenschap buiten de Akademie ondersteunen, wanneer deze bevonden worden daarop aanspraak te hebben en hun te dien einde gelegenheid geven hunne geschriften, werkzaamheden of voorstellen aan haar oor- deel te onderwerpen ; -

d. voor zoo veel bij de ontwikkeling der wetenschap daaraan behoefte blijkt te bestaan, prijsvragen uitschrijven en de goed- gekeurde antwoorden bekroonen en uitgeven;

SEAN 0

e. de uitgave van zoodanige belangrijke werken op zich ne- men, als anders voor den opbouw der wetenschap nend zouden verloren gaan;

f. beraadslagen over de wetenschappelijke medeelingen harer leden, en de slotsommen daarvan openbaar maken ;

g. de geschriften, welke zij uitgeeft, aan gelijksoortige bui- tenlandsche instellingen toezenden, en pogen, de werken door deze in het licht gegeven in ruiling daarvoor te bekomen;

h, eene wetenschappelijke briefwisseling onderhouden met hare buitenlandsche leden en met hare in ’s Rijks Overzeesche Be- zittingen gevestigde correspondenten.

Art. 4.

De Akademie bestaat uit twee afdeelingen:

eene voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, en eene voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen.

ART. 5.

Elke dezer afdeelingen telt ten hoogste vijftig gewone of bin- nenlandsche leden, twintig buitenlandsche leden, en in de Over- zeesche Bezittingen des Rijks ten correspondenten.

ART. 6.

De leden en correspondenten zullen zoo veel mogelijk alle vakken van wetenschap moeten vertegenwoordigen. Zij worden door de afdeelingen benoemd.

De benoemingen worden aan den Minister van Binnenland- sche Zaken medegedeeld en door dezen aan de bekrachtiging des Konings onderworpen.

5 Art. 7.

Tot benoeming van nieuwe leden en correspondenten wordt, zoo er openstaande plaatsen zijn en de vervulling door de af- deeling noodig wordt geoordeeld, jaarlijks, in de maand April, in elke afdeeling eene bijzondere vergadering gehouden op den dag vóór de na te melden vereenigde vergadering der Akademie.

De keuze geschiedt uit eene vooraf opgemaakte lijst van can-

—_ XXX

didaten, wier aanspraken op het lidmaatschap door de leden der afdeeling overwogen worden.

De wijze van verkiezing wordt door het Reglemeut van Orde voor elke afdeeling bepaald.

Amr. S.

Wanneer een gewoon lid den ouderdom van zeventig jaren heeft bereikt, wordt hij onder de rustende leden opgenomen.

Op gronden ter beoordeeling van de afdeeling waartoe hij behoort, kan aan een gewoon lid, dat dien ouderdom nog niet heeft bereikt, op zijn verzoek de titel van rustend lid worden toegekend. $

De rustende leden hebben de regten, zonder de verpligtin- gen, der gewone leden.

Hunne plaats kan door nieuwe benoeming worden aangevuld.

Art. 9.

Gewone leden die, zonder wettige redenen van verontschuldi- ging, zich gedurende twee jaren geheel aan de werkzaamheden der Akademie en de bijwoning der vergaderingen onttrekken, zullen gerekend worden afstand van hun lidmaatschap te heb- ben gedaan.

Art. 10.

Elke afdeeling houdt eenmaal in de maand eene gewone ver- gadering, met uitzondering van de maanden Julij en Augustus. Ook kunnen buitengewone vergaderingen worden belegd.

De gewone vergaderingen worden in het openbaar gehouden. De tijd van hare opening en sluiting, benevens al wat tot de regeling der werkzaamheden behoort, wordt door het Reglement van Orde voorgeschreven.

De gewone leden der Akademie hebben regt van zitting in alle gewone vergaderingen, doch zullen in de afdeeling, tot welke zij niet behooren, alleen eene raadgevende stem kunnen uitbrengen.

Art. 11.

De correspondenten, geroepen om door wetenschappelijke me-

mn KKK

dedeelingen tot het doel der Akademie mede te werken, hebben, bij tijdelijk verblijf in het moederland, zitting in de afdeeling waartoe zij behooren, met een raadgevende stem.

Art. 12.

De Akademie houdt jaarlijks in de maand April eene verec- nigde vergadering der beide afdeelingen met gesloten deuren, waarin de volgende werkzaamheden plaats hebben :

a. verslag van den staat en de werkzaamheden der Akademie; b. rekening en verantwoording over het afgeloopen jaar; raming der uitgaven voor het volgend jaar; d. regeling van algemeene huishoudelijke belangen.

Arr. 18.

s

De Akademie is geregtigd, op onbepaalde tijden eene plegtige vereenigde vergadering in het openbaar te houden, waarvan vooraf een programma wordt vastgesteld, en tot welker bijwoning de Koning en de leden van het Koninklijk Huis worden uitgenoodigd.

Art. 14.

Een naauwkeurig verslag van den staat en de werkzaamheden der Akademie wordt jaarlijks aan den Koning, en in afschrift aan den Minister van Binnenlandsche Zaken aangeboden. Dit verslag wordt volgens Art. 12 vooraf aan de goedkeuring der Akademie onderworpen.

Arn. 15.

Elke afdeeling bekleedt bij afwisseling om het andere jaar den voorrang. De overgang heeft plaats na den afloop der ver- eenigde zitting in Art. 12 vermeld.

Art. 16.

De Voorzitter der afdeeling, die tijdelijk den voorrang heeft, is Algemeen Voorzitter der Akademie en bestuurt hare vereenigde vergaderingen.

Arm. 17.

Elke afdeeling benoemt haren Voorzitter en Onder-Voorzitter

voor den tijd van één jaar, en haren Secretaris voor den tijd JAARBOEK 1857. Cc

mame KEKIV

van vijf achtereenvolgende jaren; allen zijn bij hunne aftreding herkiesbaar.

De Onder-Voorzitters en Secretarissen wonen te Amsterdam.

De wijze van verkiezing wordt door het Reglement van Orde geregeld.

De gedane keuzen worden aan den Minister van Binnenland- sche Zaken medegedeeld, en door dezen aan den Koning ter goedkeuring voorgedragen.

Art. 18.

De Voorzitters, Onder-Voorzitters en Secretarissen der beide afdeelingen maken te zamen het Algemeen Bestuur der Aka- demie uit.

Art. 19.

Het Algemeen Bestuur benoemt de beambten der Akademie en is belast met al wat tot de algemeene huishouding en de re- geling der uitgaven behoort.

Het kan, zoo dikwijls het dit noodig acht, eene vereenigde vergadering der Akademie bijeen roepen.

Art. 20.

Een der beide Secretarissen is tevens, zoo lang hij zijne be- trekking bekleedt, Algemeene Secretaris der Akademie, en met de zorg voor hare boekerij en het beheer van hare geldmidde- len belast.

Hij wordt benoemd door de Akademie in de vereenigde ver- gaderingen der beide afdeelingen in de maand April.

Art. 21.

De betrekkingen van Voorzitter en Onder-Voorzitter zijn on- bezoldigd.

Voor de Secretarissen wordt bij de jaarlijksche raming van de uitgaven der Akademie eene som van vijftien honderd gul- den uitgetrokken, waarvan twee derde gedeelten, en alzoo dui- zend gulden, aan den Algemeenen Secretaris worden toegelegd.

De gewone leden, buiten Amsterdam wonende, hebben, zoo dikwerf zij ter vergadering komen, aanspraak op eene vergoe- ding van reis- en verblijfkosten.

aci: SS. emo

Art. 22.

De Akademie is gemagtigd, aan de Regering behoorlijk ont- wikkelde en met reden omkleede voorstellen te doen, ten einde, boven haar jaarlijksche subsidie, tijdelijk te worden te gemoet gekomen voor een bepaald door haar aangewezen doel.

Amr. 23.

Elke afdeeling stelt een Reglement van Orde vast, dat aan de goedkeuring van den Minister van Binnenlandsche Zaken wordt onderworpen.

Behoort bij Koninklijk besluit van den 23sten Pebruarij 1855 N°, 1. Mij bekend,

De Minister van Binnenlandsche Zaken, VAN REENEN,

C*

MEMORIE VAN TOELICHTING.

INGEDIEND DOOR DE COMMISSIE, WELKE DOOR DEN KONING WERD UITGENOODIGD TOT HET DOEN VAN VOORSTELLEN TER UIT- BREIDING DER AKADEMIE,

1°. Bij het ontwerpen van een reglement voor de nieuwe instelling bestemd om, volgens het verlangen van den Koning, aan de bestaande Koninklijke Akademie van Wetenschappen zoodanige uitbreiding te geven, dat daarin ook de letteren en geschiedenis en vooral die des Vaderlands, op gelijke wijze als de andere wetenschappen worden vertegenwoordigd, heeft de commissie gemeend, vooraf de eene en andere vraag te moeten overwegen, van welker beslissing bij haar de overtuiging zou afhangen, dat de arbeid, dien zij op zich had genomen, wer- kelijk kon leiden tot eene zaak, niet alleen zich aanbevelende door eene nuttige strekking, maar ook door praktische inrigting, iets goeds in de uitkomst belovende.

2°. Zonder in het minst zich eenig oordeel aan te matigen over de lofwaardige strekking en werkzaamheid der thans be- staande Akademie, heeft zij gemeend zich de vraag te mo- gen stellen, of de oprigting eener Koninklijke instelling ter bevordering der wetenschap, bepaaldelijk met het oog op die vakken, die de Koning aan de Akademie verlangt toe te voe- gen, inderdaad wenschelijk mag heeten en goede vruchten schijnt te beloven. De overweging dezer vraag kwam haar noodzake- lijk voor, omdat daaruit tevens de aanwijzing moest voortvloeijen van de onmisbare voorwaarden, welker inachtneming tot een

hm KKKVIE mms

waarborg voor de bedoelde goede uitkomsten zou moeten strekken.

83°. De commissie heeft niet geaarzeld, deze vraag omtrent de wenschelijkheid eener wetenschappelijke instelling, door Ko- ninklijk gezag gevestigd, toestemmend te beantwoorden. Zij is van meening, dat zulk eene instelling, wel verre van eene over- tollige weelde te zijn, integendeel hoogst nuttig en van eene heilzame strekking voor maatschappij en wetenschap beiden mag heeten; en zij oordeelt tevens, dat de hier te lande bestaande hooge- en doorluchtige scholen, althans bij hare tegenwoordige inrigting en bestemming, geenszins gezegd kunnen worden eene dergelijke stichting overbodig te maken. Het is waar, wanneer men bedenkt, hoevele aanzienlijke genootschappen, aan de be- vordering der wetenschappen gewijd, reeds in ons vaderland bestaan, door den ijver van particulieren in leven en bloei wor- den gehouden en ruime vruchten dragen, dan zou bij eene oppervlakkige beschouwing de behoefte aan eene instelling, van ’s Lands Regering uitgaande, minder groot kunnen schijnen. Doch bij nadere overweging wordt men tot een ander oordeel geleid. Eene Koninklijke Akademie toch bezit een eigenaardig karakter, waardoor zij zich wezenlijk van alle andere genoot- schappen onderscheidt, en dat haar nevens die allen eenen on- afhankelijken, uitgebreiden en nuttigen werkkring verzekert. Door de ondersteuning der Hooge Regering ziet zij zich in staat gesteld tot wetenschappelijke nasporingen en ondernemingen op veel uitgestrekter gebied en op veel ruimer schaal, dan ooit aan eenig ander genootschap mogelijk zijn kan. De bescher- ming, haar door het openbaar gezag verleend, schenkt haar het vermogen, bij haren wetenschappelijken arbeid al zulke hin- derpalen uit den weg te ruimen, waartegen ook de krachtigste ijver van particuliere vereenigingen dikwijls niet bestand is, En diezelfde hooge bescherming waarborgt haar tevens eene vastheid en duurzaamheid, waardoor zij beveiligd is tegen de wisselingen en gevaren, die inrigtingen van bijzonderen aard niet zelden in haar bestaan bedreigen. Uitgebreider gebied, krachtiger werking en duurzamer leven zijn dus de kenmerkende eigenschappen, waardoor zij zich aanbeveelt, en die haar inder-

_— XXXVII —

daad, niet slechts voor de wetenschap, maak ook onmiddellijk voor de Regering zelve, ten hoogste nuttig doen zijn. Waar de Regering in de veelzijdige taak, die haar is opgedragen, de voorlichting der wetenschap behoeft; waar zij de verstandelijke belangen der natie krachtig bevorderen wil; waar zij groote on- dernemingen wil uitlokken, bestemd om voor de zaak der ver- lichting en beschaving heilrijke vruchten te dragen; waar zij zich beijveren wil, den roem des Vaderlands op het gebied der wetenschap te doen handhaven en verhoogen: daar vindt zij in eene instelling, door openbaar gezag gegrondvest, een steun en eene medewerking, die zij nimmer van de onzekere en wisselende vereenigingen, door particulieren gesticht, zou. kunnen verwach- ten; en waaraan zij niettemin dringend behoefte heeft, omdat het hier de hoogste, de edelste belangen des volks geldt, de verstandelijke ontwikkeling, die de eenige hechte grondslag is waarop het stoffelijk welzijn eener natie moet rusten.

4°. Ook met bepaalde toepassing op de vakken, die de Koning aan de thans bestaande Akademie wenscht toe te voe- gen, de letteren en geschiedenis, acht de commissie het boven- gezegde omtrent het wenschelijke en nuttige eener Koninklijke instelling aan geen redelijken twijfel onderhevig. De weten- schappen, die tot het gebied van letteren en geschiedenis be- hooren (en de commissie meent die beide benamingen in den uitgestreksten zin te moeten opvatten, zoodat zij daaronder alle vakken van menschelijke kennis begrijpt, die niet op zinnelijke waarneming berusten), deze wetenschappen zijn voorzeker voor de geheele maatschappij van even groot aanbelang als hare zus- teren, die zich wijden aan het onderzoek der stoffelijke natuur. Hare werking moge zich minder onmiddellijk en regtstreeks op het gebied der praktijk doen gevoelen, hare vruchten mogen minder tastbaar, minder naauwkeurig te berekenen zijn, zij zijn niettemin even wezenlijk; want het onderzoek der onstoffelijke natuur breidt evenzeer den kring der menschelijke kennis met nieuwe ontdekkingen uit, het bevordert evenzeer de algemeene verlichting en beschaving, het veredelt geest en gemoed; en langs duizend onnaspeurbare wegen oefent het op de geheele zamenleving een heilzamen invloed, die niet missen kan ook

— XXXIX

het stoffelijk welzijn te verhoogen. En daarenboven het mate- riëele belang mag niet de eenige maatstaf van beoordeeling zijn. De behartiging der wetenschap is eene zaak, die Nederland aan zich zelf verschuldigd is, om zich waardig te blijven handhaven in den eervollen rang, dien het zich, als een der meest be- schaafde landen, heeft weten te verwerven. Daarom moet die behartiging der wetenschap algemeen en onbekrompen zijn. Niet een gedeelte der vakken van menschelijke kennis moet worden ondersteund en bevorderd, met willekeurige uitsluiting van an- dere; maar de geheele wetenschap, die der onstoffelijke zoowel als der stoffelijke wereld, heeft op de aanmoediging, bescherming en ondersteuning der Regering eene stellige en onbetwistbare aanspraak; gezwegen nog van de verpligting, die op iedere be- schaafde natie rust, om de taal, letteren en geschiedenis van het eigen Vaderland, als een heilig erfdeel van het voorgeslacht, in eere te houden en hare wetenschappelijke beoefening met on- vermoeide zorg aan te kweeken.

5°. Is alzoo het wenschelijke en nuttige van de uitbreiding, die de Koning aan de Akademie van Wetenschappen verlangt te geven, uit het tot hiertoe gezegde gebleken, de commissie meent tevens daaruit de voorwaarden te kunnen afleiden, van welker bepaalde erkenning en inachtneming het bereiken van het voorgestelde loffelijke doel zal afhangen. Die voorwaarden komen, naar zij meent, voornamelijk hierop neder:

a. Het is in de eerste plaats een stellig vereischte, dat het eigenaardig standpunt der Akademie duidelijk worde aangewe- zen, haar werkkring naauwkeurig afgebakend. Eene Konink- lijke Akademie moet niet slechts een genootschap te meer zijn bij de velen, die reeds in ons Vaderland bestaan. Zij mag zich niet tegenover de vereenigingen, uit den ijver van parti- culieren ontsproten, als mededingster stellen, veelmin door der- gelijke mededinging de vrije werking van anderen belemmeren. Ook mag zij niet treden op het gebied van individueel weten- schappelijk onderzoek, om datgene te doen, wat door bijzondere personen even goed kan worden verrigt. Maar zij moet hare roeping en tevens hare regtvaardiging vinden, deels in hare onmiddellijke betrekking tot de Hooge Regering, deels in het

groote, uitgebreide, veelomvattende van haren arbeid, en in de overtuiging, dat die arbeid slechts door de krachtige medewer- king en ondersteuning van het openbaar gezag kan worden tot stand gebragt.

Uit deze algemeene voorwaarde vloeit regtstreeks het vol- gende voort:

b. De Akademie moet tot de Hooge Regering in onmiddel- lijke betrekking staan. Die betrekking is uit den aard der zaak tweeledig. Zij omvat eene verpligting en een regt: de verpligting namelijk om te ‘antwoorden op de vragen, haar door het Landsbestuur voorgelegd, en het regt om zelve aan dat Be- stuur voorstellen te doen. $

De Regering voor te lichten op het gebied der wetenschap, dat is de eerste en voornaamste roeping eener Koninklijke Aka- demie. Zoo dikwijls derhalve haar gevoelen, haar oordeel, haar raad zal worden gevraagd omtrent al die onderwerpen, die met het doel harer instelling in verband staan, moet op haar de verpligting rusten, die vragen op zoodanige wijze te beantwoor- den, als zij, na rijpe overweging, met de eischen der wetenschap overeenkomstig zal oordeelen. Zoo dikwijls hare medewerking wordt ingeroepen, om maatregelen der Regering op het gebied der wetenschap te helpen tot stand brengen, moet zij altijd be- reid zijn aan die uitnoodiging te voldoen. Hoe meer de Rege- ring zich deze gelegenheid ten nutte maakt, om de onpartijdige belangelooze stem der wetenschap, door deskundigen geuit en met bondige redenen omkleed, te vernemen, — des te heilzamer zullen de gevolgen voor het Vaderland zijn. Ja, de commissie gelooft hare wenschen niet te hoog te stemmen, noch zich aan onbescheidenheid schuldig te maken, wanneer zij de hoop uit- spreekt, dat de Regering zal goedvinden de Akademie te erken- nen als een bestendig raadgevend collegie, dat niet slechts nu en dan, in bijzondere gevallen, wordt geraadpleegd, maar gere- geld en voortdurend het openbaar gezag met raad en daad ter zijde staat in alle zaken, die tot haren werkkring behooren. Zoo doende zal hare taak eene wezenlijke en krachtige beteeke- nis erlangen en de wetenschap in waarheid bevorderlijk worden gemaakt aan het welzijn der natie; zoo doende zal er in de

mn KLI

handelingen der Regering, op het gebied van wetenschap en on- derwijs, eenheid en veerkracht ontstaan; en heeft men meerma- len zich beklaagd over versnippering van krachten, over onza- menhangende, onstelselmatige maatregelen in dit gewigtig deel van wetgeving en bestuur, dat de hoogere belangen der natie omvat: eene bepaling, als de hier voorgedragene, zou, naar het oordeel der commissie, zeer veel kunnen bijdragen, om de aan- leiding tot zoodanige klagten te doen ophouden, althans merke- lijk te verminderen. /

Maar gelijk aan de eene zijde op de Akademie de verpligting rust, de Regering, waar deze het verlangt, te dienen van in- lichting en raad, zoo moet zij aan den anderen kant zelve ge- regtigd zijn, uit eigen boezem voorstellen aan het- Landsbestuur te rigten. Mogt zij in het belang der wetenschap, waaraan zij is toegewijd, en ter bevordering van het doel harer instelling een maatregel wenschen uit te lokken, dien zij als nuttig en noodig beschouwt; mogt zij een wetenschappelijk plan hebben beraamd, tot welks volvoering, hetzij om de hooge kosten daar- aan verbonden, hetzij om andere redenen, de medewerking van het openbaar gezag een onmisbaar vereischte is: dan mag haar het regt niet ontzegd zijn, gemotiveerde voordragten bij de Re- gering in te zenden en de gevorderde ondersteuning aan te vra- gen. Dat regt van zelfstandige ondernemingen, dat bewustzijn van door eigen kracht de opwekking tot nuttigen arbeid te kunnen geven, zal bij de Akademie dien ijver, dien lust en die geestkracht ontwikkelen, die steeds haar moeten bezielen, indien zij werkelijk aan het doel harer instelling beantwoorden zal. Zij behoort derhalve geregtigd te ziju, aan de Regering hare voor- stellen in te dienen, en zij behoort dat te kunnen doen in de vaste overtuiging, dat die voorstellen dáár een open oor zullen vinden; dat zij, als eene instelling door den Koning in het be- lang der wetenschap gesticht, ook voortdurend en regtmatig het vertrouwen der Regering geniet en daarop eene erkende aanspraak bezit. Zonder wederkeerig vertrouwen, zonder wederzijdsche be- reidvaardigheid om krachtig te streven naar het gemeenschappe- lijk doel, kan de betrekking der Akademie tot de Regering niet anders zijn dan een ijdele klank; maar met die beide voorwaar-

mn LE eme

den toegerust, zal zij in waarheid vruchten dragen voor weten- schap en Vaderland beiden.

ce, De aard van den wetenschappelijken arbeid, door de Aka- demie te ondernemen, wordt mede door het haar aangewezen eigenaardige standpunt als van zelf bepaald. Is zij eene vereeni- ging van krachten, onder hoogere bescherming, om met meerder vermogen en in ruimeren kring werkzaam te zijn dan aan bij- zondere personen, hetzij op zich zelve staande of in genootschappen vereenigd, mogelijk is, dan moet ook haar voornaamste streven zijn, het tot stand brengen van zoodanige wetenschappelijke na- sporingen en ondernemingen, die, òf om te groote uitgebreidheid, òf om te hooge kosten daaraan verbonden, de krachten, van en- kele personen te boven gaan, die slechts door de zamenwerking van de beoefenaars der wetenschap kunnen tot stand gebragt worden, en tevens van hooger hand zoodanige ondersteuning, bevordering en bescherming vereischen, dat zij door andere ge- nootschappen bezwaarlijk zouden kunnen verrigt worden. De uit- drukkelijke erkenning van dit beginsel, den aard van den werk- kring der Akademie aanwijzende, sluit daarom de voordeelen niet uit, die men ook van de individneele nasporingen en mede- deelingen op wetenschappelijk gebied zou mogen verwachten. Zij bepaalt slechts het hoofddoel der instelling; maar daarnevens blijft aan de leden volkomene vrijheid tot het leveren van bij- dragen, uit eigen onderzoek gesproten, die meermalen zullen kannen strekken tot eene aanleiding, òf om gewigtige vraagpun- ten der wetenschap aan een gezamenlijk en rijper onderzoek te onderwerpen, òf om grootere ondernemingen uit te lokken of voor te bereiden. Daarom opent de Akademie ook aan de be- oefenaars der wetenschap, die niet tot hare leden behooren, de gelegenheid om hunne geschriften, werkzaamheden of voorstellen aan haar oordeel te onderwerpen, en schenkt hare ondersteuning aan datgene, dat daarop aanspraak zal kunnen maken. Daarom onderhoudt zij met hare buitenlandsche leden en met hare in ’s Rijks overzeesche bezittingen gevestigde correspondenten eene geregelde briefwisseling, en vergadert telkens nieuwe stof voor toekomstige werkzaamheden. Zoo tracht zij van alle kanten de verspreide pogingen tot zamenwerking te leiden en als in een

mn KIL om

middelpunt te vereenigen; een band te vormen, die zoowel de Nederlandsche geleerden onderling, als tevens deze met die van andere landen verbindt; en door dit alles het hoofddoel van hare instelling te bereiken: de behartiging, ontwikkeling en opbouw der wetenschap op zoo ruime schaal, als waartoe zij op haar bijzonder standpunt geroepen is.

d. Om echter aan deze verpligtingen behoorlijk te kunnen voldoen, is het eene onmisbare voorwaarde, dat zij daartoe door de Regering in staat worde gesteld door eene materiëele onder- steuning, aan de ruimte van haren werkkring geövenredigd. Vele groote en belangrijke ondernemingen op het gebied der wetenschap zullen door haar niet tot stand gebragt kunnen worden, wanneer zij niet kan beschikken over de noodige hulp- middelen. „Hare leden stellen hunnen tijd en hunnen ijver, de inspanning hunner beste krachten ten dienste voor de bevorde- ring van het doel der instelling, en geenerlei personeele beloo- ning wordt daarvoor verlangd. Maar hetgeen men verlangt, en waarop men regtmatige aanspraak heeft, is slechts dit, dat de pogingen, die men in deze betrekking aan de goede zaak ten koste legt, door de Regering, zooveel in haar vermogen is, worden ondersteund, ten einde niet, bij gebrekkige middelen, de belangstelling verflaauwe, de ijver verslappe en het streven worde verlamd. Wil de Regering van de door haar gestichte instelling ruime vruchten zien, dan is het in de eerste plaats hare roeping, den lust en den ijver van de leden dier instelling op te wekken en aan te vuren door de zekerheid, dat op de krachtige medewerking van het openbaar gezag niet te vergeefs zal worden gerekend.

6°, Zoodanig zijn, naar het oordeel der commissie, de voor- waarden van welker erkenning en inachtneming het bereiken van het doel der Akademie zal afhangen, in zooverre het al- thans in de magt der Regering staat, die goede uitkomst te verzekeren. De commissie wenscht voor de leden der instelling geenerlei uiterlijk aanzien, geenerlei woorrang of eerbetoon — zij moet haar aanzien en haren rang ontleenen van de verdien- sten harer leden: — maar men wenscht slechts van de Rege- ring de erkenning en vaststelling van die voorwaarden, zonder

Gees FREIV mame

welke al het streven der instelling òf ijdel, òf althans onbedui- dend zou zijn, en zij reeds bij den aanvang de kiem des ver- derfs in zich dragen zou. Erkenning van het eigenaardige standpunt, dat aan eene Koninklijke instelling voegt; regeling van hare betrekking tot de Regering, van hare verpligtingen en van hare regten; aanwijzing van eenen ruimen wetenschap- pelijken werkkring; bemoedigend vertrouwen en onbekrompene ondersteuning: ziedaar hetgeen de Regering doen kan, om, voor zooveel van haar ‘afhangt, zorg te dragen, dat de Aka- demie zoowel aan het doel harer stichting, als aan de billijke verwachting der natie beantwoorde.

71°, In de overtuiging van deze onbewimpeld uitgesproken beginselen, acht de commissie het raadzaam, dat de Regering, bij gewenschte goedkeuring van het ontworpen reglement, open- lijk blijk geve, dat zij den aard en de bestemming der Aka- demie in den bovengeschetsten zin verstaat; en zij neemt der- halve de vrijheid voor te stellen, dat het Koninklijk besluit, waarbij het reglement mogt worden vastgesteld, worde vooraf- gegaan door eene overweging, van dezen of dergelijken inhoud:

„ Wenschende aan de bij Ons besluit van den 26sten Octo- ber 1851, Ne. 3, ingestelde Koninklijke Akademie van Weten- schappen eene zoodanige uitbreiding te geven, dat daarin ook de letteren en geschiedenis, en vooral die des Vaderlands, worden vertegenwoordigd ;

„Verlangende dat aan deze instelling, zoowel in het belang Onzger Regering en der gansche maatschappij, als in dat van de wetenschappen, tot welker bevordering en ontwikkeling zij ge- roepen wordt, steeds eene vrije en onbelemmerde stem omtrent al wat met hare roeping in verband staat, verzekerd zij ;

„En willende aan haar de toezegging verleenen van de stof- felijke ondersteuning die zij behoeft, om zich naar behooren te kwijten van de op haar rustende verpligting, met dien ijver en die aandacht, die het Vaderland van haar mag verwachten;

„Hebben besloten vast te stellen het reglement, bepalende de organisatie en de wijze van werken der Koninklijke Neder- landsche Akademie van Wetenschappen.

„Art. 1,” enz.

— XV —

Na deze uiteenzetting der hoofdbeginselen, die der commissie bij het ontwerpen van het reglement tot leiddraad hebben ver- strekt, laat zij thans nog de eene en andere opmerking volgen tot nadere toelichting van enkele der door haar voorgestelde artikelen.

Art. 4. De commissie heeft de bestemming der nieuwe af- deeling omschreven door: taal- en letterkunde, geschiedenis en wijsbegeerte. Zij meent hiermede naar den geest en volgens het verlangen van den Koning te hebben gehandeld, al heeft zij zich miet letterlijk gehouden aan de bewoordingen, vervat in haren aanstellingsbrief. Tegenover de wis- en natuurkundige we- tenschappen in den ruimsten omvang schijnt het billijk, dat ook de kring dier wetenschappen, die Zijne Majesteit thans verte- genwoordigd wenscht te zien, even ruim worde genomen; zoo- dat daartoe alles gebragt worde, wat betrekking heeft: òf tot de studie der talen, die het voertuig zijn der menschelijke gedachte ; òf tot het onderzoek der geschrevene gedenkstukken, waarin de menschelijke geest zijne ontdekkingen of zijne scheppingen tot blijvend nut voor allen heeft nedergelegd; òf tot de nasporing der geschiedenis, dat is, van de ontwikkeling der menschheid in alle rigtingen; òf wel tot het gebied der bespiegelende gedachte, die het denkvermogen zelf tracht te doorgronden, en uit het ge- heele zamenstel der menschelijke kennis de eeuwige wetten op te sporen, welker inzigt den geest tot hoogere waarheden opleidt. Door deze ruime omschrijving wordt, naar het oordeel der com- missie, aan de eischen der wetenschap regt gedaan, die aanspraak heeft op onverdeelde behartiging, zonder uitsluiting van enkele deelen.

Tot juist verstand van de door haar gekozen bewoordingen, meent zij echter hierbij te moeten opmerken, dat zij den werk- kring der Akademie bepaald wenscht te zien tot het gebied der eigenlijke wetenschap. Wanneer zij derhalve het woord Letterkunde stelt, dan bedoelt zij ook deze als wetenschap, dat is, in zoo- verre zij op onderzoek en nasporing berust, in zooverre zij de uitbreiding der stellige kennis beoogt. Letterkunde, als zuivere kunst beschouwd, als berustende op talent en genie, behoort minder eigenaardig tot den werkkring eener wetenschappelijke

mm RLVI

Akademie. Voortbrengselen der dichtkunst en welsprekendheid, als gewrochten der kunst, hoe hoog ook te waarderen, zijn niet de vruchten die men verwacht van eene Akademie, bepaaldelijk aan de wetenschap gewijd. Maar de theoretische grondslag van beiden, de wetten der aesthetica en daarnevens de verklaring der literarische gedenkteekenen, en de geschiedenis van hunne ont- wikkeling en hunnen zamenhang: ziedaar wat de letterkunde als wetenschap kenmerkt, en wat de commissie door die bena- ming wenscht te verstaan.

Art. 5. Na rijp beraad heeft de commissie gemeend, het aantal der leden te moeten voorstellen naar den maatstaf van hetgeen bij de thans bestaande Akademie bepaald is. Het komt haar voor, dat dit aantal in elk opzigt doelmatig is, en tusschen het te veel en te weinig het juiste midden houdt.

Art. 6, 7 en 8.

Amr. 9. De commissie meent te moeten opmerken, dat het Reglement eenigen waarborg dient te bevatten voor het nadeel, voortvloeijende uit de volslagene werkeloosheid van eenig lid, dat alsdan eene plaats inneemt, door een ander welligt op nut- tiger wijze te vervullen. In het Reglement van het voormalige Koninklijk Nederlandsch Instituut bestond eene bepaling, na- genoeg gelijkstaande met de in dit artikel voorgedragene. Zij is bij de Eerste Klasse van voornoemd Instituut eenmaal in toe- passing gebragt. Het Reglement der Akademie van Wetenschap- pen, vastgesteld bij Koninklijk besluit van 26 October 1851, voorziet in deze behoefte door de bepaling van art. 16, welke alleen de vergaderingen betreft. De commissie heeft gemeend haar in het algemeen op de werkzaamheden van toepassing te moeten maken. De ondervinding leert, dat leden, die ongaarne hunne woonplaats verlaten of wel daarin verhinderd worden, toch zeer werkzaam voor de instelling kunnen zijn. In dergelijk geval wordt het zeer netelig, gelijk de ondervinding reeds aan de tegenwoordige Akademie leerde, volgens haar art. 16 een lid ter verantwoording te roepen, dat in negen achtereenvolgende vergaderingen afwezig bleef, hoewel hij voor het overige werk- zaam was en zijne belangstelling deed blijken.

Art. 10, De commissie heeft, wat betreft de openbaarheid der

—_ KLVII —

gewone vergaderingen, het heilzame beginsel gevolgd, aangeno- men bij het Reglement der tegenwoordige Akademie en bij haar met vrucht in toepassing gebragt.

Deze Akademie (gelijk blijkt uit haar ontwerp, dd. 27 No- vember 1858 aan het Departement van Binnenlandsche Zaken aangeboden) wenscht, dat alleen in de maanden Julij en Augus- tus geene vergaderingen worden gehouden. Het is haar ook ge- bleken, dat de vaststelling van het uur van openen en sluiten der vergadering in het organiek Reglement een lastigen band oplegt. Zij wenschte ook daarom deze bepaling naar het Regle- ment van Orde over te brengen, ten einde haar gemakkelijker naar tijdsomstandigheden te kunnen wijzigen. De commissie heeft gemeend aan dezen wensch gehoor te moeten geven, en stelde in dien geest dit artikel te zamen.

De laatste alinea van dit artikel vloeit uit de nu ontworpen zamenstelling der Akademie uit twee Afdeelingen voort. Het is is billijk, dat hare leden met eene raadgevende stem zitting heb- ben in de Afdeeling, waartoe zij niet behooren. Het zal wel on- noodig zijn hier bij te voegen, dat, naar het oordeel der com- missie, eene beslissende stem zich in het algemeen moet beper- ken tot die onderwerpen, bij welke beslissing door meerderheid van stemmen mogelijk is; maar dat daarvan al diegenen behoo- ren uitgesloten te zijn, die zich tot zuiver wetenschappelijke vraagpunten bepalen. Eene beslissing daarover door meerderheid van stemmen, als ware het door eene gezaghebbende magt, zou voor de wetenschap verderfelijk, of liever eene ongerijmdheid zijn.

Bij dit artikel heeft de commissie tevens overwogen, in hoe- verre het raadzaam mogt wezen aan de Afdeelingen der Akade- mie het regt toe te kennen, zich in sectiën te splitsen, tot meer bepaalde behandeling van wetenschappelijke vraagpunten: in den geest van art. 18 van het concept-reglement, ten jare 1850 door het committé van het Koninklijk Nederlandsch Instituut ontworpen. De commissie erkende de groote voordeelen, aan zulk eene splitsing verbonden, die telkens deskundigen in klei- neren kring bijeen roept, om over datgene te handelen, wat tot ieders specialiteit behoort, en waardoor het bezwaar zou worden opgeheven, dat dikwijls in eene vergadering een onderwerp ter

_ XVII

sprake kan komen, waarin een aantal leden te zeer vreemdelin- gen zijn, om daarover een oordeel te kunnen uitbrengen. Doch er stonden aan de verwezenlijking van dit plan praktische moei- jelijkheden in den weg, die de commissie niet wist op te los- sen, en die haar noopten het daartoe strekkende voorstel ach- terwege te laten. Zij meende hiertoe te eerder te kunnen besluiten, daar men allen grond heeft om te vertrouwen, dat in de hier aangeduide behoefte zal kunnen worden voorzien bij het Regle- ment van Orde, herzij door het voorschrijven van afzonderlijke commissiën voor speciale werkzaamheden, hetzij door zoodanige andere bepalingen, als later nuttig en uitvoerbaar zullen blijken.

Art. 11, Dat de commissie bij dit artikel, behelzende eene aanwijzing van de verpligting en van het regt der corresponden- ten, niet tevens de buitenlandsche leden genoemd heeft, is daar- aan toe te schrijven, dat zij de betrekking van deze laatsten meer als eene eervolle onderscheiding, aan uitstekende geleerden bewezen, beschouwt, dan wel als eene roeping, waaraan bepaalde verpligtingen zouden verbonden zijn. Men mag van de buiten- landsche leden, uit belangstelling in de Akademie die hun het lidmaatschap aanbood, welwillende medewerking hopen en ver- wachten; maar het scheen ongepast, daarvan in het Reglement opzettelijk melding te maken.

Amr. 12.

Art. 13. Men heeft aan de Akademie de bevoegdheid wil- len laten, om, des verkiezende en zoo bijzondere omstandigheden dit wenschelijk maken, eene plegtige vergadering in het open- baar te houden. De commissie zoude echter ongaarne zien, dat daarmede weder in het leven wierden geroepen de vroegere open- bare vergaderingen des Instituuts. Uit den aard der zaak zal bij de instelling, gelijk zij nu werd ontworpen, slechts zelden eene dergelijke plegtige vergadering voorkomen.

Art. 14. Bij dit artikel wordt voorgesteld, het verslag on- middellijk den Koning aan te bieden, en een afschrift daarvan aan den Minister van Binnenlandsche Zaken te zenden, opdat hierdoor. een band tusschen Zijne Majesteit en de Akademie ontsta. De tegenwoordige Akademie heeft, blijkens het art. 16 van haar ontwerp van 27 November 1858, den wensch tot

LIN en

dergelijke onmiddellijke betrekking met het geëerbiedigd Hoofd van den Staat uitgedrukt.

Amr. 15, 10,49:

Art. 18, Door de bepaling van dit artikel wordt een noodzakelijk algemeen bestuur in het leven geroepen. Het zal het committé van Voorzitters, Secretarissen en algemeenen Pen- ningmeester van het voormalig Instituut vervangen

De commissie stelt zich voor, dat hierdoor steeds behoorlijk doordachte en uitgewerkte voorstellen aan de vereenigde verga- dering van de beide Afdeelingen der Akademie zullen kunnen aangeboden worden, en dat de geheele administratie der Aka- demie de eenheid zal verkrijgen, zonder welke haar bestaan on- mogelijk wordt. Aan deze zucht naar eenheid van administra- tief beheer hecht zich ook de bepaling van art. 20, omtrent - de benoeming van eenen algemeenen Secretaris.

Art. 19, 20.

Art. 21. De commissie heeft voor de bezoldiging van de secretarissen der Afdeelingen den maatstaf gevolgd, aangewezen door art. 11 van het reglement der tegenwoordige Akademie. Zij ontveinst zich de bekrompenheid van het cijfer niet, vooral zoo men de menigvuldige bezigheden, de gevorderde bekwaam- heden en de verantwoordelijkheid overweegt, aan deze betrek- king verknocht en door haar gevorderd. Gaarne zag zij het daar- om hooger opgevoerd; maar meent dat haar standpunt haar belet _ daaromtrent een nader voorstel te doen. De toekenning van een verdubbeld honorarium aan den algemeenen Secrêétaris acht zij onmisbaar. De ondervinding der tegenwoordige Akademie leert, dat door zich tevens met de geheele administratie en met het beheer der bibliotheek te belasten, de betrekking van den Secrc- taris eene beroepsbezigheid wordt, welke zooveel van zijnen tijd en zijne zorgen vordert, dat het niet dan billijk kan geacht worden, daaraan eenige vergoeding te verbinden.

De bepaling omtrent de vergoeding van reis- en verblijfkos- ten aan de gewone leden, buiten Amsterdam wonende, zoo dik- werf zij ter vergadering komen, stemt geheel overeen met het- geen daaromtrent, onder goedkeuring der Regering en naar

aanleiding van den brief van den Minister van Binnenlandsche JAARBOEK 1857, D

mn Plena

Zaken in dato 12 April 1853, bij de tegenwoordige Akademie vastgesteld is.

De tusschen deze en de Regering gevoerde briefwisseling toont, dat de billijkheid van den eisch eener dergelijke vergoeding als beginsel door de Regering werd aangenomen, en de vergelijking van het aantal leden, dat voor en dat za het toekennen der ver- goeding de vergaderingen der Akademie bijwoonde, leert dat de maatregel doeltreffend is. De commissie acht het dan ook on- noodig daaromtrent verder uit te weiden.

Art. 22. Hierbij heeft de commissie nagenoeg hetzelfde te voegen. Ook hier kon haar maatstaf geen andere zijn dan die van het Koninklijk besluit van 26 October 1851 (art. 3), en van de verhooging van subsidiën, verleend door het besluit van den Minister van Binnenlandsche Zaken, in dato 21 Mei 1858, N° 70. Deze verhooging brengt de toelage van het Rijk aan de thans bestaande Akademie op f 7500. De commissie, deze som nagenoeg verdubbeld voorstellende, heeft zich door naauw- keurige becijfering overtuigd, dat, wanneer daarvan, bij de voor- genomen uitbreiding der Akademie en bij hare splitsing in twee Afdeelingen, voldaan worden de reis- en verblijfkosten der leden buiten Amsterdam, de onmisbare kosten tot het in orde houden en de completering der boekerij, de jaarwedden der Secretarissen, als ook de bezoldiging der beambten en de onvermijdelijke huis- houdelijke kosten, er alsdan voor de jaarlijksche drukloonen slechts eene geringe som overblijft: eene som, die ter naauwer- nood voldoende zal blijken, zoo de werkzaamheid der nieuwe Afdeeling, gelijk te hopen en te verwachten is, aan die der thans bestaande Akademie evenredig zal wezen.

Met aandrang verwijst de commissie te dezen opzigte naar het hierboven (sub lit. d) gezegde, en tevens tot de uittreksels der reglementen van buitenlandsche Akademiën, welke zij hier- nevens overlegt; en zij acht het wenschelijk en billijk, dat de jaarlijksche toelage gesteld worde op eene som, althans niet lager dan de door haar aangewezene %).

*) De eerste alinea van dit artikel, waarop bovenstaande toelichting be-

trekking heeft, luidde aldus: „ Eene jaarlijksche toelage van f 14,000 werdt aan de Akademie uit ’s Rijks

mn IL oe

Het voorstel in de tweede alinea van dit artikel heeft betrek- king op die grootere ondernemingen van wetenschappelijken aard, waaromtrent in het reglement geene bepaalde voorziening kan worden gegeven, al staan zij dan ook, volgens het boven uit- eengezette, regtstreeks in verband met het hoofddoel der Akademie.

Axr. 28. }

Art. 24. De commissie geeft in bedenking, of het niet be- ter ware deze bepaling, gevorderd wegens art. 7 van het Ko- ninklijk Besluit van 26 October 1851, in het Koninklijk Be- sluit van de oprigting der Akademie op te nemen. Zij gevoelt, dat het geen eigenlijk reglementair artikel kan wezen; maar heeft toch niet willen verzwijgen, dat eene dergelijke bepaling omtrent de bezittingen van het voormalig Instituut, welke op de tegenwoordige Akademie overgingen, gevorderd wordt *).

Aldus opgemaakt in onze vergaderingen, gehouden te Am- sterdam, den 18den April 1854, den 5den Mei 1854, den 24sten Mei 1854 en den 31lsten Mei 1854.

(Get) J. van Geuns. W. Vrouik. ÄBM. DES AMORIE VAN DER HOEVEN. J. VAN LENNEP. J. HEEMSKERK. J. BAKE M. pe Vers.

geldmiddelen verzekerd, waaruit zij de onkosten voldoet, voortvloeijende uit de bepalingen van het reglement.”

Zij is weggelaten, dewijl dit punt geregeld is bij het Koninklijk Besluit, houdende uitbreiding der Akademie.

*) Dit artikel, luidende:

»De bezittingen van het voormalig Koninklijk Nederlandsch Instituut zul- len van den dag af der vaststelling van dit reglement in eigendom aan de Akademie overgaan, Eene daarvan opgemaakte naauwkeurige lijst wordt bij de „Akademie bewaard en in afschrift toegezonden aan den Minister van Bin- neplandsche Zaken.”

is weggelaten, dewijl art. 7 van het Koninklijk Besluit van 26 October 1851

_N°. 3, de bezittingen van het Instituut reeds aan de Akademie had toegekend.

D*

REGLEMENT VAN ORDE voor pe AFDEELING WIS- EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN.

WERKZAAMHEDEN DER LEDEN.

S 1.

De gewone vergaderingen der Afdeeling worden, met uitzon- dering der maanden Julij en Augustus, gehouden op den laat- sten Zaturdag van elke maand.

82.

De leden der Afdeeling Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen, de gewone vergaderingen der Af- deeling Wis- en Natuurkundige Wetenschappen bijwonende, hebben regt op vergoeding van reis- en verblijfkosten.

Elk lid der Akademie ontvangt, ten minste vier dagen vóór de gewone vergaderingen van elke Afdeeling, een brief van uit- noodiging, waarin zooveel mogelijk de onderwerpen worden ver- meld, die behandeld zullen worden.

$ 3

De gewone vergaderingen worden op het in den brief van beschrijving vermelde en door den Voorzitter bepaalde uur ge- opend, en uiterlijk te drie ure gesloten,

Mogt de vergadering verlenging dezer termijn verlangen, dan is de Voorzitter geregtigd haar te verlengen.

84.

De werkzaamheden der gewone vergaderingen zijn: 10, het doen van verslag over zaken, waaromtrent de Rege- ring den raad der Afdeeling moge hebben ingewonnen ;

REGL, V. ORDE, AFD. NATUURKUNDE.

—_ LI —=

2o, beraadslaging over voorstellen aan de Regering, betret-

fende de belangen der wetenschap ;

80, het aanhooren van en beraadslagen over mededeelingen en

voorstellen, betreffende onderwerpen van wetenschap.

Tot dit laatste doel wordt jaarlijks in de buitengewone ver- gadering van April een rooster vastgesteld van de spreekbeurten, zooals die achtereenvolgend in de gewone vergaderingen der Afdeeling door de gewone leden zullen worden vervuld. Het ontwerp van den rooster wordt in den beschrijvingsbrief tot de buitengewone vergadering van April aan de leden bekend gemaakt.

Voor elke gewone vergadering worden ten minste drie spre- kers aangewezen.

Het staat elk lid vrij, ook buiten dergelijke aanwijzing, eene voordragt in de vergadering te houden. De tijd, voor elke spreekbeurt beschikbaar, is bepaald op een half uur.

De namen der sprekers worden in den beschrijvingsbrief en in de openlijke aankondiging der vergadering bekend gemaakt.

8 5.

De Afdeeling geeft uit:

le. Verhandelingen in 40,

go. Verslagen en Mededeelingen in 90.

In deze laatste worden opgenomen de processen-verbaal der gewone vergaderingen, alsmede zoodanige medegedeelde stukken, die bepaald door den schrijver daartoe zijn aangewezen of waar- aan de Afdeeling zoodanige bestemming wenscht te geven.

Tot dergelijke mededeelingen zijn, behalve de leden, ook per- sonen geregtigd, niet door het lidmaatschap aan de Akademie verbonden.

8 6.

Stukken, bestemd voor de Verhandelingen, worden in handen gesteld eener commissie van ten minste twee leden, die binnen eenen bij de benoeming vastgestelden tijd verslag uitbrengt op het in hare handen gestelde stuk. Het indienen van het ver- slag, de deliberatiën en het besluit omtrent de aanneming ge- schieden in den regel in eene gewone vergadering. Op prae-

REGL: V, ORDE, AFD. NATUURKUNDE,

me LIV mn

advies van den Voorzitter en Secretaris kan zulks ook in eene buitengewone vergadering plaats hebben,

$ 7,

Zoo de aangeboden verhandeling voor de Verslagen en Me- dedeelingen bestemd is, wordt zij in handen gesteld van eene commissie van redactie, benoemd in de buitengewone vergade- ring der maand April, en bestaande, behalve uit den Secretaris, ambtshalve lid dezer commissie, uit vier leden, waarvan elk jaar twee aftreden, maar terstond weder verkiesbaar zijn. Zij is gemagtigd de stukken, die door haar goedgekeurd worden, in de Verslagen en Mededeelingen te plaatsen. Bijaldien haar oordeel afkeurend is, geeft zij daarvan in eene buitengewone

vergadering berigt, en wordt aan de leden de beslissing over- gelaten.

$ 8. Elk lid der Akademie ontvangt de Verhandelingen en de Verslagen en Mededeelingen dadelijk na hun verschijnen. Beide worden in den boekhandel gebragt, en elke verhande- ling wordt afzonderlijk verkrijgbaar gesteld.

De schrijvers hebben aanspraak op vijf en twintig afzonder- lijke exemplaren hunner verhandeling.

$ 9.

Zoo door eenig Departement van ’sLands Regering de voor-

lichting der Akademie verlangd wordt, benoemt de Voorzitter eene commissie, bestaande uit zooveel leden, als hem wensche- lijk zal voorkomen, ten einde daarop, binnen eenen bij de be- noeming vastgestelden tijd, de Akademie te dienen van berigt, voorlichting en raad, __De commissie wordt in den regel benoemd in eene gewone vergadering. In spoed eischende gevallen, als ook zoo daar- toe andere redenen mogten bestaan, wordt de commissie in eene buitengewone vergadering of door den Voorzitter, buiten den tijd der vergaderingen, benoemd.

REGL. V. ORDE, AFD, NATUURKUNDE.

NER Ae

Het verslag der commissie wordt in eene gewone vergadering voorgedragen.

Indien er bezwaren bestaan tegen de behandeling in het openbaar, kan zulks ook in eene buitengewone vergadering ge- schieden.

$ 10.

De Akademie verklaart zich niet over de waarde van eenig haar ter beoordeeling toegezonden boekwerk, tenzij daartoe door de Regering uitgenoodigd, of wanneer het boekwerk haar ter mededinging naar eenen uitgeloofden prijs wordt toegezonden.

8 11.

Zoo eenig lid mogt verlangen dat eene bepaalde. prijsvraag door de Akademie wierd uitgeschreven, is hij gehouden haar in de maand Januarij aan den Secretaris der Afdeeling schriftelijk op te geven, die haar aan de leden bekend maakt.

De beraadslaging ‘daarover heeft plaats in de vergadering der maand Maart.

Ingeval van goedkeuring door de Afdeeling, wordt, na ge- houden overleg met het algemeen Bestuur, voor zooveel de re- geling der uitgaven betreft, in de algemeene vergadering ken- nis gegeven van de prijsuitschrijving der Afdeeling.

$ 12.

Op onbepaalde tijden worden met gesloten deuren buitenge- wone vergaderingen gehouden, waartoe alleen de leden der Af- deeling worden opgeroepen. De Voorzitter is geregtigd, onmid- dellijk vóór of ná eene gewone vergadering eene buitengewone te beleggen. Bijaldien eene buitengewone vergadering beschreven wordt, zullen de onderwerpen ter behandeling in den beschrij- vingsbrief worden vermeld.

$ 18.

Van de gewone en buitengewone vergaderingen wordt het proces-verbaal vóór hare sluiting in kort ontwerp gelezen en

REGL. V, ORDE, AFD. NATUURKUNDE,

goedgekeurd, daarna in zijne uitbreiding vastgesteld in eene volgende vergadering, en dat van de gewone vergadering zoo spoedig mogelijk in de Verslagen en Mededeelingen uitgegeven.

De gedrukte processen-verbaal der buitengewone vergaderin- gen worden alleen aan de leden der Akademie, als ook aan de Departementen van ’s Lands Regering gezonden. Zij worden. niet in den boekhandel gebragt.

$ 14.

In alle gevallen van stemming geschiedt de beslissing bij volstrekte meerderheid.

Bij staking van stemmen beslist de stem van den Voorzitter.

Ter bepaling van de rangorde der stemming wordt tot grond- slag genomen de presentie-lijst, op welke iedere naam een num- mer heeft. Volgens het lot wordt in elke vergadering beslist, bij welk nummer de stemming zal aanvangen.

De leden der Afdeeling voor de Taal, Letter-, Geschiedkun- dige en Wijsgeerige Wetenschappen en de correspondenten der Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, in

eene gewone vergadering tegenwoordig, hebben eene raadge- vende stem.

$ 15.

Zoo de stemming de keuze van personen betreft, geschiedt zij met toegevouwen stembriefjes. Indien bij eene eerste stemming geene volstrekte meerderheid verkregen is, heeft er eene tweede vrije stemming plaats.

Bij de derde stemming is men gebonden aan de twee perso- nen, die bij de tweede vrije stemming de meeste stemmen op zich vereenigd hebben. De volstrekte meerderheid beslist. Bij gelijkstaande stemmen beslist het lot.

8 16.

Tot de verkiezing van leden wordt in eene daartoe beschre- ven buitengewone vergadering der maand Maart beraadslaagd over de vraag, of eene openstaande plaats zal worden vervuld,

REGL V. ORDE, AFD, NATUURKUNDE.

mm EVEL mn

Daarna wordt bij volstrekte meerderheid van stemmen eene lijst opgemaakt van candidaten, wier aanspraken op het lidmaatschap door de leden der Afdeeling overwogen worden. Uit deze lijst geschiedt de keuze in de daartoe, volgens art. 7 van het or- ganiek Reglement, beschreven buitengewone vergadering der maand April.

8 17.

Zoo een lid der Afdeeling eenig voorstel, de Akademie be- treffende, in de vereenigde vergadering van April ter beraad- slaging wenscht te brengen, is hij gehouden, het aan den Voor- zitter der Afdeeling zoodanig tijdig in te zenden, dat het in eene daartoe beschreven buitengewone Vergadering op den laat- sten Zaturdag der maand Maart ter beraadslaging zal kunnen worden gebragt. Na goedkeuring der Afdeeling wordt het door den Voorzitter aan het Bestuur der Akademie medegedeeld en aan zijn oordeel, volgens $ 81, onderworpen.

$ 18.

In de buitengewone vergadering van den laatsten Zaturdag der maand Maart worden twee leden benoemd, om, vereenigd met twee leden der Letterkundige Afdeeling, eene commissie uit te maken, aan welke, volgens $ 87, de Rekening en Ver- antwoording van den algemeenen Secretaris ter beoordeeling wordt gegeven.

VOORZITTER EN ONDER-VOORZITTER. $ 19.

De Voorzitter leidt de beraadslaging in de vergaderingen, en handhaaft hare orde, volgens hetgeen daaromtrent in $ 1, 8,4, 9, 14, 15 en 16 is vastgesteld. In de orde der stemming brengt hij zijne stem het laatste uit.

$ 20.

De Voorzitter volgt bij de leiding der handelingen van de vergadering bij voorkeur de volgende orde :

REGL, V. ORDE, AFD. NATUURKUNDE.

womme VIE men

le. lezing van het proces-verbaal der voorgaande vergadering, dat, na goedkeuring, door den Voorzitter en den Secre- taris geteekend wordt;

29, kennisgeving van ingekomen stukken en boekwerken ;

30, aanvragen van Regeringswege ;

40, voorstellen van leden;

5o, mededeelingen van correspondenten en aanvragen van per- sonen, door geen titel aan de Akademie verbonden;

60, spreekbeurten en wetenschappelijke mededeelingen van ter vergadering aanwezige leden ;

79, laatste omvraag ;

80, lezing en goedkeuring van de korte aanteekeningen van het verhandelde.

8 21.

Zoo de Voorzitter verhinderd wordt de leiding der vergade- ring op zich te nemen, geeft hij daarvan kennis aan den Onder- Voorzitter en aan den Secretaris.

De Onder-Voorzitter vervangt bij ontstentenis den Voorzitter, en treedt in alle zijne regten en verpligtingen.

SECRETARIS.

$ 22.

De Secretaris zorgt, dat eene aankondiging van elke gewone vergadering ter plaatsing in de Nederlandsche Staats-Courant en in de Amsterdamsche Courant tijdig worde opgezonden.

$ 23.

Hij is belast met de uitgave, de verzending en de bewaring van al hetgeen door de Afdeeling in het licht wordt gegeven.

5 24.

Alle verslagen en brieven der Afdeeling worden door hem geteekend.

REGL: V. ORDE, AFD. NATUURKUNDE.

IK $ 25.

De Secretaris brengt al wat hij voor de Afdeeling ontvangt ter kennisse van den Voorzitter.

$ 26.

De Secretaris geeft nimmer eenig stuk uit het archief der Afdeeling, zonder behoorlijk bewijs van ontvangt. Dergelijke af- gifte kan alleen door leden gevorderd worden.

8 27.

De Secretaris zorgt, dat zoodra de boekwerken, welke door de Afdeeling uitgegeven worden, zijn afgedrukt, exemplaren daarvan den algemeenen Secretaris worden ter hand gesteld, vol- gens $ 42.

Goedgekeurd, De Minister van Binnenlandsche Zaken, ’s Gravenhage, VAN REENEN.

den 6den November 1855.

REGL, V. ORDE, AFD, NATUURKUNDE.

REGLEMENT VAN ORDE voor DE AFDEELING TAAL-, LETTER-, GESCHIEDKUNDIGE EN WIJSGEERIGE WETENSCHAPPEN.

WERKZAAMHEDEN DER LEDEN. 81.

De gewone vergaderingen der Afdeeling worden, met uitzon- dering der maanden Julij en Augustus, gehouden op den twee- den Maandag van elke maand.

$ 2.

De leden der Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, de gewone vergaderingen der Afdeeling Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen bijwo- nende, hebben regt op vergoeding van reis en verblijfkosten.

Elk lid der Akademie ontvangt, ten minste vier dagen vóór de gewone vergaderingen van elke Afdeeling, een brief van uitnoodiging, waarin zooveel mogelijk de onderwerpen worden vermeld, die behandeld zullen worden.

8 3.

De gewone vergaderingen worden op het in den brief van beschrijving vermelde en door den Voorzitter bepaalde uur ge- opend en uiterlijk te drie ure gesloten.

Wanneer er na de gewone nog eene buitengewone vergade- ring moet gehouden worden, zal de eerste een uur vroeger wor- den gesloten,

8 4.

De werkzaamheden der gewone vergaderingen zijn : 19. het doen van verslag over zaken, waaromtrent de Rege- ring den raad der Afdeeling mogt hebben ingewonnen ;

REGL, V. ORDE, AFD, LETTERKUNDE,

vocant > Abed

20, beraadslaging over voorstellen aan de Regering, betref- fende de belangen der wetenschap ; 30, het aanhooren van en beraadslagen over mededeelingen en voorstellen, betreffende onderwerpen van wetenschap.

8 5.

De Afdeeling geeft uit:

lo. Verhandelingen in 40.

20, Verslagen en Mededeelingen in 90,

In deze laatste worden opgenomen de processen-verbaal der gewone vergaderingen, en zoodanige stukken, als, hetzij door leden der Akademie, hetzij door personen niet aan de Akademie verbonden, daartoe met goedkeuring der vergadering aangewezen worden.

ke}

$ 6.

Stukken bestemd voor de Verhandelingen, worden in handen gesteld eener commissie van ten minste twee leden, die binnen eenen vastgestelden tijd verslag uitbrengt. Het uitbrengen van het verslag, de beraadslaging en het besluit omtrent de aanne- ming geschieden in eene gewone vergadering. Op advies van den Voorzitter en Secretaris kan zulks ook in eene buitengewone vergadering plaats hebben.

87.

Stukken bestemd voor de Verslagen en Mededeelingen wor- den in handen gesteld eener commissie van redactie, benoemd in de buitengewone vergadering der maand April, en bestaande, be- halve uit den Secretaris, ambtshalve lid der commissie, uit vier leden, waarvan elk jaar twee aftreden, welke echter terstond weder verkiesbaar zijn. Zij is tot de plaatsing der stukken in de Verslagen en Mededeelingen bevoegd. Mogt zij daarin. eenig bezwaar vinden, dan geeft zij daarvan in eene buitenge- wone vergadering berigt, en wordt aan de leden de beslissing overgelaten. |

REGL. V. ORDE, AFD. LETTERKUNDE.

$ 8.

Elk lid der Akademie ontvangt een afdruk van al wat door de Afdeeling wordt in het licht gezonden.

89.

Zoo van wege eenig Departement van Algemeen Bestuur de voorlichting der Afdeeling verlangd wordt, benoemt de Voor- zitter eene commissie, bestaande uit zooveel leden als hem wen- schelijk zal voorkomen, ten einde daarop binnen een bij de be- noeming vastgestelden tijd de Afdeeling te dienen van berigt, voorlichting en raad.

Het verslag der commissie wordt in eene gewone vergadering voorgedragen.

Indien er bezwaren bestaan tegen de behandeling in het open- baar, kan zulks ook in eene buitengewone vergadering geschieden.

$ 10.

De Akademie verklaart zich niet over de waarde van eenig haar ter beoordeeling toegezonden boekwerk, tenzij daartoe door de Regering uitgenoodigd, of wanneer het boekwerk haar ter me- dedinging naar een uitgeloofden prijs wordt toegezonden.

$ 1.

Zoo eenig lid mogt verlangen dat eene bepaalde prijsvraag door de Akademie wierd uitgeschreven, is hij gehouden haar in de maand Januarij aan den Secretaris der Afdeeling schriftelijk op te geven, die haar aan de leden bekend maakt.

De beraadslaging daarover heeft plaats in de vergadering der maand Maart.

Ingeval van goedkeuring door de Afdeeling, wordt, na gehou- den overleg met het algemeen Bestuur, voor zooveel de regeling der uitgaven betreft, in de algemeene vergadering kennis gege- ven van de prijsuitschrijving der Afdeeling.

$ 12.

Op onbepaalde tijden worden met gesloten deuren buitenge-

REGL. V. ORDE, AFD. LETTERKUNDE,

on (NIT

wone vergaderingen gehouden, waartoe alleen de leden der Af- deeling worden opgeroepen. De Voorzitter is geregtigd, onmid- dellijk vóór of ná eene gewone vergadering eene buitengewone te beleggen. Bijaldien eene buitengewone vergadering beschre- ven wordt, zullen de onderwerpen ter behandeling in den be- schrijvingsbrief worden vermeld.

8 13.

Alle voorstellen, welke niet slechts de orde van behandeling of de huishoudelijke aangelegenheden betreffen, worden schriftelijk aan den Voorzitter ter hand gesteld.

8 14.

Van de gewone en buitengewone vergaderingen wordt het proces-verbaal vóór hare sluiting in kort ontwerp gelezen en goedgekeurd, daarna in zijne uitbreiding vastgesteld in eene volgende vergadering, en dat van de gewone vergaderingen zoo spoedig mogelijk in de Verslagen en Mededeelingen uit- gegeven. |

De processen-verbaal der buitengewone vergaderingen worden, wanneer tot het drukken daarvan besloten wordt, alleen aan de leden der Akademie, alsook aan de Departementen van Algemeen Bestuur in druk medegedeeld.

8 15.

In alle gevallen van stemming geschiedt de beslissing bij vol- strekte meerderheid.

Bij staking van stemmen beslist de stem van den Voorzitter.

Ter bepaling van de rangorde der stemming wordt tot grond- slag genomen de presentie-lijst, op welke iedere naam een num- mer heeft. Volgens het lot wordt in elke vergadering beslist, bij welk nummer de stemming zal aanvangen.

De leden der Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige we- tenschappen en de correspondenten der Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen, in eene gewone vergadering tegenwoordig, hebben eene raadgevende stem.

REGL. V. ORDE, AFD, LETTERKUNDE,

_ LXIV $ 16.

Zoo de stemming de keuze van personen betreft, geschiedt zij met toegevouwen stembriefjes. Indien bij eene eerste stemming geene volstrekte meerderheid verkregen is, heeft er eene tweede vrije stemming plaats. Bij de derde stemming is men gebonden aan de twee personen, die bij de tweede vrije stemming de meeste stemmen op zich vereenigd hebben. De volstrekte meerderheid beslist. Bij gelijkstaande stemmen beslist het lot.

$ 17.

Tot de verkiezing van leden wordt in eene daartoe beschre- ven buitengewone vergadering der maand Maart beraadslaagd over de vraag, of eene openstaande plaats zal worden vervuld. Daarna wordt eene lijst opgemaakt van candidaten, die ten minste een derde der aanwezige stemmen op zich vereenigd heb- ben, en wier aanspraken op het lidmaatschap door de leden der Afdeeling overwogen worden. Uit deze lijst geschiedt de keuze bij volstrekte meerderheid van stemmen, in eene daartoe be- schreven buitengewone vergadering in de maand April.

$ 18.

Zoo een lid der Afdeeling eenig voorstel, de Akademie be- treffende, in de vereenigde vergadering van April ter beraad- slaging wenscht te brengen, is hij gehouden, het aan den Voor- zitter der Afdeeling tijdig in te zenden, zoodat het in eene daartoe beschreven buitengewone vergadering op den tweeden Maandag der maand Maart ter beraadslaging zal kunnen worden gebragt. Na goedkeuring der Afdeeling wordt het door den Voorzitter aan het Bestuur der Akademie medegedeeld en aan zijn oordeel, volgens $ 31, onderworpen.

In de buitengewone vergadering van den tweeden Maandag der maand Maart worden twee leden benoemd, om, vereenigd met twee leden der Natuurkundige Afdeeling, eene commissie uit te maken, aan welke, volgens $ 37, de Rekening en Ver- antwoording van den algemeenen Secretaris ter beoordeeling wordt gegeven.

REGL. V, ORDE, AFD, LETTERKUNDE.

—_ LXV _ VOORZITTER EN ONDER-VOORZITTER. $ 19.

De Voorzitter leidt de beraadslaging in de vergaderingen en handhaaft hare orde, volgens hetgeen daaromtrent in $ 1, 8, 4, 9, 14, 15 en 16 is vastgesteld. In de orde der stemming brengt hij zijne stem het laatst uit.

$ 20.

De Voorzitter volgt bij de leiding der handelingen van de

vergadering bij voorkeur de volgende orde:

10, lezing van het proces-verbaal der voorgaande vergadering, dat, na goedkeuring, door den Voorzitter en den Secre- taris geteekend wordt;

go. kennisgeving van ingekomen stukken en boekwerken;

83°. aanvragen van Regeringswege;

40, voorstellen van leden;

5o, mededeelingen van correspondenten, en aanvragen van personen, door geen titel aan de Akademie verbonden.

69. wetenschappelijke mededeelingen van ter vergadering aan- wezige leden ;

70, laatste omvraag ;

80, lezing en goedkeuring van de korte aanteekeningen van het verhandelde.

8 21.

Zoo de Voorzitter verhinderd wordt de leiding der vergade- ring op zich te nemen, geeft hij daarvan kennis aan den Onder- Voorzitter en aan den Secretaris.

De Onder-Voorzitter vervangt, bij ontstentenis, den Voorzit- ter, en treedt in al zijne regten en verpligtingen.

SKCRETARIS. $ 22. De Secretaris zorgt, dat eene aankondiging van elke gewone JAARBOEK 1857, E

REGL. V. ORDE, AFD. LETTERKUNDE.

vergadering ter plaatsing in de Nederlandsche Staats- Courant en in de Amsterdamsche Courant tijdig worde opgezonden.

$ 28.

Hij is belast met de uitgave, de verzending en de bewaring van al hetgeen door de Afdeeling in het licht wordt gegeven.

8 4.

Alle verslagen en brieven der Afdeeling worden door hem geteekend.

8 25.

De Secretaris brengt al wat hij voor de Afdeeling ontvangt, ter kennisse van den Voorzitter.

$ 26.

De Secretaris geeft nimmer eenig stuk uit het archief der Afdeeling, zonder behoorlijk bewijs van ontvangst. anni af- gifte kan alleen door leden gevorderd worden.

8 27.

De Secretaris zorgt, dat zoodra de boekwerken, welke door _ de Afdeeling uitgegeven worden, zijn afgedrukt, exemplaren daar- van den algemeenen Secretaris worden ter hand gesteld, ter ver- zending volgens $ 42.

Goedgekeurd, De Minister van Binnenlandsche Zaken, ’s Gravenhage, VAN REENEN, den 6Gden November 1855.

REGL. V. ORDE, AFD, LETTERKUNDE.

mm XVI mm

ALGEMEENE BEPALINGEN.

BESTUUR DER AKADEMIE. $ 28.

De tijdelijke algemeene Voorzitter en Secretaris maken het bureau van het Bestuur uit.

$ 29.

Het Bestuur beheert de algemeene huishoudelijke belangen der Akademie, en doet, voor zoo verre noodig, de gevorderde voorstellen daartoe aan ’s Lands Regering.

$ 30.

De raming der uitgaven voor het volgend jaar wordt in de maand Maart door den algemeenen Secretaris aan het oordeel van het Bestuur onderworpen, en na goedkeuring, gebragt in de vereenigde vergadering der beide Afdeelingen, volgens art. 12 van het organiek Reglement, te houden in de maand April.

8 31.

Telken jare, in de eerste week der maand April, beraadslaagt het Bestuur over de punten van beschrijving der vereenigde vergadering van de beide Afdeelingen, te houden in de maand April, en beoordeelt de voorstellen, welke daartoe van de Af- deelingen zijn ingekomen.

$ 32.

Zoo het bijeenroepen eener buitengewone vereenigde verga- dering noodig wordt geacht, bepaalt het Bestuur daartoe de punten van beschrijving.

E*

ALGEMEENE BEPALINGEN.

et ENEN sma

$ 33.

Zoo een lid der Akademie den aankoop van een of meer- dere boekwerken verlangt, zal hij daartoe het voorstel doen in de Afdeeling, waartoe hij behoort. Zoo de afdeeling den aan- koop wenschelijk acht, doet zij het voorstel daartoe aan het Bestuur, dat de uitvoerbaarheid van den aankoop, in verband

met den staat der kas van de Akademie, beoordeelt, en daarop besluit.

VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AFDEELINGEN VAN DE AKADEMIE. Ë

$ 34

De leden der Akademie worden ten minste acht dagen te voren opgeroepen tot de vereenigde vergadering, volgens art. 12 van het organiek Reglement, te houden in de maand April.

De beschrijvingsbrief wordt geteekend door den algemeenen Secretaris.

De onderwerpen ter behandeling, vastgesteld in de vergadering van het Bestuur, worden in den beschrijvingsbrief vermeld.

$ 35.

Na de vereenigde zitting van April, wordt van de afwisse-

ling van den voorrang kennis gegeven aan den Minister van Binnenlandsche Zaken.

$ 36.

In de vereenigde vergadering voornoemd, wordt het verslag van den staat en de werkzaamheden der Akademie voorgedragen door den algemeenen Secretaris. Na goedkeuring door haar, wordt het den Koning aangeboden, en een afschrift aan den Minister van Binnenlandsche Zaken medegedeeld.

$ 37. De algemeene Secretaris zorgt, dat de Rekening en Verant-

ALGEMEENE BEPALINGEN,

en LXIXK

woording over het afgeloopen jaar gereed zij in den aanvang der maand Maart. Elke Afdeeling benoemt in de buitenge- wone vergaderingen der maand Maart twee leden, welke eene commissie tot onderzoek van de Rekening en Verantwoording uitmaken. De namen dier leden worden door de Secretarissen der Afdeeling aan den algemeenen Secretaris bekend gemaakt. De algemeene Secretaris zorgt, dat aan het oudste lid der com- missie uit de voorzittende Afdeeling, de Rekening en Verant- woording met hare Bescheiden en Memorie van Toelichting tij- dig worde ter hand gesteld.

De commissie brengt haar verslag uit in de vereenigde ver- gadering der maand April, Ingeval van goedkeuring wordt de Rekening en Verantwoording door den algemeenen Voorzitter geteekend, en in afschrift medegedeeld aan den Minister van Binnenlandsche Zaken. Zij wordt opgenomen in het proces- verbaal der vereenigde vergadering.

ALGEMEENE SECRETARIS. $ 38.

De algemeene Secretaris brengt de besluiten ten uitvoer der vereenigde vergadering van de Akademie en van haar Bestuur. Hij teekent de van haar uitgaande brieven, en zorgt dat het proces-verbaal van haar, na goedkeuring door het Bestuur der Akademie, gedrukt aan hare leden en correspondenten, als ook aan de Moofden der departementen van algemeen Bestuur ver- zonden worde.

$ 39.

De algemeene Secretaris is belast met de zorg voor de boe- _ kerij der Akademie. Hij doet de aankoopen, waartoe in de ver- gaderingen van het Bestuur besloten wordt, draagt zorg voor de completering der in de boekerij voorhanden boekwerken, als ook voor het inbinden daarvan, voor zoo verre zulks gevorderd wordt. Hij zorgt voor de vervaardiging en het in druk uitgeven van eenen Catalogus der boekerij, laat dezen behoorlijk bijschrij-

ALGEMEENE BEPALINGEN,

_—m LXX mm

ven, en geeft elke maand in de Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling, waarvan hij de Secretaris is, eene volledige lijst uit, van de ten geschenke ontvangen en aangekochte boekwer- ken, met hunne inhouds-opgave. Hij stelt aan het Bestuur de maatregelen voor, gevorderd tot bewaring en uitbreiding der boekerij.

$ 40.

De leden der Akademie hebhen het regt, om boeken uit de boekerij der Akademie ten gebruike te ontvangen, onder voor- waarde, dat daarvoor een behoorlijk bewijs van ontvangst worde verleend; dat geen boekwerk langer dan gedurende drie maanden j buiten de boekerij blijve, en in geval van beschadiging, de aan- gebragte schade door den gebruiker vergoed worde.

Eenige kostbare plaatwerken in groot formaat, waarvan eene lijst, opgemaakt door den algemeenen Secretaris en goedgekeurd door het Bestuur, in de boekerij ter visie behoort te liggen, zullen alleen op magtiging van het Bestuur aan de leden ten gebruike worden gegeven.

De algemeene Secretaris is gemagtigd, om, onder gelijke voorwaarde, boeken ten gebruike te geven aan personen, door geenen titel aan de Akademie verbonden, mits dat hun bewijs van ontvangst ook door een lid der Akademie geteekend worde.

Van de ten gebruike gegeven boekwerken wordt een register door den algemeenen Secretaris gehouden. De bewijzen van ontvangst worden zorgvuldig door hem op het bureau der Akademie bewaard.

$ 4l.

In de vereenigde vergadering van de maand April brengt de algemeene Secretaris een verslag uit over den staat der boekerij, en doet hij de voorstellen, welke tot hare bewaring en uitbrei- ding aan het Bestuur geschikt zijn voorgekomen.

$ 42.

De algemeene Secretaris zorgt, dat er een inventaris zij der bezittingen van de Akademie, en bewaart deze op de wijze, welke

ALGEMEENE BEPALINGEN.

We INKT eme

aan het Bestuur doeltreffend voorkomt. Hij heeft het archief en het magazijn der Akademie onder zijn beheer, en zorgt voor de verzending van de door de beide Afdeelingen der Akademie uitgegeven werken aan den Koning, de Prinsen van het Vor- stelijk Huis, de Hoofden der departementen van algemeen Be- stuur, de Leden en Correspondenten der Akademie en de Bin- nen- en Buitenlandsche Genootschappen, waarmede de Akademie in verbinding is.

Hiervan wordt eene lijst van expeditie door hem bewaard.

Hij zorgt dat de exemplaren, waarover de Akademie de be- schikking heeft, behoorlijk bewaard en in een magazijnboek ver- antwoord worden.

8 48.

De algemeene Secretaris ontvangt de toelage, welke van ’s Rijks wege aan de Akademie wordt ‘verstrekt, als ook de overige ba- ten der Akademie. Hij beheert deze gelden, doet daaruit de noodige betalingen, en verantwoordt ze op de wijze, in $ 30 en $ 87 omschreven.

KONINKLIJK BESLUIT OMTRENT HET VERLEENEN VAN VRIJDOM VAN BRIEFPORT AAN DE KONINKLIJKE AKADE- MIE VAN WETENSCHAPPEN TE AMSTERDAM.

Wis WILLEM III, bj de gratie Gods, Koning der Ne- derlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz, enz, enz.

Gezien Art. 33 der wet van 12 April 1850 (Staatsblad N°, 15) mitsgaders Ons besluit van 5 Julij 1850 (Staatsblad N° 38). |

Gelet op het rapport van Onzen Minister van Financiën, van den 15den dezer, N°. 139 Post;

Hebben goedgevonden en verstaan :

VRIJDOM VAN BRIEFPORT.

”

mn DEKT me

Vrijstelling van briefport onder de gewone bepalingen van kruisband en eigenhandig contreseing te verleenen; É 1°. voor de briefwisseling welke over dienstzaken gevoerd wordt tusschen de Leden. der Kollegiën van Gedeputeerde Staten in elke provincie, en den Griffier van hetzelfde Kollegie ;

2°. voor de brieven en stukken betrekking hebbende tot den werkkring van de Koninklijke. Akademie van Wetenschap- pen te Amsterdam, welke over en weder verzonden worden tusschen het Bestuur van die Akademie ter eene, en de Leden van dezelve Akademie ter andere zijde.

Onze Minister van Financiën is belast met de uitvoering de- zes, waarvan afschrift zal worden gezonden aan Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken, tot informatie.

Het Loo, den 21sten Augustus 1856. (get.) WILLEM.

De Minister van Financiën (get) Vrom. Voor kopij conform. De Secretartis-Generaal, (get) D. van Hovyrrua.

VRIJDOM VAN BRIEFPORT,

PROCES-VERBAAL

VAN DE

VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AFDEELINGEN

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

INLEIDING.

Tot de vereenigde vergadering der beide Afdeelingen van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, gevestigd te Amster- dam, waren de leden met den volgenden brief bijeengeroepen :

KONINKLIJKE AKADEMIE

VAN

WETENSCHAPPEN. Amsterdam, den 18den April 1857.

Ik heb de Ber U te noodigen, op Zaturdag den 25sten April e. k., des morgens ten Elf Ure tot eene vereenigde vergadering der beide Afdeelingen van de Akademie, voorgeschreven door Art. 12 van het organiek Reglement.

1.

2°.

8. 4,

JAARBOEK 1857.

NN ROLIK.,

Algemeene Secretaris.

ONDERWERPEN TER BEHANDELING.

Ontwerpverslag over den staat en de werkzaamheden der Akademie;

Verslag van de Heeren R. VAN REES, J. VAN HALL, A. H. VAN DER BOON MESCH €en L. J. F. JANSSEN, door de beide Afdeelingen der Akademie in commissie benoemd tot het nazien der Rekening en Verantwoording over den jare 1856;

Raming der uitgaven over den jare 1857;

Voorstel van het Bestuur, omtrent de vergoeding van reis- en verblijfkosten aan leden buiten Amsterdam wonende; 1%

ke, |

6°,

4:

8°,

9”,

(en)

‚ Mededeeling omtrent de uitgave van het Handschrift van

Simplicius en van de Werken van Hippocrates ;

Voorstel van het Bestuur om een Jaarboek der Akademie te doen drukken, waarin de processen-verbaal der ver- eenigde zitting van de beide Afdeelingen, de levensberig- ten der gestorven leden, en al wat de Akademie in haar geheel aangaat, zullen worden opgenomen ;

Verslag van den algemeenen Secretaris over den staat der Bibliotheek ;

Verslag der commissie over de Geschiedenis van den Wa- terstaat, en beslissing op de drie volgende door haar in- gediende voorstellen :

1°. dat aan haar of aan eene andere, door de vereenigde ver- gadering te benoemen commissie, worde opgedragen de aanwijzing van eenen Redacteur, met wien zij in overleg trede omtrent een plan, dat tot grondslag, toelichting en verantwoording van de bij den Staat aangevraagde subsidie zal kunnen strekken;

2°, Dat de commissie hierin handele onder goedkeuring van het algemeen Bestuur der Akademie, waarmede zij over deze zaak in aanhoudende gemeenschap wenscht te blijven ;

3°, Dat zij, in gevalle de aangevraagde subsidie mogt worden verleend, altoos, behoudens goedkeuring van het algemeen Bestuur, over de aan de onderneming telkens toe te stane gelden met den eventueelen Redacteur contractere en handele.

Verwisseling van den voorrang der Afdelingen.

PROCES-VERBAAL

VEREENGDE VERGADERING DER BEIDE AFDEELINGEN

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN,

GEHOUDEN DEN 25sten AprIL 1857, DES MORGENS TEN ELF URE.

0-0 e-0- Algemeene Voorzitter . . . 5. BAKE. Algemeene Secretaris . . … w. VROLIK.

Tegenwoordig de Heeren : 5. BAKE, w. VROLIK, J. A. C. OUDEMANS, G. A. VAN KERKWIJK, A. H. VAN DER BOON MESCH, C. LEEMANS, D. BIERENS DE HAAN, W. N. ROSE, J. DIRKS, L. A. J. W. SLOET, C. J. MATTHES, J. DE WAL, L. J. F. JANSSEN, G. H. M. DELPRAT, H. SCHLEGEL, D. J. STORM BUYSING, J. ACKERSDIJCK, P. HARTING, J. G. HULLEMAN, R. LOBATIO, F. J. STAMKART, J. VAN DER HOEVEN, S. KARSTEN, H. C. MILLIES, F. A. W. MIQUEL, J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOEK, R. VAN REES, H. J. KOENEN, L. PH. C. VAN DEN BERGH, W. MOLL, J. VAN HALL, T. ROORDA, M. DE VRIES, F. C. DE GREUVE, F. C. DONDERS, R. C, BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, A. C. HOLTIUS, G. E. VOORHELM SCHNEEVOOGT, J. VAN GEUNS.

De algemeene Secretaris deelt mede, van de H.H. p. DOZY, CONRAD, GLAVIMANS, VAN DER KUN Een J. P. DEL- PRAT de kennisgeving ontvangen te hebben, dat het hun om verschillende redenen onmogelijk is deze vergadering bij te wonen.

(6)

De Voorzitter opent de vergadering met de volgende toespraak :

Mijne Heeren !

Het is voor de tweede maal dat de beide Afdeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen in vereenigde zitting vergaderd zijn, en ik heet U hier welkom. Waartoe deze vergade- ring bestemd is, wijst het Reglement in art. 12 aan. Het zijn onderwerpen die wel miet op het gebied der wetenschap thuis behooren, maar die toch niet gemist noch veronachtzaamd kun- nen worden zonder gevaar voor de bereiking van het doel, dat deze wetenschappelijke vereeniging zich voorstelt. Aan-ieder in- dividu, en dus ook aan den afzonderlijken man van studie blijve het vrijgelaten, bij al zijn streven telkens geheel zijn luim te volgen en zijne wijze van handelen zelfs met de meeste onstand- vastigheid en wispelturigheid te regelen, of liever zich van elken regel te ontslaan: bij vereenigde ligchamen is regel en is orde onmisbaar; zij kunnen, zonder die, noch voortdurend bestaan, noch aan hun doel beantwoorden; zij moeten zich daartoe eene geringe opoffering van ieders lust getroosten, maar zij zullen daarvoor vergoeding vinden in de gestadigheid van hun gemeen- schappelijk voorwaarts streven en in de vet angppee van hunne verrigtingen.

Van de negen onderwerpen die ons thans ter behandeling worden voorgesteld, bekleedt het Ontwerpverslag over den staat en de werkzaamheden der Akademie met reden de eerste plaats. Wij hebben aan den Koning en zijne regering, en, zoo ik mag vertrouwen, ook aan het beschaafd publiek rekenschap te geven van hetgeen door ons in het afgeloopen jaar verrigt is, dat is, hoe wij het doel dezer Koninklijke instelling begrepen en be- hartigd hebben, en wat er door onze gemeenschappelijke en in- dividuëele bemoeijing ten nutte der wetenschap is gesticht, of voorbereid voor het vervolg. Wij zullen ons, ik durf er de over- tuiging van uitdrukken, daarover noch te schamen noch uitermate te verhoovaardigen hebben: wij moeten ons niet vleijen daarmede ik weet niet welke te hoog gespannen verwachtingen te zullen voldoen. Wij zijn ons bewust geen der wegen, ons door art. 3

SER:

van het Reglement aangewezen, zoodra er zich de gelegenheid toe aanbood, onbetreden gelaten te hebben; ieder onzer heeft daarin naar zijne beste vermogens medegewerkt. Waar de Rege- ring den raad der Akademie inriep, wij hebben dien pligt met ijver betracht. De belangen der wetenschap hebben ons be- wogen meer dan één voorstel aan de Regering te doen, terwijl er nog andere voorbereid worden. Aan de gelegenheid om be- oefenaars der wetenschap buiten de Akademie op betamelijke wijze te ondersteunen, somtijds ook hen teregt te wijzen, heeft het ons niet ontbroken. Prijsvragen uit te schrijven hebben wij ook in dit jaar miet noodig geoordeeld. Daarentegen vonden wij ons, wegens voorhanden middelen, in staat de uitgave van voor de wetenschap belangrijke werken op ons te nemen, die anders welligt zou achtergebleven zijn. Wij zijn voortgegaan met de geregelde uitgave onzer Verslagen en Mededeelingen, alsmede van meer uitgebreide Verhandelingen; en de vereerende betrek- king, waarin wij ons met zoovele, zoowel Nederlandsche, als buitenlandsche wetenschappelijke ligchamen gesteld hebben, heeft ruime en zeer vruchtbare gelegenheid doen ontstaan om, tegen hetgeen wij aan deze konden aanbieden, hunne werken te ont- vangen, en daarmede onze bibliotheek met aanwinsten te ver- rijken, die voor de beoefenaars der wetenschap in ons vaderland van onschatbaar belang zijn. Eindelijk zijn wij niet achterlijk geweest in het onderhouden van wetenschappelijke briefwisseling met buitenlandsche geleerden, al waren die door geenerlei band met de Akademie verbonden.

Verre het meeste van al wat ik vermeldde, M. H., is door de zamenwerkende kracht der Akademie gedaan; maar, heeft zij iets goeds verrigt of gesticht, zij heeft het te danken aan den ijver en aan de werkzame belangstelling waarmede zoo velen uwer zich telkens van de hen opgedragen taak hebben gekweten. Een ander, niet onaanzienlijk gedeelte onzer werkzaamheden be- stond niet in het gemeenschappelijk overleg omtrent hetgeen van. de Akademie gevorderd werd, maar ontstond geheel uit de in- dividuëele wetenschappelijke mededeelingen, die in. hare vergade- ringen werden voorgedragen. De groote verscheidenheid der alzoo behandelde en ter spraak gebragte onderwerpen, de vrijmoe-

(8)

digheid bij de beraadslagingen daarover, bij welke noch twijfel, noch tegenspraak werd uitgesloten, hebben ons versterkt in de eenige ware opvatting van de eischen der wetenschap, zooals die hier in het bijzonder gelden, Ieder van ons heeft zijn ge- kozen vak van studie, dat hij met liefde en met al de inspan- ning van zijn geest bebouwt en behartigt; maar wel verre dat dit ons van elkander isoleert, begreep een ieder, hoe verder hij op het veld zijner keuze voortwandelde en hoe naauwkeuriger zijne nasporingen werden, dat hij behoefte had om ook op het daarnevens liggende en zelfs op het verder afgelegene zijne blik- ken te slaan. Zóó, M. H., groeit en ontwikkelt zich allengs die noodige encyclopedischen zin, zonder welken geene vergadering van beoefenaars van wetenschap waarlijk leven kan, waarvan het gemis haar tot eene ijdele en doode vertooning maakt. Wat ik onder dien naam van encyclopedischen zin versta, behoeft noch uit zeer bekende wijsgeerige beginselen verklaard, noch aangeno- men te worden op het gezag van een beroemd, maar afgesleten gezegde in eene redevoering, die men tot nog toe op den naam van CICERO laat doorgaan, en waar het al een zeer dwaas figuur maakt. Neen, zonder gezag en zonder eenige demonstratie & priori gevoelt ieder uwer, dat, hoe zorgvuldiger men het gekozen, schijnbaar klein gedeelte der wetenschap onderzoekt, hoe scherper het oordeel gewet wordt om daarin schijn van waarheid te on- derscheiden, hoe dieper men tot den bodem tracht door te drin- gen, zooveel sterker de overtuiging zich van ons meester maakt, dat de waarde en het licht en de vruchtbaarheid van het door ons behartigde eerst dan blijken, wanneer wij er de natuurlijke verwantschap met alle andere onderwerpen van wetenschappelijk onderzoek van erkennen, wanneer wij het als een schakel van die onmetelijke keten weten te plaatsen. Meer is aan het men- schelijk verstand niet toegestaan: wie onzer vermag alle weten- schap te omvatten? Maar die erkenning, waarvan ik sprak, opent ons oor en hart voor hetgeen buiten onze onmiddellijke bemoeijing ligt: het onderwerp moge ons vreemd en ongekend zijn, maar wij bemerken aanstonds den natuurlijken en onver- breekbaren band die alles omsluit, en wij gevoelen ons, om het zoo uit te drukken, te huis, zoodra wij in de redenering, in de

10)

critiek, in de methode dien echt wetenschappelijken geest erken- nen, die het onmisbare zout is voor iedere studie, die alleen den mensch verstandelijk adelt.

Ik verbeeld mij, M. H., dat wij van deze en dergelijke gedach- ten doordrongen, elke onedelmoedigheid, elke bekrompenheid, elke ijdelheid van deze instelling zullen kunnen afweren. Ik herinner mij de uitdrukking van een vernuftig Fransch schrijver : „le grand écueil de Académie, c'est le petit esprit” Hoovaardij, aanmati- ging, minachting voor hetgeen niet het onze is, dat alles is klein- geestigheid, die een aantal van rampzalige zwakheden medebrengt.

Wij zijn ons, bij deze tweede uit de beide Afdeelingen der Akademie zamengestelde vergadering, bewust, ieder naar zijn vermogen en omstandigheden getoond te hebben, dat wij het doel en de strekking dezer stichting wel begrepen : hoe helderder dat begrip bij ons wordt, zooveel te ijveriger zullen we het in praktijk brengen, om telkens nog meer aan den Koning die de Akademie beschermt, en aan de natie die daarin den band ziet tusschen de Regering en de Wetenschap, te toonen, dat haar be- staan eigenaardige en rijke vruchten draagt.

Ik vraag U voor dit weinige om verschooning, M. H. Ik heb er voor het oogenblik niets bij te voegen, dan dat ik de leiding dezer vergadering, die ik bij deze de eer heb te openen, niet zonder schroom aanvaard. Wilt mij, bid ik U, met uwe toegevendheid en met uwen beteren raad te gemoet komen, en moge alzoo ook deze bijeenkomst strekken tot bevordering en bevestiging van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen.

Na deze rede, onder toejuiching der leden uitgespro- ken, verzoekt de Voorzitter den algemeenen Secretaris, volgens Art. 12 organiek Reglement, het verslag van den sfaat en de werkzaamheden der Akademie voor te dragen en aan de beoordeeling der vereenigde vergade- ring te onderwerpen.

A

De algemeene Secretaris geeft aan deze noodiging ge- hoor door het volgende ontwerpverslag voor te lezen :

(10) Amsterdam den 2östen April 1857.

SIRE!

Het verslag, dat de Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam de eer heeft Uwer Majesteit aan te bieden, strekt zich uit over eene tijdruimte, gaande van de maand April des jaars 1856 tot aan dezelfde maand des loopenden jaars. Gedu- rende haar, waren de werkzaamheden der Akademie zoo menig- vuldig en zoo verschillend, dat, om de zoo zeer gewenschte be- knoptheid te bewaren, het doeltreffend geacht wordt, alleen de hoofdrigtingen aan te geven en de bijzonderheden buiten vermel- ding te laten. De Akademie acht zich te meer tot dergelijke handeling gedrongen, vermits de mededeeling van hare verslagen, waarin de hoofdsom van al hare werkzaamheden Uwer Majesteit meer dan eenmaal ’s jaars wordt bekend gemaakt, de herhaalde opgave daarvan minder gewenscht maakt.

Eene der hoofdrigtingen in de werkzaamheid der Akademie in den jongsten jaarkring was Taalkennis. Zij zette daarin den ar- beid voort, reeds ten vorigen jare aangevangen, en hield zich in meer dan eene zitting bezig met het door haar medelid roorpa ter spraak gebragt verschil in spreek- en in schrijftaal, waarover belangrijke en levendige beraadslaging werd gevoerd, waaraan de Spreker en vooral de H.H. pe vries en BRIL deelnamen. Zij zal ongetwijfeld voor dit onderwerp niet onvruchtbaar blijven. In - de jongste gewone vergadering der Letterkundige Afdeeling knoopte de Heer VAN LENNEP daaraan zijne opmerkingen over taal, stijl en spelling, welke levendige wisseling van gedachten uitlokten en den weg voorbereidden waarop verder zal worden voortgearbeid.

Uit een geheel ander oogpunt werd dit onderwerp door een lid der Natuurkundige Afdeeling opgevat, toen hij haar in twee achtereenvolgende vergaderingen zijne nasporingen omtrent spraak en taal bekend maakte, en daaraan eene voordragt knoopte over den physischen aard der vocalen, waarin hij toonde dat deze be- staan uit den klank der stem, gepaard met een geruisch van eene bepaalde hoogte. De Akademie hoopt spoedig door haar mede- lid poxprrs in staat gesteld te worden om dezen zijnen arbeid wereldkundig te doen worden.

(A1)

Verwant met Taalstudie is de werkzaamheid door de aanvaar- ding van het legaat van wijlen 5. m. HoEUFFT der Akademie op- gelegd. Zij heeft de beide Latijnsche gedichten van den Heer J. VAN LEEUWEN met den tweeden prijs bekroond, en de gedich- ten zelve door den druk openlijk bekend gemaakt. Haar later bekend gemaakt en zooveel mogelijk verspreid programma had ten gevolge, dat vier dichtstukken naar den prijs dongen, en dat aan een dezer, getiteld Octaviae querela, de zilveren eerepenning werd toegekend. Als schrijver daarvan heeft zich de Heer 7. van LEEUWEN, Predikant te Zegwaart bekend gemaakt.

Van geheel anderen aard is eene andere werkzaamheid, welke zich voor een deel aan de Letterkundige, voor een ander deel aan de Geneeskundige wetenschap hecht. Zij heeft betrekking op eene nieuwe uitgave der werken van Hippocrates, door haar medelid r. z. ERMERINS ondernomen, en waarvan de kosten voor een deel door de Akademie zullen worden gedragen. Deze on- derneming wordt met zooveel ijver voortgezet, dat van het Ferste Deel reeds meer dan 830 bladen zijn afgedrukt, en zich van de sierlijkheid zoowel als van de classieke belangrijkheid dezer uit- gave de beste verwachtingen laten voeden.

Daaraan hecht zich als van zelve eene verhandeling, door den Heer KaRsTEN aangeboden, over eene tot dus ver niet gelukkig opgehelderde plaats in de redevoering van DEMOSTHENES de Co- rona, waarop door hem eene emendatie wordt gegeven, die ook tot toelichting van andere plaatsen van oude schrijvers strekken kan.

Met de Letterkunde en voor een deel ook met de Geschiedenis verwant, zijn de menigvuldige beschouwingen omtrent de Eugu- binische Tafels, waarover de Heer rurerrs eene verhandeling in het licht gaf, reeds vermeld in het jongste verslag aan Uwe Ma- jesteit. Zij gaven aanleiding tot rijke wisseling van gedachten in de zittingen der Letterkundige Afdeeling, als ook tot de uit- gave van nieuwe betoogen, zoowel van den Heer rureers, als van de H.H. LEEMANS en JANSSEN *%).

*) L.J. F. JANSSEN. Bedenkingen tegen het Betoog van den Heer A. rur- GERS, over de onechtheid der Eugubinische Tafelen, in Verslagen en Mededeelin- gen, Letterk. Afd. Deel II, blz. 24.

(12)

De overgang wordt hierdoor gemaakt tot de werkzaamheden in het vak der Geschiedenis, welke vooral aan die des vaderlands dienstbaar werden gemaakt. Blijken daarvan zijn de door de H.H. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, KOENEN, DELPRAT, LEEMANS %) in de Verslagen en Mededeelingen uitgegeven verhandelingen, en de belangrijke wisseling van gedachten, daarover gevoerd in de zittingen der Letterkundige Afdeeling. Elke dezer toch heeft de opheldering ten doel van eenig punt der vaderlandsche geschie- denis. Niet minder geldt zulks van eene door den Heer Morr aangeboden verhandeling over de boekerij van het St. Barbara- klooster te Delft, met welke eene nieuwe reeks van werken der Akademie een aanvang zal nemen. Zij is reeds afgedrukt en zal binnen korten tijd Uwe Majesteit aangeboden worden.

Het is hier de plaats, te gewagen van een voorstel van den Heer JANSSEN tot uitgave en toelichting van afbeeldingen der overblijf- selen van oud-vaderlandsche kunst, hier en daar in Nederland verspreid. De Letterkundige Afdeeling heeft in eene harer jongste vergaderingen dit voorstel toegejuicht en besloten daaraan voor- loopig gevolg te geven, door de bekendmaking in hare Verhande- lingen van eenige muurschilderingen, in de St. Janskerk te Go- rinchem gevonden, waarvan de afbeeldingen zijn bewaard in de Koninklijke boekerij te ’s Gravenhage en door den Minister van Binnenlandsche Zaken ter beschikking der Afdeeling werden gesteld. Verwant daarmede is de voor de geschiedenis der Ne- derlandsche kunst gewigtige mededeeling van den Heer Nisnorr over een handschrift, afkomstig van het klooster Bethlehem bij Doetinchem, welke, reeds opgenomen in de Verslagen en Mede-

ns

A. RUTGERS. Over de Tabulae Eugubinae naar aanleiding van de bedenkin- gen van den Heer L. 5. F. JANSSEN. Ibid. blz. 103.

©. LEEMANS. Bedenkingen tegen de Verhandeling van den Heer A. rurerrs, over de Tabulae Eugubinae, Ibid. blz. 183.

*) R.C. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, Bijdrage over den oorsprong en den aard der achterleenen in het Graafschap Holland. le Ged., in Verslagen en Mededeelingen, Letterk. Afd. Deel II, blz. 130.

H. J. KOENEN. Over een brief van Filips II aan den Hertog van Parma, be- schouwd in verband tot den Duitschen Rijksban. Ibid. blz. 59.

C‚ LEEMANS. Mededeeling van eene nieuw ontdekte bijdrage tot de geschiedenis der vaderlandsche Kunst. Ibid. blz. 238.

(18 )

deelingen der Letterkundige Afdeeling, nader omgewerkt en met eene afbeelding versierd het licht zal zien in hare Verhandelin- gen in 4°., waartoe het reeds ter perse is,

Een verslag van den oudheidkundige rrrraxkis te Athene, wegens antiquarische ontdekkingen op de Acropolis van Athene, den Heer BAKE door U. M. Minister van Binnnenl. Zaken toegezonden, gaf tot de overweging aanleiding, of dit niet op uitgebreider schaal behoorde bekend gemaakt te worden. De uitslag daarvan zal in een volgend verslag Uwer Majesteit worden medegedeeld.

Voor een deel met de Geschiedenis, voor een ander deel met de practische toepassing der Natuurkunde verwant, is eene aan- vraag van den Directeur van het Rijks Museum van Oudheden te Leiden over een fragment beton, voor vele jaren reeds in de omstreken van Maastricht op aanmerkelijke diepte blootgelegd. De Natuurkundige Afdeeling stelde deze aanvraag en voornoemd fragment in handen van de H.H, rose en sToRM BUYsING, en ont- ving later met belangstelling het berigt van haar medelid van BREDA, dat voor vele jaren reeds eene steenmassa, met genoemd stuk beton overeenkomende, is gevonden bij het droogleggen eener sluisput aan de Lemmer in Friesland. Daarna is den Secretaris der Natuurkundige Afdeeling nog een derde dergelijk stuk beton ter hand gesteld, voor vele jaren in Zeeland opgegraven. Over een en ander werd in de jongste gewone vergadering der Afdee- ling een verslag uitgebragt, dat in het proces-verbaal dier zitting ‘zal worden opgenomen.

Van meer bespiegelenden aard is eene voordragt van den Heer “DE GREUVE, in eene der zittingen van de Letterkundige Afdee- ling gehouden, over de vraag: of de wiisbegeerte als eene zelf- standige wetenschap te beschouwen is. Zij gaf tot eene belang- rijke wisseling van gedachten aanleiding, waaraan de H.H. or- ZOOMER en SCHOLTEN met den Spreker deel namen *).

In de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen had de Aka- demie in den jongsten tijd enkele werkzaamheden te verrigten, welke, van meer practischen aard, haar onmiddellijk met ’s Lands

*) Zie proces-verbaal van 8 September 1856 in Verslagen en Mededeelingen Letterkundige Afdeeling, Dl. II, bl. 77 en volg.

(MH)

regering in aanraking bragten. Zoo werd zij door Uwer Majes- teits Minister van Oorlog geraadpleegd omtrent het stellen van bliksemafleiders op buskruidmagazijnen. Voorgelicht door hare medeleden vaN REES en DELPRAT, had zij het genoegen daarop te dienen van raad, en werd haar verslag van wege den Minister, ten behoeve van het wapen der genie, door den druk bekend gemaakt en door de Akademie opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen der Natuurkundige Afdeeling *%). Het heeft aldaar tot belangrijke overwegingen van de zijde van den Heer p. G. MULLER, Secretaris-Generaal van het Departement van Marine, aanleiding gegeven, gelijk blijkt uit zijne Beschouwing over de werking der dampkrings-electriciteit en de beveiliging der gebou- wen daartegen, der Akademie aangeboden en door haar opge- nomen in de Verslagen en Mededeelingen der Natuurkundige Afdeeling.

Een voorstel van haar rustend medelid . vromk, over het verwaarloozen der houtcultuur, gaf aanleiding tot het indienen van een adres daaromtrent aan den Minister van Binnenlandsche Zaken, dat, opgenomen in de Staatscourant, de aandacht trok van den Heer 5. p. Ruwer, die zich hierdoor genoopt gevoelde om een handschrift over vaderlandsche houtcultuur Uwer Majes- teits Minister van Binnenlandsche Zaken aan te bieden. Zijne Excellentie verlangde daarop de voorlichting der Akademie en ontving ten antwoord, dat het wenschelijk is, dat genoemd hand- schrift den inzender worde teruggegeven met beleefden dank voor zijne welwillende pogingen, en het aan hem worde overgelaten welk gebruik hij van zijn geschrift zou verlangen te maken. De Akademie had het genoegen, te vernemen dat Zijne Excellentie zich met hare zienswijze vereenigde.

Nog over een ander onderwerp, evenzeer met den Landbouw in betrekking, werd de Akademie door Uwen Minister van Bin- nenlandsche Zaken geraadpleegd. Het betreft een adres van den Heer 5. wrrewAaAL aan Uwe Majesteit over het benoemen eener commissie, aan welke de taak zoude worden opgedragen tot za- menstelling van een werk over de Insekten welke den landbouw

*) Zie DI, V, bl, 214.

(15)

in den uitgestreksten zin benadeelen. Voorgelicht door hare le- den J. VAN DER HOEVEN, HARTING en MIQUEL, adviseerde de Aka- demie gunstig op het adres van den Heer wrrrwaar. Het was haar aangenaam, te vernemen dat dien ten gevolge door Uwe Majesteit eene commissie is benoemd, belast met het onderzoek naar den tijd en de kosten gevorderd tot de zamenstelling van dergelijk boekwerk.

Eene derde lastgeving van den Minister van Binnenlandsche Zaken heeft betrekking op de Kruidkunde. Zij geldt een adres van de H. H. Medicinae Doctoren VAN DEN BOSCH en VAN DER SANDE LACOSTE, betreffende de voortzetting der uitgave van de Bryologia Javanica, gestaakt door den dood van den Heer r. pozy. De Natuurkundige Afdeeling heeft daarop gunstig geadviseerd, en had het genoegen, te vernemen dat Uwer Maje- steits Minister van Binnenlandsche zaken zich met haar advies heeft vereenigd.

Eenigzins verwant daarmede is het onderwerp der briefwisse- ling van den Minister van Koloniën met de Akademie. Zij geldt een adres van den Heer rama te Paramaribo omtrent plant- deelen, welke hij beweert met goed gevolg aangewend te heb- ben tot genezing van Lepra, Klephantiasis en Wpilepsie.

De Akademie blijft zich nog steeds met dit gewigtig onder- werp bezig houden, en hoopt de uitkomsten harer beraadslaging in een volgend verslag Uwer Majesteit aan te bieden.

Eene vierde lastgeving van den Minister van Binnenlandsche Zaken geldt de uiteenloopende gevoelens over de vraag, wat met het beste gevolg ter voorkoming van zelfontbranding van steen- kolen gedaan moet worden. Zij werd den 30sten Maart j. 1. der Akademie gezonden en gaf tot een uitvoerig verslag van de H.H. G. 5. MULDER en A. H. VAN DER BOON MESCH aanleiding, dat onder begeleidend schrijven aan Uwer Majesteits Minister van Binnenlandsche Zaken zal worden aangeboden.

De wervalsching der levensmiddelen, een onderwerp heden van groote actualiteit, trok de aandacht van een der leden van de Akademie, die haar in de vergadering van den 8lsten Mei j.l. ter sprake bragt, waaruit, op advies eener daartoe benoemde commissie, een adres aan den Minister van Binnenlandsche Za-

(16 )

ken voortvloeide, dat den 80sten October 1856 ingediend, even als het adres, reeds in de maand Januarij van den jare 1854 aangeboden, over een opzettelijk onderzoek betreffende de zorg voor den algemeenen gezondheidstoestand in Nederland, tot he- den onbeantwoord bleef.

Aan dit onderwerp hecht zich een ander van gelijken practi- schen aard, waarvan zij de behandeling aan hetzelfde medelid, den Heer VAN DER BOON MESCH, verschuldigd is. Het betreft de bepaling van het alcohol-gehalte in vloeistoffen, die, behalve alcohol en water, nog andere stoffen in zich bevatten. Eene verhandeling daarover verscheen in het 83de Stuk van het Vijfde Deel der Verslagen en Mededeelingen van de Natuurkundige Afdeeling.

Op een geheel ander terrein hielden drie andere leden der Akademie zich met practische toepassingen der wetenschap be- zig. De Heer vaN marL sprak over de noodzakelijkheid der verbetering van den Landbouw in de Nederlandsche West-Indiën inzonderheid in den tegenwoordigen tijd. Fen kort uittreksel werd er van opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen der Natuurkundige Afdeeling *) en zijne Verhandeling zelve zal elders het licht zien.

De Heer Buys Barzor schetste in korte trekken de werkzaam- heden van het Koninklijk Meteorologisch Instituut, en toonde hoe de uitkomsten van wetenschap en ervaring tot verblijdend uitwerksel hadden, dat, voor een vijf-en-twintigtal schepen de weg naar Java meer zuidelijk is geweest dan vroeger, ten ge- volge waarvan zij gemiddeld de reis meer dan vier dagen be- kort hebben boven anderen, die den ouden weg bleven kiezen +).

De Heer perprar sprak over den invloed, welke eene afsluiting tusschen de Waal en de Maas te St. Andries, op den waterspie- gel van de Maas kan hebben, te weten op het gedeelte der Maas, gelegen tusschen Grave en Woudrichem $). De Akademie

*) DL. V, blz. 240. Proces-verbaal 27 September 1856. t) Proces-verbaal 29 November 1856 in Verslagen en Mededeelingen der Natuurkundige Afdeeling, Dl. V, blz. 326.

$) Proces-verbaal van 31 Mei 1856 in Verslagen en Mededeeliugen der Natuurkundige Afdeeling, Dl. V, blz. 105.

(17)

ziet met verlangen de aanbieding te gemoet der verhandeling, welke het geacht medelid haar toezegt over dit voor landbouw en scheepvaart zoo belangrijk onderwerp.

Daaraan hecht zich als van zelve de behandeling der geschie- denis van de waterstaat, welke de Akademie zich steeds tot taak blijft stellen. Zij trad daarover in onderhandeling met Uwer Majesteits Minister van Binnenlandsche Zaken, en vertrouwt dat de beraadslagingen der algemeene vergadering, voorgelicht door de daartoe benoemde commissie, haar tot een geregelden gang van werkzaamheden bij dit voor Nederland zoo gewigtig onder- werp zullen voeren.

Voor een ander, met het genoemde ten naauwste verknocht onderwerp, de geschiedenis van de daling van den bodem in Nederland, blijft de Akademie even als voor de wetten der watergetijden de bouwstoffen regelmatig verzamelen. Zij heeft den ijver te prijzen der beide H. H. van per ster, die haar de waarnemingen, geschied aan den Melder en te Amsterdam, maandelijks doen toekomen, en verheugt zich tevens, dat de Minister van Binnenlandsche Zaken ook aan hare overige voor- stellen daaromtrent belooft gevolg te zullen geven. De werk- zaamheid, welke zij daarin ondernam, is ongetwijfeld eene van langen duur; maar eenmaal met goed gevolg ten uitvoer gebragt, mag men vertrouwen dat zij rijke vruchten zal af- werpen.

De geologische kennis van Nederland, welke in het verslag des vorigen jaars een zoo gewigtig deel inneemt, hield in den jongsten tijd de Akademie slechts op ondergeschikte wijze be- zig. De Heer srariNg onderhield haar over het maken van geologische onderscheidingen op kaarten van Nederland, en deed daarbij de groote verdiensten uitkomen van een werkje, onlangs door het Topographisch Bureau bij het Departement van Oorlog als voorschrift gereed gemaakt voor den Nederlandschen Topo- graphischen Ingenieur.

De Heer w. vrorik deed in de vergadering van den 25sten October j. Ll. der Natuurkundige Afdeeling beenderen en tanden zien van den Mammouth (Klephas primigenius), in de maand November des jaars 1855 bij Maarsbergen opgegraven, met

5 5) JAARBOEK 1857. nd

(18)

de fragmenten van eenen zeer grooten en zwaren hertshoorn.

Wat echter het gewigtig punt betreft der gestaakte werkzaamheden van de ontbonden geologische commissie, valt op dezen oogen- blik niets verder te zeggen, dan dat door den tegenwoordigen Minister van Binnenlandsche Zaken geen gevolg is gegeven aan het doen overbrengen van de verzameling en van het archief der ontbonden geologische commissie naar het gebouw der Aka- demie, en dat bij de mededeeling van het besluit Uwer Maje- steit, waarbij de Heer Dr. srarine benoemd is tot het zoo- veel mogelijk afwerken van de taak „dier commissie, Zijne Excel- lentie tevens berigt heeft, dat de voordragt daartoe aan Uwe Majesteit is voorafgegaan door een overleg met de leden der com- missie, die vroeger de Akademie van voorlichting diende; hetgeen aanleiding gaf, dat de Natuurkundige Afdeeling in hare jongste vergadering besloot, Zijne Pxcellentie beleefdelijk om mededeeling te verzoeken der briefwisseling gevoerd met genoemde Heeren, _

Verheugend is de uitkomst der vervaardiging van de kopijen der prototypen van Meter en Kilogramme. Hoewel deze werk- zaamheid met velerlei teleurstelling te kampen had, en zij van de zijde van de met de verificatie belaste commissie groote inspanning eischte, is zij zoo verre volbragt, dat men als nu binnen zeer korten tijd op voltooijing en aflevering der ko- pijen kan rekenen. |

Eindelijk is het hier de plaats te gewagen van een voorstel . van den Heer soer, bij de Letterkundige Afdeeling der Aka- demie in beraadslaging, over een adres aan Uwer Majesteits regering, omtrent eene wenschelijke behartiging der belangen van de wetenschap, bij de- herziening der regten van in- en uitvoer.

Deze waren, Sire, de werkzaamheden door welke de Akade- mie, hetzij op eigen aandrang, hetzij door Hooger last, de we- tenschap dienstbaar trachtte te maken aan de belangen der maatschappij. Het is er echter verre van af, dat zij daarom hare zelfstandige uitbreiding en vooruitgang veronachtzaamde. Veeleer toch zoude men daarin haren werkkring nog uitgebrei- der dan in dien der practische toepassing mogen heeten. Regelma- tig bleef zij voortgaan met de uitgave der Tables d'intégrales

(19)

définies van den Heer BInRENs DR HAAN, reeds aangevangen vóór den tijd, op welken zij het genoegen had hem onder hare medeleden te tellen. Deze uitgave is nu tot het zes-en-veertigste blad gevorderd en wordt op zeventig quarto vellen druks berekend. De bekendmaking van het eerste gedeelte daarvan, in den jare 1856, heeft de aandacht des algemeens zeer op dezen gewigtigen en kostbaren arbeid gerigt. Naar al hetgene daarover vernomen wordt, mag men als eenparige meening der deskundigen aanne- men, dat de Akademie een verdienstelijk werk deed, toen zij de uitgave op zich nam van een zoo veel omvattenden arbeid, waarvoor de particuliere krachten van den boekhandel, zelfs buitenslands, bleken te kort te schieten. De Heer DE HAAN ging ijverig op denzelfden weg voort. Eene tweede verhandeling van hem over een gelijksoortig onderwerp is ter perse en zal in het Vijfde Deel der Verhandelingen van de Natuurkundige Afdeeling het licht zien. _

In het vak der Natuurkunde zijn de verhandelingen van twee leden der Akademie, de H. H. Buys BALLOT en VAN BREDA *) te noemen, Uwer Majesteit bekend geworden in de Verslagen en Mededeelingen der Natuurkundige Afdeeling, als ook eene verhandeling aangeboden door den Heer BAFHR, wien geen ti- tel met de Akademie verbindt. Zij betreft de draaïjende be- weging van een ligchaam om een vast punt, en de beweging der aarde om haar zwaartepunt. Aangenomen door de Aka- demie zal zij in het Vijfde Deel der Verhandelingen van de Natuurkundige Afdeeling het licht zien.

De Heer mArrine droeg in eene der vergaderingen eenige beschouwingen voor over verbeteringen in te voeren bij het ge- bruik des mikroskoops. Zij hebben betrekking op de verlich- ting der objectiftafel met opvallend licht en op de wijze, waarop het gemakkelijkst een mikroskopisch voorwerp weder onder het gezigtsveld kan gebragt worden. Later kwam haar medelid nog-

*) CG. u. D. BUYS BALLOT. Over de strekking van eenige algemeene be- ginselen in de Natuurkunde, in Verslagen en Mededeelingen der Natuurkun- dige Afdeeling, Dl. V, 77.

J.G. 8. VAN BREDA. Eenige waarnemingen over de zoogenaamde Nabeel- den. Ibid. bl. 342.

2

(20)

maals op ditzelfde, door hem met zoo veel ernst en voorliefde behandeld onderwerp terug, door haar op eene voordragt te onthalen, omtrent de geschiedenis der binoculaire mikroskopen, en haar een mikroskoop te doen zien, dat beurtelings als monoculair, als binoculair, als quadrioculair, of als stereoskopisch mikroskoop kan gebruikt worden.

Aan de behandeling dezer toepassing der Gezigtkunde hecht zich de spreekbeurt, door den Heer oupeMANs in eene der jong- ste vergaderingen van de Natuurkundige Afdeeling vervuld, over de bepaling der kromtestralen van spherische lenzen, waarin hij twee nieuwe, door hem bedachte en practisch bruikbaar bevon- den handelwijzen, door hiertoe medegebragte toestellen toelichtte.

Een ander onderdeel van dezen tak der Physica werd door den Heer 5. w. ERMERINS tot onderwerp eener bijdrage gekozen over identiteit van licht en stralende warmte, welke hij ter plaat- sing aanbood in de Verslagen en Mededeelingen der Natuur- kundige Afdeeling.

De Heer sramKART kwam terug op een reeds vroeger door hem behandeld onderwerp, en deed mededeeling omtrent een

door hem uitgedacht werktuig, waardoor de afwijkingen van het _kompas, voortgebragt door de aantrekking van het scheepsijzer, voorgesteld en aangewezen kunnen worden, in de onderstelling dat het met de plaats van het schip en gedeeltelijk met den tijd veranderlijk deel der afwijkingen niet te aanmerkelijk zij. Eene verhandeling hierover zal opgenomen worden in de Ver- slagen en Mededeelingen der Natuurkundige Afdeeling.

De beoefening der Sterrekunde had tot merkwaardige uitkomst dat de Verslagen en Mededeelingen der Akademie eene brief- wisseling deden ontstaan tusschen twee sterrekundigen van groo- ten naam, gevestigd op twee verre van elkander verwijderde punten, den Heer srruve te Pulkowa en den Heer kaiser te Leiden. Deze briefwisseling werd opgenomen op bl. 150 en volgg. van Deel V der Verslagen en Mededeelingen van de Natuurkundige Afdeeling. De ring van Saturnus, waarover het wetenschappelijk geschilpunt ging, gaf later den Heer KAIsER aanleiding om er op nieuw op terug te komen, toen hij de stelling van secont te Rome, toetste aan metingen, volbragt op

(21)

het observatorium der Hoogeschool te Leiden. Zijn betoog werd in hetzelfde boekdeel op bl. 354 en volgg. opgenomen.

Voor de werken in 4° der Akademie hood het zelfde medelid in de jongste vergadering der Natuurkundige Afdeeling eene verhandeling aan over de onderzoekingen met den mikrometer van AIRY volbragt op het observatorium der Hoogeschool te Leiden.

Voorts had de Akademie aan een harer jongste leden een groot aantal verhandelingen van astronomischen inhoud te dan- ken. Zij gaf in hare werken in quarto formaat uit en verspreidde alomme zijne Zweijaehrige Beobachtungen der meisten jetzt be- kannten veraenderlichen Sterne, nam in hare Verslagen en Mede- deelingen het berigt op eener ontdekte nieuwe veranderlijke ster, als ook eene bepaling van de loopbaan der planeet PROSERPINA, uit de gezamenlijke op haar bij hare drie verschijningen gedane waarnemingen, met inachtneming van de storingen door Jupiter en Saturnus; terwijl daarin binnen korten tijd zal verschijnen eene verhandeling over de bepaling der geographische lengte door de waarneming van gelijke hoogte der maan en eener ster.

Voor de Scheikunde ontving de Akademie van den Heer cuN- NING, door geenen titel met haar verbonden, eene Bijdrage tot de kennis van Brucine, welke zij in het Vijfde Deel der Versla- gen en Mededeelingen van de Natuurkundige Afdeeling opnam, en plaatste haar medelid €. 5. Murper daarin zijn betoog over de ontledingswijzen en zamenstelling der verbindingen van het koper met andere metalen, welke hij bepaaldelijk van toepassing maakte op de zamenstelling van de Nederlandsche en Oost-Indische ko- peren munten, als ook op die van koperertsen en van koper- alliages. — Later onthaalde de Heer Mmurper eene der verga- deringen van de Natuurkundige Afdeeling op eene uiteenzetting der wijze, om scheikundig de hoeveelheden der ligchamen te be- palen in maat en gewigt. De Heer VAN DER BOON MESCH trad in de opgave van eenige bijzonderheden, zoowel omtrent de af- zonderingswijze van het aluminium, als omtrent de smelting van platina. De Heer vaN Hasserr koos de toepassing der Schei- kunde op de leer der vergiften tot onderwerp zijner behandeling, en sprak, naar aanleiding van eenige door hem genomen proe- ven, over strychine-vergiftiging, waarover hij in de jongste ver-

(22)

gadering der Natuurkundige Afdeeling eene verhandeling aanbood voor hare Verslagen en Mededeelingen.

Aan het hoofd der werkzaamheden in het vak der Kruidkunde dient gesteld te worden de uitgave der Synopsis Hepaticarum Javanicarum, aangeboden door den Heer VAN DER SANDE LACOSTE, wien geen titel aan de Akademie verbindt. Zij verscheen met hare twee-en-twintig goed uitgevoerde platen op den 1sten Fe- bruarij dezes jaars. Dat zij der Akademie op aanmerkelijke kos- ten te staan komt, zal hare rekening over het loopende jaar aan- wijzen, maar hierdoor tevens leeren, dat de Akademie er prijs op stelt getrouw te blijven aan het voorschrift e van Art. 3 van haar organiek Reglement, gebiedende dat zij de uitgave van zoodanige belangrijke werken op zich neme, als anders voor den opbouw der wetenschap waarschijnlijk zouden verloren gaan. Dit gronddenkbeeld beheerschte ook een der leden der Akademie, toen hij in eene der vergaderingen van de Natuurkundige Afdeeling het voorstel deed, dat zij zich tot ’s Lands Regering zoude wen- den, ten einde de voortzetting te bevorderen van de sedert geruimen tijd afgebroken uitgave der Flora Javae. Dit voorstel gaf tot levendige en belangrijke wisseling van gedachten aanleiding ; maar bleef buiten verdere beraadslaging, toen de Heer BLuMe verklàard had, dat de Flora Javae zal worden voortgezet, maar dat hij niet wenscht, dat de Akademie zich langer in zijn belang met deze zaak bezig houde.

De overige handelingen der Akademie, betreffende de Kruid- kunde, hebben betrekking op mededeelingen van den Heer mass- KARL, opgenomen op blz. 93, Deel V vande Verslagen en Me- dedeelingen; op waarnemingen van den Heer pm vRIESB over eenen Cytisus laburno-purpureus, aldaar op blz, 120 vermeld; op beschouwingen van het rustend lid &, vrorik, over eenige physiologische eigenschappen van Viscum album (Vogellijm), aldaar geplaatst op blz. 263 en volgg.; op zijne beschrijving van merk- waardige verschijnselen bij den groei eener Lontcera perielyymenum L, welke aldaar ter perse is; als ook op aanteekeningen van de H.H. MIQUEL en DE VRIESE aangaande de nieuwste onderzoekingen van de Lichenes van Nederlandsch Oost-Indië door de H.H. R‚. B. van DEN BOSCH Ee ©, MONTAGNE, opgenomen in het proces-verbaal

gees

je

nen ee

#i

ET EE Le rn ele gr

(23)

van de zitting der Natuurkundige Afdeeling van den 8lsten Ja- nuarij j.l; op de beschrijving van eenen nog niet goed gekenden plantenvorm in Sumatra, door den Heer miqveL *); op de be- schrijving van eenige nieuwe Indische plantengeslachten, tot de familie der Apocyneae behoorende, door hetzelfde medelid ; einde- lijk op de voor Nederland zoo gewigtige uitkomsten der kina- kultuur op het eiland Java, van Augustus 1855 tot 30 Novem- ber 1856, waarover haar medelid pr vriese haar eene verhande- ling aanbood, welke wordt opgenomen in de Verslagen en Mede- deelingen der Natuurkundige Afdeeling.

Aan de Dierkunde wijdde de Secretaris der Natuurkundige Afdeeling zijne spreekbeurt, door haar zijne ontleedkundige na- sporingen aan te bieden omtrent eenen Boomkengoeroe (Dendro- lagus inustus), gestorven in den Zoölogischen tuin te Amsterdam. Zij zullen worden opgenomen in het Vijfde Deel der Verhande- lingen van de Natuurkundige Afdeeling.

De Heer HALBERTSMA nam tot onderwerp een punt van be- schrijvende menschelijke Ontleedkunde, betreffende de inplanting der voorhoofdsspier, waarover hij een nader betoog heeft toege- zegd voor de Verslagen en Mededeelingen der Natuurkundige Afdeeling. Daaraan hecht zich eene mededeeling van den Heer DONDERS, over de kringspier der oogleden, opgenomen in het proces-verbaal der zitting van de Natuurkundige Afdeeling van den S1sten Januarij j.l.

Ook de Physiologie miste in de Akademie hare vertegenwoor- diging niet. De Heer poNpers sprak over imbibitie en osmose, en deed daarvan een breedvoerig uittreksel opnemen in het uit- gegeven proces-verbaal der zitting van 31 Mei jl. van de Na- tuurkundige Afdeeling. Later deelde hij zijne onderzoekingen

mede omtrent de ontwikkeling en wisseling der haren, waarvan

de hoofduitkomsten werden opgenomen in het proces-verbaal der zitting van 81 Januarij jl. van de Natuurkundige Afdeeling. Eindelijk dient ook de Ziektekundige Ontleedkunde genoemd

*) Ter perse voor het Je nummer van het Zesde Deel der Verslagen en Mededeelingen, Natuurkunde, onder den titel van: Rhodoleiae (cnAMP), Generis adhue imperfecte cogniti characterem adjecta specie Sumatranae, exposuit F‚ A.G. MIQUEL.

(24)

te worden, als een der onderwerpen met wier behandeling de Akademie zich bezig hield. De Heer Cc. PRUYS VAN DER HOEVEN sprak over het verzuim bij lijkopeningen van het onderzoek van het ruggemerg, en de Heer ponprrs deelde op den 31sten Mei jl. der Natuurkundige Afdeeling eene breedvoerige opgave mede omtrent ecolloïdmetamorphose van het pigment in het oog en hare verwantschap tot verbeening.

Hiermede, Sire, sluit de opgave der werkzaamheden van de Akademie in de tijdsruimte waarover dit verslag gaat. Van de maand April 1856 tot dezelfde maand des loopenden jaars zijn uitgegeven van Verslagen en Mededeelingen der Tetterkun- dige Afdeeling het Tweede Deel, en van die der Natuurkundige Afdeeling het derde stuk van het Vierde Deel met het geheele Vijfde Deel; voorts de verhandelingen vàn de HH. oupeMANs en J. VAN DER HOEVEN, waarmede de uitgave van het Derde Deel der Verhandelingen in quarto formaat voltooid is; eindelijk de verhandeling van den Heer vaN DuR SANDE LACOSTE, uitma- kende het eerste gedeelte van het Vijfde Deel der Verhandelin- gen van de Natuurkundige Afdeeling im 4°, waarvoor ‘verder ter perse is de verhandeling van den Heer BIERENS DE HAAN. Zijne Tables d'Intégrales déftnies maken het Vierde Deel der Na- tuurkundige Verhandelingen uit, en zullen vermoedelijk in den loop dezes jaars voltooid worden. Het Kerste Deel der uitgave van Hippocrates bestaat reeds uit 30 afgedrukte bladen in groot 4° en zal vermoedelijk nog in den loop dezes jaars het licht zien. Door de Letterkundige Afdeeling is uitgegeven de ver- bandeling van den Heer Morr over de Boekerij van het St. Barbara-Klooster te Delft, welke de rij opent der Verhande- lingen in quarto formaat, welke de Letterkundige Afdeeling zich voorstelt te gaan uitgeven.

De betrekkingen der Akademie met Buitenlandsche Genoot- schappen hebben zich in het jongste jaar op belangrijke wijze uitgebreid. Ten gevolge van het voorstel van den Heer DE wAL in de algemeene vergadering van April 1856 is aan een vijf- tigtal Buitenlandsche Genootschappen, in Frankrijk, Engeland,

(25)

Duitschland en Amerika, waarmede de Akademie nog niet in verbinding was, het voorstel gedaan, tot eene ruiling van hun- ne werken tegen die van het voormalig Koninklijk Nederlandsch Instituut en van de tegenwoordige Akademie, waarvan eene lijst werd overgelegd. Door negentien dezer werd dit voorstel met gretigheid aangenomen, terwijl de overige het tot heden onbeantwoord lieten. Opmerkelijk is het, dat betrekkelijk de genootschappen, in de verschillende provinciën van Frankrijk verspreid, den meesten ijver in de beantwoording zoowel als in de toezending hunner werken aan den dag legden. Zij maken de grootste helft uit van bovengenoemd negentiental en zijn: 1°, Société des sciences, arts, belles lettres et agriculture à St. Quentin; 2°. Académie des sciences, inscriptions et belles let- tres à Toulouse; 3°. Société des sciences, lettres et arts à Nan- ey; 4°. Académie des sciences à Rouen; 5°. Société des anti- quaires de Picardie Àà Amiens; 6°. Société des antiquaires de Normandie à Caen; 7°. Société des antiquaires de la Morinie à St. Omer; S8°. Société impériale d’agriculture, sciences et arts de Yarrondissement de Valenciennes; 9°. Académie de législa- tion de Toulouse; 10°. Société agricole scientifique et littéraire des Pyrénées orientales.

In Duitschland en in Rusland werd het aanbod aangenomen door zeven van de dertien genootschappen waaraan het werd gerigt. Zij zijn: 1°. Die Oberlausitzische Gesellschaft der Wis- senschaften te Görlitz; 2°, Das Verein von Alterthums Freun- den im Rheinlande zu Bonn; 3°. Die Königliche Akademie der Wissenschaften zu Erfurt; 4°. Die Oberhessische Gesellschaft für Natur- und Heilkunde zu Giessen ; 5°. Das Naturforschende Verein zu Riga; 6°. Die Naturforschende Gesellschaft zu Dorpat; 7°. Die Kurlandische Gesellschaft für lateratur und Kunst zu Mittau. _De beide overigen zijn het Norske Videnskaps Selskab te Dront- heim en de Accademia économico agraria dei Georgofili di Firenze

De toezending van — en aan al deze genootschappen, gevoegd bij het meer dan honderdtal, waarmede de Akademie reeds in verbinding is, geven aan hare boekerij eene aanzienlijke uitbrei- ding, maar maken ook hare administratie zeer werkzaam. Ten einde den rijkdom der boekerij ook nog op andere en tevens

(26 )

rd

onkostbare wijze te verhoogen, stelde de Akademie zich gaarne in verband met de Commissie tot internationale ruiling, van welke zij de meest heusche medewerking ondervond, en beproeft de Algemeene Secretaris der Akademie niet zonder goed gevolg ruilingen met buitenlandsche boekhandelaren ; waarmede het dub- bele voordeel verbonden is, dat, terwijl aan de eene zijde er de boekenschat der Akademie door verrijkt wordt, er aan de andere zijde voor de werken der Akademie eene buitenlandsche markt door wordt verzekerd, welke haar eigenlijk tot heden ont- brak. Deze maatregel is wel is waar van te jonge dagteeke- ning, om zijne gevolgen ten volle te kunnen overzien, maar het laat zich intusschen verwachten, dat deze vruchtbaar zullen zijn voor het meer en meer bekend maken der wetenschappelijke werkzaamheid in Nederland. Beantwoording aan dit doel zal steeds eene der dierbaarste verpligtingen der Akademie wezen. Door hare beste pogingen daartoe aan te wenden, hoopt zij te handelen in den geest, welke Uwe Majesteit bij de vestiging der Akademie bezielde.

In het gebouw, waarin de Akademie gevestigd is, grepen in den jongsten tijd geene veranderingen plaats. De verbouwing, in het begin van den jare 1856 voltooid, voldoet ten eenen- male aan de eischen, voor de vergaderingen gesteld. De schier dagelijks toenemende boekerij zal echter, naar zich laat verwach- ten, spoedig de overweging noodzakelijk maken eener uitbrei- ding, welke moeijelijk zal kunnen worden tot stand gebragt, zonder dat het Rijks Museum van schilderijen uit het Trippen- huis naar eene voor zoo prachtige verzameling meer doeltreffende en meer waardige plaats worde overgebragt.

Er blijft slechts overig te gewagen van de veranderingen in het personeel der Akademie. Zij had het ongeluk, in het jong- ste jaar twee harer ijverige medewerkers door den dood te ver- liezen, de H.H. rf. pozy lid en u. c. rockr correspondent der Natuurkundige Afdeeling. Aan beiden werd in de Verslagen en Mededeelingen gepaste hulde gebragt. Met weemoed ziet de Akademie de plaatsen ledig, welke op der wetenschap zoo nut-

(21)

tige wijze waren gevuld, Op de benoemingen, in den jare 1856 geschied, had zij de voldoening Uwer Majesteits goed- keuring te ontvangen, waardoor zij het voorregt heeft de H.H. J. DIRKS, J. G. HULLEMAN, H. C. MILLIES, C.W. OPZOOMER, J. H. SCHOLTEN, L. A. J. w. SLOPT, onder de leden der Letterkundige- en de H.H. p. BIERENS DE HAAN, S. BOSQUET €en A. W. M. VAN HASSELT onder die der Natuurkundige Afdeeling te tellen. De naar de wetsbepaling in de buitengewone vergaderingen der maand April geschiede benoemingen zullen eerstdaags aan de goedkeuring Uwer Majesteit worden onderworpen. De Heer H. G. SEELIG werd, naar aanleiding van art. 8 van het Orga- niek Reglement, op de lijst der rustende leden overgebragt. De H.H. 5. Dr BOSCH KEMPER, C. G. COBET en A. A. SEBASTIAN hebben zich gedrongen gevoeld in het afgeloopen jaar het lid- maatschap der Akademie neder te leggen.

De vergaderingen der Akademie werden meest allen door een groot aantal leden bezocht, en leverden dikwerf belangrijke be- raadslagingen op, welke weder later hare vruchten afwierpen. De door den druk uitgegeven processen-verbaal geven daarvan blijk. De openbaarheid der zittingen blijkt voordeelig te wer- ken op de belangstelling des algemeens.

De Akademie sluit, Sire, haar jaarlijksch verslag aan Uwe Majesteit. Zij ontveinst zich miet dat de instelling, welke nu twee jaren levens telt, nog voor herstel van gebreken, voor uit- breiding van den omvang harer werkzaamheid vatbaar is; maar haar streven tot volmaking, hare zucht om zamen te werken tot al hetgeen den voorspoed des rijks vermeerderen en den glans Uwer Majesteits regering verhoogen kan, zijn ernstig ge- meend. Moge haar daartoe de steun en de bescherming van Uwe Majesteit niet ontbreken.

Het voorgelezen ontwerpverslag wordt in beraadsla- ging gebragt, en na eenige er in gebragte verbeteringen vastgesteld. Het zal volgens art. 14 Org. Regl. den

(28)

Koning, en in afschrift den Minister van Binnenlandsche Zaken worden aangeboden.

ge, De Algemeene Secretaris leest, op uituoodiging van den Voorzitter, de volgende rekening en verantwoording

voor van zijn over den jare 1856 gehouden beheer der gelden van de Akademie.

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van We- tenschappen, over den Jare 1856 gehouden beheer volgens art. 12 van het Organiek Reglement en $ 30 van het Reglement van Orde, goedgekeurd in de algemeene ver- gadering der maand April 1857.

ONTVANGSTEN. Saldo van de Rekening van 1855. .......... ‚….f _305,274 Subsidiën vier kwartalen elk à f 3,500 f/ 14,000,— af leges 1,44 „ 13998,56 Restitutie personeele belasting voor de dienstbode van den. Concierge. …..… . ese ee DEE en 7 5, — Restitutie paket voor Luik. ....... drei et eis „ 2

Saldo der afrekening van den Heer van der Post over 1855. Natuurkundige Afdeeling: „ 432,33 Letterkundige Afdeeling: » 20,88 Saldo der afrekening van den Heer Sulpke. ...... DE 6,— „ ” voeder Mullen: eis. „11,70

Totaal f 14781,74!

UrrGaAvenN.

1. Jaarwedden. Jaarwedden, Algemeene Secretaris. . . . f/ 1,000,—

„ Secretaris Letterk. Afd. ..# 500,— v BAK te te ie .… # _800,— „ Concierge en Bode, .... 7 600,—

en ade 200 se Transporteren f_ 2,900,

(29)

per Transport f 2,900, — 2. Reis- en Verblijf kosten. Aan H.H. Leden buiten Amsterdam woon-

achtig. Natuurkundige Afdeeling. ....... . f 1,249,— BEREKRDOENG: (Dese rn eere wie vit „ 1,625,— Reiskosten van den Heer G. H‚ M. Delprat. „ 8,15 „ van den Secretaris voor de conferentie met den Minister van Binnenlandsche zaken. . w 7,60 „ van den Heer T. Roorda.. , 7 11,20 „ Pe „L.J, F. Janssen. 7 5,32 ” pi „ e Storm Buyzing. # 8,—

f_ 2,909,87 8. Onkosten der gewone vergaderingen.

Rekening van Frinsel. ...... see ff 15,— Kleine uitgaven, op een notitieboekje maan- delijks met de Concierge verrekend. . „ 276,25

f__ 291,2 4. Bibliotheek. Aangekochte Boekwerken. Rekening van van der Post. ......f 13,45

w „__Noordendorp. ....... „n 234, v ‚ B. Duprat. BE et eten iet ” 442,65 pe „van den Helden. ..... „84,50 v a Be MRNDES As oee ve dee 69,85 v n Ld Beele ere «0 16,76 , , eed voet ABLE v “van dek sHoek. „165. „ PEN RE en 4 149,384 ’ „ Re es ee „43,70 p HNO er a v 21,60 7 „ _Carelsen , ....:....e# 80,80 p „van der Post: 25. 5 „10,55 » # DREROROB te orn tt 2050 r „ Staatscourant ....... „30

„ 1 v.d. Woude en Luber. .s 77,26 He REE

Transporteren f 7,532,25

(30 )

per Transport f 7,532,25 Inbinden en verdere Uitgaven. Assurantie Bibliotheek. . . . . ... ... f 25,—

Rekening van Eichhorn. ......... n 225,55 ” « van Kossam.......s; we 396,90 v EC MPRNEON ND er one et Ven

Ld n MOrdir nn AE Eek 9,20 EM 48905

5. Werkzaamheden bij het opmaken van den Catalogus.

Quitantie van Roest... ... en ea f 500 Ld Ld F. Maller RET ont dn Se | ME A DEK 42 ï ie of Baj

8. Drukloonon.

Verhandelingen. Rekening van Kröber. .......... J 109,50 # P NANCBEE PSE «0 ot a rv 171, v € Mebe ef Ca san n 250,50 ” 4 WORGOE ii Ee Ren. ” 28, — 7 „ ARE A sere Tb f_ 1,234, Verslagen en Mededeelingen. Rekening van Kröber. ......... . f 832,50 4 4 AAR se aen Ri Ld 455,75 7 „vander Post ..,., ‚ … 102,44 ‚ OT ENEN R on ee „ 85,12} 7 « _Dinacourt. .,... esoterie f 1,485,814 Rekening van Holst correctie. ...... „Ue

7. Kleine Drukloonen.

Processen-verbaal, Cireulaires enz.

Rekening van Kröber, ..... Ege

r4 I4 „

Á 818,50 Transporteren f 11,718,2 ES

(31) per Transport f 11,718,215

8. Bureau-Kosten.

Rekening van Meijer en Co.,....: f_ 33,80 Ui „ C.G. R. Meijer ee. ee ” 87, — / „Landmann en Koopman.. „ 9,50

Kleine uitgaven, op een notitieboekje maandelijks met den Concierge verrekend. „ 62,10 f__ 142,40

9. Expeditie, Frankeren en Vrachten.

Rekening van v. d. Woude en Luber. . f 63,97 Kleine uitgaven, op een notitieboekje

maandelijks met den Concierge verrekend. # 532,93 f___ 596,90

10. Onkosten der Commissie voor het vervaar- digen der Kopijen van Meter en Kilogram.

Rekening van Wenckenbach ....... f 246,53 7 # SCROKRINE seen f_ 44,80 ” DE et eet „12, „ AE re Ee LR „14,50 „ n. OEKORBOMER ore de „2,10 Reis- en Verblijfkosten van den Heer obatto: se ee ns ee EME „ Sl V/A y li „ „ rd BREE set „58,60 „ „ jd u IÁ V/d Nen Rees Aes ORT s_ 12, f__ 411,53

11. Onkosten der Commissie over de daling van den bodem in Nederland.

Rekening van Leijer en Uurbanus....f 45,—

” VÀ u ” PÀ eve deze Abyer

ii và ” I „ EA: 1 Pan

i/Á ” 4 u i/Á selten wM. 45,—

4 “ Meijer en 6 OA B 4 46, fB

Transporteren f 13,155,045

(32)

per Transport f 13,155,044

12. Meubilair.

Rekening van van Wessem. ....... f 343,65

„ we KOOMN ei Pe ee TED ” v ’ este wr ne 4,50 7 wi KABERRIODE ete evene en WAO v „ Greeve aib. Kiel „ 12,20 » 0 Oekraine er SO ene lek „ 115,11 „ We REROD ie nen RI MAR 1 OC „ vLelering.s: vien amin 4 6,75 ” vR AD dE ‚ 28,65 „ „VERDE ee bn Wee ne BRNO ” „BUR ee a ee 4,50

13. Huishoudelijke Uitgaven. Rekening van Osterhaus, Smid. ..... f 52,80

„ „_ Cramer, dee en 9,50 „ „__Ples, turf en hout. . ... # 182,80 # „ Gessert, steenkolen ...-.# 85,10 „ « Brest, tuinman... :. „90, » „_ Tonino, schoorsteenveger . # 10— a „ de Bruin, filtreerwerktuig. # 6,— ” » _Personeele belasting. ... » 42,62

Kleine uitgaven, op een notitieboekje maandelijks met den Concierge verre- 413,79

zr ka) = En ed

14. Onvoorziene Uitgaven.

Nieuwjaarsgift dienstbode van den Con-

at AE ON LEE EN à 5 Schrijfloon aan A. Koster .. ...... v 6,15 Rekening. van. Beers. se. sees „101,18 Quitantie van Sulpke. ...... : … 6,— Kermisgift dienstbode van den edi 7 5 Korne, 555 ie ere ee AE l,—

f 668,06 f__ 823,21 f__ 124,93

Totaal .. . Saldo op nieuwe Rekening ....

.f 14,171,244

” 10,50

f 14,781,745

(38)

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van Weten-

schappen, over den jare 1856 gehouden beheer van het

Fonds, bestemd tot bekostiging der uitgave van Simplicius.

ONTVANGSTEN. Ì Jan. Batig saldo van den Jare 1855,

1 April 4 Coupons Amortisatie-Sijndicaat 1 __# 5 Coupons 4 pCt. N, W. Schuld, #__w 1 Coupon 4 pCt. N. W, Schuld, 30 Juuij 4 Coupons 24 pCt. N. W‚ Schuld 1 Oet. 5 Coupons 4 pCt. N. W. Schuld * # wv __1 Coupon 4 pCt. N. W‚ Schuld

#__n 4 Coupons Amortisatie-Sijndicaat

. . s e «

„mp ___4& Coupons 2; pCt. N. W. Schuld à f 12,37}.

”

Ir

. . e … ee .

„

v

. e … © ee …

„wv __1 Coupon 4 pCt. N.W. Schuld,, ....... «_« __1 Coupon 4 pCt. NW, Schuld... .. .....

i4

17,50

vn 17,50

f__ 2,034 > 49,50 10 4 09e 7 9,90 7 49,50 „ 99, „9,90 „8,96 „108 dee

Totaal. ….

..f 464,111

UITGAVEN.

18 Febr. Geligt 4 bladen Coupons bij Oblig. 34 pCt.

Amortisatie-Sijndicaat à 15 cs. per stuk ;... f —,60 2 Julij Gekocht f 300 4 pCt. Werk. Schuld in Cert. à 9475 pCt... ‘voe … f 283,31 Fats. BPR sb en ke „ 8,03 f 286,34

Bij 4 pCt. provisie... 7 314 „7 286,11} f 281,314 Saldo op nieuwe rekening .... 7 177,46

Totaal ....

Ld

f_464,714

JAARBOEK 1857.

3

(34 )

LEGAAT VAN HOEUFFT.

ONTVANGSTEN.

1856 1 Maart Saldo op 1 Maart. ......... ER f_ 443,33 1 Julij 6/m, Intrest op f 24,000,— Inschr.

2} pCt. Werk. Schuld ....... f 800,—

Af saldo billet. . , ... f —,05

PEOVARIË Tie zee aten ke „ S= 3,05 # 296,95

1857 12 Jan. 6/m. Intrest op f 24,800,— Inschr., 24 pCt. Werk. Schuld, 1 Jan... . f 310,— Af visa procuratie ... . f —,30 „ saldo billet .. .... 4 —,05 PROVEN To an A Aen AE NGE 3,45 # 306,55

Totaal f 1046,83

UrrGAVEN.

9 Maart Rekening van den Notaris Toelaar ......f 7,80

31 Mei Restitutie aan den Heer G. H. M. Delprat .. 1,50 10 Junij Bekroonings w „_J. van Leeuwen. ...« 100,— 2 Julij Gekocht f 800,— Inschr. 24 pCt. Werk. Schuld à 644 pCt...... f 516,— Enkrónt U BAR A ern Dea 7,06 f 516,06 Bij 4} pCt. provisie. ........e 1 „ 517,06

13 Sept. Rekening van Kröber voor drakloon enz. van

J. van Leeuwen. Lycidas et Musae etc... 58,— 11 Oct. Rekening van Kröber voor drukloon van pro-

gramma Certaminis Poetici .. .,......w 1,50 17 # Rekening van v. d. Post, innaaijen, van. het ge-

dicht Lycidas Bte... ovt 1084

f_ 106,70 Saldo van den jare 1856 ... 7 840,13

Totaal .. . f 1046,83

(35 )

De algemeene Secretaris licht zijne rekening en ver- antwoording toe met de volgende memorie van toelichting.

Memorie van toelichting. Terwijl ik de eer heb hiernevens over te leggen mijne rekening en verantwoording, zoowel van de Akademie in haar geheel, als van het fonds Simplicius en van het legaat moeurrrt, loopende over den jare 1856, en er bij te voegen de volgens $ 830 Reglement van orde goedgekeurde raming der uitgaven over den jare 1857, acht ik mij verpligt tot de volgende toelichting, welke ik de eer heb met mijne re- kening aan het welwillend oordeel te onderwerpen van de com- missie, benoemd volgens de bepalingen van $ 13 en 37 Regle- ment van orde.

1. Rekening en verantwoording der Akatemte.

De posten, als ontvangst opgeteekend, vorderen geene andere toelichting, dan dat zij het verblijdend feit opleveren, dat de som, afgeworpen door het debiet der werken van de Akademie, met f 82.62 diegene overtreft, welke op de rekening van den jare 1856 voorkomt. — Zoo men deze vergelijkt met die van vroegere jaren, blijkt dat het debiet steeds klimmende is. De afrekening van den uitgever geeft daarvan een duidelijk overzigt. Naar het zich laat berekenen, is er geen bezwaar om de daarvoor in den jare 1856 op de raming van ontvang- sten uitgetrokken som voor den jare 1857 te verdubbelen.

De eerste post op de uitgaven van den jare 1856 voorko- mende vordert geene toelichting. Hij is een vaste post, waar- omtrent het onnoodig is te herhalen hetgeen in den jare 1856 gezegd werd. Zie Proc. verb. der vereenigde vergadering bl. 40.

Dit kan niet gelden van den tweeden post, betreffende de vergoe- ding der reis- en verblijfkosten aan de leden der Akademie. Er was daarvoor f 2800 op de begrooting van 1856 uitgetrokken, en het totaal der verschuldigde vergoeding bedraagt f 3443, Het overschrijdt dus met f 648 de geraamde som. Dit heeft de noodzakelijkheid te weeg gebragt, om de vergaderingen van 25 en 26 April, welke geene dubbele reiskosten vorderen, bijeen te trekken en de vergaderingen van December onvergoed te laten.

Voor deze laatste zullen de kosten in dezen jare vergoed wor- 3%

(36 )

den, maar voor de onvolledige vergoeding der vergaderingen in April 1856 is het wenschelijk te mogen rekenen op de welwil- lende tegemoetkoming der leden. Het bedrag der raming is voor den jare 1857 f 3000, zijnde het maximum der som, waarop de reis- en verblijfkosten, volgens de vroegere onderhandelingen met de Regering, gebragt kunnen worden.

De derde post der uitgaven (Onkosten der gewone vergaderin- gen) is beneden de raming gebleven. Daar er gedurende den jare 1856 nog huur betaald werd voor de vergaderzaal, zullen deze kosten wel beneden de f 300 kunnen blijven, en is het bedrag der raming dan ook met f 25 verminderd.

De vierde post vordert geene toelichting. Hij bleef beneden de raming en toont dat er voor de uitbreiding, de completering en het in orde hotden der boekerij veel is ten koste gelegd. Dat daarin gehandeld werd in den geest der besluiten van de jongste algemeene vergadering, zal nader bij het verslag over de bibliotheek blijken. E

De vijfde post eischt alleen de kennisgeving, dat met het ca- talogiseren der boekerij vlijtig wordt voortgegaan. Eene tweede afdeeling van den catalogus, bevattende de werken over Neder- landsche geschiedenis, zal binnen een paar weken ter perse ge- bragt worden.

Hetgeen op den zesden post voorkomt, toont dat in het jongste jaar veel door de Akademie ten openbare nutte werd uitgege- ven. Deze post geeft er echter toch nog maar onvoldoende ken- nis van; want al hetgeen, hetzij in de maand December 1856, hetzij in de maand Januarij dezes jaars wereldkundig werd, komt er niet op voor. Het zal op de rekening van 1857 ge- bragt worden. Er is daarvoor ook eene vrij hooge som op de raming van dat jaar gebragt.

De zevende post, behelzende de kleine drukloonen, vordert geene nadere toelichting. Hij overschrijdt met f 18,50 de ra- ming. Dit hooge bedrag is hoofdzakelijk ontstaan uit de nood- zakelijkheid, waarin zich de Natuurkundige Afdeeling bevonden heeft, om enkele bij haar ingediende stukken ten behoeve harer beraadslaging te doen drukken en aan hare leden rond te deelen.

De achtste post, aan de bureaukosten gewijd, is met f 57,60

(37)

beneden de raming gebleven. De algemeene Secretaris vertrouwt hierdoor blijk gegeven te hebben van zijn zuinig en zorgvuldig beheer. Deze post is met eene vermindering van f 50 op de raming voor den jare 1857 gebragt.

De negende post, omvattende de expeditiekosten en de ver- goeding van vrachten, is hoog, hoewel hij beneden de raming bleef. De vrachtvrije correspondentie tusschen de leden en het bestuur der Akademie zal in den jare 1857 daarop voordeelig inwerken. Hij is daarom met een verminderd bedrag van f 100 op de begrooting uitgetrokken. g

De tiende post, betreffende de onkosten der commissie voor het vervaardigen der kopijen van meter en kilogramme, is van tijdelijken aard. Hij verzwaart de rekening van het afgeloopen jaar op niet onbelangrijke wijze, en zal ook voor den jare 1857 nog eenige opoffering vorderen. De moeijelijke en veel zelfver- loochening vorderende taak der commissie loopt in gezegden tijdskring af. Fene niet onbelangrijke restitutie keert alsdan tot de kas der Akademie terug en komt daarom als bate in hare raming voor 1857 voor. Voor de som, welke ten haren laste blijft, zal de Akademie in het bezit zijn van een uitmuntenden comparateur en van eene met de meeste zorg geverifieerde kopij van meter en kilogramme.

De elfde post is voorloopig nog eene blijvende. De commissie over de daling van den bodem in Nederland blijft nog steeds werkzaam, en de waarnemingen met hare berekeningen worden met ijver voortgezet.

Het hoog bedrag van den twaalfden post, voor het meubilair, vindt zijne verklaring in hetgene daarover werd gezegd in de toe- lichting der rekening over den jare 1855 (Zie proces-verbaal der vereenigde vergadering bl. 43). De boekerij en de vergaderzaal toonen op welke wijze deze gelden werden besteed. Gelijke kos- ten keeren echter niet voor den jare 1857 terug. Van daar dat zij voor gezegde tijdsruimte slechts op f 50 geraamd worden.

De dertiende post, of die der huishoudelijke uitgaven, is en blijft, hetgeen hij overal is, onmisbaar en hoog. Ik heb niets te voegen bij hetgeen ik daaromtrent reeds in den vorige jare aanvoerde.

De veertiende post, dat is die der onvoorziene uitgaven, on-

(38 )

derging in den jare 1856 eene toevallige verhooging, welke ver- moedelijk niet zal terugkeeren in 1857.

2. Rekening en verantwoording van het Fonds van Simpli- eius.

Na hetgeen over dit fonds in het Proces-verbaal der jongste algemeene vergadering voorkomt, is het onnoodig er hier verder over uit te weiden. Het blijkt dat van de renten, er door af- geworpen, weder f 300 4 pCt. Certif. W. S, zijn aangekocht, en dat de rekening met een voordeelig saldo sluit, dat, onder bijvoeging der renten van den jare 1857, tot nieuwe vermeer- dering van kapitaal aanleiding zal geven. Aan het besluit toch der jongste algemeene vergadering, om deze renten voorloopig aldus te gebruiken, is gevolg gegeven. Het laat zich echter voorzien, dat het fonds niet lang meer in dezen toestand zal verblijven, De Heer r. z. ERMERINS gaat met onafgebroken vlijt voort met de bewerking der uitgave van de werken van HIPPO- CRATES. Op den eersten Maart j.l. waren daarvan reeds twee- en-twintig bladen afgedrukt, zoodat het zich laat voorzien, dat in den loop dezes jaars, tot bekostiging der uitgave van het Eer- ste Deel, het fonds naar aanleiding van het besluit der jongste algemeene vergadering zal moeten worden aangesproken.

3. Rekening en verantwoording vaa het Legaât van HoEUr*T. Zij vordert geene nadere toelichting. Het blijkt, dat het kapi- taal weder met f 800 Imsch. 2} pCt. W. S. vermeerderd is, en dat de overblijvende renten geabsorbeerd zijn door de kosten der bekrooning van den Heer VAN LEEUWEN en de uitgave van zijn Prijsdichtstuk, hetgeen intusschen niet belet dat de rekening met een aanzienlijk saldo sluit.

Mogt de commissie eenige nadere inlichting behoeven, zoo zal zij mij daartoe gaarne bereid vinden.

W. VROLIK.

De Voorzitter geeft het woord aan de commissie, door de beide Afdeelingen der Akademie volgens $ 18, Regl. van orde benoemd, tot het nazien der genoemde rekenin- gen met de daarbij behoorende bescheiden.

(39)

De Heer van maLL leest daarop, in eigen naam en in dien van de HH. VAN REES, JANSSEN en VAN DER BOON MESCH, het volgende verslag voor:

De ondergeteekenden, door de beide Afdeelingen der Akademie benoemd tot het uitbrengen van verslag over de rekening en verantwoording: van den algemeenen Secretaris, ingevolge $ 87 van het Reglement van orde, hebben de eer daaromtrent te be- rigten, dat zij die rekening met de bescheiden hebben vergele- ken en daarmede overeenkomende hebben bevonden, en dat zij dien ten gevolge voorstellen, dat de vergadering den algemeenen Voorzitter zal magtigen die te onderteekenen, in afschrift aan den Minister van Binnenlandsche Zaken te doen inzenden en eindelijk de opneming in het proces-verbaal der vereenigde zit- ting zal gelasten.

In de memorie van toelichting wordt door den algemeenen Secretaris zeer te regt de aandacht gevestigd op de zeer verblij- dende omstandigheid, dat de opbrengst der uitgegeven boekwer- ken jaarlijks toeneemt, zoodat de som, op de begrooting daarvoor voor het jaar 1857 uitgetrokken, op f 600 is gebragt gewor- den, zijnde het dubbel van hetgeen men daarvoor over het loopende jaar gesteld had.

Wij schromen niet, het almede als eene verblijdende bijzon- derheid te vermelden, dat de som, voor de reiskosten der leden buiten Amsterdam woonachtig, op de begrooting uitgetrokken tot een beloop van f 2800, onvoldoende is bevonden, Dit toch bewijst, dat de geregelde opkomst der leden grooter is geweest, dan waarop bij het opmaken der begrooting was gerekend. Het heeft het bestuur aanleiding gegeven, de vergoedingen voor de vergaderingen in December gehouden tot de volgende rekening te verschuiven, de beide vergaderingen van 25 en 26 April als ééne bijeenkomst te beschouwen, en de begrooting van het vol- gende jaar tot het maximum van f 3000 op te voeren. Uwe commissie meent de aandacht van het bestuur op de noodzakelijk- heid te moeten vestigen, om eenige verhooging van dezen post uit te lokken; daar het te verwachten is, dat op den duur het getal leden, hetwelk in de Letterkundige Afdeeling naauw lijks de

(40)

helft van het maximum bedraagt, zal toenemen, en men vertrou- wen mag, dat de belangstelling der leden zeker niet zal ver- minderen. Voor-hen, die te Amsterdam voor eigen rekening overnachten moeten, is het bijeentrekken van de beide April- - vergaderingen, alsof het ééne vergadering was, niet zonder eenig bezwaar, althans indien dit de regel worden moest. Een onzer verklaart dan ook zich met deze bijeentrekking niet te kunnen vereenigen.

Ook de aanzienlijke sommen voor de bibliotheek uitgegeven, ten bedrage van ruim f 1400 voor aankoopen en omtrent f 500 voor inbinden en andere kosten, en het bewijs, dat met de ca- talogisering der boekerij ijverig wordt voortgegaan, zullen gemak- kelijk uwe goedkeuring verwerven. Uwe commissie meende op gelijken grond zich te mogen verblijden over de omstandigheid, dat expeditie, frankeren en vrachten van afgezonden en ontvan- gen boekwerken eene uitgave van omtrent f 600 vereischt hadden. Zij zag daarin op nieuw een bewijs van de voor de eer van de Akademie en voor de belangen der bibliotheek werkzame zorg van den algemeenen Secretaris.

Onder de overige uitgaven willen wij nog alleen de aandacht der vergadering vestigen op de onkosten der commissie tot het vervaardigen der kopijen van meter en kilogram en van die over de daling van den bodem in Nederland, ten beloope van \f 471.58 en van f 226. — Voor den eersten dezer posten keert later eene niet onbelangrijke restitutie in de kas der Akademie terug.

Het fonds, hetwelk dat van Simplicius genoemd wordt, heeft weder eene niet onbelangrijke vermeerdering, door een jaar rente, ten bedrage van ruim f464.00, verkregen, welke grootendeels weder belegd zijn. De Secretaris geeft het zoo verrassend als verblijdend berigt, dat op dit oogenblik reeds 30 bladen — niet van den Simplicius — maar van den Hippocrates zijn af- gedrukt en dat mitsdien in den loop des jaars een deel van het fonds, tot bekostiging van het Eerste Deel van dezen met zoo veel ijver ondernomen en voortgezetten arbeid zal worden besteed.

Eindelijk hebben wij omtrent het fonds moeurrr te berigten, dat ook dit fonds weder met f 800 inschrijving op het Groot- boek à 2} pCt. is vermeerderd, zoodat het kapitaal thans f 24.800

(41)

nom. bedraagt en de inkomsten dus ook bij gunstiger uitslag der bekrooningen niet wel door de toe te kennen premiën en drukloonen kunnen verbruikt worden.

April 1857.

De commissie voornoemd, (was get.) J. VAN HALL. = R. VAN REES, L. J. F. JANSSEN. A. H. VAN DER BOON MESCH,

De Voorzitter brengt alsnu in omvraag de conclusie van het rapport der commissie. — De vergadering ver- eenigt zich eenparig daarmede en magtigt den Voorzitter om ten blijke harer goedkeuring de rekening en verant- woording te teekenen en den algemeenen Secretaris voor zijn gehouden beheer te dechargeren. —' Volgens $ 37 zal de drieledige rekening met hare memorie van toelich- ting in afschrift den Minister van Binnenlandsche Zaken worden medegedeeld.

3e,

Daarop wordt de raming der inkomsten en uitgaven voor den jare 1857, na eenige toelichting van den al- gemeenen Secretaris omtrent de comptabiliteit en de wijze van beheer der Akademie, met eenparige stemmen vast- gesteld en dien ten gevolge door den Voorzitter geteekend.

De vergadering wordt voor korten tijd geschorst en daarna hervat, in tegenwoordigheid van al de vóór het reces aanwezige leden, met uitzondering van de HH. SCHLEGEL, DONDERS @n VOORHELM SCHNEEVOOGT.

4e, De Voorzitter opent de beraadslaging over een ont- werpbesluit, door het bestuur voorgedragen, omtrent de regeling der reis- en verblijf kosten voor het vervolg.

Na eenige wisseling van gedachten wordt daaromtrent het volgende vastgesteld :

Hd

1%

2.

8°,

(42)

dat, zoo voor het loopende jaar de vergoeding der reis- en verblijfkosten aan leden buiten Amsterdam, de daar- voor op de begrooting uitgetrokken som van f 8000 voor het verstreken jaar te boven gaat, alsdan het bedrag voor elk lid percentsgewijs zoodanig te verminderen, dat hier- door de algemeene som binnen deze raming blijve;

dat aan de leden, die in de maand April de beide ver- gaderingen bijwonen, welke op twee dadelijk op elkander volgende dagen volgens het Reglement worden gehouden, boven de reiskosten eener vergadering, eene vergoeding zal worden toegekend van f 4 verblijfkosten ;

dat het bestuur gemagtigd worde, het tarief der reis- en verblijfkosten te herzien en naar billijken maatstaf te rege-

len, ook voor die plaatsen, welke er nu nog niet op ver-

meld staan.

5e,

De algemeene Secretaris doet de volgende mededeeling

omtrent den staat der uitgaven van de werken van urr- POCRATES en van het handschrift van Stmplicius,

ie

Omtrent de uitgave van de werken van miepocrares kan het verblijdend berigt gegeven worden, dat daarvan nu reeds 30 vel zijn afgedrukt, en dat, en de Hooggeleerde be- werker dezer uitgave en de uitgevers KEMINK EN ZOON te Utrecht zich beijveren om deze onderneming met zorg, spoed en regelmaat te doen voortgaan. — De afgedrukte bladen worden overgelegd en met belangstelling en bewon- dering door de vergadering in oogenschouw genomen. Omtrent de uitgave van het handschrift van Simplicius wordt berigt, dat tot aan de maand Maart jl. in deze zaak geene verandering was gekomen en dat alstoen onder dagteekening van 9 Maart j.l. door den algemeenen Secre- taris, op last van het bestuur, de volgende brief aan den Heer coger is geschreven.

(48 )

Amsterdam den 9 Maart 1857.

In de jongste bestuursvergadering der Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam werd door den algemeenen Secretaris berigt, dat tot heden geen gevolg is gegeven aan het reeds zoo lang verdaagd ter perse brengen van het onder U be- rustende Handschrift van Simplicius. Het bestuur vernam zulks met leedwezen en wenscht daaromtrent in de algemeene verga- dering der Akademie, te houden in April e. k., een bepaald voorstel ter beraadslaging te brengen. Om zulks met meer grond en met betere kennis te kunnem doen, verlangt het bestuur na- der met genoemd handschrift bekend te worden. Het heeft mij diensvolgens gelast UEd. Hooggel. beleefdelijk te verzoeken om mij dit te doen toekomen vóór den 1sten April e. k. Terwijl ik de eer heb deze uitnoodiging tot U te rigten, voeg ik er de verklaring bij, dat zij geenszins den wensch uitsluit, dat het U behage moge, bij de eventueele uitgave uwe voorlichting te schen- ken. Integendeel magtigt het bestuur mij om U de verzeke- ring te geven, dat het daarop den hoogsten prijs blijft stellen. Het verlangt slechts in het bezit van het handschrift te geraken, opdat zoo mogelijk met den druk een aanvang worde gemaakt. Ik zal derhalve de toezending daarvan voor genoemden termijn van U te gemoet zien.

De algemeene Secretaris der Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam.

(get) W. VROLIK.

Van den Heer coBer is daarop niet dadelijk antwoord bekomen, maar den 4den April j.l. is van de Heeren KEMINK EN ZOON te Utrecht het berigt ontvangen, dat bij hen van den Heer coper is ontvangen de proef van het eerste vel van Stmplicius, met de kennisgeving, dat van nu af aan de geheele tekst langzaam maar geregeld kan worden afgedrukt.

De Heeren KEMINK EN ZOON melden, dat het nu ne- gen jaren geleden is, dat het eerste en het tweede vel

(44)

werden gezet, en dat de vormen daarvan inmiddels ver- nietigd zijn, waarvan zij den Heer coBer kennis gaven.

Eindelijk heeft ook de Heer coBrer op de volgende wijze. onder dagteekening van 21 April jl, den alge- meenen Secretaris geantwoord.

Wel Edel Hooggeleerde Heer!

In antwoord op uw geëerd schrijven van 9 Maart j.l., en na kennis genomen te hebben van de nadere inlichtingen mij door den Heer Bake gegeven, heb ik de eer ter uwer kennis te bren- gen, dat thans alle maatregelen genomen zijn om met het druk- ken van den Simplicius, waarmede bereids een begin gemaakt is, geregeld voort te gaan.

Naarmate de proeven zullen worden afgedrukt, zal er zorg worden gedragen, dat ieder voltooid gedeelte aan den Heer KAR- STEN zal worden voorgelegd; zoodat het u gemakkelijk zal val- len omtrent den voortgang van het werk steeds naauwkeurig kennis te bekomen.

Ik heb de eer met achting te verblijven.

Leyden 21 April 1857.

Uw Dienstw. Dien. (get.) C. G. COBET.

De algemeene Secretaris doet cpmerken dat men hier- mede nog niet veel gevorderd is, en dit te minder, om- dat de HH. KEMINK EN ZOON alsnu voorwaarden stellen, welke onaannemelijk zijn, zoo lang men niet meester is van het handschrift. — Hij geeft in bedenking of dit handschrift, als wettig eigendom des Instituuts op de tegenwoordige Akademie overgegaan, niet in hare handen behoort te wezen, voordat men, hetzij met de HH. keMiNK een nieuw contract aanga, of weder het vel doe zetten, waarvan de proef aan de HH. KrMINK gewierd.

Na het vernemen dezer inlichtingen, brengt de Voor- zitter de voortzetting van de uitgave van Simplicius in

(45)

beraadslaging, waarbij ter spraak wordt gebragt de vraag, of het ook wenschelijk zoude wezen, de geheele onderne- ming op te geven, en de daarvoor bestemde gelden op andere wijze te gebruiken. — Hier tegenover wordt ge- steld de verpligting om, zoodra zulks mogelijk is, eene onderneming ten einde te brengen, waartoe de middelen in der tijd door ’s Lands Regering werden verschaft, en gelden zijn bijeengebragt door de Derde Klasse van het voormalig Koninklijk Nederlandsch Instituut. Op den voorgrond wordt daarbij gesteld, dat het handschrift het onmiskenbaar eigendom is der Akademie, en dat zij eischen mag en moet, dat het in hare handen worde ‘gesteld, opdat zij daarover verder beschikke. — Wordt, na sluiting der beraadslaging, met eenparige stemmen besloten, dat de algemeene Secretaris den Heer coBrr zal uitnoodigen, hem het handschrift tegen behoorlijk bewijs ter hand te stellen, en dat hij daarna van de ontvangst berigt zal geven aan de Letterkundige Afdee- ling, opdat deze over het ten uitvoer brenge der uitgave beraadslage en beslisse.

6°,

De Voorzitter brengt in beraadslaging het volgend ontwerpbesluit, ingediend door het bestuur der Akademie.

_ Volgens de tegenwoordige verordening wordt het Jaarlijksch Verslag der Akademie niet openlijk bekend gemaakt, en blijft ook het proces-verbaal der vereenigde zitting van de beide Af- deelingen der Akademie buiten de kennis des algemeens. Het bestuur wenscht hieraan te gemoet te komen, en stelt derhalve voor, dat, zoo ’s Lands Regering daartoe vergunning geeft, een Jaarboek worde uitgegeven, waarin zullen worden opgenomen:

1°. de naamlijst der leden van de Akademie;

2°, het reglement der Akademie;

(46 )

38°, de processen-verbaal der vereenigde zittingen van de beide Afdeelingen ; 4°, de levensberigten van gestorven leden, voorgedragen in de gewone vergaderingen der Afdeelingen. 5°, vermelding van al die bijzonderheden, welke op de Akade- mie in haar geheel betrekking hebben en door het bestuur der openlijke uitgave waardig gekeurd worden. Het is de wensch van het bestuur, dat dit Jaarboek in den boek- handel worde gebragt, en dat het voorts aan al de wetenschappelijke ligchamen. worde gezonden, waarmede de Akademie in verbinding is.

De vergadering vereenigt zich eenpariglijk met dit ontwerp, en besluit dien overeenkomstig dat van ’s Lands

Regering vergunning zal worden gevraagd tot het uit-

geven van dit Jaarboek in den bovengemelden zin. de

De algemeene Secretaris leest het volgende verslag voor over den staat der Boekerij.

Na al hetgeen over den toestand der Boekerij in het alge- meen verslag der Akademie werd opgenomen, zoude ik schier kunnen volstaan met te zeggen, dat zij zich in zeer bloeijenden toestand bevindt, waarvan dan ook de maandelijks in de Ver- slagen der Natuurkundige Afdeeling geschiedende opgave der boekgeschenken, waaronder vele van leden der Akademie, de beste getuigenis aflegt. Het bedrag daarvan was in den afgeloopen jaarkring aanmerkelijk, namelijk 536 boekdeelen; aangekocht werden 316, en in ruil van buitenlandsche boekverkoopers en van de commissie tot internationale ruiling ontvangen 86 ; zoo- dat de geheele vermeerdering tot het cijfer vam 888 boekdeelen klimt. De buitenlandsche boekverkoopers, met wie ik dit stel- sel van ruiling tegen de werken der Akademie beproefd heb, zijn PERTHES in Gotha, sormipr in Halle, wereer in Leipzig, en puPraT in Parijs. Het zoude wenschelijk wezen, ook een dergelijken correspondent in Engeland te hebben. Welligt is het mogelijk, door de toevallige medewerking van een uwer dezen

CAT)

te bekomen. Ik acht zulks zeer wenschelijk en houd mij daartoe in uwe medewerking aanbevolen. De aard van onzen boekhan- del brengt mede, dat de exportatie van boeken uit ons kleine land gering is, en de ondervinding heeft geleerd, dat de werken van het voormalig Instituut, welke naar Leipzig werden verzon- den, aldaar onverkocht bleven. Door een dadelijken ruilhan- del met buitenlandsche boekhandelaars zelve in te stellen, vlei ik mij aan dat bezwaar te gemoet te komen. Zij toch, die op deze. wijze boekwerken ontvangen en daarvoor de waarde in de plaats geven, zullen uit den aard der zaak zich wel gedrongen gevoelen om voor de verspreiding daarvan zorg te dragen. Ge- lukt de maatregel, zooals zich uit de ondervinding van dit jaar laat verwachten, dan verrijkt de boekerij der Akademie zich kosteloos, en wordt tevens haar arbeid meer algemeen bekend. Ik vertrouw met deze handelingen op uwe goedkeuring te mo- gen rekenen, maar heb gemeend ze toch alhier ter sprake te moeten brengen, im de hoop op uwe verdere voorlichting en ondersteuning.

Uit mijne rekening en verantwoording blijkt het toenemend debiet der door de Akademie uitgegeven werken; maar ik mag daarbij voegen, dat de herhaalde aanvragen van den uitgever, om. werken reeds in het magazijn der Akademie opgenomen, van rijzende belangstelling des algemeens getuigt.

Voor de aankoopen heb ik tot rigtsnoer genomen het besluit der jongste vereenigde zitting, om bovenal de eneyclopediën, de tijdschriften en andere werken van algemeene strekking te ver- meerderen, en vooral heb ik getracht om de reeds aanwezige reeksen te completeren. Van boekverkoopingen buitenslands en van andere toevallige gelegenheden is daartoe door mij ge- bruik gemaakt. Bij hboekverkoopingen hier te lande is mijne aandacht bij voorkeur gevestigd geweest. op hetgeen der boekerij nog voor Nederlandsche- taal en vaderlandsche geschiedenis ont- brak. Na de acta academiarum, de encyclopediën en de tijd- schriften is de verzameling voor vaderlandsche geschiedenis toch de meest volledige. Door haar nw verder te voltooijen, acht ik te voldoen. aan den geest, welke *sLuands Regering bezielde, toen zij de Letterkundige Afdeeling der Akademie in het leven riep.

(48 )

De verzameling van wis- en natuurkundige werken is het armste gedeelte der boekerij. Ik heb er mij nog niet op kun- nen toeleggen, om haar volgens een bepaald stelsel uit te breix den, maar mij vergenoegd met het aankoopen van een paar grootere werken, tot wier aanschaffing de Natuurkundige Afdee- ling, toen zij nog op zich zelve stond, reeds had besloten. —

Met het maken van den catalogus wordt ijverig voortgegaan. De verzameling van de werken over vaderlandsche geschiedenis en Nederlandsche letterkunde is beschreven, en de catalogus daarvan kan ter perse gebragt worden. De uitbreiding echter van hetgeen U in de eerste aflevering van den catalogus bekend werd, is zoo aanmerkelijk en zoovele daarin vermelde leemten zijn aangevuld, dat het geven van een supplement daarop nood= zakelijk zoude wezen. Het bestuur heeft gemeend liever den herdruk daarvan te moeten gelasten, en dit te meer, omdat al de ingenaaide exemplaren dezer aflevering verbruikt zijn. Het _ eerste gedeelte van dezen herdruk wordt dezer dagen ter perse gebragt, waaruit U zal blijken, welke aanzienlijke uitbrei- ding de boekerij in den jongsten tijd vooral daarin verkreeg. Hieraan zal dadelijk gevoegd worden de catalogus van de wer- ken over Nederlandsche geschiedenis en letterkunde, welke onge- veer 10,000 nummers bedragen; en aldus laat zich vermoeden, dat, vóór het einde van het loopende jaar, de druk van het Eerste Deel van den catalogus voor een groot gedeelte voltooid zal zijn.

De vermelding van den catalogus voert als van zelve tot het gebruik dat ‘van de boekerij gemaakt wordt. De Natuurkun- dige Afdeeling, toen zij alleen de Akademie uitmaakte, had mij vergund, om op mijne verantwoordelijkheid en onder de al- gemeen gebruikelijke waarborgen, de boekerij zooveel mogelijk open te stellen. Van de tegenwoordige Akademie ontving ik daaromtrent geen bepaald mandaat, maar ik meen geheel in haren geest gehandeld te hebben door op dezelfde wijze voort te gaan. Aan velen, door geenen titel met de Akademie ver- bonden, zijn daaruit boekwerken of handschriften verstrekt; echter steeds aan personen, die, of mij bekend waren, of door eenig lid der Akademie mij aanbevolen werden. Op dien voet

(49 )

is dan ook een vlijtig gebruik gemaakt van KLINKERT’s BILDER- DIJK, tot voorbereiding en voortzetting dezer uitgave van de werken van onzen grooten dichter. Het zal mij aangenaam zijn de goedkeuring der Akademie op deze handeling, of in het tegenovergesteld geval voorschriften te ontvangen, waarnaar ik mij verder heb te gedragen.

En zoo mag ik mijne taak van verslaggever als volbragt be- schouwen. Ik doe dit echter niet, zonder de boekerij in U aller welwillende bescherming ten krachtigste aanbevolen te hebben.

W. VROLIK.

De vergadering hecht door toejuiching hare goedkeu- ring aan de handelingen van den algemeenen Secretaris ten deze, en magtigt hem om volgens de door hem ten uitvoer gebragte beginselen voort te gaan. |

De Heer BAKHUIZEN VAN DEN BRINK leest in eigen naam en in dien van de HH. VAN DEN BERGH, NIJHOFF, J. P. DELPRAT en STORM BUYSING verslag voor, over de geschiedenis van den Waterstaat.

Het luidt als volgt:

„Gesteund door de levendige belangstelling, welke het plan tot het ontwerpen eener geschiedenis van den Nederlandschen Wa- terstaat bij de beide Afdeelingen dezer Akademie mogt ondervin- den, aangemoedigd door het vertrouwen van U ondervonden, toen gij op de vorige algemeene vergadering de behandeling dezer zaak verder aan onze vereenigde commissie, overeenkomstig de op haar voorstel genomene besluiten, opdroegt, heeft zij gemeend door het ijverig bedrijven harer taak aan dat vertrouwen en die belangstelling te moeten beantwoorden. Wij hebben ter bevordering van uwe oogmerken onderscheidene bijeenkomsten gehouden. In die bijeenkomsten heeft ééne overweging de prioriteit voor alle overige gehad: deze, dat men zich om wel te slagen moest ver- gewissen, dat de Regering den invloed van haar gezag en eene geldelijke ondersteuning aan de uitvoering van ons plan niet zou ontzeggen.

JAARBOEK 1857. 4

(50)

Het is der commissie aangenaam, U te kunnen mededeelen dat de Regering ten deze de blijken heeft gegeven van de meeste welwillendheid. Het geëerde bestuur dezer instelling had bij missive van 5 Mei des vorigen jaars N°. 24 aan den Minister van Binnenlandsche Zaken verslag gedaan van de in de veree- nigde zitting genomen besluiten, en tevens het verlangen ken- baar gemaakt, dat gedurende den tijd van drie jaren eene som van f5000,— ’s jaars door de Regering ten behoeve dezer on- derneming zou worden aangewezen, en dat door haar eene aan- schrijving aan de gemeente- en andere besturen, zooals mede aan hare ambtenaren van den waterstaat zou gerigt worden, ten einde der Akademie de inlichtingen, welke zij wenschte, te ver- schaffen. Op beide wenschen meent uwe commissie het antwoord toepasselijk te mogen maken, door den Minister van Binnenland- sche Zaken bij missive van 28 Julij 1856 N°. 172 5° afd, ge- geven, dat hij allezins bereid was de belangrijke werkzaamheden der Akademie te ondersteunen. Zijne Excellentie voegde er bij, dat voor het toen loopende jaar de middelen voor zoodanig eene subsidie ontbraken, dat hij echter gaarne daarvoor eene post op de begrooting van 1857 zou brengen, ‘indien hij door eene meer ontwikkelde uiteenzetting van het plan der Akademie den gang en omvang dezer onderneming zou kunnen overzien.

Deze missive, gedurende de vacantie der Akademie bij het be- stuur ingekomen, werd onmiddellijk na den afloop dier vacantie aan uwe eommissie verzonden, ten einde deze het bestuur der Akademie zou dienen van voorlichting, raad en ontwerp van antwoord.

Al ware de commissie gereed geweest om met volkomene een- parigheid een plan te formuleren, zoo in alle bijzonderheden uit- gewerkt als de Minister het scheen te wenschen, al hadde de Regering zich volkomen met dat plan vereenigd, dan nog ware het, den tijd in aanmerking genomen, bijna onmogelijk geweest, dat de aangevraagde f 5000,— anders dan bij wijze van aan- vulling op het toen reeds gearresteerde budget ware gebragt. Maar uwe commissie had — waarom zou zij het niet erken- nen? — zulk een uitgewerkt plan niet in gereedheid. Volgens de beginselen door U zelve in de vereenigde zitting vastgesteld,

(31)

kon en mogt de commissie zulk een plan niet ontwerpen dan met medewerking van den eventueelen redacteur. Het was toch uwe meening, als die uwer commissie, dat een enkel persoon met de taak der uitvoering zou belast worden. De commissie herinnert U de fijne taalkundige discussie, in de vorige verga- dering over de woorden toezigt en oppertoezigt gevoerd, om zich te regtvaardigen, dat zij meende in strijd met uwe bedoeling den bekwamen man, welke zich met de taak zou belasten, eene onduldbare keten van belemmeringen op te leggen, wanneer zij nu reeds een gedetailleerd bestek van den door hem te leveren arbeid voorschreef.

Misschien ware het ontwerpen van het gevraagde plan bespoe- digd geworden, ware het der commissie gelukt, volgens de aan- wijzingen in het rapport gegeven, in haar eigen boezem bij de eene of andere der beide Afdeelingen den man te vinden, die zich met het hoofdbeleid der zaak had willen belasten. De aan- drang intusschen bij meer dan een harer medeleden gedaan, moest zwichten voor de dringende en drukke ambtsbezigheden, waarop wij alle het regt hebben ons te beroepen. Buiten onze commissie naar een redacteur om te zien, de keuze van dien zonder voorbarigheid te doen, en zonder voorbarigheid in over- leg met dezen een uitvoerbaar plan te leveren, achtte uwe com- missie binnen het gegeven tijdsbestek onmogelijk. Zij besloot dus aan het bestuur een ontwerp van antwoord in overweging te geven, waarbij de Minister verzocht werd, de Akademie voor het uit te werken plan voor diligent te houden, tot zoolang zij daaromtrent met eenen redacteur, welken zij zich bezig hield op te sporen, in overleg had kunnen treden.

U allen is het ongelukkig lot van het 5e hoofdstuk der be- grooting, waarop wij verwezen waren, bekend, en wij mogen dus zeggen, dat met dat temporiseren niets is verzuimd.

Dien tusschentijd heeft zich uwe commissie echter ten nutte gemaakt, om herhaaldelijk over de vereischten, welke men in den redacteur zou kunnen wenschen, en over eene te doéne keus te beraadslagen. Meer dan een naam is in overweging gebragt, maar niets is beslist. In geen geval zou de commissie tot zulk eene beslissing zijn overgegaan, zonder van den te- benoemen

4%

(52)

persoon eene schets te hebben verlangd, waaruit blijken zou, dat hij den aard en den omvang zijner taak in allen opzigte had begrepen. Eenmaal echter die keuze gedaan, met volle bewust- heid van wel te hebben gekozen, meende zij allerminst een be- lemmerenden invloed op diens werk te mogen uitoefenen, en zich strikt te moeten besluiten binnen hetgene gij zelve opper- toezigt hebt genoemd.

Doch mogt de commissie tot de keuze van een redacteur zonder uwe uitdrukkelijke toestemming overgaan? Lag eene dergelijke bevoegdheid in den last haar opgedragen: deze zaak verder te be- handelen? Zij aarzelde hierop een toestemmend antwoord te geven, en zij wenscht hare verantwoordelijkheid gedekt te zien, door dit punt nader in uwe vereenigde vergadering in overweging te brengen.

Vraagt gij haar gevoelen, ja, dan is zij van overtuiging, dat het voor deze zoowel als voor elke andere commissie, die haar mogt vervangen, wenschelijk is, dat aan haren last die uitbrei- ding worde gegeven. Het waarderen van enkele aangewezene personen, of het vergelijken van de bevoegdheid van meerderen is over het geheel eene onaangename en dikwijls épineuse stof van discussie, En welligt aan nog meer bedenkingen zal van alle zijden het ontwerp van een plan blootstaan, dat in alle bijzonderheden der uitvoering treedt. Zullen daarvoor telkens de beide afdeelingen dezer Akademie worden bijeengeroepen? Fene zaak, die bij de verpligte bezigheden der meesten onzer bijna onmogelijk schijnt. Of zullen de voorstellen, zoo zaken als per- sonen betreffende, van de eene Afdeeling naar de andere verzon- den worden, met aanmerkingen welligt, die weder eene beant- woording uitlokken? De onderneming zelve zou, vreezen wij, daardoor in een onschatbaren tijd worden verachterd. De ver- antwoordelijkheid zeker der commissie wordt te grooter, indien zij zonder de uitdrukkelijke toestemming van de meerderheid der vereenigde Afdeelingen zoodanig eenen stap doet; maar zij rekent dat het geacht bestuur, het bestuur evenzeer uwer keuze, die verantwoordelijkheid met haar zal willen dragen.

De commissie heeft derhalve de eer, U voor te stellen, dat aan haar of eene andere, welke haar zou mogen vervangen, nader worde opgedragen :

(38)

1e, Het kiezen van eenen redacteur, in overleg met wien een plan, zooals de Minister dat verlangd heeft, zal ontworpen wor- den, ten einde tot grondslag, toelichting en verantwoording van de bij den Staat aangevraagde subsidie te strekken.

2°. Dat de commissie hierin handele onder goedkeuring van het algemeen bestuur der Akademie, waarmede zij over deze zaak in aanhoudende communicatie wenscht te blijven.

83°, Dat ingevalle de aangevraagde subsidie mogt worden ver- leend, zij, altoos behoudens goedkeuring van het algemeen be- stuur, over de aan de onderneming telkens toe te stane gelden met den eventueelen redacteur contractere en handele.

Op deze wijze vertrouwt de commissie, — want eene onder- neming als de aanhangige kan niet slagen, dan indien zij met vertrouwen worde aangevangen, — op deze wijze vertrouwt de commissie, dat zij binnen niet al te langen tijd aan U in eene vereenigde vergadering de bewijzen zal kunnen overleggen, dat de redacteur gevonden, het plan beraamd, de ondersteuning der Regering verkregen, en alzoo de grondslag gelegd is voor het gebouw dat gij wenscht op te trekken.

L. PH. C. VAN DEN BERG.

R. C. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, IS. AN. NIJHOFF.

J. P. DELPRAT.

D. J. STORM BUYSING.

Na beraadslaging worden met algemeene stemmen de drie voorstellen der commissie aangenomen en wordt dien overeenkomstig besloten.

De bestaande commissie wordt tevens uitgenoodigd om zich met de taak te blijven belasten, in hare drie voorstellen nader omschreven. Zij neemt deze uitnoodi- ging aan.

De Voorzitter berigt dat, a art, 16 Org. Regl, de voorrang der Akademie overgaat op de Nätgurkaas dige Afdeeling, en dat haar Voorzitter dus van heden af wordt algemeene Voorzitter.

(34 )

Na de laatste omvraag sluit de Voorzitter de verga- dering met de volgende toespraak.

„Ik mag van deze plaats niet opstaan, M. H., zonder ook uit uwen naam — gij staat het mij zonder twijfel toe — onzen algemeenen Secretaris dank gezegd te hebben voor de ijverige, onvermoeide zorg, die hij met zooveel verstand en oordeel aan die belangen der Akademie, welker behartiging voor haar onmis- baar is, toewijdt. Ik doe dit van ganscher harte, en gij allen wenscht met mij, dat hem voor het ondernomen werk nog lang de lust en de krachten zullen gespaard worden.

Wat mij betreft, aan wien de eer te beurt viel, de beraadsla- gingen dezer vergadering te leiden, ik gevoel, aan het einde gekomen, dat gij regt hebt op mijne innigste erkentelijkheid voor de welwillendheid en ondersteuning, die gij mij, onbedreve- ne, betoond hebt. Gij ziet, ik gebruik weinige woorden; maar ze zijn even opregt als het vertrouwen bij mij levendig is, dat wij allen met onverdroten ijver en met de warmste belangstel- ling de‘kunsten des vredes en der wetenschap zullen blijveh be- oefenen in het belang en voor de eer van het lieve vaderland.

Ik sluit deze vergadering.”

LEVENSBERIGT VAN

CORNELIS JAN GLAVIMANS, Lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Á DOOR W. VROL IK, Secretaris der Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen *).

Onverbiddelijk is de wet, volgens welke de jaargetijden elkan- der opvolgen. Werkzaamheid en rust, ontwikkeling en terug- gang, dood en leven vervangen elkander naar een bepaald plan. De boom werpt in den herfst zijne bladeren af en brengt den winter in schijndood door als ware het, om zich stof en kracht tot nieuwe ontkieming te vergaderen. Menig dier laat het koude jaargetijde in eenen toestand voorbijgaan, welken men aan tijdelijken doodslaap gelijk kan stellen, en rijst daaruit in de lente op met vernieuwde kracht. Bij schier allen sluimert gedurende den winter het vermogen tot vermenigvuldiging, ter- wijl de lente van verjongd dierlijk leven wemelt. Dit alles getuigt van eene aanhoudende afwisseling, welke zoowel voor het leven van elk individu, als voor de instandhouding van het heelal eene volstrekte behoefte schijnt te wezen. De mensch toch volgt in zijne maatschappelijke verhouding slechts het voorbeeld, hem daaromtrent door de natuur gegeven. Klk jaargetijde voert hem tot verschillend genot, legt hem verschillende pligten op, dwingt hem tot verschillenden arbeid. Het noodwendig gevolg daarvan

*) Voorgedragen in de gewone vergadering der Natuurkundige Afdeeling van den 3den October 1857,

De vroegere uitgegeven levensberigten van Leden der Akademie zijn ge- plaatst: van A. NUMAN in Verslagen en Meded., Nat. Afd, D. I, blz. 91 ; van. D. PF, ARAGO ibidem, D. II, blz. 99; van C. &. C. REINWARDT ibidem, D. II, blz. 214; van 5. C. Rijk ibidem, D. II, blz, 270; van w. pe HAAN ibidem, D. HI, blz. 399; van r. pozv ibidem, D. V, blz. 402 en van A. DES AMORIE VAN DER HOEVEN in Nederland en de Nederlanders. Amst. bij PN. VAN KAMPEN.

(56 )

is, dat ook voor hem werkzaamheid en rust, ontwikkeling en teruggang, leven en dood elkander opvolgen en vervangen. Deze gang van denkbeelden werd onwillekeurig bij mij opge- wekt, M.M. H.H. toen ik mij gereed maakte tot verzameling van al hetgeen de grondslag moest wezen onzer werkzaamheden in deze zitting. Wijd en zijd welligt zijn wij tot het bereiken van on- derscheidene doeleinden, tot het bejäg van verschillend genot ver- spreid geweest, en nu weder voor de eerste maal vereenigd, om onderling tot de bevordering van de wetenschap en tot hare toe- passing op de belangen en den voorspoed der maatschappij zamen te werken. Welkomgroet en wederkeerige gelukwensching wa- ren, weinige oogenblikken geleden, de natuurlijke uiting van ons aller gevoel bij de vreugde van het terugzien. Helaas, vreugde en droefheid, leven en dood vervangen elkander. De opengelegde briefwisseling vangt met eene treurmaar aan. Even als ten vorigen jare, ontviel ons in den tijdkring onzer rust een verdienstelijk en hooggeacht medelid. Eene bittere teleurstelling doet het korte oogenblik van vreugde in weemoed overgaan en legt mij al weder den droevigen pligt op, om U in korte trekken het leven te schetsen van den medgezel, welke ons werd ontnomen. CORNELIS JAN GLAVIMANS werd den 11den September 1795 te Rotterdam geboren. Zijne ouders waren PIETER GLAVIMANS JZ. en IDA ADRIANA BEEN. Als met het eerste levensvoedsel werd onzen GLAVIMANS de zucht ingeboezemd en de bekwaamheid gegeven voor het vak, dat later zijne levensbestemming zoude worden. Van den overgrootvader af, was scheepsbouw de stu- die en de levenswerkzaamheid der familie GLAVIMANS. Zijn vader was eerst scheepsbouwmeester bij de Oost-Endische Compagnie en later constructeur der eerste klasse van de Koninklijke Neder- landsche Marine. Zijn oudoom was de constructeur-generaal P. GLAVIMANS, een man, wien men te Amsterdam voor het vak der scheepsbouwkunde in hooge eere hield, wiens naam men ver- meld vindt op de lijst der eerstbenoemde leden van het voor- malig Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deze voorbeelden, de zorgvuldige opvoeding, hem door zijn verstandigen en hoogst bekwamen vader gegeven, gevoegd bij eigen gunstigen aanleg voor wis- en natuurkunde, voerden den jongen GEAVIMANS als

Ee (37)

„van zelven tot de studie en de practische behandeling van den scheepsbouw.

Reeds in den jare 1808, derhalve op dertienjarigen leeftijd, was hij op de werf te Rotterdam werkzaam onder het toezigt en de leiding van zijn vader, wien een zeer bevoegd beoordeelaar een sieraad van den scheepsbouw noemt, aan wien de Neder- landsche Marine oorlogschepen van alle charters verschuldigd is. In de maand Mei van den jare 1813 werd hij met eenige an- dere Nederlandsche jonge lieden, door den Minister van Marine en Koloniën van het toenmalige Fransche keizerrijk, benoemd tot dlève du génie maritime en geplaatst aan de groote werf van aanbouw te Antwerpen. Hij zette aldaar zijne studiën voort, tot dat de val des keizerrijks, en ons zoo gezegend hernieuwd volksbestaan hem in de maand Januarij van het jaar 1814 naar Rotterdam deden terugkeeren, alwaar hem door den Commissaris generaal van Marine de rang werd toegekend van onderconstructeur der 3e klasse.

Zijne grondige kennis van de Engelsche taal, in dien tijd meer zeldzaam dan nu, gaf aanleiding, dat hem reeds in het begin van 1816, d. i. op een-en-twintigjarigen leeftijd eene zen- ding werd toevertrouwd naar Engeland, tot aankoop van ma- teriëel voor den scheepsbouw, toen hier te lande niet verkrijg- baar. Hij kweet zich van deze lastgeving, op zoo jeugdigen leeftijd vrij netelig, zoo zeer tot genoegen van ’s Lands Regering, dat men hem in den jare 1818, in gemeenschap met den con- structeur SOETERMEER, eene tweede zending naar Engeland op- droeg, met het doel, om aldaar al de maritime instellingen te bezoeken, een grondig onderzoek in te stellen naar de wijze van zamenstelling der oorlogschepen en naar de inrigting der werven. Na een verblijf van negen maanden in Engeland, brag- ten beide gecommitteerden hun verslag uit, dat door zijne naauw- keurigheid, uitvoerigheid en juistheid geheel beantwoordde aan de groote verwachtingen, welke men van GLAVIMANS koesterde, Het is de grondslag geweest van de gewigtige veranderingen, welke men van toen af in de zamenstelling en bouw der Ne- derlandsche oorlogschepen invoerde.

(58)

Dat deze reis op de verdere ontwikkeling van GLAVIMANS ge- wigtigen invloed heeft uitgeoefend, laat zich gemakkelijk besef- fen. Vooral schijnt het zamenzijn met kundige Fransche inge- nieurs, meest leerlingen van de zoo beroemde école polytechnique, en de grondige beoefening van het theoretisch gedeelte van den scheepsbouw, GLAVIMANS doordrongen te hebben van de behoefte voor Nederland aan eene school tot behoorlijke opleiding der ingenieurs voor de Marine. Hij vond gehoor bij den Minister van Marine. In de maand April van den jare 1822 werd ge- noemde school te Rotterdam opgerigt en GLAVIMANS aan haar hoofd gesteld. De taak, welke hij hierdoor op zich nam, was voorwaar niet ligt. Uit den aard der instelling, moest hij als ware het de wetenschappelijke opvoeding voltooijen van hen, die reeds hunne studiën volbragt hadden aan de artillerie- en genieschool te Delft. Met kunde en ijver voldeed hij aan deze bestemming.

Een door hem zamengestelde theoretische leiddraad en zijn on- derrigt in het practisch gedeelte van den scheepsbouw hadden beide de gelukkigste gevolgen. Al de nu nog in werkelijke dienst zijnde hoofdingenieurs der Marine zijn leerlingen van den Heer GrLAVIMANS, en vele ingenieurs herinneren zich zijn on- derwijs met dankbaarheid.

De zorg, aan het onderwijs besteed, belette hem niet, om ijverig zijne verpligtingen te vervullen als onderconstructeur aan de werf te Rotterdam. In de jaren 1825, 1826 en 1827 wer- den hem nogmaals belangrijke zendingen naar Engeland toever- trouwd, en was hij vooral met de toepassing der stoomvaart be- zig. Hen stoomschip, door de Nederlandsche Marine van eene Engelsche onderneming gekocht, werd door GrAVIMANs onder- zocht en tot oorlogschip ingerigt; hij ontwierp de plannen der veerbooten, varende tusschen Willemsdorp en de Moerdijk, van het Koninklijk stoomjagt de Leeuw, en van het eerste hier te lande gebouwde stoomoorlogschip. In dat alles mogt hij zeer gelukkig slagen, en de later door hem ontworpen stoomoorlog- schepen Bromo en Merapi worden door alle deskundigen be- schouwd als uitmuntende stoom- en zeilschepen. Tot den bouw,

' (59)

van oorlogschepen van verschillende charters werden de plannen door GLAVIMANS ontworpen, die, naar de meening van een be- voegd beoordeelaar, altijd tot de beste oorlogschepen der Ne- derlandsche Marine behoord hebben.

Eene dergelijke doorgaande en onafgebroken bemoeijing met den scheepsbouw moest wel haren invloed uitbreiden op den geheelen levensloop van GLAVIMANS. Zijne nasporingen omtrent stoomwerktuigen noodzaakten hem tot meer dan eene reis naar België, welks ijzerfabrieken hij, toen de zuidelijke en noordelijke provinciën nog in één Rijk vereenigd waren, trachtte dienstbaar te maken aan de belangen der Nederlandsche Marine. Getuigen daarvan zijn de vervaardiging aldaar van kabelkettingen en van ankers, de invoering van ijzeren waterkisten enz. Zijne kennis van het hout voor den scheepsbouw deed hem in den jare 1828 den last opdragen, om, door eene inspectie van de bosschen in België, na te gaan, of het aldaar te verkrijgen hout ook dienstig konde zijn voor den scheepsbouw. Onder zijne leiding werden daaromtrent voor het eikenhout proeven ondernomen. De be- kende tijdsomstandigheden hebben belet dat daaraan verder ge- volg is gegeven.

Dat eene zoo menigvuldige en zoo doeltreffende werkzaam- heid door ’s Lands Regering op prijs werd gesteld, laat zich gemakkelijk begrijpen en was ook niet meer dan eene billijke vergelding. Hij genoot het volle vertrouwen van het Departe- ment van Marine, en zelden werd door zijne tijdelijke hoofden eene wetenschappelijke commissie benoemd, zonder dat GLAVIMANS daarvan lid was. Het groot aantal door hem ingediende ver- slagen legt daarvan het beste getuigenis af. In 1881 tot con- structeur der tweede klasse bevorderd, werd hij in 1839 con- structeur en in 1848 hoofdingenieur bij de Marine. In 1846 werd hem het ridderkruis der orde van den Nederlandschen Leeuw geschonken. Tot aan den jare 1850 bleef hij als hoofd- ingenieur aan ’s Lands werf te Rotterdam ijverig werkzaam. De opheffing dier instelling stelde hem toen in het genot van wacht- geld en schonk hem eenige tijdelijke rust. Deze werd in den jare 1855 vervangen door de werkzaamheden, verbonden aan den \

(60)

rang van hoofdingenieur-directeur van scheepsbouw, waardoor hij aan het hoofd van dit voor Nederland zoo gewigtig vak geplaatst werd. Slechts korten tijd bleef hij in het genot dezer zoo hoog geplaatste betrekking. Zijne. gezondheid was onder eene aanhou- dende inspanning van zoovele jaren geknakt, en vooral werden zijne ligchaamskrachten ondermijnd door een steeds meer en meer toenemend longlijden, waardoor hij in de maand Maart dezes jaars genoodzaakt werd zijn ontslag aan te vragen uit eene be- trekking, waarin hij schier van zijne kinderjaren af werkzaam was geweest, en waarvan hij dan ook de losmaking slechts korten tijd overleefde. De kennisgeving toch zijner weduwe leert ons dat hij den 11den Augustus in den ouderdom van 61 jaren overleed.

Ziet daar dus, MM. H.H., in korte en kunstelooze trekken een leven geschilderd, zonder eenige verpoozing, zonder eenige afwijking gewijd aan de uitoefening van een enkel bedrijf, aan de verwezentlijking van een enkel denkbeeld. Behoef ik wel te zeggen, dat elk Nederlander daarvoor den waardigen man dank verschuldigd is. Dit toch mag ik blijven vertrouwen, dat, welk verschil van meening er ook op vele andere punten moge bestaan, al de Nederlanders één zijn van zin voor al hetgeen den scheepsbouw, de scheepvaart, de handels- en oorlogsvloot betreft. In naam dus van geheel Nederland durf ik der na- gedachtenis van GLAVIMANS dank zeggen voor het offer, dat hij in ligchaams- en geestkracht aan de uitoefening van zijn beroep bragt, voor zijn rusteloos pogen tevens om in de volmaking daar- van zijn hoofddenkbeeld te verwezentlijken.

Maar ik heb ook in meer beperkten kring daaraan eenen dank toe te voegen, en reken, M.M. H.H., op uwe zamenstem- ming. Het is voor de bevordering van de belangen der weten- schap, dat ik aan GLAVIMANS onze dankbare hulde wensch te brengen. Hij was — zijn geheele leven toont zulks — een man der practijk, Voor zuivere speculative wetenschap bleef hem weinig tijd over. Als redenaar heeft hij niet geschitterd, en als schrijver was hij zoo weinig vruchtbaar, dat men slechts de uitgave van één prijsschrift en eenige korte stukken, opge- nomen in het Tijdschrift van het Zeewezeu en “in de werken

(61)

'

van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, allen van zuiver practischen aard, zoude kunnen noemen *). En toch was zijn le- ven aan de belangen der wetenschap buitengemeen dienstbaar. Reeds in den jare 1826 benoemd tot lid van het Bataafsch Genootschap, werd hij in 1828 daarvan de tweede Secretaris, en in 1837 Directeur, welke betrekking hij tot aan zijnen dood met den meesten ijver bleef vervullen. Onvermoeid waren zijne pogingen tot oprigting eener industrieschool te Rotterdam, en toen deze werd opgeheven, tot vorming van de aldaar zoo nut- tige Akademie van Beeldende Kunsten en van Technische Wet tenschappen, sedert den jare 1855 voor een deel door hem be- stuurd. De Maatschappij tot Bevordering van Nijverheid te Haarlem telde hem onder hare ijverigste leden, en de eer mogt hem te beurt vallen, om, binnen den tijd van vijf-en-twintig jaren, vijf malen tot haren Directeur benoemd te worden, waar- voor hem de gouden medaille werd uitgereikt. In den jare 1824 tot lid van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap be- noemd, werd hij aldaar met goud bekroond voor zijne Verhan- deling over het meetkunstig teekenen. In. 1827 correspondent der Berste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut van Wetenschappen, Letteren en Schoone Kunsten, werd hij in den jare 1883 daarvan lid, en ging hij in den jare 1851 tot onze tegenwoordige Akademie over. Zoolang zijne gezondheid zulks toeliet, was hij een ijverig bezoeker onzer vergaderingen, deelde hij met een helder en onbevangen oordeel in hare beraad- slaging, en won hij onzer aller achting en vriendschap door zijne regtschapenheid en goede trouw. — Dat een man als hij wel niet anders dan een voortreffelijk echtgenoot en uitmuntend

*) Zijne Bijdragen in het Zijdschrifl toegewijd aan het Zeewezen zijn : over de stuwing der schepen; — over de ankers van RODGERS; — over het spil van PuILIPS; — over het gewigt en de afmetingen van ankers, kabels en ket- tingkabels; — over de pompen van CHALDERS enz. In het Tijdschr, voor de Wis- en Nat. Wet. der le Kl. van het Kon. Nederl. Inst. werden van hem opgenomen: Dl. 1. bl. 25. Verslag wegens de proeven, genomen met de midde- len van KYAN enz. tegen de vervuring van het hout; Dl. II, bl. 263, Proeven ter bepaling der sterkte van metaal; Dl. IV, bl. 191, Over de zelfontbranding van zwartsel,

(62)

vader konde zijn, behoeft door mij niet gezegd te wordén. In _ den jare 1832 gehuwd met vrouwe 3. J. GELAVIMANS, zag hij zijn huiselijk geluk vermeerderd door zeven kinderen.

Ik heb mijne taak volbragt, en mogt met U, M. H. eenen blik werpen op een leven, rijk in vruchten, en op een voorbeeld, waardig tot navolging. Moge het in Nederland nooit aan man- nen ontbreken, arbeidzaam als GLAVIMANS, en, even als hij, warm van hart en geest voor al hetgeen het meest kan strekken tot den bloei en voorspoed van een zeevarend en handeldrij- vend volk !

s Bash

VERANDERING IN HET VOORZITTERSCHAP

AKADEMIE.

In de gewone Vergadering der Afdeeling Wis- en Natuur- kundige Wetenschappen, gehouden den 27sten Junij 1857, is ingekomen een brief, opgenomen in het proces-verbaal dier zit- ting, waarin de Heer F.A w. MIQUEL verklaart het Voorzitter- schap dier Afdeeling en dus ook het algemeene Voorzitterschap der Akademie neder te leggen, en afstand te doen van het lid- maatschap der Akademie.

De Natuurkundige Afdeeling heeft in hare buitengewone Ver-

gadering van den Sden October j.l. tot haren Voorzitter be-

(64) noemd den Heer G. srmons, en mogt op deze benoeming de goedkeuring des Koning’s ontvangen.

De Heer G. SIMONS is derhalve voor de jaren 1857—1858

algemeene Voorzitter der Akademie,

a rh

En

LEVENSBERIGT VAN COENRAAD JACOB TEMMINCK, Lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. DOOR W. VROL IK, Secretaris der Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen *)

\

Al weder eene treurmaar, M.M. H.H. bij het openleggen der briefwisseling. Zij moge niet onverwacht wezen en eenen man gel- den van hoog geklommen jaren, eene ramp toch voor Nederland verkondigt het doodberigt, voor eenige weinige minuten U voor- gelezen. Uit het reeds zoo kleine getal der leden, rustend in naam, werkzaam in wezentlijkheid, ontviel ons COENRAAD JACOB TEMMINCK, een naam, helder klinkende overal, waar men in de beoefening der Natuurlijke Geschiedenis belang stelt. In elke hoofd- stad der groote Europesche rijken, waar men eenen tempel der natuur stichtte, komt hij met lof en dank den bezoeker te gemoet; op elke bladzijde schier der werken, waarin een Engelsche of een Amerikaansche, een Fransche of een Duitsche, een Zweedsche, Deensche, Russische of Nederlandsche natuuronderzoeker zijne waarnemingen te boek stelde, staat hij gegrift. Zoo wij hierom reeds op dezen landgenoot trotsch mogen wezen, geene mindere verhoovaardiging ontleenen wij uit de herinnering, dat ons dier- baar vaderland aan hem de oprigting verschuldigd is van het heerlijk Rijks Museum van Natuurlijke Geschiedenis, te Leiden gevestigd. Redenen genoeg voorwaar, om in eene vergadering, waarin hij het regt van zitting had, eenige weinige oogenblikken bij zijne nagedachtenis te verwijlen.

Ik zoude U beleedigen, M.M. H.H., zoo ik U cm eene be-

_* Voorgedragen in de gewone vergadering der Natuurkundige Afdeeling van den 27sten Februarij 1858.

JAARBOEK 1857, 5

( 66 )

langstellende aandacht vroeg: ik weet, dat ik haar van U mag verwachten.

CoENRAAD JACOB TEMMINCK werd den 8lsten Maart des jaars 1778 te Amsterdam uit een aanzienlijk geslacht geboren. Zijn vader was JACOB TEMMINCK, Thesaurier der toenmalige Oost-In- dische Compagnie; zijne moeder Arypa vaN sramHORsT. - Zijne eerste opleiding was niet die van een toekomstigen geleerde, en zijne jongelingsjaren schijnen ook niet te hebben doen vermoe- den, dat hij eenmaal met zooveel glans overal zoude worden ge- noemd, geprezen en geëerd. Op zeventienjarigen leeftijd verkreeg hij, gelijk zulks toen de niet prijzenswaardige gewoonte was, door den invloed van een zijner aanverwanten, de betrekking van al- gemeen vendumeester bij de voormalige Oost-Indische Compagnie ; zeker wel eene hoogst zonderlinge en zeer prozaïsche levensbe- stemming voor den man, die zich later tot een systematischen zoöloog van den hoogsten stempel zoude ontwikkelen. Het is intusschen. niet onmogelijk, dat het verkeer met de bewindheb- beren zoowel der Oost-Indische Compagnie, als met de gezagvoer- ders van schepen, om Oost en West varende, en de dagelijksche omgang vooral met zijnen vader, die voor de Natuurlijke Geschie- denis eenige voorliefde schijnt gehad te hebben, veel hebben bij- gedragen om in den jongeling den lust te ontwikkelen tot verza-

melen, tot afbeelden en tot beschrijven van natuurproducten. Het

blijkt althans, dat de vader van remmiNcK, eene kleine verza- meling van vogelen had bijeengebragt, en aan LE VAILLANT, bij zijne reis naar de Kaap de Goede Hoop tot voorspraak en aan- beveling strekte, aan welk gewigtig dienstbetoon de beroemde en als zoöloog steeds hoog te waarderen reiziger *) zich erkentelijk toonde, door hem het Eerste Deel van zijne Histoire naturelle

*) Zoo dit oordeel te gunstig luidt in de ooren van hen, die geloof weige. ren aan het opgesmukt en hier en daar fabelachtig verhaal, hetwelk Le vair- LANT van zijne reis in Zuid-Afrika gaf, beroep ik mij op de verklaring van den algemeen beminden en geachten AnprEw SMITH, die voor vele jaren reeds mij te Chatham verzekerde, dat in alles, wat natuurlijke geschiedenis betrof, LE VAILLANT het volste vertrouwen verdiende. Smrra was tot beoordeeling bevoegd; vermits hij pas was teruggekeerd van eene reis, langs dezelfde stre- ken, door Le vAILLANT bezocht, waarvan bij de resultaten mededeelde in zijne Mllustrations of the Zoology of South Africa.

en EN ar

3 (67 )

des Oiscaur d'Afrique op te dragen. Vele der door re vAmrANT medegebragte vogelen werden door den Heer TEMMINCK aange- kocht, en verscheidene dezer bevinden zich nu nog in het Rijks Museum. Het laat zich verwachten, dat de omgang met re VAILLANT, welligt ook de toen ten tijde in zwang zijnde opvoe- ding en de in hoogere kringen heerschende toon van het maat- schappelijk leven veel hebben bijgedragen, om aan TEMMINCK de hem eigene gemakkelijkheid te geven tot het gebruik der Fran- | sche taal voor gesprek en schrijfstijl. Zijn eigenlijke leermeester intusschen in de wetenschappelijke en practische Natuurkennis was MEYER te Offenbach, die met worr het bekende Tasschen- buch der Duitsche Ornithologie heeft uitgegeven. Tusschen den meester en den leerling ontstond eene warme wederkeerige vriend- schap. Een half jaar ongeveer bragt rrmMINCK met zijne eerste echtgenoot in de woning van den kundigen artsenijbereider te Offenbach door, en deze bezocht hem ook te Amsterdam *). De school bleek goed en de leerling van uitmuntenden aanleg te zijn. Temminck verkreeg eene groote mate van techmische vaardigheid in de behandeling en bewaring der overblijfselen van dieren, vooral van visschen. De manier, waarop hij zulks deed, maakte zooveel opgang, dat men haar voor weinige jaren en. wel- ligt nog heden in het Museum van Weenen, alwaar hij haar overbragt, gebruikte en roemde onder den naam van TEMMINCKS methode. Zij is onmisbaar voor groote voorwerpen, maar blijkt voor de eigentlijke bestudering der visschen van ondergeschikt belang te zijn. Vele der, gedurende zijne menigvuldige reizen, door TEMMINCK bijeengebragte en door hem geprepareerde vis- # schen bevinden zich in ’s Rijks Museum. Niet minder oefende hij zich in de kunst, om dieren, vooral vogels, te bestemmen en hun eene plaats in het zoölogisch stel- sel aan te wijzen. Zoo doende werden de gronden gelegd tot de

\

*) Deze en vele andere bijzonderheden ben ik verschuldigd aan de H.H. H. SCHLEGEL En J. A. SUSANNA, waarvan de eerste als conservator, de tweede als administrateur, sedert meer dan dertig jaren met cenen niet genoeg te prijzen ijver tot de uitbreiding en den bloei van het Museum hebben zamen- gewerkt. Zij gelieven mijne dankbetuiging aan te nemen voor deze heusche mededeelingen.

5

(68 )

verzameling, welke in Amsterdam zoo zeer de belangstelling tot zich trok, en een groot deel, tot in gang en portaal toe, vulde van de toen aldaar door hem betrokken woning *).

Deze verzameling, aan wier uitbreiding TEMMINCK allengs zijn leven wijdde, gaf aanleiding, dat hij in den jare 1807 voor de eerste maal als schrijver optrad, door het uitgeven van een Ca- talogue systématique du cabinet d'Ornithologie et de la collec- tion de Quadrumanes de c. 5. TEMMINCK. Hierop deed hij volgen zijn prachtwerk over de Duiven, onder den titel van Histoire natu- relle des Pigeons, in folio te Parijs in den jare 1813 uitgegeven met afbeeldingen, geteekend door Mejufvrouw KNrP, waarvan het eerste deel door hem, en het tweede, over de exotische Duiven, door FLORENT PrOvOST werd bewerkt. In kleiner bestek werd datzelfde onderwerp behandeld in een werk te Amsterdam uitgegeven in drie octavo deelen, onder den titel van Histoire naturelle des Pigeons et des Gallinacés, Amsterdam 1813—1815. Zijn naam als dierkundige vestigde zich door deze werken. Voor gezetten arbeid waren echter de toenmalige tijdsomstandigheden minder gunstig. Koning LOopewijK had hem tot zijnen Kamerheer be- noemd en met de door hem ingestelde orde der Unie begiftigd. Toen, na den val van het keizerrijk, Holland weder onder de rij der volken was opgetreden, maar op nieuw, na eene zoo korte verademing, werd bedreigd, vatte rruMINCK met zoo menig an- der de wapens op en werd hij een der aanvoerders van het uit Amsterdam vertrokken vrijcorps te paard. Dit alles heeft hem wel gestoord, maar niet belet, om met zijne geliefde studiën voort te gaan. Reeds in den jare 1815 verscheen zijn meest be- roemd werk, Manuel d'Ornithologie, toen in één deel, maar kor- ten tijd daarna door eene tweede uitgaaf vervangen, waarvan de bewerking in vier deelen te Parijs van 1820 tot 1840, dus twintig, jaren geduurd heeft. Dit werk ‘heeft een grooten indruk gemaakt. Het systematisch overzigt van de rangschikking der vogels vond grooten bijval; maar vooral prees men de naauwkeurige beschrijvingen, de naauwgezette synonymie en de menigvuldige opgaven omtrent de levenswijze en de zeden der vogels, waar-

) Op de Heerengracht bij de Leidschegracht.

(69)

door hij de waarnemingen van BECHSTEIN, NAUMANN en BREHM En zijne eigene, welke in Frankrijk schier onbekend waren gebleven, op den Franschen bodem overbragt. Van twistgeschrijf, dien kanker der wetenschappelijke literatuur, mogt hij daarbij, evenmin als zoo menig ander, vrij blijven. Zijne Observations sur la Classification naturelle des Oiseaux par Vieillot, en de voorrede der tweede uitgaaf van het Manuel geven daarvan blijk.

Met meer welgevallen rust het oog op een reuzenwerk, in den jare 1820 door hem aangevangen en in 1889 voltooid, onder den titel van Nouveau recueil de planches coloriëes d’ Oiseaus, waarin hij door 600 uitmuntend uitgevoerde platen een vervolg en eene voltooijing gaf der Planches enlumindes van BUFFON. Op den titel daarvan leest men ook den naam van den Heer MEIFFREN LAUGIER, Baron de Chartreuse, die echter geen deel heeft gehad aan de wetenschappelijke bewerking.

Het jaar, waarin de uitgave van dit grootsch, algemeen geacht en kostbaar werk aanving, schonk tevens aan TEMMINCK een nieu- wen werkkring, welke meer nog dan alle door hem uitgegeven geschriften, tot uitbreiding en volmaking der zoölogische weten- schap bijdroeg. Hij verkocht toen zijne verzameling aan het Rijk, en werd Directeur van het terzelfder tijde opgerigte Rijks Museum van Natuurlijke Historie te Leiden.

Vergunt mij, M.M. H.H., dat ik daarbij voor een oogenblik stil sta, en in korte trekken de geschiedenis herinnere der op- rigting van deze voortreffelijke verzameling. Zij is een sieraad van ons land en eene parel aan de kroon van Zijne Majesteit WILLEM DEN EERSTE, onder wiens regering zooveel meer goeds werd tot stand gebragt, waarvoor de geschiedschrijver, niet even als eenzijdige partijzucht, blind en doof mag blijven. Hetgeen ik over haar te zeggen heb, hecht zich als van zelve aan het- geen ik U vroeger omtrent de zending van REINWARDT naar Oost-Indië mededeelde.

In den jare 1795 had de Fransche overheersching eene keu- rige verzameling van natuurproducten, door Prins wiLLEM DEN vijrDe bijeengebragt, en algemeen‘onder den naam van Kabinet des Stadhouders bekend, naar Frankrijks hoofdstad gesleept. De overwinning, zoo duur te Waterloo gekocht, schonk het terug

(70)

aan Koning WIELEM DEN EERSTE, De beroemde BRUGMANs, aan wiens veelzijdige kennis en helderen blik nimmer te groote lof kan worden toegekend, werd geroepen, om het aldaar in ont- vangst te nemen en naar Leiden over te brengen, aan wier Hoo- geschool de Koning het ten geschenke had gegeven. Merkwaardig is het verhaal, door den uitmuntenden #. c. VAN DER BOON MESCH in zijne sierlijke lofrede op BrUGMANS gegeven van de wijze, waarop tot ons terugkeerde hetgeen men toen, en met het volste regt, een grooten schat noemde, maar dat nu in het mid- den van zooveel grooteren rijkdom als wegzinkt. „Met he- pvigen weerzin en tegenkanting toch,” zoo sprak de lofredenaar, „zag de Fransche natie door anderen zich iets terugeigenen, het- „geen zij reeds vergeten was, dat aan hen immer had toebe- „hoord, of althans, dat zij nu als haar door den tijd gewettigd „eigendom beschouwde; met welks pronk zij zoo zeer was in- „genomen, en waarvan eene listige bezorgdheid, bij de ontvoe- „ring, alles, wat ooit tot een bewijs bij terugvordering strekken „kon, had met zich genomen.

„Door ijver intusschen en door beleid, — deels door vriend- „schappelijke schikking, waar die gevoegelijk en geraden was; „deels door eene ernstige houding, waar toegevendheid zwak- „heid zoude verraden, — wist BRUGMANS al de zwarigheden te poverwinnen, die aan het wel volbrengen van den last verbon- „den waren. En werden er verscheidene voorwerpen van het Ka- rs binet gemist, die te zeer ginds en herwaarts verstrooid waren „om ze bijeen te zamelen: hij wilde niet ten halve voldaan zijn, „en een gebrekkigen schat terugbrengen; maar ging een ver- „drag aan, waarbij men van al de voorwerpen, die het Mu- pseum dubbel bezat, een of meer afstond, en hem daarvoor „eene vrij rijke aaneengeschakelde orde van natuurlijke voor- „werpen, tot ruime vergoeding werd afgestaan.”

Aldus werd eene schoone verzameling bijeengebragt, ingepakt en in een schip geladen. Met tegenstand op tegenstand, met ramp op ramp had de Heer Officier van gezondheid prissens (zijn naam blijve daarvoor in dank bewaard) te kampen, toen BRUGMANS hem met het vervoeren belastte. Met moeite kreeg hij vergunning om de lading Parijs te doen verlaten, waartoe zelfs

rn dn

Enda ln on anc a de le

en B NN |

(A1)

de magt van den Pruissischen Gouverneur der toen zoo verne- derde wereldstad moest worden ingeroepen. Te Rouaan wilden de douanen, die de lading voor verdacht hielden, de kisten bo- ren; het vaartuig leed schipbreuk op de hoogte van Havre de Grâce, en werd slechts door de inspanning van den Heer rris- SENS behouden. Maar eindelijk toch bereikte het de reede van Rotterdam, en was dus behouden hetgeen toen Akademische ver- gameling werd en later de voorname grondslag van ’s Rijks Museum ‘zoude wezen. Opmerkelijk is het aantal hinderpalen, waarmede zijne verdere vestiging te kampen had. Zending op zending van REINWARDT %) werden door de golven verslonden, en het was schier, alsof er geen einde aan de teleurstelling zoude komen. Volharding echter en vlijt overwonnen al deze bezwaren, Bruemans gaf korten tijd vóór zijnen dood nog van zijn ijver en belangstelling blijk, door in Brunswijk aan te koo- pen de verzameling van delfstoffen, door den beroemden BRUCK- MAN bijeengebragt. Zij is de grondslag geweest van de uitmun- tende Mineralogische afdeeling des Museums, waaraan de Heer BEIMA nu ongeveer twintig jaren reeds met zooveel vlijt en zelfopoffering al zijne krachten wijdt.

Maar het was vooral toen TEMMINCK, na den dood van BRUG-

MANS Directeur geworden van hetgeen van dien tijd af den naam

kreeg van Rijks Museum, zich aan het hoofd der instelling plaatste, dat zij in bloei toenam en weldra de schatkamer der natuur stond te worden, waarop heden aller oogen met bewon- dering en eerbied gevestigd zijn. Behalve zijne eigene verzame- ling bragt hij daartoe uit Amsterdam naar Leiden over een klein museum, dat op last van Koning zopewijk, dien voor zijn geliefd Holland steeds zoo wakker zorgenden vorst, in eene der bovenzalen van het Paleis op den Dam was bijeengebragt. Deze kleine, maar toch niet onbelangrijke verzameling werd aldus de derde grondslag van ’s Rijks Museum. Als een vierde mag genoemd worden een Akademisch museum, dat in den plan- tentuin te Leiden werd bewaard; en tot vijfden grondslag dien- den enkele voorwerpen, welke bij den aankoop van het rijke

*) Z. hetgeen ik daaromtrent vermeldde in het Levensberigt van REINWARDT, in Versl. en Meded., Dl. U, bl. 223.

(72)

anatomisch museum van BRUGMANS voor de Hoogeschool, in ’s Rijks Maseum van Natuurlijke Geschiedenis werden geplaatst, als meer daartoe behoorende *). Al deze grondslagen zijn van onderscheiden oorsprong, en geven aan ’s Rijks Museum een ge- mengd karakter. Het meest onpartijdig standpunt is voorzeker, dat men het beschouwe als eene Rijk’sinstelling, waarmede de vroegere Akademische verzamelingen als ineengesmolten zijn. Uit een afschrift, mij medegedeeld, blijkt, dat in de maand Decem- ber des jaars 1820 aan den Hoogleeraar sANprrorr werd opge- dragen, om het Kabinet van Natuurlijke Geschiedenis, door Z. M. Koning wrzem Ì aan de Hoogeschool te Leiden geschonken, en hetgeen daarbij verder mogt behooren, aan den Directeur var ’s Rijks Museum, den Heer remMINcK, over te geven. Door een

Koninklijk besluit van 12 April 1821 werd bepaald, dat, te

rekenen van 1 Januarij 1822, op de begrooting der staatsuit- gaven het Rijks Museum van Natuurlijke. Historie te Leiden de plaats zou vervangen van het Kabinet van Natuurlijke Historie te Amsterdam, en dat alle uitgaven voor hetzelve zouden wor- den afgescheiden van die voor de Hoogeschool te Leiden. Naar de letter van dit besluit, werd dus door de Regering het Leidsch Museum als eene voortzetting beschouwd van ket door een vroeger Bestuur opgerigt Amsterdamsch, hierboven vermeld; Museum.

Veel was derhalve reeds bijeengebragt; maar zrietig schier schijnt dat alles, hoe hoog ook op zich zelf te waarderen, bij al den rijkdom, welke uit Oost- en West-Indië en uit de om- streken der Kaapstad, onder den bezielenden invloed van reu- MINCK in‘lateren tijd werd zamengegaard. Meer dan één naam valt daarbij met dankbaarheid, maar tevens met weemoed te noemen. Welke verdiensten daarin aan REENWARDT zijn toe te kennen, werd vroeger door mij uiteengezet. Ek mag dus heden daaromtrent het stilzwijgen bewaren, om meer bepaaldelijk, niet zonder innig leedgevoel, vier veelbelovende jeugdige natuuron- derzoekers te gedenken, die in Nederlandsch Indië de slagtoffers

*) Men leze daaromtrent de Inleiding tot het Derde Deel van het Museum Anatomicum Academiae Engdiino- Batavae, discriptum a GERARDO SANDIFORT. Lugduni Batavorum 1827,

OE ban TK ke Sr nad ne rd a end

Eee

(13)

werden van hunnen voorbeeldeloozen ijver en uitputtende werke zaamheid, KUHL, VAN HASSELT, BOIE, die daaronder bezweken, MACKLOT, die in een opstand der Chinezen werd omgebragt. Wat zij deden, en hoeveel zij aan het door hen zoo geliefd Museum schonken, leert zelfs de meest oppervlakkige beschou- wing zijner gaanderijen *). Eere en dank zij hunner assche. Op gelijken dank hebben aanspraak s. MULLER, L. HORNER, KORT- HALS, EB. A. FORSTEN, H. S. PEL, C. SCHWANER, VAN HORSTOCK, VAN ooRDT, allen door ’s Lands Regering uitgezonden of ge- steund tot het natuurkundig onderzoek hetzij van Oost-Indië, hetzij van de Kust van Guinea, hetzij van de Kaap de Goede Hoop. Behalve hen waren er nog vele anderen, die zonder be- paalde lastgeving en zonder het bedingen van eenige voorwaarde het Museum verrijkten. Ik noem als zoodanige Dr. kunn, Chef van de geneeskundige dienst in Suriname, DIEPERINCK, Apothecar der eerste klasse aldaar, Dr. von steBorp op het eiland De- cima in Japan, Professor troost te Nashville in Noord-Amerika, Jonkheer CLIFFORD COCQ VAN BREUGEL, Consul in Tripoli, van LANSBERGE, vroeger Zr. Ms. Consul te Santa Fé de Bogota, later Consul generaal van Caracas en Venezuela, thans Gouverneur van Curacao, Sir B. m. HODGSON, Britsch Minister aan het hof van Nepal, cror Bey, Inspecteur generaal van de geneeskundige dienst in Hgypte, Dr. F. w. JUNGHUHN in Oost-Indië, Dr. BrLEE- KER te Batavia, Dr. preuemR te Macassar, L. w. RUYSSENAERS, Zr. Ms. Consul generaal te Alexandrië.

Het ontbrak dus niet aan medewerking, en ook somtijds werd tot aanzienlijke aankoopen gelegenheid gegeven, waaronder vele voorwerpen te noemen zijn uit het Kabinet van 5. RAYE VAN BREUKELENWAERT te Amsterdam en 3. BROOKS te Londen. Maar vooral behoort vermeld te worden de rijke verzameling, door ons medelid ec. 1. BrumE uit Oost-Indië overgebragt. Hij stond haar tegen eene schadeloosstelling in den jare 1828 af. Uit het authentiek proces-verbaal der overgifte is mij hare belangrijkheid

*) Men leze voorts de Uittreksels uit brieven van HEINRICH BOIE aan H. SCHLE- GEL in Bijdr. tot, de Natuurk. wetensch, Dl. III, bl. 231; het Verslag van J. A. SUSANNA, dbid Dl, IV, bl. 84, en J. A. SUSANNA, Levensschets en hulde aan de deugden en verdensten van HENDRIK BOLL.

GE)

gebleken. Er worden daarin geteld 8200 huiden van zoogdieren, vogels en amphibiën, 3000 geraamten van zoogdieren, vogels en amphibiën, en 100,000 insekten.

Ziedaar de bouwstoffen, welke reMMINCK ten dienste ston- den en grootendeels ongetwijfeld door hem bijeengebragt wer- den. Ambtenaren, onder den titel van conservatoren, stonden hem met grooten ijver ter zijde; preparateurs werden gevormd, wier wedergade men in buitenlandsche Musea te vergeefs zal zoeken. Met één woord, alles en allen stemden zamen tot op- bouw, uitbreiding en versiering, in een tal van werkzaamheden, waarvan TEMMINCK het hoofd en het middelpunt was. Zoo ik niet verder in dezen lof uitweide, geschiedt dit alleen, om mij, hoe gaarne ik ook hier onvoorwaardelijk prijze, niet op de glib- berige baan te begeven eener lofspraak op levenden. Waarom ook zoude ik mij aan haar wagen? Men roepe slechts het cir- cumspice aan elken deskundigen bezoeker der gaanderijen te Leiden toe. Alle verdere lof is overbodig. .

Wil men echter weten, hoe anderen er over denken, men sla de Proceedings op der Zoological Society te London. Part. XVII, 1849, p. 149, waar CHARLES LUCIEN Prins BONAPARTE het vol- gende zegt: „De voortreffelijkheid van het Leidsche Museum „boven elk ander van denzelfden aard is onmiskenbaar; niet „alleen omdat het een grooter aantal soorten bevat dan die

„van Londen, Parijs, Philadelphia en Berlijn, maar ook wegens

„de frischheid en de volmaaktheid der specimina; de hoeveel- „heid der geraamten, en bovenal, wegens de nooit genoeg te „prijzen reeksen van individus der zelfde soort van verschillende „sexe, leeftijd en landstreek, waardoor men zijn oordeel gemak- „kelijker kan vestigen, en dadelijk, vooral voor zoogdieren, kan „aanwijzen wat eene goede soort is, wat niet”

Dergelijke lof uit zoodanigen mond zegt meer dan de uitvoe- rigste rede. Het Rijks Museum is eene instelling, waarop wij allen fier mogen wezen. Wij hebben haar als nationalen eigen- dom te bewaken en te bewaren. In een oogenblik als het te- genwoordige, en in eenen kring als degene, waarin ik de eer heb het woord te voeren, mag ik op uwer aller zamenstemming rekenen, zoo ik wensche dat ook ’s Lands Regering met gelijken

(75)

geest doordrongen zij, en zorge dat daaraan nooit een verstandig bestuur, een verlichte geest, eene voortgaande ontwikkeling mo- gen ontbreken.

Maar met regt mag men vragen: was en is het slechts eene verzameling, gelijk zoo menige andere, waarin de voorwerpen angstig achter slot op slot bewaard, voor den waarheidlievenden onderzoeker ontoegankelijk blijven? Heeft het eenige vruchten afgeworpen? Deed het de wetenschap vooruitgaan ?

Het leven van TEMMINCK zal op deze vragen het antwoord geven. Hij wenschte, en zijne beambten stemden daarin met hem overeen, dat het Museum schier den ganschen dag voor allen open zoude zijn, en dat vooral het gebruik der voorwerpen nim- mer hun zoude worden ontzegd, wien het om studie en niet __om eene bloot aangapende nieuwsgierigheid te doen is. Ik kan daarvan bij eigen ondervinding spreken, en vrees geenszins, dat hetgeen ik hier openlijk verkondig, door eenig geleerde in Ne- derland of daar buiten zal worden weêrsproken. Toen ik, door nood gedrongen, er eenmaal gastvrijheid inriep, om den in de nabijheid van Leiden gestranden en nu in Haarlems Maatschappij _prijkenden Hyperoödon *) in de werkzalen des Museums aan het ontleedmes te mogen bloot geven, ware het moeijelijk geweest, van eigen beambten meer voorkomendheid en grooter hulpvaar- digheid te eischen, dan mij toen, op ’s meesters last, van de preparateurs van ’s Rijks Museum gewierd. En hoe menigmaal ik ook vroeger of later aanklopte, steeds werd mij het gebruik van alle voorwerpen met de meeste vrijgevigheid en het volste vertrouwen, bij eene groote mate van beleefde hulp, geschonken. Hoevele uitstekende buitenlandsche geleerden hebben aldaar niet gearbeid! Ja, zag men den Prins CHARLES LUCIEN BONAPARTE. niet alleen den dag, maar zelfs een gedeelte van den avond, zoo hij dezen niet bij zijnen vriend senrreer of in de boekerij van TEMMINCK doorbragt, gebruiken, om aldaar met zijne niets ont- ziende voortvarendheid, voorwerp op voorwerp te vergelijken, en er zijne zienswijze over natuurlijke rangschikking uit af te lei-

*) Zie w.vroLIK, Natuur- en ontleedkundige beschouwing van den Hyperoödon, in Natuurk. Verh. van de Holt. Maatschappij der Wetensch. te Haarlem. 2e Ver- zam. 5e Dl. le St. Haarlem 1848.

(76)

den. Zullen wij nu nog naar vruchten vragen? — De keuze is zoo groot, dat ik zoude vreezen, van uw mij steeds zoo wel- willend gehoor misbruik te maken, zoo ik ze allen ging tellen. Ontrouw echter pleegde ik aan mijn mandaat, zoo ik U althans niet diegenen noemde, welke wij aan TEMMINCK zelven verschul- digd zijn, Ik tel daaronder in de eerste plaats zijne Monogra- phies de Mammalogie, in twee lijvige quarto deelen van 1825 tot 1839 te Parijs uitgegeven, een zaakrijk, helder geschreven werk over die geslachten van zoogdieren, waarin veel verwarring heerschte en waarin TEMMINCK orde bragt. De rijke voorraad, ter zijner beschikking, stelde hem daartoe in staat. Men heeft den titel gegispt, en niet zonder reden; maar gelukkig het werk, waarvan de rijke inhoud eene min juiste woordvoeging op den titel doet vergeten. Zoo ik haar vermeld, is het niet om ook mij eenmaal het genoegen der kritiek te schenken, maar veeleer om daaruit de heden niet ontijdige wenk voor den jeugdigen beoefenaar der wetenschap te ontleenen, dat klassieke taalstudie niet, gelijk helaas te veel geschiedt, volstrektelijk worde veron- achtzaamd.

De bemoeijingen met ’s Rijks Museum, het daarmede zoo naauw verwant belang der volkplanting in Oost-Indië, het daaruit voortspruitend verkeer met de staatsmagt, welke daarover het beheer heeft, gaven aanleiding, dat reumrNckK zijn Coup d'oeil général sur les possessions Néerlandaises dans PInde archipé- lagique in de jaren 1846—1849 in drie octavo deelen uitgaf. Ook in de Fauna Japonica van von sieBorp had hij de hand. Het algemeen overzigt, hetwelk als inleiding kan beschouwd worden, en de beide eerste afleveringen, waarin de zoogdieren worden beschreven, op den bodem levende van het tot aan dien tijd schier geheel onbekende Japansche rijk, heeft men aan hem te danken. De overige afleveringen over de gewervelde dieren is men verschuldigd aan zijn ijverigen medewerker, ons geacht medelid scnreeer. Een ander zijner medewerkers, wijlen ons ver- dienstelijk medelid w. pr HAAN, beschreef de Schaaldieren. — Nog tot op het laatst zijns levens bleef hij in denzelfden geest werk- zaam. Zijne HEsquisses Zoologiques sur la côte de Guinde, in den jare 1855 te Leiden uitgekomen, zullen steeds een gedenk-

ben dd

art ore led | EN

(TT)

teeken blijven van rijke begaafdheid en onverdoofde vlijt, bij een toen meer dan zeventigjarigen grijsaard.

Vreest niet, M.M. HH., dat ik in deze optelling onvermeld zal laten het overal met zooveel belangstelling ontvangen pracht- werk over De Bevolking, de Dieren- en Plantenwereld van Ne- derlandsch Indië, in drie folio deelen tekst en even zoo veel deelen van voortreffelijk plaatwerk uitgegeven. Het kwam op last en kosten der Regering onder het beheer van TEMMINCK uit. De zorg voor de zuivering van stijl en voor de typographische uitvoering verbleef aan den ijverigen Administrateur des Museums, den Heer SUsSANNA. De beambten van ’s Rijks Museum waren daar- van de schrijvers; de ontleedkundige beschrijving van den Orang- Oetan alleen werd niet door hen, maar door sANptrort bewerkt. S. MULLER, thans te Freiburg in Breisgau, gaf de Land- en Volken- kunde, bescheef de Nectariniae, en deelde ook in menige andere verhandeling, welke men verder aan scurrereL verschuldigd is, bijzonderheden mede over de levenswijze en de zeden der Oost- Indische dieren. De beschrijving der Insekten geschiedde door DE HAAN; het botanische gedeelte werd door Korrmars bewerkt.

Ware er geen anderen vooruitgang der wetenschap te noemen dan de in deze korte schets medegedeelde, dan voorzeker was er reeds genoeg geleverd, om het Rijks Museum vruchtbaar te hee- ten. Maar hoeveel meer arbeid zoude nog te vermelden wezen,

zoo men ook diengene wilde optellen, welke miet onmiddellijk

van de instelling zelve uitging. Vergunt mij, dat ik daaromtrent slechts op twee werken van groote, hoewel onderscheiden betee- kenis wijze. Zoude onze scnreeer zijne Physionomie des Serpents, zoude onze VAN DER HOEVEN zijn in Engelsch en Duitsch ge- waad overgebragt en bij allen zoo hoog geschat Handboek der Dierkunde hebben kunnen uitgeven, zoo het Rijks Museum hun de bouwstoffen daartoe niet had geleverd? En hoeveel vruchten meer wierp het niet af‚ welke zich noch in letters, noch in cij-

fers, noch in beelden openbaren? Wie zal de opgehelderde denk-

beelden tellen, door eene eenvoudige beschouwing der gaanderijen verkregen? Wie zal de dwalingen meten, door het bestuderen der voorwerpen aldaar verdreven? Wie weet te voorspellen hoe- veel goeds daaruit nog verder kan voortkomen ?

(78)

Maar genoeg. Ik bleef lang, — het zij, M.M. H.H, naar uwe schatting niel te lang — bij het Rijks Museum stilstaan. Een levensberigt van den man, die het stichtte en het meer dan het vierde van eene eeuw beheerde, gaf mij daartoe gereede aan- leiding, ja legde mij zelfs daarvan, de verpligting op en zij dus mijne verontschuldiging.

Ik zoude hier kunnen eindigen. Maar men vergenoegt zich zelden met de eenvoudige opgave der wetenschappelijke verdien- sten van een beroemd man. Een billijk verlangen eischt ook eenige vermelding van zijn karakter, zijne levenswijze, zijn meer innig verkeer.

Vlijt, zal ik dat behoeven te herhalen, was in het karakter van TEMMINCK de hoofdtrek. Voor hetgeen men uitspanning in de wereldsche beteekenis van het woord noemt, schijnt hij, al- thans op meer gevorderden leeftijd, noch behoefte, noch lust ge- voeld te hebben. Bevond hij zich niet op de voor hem afgezon- derde kamer in ’s Rijks Museum, bezig met het: bestemmen en beschrijven van de zoo zeer door hem geliefde vogels en kleine zoogdieren, waarmede hij zich zoo wist te omringen, dat hij schier ongenaakbaar werd, — dan was hij ten zijnen huize in zijne boekerij te vinden, alwaar hij de kostbaarste werken over dierkunde, reisbeschrijving en letterkunde had bijeen gebragt. In zijn dagelijksch leven waren netheid, orde, naauwkeurigheid zijn

rigtsnoer, even als zij zich bij zijne onverpoosde werkzaamheid

openbaarden. In houding, kleeding en spreekwijze verkondigde hij steeds het eigenaardige van hem, die gewoon is in beschaafd ge- zelschap en in de hoogere kringen der maatschappij te verkeeren. Scherts, somtijds wel eens naar sarcasme zweemende, was hem niet vreemd, evenmin als de neiging om, hoewel in den meest beleefden vorm, eenigen afstand te bewaren. Wie hem echter over zijne geliefkoosde wetenschap kwam raadplegen of zijne medehulp kwam inroepen — ik mag daaromtrent uit eigen ondervinding spreken — vond steeds een voorkomend en dienstvaardig ont- haal. Als gulle gastheer ontving hij gaarne zijne vrienden, vooral op zijn buitenverblijf Wildlust te Lisse, alwaar hij een groot gedeelte des jaars doorbragt, en zich met de jagt, zoo naauw met natuurstudie verknocht, en met duinontginning verpoosde.

Enden

ed ad

(79)

Driemaal gehuwd, de eerste maal met Mejufvrouw »p. c, cav‚ de tweede met Mejufvrouw c. NePvEu, de derde met Mejufvrouw A. A. SMISSAERT, laat hij van dit laatste huwelijk eene weduwe en drie zoons na.

Aan vereering heeft het hem niet ontbroken. Hij was Ridder van den Nederlandschen Leeuw, van het Legioen van Eer en van de orde der Ontvangenis in Portugal. De Hoogeschool te Gronin- gen schonk hem den. 6den Augustus des jaars 1819 den titel van Doctor in de Natuurwetenschap, honoris causa. De Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut benoemde hem in den jare 1836 tot haar medelid, en na hare opheffing ging hij tot de tegenwoordige Akademie over, De Académie des Scien- ces te Parijs plaatste hem onder hare correspondenten. « Behalve

door deze beide werd hem het lidmaatschap van een groot aantal

andere binnen-en buitenlandsche. genootschappen toegekend. *).

Geacht en door zijne betrekkingen bemind, bereikte hij een bijna tachtigjarigen leeftijd, en bleef hij tot in den jare 1857 in ongestoord genot van ligchaams- en van geestkracht. Toen echter begonnen zijne krachten te verminderen; sukkelend bragt hij den zomer en het najaar door, en hij bezweek eindelijk op den 3 Osten Januarij 1858. Zijn laatste gang was naar het Museum. Ook hierin derhalve bleef hij zich zelven gelijk. Hetgeen hem schier zijn geheele leven had beziggehouden, was ook de laatste werk- zaamheid, welke hij volbragt. Zijn lot is in vele opzigten be- nijdenswaardig geweest. Het doel, dat hij beoogde, heeft hij bereikt. Tot aan zijn tachtigjarigen leeftijd toe, mogt hij schier onafgebroken eene krachtige gezondheid blijven genieten. Korten tijd slechts duurde de strijd, welke het sloopen des ligchaams door ouderdom pleegt vooraf te gaan. Allen, die hem hefhad- den, werden voor de smart bewaard, om hem zichzelven te zien

*) Zij zijn: 1°. de Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch Oost-Indië; 99, het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen te Batavia ; 82, al de voorname wetenschappelijke Genootschappen in Nederland; 4°. de K. Akademie der Wissenschaften te Berlijn; 5°. de Académie Impériale des Sciences te St. Petersburg; 6°. de Société Impériale des Naturalistes te Mos- cou; 7°. de National Institution for the promotion of Science te Washington ; 82. de Maatschappijen van Wetenschappen te Stockholm, te Upsal, te Phila-

delphia; 9°. de Medical and Chirurgical en de Zoological Society te Lon- den, enz., enz, enz.

(830 )

overleven. Van hetgeen hij zaaide, mogt hij een deel van den oogst zelf maaijen, en hij laat een welig vruchtbaren akker na, waarop nog menig na hem kan bouwen of nalezen. Wie M.M. H.H. zou voor zichzelven of voor hen, welke men als zichzelven bemint, geen dergelijk leven en geen dergelijken dood wenschen !

Men heeft hetgeen door hem gesticht werd, weleens eene we- tenschappelijke weelde geheeten, te groot voor een land van zoo geringe uitgebreidheid als het onze. Elk onzer, die de weten- schap lief heeft, kan en moet zorgen en waken, dat niemand ooit geregtigd worde tot de uitspraak, dat het land te gering en niet waard zij, om dergelijken schat langer te bewaren. Men ga slechts op den eens gebaanden weg voort, en het zal blij- ken, dat deze weelde niet tot diegene behoort, tegen welke de bekrompen tijdsgeest zich mag verzetten. Dit zij zoo.

Be adh U En Ed pe  oe ij dd ij Ee EE he k ande Be Pd RE D .

0 ie EE

ERIS TEN PRIL IPIPNEONOVERENE NEN AOR OON ELKO AERON ONEK EE ETT PERRE ES SAL LL VRON A HAI ZOEN SS NNNKAEEN NN NNECRENNN N NK N NSS CNCNNENON 525 25 ete ESES LS ee eG en ET DOI IE 5 See Se ee 5 à x | x KX X me Kx Xx Pot KANE OR Ke heuneanennnaandaaadaarsaanarmrannmartitranrrnenanaaiaand V V vaaa'á AVV VNA" YY / X VANY LN LLL VM LAAN DOODDE V VV VV OVAA WV VV EOEDOADOOODERDOOOE LEAO DOED HAD OPPORPERD OUDE SPOE EERDE rh 56 4% ohefteteederderereke hete dedeednd ended edad hefedefe dek ode or tens

r KRÖBER.

JN

ZINE 5 NNT ie ke \ ME 55 É «rr mi > 6, - Re: + if En 3 ANS Op % Ö 8 EA 4 j = SN A a ei ie =d SAN Ï NN ee di E EN Lesl bd oh Á NEA | LEE A SR SA IN ZONE, 5 2 SS EEE | 5 SIN iii HE en \ E E ACN IFE ° SION IN NOS à „ SENS II ' an om Na III Naf oe \ A ES ee 7 EA |I ISOR CS SDO III IN Ser Arre do _ od (6 ae pie sed HIE ed pe 5 EP il SOES 5, SEP EE we 4 EO 2 ved N > Sen A) ® Ne DS NDS IE N 04 pt f P, Ri BE ; En | ROSE si, Kes NE IBE ; Es hed B and We 25 B 25 AN /, ke Öl 20 4 ij p - AN NONE 8 SEI

© e, 25

’ Ml oi & » NVN id

Ss NN %

KRESS se KS RERORCRG IN

® es ves

5e N mn ARIEL ”

0, RAR beds , eS

R2RARARD ARRA h5s0ë AA Á AA er adi AA A POSPEPNOON ITD ne 8 be tat , Nees 3 5253 Ss en EE ee DÒ EN RAK ANONIKONANN NN

PSTN WIN 7

F0 NO SS > > > ’ D 5 > > 5 D D > EE magnaat

il

|

dn AKEREEREENENERR EEND ENEN

BS

NNNNNNN ben Ge”

EE IN NE en 5 ZEN 4 5, je | be X 5 4 5 en, SEEN BE en ee SEN AE ee a. Aa SBN ANNES Ì N has = 05 S a © 5 Sn %® | Se SER se S Fa | e = = ' ne ee SN EE | EN 4 : A OA B e 2 ee E 4 | 0 EE OOPS ke Ben % oe SN NESS E & Ld INE DME — a) Z 5 ma 5 6 | EN MACS 5 : jn | OZ INE en m4 En | SE BIES ee Î | B NE Zi = | 2 0 e Zi | NEE 8 SES ©, SA N 0 ee SE |

JAARBOEK

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE

VAN

WETENSCHAPPEN.

GEVESTIGD

TE

AMSTERDAM.

1858.

AMSTERDAM, OC, G VAN DER POST,

n mn

GEDRUKT BIJ W‚, J. KRÖBER.

INHOUD.

STAAT VAN DE KONINKLIJKE AKADEMIE vAN WETENSCHAPPEN, OP EN ZEKER APRIL: DES JAARS E8I0 taranta nie ve on dien ned eeen ALPHABETISCHE LIJST DER LEDEN, CORRESPONDENTEN IN DE OVER- ZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK EN BUITENLANDSCHE LEDEN, SEDERT DE OPRIGTING IN Hr LIJST DER BINNEN- EN BUITENLANDSCHE AKADEMIËN, GELEERDE GE- NOOTSCHAPPEN EN INSTELLINGEN, WAARMEDE DE AKADEMIE DOOR

WEDERKEERIGE RUILING DER UITGEGEVEN WERKEN IN VERBIN-

ORNGE Keo ne on ee en

nr tetesa eeen ereen eeen teens

Berigt omtrent wijzigingen in de algemeene bepalingen van de be A ENE SP Koninklijk besluit omtrent het verleenen van vrijdom van briefport EE Ae ARENO En POPPEN ET PROCES-VERBAAL VAN DE VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AF-

DEELINGEN VAN DE AKADEMIE,

EEE ERNIE

Bladz.

HI,

IX.

XV.

XXII.

XXIII.

IV _

Proeces-Verbaal van de vereenigde Vergadering der beide Afdec- lingen, gehouden 24 April 1858... beent Er On eN ike ie Verslag van den staat en de werkzaamheden aan Z. M. den Ko- DAE sek en EERE Sean dieen eenden en ere Annen dt Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Se- eretaris, over den jare 1857 gehouden beheer ….…......... esus Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Se- cretaris, over den jare 1857 gehouden beheer van het Legaat van. HOBGNEE wek dats oaeen ne Gete EL Bedden Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Se- cretaris, over den jare 1856 gehouden beheer van het Fonds, bestemd ter bekostiging der uitgave van Simplicius... inie

Memorie van toelichting bij de Rekening en Verantwoording...

Bladz.

29,

34,

35. 36.

NAAMLIJST

DER

LEDEN, CORRESPONDENTEN

IN DE

OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK

5 BUITENLANDSCHE LEDEN

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

JAARBOEK 1858, Â

STAAT

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN

OP DEN Z4STEN APRIL DES JAARS 1858.

BESTUUR DER AKADEMIE.

ALGEMEENE VOORZITTER, edbendk het Akademiejaar van April 1858—April 1859, J. VAN HALL. ALGEMEENE SECRETARIS, van April 1855—April 1860, W. VROLIK.

Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen.

VOORZITTER, van April 1858—April 1859,

J. VAN HALL. ONDERVOORZITTER, van April 1858—April 1859, W. MOLL.

SECRETARIS, van April 1855—April 1860,

H. J. KOENEN.

Afdeeling Wis- en Natuurkundige Wetenschappen. VOORZITTER, „van April 1858—April 1859, G. SIMONS. ONDERVOORZITTER, van April 1858—April 1859, C. J. MATTHES. SECRETARIS, van April 1855—April 1860, W. VROLIK.

A*

Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen. Gewone Leden.

A. H. VAN DER BOON MESCH, te Leiden. A. BRANTS, te Joppe bij Gorsel. J. G. S. VAN BREDA, te Jaarlem. 5. P. DELPRAT, te ’s Gravenhage. J. VAN GEUNS, te Amsterdam. H. C. VAN HALI, te Groningen. J. VAN DER HOEVEN, te Leiden. F. KAISER, te Leiden. Le J. A. VAN DER KUN, te ’s Gravenhage. R. LOBATTO, te Delft. C. J. MATTHES, te Amsterdam. G. 5. MULDER, te Utrecht. C. PRUYS VAN DER HOEVEN, te Leiden. R. VAN REES, te Utrecht. w._N. ROSE, te Rotterdam. J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, te Ufrecht. G. SIMONS, te ’s Gravenhage. F. J. STAMKART, te Amsterdam. D. J. STORM BUYsING, te Delft. G. J. VERDAM, te Leiden. W. H. DE VRIESE, te Leiden. __W. VROUIK *), te Amsterdam. J. BADON GRIJBEN, te Breda. F. W. CONRAD, te ’s Gravenhage. F. C. DONDERS, te Utrecht. J. W. ERMERINS, te Groningen. H. J. HALBERTSMA, te Leiden. P. HARTING, te Utrecht. G. A, VAN KERKWIJK, te Amsterdam. CL. MULDER, te Groningen.

*) Tot aan den Heer W. Vrorrk zijn de namen alphabetisch gesteld van hen, die, bij Koninklijk besluit van 26 October 1851 N°, 3, werden benoemd tot gewone leden der Koninklijke Akademie van Wetenschappen.

_— Vo

J. W. L. VAN OORDT, te Rotterdam.

H. SCHLEGEL, te Leiden.

G. B. VOORHELM SCHNEEVOOGT, te Amsterdam. W. C. H. STARING ®%), te Haarlem.

C. H. D. BUYS BALLOT, te Utrecht.

C. L. BLUME, te Leiden.

F. Z. ERMERINS, te Groningen.

J. A. C. OUDEMANS, te Utrecht.

D. BIERENS DE HAAN, te Deventer.

s. BosQver, te Maastricht.

A. W. M. VAN HASSELT, te Utrecht.

R. B. VAN DEN BOSCH, te (oes.

M. C. VERLOREN, te Utrecht.

J. VAN GOGH, te Utrecht.

V. S. M. VAN DER WILLIGEN, te Deventer. P. ELIAS, te Amsterdam.

C. A. J. A. OUDEMANS, te Rotterdam.

E. H. VON BAUMHAUER, te Amsterdam.

Rustende Leden.

G. VROLIK, te Amsterdam. H. G. SEELIG, te Breda.

Correspondenten in de Overzeesche Bezittingen van het Rijk.

C. SWAVING, te Buitenzorg op Java. BLEEKER, te Batavia.

J. K. HASSKARL, te Batavia.

F. JUNGHUHN, te Batavia.

G. WASZINK, te Batavia.

*) Alphabetische orde is ook aangenomen voor hen, die door het besluit van 23 Februarij 1855 tot gewone leden der Natuurkundige Afdeeling van de Akademie werden benoemd. De rangorde der leden, volgende op den Heer w. c. H. STARING, wordt bepaald door den tijd hunner benoeming.

Ë.

mn VI mn

Buitenlandsche Leden. BECQUEREL, te Parijs.

H. K. W. ‘BERGHAUS, te Potsdam.

R.

M,

BROWN, te Londen. puMas, te Parijs.

M. FARADAY, te Londen. TH. HORSFIELD, te Londen.

A. J. H. J, R. A.

VON HUMBOLDT, te Berlijn. LIEBIG, te Munchen.

VON MOHL, te Twbingen. J. D'OMALIUS, te Namen. OWEN, te Londen. QUETELET, te Brussel.

RAMON DE LA SAGRA, te Parijs.

Ns

TIEDEMANN, te Munchen.

DE HERTOG VAN URSEL, te Brussel. Ss, JOHN HERSCHEL, te Londen.

Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en

Wijsgeerige Wetenschappen. Gewone Leden.

ACKERSDIJCK, te Utrecht. J. VAN ASSEN, te Leiden. C. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, te ’s Gravenhage.

„ BOSSCHA, te ’s Gravenhage.

R. P. A. DOZY, te Leiden.

‚ C. DE GREUVE, te Groningen.

HOFFMANN, te Leiden. J. F. JANSSEN, te Leiden. W. J. JUYNBOLL, te Leiden.

. KARSTEN, te Utrecht.

N. C. KIsr, te Leiden.

ed

A.

. LEEMANS, te Leiden. . VAN LENNEP, te Amsterdam.

ROORDA, te Delft. RUTGERS, te Leiden.

ann 4 nd

M. DE VRIES *), te Leiden.

IS. AN. NIJHOFF, te Arnhem.

W. G. BRILL, te Zuiphen.

G. H. M. DELPRAT, te Rotterdam. L. PH. C. VAN DEN BERGH, te ’s Gravenhage. W. J. A. JONCKBLOET, te Groningen. W. MOLL, te Amsterdam.

J. VAN HALL, te Utrecht.

H. J. KOENEN, te Amsterdam.

| 5. pe war; te Leiden.

| 3. DIRKS, te Leeuwarden.

q J. G. HULLEMAN, te Amsterdam. H. C. MILLIES, te Utrecht.

C. w. OPZOOMER, te Utrecht.

J. H. SCHOLTEN, te Leiden.

L. A. J. W. SLOET, te Arnhem. w. J. KNOOP, te Breda.

G. DE VRIES AZ, te Haarlem. J.C. G. BOOT, te Amsterdam.

M. H. GODEFROI, te Amsterdam. J. A. C. VAN HEUSDE, te Utrecht. W. C. MEES, te Amsterdam.

Rustende Leden.

A. C. HOLTIUS, te Utrecht. J. BAKE, te Leiden.

Correspondenten in de Overzeesche Bezittingen van het Rijk.

J. F. G. BRUMUND, te Batavia. R. H. TH. FRIEDERICH, te Batavia.

*) Tot aan den Heer M. pe vRIES zijn de namen alphabetisch gesteld van hen, die bij Koninklijk besluit van 23 Febr. 1855 tot gewone leden der Af- deeling werden benoemd. De rangorde der overige leden wordt bepaald door den tijd hunner benoeming.

— VHI — Buitenlandsche Leden.

TH. BABINGTON MACAULAY, te Londen. MICHEL CHEVALIER, te Parijs. H. L, FLEISCHER, te Leipzig. Fr. Guizor, te Parijs.

L. P. GACHARD, te Brussel.

©. R. LEPSIUS, te Berlijn.

J. N. MADVIG, te Kopenhagen. LEOPOLD RANKB, te Berlijn.

F. C. VON SAVIGNY, te Berlijn. €. ULLMAN, te Carlsruhe.

A. R. RANGABÉ, te Athene.

G. GROTE, te Londen.

J. ROULFZ, te Gent.

STANISLAS JULIEN, te Parijs.

ALPHABETISCHE LIJST

LEDEN, CORRESPONDENTEN

OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK

EN DER

BUITENLANDSCHE LEDEN

VAN DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN,

SEDERT DE OPRIGTING IN 1851.

NB. De letter L, beteekent gewoon Lid.

ns 0 Ä Correspondent. Rn. DN ks Buitenlandsch Lid. % ’ R. L. Er Rustend Lid. nn riete EN Afdeeling Natuurkunde. Bat Rette. 5 Afdeeling Letterkunde. Á. Ackersdijck, (J.) te Utrecht, L. a. L.| Arago, (D. F.) te Parijs, B. L. a. N. 23 Febr. 1855. 26 Oet. 1851. Overl. 2 Oct.

Assen, (C. J. van) te Leiden,| 1853. L. a. L. 23 Febr. 1855,

B.

Badon Ghijben, (J.) te Breda,| Becquerel, (E.) te Parijs, B. L. a. N. L. a. N. 26 Oct. 1851. 26 Oct. 1851.

Bake, (J.) te Leiden, L. a. L. 23| Beek, (A. van) te Utrecht, R. L.a.N. Febr. 1855. R. L. 1858, 26 Oet. 1851. Overl. 7 Jan, 1856,

Baumhauer, (E. H. von) te Amster-| Bergh, (L. Ph. C. van den) te ’s Gra- dam, L. a. N. 1 Mei 1858. venhage, L. a. L. 24 Maart 1855.

_—_

Berghaus, (H. K. W.) te Potsdam, B. L. a. N. 26 Oct. 1851, Bleeker, (P.) te Batavia, C. a. N, G April 1855.

Blume, (C. L.) te Leiden, L. a.N. 6 April 1855.

Boot, (J. C. G.) te Amsterdam, L. a. L. 2 Mei 1857.

Bosch, (R. B. van den) te Goes, L. a. N. 2 Mei 1857.

Bosquet, (S.) te Maastricht, L, a. N. 5 Mei 1856.

Bosscha, (J.) te Amsterdam, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Brants, (A) te Joppe bij Gorsel, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Chevalier, (Michel) te Parijs, B. L. a. L. 10 April 1855. Cobet, (C. G.) te Leiden, L. a. L.

23 Febr. 1855. Bed. 8 Sept. 1856.

Delprat, (G. H. M.) te Rotterdam, L. a. L. 24 Maart 1855.

Delprat, (J. P.) te ’s Gravenhage, L a. N. 26 Oct. 1851.

Dirks, (J.) te Leeuwarden, La. L. 5 Mei 1856.

Donders, (F. C.) te Utrecht, L. a. N. 26 Oet. 1851.

E

Elias, (P.) te Amsterdam, La. N. 2 Mei 1857.

Ermerins, (FE. Z.) te Groningen, L. a. N. 6 April 1855.

Faraday, (M.) te Zonden, B. La. N, 26 Oet. 1851.

C

D

Xx

Breda, (J. G. S. van) te Haarlem, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Brill, (W. G.) te Zutphen, L. a. L. 24 Maart 1855.

Brink, (R. C. Bakhuizen van den) te ’sGravenhage, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Brown, (R.) te Londen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851, overl.10 Junij 1858.

Brumund, (J. F. G.) te Batavia, C. a. L. 10 April 1855.

Buys Ballot, (C. H. D.) te Utrecht, L. a. N. 6 April 1855.

Buysing, (D. J. Storm) te Delft, L. a. N. 26 Oct, 1851.

Conrad, (F. W.) te ’s Gravenhage, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Dozy, (F.) te Leiden, L. a. N. 26 Oet. 1851, overl. 7 Oct. 1856.

Dozy, (R. P. A.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Dumas, (M.) te Parijs, B. L. a. N. 26 Oet. 1851.

Dijk, (C. M. van) te Utrecht, L, a.N,

26 Oct. 1851. Bed. 21 Maart 1853.

Ermerins, (J. W.) te Groningen, L. a. N. 26 Oct. 1851.

d'Espine, (Baron A.) te dim in Savoye, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 7 April 1853.

F.

Fleischer, (H. L.) te Leipzig, B. L. a. In 10 April 1855.

EE Te

Focke, (H. C.) te Paramaribo, C. a. N. 26 Oet. 1851. Overl, 29 Junij 1856. -

Fremery, (P. J. J. de) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 1 Sept. 1855.

Friederich, (R. H. Th.) te Batavia, C. a. L. l Mei 1858,

G.

Gachard, (L. P.) te Brussel, B. L, a. L. 10 April 1855. Gauss, (C. E) te Göttingen, B. L. a.-N. 26 Oet. 1851. Overl. 23 Febr. 1855.

Geuns, (J. van) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Glavimans, (C, J.) te Rotterdam, L. a. N. 26 Oet. 1851. Overl. ll Aug. 1857.

Godefroi, (M. H.) te Amsterdam, L. a. L. 2 Mei 1857.

Gogh, (J. van) te Utrecht, L. a. N. 2 Mei 1857.

Greuve, (E. C. de) te Groningen, L. a. L. 23 Febr, 1855.

Groen van Prinsterer, (G.) te °s Gra- venhage, Lb. a. L. 23 Febr. 1855. Bed. 27 April 1855.

Grote, (G.) te Londen, B. L.a. L. 2 Mei 1857.

Guizot, (E.) te Parijs, B. L.a. L. 10 April 1855.

H.

Halbertsma, (H. J.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hall, (H. C. van) te Groningen, L. a. N. 26 Oct. 1851,

Hall, (J. van) te Utrecht, L. a. L. 24 Maart 1855.

Haan, (D. Bierens de) te Deven- ter, L. a. N. 5 Mei 1856.

Haan, (W. de) te Haarlem, L. a. N. 26 Oet. 1851. Overl, 15 April 1855,

Harting, (P.) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851,

Hasselt, (A. W. M. van) te Utrecht, ‘L. a. N. 5 Mei 1856,

Hasskarl, (J. K.) te Batavia, C. a. N, 6 April 1855.

Herschel, (Sir John) te Zonden, B. L. a. N. 1 Mei 1858.

Heusde, (J. A, C. van) te Utrecht, L. a. L, l Mei 1858.

Hoeven, (A. des Amorie van der) te Amsterdam, L, a. L. 23 Febr, 1855. Overl. 29 Julij 1855.

Hoeven, (C. Pruys van der) te Lei- den, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hoeven, (J. van der) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hoffmann, (J.) te Leiden, L.a. L. 23 Febr, 1855.

Holtius, (A. C.) te Utrecht, L. a, L. 23 Febr. 1854. R. L. 1857. Horsfield, (Th.) te Londen, B. L.

a. N. 26 Oct. 1851.

Hulleman, (J. G.) te Amsterdam, L. a. L. 2 Mei 1856.

Humboldt, (A. von) te Berlijn,

B. La. N. 26 Oct. 1851.

men KIL een

J.

Janssen, (L. PF. J.) te Zeiden, L. a. L. 23 Febr. 1855,

Jonckbloet, (W. J. A.) te Gronin- gen, L. a. L. 24 Maart 1855.

Julien, (S.) te Parijs, B. L. a, L. 2 Mei 1857.

Kaiser, (F.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Karsten, (S.) te Utrecht, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Kemper, (J. de Bosch) te dmster- dam, L. a. L. 23 Febr. 1855, Bed. 26 April 1856,

Kerkwijk, (G. A. van) te Amster- dam, L. a. N. 26 Oct. 1851,

K

Junghuhn, (F.) te Batavea, C‚ a. N, 6 April 1855,

Juynboll, (KL. W. J.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1856,

Kist, (N. C.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.«

Knoop, (W. J.) te Breda; L. a. L. 2 Mei 1857.

Koenen, (H. J.) te Amsterdam, L. a. L. 24 Maart 1855.

Kolk, (J. L. C. Schroeder van der) te Utrecht, L,a. N. 26 Oct. 1851.

Kun, (L. J. A. van der) te ’s Gra- venhage, L. a. N. 26 Oct. 1851.

L

Leemans, (C.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Lennep, (J. van) te Amsterdam, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Lepsius, (C. R.)te Berlijn, B. L. a. L. 10 April 1855.

Maecaulay, (Eh. Babington) te Zon- den, B. L, a. L. 10 April 1855,

Madvig, (J. N.) te Kopenhagen, B. L. a. L. 10 April 1855,

Matthes, (C. J.) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Mees, (W. C.) te Amsterdam, La. L. 1 Mei 1858.

Mesch, (A. H. van der Boon) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Millies, (H. C.)te Utrecht, L. a. L. 5 Mei 1856,

M

Liebig, (J.) te Munchen, B. L. a. N. 26 Oet. 1851.

Lindenau, (B. A. von) te dlten- burg, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 21 Mei 1855.

Lobatto, (R.) te Delft, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Miquel, (F. A. W.) te dimsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851. Bed. 26 Junij 1857.

Mohl, (H. von) te Tubingen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Moll, (W.) te Amsterdam, L. a. L, 24 Maart 1855.

Mulder, (CL) te Groningen, L a. N. 26 Oct. 1851.

Mulder, (G. J.) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851.

it 15 amd

Numan, (A.) te Utrecht, L. a. N. 26 Oet. 1851, Overl. 1 Sept. 1852.

Omalius, (J. J. d') te Namen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Oordt, (J. W. L. van) te Roiter- dam, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Opzoomer, (C, W.) te Utrecht, L. a. L. 5 Mei 1856.

N

Nijhoff, (Js. An.) te Arnhem, L. a. L. 24 Maart 1855,

E:

Oudemans, (C. A. J. A.) te Rotter- dam, L. a. N. 1 Mei 1658. Oudemans, (J. A. C.) te Batavur,

L. a. N. 6 April 1855. Owen, (R.) te Londen, B.L. a. N.

26 Oct. 1851.

Q. Quetelet, (A.) te Brussel, B. L. a. N. 26 Oct, 1851, R.

Rangabé, (A. R.) te Athene, B. L.a. L. 2 Mei 1857.

Ranke, (L.) te Berlijn, B. L. a. L. 10 April 1855,

Rees, (R. van) te Utrecht, L. a, N. 26 Oet. 1851.

Reinwardt, (C. G. C.) te Leiden, R.L.a. N. 26 Oet. 1851. Overl, 6 Maart 1854.

Roorda, (FT) te Delft, L. a. L. 23 Febr, 1855,

Savigny, (FE. von) te Berlijn, B. L. a. L. 10 April 1855. Sagra, (Ramon de la) te Parijs, B. L. a. N. 26 Oet. 1851. Schlegel, (H.) te Leiden, L. a. N.

" 26 Oct. 1851.

Sehneevoogt, (G. B. Voorhelm) te Amsterdam, L.a. N. 26 Oct. 1851.

Scholten, (J. H) te Leiden, L. a. L. 5 Mei 1856.

Sebastian, (A. A.) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851. Bed. 17 Dec, 1856.

S

Rose, (W. N.) te Rotterdam, L. a.N. 26 Oct. 1851.

Roulez, (J.) te Gent, B. L. a. L. 2 Mei 1857.

Rueb, (A. S.) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 11 Maart 1854,

Rutgers, (À.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Rijk, (J. C.) te ’s Gravenhage, R. La. N. 26 Oet. 1851. Overl, 2 Mei 1854.

Seelig, (H. G.) te Breda, L.a.N. 26 Oct. 1851. R, L. 1856. Simons, (G.) te ’s Gravenhage,

L.a. N. 26 Oct. 1851, Sloet, (L. A. J. W.) te Arnhem, L. a. L. 5 Mei 1856, Stamkart, (EF. J.) te Amsterdam, Lb. a. N. 26 Oct. 1851. Staring, (W. C. H.) te Maarlem, L. a. N, 26 Oct. 1851, Swaving, (C.) Buitenzorg op Jura, C. a. N, 26 Oct. 1851.

menne

Vv

E

Temminek, (C. J.) te Zeiden, R. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 30 Jan. 1858,

Ullman, (C.) te Carlsruhe, B. L. a. L. 10 April 1855.

U.

Tiedemann, (F.) te Munchen, B. L. a. N. 26 Oct, 1851.

Ursel, (de Hertog van) te Brussel, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

V,.

Verdam, (G. J.) te Leiden, Loa. N, 26 Oct. 1851.

Verloren, (M. C.) te L. a. N. 2 Mei 1857.

Vries, Az. (G. de) te Haarlem, L. a. L. 2 Mei 1857.

Vries, (M. de) te Leiden, La, L. 23 Febr. 1855.

Utrecht,

Vriese, (W. H. de) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Vrolik, (G.) te Amsterdam, R. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Vrolik, (W.) te Amsterdam. L, a. N. 26 Oct. 1851.

W.

Wal, (J. de) te Zeiden, L. a. L. 24 Maart 1855. Waszink, (G.) te Batavia, C.a. N.

2 Mei 1857. |

Willigen, (V. S. M, van der) te Deventer, L. a. N. 2 Mei 1857.

keld ST

DER

BINNEN- EN BUITENLANDSCHE

AKADEMIËN, GELEERDE GENOOTSCHAPPEN EN INSTELLINGEN,

WAARMEDE DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN DOOR WEDERKEERIGE RUILING DER UITGEGEVEN WERKEN IN VERBINDING IS.

NEDERLANDEN.

Hoogeschool te Leiden.

/ „_ Utrecht.

/ „Groningen. Athenaeum illustre te Amsterdam.

IJ ij „ Deventer.

Maatschappij (Hollandsche) der Wetenschappen te Haarlem. —_—____ der Nederlandsche Letterkunde te Leiden. (Nederlandsche) tot bevordering van Nijverheid te Haarlem. Genootschap (Teylers Tweede) te Haarlem. —_—____ (Zeeuwsch) der Wetenschappen te Middelburg. (Provinciaal Utrechtsch) van Kunsten en Weten- schappen te Utrecht. — (Historisch) te Utrecht. - (Bataafsch) der Proefondervindelijke Wijsbegeerte te Rotterdam. — (Provinciaal) van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant te ’s Hertogenbosch. (Wiskundig) onder de zinspreuk: Men onvermoeide arbeid komt alles te boven, te Amsterdam. (Zoölogisch) Natura Artis Magistra te Amsterdam.

mat àl Wirann

Genootschap ter bevordering der Genees- en Heelkunde te Am- sterdam. (Friesch) voor Geschied-, Oudheid- en Taalkunde te Leeuwarden. Instituut (Koninklijk) van Ingenieurs te ’s Gravenhage. voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Neêrlandsch Indië te Delft. (Koninklijk Nederlandsch Meteorologisch) te Utrecht. Nederlandsche Entomologische Vereeniging te Leiden. Vereeniging (Over-IJsselsche) tot ontwikkeling van Provinciale welvaart te Zwolle. Redactie van het Tijdschrift voor Geneeskunde te Amsterdam. Vereeniging voor Volksvlijt te Amsterdam. Nederlandsche Handelmaatschappij. Boekerij van de Tweede Kamer der Staten-Generaal te ’s Gra- venhage. Openbare Bibliotheek te Arnhem.

OOST-INDIE.

Bataviaasch Genootschap der Kunsten en Wetenschappen te Batavia. Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch Indië te Batavia.

BELGIË.

Académie Royale des Sciences, Lettres et Arts de Belgique te Brussel. Académie Royale de Médecine de Belgique te Brussel.

Société Royale des Sciences te Luik.

Willems-Fonds te Gent.

GROOT-HERTOGDOM LUXEMBURG. Société Archéologique te Luxemburg. FRANKRIJK,

Académie Impériale des Sciences te Parijs.

Feole Tmpériale Polytechnique te Parijs.

Bibliothèque du Comité des Travaux historiques et des Sociétés savantes te Parijs.

mi XVIL

Muséum d’Histoire Naturelle te Parijs. Académie [mpériale de Médecine te Parijs. Société de Biologie te Parijs. Het Departement van Oorlog te Parijs. Bibliothèque Impériale te Parijs. Académie Impériale des Sciences, Belles Lettres et Arts te Luyon. Société Impériale d’Agriculture, d'Histoire Naturelle et Arts uti- les te Lyon. — — Linnéenne te Liyon. de Normandie te Caen. Académie des Sciences, Arts et Belles Lettres te Caen. Société des Antiquaires de Normandie te Caen. Académie Impériale des Sciences, Inscriptions et Belles Lettres te Toulouse. de Législation te Toulouse, Impériale des Sciences, Belles Lettres et Arts te Bordeaux. des Sciences, Arts et Belles Lettres te Dyon. Société _d'Agriculture et d’Industrie Agricole de la Côte d'or te Dyon. Académie des Sciences Belles Lettres et Arts te Rouen. de Stanislas (Société des Sciences, Lettres et Arts) te Nancy. des Sciences, Arts et Belles Lettres, Agriculture et ‚ Industrie te St. Quentin. Société Académique de Nantes et de la Loire inférieure te Nantes. —__— Emulation te Cambrai. — —- Impériale des Sciences, de l'Agriculture et des Arts te Rijssel. — —— Dunkerquoise pour l'encouragement des Sciences, des Let- tres et des Arts te Duinkerken. —__— Imp. d'Agriculture, Sciences et Arts de arrondissement de Valenciennes te Valenciennes. —__— de YHistoire et des Beaux-Arts de la Flandre Maritime te Bergues. | —— Agricole, Scientifique et Lättéraire des Pyrenées Orien-

tales te Perpignan. JAARBOEK 1858. B

_ XVIII —

Société des Sciences Historiques et Naturelles de 1’ Yonne te Sens. Naturelles te Cherbourg.

du Muséum d'Histoire Naturelle te Straatsburg.

des Antiquaires de Picardie te Amiens.

— —__ de la Morinie te St, Omer.

|

ITALIE

Accademia Pontifica di Nuovi Lincei te Rome. delle Scienze dell’ Instituto di Bologna te Bologne. Imp. Reg. Instituto di Secienze, Lettere ed Arti te Venetie. —- —- Accademia Economico Agraria dei Georgofili di Fií- renze te Florence. —- —_— Instituto Lombardo di Seienze, Lettere ed Arti te Milaan. Accademia Reale delle Scienze te Turin. Académie Royale de Savoie te Chambéry. Accademia (Reale) delle Scienze te Napels.

SPANJE.

La Real Academia de Ciencias te Madrid. Academia Especial de Ingenieros te Madrid.

PORTUGAL.

Academia Reale das Sciencias te Lissabon. GROOT-BRITTANJE.

Royal Society te Londen. „__ Astronomical Society te Londen. „Institution of Great Britain te Londen. „ __ Medico-Chirurgical Society te Londen.

Horticultural Society te Londen.

Zoological Society te Londen.

Guy’s Hospital te Londen.

Linnean Society te Londen.

Hydrographical office (Admirality) te Londen.

Fast-India House te Londen.

Philological Society te Londen.

KEN es

Royal Society te Edinburg.

„__ Observatory te Edinburg.

„__ Observatory te Greenwich.

„Trish Academy te Dublin. Cambridge Philosophical Society te Cambridge. Literary and Philosophical Society te Manchester.

AMERIKA.

American Academy of Arts and Sciences te Boston and Cam- bridge Massachusetts.

State Library of New-York te Albany.

Philosophical Society te Philadelphia.

Academy of Natural Sciences te Philadelphia.

American Association for the advancement of Science te Philadelphia.

Smithsonian Institution te Washington.

National Institution for the promotion of Science te Washington.

Wisconsin state Agricultural Society te Madison.

American Journal of Sciences and Arts te Newhaven.

Californian Academy of Natural Sciences te St. Francisco,

Michigan State agricultural Society te Detroit.

Academy of Science te St. Louis (Missouri).

OOSTENRIJK.

Kaiserliche Akademie der Wissenschaften te Weenen.

Gesellschaft der Freunde für Naturkundige Wissenschaften te Weenen.

K. Königliche Geologische Reichsanstalt te Weenen.

K. K. Geographische Gesellschaft te Weenen.

Zoölogisch-Botanisches Verein te Weenen.

Königlich-Böhmische Gesellschaft der Wissenschaften te Laag,

Verein für Vaterländische Naturkunde te Presburg.

Das Tirolische Ferdinandeum te Innsbruck.

PRUISSEN.

Königliche Akademie der Wissenschaften te Berlijn. K. K, Leopoldinisch Carolinische Akademie der Naturforscher te Breslau. B*

Director der Königliche Sternwarte te Koningsbergen.

Gesellschaft f. Vaterländische Kultur te Breslau.

Verein von Alterthumsfreunde im Rheinlande te Bonn.

Natarhistorisches Verein der Preussischen Rheinlande u. West- phalens te Bonn.

Die Senekenbergische Stiftung te Francfort a/M.

Verein der Freunde der Naturwissenschaften in Mecklenburg te Neubrandenburg.

HANNOVER,

Königliche Gesellschaft der Wissenschaften te Göttingen. Gesammt-Verein der Deutschen Geschichts- und Alterthumver- eines te Hannover.

SA XEN,

Königlich Sachsische Gesellschaft der Wissenschaften te Leipzig. Fürstlich-Jablonowskische Gesellschaft te Leipzig. f Naturforschende Gesellschaft te Halle. Naturwissenschaftliches Verein für Sachsen und Thuringen te Halle a/S. Oberlausitzische Gesellschaft der Wissenschaften te Görlitz. Königliche Akademie der Wissenschaften te Erfurt. Geographische Anstalt te Gotha.

HESSEN-CASSEL.

Gesellschaft zur Beforderung der Gesammten Naturwissenschaften te Marburg.

Wetterauische Gesellschaft für die Gesammte Naturwissenschaften te Hanau.

Oberhessische Gesellschaft für Natur- und Heilkunde te Giessen.

BADEN, Gesellschaft zur Beförderung der Naturwissenschaften te Freiburg. WURTEMBERG. Verein für Vaterländische Naturkunde te Stuttgart.

— XXI — BEYEREN,

Königliche Akademie der Wissenschaften te Munchen.

Physikalisch Medinische Gesellschaft te Wurzburg.

Naturforschende Gesellschaft te Bamberg.

Das Kreis-Comité des landwirthschaftlichen Vereins für Unter- franken und Aschaffenburg, te Wurzburg.

Zoologisch-Mineralogisch Verein te Regensburg.

ZWITSERLAND.

Société de Physique et d'Histoire Naturelle te Genève. Vaudoise des Sciences Naturelles te Lausanne. Helvétique des Sciences Naturelles te Bern. Naturforschende Gesellschaft te Basel.

RUSLAND.

Académie Impériale des Sciences te St. Petersburg.

Musée Impérial de YErmitage te St. Petersburg.

Académie Impériale te Cazan.

Société Impériale des Naturalistes te Moskow. Observatorium te Pulkowa.

Societas Scientiarum Fennica te Helsingfors.

Académie des Sciences te Dorpat.

Naturforschende Gesellschaft te Dorpat.

Kurländische Gesellschaft für Literatur u. Kunst te Mittau. Naturforschendes Verein te Riga.

DENEMARKEN.

Kongelige Danske Videnskabernes Selskab te Kopenhagen. Director der Sternwarte te Altona. Société Royale des Antiquaires du Nord te Kopenhagen.

NOORWEGEN, ZWEDEN. Kongelige Frederiks Universität te Christiania. Norske Videnskabs-Selskab te Drontheim. Vetenskaps-Akademie te Stockholm. Societas Scientiarum te Upsal.

BERIGT OMTRENT WIJZIGINGEN IN DE ALGEMEENE BEPA- LINGEN VAN DE REGLEMENTEN VAN ORDE.

Door het Bestuur der Akademie zijn veranderingen gemaakt in $ 30 en $ 37 der Algemeene Bepalingen, met wier strekking zich ’slands Regering heeft vereenigd. Deze strekking nu is: dat, naar aanleiding ook van den wensch, uitgedrukt in de jongste vereenigde zitting, betere regelmaat worde gebragt in het vaststellen der begrooting. Ten einde daartoe te geraken, heeft het Bestuur der Akademie aan den Minister van Binnen- landsche Zaken vergunning gevraagd, en van Zijne HExcell. ver- kregen, om alinea b en c van Art. 12 Org. Regl. aldus te lezen, dat onder afgeloopen en volgend jaar het Akademie- en niet het burgerlijk jaar worde verstaan. Hieruit zijn de vol- gende bepalingen voortgevloeid:

1°. Sluiting der rekening van de Akademie telken jare oet ultimo Maart.

2°. Sluiting der afrekening voor de vergoeding van reis- en verblijfkosten telken jare op den laatsten Zaturdag der maand Februarij.

Om zulks mogelijk te maken, is het noodig, dat in beide Reglementen van Orde $ 30 en $ 87 worden gelezen, als volgt:

$ 30.

De raming der uitgaven voor het volgend jaar wordt in de eerste week der maand April door den algemeenen Secretaris aan het oordeel van het Bestuur onderworpen, en na goedkeu- ring gebragt in de vereenigde vergadering der beide Afdeelin- gen, volgens Art. 12 van het Organiek Reglement, te houden in de maand April.

eme KKT me

8 37.

De algemeene Secretaris zorgt, dat de rekening en verant- woording over het afgeloopen jaar gereed zij vóór den 15den April.

Het overige gedeelte van dezen $ behoudt de vroegere re- dactie.

KONINKLIJK BESLUIT OMTRENT HET VERLEENEN VAN VRIJDOM VAN BRIEFPORT AAN DE KONINKLIJKE AKADE- MIE VAN WETENSCHAPPEN TE AMSTERDAM.

Wis WILLEM III, bij de gratie Gods, Koning der Ne- derlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz, enz, enz.

Gezien Art. 33 der wet van 12 April 1850 (Staatsblad N°, 15) mitsgaders Ons besluit van 5 Julij 1850 (Staatsblad N°. 38). Gelet op het rapport van Onzen Minister van Financiën, van den 15den dezer, N°. 139 Post; Hebben goedgevonden en verstaan: Vrijstelling van briefport onder de gewone bepalingen van kruisband en eigenhandig contreseing te verleenen 1°. voor de briefwisseling, welke over dienstzaken gevoerd wordt tusschen de-Leden der Kollegiën van Gedeputeerde Staten in elke provincie en den Griffier van hetzelfde Kollegie ;

2°. voor de brieven en stukken, betrekking hebbende tot den werkkring van de Koninklijke Akademie van Wetenschap- pen te Amsterdam, welke over en weder verzonden worden tusschen het Bestuur van die Akademie ter eene, en de Leden van dezelve Akademie ter andere zijde.

VRIJDOM VAN BRIEFPORT:

mn XXIV —

Onze Minister van Financiën is belast met de uitvoering de- zes, waarvan afschrift zal worden gezonden aan Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken, tot informatie.

Jet Loo, den 2lsten Augustus 1856. (get.) WILLEM.

De Minister van Financiën (get.) Vrom. Voor kopij conform. De Secretaris-Generaal, (get) D. van Hovyrreua.

Ten opzigle van dit genot van vrijdom van briefport, is het noodzakelijk: de H.H. leden der Akademie te doen op- merken, dat de onder kruisband en eigenhandig contreseing ver- zonden brieven aan het bureau van het Postkantoor behooren te worden afgegeven. Zoo zij in de bus worden gestoken, vervalt de vrijdom, en worden de brieven getaveerd. De vrij- dom bepaalt zich uitsluitend tot de dienst der Akademie.

VRIJDÓM VAN BRIEFPORT.

PROCES-VERBAAL

VAN DE

VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AFDEELINGEN

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN,

JAARBOEK 1858, 1

INLEIDING.

Tot de vereenigde vergadering der beide Afdeelingen van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, gevestigd te Amster-

dam, waren de leden met den volgenden brief bijeengeroepen :

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN. Amsterdam, den 17den April 1858.

Ik heb de eer, U te noodigen, op Zaturdag den 24sten April e. k., des morgens ten elf ure, tot eene vereenigde vergadering der beide Afdeelingen van de Akademie, voorgeschreven door art. 12 van het Organiek Reglement.

| W. VROLIK,

Algemeene Secretaris.

ONDERWERPEN TER BEHANDELING.

1°. Ontwerpverslag over den staat en de werkzaamheden der Akademie ;

2°, Verslag van de Heeren ACKERSDIJCK, SCHROEDER VAN DER KOLK, STORM BUYSING en ROORDA, door de beide Afdee- lingen der Akademie in commissie benoemd tot het nazien

der Rekening en Verantwoording over den jare 1857; 1*

83°,

4°,

5°,

Bi

he

(4) Raming der uitgave over den jare 1858;

Mededeeling omtrent de uitgave van het Handschrift van Simplicius en van de Werken van Hippocrates ;

Verslag van den algemeenen Secretaris over den staat der Bibliotheek ;

Verslag omtrent de werkzaamheden der Commissie over de Geschiedenis van den Waterstaat,

Verwisseling van den voorrang der Afdeelingen.

PROCES-VERBAAL

VAN PE

VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AFDEELINGEN

R. A. W. S,

W,

L,

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN,

GEHOUDEN DEN 24sten ApriL 1858, DES MORGENS TEN ELF URE.

Algemeene Voorzitter . . . G. SIMONS.

Algemeene Secretaris . . . W. VROLIK.

Tegenwoordig de Heeren: G. SIMONS, w. VROLIK, J. VAN HALL, A. VAN KERKWIJK, D. J. STORM BUYSING, G. H. M. DELPRAT, P. DELPRAT, F.J. STAMKART, J. C. G, BOOT, J. G. HULLEMAN, C. MILLIES, G. DE VRIES AZ, V. S. M. VAN DER WILLIGEN, L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, J. ACKERSDIJK, J. H. SCHOLTEN, BIERENS DE HAAN, H. J. KOENEN, R. LOBATIO, J. DE WAL, C. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, N. C, KIST, M. H. GODEFROI, H. VAN DER BOON MESCH, C. J. MATTHES, J. W. L. VAN OORDT, N. ROSE, T. ROORDA, F. C. DONDERS, J. BAKE, M. DE VRIES, KARSTEN, L. A. J. W. SLOET, L. J. F. JANSSEN, J. VAN LENNEP, MOLL, J. DIRKS, C. LEEMANS, G. E. VOORHELM SCHNEEVOOGT,

PE. C, VAN DEN BERGH, J. VAN GEUNS, J. VAN GOGH,

(6)

De Voorzitter opent de vergadering met de volgende aanspraak:

Mijne Heeren !

Na U hier welkom te hebben geheeten, voel ik mij vóór al- les gedrongen, uwe toegevendheid in te roepen en ondersteu- ning bij de leiding dezer vergadering. Ik zou die met schroom op mij nemen, wanneer ik niet meende te mogen rekenen op uwe welwillendheid, wanneer ik niet volkomen vertrouwen stelde op uw doorzigt, waardoor onze beraadslagingen tot een gewenscht einde zullen gevoerd worden, ook wanneer aan de leiding veel ontbreken mogt. |

Waarover die beraadslagingen loopen moeten, is in art. 12 van het Reglement voorgeschreven en U verder in den beschrij- vingsbrief bekend gemaakt. Onderwerpen van gemeenschappe- lijk belang voor beide Afdeelingen, waarvan de behartiging in- vloed heeft op den toestand van het geheel. Zeker zijn er on- der waarmeê wetenschappelijke mannen zich minder gaarne be- zighouden, maar zij zullen door U toch met zorg worden be- handeld, — omdat orde in het beheer der middelen en overleg in hunne aanwending, ook voor wetenschappelijke instellingen, de voorwaarden zijn van duurzaamheid en bloei.

Aan beide Afdeelingen onzer Akademie, hoe verschillend haar kring moge wezen, is evenwel een gemeen doel gesteld, zijn ge= lijke verpligtingen opgelegd. Uit het verslag der werkzaamhe- den zal blijken, hoe beiden dat doel voor oogen hebben gehou- den, hoe zij aan die verpligtingen voldaan hebben. Met al de zedigheid onzer aanspraken mogen wij nogtans vertrouwen, dat het oordeel niet ongunstig zal wezen, en de Akademie ge- acht zal worden, ook in het afgeloopen jaar, aan hare bestem- ming te hebben beantwoord. — Dien uitslag danken wij aan den ijver en de kunde van zoovelen, die van raad gediend heb- ben, wanneer onze voorlichting gevraagd werd, die belangrijke onderwerpen ter sprake hebben gebragt, of de uitkomst hunner onderzoekingen ons meêdeelden, en de openbaarmaking er van der Akademie vertrouwden. Hun zij daarvoor de hulde onzer erkentelijkheid. toegebragt.

dd,

Wanneer wij dus, Mijne Heeren! met eenige tevredenheid op den afgelegden weg mogen terugzien, het is vooral omdat deze instelling geen onwaardig getuigenis heeft gegeven van de we- tenschappelijke werkzaamheid in ons Vaderland. Uit den aard van haar wezen, door de belangrijkheid, de uitgebreidheid en de talrijkheid harer betrekkingen, door de middelen, haar gegeven, is zij, meer dan anderen, in staat en geroepen om den zin van Nederland op het gebied der wetenschappen en zijn streven te vertegenwoordigen. Daarin ligt, naar mijne schatting althans, een voornaam deel van het nut, door de Akademie te stichten, daarom vooral heeft zij aanspraak op de belangstelling van na- tie en Regering. Maar daarin ligt ook voor ons alle een sterke prikkel, om naar vermogen bij te dragen tot opbouwing en vol- making dezer instelling, opdat zij meer en meer aan hare voor- name bestemming beantwoorde en krachtig meêwerke tot hand- having van den wetenschappelijken naam van Nederland, van den rang, dien het onder de beschaafde landen behoort in te nemen. Met zulk een doel voor oogen, zal de geest, die zoo gelukkig in de Akademie heerscht, bewaard blijven. Geene zucht naar eigen roem zal het streven harer leden bepalen, — geene afgunst zal hulp en bijstand weigeren, waar die gevraagd worden of wen- schelijk zijn, — niemand zal zich aan een nuttigen gemeenschap- pelijken arbeid onttrekken, al mogt die hem ook van meer ge- liefkoosde oefeningen afleiden, — en aan hen, die niet in onzen kring zijn opgenomen, zullen wij geene aanmoediging of onder- steuning onthouden, waartoe wij geroepen en in staat zijn.

Ons vaderland, Mijne Heeren! heeft, ook in de wetenschappen, een roemrijk verleden, dat ons pligten oplegt, die de Akademie in de eerste plaats heeft te vervullen. Heeft zij, tot heden, aan die roeping beantwoord, zij levere ook in het vervolg, de be- wijzen van den wetenschappelijken zin onder ons, van die naauw- gezetheid en degelijkheid, welke wij hopen dat steeds eigen- schappen zullen blijven van het Nederlandsche volk, ook zigt- baar in de werken zijner geleerden. Zoo zullen onze werkzaam- heden meer en meer belangstelling wekken, en zal deze Konink- lijke Akademie ook in waarheid zijn eene nationale instelling.

Uwe heuschheid houde mij dit korte woord ten goede, waar-

(8)

meê ik de eer heb, onder de beste wenschen voor den uitslag onzer beraadslagingen, deze vergadering te openen.

Na deze rede, onder toejuiching der leden uitgespro- ken, verzoekt de Voorzitter den algemeenen Secretaris, volgens art. 12 Organiek Reglement, het Verslag van den staat en de werkzaamheden der Akademie voor te dragen, en aan de beoordeeling der vereenigde vergade- ring te onderwerpen.

Amsterdam den 24sten April 1858.

SIRE!

Naar wettelijk voorschrift, heeft de Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam op nieuw de eer, haar jaarlijksch verslag Uwer Majesteit aan te bieden. Uit den aard der zaak vangt het met een beknopt overzigt aan der werkzaamheden, in eene tijdruimte, welke van de maand April des jaars 1857 zich uitstrekt tot dezelfde maand des loopenden jaars. Naar de tijdelijke rangorde worden de werkzaamheden der Natuurkundige Afdeeling het eerst genoemd.

Zij werd meer dan eens en over zeer gewigtige aangelegen- heid door Uwer Majesteits Regering geraadpleegd. In het jongst verslag was reeds spraak van een verslag, den Minister van Bin- nenlandsche Zaken ingediend, over hetgeen met het beste ge- volg ter voorkoming van Zelfontbranding van steenkolen be- hoort gedaan te worden. Het was der Afdeeling aângenaam, te vernemen, dat, naar aanleiding van haar verslag, de aanschrij- ving van Zijne Excellentie aan verschillende Besturen is terug- genomen.

Eene tweede lastgeving der Regering geldt de waarde van een Uwer Majesteit door den Heer scourerreN aangeboden boek- werk onder den titel van L’Ozone, ou recherches chimiques, mêlé- orologiques, physiologiques etl mêdicales sur Vorigène électrisë. De Afdeeling, voorgelicht door hare medeleden Buys BALLOT en G. 5. MULDER, heeft, op nader uiteengezette gronden *), hare

*) Zie Verslagen en Mededeelingen der Natuurk. Afdeeling Dl, VI bl. 305,

online de 5

(9)

overtuiging den Minister van Binnenlandsche Zaken doen kennen, dat de schrijver wel wat spoedig genegen is, de werking van het atmospherisch Ozone voor bewezen te houden, vooral, indien hij het in sommige gevallen reeds wil gaan toedienen; maar dat hij toch kritiek blijft aanwenden op het medegedeelde, en dat, moge zijn werkje al wat vroeg verschenen zijn, het toch, zonder er bijzondere verdiensten aan toe te kennen, het beste is wat over het Ozone bestaat.

Eene derde vraag, door den Minister van Finantiën der Af- deeling onderworpen, geldt de contrôle op den door de bran- ders te verantwoorden trek van gedestilleerd geestrijk vocht. Zij is, onder voorlichting van de H.H. VAN REES, VAN DER BOON MESCH Een G.J. MULDER, voor de eene helft beantwoord in een verslag, opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen der Afdee-

ling Dl. VIT bl. 241 en volgg. De mededeeling van dit ver-

slag aan Zijne Excellentie gaf aanleiding tot beleefde dankzeg- ging voor de ontvangen voorlichting, welke, gevoegd bij het daaromtrent verhandelde in de zitting der Afdeeling van 28 November jl. volgens verklaring van den Minister reeds vol- doende gegevens oplevert, om de denkbeelden Zijner Excellentie omtrent het bedoelde onderwerp te vestigen, waardoor de Mi- nister zich gedrongen gevoelde, om ook, wegens den langduri- gen en kostbaren arbeid, tot beantwoording van het tweede ge- deelte zijner vraag gevorderd, de Afdeeling, althans voor het oogenblik, niet verder hiermede te bemoeijelijken.

Eene vierde vraag werd door den Minister van Binnenland- sche Zaken en van Koloniën tot de Afdeeling gerigt, omtrent het gebruik van materialen, uit de Overzeesche Bezittingen overge- zonden, tot papierbereiding. De H.H. vaN DER BOON MESCH en BLUME houden zich onledig met het beheer der proeven, welke in eene papierfabriek omtrent de deugdzaamheid dezer materialen genomen worden. De Afdeeling hoopt de uitkomsten daarvan later Uwer Majesteits Regering mede te deelen.

Eene vijfde hoogst gewigtige lastgeving ontving de Afdeeling van Uwer Majesteits Minister van Binnenlandsche Zaken. Zij betreft de zoo zeer besprokene verzakking te Nijmegen. Zijne Excellentie verzocht der Afdeeling om voorlichting en om raad

(10)

ten aanzien der daartegen aan te wenden middelen. Voorgelicht door hare medeleden coNrAp en perPrAT, was zij in staat, om binnen een zeer kort tijdsbestek de Regering te dienen van uit- voerig verslag, toegelicht door afbeeldingen, op het terrein zelf ontworpen. Een en ander werd, na bekomen magtiging des Ministers, opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen Dl. VII bl. 301 en volgg.

Eene zesde vraag werd door Uwer Majesteits Minister van Koloniën der Afdeeling voorgelegd. Zij geldt het doen van Me- teorologische en Magnetische waarnemingen in Oost-Indië, naar aanleiding der voorstellen van den beroemden von numBorpr. Na bekomen voorlichting van hare medeleden vAN REBS, STAMKART en Buys BALLOT, heeft de Afdeeling daarop Zijne Excellentie gediend van antwoord, waarin zij deed uitkomen de vruchtelooze pogingen, reeds in den jare 1840, op aandrang van wijlen den Heer weNCKEBACH, door de Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut aangewend, om in Nederlandsch Indië datgene tot stand te brengen hetgeen nu vermoedelijk door den vermogenden invloed van een hooggevierd buitenlandsch lid der Akademie zal geschieden, De Afdeeling vereenigde zich voorts met de voorstellen van den Hoofddirecteur van het Meteorolo- gisch en Magnetisch Instituut te Utrecht, ter beoordeeling in hare handen gesteld.

Eene zevende lastgeving geldt evenzeer het Departement van Koloniën. Zij kwam reeds in het jongst verslag aan Uwe Majesteit ter sprake, en heeft betrekking op een adres van den Heer rama te Paramaribo, omtrent plantdeelen, welke hij beweert met goed ge- volg te hebben aangewend tot genezing van Lepra, Elephantiasis en Epilepsie. De aandacht der Natuurkundige Afdeeling werd in de vergadering van den 23sten April j.l. ten tweeden male op dit onderwerp gevestigd. Binnen een kort tijdsbestek mag ’s Lands Regering daarop haar berigt en voorlichting te gemoet zien.

Zoo deze werkzaamheden, op hooger last geschied, waarbij zij drie verschillende Departementen van ’sLands Regering van be- rigt, voorlichting en raad diende, niet onvruchtbaar mogen hee- ten: niet minder menigvuldig en gewigtig- waren de onderzoe- kingen, waarmede de leden der Afdeeling zich, door eigen

(UH)

aandrift bezig hielden. Haar medelid conmrap gaf haar, als cenc der vruchten van zijne beide zoo belangrijke reizen, het water der Doode zee en het water en de slib van den Nijl tot on- derzoek. In handen gesteld van de H.H. VAN DER BOON MESCH en G. 5. MULDER, gaf het eerste aanleiding tot een verslag, op- genomen in de Verslagen en Mededeelingen, Dl. VIT, bl. 281, en blijven het water des Nijls en zijn slib nog onderwerpen van nader onderzoek uitmaken.

Het model van eene door den Heer maas te Scheveningen uitgevonden Reddingboot, door haar medelid naRTING bij de Afdeeling ter tafel gebragt, gaf aanleiding, dat het met de daarbij behoorende gedrukte beschrijving in handen werd gesteld van de H.H. vAN REES, VAN OORDT en GLAVIMANS, die, na breed- voerige toelichting, de meening hebben geuit, dat, hoewel hun oordeel over genoemd model, in vergelijking met de bestaande reddingbooten niet in allen deele gunstig is, het echter van belang zoude wezen, om de reddingboot, naar het plan van den Heer maas gebouwd, te beproeven tegen eene der reddingbooten van de Zuid-Hollandsche Maatschappij tot redding van schip- breukelingen, en dat wel onder voor die booten ongunstige om- standigheden. De Afdeeling, zich met dit verslag vereenigende, heeft gemeend niet verder te mogen gaan, en, in weerwil van de vrijheid, welke haar reglement haar laat, heeft zij de Rege- ring niet willen bemoeijelijken met nasporingen omtrent nog te beproeven zaken. Het is haar onbekend gebleven, of hare be- raadslaging in het openbaar, en het opnemen van genoemd ver- slag in Dl VI, bl. 302 van hare Verslagen en Mededeelingen tot eene dergelijke vergelijkende proefneming hebben gevoerd.

In den afgeloopen jaarkring is een gewigtige, langdurige en moeijelijke arbeid door eene Commissie der Afdeeling ten einde gebragt. Zij geldt de vervaardiging der Kopijen van Meter en Kilogramme. De authentieke kopijen der bij de Akademie in bewaring zijnde prototypen zijn vervaardigd en aan het Ministerie van Koloniën voor de Oost- en West-Indische Be- zittingen des Rijks, als ook aan de Verzamelingen van Phy- sische werktuigen te Groningen, te Utrecht en te Amsterdam afgeleverd. Hen stel daarvan blijft de eigendom der Akademie,

(12)

en een ander is ter beschikking van elk, die in het bezit van dergelijke kopij belang mogt stellen.

Het is der Akademie aangenaam, daarbij te mogen mededeelen, dat, door gunstige beschikking van Zijne Excellentie den Minis- ter van Binnenlandsche Zaken, naar aanleiding van een voor- stel der Afdeeling, de aanteekeningen betrekkelijk de werkzaam- heden der Commissie, welke in den jare 1838 belast is geweest met de vervaardiging van nieuwe standaards van den Meter en de Kilogramme naar de Parijsche prototypen, als ook de daarbij behoorende meetwerktuigen en andere toestellen, bij de Akademie zijn overgebragt en in haar archief geplaatst.

Met andere werkzaamheden, ook vrijwillig opgenomen, het on- derzoek naar de daling van den Bodem in Nederland, en dat naar de wetten der Watergetijden, blijft eene Commissie der Afdeeling onafgebroken bezig. Zij roemt de gunstige beschikking daarom- trent van den Minister van Binnenlandsche Zaken, de medewer- king van de Hoofdbeambten van den Waterstaat en den on- verflaauwden ijver van de beide Heeren vAN DER STERR, aan den Helder en te Amsterdam. Ook behooren hiertoe nog gebragt te worden de voorstellen van haar medelid van masseert, betreffende de gezondheidsregeling. De Afdeeling nam ze in overweging en hoopt de uitkomsten daarvan spoedig onder de aandacht van Uwer Majesteits Regering te brengen.

De jongste en zoo belangrijke reis van Uwer Majesteits Vorste- lijken Zoon gaf, Sire — en dit zij ten slotte gezegd — aan- leiding, dat gewigtige voorwerpen onder de oogen van Z. K. H. den Prins van Oranje uit het bedolven Pompeji opgegraven, door den Heer VAN DER BOON MESCH in de vergadering van den 23sten April j. Ll. aan de Natuurkundige Afdeeling ter be- schouwing en beoordeeling werden gegeven. Daaronder trok vooral een menschelijke schedel hare aandacht. Hoogst opmerkelijk kwam aan de geneeskundige leden der vergadering de dadelijke en bij allen eenstemmige herkenning voor eener ziekelijke ver- dikking en vormverandering van dit belangrijk beenig hoofd, dat ongetwijfeld een meer naauwgezet onderzoek waardig is.

Behalve deze werkzaamheden van meer practischen aard, zijn vele ondernomen en voor het grootste deel reeds wereldkundig

(13)

geworden, waarvan het doel is: volmaking en uitbreiding van wetenschap.

Eene natuurlijke rangorde dringt om daaronder in de eerste plaats diegenen te noemen, welke de Meetkunde betreffen. Vol- tooid werd in den afgeloopen jaarkring de reusachtige arbeid van haar medelid BrerRENS DE HAAN, met welks kostbare uitgave de Afdeeling nu reeds meer dan drie jaren bezig is. Fene an- dere, door het zelfde medelid aangeboden en door de Afdeeling aangenomene verhandeling over eenige gevallen bij de theorie van Onstadige (discontinue) Functiën, waar men te onderschei- den heeft, of het oneindige van een even of oneven, een ge- heelen of gebroken vorm zij, zal in het ter perse zijnde Zevende Deel der Verhandelingen van-de Afdeeling worden opgenomen.

Aan hare medeleden roBArro en Buys BALLOT heeft de Af- deeling de ontvangst te danken van twee Verhandelingen over verwante mathematische onderwerpen, welke in het Zevende Deel der. Verslagen en Mededeelingen werden opgenomen *).

Haar medelid sramkarr schonk haar onlangs een elementair be- wijs van de Reeks van rror met inbegrip van de zoogenaamde rest, dat in de Verslagen en Mededeelingen het licht zal zien.

In eenen tak van wetenschap, welken men schier eene toe- passing der Meetkunde mag heeten, in de Natuurkunde, gaf vooral een der jongste leden van de Afdeeling, de Heer van DER WILLIGEN, van zijne werkzaamheid blijk, door haar een vijfs tal verhandelingen aan te bieden over het Klectrisch Spectrum. Deze zijn grootstendeels reeds opgenomen in het Zevende Deel der Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling +). Meer of min verwant daarmede is de mededeeling van een drievoudigen Re- genboog, waargenomen door den Heer BIERENS DE HAAN en ge- boekt in het proces-verbaal der zitting van den 31sten Octo- ber j.l. $).

*) C. H. D. BUYS BALLOT. Bijdragen tot het onderkennen van de imaginaire Wortels in eene hoogere magts vergelijking. Verslagen en Mededeelingen, Dl. VII, bl. 316. — rLoBATTO, Bijdragen tot de hoogere magts vergelijkingen, Dl. VII, bl. 335.

t) Zie Verslagen en Mededeelingen, Afd. Natuurkunde, bl. 209, 267, 274,

$) Zie Verslagen en Mededeelingen, Afd. Natuurkunde, Dl. VIT, bl 151.

(MH)

In een tweeden tak van wetenschap, die niet minder dan de zoo straks genoemde, den naam verdient van toegepaste Meet- kunde, de Sterrekunde, gold hare werkzaamheid weder den ring van Saturnus, waarover haar medelid karser eene verhandeling aanbood, welke in het Zesde Deel der Verslagen en Mededee- lingen werd opgenomen *) en aldaar zich aansluit aan hetgeen vroeger ter zelfder plaatse door hem wereldkundig werd gemaakt.

Het is hier de meest geschikte plaats, om van eene driele- dige werkzaamheid te gewagen, tot een onderdeel behoorende der bovengenoemde wetenschappen. De H.H. BADON GHYBEN, BRMERINS en DONDERS hebben de vergaderingen der Afdeeling opgeluisterd door de behandeling van onderwerpen, verwant met de Gezigt- kunde. De Heer BADON GHYBEN bood haar eene verhandeling aan over de spherische aberratie der Linzen, welke in het Zesde Deel der Verslagen en Mededeelingen, bl. 271 werd op- genomen. De-Heer 5. w. ERMERINs volbragt zijne toezegging, in het jongst verslag vermeld, en schonk der Afdeeling zijne ver- handeling over de Identiteit van licht en stralende warmte, welke in het Zevende Deel, bl. 81, van hare Verslagen en Me- dedeelingen werd opgenomen. De Heer ponpers sprak over de energie van het Accomodatie-vermogen der oogen en over den invloed, welken de Convergentie der gezigtsassen daarop uit- oefent, als ook over de practische toepassing daarvan. Ren uit- treksel dezer mondelinge voordragt werd opgenomen in: het pro- ces-verbaal der zitting van den 30sten Januarij j.l. Genoemd medelid kwam in eene der jongste vergaderingen nogmaals op hetzelfde onderwerp terug, en behandelde toen de afwijkingen in het Accomodatie-vermogen der oogen en hare graphische voor- stelling. Ook van deze mondelinge voordragt zal een uittreksel voorkomen in de Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling 4).

Met dit alles houdt nog geenszins de toepassing op-van Meet- kunde en van Natuurkunde. Op het geodetisch terrein ver-

*) De stelling van srconr te Rome omtrent den ring van Saturnus, getoetst aan de jongste metingen door srcom zelven volbragt, In Verslagen en Mededee- lingen, Afd. Natuurkunde, Dl. VI, bl. 283.

1) Zie Verslagen en Mededeelingen, Afd. Natuurkunde, DI. VII, bl. 384,

(15 )

dient een betoog genoemd te worden, waarop de Heer verRDAM in eene harer vergaderingen de Afdeeling onthaalde. Het heeft tot onderwerp de oplossing van een vraagstuk, dat hij zich had voorgesteld, te weten, om door eene enkele algemeene uit- drukking, formule of reeks, aan te wijzen of te bepalen het verschil tusschen een gemeten Azimuth op het oppervlak der aardspheroide en het eigentlijk geodetisch Azimuth.

Aan Meteorologie wijdde de Heer Buys BALLOT eene voor- dragt, door te spreken over den zamenhang van de gelijktij- dige Barometerafwijkingen op verschillende plaatsen, en de daarop volgende kracht en rigting van den Wind. De daaruit afgeleide resultaten zijn opgenomen in het proces-verbaal der zitting van den Sden October jl. *).

Als laatste toepassing der Meet- en Natuurkunde verdient de behandeling genoemd te worden van een onderwerp, de Water- bouwkunde betreffende, dat heden aller aandacht bezig houdt. De Heer conrap sprak over de doorgraving der landengte van Suez. Zijne verhandeling, opgehelderd door een groot aantal kaarten en tabellen, ziet het licht in het Zevende Deel der Verslagen en Mededeelingen bl. 169, en is ook afzonderlijk in den boekhandel gebragt. Zij zal ongetwijfeld strekken om een helder licht te verspreiden over de grootsche onderneming, welke ons geacht medelid in den jongsten tijd zoo uitsluitend en zoo krachtig bezighield.

In het zoo uitgebreide vak der Natuurlijke Geschiedenis werd elk onderdeel op meer dan ééne wijze vertegenwoordigd. Het vruchtbaarste. was de behandeling der Dierkunde. De Heer J, VAN DER HOEVEN sprak over dieren, welke parasitisch op an- dere dieren leven, de zoogenaamde MEetoparasiten of Bpizoa, en hchtte zijne voordragt toe door afbeeldingen. Wen uittreksel daarvan is opgenomen in Deel VIT bl. 39 der Verslagen en Mededeelingen der Natuurkundige Afdeeling.

De Heer scurrerL onderhield de Afdeeling meer dan eens met de vruchten van zijn onderzoek. Hij schonk haar aanteekingen over den invloed van het Waterop de Kleuren van sommige vogels, en

*) Z. Versl. en Meded. Afd. Natuurkunde, Deel VII, bl. 75,

(16 )

over de plaatsing der Muisvogels (Colius) in het natuurlijk stelsel, beiden opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen Deel VL bl. 8330 en volgg., en hij luisterde eene der verga- deringen op door eene verhandeling over eenige uitgestorven reusachtige Vogels van de Mascarenhas-eilanden, toegelicht door afbeeldingen, op groote schaal ontworpen. Zij hecht zich in zekeren zin aan hetgeen hij vroeger over den Dodo van het eiland Mauritius bekend maakte, en werd daarom opgenomen in het Zevende Deel der Verslagen en Mededeelingen bl. 116 en volgg.

De Heer BLEEKER, ijverig correspondent der Akademie in Oost-Indië, zond haar een Prodrome d'une faune erpêto-zoolo- gique de V'Archipel Indien, met een groot aantal afbeeldingen. De Afdeeling nam het ter plaatsing in hare Verhandelingen aan, maar heeft gemeend vooraf eenige aanmerkingen, door de H.H. scHreGEL en VAN DER HOEVEN voorgedragen, aan de aan- dacht des schrijvers te moeten onderwerpen.

De Heer van nasseLr deelde eene aanteekening mede over en na- dere beschrijving van een individu der grootste tot nu toe be- kende giftslangen uit het geslacht der Naja's. Zij werd in het Zevende Deel der Verslagen en Mededeelingen bl. 200 opgenomen.

Haar rustend medelid a. vrorrk schonk der Afdeeling de vruchten zijner onderzoekingen over de uitwendige kenmerken van het sexueel verschil der Veenmollen en over hunne huis- houding. Zijne aanteekeningen daarover werden geplaatst in het Zevende Deel der Verslagen en Mededeelingen bl. 42.

Aan de Kruidkunde werd meer dan ééne lezing gewijd. De Heer BrANTS sprak over Boomschors en meer bepaald over die van den Beuk, en lichtte zijne voordragt toe door af beeldingen, op groote schaal ontworpen. ‘De Afdeeling ziet met verlangen de vervulling te gemoet zijner toezegging, om haar eene ver- handeling over dit onderwerp toe te zenden. De Heer BLUME leverde eene Bijdrage tot de kennis der Oost-Indische Orchi- deën en het maaksel van hare bevruchtingswerktuigen. Zij werd met de daarbij behoorende afbeelding opgenomen in Dl. VII, bl.- 39 der Verslagen en Mededeelingen. De Heer vaN HALL deelde eenige opmerkingen mede over de Morphologie van de

(17)

Bloem, als ook eene Bijdrage tot de Flora van Nederland, welke in de Verslagen en Mededeelingen zullen worden bekend ge- maakt. Eene Naamlijst van Planten op de eilanden Texel en Wieringen, door den Heer HARTING aangeboden, werd opgeno- men in de Verslagen en Mededeelingen, Dl. VIT, bl. 257,

Ook de Mineralogie bleef niet buiten vertegenwoordiging. De Heer HARTING sprak in eene der vergaderingen der Afdeeling over eigenaardige Kristallen, gevonden in een geslepen diamant, en bood daarover eene verhandeling aan, onder den titel van Description d'un Diamant remarquable, contenant des cristaux. Zij zag het licht in het Zesde Deel der Verhandelingen van de Afdeeling.

Aan al deze werkzaamheden hecht zich eene Topógraphische beschrijving van Palembang, gezonden uit het eiland Timor door den Heer scrNerrer, Officier van Gezondheid der Tweede Klasse, door geenen titel met de Akademie verbonden. De voorlichting van de H.H. 5. VAN DER HOEVEN, BLUME en BUYS BALLOT leerde, dat deze beschrijving minder geschikt is om in de werken der Afdeeling opgenomen te worden, maar dat het wenschelijk zoude wezen om aan den Schrijver voor te stellen, dat er een uittreksel van wierd geplaatst in de Versla- gen en Mededeelingen der Afdeeling. Dat voorstel is geschied, en het antwoord daarop wordt te gemoet gezien.

De Ontleed-, de Natuur- en de Ziektekunde van den mensch zijn de laatste takken van Natuurkundige Wetenschap, waarin werkzaamheid der Akademie te vermelden is. De Heer HALr- BERTSMA voldeed aan zijne belofte, in het jongste verslag aan- geteekend, en bood der Afdeeling zijne anatomische en physio- logische beschouwing der Voorhoofdsspier (m. frontalis) aan. Zij werd in het Zevende Deel der Verslagen en Mededeelingen bl. 1 geplaatst. De Heer SCHROEDER VAN DER KOLK schonk der Afdeeling eene uitvoerige verhandeling met kostbare afbeeldingen over het anatomisch, physiologisch en pathologisch onderzoek van het Verlengde Ruggemerg, en over de naaste oorzaak van Epilepsie en hare rationeele behandeling. Zij is Uwer Majesteit bekend geworden in het Zesde Deel der Verhandelingen van de Natuurkundige Afdeeling. De Heer marTiNG deelde zijne on- derzoekingen mede van het bloed van den grooten Japanschen

JAARBOEK 1858. 2

(18 )

Salamander (Cryplobranchus Japonicus), in den Zoölogischen tuin te Amsterdam levende. Zij zijn in het Zevende Deel der Ver- slagen en Mededeelingen opgenomen.

Op het veld der Ziektekhundige Ontleedkunde, althans van die afdeeling van haar, welke zich met de beschrijving der misvormingen bezig houdt, ontving de Afdeeling den arbeid van een buitenlandsch geleerde, den Ober-medicinalrath &. von JAEGER in Stuttgart. Zij plaatste dezen in het Zevende Deel harer Verslagen en Mededeelingen bl. 155 en volgg *).

Daaraan hecht zich ook eene merkwaardige waarneming, tot heden eenig in hare soort, van aangeboren gemis van Sleutel- been in het lijk van een krachtvol man, door den Secretaris der Afdeeling in hare vergadering van 30 Januarij j.l. mede- gedeeld, en in haar proces-verbaal opgenomen (Versl. en Meded. DI. VIE, bl. 381). Van meer zuiver pathologischen aard zijn de aanteekeningen van den Heer vAN GEUNS over het voorkomen van groote hoeveelheid ureum in de urin van Diabetici en over den invloed van het gebruik van pepsine en van pancreasvocht op het verloop der ziekte, naar aanleiding van onderzoekingen in het physiologisch-pathologisch laboratorium te Amsterdam. De Afdeeling ziet daarover eene verhandeling van haar medelid met belangstelling te gemoet,

Eene tweede toepassing der Chimie op de ziektekande werd door den Heer vaN DER BOON Mmscm geleverd. Zij betreft het chemisch onderzoek van drie uit een abces aan den buikwand ontlaste Galsleenen, waarover eene meer uitvoerige verhandeling voor de Verslagen en Mededeelingen werd toegezegd.

Zoo deze beknopte vermelding toont, hoe de Natuurkundige Afdeeling in de tijdruimte, waarover dit verslag loopt, getracht heeft te voldoen aan de verpligtingen, welke de wettelijke voor- schriften haar opleggen, zal het nu volgende gedeelte des ver- slags Uwer Majesteit evenzeer aantoonen, dat de Letterkundige Afdeeling. in gelijken zin van hare werkdadigheid blijk gaf. Vooraf echter zij het vergund van eene jongste mededeeling te

*) G. vox Jarcer. Ueber zwey am Becken verwachsene männlichen Kalber. G. vos JarGEr. Beobachtung eines Stierkalbs mit einen Nebenkopfe.

(19)

gewagen, welke, op de grens zoowel van Letterkundige als van Natuurkundige wetenschap geplaatst, een welsprekend be- wijs is van den gemeenschappelijken band der wetenschappen, welke Uw Vorstelijke wil, Sire! in de Akademie, gelijk zij thans ‚ is ingerigt, wenschte vertegenwoordigd te zien. In de verga- dering van de Afdeeling der Natuurkundige Wetenschappen, den 23sten Aprilj.l. gehouden, sprak de Heer ponpers over de phone- tische vorming der Consonanten, welk betoog, zich aansluitende aan hetgeen vroeger omtrent den physischen aard der Vokalen door hem was geleverd, weldra in de Verslagen en Mededeelingen zal worden opgenomen.

Het oordeel der Letterkundige Afdeeling werd door den Mi- nister van Oorlog ingeroepen over de vraag, hoedanig, bij het verbeteren van de Choro-hydrographische kaart van de Noorde- lijke Provinciën des Koningrijks van wijlen den Generaal KRAYEN- HOFF, onderscheidene plaatsnamen, voorkomende op het zesde blad van die kaart, dienen gespeld te worden. Voorgelicht door hare medeleden pr vrres en BOSSCHA, diende de Afdeeling de Regering daarop van voorlichting. Zij vleit zich, dat hare raadgeving en al hetgeen bij de openbare beraadslaging van het ontwerp-verslag hierover ter spraak werd gebragt, niet on- vruchtbaar zal wezen voor het vaststellen van bepaalde beginselen in dit voor Nederlands Aardrijkskunde en Geschiedenis zoo ge- wigtig onderwerp. |

Voorts stelde zij zich in verband met Uwer Majesteits Mi- nister van Binnenlandsche Zaken, ten einde voor twee jeugdige Nederlandsche geleerden, in Spanje werkzaam, eene geldelijke ondersteuning te erlangen ten behoeve van nasporingen in de openbare bibliotheken van Spanje, vooral met betrekking tot de Grieksche en Latijnsche Philologie. Zij heeft Uwe Majesteit te danken voor het gunstig besluit, waardoor tot genoemd doel f_2000.— werden toegezegd. Bene Commissie uit haar midden houdt zich met de regeling en leiding. der werkzaamheden van onze beide landgenooten in Spanjes- hoofdstad bezig.

Het was der Afdeeling aangenaam, daarover eene belangstel- lende aanvraag te eflangen van Dr. s. 7. MULDER te Amsterdam en Dr. rränken te Zwolle, die ‘hun verlangen kenbaar maakten,

g%

(20)

dat men, bij het besturen der philologische nasporingen in de Spaansche bibliotheken, ook bedacht mogt zijn op de letter- schatten van Israelitischen oorsprong, die gewis nog in deze en gene Spaansche bibliotheken. zullen voorhanden zijn. Hunne brieven zijn der bovengenoemde. Commissie ter hand gesteld, . welke in de hoofdtrekken daarop aan de H.H. murper en FRÄNKER heeft geantwoord, dat, ofschoon zij geenszins in twijfel wilde trekken het belang van onderscheidene wetenschappelijke werken en handschriften van Joodschen oorsprong in Spanje voorhanden, de meeste echter van deze te veel zouden liggen buiten den werkkring der aldaar zeer werkzame Nederlandsche geleerden, dan dat zij zich daarmede zouden kunnen bezig houden.

Eene tweede briefwisseling met het Departement van Binnen landsche Zaken strekt tot voorbereiding der werkzaamheden, gevorderd tot het ten uitvoer brengen van een, op voorstel van het Provinciaal Utrechtsch Genootschap, door de Afdeeling be- raamd plan, om een geheel nieuw Hoblandsch en Zeeuwsch Charterboels, in plaats van het niet meer aan de behoeften van den tijd voldoende werk van vaN mrierrs, in het licht te gever. Meer of min van verwanten aard is het voorstel van den Heer KNooP, tot voorbereiding eener meer volledige Krijgsgeschiedenis van Nederland. De Afdeeling verwacht. daaromtrent de voorlich- ting van de H.H. Bosscha en BAKHUIZEN VAN DEN BRINK.

Een voorstel van den Heer Mr. A. 5. NIEUWENHUIS, tot het bewerken eener nieuwe uitgave der Verhandeling van wijlen den Heer HUMBERT DE SUPERVILLE, sur les signes inconditionnels dans l'art werd in ernstige overweging genomen. De slotsom daarvan, opgeteekend in de Verslagen en Medeelingen der Afdeeling, Dt. [IL bl. 68, was, dat de Afdeeling, voorgelicht door de H.H. morr. en VAN LENNEP, verklaarde, dat de Akadenme in het bezit is van zeer belangrijke bouwstoffen voor eene tweede uitgave van het merk- waardige werk, welke zij intusschen meent, dat even goed ook buiten hare ondersteuning en medewerking kan tot stand komen ; weshalve besloten is, deze bouwstoffen ter beschikking te stellen van ieder, van wien men met grond verwachten kan, dat hij de gelegenheid en de bekwaamheid bezit, om deze tweede uitgave te bezorgen.

(21)

Fene vijfde werkzaamheid van verwanten aard heeft betrek- king op een, volgens het voorstel van haar medelid pirks, en naar aanlerding der voorlichting van eene Commissie, bestaande uit den voorsteller met de H.H. VAN DEN BERGH, VAN LENNEP en LEEMANS, door de Afdeeling ‘ontworpen en voorloopig vast- gesteld plan, om de Beschrijving der Nederlandsche Historie- penningen van VAN LOON op nieuw te vervolgen.

Eindelijk behoort een adres genoemd te worden, door de Let- terkundige Afdeeling in gemeenschap met de Natuurkundige, op voorstel van den Heer srorr, ‘ontworpen en tot den Minis- ter van Finantiën gerigt, waarin de aandacht der Regering werd gevestigd op de belangen der wetenschap bij de aanstaande herziening van het Tarief der regten van In- en Uitvoer. Uwer Majesteits toenmalige Minister van Finantiën heeft daarop het Bestuur der Akademie antwoord en voorlichting geschonken, met de toezegging om op de opmerkingen en voorstellen der Aka- demie, bij de verdere behandeling van dit reen de aan- dacht gevestigd te zullen houden.

Menigvuldiger zijn de werkzaamheden der Afdeeling geweest, door hare leden verrigt en voor een groot deel reeds wereldkun- dig geworden, in het belang van de kennis der Hollandsche Taal, van de Letterkunde in het algemeen, en van Geschiedenis en Oudheidkunde. Meer dan ééne vergadering der Afdeeling bleef zich bezig houden met de beraadslaging over het door ‚haar medelid roorpa ter spraak gebragt verschil tusschen Spreef- en Schrijflaal. Zij heeft daaraan te danken de opstellen van de H.H. Mm. DE VRIES, BRILL en ROORDA, gedrukt en uitgegeven in het Derde Deel der Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling, bl. 15 en 150.

Daaraan knoopt zich een aantal opmerkingen, door den Heer VAN LENNEP over Stijl, Taal en Spelling geopperd, waarvan reeds spraak was in het jongste verslag aan Uwe Majesteit, maar die nu met de belangrijke wisseling van gedachten, waartoe zij aanleiding gaven, zijn opgenomen in het Tweede Deel der Ver- slagen en Mededeelingen der Afdeeling bl. 810, en in het Derde bl. 3 en volgg.

Kene oude, door den [eer BAKHUIZEN VAN DEN BRINK ir het

(22)

Rijks Archief ontdekte Hollandsche Rekening, behelzende de Inkomsten der landhuren van Egmond, gaf aanleiding tot een advies van den Heer pr varms over het belang dier Rekening voor de kennis der taal van dien tijd, en van een tweede ver- slag van den Heer perprar (met welke beide zich de Heer NIJHorr vereenigde) over het historisch en antiquarisch belang dier oorkonde. Beide deze adviezen met een facsimile der reke- ning werden opgenomen in het ter perse zijnde Derde Stuk van het Derde Deel der Verslagen en Mededeelingen der Af- deeling. — Tot uitbreiding van Taalkennis strekte ook de voor- dragt van den Heer BriuL over de Ontwikkelingsgeschiedenis der Engelsche, als eene oorspronkelijk Duitsche taal. Zij gaf in de vergadering van Maart jl. aanleiding tot eene belangrijke - wisseling van denkbeelden.

Wat de Letterkunde aangaat, wordt in de eerste plaats berigt, dat de Heer KARSTEN in de Verslagen en Mededeelingen, DI. II, bl. 38 deed opnemen zijn betoog, reeds in het jongste verslag ter spraak gebragt, over eene, naar zijn oordeel, niet goed verklaarde plaats van peMOSTHENES de Corona, en dat hij in de vergadering van 12 April jl. der Afdeeling eene nieuwe bij- drage aanbood, uit hetzelfde werk ontleend, over het Mpitaphium der in den veldslag van Chaeronea gesneuvelde Atheners.

Daaraan hecht zich eene andere critische verhandeling, welke de Afdeeling verschuldigd is aan den Heer BAKB, over de vraag : of erurarcHUS de schrijver is van het stuk over het Verhevene Gregì öwoug). Zij verscheen in het Derde Deel der Verslagen en Mededeelingen, bl. 72.

Ben geheel daarmede verwante arbeid is diegene, welke de Afdeeling te danken heeft aan haar medelid muruwman. Hij be- toogde dat de srérdos, gewoonlijk aan ArtsroreLes toegeschreven, den beroemden Stagyriet geheel onwaardig is, en aan een ande- ren schrijver moet worden toegekend. Zijne daarover gestelde verhandeling zal in het ter perse zijnde Werste Deel der Wer- ken in 4°, van de Afdeeling worden opgenomen.

De Heer Bake eindelijk droeg in eene der jongste vergade- ringen van de Afdeeling de uitlegging voor eener plaats van eene Grieksche Inseriptie, te Athene gevonden, wier juistheid

(28)

hij handhaafde tegenover den beroemden Berlijnschen geleerde BOEOKH. Zijne verhandeling daarover zal in de Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling worden opgenomen.

Wat de Grieksche Inscriptiën betreft, door den Heer errraxas te Athene in het officieel dagblad van Griekenland vermeld, waarvan eene korte opgaaf geschiedde in het jongste verslag, heeft de Afdeeling gemeend, dat de vermelding daarvan geene genoegzame belangrijkheid had om daarover een bijzonder opstel voor de Verslagen en Mededeelingen te vervaardigen.

Ten opzigte der bemoeijingen, aan de Afdeeling voorgeschreven tot het ten uitvoer brengen van het Legaat van wijlen HOEUFFr, moet de Afdeeling tot haar leedwezen berigten, dat geen der zes op het Programma van 1857 ingezonden Latijnsche Dichtstukken, noch met zilver, noch met goud zijn mogen bekroond worden.

In het Geschiedkundig vak zijn te noemen: Eene bijdrage van den Heer pe war, omtrent het door den Heer BAKHUIZEN VAN DEN BRINK kenbaar gemaakt gevoelen over de Hollandsche Achterleenen. Zij werd, met de belangrijke daarover gevoerde wisseling van denkbeelden, opgenomen in het Derde Deel der Verslagen en Mededeelingen, bl. 217.

Hieraan hechten zich beschouwingen van den Heer srorr over den vermoedelijken Overgang op eenige plaatsen in ons Vader- land, bepaaldelijk in Gelderland, van hofhoorige in keurmedige, en van heurmedige in leengoederen. Fen ander maal onderhield de Heer stoer de Afdeeling over eenen Band met Middeneeuwsche Handschriften, te Arnhem gevonden. Zijne mededeeling daarom- trent werd opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen Dl. HIT. bl. 88, waarin tevens op bl. 97 de adviezen voorkomen, waartoe deze mededeeling aanleiding gaf.

De Heer sANsseN kwam nog eenmaal terug op het vraagpunt der echtheid van de Eugubinische Tafelen. Zijn vertoog daar- over met een facsimile van den Koopbrief der Eugubinische Tafelen in het Archief te Gubbio werd opgenomen in de Ver- slagen en Mededeelingen Dl. ILL bl. 136.

De Heer prrprar bood der Afdeeling eene belangrijke ver- zameling aan van Brieven van den beroemden rresrus. Verrijkt met eene voorrede en een historiëel overzigt van den Heer per.

(24)

PRAT, zal deze verzameling het licht zien in het Eerste Deel der werken in 4° van de Afdeeling. De Heer pozy deelde in de vergadering van Junij des jaars 1857 eenige opmerkin- gen mede over sommige bronnen voor de Geschiedenis der verove- ring van Spanje door de Muzelmannen. Zij werden in het proces- verbaal dier zitting (Verslagen en Mededeelingen) opgenomen.

Van meer antiquarischen aard is eene verhandeling van den Heer JANssEN over Muurschilderijen van de St. Janskerk te Gorinchem, welke met een groot aantal daarbij behoorende af- beeldingen ter perse is in het Eerste Deel in quarto-formaat van de Afdeeling. Zij maakt de eersteling uit der uitgave en toe- lichting van afbeeldingen der overblijfselen van oud Vaderland- sche Kunst, waarvan reeds spraak was in het jongste verslag aan Uwe Majesteit.

Verwant hiermede is eene bijdrage van den Heer JANSSEN over de Handschriften van HENDRIK CANNEGIETER, hem door de aanverwanten van dezen oudheidkundige tijdelijk afgestaan, en over het gebruik dat daarvan, ter bevordering der archaeologie, zoude kunnen worden gemaakt.

De Heer LEEMANS liet zijne waarschuwende stem hooren. om- trent eene verzameling van metalen Beeldjes, uit Java afkomstig. Het bewijs dat zij onecht zijn werd met eene daartoe behoo- rende afbeelding opgenomen in het Derde Deel der Verslagen en Mededeelingen bl. 187.

Eindelijk deelde ook dit voor dezen tak van wetenschap zoo ijverig wakend medelid der Akademie eenige bijzonderheden mede omtrent een Gedenkteeken met opschrift aan nemours MAGUSANUS gewijd, onlangs voor het Museum van Oudheden te Leiden verkregen. k

Hiermede Sire! sluit de opgaaf der werkzaamheden, door de beide Afdeelingen-verrigt. Van de maand April 1857 tot de- zelfde maand des loopenden jaars zijn uitgegeven: van Verslagen en Mededeelingen der Natuurkundige Afdeeling het Zesde en het Zevende Deel, en van die der Letterkundige Afdeeling het Eerste en Tweede stuk des Derden Deels. Voorts zijn van de Natuurkundige Afdeeling verschenen het Vierde, Vijfde en Zesde

(25 )

Deel der Verhandelingen in quarto-formaat, terwijl voor het Zeven- de Deel reeds ter perse is de in het verslag genoemde verhan- deling van den Heer BIERENS DE HAAN. Van de Letterkundige Afdeeling zal binnen korten tijd verschijnen het Eerste Deel der Verhandelingen in quarto-formaat. Het Eerste Deel der uitgave van den mrerocrares is nu tot het 70ste blad gevorderd. De uitgave van den simPLIcrus, welke zoo dikwerf reeds ter sprake kwam, zal eindelijk voortgezet worden. Het handschrift is ter perse; onder toezigt van den Heer KARSTEN zal nu met orde en regelmaat met den druk worden voortgegaan.

Eene zoo krachtig voortgezette uitgave van hetgene de werk- zaamheid der Akademie naar buiten kenbaar maakt, gaat, Sire! hare finantiëele kracht te boven, en zij zoude zich dan ook met eenige ongelegenheid bedreigd zien, zoo zij, ook naar aanleiding “ van art. 22. Org. Regl. niet op den verlichten zin Uwer Majes- teits Regering durfde rekenen. Zij vertrouwt daarop ook te mogen bouwen bij het ten uitvoer brengen der Geschiedenis van den Wa- terslaat, en niet minder bij de voortzetting der uitgave van het bekende Penningwerk van VAN LOON en van een verbeterd en nieuw Charterboek van Holland en Zeeland, tot welk alles de Akademie het plan beraamde.

De betrekkingen der Akademie hebben zich in het laatste jaar al weder uitgebreid. Bij de opgave, welke in het jongste verslag geschiedde, behooren gevoegd te worden: in Frankrijk, de Meole Polytechnique te Parijs, de Sociëté d'Agriculture et d'Industrie Agricole de la Côte d'or de Dyon, de Socicté des Sciences Historiques et Naturelles de UYonne te Sens, de Aca- démie des Sciences, Arts et Belles-Lettres te Caen, de Sociëté Dunkerguoise pour lencouragement des Sciences, des Lettres et des Arts te Duinkerken; in Engeland, de Philological Society te Londen, de Royal Observatory te Greenwich, de Astronomical Society te Londen; in Amerika, de Californian Academy of Natural Sciences te St. Francisco, de Michigan) State Argri- cultural Society te Détroit, de Academy of Science of St. Louis te St. Louis; in Duitschland, de K. K. Geographische Gesell- schaft te Weenen, de Gesellschaft zur Beforderung der Natur-

(26)

wissenschaften te Freyburg in Breisgau, het Verein für Vater- ländische Naturkunde te Presburg, het gesammt Geschichts- und Alterthums-Verein te Hannover, de Gesellschaft zur Befor- derung der gesammten Naturwissenschaften te Marburg, het Zoologisch Mineralogisch Verein te Regensburg ; in Rusland, het Musée Imperial de VErmitage te St. Petersburg; in België de Vereeniging van het Willemsfonds te Gent; in het Groot-Her- togdom Luxemburg de Sociëtd Archéologique te Luxemburg; in Italië het Zmperiale regium Istitutum Lombardum di Scienze, Lettere ed Arti te Milaan, — Het gevolg dezer uitbreiding is, dat het getal der binnen-en buitenlandsche Akademiën, geleerde Genootschappen en Instellingen, waarmede de Koninklijke Aka- demie van Wetenschappen door wederkeerig geschenk van uit- gegeven werken in verbinding is, op dezen oogenblik klom tot het aanzienlijk cijfer van 155. De Akademie vertrouwt op deze wijze te voldoen aan de verpligting, welke alinea c van art. 1 van het Organiek Reglement haar oplegt. Zij roemt alweder hoogelijk de medewerking, welke het Departement van Buiten- landsche Zaken en Uwer Majesteits Gezanten te St. Petersburg, te Parijs en te Londen haar daartoe met de meest heusche voor- __komendheid schonken. Op gelijke ondersteuning hoopt zij ook voor het vervolg te mogen rekenen. Het is toch haar ernstige wil, om zooveel mogelijk deze verbindingen uit te breiden en vruchtbaar te maken, in de billijke verwachting van een dub- bel daaruit te verkrijgen voordeel: verspreiding van de weten- schappelijke werkzaamheid van Nederland, en kennismaking met hetgeen elders daaromtrent geschiedt. Uit een zuiver stoffelijk oogpunt beschouwd, weegt hetgeen op die wijze tot Nederland terugkeert rijkelijk de gelden ‘op, door de Akademie aan druk- loonen harer werken besteed. f

De aanzienlijke boekgeschenken, welke de Akademie voor hare eigene werken in de plaats krijgt; belangrijke aankoopen, waar- toe binnen- en buitenlandsche boekverkoopingen. aanleiding ga- ven; ruilingen zelfs met buitenlandsche boekverkoopers, gaven weder in den jongsten jaarkring aan hare Boekerij eene groote uit- breiding, waardoor haar Bestuur genoodzaakt werd naar meerdere

(27)

ruimte om te zien, en daarmede dan ook de laatste plek innam, waarover het nog te beschikken had. Het vermoeden, in het jongst verslag aan Uwe Majesteit geopperd, is aldus waarheid geworden. Wenschelijk derhalve mag bij Uwer Majesteits Re- gering de overweging heeten, om een gedeelte der door het Rijks Museum van Schilderijen in het Trippenhuis ingenomen ruimte aan de Akademie ter beschikking te geven, en aan ’s Rijks prachtige kunstverzameling eene plaatsing te schenken, harer waardig en geenszins de afkeuring verdienende, waarvan onlangs door een deskundige (pucaue), in een Fransch tijdschrift, op nieuw blijk werd gegeven.

De bezittingen der Akademie werden in den afgeloopen jaar- kring vermeerderd door eene belangrijke verzameling Handschrif- ten, aanteekeningen en andere voorwerpen, behoorende tot een onvoltooiden arbeid van wijlen haar medelid w. vr HAAN, over de classificatie der Vlinders, aan de Natuurkundige Afdeeling ten geschenke gegeven door Mevrouw de Weduwe w. DE HAAN geboren VAN VOLLENHOVEN, met den wensch, dat dit werk, de vrucht van onderzoek en arbeid gedurende vele jaren, eenmaal moge voltooid worden en dienstig zijn aan de bevordering der wetenschap. De verzameling van Munten en Penningen werd vermeerderd met eene bronzen medaille, op last des Konings van Zweden en Noorwegen geslagen ter eere van Dr. CHRISTOPHE HANSTEEN, bij gelegenheid van zijn vijftigjarig ambtsjubilaeum aan de Hoogeschool te Christiania.

In het gebouw, waarin de Akademie gevestigd is, greep geene andere verandering plaats dan het maken van kasten voor boekerij en magazijn gevorderd. Zij ondervond daarin, als ook in alles wat hare instelling betreft, de meest heusche medewerking van Uwer Majes- teits Ministers van Binnenlandsche Zaken, Koloniën en Finantiën.

Er blijft overig te gewagen van de veranderingen in het per- soneel der Akademie. De Heer mrquer heeft gemeend, bij schrij- ven van 26 Junij 1857, opgenomen in het gedrukt proces-verbaal dier zitting, voor het voorzitter- en lidmaatschap der Natuur- kundige Afdeeling te moeten bedanken. Uwe Majesteit geliefde

(28)

in zijne plaats de benoeming van den Heer G. simons tot Voor- zitter der Natuurkundige Afdeeling goed te keuren. De Aka- demie verloor uit de lijst der leden van de Natuurkundige Af- deeling den Heer c. 3. GLAVIMANS en uit die der rustende le- den van dezelfde Afdeeling den Heer c. 3. TEMMINCK. Aan bei- der nagedachtenis werd hulde gebragt door den Secretaris der Afdeeling. De door hem gestelde levensberigten zijn Uwer Ma- jesteit bekend geworden in den Kersten Jaargang van het Jaar- boek der Akademie. Op de benoemingen in den jare 1857 geschied, had ‘de Akademie het voorregt Uwer Majesteits goed- keuring te erlangen, waardoor zij de H.H. R‚ B. VAN DEN BOSCH, M. C. VERLOREN, J. VAN GOGH, V. S. M. VAN DER WILLIGEN, P. EMAS bij de Natuurkundige Afdeeling, en de H.H. w. 5. KNOOP, G. DE VRIES AZ, J. C. G. BOOT, M. H. GODEFROI bij de de Letterkundige Afdeeling de opengevallen plaatsen waardig- lijk zag vervullen.

De vergaderingen der Akademie werden alle door een groot aantal leden bezocht, zoodat de som, voor vergoeding van reis- en verblijfkosten aan de leden buiten Amsterdam op de be- grooting uitgetrokken, bleek onvoldoende te zijn, en elk hunner op hetgeen zuiver vergoeding of teruggave van voorschot is, zich een niet onbelangrijk verlies heeft moeten getroosten.

De Akademie sluit, Sire! haar jaarlijksch verslag aan Uwe Majesteit. In haar jongst verslag noemde zij de instelling, welke nu drie jaren levens telt, voor herstel van gebreken, voor uit- breiding van den omvang harer werkzaamheid vatbaar. Zij sprak alstoen van streven tot volmaking, van zucht om zamen te wer- ken tot al hetgeen den voorspoed des Rijks vermeerderen en den glans Uwer Majesteits Regering verhoogen kan. Zij durft zich nog niet vleijen dat het doel, toen beoogd, reeds nu ten eenenmale bereikt mag heeten. De openlegging van hare werk- zaamheden moge intusschen Uwe Majesteit doen zien, in hoe verre zij zich daartoe op den weg van vooruitgang bevindt. Wil, Sire! het haar daarom ook noch aan aanmoediging noch aan ondersteuning laten ontbreken.

(29)

Het voorgelezen ontwerpverslag wordt in beraadsla- ging gebragt, en na eenige er in gebragte verbeteringen vastgesteld. Het zal, volgens art. 14 Org. Regl. den Koning, en in afschrift den Minister van Binnenlandsche Zaken worden aangeboden.

ie

De Algemeene Secretaris leest, op uitnoodiging van den Voorzitter, de volgende rekening en verantwoording voor van zijn over den jare 1857 gehouden beheer der gelden van de Akademie.

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van We- tenschappen over den Jare 1857 gehouden beheer, volgens art. 12 van het Organiek Reglement en $ 80 van het Reglement van Orde, goedgekeurd in de algemeene ver- gadering der maand April 1858.

ONTVANGSTEN.

Saldo van de Rekening van 1856. ............ f 10,37

Subsidiën vier kwartalen, elk à f 3,500 — f 14,000,— af leges 1,44 / 13,998,56

Incomplete vellen van vroegere werken des Instituuts, als misdruk verkocht. ........ ET 4 he EP ” 10,29

Restitutie van den Heer R. van Rees voor de kopijen van. Meter en’ Kilogram. 40e oe eee ee de Ae Se ens

Restitutie van den Minister van Koloniën voor de ko- pijen van Meter en Kilogram. ............. „160

Restitutie van den Minister van Koloniën voor de ko- pijen van Meter en Kilogram. ....... it nrd „160,

Restitutie van den Heer Ermerins voor de kopijen van Meter en Kilogram......... Kvn aiens onebo rat mh hopes

Transporteren f14,639,22

(30)

Per transport /14,639,22 Restitutie van den Heer Matthes voor de kopijen van

Meter en Kilogram. KA ke Wlan wt ee RBE Preis eter W 150,— Restitutie personeele belasting van den Concierge voor ikken dst Ar RR bt or WA ie re ad 5,—

Saldo der afrekening van den Heer van der Post over 1856,

Natuurkundige Afdeeling: f 390,42

Letterkundige " 19,86

n_ 470,28 Totaal f15,264,50

UrrGAveEN.

1. Jaarwedden.

Jaarwedden, Algemeene Secretaris. , .. . f 1,000,—

# Secretaris Letterk. Afd... / 500,— V/A Klerk. e TUT WOE Wire BEG OTE 800,— u Concierge en Bode. ..... wp 600,—

f_2,900,— 2. Reis- en Verblijfkosten.

Aan H.H. Leden buiten Amsterdam woon- achtig. Natuurkundige Afdeeling. .. .. .... . f 1,500,— Letterkundige " ears en …. w 1,500, Restitutie aan den Heer Le 7. F. Janssen. . # 3,574 " " n " R. C. Bakhuizen v. d. Brink... .. . # 3,20 ” Hen „ G.H. M. Delprat. 5,90 " n__n mn _ D.J StormBuysing. # 6,25 ST _n 8,018;924

3. Onkosten der gewone vergaderingen.

Uitgave op een notitieboekje, maandelijks met den Concierge verrekend... : . : " 271,20

Transporteren _f 6,190,124

(81) Per transport f 6,190,124 4. Bibliotheek.

Aangekochte Boekwerken. eve Dapral ss oet es eee 2 j 433,18 -

we er PURE NEN 56,34 werd Melens ets kie ee 1808, SE tf Ge, Mettle, 50400 ES. dew 204,825 v_ van der Hoek... ...5..n 112,20 Eep „_ Staats-courant. ....... n_ _830,— B, BEONE Rn 1 119,50 En MRGREEN ee, I B „van Stockum ven KD " Roest. waa ere BR eeens ” 155,104 HI DOE an et ae AE HI 91,45 n Loekhorst. RE LD VA A sô u 8,40 | f 1,587,96 Inbinden en verdere uitgaven. ening van van Rossum. ........ f__ 160,80 4 ” hi Eichhorn Aere AE ngkolpe 440,73 Bn „ _Langendijk.. ..... El 15,— Assurantie, Bibliotheek. .. REDE Ell pete an ge „641,53 n 2,229,49 5. Werkzaamheden bij het opmaken van den Catalogus. B van Roest... . ea. el „500,

6. Drukloonen.

Verhandelingen. ening van Kröber ..... Nat. Afd. f 780,— " / ease ObbE lb reerde. 7 840, 50

„_ van der Post... Nat. # w 264,64

bewe reerde ri _ 80,50

„_ Meijer en C°. . Nat. # 7 1,226,20

„Hooiberg... . .….Lett. Afd. 7 54, — Transporteren — ——— u 2,595,84

Transporteren f 8,919,61%

(32)

Per transport f 8,919,614

Per transport f 2,595,84

Verslagen en Mededeelingen. Rekening van Kröber. . ..

… Nat. Afd. f 976,—

7 " ” vee vrt, mn 409, ” n_ van der Post... Nat. # / _179,374 " A AND A 43,37} jÁ ” jd 1/4 jd . Lett. Afd, v/d 85,50 " PENN WAE MON MS A6 U wv Meijer en C°. . Nat. „ « 74, / 2 ] ve vk pb / „_ Hooiberg... . . . Nat. # 5,50 " " / sar elk er 40,—

7. Kleine Drukloonen.

Proeessen-verbaal, Circulaires, enz.

wv 1,984,124 ese ARR ONR

Rekening van Kröber, .,..... f 180,50 " „_ Meijer en C°. ....-..….w 83,50 ol w_ 264, — 8, Onkosten der Commissie voor het vervaar- | digen der kopijen van Meter en Kilogram. | Rekening van Olland... .......-- f__120,— on Di „__Schokking. .. …. .. a en | Quitantie van den Heer Rijke. .. .. w 3,30 Voorschotten # „__Lobatto.. .. w 8,53 | Reis- en verblijfkosten van den Heer Kombuis onee 8 En 23,— / / Vi / / / Tabak. iets eee enen et en Ei 17,— Í / ” / / / / j Bt SER OENE VE Ie ee. / 20,— en „ 213,33 9. Onkosten der Commissie over de daling van den bodem in Nederland. f Rekening van Leijer en Uurbanus .... f 45 u Hr / eee U Ab | 7 ” PEN / 6 / 45 ì ” vp / di 45, — „ _180,—

Transporteren f 14,106,91

(33)

Per transport f 14,106,91 10. Bureau-kosten. Rekening van Meijer en C° .....«. f 25,50

4 Pi n_C. G.-R. Meijer. .:,..wv - 87,25 à 5 OEE Ed „___ 10,60 / PER RE KEN PER " 9,50

Uitgaven op een notitieboekje, maandelijks

met den Concierge verrekend. ..... „ 59,79 mnennmnmmm / 142,64

11. Expeditie, Frankeren en Vrachten.

g Rekening van den Heer v. d. Woude en

: bebe: pf: 88,01 k / n__n u van Eik en Co. „ 84,79 4 ” WN Ore GOMBE se U 4,20 Â ” EE NEE „10,22

Uitgaven, op een notitieboekje maandelijks met den Concierge verrekend. .....w 317,384 / 463,604

À 12. Meubilair.

k Rekening van Schokking. ......... f__12,40 I KOER ie oee en bel 8,50 " „ Greeve geb. Kernekamp.. . # 8,50 P »EortMORS SE. 16 WE e ú 8,— " „ Wed. Groeneveld. ..... 8,— 7] „ Greeve geb, Kernekamp. . . # 5,20

" 50,10

13, Huishoudelijke Uitgaven.

Rekening van Osterhaus, smid... .... f 40,55 # „van Wessem, behanger. .. 30,074 Pi „ Evers, timmerman... .... 7 6,37 " „_Ples, turf en hout. ..../ 183,80 u” „ _Gessert, steenkolen. .. -. " 48,45 ” „Verdonck en Reith, gascoak. „ 10,30 I 1 Brest; tuinman, AET, 20,— " „_Vrijling, schilder. ..... n 8,70 IJ „Tonino, schoorsteenveger. . 6,—

Transporteren f 354,744 f 14,163,254

JAARBOEK 1858. 8

(34)

Per transport f 354,744 f 14,763,254 Rekening van de Bruin, filtreertoestel ,. # bps ” „ Greven, lampenmaker. . . . # 3,20

" „_ Personeele belasting. ...# 42,07 Uitgaven op een notitieboekje, maandelijks met den Concierge verrekend deden» „384,70 NN ARONE 14. Onvoorziene uitgaven. Assurantie der boeken berustende bij van der Post, ; … „refogn a ae ine cis Nieuwjaarsg, dienstbode van den Concierge. " dy Kermisgift w PEAT IJ ed u 21,15

Totaal f 15,581,12

15. Recapitulatie.

wdn ERE ie 15,581,12 Ontvangst. .... ‚… mn 15,264,50

Nadeelig Saldo, ... f 316,62.

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van Weten- schappen, over den jare 1857 gehouden beheer van het

LEGAAT VAN HOEUFFT.

ONTVANGSTEN.

Saldo van den jare 1856 ..... OOH 3E 0 f 840,18 6/m. Intrest op f 24,800,— Inschr. e ei

Werk. Schald,: „ s-…e „0 tee vete ef 810 Af saldobillet. „+4 4. … 4 aloe. Pa 05 Profiske-T POb- ia dine A rte „ 3,10 «_ 3,15 „ 306,85 Saldo Bih Nail, d‚, Poeke. … „kenlard te Ara ve. mn 4,86 6/m. Intrest op f 25,300,— Inschr. 24 pCt.

Werk. Schuld So. a ee e so vranaif SMEND Af saldobillet. „.,...% ves f +eÔh

Visa procuratie en provisie. „....w 3,16 „ 8,51 „ 312,74 Totaal f 964,58

mn dd an Si ad lr nà dend

dn ank

(35)

UrrGAveEnN.

Junij _ Rekening van Kröber voor het drukken van programma en vers van den Heer van Doene a de statie. Ka sate SJ 69,60 P Voorschot van den Concierge voor frankeren der programma’s... ..... Pe Ee " 6,12 # Voor het maken van leggers voor de Mt verzameling. Quit. van den Hr. Koenen .. # 32, RE EERDE 1,50 " Aan den Heer van Leeuwen, honorarium voor NEE SORENER te EE siet oM ed ] Gekocht f 500,— Inschr. 24 pCt. Werk. Schuld à f 6344 pCt.,.. f 318,44 Bij 4 pCt. provisie. ....…. enen 62E 319,064 Nov. _ Voor innaaijen en inbinden in carton verguld op snede van 400 exempl. van Leeuwen Oetaviae Querela, volgens rekening van fen OE PL #08, f_ 552184 Saldo op nieuwe Rekening. ... 4 412,39} Totaal. .../ 964,58

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van Weten- schappen, over den jare 1856 gehouden beheer van het Fonds, bestemd tot bekostiging der uitgaven van Simplicius.

ONTVANGSTEN.

Jan. Batig-saldo van den jare 1856. ....-.... JF 171,46 __p_ 4 Coupons 24 pCt. N. W. Schuld à / 12,35 „ 49,50 April 4 ___/ __Amortisatie-Sijndicaat wv „17,50 „ 10— i 5 1/1 4 pCt. N. W. Schuld. uu 19,80 1 99,—

Ae * n be 4 1/1 Vi den TE er hont honk eden 3 9,90 er Á ” ” IR ef 8,96 nd oh " lj Ow ent arr # 1,98 Julij 4 ” En 7 Pi nn 12,314 mw _ 49,50 Oct. 4 1____Amortisatie-Sijndicaat „ „n 17,50 „ 70,

Transporteren. / 531,30 3%

(36)

Per transport. f 531,30

Oet. 1 Coupons 4 pCt. N. W‚ Schuld, ..,... " 1,98 ” ö ” lj ” ” nn 19,80 " 9, — „ 1 " n " I Eh ar Wer Vale 9,90

ì pn " geej Ef 3,96

Totaal f 646,14

UrrGaveN.

Junij 4 bladen Coupons 2} pCt. N. W. Schuld à 35ste, per blad... ze ie vorm oja tt onstoe vend SL 1 Aug. Voor zegels van het contract met den Hr. Kemink. 1,60 Sept. 1 à / 1000 Cert, 24 pCt. 63,7% pCt. /634,374 Intr. 2/m. 28 dagen, ‚u 6,11

f 640,48} Bij £ pCt. provisie... 1,25 wm 641,73} f_ 644,33E Saldo op nieuwe rekening. ... # 1,804 f_ 646,14

De algemeene Secretaris licht zijne rekening en ver- antwoording toe met de volgende memorie van toelichting.

MEMORIE VAN POELICHTING BIJ DE REKENING EN VERANTWOORDING.

IL. Algemeene rekening der Akademie.

Ik zal, ter bekorting mijner toelichting, mij bepalen tot de posten, welke eenige ophelderingen behoeven. Als zoodanige ontmoet men :

1°. bij de uitgaven: den post der reis- en verblijf kosten. — De daarvoor op de begrooting uitgetrokken som, in der tijd vastgesteld met overeenstemming van het Departement van Bin- nenlandsche Zaken, naar den maatstaf van f 1500, daarvoor toe- gekend aan de toenmalige Akademie (nu Natuurkundige Afdeeling), blijkt te gering te wezen voor het toch niet te hoog gesteld ta- rief, in verband met de zoo ijverige opkomst der leden, vooral van de Letterkundige Afdeeling. — Zij en de Natuurkundige Afdeeling hebben zich voor den jare 1857 eene belangrijke korting

(37)

moeten laten welgevallen, gegrond op het besluit van de jongste vereenigde zitting der beide Afdeelingen. — Het is te voorzien, dat een gelijk offer weder voor den jare 1858 gevorderd zal worden, en te wenschen dat de H.H. Leden zich dit met de- zelfde belangeloosheid zullen laten welgevallen, als waarvan zij onlangs blijk gaven. — HEene verhooging toch van dezen post, zal, op welke wijze ook geschiedende, steeds voor de Akademie nadeelig zijn.

2°, De post der uitgegeven drukloonen vordert eenige nadere toelichting. — De daarvoor op de rekening gebragte aanzien- lijke som van f 4,529,96!, is nagenoeg in overeenstemming

IO EE AN EE

ine det Ca

ha

et A

9 met de daarvoor op de begrooting uitgetrokken som, maar drukt À intusschen niet uit hetgeen eigentlijk in den loop van den jare Ë 1857 had behooren betaald te worden. Voor hetgeen toen aan

en

boekwerken uitgegeven is, komt nog ten laste der Akademie een bedrag van f 8339,97} onbetaalde rekeningen, uitgeschre- ven, als volgt:

Voor den tekst.

AFDEELING NATUURKUNDE.

Verslagen en Mededeelingen. .. D, VL 3 f/ 190,—

/] I / D. VIL. 1 # 236,— Verhandeling Kaiser Verh.4°.D. VI. w 264,— / Baehr / D. V. « 190,—

” W. Vrolik ” Ne oM A

D. Bierens de Haan D. V. « 506,—

Pi 1 8 an DIV. „1,285,—

wr ME men

AFDEELING LETTERKUNDE.

Verslagen en Mededeelingen. D. III. 1 .....«-.--# 184,50

S 2,981,50- ee etoon aam Heelstis Aente sede eee ee 4 216,

J 3,1971,50

Transporteren / 3,197,56-

(38) Per transport f 3,197,50 Voor platen. NATUURKUNDIGE AFDEELING. Rekening van Meijer en C° . ..….…s 4 f M=

LETTERKUNDIGE AFDEBELING.

Letterkundige Versl. en Meded. Rekening van Hooiberg... . . .. . . vree 8 AT} ; v142,A1t

Totaal ... f 3,339,974

Nu reeds mag men als genoegzaam zeker vaststellen, dat voor hetgeen op dezen oogenblik onder handen is, welligt eene som van ongeveer f 3,000,— zal worden gevorderd. — Deze toestand, hoewel eervol voor de Akademie, baart zorg. Het zal te wenschen zijn, dat de Regering, naar aanleiding van art. 22 Organiek Reglement, zich genegen betoone, om aan dit bezwaar te gemoet te komen. Dringend noodzakelijk is het daarbij, dat in den jare 1858 elke Afdeeling omzigtig zij in het ondernemen van de uitgave van kostbare werken. — Het hoog geklommen cijfer van hetgeen men in de gewone opvat- ting van het woord: schuld der Akademie zoude moeten noe- men, is het gevolg der onderneming van de uitgave van een kostbaar werk, door hare Natuurkundige Afdeeling toen zij nog op zich zelve stond, en dat, en wat den tijd en wat het geld betreft, op het dubbelde te staan komt van hetgeen daarvoor geraamd was. — De groote ijver der Leden en de zucht om geen oponthoud te weeg te brengen, heeft, doordien de pers geen oogenblik heeft stilgestaan, het cijfer door steeds bijge- komen werkzaamheid, zoo hoog doen klimmen.

3°. De achtste post (onkosten der Commissie voor de ho-

pijen van Meter en Kilogram) komt voor de laatste maal op de rekening voor. Deze werkzaamheid is afgeloopen.

4°. Omtrent de ontvangsten valt alleen te zeggen, dat, door de daaromtrent geboekte posten blijkt, dat met lofwaardige naauwkeurigheid de restitutie geschied is der onkosten voor de

(39 )

vervaardiging der kopijen van Meter en Kilogramme. — Het debiet der werken van de Akademie heeft weder eene .belang- rijke som afgeworpen. — Het laat zich verwachten dat deze in den jare 1858 hooger zal zijn; maar uit den aard der zaak is dergelijke bate steeds wisselvallig.

Dat de rekening met een nadeelig saldo sluit, heeft, in den tegenwoordigen en hierboven bloot gelegden staat van zaken

geene bepaalde beteekenis. — Het ware niet moeijelijk geweest,

dit nadeelig saldo te vermijden, door eene enkele rekening meer onbetaald te laten; maar ik acht het steeds wenschelijk, om schulden zoodra het mogelijk is, af te doen. Uw penningmees- ter getroostte zich veel liever een voorschot, dat met de bijge- voegde behoeften der beide eerste maanden van den jare 1858, niet zoo geheel onbelangrijk werd, dan om eenig leverancier meer dan noodig was te laten wachten.

Ware de Akademie eene industriëele onderneming, dan voor- zeker zouden en dit nadeelig saldo en de schuldenlast der druk- loonen niet voor haar pleiten. — Als wetenschappelijk ligchaam daarentegen strekken beide haar tot eer, als blijk van boven- matige werkzaamheid, even als haar tot eer strekt het offer, dat hare leden brengen, door een gedeelte hunner voorschotten bij reis en verblijf ongedekt te laten. — Hij, die de eer heeft haar penningmeester te zijn, meent uit dit meer verheven oog- punt haar geldelijken staat te moeten beoordeelen.

il. Legaat van HOEUEFT.

Zijne rekening en verantwoordiging vordert geene bepaalde toelichting. Hare cijfers duiden alles aan. — Het blijkt, dat in den jare 1857 het kapitaal weder met f 500,— vermeerderd is. Het batig saldo blijft voor het oogenblik nog beschikbaar, ten behoeve van hetgeen de voorgeschreven prijsuitschrijving mag vorderen.

III. Ponds Simplicius.

Dit Fonds is steeds nog in klimmenden staat. — De druk der uitgave van mrepocrares is heden tot het 70° blad gevor- derd. — Het Kerste Deel zal vermoedelijk in den jare 1858 het licht zien. — De afgeworpen renten bleven derhalve in den jare 1857 ongebruikt, en konden strekken tot vermeerdering van

(40 )

het kapitaal, door den aankoop van een certificaat, groot f 1,000,— 2} pCt. Werkelijke Schuld.

Ik meen met deze toelichting te mogen volstaan; — mogt eenige andere opheldering gevorderd worden, dan zal de Com- missie, in wier handen deze rekening en verantwoording gesteld wordt, mij daartoe steeds bereid vinden.

Amsterdam den 1sten Maart 1858. W. VROLIK.

De Voorzitter geeft het woord aan de Commissie, door de beide Afdeelingen der Akademie volgens $ 18 Regl. van Orde benoemd, tot het nazien der genoemde rekenin- gen met de daarbij behoorende bescheiden.

De Heer srorm BUYsiNG leest daarop, in eigen naam en in dien van de H.H. 5. ACKERSDIJCK, J. L. C. SCHROE- DER VAN DER KOLK €en T. ROORDA, het volgende verslag Voor :

De gecommitteerden uit de beide Afdeelingen van de Aka- demie, benoemd in gevolge $ 837 van het Reglement van Orde tot het onderzoek der Rekening van den algemeenen Secretaris, hebben de eer, der vergadering daaromtrent te berigten, dat zij al de posten van uitgaaf gedekt hebben bevonden door behoor- lijke kwitantiën, en dat de posten van ontvang geen aanleiding tot aanmerking hebben gegeven; weshalve zij de vrijheid nemen: der vergadering voor te stellen de rekening goed te keuren en den Secretaris dank te zeggen voor zijn beheer ; verder den Voor- zitter op te dragen de rekening te onderteekenen, een afschrift te zenden aan den Minister van Binnenlandsche Zaken en de rekening op te nemen in het proces-verbaal dezer zitting.

Uit de rekening blijkt, dat er een nadeelig slot BEE vaks ne ater Pe doe lo te f-_ 316,62

Op 1°. Januarij 1857 was er een batig slot van f 10,37

en volgens de memorie van toelichting blijft er een:schuld over van ss. eveters 0e ioatat alarikte „ 3,339,974

Zoodat de uitgaven onze inkomsten in 1857 - hebben overtroffen met . , ... a f_3,656,594

ed

(41)

niettegenstaande eene toevallige bate van f 556,67 op de geleverde kopijen van Meter en Kilogramme, en de opoffering van een klein gedeelte der reiskosten door de leden der Akademie.

Hoezeer nu deze groote uitgaaf getuigt van de trouwe op- komst der leden en van de werkzaamheid der Akademie, zoo mag die staat van zaken niet voortduren, en acht uwe Com- missie het volstrekt noodig, de uitgaven binnen de grenzen der inkomsten te houden. Zij stelt daarom voor, den wenk, door den algemeenen Secretaris in de memorie van toelichting gegeven, te volgen, en der Regering, naar aanleiding van Art. 22 van het Organiek Reglement, te verzoeken, de Akademie met eene sub- sidie tot dekking van het te kort bij te staan.

Verder is uwe Commissie van oordeel, dat er bezwaar is in het verminderen der reeds zoo karig berekende reiskosten, uit vrees dat zulks ongunstig zou werken op de opkomst der leden ? Vooral sedert de openbaarheid der vergaderingen, is eene ge- trouwe opkomst der leden van het grootste belang, zoowel voor het wezenlijk nut als voor den luister der Akademie, en de Commissie acht het wenschelijk, de opkomst eer aan te moedi- gen dan te bezwaren, hoe onbeduidend dan ook dat geldelijk bezwaar voor sommige leden moge zijn.

Aan den anderen kant zou het te betreuren zijn, dat een deel van den arbeid onuitgegeven bleef en aan de openbaarma- king onttrokken wierd; maar er blijft ons geen andere uitweg open, en, ofschoon schoorvoetende, moet de Commissie in beden- king geven, de uitgaven in de volgende drie jaren zoo te be- krimpen, dat de achterstand worde aangezuiverd, en voortaan met de uitgaven strikt te blijven binnen de grenzen, door de inkomsten aangewezen.

De rekeningen van het Fonds van Simplicius en van het Fonds norvrrr hebben tot geene aanmerkingen aanleiding gege- ven. De Commissie stelt voor, ook met deze rekeningen te han- delen als met de eerst behandelde.

De Voorzitter brengt alsnu in omvraag de conclusie van het rapport der Commissie. De vergadering ver-

(42)

eenigt zich eenparig daarmede en magtigt den Voorzitter om ten blijke harer goedkeuring de rekening en verant- woording te teekenen en den algemeenen Secretaris voor zijn gehouden beheer te dechargeren. Volgens $ 37 Regl. v. O. zal de drieledige rekening met hare memorie van toelichting in afschrift den Minister van Binnenlandsche Zaken worden medegedeeld. Wordt tevens besloten, dat, naar aanleiding van Art. 22 van het Organiek Regle- ment, door het Bestuur der Akademie aan de Regering eene buitengewone toelage zal gevraagd worden tot dek- king van het bestaande te kort. |

De vergadering wordt voor korten tijd geschorst en daarna hervat, in tegenwoordigheid van al de vóór het reces aanwezige leden, met uitzondering van de HH. BAKE, SLOET, VAN LENNEP €en KIST.

30,

De Voorzitter brengt in beraadslaging de raming der inkomsten en der witgaven voor den jare 1858.

Het bezwaar wordt geopperd, dat de vaststelling der raming van uitgaven voor het loopende jaar, volgens aan- genomen gebruik in de maand April, noodwendig pos- ten moet bevatten, waarop reeds betalingen geschied zijn ; zoodat de vergadering, bij de beoordeeling der begroo- ting, niet meer in haar geheel is.

Tot wegneming van dit bezwaar worden twee midde- len voorgeslagen :

lo, in de vereenigde vergadering van April de raming der uitgaven niet voor het loopende jaar, maar voor het daarop volgende te behandelen;

(43 )

go. de raming voor een volgend jaar vast te stellen in de maand December des voorafgaanden jaars, en wel in eene daartoe opzettelijk beschreven vereenigde vergadering.

De Voorzitter geeft in overweging, de zaak der aan- dacht van het Bestuur aan te bevelen, opdat het onder- zoeke, op welke wijze dit bezwaar best kunne weggeruimd worden, met inachtneming der voorschriften van het Re- glement, en opdat het daaruit nadere bepalingen afleide. Hiermede wordt eenpariglijk genoegen genomen.

Gewigtige bedenkingen rijzen tegen de som vanf 1,500 tot vergoeding van de reis- en verblijfkosten der leden buiten Amsterdam, voor elke Afdeeling uitgetrokken. In weerwil van het zeer laag gesteld tarief der schadeloos- stelling, bleek ten tweeden male deze som te gering te zijn.

Eene wisseling van gedachten ontstaat, waarbij de vol- gende voorstellen worden ter sprake gebragt.

1e, datop de begrooting eene som worde uitgetrokken, gelijk- staande aan die, welke, volgens den maatstaf van het tarief, zoude gevorderd worden, zoo elk lid al de vergaderingen bezocht;

go, dat, zoo er op het einde van het jaar voor de vergoec- ding der reis- en verblijfkosten blijkt een te kort te zijn, het dekken. daarvan der Regering zal aangevraagd worden;

30, dat, aangezien deze post nooit een vaste kan zijn, ver- mits de gevorderde som afhankelijk is van het meer of min vlijtig bijwonen der vergaderingen, zij van de begrooting der Akademie behoort afgenomen te worden, waarvan alsdan de subsidiën met f 3000 zouden worden verminderd; maar dat daarentegen, zooals bij andere Rijkscollegiën geschiedt, telken jare eene declaratie aan de Regering zal worden gezonden, voor de vergoeding van reis- en verblijf kosten ;

49, dat men voor het vervolg geene vergoeding voor reis- en verblijfkosten toekenne aan leden, die de vergadering bij- wonen der Afdeeling, waartoe zij niet behooren.

(A4)

Geen dezer voorstellen erlangt de ondersteuning der vergadering. Bij de wisseling van gedachten daaromtrent, blijkt:

„

le. dat sommige dezer voorstellen in strijd zijn met de be- staande reglementaire bepalingen; zoodat de beraadslaging over eene verandering daarvan, eene opzettelijk daarop beschreven vereenigde zitting zoude vorderen, waarvan het bijeenroepen voor als nog niet wenschelijk wordt geacht ;

2o, dat het tegenwoordig oogenblik minder goed gekozen is, om eene jaarlijksche vermeerdering van subsidiën bij ’s Lands Regering aan te vragen; hoewel erkend wordt, dat de toegekende

som te gering is, zoo de Akademie, op den voet, waarop zij “zij heden blijkt werkzaam te zijn, voort zal gaan;

go, dat het intusschen niet wenschelijk is, ten nadeele van dezen werkkring, de voor drukloonen of andere werkzaamheid, of ook voor de boekerij uitgetrokken sommen in te krimpen, en die van de reis- en verblijfkosten op de raming te ver- hoogen.

De Voorzitter, op den loop der beraadslaging terug- ziende, erkent de billijkheid van den eisch, dat de ver- goeding van voorgeschoten reis- en verblijfkosten, door Art. 21 van het Organiek Reglement gewaarborgd, ook ten volle aan alle regthebbenden worde uitbetaald, en dat zij den naam van schuld verdient.

Hij stelt dien ten gevolge voor:

dat de vergadering, de raming der inkomsten en uitgaven voor den jare 1858, gelijk zij nu werd voorgedragen, goed- keure, en dat daarbij als beginsel worde aangenomen, dat, zoo op het einde des jaars, na de laatste gewone vergadering in December, mogt blijken, dat de som van f 1,506 voor vergoe- ding van reis- en verblijfkosten voor elke Afdeeling onvoldoende het ontbrekende als eene schuld zal worden aangemerkt, waarvoor vergoeding aan ’s Lands Regering moet worden aan-

Is,

gevraagd.

ad IE

(45 )

Dit voorstel, in omvraag gebragt, wordt met 34 te- gen 4 stemmen, en eene buiten advies, aangenomen.

4o,

Omtrent de uitgave van het Maudschrift van Simpli- cius wordt door den Heer KARSTEN berigt: dat het eerste blad daarvan tot den afdruk gereed is, dat het tweede blad in correctie is, en het derde wordt gezet. — De Heer KARSTEN verklaart tevens dat er maatregelen geno- men zijn, om alle vertraging van den druk voor het vervolg te voorkomen.

5°.

Omtrent de uitgave der werken van ZZyppocrates, be- rigt de algemeene Secretaris, dat daarmede regelmatig wordt voortgegaan, en dat de druk van het Eerste Deel tot het zeventigste blad gevorderd is.

67

De algemeene Secretaris leest het volgende verslag over den staat der Boekerij.

Het is mij hoogst aangenaam, U te kunnen mededeelen, dat de bloei der Boekerij steeds meer en meer blijft toenemen. De maandelijksche opgaaf der boekgeschenken en der aankoopen, nu, volgens den wensch, geuit in de jongste algemeene verga- dering, met afzonderlijke paginering aan het Zevende Deel der Verslagen en Mededeelingen van de Natuurkundige Afdeeling toegevoegd, geeft daarvan blijk en maakt schier elke verdere vermelding overbodig. Im het algemeen verslag werd zoo straks uwe aandacht. gevestigd op de aanzienlijke uitbreiding van den

(46)

ruilhandel met Binnen- en Buitenlandsche Genootschappen. Zij heeft alweder in. den jongst verloopen tijdkring onze boeken- schat op belangrijke wijze vermeerderd. Niet minder vruchtbaar was de onderhandeling met enkele regeringsligehamen en hooge staatsbeambten. Ken onmiddellijk schrijven van uwen algemeenen Secretaris, na mislukte diplomatische correspondentie, aan den Maarschalk varanr verrijkte uwe boekerij met het zoo alge- meen geachte en door velen uwer gewenschte Journal de £ Kcole polytechnique. Len dergelijk schrijven aan den Heer Minister de l'Agriculture et du Commerce schonk ons de toezegging van weldra te zullen ontvangen het prachtwerk van prscarsNe, Des- criplton des arbres fruitiers du Jardin des Plantes. Voor beiden worden de werken der Akademie in ruil gegeven. De wensch, geuit door den beroemden MILNE EDWARDS te Parijs, om te mogen ontvangen het algemeen geacht Tijdschrift van ons medelid ponpers, het Nederlandsch Lancet, heeft mij tot den aankoop daarvan gevoerd, waarvoor de Derde en Vierde Reeks van de Annales des Sciences Naturelles, partie Zoologique in ruiling zijn ontvangen. Ook met buitenlandsche boekverkoo- pers beginnen de betrekkingen allengs uitgebreider en vrucht- baarder te worden. Zij zijn nu met de HH. purrar te Parijs, PERTHES te Gotha, scumipr te Halle, weren te Leipzig, BAER te Frankfort en QqvarrrcH te Londen aangeknoopt. Bene der- gelijke uitbreiding van betrekkingen brengt uwen Secretaris in verband met de groote antiquarische boekverzamelingen in Duitschland, in Engeland en in Frankrijk, en geeft hem gelegen- heid tot belangrijke aankoopen op buitenlandsche auctiën. Volgens een bepaald stelsel zijn deze aankoopen geschied. Aanvulling -der reeksen van Akademische geschriften was een eerst doel. De Commentarii, Novi commentarii, en Acta Aca- demiae Petropolitanae werden in den jongsten tijd verkregen, waardoor deze belangrijke verzameling op de Nova acta en de Eerste Reeks der Fransche Mémoires na compleet is. Niet min- der gewigtig is de aankoop, op eene auctie te Parijs, der Eerste en van een gedeelte der Tweede Reeks van B. SILLIMAN the American Journal of Sciences. Hierdoor is op eenige weinige

ET ge ME Ee VEE

Menden St

(47)

deelen na, dit belangrijk Tijdschrift, dat zelden in Kuropa voor- komt en waarvan de jongste deelen ten geschenke zijn ontvan- gen, nu bijna volledig in onze Boekerij. Veel zorg werd ook gedragen voor de aanvulling der Encyclopaediën en Bibliogra- phiën. Ten slotte is ook de gelegenheid, welke eenige binnen- landsche auctiën aanboden, gebezigd om de verzameling der werken over Vaderlandsche Geschiedenis te verrijken. Met het — catalogiseren is vlijtig voortgegaan; het Herste Stuk van het Herste Deel van den Catalogus is gereed en zal U binnen kor- ten tijd worden aangeboden.

Wordt besloten dit verslag op te nemen in het proces- verbaal dezer zitting.

À.

In naam der Commissie voor de geschiedenis van den Waterstaat, benoemd in de jongste vereenigde zitting, wordt door den Heer 5. ep. perPrAT berigt, dat zij in onderhandeling is met eenen redacteur, en dat zij, vol- gens hare lastgeving, zich daaromtrent nader hoopt te verstaan met het Bestuur der Akademie.

3

De Voorzitter berigt dat, volgens Art. 16 Org. Regl. de woorgang der Akademie overgaat op de Letterkundige Afdeeling, en dat haar Voorzitter dus van heden af wordt algemeene Voorzitter.

Na de laatste omvraag sluit de Voorzitter de vergade- ring met de volgende toespraak.

Ik zou aan mijne gevoelens, en zeker ook aan de uwen, te kort doen, wanneer ik niet onzen dank bragt aan den alge- meenen Secretaris voor de zorgen, die hij der Akademie wijdt.

(48 )

Wij alle zijn te wel overtuigd van de groote diensten, door hem bewezen, dan dat het noodig of gepast kan zijn, daarover uit te weiden.

Met onzen dank brengen wij hem den wensch, dat hij bij gezondheid en krachten moge bewaard worden. Lang blijve hij ons bij, met dien ijver, die heuschheid en hulpvaardigheid, die nooit te vergeefs worden ingeroepen.

Ik mag deze plaats niet verlaten, vóór ik U mijn opregten dank heb betuigd voor de welwillendheid, mij betoond, die mijne taak gemakkelijk heeft gemaakt.

Mij rest niet meer dan de uiting van onzer aller wensch, dat, ook door deze instelling, de beoefening en bloei der we- tenschappen onder ons bevorderd worden, tot roem van ’sKo- nings Regering, tot eer van het dierbaar Vaderland.

Ik sluit deze vergadering.

NE er” =

SS En 5 ds Gn nt nt ds Pr nd “5 ed AN n SNc d

OPEL TESS IE PL IS IT PE SE DE PDE DC 2 re ® etste te > EL GR AG 2 . d GDC en, SS en

honnammanmmmaamswaan deg KRK RAR RRA RENNEN

vante amheanaar derd nrd arerareravenvarvdveviravendrdvararavardrhe. LRARRAE RAAKA AGD. V Aisha KNS ht defekerels hak ed oateded fet eed okerndatefete tetek ers b bl Abn AOR DAO NA ALK

BAAI AII A

Pel _ 3 kaf = > ks & En 4 a =

ANN

Een

ij $

, OIO

N Ô

5 à A n RT ki EET ERE

he Se RON \, KKK 5

Tr ERE Dee

1 wi, ERR RSS

7

he C «

SEE EL ELEN AAA AALENNSESNENNNENNIENENENNIENNEN

VAVO es

25 5 See

2525 LIPÂD

vrees ed

OEL AS

VIN 84 RS

ze

Ae 5 NANNN

EH ua Ee A A ef

z a = <2 EE SZ A 4 ed Ss el,

VIN RARA AMA 50505 5 ACNE NIAGAE NN

if

4.0 Se &

)

JAARBOEK

2D

SS

28 OA ABAD EES

hs

6 Ä ESS

1) PE

LESLIE LS

ESCSS Ke

DS RSCR NGN SNN

y gs CN

ee ae

Ge

| Re 2s SLI 25 LEET

NS ON NENNN? NINE ZZZ

JAARBOEK

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE

VAN

WETENSCHAPPEN,

_ GEVESTIGD

en, en ge | AMSTE

VOOR

1859.

AMSTERDAM, C: Ge VAN DER ROST.

vink Vb dte

» k « = - N 4

{ 5

é 5 RENS h kl nde le

| GEDRUKT BIJ W.J. KRÜBER. $ ze 5 eN:

% INHOUD.

STAAT VAN DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN, OP DEN Seton BAL pare ‘takk TOBDEELS RAIL AALOIL A BNN PEILIOE, ALPHABETISCHE LIJST DER LEDEN, CORRESPONDENTEN IN DE OVER- ZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK EN BUITENLANDSCHE LEDEN, BRDEET DR OPRIGTING TW 861. a... soon vooor sores enen LaJsT DER BINNEN- EN BUITENLANDSCHE AKADEMIËN, GELEERDE GE- NOOTSCHAPPEN EN INSTELLINGEN, WAARMEDE DE AKADEMIE DOOR WEDERKEERIGE RUILING DER UITGEGEVEN WERKEN IN VERBINDING IS. Berigt omtrent wijzigingen in de algemeene bepalingen van de Elen ten: ven (OPDO II iseen denn wanee deweer dee vedan senaraveek Koninklijk besluit omtrent het verleenen van vrijdom van briefport BENEL ERROL ode bled nee nde ete alatsiala diek eloldleld ee beende slan diein PROCES-VERBAAL VAN DE VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AF- DEELINGEN VAN DE AKADEMIE. OE OTE ERD ALO AP OEE Proces-Verbaal van de vereenigde Vergadering der beide Afdeelin-

BERN 30 April 1859, asid ar eetset neede

Bladz.

10.

16.

24.

25.

29.

sl.

Iv mn

Bladz.

Verslag van den staat en de werkzaamheden aan Z. M. den Koning. Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secrc-

taris, over den jare 1858 gehouden beheer... Pp tn Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secre-

taris, over den jare 1858 gehouden beheer van het Legaat van

HOEUEFT El oo teke off Ip oe Heke olp oo ffe voorne veen teen ss Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secre-

taris, over den jare 1858 gehouden beheer van het Fonds, bestemd

tot bekostiging der uitgave van Simplicius, ,......esse.serseerseer Memorie van toelichting bij de Rekening en Verantwoording Verslag over den Staat der Boekerij... PE eoneevsedeee . Levensbericht van JACOB vaN Haru, door Mr. H. J. KOENEN....... Levensbericht van J. vaN Girse, door Mr. H. J. KOENEN.........…. Levensbericht van Mr. C. J. vaN AsseN, door Mr. H. J. KOENEN... Levensberigt van GERARDUS VROLIK, door J. VAN DER HOEVEN …... Levensbericht van NicoLAas CHrISTIAAN Kist, door Mr. H. J, KOENEN, Levensbericht van Tromas BABINGTON Lorp MacAurar, door Mr.

H. J, KoExEN Rd AAG KN „ee... dd nd

34,

52.

58.

DFN KM à hi » Hek

NAAMLIJST

DER

LEDEN, CORRESPONDENTEN

| OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK | | BUITENLANDSCHE LEDEN

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

JAARBOEK 1859. |

eN ie

STAAT

VAN DE _

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN

OP DEN SÛSTEN APRIL DES JAARS 1859.

BESTUUR DER AKADEMIE.

gedurende het Akademiejaar van April 1859— April 1860,

ALGEMEENE VOORZITTER, G. SIMONS,

ALGEMEENE SECRETARIS, W. VROLIK,

Afdeeling Wis- en Natuurkundige Wetenschappen. VOORZITTER, G. SIMONS.

ONDERVOORZITTER, C. J. MATTHES.

SECRETARIS, W. VROLIK.

Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen.

VOORZITTER, J. DE WAL.

ONDERVOORZITTER, W. MOLL.

SECRETARIS, H. J. KOENEN.

1

(4)

Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen.

Gewone Leden.

A. H. VAN DER BOON MESCH, te Leiden.

A. BRANTS, te Joppe bij Gorsel.

J. P. DELPRAT, te ’s Gravenhage.

J. VAN GEUNS, te Amsterdam.

H. C. VAN HALL, te Groningen.

J. VAN DER HOEVEN, te Leiden.

F. KAISER, te Leiden.

L. J. A. VAN DER KUN, te ’s Gravenhage.

R. LOBATTO, te Delft.

C. J. MATTHES, te Amsterdam.

G. J. MULDER, te Utrecht.

C. PRUYS VAN DER HOEVEN, te Leiden.

R. VAN REES, te Ufrecht!.

w. N. ROSE, te ’s Gravenhage.

J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, te Utrecht.

G. SIMONS, te ’s Gravenhage.

F. J. STAMKART, Amsterdam.

D. J. STORM BUYSING, te Delft. | G. J. VERDAM, te Leiden. W. H‚ DE VRIESE, te Leiden.

W. VROLIK *), te Amsterdam. | J. BADON GHIJBEN, te Breda. F. W. CONRAD, te ’s Gravenhage.

F. C. DONDERS, te Utrecht. ° |

J. W. ERMERINS, te Groningen. \ 3

H. J. HALBERTSMA, te Leiden.

P. HARTING, te Utrecht.

G. A, VAN KERKWIJK, te Amsterdam. CL. MULDER, te Groningen.

J. W. L. VAN OORDT, te Rotterdam.

*) Tot aan den Heer W. Vrorik zijn de namen alphabetisch gesteld vart : hen, die, bij Koninklijk besluit van 26 October 1851 N°. 3, werden benoemd tot gewone leden der Koninklijke Akademie van Wetenschappen,

(5)

H. SCHLEGEL, te Leiden.

G. E‚ VOORHELM SCHNEEVOOGT, te Amsterdam. W. Cs H. STARING ®), te Haarlem.

C. H. D. BUYS BALLOT, te Utrecht.

L. BLUME, te Leiden.

F. Z. ERMERINS, te Groningen.

E J. A. C. OUDEMANS, te Utrecht.

D. BIERENS DE HAAN, te Deventer.

4 3. BOSQUET, te Maastricht.

a A. W. M. VAN HASSELT, te Utrecht.

R. B. VAN DEN BOSCH, te Goes.

M. C. VERLOREN, te Utrecht.

$ J. VAN Goen, te Utrecht.

ä V. S. M. VAN DER WILLIGEN, te Deventer. ä P. ELIAS, te Amsterdam.

C. A. J. A. OUDEMANS, te Rotterdam.

E‚ H‚ VON BAUMHAUER, te Amsterdam.

CE nen Tad saken end a €

Rustende Leden.

G. VROLIK, te Amsterdam. H. G. SEELIG, te Breda. J. G. S. VAN BREDA, te Haarlem.

Correspondenten èn de Overzeesche Bezittingen van het Rijk.

©. SWAVING, te Buitenzorg op Java. _P, BLEEKER, te Batavia. J. F. HASSKARL, te Batavia.

*) Alphabetische orde is ook aangenomen voor hen, die door het besluit van 23 Februarij 1855 tot gewone leden der Natuurkundige Afdeeling van de Akademie werden benoemd. De rangorde der leden, volgende op den

„Heer w. C, H. STARING, wordt bepaald door den tijd hunner benoeming.

(8)

F. JUNGHUHN, te Batavia. G. WASZINK, te Batavia. F. A, C. DUMONTIER, te Curacao.

Buitenlandsche Leden.

E. BECQUEREL, te Parijs.

H. K. W. BERGHAUS, te Polsdam. M. DUMAS, te Parijs.

M. FARADAY, te Londen.

TH. HORSFIELD, te Londen.

5. LIEBIG, te Munchen.

B. VON MOHL, te Tubingen.

5. 5. D'OMALIUS, te Namen.

R. OWEN, te Londen.

A. QUETELET, te Brussel.

RAMON DE LA SAGRA, te Parijs.

F. TIEDEMANN, te Munchen.

DE HERTOG VAN URSEL, te Brussel. SIR JOHN. HERSCHEL, te Londen. P. J. VAN BENEDEN, te Leuven.

G. B. AIRY, te Greenwich.

H. HELMHOLTZ, te Heidelberg.

A. W‚ HOFMANN, te Londen. à

Afdeeling voor de Taal-, Lelter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen. Gewone Leden.

J. ACKERSDIJCK, te Utrecht. R. C. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, te 's Gravenhage.

TE

GE

J. BOSSCHA, te ’s Gravenhage. R. P. A. DOZY, te Leiden.

F. C, DE GREUVE, te Groningen. E J. HOFFMANN, te Leiden.

d IL. J. F. JANSSEN, te Leiden. T. W. J. JUYNBOLL, te Leiden. J S. KARSTEN, te Utrecht.

N. C. Kist, te Leiden.

C. LEEMANS, te Leiden.

J. VAN LENNEP, te Amsterdam. T. ROORDA, te Delft.

Je A. RUTGERS, te Leiden. E M. DE vRIES %), te Leiden. î IS. AN. NIJHOFF, te Arnhem.

w. G. BRILL, te Utrecht.

E G. H. M. DELPRAT, te Rotterdam. L. PH. C. VAN DEN BERGH, te ’s Gravenhage. W. J. A. JONCKBLOET, te Groningen. Î W. MOLL, te Amsterdam.

d H. J. KOENEN, te Amsterdam.

ke 5. DE war, te Leiden.

E J. DIRKS, te Leeuwarden.

J, G. HULLEMAN, te Leiden.

H. C, MILLIES, te Utrecht.

ol C. W. OPZOOMER, te Utrecht.

E J. H. SCHOLTEN, te Leiden.

L. A. J.W. SLOET, te Arnhem.

W. J. KNOOP, te Bredá.

G. DE VRIES Az, te Haarlem.

J. C. &. BOOT, te Amsterdam.

M. H. GODEFROI, te Amsterdam.

J. A. C, VAN HEUSDE, te Utrecht.

*) Tot aan den Heer M. pr vRIES zijn de namen alphabetisch gesteld van hen, die bij Koninklijk besluit van 23 Febr. 1855 tot gewone leden der Af- deeling werden benoemd. De rangorde der overige leden wordt bepaald ____door den tijd hunner benoeming.

(8)

W. C. MERS, te Amsterdam.

N. BEETS, te Utrecht.

R. J. FRUIN, te Leiden.

B. J. LINTELO DEB GEER, te Utrecht. Je H‚ HOLWERDA, te Gorinchem.

A. KUENEN, te Leiden.

G. MEES AZ, te Rotterdam.

. . . . . Ni . . . . . -

Rustende Leden.

A. C. HOLTIUS, te Utrecht. J. BAKE, te Leiden. C. 5. VAN ASSEN, te Leiden.

Correspondenten in de Overzeesche Bezittingen van het Rijk.

J. F. G. BRUMUND, te Batavia. R. H. TH. FRIEDRICH, te Batavia.

(9) Buitenlandsche Leden.

TH, BABINGTON MACAULAY, Campden-hill,te Kensington. MICHEL CHEVALIER, te Parijs. H. L. FLEISCHER, te Leipzig. r. Gumzor, te Parijs.

| L. P. GACHARD, te Brussel.

| c. R. LEPsIUS, te Berlijn.

J. N. MADVIG, te Kopenhagen.

LEOPOLD RANKE, te Berlijn.

F. C. VON SAVIGNY, te Berlijn.

C. ULLMANN, te Carlsruhe.

A. R. RANGABÉ, te Athene.

G. GROTE, te Londen.

J. ROULEZ, te Gent.

STANISLAS JULIEN, te Parijs.

K. J. VON BUNSEN, te Bonn.

C. LASSEN, te Bonn.

TH. MOMMSEN, te Leipzig.

H. C, RAWLINSON, te Londen.

A. THEINER, te Rome.

k :

. . . . Ei . - . . . . . >

ALPHABETISCHE LIJST

DER

LEDEN, CORRESPONDENTEN

IN DE

OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK

EN DER

BUITENLANDSCHE LEDEN VAN nE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN, SEDERT DE OPRIGTING IN 1851.

NB. De letter L. beteekent gewoon Lid.

eene ke …À Correspondent. Reel > 2 Dy B Buitenlandsch Lid. side Re ds B Rustend Lid. PEN Er ö Afdeeling Natuurkunde. Re: VE oe Afdeeling Letterkunde, À. Aeckersdijek, (J.) te Utrecht, Lu.a. L.l Assen, (C. J. van) te Leiden, 23 Febr. 1855. L.a. L. 23 Febr. 1855, R. L. 1858. Airy, (G. B) te Greenwich, B. L.a. N.| Arago, (D. F) te Parijs, B, L.a.N. 4 Mei 1859. 26 Oet. 1851. Overl. 2 Oct. 1853: B

Badon Ghijben, (J.) te Breda, lBecquerel, (B.) te Parijs, B. La. N.

L. a. N. 26 Oct. 1851. 26 Oct. 1851.

Bake, (J.) te Leiden, L. a. L. 23|Beek, (A. van)te Utrecht, R.L. a. N. Febr. 1855. R. L, 1858, 26 Oet. 1851. Overl. 7 Jan. 1856.

Baumhauer, (E. H. von) te Amster-\ Beets, (N.) te Utrecht, L. a, L.

dam, Lea. N. 1 Mei 1858. ‚ 4 Mei 1859.

alken Er alle

Gt eer

eben

En

Benen.

ek tien Nr |

ine he in

aren

%

LEL am IEF bn Xe TEN inde tcs centen nne, a Sd rit a aten eri di adh de rn ere ED ATS nf id Ein

(1)

Beneden, (P. J. van) te Leuven, B. L. a. N. 4 Mei 1859.

Bergh, (L. Ph. C. van den) te ’s Gra- venhage, L. a. L. 24 Maart 1855.

Berghaus, (H. K. W.)te Potsdam, B. L. a. N, 26 Oct. 1851.

Bleeker, (P.) te Batavia, C, a. N, 6 April 1855.

Blume, (C, L.) te Leiden, L. a. N. 6 April 1855.

Boot, (J. C. G.) te Amsterdam, L.a. L. 2 Mei 1857.

Bosch, (R. B. van den) te Goes, L. a. N. 2 Mei 1857.

Bosquet, (J.) te Maastricht, L.a.N. 5 Mei 1856,

Bosscha, (J.) te ’sGravenhage, La. L. 23 Febr. 1855.

Brants, (A.) te Joppe bij Gorsel, L. a. N, 26 Oct. 1851.

Breda, (J. G. S. van) te Maarlem, L. a. N. 26 Oct. 1851. R. L. Oct. 1858.

Brill, (W. G.) te Utrecht, L. a. L, 24 Maart 1855.

Brink, (R. C. Bakhuizen van den) te ’s Gravenhage, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Brown, (R.) te Londen, B. L.a.N. 26 Oct. 1851, overleden 10 Junij 1858.

Brumund, (J. F. G.) te Batavia, C. a. L. 10 April 1855.

Bünsen, (K.J. v.)te Bonn, B. L.a. L. 4 Mei 1859.

Buys Ballot, (C. H. D.) te Utrecht, L.a. N. 6 April 1855.

Buysing, (D. J. Storm) te Delft,

.L.a. N. 26 Oct. 1851.

C.

Chevalier, (Michel) te B. L. a. L. 10 April 1855. Cobet, (C. G.) te Leiden, L. a. L.

23 Febr. 1855. Bed. 8 Sept. 1856.

Parijs,| Conrad (F. W.) te ’s Gravenhage,

L. a. N. 26 Oct. 1851,

D.

; Delprat, (G. H. M.) te Rotterdam,

L. a. L. 24 Maart 1855.

Delprat, (J. P.) te ’s Gravenhage, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Dirks, (J.) te Leeuwarden, L. a. L. 5 Mei 1856,

Donders, (F. C.) te Utrecht, L.a. N. 26 Oct. 1851.

Dozy, (F.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851, Overl. 7 Oct. 1856.

Dozy, (R.P. A.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Dumas, (M.) te Parijs, B. Le a. N, 26 Oct, 1851.

Dumontier, (F. A. C.) te Curagao, C. a. N. 4 Mei 1859.

Dijk, (C. M. van) te Utrecht, La. N. 26 Oct. 1851. Bed, 21 Maart 1853.

É. Elias, (P.) te Amsterdam, L. a. N.| Ermerins, (F. Z.) te Groningen,

2 Mei 1857.

L.a. N. 6 April 1855.

(12)

Ermerins, (J. W.) te Groningen, L. a. N. 26 Oct. 1851.

d’Espine, (Baron A.) te die in Savoye, B. L. a. N. 26 Oct. 1851, Overl, 7 April 1853.

F.

Faraday, (M.) te Londen, B. L.a.N. 26 Oct. 1851.

Fleischer, (H. L.) te Leipzig, B. L. a. L, 10 April 1855, Focke, (H. C.) te Paramaribo, C. a. N. 26 Oct. 1851. Overl.

29 Junij 1856.

Fremery, (P. J. J. de) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 1 Sept. 1855,

Friedrich, (R. H. Th.) te Batavia, C. a. L. 1 Mei 1858.

Fruin, (R. J.) te Leiden, L. a. L. 4 Mei 1859.

G.

Gachard, (L. P.) te Brussel, B. L. a. L. 10 April 1855. Gauss, (C. F.) te Göttinhen, B La Ne 26 Och Tol, Overl. 23 Febr. 1855.

Geer, (B. J. Lintelo de) te Utrecht, L. a. L. 4 Mei 1859.

Geuns, (J. van) te Amsterdam, L. a. N. 25 Oct, 1851.

Gilse, (J. van) te Amsterdam, L. a, L. 4 Mei 1859. Overl. 26 Mei 1859.

Glavimans, (C. J.) te Rotterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl.

Godefroi, (M. H.) te Amsterdam, L. a. L. 2 Mei 1857.

Gogh, (J. van) te Utrecht, L. a. N. 2 Mei 1857.

Greuve, (F. C. de) te Groningen, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Groen van Prinsterer, (G.) te ’s Gra- venhage, L. a. L, 28 Febr. 1855. Bed. 27 April 1855.

Grote, (G.) te Londen, B. L.a L. 3 Mei 1857.

Guizot, (F.) te Parijs, B. L, a. L. 10 April 1855.

11 Aug. 1857.

H.

Halbertsma, (H. J.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hall, (H. C. van) te Groningen, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hall, (J. van) te Utrecht, L. a. L, 24 Maart 1855. Overl, 19 Maart 1859.

Haan, (D. Bierens de) te Deven- ter, L. a. N. 5 Mei 1855.

Haan, (W. de) te Haarlem, La. N. 26 Oet, 1851. Overl, 15 April 1855,

Harting, (P.) te Utrecht, L, a. N. 26 Oct. 1851.

Hasselt, (A. W. M. van) te Utrecht, L. a. N. 5 Mei 1856.

Hasskarl, (J. K.) te Batavia, C. a. N. 6 April 1855,

Helmholtz, (H.) te Meidelberg, B. L.a. N. 4 Mei 1859.

Herschel, (Sir John) te Londen, B. L.a. N. 1 Mei 1858.

Heusde, (J. A. C. van) te Utrecht, L, a. L. 1 Mei 1858.

pe tek le no ee Se lr er ed an en di ee ee lede ie ee elen en

(18)

Hoeven, (A. des Amorie van der) te Amsterdam, L.a. L. 23 Febr. 1855. Overl. 29 Julij 1855.

Hoeven, (C, Pruys van der) te Lei- den, L, a. N. 26 Oct. 1851.

Hoeven, (J. van der) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hoffmann, (J.) te Leiden, L. a.L. 23 Febr. 1855.

Hofmann, (A. W.) te Zonden, B. L. a. N. 4 Mei 1859.

Jansen, (L. F. J.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Jonckbloet, (W. J. A.) te Gronin- gen, L. a. L. 24 Maart 1855.

Julien, (S.) te Parijs, B. L, a. L. 2 Mei 1857.

J.

Holtius, (A. C.) te Utrecht, L. a. L. 23 Febr. 1854. R. L. 1857. Holwerda, (J. H.) te Gorinchem,

L. a. L, 4 Mei 1859. Horsfield, (Th.) te Londen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851, Hulleman, (J. G.) te Leiden, La. L. 2 Mei 1856. Humboldt, (A. von) te Berlijn, B. DL a. ‚N36: Oet,.:-18b61. Overl. 6 Mei 1859.

Junghuhn, (G.) te Batavia, C. a. N. 6 April 1855.

Juynboll, (TL. W. J.) te Leiden, L. a. L, 23 Febr. 1856,

K.

Kaiser, (F.) te Leiden, L. a, N. 26 Oct. 1851.

Karsten, (S.) te Utrecht, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Kemper, (J. de Bosch) te Amster- dam, L. a. L. 23 Febr. 1855. Bed. 26 April 1856.

Kerkwijk, (G. A. van) te dmster- dam, L. a. N. 26 Oct. 1851. Kist, (N. C.) te Leiden, L. a. L.

23 Febr. 1855,

Knoop, (W. J.) te Breda, L. a. L. 2 Mei, 1857.

Koenen, (H. J.) te Amsterdam, L. a. L. 24 Maart 1855.

Kolk, (J. L. C. Schroeder van der) te Utrecht, L.a.N. 26 Oct. 1851.

Kun, (L. J. A. van der) te ’s Gra- venhage, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Kuenen, (A) te Leiden, L. a, L. 4 Mei 1859,

L.

Lassen, (C.) te Bonn, B. L. a. L.

4 Mei 1859.

Leemans, (C.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Lennep, (J. van) te Amsterdam, L. a. L. 33 Febr. 1855.

Lepsius, (C. R.) te Berlijn, B, L,a. L. 10 April 1855.

Liebig, (L.) te Munchen, B. L.a.N. 26 Oet. 1851.

Lindenau, (B. A. von) te Alten- burg, B. L. a.N. 26 Oct. 1851. Overl. 21 Mei 1855.

Lobatto, (R.) te Delft, L. a. N. 26 Oct. 1851,

(14)

M.

Maecaulay, (Th. Babington) te Camp- denhill bij Kensington, B. L. a. L. 10 April 1855,

Madvig, (J. N.) te Kopenhagen, B. L. a. L. 10 April 1855, Matthes, (C. J.) te Amsterdam,

L. a. N. 27 Oct. 1851.

Mees, Az. (G.) te Rotterdam, La. L. 4 Mei 1859.

Mees, (W. C.) te Amsterdam, L, a. L. 1 Mei 1855.

Mesch, (A. H. van der Boon) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Millies, (H. C.) te Utrecht, L, a. L. 5 Mei 1856.

Numan, (A) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 1 Sept. 1852,

Omalius, (J. J. d’) te Namen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Oordt, (J. W. L. van) te Rotter- dam, L. a. N. 26 Oct. 1851. Opzoomer, (C. W.) te Utrecht,

L. a. L. 5 Mei 1856.

N

0.

Miquel, (F. A, W.) te dinsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1151, Bed. 26 Junij 1857.

Mohl, (H. von) te Zubingen, B. L. a. N, 26 Oct, 1851. Moll, (W.) te Amsterdam, L. a. L.

24 Maart 1855.

Mommsen, (Th) te Leipzig, B. L. a. L. 4 Mei 1859. —

Mulder, (CI) te Groningen, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Mulder, (G. J.) te Utrecht, L. a.N. 26 Oct. 1851.

Nijhoff, (Is. An.) te Arnhem, L. a. L. 24 Maart 1855.

Oudemans, (C, A. J. A.) te Rotter- dam, L. a. N. 1 Mei 1858. Oudemans, (J. A. C.) te Batavia,

L. a. N. 6 April 1855. Owen, (R.) te Londen, B. La. N. 26 Oct. 1851.

Q. Quetelet, (A) te Brussel, B. L. a. N. 26 Oct, 1851.

R

Rangabé, (A. R.) te Athene, B. L.a. L. 2 Mei 1857.

Ranke, (L.) te Berlijn, B. L. a. L. 10 April 1855.

Rawlinson, (H. C.) te Zonden, B. L. a. L. 4 Mei 1859.

Rees, (R. van) te Utrecht, La, N. 26 Oct. 1851.

Reinwardt, (C. G. C.) te Zeiden, R. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 6 Maart 1854,

Roorda, (T.) te Delft, L, a. L, 23 Febr. 1855.

Rose, (W‚‚N.)te’sGravenhage, La.N. 26 Oct. 1851.

Roulez, (J.) te Gent, B.L, a. L. 2 Mei 1857.

Rueb, (A. S.) te Utrecht, L, a. N. 26 Oct. 1851, Overl. 11 Maart 1854,

der RE a

emi: » (EGP «ord ER Kn af vide

(15)

Rutgers, (A) te Leiden, L. a. L.lRiijk, (J. C.) te !s Gravenhage,

23 Febr. 1855.

R.L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 2 Mei 1854.

S,

Savigny, (EF. von) te Berlijn, B. L. a. L. 10 April 1855. Sagra, (Ramon de la) te Paris, B. L. a. N. 26 Oct, 1851. Schlegel, (H.) te Leiden, Le a. N. 26 Oct. 1851.

Schneevoogt, (G. E. Voorhelm) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Scholten, (J. H.) te Leiden, L. a. L. 5 Mei 1856.

Sebastian, (A. A.) te Amsterdam, L. a, N. 26 Oct. 1851. Bed, 17 Dec. 1856.

Temminek, (C. J.) te Leiden, R.L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl, 830 Jan. 1858.

Ullman, (C.) te Carlsruhe, B. L. a. L. 10 April 1855.

26 Oct. 1851. Verloren, (M. C.) te L. a. N. 2 Mei 1857. Vries, Az. (G. de) te Haarlem, L. a. L, 3 Mei 1857. Vries, (M. de) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Wal, (J. de) te Leiden, L. a. L. 24 Maart 1855.

Waszink, (G.) te Batavia, C, a, N, 2 Mei 1857.

Ke

Û.

Seelig, (H. G.) te Breda, La. N. 26 Oct. 1851. R. L. 1856, Simons, (G.) te ’s Gravenhage,

L. a. N. 26 Oct. 1851. Sloet, (L. A. J. W.) te Arnhem, L. a. Ll. 5 Mei 1856. Stamkart, (EF. J.) te Amsterdam, L. a. N. 238 Oct. 1851. Staring (W. C. H.) te Maarlem, L. a. N. 26 Oct. 1851. Swaving, (C.) Buitenzorg op Java, C. a. N. 26 Oct. 1851,

Theiner, (A.) te Rome, B. La. L. 4 Mei 1859.

Tiedemann, (F.) te Munchen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Ursel, (de Hertog van) te Brussel, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Utrecht,

W.

V. Verdam, (G. J.) te Leiden, L. a. N.

Vriese, (W. H. de) te Leiden, L. a. N. 26 Oct, 1851.

Vrolik, (G.) te Amsterdam, R.L. a. N. 26 Oct. 1851.

Vrolik, (W.) te Amsterdam, L. a. N, 26 Oct. 1851.

Willigen, (V. S. M. van der) te Deventer, L. a. N. 2 Mei 1857.

|

(16)

LIJST

DER

BINNEN- EN BUITENLANDSCHE

AKADEMIËN, GELEERDE GENOOTSCHAPPEN EN INSTELLINGEN,

WAARMEDE DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN DOOR WEDERKEERIGE RUILING DER UITGEGEVEN WERKEN IN VERBINDING IS,

NEDERLANDEN. Hoogeschool te Leiden.

V] 1/1 Utrecht.

7 „ Groningen. Athenaeum illustre te Amsterdam.

" " „ Deventer.

Maatschappij (Hollandsche) der Wetenschappen te Haarlem.

—___—__—____— der Nederlandsche Letterkunde te Leiden. (Nederlandsche) tot bevordering van Nijverheid te Haarlem.

Genootschap (Teylers Tweede) te Haarlem,

—_—_____— (Zeeuwsch) der Wetenschappen te Middelburg. (Provinciaal Utrechtsch) van Kunsten en Weten- schappen te Utrecht,

—_—_—__—— (Historisch) te Utrecht.

(Bataafsch) der Proefondervindelijke Wijsbegeerte te Rotterdam.

——— (Provinciaal) van Kunsten en Wetenschappen in

Noord-Brabant te ’s Hertogenbosch.

ee Ti a ande edi nat a Ca A hi a De ef

(17)

Genootschap (Wiskundig) onder de zinspreuk : Een onvermoeide arbeid komt alles te boven, te Amsterdam. (Zoölogisch) Natura Artis Magistra te Amsterdam.

— (Nederl. Onderwijzers-) ter bevordering van Volks-

opvoeding en Onderwijs, te Amsterdam. ter bevordering der Genees- en Heelkunde te Am- sterdam. (Friesch) voor Geschied-, Oudheid- en Taalkunde te Leeuwarden.

Instituut (Koninklijk) van Ingenieurs te ’s Gravenhage.

REED voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Neêrlandsch Indië te Delft.

(Koninklijk Nederlandsch Meteorologisch) te Utrecht.

Nederlandsche Entomologische Vereeniging te Leiden.

Vereeniging (Over-IJsselsche) tot ontwikkeling van Provinciale

welvaart te Zwolle,

Redactie van het Tijdschrift voor Geneeskunde te Amsterdam.

Vereeniging voor Volksvlijt te Amsterdam.

Nederlandsche Handelmaatschappij.

Boekerij van de Tweede Kamer der Staten-Generaal te ’s Gra-

venhage. Openbare Bibliotheek te Arnhem. Stads Boekerij te Zutphen.

OOST-INDIEË, Bataviaasch Genootschap der Kunsten en Wetenschappen te Batavia. Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch Indië te Batavia. WEST-INDIEË.

Koloniale Bibliotheek te Suriname.

BELGIE,

Académie Royale des Sciences, Lettres et Arts de Belgique te Brussel. Académie Royale de Médecine de Belgique te Brussel.

Société Royale des Sciences te Luik.

Willems-Fonds te Gent.

JAARBOEK 1859. 2

(18)

GROOT- HERTOGDOM LUXEMBURG. Société Archéologique te Luxemburg.

FRANKRIJK.

Académie Impériale des Sciences te Parijs.

Beole Impériale Polytechnique te Parijs.

Bibliothèque du Comité des Travaux historiques et des Sociétés

savantes te Parijs. f Bibliothèque du Ministère de l'Agriculture, Commerce et Tra- vaux Publics te Parijs.

Muséum d'Histoire Naturelle te Parijs.

Académie Impériale de Médecine te Parijs.

Société de Biologie te Parijs.

Het Departement van Oorlog te Parijs.

Bibliothèque Impériale te Parijs.

Académie Impériale des Sciences, Belles Lettres et Arts te Luyon.

Société Impériale d'Agriculture, d'Histoire Naturelle et Arts uti-

les te Lyon.

Linnéenne te Lyon.

de Normandie te Caen.

Académie des Sciences, Arts et Belles Lettres te Caen.

Société des Antiquaires de Normandie te Caen.

Académie Impériale des Sciences, Inscriptions et Belles Lettres te Toulouse. de Législation te Toulouse. Impériale des Sciences, Belles Lettres et Arts te Bordeaux. des Sciences, Arts et Belles Lettres te Dyon.

Société _d’Agriculture et d’Industrie Agricole de la Côte d'or te Dyon.

Académie des Sciences Belles Lettres et Arts te Rouen.

de Stanislas (Société des Sciences, Lettres et Arts)

te Nancy.

des Sciences, Arts et Belles Lettres, Agriculture et

Industrie te St. Quentin.

Académie des Sciences et Lettres te Montpellier.

ne Ten

md rk ad le en vee Hein a Ko

de

res ER a tete eter

(19 )

Société Académique de Nantes et de la Loire inférieure te Nantes. d’ Emulation te Cambrai.

— — Impériale des Sciences, de l'Agriculture et des Arts te Rijssel.

Dunkerquoise pour Lencouragement des Sciences, des Let- tres et des Arts te Duinkerken.

Imp. d'Agriculture, Sciences et Arts de l'arrondissement de Valenciennes te Valenciennes.

de Histoire et des Beaux-Arts de la Flandre Maritime te Bergues.

— —- Agricole, Scientifique et Lättéraire des Pyrenées Orien- tales te Perpignan.

Archéologique te Sens.

des Sciences Naturelles te Cherburg.

du Muséum d'Histoire Naturelle te Straatsburg.

des Antiquaires de Picardie te Amiens. de la Morinie te St, Omer.

ITALIË,

Accademia Pontifica di Nuovi Lincei te Rome.

della Scienze dell’ Instituo di Bologna te Bologne. Imp. Reg. Instituto di Scienze, Lettere ed Arti te Venetie. — —— Accademia Economico Agraria dei Georgofili di Fí-

renze te Florence.

—— —— Instituto Lombardo di Scienze, Lettere ed Arti te Milaan. Accademia Reale delle Scienze te Turin. Académie Royale de Savoie te Chambéry. Accademia (Reale) delle Scienze te Napels.

SPANJE.

La Real Academia de Ciencias te Madrid. Academia Hspecial de Ingenieros te Madrid.

KORN U GAL

Academia Reale das Seciencias te Tussabon. g%

(20)

GROOT-BRITTANJE,

Royal Society te Londen. „_ Astronomical Society te Luonden. „__ Institution of Great Britain te Londen. „ __ Medico-Chirurgical Society te Londen. Horticultural Society te Londen. Zoological Society te Londen. Guy's Hospital te Londen. Linnean Society te Londen. Hydrographical office (Admirality) te Londen. Kast-India House te Londen. Philological Society te Londen. Royal Society te Edinburg. „__ Observatory te Edinburg. „__ Observatory te Greenwich. „ Ïrish Academy te Dublin. „ Catholic University of Ireland te Dublin. Cambridge Philosophical Society te Cambridge. Literary and Philosophical Society te Manchester.

AMERIKA.

American Academy of Arts and Sciences te Boston and Cam-- bridge Massachusetts.

State Library of New-York te Albany.

Philosophical Society te Philadelphia.

Academy of Natural Sciences te Philadelphia.

American Association for the advancement of Science te Philadelphia.

Smithsonian Institution te Washington.

Wisconsin state Agricultural Society te Madison.

American Journal of Sciences and Arts te Newhaven.

Californian Academy of Natural Sciences te St. Francisco,

Michigan State agricultural Society te Detroit.

Academy of Science te St. Louis (Missouri).

Institut historique et géographique te Rio de Janeiro.

(21)

OOSTENRIJK.

Kaiserliche Akademie der Wissenschaften te Weenen.

K. Königliche Geologische Reichsanstalt te Weenen.

K. K. Geographische Gesellschaft te Weenen. Zoölogisch-Botanisches Verein te Weenen. Königlich-Böhmische Gesellschaft der Wissenschaften te Praag. Verein für Vaterländische Naturkunde te Presburg.

Das Tirolische Ferdinandeum. te Innsbruck.

PRUISSEN.

Königliche Akademie der Wissenschaften te Berlijn.

K. K. Leopoldinisch Carolinische Akademie der Naturforscher te Jena. |

Director der Königliche Sternwarte te Koningsbergen.

Naturforschende Gesellschaft te Dantzig.

Gesellschaft f. Vaterländische Kultur te Breslau.

Verein von Alterthumsfreunde im Rheinlande te Bonn.

_ Naturhistorischer Verein der Preussischen Rheinlande u. West- phalens te Bonn.

Naturforschende Gesellschaft te Halle.

Naturwissenschaftlicher Verein für Sachsen und Thuringen ‘> Halle a/S.

_ Oberlausitzische Gesellschaft der Wissenschaften te Görlitz.

Königliche Akademie der Wissenschaften te Erfurt.

HANNOVER.

Königliche Gesellschaft der Wissenschaften te Göttingen. Gesammt-Verein des Deutschen Geschichts- und Alterthumver- eines te Hannover.

SA XEN,

Königlich Sachsische Gesellschaft der Wissenschaften te Leipzig. Fürstlich-Jablonowskische Gesellschaft te Leipzig.

SAXEN-GOT HA. Geographische Anstalt te Gotha.

(22)

WURTEMBERG. Verein für Vaterländische Naturkunde te Stuttgart.

BEYEREN.

Königliche Akademie der Wissenschaften te Munchen.

Physikalisch Medicinische Gesellschaft te Wurzburg.

Zoologisch-Mineralogisch Verein te Regensburg. HESSEN-CASSEL.

Gesellschaft zur Beförderung der Gesammten Naturwissenschaften te Marburg.

Wetterauische Gesellschaft für die Gesammte Naturwissenschaften te Hanau.

HESSEN-DARMSTADT. Oberhessische Gesellschaft für Natur- und Heilkunde te Giessen.

BAD RN U | Gesellschaft zur Beförderung der Naturwissenschaften te Freiburg.

MECKLENBURG-STRELITZ.

Verein der Freunde der Naturwissenschaften in Mecklenburg te Neubrandenburg.

NASSAU.

Verein für Naturkunde in Nassau.

FRANKFURT AAN pen MAIN, Die Senckenbergische Stiftung te Frankfurt a/M.

ZWITSERLAND.

Société de Physique et d'Histoire Naturelle te Genève. Vaudoise des Sciences Naturelles te Lausanne. Helvétique des Sciences Naturelles te Bern. Naturforschende Gesellschaft te Basel.

lk A on CH

re PE CE he ER Pen Nik Adin ner ADE ee nn An

be nà if f É } ji 8 9 ij / / N

RUSLAND.

Académie Impériale des Sciences te St. Petersburg. Musée Impérial de PErmitage te St. Petersburg. Observatoire Physique Central te St. Petersburg. Académie Impériale te Cazan.

Société Impériale des Naturalistes te Moskow. Observatorium te Pulkowa.

Societas Scientiarum Fennica te Helsingfors. Académie des Sciences te Dorpat.

Naturforschende Gesellschaft te Dorpat. Kurländische Gesellschaft für Literatur u. Kunst te Mitta. Naturforschendes Verein te Riga.

DENEMARKEN. Kongelige Danske Videnskabernes Selskab te Kopenhagen. Société Royale des Antiquaires du Nord te Kopenhagen. Director der Sternwarte te Altona. NOORWEGEN, ZWEDEN.

Kongelige Frederiks Universität te Christiania.

Norske Videnskabs-Selskab te Drontheim,

Vetenskaps-Akademie te Stockholm. Societas Scientiarum te Upsal,

BERIGT OMTRENT WIJZIGINGEN IN DE ALGEMEENE BEPA* LINGEN VAN DE REGLEMENTEN VAN ORDE.

Door het Bestuur der Akademie zijn veranderingen gemaakt in $ 30 en $ 37 der Algemeene Bepalingen, met wier strekking zich ’s Lands Regering heeft vereenigd. Deze strekking nu is: dat, naar aanleiding ook van den wensch, uitgedrukt in de jongste vereenigde zitting, betere regelmaat worde gebragt in het vaststellen der begrooting. Ten einde daartoe te geraken, heeft het Bestuur der Akademie aan den Minister van Binnenlandsche Zaken vergunning gevraagd, en van Zijne Excell. verkregen, om alinea b en c van Art. 12 Org. Regl. aldus te lezen, dat on- der afgeloopen en volgend jaar het Akademie- en niet het burgerlijk jaar worde verstaan. Hieruit zijn de volgende bepa- lingen voortgevloeid: |

1°. Sluiting der rekening van de Akademie telken jare vóór ultimo Maart.

2°. Sluiting der afrekening voor de vergoeding van reis- en verblijfkosten telken jare op den laatsten Zaturdag der maand December en: uitbetaling daarvan vóór of op den laatsten Zatur- dag der volgende maand Februarij.

Om zulks mogelijk te maken, is het noodig, dat in beide Reglementen van Orde $ 30 en $ 37 worden gelezen, als volgt:

8 30.

De raming der uitgaven voor het volgend jaar wordt in de eerste week der maand April door den algemeenen Secretaris aan het oordeel van het bestuur onderworpen, en na goedkeu- ring gebragt in de vereenigde vergadering der beide afdeelingen, volgens Art. 12 van het Organiek Reglement, te houden in de maand April.

8 37.

De algemeene Secretaris zorgt, dat de rekening en verant- woording over het afgeloopen jaar gereed zij vóór den 15den April.

Het overige gedeelte van dezen $ behoudt de vroegere re- dactie.

KONINKLIJK BESLUIT OMTRENT HET VERLEENEN VAN VRIJDOM VAN BRIEFPORT AAN DE KONINKLIJKE AKADE- MIE VAN WETENSCHAPPEN TE AMSTERDAM.

Wis WILLEM III, bij de gratie Gods, Koning der Ne- derlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz., enz., enz.

Gezien Art. 33 der wet van 12 April 1850 (Staatsblad N°, 15) mitsgaders Ons besluit van 5 Julij 1850 (Staatsblad Ne. 38). Gelet op het rapport van Onzen Minister van Financiën, van den 15den dezer, N°. 139 Post; Hebben goedgevonden en verstaan : Vrijstelling van briefport onder de gewone bepalingen van kruisband en eigenhandig contreseing te verleenen 1°. voor de briefwisseling, welke over dienstzaken gevoerd wordt tusschen de Leden der Kollegiën van Gedeputeerde Staten in elke provincie en den Griffier van hetzelfde Kollegie ;

2°. voor de brieven en stukken, betrekking hebbende tot den werkkring van de Koninklijke Akademie van Wetenschap- pen te Amsterdam, welke over en weder verzonden worden tusschen het Bestuur van die Akademie ter eene, en de Leden van dezelve Akademie ter andere zijde.

VRIJDOM VAN BRIEFPORT.

(26 )

Onze Minister van Financiën is belast met de uitvoering de- zes, waarvan afschrift zal worden gezonden aan Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken, tot informatie.

Het Loo, den 2isten Augustus 1856.

(get) WILLEM.

De Minister van Financiën,

(get) Vrouik. Voor kopij conform. De Secretaris-Generaal, (get) D. van HoyreMma.

Ten opzigte van dit:genot van vrijdom van briefport, is het noodzakelijk: de H.H. leden der Akademie te doen op- merken, dat de onder kruisband en eigenhandig contreseing ver- zonden brieven aan het bureau van het Postkantoor behooren te worden afgegeven. Zoo zij in de bus worden gestoken, ver- valt de vrijdom, en worden de brieven getaxeerd. De vrijdom bepaalt zich uitsluitend tot de dienst der Akademie.

VRIJDOM VAN BRIEFPORT,

PROCES-VERBAAL

VAN DE

VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AFDEELINGEN

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

EN LEIDEN G.

Tot de vereenigde vergadering der beide Afdeelingen van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, gevestigd te Amster- dam, waren de leden met den volgenden brief bijeengeroepen :

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN. Amsterdam, den 23sten April 1859.

Ik heb de eer, U te noodigen, op Zaturdag den 30sten April e. k., des morgens ten elf ure, tot eene vereenigde vergadering der beide Afdeelingen van de Akademie, voorgeschreven door art. 12 van het Organiek Reglement.

W. VROLIK,

Algemeene Secretarts.

ONDERWERPEN TER BEHANDELING.

1°. Ontwerpverslag over den staat en de werkzaamheden der Akademie;

2°, Verslag van de Heeren p. J. STORM BUYSING, R. LOBATTO, S. KARSTEN €en G. DE VRIES AZ, door de beide Afdeelingen der Akademie in commissie benoemd tot het nazien der Rekening en Verantwoording over den jare 1858 en over de maanden Januarij en Februarij van den jare 1859;

3’,

6°,

he

(30)

Raming der uitgave van Maart 1859— Maart 1860;

. Mededeeling omtrent de uitgave van het Handschrift van

Simplicius en van de Werken van Mippocrates;

. Verslag van den algemeenen Secretaris over den staat der

Bibliotheek ;

Verslag omtrent de werkzaamheden der Commissie over de Geschiedenis van den Waterstaat.

Verwisseling van den voorrang der Afdeelingen.

PROCES-VERBAAL

“ VAN DE

VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AFDEELINGEN

d VAN DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN,

GEHOUDEN DEN 30sten APRIL 1859, DES MORGENS TEN ELF URE,

oe -—

Algemeene Voorzitter . . . w. MOLL. d Algemeene Secretaris . . . W. VROLIK. ; 8 Tegenwoordig de Heeren: w. MOLL, W. VROLIK, J. P. DELPRAT,

J,. BAKE, G. H, M. DELPRAT, R. LOBATTO, G. SIMONS, C. L. BLUME, F. Z, ERMERINS, C. W. OPZOOMER, P. HARTING, J. G. HULLEMAN, D. BIERENS DE HAAN, J, W. L. VAN OORDT, J. DIRKS, T. ROORDA, P, ELIAS, V. S, M. VAN DER WILLIGEN, J. VAN GOGH, C, LEEMANS,

A. W. M, VAN HASSELT, F, C, DE GREUVE, C, J. MATTHES, S. KARSTEN,

B. H. VON BAUMHAUER, J, A. C‚ VAN HEUSDE, CL. MULDER, J. DE WAL,

sk

Kent en

__ J. H. SCHOLTEN, M. H. GODEFROI, M. DE VRIES, J. VAN GEUNS, Á F. C. DONDERS, G. E. VOORHELM SCHNEEVOOGT, H. J. KOENEN, TG, DE VRIES AZ, F. J. STAMKART, W. C, MEES, J. HOFFMANN,

R. OC. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, J. C. G. BOOT, J. ACKERSDIJCK,

J, L, C, SCHROEDER VAN DER KOLK, D. J, STORM BUYSING.

(32)

Van de H.H. BosscHaA, SLOET, VAN DEN BOSCH, VER- DAM, VAN DER KUN, J. VAN DER HOEVEN, JONCKBLOET, BRILL is berigt ontvangen, dat het hun om ambtsbezig- heden of ziekelijk lijden onmogelijk is deze vergadering bij te wonen.

De Voorzitter opent de vergadering met de volgende aanspraak :

Mijne Heeren !

Ik heet U welkom in de vergadering, die de beide Afdeelin- gen der K. A. zamenbrengt tot vervulling van gemeenschappe- lijke verpligtingen en beraadslaging over gemeenschappelijke be- langen. Wat ons in deze uren te doen staat, is U allen bekend door den brief, die ons bijeenriep: verschillende onderwerpen zullen onder onze aandacht gebragt worden, die wel niet allen even aangenaam kunnen zijn voor den geest, die zich het liefst in den kring der wetenschap beweegt, maar allen toch met ernst door ons zullen behandeld worden, naardien zij betrekking heb- ben op het leven des ligchaams, welks leden wij zijn. Het eerste en een der gewigtigste deelen van onzen arbeid moet wezen: de beoordeeling van het ontwerp-verslag aangaande de werkzaamheden en den staat der Akademie. Het ligt in den aard der zaak, dat de stof van dat uitvoerig stuk niet de aan- trekkingskracht van het nieuwe voor ons kan hebben, hoezeer het eerst kortelings gesteld werd door de geoefende pen van onzen Algemeenen Secretaris. Het is bestemd om onzen geëer- biedigden Koning een overzigt te leveren van hetgeen de beide Afdeelingen der Akademie in haar jongste jaar gedaan en erva- ren hebben. Ons kan het niets nieuws leeren; ons kan het al- leen het bekende herinneren. Maar zal het niet daarom ook voor ons zijne belangrijke zijde hebben?.. De overweging van dit verslag, Mijne Heeren, zal, meer welligt dan alle andere, deze vergadering voor ons zelve eene hoogst vruchtbare doen worden, wanneer wij het zullen aanmerken als een spiegel tot zelfkennis, als een middel tot verhooging onzer bewustheid van

(38 )

hetgeen wij, allen en een iegelijk, voor het verledene als leden dezer instelling geweest zijn en voor de toekomst als zoodanig wezen moeten. Als ons straks de teekenen van belangstelling worden opgeteld, aan beide Afdeelingen gegeven van wege de Hooge Regering wanneer zij ons wilde raadplegen over gewigtige aangelegenheden, of ons ondersteuning schonk waar wij iets goeds tot stand wenschten te brengen, — zal het ons niet ver- sterken in de hoop, welke wij om krachtig voort te leven zoo zeer behoeven, dat onze Akademie hare naaste bedoeling niet mist?.. Als ons de verschillende ondernemingen in herinnering worden gebragt, waaraan wij met goede verwachting voor de we- tenschappelijke en andere belangen des Vaderlands in dit jaar de hand sloegen, — zal het niet onze begeerte vermeerderen, dat de gansche instelling bij toeneming dienstbaar zal zijn aan de bestemming, welke zij heeft als eene nationale?.. Als ons de reeks der namen wordt genoemd van onze medeleden niet alleen, maar ook van geleerden buiten dezen kring, die de voort- brengselen van hunnen geest en arbeid tot ons bragten, en door ons tot het publiek, — zal daarin geen prikkel wezen, waardoor edele krachten, die in en voor de Akademie welligt reeds te lang sluimerden, zullen ontwaken om vruchten te dragen? …. Voorzeker, Mijne Heeren, deze vergadering zal eene waarlijk belangrijke voor ons wezen, zoo hetgeen wij hooren en overwe- gen deze en diergelijke indrukken op ons maakt; en in dit ver- trouwen zou ik hare leiding met vreugde op mij nemen, ware er niet wat mij èn met smart èn met schroom vervulde. De man, dien wij allen zoo gaarne zouden gezien hebben aan de plaats, welke ik thans inneem, de voortreffelijke vaN HALL, is weggenomen uit menigen werkkring, en ook den onze, waarin hij, door goede gaven en zin, zoo zeer nuttig was en aller liefde en achting genoot. Allen achten wij zijn dood eene schade voor onze Akademie, en — hoe zou ik niet vreezen, dat zij die schade in de tegenwoordige uren meer zal gevoelen, daar het aan mij is opgelegd zijne moeijelijke taak te vervullen! Maar het is allen bekend, hoe ik de eêr van dit gestoelte niet heb gezocht — en allen wensch ik te toonen, dat althans het voorbeeld der beschei- denheid van den overleden Voorzitter bij mij in gedachtenisse

JAARBOEK 1859. 8

(34)

is. Zoo durf ik mij verzekerd achten van uwe toegevendheid, Mijne Heeren; ik maak staat op U aller bijstand bij onze ge- meenschappelijke werkzaamheid; zoo open ik deze vergadering met goeden moed!

1

Hierna verzoekt de Voorzitter den algemeenen Secre- taris, volgens art. 12 Organiek Reglement, het verslag van den staat en werkzaamheden der Akademie voor te dragen en aan de beoordeeling der vereenigde verga- dering te onderwerpen. — Het luidt als volgt:

SIRE!

Het behaagde Uwer Majesteit aan de Koninklijke Akademie van Wetenschappen de verpligting op te leggen, tot het jaar- lijks indienen van een verslag van haren staat en van hare werk- zaamheden. Met genoegen volvoert zij deze taak en biedt zij Uwer Majesteit een beknopt overzigt aan van hetgeen zij ver- rigtte en van hetgeen verder in de afgeloopen tijdsruimte voor-_ viel. Uit den aard der zaak sluit dit verslag zich aan datgene, wat U, Sire, in de maand April van den jare 1858 werd aan- geboden; het omvat derhalve eenen tijdkring, welke in genoemie maand aanvangt en zich tot dezelfde maand van het loopende jaar voortzet.

Uwe Majesteit noemde de Akademie, in het besluit harer op- rigting, een raadgevend ligchaam voor de Regering, op het ge- bied der wetenschap. Wat zij daaromtrent deed, hebbe derhalve den voorrang bij de vermelding harer werkzaamheden.

Meermalen werd de Akademie door ’s Lands Regering geraad- pleegd. Hare eerste lastgeving gold eene vraag van den Minister van oorlog, hoedanig bij het verbeteren van de Choro-hydrogra- phische kaart van Nederland, onderscheidene plaatsnamen, voor- komende op het zesde blad der kaart var wijlen den Generaal KRAIJENHOFF, dienen gespeld te worden? Zij werd tot de Let- terkundige Afdeeling gerigt, welke dit vraagpunt niet tot ge-

(35)

noemde Provincie wenschte beperkt te zien, maar daaraan eene grootere uitbreiding schonk, door geene enkele streek van Ne- derland uit te sluiten, Ondersteund door Uwer Majesteits Mi- nister van Binnenlandsche Zaken, ontving zij van de Commissa- rissen des Konings in de onderscheidene Provinciën des Rijks, belangrijke en met veel zorg bewerkte bescheiden, maakte zij de verslagen daaromtrent van de H.H. 7. BOsscHA en M. DE VRIES bij herhaling bekend *), en verdeelde zij onder hare leden de werkzaamheden, vereischt tot grondige beantwoording der vraag, welke zich alsnu over geheel Nederland uitstrekt.

De voorlichting der Natuurkundige Afdeeling werd tweemalen door den Minister van Koloniën ingeroepen. Het gold de eerste maal een adres van den Heer rama te Paramaribo, omtrent plant- deelen, welke hij beweert met goed gevolg te hebben aangewend tot genezing van Lepra, Elephantiasis en Epilepsie. Voorge- licht door hare medeleden VAN GEUNS, G. J. MULDER Een VAN DEN BoscH, heeft de Afdeeling zich gedrongen gevoeld een on- gunstig oordeel te vellen over de beweringen van den Heer TAMA omtrent de genezing van Lepra, als ten eenenmale door de ondervinding gelogenstraft, en mogt zij nogmaals aandringen op de behoefte eener volledige kennis van de vreeselijke ziekte, welke West-Indië blijft teisteren, en op den eisch van doortas- tende maatregelen daartegen.

Zij had het genoegen daarop een vleijend schrijven van Z. Excell. te ontvangen, in de hoofdzaak inhoudende, dat een afschrift van het verslag den Gouverneur van Suriname is toegezonden, met witnoodiging om het wetenschappelijk onderzoek dezer ziekte zoo- veel mogelijk te bevorderen en om jaarlijks een uitvoerig verslag in te zenden van hetgeen ter zake is verrigt. De Minister be- houdt zich voor, de Akademie ter zijner tijd met den uitslag daarvan bekend te maken.

Bene tweede noodiging tot onderzoek geschiedde door den Minister van Koloniën, in gemeenschap met zijnen ambtgenoot van Binnenlandsche Zaken. Zij geldt de vraag, of plantaardige

*) Zie Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling Letterkunde, Dl. IV, bl, 1, 121.

3%

(36)

zelfstandigheden, gemakkelijk uit Oost-Indië te verkrijgen, als padiestroo, pisangvezelen enz., eene geschikte grondstof kunnen leveren, ter vervanging van de zoogenaamde lompen, voor pa- piermaking. Een groot aantal bescheiden uit Nederlandsch Indië en eene aanmerkelijke hoeveelheid van de van daar overgezonden zelfstandigheden vergezelden deze aanvraag. De Commissie der Afdeeling, bestaande uit de H.H. VAN DER BOON MESCH en BLUME, stelde zich tot het practisch onderzoek in verband met papierfabriekanten. Op hare voorlichting en raad grondde de Afdeeling haar ongunstig oordeel over het gebruik der genoemde zelfstandigheden tot voorgesteld doel. Zij deelde zulks den Mi- nisters van Binnenlandsche Zaken en van Koloniën mede; maar stelt zich tevens voor, om het onderwerp niet ten eenenmale uit het oog te verliezen, daar het niet onmogelijk ware dat, door het gebruik van betere toestellen, de pisangvezelen tot papier- vorming geschikt konden gemaakt worden. De zoo even ge- noemde Commissie is bereid, om daarover een nader en voort- durend onderzoek in het werk te stellen, waarvan de Akademie hoopt, dat de uitkomsten voordeelig mogen zijn voor ’s Lands handel, zeevaart en nijverheid.

Eene vierde aanschrijving, nu uitsluitend van den Minister van Binnenlandsche Zaken, geldt een adres van Mr. s. Cc. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN, strekkende om inteekening van Rijkswege te verkrijgen op het werk over de Nederlandsche Insecten, uitge- geven door den Heer ser.

De Minister, voorgelicht door het verslag der H.H. 3. vAN DER HOEVEN en CL. MULDER, en door de daarover gevoerde be- raadslaging der Afdeeling, heeft gemeend zich voor het oogenblik te moeten bepalen tot den aankoop, in dubbelen getale, van de tot hiertoe uitgegeven zeven deelen van genoemd werk en van het ter perse zijnde achtste deel. Zijne Excell. heeft verder in

‚bedenking gegeven, om het werk met dit achtste deel te doen eindigen, en daarna in overweging te nemen, welke ondersteu- ning van Rijkswege zoude kunnen worden verleend aan eene nader te beramen voortzetting daarvan. De Minister had tevens de goedheid een der aangekochte exemplaren aan de Akademie te schenken.

(37)

Van hoogst gewigtigen aard waren de werkzaamheden, door eene vijfde lastgeving van ’s Lands Regering gevorderd. Zij gold een adres van Gedeputeerde Staten der Provincie Noord-Holland, waarin bij den Minister van Binnenlandsche Zaken de uitspraak der Akademie gevraagd werd in een verschil van meening, ont- staan tusschen den Hoogleeraar vAN BREDA, aan de eene zijde, en den Hoofd-Ingenieur van den Waterstaat in Noord-Holland en den Architect van het gesticht aan de andere zijde, omtrent de vestiging van bliksemafleiders op het Krankzinnigen-gesticht Meerenberg nabij Haarlem, en vooral omtrent de vraag, of deze met de metalen pijpen tot aanvoer van stoom en gas in ver- binding behooren gebragt te worden. De Heer vaN BREDA be- antwoordt deze vraag toestemmend; de Heeren Hoofd-Ingenieur en Architect beamen de noodzakelijkheid eener dergelijke verbin- ding niet en achten haar veeleer gevaarlijk.

Ten einde, in dezen stand van zaken, hare uitspraak op eenen vasten grondslag te doen rusten, riep de Afdeeling de voorlich- ting in van hare medeleden VAN REES, BUYS BALLOT Een DELPRAT; raadpleegde zij de ondervinding van Heeren Regenten der Cellu- laire Gevangenis te Amsterdam; wijdde zij eindelijk aan de be- raadslaging over dit zoo gewigtig onderwerp een aanmerkelijk gedeelte van vier harer vergaderingen.

Op dit alles grondde zij hare overtuiging, dat de verbinding der afleiders met de gaspijpen of stoombuizen stellig te ontraden is. Het verslag van hare Gecommitteerden — waarmede de ver- „ gadering van den 29sten Januarij zich eenpariglijk vereenigde — werd, onder dagteekening van den 1Isten Pebruarij jl. aan Zijne Excell. den Minister van Binnenlandsche Zaken gezonden, díe de beleefdheid had der Akademie te kennen te geven, dat na kennisneming met belangstelling het verslag in handen van Ge- deputeerde Staten werd gegeven. Het is der Afdeeling onbekend, welken indruk gemeld verslag op deze Staatsmagt in Noord- Holland gemaakt heeft; maar hoe deze ook zijn moge, steeds zal zij zich verheugen in de gelegenheid geweest te zijn, om op grondige wijze een voor ’s Lands heil zoo gewigtig onderwerp te behandelen en de uitkomsten daarvan te boeken in het on- langs Uwer Majesteit gezonden en algemeen verkrijgbaar gestelde

(38 )

Herste Stuk van het Negende Deel harer Verslagen en Mede- deelingen.

Een tweede voorschrift, door Uwe Majesteit der Akademie ge- geven, legt haar de verpligting op, om tot de Regering voor- stellen te rigten betreffende de belangen der wetenschap, tot welk einde zij, voor zooveel noodig is, zich zal hebben te wen- den tot de Hoofden der Departementen van Algemeen Bestuur. Ruimschoots en meer dan ooit heeft de Akademie in den af- geloopen jaarkring dit voorregt tot rigtsnoer harer handelingen genomen. Zij verheugt zich daarbij te kunnen voegen, zooals trouwens Uwer Majesteit uit de nadere uiteenzetting zal blijken, dat zij, voor al hare voorstellen de meest heusche ondersteuning en medewerking van ’s Lands Regering ondervond.

Het eerste onderwerp, waaromtrent zulks te zeggen valt, be- treft het plan, door de Letterkundige Afdeeling opgevat, om een geheel nieuw Hollandsch en Zeeuwsch Charterboek, in plaats van het niet meer aan de behoeften van den tijd voldoende werk van VAN MIERIS, in het licht te geven.

Het heeft Uwer Majesteits Minister van Binnenlandsche Zaken behaagd, zijne belangstelling in de ontworpen uitgave bekend te _ maken, haar te ondersteunen door uitnoodiging aan sommigen zijner ambtgenooten, en ook daartoe aanschrijvingen te rigten tot de Commissarissen des Konings in de onderscheidene Pro- vinciën, als ook tot den Rijksarchivaris. Hieraan zijn eenige hulpmiddelen van meer stoftelijken en administratieven aard ge- voegd; zoodat de Commissie der Afdeeling, met dezen werkkring - belast, in het afgeloopen jaar reeds een groot aantal bouwstoffen konde verzamelen. De gevorderde afschriften daartoe zijn in ’s Rijks archief op kosten der Akademie vervaardigd. De Com- missie is hierdoor reeds zoo verre met haren arbeid gevorderd, dat zij hoopt in den aanvang van het volgende jaar een begin met de uitgave te kunnen maken. De Heer P. A. VAN LIMBURG BROUWER, Secretaris der Commissie, heeft de bewerking van het vervolg op het Charterboek van VAN MIERIS op zich genomen. Door den Heer VAN DEN BERGH is ingeleverd eene lijst van char- ters tot het jaar 1299, door vaN Mieris en door krurr niet opgenomen; door den Heer vAN LIMBURG BROUWER is opgemaakt

we

en TE

bte ae CES Meren Nen en ee ern

(39 )

eene inhoudsopgave voor het voornoemde vervolg, over de jaren 1428 tot 1482 (het Boergoensche tijdperk); beide deze lijsten zijn door de H.H. perPraAT, DE WAL en DE VRIES met verschil- lende stukken verrijkt. Tot aanvulling is de hulp ingeroepen van verschillende binnen- en buitenlandsche Archivarissen, en heeft elk der leden zich met nasporingeu belast in de hem toeganke- lijke archieven, waarover in de maand September e.k. verslag zal worden ingediend.

Een tweede, wegens de historische rigting, met het eerste eenig- zins verwant voorstel, ging van den Kolonel kNoop uit. Het betreft de voorbereiding tot eene meer volledige Krijgsgeschie- denis van Nederland. Het gaf tot een breedvoerig en zaakkun- dig verslag van de H.H. 5. BOSSCHA en BAKHUIZEN VAN DEN BRINK aanleiding, dat, opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen der Letterkundige Afdeeling, Deel IV, bl. 46 en aan den Mi- nister van Oorlog medegedeeld, de verzekering der hooge belang- stelling van Zijne Excellentie uitlokte, gepaard aan bereidvaar- digheid om de wenschen der Afdeeling in ernstige overweging te nemen.

Geen minderen steun mogt de Natuurkundige Afdeeling bij meer dan een Hoofd der Departementen van ’s Lands Bestuur ontmoeten. Eene krachtige verwoesting, hier en daar in den jare 1858 door den Paalworm aangerigt, gaf den Heer w. vROLIK aan- leiding om daarop de aandacht der vergadering van den 27sten November j.l. te vestigen, op grond van feiten, hem door den Heer p. KATER GZ. te Nieuwendam medegedeeld. Zijne voorstel- len, met algemeene goedkeuring der vergadering bekroond, von- den wederklank bij Hunne Excellentiën de Ministers van Bin- nenlandsche Zaken, van Marine en van Oorlog.

Hierdoor, als ook door eene groote belangstelling van het al- gemeen en niet minder door de bereidvaardigheid der H.H, Hoofd- Ingenieurs van den Waterstaat en van de Marine, wordt de Com- missie der Afdeeling, bestaande uit de H.H. w. VROLIK, VAN OORDT, STORM BUYSING, HARTING En VON BAUMHAUER, in staat gesteld, om al wat tot de geschiedenis dezer landplaag behoort, bijeen te zamelen en proeven te nemen met de middelen, welke daartegen zullen kunnen worden aangewend. Veel werd daartoe

(40 )

reeds bijeengebragt, en voor het grootste deel is een aanvang gemaakt met het inzetten der proeven, welke daaromtrent te Nieuwendam, te Stavoren, te Harlingen en te Vlissingen worden genomen. |

Een tweetal voorstellen, hetwelk ten slotte van de Akademie uitging, geldt de Geneeskundige Staatsregeling. Het betrof eerst den algemeenen gezondheidstoestand, en gaf in de maand April des vorigen jaars aanleiding tot het verslag eener Commissie, be- staande uit de H.H. VooRHELM SCHNEEVOOGT, VAN DER BOON MESCH Een VAN HASSELT, opgenomen in de Verslagen en Mede- deelingen der Afdeeling Natuurkunde, Deel VIII, bl. 80, waar- uit een adres aan den Minister van Binnenlandsche Zaken ont- leend werd, dat door dezelfde Commissie Zijner Excellentie per- soonlijk werd aangeboden. De Minister ontving de Commissie beleefdelijk, onderhield zich lang met haar, en deed haar de eer aan, te verklaren, dat er prijs op gesteld werd, de meening der Akademie over de Geneeskundige Staatsregeling te kennen, zoowel wanneer zij daartoe door Z, Excell. mogt worden geroepen, als wanneer zij begrijpen mogt, dit ook buiten dergelijke uitnoodi- ging te moeten doen.

Later en wel in den jongsten tijd werden de wetsontwerpen, daartoe strekkende, aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal aangeboden. De Natuurkundige Afdeeling heeft gemeend daarbij het stilzwijgen niet te mogen bewaren, en benoemde, na beraad- slaging in hare vergadering van den 26sten Maart j.l. eene Com- missie, bestaande uit de H.H. vAN DER BOON MESCH, VOORHELM SCHNEEVOOGT, J. VAN DER HOEVEN, VAN GEUNS en DONDERS, welke in de jongste vergadering der Afdeeling, gehouden den 29gsten April, haar van ontwerp-adres aan den Minister van Binnenland- sche Zaken diende, hetwelk binnen weinige dagen Zijner Fxeel- lentie zal worden aangeboden. Afdrukken daarvan zullen in den boekhandel gebragt en aan de leden van de Herste en Tweede Kamer der Staten-Generaal medegedeeld worden.

Hiertoe, Sire, bepalen zich de voorstellen, welke van de Aka- demie uitgingen. Zij zijn intusschen niet de eenige onderwerpen van algemeen belang, welke haar bezig hielden.

Op uitnoodiging van haar medelid pimks, ontwierp de Letter-

TAPE

vri et ee dl ke ma ei a She ed

eN

tl

(Al)

kundige Afdeeling een plan tot bearbeiding van nieuwe vervol- gen op het algemeen geachte Penningwerk van VAN LOON. Zij besloot het werk op te vatten, waar het door het voormalig Instituut is gestaakt en het voorloopig tot het jaar 1806 voort te zetten, van welk tijdpunt de arbeid van den Heer NAHUYs aanvangt. Dit plan werd gesteund door de belangstelling van vele binnen- en buitenlandsche Numismaten en Penningverza- melaars. Uwer Majesteits Minister van Binnenlandsche Zaken had de heuschheid, om aan het verzoek van den voorsteller te voldoen, door het Koninklijk Penningkabinet te ’s Gravenhage, ook zoo rijk in Nederlandsche historiepenningen, tot voormeld doel ter beschikking der Akademie te stellen. Tot voorbereiding van haren arbeid heeft de Commissie reeds een aantal lijsten van Nederlandsche penningen van de jaren 1766—1805 en vragen betrekkelijk die van de jaren 1766—1780 in het licht gegeven en met goed gevolg verspreid. Aldus werd zij tot een begin van uitvoering in staat gesteld, waardoor het zich laat verwachten, dat in de tijdsruimte, welke nu staat aan te vangen, het eerste gedeelte dezer nieuwe vervolgstukken van vAN LOON in het licht zal verschijnen.

Door den Heer MOLENKAMP werd de Natuurkundige Afdeeling uitgenoodigd, om een door hem ingezonden Ontwerp van ver- beterde Telegraphie voor spoorweglijnen te beoordeelen. De HH. storm BUYSING en CONRAD, daartoe door haar verzocht, dienden van voorlichting en raad, waaruit zij aanleiding nam, om de medegedeelde stukken aan den Heer MOLENKAMP met dankzegging voor de mededeeling terug te zenden.

De Heer sraMKART droeg in de vergadering van den 27sten November j.l. eenige bijzonderheden voor van een door hem uitgedacht Jntensiteitskompas, waaromtrent de Akademie in de jongste vergadering der Natuurkundige Afdeeling van haar ge- acht medelid eene uitvoerige verhandeling ontving.

Hieraan hechten zich, als evenzeer tot de scheepvaart in be- trekking, de beschouwingen van den Heer van coen over de stormen nabij de Kaap de Goede Hoóp, in verband beschouwd met de temperatuur der zee, opgenomen in het Achtste Deel der Verslagen en Mededeelingen van de Afdeeling Natuurkunde,

(42)

bl. 225 en volgg., en miet minder de mededeeling van den Heer Buys BALLOT, over de voor magnetische bepalingen zoo belangrijke ligging van Neérlands Oost-Indische Bezittingen, waarvan spraak is ter zelfder plaatse op bl. 350 en volgg.

Ook zouden in denzelfden rang behooren geplaatst te worden de beschouwingen van den Heer BLuME over eenige Oost-Indische Houtsoorten, in verband met de verwoestingen, door den Paal- worm of andere Schelpdieren hier te lande en elders aangebragt.

Hoewel de werken van de HH. pr vries over de Vissche- rijen, geheeten het Vroon, ten jare 1433 aan de stad Leyden in erfpacht gegeven, en van den Heer BAKHUYZEN VAN DEN BRINK, Piscatio, Pécherie, Visscherij, niet tot diegenen behooren, welke door de Akademie uitgegeven werden, mag, voordat zij dit gedeelte van haar verslag sluit, niet verzwegen worden, dat dit gewigtig onderwerp, dat, door het regtsgeding omtrent het Haarlemmermeer, eene zoo groote mate van belangrijkheid ver- kreeg, meermalen in hare vergaderingen werd besproken, gelijk het Vierde Deel der Verslagen en Mededeelingen van hare Letterkundige Afdeeling toont.

Een laatste onderwerp van algemeen belang is hetgeen de

Heer VON BAUMHAUER ter sprake bragt, toen hij in eene der

vergaderingen van de Natuurkundige Afdeeling de uitkomsten bekend maakte der Keuring van de Koemelk in Nederland, en daarover een betoog plaatste in het Achtste Deel, bl. 145, der Verslagen en Mededeelingen van de Natuurkundige Afdeeling.

Maar bij al deze toepassingen der wetenschap van meer prac- tischen aard, vergaten de leden der Akademie niet, dat behar- tiging der wetenschap op zich zelve het hoofddoel is van hunne levenswerkzaamheid, zoowel als van hun zamenzijn in den schoot der Akademie.

In de Letterkundige Afdeeling waren het de belangen der Hollandsche Taal, welke haar bezig hielden, toen de Heer KOENEN, uit een voor de boekerij der Akademie aangekocht Handschrift van BILDERDIJK aanleiding nam tot eenige opmerkingen over Nederland- sche Synonymiek, welke hij nader ter uitgave hoopt uit te breiden.

Aan de Oudere Letterkunde zijn gewijd de beschouwingen van den Heer Bake over de onechtheid der Redevoeringen van

En A PE

(43 )

Cicero tegen Catilina, welke aanleiding gaven tot eene meer uitvoerige verhandeling, met welke het Tweede Deel der Werken in 4° van de Afdeeling zal aanvangen.

Hierbij behooren genoemd te worden het kritisch betoog van den Heer KARsTEN over het Epilaphium, voorkomende bij De- mosthenes de Corona $ 289, p. 322 *), alsook de mededee- lingen van de Heeren LEEMANS en JANSSEN over de ontcijfering der Etruscische Opschriften +). Ook dienen genoemd te worden de bemoeijingen der Letterkundige Afdeeling tot het ten uitvoer brengen van het Legaat van morurrr. Zij waren alweder niet zeer gelukkig. Vijf Gedichten zijn ingekomen ; daaronder twee uit Frankrijk en twee uit Italië. Geen van allen bleek echter

_ voldoende waarde tot de bekrooning te bezitten.

Aan de Geschiedenis werden twee voordragten gewijd. De eerste is van den Heer pe war. Tot haar gaf eene gebeurtenis aanleiding, welke onlangs zoo zeer de aandacht trok. Zij betreft

den persoon en het werk van den Regtsgeleerde zasrus, die in

zijn geschrift de parvulis Judaeorum baptizandis, zijn gevoelen voordraagt over het doopen der kinderen van Israëlieten. De Afdeeling vleit zich met de hoop, om spoedig deze tegenwoordig meer dan ooit belangrijke Bijdrage in hare Verslagen en Mede- deelingen te kunnen uitgeven. De tweede voordragt geldt het wereldburgerschap van Socrates, waarover de Heer VAN HEUSDE in de voorlaatste vergadering der Letterkundige Afdeeling sprak, en aldaar eene levendige wisseling van gedachten uitlokte.

Voor de Oudheidkunde, zoo naauw met de geschiedenis ver- want, bleef de Heer JANssEN zijnen gewonen ijver aan den dag leggen. Dan eens waren het de oudheden, onlangs te Katwijk

ontdekt, welke hem tot mededeelingen noopten. Dan weder trok-

ken zijne aandacht een keurig bewerkt beeld, bij Xanthen, alsook een kleiner beeldje te Noordwijk-Binnen gevonden, waarover hij

B de Afdeeling onderhield, of sprak hij over Muurschilderijen in

Emmen ontdekt 8). De oude Meerwoningen eindelijk in Zwit-

‚_%) Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Letterkunde, Dl. IV, bl. 21. __f) JANSSEN, Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Letterkunde, Dl. IV, bl, 94, bl, 146. — LierMANs, t. z. p., bl. 150.

8) Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Letterkunde, Deel IV, blz. 158.

(44)

serland gaven hem tot een betoog aanleiding, hetwelk in het Tweede Stuk des Vierden Deels van de Verslagen en Mededee- lingen der Letterkundige Afdeeling ter kennis Uwer Majesteit is gebragt, ,

Veelsoortiger nog waren de werkzaamheden, waarmede de Na- tuurkundige Afdeeling zich in streng wetenschappelijken zin be- zig hield. Om zooveel mogelijk deze naar den rang der weten- schappen te ordenen, zij de Meetkunde het punt van uitgang. In haar droeg de Heer marrars eene nieuwe methode voor van onderzoek der Kromme lijnen; — plaatste de Heer BIERENS DE HAAN in de Verslagen en Mededeelingen, Deel VIIL, blz. 248 zijne Geschiedkundige aanteekening over zoogenaamd onbestaan- bare wortels, welke eenige aanmerkingen uitlokte van den Heer LOBATTO, geboekt in het Negende Deel dezer Verslagen blz. 92; — en schonk de Heer BIERENS DE HAAN der Afdeeling zijn Eaposé de la théorie des propriëtés, des formules de transformation et des methodes d'évaluation des Intégrales définies. Zijne overal geachte, en in meer dan een buitenlandsch tijdschrift geprezen Tables d'Intégrales definies, in het jongste jaar voltooid, gaven den grondslag tot deze theorie, welke daarvan als de aanvulling mag beschouwd worden. De Afdeeling heeft reeds een aanvang gemaakt met het ter perse brengen van dit werk, rijk in we- tenschap en in omvang, waarvan zij den druk wel niet dan na verloop van twee of meerdere jaren voltooid zal zien. Het zal het Achtste Deel harer Verhandelingen uitmaken. Tot denzelfden tak van wetenschap behoort eene onlangs door den Heer BADON GHYBEN ter uitgave aangeboden en in de vergadering van 29 April jl. daartoe aangenomen oplossing van een stelkunstig

Problema, betrekking hebbende tot het vinden van den groot-_ sten last, die door eenige steunpunten kan gedragen worden.

Hiermede verwant is eene Verhandeling, door den Heer verpAM in de vergadering van 29 April j.l. aangeboden over de toepas- sing van het beginsel van D'ALEMBERT, overeenkomstig het voor- schrift van LAGRANGE, waaromtrent de Natuurkundige Afdeeling het verslag van de door haar benoemde Commissie te gemoet ziet.

In Physische wetenschap ging haar medelid vaN DER WILLIGEN voort met zijne nasporingen over het Electrisch spectrum bee

DN TE

Ee edes

(45)

kend te maken, waarvan het zesde en het zevende nummer in het Achtste Deel der Verslagen en Mededeelingen verscheen, en schonk haar de Heer 5. BOSSCHA JR, door geenen titel met de Akademie verbonden, zijne beschouwingen over eene algemeene eigenschap der lineaire verdeeling van Galvanische stroomen en over de bepaling van het mechanisch aequivalent der warmte door Galvanische metingen, welke zij in het Negende Deel harer Verslagen en Mededeelingen opnam.

Voor Sterrekunde heeft. de Akademie twee mededeelingen te noemen, beide van leerlingen der Utrechtsche Hoogeschool. De eerste betreft de Berekening der elementen van de Komeet van TUTTLE, geschied door den student mx, c. piBBETz; — de tweede eene voorloopige Breedtebepaling van de Utrechtsche sterrewacht door den Philosophiae Naturalis Candidatus H. w. SCHROEDER VAN DER KOLK. De eerste werd opgenomen in het Achtste Deel der Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling Natuurkunde, blz. 953; de tweede zal hare plaats vinden in het Negende Deel. Eene derde mededeeling over een aanverwant onderwerp, ontving de Natuurkundige Afdeeling in hare vergadering van 29 April jl. van den Heer ep. VAN DER VEN, ook door geenen titel met haar verbonden, over de verklaring van de jaartlijksche Aber-

ratie van het licht der vaste sterren uit de undulatie-theorie. Zij ziet daaromtrent de voorlichting te gemoet der Commissie van _ redactie voor de Verslagen en Mededeelingen. Eindelijk verdient __ ook eene aanteekening genoemd te worden van haar medelid van _ DER WILLIGEN, aangeboden in de vergadering van 29 April j.l. over de kleur van een aangeloopen stalen veer in gepolariseerd _ licht.

Eene geleidelijke orde voert als van zelve tot die vakken van

k wetenschap, welke men gewoon is Natuurleer te heeten. In de

Kruidkunde, welke wij aan haar hoofd stellen, heeft de Akade-

_ mie in de eerste plaats eenen arbeid van haar rustend medelid 6. VROLIK te noemen. Het reeds meermalen genoemde Achtste

Deel der Verslagen en Mededeelingen bevat van hem eene ver- handeling over het vermenigvuldigen van Naalddragende boomen door wortelende uitspruitsels en daaruit te voorschijn treden van nieuw plantsoen.

(46 )

Hen harer jongere leden, de Heer vaN DEN Bosc, schonk haar eene Inleiding tot de kennis der Hymenophyllaceae, ter zelfder plaatse op blz. 401 opgenomen, waarop binnen korten tijd de aanbieding zal volgen van een werk van grooteren omvang en met talrijke afbeeldingen over hetzelfde onderwerp.

Ook de Dierkunde miste hare vertegenwoordiging niet. De Heer VAN DER HOEVEN beschreef eene zeldzame diersoort, waar- van hij voorwerpen vond in het Rijksmuseum te Leiden. Zij is vermoedelijk de Pitecheir melanure van r. cuvIeR, of bevindt zich althans in hare nabijheid *). Later bood ons geacht me- delid de bouwstoffen aan eener verhandeling, door den onlangs overleden Doctor VAN CAMPEN nagelaten, over het maaksel van een hoogst zeldzamen Lemuride van de kust van Guinea, Lemur potto van Bosman heetende, overgezonden door een Nederland- schen beambte, den geneesheer BOoMsMA. De Heer VAN DER HOEVEN nam op zich deze nader om te werken en ter plaatsing in de verhandelingen der Afdeeling aan te bieden; waaraan in de jongste vergadering der Natuurkundige Afdeeling, den 29sten April jl. gehouden, voldaan werd. De Heer VERLOREN sprak over de vlugt der Insecten. De Heer cr, murper sprak over het maaksel en vooral over het uitwendig zigtbaar sexueel ver-_ schil van den Veenmol en leverde daarover eene bijdrage, welke in het Achtste Deel der Verslagen en Mededeelingen op blz. 102 werd opgenomen. De Heer HARTING onderhield de Afdee- ling over de fragmenten van een reusachtigen Cephalopode,_ waarover hij eene verhandeling voor hare werken in 4° heeft toegezegd. |

Aan kruid- en dierkunde, als beschrijvende wetenschappen der zigtbare en thans levende schepsels, hecht zich als van zelve de kennis der Natuurligchamen, welke de voorwereld bewoonden, Het medelid der Akademie Bosqurr schonk uit zijne rijke erva-_ ring Recherches sur la Faune et la Flore fossile du terrain tertiaire du Limbourg Neerlandais, welke, opgenomen in de werken in 4° der Akademie, reeds met hare sierlijke platen het licht zien. _

Over de geologische gesteldheid van Curacao zond de Heer

44

*) Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Natuurkunde, Deel VIIT, bla, 50.

E

(47)

DUMONTIER, toen nog door geenen titel met de Akademie verbon- den, ons uit dit verre verwijderd oord eene beschrijving, welke de Natuurkundige Afdeeling in het reeds zoo dikwerf genoemd Ácht- ste Deel harer Verslagen en Mededeelingen, blz. 287 opnam.

Hieraan hecht zich eene topographische beschrijving van Pa- lembang, door den Heer SCHNEIDER, evenmin lid der Akademie, uit Timor overgezonden, waarvan de Natuurkundige Afdeeling meende slechts een uittreksel te moeten opnemen in het Achtste Deel harer Verslagen en Mededeelingen op blz. 331 en volgg.

De Ethnologie vindt, als afdeeling der natuurleer, hier hare meest geschikte plaats. De schedel wit Pompeji door den Prins van Oranje medegebragt, waarvan reeds even spraak was in het jongste verslag aan Uwe Majesteit, werd met vorstelijke groot- moedigheid der Natuurkundige Afdeeling tot onbeperkt gebruik gegeven. Hare medeleden w. vrorIK en J. VAN DER HOBVEN gaven daarvan op last der Afdeeling eene beschrijving met af- beeldingen uit.

De Physiologische wetenschap vond haren Spreker in den Heer DONDERS, die over Spierwerking en Spierelasticiteit handelde. Een uittreksel zijner beschouwingen werd opgenomen in het Negende Deel der Verslagen en Mededeelingen blz. 113.

Aan de weefselleer wijdde de Heer SCHROEDER VAN DER KOLK eene voordragt, toen hij sprak over de structuur der longen bij Vogels, en een betoog daarover plaatste in de Verslagen en Me- dedeelingen, Afdeeling Natuurkunde, Deel VIIL, blz. 98.

Voor de Ziektekundige ontleedkunde is eene bijdrage te noe- men van hetzelfde geacht medelid over Ontsteking, als alleen uit slagaderlijk bloed voortspruitende, ter zelfder plaatse te vin- den op blz. 144. Voor een deel met dezen zelfden tak van wetenschap verwant, voor een ander deel zich aan de Genezings- leer hechtende, is eene aanvraag te noemen, door Dr. GUGGENBÜHL uit Zwitserland tot de Akademie gerigt. Zij heeft betrekking op Cretinismus en Idiotismus, volgens het tegenwoordig stand- punt der wetenschap, en gaf aanleiding tot een uitgebreid ver- slag van de H.H. SCHROEDER VAN DER KOLK, VOORHELM SCHNEE- VOOGT en VAN GEUNS, als ook tot eene gewigtige wisseling van gedachten, geboekt in de Verslagen en Mededeelingen, Deel

(48)

VIIL, blz. 268 en volgg.; waarna besloten werd, den Heer aue- GENBÜnL te schrijven: 1° dat de onderzoekingen door hem voor- gesteld, naar het oordeel der Akademie, bij gemis eener juiste onderscheiding van Idiotisme en Cretinisme, tot geene voldoende resultaten zullen voeren; 2° dat, zoo de statistiek op dit on- derwerp met goed gevolg zal worden toegepast, eene wetenschap- pelijke ontwikkeling van de beginselen, die hier gevolgd moeten worden, boven alles vereischt wordt, waaromtrent, hetgeen in de memorie van den inzender gevonden wordt, haar daartoe niet voldoende voorkomt; en dat 83°. ook afgezien van deze beden- kingen, bij het slechts sporadisch voorkomen van Idiotisme in Nederland, terwijl het Cretinisme zoo immer, dan toch zoo zeld- zaam hier te lande aangetroffen wordt, de beantwoording der door Dr. GueeeNBÜHL gestelde vragen niet door de Akademie kan worden gegeven.

Een ander Duitsch geleerde, Doctor a. sArGER te Stuttgart, schonk haar op nieuw eene bijdrage voor dien tak der ziekte- kundige-ontleedkunde, welke aan de leer der oorspronkelijke mis- vormingen gewijd is. Zij zal in het Negende Deel der Verslagen

en Mededeelingen van de Natuurkundige Afdeeling opgenomen

worden.

Ten slotte is de Vergiftleer te noemen, als de laatste tak van wetenschap, waarmede de Akademie zich in den jongsten jaar- kring bezig hield. De Heer vaN HasseLT sprak over het gebruik van vergiftigde boogpijlen in de Poggi-eilanden van Oost-Indië en plaatste daarover een betoog in het meermalen genoemde Achtste Deel, blz. 316.

De lijst der werkzaamheden van. de Akademie, verrigt van de maand April des jaars 1858 tot dezelfde maand des loopenden jaars, is gesloten. In dezelfde tijdsruimte zijn door haar uitgege- ven: van Verslagen en Mededeelingen der Letterkundige Afdeeling het Derde Stuk des Derden, en het Werste des Vierden Deels; van die der Natuurkundige Afdeeling het Achtste Deel, met het Eerste Stuk van het Negende Deel. Voorts is van de Letter- kundige Afdeeling verschenen het Eerste Deel der Verhandelin- gen in quarto-formaat, en is voor het Tweede Deel ter perse de hierboven genoemde Verhandeling van den Heer BAKE. Voor

Nn y n

(49)

het Zevende Deel der Verhandelingen in quarto-formaat van de Natuurkundige Afdeeling zijn gedrukt en uitgegeven de Verhan- delingen van de H.H. BIERENS DE HAAN, BOSQUET, W. VROLIK en J. VAN DER HOEVEN, en is ter perse gebragt het Achtste Deel, hetwelk alleen zal gewijd wezen aan het Eaposé de la theorie ele. des Intégrales définies van den Heer BIERENS DE HAAN.

Het Eerste Deel der uitgave van Hippocrates is gereed en zal binnen korten tijd verschijnen. Van het vroeger zoo dikwerf ter sprake gebragte Handschrift van Simplicius zijn veertien bla- den afgedrukt en is het vijftiende ter perse.

De Akademie, Sire, zoude op dezen oogenblik weder de woor- den kunnen bezigen, in haar jongst verslag geuit. Fene zoo krachtig voortgezette uitgave van hetgene hare werkzaamheid naar buiten kenbaar maakt, gaat hare finantiële kracht te boven. ___Maar zij wil niet voorbijzien de aanzienlijke tijdelijke onder- 4 steuning, in de jongste tijdsruimte door Uwe Majesteit geschon- ken. Zij dankt daarvoor haren Koning, en, bouwende op verdere bescherming, durft zij onbezorgd de toekomst te gemoet gaan. __ Stilstand toch is voor de instelling, welke Uwer Majesteit haren _ oorsprong dankt, teruggang, en deze de eerste stap tot ondergang.

Gelijk zich laat voorzien, doet het groot aantal der door de Akademie uitgegeven boekwerken, gevoegd bij de klimmende be- oefening der Hollandsche taal in het buitenland, de betrekkingen der Akademie met buitenlandsche genootschappen meer en meer __groeijen. Fene vergelijking der lijst, in het Jaarboek van 1859 tot 1860 uit te geven, met die van 1858 tot 1859 zal zulks 5 leeren. Ook het debiet gaat, zoo niet met rassche schreden, toch ___ regelmatig vooruit, waartoe ook het verkrijgbaar stellen der wer- ken van de Akademie, in de groote middelpunten des boekhan- dels te Leipzig, te Parijs en te Londen medewerkt.

De Boekerij verkeert in den meest bloeijenden toestand. Het aantal der boekgeschenken neemt schier dagelijks toe. Geene maand althans gaat voorbij, zonder dat een groot getal daarvan valt op te teekenen, gelijk de uitgegeven lijsten aantoonen. Ook

JAARBOEK 1859. 4

(50)

de gelegenheid tot aankoop werd niet verzuimd, waardoor groote leemten juist in den jongsten tijd werden aangevuld. Maar, Sire, van zoo groote uitbreiding der boekerij is het noodwendig gevolg, dat de haar toegewezen ruimte in het eene Trippenhuis te bekrompen wordt. Al wat daartoe op de verdieping der Boekerij beschikbaar was, werd ingenomen, en het Bestuur der Akademie was genoodzaakt op den eersten zolder van het Trip- penhuis, hoewel hiertoe weinig geschikt, plaats voor boeken te zoeken. Het Bestuur verheugde zich, toen twee zijner leden, op last Uwer Majesteit, met andere Gecommitteerden bijeenge- roepen werden, om met het oog op het door de Handelmaat- schappij ontruimde lokaal, een behoorlijk plan voor de Akademie, voor ’s Rijks Museum van Schilderijen, voor de Handelschool enz. te beramen. Deze Commissie bragt een eenstemmig rapport uit. De Akademie mag den wensch niet onderdrukken, dat de over- weging daarvan Uwer Majesteits regering moge voeren tot het schenken eener meer waardige zoowel als eener meer doeltreffende plaatsing van Nederlands kunstschat, en tot het beschikbaar stellen van grootere ruimte voor de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, in de beide Trippenhuizen.

Het zal Uwer Majesteit welgevallig. zijn te vernemen, dat, tot het verkrijgen van aanmerkelijke boekgeschenken, de Akademie al weder de voorkomende medewerking mogt ondervinden van het Departement van Buitenlandsche Zaken en van Uwer Majesteits Gezanten. Hoogelijk roemt zij vooral den Gezant aan Ruslands Hof, die niet aarzelde een kostbaar Zijner Excellentie ten ge- schenke gegeven en in den boekhandel niet verkrijgbaar pracht- werk op even heusche als onverpligte wijze aan de Akademie af te staan. Onopgemerkt mag ook niet blijven, dat de Aka- demische boekerij meer en meer hare vruchten voor het algemeen afwerpt. Aan niemand, mits door een lid der Akademie aan- bevolen, wordt de toegang geweigerd of het gebruik der aan- — wezige boeken ontzegd, Van deze vergunning is in den jongsten jaarkring, vooral door studerenden zoowel hier als elders, ruim- schoots gebruik gemaakt.

ee en EN EN 5 sn

londen var rde an ee nt rn Sn aa ed

akira ed hr le ded nan ed one on

(51)

Van de verdere bezittingen der Akademie valt niets bijzon- ders te zeggen, en, wat het personeel aangaat, mist zij met het innigst leedgevoel den man, die geroepen was om haar heden voor te zitten. De Heer 5. vaN maLL, Voorzitter der Letter- kundige Afdeeling en, volgens wettelijk voorschrift, in het jaar dat heden sluit Algemeene Voorzitter, had zich hier even als overal waar hij optrad, door zijnen beschaafden geest, zijn toe- gevend gemoed en milden aard de liefde van allen verzekerd. Diep, Sire, treurt de Akademie over zijn gemis. Van de bui- tenlandsche leden verloor de Akademie den beroemden ROBERT BROWN, te Londen. Op de benoemingen van den jare 1858 mogt zij de goedkeuring Uwer Majesteit erlangen, waardoor de Letterkundige Afdeeling haren kring zag uitbreiden door de H.H. 5. A. C. VAN HEUSDE en W. C. MEES, de Natuurkundige door de H.H. Cc. A. 5. A, OUDEMANS en E‚ H. VON BAUMHAUER. De lijst harer buitenlandsche leden werd met den naam van den beroemden Sir JOHN HERSCHEL versierd, en tot de rustende leden gingen de H.H. 5. G. Ss. VAN BREDA Een C. J. VAN ASSEN Over.

De Instelling, Sire, welke heden haar verslag uitbrengt, mag met erkentelijkheid op hef verledene terugzien. Zoo leedgevoel over het verlies van twee hoogst verdienstelijke leden haar drukt, over veel voorspoed mogt zij zich verheugen. Het is niet aan haar, den werkkring te beoordeelen, welken zij de eer had bloot te leggen. Mogt het Uwer Majesteit behagen, dezen niet ten eenenmale nutteloos en ondoeltreffend te heeten, dan zal zij zich meer dan beloond rekenen voor de daaraan bestede tijd en moeite.

Het voorgelezen ontwerpverslag wordt in beraadsla- ging gebragt, en na eenige er in gebragte verbeteringen vastgesteld. Het zal volgens Art. 14 Org. Regl. den Koning, en in afschrift den Minister van Binnenlandsche Zaken worden aangeboden.

2. De Algemeene Secretaris leest, op uitnoodiging van den

Voorzitter, de volgende rekening en verantwoording voor 4%

(52)

van zijn over den jare 1858 en over de drie eerste maan- den van den jare 1859 gehouden beheer der gelden van de Akademie, als ook van de fondsen HOEUFFT en SIMPLICIUS.

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van We- tenschappen over den Jare 1858 gehouden beheer, volgens art. 12 van het Organiek Reglement en $ 30 van het Reglement van Orde, goedgekeurd in de algemeene ver- gadering der maand April 1858.

ONTVANGSTEN.

Van den Minister van Binnenlandsche Zaken, voor de wetenschappelijke reis in Spanje tot onderzoek in de ERROR SOU one We LN EN f_ 1,000,

af leges 0,69

RENNEN

Subsidiën vier kwartalen, elk à f 3,500 — f 14,000,— af leges 1,44

ee ADO EE

Afrekening van den Heer Sulpke voor debiet van werken

der 1ste Klasse van het Kon. Ned, Instituut. ... . 6,40

Verhoogde subsidie over 1857 van den Minister

van Binnenl. Zaken, voor restitutie vracht van balen papier-materiaal, .......+.- f_ 39,90 Reiskosten van den Heer van der Boon Mesch. „ _ 7— " „ de H.H, Delprat en Conrad,. „ 62.—

f 108,90 af leges 0,69 ern net At Restitutie vracht van het Bataviaasch Genootschap. ... # 6 — " " „ de Hollandsche Maatsch. te Haarlem. 2,— Pi " „ het Zoölogisch Genootschap te Amst. „ 0,75 " " „ de Natuurk. Vereeniging in Oost- Tibet e EEEN. lee le BORE 0 Pi 5,90 " van den Concierge voor personele belasting der dienstbode ,........>» 7 b—

” den Heer Conrad voor de steenen, behoorende bij zijne verhandeling over de landengte van Suez. „ _ 100,—

Transporteren f 15,234,13

(58)

Per transport f 15,234,18 tie van v. d. Post volgens overgelegde

ening-courant voor verkochte werken in 357 van de Natuurk. Afd,: Verslagen en edeelingen Dl. V, 3, VI, VII, 1 en ‚ de Vriese, Kina-kultuur.. . ..... f 453,60 erslagen en Mededeelingen in commissie. „/ 13,20

f_ 466,80 af 40 pCt. rabat „ 186,72

[ 280,08 delingen compl, deelen en aflev. : NEED sE, a sof: 588,80 or Verhandelingen in commissie. .. ... . u 64,20 | | f_603.— af 40 pCt. rabat „ 241,20 E 361,80 rkochte werken in 1857 Letterk. Afd. : gen en Mededeelingen, DI. II, 3, 4. III, 1. f 83,20 Wmissie. .... EAGER EDEN Le f 88,— af 40 pCt. rabat. « 35,20 eee 580 deling Moll en Nijhoff. ......... f_ 53,80 af 40 pCt. rabat. „ 21,52 ee It _ 82,28 E en AE AOL itengewone subsidiën. ...... Ee EE MP Le Ln ed stitutievracht van verschillende Genootschappen, van paketten uit ER eem ene bide eren oen eer eel 18,—

Totaal f 19,623,40

g saldo van 1857. «...... A 1, Jaarwedden. edden, Algemeene Secretaris ............f 1,000,—

Secretaris Letterk. Afd. ........... „500, EER heee ea RA alef, selle te „ __800,— Onder-Bibliothecaris . ....... eternet 000, Concierge en Bode. .,....... een 1 600,

„8,400,

“Transporteren f__3,716,62

(54)

Per transport f 3,716, ca, 2. Reis- en Verblijfkosten. Aan H.H. Leden buiten Amsterdam woon-

achtig. Natuurkundige Afdeeling. ...... .…… f 1,304,— Letterkundige wh etat ande ee RN ……n 1,619,— Quitantie van den Heer dn: U 31

” nn " Dilpeat à B vrterd ge 31,— ” „n__n ved. Boon Mesch. „ 1 ” mn kTEOUR We Tig 8,—

3. Onkosten der gewone vergaderingen. Uitgave, op een notitieboekje maandelijks met den Concierge verrekend „..... n___210,25

4. Bibliotheek. Aangekochte Boekwerken. Rekening van Duprat. ...:....... f: 586,—

I V A ant U Pie oee RORE " ” A BAE HE n__282,884 „van RA LN Zed " 58, vie Ld ee 10,20 v… Carelsen … „Ves ie vie een ” 80,80 n ” Roest eers te ene IN ed Dine /A 139,98 ” EOEKONDEe 5e ereen oek 23, n vo alpke es etn tn In " 91,80 D/Á ” EE HEERE kde are 8, ” „ __Staats-courant . .. «....w 80,— ” ” Quaritch Re ent el Bk CREME 85,30 ” „ Schmidt ..... EN ee ” 83,30 ” Bi ers eee mart PU ” 13,38 „ /Â WAE ies Merten Wits eo ken ” 471,34} ” „ Friedlander. ..... ee 23,47 n ji d. Muller: 5. tar heren en 80,75 ” " F. Muller … suerte teniolte n 32,96} ” " EE OW A Pe " 12,65 ” „van der Hoek, ‚sss A 1:16,40 7 „van der Post. . ,..... . „ 18,40 il n I de. MEONMIEK 75e terier " 29,50 3

" „n Sohierbeek. ; , 0%... e er. 8,80 f 1,814,394

Transporteren _f 6,986,8

kening van Bichhorn. .......... f i van Rossum . © . ee I n Meijer en C° eee elk . IH

POB ete ae ee a eN „Langedijk .. ........w mia, Bibhotheek. … a ms oor ep

jn pe RS

kening van Kröber .. ... Nat, Afd. f ke vaa der Boets vl msn r BEM a re Leer ln n Meijer en C° . Nat. « „ van de Weijer. « u n U I ik . ik I I H

Hooiberg . . . .Lettk. Afd. „

ing van Kröber . .... Nat. Afd. f . © … … Lett. m H ‚Nat, sy Vi

u # e. Meter. s…., es POORE U NEN u van der Post .. # uv IW /Á I Lik

Bo Mkooibers mn DE „ Fijnje... EDEN ntie drukw. in bewaring bij v.d. Post. „

de

(55 )

Per transport / 6,986,87

Per transport f _ 1,814,891

Inbinden en verdere uitgaven,

n_ 822,12 1 2,137,114

5. Drukloonen.

Verhandelingen.

2,311,— 591,85 77,10 198,— 157,50 130 190,— 7 4,815,45

Verslagen en Mededeelingen.

436,— 184,50 1,165,05 1,50 250,15 85,174 31,414 475 20,— 3,88 „ 2,648,18 „ 6,964,18

Transporteren f 16,088,164

(56 ) Per transport f 16,089,164

6. Kleine Drukloonen,

Processen-Verbaal, Circulaires, enz.

Rekening van Kröber. ........... f_ 201,50

„ " Meijer en DIA ete a uele Ta ” 66,50 EN 268,—

7. Onkosten der Commissie over dedaling

van den bodem in Nederland.

Rekening van Leijer en Urbanus ..... f 45,

" " VN, ii seen 45, ” 90,

S. Onkosten Charterboek.

Kwitantie van den Hr. Bakhuizen v.d, Brink, f 250,—

i/Á /Á V/Â „ I nn if 150,— ” 400,—

9. Wetenschappelijke zending in Spanje.

Kwitantie van de HH. Hope en C°... . f 505,20

" „ den Heer Halbertsma... . „ 500,— nnen de

10. Bureau-kosten.

Rekening van Meijer. ...........f 34,

PD] D OPRORBES 5 As oe ho she ee 8,90

" „_Landman en Koopman. ..# 17,50

" DP OPORBE oee „__10,60

" " MEA Eet ODE EEE CEN 6,—

” „JJ. van der Haas ...s.w 4,50

” „ Roest. or trak Bd eee tee /Á 40,40

” Vv BORE aten ee ee " 8,10

V é Bhou, 5 aneneN hete g 20,—

Kleinere uitgaven, op een notitieboekje maan- delijks met den Concierge verrekend. . „ _ 53,144

„___203,14}

Transporteren f 18,054,51

(57)

Per transport f 18,054,51 k u. Expeditie, Frankeren en Vrachten. Rekening van den Heer van Eyk. ...f 24,42

” Hen y_ Ittmann. ....w 28,44 E: ' RN, ne BOMS, n 18,75 : „ „_ de Heeren Boutmy en C°. / 47,05 8 „ 1 Im v.d, Maade en k Borghols. .. # 18,48 d / / den. Heer Smith. .....w 12,06% À " NEE „ Fabricius. ... 4,03 ” WEER MES AR 3,81 ” EN ” " Pele 6,89 „ WN / ” a | sega ks " A, I' BO) 20,15 V NRD IJ Vi EEN 9,17 „ SE PE EDER eg 1— ” ON, I " EON 4,60 ji A nw Delprat, en. „ 5,60 1 nn n Mwerm rs ern 67,21

Kleinere uitgaven, op een notitieboekje maan- delijks met den Concierge verrekend. . „ _ 372,944

1 657,92 12. Meubilair.

Rekening van Lorthiot .........eeu 10,

# ne. Hohokkigs os ee ds # 6,90 ERR 16,90

13. Huishoudelijke Uitgaven.

Rekening van Ples, turf en hout. .. . .. f 182,80

Pi „_Gessert, steenkolen. ..../ 48,45

” „_Verdonek en Reith, gascoak. „ 10,80

” „ Greven, lampenmaker. .… . 3,20

" „_Vrijling, schilder... .. .. „ 13,20

„ „ Brest, tuinman. .. .....u 20,

3 „ Osterhaus, smid, ....../ 43,15

" „_ Tonino, schoorsteenveger. . 9,—

Eersonele' belasting. …. „s. u es sem 4400

Kleinere uitgaven, op een notitieboekje al

den Concierge verrekend, .,..... . n 382,60

Vi 155,21

Transporteren f 19,484,60

(58) Per transport f 19,484,69 14. Onvoorziene Uitgaven.

Vracht balen voor papierbereiding.. . . . . f _ 39,90 Restitutie aan den Heer Flugel te Leipzig

voor betaalde porto. ..... eeen B Reis naar Nieuwendam. ........…. 1,80 Kermisgift aan de dienstbode Concierge. ./ 5,

Nieuwjaarsgift aan de 7 nb Evers be bte ee tenen . . oe ere 4 48,25 BOROEEERE 4e in ark vend „3

" 104,95 f 19,589,55 Saldo op Nieuwe Rekening. # 33,35

Totaal f 19,623,40

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van Weten- schappen, over den jare 1858 gehouden beheer van het

LEGAAT VAN HOEUFFT. ONTVANGSTEN.

Jan. Saldo van den jare 1857. .......... sf 412,394 Julij. 6/m, Intrest op f25,300,— Inschr. 24 pCt.

Werk. Schuld. Versch. 1 Julij. .. . f 316,25

Af saldobillet. .. ..... f_ —05

PPOYMISS én ee een 3,16 n 3,21 " 313,04

Oct. Saldo van van der Post voor verkochte Lycidas en Octaviae Querela.. . . . . .. . REE " 2,16 „__ 6/m. Intrest op f25,300,— Inschr, 24 pCt. Werk, Schuld. Versch, 1 Jan. 1859, f 316,25

Af saldobillet. . . .. „re. Á_ —05 Visa procuratie. .. .... „80 Provisie. eas de e treed 3,16 ik 9,51 I 312,74

Totaal f 1040,93}

(59) UrrGAVEN.

Maart Reis- en Verblijfkosten van den Heer Delprat. .f 6,90

April Voorschotten van den Heer Hulleman. ..... m5 Vi Pi PE Mamtent: ne een. 13,60 Mei I #__w_ Concierge voor hok ON ERREREA eteee e e 6,54 Oct. Rekening van Kröber voor het drukken van pro- WEE ne ee nee dele 4 PR 1,50

Gekocht f 700,— 24 pCt. ws. à 641 f 454, 124 Intrest 9 d. „ —,44 f 454,561

bij 4 provisie # — 814 wv 455,44

f_ 489,93

Saldo op nieuwe Rekening. # ööl—#

Totaal. f 1040,934

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van Weten- schappen, over den jare 1858 gehouden beheer van het Fonds, bestemd tot bekostiging der uitgave van Simplicius.

ONTVANGSTEN. Jan, Batig saldo van den Jare 1857. .......... f_ 1,804 „5 Coupons 24 pCt. N. W. Schuld. . à f 12374 w 61,874

April 4 „__Amortisatie-Syndicaat ...w w 17,50 w 710,

nn 5 „__4 pCt. N. W. Schuld. ..w w 19,80 w 99,— vik " " ” EE eee Egede ER MS ” v / / Re ne Pe Pril ” ” ” " A PR n__3,96 Julij 5 wel Weens # MA231EN 61,874 Oct. 4 »___Amortisatie-Syndicaat ...w w# 17,50 w 710,— tE „A pCt. N. W‚ Schuld. ..ww 19,80 w 99,— Aep: " Vi 1 U AES Nl EEE „ … 9,90 nm / ” " / eenakter Me Aa ene) " 73 " pn RR EU " 3,96

Totaal ip 495,23

(60) UrrGAvenN.

1 à / 500,— Cert, 24 pCt, N. W. Schuld à 645 pCt... EL ‚ «……f 821,56 Bij 4 pCt. provisie # —,624 f 322,184 Saldo op nieuwe Rekening. ... # 173,05

Totaal f_ 495,234

REKENING der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, over de maanden Januarij en Februarij des jaars 1859. Naar aanleiding van de nu veranderde $ 30 en $ 37 van het Reglement van Orde en van het berigt in het Jaar- boek over 1859, bl. XXII.

ONTVANGSTEN. 1 Jan. Saldo op nieuwe rekening. ...........» f 33,85 Maart Subsidiën 1 kwartaal, ........ . n 3,499,64 „ Restitutie van F. Muller voor Bulletins de st. Petersbourg door hem teruggenomen. ....w 2,18 Totaal f 3,535,67 UrrGAveN.

1. Jaarwedden.

Jaarwedden, Algemeene Secretaris. .....f 250,—

3 Secretaris der Letterk. Afd. .. # 125,— ’ Kelk. 5e te . «.« # 200, 7] Onder-Bibliothecaris. .. . ... „ 125,— ij Concierge en Bode.. ...... „ 150,—

ee 850, 2. Onkosten der gewone vergaderingen.

Uitgaven, op een notitieboekje maandelijks met den Concierge verrekend, „e.o ee eine nd 62,50

à Transporteren f 91 2,80

(61)

Per transport f 912,80 3. Bibliotheek.

Rekening van van Alphen, te Amsterdam. . f 1,10

/ „_ Carelsen, / " . # 120,40 ” „ F. Muller, w Ui ‚ n 151,224 I „_Bakkenes, " on 33 " ” Buffa, " 7 eh bn 3 n_ Roest, / V] be # „_ Quaritch, # / ‚n 131,364 Di „ Baer, te Frankfort a/M. ... / 87,94 n „Asher; te, Berlijn. ', .. „ 480,434 „ n_ Duprat, te Parijs... . ..../ 84,49 Assurantie Bibliotheek. ....... ser vien Dg

n 1,114,954

4. Kleine drukloonen en kosten

der uitgave van Verhandelingen en Verslagen en Mededeelingen,

Rekening van Meijer en Co. .........f 58,30 Assurantie der drukwerken bij v. d. Post... w 5,15 ” 64,05

5. Onkosten der Commissie voor den Paalworm.

Reiskosten naar Nieuwendam en terug in Febr. f —,80

” I / nu uv Mrt. # —,95 I 1,75 6. Bureau-kosten. Rekening van Landman en Koopman. ....f 5,— NR NE EEND .… # 11,40 u biker es ar atb: Eeten den. n 11,06 1] 1} MOREE nn he 2— Kleinere uitgaven, op een notitieboekje met den Concierge verrekend... ..........e.u 10,10 ” 80,45

Transporteren f 2,124, 4

(62)

Per transport

7. Expeditie, Frankeren en Vrachten.

Rekening van Fabricius... ......... f 12,25 " 3 der ot BEE CI Bet 3,46 I ” BENEDEN De ENE DA be Melze „2,70 " „_v. d. Wouden en Luber... . „ 195,484 D] pw. van Hs en: OP, rs. voetdlere wr 1,88 I „den Heer Jansssen.,..... / —,60

Kleinere uitgaven, op een notitieboekje met den Concierge verrekend. .........m 64,58

8. Meubilair.

f_2124, 1

n 286,92}

Rekening van Wessem, vloerzeil. . . . . ‚ …f- 169,55

” „_ Santbergen, lijst. .. ..... „8,50 neten dt 118,06

9. Huishoudelijke Uitgaven. Rekening van D. S. Greeve... ....... Sf 9, Kleinere uitgaven, op een notitieboekje met den Concierge verrekend. . ........ „ 53,88

n_ 62,88 f_ 2,646,86 Saldo op nieuwe Rekening. « _ 888,81 f_ 3,535,67

De Algemeene Secretaris licht zijne rekening en ver- antwoording toe met de volgende memorie van toelichting.

MEMORIE VAN TOELICHTING BIJ DE REKENING EN

VERANTWOORDING,

L, Algemeene rekening der Akademie.

Ter bekorting bepaal ik mij tot de posten, welke eenige toe-

lichting behoeven.

eelde an de Kik.à

(68)

Bij de opgave der ontvangsten ontmoeten wij meer dan eenen post, welke tot erkentelijke waardering aanleiding geeft. Dit geldt in de eerste plaats van den vierden post, waarin de Mi- nister van Binnenlandsche Zaken zijne neiging tot ondersteu- ning van de finantiële belangen der Akademie kenmaar maakte; maar vooral van den twaalfden post, waarin zich deze neiging op nog meer krachtdadige wijze openbaarde. De aldaar ver- melde buitengewone subsidiën, groot f 3,649,31, dekken nage- noeg het nadeelig saldo van den jare 1858 met de som, welke op bl. 37 en 88 van het Jaarboek over 1858 als behoefte der Akademie uitgedrukt staat.

Zij VOOR BEOOHE . se sor f 3,339,971. Het nadeelig saldo. ....... „ 816,62.

Te zamen f 3,656,595.

Het behaagde Zijner Excellentie aan de aanvrage des Bestuurs gehoor te geven, en de Akademie werd aldus door 4. M. den Koning gemagtigd tot het in ontvangst nemen dezer som, waar- door zich haar finantiële toestand aanmerkelijk verbeterde. Het Bestuur heeft voor deze belangrijke bescherming reeds dank gezegd. Vermoedelijk zal de vergadering zich genegen toonen, om een votum van erkentelijkheid in haar proces-verbaal te doen aanteekenen.

Geen minder heugelijk verschijnsel levert het bedrag der door den boekhandel verkochte en verantwoorde werken der Akademie, in posten 3 en 11 kenbaar. Vergeleken met het cijfer van 1858 treft men eene verhooging aan van f 268,08, en met dat der begrooting voor hetzelfde jaar van f 200. Het laat zich verwachten, dat zich dit cijfer in den jare 1859 nog zal verhoogen, en allengs op die wijze eene niet ongewig- tige bate der Akademie zal toegevoegd worden.

De negende voor ontvangst opgeteekende som geldt eene tegemoetkoming aan de Akademie door den Heer coNRAD ver- leend, wegens het gebruik der voor de platen zijner Verhande- ling over de landengte van Suez gediend hebbende lithographie- steenen. Hij wenschte op zijne kosten afdrukken te erlangen voor het door hem uitgegeven reisverhaal, en voldeed daartoe

(64)

een gedeelte der kosten, welke tot de beteekening waren betaald. Uw Algemeene Secretaris heeft gemeend het gebruik dezer steenen aan ons hoog geacht medelid niet te moeten weigeren, waardoor hem zoowel als der wetenschap dienst werd bewezen.

Wat voorts de ontvangsten der Akademie betreft, zullen de 5e, 6e, 7e, 10° en 13e posten op voldoende wijze aantoonen, dat, zoo men gaarne genegen is om, zooveel mogelijk, de toezendingen van vreemde genootschappen aan onze binnenland- sche gemakkelijk te maken, men daarbij echter zorg draagt, dat zulks niet ten nadeele van de kas der Akademie geschiede. Eindelijk mag ook niet verzwegen worden dat de herdruk van de Lettres inédites van rresrus, door de ijverige zorg van ons geacht medelid Boor noodzakelijk geworden, blijkens nevens- gaande quitantie, welke niet op de rekening der Akademie voorkomt en daarom afzonderlijk wordt overgelegd, haar geene buitengewone kosten oplegt, dank zij der edelmoedige vergoe- ding, welke zij aan de Heeren KOENEN, J. VAN HALI G. H‚ M. DELPRAT, KARSTEN en MOLL verschuldigd is.

Voor de uitgaven is schier geene toelichting noodig. Met ge- noegen zal de Commissie ontwaren, dat ter uitbetaling van de tweede post, de daarvoor op de begrooting uitgetrokken som voldoende is.

Het hooge cijfer der onkosten van de Boekerij zal haar on- getwijfeld welgevallig zijn. Het pleit voor de aanzienlijke uit- breiding, welke zij in de afgeloopen tijdsruimte ondervond. Het betreft hoofdzakelijk gewigtige, buitenlandsche aankoopen, waar- door slechts weinig aan inbinden konde besteed worden. De behoefte daaraan is intusschen groot, en uw Algemeene Secre- taris stelt zich dan ook voor, daaraan in den loop van den jare 1859 te gemoet te komen.

Niet minder belangrijk mag de beschouwing van den 5er post of die der drukloonen heeten. Zij is tot schier f 7000 opge- voerd geworden. Hiermede is dan ook het achterstallige van den jare 1857 opgeruimd geworden, en kan men de toekomst met eenige meerdere gerustheid te gemoet gaan. Verzwegen echter mag niet worden, dat, zoo aan de eene zijde dit hooge bedrag een genoegelijk verschijnsel oplevert, als pleitende voor

| E | E k

(65)

den grooten ijver der Akademie, het aan de andere zijde zorg baart en eene verhooging van subsidiën doet wenschen. De aanvrage om tijdelijke verhooging mag toch niet telkens her- haald worden, en zoo lang dus de Akademie niet voor hoogere bijdrage op ’s Rijks begrooting staat uitgetrokken, zal het wen- schelijk wezen, dat zij, vooral voor kostbare plaatwerken zich van weelde onthoude en zich tot het alleen noodige bepale.

De 8e post onkosten Charterboek komt voor de eerste maal op de rekening voor. Zij geldt eene gewigtige onderneming van de Letterkundige Afdeeling. Volgens hare lastgeving wordt zij op de begrooting van April 1859 tot April 1860 voor f 600 uitgetrokken. Ik vrees dat op den duur daaruit voor de kas der Akademie een groot bezwaar zal voortvloeijen, en meen de vraag te mogen opwerpen, of het niet wenschelijk eu moge- lijk zoude wezen, de vermoedelijke kosten der uitgaven van dit Charterboek globaal te berekenen, en daar zij, blijkbaar een belang geldt van ’sLands dienst, eene aanvraag tot ’s Lands Re- gering te rigten ter toekenning van de daartoe gevorderde som, als tijdelijke buitengewone subsidie, hetzij in eens, hetzij in jaarlijksche termijnen?

Voor de overige posten der uitgaven meen ik te mogen ver- wijzen tot hetgeen daaromtrent in vroegere memoriën van toe- lichting voorkomt.

Bij uitzondering en slechts voor dit maal wordt hieraan eene tweede algemeene rekening toegevoegd, welke het noodwendig uitvloeisel is van het besluit, om voortaan de rekening en ver- antwoording niet over het burgerlijk, maar over het Akademie- jaar te doen loopen. Een en ander is nader uiteengezet in het berigt, voorkomende op bl. XXII en XXII van het Jaarboek over 1858. Door deze suppletoir rekening zijn de kosten der drie eerste maanden van het jaar 1859 gedekt en verantwoord, en is ook het bedrag der schulden van de Akademie, wat de boekerij betreft, op belangrijke wijze verminderd. Daaromtrent geldt weder hetgeen hier boven gezegd werd en is dus alle verdere toelichting overbodig.

II. Legaat van nonurzr.

Zijne rekening en verantwoording vorderen geene bepaalde

JAARBOEK 1859, 5

( 66 )

toelichting. Het gemis van bekrooning in den jare 1859 gaf alweder aanleiding tot vermeerdering van het kapitaal met f 100, 2} pCt. Inschrijving. Het kapitaal is dus reeds tot f 26,000 geklommen. Niet bekrooning in den jare 1859 en het aanzienlijk saldo zullen het weder doen rijzen. Mogten de ingeleverde Latijnsche dichtstukken steeds blijken zoo weinig waarde te bezitten, en hierdoor het beoogde doel ten eenen male wegvallen, dan voorzeker zoude men nog meerderen grond hebben zich over de ondankbare moeite eener zoo onvruchtbare administratie te beklagen.

IL. Fonds Simplicius.

Vermeerdering van kapitaal blijkt evenzeer uit de rekening en verantwoording van het Fonds Simplicius. Het werd met een certificaat groot f 500, 2} pCt. W. Sch. verhoogd. Maar de tijd van vermindering en hierdoor van vruchtbaarmaking nadert allengs. Het eerste deel van nrPpocrares is nagenoeg ter uitgave gereed, en van simPricmus zijn elf bladen afgedrukt. De rekening en verantwoording van dit Fonds zal dus heden over een jaar een geheel ander aanzien hebben.

Ik meen met een en ander de geachte Commissie, in wier

handen al deze rekeningen zullen gesteld worden, genoegzaam

te hebben voorgelicht. Het zal wel overbodig zijn, te zeggen dat ik haar gaarne met alle verdere opheldering ten dienste zal staan.

Amsterdam, W., VROLIK. den 19den Maart 1859.

De Voorzitter geeft het woord aan de Commissie, door de beide Afdeelingen der Akademie, volgens $ 18 Regl. van Orde benoemd, tot het nazien der genoemde reke- ningen met de daarbij behoorende bescheiden.

De Heer srorm BUYsiNG leest daarop, in eigen naam en in dien van de H.H. roBaArro, s. KARSTEN en G. DE VRIES, AZ. het volgend verslag voor.

(67 )

VERSLAG over de rekening van de Akademie van Wetenschap- pen over het jaar 1858.

De ondergeteekenden, benoemd door de beide Afdeelingen der Akademie van Wetenschappen, tot het onderzoeken der rekening en verantwoording van den Algemeenen Secretaris over het jaar 1858 en de drie eerste maanden van het jaar 1859, naar aan- leiding van het voorschrift van het Reglement van Orde en het besluit van de Algemeene vergadering van 17 April 1858, hebben de eer bij deze te berigten, dat zij al de posten van uitgaaf door behoorlijke kwitantiën gedekt hebben gevonden en al de inkom- sten en baten, zooveel zij hebben kunnen nagaan, op de reke- ning en verantwoording zijn gesteld.

De tweede post van de uitgaven (reis- en verblijfkosten) be- draagt voor de beide afdeelingen te zamen f 3000 en kan ge- dekt worden met de daarvoor uitgetrokken som op de begroo- ting; indien namelijk het in de vergadering van 1858 bepaalde (zie bl. 44 van het Jaarboek) „dat voor elke afdeeling f 1500 wordt gesteld,” zoo mag worden verstaan, dat het te kort ko- mende voor de Letterkundige Afdeeling door het overschot van die som voor de Natuurkundige Afdeeling kan worden gedekt.

De Commissie verheugt zich over den verbeterden toestand van de geldmiddelen der Akademie, ten gevolge van de milde ondersteuning door de Regering verleend. Zij vleit zich dat slechts weinig onbetaalde posten over het jaar 1858 zijn over- gebleven en wil de uitdrukking, voorkomende in de Memorie van Toelichting „dat door de suppletoire rekening het bedrag der schulden van de Akademie, wat de boekerij betreft, be- langrijk is verminderd’ in dien gunstigen zin verstaan. Ver- blijdend is dan gewis de toeneming van onzen rijkdom door de groote uitbreiding van de boekerij, en onze Bibliothecaris heeft aanspraak op den bijzonderen dank der Akademie.

Omtrent de rekening sub N°, 4 aangeboden, ten gevolge van het besluit der algemeene vergadering van April 1858, neemt de Commissie de vrijheid aan te merken dat zij genoemd wordt: „Rekening der maanden Januarij en Februarij 1859,”

terwijl die rekening had moeten loopen tot ultimo Maart (Bl. 5%

(68 )

XXII van het Jaarboek), Op die rekening ontbreekt de post voor reis- en verblijfkosten over de maanden Januarij en Fe- bruarij (Bl. XXII sub N°. 2). De subsidie van het Rijk is voor het Le kwartaal, dus voor drie maanden in rekening gebragt, zoo ook de jaarwedden; de onkosten van vergaderingen en de huis- houdelijke uitgaven zijn slechts over de twee eerste maanden; de bureau-kosten alleen over de maand Januarij in rekening gebragt.

De Commissie schrijft die kleine onregelmatigheden toe aan de moeijelijkheid, om in het korte tijdsbestek tusschen ultimo Maart en de Bestuursvergadering in de eerste week van April alles af te doen en op de rekening te brengen.

De aandacht der Commissie is bovendien getrokken door het buitengewoon hoog bedrag van het rabat aan den Boekver- kooper toegestaan voor den verkoop der boeken van de Aka- demie, hooger dan gewoonlijk geschiedt. Het rabat van 40 pCt. op den verkoopprijs, geeft eene winst van 67 pCt. op het kapitaal voor de inkoop besteed. Die winst behoefde hoogstens 33 pCt. te zijn, zoo als o. a. bepaald is voor de boekwerken van de Militaire Akademie te Breda. De post voor verkochte boeken bedraagt netto f 726,96 en geeft eene winst van ongeveer f 480, waarvan naar het oordeel der Commissie een niet onbelang- rijk gedeelte in de kas der Akademie had kunnen vloeijen.

Daar geene andere aanmerkingen op de rekening zijn voorge- komen, neemt de Commissie evenwel de vrijheid, der vergadering voor te stellen, de beide rekeningen en het batig slot goed te keuren en den Secretaris dank te zeggen voor zijn beheer; verder den Voorzitter op te dragen de rekeningen te onderteekenen, een afschrift te zenden aan den Minister van Binnenlandsche Zaken en de rekeningen op te nemen in het proces-verbaal dezer zitting.

Omtrent de rekeningen van het fonds van Simplicius en van het fonds roevrrrt, heeft de Commissie geene aanmerkingen, weshalve zij voorstelt met deze rekeningen te handelen als met die der Akademie.

Delft, April 1859. D. J. STORM BUYSING.

R. LOBATTO. S. KARSTEN. G. DE VRIES, Az.

thee EEE Ee in 3 AN

ndi ue zi ni din

NE

(69 )

De Secretaris zegt H.H. Verslaggevers dank voor de zorg aan het nazien der rekening en verantwoording besteed, als ook voor hunne bedenkingen, welke hem, als bewijzen hunner naauwkeurige beoordeeling, zeer welkom zijn.

Omtrent de uitkeering der reis- en verblijfkosten ver- dedigt hij zijne handeling, als voortspruitende uit een beginsel van wederkeerige beleefdheid der eene Afdeeling jegens de andere. De tarieven der reis- en verblijfkosten zijn volgens het besluit des Bestuurs vastgesteld; de eene Afdeeling kwam te kort, de andere hield over. Het was naar zijne wijze van zien, billijk om het saldo der Natuurkundige Afdeeling te voegen bij het te kort der Letterkundige, en hiermede de behoefte van haar aan vergoeding van reis— en verblijfkosten te dekken. Tot zijne vreugde kon hij hiermede aan al de leden der Akademie hunne vergoeding geven, en bleef deze toch binnen de perken der geraamde som.

Wat de opmerking betreft, omtrent de schulden der Akademie, zal hij ook gaarne gehoor geven aan eene officieuse vraag, op den rand van het verslag aangeteekend. Naar zijne meening moet hij, die de eer heeft de gelden der Akademie te beheeren, een glazen huis bewonen, waar- van het binnenste voor niemand verborgen blijft. Hij deelt dus den volgende globalen staat mede der bij hem tot op den 29sten April ingeleverde nog onbetaalde rekeningen.

29 April Drukloonen voor tekst, Verhandelingen en Verslagen Mededeelingen.. . …. …..... Sf 4,165,— Lithographie van Meijer en Ce, voor platen. «# 235,—- Boekerij. Rekening van F. Muller. f 390,—

" ij „_ Quaritch à

£ 28,16. . # 345,60 / /} y_ Schmidt. . „ 20,— w / „_ Duprat,. .w 53,—

veh sen — H#__ 808,60 JF 5,808,60

(70)

Het blijkt op nieuw, dat de subsidiën der Akademie te gering zijn voor de vergoeding der altijd voortgaande en aangroeijende drukloonen. Het hoog bedrag daarvan pleit intusschen voor de vlijt van de leden en van vele personen, die buiten de Akademie, aan haar hun werk ter uitgave toevertrouwen, als ook voor de wijze waar- op zij dezen haren werkkring volvoert. Inkrimping toch van deze som kan slechts door verminderd uitgeven van werken verkregen worden. Maar dan zoude veler arbeid moeten blijven liggen, hetgeen geheel in strijd zoude wezen met de eischen des tijds. De nu bekend gemaakte schuld zal grootendeels in het loopende jaar gedelgd worden; maar het laat zich aanzien, dat men het volgende jaar weder met nieuwe schuld zal moeten aanvangen: want de aanbiedingen van nieuwe en kost- bare werken blijven nog steeds voortgaan.

Wat de schuld der boekerij betreft, deze baart geene zorg. Zij kan door de daarvoor op de begrooting uit- getrokken som gemakkelijk gedekt worden, en men zal zorgen in dezen jare geen nieuwe aankoopen te doen. Zij klom in het verloopen jaar zoo hoog, wegens de ge- legenheid om op groote binnen- en buitenlandsche boek- verkoopingen ontbrekende en voor de boekerij gewenschte, zeldzaam voorkomende groote reeksen aan te koopen.

Het was den Algemeenen Secretaris zeer aangenaam de bedenkingen te vernemen op rekening N°. 4. De aangestipte onregelmatigheden, welke de Commissie de beleefdheid heeft, klein te noemen, worden ten volle door hem erkend. Hierin bevestigt zich al weder het oude Fransche spreekwoord le mieuw est bien souvent Pennemi du bien. Om betere regelmaat te krijgen, ge- schiedde op voordragt van den Algemeenen Secretaris, de bepaling door het Bestuur, geboekt in het Jaarboek van 1858 bl. XXII. Bij de uitvoering bleek, dat de regelmaat slechts ten deele wierd verkregen; want dat

(AE)

er toch altijd, om den tijd tot het opmaken der reke— ning gevorderd, twee maanden, Maart en April, moesten overblijven, waaromtrent niet dan in een volgend jaar rekening kon geschieden, en waarover althans, wat April betreft, toch reeds door eene nog niet goedgekeurde begrooting beschikt wordt. Tot volslagen regelmaat zoude slechts eene zaak te doen wezen: behoud van het burgerlijk jaar voor de rekening en verantwoording, vaststelling van de begrooting in de vergadering van April, niet van het loopende, maar van het volgende burgerlijk jaar. Maar dan wordt zij geheel uit de lucht gegrepen, terwijl men nu toch grootendeels de behoeften kent en daarnaar de cijfers der onderdeelen van de begrooting regelt, voor het met 1 April aangevangen Akademiejaar.

Vermits nu aanhoudende veranderingen lastig en moei— jelijk zijn, vooral bij den grooten omvang der werk zaamheden, door de betrekking van Algemeenen Secretaris gevorderd, zoude hij voorstellen, over deze niet wel te ontwijken kleine onregelmatigheid heen te stappen, met het oog ook op de eigenaardige gesteldheid der Akademie, waarin geld wel het middel, maar geenszins het hoofddoel des beheers is.

Wat de aanmerking eindelijk betreft op het hooge ra- bat van den uitgever der werken van de Akademie, doet hij opmerken dat het cijfer van 40 pCt. berust op een contract, waaraan voor het oogenblik geene verande- ring te maken is. [et komt ook Spreker hoog, maar volgens eigen ondervinding niet onbillijk voor; ver- mits de uitgever toch aan zijne confraters ook 20 pCt. moet toekennen. Hij stelt voor, deze zaak aan het oordeel en de beslissing des Bestuurs over te laten. Door de grootere uitbreiding van het fonds en van het debiet, ware het niet onmogelijk, dat bij den uitgever een verminderd rabat voor het vervolg te bedingen ware.

(72)

De Voorzitter zegt den Algemeenen Secretaris dank, voor deze inlichtingen en brengt alsnu de conclusie van het Verslag der Commissie in omvraag. De vergade- ring vereenigt zich eenparig daarmede en magtigt den Voorzitter, om, ten blijke harer goedkeuring de reke- ning en verantwoording te teekenen en den Algemeenen Secretaris voor zijn gehouden beheer te dechargeren. Volgens $ 37 Reglement van Orde zal de drieledige rekening met hare memorie van toelichting in afschrift den Minister van Binnenlandsche Zaken worden mede- gedeeld.

De vergadering wordt voor korten tijd geschorst en daarna hervat.

Os:

De Voorzitter brengt in beraadslaging de door het Bestuur ontworpen raming der inkomsten en uitgaven van April 1859— April 1860. Zij wordt met eenparige stemmen aangenomen en vastgesteld met eene bepaling, gelijk aan diegene, welke in de vereenigde zitting van den jare 1858 werd goedgekeurd: dat, zoo op het einde des jaars, na de laatste gewone vergadering in Decem- ber mogt blijken, dat de som van f 1,500 voor ver- goeding van reis- en verblijfkosten voor elke Afdeeling onvoldoende is, het ontbrekende als eene schuld zal worden aangemerkt, waarvoor vergoeding aan ’sLands Regering zal worden aangevraagd.

4.

Omtrent de uitgave van het Mandschrift van SIMPLI- crus wordt berigt, dat daarvan het vijftiende blad ter perse is. De druk gaat langzaam, maar geregeld voort.

eN

ir rn sn ln dns a lend len

Neen rad mee rde ed

(13)

De reden van den langzamen voortgang des arbeids ligt in de moeijelijkheid der correctie, verzwaard door de onjuiste interpunctie van den codex, zoodat de zinnen op vele plaatsen onverstaanbaar zijn, en slechts eene in- gespannen lezing en herlezing in staat zijn, om den zamenhang behoorlijk te doen vatten en duidelijk weder te geven.

5%,

Van de uitgave der werken van mrePocrates is het Eerste Deel gereed. Exemplaren daarvan op gewoon en op best papier zijn ter vergadering aanwezig.

De Algemeene Secretaris doet hulde aan den ijver, waarmede de Heer r. z. ERMERINS de voortzetting van dezen belangrijken arbeid bestuurd heeft, waardoor in betrekkelijk zoo korten tijd eene zoo groote uitkomst werd verkregen.

Hij stelt voor, dat, volgens het voorschrift van $ 8 Reglement van Orde, Natuurk. Afd. den Heer erMr- RINS twaalf exemplaren op best en dertien op gewoon papier zullen worden toegekend.

Het denkbeeld van het Bestuur der Akademie is, dat de kostbare exemplaren dezer uitgave van HIPPOCRATES, niet even als de werken, onmiddelijk door de Akademie uit- gegeven, in den gewonen vrijgevigen zin, ten geschenke zullen worden gezonden. De Algemeene Secretaris legt de volgende lijst over, waartoe zich ten deze de boekge- schenken zullen bepalen.

De Koning.

Minister van Binnenlandsche Zaken. Bibliotheken der Universiteit te Groningen. Leiden. Utrecht, Biblioth. Athenaeum te Amsterdam.

Ù (74)

Biblioth. Athenaeum te Deventer.

Biblioth. der Militaire Geneeskundige Kweekschool te Utrecht.

Genootschap tot bevordering van Genees- en Heelkunde te Amsterdam.

Académie Royale des Sciences te Brussel,

de Médecine te Brussel,

Académie Impériale des Sciences te Parijs.

de Médecine te Parijs.

Bibliothèque Impériale te Parijs.

Bureau de Santé au Ministère de la Guerre te Parijs.”

Academia delle Seienze dell’ Istituto di Bologna.

—== Reale delle Scienze te Turyn.

Real Academia de Ciencias te Madrid.

Royal Society te London.

Medico-Chirurgical Society te London.

Society te Edinburgh.

Irish Academy te Dublin.

Cambridge Philosophical Society te Cambridge.

Literary and Philosophical Society te Manchester.

State library of New York te Albany.

Smithsonian Institution te Washington.

Kaiserliche Akademie der Wissenschaften te Weenen.

Königliche Akademie der Wissenschaften te Berlijn.

K. K. Leopoldinisch Carolinische Akademie der Naturforscher.

Königliche Gesellschaft der Wissenschaften te Göttingen.

Königlich Sachsische Gesellschaft der Wissenschaften te Leipzig.

Königliche Akademie der Wissenschaften te Munchen.

Société de Physique et d'Histoire naturelle de Genève.

Académie Impériale des Sciences te St. Petersburg.

Musée Impérial de T'ermitage te St. Petersburg.

Académie Impériale de Cazan. ;

Société Impériale des Naturalistes te Moscou.

Societas Scientiarum Fennica te Helsingfors.

Kongelige Danske Videnskabernes Selskab te Kopenhagen.

Kongelige Frederiks Universität te Christiania.

Kongelige Vetenskaps Akademie te Stockholm.

Societas Scientiarum te Upsal.

AT

Lü

IE “alie eo

ienie a edn Sn end Hate hed

writer A cin ERE EG eN

mr EE ee eng =

(75)

Volgens dit denkbeeld zijn, omtrent dit werk de be- palingen van $ 8 Reglement van Orde, Natuurk. en Letterk. Afd. niet op de leden der Akademie toepasse- lijk. Tegen dergelijke handeling komen de H.H. ac- KERSDIJK, SCHROEDER VAN DER KOLK El HARTING Op, zich voornamelijk grondende op de billijkheid dat de leden der Akademie, die in tijd en arbeid zooveel offers aan haar moeten brengen, althans het voorregt behooren te genieten, van al wat door haar uitgegeven wordt, kosteloos te ontvangen.

Hiertegen komen de Heer pirks en de Algemeene Secretaris op. Zij doen het onderscheid zien tusschen wer- ken dadelijk van de Akademie uitgaande en op hare kos- ten gedrukt en diegenen, welke eenen anderen oorsprong hebben, hetzij grootendeels uit een bijzonder fonds, ge- lijk de werken van mippocrates, hetzij doordien een uit- gever een groot deel der kosten op zich neemt, gelijk met de vervolgstukken op vaN LOON zal plaats hebben. Wordt het beginsel aangenomen, dat ook voor dergelijke werken elk lid der Akademie regt zal hebben op een exemplaar, dan worden de kosten der uitgave zoo groot, dat geen boekverkooper zich daaraan zal durven wagen. Door het contract met den uitgever r. MULLER is voorts reeds beslist, dat de leden der Akademie niet kosteloos een exemplaar der vervolgstukken van vaN zoons Pen- ningwerk zullen ontvangen, maar dit zich, mits van den uitgever zelven, kunnen aanschaffen met eene kor- ting van 10 pCt. op den gewonen prijs.

De Heer LermANs verlangt, dat als beginsel en rigt- snoer vastgesteld worde, dat voortaan het regt der leden tot het ontvangen van present-exemplaren zich bepale tot de werken, door de Akademie uit hare rijks-subsidiën en uitsluitend op hare kosten uitgegeven, en dat het derhalve voor hen niet besta ten opzigte van de wer- ken, welke hetzij nu, hetzij voortaan zijn of zullen wor-

(76 )

den uitgegeven door een bijzonderen uitgever en ge- heel of gedeeltelijk op zijne kosten.

De Heer pr war wenscht op dergelijke werken den maatregel toegepast te zien, welken de maatschappij van Nederlandsche Letterkunde te Leiden onlangs met goede uitkomst volgde bij de uitgave van het jongste deel van MAERLANTS Spteghel historiael; met andere woorden, hij verlangt deze werken, binnen bepaalden tijd, voor de leden der Akademie verkrijgbaar te stellen met eene korting van 50 pCt. op den gewonen prijs.

De Algemeene Secretaris acht dit denkbeeld allezins aannemelijk, maar vraagt of men daarmede niet zoude kunnen vereenigen het mandaat, sedert lang reeds hem door het vertrouwen der Akademie geschonken, en waar- van hij gewoon is ruimschoots gebruik te maken, om door ruiling de boekerij van de Akademie te verrijken. Het ware toch niet onmogelijk, dat enkele leden der Akademie daaraan in plaats van aan het geven van een op de helft teruggebragten koopprijs, de voorkeur gaven.

De Voorzitter vraagt, na korte resumtie der beraad- slaging, of de vergadering zich kan vereenigen. met het voorstel van den Heer pr war, gewijzigd door den Heer vROLIK.

De vergadering vereenigt zich daarmede eenpariglijk en magtigt den Algemeenen Secretaris tot de uitvoering.

6°.

De Algemeene Secretaris leest het volgende verslag over den staat der Boekerij.

VERSLAG OVER DEN STAAT DER BOEKERIJ.

Het is mij alweder gegund een loffelijk getuigenis af te leggen van den staat der Boekerij. Men mag haar een sieraad onzer

el Cee aca

Blo),

instelling heeten. De door de Verslagen en Mededeelingen uitgege- ven boekenlijsten leggen daarvan het meest welsprekend getuigenis af, en maken schier alle verdere uitweiding overbodig. Bovendien voeg ik aan dit verslag eene lijst toe van de aanzienlijkste aan- winsten, welke dit jaar grooter dan immer te voren waren.

Door schikking met den Heer wereer, algemeen bekenden boekhandelaar te Leipzig, werd door hem van de werken der Akademie en van het voormalig Instituut voor eene waarde van f 394,70 overgenomen, berekend naar den prijs, welken zij hier gelden, en werd aan de Akademie het regt geschonken om uit zijn Verzeichniss de werken, welke zij mogt verlangen, ten zelfden bedrage te kiezen. Ik maakte van dit voorregt gebruik, bewust dat daarmede een dubbel voordeel wordt verkregen : verrijking onzer boekerij en. bekendmaking onzer werken in het buitenland. Eene rekening-courant is aldus met dezen boek- handelaar geopend, en het is te hopen, dat een behoorlijk debiet hem in staat zal stellen op gelijke wijze voort te gaan. De aldus verkregen werken zijn de volgende, gezamentlijk voor eene waarde van f 381,36.

v. Qvasr u. Orte, Zeitschr. f. christl, Archäologie u Kunst. Jaarg. L. u. IL.

Bibliotheca Classica : Poetae. Tom. I—-XI, XV, XVI, XIX, XX.

Script. pros. Tom. 1—XI, XIII—XV, XXV, XXXIV—

XXXIX.

Scholia. Tom. I.

Erpr, Tafeln zur vergleich. Anatomie d. Schädels. Mit Texte.

Entwickelung des Menschen u. d. Hühnchens im Eie. 0 RN De ER : PR 0

Persoon, Mycologia Europaea. Vol. 1— III.

| Commentarius J. C, ScrHarrrerI fungorum Bavaria indigenorum.

Swartz, Flora Indiae occidentalis. 3 dln.

Serapeum. Zeitschr. f. Bibliothekwisschaft etc. von NAUMANN. 18 Jaargg.

Kavrser u. Zvonorp, Bücher-Lexicon. 12 dln. met Register.

(758)

Voorts zijn de werken der Akademie naar de Boekhandelaren J. BAER te Frankfort. en r. qvarrrom te Londen gezonden. Zij komen op hunne aan het algemeen bekend gemaakte boeken- lijsten voor. Eenige daarvan zijn verkocht, andere nog in com- missie voorhanden. Het bedrag der verkochte boeken komt in mindering voor op de rekeningen, overgelegd bij de beschei- den, welke de Commissie tot het nazien der rekening in han- den had.

Aan geschenken ontbrak het in de jongste tijdsruimte niet, Daaronder vestig ik vooral de aandacht op het prachtwerk over de troonsverheffing van MICHEL FEODOROWITSCH, eersten Tzar uit den huize ROMANOFF, ons zoo edelmoediglijk door 4. Maj. Gezant te Petersburg geschonken. De aankoopen waren aanzienlijk. De toegevoegde lijst geeft daarvan blijk, waarin echter slechts de voornaamste genoemd worden. Ik heb mij daarin voorna- melijk door de behoefte aan aanvulling van reeds in de boekerij aanwezige reeksen laten leiden, en voldeed ook somtijds aan den wensch in vroeger of later tijd mij door enkelen uwer tot aan- koop van Tijdschriften of van encyclopaedische werken kenbaar geworden. Hieraan b. v. zijn wij den aankoop verschuldigd van het Journal of the Asiatic Socie'y of Bengal in zeven-en- twintig deelen en van raumers Mistorisches Tasschenbuch. Het eene werd door den Heer mrrries, het andere door den Heer KOENEN aangevraagd. Ook was het somtijds een bepaalde werkkring der Akademie, welke mij het aankoopen van enkele boekwerken voorschreef. Dit geldt bij voorbeeld van de werken over Plaatsnamen, aangekocht en aan de Commissie daarmede werkzaam, ter hand gesteld, alsook van het prachtwerk over Britsche Weekdieren van FORBES en HANLEY, waaraan voor de werkzaamheid van de Commissie over den Paalworm behoefte bestond. Voorts zijn de aankoopen steeds in de vastgestelde rig- ting geschied: dat is de leemten in de reeksen der verhandelin- gen van buitenlandsche genootschappen werden aangevuld, en tot aankoop werden bij voorkeur groote rijen van wetenschappelijke tijdschriften en encyclopaedische werken gekozen.

Aan inbinden bestaat groote behoefte. Enkele der ontvangen en aangekochte werken zijn werkelijk hierdoor onbruikbaar. Het

* min ” B he ee EEn

it

Es ne 1

INS Pen

14

rkenen Te een Pie

(79)

is de eerste eisch, waaraan ik in den loop van het aangevangen jaar hoop te voldoen.

Met de voortzetting van den druk van het tweede gedeelte des eersten deels van den Catalogus wordt vlijtig voortgegaan.

Het zal vermoedelijk in den loop van dit akademie-jaar ver-

schijnen. Het eerste gedeelte schijnt de goedkeuring van het algemeen verworven te hebben.

Er blijft mij slechts over, deze belangrijke bezitting der Aka- demie, voor welke ik gaarne noch tijd, noch moeite spaar, in U aller bescherming en ondersteuning aan te bevelen.

BELANGRIJKE WERKEN, wAARMEDE DE BOEKERIJ DER AKADEMIE IS VERRIJKT VAN APRIL 1858—aprIL 1859.

DOOR GESCHENK.

Choix de Vases peints du Musée d’antiquités de Leide; publiés et commentés par J. Rourez. Gand 1854. fol.

A. Henne, Histoire du règne de Charles-Quint en Belgique. Tom. LI. 8°.

Description des espèces Bovine, Ovine et Porcine de la France. Tom. IL. Livr. 1. 4°.

Memoirs of the Literary and Philosophical Society of Manchester. lib Series. 5 dln. 2d Series, dl. 6, (zoodat deze collectie nu tot dusverre compleet is).

P. M. Ogorenskr, Beschrijving van de verheffing tot den troon van Michel Feodorowitsch, eersten Tzar uit den huize Ro- manoff. Moscou 1856. gr. 4°. Met Atlas van platen in groot en breed folio, en eene Explication des planches in 8°.

Ordnance Trigonometrical Survey of Great Britain and Ireland. Account of the Observations and Calculations of the principal Triangulation; and of the figure, dimensions and mean spe- cifie gravity of the Farth as derived there form. Drawn up by Capto: A. Ross Crarke, under the Direction of TL. Col. H. Jaurs. London 1858. 4°. Met Atlas.

(80)

Reports of Explorations and Surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a Railroad from the Mississippi river to the Pacific Ocean, made under the Di- rection of the Secretary of War, in 1858—56. Washingt. 1855—57. Vol. IL—VIII. 4°.

G. Aprranr, Memorie della vita e dei tempi di Mons. J.-S. Ferrero- Ponziglione, con un saggio di lettere e monumenti inediti. Torino 1856. 4°,

Monument storico-diplomatici degli archivi Ferrero-

Ponziglione e di altere nobili case Subalpine dalla fine del secolo XII al principio del XIX. Torino 1858. 4°,

A. Bureeraeve, Les appareils ouatés. fol.

J. Drcarsye, Le Jardin fruitier du Muséum, 19 aflev. (Vgl. Jaarb. v. 1858, bl. 46).

Memoirs of the Royal Astronomical Society of London. 26 din. 4e,

Monthly Notices derzelfde Society. 11 din. 8°. }

Observations of the Royal Observatory, Greenwich. 26 dIJn. 4°,

Sepp, Nederlandsche Insecten. 8 dln. 4°.

Astronomische Beobachtungen auf der Sternwarte zu Königsberg. 29 dln. fol.

Mémoires de la Société des Antiquaires de Normandie. 4 din. 4°.

AANGEKOCHT.

Esprit et Nouvel Esprit des Journaux Frangais et étrangers. 483 dln. 8°.

Annales et nouvelles Annales des Voyages. 181 din. 8.

Bulletins de la Société de Géographie. 68 dln. 8°.-

Journal of the Geographical Society of London. 26 din. 8°.

Herrie, Archiv f, das Studium d. neueren Sprachen u. Lite- raturen. 22 dln. 8?

Comptes rendus des Séances de la Commission Roy. d'Histoire, 13 din. 8’.

Fneyelographie des Sciences médicales. 46 dln. 8°.

Annuaire du Bureau des Longtitudes, 71 din. 12°.

(SL)

Monumenta Boica met Index. 28 din. 4”.

Bulletin du Bibliophile Belge. 11 din. 8°,

Journal de Médecine etc. avec Tables. 97 din. 8°.

Journal of the Institution of Great Britain. 31 dln. 8°.

Journal of the Asiatic Society of Bengal. 27 din. 8°.

Swenska Vetenskaps Academiens Handlingar. 40 din. 8°,

Kong. Danske Videnskaberns-Selskabs Skrifter. 28 dln. 4e.

Bulletins de Acad. Imp. de St. Pétersbourg. 82 din. 4°.

Brewster and Jameson, Edinburgh Philosophical Journal. 29 din. $°.

GarBerT, Annalen der Physik. 27 din. 8°.

Mour. u. ScurgcurteNpar, Botan. Zeitung. 11 din, 4°,

Hamburgisches Magazin u. Neues Hamb. Magazin. 40 dln. 8°.

Rauuers, Taschenbuch. 24 dln. 8°.

Herr. pe Gorincnem, Tractat. de Superstitiosis, cum tractat. ejusd. de celebratione festorum. — Hjusd. Tractat. de Prac- destinatione et reprobatione divina. — 1 vol. fol.

GERARDUS DE ZUrPHANIA, Tract. de spiritualib. ascensionibus. — Meditationes de vita et beneficiis salvator. Jesu Chr.— 1 vol, fol.

Wordt besloten dit verslag in het proces-verbaal dezer zitting op te nemen.

#3

De Heer BAKHUIZEN VAN DEN BRINK berigt in naam der Commissie voor de Geschiedenis van den Waterstaat, dat hare onderhandelingen met eenen bewerker dier ge- schiedenis zeer gevorderd zijn; dat deze bewerker zich ten doel stelt haar voor den tegenwoordigen toestand van den Waterstaat te behandelen; dat hij rekent daar- toe vier jaren te behoeven, en dat reeds eenige onder- handelingen geopend zijn omtrent de daartoe gevorderde kosten, waarvan de uitkomst met den naam des bewer- kers en met de daaruit voortvloeijende voorstellen nader aan het Bestuur der Akademie zullen worden medege-

deeld.

JAARBOEK 1859, 6

(82) Be,

De Algemeene Secretaris draagt den volgenden brief voor, onder dagteekening van ’s Gravenhage den 16den April 1859, ontvangen van de Rijkscommissie voor Statistiek.

’s Gravenhage, den 16 April 1859.

Het heeft Zijner Majesteit den Koning behaagd, bij besluit van 5 November 1858 (Staatsblad n°. 75), eene Rijkscommissie voor Statistiek in het leven te roepen. Haar is opgedragen het bevorderen van eenheid, volledigheid en naauwkeurigheid in de statistische stukken betreffende Nederland en zijne Over- zeesche Bezittingen. Van haar wordt tevens verwacht, dat zij, zooveel doenlijk, alle stukken betrekkelijk die statistiek verzamele.

Deze Commissie, zamengesteld uit de leden benoemd bij Ko-

ninklijk besluit van 24 Januarij 1859, heeft hare eerste zitting …

gehouden op den 15den Maart daaraanvolgende.

Zij heeft de eer, U van haar optreden kennis te geven en neemt tevens de vrijheid, zich voor elke mededeeling van stuk- ken, die eenige betrekking hebben tot de statistiek, bij Uwe vergadering aan te bevelen; terwijl zij zich gaarne aanbiedt tot bevordering van het loffelijk doel Uwer instelling mede te werken, wanneer zij daartoe in de gelegenheid mogt zijn.

De Rijkscommissie voor Statistiek,

J. ACKERSDIJCK, Voorzitter. W. SIX, Secretaris.

Wordt besloten het Archief en de boekerij der Aka- demie ter beschikking van genoemde Commissie te stellen.

ocen er dn Se

Fe nnn lmet a een dd len eer nn ende Ri : 5

(83 ) P.

De Voorzitter berigt dat, volgens Art. 16 Org. Regl. de Voorrang der Akademie overgaat op de Natuur- kundige Afdeeling, en dat haar Voorzitter dus van heden af wordt Algemeene Voorzitter.

De Voorzitter sluit de Vergadering met de volgende toespraak :

MIJNE HEFREN !

Wat der Vergadering in deze ure te doen stond, werd vol- bragt. Op mij echter rust nog een tweevoudige en aangename pligt. Ik heb ons aller dank te brengen aan onzen Algemeenen

Secretaris, die niet opgehouden heeft der Akademie menigvuldige

en groote diensten te doen. Moge hij ons gespaard blijven, en voortvaren ons ten goede zijne krachten te gebruiken met al die energie, welke wij zoo zeer in hem vereeren als bewonderen ! En gij, mijne hooggeachte Medeleden allen, ontvangt gij mijne betuiging van erkentelijkheid voor de welwillendheid, waarmede gij mijne taak heden hebt verligt. Moge onze instelling zich meer en meer ontwikkelen tot voortbrenging van schooner vruch- ten der wetenschappen, tot eere van den Koning en het heil des Vaderlands! Ik sluit deze vergadering.

6 *

LEVENSBERICHT

VAN

JACOB VAN HALL, Lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen,

DOOR

€ Mr. H. J. KOENEN, Secretaris der Afdeeling voor Letterkunde *),

Het is de eerste maal, Mijne Heeren, dat ik in mijne tegen- woordige betrekking tot deze Afdeeling geroepen word den treu- rigen lijkplicht te vervullen, waarvan zich mijn ambtgenoot bij de Zuster-Afdeeling reeds zoo vaak en op eene zoo welsprekende wijze gekweten heeft. Doch niet dit min gewone alleen van mijne taak verwekt in mijn gemoed eene bijzondere aandoening: ook de betrekkingen, waarin ik tot den hooggeachten Afgestorvene stond, vervullen mijne ziel met weemoedige en tevens dankbare herinneringen. Mr. JACOB VAN HALL was niet alleen de laatst overgeblevene mijner geëerde en beminde Leermeesters uit den tijd mijner akademische studiën, en herroept mij als zoodanig in het geheugen eene geheele schaar zijner toenmalige ambtgenooten, aan welke ik mij op het veld der wetenschappen zooveel, zoo onbedenkelijk veel, verschuïidigd weet; niet alleen mag ik er op roemen, onder zijne geliefde leerlingen eene bescheidene plaats te hebben ingenomen, zoodat mij bij zijn afsterven het Virgiliaan- sche: amavit nos quogue Daphnis t), als van zelve voor den geest kwam; maar ik mocht ook, sedert, zijne vriendschap niet slechts hier te Amsterdam, maar ook later, zoo vaak ik mij te Utrecht bevond, in ruime mate ondervinden. Kan het U be-

*) Voorgedragen in de Gewone Vergadering der Letterkundige Afdeeling van 11 April 1859, +) „Darawis verheff’ ons lied, wijl ons ook paranis beminde,”

(85 )

vreemden, Mijne Heeren, dat ik de keuze der Afdeeling toe- juichte, toen zij, na het aftreden van den geachten voorgaanden Voorzitter, zijn eervol maar niet gemakkelijk ambt aan onzen VAN HALL opdroeg? Zoo iemand getuigenis kan afleggen van de waardige en gewetenvolle wijze, waarop hij het voorzittersgestoelte bekleedde, ik geloof daartoe bevoegd en in staat te zijn; daar zijn verstandig, menschkundig en onpartijdig beleid mij den plicht, om zulk eenen voorganger ter zijde te staan, gemakkelijk en aangenaam placht te maken, boven hetgeen men gewoonlijk in soortgelijke omstandigheden ondervindt. Ik ga dan, niet om des gebruiks wille alleen, maar naar de inspraak van hart en ge- weten tevens, beproeven, eene welgemeende hulde te brengen aan den Man, wien de wetenschappen in het algemeen, en onze Koninklijke Akademie inzonderheid, zoo vele en zoo belangrijke verplichtingen hebben.

Te Amsterdam geboren den 14den April 1799, genoot vaN HALL het onschatbaar voorrecht, van in een achtbaren en rijk- begaafden Vader en in een ouderen broeder, die zich toen reeds bijzonder onderscheidde, uitstekende voorgangers en leidslieden te bezitten op de eervolle baan der oude letteren en der rechts- geleerdheid. Zijn uitmuntende aanleg werd daarenboven reeds vroeg op de Latijnsche School, aan welks hoofd zich destijds de wak- kere BosscHa bevond, wien zijne talrijke leerlingen steeds met eere bleven herdenken, gelukkig ontwikkeld. Aan de Doorluchtige School waren eerst VAN LENNEP Een VAN CAPELLE, daarna CRAS en VAN REENEN, en later ook nog DEN TEX, zijne leermeesters. Door zulke mannen gevormd, waren zijne vorderingen, vooral in de studie van cicero en van het romeinsche recht, alleraanmer- kelijkst, en was op hem ten volle toepasselijk de bekende uit- spraak van QUINTILIANUS: „Ille se profecisse sciat, cui CICERO valde placebit”” Toch verdient het opmerking, dat hij tegenover zijne voortreffelijke leermeesters steeds eene zekere onaf hankelijk- heid van geest bleef behouden; zoodat noch de ingenomenheid van CRAS, noch die van zijn toenmaligen leermeester, later zijn ambtgenoot en vriend, DEN TEX, „met het zoogenaamde natuur- recht, in den modernen zin des woords, hem veel belangstelling voor die studie, noch voor de Kantiaansche wijsgeerte, waarop

(86 )

zij destijds werd gegrondvest, kon inboezemen. Want reeds vroeg stond hij de beginselen voor der historische school; en ik ver- moed, dat de naauwe vriendschapsbetrekking zijns waardigen va- ders met cuPerus, zijne aandacht reeds toen op den edelen von SAVIGNY, die de Academische Verhandeling van curerus over het bezitrecht zeer hoog schatte, moet hebben gevestigd. Tweemaal genoot onze VAN HALL, terwijl hij nog aan de Door- luchtige School student was, eene streelende onderscheiding : eerst in 1820 toen hij te Utrecht, welks Akademie hem later zooveel verplichting zou hebben, een accessit verwierf op eene aldaar uitgeschrevene Prijsvraag van den volgenden inhoud: Disquira- tur, quaenam universe fuerit tragoediae graecae ratio, ad eamque ezigatur nobilissima Vondelii fabula: GIssBRECHT VAN AMSTEL; een jaar later, toen hem den 26sten Maart 1821 de gouden eerepenning werd toegekend op eene prijsverhandeling, door de rechtsgeleerde faculteit van diezelfde Hoogeschool bekroond: De origine et progressu guaesltionis per tormenta, een geleerd en welbewerkt stuk, dat hem toen reeds als een der meest hoop- gevende leerlingen van de amsterdamsche rechtsschool alom deed waarderen. : Anderhalf jaar daarna stond vaN HALL gereed om de hand naar den doctoralen hoed uit te strekken, en hij had tot die plechtigheid aan de utrechtsche Hoogeschool, die hem reeds een- maal met goud bekroond had, de voorkeur gegeven. Dan, al- vorens den 19den Nov, naar de publieke promotie te dingen, bewoog hem de genegenheid voor zijne geboortestad en hare Doorluchtige School, om eene week vroeger het eerste gedeelte zijner keurige en welbewerkte Dissertatie De Magistro navis in de groote gehoorzaal van het amsterdamsche Athenaeum te ver- dedigen, weinig vermoedende, dat die twee verdedigingen van zijn proefschrift, om zoo te spreken, voorspel en voorteeken waren van de twee hoofdgedeelten zijns namaligen professoralen werk- krings, waarvan hij 24 jaren aan de Doorluchtige School te Amsterdam, de tien volgende aan de Hoogeschool van Utrecht, zoude doorbrengen. Zoo worden vaak op beslissende tijd punten onzes opgaanden levens als door onzichtbare vingeren in vluchtige trek- ken de eerste ontwerpen geschetst, welke wij later zullen geroe-

(87)

pen worden, in de rijpe kracht der mannelijke jaren, met eene vastere hand en op breedere schaal, op hooger standpunt ge- plaatst, uit te voeren!

Weinige maanden na zijne bevordering tot Doctor in de beide rechten zette vAN HALL zich als Advocaat te ’s Gravenhage ne- der, en begon daar weldra, begunstigd door den grooten naam en de vele betrekkingen zijns vaders, zich een niet onbelangrij- ken werkkring te verwerven.

Inmiddels verloor hij zijne vroegere letterkundige studiën niet uit het oog, maar onderhield met zijnen geleerden en werkzamen broeder, den tegenwoordigen Hoogleeraar te Groningen, eene ge- regelde latijnsche briefwisseling, waarin de oude letteren, welke geen der beide broeders om hunne practische loopbaan aan de vergetelheid wilden overlaten, eene voorname plaats bekleedden.

Niet lang echter duurde de loopbaan van vaN HALL als pleit- bezorger; want nog in hetzelfde jaar, toen de Hoogleeraar vAN REENEN om redenen van gezondheid zijn ontslag uit dat ambt had gevraagd, vestigde zich de aandacht van Curatoren der Doorluchtige School al aanstonds op eenen zoo verdienstelijken jeugdigen Rechtsgeleerde: die dan ook met groote eenparigheid tot den leerstoel van VAN REENEN werd beroepen.

Bij de aanvaarding van dit Hoogleeraarsambt in zijne beminde geboortestad, hield van HarL eene voor den loop en aard zijner studiën zeer kenschetsende Inwijdings-redevoering Over de ver- diensten der Nederlandsche Rechtsgeleerden omtrent de histo- rische rechtsstudie, in welke hij, ofschoon recht doende weder- varen ook aan die vaderlandsche Juristen, die de analytische methode bij voorkeur hadden beoefend, van welke een vAN DER KEESSEL als de roemvolle vertegenwoordiger kon worden beschouwd, zijne voorliefde voor de historische richting geenzins verborg, en de aandacht bijzonder op die Nederlandsche Rechtsgeleerden (vooral op het driemanschap van SCHULTING, NOODT en BYNKERSHOEK) vestigde, die hij aanmerkte als de voorloopers der historische school in Duitschland. Dat de zoon van MAURITS CORNELIS VAN HALL ook den door dezen zoo hoog gewaardeerden NOORDKERK bij die gelegenheid niet met stilzwijgen voorbijging, zal men, ook zonder uitdrukkelijke vermelding, gereedelijk beseffen. Men

(88 )

meene echter geenzins, dat vaN Marr zich door het aanlokkelijke van zijn onderwerp tot een’ onvoorwaardelijken lof eener buiten- landsche richting liet medeslepen : daarvoor waarborgde hem zoo- wel zijn vaderlandsch gevoel als de bedachtzaamheid van het nederlandsche volkskarakter; en merkwaardig zijn de woorden, welke hij over dit onderwerp op het einde zijner Rede bezigt. „st enim (zegt hij daar) haec laus nostrorum Interpretum, ut non facile uni alterive scholae se quasi mancipari patiantur, sed exploratis alioram opinionibus, propriam sibi in unoquoque ge- nere eam efficiant sententiam, quae misso partium studio, maxime probabilis esse videatur.”

Het was gedurende de eerste jaren van het Hoogleeraarambt van VAN HALL, Mijne Heeren, dat ik als jeugdig studerende op de banken zijner Collegiekamer plaats nam, en niet alleen de beknoptheid, klaarheid en bondigheid zijner voordracht leerde waar- deren, maar ook in zijn meer gemeenzamen omgang met eenige bevoorrechte studenten mocht deelen. Nog herinner ik mij de belangstelling, met welke wij op zijn privatissimum de redevoe- ringen van CICeRO ten voordeele van CAECINA en van MURAENA en de nieuwlings ontdekte boeken over den Staat met hem la- zen, en hem altoos en in alles als den hulp- en dienstvaardigen vriend zijner leerlingen leerden kennen. Die avonden behooren, benevens de gelijksoortige wetenschappelijke bijeenkomsten ten huize van mijn onvergetelijken Leermeester VAN LENNEP, tot de belangrijkste en aangenaamste herinneringen van den tijd mijner akademische studiën.

Nog herinner ik mij, welk een leedgevoel zich een twintigtal jaren later, nadat ik, van student aan de Doorluchtige School tot Verzorger dier belangwekkende instelling was opgeklommen, van mij meester maakte, toen mijn voormalige leermeester te kennen gaf, dat hij, eene roeping naar het stichtsch Athene ontvangen hebbende, het besluit had genomen om den nieuwen hem aangeboden werkkring te aanvaarden. Het was niet dan zeer noode, dat mijne ambtgenooten met mij dien schat aan eene andere instelling afstonden; en eenparig was de overtuiging, dat, wie ook voortaan de ontledigde plaats van den wakkeren am- sterdamschen Rechtsleeraar mocht bekleeden, de beoefening der

(89 )

wetenschap hier ter stede daarbij ongetwijfeld een gevoelig ver- lies zou ondergaan. VAN HALL heeft sedert, niettegenstaande zijne veranderde standplaats, voor zijne moederstad en hare instellin- gen eene onverflaauwde belangstelling blijven behouden; en het was mij dan ook allezins welkom, toen eene schier gelijktijdige benoeming in deze Akademie, mijne vroegere betrekkingen tot mijn geachten Leermeester, die wel eenigzins gesleten, maar niet vergeten waren, door die gunstige gelegenheid op gewijzigden voet hernieuwde.

Onder de geschriften, die VAN HALL gedurende zijn verblijf te Amsterdam voor de drukpers bewerkte, behooren de Aanmer- kingen op het Ontwerp van een Wetboek van Strafvordering, die hij in 1827 of 1828 met zijnen geachten oudsten broeder Mr. r. A. VAN HALL, met zijnen Ambtgenoot DEN TEX en zijnen vriend UYrwerF STERLING deed in het licht verschijnen, en voorts de Bijdragen tot Regtsgeleerdheid en Wetgeving, met den Hoogleeraar DEN TEX gedurende eene reeks van jaren geredigeerd. Voorts kende hem de stem van velen een belangrijk aandeel toe in de bewerking van de Noordstar, een veelgelezen weekblad, waarin de rechten en aanspraken van Nederland tegenover de belgische bladen, in de altoos gedenkwaardige dagen van 1829, 1830 en volgende jaren, op eene mannelijke en wakkere wijze werden voorgestaan.

Te Utrecht aanvaardde vaN mALL zijn Hoogleeraarambt met het houden eener Inwijdingsrede Over het handhaven en beoefe- _ nen der rechtsgeleerde studiën in Nederland, vooral in den te- genwoordigen tijd, uitgesproken den 14den September des jaars 1848. De verwaarloozing toch van den bestaanden rechtstoe- stand, de minachting voor verkregene rechten, en de onzekerheid der openbare aangelegenheden, welke zich in dat jaar overal ge- voelen lieten, gaven gereede aanleiding, om destijds de betere waardering van rechtsstudiën, die eenen vasten grondslag voor openbare en bijzondere aangelegenheden konden aan de hand geven, met dubbelen aandrang aan het opkomend geslacht aan te bevelen.

Henigen tijd later begon hij zijne Handleiding tot de beoefe- ning van het burgerlijk regt in Nederland uit te geven, waarvan in 1851 bij JOHANNES MULLER het eerste gedeelte in het licht

(9)

verscheen. Later werd deze leiddraad zijner voorlezingen wel vervolgd, doch niet ten einde gebracht. Zijn ambtgenoot en aan- verwant VAN BONEVAL FAURE te Groningen maakte van dit ge- schrift zooveel werk, dat hij meende bij zijne rechtsgeleerde lessen geen beter handboek te kunnen gebruiken. Mocht die geachte Hoogleeraar zich na het afsterven van den oorspronkelijken Auteur met de voltoojing van zijnen arbeid willen belasten, zoo ware daardoor aan de studerende jongelingschap en aan allen die zich op de studie van het Nederlandsch Wetboek toeleggen, een ge- wichtige dienst bewezen.

Gedurende het Akademiejaar 1855 —1856 bekleedde van HaLr aan de utrechtsche Hoogeschool de waardigheid van Rector Mag- nificus. De Redevoering, welke hij bij die gelegenheid op den 26sten Maart uitsprak, handelde: over de plicht welke het be- zit van Wetboeken den Rechtsleeraar en den Wetgever in Ne- derland oplegt. Toen zijn opvolger, de thans mede reeds over- ledene Hoogleeraar visscHEr, zich van het waarnemen der meeste verplichtingen aan die waardigheid verbonden, om redenen van gezondheid moest verschoonen, was de altijd behulpzame vAN HALL gaarne bereid, om zijn verzwakten ambtgenoot in het waarne: men der opgelegde werkzaamheden te hulp te komen. Hij droeg dan ook dit tweede Rectoraat aan den opvolger zijns ambtge- noots over den 26sten Maart 1857, met het houden eener in zeer korten tijd opgestelde oratie: De Societate Commenditaria, guae dicitur, aliis legibus regunda in nostra patria quam in Francia. Hen jaar daarna aanvaardde hij het Voorzitterschap onzer Afdeeling der Kon. Akademie van Wetenschappen; en ik behoef voor U, Mijne Heeren, niet te herhalen, met welk eenen ijver, met welke naauwgezetheid en echte humaniteit hij deze betrekking in ons midden vervulde. Daarvan, Mijne Heeren, be- hoef ik thans gewis niet in het breede te gewagen; want daar- van legde elke onzer vergaderingen een daadwerkelijk getuigenis af. Hij heeft in deze, even als in zijne veelvuldige andere be- trekkingen, gewerkt terwijl het dag is, en wij willen hem, na zulk een arbeidzaam leven, de ruste der rechtvaardigen gewis niet misgunnen. Zijne assche ruste in vrede, en zijn voorbeeld blijve ons allen ter navolging voor oogen gesteld!

EN eN

nain rd ie

(IL)

VAN HALL was in zijn huiselijk leven niet min dan in zijne openbare betrekkingen voorbeeldig, en algemeen onder zijne naaste betrekkingen bemind en geacht *). Ken groot gedeelte van zijne jeugd bracht hij door op het land, op het buitengoed zijns va- ders te Heikop bij Vianen, en hij bleef van dien omtrek de geliefkoosde verblijfplaats zijner vrije- vacantie-dagen maken, zoo- lang hij met zijne eerste gade, Mejufvrouw SUSANNA GERARDINA VROLIK, zuster van onzen geachten Algemeenen Secretaris, ge- huwd was, welke hem drie jaren na hun kinderloos huwelijk door den dood ontviel. Toen hij in 1882 hertrouwd was, bracht hij den zomer eerst op een optrekje nabij Driebergen door, la- ter tot 1850 op het grootendeels door hem aangelegde Buiten- goed De Hoogstraat, bij Darthuizen. Van zijnen smaak voor aanleg en cultuur getuigen ook de belangrijke heide-ontginnin- gen, die hij in vereeniging met eenigen zijner bloedverwanten bezat nabij Putten op de Veluwe, waar hij met kinderlijk ge- noegen over het welgedijen zijner pogingen, den tijd dien hij aan zijne studiën kon ontwoekeren placht door te brengen.

En zoo, Mijne Heeren, brengen wij der nagedachtenis van wijlen onzen waardigen Voorzitter een laatsten afscheidsgroet en eene welgemeende hulde toe. Moge het der Letterkundige Af- deeling van de Koninklijke Akademie nimmer aan eenen Voor- zitter ontbreken, die hare vergaderingen leide met een aan plicht- gevoel gehuwd beleid, met ijver voor haren goeden naam, en met die ware humaniteit, die de kroon en het sieraad uitmaakt van mannen, door den beschavenden invloed der fraaie letteren gevormd !

Men heeft wel eens de aanmerking gemaakt, dat de Hooglee- raar VAN HALL zich weinig door uitgegevene geschriften over het

*) Hoe juist VAN HALL de gaven en verdiensten van anderen wist te waar- deren en aan het algemeen ter navolging voor te stellen, heeft hij getoond in zijn uitvoerig en belangrijk Levensberigt van zijnen vriend en Ambtgenoot DEN TEX, voorkomende in de Handelingen der Maatschappij van Ned. Let- terkunde te Leiden in 1855. — Van dienzelfden aard was ook zijne Levens- schets van Prof. N. SMALLENBURG, in de Bijdragen tot Regtsg. en Wetg, DL, X, bl. 623630,

(92)

vak zijner levensstudie heeft doen kennen. Bij het opperen van deze bedenking heeft men wellicht niet genoeg er op gelet, hoe- veel inspanning en zorg den Overledene de redactie en bewer- king der Bijdragen tot Regtsgeleerdheid en Wetgeving, der Jaarboeken, en der Nieuwe Bijdragen gekost heeft. Van 1826 tot 1838 kwam dit Tijdschrift uit onder eerstgenoemden titel, en werd sedert met het jaar 1839 voortgezet onder den titel van Nederlandsche Jaarboeken voor Regtsgeleerdheid en Wet- geving. Van toen af werd ook als afzonderlijke Verzameling uit- gegeven het Regtsgeleerd Bijblad, behoorende tot de Nederland- sche Jaarboeken, waarin vragen, opmerkingen, korte bedenkingen, spoed vereischende berichten, vooral ook de zoodanige, welke daartoe aan de Uitgevers werden medegedeeld, zouden uitgegeven worden. Eindelijk de Mieuwe Bijdragen tot Regtsgeleerdheid en Welgeving, die vaN marr, na het afsterven van den Hoog- leeraar DEN TEX, met zijnen utrechtschen Ambtgenoot Prof. LiN- TELO DE GEER heeft uitgegeven. Men moet met de zorgen en bemoeienissen, die de redactie van zulk een tijdschrift veroor- zaakt, van nabij bekend wezen, om te beseffen, dat deze veel van den beschikbaren tijd, die anders tot het schrijven van we- tenschappelijke werken kan besteed worden, bestendig vordert. Talrijk waren dan ook de letterkundige overzichten, boek- beoordeelingen en afzonderlijke berichten, die daarin van zijne hand voorkwamen, en gewis te menigvuldig om hier ter plaatse te worden opgesomd. Alleenlijk, zal het, om den aard en omvang zijner rechtsgeleerde studiën eenigzins te doen kennen, wellicht niet overtollig zijn, hier de titels op te geven der afzonderlijke Verhandelingen, welke het genoemde Tijdschrift, van den Heer VAN HALL zelven bevat.

A. Romeinsch Recht.

C. A. DEN TEX €en J. VAN HALL, Oordeel- en Uitlegkundige Op- merkingen over nieuw ontdekte fragmenten der vijf eerste boe- ken van den Coder Theodosianus.

Bijdragen, L 1, 310.

(98 )

Over den zamenhang der Digestenverdeeling in zeven partes, met de indeeling der XIL, Tafelen.

Bijdr. Dl. V. le Stuk, bl. 1 verv,

Bedenkingen over de Actiones bonae fidei en stricti juris, en de Condemnatio cerfae en incertae pecuniae.

Bijdr. Dl. V. bl. 817 vv.

Over de Ante- of propter nuptias donatio van het Rom. Regt. Bijdr. Dl. V. bl. 561—587.

Een woord over de Lew Rhodia der Digesten. Bijdr. Dl, VIL. bl. 821.

Bedenkingen omtrent de middelen, bij het Romeinsche Recht,

ter bescherming van minderjarigen ingevoerd, vooral met betrek- king tot de Lee Plaetoria.

Bijdr. IX. bl. 5.

Over het erfrecht der Romeinsche vrouwen volgens de Wet der XII Tafelen.

Jaarboeken, Dl. VII. bl. 209 vv.

B. Oud-nederlandsch Recht. De Stedelijke Handvesten en Keuren in Holland en Zeeland, in de 13de en 14de Eeuw, in derzelver onderling verband. Nieuwe Bijdr. DL. I. bl. 558—590.

De Keuren van Zeeland, beschouwd als de oudste wetgeving in Nederland.

Nieuwe Bijdr. Dl. IV. bl. 482—456.

C. Hedendaagsch Recht,

Schadeloosstelling wegens Overlegdagen bij de Cherteparty be- dongen, verplicht den vervrachter niet, na het verloop der leg- dagen op de beloofde vracht te wachten,

Bijdr. Dl. IL. bl. 64.

(4)

Over het voldoen der Schuldeischers eener nalatenschap door beneficiaire erfgenamen volgens het Hedendaagsche Recht. Bijdr. Dl. VI. bl. 666.

Nog een woord over het voldoen der Schuldeischers enz. Dl. VIT. bl. 101.

Over de aflosbaarheid van het Tiendrecht. Jaarboeken, Dl. IV. bl. 382—400.

Van het recht van vervroegden termijn of anticipatie. Nieuwe Bijdr. Dl. IL. bl. 389 vv.

De Vennootschap bij wijze van geldschieting in Frankrijk en Nederland, en de Fransche Wet van 7 Julij 1856. Nieuwe Bijdr. Dl. VI. bl. 625.

nn a al a Tae Ac ei

Arde des

LEVENSBERICGHT

VAN

SJ. VAN GILS EE,

Lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. DOOR

Mr. H. J. K 0 E N E N, Secretaris der Afdeeling voor Letterkunde *).

Nadat gedurende de eerste jaren van het bestaan onzer Af-

‚ deeling onze Medeleden gelukkig door den dood waren gespaard,

berust thans reeds voor de tweede maal in weinige weken op mij de verplichting, U het levensbericht van eenen Medebroeder voor te dragen, die uit zijn aardschen werkkring spoedig en onverwacht werd opgeroepen. De eerste, wien ik te vermelden had, was de beroemde Rechtsleeraar, aan wien ik een groot ge- deelte mijner akademische vorming, gij allen, Mijne Heeren, de beleidvolle leiding uwer werkzaamheden dank weet. Thans heb ik de nagedachtenis te verlevendigen van een man, met wien ik veel minder gemeenzaam was, en die ook nog slechts eene enkele maal onze vergaderingen heeft kunnen bijwonen. Toch verdient ook de uitmuntende vAN GIrsE in onze voortdurende herinnering te leven; want ook hij was gereed, zoodra hem zijne benoeming bekend werd, zijne krachten aan de onze te paren, en wij hadden gewis, ware zijn leven gerekt geworden, aan zijn krachtigen geest en vurigen ijver menige belangrijke bijdrage voor onze Werken of ons Tijdschrift te danken gehad. Dat waarborgen ons de wakkere bemoeienis, die hij aan een ander Tijdschrift, tot welks oprichting of instandhouding hij zooveel bijdroeg, heeft besteed.

*) Voorgedragen in de gewone vergadering der Letterkundige Afdeeling van 20 Junij 1859,

(96 )

JAN VAN GILsE was geboren den 19den October 1810 in het nijvere Zaandam, van ouds een der voornaamste verblijfplaatsen der naauwgezette en werkzame Doopsgezinden. Even als zijn vader zou ook hij tot de houtzagerij zijn opgeleid geworden, indien niet eenige vrienden van het ouderlijk huis in hem eene bijzondere geschiktheid voor de studie hadden gemeend op te merken. Met gretigheid nam hij het hem gedane voorstel aan, om zich op de Godgeleerde studiën ten behoeve van zijn kerk- genootschap toe te leggen. Aan de kweekschool der Doopsge- zinden hier ter stede onderscheidde hij zich door buitengewone vlijt, en gaf daarvan in 1881 eene proeve in het beantwoorden eener prijsvraag Over de profetie van Obadja. Nog tweemaal werd hij gedurende den tijd zijner studiën bekroond: eens te Groningen voor zijn antwoord op de prijsvraag Over het apo- feryphe boek van Jesus Sirach, en eens te Leiden voor zijne beantwoording der prijsvraag Over de zedekundige grondstel- lingen en hoofdvoorschriften der Apostolische Vaders; eene Verhandeling, die overtuigend bewees, dat hij van de Patristiek geene minder ijverige studie had gemaakt dan van de Kritiek en HExegese des Ouden Verbonds. Inderdaad, men mocht hem met volle recht onder de bekwaamste leerlingen van de Hoog- leeraren VAN LENNEP, ROORDA, MULLER €en KOOPMANS rangschik- ken, en hij verwierf dan ook weldra de achting van den be- roemden HAMAKER, op wiens raad hij in 1886 een exegetisch en kritisch specimen over het Zeventiende Hoofdstuk van Ezechiël ter verkrijging van den Doctorstitel bewerkte.

Toen hem de doctorale waardigheid te Leiden werd toegekend, was hij reeds twee jaren lang als predikant der Doopsgezinde gemeente te Koog en Zaandijk werkzaam, en hij bleef, eerst in dien werkkring, daarna als predikant bij de Amsterdamsche ge- meente onvermoeid bezig, tot hem na den dood van den waar- digen, geleerden en schranderen w. CNOOP KOOPMANS in 1849 de opengevallen theologische leerstoel aan het Seminarium werd opgedragen. Daar heeft hij zich vooral onderscheiden, niet slechts als geleerd Theoloog, maar ook als trouw en volijverig leer- meester zijner leerlingen. Later heeft hij zich vooral gunstig doen kennen door die doorwrochte bijdrage tot de Geschiedenis

even A el menin dae dd of Been nt oe Ber te kennen

mna Ek a

Ee OEE

(97)

des Nieuwen Testaments, waarin hij handelde over de oorspron- kelijke beteekenis der benaming van Algemeene Zendbrieven, geplaatst in de Godgeleerde Bijdragen van 1857.

Als beoordeelaar der geschriften van anderen, vooral wanneer hij zich met de strekking niet kon vereenigen, toonde hij ne- vens eene groote scherpzinnigheid, niet zelden eene zekere hevig- heid, die hem tot een geduchten tegenstander maakten; doch in het gewone leven was hij — dit wordt van degenen die hem het best gekend hebben getuigd — zelden zoo scherp als men uit sommige geschriften, die zijne studeerkamer verlieten, zou hebben kunnen opmaken; ook werd die sterke ijver voor hetgeen hij als waarheid aannam, getemperd door persoonlijke welwillendheid en groote hulpvaardigheid. Welk eene achting hij zijnen grijzen Leermeester, den braven s. MULLER, toedroeg, heeft hij getoond door het in ’t licht zenden eener feestgave bij de viering van diens vijftigjarig jubelfeest; en had van cirse eenigen tijd lid onzer Afdeeling mogen blijven, ik houd mij overtuigd, Mijne Heeren, dat hij nevens eene warme deelneming in de wisseling van denkbeelden, die in onze vergaderingen pleegt gehouden te worden, eene vriendschappelijke gezindheid jegens al zijne medeleden zou hebben weten te bewaren. Ons aller leedgevoel bij zijn afsterven doet niet minder de hooge achting, waarin wij hem hielden, kennen, als het getal der stem- men, die hem het lidmaatschap onzer Afdeeling deden ver- werven. Moge het onze Akademie nimmer ontbreken aan leden, die bij zooveel ijver en werkzaamheid, zooveel aanspraken op gunstige verwachting van medewerking tot het doel onzer in- stelling kunnen doen gelden !

JAARBOEK 1859, 1

LEVENSBERICHT

VAN

Mr. C. J. VAN ASSEN,

Rustend Lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, DOOR

Mr. H.J. KOENEN, Secretaris der Afdeeling voor Letterkunde *).

Op nieuw, Mijne Heeren, geëerde Medeleden, is ons een ach- tenswaardig lid van de Letterkundige Afdeeling onzer Akademie ontvallen, en vind ik mij genoopt, U ditmaal het levensbericht voor te dragen van den gevoeligen, heuschen en fijn beschaafden VAN ASSEN. Indien ik in JACOBUS VAN HALL den laatstover- geblevenen mijner Leeraren mocht gedenken, in vAN ASSEN zie ik den vriend weemoedig na, wiens leerzame omgang, wiens oor- deel en smaak mij niet zelden nuttig zijn geweest, en wiens hulpvaardigheid en vriendelijke raad en voorlichting aan nie- mand, die ze verlangde, ontbraken. Nog niet lang geleden onder de rustende leden der Akademie opgenomen, gelijk hij ook in den umiversitairen werkkring eene eervolle ruste genoot, ble- ven hem de betrekkingen dierbaar, in welke hij een groot ge- deelte zijns levens had doorgebracht: en onder deze was het lid- maatschap dezer Akademie niet in de laatste plaats te noemen. In hem verloren wij een der medeleden van het voormalig Kon. Ned. Instituut, die bij de oprichting der Akademie dadelijk wederom benoemd werden: eenen waardigen Vertegenwoordiger van een tijdvak, waarin de Klassieke Letterkunde en de fijne beschaving, daaruit geboren, meer dan in onze dagen op den voorgrond stonden; een man, van wien de bekende spreuk in

*) Voorgedragen in de Gewone Vergadering der Letterkundige Afdeeling van 10 October 1859,

Klieder nn ds

(99)

ruime mate gegolden heeft, dat de stijl den mensch kenteekent, en die, naar dien maatstaf geschat, onder onze uitstekendste me- deleden verdient gerangschikt te worden.

CORNELIS JACOBUS VAN ASSEN zag het eerste levenslicht op den 25sten Augustus 1788 te Harlingen, waar zijn vader pre- dikant was bij de Hervormde gemeente. Van den tijd zijner eerste vorming zijn mij geene bijzonderheden bekend geworden. Van 1805 af tot 1809 studeerde hij te Franeker, waar hij vooral het onderwijs genoot van Prof. m. w. TYDEMAN, en eene merkwaardige Dissertatie over de Redevoering van crcero ten behoeve van crLuENTIUS verdedigde. Ook te Leiden heeft hij zich nog een jaar onder VAN DER KEESSEL en SMALLENBURG ge- oefend. Hij hield zich daar natuurlijk meest onder zijne friesche landslieden op, en knoopte betrekkingen aan met WiJrrEMBACH en zijn beroemden leerling, onzen BAKE. Ook met den Heer Mr. 1. c. Luzac ontstond toen reeds eene nimmer, ook bij ver- schil van staatkundige inzichten, verloochende wederzijdsche ge- negenheid. Onder zijne bijzonderste Akademievrienden worden voorts genoemd de geleerde Mr. 5. Pan, de Auteur van eene algemeen gewaardeerde bijdrage tot de ook door vaN AssEN zoo hoog gewaardeerde werken van BILDERDIJK, alsmede P. vaN LELYVELD, Auteur eener Commentatio de Infamia Jure attico. Doch vooral vruchtbaar, ook voor het vervolg zijns levens, was

_de destijds reeds aangeknoopte naauwe en warme vriendschap

met KEMPER, en door dezen met Mr. 5°. pr vries; eene vriend- schap, die steeds door alle omstandigheden heen, onveranderd dezelfde bleef. — Herlang keerde hij naar Franeker terug, en in 1810, terwijl ieder de opheffing der friesche Akademie te gemoet zag, ontving hij daar den doctoralen titel op uitgewerkte theses (Quaestiones Juridicae Inaugurales).

Straks na zijne promotie zette zich VAN AssEN te ’s Graven- hage neder als Advocaat bij het Keizerlijk Gerechtshof aldaar, en zocht hij zich onder den Heer Mr. 5. c. VAN DER KEMP in de rechtspraktijk te oefenen. Eerlang deelde hij mede in de vriend- schap van den beroemden Advocaat Mr. p. 5. DB FREMERIJ, en begon, ook door zijne betrekkingen in Friesland, eene niet on-

7%

( 100 )

belangrijke praktijk te verkrijgen, zonder daarbij de Oude Let- teren, vooral de studie van zijnen geliefden crcero, uit het oog te verliezen. Weldra kwam hij ook met onderscheiden aanzienlijke mannen, die, den val des vaderlands betreurend, naar eene ver- andering van zaken hijgend uitzagen, in aanraking; een kring, waarin allen zijne warme vaderlandsliefde, vereenigd met uitste- kende kundigheden en kieschen en keurigen smaak, als om strijd waardeerden. Een G. K. VAN HOGENDORP vertrouwde de leiding der voorbereidende studiën zijns oudsten zoons voor de Hooge- school hem gaarne toe. Ook nog andere jongelieden van aan- zienlijken huize heeft hij op soortgelijke wijze bij hunne oplei- ding tot de Akademie zijne hulp geboden, en wellicht is aan deze met zooveel voorliefde ter hand genomene opleiding van voorname jongelingen de bestendige neiging van VAN ASSEN — ook in lateren tijd — toe te schrijven, om, zonder voorbijgang van andere vlijtige akademieburgers, of die zich door buitenge- meenen aanleg onderscheidden, eene bijzondere mate van belang- stelling en zorg aan de zonen van mannen van geboorte en aanzien, vooral gedurende hun akademisch leven, te wijden.

Toen in Nov. 1813 zich te ’sGravenhage de eerste bewe- ging, die tot den nationalen opstand geleid heeft, openbaarde, sloeg men al ras het oog op den begaafden jongen Fries, ten einde door hem zijne friesche landslieden over te halen om met de Haagsche vrijheidsvrienden gemeene zaak te maken tegen het gehate dwapggezag des vreemdelings. Men had op VAN ASSEN niet te vergeefs gerekend: hij wist, in verband met den Raads- heer BERGSMA, zijne betrekkingen in Friesland voor de zaak der onafhankelijkheid dienstbaar te maken, en zijne landslieden in die provincie, als ook in Groningen en Overijssel, over te halen om zich aan de vaderlandsche beweging aan te sluiten. Bij den algemeen helder ontvonkten gloed voor de ontwaakte vrijheid, verwierf hem die welgeslaagde poging bij al wat vaderlandsch voelde, onderscheiding en hoogachting, en werd hij met algemeene toejuiching tot Ridder der Orde van den Nederlandschen Leeuw benoemd. Eerlang werd hij, waarschijnlijk op aanbeveling van G. K. VAN HOGENDORP, den Man van het oogenblik, aan Prins

nnn nn dn de dn

et dr ande Sn Glr ien

ed dee rt er ES

mre

es

en

de ie B Se

(101)

FREDERIK der Nederlanden als secretaris toegevoegd, toen deze den zetel der Muzen bezocht om zich aan akademische studiën te wijden, en woonde hij de lessen der Hoogleeraren bij, welke de jeugdige Vorst genoot. Dan dit rustig verblijf werd eerlang afge- broken, toen NAPOLEON, zijn ban overschrijdende, in Maart 1815 op Frankrijks kust landde, en Prins FREDERIK reeds den 27sten dier maand naar het leger vertrok, om onder het opperbevel van zijnen Broeder de Nederlandsche troepen aan te voeren. Of vaN ASSEN den veldtocht medegemaakt heeft, is mij niet gebleken; hij heeft echter in dat jaar in het gevolg der Prinsen Frank- rijks hoofdstad bezocht, en daar kunnen medewerken tot de herkrijging voor het vaderland der kunstschatten, aan Neêrlands wreed vertreden bodem ontroofd. Later heeft hij nog met den tegenwoordigen Koning van Pruissen, diens Broeder, nu Prins- Regent, en Prins FREDERIK der Nederlanden, eene belangwek- kende reis naar Zwitserland en Italië gedaan. Steeds sprak hij van dien tijd zijns levens met hooge ingenomenheid, en altoos is er tusschen Z. K. H. Prins FREDERIK en onzen VAN ASSEN een band van vriendschap en hoogachting blijven bestaan. Door deze belangrijke betrekkingen was aan VAN ASSEN de weg gebaand tot eene buitenlandsche reis, welke hij eenigen tijd later bij de organisatie van het Hooger Onderwijs in de zuidelijke toen aan ons vaderland verbondene Nederlanden, met den geleerden Jkh. Dr GEER VAN JUTPHAAS ondernam, om de instellingen van het Akademisch Onderwijs in Duitschland in oogenschouw te nemen, vooral daar, waar zich eene R.C. be- volking onder eenen Protestantschen scepter zag geplaatst. Van toen af dagteekenden ook de naauwe betrekkingen die hij allengs met den Heer van EwiscK aanknoopte. Een weinig later viel hem de eer te beurt, de algemeen gevierde Kroonprinses ANNA PAULOWNA met de Nederlandsche taal- en letterkunde gemeen- zaam bekend te maken; eene roeping, die hem bij de uitste- kende gaven der edele Vorstin gewis niet bezwaarlijk moet ge- vallen zijn. Geen wonder derhalve, dat hem een vijftiental jaren daarna de even kiesche als eervolle taak is opgedragen, om in het Hoofdkwartier van den Prins Veldmaarschalk met raad en pen den doorluchtigen Oranjevorst ten dienste te staan. Hij

(102 )

werd bij die gelegenheid Staatsraad in buitengewone dienst, ver- gezelde den Prins van Oranje gedurende den tiendaagschen veldtocht, werd geroepen tot het stellen van dagorden en pro- clamatiën, en was ook belast met het onderzoek en de be- oordeeling der vonnissen van de krijgsraden. Het een en ander gaf aanleiding tot een gemeenzamen omgang van VAN ASSEN met den Prins, die hem vaak aan zijne tafel ontving, daar hij zich gaarne met een zoo beschaafd en kundig man onderhield.

Doch keeren wij, Mijne Heeren, terug tot het tijdperk gedu- rende hetwelk hij zich als Advocaat te ’s Gravenhage ophield, tot op zijne benoeming als Hoogleeraar te Leiden. Gedurende dit tijdvak heeft vAN AsseN zich vooral met het vak der klas- sieke studiën en de bevordering van het kortelings gereorgani- zeerde Hooger Onderwijs, waartoe ook de Latijnsche scholen be- hoorden, bezig gehouden. Hiertoe had dan ook zijne literarische werkzaamheid destijds meerendeels betrekking. In zijne Mulde aan Christiaan Gottlob Heyne ('sGrav. 1816) schetste hij, naar aanleiding der Levensbeschrijving van HEYNES niet min beroemden schoonzoon HEEREN, het beeld van eenen philoloog, zoo als hij zich dien als naar de behoeften des toenmaligen tijds meest navol- genswaardig voorstelde; en ruim een jaar later beantwoordde hij eene door de Maatschappij van Wetenschappen te Haarlem uit- geschrevene Prijsvraag van den volgenden inhoud: „Welk eene leermethode wordt op een zoogenaamd Latijnsch school vereischt, ten einde niet alleen de oude talen met de beginselen der ge- schiedkunde, fabelkunde, enz. goed en grondig te onderwijzen, maar bijzonder ook, om de jeugd door dat onderwijs met den geest der Oudheid te bezielen, tot al wat schoon en edel is te verheffen, en zoo tot het beoefenen van kunsten en wetenschap- pen wel voor te bereiden?” De Maatschappij had bij het uit- schrijven dier Prijsvraag de bedoeling, om voor de Latijnsche scholen, door het besluit op het Hooger Onderwijs gereorgani- zeerd, een leiddraad tot regeling van het klassikaal onderwijs te doen vervaardigen. Er werden drie verhandelingen bekroond, die van onzen VAN ASSEN, toen nog Advocaat te ’s Gravenhage, eene van A. w. TERPSTRA, Rector der Latijnsche schole te Gro-

Ane

A a ek ene an ke

(103)

ningen, en eene van den amsterdamschen Praeceptor BAKKER ; doch die van vAN ASSEN, welke den gouden prijs had wegge- dragen, stond zeer ver boven de beide overige. Zij onderscheidde zich ook hierdoor, dat, ofschoon de grieksche en latijnsche let- teren geheel op den voorgrond stonden, eene meerdere oefening in de moedertaal door den Auteur gewenscht werd. Dit ver- langen was toen nog zoo nieuw, dat hij er als in éénen adem bijvoegde: „Men duide het mij niet ten kwade, dat ik op een latijnsch school het vervaardigen van Hollandsche opstel- len wil invoeren: — indien men mij konde overtuigen, dat een leerling des te beter latijn zal schrijven, naar mate hij min- der zijne moedertaal zal beoefend hebben, dan zal ik voorzeker op een latijnsch School op zulk eene oefening niet durven aan- dringen, en trekke dan mijne raadgevingen weder in” —

In een omstreeks dienzelfden tijd uitgegeven, in keurigen stijl geschreven werkje, getiteld Perikles van Athene, schetste vaN ASSEN in den persoon des edelen en welsprekenden attischen Staatsmans, aan wien Athene zijn schoonsten bloei dank weet, den invloed, dien de vlijtige beoefening van fraaie kunsten en lette-

ren op den toekomstigen Regent moet oefenen, en tevens die be-

vordering van kunsten en wetenschappen, waardoor een Staatsman, aan het hoofd van een vrijen staat geplaatst, zijn bestuur kan opluisteren. Ook hier stond zijn streven, om een heilzamen in- vloed te oefenen op de vorming en opleiding van toekomstige staatslieden, — een streven, dat hem gedurende geheel zijn leven bezield heeft — kennelijk op den voorgrond.

Tot dus ver kon het onzeker schijnen, of VAN ASSEN, die inmiddels Referendaris der tweede Klasse bij het Ministerie van Binnenlandsche Zaken was geworden, op deze wijze in staatkundige betrekkingen zoude blijven werkzaam zijn ter be- vordering van onderwijs, kunsten en wetenschappen, dan of hij tot een akademischen leerstoel zoude geroepen worden. In 1821 werd die onzekerheid opgeheven door zijne benoeming tot Hoogleeraar in de rechtsgeleerdheid te Leiden. Bij zijne hooge ingenomenheid met de Klassieke Oudheid, laat het zich lichtelijk begrijpen, dat het Romeinsche Recht hem bijzonder

( 104 )

moest aantrekken. Daarmede stond dan ook de stoffe zijner inaugureele Redevoering in het naauwste verband. Zij bevatte eené aanbeveling der studie van het Romeinsche Recht: De stu- dio Juris Romani, hoe ipso tempore diligenter twendo, en dringt ook daarom nadrukkelijk op die beoefening aan, wijl onze Neder- landsche Rechtsgeleerden zich steeds bijzonder in dat vak onder- scheiden hebben, en het dus hier eene roeping geldt, om den duur- verkregen roem onzes vaderlands ook voor de toekomst te hand- haven. — In het betreden van dien weg is VAN ASSEN dan ook een ijverig voorganger geweest. Fenige jaren later toch heeft hij de toen nieuwlings ontdekte Commentariën van GAJUs uitmun- tend opgehelderd en toegelicht. Door zijne toevoegselen op DIRK- sENs Manuale Latinitatis fontium Juris Civilis Romanorum, die

overal getuigenis van zijne veelomvattende kennis afleggen; door -

de uitgave zijner Lineamenta extrema Juris privati Justinianei, secundum teztum Institutionum (in 8 stukken van 1855 tot 1858), en door de uitgave van onderscheiden afzonderlijke stuk- ken, is hij aan die studie tot op het einde zijns levens bevor- derlijk geweest, en heeft hij telkens getoond, op welk eene tref- fende wijze hij de kennis van Oudheid en Letteren met die der Rechtsgeleerdheid wist te vereenigen. Ook voor het nieuwer bur- gerlijk recht heeft hij zich deels door afzonderlijke opstellen, in rechtsgeleerde ‘Tijdschriften geplaatst, deels door zijn - tweemaal, eerst uitvoeriger, daarna verkort uitgegeven Leiddraad voor het Collegie over het Burgerlijk Wetboek onderscheiden. De rich- ting van geest, aan ons overleden medelid eigen, bracht mede, dat hij minder streefde om tot de beginselen door te dringen of zich tot de beschouwing van het geheel te verheffen, dan en- kele op zich zelf staande bijzonderheden van nabij te beschou- wen, en vooral zijne kritiek te oefenen over den stijl en de wijze van uitdrukking van wetten en reglementen. Uit dit laatste oogpunt zijn zijne vele aanmerkingen op de Wetboeken van Ne- derland en Nederlandsch Indië zeer belangrijk, daar zij vol zijn van de fijnste opmerkingen over taal en stijl. Trouwens er was altijd uit zijne rijke belezenheid en scherpzinnige waarne- mingen veel te leeren, ook voor dezulken, die in zijne voorlezin- gen wel eens die geleidelijke orde en dat doordringen in den

( 105 )

diepsten grond des onderwerps in verband tot het geheel der wetgeving misten, dat zij er in zouden gewenscht hebben te vinden.

VAN ASSENS betrekkingen tot de Staatslieden van dien tijd bleven ook zijne belangstelling voortdurend op het staatsrechte- lijk en staatkundig gebied vestigen. Hij was niet slechts wegens zijne vele betrekkingen tot het doorluchtig Huis van Oranje, maar ook uit diepe en vastgewortelde overtuiging Oranje- en monarchaalgezind; maar vereenigde daarmede die bijzondere on- afhankelijkheid van geest, van welke hem zijn edele Vriend en Begunstiger G. K. VAN HOGENDORP steeds het voorbeeld gaf. Te- gen kwalijkbegrepen of misbruikte vrijheid, omwentelingszucht en volksdwingelandij, was en bleef hij steeds ten sterkste gekant. Dit straalde door in talrijke kortere en uitgebreidere geschriften, tijdens de eerste beginselen en toenemende ontwikkeling der Bel- gische omwenteling in het licht gegeven. Hiertoe behoort Met onweltige der Petitiën aan de Staten-Generaal, of geschied- en regtskundige uitlegging van Art. 161 der Grondwet. Leiden 1829, en De Hooge Raad van Nederland, of eenige bedenkin- gen op Art. 176 en 182 van de Grondwet. ’s Gravenh. 1850. En na het uitbreken der omwenteling: Wenken, herinneringen en aanteekeningen uit de dagen van Nederlands Herstelling. Leiden, 1830. Vele dezer kortere geschriften zijn nameloos in het licht verschenen ; evenwel heeft vAN AssEN zijn auteurschap, wanneer het pas gaf, geenzins verloochend. En dat hij, waar het hem nuttig of noodig scheen, met open vizier in het strijd- perk trad, heeft hij getoond door zijne zoo veel opzien wekkende Redevoering, in 18381 bij het nederleggen der waardigheid van ‚ Rector Magnificus gehouden: De immoderatâ libertatis cupidi- tate, Europae calamitatum effectrice, die veel tegenspraak en bij velen sterke afkeuring vond, ofschoon allen het keurig Latijn en de wegslepende voordracht moesten huldigen. Weinige maan- den vroeger had hij eene rede gehouden, waaraan eene onver- deelde goedkeuring ten deel viel, zijne uitnemend kernachtige en waarlijk klassieke toespraak aan de Leidsche Jagers; een meesterstuk van eenvoudigheid en kracht, die, om inhoud en vorm beide, algemeen was bewonderd geworden.

( 106 )

Zijne gave van opmerken en zijn juist en fijn gevoel omtrent stijl en bewoordingen van wetten en verordeningen paste vaN ASSEN vooral gaarne toe op de Grondwet. Immers, gelijk hij het in de welgeschrevene Opdracht van zijn werkje in 1844 over De taal der Grondwel, treffend uitdrukte: # willen wij onze ge- liefde moedertaal behartigen, en naar ons vermogen trachten bij te dragen ter harer dienste, welk belangrijker geschrift kunnen wij dan ten grondslag nemen dan de Grondwet, die, om van HOGENDORPS woorden te bezigen, van het papier in onze hoofden en harten moet overgebracht worden? Hoe gekuischter haar taal, hoe duidelijker haar stijl, hoe ligter het ons wezen zal, haar wel te verstaan en met ons te vereenzelvigen.” Van daar, dat hij ook later is voortgegaan met scholiën op de Grondwet te geven, die in 1857 in de Nieuwe Bijdragen tot Regtsgeleerdheid en Wetgeving zijn in het licht verschenen.

In de Derde Klasse. van het voormalige Koninklijk Neder- landsche Instituut, waarin VAN ASSEN den 22sten Hebr. 1824 tot lid benoemd werd, behoorde hij tot de afdeeling, aan welke de beoefening der Wijsbegeerte was opgedragen. „Zonder twijfel

werd hij in die Afdeeling geroepen wegens zijne naauwkeurige —

kennis van de schriften der oude Wijsgeeren. De keurigheid en

juistheid zijner taalkundige opmerkingen en zijne kennis der _

vaderlandsche letteren zouden hem ook in de Tweede Klasse eene plaats verdiend hebben, Te betreuren is het echter, dat hij zijne werkzaamheid niet meer tot verrijking der werken des Instituuts, later onzer Akademie, heeft aangewend. In het In- stituut gaf hij in zijne Klasse eene oudheidkundige verhandeling over het Collegie van Vredemakers te Leiden, — later eene voordracht over het houden van Voorlezingen bij de Ouden. In 1841 las hij aldaar eene Verhandeling voor, ten betooge, dat de burgerlijke wetgeving in ons Vaderland eene betamelijke zorg voor godsdienst en zeden ook nu niet geheel en al uit het oog heeft verloren. Van zijn zoo even vermeld werkje over de Taal der Grondwet, droeg hij mede een gedeelte, dat over het beleid der Justitie, voor in de Vergaderingen des Instituuts; en in 1844 zijne merkwaardige Proeve van een Verlooy over de Ge- regtelijke Geneeskunde bij de Romeinen. Doorgaans echter

Ten:

ann Ne der et en an ee han

(107 )

vond hij goed, deze Vertoogen niet in de werken des Instituuts, maar in het rechtsgeleerde Tijdschrift zijner vrienden DEN TEX en VAN HALL te doen plaatsen, omdat hij zich overtuigd hield, dat het daar meer algemeen zoude gelezen worden. Het Imsti- tuut, meende hij, moest zelf niet uitgeven; dáár moest alleen de kiem worden gelegd, het onderwerp worden besproken en

toegelicht, van werken, waarmede later het Publiek op andere

wijze zoude worden begiftigd.

Buiten den kring des Instituuts heeft vaN AssEN op meer dan ééne wijze tot algemeene beschaving en verspreiding van goeden

smaak en letterkennis onvermoeid bijgedragen. De Maatschappij

der Nederlandsche Letterkunde en de Leidsche Afdeeling der Maatschappij van Fraaie Kunsten en Wetenschappen in zonderheid, genoten de vruchten zijner werkzaamheid nog tot op het laatste zijns levens. Het zij mij vergund, Mijne Heeren, van enkele der Redevoeringen, door hem gehouden, hier de titels als bijzonder kenmerkende op te geven.

In 1826 hield hij twee Redevoeringen Over het Staalsbestuur volgens Cicero; een jaar later eene Voorlezing Over de begrip- pen van kieschheid bij de Ouden; eenige jaren daarna eene Verhandeling Over de uitdrukking van smart in de beeldende kunsten. In 1880 verscheen van hem eene Verhandeling in het licht Over de vrijheid van spreken en schrijven te Athene en te Rome, naar aanleiding der toenmalige uitspattingen van de drukpers. Eindelijk bepaal ik gaarne uwe aandacht bij de keurige Redevoering, met welke hij den 27sten September 1850 de Algemeene Vergadering der Afdeelingen van de Hollandsche Maatschappij van Fraaie Kunsten en Wetenschappen opende, Over leven, geluk en dood naar de begrippen der Ouden. Tot de keuze van het onderwerp dezer Rede had hij aanleiding ge- vonden in het „beroemde of liever beruchte dichtstuk des duit- schen dichters Die Götler Griechenlands”” In die rede wist hij uit den schat zijner literarische kundigheden tegen de dichter- lijke apologie des veelgodendoms, door scuimrer in de betoo- verende kleuren eener wegslepende poëzij gehuld, ten behoeve van het door scHILLER en GOETHE miskende Christendom, een

( 108 )

gepast en tijdig woord, op welsprekende wijze voorgedragen, in het midden te brengen, ten einde toch ook de schaduwzijde van dat zoo eenzijdig geroemde grieksche leven te doen in het oog

vallen.

Het karakter van VAN ASSEN was godsdienstig en verdraag- zaam; hij was buitengemeen welwillend en onbekrompen wel- dadig. Wellevendheid was hem zoo eigen, dat zij tot het kenmer- kende van zijnen omgang behoorde. Dat hij gaarne met de aan- zienlijksten des Lands betrekkingen van omgang en vriendschap aanknoopte, ontveinsde hij geenzins; en het had in de geheele geschiedenis zijns levens een natuurlijken grond. Hij bezat daartoe veel geschiktheid: een zeer uitgebreide menschenkennis, vereenigd met veel schranderheid en fijn vernuft, en gezult met geestigen scherts. Daar hij veel had gezien en bijgewoond, en zieh door levendigheid van geheugen onderscheidde, was zijn onderhoud rijk in herinneringen en anecdoten uit vroeger tijdvak. Ook zijne fijne gave van opmerken verloochende zich in den omgang niet.

Buitengewoon keurig was hij op zijnen stijl, zoowel in het Ne- derlandsch als in het Latijn. Het saepe stilum vertas, was bij

hem een vast aangenomene regel. Ook in de beoordeeling van

den stijl van anderen was hij niet gemakkelijk, en bezwaarlijk kon eene bewoording of uitdrukking, met het Nederlandsche taal- eigen niet volkomen overeenkomstig, al mocht zij de taal ver- rijken en aan eene bestaande behoefte te gemoet komen, bij hem genade vinden. HEvenzoo was hij ook in zijn gebruik van het Latijn zeer naauwlettend op het antieke der uitdrukking. Wei- nigen onder de jongere geleerden, vooral die een ander vak dan de Philologie gekozen hebben, zullen hem hierin evenaren ; schoon hij wellicht in zijn purisme te ver ging. Niet slechts de let- teren en de wetenschappen, ook de beeldende kunsten vonden in hem een verlichten kenner, gelijk men daarvan proeven aantreft in zijne Opgave van de standbeelden in de Galerij van het Louvre, die hij, op verzoek, den Heer Mr. 5. c. Kasreere uit Parijs overzond, alsmede zijne verhandeling over Phidias en zijn leeftijd. Juist en treffend hebben zijne voormalige leerlingen zijne ga- ven en verdiensten op eene plastische wijze weten uit te druk-

NE 0 EE dd

aes of

Een AE ae et etn bead ek ae residence Sf

(109 )

ken, door hem op zijn zeventigjarigen leeftijd die treffend schoone, in klassieken stijl vervaardigde groep ter gedachtenis te vereeren, in welke de vereeniging der Letterkunde met de Rechtsgeleerd- heid op eene allegorische wijze zoo zinrijk is uitgedrukt, en welke hem door den Voorzitter van den Hoogen Raad met eene keurige Rede werd aangeboden; een geschenk, dat hem dan ook bij uitnemendheid welgevallig was, gelijk uit de kiesche en wel- sprekende wijze, waarop hij, omringd door zijnen huiselijken familiekring, de Rede van den Raadsheer pre GREVE beant- woordde, ondubbelzinnig bleek.

Penevens den talrijken kring zijner leerlingen was ook die zijner vrienden en bekenden zeer uitgebreid. Allen waardeerden om strijd zijne ervaring, zijne kennis van menschen en zaken, zijn geestig onderhoud en veelsoortige kundigheden. Onder de- genen die hem waard en dierbaar waren, stond, nevens eenen J. M, KEMPER, J°. DE VRIES, later G. GROEN VAN PRINSTERER, P. J. ELOUT en s. J. RAU, bovenal vAN DER PALM hoog aangeschreven, wien hij dan ook beter dan iemand anders bevoegd was in zijn ka- rakter als Prozaschrijver te kenschetsen. Trouwens bij de ge- meenschap van literarische en godsdienstige beginselen en de bewondering die vaN AssEN voor ’smans heerlijke gaven be- zielde, droeg daartoe vooral ook bij de naauwe vriendschaps- betrekking van zijnen schoonvader, den Staatsraad vAN ROYEN, met, VAN DER PALM als vriend zijner jeugd.

Dit huwelijk, waartoe de grond nog in den tijd van zijn ver- blijf te ’sGravenhage gelegd was, heeft vele jaren het geluk

zijns levens grootelijks bevorderd. Vijf dochters werden uit zij-

nen echt geboren, die met de achtenswaardige moeder haar on- herstelbaar verlies betreuren. Voor ons, Mijne Heeren, die zijne heuschheid, zijne dienstvaardigheid, zijn juiste oordeel en zijne ongeveinsde vriendschap gekend hebben, blijft zijne nagedachte- nis onuitwischbaar in de herinnering leven : immers hij was een sprekend bewijs, hoe de studie der letteren den omgang verfijnt en veredelt, en weldadig werkt op den ruimen kring van vrien- den, ambtgenooten en verdere betrekkingen.

(110 )

GESCHRIFTEN DOOR DEN |

HOOGLEERAAR VAN ASSEN UITGEGEVEN,

1. LATIJNSCHE WERKEN EN HANDBOEKEN. Disputatio juridico-literaria de M. Tullii Ciceronis Ora- tione pro Aulo Cluentio Avito. . . . . . 12 Oct.

Quaestiones juridicae inaugurales, Auctore Cc, 5. VAN ASSEN … . . . . . . . . . . . . 14 Sept.

Oratio de studio juris Romani hoc ipso tempore dili- genten Enos” 170 NEN A EE AED epe Adnotatio ad Institutionum Gaiïi commentarios. Liber PEDRUSS en eee ne en en

Adnotatio ad Institutionum Gaii commentarios. Liber primus. Editio altera emendatior. . + … Lugd. Bat.

Adnotatio ad Gaïi Institutionum Commentarium primum.

Editio tertia emendatior. . . . . . . Lugd. Bat.

Adnotatio ad Gaii Institutionum Commentarium secun- dum (usque ad loeum de Legatis). . . … Lugd. Bat.

Lineamenta extrema juris privati Justinianei secundum textum Institutionum (Personae) . „ . …. Lugd. Bat.

Lineamenta extrema juris privati Justinianei secundum textum Institutionum (Res et jura in re) . Lugd. Bat,

Lineamenta extrema juris privati Justinianei secundum textum Institutionum (Obligatio). . . . Lugd. Bat, Leiddraad voor het Collegie over het Burgerlijk Wet- boek: ei ek he AMEN ef eN: Leiddraad voor het Collegie over het Burgerlijk Wet- boek. Verkorte en herziene uitgaaf . . … . Leiden,

1809

1810

1821

1826

1838

1849

1855

1855

1856

1858

1846

1854

(ERE)

IL. NEDERLANDSCHE WERKEN OVER RECHTSGELEERDHEID EN WETGEVING.

Romeinsche regtspleging en Romeinsche zeden. Voor- lezing, gehouden in de openbare zitting van de 3de Klasse van het Kon. Ned. Instituut. — Ned. Jaarb. v. Regtsg. RTE OM CAE A B A (055

Over het Manuale latinitatis fontium Juris Civilis Ro- manorum, thesauri latinitatis Epitome, Auctore H. z, DIRKSEN. Berol. 1837 & 1838. — Ned. Jaarb. v. Regtsg. Bkk OENE VOIE hen eeen LAG

Vragen en opmerkingen, Romeinsch regt betreffende :

N°. IE, $ 1—4 Ned. Jaarb. v. Regtsg. III, bl. 152 vlg. 1841 „ T$ 50e dh ALD, nn 400 „

„ HIL, $ 1012 vm „ML, # 770 vlg.

„ IV, $18—2l te nw AV SAL 1R48 „ V,‚,$22—30 A HER ERE pe

” VIS 81—40 Heep ” V, # 880 / 1848 „ VIT, $4l—41 wv gwen Ker 168 41850 „NI, Nieuwe Bijdr. v. Regtsg. V,‚, wp 219» 1855

Het Nederlandsche Huwelijk en de betrekkingen tus- schen ouders en kinderen. — Ned. Jaarb. v. Regtsg. DI. KET bh ARR: volge nee Heen EE Ue LU Dao. BAL

Nalezing op het Manuale latinitatis fontium Juris Ci- vilis Romanorum, thesauri latinitatis Epitome, van H. C.

DIRKSEN. — Ned. Jaarb. v. Regtsg. Dl. VI, bl. 150 volgg. 1844

De graad van Doctor in de Regten. — Ned. Jaarb. Du Regtsa: DI VI, ble BAH volg, 274420 toeten 41844

Gevoelens van cusacrus over onderscheiden onderwerpen van het Romeinsche Regt. — Ned. Jaarb. v. Regtsg. DI. Dh AOR TORE nn en eneen et KOA

Verklaring van Pandecten-plaatsen, behoorende tot de geregtelijke geneeskunde der Romeinen :

(12)

IL, $ 1—4l Ned. Jaarb, v. Regtsg. X, bl. 201 vlg. IH, $ 4252 wv vri ” X, n 5710 IL, $ 58-93 ww VAER enkle rr IV, $ 94—llá4 wv en „ XII, „ 483 wv

Het Collegie van Vredemakers te Leiden. — Nieuwe Bijdr. v. Regtsg. DL 1, bl. 72 volgg. .

Over de Aditio haereditatis, als grondslag der verplig- tingen tusschen erfgenaam en legataris. — Bijdr. tot Regtsg. Dl. IV, bl. 177 volgg.

De toestand van het Onderwijs in de Fransche rechts- scholen in het laatste gedeelte van de vorige eeuw. (Hen gedeelte eener openingsrede in Sept.) — Nieuwe Bijdr. v. Regtsg. Dl. IV, bl. 280 volgg. . rale

Nalezing op het Manuale latinitatis fontium juris ci- vilis Romanorum, thesauri latinitatis Epitome, van m. wp. DIRKSEN. — Nieuwe Bijdr. v. Regtsg. Dl. IV, bl. 387 vlg.

De taal en stijl der Gerigten. — Nieuwe Bijdr. v. Regtsg. V. Dl. bl. 36 volgg.

Regtsk. Tijdschrift. Eerste verzameling X.

Vervolg van Aanmerkingen op het Burgerl. Wetboek. Themis. Perste verzameling, XI, XII, XIII.

Proeve van verklaring van een enkel artikel (1411) in het Burgerl. Wetboek, (ter aanbeveling van monogra- PBR). tt ets

Resensie van GABINUS DE WALS Oratio de claris Fri- siae jureconsultis.

(Brieven over het regt van Beklemming, gerigt aan Mr. C. J. VAN ASSEN, door Mr. c. m. GOCKINGA, Tuid van den

1848

1849 1850

. 1851

. 1829

„1853

1854

Ee . 1847 Aanmerkingen op het Burgerl. Wetboek. — Themis.

. 1856

. 1825

Hoogen Raad. Ea en Ee en ee Ee

(118)

ILL. STAATKUNDIGE GESCHRIFTEN.

J. M. KEMPERS Redevoering over de lotgevallen van onzen leeftijd (naar het Latijn). . . … . « ’s Hage,

Over de vrijheid van spreken en schrijven te Athene en te Rome, in twee brieven aan den Heer Baron corror p'rscurY van Heinenoord

Het onwettige der Petitien aan de Staten-Generaal, of Art. 16T der Grondwet ; „oe ee Leiden,

De Hooge Raad van Nederland, of eenige bedenkingen op Art. 176 en 182 van de Grondwet. . . ’s Hage,

Wenken, Herinneringen en Aanteekeningen uit de da- gen van Nederlands herstelling. Ie Stuk . . . Sept,

REN ette vee GEB)

Aanspraak van den Rector Magnificus VAN ASSEN in het Gedenkschrift van den uittogt der Studenten, bladz. DB ee et ar en. ordeklen, 18: Novs

Oratio de immoderata libertatis cupiditate, Europae ca- lamitatúm effectrice … . ©. …— . Lugd. Bat,

Du désir immodéré de la liberté considéré comme la cause des calamités qui affligent Europe. . . Amst,

De taal der Grondwet. Ie Stuk. . . . . Leiden, KRONER 2E ede Pei tr Weide,

De Eerbelooningen in de Republiek der Vereen. Neder- landen. Voorl. in de Maatsch. van Nederl. Letterk. den 7 ERA IE

__Scholien op de Grondwet, Art, 1—10: in de Nieuwe Bijdragen voor Regtsgeleerdh. Dl. VIT, bl. 5 volgg.

JAARBOEK 1859. 8

1816

„1829

1829

1830

1830

1830

1830

1831

1831 1844 1848

…185k

. 185%

(114)

IV. LETTERKUNDIGE ONDERWERPEN.

_Het beeld van Arapne in de Beeldengalerij te Parijs.

Opgave der verzameling van standbeelden en andere voorwerpen van oude Beeldhouwkunst in het Paleis van het” Louvre: te Parijs. 4. sto we or eeneig hd ZiceNow

Hulde aan c. G. HEYNE . . … . « … « ’s Hage, Prrikres van Athene . . . . . « . ’s Hage, Over de begrippen van kieschheid bij de Ouden . Amst.,

Recensie van JOH. TH. BERGMANS Specimen Academicum exhibens Isocratis Areopagiticum … . . .

Recensie van den Prometheus van Eschylus, door Mr. IS. DA COSTA .

Over het Staatsbestuur volgens crcero. IL. Voorl. in de Maatsch. van Nederl. Letterk. te Leiden

Over het Staatsbestuur volgens crcero. IT, Voorl. in de Maatsch. van Nederl. Letterk. te Leyden . . ...

Verhandeling over de beste leerwijze op de Latijnsche scholen, 248 drak’ … vore ove wter verie eeen,

Verhandeling over de uitdrukking der smart in de beel- dende Kunsten ‚nein ur tet ve deg ode NAK,

Voorlezing over 3. H. VAN DER PALM, in de maande- lijksche Vergadering der Maatsch. van Nederlandsche Let- terkunde. Nieuwe Werken van de Maatsch. der Ned. Let- terk. Dl. VI, bl. 187 volgg.…. … …. . » « « Maaft

Iets over snel-, geheim-, cijfer-, schoon- en ver-schrift bij. de Ouden,'In de. Gide ’, Ut „rvs den

Over leven, geluk en dood, naar de begrippen der Ouden’ 54 beta ee EA TN

1815

1815 1816 1819 1820

‚ 1820 ‚ 1822

„1883

1825

1828

1833

1843

. 1844

1850

(115 )

Levensberigt van G. C. 5. VON Massow; in de Handd. der Maatschappij van Nederl. Lett. bl. 88 volgg. . Julij 1852

Iets over Alliteratie. Voorl. in de Maatsch. der Ned. Let- terk. Nieuw Nederl. Taalmagazijn . . . . 24 April 1854

Verslag van de H.H. 3. VAN LENNEP, J. DE VRIES en C. J. VAN ASSEN, over een voorstel van den Heer H, 5. KOE- NEN. In de Verslagen en Mededeelingen van de Letter- ‚kundige Afdeeling der Akademie, Dl. I, bl. 182 vv. . 1856

g*

LEVENSBERIGT

VAN

GERARDUS VROLIK,

Rustend Lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, DOOR

J. VAN DER HOEVEN, Lid der Afdeeling van Wis- en Natuurkundige Wetenschappen *).

Toen ik door onzen geachten Voorzitter de vriendelijke uitnoo- diging ontving om in uw midden een levensberigt voor te dra- gen van ons onlangs overleden rustend Medelid GERARDUS VROLIK, heb ik gemeend aan die uitnoodiging te mogen voldoen, zon- der dat ik mij door de vrees behoefde te laten weêrhouden om van aanmatiging te worden beschuldigd. Gij weet, Mijne Heeren, dat onze voor deze Akademie zoo ijverig werkzame Secretaris gewoon is de onverpligte taak op zich te nemen om, wanneer wij het afsterven van een onzer Medeleden te betreuren hebben, een kort berigt van diens leven en werken in onze Ver- gaderingen voor te dragen. Deze levensberigten zijn eene regt matige hulde, die wij aan de verdiensten der overledenen toe- brengen; en, in de Jaarboeken onzer Akademie opgenomen, zullen zij ongetwijfeld voor de kennis der letterkundige geschie- denis van onzen tijd ook nog voor volgende geslachten nuttig zijn. De betrekking echter, waarin onze Secretaris tot ons over- leden Medelid staat, liet hem niet toe, om als uit uwen naam over het leven van zijnen Vader te spreken. Wat evenwel de kieschheid aan den zoon verbood, mogt, zoo meende uw Voor- zitter, geene aanleiding geven, dat een levensberigt achterwege

*) Voorgedragen in de Gewone Vergadering der Natuurkundige Afdee- ling van den 7den Januarij 1860,

(117)

bleef. Het zou dubbel ongepast zijn, zoo in ons midden een man niet herdacht wierd, die aan de instelling, waarvan onze Akade- mie als ware het de voortzetting is, zoo lang verbonden, en als Secretaris der eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch In- stituut van de oprigting af tot in 1844, en dus meer dan het derde eener eeuw, werkzaam was. Schenkt Gij mij, gelijk ik mag vertrouwen, uwe welwillende aandacht, dan meen ik mijne taak zeer verligt te mogen achten, en mijne bedoeling althans te zien goedkeuren, al mogt ook aan de wijze, waarop ik mij van die taak kwijt, veel ontbreken.

Grrarpvs vrouik werd den 25sten April 1775 te Leiden ge- boren, waar zijn vader, WILLEM VROLIK, een geacht fabriekant was. Reeds vroeg ontwaakte in hem, terwijl hij zich als knaap in eenen tuin zijns vaders buiten de stad verlustigde, de liefde voor bloemen en voor den tuinbouw, die hem sedert nooit ver- liet, en hem nog in de laatste jaren van zijn leven in de zomer- dagen op zijn buitengoed Drakenburg bezig hield. Oorspronke- lijk tot predikant bestemd in. het Luthersch Kerkgenootschap, waartoe hij behoorde, trok zijn aanleg hem echter meer tot de geneeskundige studiën. Reeds in zeer jeugdigen leeftijd werd hij als student in de Geneeskunde aan de Hoogeschool zijner ge- boortestad ingeschreven. Die Hoogeschool mogt toen onder hare leeraren zich op mannen beroemen, wier namen nog in hooge achting staan, op een’ OOSTERDIJK, PARADYS, VOLTELEN, op den, door zijne uitgebreide geleerdheid in alle landen der beschaafde wereld bekenden en met vele buitenlandsche vermaarde mannen in verbinding staanden EDUARD SANDIFORT. Doch geen van hen schijnt op de vorming van vROLIK grooteren invloed te hebben uitgeoefend, dan SEBALD JUSTINUS BRUGMANS, van wiens bezie- lend onderwijs nog zoo. vele onzer oudere tijdgenooten steeds met ingenomenheid spreken. BRUGMANS was niet alleen de leermees- ter, hij werd ook weldra de vriend van vrorIK, en de vrucht van dat onderwijs en die vriendschap openbaarde zich reeds in het eerste Akademisch Geschrift, hetwelk vrorik, onder voor- zitting van BRUGMANS, in Februarij 1795, nog vóór zijn twin- tigste jaar bereikt te hebben, opentlijk verdedigde. Ik bedoel het

(US)

betoog, dat de Mensch door zijne ligchamelijke inrigting voor den opgerigten stand en gang gevormd en bestemd is. Het kan misschien bij hen, die met de geschiedenis der stelsels en mee- ningen op het gebied der Natuurkunde van den Mensch minder bekend zijn, bevreemding wekken, dat het een opzettelijk betoog behoeft, dat de Mensch niet bestemd is om zich op handen en voeten te bewegen, Maar er waren, Mijne Heeren, destijds som- mige schrijvers, die zulks voorgaven, en ook nog, terwijl vrorik zijne Verhandeling reeds begonnen had op te stellen, kwam hem eene Redevoering in handen, door den Italiaanschen Hoogleeraar MOSCATI te Pavia uitgesproken, waarin die meening verdedigd werd. Deze Redevoering, die vromK eerst aan het slot zijner Verhandeling aanhaalt, was het gevolgelijk niet, waaraan hij de aanleiding tot zijn betoog te danken had. Het is mij niet be- kend, dat sedert dit Akademisch Proefschrift van onzen landge- noot in het licht kwam, dat onderwerp op nieuw opzettelijk be- handeld is. Verspreide opmerkingen dienaangaande vindt men in vele werken van lateren tijd; nieuwe bewijzen zijn voor de daarin verdedigde stelling uit vroeger onopgemerkt gebleven bijzonder- heden der bewerktuiging aan het licht gebragt, maar nog altijd heeft, nadat meer dan zestig jaren verloopen zijn, dit proefschrift zijne waarde behouden, al heeft het ook niet verhinderd, dat jagt op het vreemde nog in onze eeuw verdedigers der wederlegde stelling heeft doen ontstaan.

Omstreeks twee jaren later (op den 10den December van het jaar 1796) werd vrorik tot Doctor in de Geneeskunde bevor- derd. Doch reeds vóór deze bevordering was hij tot Hoogleeraar in de Kruidkunde aan de doorluchte School van Amsterdam be- roepen. Zijne Dissertatie, aan de Verzorgers van dat Athenaeum opgedragen, stond dan ook met den werkkring, dien hij thans zou intreden, in naauw verband, en was, gelijk de Schrijver in zijn voorberigt vermeldt, in korten tijd opgesteld in plaats van eene physiologische, waaraan eerst door hem gedacht was. Welke het onderwerp dier Verhandeling zou geweest zijn, is ons onbe- kend, maar uit eene aanteekening in de door vrorik verdedigde Dissertatio medico-botanica blijkt, dat hij in 1794 bij het be- zoeken van het militair-hospitaal der. zieke en gekwetste Han-

ia zoen g h ARR Se tene

(119)

noveranen, die in Leiden waren opgenomen *), ook zijne aan- dacht gevestigd had op de wijze, waarop een afgestorven been- stuk van het gezonde afgescheiden wordt. In een proefschrift, waarvan het eerste gedeelte opmerkingen behelst over het af- vallen der bladeren, was de vermelding van die waarneming niet misplaatst, want vroriK beschouwde het afvallen der bladeren als het gevolg van het afsterven dezer plantendeelen, die, bij de mindere afhankelijkheid, waardoor de onderscheidene organen in de levende plant — in tegenstelling van de onderscheidene deelen des levenden diers — verbonden zijn, bij boomen en heesters hunne eigene jeugd, zelfstandige ontwikkeling, afzonderlijken volkomen wasdom en eindelijk hun tijdperk van ouderdom bezitten. Het andere gedeelte dezer Verhandeling behelst eenige opmerkingen over de geneeskrachten der planten, zoo als die ten deele door de natuurlijke familiën, waartoe die planten behooren, bepaald worden, ten deele van den uitwendigen invloed van den bodem en van de cultuur afhankelijk zijn.

In den aanvang van het volgende jaar, op den Sden April 1797, aanvaardde vrorik zijnen post als Hoogleeraar met eene Redevoering over hetgeen door bewoners van Amsterdam tot uit- breiding der Kruidkunde werd bijgedragen +). De kruidtuin dezer stad, door vreemden reeds in de zeventiende eeuw bewonderd en geprezen, de namen van COMMELIN, de beide BURMANS en zoo vele anderen gaven regtmatige stof tot lofspraken, terwijl in het begin der vorige eeuw ook een rINNAEus hier bij den aan- vang van zijne schitterende loopbaan eene ondersteuning en hulp

*) VrorikK zegt: „in Nosocomio militari Hannoverano.” Toen hij zijne Dis- sertatie uitgaf en verdedigde, was er wel niemand in ons land, die deze woor- den niet begreep. Maar zij zijn echter onduidelijk, en bragten mij eerst in de meening, dat vrROLIK (misschien in gezelschap van BRUGMANS) eene rcis naar Hannover had ondernomen. Het opnemen der Hannoveraansche en Engelsche gekwetsten in het Pesthuis (thans militair detentie-huis) te Lei- den, in 1794, veroorzaakte aan de burgerij dier stad onkosten, welke mede aanleiding waren, dat de toenmalige Oud-Burgemeester dier stad MARCUS zijne betrekking als Lid van den Raad nederlegde, gelijk in de Vervolgen op WAGENAARS Geschiedenis te lezen is. Vaderlandsche Historie, XXV IIIste Deel. Amsterdam, bij Jom. ALLART, 1802, blz. 45,

1) De Eo, quod Amstelodamenses ad Rem Botanicam exornandam contulerunt.

(120 )

ondervond, die hij in zijn vaderland niet zoo spoedig gevonden zou hebben, en ook daar slechts later kon verwerven.

De Hoogleeraar BONN, die aan het Amsterdamsch Athenaeum destijds bij de Heelkunde ook de Ontleedkunde en Physiologie onderwees, wenschte zich voortaan alleen tot de eerstgenoemde wetenschap te bepalen, en daardoor werd aanleiding gegeven, dat aan zijnen jeugdigen ambtgenoot vrorik in het volgend jaar het professoraat in die twee hoofdvakken van theoretische Genees- kunde werd opgedragen. Bij gelegenheid, dat hij deze nieuwe betrekking aanvaardde, sprak vrorik den 5den November 1798 eene rede uit: de Viribus vitalibus in omni corpore organico observandis iisque conslantibus. Bij het gemelde onderwijs werd nog dat in de theoretische en praktische Verloskunde toegevoegd.

Deze vier wetenschappen — de Botanie, Anatomie, Physiologie en Obstetrie — heeft GERARDUS VROLIK van 1798 tot 1820 aan het Athenaeum illustre onderwezen. In 1820 heeft hij zich het eerst van het onderwijs in de Ontleedkunde en Physiologie ontslagen; op bijkans zestigjarigen leeftijd werd ook het onder- wijs in de Kruidkunde door hem opgegeven, ’t geen aan ons me- delid pr vriese, destijds geneesheer te Rotterdam, opgedragen werd, Daar in 1828 het praktisch onderwijs in de Verloskunde bij de oprigting der Klinische School reeds op den Hoogleeraar TILANUS overgegaan was, behield vrorik in de laatste jaren van zijne professorale loopbaan alleen het theoretisch onderwijs in de Verloskunde over.

In onze dagen, M.M. Heeren, zou elk der opgenoemde vier vakken bij het Hooger Onderwijs eenen afzonderlijken leeraar vereischen. Ik moet evenwel opmerken, dat in het laatst der vorige eeuw, ja zelfs nog in de eerste twintig jaren onzer eeuw, op de Hoogescholen in ons vaderland dergelijke vereenigingen van leervakken, die aan een’ enkelen man werden toevertrouwd, niet zonder voorbeeld waren. Zoo onderwees de leeraar van vro- LIK, SEBALD JUSTINUS BRUGMANS, tot aan zijnen dood toe, die in 1819 plaats had, aan de Leidsche Hoogeschool de Kruidkunde, de Natuurlijke Geschiedenis en de Scheikunde, en zijne lessen over de Natuurlijke Geschiedenis wisselden in verschillende ja- ren nog over velerlei vakken, over Geologie, Natuurkennis van

(121)

den Mensch en onderscheidene deelen der vergelijkende Ontleed- kunde af. Wij zijn er ver af van dien toestand terug te wen- schen, hoezeer wij niet beslissen of de tijdgeest thans niet som- tijds tot een tegenovergesteld uiterste overslaat, door vele weten- schappen zelve, voor alle speciale rigtingen, die men daarin volgen kan, nog in even zoovele speciale vakken van onderwijs te splitsen. Wij erkennen veeleer en verklaren het opentlijk, dat vereenigingen van zulke uitgebreide leervakken, als wij aan VROLIK en BRUGMANS zagen toevertrouwd, niet slechts in onzen tijd af te keuren zijn, maar ook in dien tijd niet goed te keuren waren. Het is eene geheel - andere vraag, of de studie van eenen geleerde er bij wint, als hij, gelijk thans velen doen, reeds in jeugdigen leeftijd een enkel beperkt veld ter uitsluitende bearbeiding kiest. Het is hier vooral, dat wij meenen, dat de tegenwoordige rigting van splitsing der vakken eene nadeelige strekking hebben kan. Uitmuntende geleer- den hebben in meer dan een vak zoo veel bekwaamheid beze- ten, dat zij met vrucht van den eenen arbeid door eenen anderen ongelijksoortigen zich verpoosden; afwisseling gaf hun frisschen lust. Ik zal van den-grooten Polyhistor der vorige eeuw, Ar- BERTUS HALLER, niet spreken, omdat uitzonderingen niet veel bewijzen, en HALLER’s veelzijdige kennis (in Botanie en Ontleed- kunde niet het minst) wel zeker eene uitzondering was; maar heeft men niet ook nog in onze eeuw RruporPni de Botanie, de - Planten-anatomie, de Physiologie en vergelijkende Anatomie zien beoefenen en onderwijzen, terwijl hij zich door een grondig en veelomvattend speciaal werk over de Ingewandswormen eenen blijvenden naam verworven heeft? Ik voor mij kan niet twijfe- len, of het blijft ook nog in onzen tijd wenschelijk, dat de aka- demische vorming op een’ breeden grondslag ruste, en. evenmin als eenige kennis der Botanie mijnen leermeester G. SANDIFORT belet heeft, in beschrijvende Ontleedkunde als de laatste verte- genwoordiger van de school van ArBiNus eenen welverdienden naam te verwerven, evenmin geloof ik, dat het in onze dagen of onmogelijk of schadelijk is, behalve in het eigenlijk vak zij- ner keuze, ook nog in andere wetenschappen niet geheel vreem- deling te zijn.

Doch keeren wij na dezen langen uitstap tot ons onderwerp

(122 )

terug. Wij willen dan aan de veelvuldige vakken van onder- wijs, die aan den Hoogleeraar vrorik werden toevertrouwd, geene lofspraak ontleenen, omdat dergelijke vereenigingen destijds minder vreemd waren. Maar, wat wij daaruit echter zeker besluiten mogen, is, dat de geleerde, wiens onderwijs zoo veel omvat, aan de eischen van zijnen post niet voldoen kan zonder buitengewone inspanning en vlijt, zonder met den kostbaren tijd zoo veel mogelijk te woeke- ren. Wij verwachten dan ook in de eerste jaren van het professoraal onderwijs van vROLIK geene rijke en overvloedige letterkundige vruchten ; nog minder zullen wij die verwachten, wanneer wij weten, dat GERARDUS vVROLIK niet slechts in de provinciale en plaatselijke Commissie van Geneeskundig Toeverzigt, waarvan hij gedurende vele jaren Voorzitter was, maar ook in vele andere inrigtingen ter bevordering van beschaving of van weldadige oogmerken, die in de hoofdstad des rijks zoo menigvuldig zijn, een werkzaam aandeel nam. Ook oefende hij eenige jaren de geneeskundige praktijk uit, en was de vraagbaak van vele zijner kunstbroederen. Hij ver- eenzelvigde zich met zijne nieuwe stadgenooten; hij werd geheel en met al zijne vermogens een burger van Amsterdam.

Toen in het jaar 1808 door den toenmaligen Koning van Holland het Instituut van Wetenschappen, Letterkunde en Schoone Kunsten werd opgerigt, werd vromk tot Lid der Perste „Klasse benoemd en tot haar Secretaris aangesteld. Jaren lang vervulde hij die betrekking, en onze Akademie, die van gemelde wetenschappelijke instelling als ware het de erfgename is, die in hare plaats is getreden, mag het niet vergeten, wij hebben het reeds bij den aanvang gezegd, met welken vurigen ijver vROLIK in die betrekking werkzaam is geweest, en hoe hem de de eer en naam des Instituuts ter harte ging.

Reeds vroeger heb ik gemeld, dat GrrARDUS vrorIK zich in 1820 van het onderwijs in de Ontleedkunde en Physiologie ont- slagen heeft, tgeen toen aan den vroeg gestorven Hoogleeraar BOSSCHA werd opgedragen, die later door c. G. B. SURINGAR, thans Hoogleeraar te Leiden, opgevolgd werd, van wien het weder in 1831 op onzen tegenwoordigen Secretaris overging. Dezen tot opvolger en tevens tot ambtgenoot te hebben, was een zeldzaam voorregt, waarin GERARDUS VROLIK zich eene lange

(123 )

reeks van jaren mogt verheugen. Een ander zeldzaam voorregt werd hem geschonken, toen hij den zoon van WILLEM VROLIK, zijnen. kleinzoon GERARDUS VROLIK, in 1848 den doctoralen graad in de Geneeskunde bij eene opentlijke promotie zag verkrijgen in diezelfde akademische gehoorzaal te Lieiden, waar hij twee en vijftig jaar vroeger zelve zijne dissertatie verdedigd had.

Het is, na al wat wij gezegd hebben, te verwonderen, dat wij ten slotte nog van de vele. geschriften van ons overle- den Medelid moeten gewagen. Het zijn geene uitgebreide wer- ken, maar meestal kleine verhandelingen en betoogen, die vooral, sedert dat zijne leervakken meer beperkt werden, menigvuldiger werden. Het zou een vermoeijend werk zijn, M. M. Heeren, zoo ik u de titels van al die waarnemingen en betoogen, welke GERARDUS VROLIK in een tijdsverloop van meer dan zestigjarige wetenschappelijke werkzaamheid in het licht heeft gegeven, wilde opsommen. Eene dorre lijst der titels zou vervelend zijn, en daarbij reeds meer tijd vereischen, dan mij de bescheidenheid veroorlooft in eene, ook aan andere werkzaamheden gewijde bij- eenkomst voor mijn levensberigt weg te nemen. Van meer belang is het de onderwerpen in ’t algemeen op te geven, en tevens aan te wijzen, waardoor deze letterkundige arbeid van den ijve- rigen man zich vooral kenmerkt. De onderwerpen zijn veelsoortig. Beschrijvende Plantkunde, onderzoekingen van familiën of soor- ten; mikroskopische waarnemingen omtrent de structuur zoekt men echter daaronder te vergeefs. Al wat op het gebied der Botanie door GERARDUS VROLIK werd uitgegeven, heeft òf op verschijnselen van den plantengroei, òf op vormafwijkingen, òf op onderscheiding van geneeskrachtige planten betrekking. De ontleedkundige geschriften van vrorik staan in verband met Verloskunde of -ziektekundige Ontleedkunde, of het zijn kleine bijdragen tot de vergelijkende Ontleedkunde; zoo leerde hij b. v. de kleine snijtanden opmerken, die men bij den Afrikaanschen Rhinoceros in de onderkaak in jeugdigen leeftijd aantreft; zoo helderde hij de dentitie van den Narwal op, en zoo toonde hij, welke ‘Antilopen holle beenspillen in de hoornen hadden, welke niet, door de eenvoudige opmerking, dat die holten met de voorhoofds- boezems te zamen hangen, en dus ontbreken, waar deze afwezig

(124)

zijn. Vraagt men nu, wat deze geschriften, naar ons oordeel, vooral kenmerkt, dan zouden wij meenen ze over het geheel als getrouwe afbeeldsels van eenen werkzamen, opmerkenden en vooral praktischen en voortvarenden geest te moeten beschouwen. Die praktische rigting was het, waardoor vrorrk in de hem voor- komende omstandigheden zijne onderwerpen vond. Zoo hooren wij hem in de Maatschappij Felis Meritis voor een gemengd publiek over cars Hersen- en Schedelleer handelen, toen deze leer het meest gerucht maakte, en GALL zelve, Europa doorrei- zende, ook te Amsterdam werd verwacht. Zoo sprak hij ook in 1807 over de beveiligende kracht der Koepok-inenting eene rede- voering uit, en zoo gaf hij, omtrent veertig jaren later, zijne waarnemingen en proeven over de Ziekte der Aardappelen in het licht. Er is in deze rigting van vrorikK eene zekere overeenkomst op te merken, met hetgeen wij in sommige Engelsche genees- en heelkundigen, b. v. in JOHN HUNTER, waarnemen. VROLIK koos eigenlijk minder onderwerpen van onderzoek, dan dat hij opnam, wat zich hem ter behandeling aanbood. Zoo zijn ook zijne bijdragen tot vergelijkende Ontleedkunde verspreide opmer- kingen, die de gelegenheid hem aan de hand gaf, wanneer hij zijn ontleedkundig museum met nieuwe voorwerpen verrijkte. Sommige dier bijdragen bevelen zich door nieuwheid aan, andere lossen een of ander onzeker vraagpunt op, terwijl in geene dezer opstellen een helder verstand en gezond oordeel kan worden mis- kend. Somtijds zijn eenvoudige proefnemingen uitgedacht om de behandelde zaken in het licht te stellen. Als eene proeve daar- van zou ik de kleine verhandeling over het nut der baardharen of knevels bij de zoogdieren aanhalen. Vrorik onderzoekt de baardharen, en vindt, dat naar de haarbollen afzonderlijke takjes van den tweeden tak des vijfden zenuwpaars loopen, wan dat zenuwpaar, dat wij als de gevoelszenuw van het gelaat kennen. Wij zien in hem hier eenen voorganger van den Wurtemberg- schen ontleedkundige rar, die 25 jaar later in eeng bekende monographie de verdeeling van het vijfde zenuwpaar bij de zoog- dieren behandeld heeft. Maar vrorik voegde bij die ontleedkun- dige opmerkingen eenige beslissende en overtuigende proeven: konijnen verliezen, na het afsnijden der baardharen, het ver-

TETN EE En

(125 )

mogen om in den donker hunnen weg te vinden. Maar ik-mag niet langer bij deze bijzonderheden stil staan. Alleen wil ik nog vermelden de verhandeling over het nationale verschil van het bekken, waardoor vrorik de aangeboren verscheidenheid van het menschelijk geslacht, die men overigens vooral in den schedel naspoorde, uit een nieuw. oogpunt opgehelderd heeft.

Zullen wij deze rigting van GERARDUS VROLIK laken? Zullen wij betreuren, dat hij ons, in plaats van vele kleine vertoogen, niet liever een of twee groote, doorwrochte boekwerken heeft nage- laten? Of zullen wij deze rigting veeleer roemen, omdat groote, meer omvattende werken gewoonlijk slechts voor eenen tijd hunne eigenaardige waarde behouden, om later, en somtijds reeds spoe- dig, door andere gelijksoortige verdrongen te worden, terwijl oorspronkelijke waarnemingen voortdurend geraadpleegd, en kleine opstellen over bijzondere onderwerpen dikwijls nog na vele jaren worden aangehaald? Wij zullen noch laken noch prijzen, maar wij zullen billijker zijn, wanneer wij erkennen, dat er vele en _uiteenloopende wegen gevonden worden, waarop men voor de wetenschap nuttig werkzaam kan wezen. Wij zullen ons herin- neren, hoe het praktisch leven van ons afgestorven medelid hem bijkans dwong, om die rigting, welke wij aanwezen, te volgen; en hoe hij, in allerlei betrekkingen eener groote stad ingewikkeld, nog daarenboven in onderscheidene commissiën, zoo als die, aan welke de Regering het opstellen der Pharmacopcea batava en later der Pharmacopcea belgica opgedragen had, werkzaam was ; en wij zullen eindelijk niet vergeten, hoe hij jaren achtereen gewerkt en verzameld heeft voor een Museum van Ontleedkunde, ’t welk door zijne uitgebreidheid, door het bezit van vele zeldzame voorwerpen en door zijne kostbaarheid de bewondering van vreemden weg- droeg, en ’t welk thans als een erfgoed overging op den zoon, die in de laatste dertig jaren er zelve zoo veel aan heeft toegebragt.

GERARDUS VROLIK is twee malen gehuwd geweest. Zijne twee overgebleven zonen, WILLEM VROLIK, onze Secretaris, en Dr. AGNITES VROLIK, Oud-Minister van Finantiën, zijn van het eerste huwelijk, en hunne moeder was AGNETA SUZANNA VAN WALREE. Voor de tweed maal lruwde GERARDUS VROLIK met ANNA ELISA-

(126)

BET VAN SWINDEN, eene dochter van den vermaarden Hoogleeraar VAN SWINDEN. De kinderen uit dit huwelijk zijn vroeg over- leden; de weduwe betreurt met hare voorzonen den waardigen en geachten man.

Behalve van de Herste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut van de oprigting af, was GERARDUS vROLIK lid van de meeste andere Nederlandsche Geleerde Genootschappen en daar- onder sedert 1802 Lid van de Hollandsche Maatschappij der Weten- schappen te Haarlem, welke vermaarde inrigting thans in hem haar oudste Lid verloren heeft. Bij de oprigting onzer Akademie werd vROLIK tot haar rustend Lid benoemd, als toen reeds meer dan zeventig jaren bereikt hebbende. Van de buitenlandsche geleerde inrigtingen, waarvan VROLIK lid was, vermelden wij de Ko- ninklijke Akademiën van Wetenschappen te Munchen en te Brus- sel, de Academia Caesarea Leopoldino-Carolina en de Socidté impériale de Chirurgie te Parijs.

Reeds spoedig na de instelling der Orde van den Nederland- schen Leeuw werd GERARDUS VROLIK door Z. M. wrrzem I tot Ridder benoemd, en wiuzem IL benoemde hem in 1846 op den dag, toen hij vijftig jaren vroeger tot Doctor in de Geneeskunde bevorderd was, tot Staatsraad in buitengewone dienst.

Tot in zijne laatste levensjaren behield vrorik eene zeldzaam gestoorde gezondheid en daarbij lust en kracht om werkzaam te zijn. Van het bedrijvig leven teruggetrokken, ontleende hij thans, geheel overeenkomstig met zijnen aanleg, zijne meeste opstellen aan waarnemingen over den plantengroei en andere onderwerpen, die hij op Drakenburg in de zomermaanden naspoorde.

Zoo hebben wij, M.M. Heeren, het rustend Lid onzer Akademie, tot nog boven tachtigjarigen ouderdom werkzaam gezien. Intus- schen waren er”slechts weinige aanvallen van koorts noodig om den levensdraad af te snijden van den tot 84jarigen leeftijd gespaar- den grijsaard. GrRARDUS VROLIK overleed op den 10den November 1859. Zijn naam zal steeds in het Athenaeum dezer stad, in deze Koninklijke Instelling, in de Wetenschappelijke Geschiede- nis des vaderlands in levendig en dankbaar aandenken blij- ven. — Ons allen — jongeren en ouderen — blijve zijn werk- zaam en welbesteed leven tot een glansrijk voorbeeld.

Aen ET a TATTER

* ME TE EAA en

(127)

CHRONOLOGISCHE LIJST DER GESCHRIFTEN

VAN

G. VROLLIK.

Diss. acad. de Homine ad statum gressumque erectum per corporis fabricam disposito.

Diss. med. bot, sistens observationes de defoliatione ve- getabilium et de viribus plantarum.

Oratio de eo, quod Amstelodamenses ad rem botanicam exornandam contulerunt.

Oratio de viribus vitalibus in omni corpore organico ob- servandis iisque eonstantibus.

Redevoering betogende de onmogelijkheid eener grens-

scheiding tusschen de dieren en planten.

1799—1808. Natuur-Scheikundige Verhandelingen (met DEIMAN,

1800.

PAEIS VAN TROOSTWIJK En LAUWERENBURG).

Afbeelding (in drie platen) der vaten, welke in de opera- tie der dijebreuk bij mannen behooren vermeden te worden. Redevoering ten betoge der eenvormige werking der Na- tuur in het voortbrengen van plantgewassen.

Over het nut der knevels bij viervoetige dieren.

Aan BRUGMANS over het al of niet opslurpen der chyl, door middel der darmscheilsaderen.

Waarnemingen bij het opspuiten van de vasa lactea in het lijk eener oude vrouw.

lets over de ademhaling en dierlijke warmte door proe- ven bevestigd.

Iets over een nieuw fantôme.

Tets ter wederlegging van de voorgewende ongezondheid der stad Amsterdam.

1803.

1807.

1808,

1812.

1816.

1817.

(128 )

De gedachten van CAMPER en HUNTER over het nut der holle beenen in Vogels, nader overwogen en ter toetse gebragt. — Overgenomen in rEmw's Archiv.

‚ Het Leerstelsel van sosern GALL geschetst enz.

Naamlijst der geneesrijke plantgewassen in den Amster- damschen Kruidtuin.

„ Pharmacopoea Batava (met s. J. BRUGMANS, P, DRIESSEN

en J. R. DEIMAN).

Catalogus plantarum medicinalium a pharmacopoca batava memoratarum, editio prima. Accedit introductio de studio botanico recte instituendo.

Redevoering over het veilige, dat in de koepok-inenting, ook voor het vervolg des levens gelegen is enz. ter ge- legenheid van de derde jaarlijksche Vergadering van het Amsterdamsch Genootschap ter bevordering der Koepok- inenting voor minvermogenden.

Proeve op het achteruit wijken des heiligbeens, zoo in ongeschonden bekkens als na het doen der schaambeens- snijding. — Nieuwe Verhandelingen van het Genootschap ter bevordering der Heelkunde te Amsterdam. Deel 1. blz. 42, Amsterdam 1808.

Verhandeling over een zonderling vertraagden groei en gedeeltelijke weekwording des beensgestels bij een veertien- jarig jongeling, gepaard met uittering der beide gezigts- zenuwen als gevolg van blindheid, — Verhandelingen der Ferste Klasse van het Hollandsch Instituut. DL, L blz. 47,

Verhandeling over het buitenliggen van den achterwand der Pisblaas, gepaard met eene omgekeerde buitenhan- gende strook van het dun gedarmte. — Verhandelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch In- stituut. Deel IL. blz, 88

Verhandeling over de zonderlinge misvorming eener vrucht, ten einde acht maanden dragts geboren, te gelijk met een welgevormd kind. — Verhandelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. DI ITL. blz. 247,

er

1818.

1825.

1826.

1827.

1828.

JAARBOEK 1859.

(129)

Verhandeling over het buitenliggen van de voorste helft der blaas, gepaard met gedeeltelijke splijting der roede. — Verhandelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel IV. blz. 163.

. Mémoires sur quelques sujets intéressants d’Anatomie et

de Physiologie, traduits du Hollandais par rarror. Pharmacopoea belgica (met N. C. DE FREMERY, J. B. VAN MONS, T. D. SAUVEUR, P. A. WAUTERS En J. B. VAN DER

SANDE). Waarneming eener door kunst verwekte baring op acht maanden dragts. — Nieuwe Verhandelingen van het

Genootschap ter bevordering der Heelkunde. Deel. IV. blz. 168,

Catalogus plantarum medicinalium in Pharmacopoea Bel- gica enumeratarum. Editio altera. Accedit introductio ad studium botanicum.

Ontleed- en natuurkundige Aanteekeningen over den Haai. — Bijdragen tot de Natuurkundige Wetenschap- pen, verz. door v. HALL, W. VROLIK en G. J. MULDER. Deel I. blz. 304.

Beschouwing over het verschil der bekkens in onder- scheidene Volksstammen. — (Ook in Franche taal uit-

gegeven.) Over eene rankvormige ontwikkeling van witte Lelie- bloemen. — Nieuwe Verhandelingen der Eerste Klasse

van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel IL. blz. 295. Over eene zonderlinge misvorming des aangezigts bij een lam. — Mieuwe Verhandelingen der Berste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel IL. blz. 187. Het indruksel, dat door de koord bij gehangenen ver- wekt wordt, als onzeker kenteeken van den aangebragten dood beschouwd. Bijdragen tot de Regtsgeteerdheid van DEN TEX En VAN HALL.

Bedenkingen op het gevoelen, dat eene te groote ont- wikkeling van het reukorgaan oorzaak van hazenlip en gespleten verhemelte zijn zoude. — Bijdragen tot de Natuurkundige Wetenschappen, enz. Deel IL. blz. 172. 9

1829.

1830.

1881.

1836.

1837.

( 130 )

Over de verandering, welke de bloembol staande des- zelfs wasdom bij tulpen ondergaat. — Nieuwe Verhan- delingen der Eerste Klasse van het Koninklijk Neder- landsch Instituut. Deel IL. blz. 207.

Over het aanwezen van voortanden en over het getal ribben bij den Africaanschen Rhinoceros. — Bijdragen tot de Natuurkundige Wetenschappen, enz. Deel V. blz. 873. Overgenomen in de Annales des Sciences Naturelles. 3 Schreiben an Mm. 3. WEBER ueber dessen Lehre von den Ur- und Racenformen der Schädel- und Beeken des Menschen. Over de verstrooide beginselen van een tweede kind, waargenomen in een gezwel aan het linker deel des aan- gezigts bij een zevenmaandsche vrucht. — Nieuwe Ver- handelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk Neder- landsch Instituut. Deel III. blz. 211.

De Proeven der Hollandsche Scheikundigen over de uit- werking van het kwik op het leven der planten, getoetst aan den twijfel van corpPerT. — Bijdragen tot de Na- tuurkundige Wetenschappen, enz. Deel VI. blz. 350. Brief aan BERNARD over de Ammonia als geneesmiddel tegen de Cholera.

Nog een woord over het vermoedelijk nut der Ammonia tegen de Aziatische Cholera.

Waarschuwing tegen de gewone verwisseling der bladen van Diosma crenata met die van Diosma serratifolia. — Tijdschr. voor Natuurl. Geschiedenis. Deel I. blz. 372. —— En W.H. DE VRIESE. Proeven op de verhoogde tem- peratuur van den spadix eener Colocasia odora. — Tijdschr. enz. Deel I. blz. 296.

Ontleedkundige beschouwing van eene te kortheid der onderkaak bij een volwassen mensch en eerstgeboren kind en van eenige andere misvormingen bij hetzelfde kind. — Nieuwe Verhandelingen der Eerste Klasse van het Ko- ninklijk Nederlandsch Instituut. Deel V. blz. 175. Over de wijze, waarop de opene ruimte in den schedel, na panboring of ander beenverlies wordt aangevuld.

1838.

1840.

1841.

1842.

1843.

(181 )

—— en W.H. DE VRIESE, Nadere Proefnemingen over de verhoogde temperatuur van den spadix eener Colocasia odora. — Tijdschr. 'enz. Deel V. blz, 189.

—— CN W. H. DE VRIESE. Over de verandering, welke de dampkring ondergaat, staande het ontwikkelen van ver- hoogde warmte in de bloemkolf der Colocasia odora. — Tijdschr. enz. Deel VII. blz. 461.

Over hetgeen bij den mensch na onherstelde heupont- wrichting, hetzij aangeboren, hetzij na de geboorte ver- kregen, wordt teweeg gebragt. — Nieuwe Verhandelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel VIII. blz. 49.

Bedenkingen over het inwendig Waterhoofd. — Nieuwe Verhandelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel VIII. blz. 140.

Over eene volkomene gewrichtsverstijving der heilig-, darm- en schaambeenderen.

Over een zonderling gebrek in de huid waargenomen bij een eerstgeboren kind. — Archief voor de Geneeskunde, uitgegeven door Dr. neve. Deel I. blz. 527,

Over de breuk der knieschijf, beschouwd als het gevolg van vernietiging eener middenstrook in hare beenzelf- standigheid. — Znstituut, 1841, blz. 813.

Over merkwaardige verschijnselen in planten teweeg ge- bragt door eene oplossing van bijtend kwiksublimaat. — Instituut, 1842, blz, 207.

Over eene zonderlinge woekering (prolificatie) van paarsch vingerhoed. — Znstituut, 1842, blz. 258.

Nadere beschouwing der zonderlinge woekering (proli- ficatie) van paarsch vingerhoed. — Znstiluut, 1842, blz. 821.

P Verslag van proeven op het indringen eener oplossing

van bijtend kwiksublimaat in boomen.

„ Voortgezette proeven op de woekering (prolificatie) in

de topbloemen bij paarsch vingerhoed. — Jnstituut, 1845, blz. 110, Buitengewone vruchtbaarheid eener koe.

9%

1845.

1846.

1850.

(132)

Waarnemingen en Proeven over de onlangs geheerscht hebbende ziekte der aardappelen. Amst. 1845. Waarnemingen eener zonderlinge wisseling van bladvorm bij eene Aristolochia Sipho. — Znstituut, 1846, blz. 439. De Cycas-stam met bollen vergeleken. — Nieuwe Ver- handelingen der Eerste Klasse van het Koninklijk Ne- derlandsch Instituut. Deel XII. blz. 193. Aanteekeningen over het ontstaan van uitwassen in de slagtanden van elephanten. — Tijdschrift voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen der Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel 1. blz. 3. Over de ziekte der Aardappelen. (Ook in het Fransch uitgegeven.)

Waarnemingen op den wasdom van de vrucht der Cu- curbita maxima. — Tijdschrift voor Wis- en Natuur- kundige Wetenschappen, uitgegeven door de Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel IL. blz. 127.

Aanmerkingen over de bekervormige ontwikkeling bij Valeriana officinalis. — Tijdschrift voor Wis- en. Na- tuurkundige Wetenschappen, uitgegeven door de Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. DI. 1. blz. 186.

Over den wasdom van plant en vrucht eener verschei- denheid van Calebas.

Bedenkingen over de Apios tuberosa als voedselgewas. — Tijdschrift voor ‘Wis- en Natuurkundige Wetenschap- pen, uitgegeven door de Berste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel III. blz. 216.

Betoog over de wervelkolom en het bekken van den mensch naar aanleiding van de voorstelling dezer deelen door de Broeders m. en we. WEBER. — Tijdschrift voor Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, uitgegeven door de Herste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch In- stituut. Deel III. blz. 1.

Nieuw voorbeeld van twee uitgegroeide stoottanden aan denzelfden Narwal-schedel, — Bijdragen tot de Dier-

1852.

18553.

1854,

1857.

(133 )

kunde, uitgegeven door het Genootschap: Natura Artis Magistra.

. Hoe men zich de doormetingen van het vrouwelijk bek-

ken bij den mensch behoort voor te stellen. — Verhande- lingen der Eerste Klasse van het Koninklijk Neder- landsch Instituut. 84e Reeks. Deel IV. blz. 189.

Over de gelijkvormige oorzaak en verschijnselen bij het afvallen van bladeren en kleine takjes van sommige Eiken. — Tijdschrift voor Wis- en Natuurkundige We- tenschappen, uitgegeven door de Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel IV. blz. 58 en Deel V. blz. 119.

Over eenen van boven mannelijken, van onderen vrouwe- lijken bloemklos bij Zea Maïs. — Tijdschrift voor Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, uitgegeven door de Eerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel IV. blz. 197.

Voorbeeld van verbazenden wasdom bij Heraclea gummi- ferum. — Tijdschrift voor Wis- en Natuurkundige We- tenschappen, uilgegeven door de Kerste Klasse van het Koninklijk Nederlandsch Instituut. Deel IV. blz. 827. Over LEENDERT BOMME als den eersten ontdekker van de werktuigelijke wijze, waarop de Pholaden ‚zich in steen boren. — Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Deel IL. bla. 52. Natuurkundige beschouwing van den groei eens aard- appels binnen het weefsel van den moederknobbel. — Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Deel 1. blz. 8368.

Over het verschil van de inwendige gesteldheid der horenpitten bij Antilopen. — Verhandelingen der Ko- ninklijke Akademie van Wetenschappen. Deel 1. blz. 25, Over eenige physiologische eigenschappen van Viscum album. — Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Weteaschappen. Deel V. blz. 263. Merkwaardige verschijnselen bij den groei eener Lonicera periclymenum. — Verslagen en Mededeelingen der

1857.

1858.

(184 )

Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Deel VI, blz. 104.

Aanteekeningen over de mitwendige kenmerken van het sexueel verschil der Veenmollen en over hunne huishou- ding. — Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Deel VIL. blz. 42. Over het vermenigvuldigen van naalddragende boomen door wortelende uitspruitsels en daaruit te voorschijn ko- men van nieuw plantsoen. — Verslagen en Mededee- lingen der Koninklijke Akademie ván Wetenschappen. Deel VII. blz. 855.

LEVENSBERICHT

VAN

NICOLAAS CHRISTEAAN KIST,

Lid der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, DOOR

Mr. H. J. KOENEN, Secretaris der Letterkundige Afdeeling *).

Het einde des vervlogenen jaars, Mijne Heeren, dat even als elke jaarwissel gedachten deed opkomen van sterfelijkheid en ver- gankelijkheid, en ons herinnerde, dat onze jaren als rustelooze golven het een na het ander in de grondelooze zee der eeuwig- heid wegvloeien, deed velen uwer gewis gedenken aan de her- haalde verliezen, die onze Akademie gedurende het jaar 1859 ge- leden heeft. Maar weinig konden wij, toen wij voor de laatste maal in dat jaar hier bijééngekomen waren, aan de verwachting plaats geven, dat wij, alvorens wederom in den aanvang van 1860 in eene gewone Vergadering te zamen te komen, een der werkzaamste en ijverigste leden dezer Akademie zouden te be- treuren hebben. En toch, gij weet het allen, Mijne Heeren! wij leden kortelings dat gevoelig verlies in ons verdienstelijke Medelid NrcorAas CHRISTIAAN Kist, uit zijnen aardschen werk- kring opgeroepen den 21sten December 1859,

Indien de gewoonte, bij de Zuster-Afdeeling het eerst inge- voerd, dat de Secretaris der Afdeeling, zoo mogelijk in de eerst- volgende gewone Vergadering, het Levensbericht, hetwelk hij voor ons Jaarboek vervaardigt, aan de Afdeeling voordraagt — indien die gewoonte mij de verplichting opleide, om een afgestorven

*) Voorgedragen in de Gewone Vergadering dier Afdeeling van den 9den Januarij 1860.

(136 )

medelid in zijnen geheelen werkkring en alle zijne verdiensten met eenige volledigheid af te malen, inderdaad, Mijne Heeren , ik zoude voor eene zoo veelbeteekenende roeping, vooral binnen een zoo kort tijdsbestek te vervullen, moeten terugdeinzen, Doch daar vroegere ervaring mij heeft geleerd, dat de Vergadering van mij geene eigentlijke levensbeschrijving vergt, behoef ik mij ook aan het leveren van een levensbericht van onzen kist niet te ont- trekken. Ik zal hem dan ook noch als eigentlijk Godgeleerde, noch als Homileet behoeven te beschouwen, maar u vooral aan den doorkundigen Geschiedkenner, den verdienstelijken leerling van VAN HEUSDE, vooral aan den grondigen en onvermoeiden beoefenaar der vaderlandsche Kerkgeschiedenis, doen herdenken. Ons on- vergetelijk medelid heeft mij die taak verlicht door de meer uit- gewerkte levensschets, welke hij van ROYAARDS, den vriend zijner jeugd en van geheel zijn leven, zijnen studiegenoot en den mede- uitgever van het Archief voor Kerkelijke Geschiedenis, heeft gege- ven; eene Levensschets, die, gelijk zij den afgestorven en den over- gebleven vriend tot gelijke eere verstrekte, de lotgevallen van dezen even zeer in het licht stelde, als zij het leven van den eerstgenoemden uitvoerig beschreef. Want die twee Vrienden wa- ren als twee in gelijke richting van hun bronwel uitvloeiende stroomen, nu eens op wat nader, dan op wat grooter afstand hunne golven tusschen dezelfde beemden en akkers heen voort- stuwend, tot de één een weinig eerder, de ander een weinig la- ter, zich na een vruchtbaarmakenden loop in den grensloozen oceaan uitstorten.

Na het afsterven van VAN HEUSDE hield rovaarps te Utrecht, bij de eerstvolgende opening zijner akademische lessen, eene toe- spraak aan de studerende jongelingschap over het onderwijs van VAN HEUSDE, als pedagogisch tot de godgeleerde wetenschappen. Die toespraak was merkwaardig ook voor de waardering der beide vrienden, kisr en ROYAARDS; want beiden hebben de vruch- ten van het onderwijs huns leermeesters op het gebied der god- geleerdheid overgebracht. Over het geheel heeft vaN HEUSDE op de vorming van het tegenwoordige Nederland een onberekenbaren invloed geoefend, niet zoo zeer door zijne Soeratische School, die hij wellicht ten onrechte als eene wijsbegeerte voor de negentiende

eerden sd iP a

ee dj ndi cia. VOE ME VEE EET NT PNT A Pen PEN EE EPT EPT 0 TA

(137 )

eeuw beschouwde; evenmin door zijn schema der wereldgeschiede- nis, naar den leiddraad, door zijne opvatting van het geschiedwerk van PoLYBIUS hem aan de hand gedaan; maar veeleer door de talrijke schaar van jongelingen door zijn bezielend, onderwijs op- gewekt en gevormd: eene school, zoo groot als door weinige Hoogleeraren in ons vaderland gesticht is geworden; en dat wel van leerlingen, die alle in meerdere of mindere mate, vervuld van dankbare vereering voor den Meester, het gemeenschappelijk streven hebben aan den dag gelegd, om in zijnen geest en langs den door hem gebaanden weg, ieder zijn eigen vak op eene nieuwe en eigenaardige wijze historisch te beoefenen. Zoo hebben dan ook krsr en ROYAARDS, vooral door de oprichting van een nieuw tijdschrift voor de ook door vaN meuspe steeds onder het oog gehoudene Kerkgeschiedenis, terwijl zelfs in Duitschland zoo- danig orgaan voor dit vak van studie niet bestond, eene nieuwe baan voor de beoefening van dat gedeelte der historische we- tenschappen geopend. Dat zij zelve hunne onderneming uit dat oogpunt beschouwden, heeft ROYAARDS in de opdracht zijner twee voorlezingen over zijn vereeuwigden Meester aan kisr ge- tuigd, waarin hij schreef: „Ons onderwijs en onze gemeenschap- pelijke arbeid was de vrucht van zijn (VAN HEUSDES) onderwijs; en dien historischen geest, door vAN HEUSDE in ons land ge- wekt, te helpen verbreiden en aan te vuren, en de geldigheid zijner algemeen historische inzichten, ook in de Geschiedenis der Kerk en des Christendoms, aanschouwelijk te maken, dat was „ons gemeenschappelijk streven’. Inderdaad, zoo was het; en nog blijft het aan eene bekwame historische pen voorbehouden,. om den invloed der school van vaN HevsDe, niet alleen op het ver- melde, maar op al de verschillende vakken, aan onze Akademiën onderwezen, in bijzonderheden na te gaan en op eene voldoende wijze te ontwikkelen. |

Krsr was de broederszoon van den vooral als kanselredenaar beroemden EwALDUS KIST, van wien hij in de werken van het Haagsche Genootschap tot verdediging der Christelijke godsdienst eene zeer karakterkundige levensschets gegeven heeft. Te Utrecht werd hij gevormd onder anderen door PAREAU, DE RHOER en HERMANUS ROYAARDS, maar vooral door HERINGA en VAN HEUSDE.

(138 )

Zijn verblijf aan de Hoogeschool viel meerendeels in den ban- gen tijd onzer diepste nationale vernedering, den tijd der inlijving in het groote fransche Keizerrijk, Doch ook toen reeds ontwaakte, vooral onder de kweekelingen der ten ondergang gedoemde Utrecht- sche Akademie, een naauwelijks bedwongen geestdrift, die zich, straks na de bevrijding des Vaderlands van de vreemde benden, in het openbaar lucht gaf. In 1815 trok onze kisr met een corps vrijwillige jagers naar de grenzen, en kantonneerde gerui- men tijd te Bruay bij Valenciennes. Doch deze af breking zijner akademische studiën was voor hem, even als voor velen zijner wakkerste medestudenten, eerder tot bevordering dan tot bena- deeling hunner maatschappelijke vorming. Een drietal jaren la- ter promoveerde hij daags vóór zijnen aanverwant en vriend ROYAARDS op eene akademische Proeve Over de verandering in de Christenkerk door KONSTANTIJN DEN GROOTE le weeg gebracht, waarin hij oordeelkundig den middenweg bewandelde tusschen het gevoelen dergenen die den eersten Christenkeizer al te gunstig, en van hen die hem uitsluitend in een ongunstig daglicht be- schouwen. Sedert was hij eenen tijd lang herder en leeraar der Gemeente van Zoelen, waar hij den tegenwoordigen achtenswaar- digen Amsterdamschen Predikant M. VAN MEETEREN in de kerke- lijke bediening opvolgde. Het was in 1828 bijna gelijktijdig, dat krsr door Curatoren der Leidsche Hoogeschool tot buiten- gewoon Hoogleeraar in de Kerkgeschiedenis werd beroepen en aan zijnen vriend eene gelijke eer te Utrecht ten deele viel, en beiden hunne nieuwe ambtsbediening aanvaardden. Krsr deed dit met het houden eener plechtige Rede: Over den voortgang des menschelijken geestes, op te merken in de geschiedenis der leer- stellingen in de Christelijke Kerk.

Reeds te dien tijde kwamen de beide vrienden overeen om een zoodanig tijdschrift in het licht te doen verschijnen, als zij sedert tot groote bevordering van hun lievelingsvak gezamentlijk hebben uitgegeven, hetwelk in vier achtereenvolgende reeksen een rijken voorraad van bouwstoffen voor de algemeene en vader- landsche Kerkgeschiedenis bevat, vooral van de hand der uitge- vers zelve; zoodat het moeielijk was te zeggen, wie der beide vrienden met een meer rusteloozen ijver de historische wetenschap,

Ba DENN

(139 )

de een te Leiden, of de ander te Utrecht, beoefende. Toen het elfde eeuwfeest van de invoering des Christendoms, eene gebeurtenis, door ROYAARDS zoo grondig in zijne door het Kon, Ned. Instituut bekroonde Prijsverhandeling beschreven, aanbrak, hield krsr eene Feestrede, waarachter hij een belangrijk naschrift plaatste over WILLEBRORD, den Apostel van Nederland; het was slechts het verschil van standplaats, dat bij soortgelijken historischen arbeid aan ROYAARDS het onderwerp der invoering van de Kerkhervorming in de stad Utrecht aan de hand gaf, terwijl kisr daarentegen de geschiedenis van het beleg en ontzet der stad Leiden, in de Nieuwe werken der Maatschappij van Ned. Letterkunde, VIde Deel, oor- deelkundig beschouwde. Voorts heeft hij, behalve zijne vele en veelsoortige verhandelingen in het Archief voorkomende, door zijne ten jare 1830 bij rerrers Godgeleerd Genootschap bekroonde Prijs- verhandeling over de Christelijke Kerk op aarde een gedenkteeken. van zijne geleerdheid en grondige studiën gesticht; en eenige jaren later ook aan de zedelijke en godsdienstige geschiedenis onzes Vaderlands een uitnemende dienst bewezen door zijn werk over Neérlands Biddagen en Biddagsbrieven. Hoogst belangrijk was in dit laatste werk de verzameling van Biddagsbrieven, welke hij in het Tweede Deel van zijn merkwaardigen arbeid had bijeen- gebracht. Deze toch kan men, gelijk de schrijver te recht deed opmerken, beschouwen als een jaarlijksch opentlijk manifest der hooge Landsregering, waarin deze, met meerdere of mindere open- hartigheid, de burgers en ingezetenen met den toestand des Lands en hare uitzichten en wenschen bekend maakte. Die Biddags- brieven bekleedden alzoo in Nederland in vele opzichten vroe- ger de plaats, welke in onze dagen de zoogenaamde Troonrede heeft ingenomen.

Het ligt geenzins in mijn bestek, Mijne Heeren, om in een beoordeelend verslag te treden van al de belangrijke opstellen, door ons geacht Medelid in het Archief geplaatst, waarvan som- mige ook in vreemde talen zijn overgebracht; noch ook den kanselarbeid in het breede te vermelden, door welken hij op de leidsche gemeente een gunstigen invloed zocht te oefenen, hetzij de afval en opstand in de belgische gewesten menigen rustigen burger met angst en siddering vervulde, hetzij de cholera

(140 )

door haar gevreesde verwoestingen den schrik in veler gemoe- deren joeg. Alleenlijk zij het mij vergund nog te vermelden, dat hij een der wakkerste medebestuurderen was van de Maat- schappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, welke hij tot driemalen toe als Voorzitter met eene allezins gepaste toespraak opende, en voorts hare werkzaamheden op eene beleidvolle wijze leidde, en wier Handelingen hij herhaaldelijk met welbewerkte levensberichten verrijkt heeft. Van het Bijbelgenootschap, van dat tot verdediging der Christelijke godsdienst, en van de Maat- schappij van Welstand, was hij mede een der ijverigste medear- beiders en medebestuurders.

In zonderheid verdient zijn lidmaatschap der Derde Klasse van het voormalig Instituut eene uitdrukkelijke vermelding, daar hij steeds een dergenen was, die de instelling aan hare bestemming door een gedurig gadeslaan van den gang en de behoeften des tijds zochten te doen beantwoorden. Geen wonder, dat hij ook bij de oprichting van de Letterkundige Afdeeling dezer Akademie onder diegenen behoorde, die reeds bij de eerste onmiddelijk van den Koning uitgaande benoeming eene achtbare plaats verwier- ven. Zijne trouwe deelneming aan onze werkzaamheden is nog levendig in uw aller geheugen, en ik behoef u niet te zeggen, dat, ware zijn leven een weinig langer gerekt geworden, wij hem mogelijk eene uitvoerige behandeling zouden hebben te dan- ken gehad der zoo merkwaardige brieven van kareL V, welke onze Afdeeling van zijne hand ter plaatsing in hare werken heeft mogen ontvangen,

Ons geacht en naar onzen wensch en ons verlangen te vroeg van ons gescheiden Medelid was niet alleen een gelukkig beoe- fenaar der aan hem opgedragene wetenschap: ook van muziek en schilderkunst, vooral in verband met oudheidkundige studiën, was hij een warm en smaakvol voorstander. Hij bracht eene niet onbelangrijke verzameling van munten en penningen, por- tretten, platen (voornamelijk van oude meesters, zoo als LUCAS vAN LEYDEN Cn ALBRECHT DURER,) vooral ook van oudheden en hand- schriften bijeen, met welke hij zich gaarne in zijne vrije uren bezig hield. Zijne verklaringen van den penning van Aquileja, en van eene bisschoppelijke munt te Leiden opgedolven, beide

(141 )

in het Archief voor de Kerkelijke Geschiedenis voorkomende, zijn proeven van zijne ervarenis in de Numismatiek. Hoe zeer hem de roem des Vaderlands ter harte ging bleek mij bij on- derscheidene gelegenheden, vooral toen ik met hem en eenige andere oudheidkundigen vóór ruim een jaar een uitstap naar de beide Egmonden deed, en onze opneming van de plek van het aloude Huldtooneel aanleiding gaf tot de opluistering dier plaats door een gedenksteen, hare aloude bestemming aanwijzende. Zijne waardige Weduwe en talrijk gezin verliezen in hem een on- vergetelijken vriend en verzorger. Blijve de waardige geleerde duurzaam in ons aller herdenking leven, Mijne Heeren, en vol- gen wij allen getrouw zijn voorbeeld, om te werken terwijl het dag is, eer de nacht komt, waarin niemand werken kan!

LEVENSBERICGHT

VAN

THOMAS BABINGTON LORD MACAULAY,.

DOOR

Mr. H. J. KOENEN, Secretaris der Letterkundige Afdeeling *).

Tot dus ver, Mijne Heeren, was ons, gedurende het bijna vijfjarig bestaan van de Afdeeling onzer Akademie voor Taal-, Geschied- en Letterkunde, geen enkel onzer niet talrijke buiten- landsche leden ontvallen. Het voor onze Vereeniging reeds zoo nootlottige jaar 1859 mocht niet ten einde loopen, zonder dat een der meestgevierde mannen — wellicht na ALEXANDER VON HUMBOLDT de beroemdste van allen — ons ontrukt wierd, De onsterfelijke THOMAS BABINGTON MACAULAY, de eerste der Fngel- sche Oordeelkundigen en Geschiedschrijvers van onzen tijd — is niet meer! Hij werd den 28sten der vorige maand in een bijna zestigjarigen leeftijd aan zijn Vaderland, ja, men mag wel zeggen, aan het geletterd publiek van de beide halfronden onzer aarde, dat alom zijne schaars geëvenaarde gaven huldigde, nog onverwacht ontrukt. Zijn leven behoort aan geheel de beschaafde wereld, en zal door menige pen veel treffelijker worden geboek- staafd dan het mij mogelijk zijn zou dit, op de weinige mij hiertoe vergunde bladzijden, te beproeven. Vergunt mij dus al- leen, Mijne Heeren, dat ik beknoptelijk zijne uitnemende ver- diensten, vooral met betrekking tot ons Vaderland zoeke te schetsen, voor welks geschiedenis hij van meerdere beteekenis was dan voor die van eenig land van Europa buiten het zijne.

THOMAS BABINGTON MACAULAY was de zoon van dien ZACHARIAS

*) Voorgedragen in de Gewone Vergadering dier Afdeeling van den 9den Januarij 1860.

(143 )

MACAULAY, die, vriend van WiLBERFORCE, zich deed kennen door het stichten van den eersten Abolitionisten-club in het Britsche Rijk ten behoeve van de vrijmaking der Slaven in West-Indië. WiLBERFORCE zag dan ook met welgevallen de buitengemeene vorderingen van den Zoon zijns Vriends, en beschouwde reeds in 1821 in een zijner brieven, den jongen MACAULAY mits- gaders MALDEN, zijn bestendigen mededinger, als de twee uit- stekendste kweekelingen der Universiteit van Cambridge, waar de eerstgenoemde in 1821 het Baccalaureaat zeer loffelijk ver- wierf *). Na het verlaten der Akademie heeft macauray een tiental jaren lang gedeeltelijk aan meer practische rechtsstudiën, gedeeltelijk aan zijne vroegste vertoogen en andere voorbereidende studiën voor zijne verdere loopbaan, vooral ook aan het beoefe- nen der geschiedenis van de Constitutie zijns Vaderlands, besteed. Door zulke studiën plegen in Groot-Brittanje de jongelingen, die zich tot de loopbaan der staatkunde geroepen voelen, hunne be- voegdheid tot een practischen werkkring deels te verwerven, deels te staven; en niet weinige der uitstekendste staatsmannen van het Britsche Rijk zijn begonnen met zich op het veld der historische en letterkundige studiën boven de meesten hunner tijdgenooten te onderscheiden, waartoe de zeer gewaardeerde driemaandelijksche en andere beoordeelende Tijdschriften huns Vaderlands hun eene gereede gelegenheid aanbieden. Zoo heeft het bekende Edinburgh Review, onder welks mede-arbeiders hij een eersten rang bekleedde, den hoogbegaafden vertoogschrijver de baan der eere geopend.

In 1830 trad macavray het politieke leven in, door Calne, een min aanzienlijke met kiesrecht begiftigde burg tot lid van het Huis der Gemeenten verkozen. Herlang nam hij met geest- drift deel aan de hevige partijworsteling over den Reformbill, dien hij met al zijn vermogen voorstond. In 1832 door de stad Leeds gekozen, bleef hij nog twee jaren lang een werkzaam lid van het Lagerhuis, om zich daarna te verplaatsen naar Britsch= Indië; waar hij lid werd van den Raad van bestuur, en Voor- zitter der Commissie van wetgeving voor die gewesten. Daar was het ook, dat hij met onverdroten vlijt de bouwstoffen zijner

*) Life of Wilberforce, V, 94.

(144 )

twee uitmuntende studiën over de lotgevallen van Lord curve en „WARREN HASTINGS verzamelde.

In 1839 in het Vaderland teruggekeerd, werd macavravy lid van het Ministerie en bleef in die betrekking, zoo lang het zich staande hield, een tweetal jaren werkzaam. Opmerkelijk is het, dat dit Whig-ministerie bijna enkel uit mannen bestond, die vóór hun optreden aan de Muzen en de Gratiën offers hadden gebracht; een verschijnsel, dat trouwens in Engeland geenzins zeldzaam is. In 1840 ontving hij het aan gene zijde van het Kanaal hoog gewaardeerde mandaat der kiezers van Edinburgh, de tweede stad des Rijks, doch werd daar in 1847 niet her- kozen, dewijl hij gestemd had voor de onderstandsgelden, door den Staat aan het collegie van Maynooth te verleenen, Hierover verstoord, onttrok hij zich aan het openbare leven; doch werd vijf jaren later door de Kiezers van datzelfde Edinburgh uitge- noodigd, zich op nieuw verkiesbaar te stellen. Hij nam de can- didatuur aan, en werd lid van het Huis, tot dat hij zich door den min gunstigen staat zijner gezondheid genoodzaakt zag den zetel, dien hij op eene zoo eervolle wijze verkregen had, op nieuw te verlaten. Later werd hij door de Kroon, onder den titel van Baron MACAULAY VAN ROTHLEY, tot lid van het Hoogerhuis benoemd.

Het was eerst in dit latere tijdvak zijns levens, en wel in het jaar 1842, dat de uitstekende Prozaschrijver zich ook als talentvol en bevallig dichter deed kennen door de uitgave zijner Lays of ancient Rome, in welke hij het vernuftige denkbeeld verwezentlijkte, om de Volkszangen, uit welke naar NieBunms onderstelling de oudste geschiedenis van Rome zou ontstaan zijn, uit de bij overlevering bewaarde geschiedenis te restaureren. Mo- ratius Cocles, de Veldslag bij het meir Regillus, en Virginia, waren de belangwekkende onderwerpen die hij op deze wijze be- handelde, en die hem, men bespeurt dit al ras, door de Muze der Historie waren ingegeven. Zij zijn voorts merkwaardig, om- dat zij ons de instemming van den grooten Geschiedschrijver zijns Vaderlands met de inzichten van NIEBUHR over de geschiedenis van oud-Rome, waarover MACAULAY anders niets in het licht gegeven heeft, doen kennen. In zijne historische Balladen heeft mACAULAY zich evenwel uiet tot de Romeinsche geschiedenis bepaald. De strijd

Er EE En

(145 )

tegen de Ligue; Ivry, een lied der Hugenooten, en het fragment van een dichtstuk op den ondergang der Spaansche Armada, hadden hem reeds nader aan die latere eeuw gevoerd, wier geschiedenis hem eenige jaren later onvergankelijke lauweren zou doen verwerven.

De roem van MACAULAY berust echter hoofdzakelijk, deels op zijne literarische vertoogen (Essays), deels op zijne parlementaire redevoeringen, maar vooral op zijn groote historische werk, In zijne literarische beoordeelingen heeft hij zich somtijds door den geest der partij die hij omhelsd had, laten medeslepen, om hen die in de rijen der tegenovergestelde partij geschaard stonden, met bovenmatige strengheid te behandelen, zoo als men daarvan in zijne veroordeeling der twee voornaamste poëtische voortbreng- — selen van den tory- en hoog-kerkelijk gezinden ROBERT MONTGO- MERY een bewijs vindt. Ook in zijne parlementaire loopbaan was hij, reeds uit beginsel, verre verwijderd van die kleurlooze onpartijdigheid, waarop een wereldburger als EDWARD GIBBON, met wiens historisch talent men het zijne wel eens vergeleken heeft, jacht of aanspraak maakte. Want het engelsche volk is zamen- gesteld uit partijen, die elkander op eene heilzame wijs in even- wicht houden, zoolang slechts het nationale gevoel en de alge- meene vaderlandsliefde het verschil en de worsteling dier partijen beheerschen. Als Historieschrijver echter heeft hij, welke ook zijne ‘staatkundige sympathiën waren, de hoogere eischen der his- torische trouw niet wetens miskend noch gekrenkt *). Van ons Va- derland en het doorluchtige Stamhuis, door hetwelk wij geregeerd worden, was hij, ook op politieke gronden, wegens beider bestem- ming onder de Staten van het westelijk Europa — een warme Vriend en Voorstander. Nog herinner ik mij den weldadigen in- druk, dien in 1849 de mededeelingen van onzen verdienstelijken Geschiedkenner en Historieschrijver pr JONGE in de tweede klasse van het voormalige Instituut, omtrent het toen pas uitgekomen eerste Deel zijner Geschiedenis van Engeland maakten, daar wij hier te lande aan zulk eene waardering door een der edelste

*) Men kent den pennestrijd over WILLIAM PENN tegen MACAULAY gevoerd. Ofschoon hij met goed gevolg wederlegd is, schijnt MACAULAY zich ter goe- dertrouw te hebben vergist. Jammer is het, dat hij dit niet heeft erkend.

JAARBOEK 1859, 10

( 146 )

vernuften en talentvolste Staatslieden van het wel eens naijve- rig-.Albion niet gewoon waren *). Sedert hebben de volgende Deelen, terwijl zij den roem des Auteurs immer verder verbreid- den, die warme deelneming voor Oranje en Nederland steeds helderder in het licht gesteld. Geen wonder dat deze Akademie hem straks na de stichting der Letterkundige Afdeeling tot haar buitenlandsch Medelid benoemde, Ik had hem te Londen reeds vroeger in 1852 mogen leeren kennen; en de briefwissel, dien ik sedert nu en dan met hem voerde, heeft mij herhaaldelijk de proeven geleverd van zijne heusche welwillendheid, om mij met de literarische hulpmiddelen ten dienste te staan, die ik door zijne tusschenkomst uit Engeland wenschte te bekomen.

Groot waren MACAULAY’s talenten als Letterkundige, als Oor- deelkundige en Geschiedschrijver. Hij was — dit werd onlangs in het necrologische artikel van de Tümes gezegd; — hij was zulk een onvergelijkelijk meester in het gebruik zijner taal, zoo helder van gedachten, zoo klaar van uitdrukking, dat wij twij- felen, of men ergens in één zijner geschriften een onduidelijken of verwrongen volzin zal kunnen aanwijzen. Als vertoogschrij- ver heeft hij geenen mededinger op het gansche gebied der En- gelsche Letterkunde. Het moge zijn, dat hij al te veel van de manier van het Vertoog in zijne Geschiedenis heeft overgebracht, gelijk, volgens zijne eigene zoo juiste als keurige opmerking, EsCHYLUS te veel van den trant der ode in zijne treurspelen heeft opgenomen; en hieraan is wellicht die al te groote uitvoe- righeid te wijten, welke wij hoofdzakelijk slechts daarom betreu- ren, dewijl zij ons heeft beroofd van het heldere licht, hetwelk zijn genie ook op een later tijdperk onzer geschiedenis zoude verspreid hebben. Zijne nasporingen waren van een verbazenden omvang, en ondanks eenige weinige onnaauwkeurigheden, aan welke ieder menschelijk werk onderhevig is, heeft over het al- gemeen de juistheid ook der bijzonderheden, zelfs bij de bitterste aanvallen eener vijandige kritiek, te helderder uitgeblonken” +4).

*) Zie het Jaarboek voor 1850, bl. 112.

+) Dat mACAULAY zich ook door de werking zijner vrije pen bittere vijanden verwekte, blijkt onder anderen uit de omstandigheid, dat de Hooglanders

Er

ree

Kd} # ij | a ii

Ld u

mn

(141)

Wanneer we ons afvragen, Mijne Heeren, door welke eigen- schappen de veelzins nieuwe wijze van historieschrijven van MA- CAULAY zich onderscheidt, dan is, mijns inziens, eene der voor- naamste, de veelzijdigheid van oogpunten, uit welke hij het en- gelsche volksleven beschouwt en de aanschouwelijke wijze waar- op hij het beschrijft, gevoegd bij eenen omvang en eene ver- scheidenheid van bronnenstudie, hoedanige men tot hiertoe niet gewoon was. „Het zal mijn streven zijn, (zegt hij in zijne In- leiding,) de geschiedenis des Volks te schrijven, zoowel die der natie als der Regering; de ontwikkeling voor te stellen van nuttige en het leven opluisterende kunsten; de opkomst af te malen van godsdienstsecten en staatspartijen; de veranderingen van letterkundigen smaak te doen opmerken; de zeden te schet- sen der elkander opvolgende geslachten, en zelfs niet achteloos voorbij te gaan de omwentelingen, welke hebben plaats gehad in kleeding en huisraad, in maaltijden en openbare vermakelijkhe- den. Gaarne zal ik mij aan het verwijt onderwerpen, dat ik beneden de waardigheid der Geschiedenis ben afgedaald, indien ik wèl mag slagen in het plaatsen voor het oog van den En- gelschman der negentiende Eeuw, eener naauwkeurige afbeelding van het geheele leven zijner voorvaderen” Getrouw aan dit ontwerp heeft macaurAY het volksleven met eene vroeger niet gekende volledigheid afgemaald, In dat schilderachtig voorstel- len van het leven der voorgeslachten in het geheel, en van merkwaardige persoonlijkheden, staatspartijen en godsdienstsecten in het bijzonder, ligt het geheim van de bekoorlijke aantrekke- lijkheid en leerzame grondigheid zijns werks. Maar juist daar- toe werd een onmetelijke schat van zorgvuldig opgezamelde ken- nis vereischt; en een blik op de bestanddeelen zijner boekerij deed mij, toen ik bij mijn bezoek ten zijnent eenige minuten op de tehuiskomst van den grooten man moest wachten, de verba- zende schatten van oudheidkennis bewonderen, die hij ook uit de onaanzienlijkste oude boekskens bijeengebracht had, De uit-

van Glenmare en Inverness om de min gunstige wijze, waarop hij zich in het Vierde Deel zijner Geschiedenis van Engeland over hunne Voorvaderen had uitgelaten, hunnen wrok lucht gaven, door hun beroemden landgenoot in effigte te verbranden.

( 148 )

gestrekte kennis die een waurer scorrt ten behoeve zijner nationale novellen heeft opgezameld en gebezigd, heeft benevens de meer ge- wone en eigentlijke oorkonden zijner verhalen eenen MACAULAY, in staat gesteld om een werk als zijne Geschiedenis van Enge- land te leveren; en hij heeft ze met eene zeldzaam geëvenaar- de vlijt in het belang van de trouw der schildering weten aan te wenden.

Met Gu1zorT, GROTE en LEOPOLD RANKE Was MACAULAY een der vier buitenlandsche leden, door onze Akademie voor het vak der Geschiedkunde gekozen. Ik zal den vereeuwigden Historie- schrijver en Letterkundige thans niet met de drie overige beroemde mannen vergelijken. Maar het heeft mij getroffen, dat drie van deze vier uitstekende Geschiedkundigen van de geschiedenis van Groot-Brittanje in een gewichtig tijdperk harer ontwikkeling hun werk gemaakt hebben. Zoo belangrijk is de plaats welke de Ge- schiedenis van het angelsaxische menschenras, waartoe ook onze Natie behoort, en zulks vooral in het tijdvak van onzen hoogsten bloei, in de algemeene geschiedenis der wereld bekleedt. Ook op het grootsche verledene der Nederlandsche Natie is in onze dagen wederom meer dan ooit de aandacht der uitstekendste Ge-” schiedkundigen gevestigd. Zou niet de belangvolle ontwikkeling ‘welke de historiographie in een naburig rijk, vooral ten gevolge van het meesterwerk van MACAULAY erlangd heeft, niet slechts op onze Geleerden, maar op onze algeheele beschaving terug- werken? Men heeft opgemerkt, dat de uitgave van het beroemde in gedachten zoo rijke werk in onderscheidene landen op het geheele Publiek een onberekenbaren invloed heeft gehad, zoodat soms enkele volzinnen van den Engelschen Auteur tot geheele Vertoogen en uitgewerkte artikelen op het gebied der periodieke letterkunde hebben aanleiding gegeven. Zal niet onze historio- graphie den invloed van zulk een schitterend voorbeeld. onder- vinden, en zien wij niet reeds in ons midden zulken, die dat spoor met uitstekend gevolg betreden? Voorzeker, Mijne Hee-

ren; en ik durf mij beloven, dat deze Akademie mede.de vruch-

rpg AAA HPI po, VED ONEN NENCNENENONENONANENEN 0 OREN A > Ee EEEELEEZE PARA CEES B NONNA N ENC RONNENREN See 5, 25 232 3 es 25E LILS en 25 Se 2SLIRS LLS LIE ® x ser HAN x

/

ze TP ee. S De ee vn $ ih, OERANREN AKK f AIT K RENEE NNM MNU MAMA VU AAA AAA IVA AAA vs” / ANNNAAAAA NG treten derd. P $

mredere dere deler Tele): okeledeleledelelafelede rape dernle dels akekekedeke, ade, elv Hedel <Jefelefelersl-

bidt 252 Ef

sds

RAA

nessen d ds 55E LIL Pr PR j PS AIA j 1,

A vr &, , ®

®, se

e = EN ed 5 á ie E 2 ) — d ) a 2 _Ì 2)

Ze

5

bekleden Me hdd ed ANA AN

sd,

VTI PENN) eee ses

r

terr

ks 11 : Ki) \ Tern ON Ad Al Rd: ,

ee 3 (EN RERENNRECERE PERRE BEAR REES

JAARBOEK

KONINKLIJKE AKADEMIE.

DAL

WETENSCHAPPEN,

%

D,

 5

GEVESTIGD

CELLE

Sy

L

En

EDS je 8 A „MST

ik

ERD AM,

A / /, / / Î 5

5 25255 ZS R & 5e

®, GS

AMSTERDAM, C. G. VAN DER POST.

JAARBOEK

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE

VAN

WETENSCHAPPEN,

GEVESTIGD TE

AMSTERDAM.

E VvooR

1860.

AMSTERDAM, CG VANe DER--BOST.

” me

GEDRUKT BIJ W. J. KRÜBER.

veh det err dkieen Aknt

IN HO UD.

STAAT VAN DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN, OP DEN OREN TANDEN DES KLAWBE TSO HT, oaren ent die eden keke ALPHABETISCHE LIJST DER GEWONE LEDEN, DER CORRESPONDENTEN IN DE OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK EN DER BUITENLAND-

SCHE LEDEN, SEDERT DE OPRIGTING IN 1851 ..................s.r.

Bladz.

3,

10,

LIJST DER BINNEN- EN BUITENLANDSCHE AKADEMIËN, GELEERDE GENOOT-

SCHAPPEN EN INSTELLINGEN, WAARMEDE DE AKADEMIE DOOR WEDER* KEERIGE RUILING DER UITGEGEVEN WERKEN IN VERBINDING IS... Berigt omtrent wijzigingen in de algemeene bepalingen van de MAETOEORON FAU: OPTE sos ss ren ate ennn vedan aes de vee Kopinklijk besluit omtrent het verleenen van vrijdom van briefport Ban der AKademe WET esta eten ee dla err An eran a B ass Programma certaminis poetici ab Academia regia disciplinarum Ne- derlandica ex Legato HorurrriaNo propositi A°, MDCCCLX..... PROCES-VERBAAL VAN DE VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AF- DEELINGEN VAN DE AKADEMIE. OCR TAA Ap Proces-Verbaal van de vereenigde Vergadering der beide Afdeelin-

EERE BARORGED 36 Ape WBBO5 ss on dtas eames iere en enne ide

35.

Iv omne

Bladz. Verslag van den staat en de werkzaamheden aan Z. M. den Koning. 838. Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secre- taris, over den jare 1859 gehouden beheer ,....................... 50, Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secrc- taris, over den jare 1859 gehouden beheer van het Legaat van HORUFET oee. Taen ps Keb wien ed ed vaneen web wie ne RP SENDS Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secre- taris, over den jare 1859 gehouden beheer van het Fonds, bestemd tot bekostiging der uitgave van Simplicius ….......… ……vevven Ts Memorie van toelichting bij de Rekening en Verantwoording... 59. Verslag over den Staat der Boekerij... derde sab derd ne be OR Ter Gedachtenis van Cuarisrran KARL JOSIAS vON BUNSEN, door 91.

Mr. H. J. KOENEN EAN OPE OLE LR ede

NAAMLIJST

DER

GEWONE LEDEN,

DER

GORRES BONDEN TEN

IN DE OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK

EN DER

BUITENLANDSCHE LEDEN

VAN DE

re es in in B RA rt dee kn ae np

_ KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN. —

JAARBOEK 1860, 1

STAAT

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN

OP DEN Z2SSTEN APRIL DES JAARS 1860.

BESTUUR DER AKADEMIE gedurende het Akademiejaar van April 1860—April 1861. ALGEMEENE VOORZITTER, J. DE WAL.

ALGEMEENE SECRETARIS, W. VROLIK.

Afdeeling Wis- en Natuurkundige Wetenschappen.

VOORZITTER, G. SIMONS.

ONDERVOORZITTER, C. J. MATTHES.

SECRETARIS, jk W., VROLIK.

Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen. VOORZITTER, J. DE WAL. ONDERVOORZITTER, W. MOLL.

SECRETARIS, H. J. KOENEN.

1*

(4) Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen.

N Gewone Leden.

A. BRANTS, te Joppe bij Gorsel.

D. J. STORM BUYSING, te Delft.

J. P. DELPRAT, fe ’s Gravenhage. J.VAN GEUNS, te Amsterdam.

H. C. VAN HALL, te Groningen.

J. VAN DER HOEVEN, te Leiden.

C. PRUYS VAN DER HOEVEN, te Leiden. F. KAISER, te Leiden.

J. L. C. SCHROEDER VAN DER KOLK, te Utrecht. ; 1. J. A. VAN DER KUN, te ’s Gravenhage. R. LOBATTO, te Delft. ©. J. MATTHES, te Amsterdam. A. H. VAN DER BOON MESCH, te Leiden. G. J. MULDER, te Utrecht.

R. VAN REES, te Utrecht.

W. N. ROSB, te ’s Gravenhage.

'G. SIMONS, te ’s Gravenhage.

F. J. STAMKART, te Amsterdam.

G. JT. VERDAM, te Leiden,

W. H. DE VRIESE, -te Leiden (tijdelijk te Batavia). W. VROLIK *), te Amslerdam.

FP, W‚ CONRAD, te 's Gravenhage.

F. C. DONDERS, te Utrecht.

J. W‚ ERMERINS, te Groningen.

J. BADON GHIJBEN, te Breda.

H. J. HALBERTSMA, te Leiden.

P. HARTING, te Utrecht.

G. A. VAN KERKWIJK, te U/recht.

CL. MULDER, te Groningen.

J. W‚ L. VAN OORDT, te Rotterdam.

*) Tot aan den Heer W. Vrorik zijn de namen alphabetisch gesteld van hen, die, bij Koninklijk besluit van 26 October 1851, N°, 3, werden benoemd tot gewone leden der Koninklijke Akademie van Wetenschappen.

ks,

H. SCHIRGEL, te Utrecht.

G. B. VOORHELM SCHNEEVOOGT, te ‘Amsterdam.

W. C. H. STARING %), te Maarlem,

C. H. D. BUYS BALLOT, te Utrecht.

C. L. BLUME, te Leiden,

F. Z. ERMERINS, te Groningen.

3. A, C. OUDEMANS, te Utrecht (tijdelijk te Batavia). D. BIERENS DE HAAN, te Deventer.

3. BosQVET, te Maastricht.

A. W. M. VAN HASSELT, te Ufrecht.

R. B. VAN DEN BOSCH, te Goes.

M. C. VERLOREN, te Utrecht,

J. VAN GoGH, te Utrecht (tijdelijk im Oost-Indië). V. S. M. VAN DER WILLIGEN, te Deveuter.

P. ELIAS, te Amsterdam.

C. A. J. A. OUDEMANS, te Amsterdam,

E. H. VON BAUMHAUER, te Amsterdam.

F. A. W. MIQUEL, te Utrecht.

S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN, te Leiden.

P. M. BRUTEL DE LA RIVIÈRE, aan het Nieuwe- Diep.

Rustende Leden.

H. G. SEELIG, te Breda. J. G. S. VAN BREDA, te Haarlem.

Correspondenten in de Overzeesche Bezittingen van het Rijk.

C. SWAVING, te Buitenzorg op Java. P, BLEEKER, te Batavia. F. JUNGHUEN, te Batavia.

*) De alphabetische orde is ook aangenomen voor hen, die door het be- sluit van 23 Februarij 1855 tot gewone leden der Natuurkundige Afdeeling van de Akademie werden benoemd, De rangorde der leden, volgende op den Heer w‚ C. H. STARING, wordt bepaald door den tijd hunner benoeming.

(6)

G. WASZINK, te Batavia. F. A. C, DUMONTIER, te Paramaribo.

hd . . . . . . . . . . .

Buitenlandsche Leden.

E. BECQUEREL, te Parijs.

H. K. W. BERGHAUS, te Potsdam. M. DUMAS, te Parijs.

M. FARADAY, te Londen.

5. vesie, te Munchen.

H. VON MOHL, te Tubingen.

3. J. D'OMALIUS, te Namen.

R. OWEN, te Londen.

A. QUETELET, te Brussel.

RAMON DE LA SAGRA, te Parijs. ê F. TIEDEMANN, te Munchen. | DE HERTOG VAN URSEL, te Brussel. in SIR JOHN. HERSCHEL, te Londen. P. J. VAN BENEDEN, te Leuven. G. B. AIRY, te Greenwich. H. HELMHOLTZ, te Heidelberg, A. W. HOFMANN, te Londen. V. REGNAULT, te Parijs.

R. vIRCHOW, te Berlijn.

Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen.

Gewone Leden.

J. ACKERSDIJK, te Utrecht. 3, BOSSCHA, te ’s Gravenhage.

dn € on in "ar menen ended

(7)

R. OC. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, te ’s Gravenhage. R. P. A. DOZY, te Leiden.

F. C, DE GREUVE, te Groningen.

J. HOFFMANN, te Leiden.

L. J. F. JANSSEN, te Leiden.

T. W. J, JUYNBOLL, te Leiden.

8. KARSTEN, te Utrecht.

©. LEEMANS, te Leiden.

J. VAN LENNEP, te Amsterdam.

T. ROORDA, te Delft.

A. RUTGERS, te Leiden.

M. DE VRIES *), te Leiden.

IS. AN. NIJHOFF, te Arnhem.

W. G. BRILL, te Ufrecht.

G. H. M. DEIPRAT, te Rotterdam. L. PH, C, VAN DEN BERGH, te ’s Gravenhage. W. J. A. JONCKBLOET, te Groningen. W. MOLL, te Amsterdam.

H. J. KOENEN, te Amsterdam.

J. DE wAL, te Leiden.

3. DIRKS, te Leeuwarden.

J. G. HULLEMAN, te Leiden.

H. C. MILLIES, te Utrecht.

C. W. OPZOOMER, te Utrecht.

J. H. SCHOLTEN, te Leiden.

L. A. J. W. SLOET. te Arnhem.

w. 3. KNOOP, te Breda.

G. DE VRIES AZ., te Haarlem.

J. C. G. BOOT, te Amsterdam.

M. H. GODEFROI, te ’s Gravenhage. J. A. C. VAN HEUSDE, te Utrecht. W. C. MEES, te Amsterdam.

EPT VTE

*) Tot aan den Heer Mm. pe VRIES zijn de namen alphabetisch gesteld van hen, die bij Koninklijk besluit van 23 Febr. 1855 tot gewone leden der Af- deeling werden benoemd. De rangorde der overige leden wordt bepaald door den tijd hunner benoeming.

N. R,

A. J.

Correspondenten in de Overzeesche Bezittingen van het Rijk.

J. R,

(8)

BEETS, te Utrecht.

J. FRUIN, te Leiden.

J, LINTELO DE GEER, te Utrecht. H. HOLWERDA, te Gorinchem. KUENEN, te Leiden.

MEES AZ, te Rotterdam. KAPPEYNE VAN DE COPELLO, te ’s Gravenhage.

HARTING, te Enkhuizen.

Rustende Leden.

C. HOLTIUS, te Utrecht. BAKE, te Leiden.

F. G. BRUMUND, te Batavia.

H. TH. FRIEDRICH, te Batavia.

(9) Buitenlandsche Leden.

MICHEL CHEVALIER, te Parijs. H. L„ FLEISCHER, te Leipzig. Fr. GuIzor, te Parijs.

L. P. GACHARD, te Brussel.

C‚ R. LEPSIUS, te Berlijn,

J. N. MADVIG, te Koppenhagen. LEOPOLD RANKE, te Berlijn.

F. C, VON SAVIGNY, te Berlijn. C. ULLMANN, te Carlsruhe.

A. R‚ RANGABÓ, te Athene.

G. GROTE, te Londen.

J. ROULEZ, te Gent.

STANISLAS JULIEN, te Parijs. K. J. VON BUNSEN, te Bonn. C. LASSEN, te Bonn.

TH. MOMMSEN, te Leipzig.

H. C. RAWLINSON, te Londen. A. THEINER, te Rome.

ALPHABETIS

DER

GEWONE

DER

CORR ES RO

CHE LIJST

LEDEN,

NDE NT EN

IN DE OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK

EN DER

BUITENLANDSCHE LEDEN

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE

VAN WETENSCHAPPEN.

SEDERT DE OPRIGTING IN 1851.

NB. De letter L,

Ld „

beteekent gewoon Lid,

Correspondent. Buitenlandsch Lid. Rustend Lid.

Afdeeling Natuurkunde. Afdeeling Letterkunde.

Aekersdijck, (J.) te Utrecht, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Airy, (G. B.) te Greenwich, B. L, a.N. 4 Mei 1859.

Arago, (D. F.) te Parijs, B. L.

a.N. 26 Oct. 1851. Overl. 2 Oct. 1858.

Assen, (C. J. van) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855, R. L. 1858. Overl. 18 Sept. 1859.

B.

Bake, (J.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855. R. L. 1558.

Baumhauer, (B. H. von) te Amster- dam, L. a. N. 1 Mei 1858.

Becquerel, (E.) te Parijs, B, L. a. N. 26 Oct. 1851. à Beek, (A. van) te Utrecht, R. L‚a.N. — 26 Oet. 1851. Overl. 7 Jan. 1856, _

(1)

Beets, (N.) te Utrecht, L. a. L 4 Mei 1859.

Beneden, (P. J. van) te Leuven, B. L, a.N. 4 Mei 1859.

Bergh, (L. Ph. C, van den) te ’s Gra- venhage, L.a. L, 24 Maart 1855,

Berghaus, (H. K. W.), te Potsdam, B.L, a. N. 26 Oct. 1851.

Bleeker, (P.) te Batavia, C, a. N. 6 April 1855.

Blume, (C. L.) te Leiden, L. a, N. 6 April 1855.

Boot, (J. C. G.) te Amsterdam, L. a L. 2 Mei 1857.

Bosch, (R. B. van den) te Goes, L. a. N. 2 Mei 1857.

Bosquet, (J.) te Maastricht, L, a. N. 5 Mei 1856.

Bosscha, (J.) te ’s Gravenhage, L. a. L. 23 Febr. 1855,

Brants, (A) te Joppe bij Gorsel, L. a. N. 26 Oct, 1851.

Breda, (J. G. S. van) te Haarlem, L. a. N. 26 Oct. 1851. R. L. Oct. 1858.

Brill, (W. G.) te Utrecht, L. a. L. 24 Maart 1855.

Brink, (R. C, Bakhuizen van den) te ’s Gravenhage, L. a.L. 23 Febr. 1855.

Brown, (R.) te Londen, B.L, a. N 26 Oct. 1851. Overl. 10 Junij

1858.

Brumund, (J. F, G.) te Batavia, C. a. L. 19 April 1855.

Brutel de la Rivière, (P. M.) aan het Nieuwe Diep, L.a. N. 8 Mei 1860,

Bünsen, (K. J. v.) te Bonn, B. L. a. L. 4 Mei 1859,

Buys Ballot, (C.H. D.) te Utrecht, L. a.N. 6 April 1855.

Buysing, (D. J. Storm) te Delft, L. a. N. 26 Oct. 1851.

C.

Chevalier, (Michel) te Parijs, B. L, a. L. 19 April 1855,

Cobet, (C. G.) te Leiden, L, a. L. 23 Febr. 1855, Bed, 8 Sept. 1856.

Conrad (EF. W.) te ’s Gravenhage, L. a. N. 26 Oct. 1851.

D.

Delprat, (G. H. M.)te Rotterdam, L. a. L. 24 Maart 1855.

Delprat, (J. P.) te ’s Gravenhage, L. a.N. 26 Oct. 1851.

Dirks, (J.) te Leeuwarden, L, a, L. 5 Mei 1856.

Donders, (F‚, C.) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Dozy, (F.) te Leiden, L, a. N. 26 Oet. 1851, Overl. 7 Oct. 1856.

Dozy, (B. P. A.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Dumas, (M.) te Parijs, B.L. a.N. 26 Oct. 1851.

Dumontier, (F. A. C.) te Paramaribo, C. a.N. 4 Mei 1859.

Dijk, (C. M. van)te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851. Bed. 21 Maart 1858,

(2)

E.

Elias, (P.) te Amsterdam, L, a.N. 2 Mei 1857.

Ermerins, (F. 4.) te Groningen, L. a. N. 6 April 1855,

Ermerins, (J. W.) te Groningen, L. a..N. 26 Oct, 1851.

d’Espine, (Baron A.) te dis in Savoye, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl, 7 April 1853,

F.

Faraday, (M.) te Londen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Fleischer, (H. L.) te Leipzig, B, L. a. L. 19 April 1855.

Focke, (H. C.) te Paramaribo, C. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 29 Junij 1856.

Fremery, (P. J. J. de) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl, 1 Sept. 1855.

Friedrich, (R. H. Th.) te Batavia, C. a. L. 1 Mei 1858.

Fruin, (R. J.) te Leiden, L. a. L. 4 Mei 1859.

G.

Gachard, (L. P.) te Brussel, B. L. a. L. 19 April 1855.

Gauss, (C, F.) te Göttingen, B. L, a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 23 Febr. 1855.

„Geer, (B. J. Lintelo de) te Utrecht. L.a.L. 4 Mei 1859.

Geuns, (J. van) te Amsterdam, L. a.N. 26 Oct. 1851.

Ghijben, (J. Badon) te Breda, L. a.N. 26 Oct. 1851.

Gilse, (J. van) te Amsterdam, L. a. L. 4 Mei 1859. Overl. 26 Mei 1859,

Glavimans, (C. J.) te Rotterdam, L. a.N. 26 Oct. 1851. Overl. 11 Aug. 1857.

Godefroi, (M. H.) te ’s Gravenhage, L. a. L. 3 Mei 1857.

Gogh, (J. van) te Utrecht, L. a. N. 2 Mei 1857.

Greuve, (F. C. de), te Groningen, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Groen van Prinsterer, (G.) te ’s Gra- venhage, L. a. L. 23 Febr. 1855. Bed. 27 April 1855.

Grote (G.) te Londen, B, L. a. DL, 2 Mei 1857.

Guizot, (F.) te Parijs, B. L. a. L. 19 April 1855.

LE

Haan, (D. Bierens de) te Deven- ter, L, a. N. 5 Mei 1856.

Haan, (W.de) te Haarlem, La. N. 26 Oct.1851.Overl.15 April 1855.

Halbertsma, (H. J.) te Leiden, L, a. N. 26 Oct, 1851.

Hall, (H. C. van) te Groningen, L. a.N, 26 Oct. 1851.

(18)

Hall, (J. van) te Utrecht, L. a. L. 24 Maart 1855. Overl. 19 Maart 1859.

Harting, (D.) te Znkhuizen, L. a. L. 8 Mei 1860.

Harting, (P.) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hasselt, (A. W. M. van) te Utrecht, L. a. N. 5 Mei 1856.

Hasskarl, (J. K.) te Batavia, C, a.N. 6 April 1855. *)

Helmholtz, (H.) te Heidelberg, B. L. a.N. 4 Mei 1859,

Herschel, (Sir John) te Zonden, B.L. a. N. 1 Mei 1858.

Heusde, (J. A. C. van) te Utrecht, L. a. L, 1 Mei 1858.

Hoeven, (A. des Amorie van der) te Amsterdam, L. a. L. 23 Febr.

Hoeven, (C. Pruys van der) te Ler- den, L. a. N. 26 Oct. 1851. Hoeven, (J. van der) te Zeiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Hoffmann, (J.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Hofmann, (A. W.) te Zonden, B.L. a.N. 4 Mei 1859.

Holtius, (A. C.) te Utrecht, L. a. L. 23 Febr. 1855. R. L. 1857.

Holwerda, (J. H.) te Gorinchem, L. a. L. 4 Mei 1859.

Horsfield, (Th) te Londen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851, Overl. 24 Julij 1859.

Hulleman, (J. G.) te Leiden, L. a. L. 5 Mei 1856.

Humboldt, (A. von) te Berlijn, B.L. a. N. 26 Oet. 1851. Overl. 6 Mei 1859.

1855. Overl. 29 Julij 1855.

J.

Janssen, (L. F. J.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Jonckbloet, (W. J. A.) te Gronin- gen, L a. L. 24 Maart 1855.

Julien, (S.) te Parijs, B.L. a. L. 2 Mei 1857.

Junghuhn, (G.) te Batavia, C. a. N. 6 April 1855.

Juynboll, (T. W. J.) te Leiden, L. a. Lb. 23 Febr. 1855.

K.

Kaiser, (F.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Kappeyne van de Capello, (J.) te ’s Gravenhage, L. a. 8 Mei 1860,

Karsten, (S.) te Utrecht, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Kemper, (J. de Bosch) te Amster- dam, L. a.L. 23 Febr. 1855. Bed. 26 April 1856.

*) De titel van Correspondent is vervallen, door dien de Heer HasskArr Oost-Indië verlaten en zich in Duitschland met der woon gevestigd heeft,

(MM)

Kerkwijk, (G. A. van) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct, 1851.

Kist, (N. C.) te Leiden, L.a.lu. 23 Febr. 1855. Overl. 21 Dec, 1859.

Knoop, (W. J)te Breda, L. a. L, 2 Mei 1857.

Koenen, (H. J.) te Amsterdam, L. a. L. 24 Maart 1855.

Kolk, (J. Lu C. Schroeder van der) te Utrecht, L. a.N. 26 Oct. 1851.

Kuenen, (A.) te Leiden, L. a. L. 4 Mei 1859.

Kun, (L. J, A. van der) te ’s Gra- venhage, L. a. N. 26 Oct. 1851.

L.

Lassen, (C.) te Bonn, B. L, a. L. 4 Mei 1859,

Leemans, (C.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Lennep, (J. van) te Amsterdam, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Lepsius, (C. R) te Berlijn, B. L.

Liebig, (J.) te Munchen, B. L. a. N 26 Oct. 1851.

Lindenau, (B. A. von) te Alten- burg, B.L. a. N. 26 Oct. 1851, Overl. 21 Mei 1855,

Lobatto, (R.) te Delft,

L. a.N. 26 Oct. 1851.

a. L. 19 April 1855,

M.

Macaulay, (Th. Babington) te Camp- denhill bij Kensington, B.L. a. L. 19 April 1855. Overl. 21 Dec. 1859.

Madvig, (J. N.) te Koppenhagen, B.L. a.L. 19 April 1855.

Matthes, (C. J.) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Mees, Az. (G.) te Rotterdam, L. a.L. 4 Mei 1859,

Mees, (W. C.) te Amsterdam, L. a.L. 1 Mei 1858.

Mesch, (A. H. van der Boon) te Leiden, L. a. N. 26 Oct, 1851.

Millies, (H. C.) te Utrecht, L. a. L, 5 Mei 1856.

Miquel (F. A. W.) te Utrecht,

26 Junij 1857. L, a. N. 8 Mei 1860. _

Mohl, (H. von) te Zubingen, B. L, a. N. 26 Oct. 1851.

Moll, (W.) te Amsterdam, L, a. L. 24 Maart 1855.

Mommsen, (Th) te Leipzig, B. L. a. L. 4 Mei 1859.

Mulder, (C1.) te Groningen, L. a.N. 26 Oct. 1851.

26 Oct. 1851.

N.

Numan, (A) te Utrecht, L. a. N.|Nijhoff, (Is. An.) te Arnhem, Le Ì 26 Oct. 1851. Overl. 1 Sept. 1852,

a, L, 24 Maart 1855.

per abn

L. a. N. 26 Oct. 1851. Bed. . |

Mulder, (G. J.) te Utrecht, Tu a.N. —

(15) 0.

Omalius, (J, J. d°’) te Namen, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.

Oordt, (J. W. L. van) te Rotter- dam, L. a.N: 26 Oct. 1851. Opzoomer, (C. W.) te Utrecht, L.

a. L. 5 Mei 1856.

Oudemans, (C, A, J. A) te dmster- dam, L. a. N, 1 Mei 1858, Oudemans, (J. A. C.) te Utrecht,

L. a. N. 6 April 1855. Owen, (R.) te Londen, B.L. a.N. 26 Oct. 1851.

Q. Quetelet, (A.) te Brussel, B. L. a. N. 26 Oct, 1851.

R.

Rangabé, (A. R.) te Athene, B. L. a. L. 2 Mei 1857. :

Ranke, (L.) te Berlijn, B. L. a. L 19 April 1855.

Rawlinson, (H. C.) te Zonden, B.L. a. L. 4 Mei 1859,

Rees, (R. van) te Utrecht, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Regnault, (V.) te Parijs, B. L. a. N. 8 Mei 1860.

Reinwardt, (C. G. C.) te Leiden, R.L. a.N. 26 Oct. 1851. Overl. 6 Maart 1854.

Roorda, (T.) te Delft, L.a. L. 23 Febr. 1855.

Rose, (W. N.) te ’s Gravenhage, L. a. N, 26 Oct. 1851.

Roulez, (J.) te Gent, B. L. a. L. 2 Mei 1857.

Rueb, (A.S.) te Utrecht, L. a. N. 26

" Oet. 1851. Overl. 11 Maart 1854.

Rutgers, (A.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Rijk, (J. C.) te ’s Gravenhage, R. L. a.N. 26 Oct. 1851, Overl. 2 Mei 1854,

S.

Savigny, (F. von) te Berlijn, B. L. a. L. 19 April 1855.

Sagra, (Ramon de la) te Parijs, B.L. a.N. 26 Oct. 1851.

Schlegel, (H.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Schneevoogt, (G. E. Voorhelm) te Amsterdam, L.a. N. 26 Oct. 1851.

Scholten, (J. H.) te Leiden, L. a.L. 5 Mei 1856, |

Sebastian, (A. A.) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851. Bed. 17 Dee. 1856.

Seelig, (H. G.) te Breda, L. a.N. _26 Oct. 1851, R.L. 1856. Simons, (G.) te ’s Gravenhage, L. a. N. 26 Oct. 1851. Sloet, (L. A. J. W.) te Arnhem, L. a. L. 5 Mei 1856. Stamkart, (F. J.) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851. Staring, (W. C. H.) te Haarlem, L. a. N. 26 Oct. 1851. Swaving, (C.) Buitenzorg op Java, CG, a. N. 26 Oct. 1851,

(16 )

®: Tenìminck, (C. J.) te Leiden, R. L, | Theiner, (A.) te Rome, B. L, a, L

a. N. 26 Oct. 1851.

30 Jan. 1858,

Overl.

4 Mei 1359, Tiedemann, (F.) te Munchen, B, L. a.N. 26 Oct. 1851.

U.

Ullmann, (C.) te Carlsruhe, B. L.| Ursel, (de Hertog van) te Brussel,

a. L, 19 April 1855,

B. L. a. N, 26 Oct. 1851.

V,

Verdam, (G. J.) te Leiden, L. a, N. 26 Oct. 1851.

Verloren, (M. C.) te Utrecht, L. a. N. 2 Mei 1857,

Virchow, (R.) te Berlijn, B. L. a. N. 8 Mei 1860.

Vollenhoven, (S. C. Snellen van) te Leiden, L, a. N. 8 Mei 1860.

Vries, Az. (G. de) te Haarlem, L. a. L. 2 Mei 1857.

Vries, (M. de) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855.

Vriese, (W. H. de) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.

Vrolik, (G.) te Amsterdam, R. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 10 Nov. 1859.

Vrolik, (W.) te Amsterdm, L, a. N, 26 Oct. 1851.

W.

Wal, (J. de) te Leiden, L, a. L.l Willigen, (V. S. M. van der)

24 Maart 1855. Waszink, (G.) te Batavia, C, a.N. 2 Mei 1857.

te Deventer, L. a. N. 2 Mei 1857.

hef edes de in mn adm

LIJST DER BINNEN EN BUITENLANDSCHE

AKADEMIEN, GELEERDE GENOOTSCHAPPEN EN INSTELLINGEN,

WAARMEDE DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN DOOR RUILING DER UITGEGEVEN WERKEN IN VERBINDING IS,

NEDERLANDEN,

Hoogeschool te Leiden.

pn „ Utrecht.

” „ Groningen. Athenaeum illustre te Amsterdam.

” 7 „ Deventer.

Maatschappij (Hollandsche) der Wetenschappen te Haarlem. der Nederlandsche Letterkunde te Leiden. (Nederlandsche) tot bevordering van Nijverheid te Haarlem.

Genootschap (Teylers Tweede) te Haarlem.

(Zeeuwsch) der Wetenschappen te Middelburg. (Provinciaal Utrechtsch) van Kunsten en Weten- schappen te Utrecht.

———_ (Historisch) te Utrecht.

(Bataafsch) der Proefondervindelijke Wijsbegeerte - Rotterdam.

(Provinciaal) van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant te ’s Hertogenbosch.

JAARBOEK 1860. 2

(18)

Genootschap (Wiskundig) onder de zinspreuk: Een onvermoeide arbeid komt alles te boven, te Amsterdam. (Zoölogisch) Natura Artis Magistra te Amsterdam. (Nederl. Onderwijzers-) ter bevordering van Volks- opvoeding en Onderwijs, te Amsterdam. —___—______— ter bevordering der Genees- en Heelkunde te Am-

sterdam.

(Friesch) voor Geschied-, Oudheid- en Taalkunde te

Leeuwarden.

Instituut (Koninklijk) van Ingenieurs te ’s Gravenhage.

voor de Taal-, Land- en Volkenkunde

van Neêrlandsch Indië te Delft.

(Koninklijk Nederlandsch Meteorologisch) te Utrecht.

Nederlandsche Entomologische Vereeniging te Leiden.

Vereeniging (Over-IJsselsche) tot ontwikkeling van Provinciale welvaart te Zwolle.

Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde, tevens Orgaan der Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst te Amsterdam.

Vereeniging voor Volksvlijt te Amsterdam.

Nederlandsche Handelmaatschappij.

Boekerij van de Tweede Kamer der Staten-Generaal te ’s Gra- venhage. |

Openbare Bibliotheek te Arnhem.

Stads-Boekerij te Zutphen.

OOST-INDIE.

Bataviaasch Genootschap der Kunsten en Wetenschappen te Batavia. Natuurkundige Vereeniging in Nederlandsch Indië te Batavia.

WEST-INDIE. Koloniale Bibliotheek te Suriname. BRLGIK

Académie Royale des Sciences, Lettres et Arts de Belgique te — Brussel. Académie Rovale de Médeeine de Belgique te Brussel.

(19)

Société Royale des Sciences te Luik. Willems-Fonds te Gent. Université Catholique de Louvain, te Leuven.

GROOT-HERTOGDOM LUXEMBURG.

Société Archéologique te Liuxemburg.

FRANKRIJK.

Académie Impériale des Sciences te Parijs.

Ecole Impériale Polytechnique te Parijs,

Bibliothèque du Comité des Travaux historiques et des Sociétés savantes te Parijs.

Bibliothèque du Ministère de PAgriculture, Commerce et Tra- vaux Publics te Parijs.

Muséum d'Histoire Naturelle te Parijs.

Académie Impériale de Médecine te Parijs.

Société de Biologie te Parijs.

Het Departement ven Oorlog te Parijs.

Bibliothèque Impériale te Parijs.

Académie Impériale des Sciences, Belles Lettres et Arts te Liyon.

Société Impériale d’Agriculture, d'Histoire Naturelle et d Arts

utiles te Lyon.

Linnéenne te Lyon.

de Normandie te Caen.

Académie des Sciences, Arts et Belles Lettres te Caen. Société des Antiquaires de Normandie te Caen. Académie Impériale des Sciences, Inscriptions et Belles Lettres te Toulouse. de Législation te Toulouse. Impériale des Sciences, Belles Lettres et Arts te Bordeaux. —_—__— des Sciences, Arts et Belles Lettres te Dijon. Société d’Agriculture et d’Industrie Agricole de la Côte d’or te Dijon. Académie’ des Sciences, Belles Lettres et Arts te Rouen. de Stanislas (Société des Sciences, Lettres et Arts) te Nancy. 9%

(20)

Académie des Sciences, Arts et Belles Lettres, Agriculture et Industrie te St. Quentin. des Sciences et Lettres te Montpellier. —_——- de Savoie te Chambéry. Société Académique de Nantes-et de la Luoire inférieure te Nantes. d’Émulation te Cambrai. _—_—— Impériale des Sciences, de l'Agricultnre et des Arts te | Rijssel. Dunkerquoise pour l'encouragement des Sciences, des Let- | tres et des Arts te Duinkerken. —_— Imp. d'Agriculture, Sciences et Arts de l'arrondissement de Valenciennes te Valenciennes. de l'Histoire et des Beaux-Arts de la Flandre Maritime te Bergues. Í De Agricole, Scientifique et Litt(raire des Pyrenées Orien- tales te Perpignan. Archéologique te Sens. —_ —— des Sciences Naturelles te Cherburg. —_—- du Muséum d'Histoire Naturelle te Straatsburg. — —- des Antiquaires de Picardie te Amiens. de la Morinie te St, Omer.

ITALEE

Accademia Pontifica di Nuovi Lincei te Rome.

della Seienze dell’ Istituto di Bologna te Bologne. Imp. Reg. Istituto di Scienze, Tiettere ed Arti te Venetië. —— —_— Accademia Economico Agraria dei Georgofili di Fi-

renze te Florence.

—— Ïstituto Lombardo di Scienze, Lettere ed Arti te Milaan

Accademia Reale delle Scienze te Turin.

Reale delle Scienze te Napels.

SPANJE.

La Real Academia de Ciencias te Madrid. Academia Especial de Ingenieros te Madrid.

ek edn entel he antr) Shen

nde dst ke

(21)

PORTUGAL. Academia Reale das Sciencias te Lissabon.

GROOT-BRITTANJE.

Royal Society te Londen.

Astronomical Society te Londen. Medico-Chirurgical Society te Londen. Zoological Soeiety te Londen.

Linnean Society te Londen.

Hydrographical office (Admirality) te Londen. East-India House te Londen.

Philological Society te Londen.

Royal Society te Edinburg.

Dn Observatory te Edinburg.

—_— Observatory te Greenwich.

— — Trish Academy te Dublin.

—_— Catholic University of Ireland te Dublin, Cambridge Philosophical Society te Cambridge. Literary and Philosophical Society te Manchester.

AMERIKA.

American Academy of Arts and Sciences te Boston and Cam- bridge, Massachusetts.

State Library of New-York te Albany.

Academy of Natural Sciences te Philadelphia.

Philosophical Society te Philadelphia.

American Association for the advancement of Science te Phila- delphia.

Smithsonian Institution te Washington.

Wisconsin state Agricultural Society te Madison.

American Journal of Sciences and Arts te Newhaven.

Californian Academy of Natural Sciences te St. Francisco.

Michigan State agricultural Society te Detroit.

Academy of Science te St. Louis (Missouri).

Elliot Society of Natural History te Charleston (Str, Carolina).

(22)

Institut historique et géographique te Rio de Janeiro. Société de Naturalistes de la Nouvelle Grénade te Bogota.

OOSTENRIJK,

Kaiserliche Akademie der Wissenschaften te Weenen.

K. Königliche Geologische Reichsanstalt te Weenen,

K. K. Geographische Gesellschaft te Weenen. Zoölogisch-Botanisches Verein te Weenen. Königlich-Böhmische Gesellschaft, der Wissenschaften te Praag. Verein für Vaterländische Naturkunde te Presburg.

Das Tirolische Ferdinandeum te Innsbruck.

PRUISSEN,

Königliche Akademie der Wissenschaften te Berlijn.

Director der Königliche Sternwarte te Koningsbergen.

Naturforschende Gesellschaft te Dantzig.

Schlesische Gesellschaft f. Vaterländische Kultur te Breslau.

Verein von Altérthumsfreunde im Rheinlande te Bonn,

Naturhistorischer Verein der Preussischen Rrenlandg u. West- phalens te Bonn.

Naturforschende Gesellschaft te Halle.

Naturwissenschaftlicher Verein fúr Sachsen und Thüringen te Halle a/S.

Oberlausitzische Gesellschaft der Wissenschaften te Görlitz.

Gesellschaft für nützliche Forschungen te Trier.

HANNOVER.

Königliche Gesellschaft der Wissenschaften te Göttingen, E Gesammt-Verein des Deutschen Geschichts- und Alterthumver- eines te Hannover.

SA XEN.

Königlich Sachsische Gesellschaft der Wissenschaften te Leipzig. É Fürstlich-Jablonowskische Gesellschaft te Leipzig. E

SAXEN-GOTH A. Geographische Anstalt te Gotha.

(23)

SAXEN-WEIMAR.

K.K. Leopoldinisch-Carolinische Akademie der Naturforscher te Jena.

WURTEMBERG. Verein für Vaterländische Naturkunde te Stuttgart. BEIJEREN,

Königliche Akademie der Wissenschaften te Munchen. Physikalisch Medicinische Gesellschaft te Wurzburg. Zoologisch-Mineralogisch Verein te Regensburg.

Das Germanische-National Museum te Nürnberg.

HESSEN-CASSEL.

Gesellschaft zur Beförderung der Gesammten Naturwissenschaften. | te Marburg. | Wetterauische Gesellschaft für die Gesammte Naturwissenschaften | te Hanau.

HESSEN-DARMSTADT. Oberhessische Gesellschaft für Natur- und Heilkunde te Giessen.

BADEN. Gesellschaft zur Beförderung der Naturwissenschaften te Freiburg. MECKLENBURG-STRELITZ.

Verein der Freunde der Naturwissenschaften in Mecklenburg te Neubrandenburg.

NASSAU.

Verein für Naturkunde te Wiesbaden. FRANKFURT AAN DEN MAIN.

Die Senekenbergische Stiftung te Frankfurt a/M.

(24)

LWITSERLAN D.

Société de Physique et d'Histoire Naturelle te Genève. Vaudoise des Sciences Naturelles te Lausanne.

Helvétique des Sciences Naturelles te Bern. Naturforschende Gesellschaft te Basel.

RUSLAND.

Académie Impériale des Sciences te St. Petersburg. Musée Impérial de 'Ermitage te St. Petersburg. Observatoire Physique Central te St. Petersburg. Société Impériale d'Archéologie te St. Petersburg. Académie Impériale te Kazan.

Société Impériale des Naturalistes te Moskow. Observatorium te Poltawa.

Societas Scientiarum Fennica te Helsingfors. Académie des Sciences te Dorpat.

Naturforschende Gesellschaft te Dorpat. Kurländische Gesellschaft für Literatur u. Kunst te Mittau. Naturforschendes Verein te Riga.

DENEMARKEN. «

Kongelige Danske Videnskabernes Selskab te Koppenhagen. Société Royale des Antiquaires du Nord te Koppenhagen. Director der Sternwarte te Altona.

NOORWEGEN, ZWEDEN.

Kongelige Frederiks Universität te Christiania. Norske Videnskabs-Selskab te Drontheim. Vetenskaps-Akademie te Stockholm.

Societas Scientiarum te Upsal.

eN

vn id tes RAE tn Pi) is an eed

1m

BERIGT OMTRENT WIJZIGINGEN IN DE ALGEMEENE BEPA: LINGEN VAN DE REGLEMENTEN VAN ORDE.

Door het Bestuur der Akademie zijn veranderingen gemaakt in $ 30 en $ 837 der Algemeene Bepalingen, met wier strekking zich ’sLands Regering heeft vereenigd. Deze strekking nu is: dat, naar aanleiding ook van den wensch, uitgedrukt in de jongste vereenigde zitting, betere regelmaat worde gebragt in het vaststellen der begrooting. Ten einde daartoe te geraken, heeft het Bestuur der Akademie aan den Minister van Binnenlandsche Zaken vergunning gevraagd, en van Zijne Excell. verkregen, om alinea b en e van Art. 12 Org. Regl. aldus te lezen, dat on- der afgeloopen en volgend jaar het Akademie- en niet het burgerlijk jaar worde verstaan. Hieruit zijn de volgende bepa- lingen voortgevloeid :

1°. Sluiting der rekening van de Akademie telken jare vóór ultimo Maart.

2°, Sluiting der afrekening voor de vergoeding van reis- en verblijfkosten telken jare op den laatsten Zaturdag der maand December en uitbetaling daarvan vóór of op den laatsten Za- turdag der volgende maand Februarij.

Om zulks mogelijk te maken, is het noodig, dat in beide Reglementen van Orde $ 30 en $ 37 worden gelezen, als volgt:

8 30.

De raming der uitgaven voor het volgend jaar wordt in de eerste week der maand April door den algemeenen Secretaris aan het oordeel van het bestuur onderworpen, en na goedkeu- ring gebragt in de vereenigde vergadering der beide afdeelingen, volgens Art. 12 van het Organiek Reglement, te houden in de maand April.

(26)

$ 87.

De algemeene Secretaris zorgt, dat de rekening en verant- woording over het afgeloopen jaar gereed zij vóór den 15 den April.

Het overige gedeelte van dezen $ behoudt de vroegere re- dactie.

KONINKLIJK BESLUIT oMmrRENT HET VERLEENEN VAN VRIJDOM VAN BRIEFPORT AAN DE KONINKLIJKE AKADE- MIE VAN WETENSCHAPPEN TE AMSTERDAM.

Wis WILLEM III, bij de gratie Gods, Koning der Ne- derlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz., enz., enz.

Gezien Art. 33 der wet van 12 April 1860 (Staatsblad

N°. 15) mitsgaders Ons besluit van 5 Julij 1860 (Staatsblad N° 88). Gelet op het rapport van Onzen Minister van er En van den 15den dezer, N°. 139 Post; Hebben goedgevonden en verstaan : Vrijstelling van briefport onder de gewone bepalingen van kruisband en eigenhandig contreseing te verleenen 1°. voor de briefwisseling, welke over dienstzaken gevoerd wordt tusschen de Leden der Kollegiën van Gedeputeerde Staten. in elke provincie en den Griffier van hetzelfde Kollegie;

2e, voor de brieven en stukken, betrekking hebbende tot den 4

werkkring van de Koninklijke Akademie van Wetenschap- pen te Amsterdam, welke over en weder verzonden worden tusschen het Bestuur van die Akademie ter eene, en de Leden van dezelve Akademie ter andere zijde.

Ged 5 5

eN stede

nd v Nn: Ë if . 7

(27)

Onzen Minister van Financiën is belast met de uitvoering de- zes, waarvan afschrift zal worden gezonden aan Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken, tot informatie.

Het Loo, den 2lsten Augustus 1856.

(get) WILLEM. De Minister. van

Hinanciën, (get.) Vrorik. Voor kopij conform. De Secretaris-Generaal, (get) D. van Hoyrema.

Ten opzigte van dit genot van vrijdom van briefport, is het noodzakelijk: de H.H. leden der Akademie te doen op- merken, dat de onder kruisband en eigenhandig contreseing ver- zonden brieven aan het bureau van het Postkantoor behooren te worden afgegeven. Zoo zij in de bus worden gestoken, ver- valt de vrijdom, en worden de brieven getaxeerd. De vrijdom bepaalt zich uitsluitend tot de dienst der Akademie.

PROGRAMMA CERTAMINIS POETICL AB ACADEMIA REGIA DISCIPLINARUM NEDERLANDICA EX LEGATO HOEUFFTIANO PROPOSITI A°. MDCCOLX.

Academiae Regiae Disciplinarum Ordo, cuius est Literarum, Philosophiae et Historiae disciplinas tueri, superiore anno no- vem carmina accepit, quibus de praemio Hoeufftiano certaretur. Inscriptum est [um Grata praeteritorum recordalio. Ad amicum Tanum, [Tum Gelriae laudes, IlIum In Schillert natalem cente- simum, qui celebratus est die Xmo m, Novembris a®. MDCCCLIX. [Veum Napoleo ab Aegypliaca expeditione redux Gallicam rem afflictam et periclitantem restituit, Vum Wpisodia e Mahabha-

(28)

ralo, poemate Indico. Quot versus Sanscriti, tot Latini. 1. Pra- madeva, nupliarum die a serpente necata, dimidio vitae a sponso donata resurgit. II. Ariunas, Panduis filius, divino Indrae curru, ad coelum vivus evehitur. TIL. Zudistiras, maior natu Panduides, fratres mortuos primum in coelo, posltea in inferis, nuntio ducente, perguirit, repertosque magnanima pietate servat et liberat, Vlum Ad Eduardum Bulwerum Lyltonem. 'Arodoyta. Vllum In Alezandrum Humbold (sic). VIllum Ad Fredericum Gulielmum Principem Borussiae et Victoriam. IXum Frederico Theophilo Welckero, Professori Bonnensi, festam muneris aca- demici L abhine annis rite auspicati memoriam celebranti a. d. XVI Kal. Nov. a. MDOCCLIX gratulatur amicus.

De quibus carminibus Academia in eonsessu suo d. XII m. Martii hoe iudieium tulit:

Primum, quum ceteris omnibus praestare videatur, ipsum per se ea esse mediocritate, quae in poemate quidem probari mi- nime possit; vitia eius graviora levioribus virtutibus haud com- pensari; fere desiderari in eo poetici spiritus ac fervoris indicia, passim etiam orationis integritatem, nitorem, perspicuitatem ; secundum vel tenuissimis laudibus adeo indignum esse, ut in- sulsae omnique numero poetico carenti verborum conglutinationt ne nomen quidem carminis competat; primariam fertiù virtutenr in elegantia et suavitate numerorum consistere, ceterum tam fri- gidum esse carmen, ut mentem illam diviniorem, qua distin- guatur a versificatore poeta, auctori eius defuisse liquido appa- reat; guarlum, tumida magis et obscura quam poetica et Latina oratione scriptum, nulla omnino nec arte nec virbute commen- dari; seatum, quamvis offendat interdum non satis purus sermo, versus si spectes, universe quidem tersum esse atque elegans carmen; si argumentationem, multa desiderari, quae in tali 'Arokoyia praetermitti non deberent; si denique vim poeticam, robur omne ac nervos requiri; seplimt auctorem, quum sermone usus sit tantum non barbaro, in rei metricae principiis saepis- sime peccaverit, scripta Humboldtii, quem virum scilicet lauda- turus esset, ne legisse quidem videatur, aut certe ad rem suam parum adhibuisse, vix unum exarasse versiculum, qui Musa La- tina non sit indignissimus.

nete

Ei die

(29)

Quinum carmen, quia non nativum sit, sed in Latinam lin- guam translatum, octavum, quia id typis descriptum auctor iam vulgandum curaverit, nonum, quia in re privata celebranda ver- setur, ad certamen admitti non posse, in eodem consessu Aca- demia decrevit.

Itaque nulli horum carminum praemium tribuendum esse Aca- demia censuit, omniumque schedulas, quibus continebantur auc- torum nomina, combussit.

lam denuo invitat illa omnes, exteros pariter ac cives, ut composito carmine Latino pro praemio Hoeufftiano in certamen descendant.

Praemium certaminis est numisma aureum CXX florenorum, tribueturque ei, cuius carmen Latinum versuum non minus L, quod non ex aliqua lingua translatum, nec privati argumenti, necdum vulgatum sit, iudicibus ab Academia designandis dignum illo honore visum fuerit.

Carmina huic certamini destinata ante Kal. lan. a. MDCCCLXI mittantur necesse est ad Virum Consult. H. I. KornNeN, Or- dini ab Actis, lemmate insignita, addita schedula obsignata, qua nomen auctoris contineatur, quaeque eodem lemmate distincta sit.

Certaminis eventus pronuntiabitur in publico Ordinis consessu ante mensem Aprilem a. MDCCCLXTI habendo.

Quod carmen praemio dignum iudices censuerint, id sump- tibus legati Hoeufftiani typis descriptum edetur. Ceterorum car- minum schedulae obsignatae comburentur, ipsa autem ab aucto- ribus suis repetita aequis condicionibus reddentur.

L. DE WAL, Ordinis Praeses.

Amstelodami, a. d. XXVII m. Aprilis, A°. MDCCCLX.

cgi vt ee ak drie: din ikan nah Peen

ee En

eN woke ae Ô Kong sed

Á ns EN id EN, EN Bte 00

Evas

PROCES-VERBAAL

VAN DE

VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AFDEELINGEN

VAN DE

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.

INLEIDING.

Tot de vereenigde Vergadering der beide Afdeelingen van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, gevestigd te Amster- dam, waren de leden met den volgenden brief bijeengeroepen :

KONINKLIJKE AKADEMIE VAN

WETENSCHAPPEN, Amsterdam, den 21lsten April 1860.

Ik heb de eer, U te noodigen, op Zaturdag den 28sten April e. k., des morgens ten elf ure, tot eene vereenigde Vergadering der beide Afdeelingen van de Akademie, voorgeschreven door art. 12 van het Organiek Reglement.

We NVROLEK:

Algemeene Secretaris.

ONDERWERPEN TER BEHANDELING.

1°. Ontwerpverslag over den staat en de werkzaamheden der Akademie ;

2°. Verslag van de Heeren pD. J. STORM BUYSING, P. ELIAS, L. J. F. JANSSEN en J.C. G. BOOT, door de beide Afdee- lingen der Akademie in commissie benoemd tot het nazien der Rekening en Verantwoording over den jare 1859 —1860.

JAARBOEK 1860. ö

8.

4

6 5

7e,

9,

5°, Verslag van den algemeenen Secretaris over den staat der

„ Beraadslaging over het voorstel van de H.H. LEEMANS, VAN 4 LENNEP en MOLL tot bewaring der voortbrengselen van oude _

(34) Raming der uitgaven van Maart 1860 — Maart 1861; Mededeeling omtrent de uitgave van het Handschrift van Simplicius en van de Werken van Hippocrates;

Bibliotheek ;

Benoeming van een algemeenen Secretaris, volgens art. 17 Org. Regl. j

Verslag omtrent de werkzaamheden der Commissie over de

geschiedenis van den Waterstaat.

kunst in ons Vaderland.

Verwisseling van den voorrang der Afdeelingen.

PROCES-VERBAAL

VAN DE

VEREENIGDE VERGADERING DER BEIDE AFDEELINGEN

VAN DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN,

GEHOUDEN DEN 28sten APrIL 1860, DES MORGENS TEN ELF URE.

\ Algemeene Voorzitter . . . G. SIMONS. Algemeene Secretaris .. . W. VROLIK.

Tegenwoordig de Heeren: G. SIMONS, W. VROLIK, S. KARSTEN,

D. BIERENS DE HAAN, A. H. VAN DER BOON MESCH, P. HARTING,

Î E.H. VON BAUMHAUER, D. J. STORM BUYSING, B. J. Le DE GEER, J. DIRKS, J. BAKE, A. KUENEN, R. FRUIN, G. H. M. DELPRAT, F. W. CONRAD, C. J. MATTHES, H. C. MILLIES, L. F, J. JANSSEN,

T., ROORDA, G. MEBES AZ., J. G, HULLEMAN, O. A, J. A. OUDEMANS,

es A en on eee ilena nnn Od

J. L. OC, SCHROEDER VAN DER KOLK, J. C. G. BOOT, W. N. ROSE, R. C. BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, V, S. M. VAN DER WILLIGEN,

J. W. L. VAN OORDT, J. H. SCHOLTEN, M, DE VRIES, J. HOFFMANN,

Ee Pe .

DE VRIES AZ, F. J. STAMKART, M. C, VERLOREN, W. MOLL,

A C. H. D. BUYS BALLOT, J. A. C. VAN HEUSDE, F. C, DONDERS,

L. PH. C, VAN DEN BERGH, R. VAN REES, L. J. A, VAN DER KUN, H. J. KOENEN, J, G. S. VAN BREDA, P. ELIAS, J, VAN GEUNS,

W. C, MEES, G E. VOORHELM SCHNEEVOOGT, 3%

(36)

Van de Heeren DR WAL, LEEMANS en BEETS is schrif- telijke kennisgeving ontvangen, dat het hun onmogelijk is deze vergadering bij te wonen.

De Voorzitter opent de vergadering met de volgende aanspraak :

Mijne Heeren !

Ik heet U welkom in deze vergadering, volgens het, reglement bijeengeroepen, om te beraadslagen over gemeenschappelijke be- langen der beide Afdeelingen van de Akademie. Sommige onder- werpen, door ons te behandelen, mogen ons minder aantrekken,” toch zal deze bijeenkomst, zoo ik vertrouw, ons aangenaam zijn, omdat zij ons vereenigt, die anders gescheiden zijn, omdat zij ons roept en wekt tot wederkeerige hulp, tot zamenwerking bij het streven naar het doel, dat ons allen gesteld is.

Het verslag over de werkzaamheden der Akademie, U voor te dragen, zal de bewijzen leveren, hoe dat doel, ook in den gesloten jaarkring, voor oogen is gehouden. — Wanneer wij

het reglement voor deze Koninklijke Instelling opslaan, en zien

waartoe zij bestemd is, — wanneer wij ons daarbij hare ver- rigtingen herinneren, dan mogen wij ons vleijen, dat zij, tot dusverre niet alleen aan hare bestemming heeft beantwoord, maar dat zij ook, door hare bemoeijingen met algemeene belan- gen, door hare practische rigting, door haren Nederlandschen zìn, dat nationaal karakter verkregen heeft, hetwelk haar de gunst des Konings, de achting des volks verzekeren kan en de beste waarborg is voor hare duurzaamheid. — De plant, uit den vreemde overgebragt, met kunst gekweekt, niet altijd even frisch, soms schendig gesnoeid, heeft in den vaderlandschen bo- dem hare wortels, zoo wij hopen, diep genoeg geschoten, om voortaan vast te staan. Moge zij, uit dien bodem steeds mild gevoed, welig blijven groeijen.

Het verrigte in het afgeloopen jaar heeft veel, wat die hoop bevestigen kan. Ik mag U niet op bijzonderheden wijzen, maar _ ik acht mij geroepen onzer aller dank aan die leden te bren- —

PE Me AT EN VN

(37)

gen, wier kunde en ijver ons in staat stelden ‘stands hooge Regering van berigt en raad te dienen, of die de eere der in- stelling, bij landgenoot en vreemdeling, handhaafden en ver- breidden. — Dien dank zult gij, Mijne Heeren, vooral willen gebragt hebben aan hen, die zich met een. moeijelijk en veel- omvattend onderzoek belastten, in naauw verband met ’s lands veiligheid; — een onderzoek, dat, ook buiten de Akademie, in hooge mate belangstelling gewekt heeft en ons de blijde erva- ring heeft gegeven, dat wij bij volk en Regering op hulp en ondersteuning mogen rekenen in onze pogingen voor het alge- meen welzijn.

Die ervaring kan ons vertrouwen bevestigen en de vrees ver- drijven, welke ons anders ligt bevangen zou, wanneer wij den omvang der werkzaamheden van de Akademie met de geldelijke middelen vergelijken, welke haar verzekerd zijn. Tot nu toe worden die werkzaamheden niet belemmerd, maar aan grootere behoeften werd telkens door buitengewone bijdragen voldaan. — Is het voorzigtig niet te veel van de welwillendheid der hooge Regering te vergen, — betamelijk de uitgaven te matigen, — het kon niet geraden wezen haar, door inkrimping der werk- zaamheden, binnen de enge grenzen der reglementaire toelage te beperken. — Uwe wijsheid zal ook nu weder rigtig beslui- ten bij de beoordeeling der rekening en de vaststelling der uit- gaven.

Het verslag over den staat der boekerij zal U, dank den ijver harer verzorger, op nieuw de uitbreiding toonen van de betrekkingen der Akademie, de vermeerdering van haren boeken- schat. Die vermeerdering verlevendigt zeker bij ons allen den wensch, dat, naar ’s Konings toezegging, spoedig de noodige ruimte verschaft worde, welke aan dien schat nog eene hoogere waarde zou geven.

De Commissie over de Geschiedenis van den Waterstaat zal U van hare werkzaamheden verslag doen, — die geschiedenis was het eerste onderwerp, dat beide Afdeelingen der Akademie zich gemeenschappelijk aantrokken, en het bewijst zeker voor hare onverflaauwde belangstelling, dat zij zich sedert, telken jare, met deze zaak bezig hield. — De geschiedenis van den

(38 )

Waterstaat zal menig bewijs leveren van die volharding, welke een kenmerk is van het Nederlandsch karakter; — zoo wij ook, in dezen, aan dat karakter getrouw blijven, dan moeten onze pogingen met goeden uitslag bekroond worden.

Een nieuw voorstel tot gemeenschappelijke werkzaamheid en bemoeijingen zal aan uwe beraadslagingen onderworpen worden, een voorstel, dat onze aandachtige overweging, in alle opzigten, waardig is.

Zoo zal dan deze bijeenkomst, bij het goede, dat ons her- innerd, het belangrijke, dat ons voorgedragen wordt, der geheele instelling nuttig wezen. Met deze verwachting, bemoedigd door uwe welwillendheid, die ik vroeger reeds ondervond, en ver- trouwende op uwe hulp, die ik ernstig inroep, heb ik de eer deze vergadering te openen.

Li

Hierna verzoekt de Voorzitter den algemeenen Secre- taris, volgens art. 12 Organiek Reglement, het verslag van den sfaat en werkzaamheden der Akademie voor te dragen en aan de beoordeeling der vereenigde vergade- ring te onderwerpen. — Het luidt als volgt :

SIRE!

De Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam komt heden voor de vijfde maal bijeen in vereenigde zitting harer beide Afdeelingen. Terwijl zij op den afgeloopen tijds- kring terugziet, verheugt zij zich, bij den aanhef van haar jaar- lijksch verslag, te kunnen verklaren, dat zij nimmer meer dan in den jongsten tijd, dat is van de maand April des vorigen tot aan dezelfde maand des loopenden jaars hare krachten wijdde aan de toepassing der wetenschap, op velerlei maatschappelijke belangen. — Zij deed zulks op uitnoodiging der Regering, toen het een onderzoek gold van kunstkool, uitgedacht door den Heer A. A, VAN BRUSSEL, waarover de Natuurkundige Afdeeling, voor- gelicht door hare leden vAN DER BOON MESCH en STARING, den

vr Teena hand

(39 )

raad aan Uwer Majesteits Minister van Binnenlandsche Zaken deed toekomen, om, op breedvoerig in het verslag uiteengezette gronden, geen onderzoek dezer kunstkool te doen instellen.

Kene tweede lastgeving van den Minister van Binnenlandsche Zaken heeft betrekking op voorstellen van den Heer SNELLEN VAN VOLLENHOVEN tot ondersteuning der voortzetting van de be- schrijving der Nederlandsche Insecten. — De Natuurkundige Afdeeling besloot om daarop gunstig te adviseren.

Volgens vroegere lastgeving der Regering, bleef de Letter- kundige Afdeeling voortgaan met de regeling der schrijfwijze van de Nederlandsche plaatsnamen, waarover reeds voorlichting aan Z. Excell. den Minister van Oorlog gezonden werd en bin- nen kort een uitvoerig verslag te wachten is.

Van alle verdere, reeds ten uitvoer gebragte of nog in bewer- king zijnde toepassingen der wetenschap ging het denkbeeld van de Akademie uit. — Voor het Nieuw Charterboek van Holland en Zeeland blijft de daartoe benoemde Commissie der Letter- kundige Afdeeling de bouwstoffen verzamelen. De eerste reeks

daarvan kan beschouwd worden als schier afgewerkt; de tweede

vordert zeer en tot de derde zijn talrijke bouwstoffen bijeen gebragt.

De voorbereiding tot de uitgave van een nieuw vervolg op het Penningwerk van vAN LOON is zoo verre gevorderd, dat men zich vleijen mag, dat eene aflevering daarvan binnen eenige maanden het licht zal zien.

In overleg met de daartoe benoemde Commissie heeft de Mi- nister van Binnenlandsche Zaken gevolg gegeven aan de reeds in den jare 1855 geschiede voorstellen der Letterkundige Af- deeling. — De noodige fondsen zijn door Zijne Majesteit uit de koloniale geldmiddelen beschikbaar gesteld, ten einde, onder toezigt van den Heer HOFFMANN, een stel Chinesche druktypen met toebehooren te doen vervaardigen. — Men mag zich der- halve billijkerwijze vleijen, dat eerlang de wenschen zullen wor- den bevredigd, uitgedrukt in het verslag van den jare 1856,

Op het gewigtig vraagpunt der papiermaking uit andere grond- stoffen dan lompen, bleef de Akademie hare aandacht gevestigd houden. Ditmaal was het een lid der Letterkundige Afdeeling,

(40 )

de Heer LEEMANS, welke haar weder ter sprake bragt, hetgeen tot belangrijke wisseling van denkbeelden aanleiding gaf, ge- boekt in het Negende Deel der Verslagen en Mededeelingen van de Natuurkundige Afdeeling op bl. 268 en 447, Verwant hiermede is het onderzoek van papier, volgens den wensch van den uitgever der voortzetting van vAN LOONs Penningwerk, geschied door twee leden der Natuurkundige Afdeeling.

De Commissie, welke zich tot taak stelde de natuurlijke ge- schiedenis van den Paalworm in alle hare bijzonderheden na te gaan, de feiten te verzamelen van de door dit weekdier op onze kusten in vroeger’ en later’ tijd teweeg gebragte schaden, en naar middelen te zoeken, daartegen aanwendbaar, volbragt een aan- merkelijk gedeelte van hare taak, en diende een verslag in, dat, reeds ter perse gebragt, binnen korten tijd algemeen verkrijg- baar zal wezen. Het is der Akademie aangenaam te herhalen, hetgeen zij, bij den aanvang der daartoe gevorderde werkzaam- heden, reeds in het jongste verslag aanstipte. Overal, van de hoofden der Departementen van Uwer Majesteits Regering af tot aan den eenvoudigen werkman toe, vond de Commissie der Aka- demie hulpvaardige medewerking en steun. Het was haar daar- om ook eene aangename gewaarwording, toen zij vernam, dat zulks bij Uwe Majesteit niet onopgemerkt was gebleven, en dat hij, die het meest bijdroeg, om de taak der Commissie gemak- kelijk te maken, daarvoor een vorstelijk gunstbewijs ontving. — Met de uitgave van het zoo even genoemde boekwerk loopt ech- ter geenszins ten deze de taak af der Natuurkundige Afdeeling. Zij stelde voor, en ontving op dit voorstel de goedkeuring der Regering, dat gedurende tien jaren proefnemingen zouden wor- den voortgezet met koolteer, paraffine olie en creosoot, opdat blijke of deze drie middelen voortdurend den Paalworm uit het hout zullen kunnen weeren.

Behalve deze bevordering van de belangen des rijks, welke meer van de Afdeelingen der Akademie in haar geheel uitgin- gen, zijn nog eenige bijzondere werkzaamheden van leden te noemen, waarin zich dezelfde strekking openbaart. — Als zoo- danige moge in de eerste plaats gelden de door den Heer sram- KART in den jongsten tijd uitgegeven en Uwer Majesteit in het

at.

Zevende Deel der Verhandelingen van de Natuurkundige Afdee- ling der Akademie bekend geworden Verhandeling over de theo- rie van het Intensiteits-Kompas en van zijn gebruik op ijze- ren en houten schepen ; op welk onderwerp de schrijver onlangs terugkwam, toen hij sprak over de manier om de magnetische krachten der naalden van een Intensilteits-Kompas bijna regt- streeks te vergelijken met de zwaartekracht *).

Met geen minder regt mogen uit hetzelfde oogpunt hier ter spraak gebragt worden de Verhandeling van den Heer vor BAUMHAUER over het scheikundig onderzoek van het ijzer, van het aan boörd der Pro Patria gesprongen kanon +), en zijn nog aanhangig voorstel, om, door verbeterde areometers, te ko- men tot herziening der tafels, volgens welke de accijns wordt geheven op het gedestilleerd $). — De uitgegeven Verhande- lingen van den Heer sraring, over den mergel in Nederland en over het grind in onze rivieren vinden evenzeer hier hare meest geschikte plaats **); daarnaast stellen zich weder die van den Heer sTORM BUYsING over de kust van Noord- en Zuid-Holland, en van den Heer coNrap over de verzinkingen van het Wes- terhoofd der nieuwe IJdijkingen te Amsterdam, welke Verhan- delingen of reeds uitgegeven zijn, of binnen korten tijd wereld- kundig zullen worden.

In de werkzaamheden der Akademie, welke meer uitsluitend de bevordering en de vooruitgang der wetenschap betreffen, zonder dadelijken terugslag op hare toepassing, heerschte in den jongsten jaarkring eene groote verscheidenheid, waarin schier elke tak van menschelijke kennis werd vertegenwoordigd.

Van zuiver wijsgeerigen aard is het onderwerp door den Heer SCHOLTEN behandeld, dat in de dagen, welke wij beleven, van groote actualiteit mag genoemd worden. — Zijne Verhandeling over de oorzaken van het hedendaagsche materialisme, opge- nomen in de Verslagen en Mededeelingen der Letterkundige

*) Verslagen en Mededeelingen, Afd. Natuurkunde, D. X, bl. 188. t) Ibidem, bl. 167. 8) Ibidem, bl, 251. *) Ibidem, bl. 137.

(42)

Afdeeling, trok zeer de aandacht zoowel van de leden der Aka- demie, als van het algemeen. — De wetenschappelijke wisseling van gedachten daaromtrent blijft steeds voortgaan, gelijk de proces-verbalen der zittingen van de Afdeeling Letterkunde leeren.

Wat de oude letterkunde betreft, zij in de eerste plaats ge- zegd, dat de Letterkundige Afdeeling in staat werd gesteld de uitkomsten te beoordeelen der onderzoekingen van de Heeren HALBERTSMA Een VAN HERWERDEN in Spanje en in het noorden van Italië, op voorstel der Afdeeling gesteund door eene toelage van Rijkswege. Uit het Verslag, opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen dier Afdeeling, D. V, bl. 181, blijkt, dat de oogst van geraadpleegde oorkonden en handschriften in Spanje niet aanmerkelijk mag heeten, maar dat daarvoor eenige vergoe- ding werd gegeven, door hetgeen de beide jeugdige geleerden in de openbare bibliotheken van Italië mogten opsporen.

De Heer roorpa deelde in eene der vergaderingen van de Letterkundige Afdeeling zijne denkbeelden mede, over de alge- meene beginselen van allen versbouw en prosodie, met bijzon- dere toepassing op de Nederlandsche, zoowel middeneeuwsche als nieuwere.

De Heer BAKE gaf in de Verhandelingen der Letterkundige |

Afdeeling een betoog uit, waarin hij de echtheid ontkende der eerste redevoering van ciceRO tegen CATILINA, en vond daarin eenen bestrijder in den Heer Boor, wiens verdediging van de echtheid dier Verhandeling werd opgenomen in het Vijfde Deel der Verslagen en Mededeelingen dier Afdeeling, bl. 93. — Gelijksoortig is een betoog van den Heer vaN meuspe, in de jongste vergadering der Letterkundige Afdeeling voorgedragen,

over de vermoedelijke oorzaken van het verloren gaan van negen-

en-zeventig der honderd-twee-en-veerlig boeken van LIv1us.

Menigvuldiger ware’ de werkzaamheden der Akademie in het —

vak der geschiedenis.

Aan de oude of zoogenaamde klassieke geschiedenis zijn de — Verhandelingen gewijd van den Heer vaN meusDe, de eene opge- ä nomen in de Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Letterkunde, Ì D. IV, bl. 262, over Xantippe, in hare betrekking tot Socrates, Ek

4 ' $ 4 E 1

EE EE OT

Tide: en iden VET

(48)

de tweede over de Wolken van Aristophanes tegenover den histo- rischen Socrates (lbid., bl. 810), de derde, nog onuitgegeven, over de huwelijksplechtigheden der oude Romeinen. — In de jongste Vergadering der Letterkundige Afdeeling voegde de Heer BAKE daaraan eene uiteenzetting zijner meening omtrent de uitrustings- gelden der Atheensche ruiters na den val der dertig dwingelanden.

Tot de geschiedenis des Vaderlands behooren de Bijdragen van de Heeren G. H. M. DELPRAT en L. PH, C. VAN DEN BERGH, de eerste over den Vredeban, vermeld in een charter van Graaf Floris den Vijfden van den 14den Mei 12713 *); de tweede over de oudste Nederlandsche Landrechten. Daaraan voegde onlangs de Heer BAKHUIZEN VAN DEN BRINK een voorstel tot uitgave van brieven van ELBERTUS LEONINUS, dat nog aanhangig is.

Verwant met de vaderlandsche geschiedenis zijn de nasporin- gen door den Heer reeMANs, in de Verhandelingen der Letter- kundige Afdeeling bekend gemaakt, over nieuw ontdekte muur- en gewelfschilderijen in Nederland en over eenige in den laatsten tijd in Nederland ondekte oudheden, opgenomen in het Vijfde Deel der Verslagen en Mededeelingen op bl. 106. Van de verzameling Oostersche munten en penningen heeft de Heer mriruies eene lijst overgelegd, en trad hij daarover in eenige nadere toelichting, welke binnen korten tijd zal worden opgenomen in de Verslagen en Mededeelingen der Letterkun- dige Afdeeling.

In eene, van de vaderlandsche geheel onderscheiden luchtstreek vond de Heer JANssEN een belangrijk onderwerp van onderzoek en beschrijving. Het betreft de, in vóórhistorische tijden in Zwitserland gebezigde meerwoningen. — Hij riep daartoe de voorlichting in der zusterafdeeling, en deelde zijne beschrijving mede in de Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling Letter- kunde, D. V, bl. 44.

Veelsoortiger nog waren de werkzaamheden der leden van de Natuurkundige Afdeeling. — Van het Waposé de la theorie des propriëtés, des formules de transformation et des methodes

*) Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Letterkunde, D. V, bl. 18.

(4)

d'évaluation des Intégrales définies, aangeboden door den Heer BIERENS DE HAAN, is onlangs het eerste gedeelte verschenen.

In het vak der wiskunde gaf de Akademie voorts van haar medelid roparro eene Verhandeling uit, over eenige eigenschap- pen eener bijzondere klasse van afgeleide functiën *), en nam zij evenzeer in hare Verslagen en Mededeelingen eene Verhan- deling op, ingezonden door den Heer von BAEHR, wien geen titel met haar verbindt. Zij draagt tot opschrift: Ontwikkeling van Sin.nx en Cos. nx, naar de magten van Sin. en Cos.x, voor geheele waarden van n.

In physische wetenschap ging de Heer VAN DER WILLIGEN voort met zijne nasporingen omtrent het Electrisch Spectrum, waarover een achtste betoog geplaatst werd in de Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling Natuurkunde, D. IX, bl. 300, en schonk hij haar voor weinige weken eene Verhandeling over electrische ontlading in het luchtledige, en in de jongste ver- gadering eene derde Verhandeling over de kleuren van gemengde plaatjes (mixed plates van Youna).

De Heer 5. Pp. perPRAT bood voor de Verslagen en Mededee- lingen, Afdeeling Natuurkunde, D. X, bl. 70, een betoog aan over den wederstand van holle cylinders of buizen tegen in- wendige normale drukkingen.

Voor de sterrekunde werd weder groote belangstelling aan den dag gelegd. — De Heer karser schonk der Natuurkundige Af- deeling eene Verhandeling over onderzoekingen omtrent den gang van het sterrekundig slingeruurwerk der Nederlandsche Marine Honwü N°, 15, welke zij in het Tiende Deel van hare Versla- gen en Mededeelingen op bl. 194 opnam. — De Heer 5. A. c. OUDEMANS bleef van zijne belangstelling in den werkkring der Akademie blijk geven, door haar uit Oost-Indië eene vergelij- king toe te zenden der waarde, in de Tables de la Lune, van HANSEN, aan de straal der maan toegekend, welke zij in hare Verslagen en Mededeelingen, D. X, bl. 1 uitgaf. — De Heer BuYs BALLOT behandelde een onderwerp, dat zich voor een deel

*) Verslagen en Mededeel ngen, Afdeeling Natuurkunde, D. X, bl. 255.

oant Ee man gen ee ee ii iel ek ennen

(45)

aan de astronomie, voor een ander deel aan de meteorologie hecht, door te spreken over een ring om de zon, door de astro- nomie vermoed en door de meteorologie nader aangewezen *).

De Verslaggever wordt hierdoor als van zelf gevoerd tot de opgave van hetgeen in den afgeloopen jaarkring voor het vak der meteorologie door de Akademie geschied is. — De Heer BUYS BALLOT sprak over de warmte, welke de maan aan de aarde mededeelt +), en deelde onlangs der Akademie ter uitgave Tafels mede, van gemiddelde thermometer- en barometerstanden op eenige plaatsen van Europa, bijzonder van Nederland, in vergelijking met de gelijktijdige standen op plaatsen, waar ge- durende langeren tijd is waargenomen.

Onder de werkzaamheden, welke de natuurleer tot onderwerp hebben, worden in de eerste plaats diegene genoemd, welke de kruidkunde betreffen.

Aan haar medelid c. A. 5. A. OUDEMANS heeft de Natuurkundige Afdeeling eene Verhandeling te danken over de prikkelbaarheid der bladen van Dionaea muscipula rruis (t Vliegevangertje). Zij werd in het Negende Deel op bl. 320 van hare Verslagen en Mededeelingen opgenomen.

Haar medelid vaN DEN BoscH gaf gevolg aan de toezegging, waarvan melding wordt gemaakt in het jongste Verslag aan Uwe Majesteit, en bood der Akademie ter uitgave in hare werken eene Verhandeling aan over de Javaansche Hymenophyllaceae, versierd met twee-en-vijftig geteekende afbeeldingen, in even zooveel platen over te brengen. — Het gunstig Verslag, door de Heeren BLUME en OUDEMANS uitgebragt, over deze zoo ge- wigtige bijdrage tot de kennis onzer Indische Flora, noopte de Natuurkundige Afdeeling om tot hare plaatsing te besluiten. De geldmiddelen echter, waarover de Akademie te beschikken heeft, zijn, voor al hetgeen zij aanhoudend, zonder eenige ver- poozing, ter perse brengt, onvoldoende, zoodat zij zich gedrongen heeft gevoeld eene verhoogde toelage tot dit doel aan Uwe Ma- jesteit te vragen. — Zij durft zich vleijen daarop tegen het

*) Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Natuurkunde, D. X, bl. 111. 4) Ibidem, D. IX, bl. 283.

(46 )

einde des jaars, door de welwillende tusschenkomst van Uwer Majesteits Minister van Binnenlandsche Zaken, een gunstig ant- woord te zullen ontvangen.

Voor de scheikunde zijn de werkzaamheden van de Heeren G.J. MULDER En E.H. VON BAUMHAUER te noemen. De eerste sprak over potasch en soda, twee schijnbaar zeer overeenkomstige loog- zouten, echter in hunnen aard zeer onderscheiden *). Van den twee- den werd eene Verhandeling in de Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling Natuurkunde, D. X, bl. 26 geplaatst over de ver- houding van de bases soda en potassa tot zoutzuur en salpeterzuur.

Verwant met de scheikunde is de vergiftleer. De Heer vaN HASSELT schonk der Natuurkundige Afdeeling eene nadere toe- lichting tot hetgeen vroeger door hem was medegedeeld omtrent de giftige boogpijlen der Poggy-eilanden t). — De Heer FRAN- COIS JANSSENS te Roermonde, door geenen titel met de Akade- mie verbonden, deelde haar eene verbeterde handelwijze mede, om strychnine uit contenta, spijzen enz. in criminele gevallen af te scheiden. — Zij nam deze op in het Tiende Deel der Verslagen en Mededeelingen van de Afdeeling Natuurkunde, bl. 273. — De Heer van masserr eindelijk besprak het onder- zoek over de vraag of de galvanische stroom, in het zooge- naamd electro-chemisch bad eene nuttige toepassing kan hebben op het uitdrijven van vergiftige metaalverbindingen uit het le- vend dierlijk organisme; en deelde in de jongste vergadering het merkwaardig verhaal mede eener verwonding van schepelin- gen door vergiftigde pijlen in Oost-Indië, naar aanleiding van een verslag, ingezonden door den officier van gezondheid veRNHOUT.

Omtrent de dierkunde zijn twee belangrijke feiten te noemen, in het jongste jaar door leden der Akademie aan het licht ge- bragt. Het eene geldt de fragmenten eener reusachtige Cepha- lopode in twee Nederlandsche musea, door den Heer HARTING gevonden, beschreven en afgebeeld $); het andere de doorboring

*) Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Natuurkunde, D. IX, bl. 280. t) Ibidem, D. X, bl. 68. S) Description de quelques fragmens de deux Céphalopodes gigantesques, par

P. HARTING, publiée par P Académie Royale des Sciences à Amsterdam. Amster- dam 1860,

n van rt EE EEM er

Grt

van lood door insecten, op onmiskenbare wijze herkend, door de Heeren VAN BREDA en VERLOREN *).

Voor anthropologie, zoo naauw met zoölogie verknocht, is de beschrijving te noemen, welke de Heer 7. VAN DER HOEVEN gaf van drie merkwaardige menschelijke schedels uit het Rijks mu- seum van natuurlijke historie te Leiden +).

Deze laatste tak van wetenschap voert als van zelve tot de physiologie des menschelijken ligchaams, waarvan bijdragen ge- leverd werden door de Heeren DONDERS, VAN GEUNS en SCHROE- DER VAN DER KOLK. — De Heer DONDERS nam meer dan een- maal den gezigtstoestel tot onderwerp zijner beschouwingen. De eerste maal sprak hij over de grenzen der accomodatie van de óogen $); een ander maal beschreef hij de methode tot regt- streeksche bepaling van het kruispunt der rigtingslijnen of het vereenigde knooppunt in het oog van den mensch **); een derde maal gaf hij de methode op, door hem gevolgd, om de veranderingen in den stand van den vertikalen meridiaan, bij de verschillende bewegingen van het oog te bepalen tt). De Heer vAN GEUNS sprak over beenvorming en herstelling van beenzelfstandigheid $$), en heeft over dit gewigtig onderwerp, toegelicht door proefnemingen eene meer uitvoerige Verhande- ling toegezegd, welke de Akademie met belangstelling te gemoet ziet. — De Heer SCHROEDER VAN DER KOLK sprak over de al- lantoïs en hare vorming en veranderingen bij den mensch, waarover hij eene met fraaije teekeningen versierde Verhandeling ter uitgave aanbood, welke, door de Natuurkundige Afdeeling aangenomen, binnen korten tijd het licht zal zien.

Verknocht daarmede is de leer der misvormingen, welke gedu- rende de vruchtelijke ontwikkeling van mensch en dieren ont- staan. Een daaromtrent door den Heer vrorik medegedeeld feit

*) Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Natuurkunde, D. X, bl. 57. t) Ibidem, D. IX, bl. 290.

S) Ibidem, D. IX, bl. 286.

**) Ibidem, D. X, bl. 101.

tf) Ibidem, D. X, bl. 192.

SS) Ibidem, D. X, bl. 101 en 246.

(48 )

gaf in eene der vergaderingen der Natuurkundige Afdeeling tot eene belangrijke wisseling van gedachten aanleiding *.

Fen laatste tak van wetenschap, welke in de vergaderingen der Natuurkundige Afdeeling ter spraak werd gebragt, geldt de geogno- sie, waartoe de voordragt behoort van den Heer srarING over de voormalige vereeniging van den Boven-Rhijn met den Boven-Maast).

De wetenschappelijke behandeling van den landbouw, zoo naauw daarmede verknocht, vond haren vertegenwoordiger in den Heer vaN HALI, die haar onderhield over de jongste statistiek van den landbouw in de provincie Groningen. Een kort uittrek- sel van het door hem besprokene komt voor in het proces-ver- baal der gewone vergadering van 81 Maart j.l.

Hiermede, Sire! sluit de lijst der werkzaamheden van de Akademie, verrigt van de maand April des jaars 1859 tot de- zelfde maand des loopenden jaars. In dezelfde tijdsruimte zijn verschenen: Van Verslagen en Mededeelingen der Letterkundige Afdeeling het tweede en derde Stuk des Vierden, en het eerste en tweede des Vijfden Deels; van die der Natuurkundige Af- deeling het tweede en derde Stuk des Negenden Deels en het Tiende Deel. — Voorts zijn door de Letterkundige Afdeeling uitgegeven voor het Tweede Deel harer werken in 4°. de hier- boven genoemde Verhandelingen van de Heeren BAKE en LEE- MANS. — Door de Natuurkundige Afdeeling zijn verzonden en in den boekhandel gebragt ‘het Zevende Deel harer Verhande- lingen, het eerste gedeelte van het Achtste Deel, gewijd aan het Exposé de la théorie etc. des Intégrales définies van den Heer BIERENS DE HAAN en de Verhandeling van den Heer HARTING, welke tot het Negende Deel behoort. Met het ter perse bren- gen van het tweede gedeelte van het Achtste Deel wordt vlijtig voortgegaan, terwijl voor het Negende Deel gereed liggen de Verhandelingen van de Heeren VAN DEN BOSCH, SCHROEDER VAN DER KOLK en BUYS BALLOT. Voorts is het boekwerk over den Paalworm nagenoeg afgedrukt, en zijn 22 vel van simeLIcIus en 26 van het Tweede Deel van de werken van Hippocrates gereed,

*) Verslagen en Mededeelingen, Afdeeling Natuurkunde, D. X, bl. 60. 4) Ibidem, D. X, bl. 104.

EE

(49)

Eene zoo krachtig voortgezette uitgave gaat de finantiële kracht der Akademie te boven, en het is dan ook alleen de hoop op eene tijdelijke ondersteuning, welke haar, Sire! de. toekomst met gerustheid te gemoet doet gaan.

Tot haar leedwezen was het haar onmogelijk eenige der in- gezonden Latijnsche dichtstukken met den prijs te bekroonen, welken het legaat van noeurrr toekent.

De boekerij verkeert in den meest bloeijenden toestand. Tal- rijk weder waren de aanwinsten, door ruil, aankoop en ge- schenk verkregen. — Zoo de Akademie zich daarin verheugt, moet zij het intusschen betreuren, dat nu ook alle voor de boe- kerij beschikbare ruimte is ingenomen. In de volste betee- kenis des woords is geen nieuw aangekomen boek meer op doel- treffende wijze te plaatsen, en zal de zoo kostbare en fraaije boekerij der Akademie zeer in bruikbaarheid en aanzien verlie- zen, zoo het der Regering niet gelukke, haar eene meer uitge- breide plaatsing te schenken. De Akademie blijft met den meesten aandrang hopen op eene verwezentlijking der denkbeel- den, welke daaromtrent op last Uwer Majesteit aan ’slands re- gering werden voorgedragen. /

Van de verdere bezittingen der Akademie valt niet anders te zeggen, dan dat hare vergaderzaal versierd werd met het af- beeldsel van wijlen haar rustend medelid a. vrorrk, den waar- digen man, aan wien, zoowel de Akademie als haar voorganger, het Koninklijk Nederlandsch Instituut, en vooral zijne eerste klasse, zoo veel verpligt is. — Bij hem verloor de Akademie in het jongste jaar menig ander harer sieraden. — VAN GILSE, VAN ASSEN, KIST, VON HUMBOLDT, MACAULAY €en HORSFIELD werden haar door den dood ontnomen. — Aan de nagedach- tenis van den Heer vroriK werd door den Heer 3. VAN DER HOEVEN; aan die van de Heeren VAN GILSE, VAN ASSEN, KIST en MACAULAY door den Heer KOENEN hulde bewezen in het Jaarboek, dat onlangs Uwer Majesteit werd aangeboden.

Zoo door zoo veel verliezen de Akademie zich diep geschokt gevoelt, mag zij zich ter andere zijde ook over meer dan eene aanwinst verheugen. — De algemeen geëerde namen van VAN BENEDEN, AIRY, HELMHOLTZ, HOFFMANN, VON BUNSEN, LASSEN, JAARBOEK 1860. 4,

(50)

MOMMSEN, RAWLISON en THEINER versieren voor het eerst de lijst harer buitenlandsche leden, en onder hare binnenlandsche leden telt zij nu de H.H. FRUIN, LINTELO DE GEER, HOLWERDA, KUENEN, G. MEES €en N. BEETS.

Hiermede Sire! sluit de Akademie het Verslag, haar voorge- schreven. Zij mogt in de tijdsruimte, waarover het loopt, de ondubbelzinnigste blijken van bescherming, ondersteuning en goedkeuring van Uwer Majesteits regering ondervinden. Zich deze verder waardig te gedragen, zal ook voor het vervolg zijn haar wensch en haar streven tevens,

Het voorgelezen Ontwerp-Verslag, aan de beraadsla- ging der vergadering onderworpen, wordt, na eenige er

in gebragte verbeteringen, vastgesteld. — Het zal den

Koning en, in afschrift, den Minister van Binnenlandsche Zaken worden aangeboden.

3e,

De algemeene Secretaris leest, op uitnoodiging van den Voorzitter, de volgende rekening en verantwoording voor,

gaande van 19. Maart 1859 tot ultimo Februarij 1860. _ /

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie, van primo Maart 1859 tot ultimo Februarij 1860 gehouden beheer, volgens art. 12 van het Organiek Reglement en $ 30 en $ 37 van het Reglement van Orde, goedgekeurd in de Algemeene Vergadering der maand April 1860. —

ONTVANGSTEN, Saldo op nieuwe rekening. ,....... esse. f_ 888,81 Buitengewone subsidiën ten behoeve der werkzaamheden van de Commissie over den Paalworm. . f 2,500,— af leges 2,07 -p 2,497,93

ï tnt if EV in

Transporteren f 3,386,74 —

ì 4 \ $ - Kk 4 5: it E

(Sl)

Per transport f 3,386,14 Subsidiën vier kwartalen, elk à f 3,500, f 14,000,—

af leges 1,64 _ 1 13,998,36 Restitutie vracht van ingesloten pakketten .. .... 8,— Voor verkochte, onbruikbare, niet op den inventaris aangeteekende voorwerpen .......... RR 45,— Van den Heer van der Post voor verkochte boekwer- ken, volgens Rekening-courant. ......... .… u 1,205,64 Van den Heer van der Willigen voor een exemplaar END PEDDEUEES GADE eiste ep ie ee al lele # 8,15

Restitutie van den Concierge, personele belasting der dienstbode . ....

elen ee es se . . H 5,

Totaal f 18,657,49

UITGAVEN. 1. Jaarwedden.

Jaarwedde, Algemeene Secretaris... .. f 1,000,—

pi Secretaris Letterk. Afd. ...n- 500,—- # Onder-Bibliothecaris . ....w 500,— H rt EREN dE „ _800,— “ Concierge en Bode. .....u 600,—

8,400,

-

2. Reis- en Verblijfkosten aan H.H. Leden buiten Amsterdam woonachtig, enz.

Natuurkundige Afdeeling ......... f 1,359, Letterkundige „ ans eee es ee n 1,640, Restitutie aan den Heer van Hasselt. .. / 10,— n 1/4 vii Storm Buysing. Pi 6,— # n__n un G.H.M, Delprat „ 4,40

f_ 3,019,40

3. Onkosten der gewone vergaderingen.

Uitgaven op een notitieboekje, maandelijks met den Concierge verrekend. .....f 295,90 Rekening van Greven, lampenmaker .. . 4— f__ 299,90

Transporteren f _ 6,719,30 4%

mie die a ee

(52) Per transport _f_6,719,80_ 4. Bibliotheek, j Aangekochte Boekwerken,

Rekening van Duprat . . « » .. « « « …… f 202,57

" ” KN ee ent Ve A RD

7 ” WRR OE #07 VIBE " Quaritch 8 0 rete % eee ee I 336,51 " yv Sohmidtrs uiikes 3 950 te 7 82,93} “ „_ Asher en Ce, ...... n 8,364

n " Schoolcraft eerie ne te ate ef 83,75 " wil Oraeger.. ib nrene stemde # 1 USE " n Schierbeek Gite sm ee owe 223,80 ke ” peren der: :EOBES «5 05 „41,45 E p v Hakieies ss bete nne „20,50 d " wv ORTOI Gie Ue di We „66,80 „ sd. Mulet. 2005 even ANBO

" " F. Muller NE ROER OER 390,

Dj „Roest. Andive a wee nin ABLOBL

Abonnement op de Staats-Courant .... mg _ 30,—

f_2,016,814

Inbinden en verdere uitgaven,

Rekening van van Rossem ,.....-. f_ 260,26 " p Bichhorn. str. steekte tene „ 268, p „ Meijer en C° ..…... .n 12,25 v „ Langedijk .....:.: . n 36, ” „ _Jerschaveck. . . .. eeen lb " ” Smit ei tete VAE MEREN 0 n 8,— Assurantie der Bibliotheek ........n 25, manana 623,45 Kk es fs 3,100 5. Catalogus. Rekening van Kröber ......-..« ER or DH f_ 549, V] „NE. -Muller so Bin eren ODE A 4 „62,

Transporteren _f 10,030,56

(53) Per transpott f 10,030,56}

6. Drukloonen.

Verhandelingen. Rekening van Kröber. « . .. Nat. Afd. f 1,768,50 7] n n kerel rbe. nr. 298,50

v. d. Post, innaaijen, enz. „ _ 214,40 Meijer en C°., lithographie. „ _ 316,— WEOMRNE Ne eN var a 64,—

hd ZS OZ 8 3

f_2,115,40

Verslagen en Mededeelingen.

Rekening van. Kröber” 4, Ae. .….f 615,— Ep „ Meijer en Ce., lithographie, „__ 206,50 # „_ Ve d. Post, innaaijen ... / 341,10 „_ Wendel, lithographie .…..# _ 22,— „ " I } ene 21,— Pi s MichtelBéns set ee dep 17,25 Kn „ Holst, correctieloon .. .. « _109,— ” „_ Roest, " en 155, ” ke. ten Motel as sane 46,— " Er wenanerel: sie te 2,50

\ ssurantie van drukwerken, in bewaring } bij den Heer van der Post. ...... DN 4,50

„ 1,589,85 f 4,255,25 7. Kleine Drukloonen.

Processen- Verbaal, Circulaires, enz,

ekening van Kröber. ........ VA she uee 6 f_ 117,50

Ei Mene en Oe. e.a ete eee „ 58,25 f 235,15

Transporteren f 14,521,565

(54) Per transport f 14,521,56}

As 8. Onkosten der Commissie over den Paalworm.

Rekening van Doublet. .. .. ...-..w 222,25

n „ van der Elst en Smits. .. „ 148,28 " ps Glaaten. P85Aee ste Wie 5 df 467,64 NS n Jong oe REN sent dsen 41,40 ’ „ Hoogstraten . … . .. … „ce u MM 7 „ Heaages ne .” AN re ORL LE # „_ Kuyper v. Dam, Smeer... w 6,71 " „ de Wed. de Bruynen Zoon. „ 13,80 n n Havel 4 eene aak 10,— V] " Steginger EPs enn eek 7,423 ” „_ Weinholt ..... Ep Wed ra n BS MEE SE de ee een 859,15 r y Mn ade bereed ARE # m_ Korenstra … „ee « «o,o 0 wv 104,44 4 z EODERMERK Cie aen „88,38 n HOR nee ee ERE kt AA ” PEEL OP eN en RAD jn A n_Kappelhoff ......:..n “18, Pi „_ Desguerrois. . ..« « » enn Rans " „ Boumeester. . …….……«… w 1,20 " ie OE Gh ole ie heee „11,10

Restitutie voor uitgeschoten Reis- en Ver- blijfkosten enz. door den Heer Vrolik . „ 522,44 Kleinere uitgaven van den Concierge op een notaboekje verrekend . .. . . . ene Ate n_ 2,319,56

9. Onkosten der Commissie over de daling van den bodem in Nederland.

Rekening van Leijer eu Urbanus. ........«e« f 185

10. Onkosten Charterboek.

Rekening van den Heer Bakhuizen van den Brink ../ 250,

Transporteren f 17,226,12%

TT ve Ke

en na hi Ee oi ae re ii a ln eh deeman

(95)

Per transport f 17,226,128

11. Onkosten der Commissie van van Loons Penningwerk.

Rekening van den Heer Dirks. ... .. .f 60,94 ” nw „ WE DE " Hm Pi Ke ee, RBA „ , nsEe Moller... wp bd, Zegel voor het contract met den Heer Me MEURDERS a ai de een 40

" 206,97

12. Expeditie, Frankeren en Vrachten.

Rekening van den Heer Janssen. .... fe868 Pi „_ v.d, Wouden en Luber. . „ 14,25 " se elke WEE A et mjg 6,87 1 " Men Pia ee 5,85 IJ „ Braakman en Ce,.....n 17,80 # HORRORS AE ne Ln 7 4,36 n r MEE PN PE VP, 4,26 Vl 1 Evers REF eer Det Teter 9,46

Kleinere uitgaven op een notitieboekje, maandelijks met den Concierge verrekend „ 298,23 Pi 864,67

18. Bureaukosten.

Rekening van Landman en Koopman... f 12,50

li /Â Ii n u . 1 8, # vmeer en-OP: ‚5. en 1 17,50 ' es dee rbe " 15,80

Uitgaven op een notitieboekje, maandelijks met den Concierge verrekend. .....w 49,194 7 102,494

14. Meubilair.

Rekening van Kernekamp. ....... .f 26, Pi WEVORR 5 er Winar em 2:04:50 H /Á de Greeuw snele de ee NK Eed

I 94,50 Transporteren _f 17,994,76

(56 ) Per transport f 17,994,76 15, Huishoudelijke Uitgaven.

„Rekening van Ples, turf en hout ..... f 182,80 ” n_Gessert, steenkolen. . .../ 42,75 " „Verdonck en Reith, gascoke # 12,60

” „van Wessem, behanger. ..w 27,85 / „Osterhaus, smid „..... u 45,50 ” „_ Vrijling, schilder. . .. .. „18,20 " „ Evers, timmerman .....w 15,25 „_ Tonino, schoorsteenveger. . 9,— I „__Leeuwenkuyl, lampen ... 1,50 ” „ Brest, tuinman .......# 20, Di „v.d. Vliet, duinwater .. .w 28,874 Personele belasting …....%.....«e«.w 42,07

Kleinere uitgaven op een notitieboekje, maandelijks met den Concierge verrekend „ 369,40 ______ f 810,79}

16. Onvoorziene Uitgaven.

Verschot paket uit Halle ... …. .... f —,50 Kermisgift aan de dienstbode Concierge. . w b‚—

Nieuwjaarsgift aan de w- ’ Hi, 5— " 10,50

Totaal f 18,816,054

Recapitulatie.

Uitgaat: 5 stoet ze teha din orn J 15010008 Ontvangst . «..... see „ 18,657,49

Nadeelig Saldo. f _ 158,564

me rl de ed tt on iden a

(57)

REKENING en VERANTWOORDING van het door den At- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van Weten- schappen, over den jare 1859 gehouden beheer van het

LEGAAT VAN HOEUFFT.

ONTVANGSTEN.

Jan. Saldo van den jare 1858 .......:;.... £. 56l,—t Julij 6/m. Intrest op f 26,000,— Inschrijv.

21 pCt. Werk. Schuld. Versch. 1 Julij f 325,—

Af saldobillet ....... f —,05

ENUM set een en 8,25 w 3,30 „ 821,70

1860 6/m. Intrest op f 26,000,— Inschrijv. Jan, 25 pCt. Werk, Schuld, Versch. lJan. w 325,— Af visa procuratie, . . . . f —,30

Saldobillet „5 oe ai „ —,05 BOTER Bl nan eit „ 8,25 w 3,60 „ 321,40 Totaal f 1194,10% UrrGAveN.

Maart Reiskosten der Commissie van beoordeelaars der

DESPOUISDEER 4e enaar oane edje f__23,10

„Aan den Heer Hulleman voor porto’s ten be- hoeve der Commissie „,..... see 66

„ _Quitantie van Greeve voor frankeren van pro- ani TN eee Ne AN AE } 6,48

1860 Rekening van Kröber voor drukken van pro- Febr. BERN ee hehe ss hrs de 1,50

Maart Quitantie van den Heer Delprat voor porto’s en reiskosten. .„. EE EEE ARENA „__12,60 _p_Quitantie verschot van Greeve .......- ee M 1,20 f_ 52,14

Saldo op nieuwe Rekening w 1141,96} Totaal f 1194,105

(58)

REKENING en VERANTWOORDING van het door den Al- gemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van Weten-

“schappen, over den jare 1859 gehouden beheer van het Fonds, bestemd tot bekostiging der

UITGAVE VAN SIMPLICIUS. ONTVANGSTEN. Jan. Batig saldo van den jare 1858.......... f_ 173,05

n___5 Coupons 2! pCt‚N. W.Schuldà f 12,37} „__61,87} n__1 Coupon 24 pw vw „mw 50O,— Capt. w_ 6,18}

Maart 4 Coupons Amortisatie-Syndic. w_# 17,50 n 10,— ABN w__ 4pCt.N.W.Schuld # # 19,80 99, „1 Coupon 4 w _ w EG AN GO OAN, 9,90 PE ME EEE U VR Ne ved ’ 8,96

Ea! HRN AO B BTR Brol isen 1,98 Junij Verkocht 4 à f 1000 Cert. 24 pCt.

Werk. Schuld à 60 pOt.. ..... f 2400,—

Intrest 5/m. 5 dp 43,06

f 2443,06

Af 4 pCt. voor provisie, w 5 Ff 2438,06 „1 Coupon 24 pCt. W‚ Schuld. ........ ‚w 12,37: ale / 3E we Ween w_ — 6,18% Sept. 5 Coupons 4 # N.W, Schuld à f 19,80 ..n 99,— wenk ” ei € " OMEN E PEEN 9,90 WEEK ’ 4m ij EDER En I 8,96 SAAS ” 4m ” OE En ” 1,98

„4 Coupons Amortisatie-Syndicaat à f 17,50... 70, Oct. 2 Ui 4 PCt, N. W. Schuld. . ‚se # 1,92

“Totaal f 3075,33

UITGAVEN. Aan Kemink en Zoon, volgens quitantie en Rekening-Courant f 2613,70 Rekening van Eichhorn, inbinden van den Mippocrates, w__ 30,— 1 ” ” " A / ” 1,50 Gekocht f 400 Cert. 4 pCt. W‚ Schuld à 981 f 393, — Intrest 5/m. 29 d. „ _ 7,96 f 400,96 bij 4 pCt. provisie ‚50 ff _ 401,46 f 3052,66 Saldo op nieuwe Rekening « _ 22,67

Totaal f 3075,33

Ae EE A

(59)

De algemeene Secretaris draagt daarop de volgende memorie van toelichting voor.

Ik heb de eer, volgens de voorschriften der wet, aan de Com- missie, benoemd door de beide Afdeelingen der Akademie, hier- nevens ter beoordeeling over te leggen de drie Rekeningen der Akademie, met de daarbij behoorende bescheiden.

Rekening N°, 1 is de algemeene der Akademie. Zij geeft tot weinige beschouwingen aanleiding.

De kolom der ontvangsten levert de aangename uitkomst dat de verkoop der door de Akademie uitgegeven boekwerken eene bate van f1,205,64 afwerpt, waarbij nog gevoegd behooren te worden de & 7. — of f82,25, welke afgetrokken zijn van de rekening van QUARITCH, voor aan hem verkochte werken der Akademie. Het geheele bedrag dus der door de Akademie verkochte werken is f1,287,89. — Zoo men daarbij voegt het- geen door ruiling aan geldswaarde in de boekerij komt, mag men deze inkomst belangrijk heeten. Zij getuigt daarbij van vooruitgang, zoo men de rekening van heden met die van vroegere jaren vergelijkt.

De uitgaven worden behoorlijk door quitantiën gedekt.

Bij de rekening der reis- en verblijfkosten zal welligt de „aandacht der geachte Commissie getrokken worden door het hoo- ger bedrag, aan de Letterkundige dan aan de Natuurkundige Afdeeling uitbetaald. Het kon heden gedekt worden door het overschot bij de laatste.

Het sluiten der rekening met een nadeelig saldo heeft geene bepaalde beteekenis. Het ware even gemakkelijk geweest dit voordeelig te doen schijnen; maar zulks was alsdan eene on- waarheid. — De groote werkzaamheid der leden van de Aka- demie maakt dat de kosten der uitgave van hare boekwerken zeer hoog zijn, en dat daarvan telken jare, na de afsluiting der rekening, een deel onbetaald moet blijven. — Naar den maat- staf van hetgeen heden gevorderd wordt, zijn de subsidiën der Akademie te gering; maar de bereidwilligheid der Regering om haar tijdelijk te gemoet te komen, is onmiskenbaar, Het zal derhalve wel het meest staatkundig zijn, om, voor het oogen- blik, op geene verhooging aan te dringen.

(60)

Rekening N°. 2, voor het Legaat van noBvrFr, sluit met een voordeelig saldo, en wel van groot bedrag, dat weder be- legd zal moeten worden. Ik durf van de Commissie vertrou- wen, dat zij met mij hier dit voordeelig saldo meer betreurt, dan het nadeelige van de algemeene rekening. Zoo aanhoudend de ingezonden dichtwerken geene bekrooning waardig zijn, moet men des te meer de doellooze administratie dezer gelden be- treuren.

Rekening N°, 3, van het Monds srmpricrus, geeft geheel andere uitkomst. Het onderging, door het verschijnen van het Eerste Deel van Hippocrates, eene aanmerkelijke vermindering. De zoo ruimschoots aan dezen arbeid binnen- en buitenlands geschonken lof is de beste vergoeding voor het daarvoor uitge- keerde geld. Van het Tweede Deel zijn heden reeds 30 vellen afgedrukt, en de kopij voor al de overige deelen ligt gereed. — Ook met Simplicius wordt ijverig voortgegaan. Het is derhalve te verwachten, dat dit Fonds weldra niet tot dezelfde klagt als dat van Hoeufft zal aanleiding geven.

Mogten, behalve deze korte toelichting, nog eenige andere gevorderd worden, zoo stel ik mij daartoe gaarne ter beschik- king van de geachte Commissie.

Amsterdam,

den 24sten Maart 1860. W. VROLIK, Algemeene Secretaris.

De Voorzitter geeft het woord aan de Commissie, door

de beide Afdeelingen der Akademie, volgens $ 37 Regl.

v. Orde, benoemd, tot het nazien der genoemde rekenin- gen met de daarbij behoorende bescheiden. Het luidt

als volgt:

VERSLAG over de rekening van de Akademie van Wetenschap- pen over het jaar 1859—60.

De gecommitteerden uit de beide Afdeelingen van de Aka- demie, benoemd ingevolge $ 37 van het Reglement van Orde, tot het onderzoek der rekening door den Algemeenen Secretaris aangeboden, hebben de eer de vergadering te berigten, dat al

| | |

rn ach ke osn

(61)

de uitgaven gedekt zijn door behoorlijke kwitantiën en dat al de inkomsten, zoo veel de Commissie kan nagaan, mede op de rekening zijn gesteld.

De uitkomst der rekening, namelijk een nadeelig slot van [158.564, kan vrij gunstig genoemd worden, maar men zie niet voorbij, dat als eerste post op de rekening van ontvangst voorkomt een batig saldo over de vorige dienst groot f 888,81, zoodat dus de uitgaven over 1859 onze gewone middelen met f1,047.87} te boven gaan. Daarbij komt dat in 1859 de Akademie f1,287.89 heeft ontvangen voor verkochte werken der Akademie; eene som zoo groot en zooveel meer dan vorige ja- ren, dat zij niet als norma mag worden aangenomen, maar groo- tendeels als eene: toevallige bate moet worden beschouwd.

Uit de Memorie van Toelichting kan niet met zekerheid wor- den opgemaakt dat al de rekeningen over het Akademiejaar tot en met ult°. Februarij 1860 zijn betaald, terwijl uit de reke- ning van ontvangst blijkt, dat na het sluiten der rekening over Januarij en Februarij 1859, wier kwartalen en dus ook reeds het 1°. kwartaal over 1860, van de Rijks subsidie is ontvangen. De Commissie vleit zich dat de achterstand niet groot is, maar zou wenschen daaromtrent nader te worden ingelicht.

Zoo ontbreken ook nu weder op de rekening de reiskosten over de maanden Januarij en Februarij van dit jaar, even als in het verslag van het vorige jaar is opgemerkt. De Commis- sie hecht evenwel hieraan geen groote waarde, omdat toch over 12 maanden de reiskosten op deze rekening voorkomen, en de Akademie dus alleen met de ontvangsten sommige uitgaven eenig- zins vooruit is, — Evenwel het is eene onregelmatigheid dat

uitgaven en inkomsten niet volkomen over hetzelfde tijdvak

loopen ; maar deze onregelmatigheid zal men moeten toelaten, even als die, dat over Maart en April geleefd wordt, zonder dat de begrooting is vastgesteld, zoolang de Akademie niet be- sluit hare begrooting te behandelen voor het einde van het dienstjaar.

Omtrent de uitgaven aan reiskosten is weder dezelfde opmer- king te maken als in het vorige jaar; het totaal voor de beide Afdeelingen wordt juist bestreden door de op de begrooting toe-

(62 )

gestane som voor de beide Afdeelingen, maar het is weder de Letterkundige Afdeeling, die daarvan het grootste deel heeft getrokken.

De Commissie is overtuigd dat de Letterkundige Afdeeling op hare beurt, wanneer het noodig mogt zijn, de Natuurkun- dige Afdeeling gaarne zal te hulp komen.

De Commissie geeft den meesten lof aan den Algemeenen Se- cretaris wegens het gehouden beheer en de goede orde in zijne verantwoording, waardoor de taak der Commissie gemakkelijk wordt. Zij meent intusschen er op te moeten aandringen dat in het vervolg, de verantwoording van de Commissie van het Charterboek, even als die over het vervolg van VAN LOONS Penningwerk en die over de paalworm, werd ingerigt; dat na- melijk ook al de uitgaven door kwitantiën worden gedekt.

De rekeningen van het Legaat noeurrr en het Fonds srm- PLICIUS zijn in orde bevonden, en geven geen aanleiding tot andere opmerkingen dan reeds door den Secretaris in de Me- morie van Toelichting zijn gemaakt.

De Commissie heeft alzoo de eer de Akademie voor te stellen :

le, den Heere Algemeenen Secretaris uit te noodigen, even als het vorige jaar, de Akademie bekend te maken met de schul- den, die nog ten laste der Akademie loopende zijn ;

2°. de aangeboden rekeningen, onder dankzegging aan den Se- cretaris, goed te keuren en te bepalen dat het nadeelig slot ad f158.56} als eerste post op de uitgaven over het in- getreden dienstjaar zal worden gebragt ;

3°, den Voorzitter op te dragen de rekeningen te onderteeke- nen, een afschrift te zenden aan den Minister van Binnen- landsche Zaken en de rekeningen op te nemen in het Pro- ces-Verbaal dezer zitting.

Delft, 11 April 1860. D. J. STORM BUYSING. L. J. F. JANSSEN, P. ELIAS, J. C. G. BOOT.

nt en On re

(63 )

De algemeene Secretaris voldoet aan het verlangen der Commissie, door te berigten dat de nog aan te zuiveren schulden der Akademie voor de jaren 1858 en 1859 be- dragen aan drukloonen /3,762.50. —

Daarna worden de conclusiën van het verslag in om- vraag gebragt, en wordt met eenparige stemmen beslo- ten, den Voorzitter te magtigen tot het teekenen der re- kening, ten blijke der goedkeuring van de Vergadering, en den algemeenen Secretaris voor zijn gehouden beheer te dechargeren. Volgens $ 37 Reglement van Orde zal de drieledige rekening met hare memorie van toelichting in afschrift den Minister van Binnenlandsche Zaken wor- den medegedeeld. —

8°,

De door het Bestuur ontworpen raming der inkomsten en uitgaven van Maart 1860—Maart 1861 wordt met eenparige stemmen aangenomen, vastgesteld en door den Voorzitter geteekend.

De Vergadering wordt voor korten tijd geschorst en daarna hervat.

40,

Omtrent de uitgave van het handschrift van srmeur- cius en van de werken van mrpPpocraTES wordt berigt dat het drukken van beide regelmatig voortgaat.

5°,

De algemeene Secretaris leest het volgende verslag voor „van den staat der Boekerij.

VERSLAG OVER DEN STAAT DER BOEKERIJ.

Ik kan in mijn Verslag over den staat der Boekerij in den jare 18591860 kort zijn, en eigenlijk alweder volstaan met

(64)

te zeggen, dat zij verkeert in een’ zeer bloeijenden toestand. — De aanwinsten, gelijk de maandelijks uitgegeven boekenlijsten, geplaatst in de Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling Na- tuurkunde, leeren, waren in het afgeloopen jaar talrijk. Zij werden door geschenk, door ruil en ook door aankoop ver- kregen. — De hierbij gevoegde lijst geeft blijk van de voor- naamste dezer aanwinsten. Bij den aankoop is het vroeger vast- gestelde beginsel tot rigtsnoer genomen. Uitsluitend is voor het completeren der groote reeksen van genootschappelijke werken, en voor het aanschaffen van belangrijke Tijdschriften, Archieven, Jaarboeken en Magazijnen zorg gedragen. — Deze handeling geeft aan deze boekerij eene eigenaardige volledigheid, welke allengs meer en meer bekend wordt en tot veelvuldig gebruik noopt. Met de bewerking van den catalogus wordt stelsel- matig voortgegaan; de uitgave van het tweede gedeelte van het eerste deel werd daarvan dezer dagen voltooid, Aangenaam zal het daarbij zijn te vernemen, dat de catalogus der munten door de welwillende zorgen der HH. six en eNsonepé schier vol- tooid is. In de jongste vergadering der Letterkundige Afdeeling heeft de Heer mirries de lijst overgelegd der Oostersche mun- ten en penningen. — Eindelijk behoort ook de aanwinst genoemd te worden, welke de boekerij verkreeg, door de edelmoedige be- schikking van mevrouw de Weduwe KLINKERT, die aan de ver- vameling van BILDERDIJK eenige Handschriften toevoegde, welke het gebruik daarvan gemakkelijker zullen maken. De eenige klagt, welke omtrent de boekerij te uiten valt, en waarin drin- gend voorziening wordt gewenscht, is in het gemis van ruimte gelegen. Uwe bibliothecaris is werkelijk met de plaatsing der boeken verlegen. De zolderzaal is schier weder gevuld, en na haar is geene andere ruimte meer beschikbaar. Het is echter onnoodig daaromtrent te herhalen hetgeen zoo straks in het algemeen verslag gezegd werd. — En zoo blijft slechts over, om dit sieraad der Akademie bij voortduring en met den mees- ten klem in u aller belangstellende medewerking aan te bevelen.

Amserdam, 24 Maart 1860. W. VROLIK.

(65 )

BELANGRIJKE WERKEN, wAARMEDE DE BOEKERIJ DER AKADEMIE IS VERRIJKT VAN APRIL 1859 APRIL 1860.

a. DOOR GESCHENK OF RUIL.

Correspondance de Guillaume le Taciturne, publiée par GACHARD. 5 din. 8°,

Monumenta saecularia, Herausgegeb. von der Kon. Bayer. Akad. d. Wissenschaften 4°, Met een atlas van 13 zeer fraaije kaarten van Amerika, in imperiaal-folio.

LAGEMANs, Recueil des traités etc. conclus par le Royaume des Pays-Bas avec les puissances étrangères depuis 1815 jusqu’à nos jours. 4 dln. 8°.

Abhandlungen der Kön. Böhmischen Gesellschaft d. Wissenschaf- ten. 12 din, 4°, en 8°.

Collections de documents inédits sur l'histoire de France. 6 dln. 40.

G. VerMieriom. Il Sepolero dei Volunni. Ed. dal’ Conte G. ConrsragiLE. 4°. Met atlas in folio.

G. Conesranire. Della vita, degli studi, e delle opere di G. VERMIGLIOLI. 4°,

| Monumenti Etrusche Romani della Necropoli

del Palazzone in Perugia circonstanti al sepolcro dei Vo-

lunni. 4°. Met atlas in folio.

Iscrizioni Etrusche e Etrusco-Latine in monu-

menti che si conservando nell’ I, e R. Galleria degli Uffizi di Firenze. 4°,

Censo de la poblacion de Espana, segun el recuento verificado en 21 de Mayo de 1857 por la comision de Estadística Gene- ral del Reino. fol.

Nomenclator de los pueblos de Espaúa, formado por la comision de Estadística General del Reino. fol.

Decreeten en Besluiten der nationale vergadering des Bataafschen volks, van 1795 tot 1801. Ll dl. fol. 139 dln. 8°.

C. R. Leesrus. Denkmäler aus Aegypten und Aethiopien. Lmpe- riaal-folio.

Annuaires de l'Université Catholique de Louvain. 17 dln. 98°.

JAARBOEK 1860. 5

(66 )

Repertorium für Biblische und Morgenländische Litteratur. Tueip- zig 17771786. 18 din. in elf banden. 98°,

b. AANGEKOCHT.

Recueil des discours, rapports et pièces diverses lus dans les séances publiques et particulières de Acad. Frang., benevens vele andere werken, door dat ligchaam uitgegeven; ter com- pletering der in de boekerij aanwezige verzameling. 23 din. 4°.

Archiv der Gesellschaft für ältere Deutsche Geschichtkunde. 11 din. 8°.

Annuaire de l'Institut des Provinces et des Congrès. scientifi- ques. 9 din. 8°.

Mémoires de la Société des Antiquaires de la Normandie. 7 din. 8°.

Annales de Agriculture Frangaise. 32 dln. 9°.

Ray Society's Publications. 28 dln. 8°. en fol.

Annals and Magazine of Natural History. 28 dln. 80.

Annales de l'Académie d’Archéologie de Belgique. 16 din. S°.

Monthly Review. 166 dln. 8°.

Miscellanea Berolinensia. 7 dln. 4°.

Göttingische gelehrte Anzeigen. 149 din. 80,

Acta et Nova Acta eruditorum. 111 dln. 4°.

Naamlijst van Nederduitsche boeken, van 1790—1854. 14 din. S°.

Giornale et Memorie dell’ I. R. Istituto Lombardo di Seienze ec. 20 din. 4°. en 8°, n

Atti della reale Accademia delle Scienze (Napoli). 5 din. 4°.

A. Tmrocu. Philosophical Magazine. 68 dln. S°.

Tu. Tromson. Annals of Philosophy. 16 dln. 8°. — New Se- ries. 12 dln. 8°.

Tayror and Puris. Philosophical Magazine. 11 din. 8°,

The London and Edinburgh Philosophical Magazine. 17 dln. 98°,

Zoological Journal. 6 din. S°.

Transactions of the American Philosophical Society. 1st Series. 4 din. 4e,

Acta Helvetica. 7 dln, 4°.

Magazin for Naturvidenskaberne. 8 din. S°.

(67 )

H. Scnoorerarr, Archives of Aboriginal Knowledge. 3 din. 4°,

G. W. Panzer, Annales typographici ab artis inventae origine ad ann, 1536. Norimbergae, 1793—1808. 11 din. 4°.

J. Barroroccr, Bibliotheca magna rabbinica. Ronne, 1675—1695, 4 dln. folio.

C. L. Iusonarr, Bibliotheca latino-hebraea. Romae, 1694. fol.

Catalogus bibliothecae Trajectino- Batavae. Traj. ad Rhen., 1718. fol,

Catalogus bibliothecae Rheno-trajectinae. Traj. ad Rhen., 1838— 1834, 2 p. 1 vol. cum supplemento. Traj. ad Rhen, 1845, 2 vol. fol.

J. C. Asspmanus, Bibliotheca orientalis Clementino-Vaticana, Romae, 1719—1728, 3 dln, in 4 banden. fol.

Wordt besloten dit Verslag in het Proces-Verbaal de- zer zitting op te nemen.

62,

De Voorzitter verzoekt de Vergadering om zich bezig te houden met de verkiezing van een’ algemeenen Secre- taris. — Bij besloten briefjes wordt met eenparige stem- men, op eene na, verkozen de Heer w. vrorik, die, on- der dankzegging voor de vereerende keuze en onder aan- beveling in de welwillende ondersteuning der leden van de Akademie, zich bereid verklaart om de gewigtige en moeijelijke betrekking van algemeenen Secretaris weder te aanvaarden, zoodra op zijne benoeming tot Secretaris _ der Natuurkundige Afdeeling de goedkeuring des Konings ontvangen zal wezen.

isd

Ten opzigte van de geschiedenis van den Waterstaat, deelt de Heer BAKHUIZEN VAN DEN BRINK mede, dat op voorstel van de Commissie over de Geschiedenis van den Waterstaat, benoemd in de Vereenigde Vergadering der beide Afdeelingen van de Akademie van den 25sten April

5%

(68 )

1857 (zie Jaarboek voor 1857, bl. 53), aan Zijne Excellentie den Minister van Binnenlandsche Zaken, onder dagteeke- ning van den 5den October. 1859, door het Bestuur der Akademie geschreven is de volgende brief:

Uwer Excellenties ambtsvoorganger deed ons, bij missive van 23 Julij 1856, Ne. 172, 5° Afdeeling, de eer zijne goedkeu- ring te hechten aan het doel, hetwelk zich de Akademie had voorgesteld: eene uitvoerige en wetenschappelijke geschiedenis te doen schrijven van den Nederlandschen Waterstaat. Z.H.E.G. verklaarde zich bereid de middelen, welke tot de uitvoering van dat plan werden vereischt, nader in overweging te willen nemen, zoodra de Akademie meer in bijzonderheden had ontwikkeld, welken arbeid zij wilde ondernemen en wat daarvan de gang en omvang zouden wezen. Tot dus verre was de Akademie tot zoo- danige ontwikkeling buiten staat, omdat zij geene raming konde maken zonder zich met den deskundige te hebben verstaan, die de bearbeiding op zich zou willen nemen. De memorie, opge- maakt door eene Commissie der Akademie, welke zij thans de eer heeft U in afschrift aan te bieden, is het resultaat van het gemeenschappelijk overleg, hetwelk deze Commissie, belast met het ontwerp van en het blijvend toezigt over den beoogden ar- beid, met den voorgestelden bewerker heeft gehouden. Het be- stuur der Akademie vereenigt zich met de daarin gedane voors stellen, en durft zich vleijen dat Gij, Hoog Edel Gestrenge Heer, door het toestaan der gevraagde ondersteuning even welwillend als uwe ambtsvoorgangers een werk zult willen bevorderen, dat in eene diep gevoelde behoefte voorziet en, wèl uitgevoerd, tot blijvende eer onzes vaderlands zal verstrekken.

Deze brief strekte ten geleide van de volgende memorie.

Zoo als voor elke geschiedenis, is er voor de geschiedenis van den Waterstaat, tweeërlei methode denkbaar, de synthetische en analytische. De eerste vangt de geschiedenis bij het eerste bekende feit aan, verzamelt in chronologische orde alle volgende feiten tot hetzelfde onderwerp betrekkelijk, verbindt die onderling met meer of minder begrip van hunnen noodzakelijken zamenhang, en zoekt,

Un Ee MLT

(69 )

zoo niet de geschiedenis der deelen, de wording des geheels, zoe als het thans voor onze oogen staat, te verklaren. De andere me- thode onderzoekt het geheel op een gegeven oogenblik in al zijne bestanddeelen, tracht van het uit de ervaring bekende de oorzaken en aanleiding aan de hand der geschiedenis op te sporen en alzoo tot het onbekende en verledene op te klimmen. Ofschoon geene der beide methoden geheel onafhankelijk van de andere bestaan kan, is het echter niet moeijelijk de redenen op te geven, waarom be- paaldelijk voor eene geschiedenis van den Waterstaat aan de ana- lytische methode de voorkeur is te geven. De eerste feiten zijn ten gevolge van gebrek aan berigten, van onnaauwkeurige waarne- ming, van verstrooijing of dikwijls moedwillige geheimhouding van oorkonden moeijelijk te verzamelen en -moeijelijk met juistheid te beoordeelen. Er is geen tijdstip in de verledene tijden denkbaar, waarop wij uit eene zamenstelling van echte, duidelijke, in on-, derling verband gebragte berigten een klaar en volledig overzigt van den algemeenen toestand van den Nederlandschen Water- staat zouden weten te ontwerpen. Het gemis van kaarten, al- thans tot op de tweede helft der zeventiende eeuw, de behande- ling der waterstaats-aangelegenheden door afzonderlijke provinciën, door geheel onafhankelijke collegiën tot op het begin dezer eeuw maken eene juiste en algemeene beschrijving van den toestand van onzen Waterstaat ondenkbaar. Langs den synthetischen weg zullen wij misschien feiten bijeenbrengen, waarvan de resultaten in den tegenwoordigen toestand niet meer herkenbaar zijn, maar voor- zeker zullen zich in den tegenwoordigen toestand talrijke ver- schijnselen opdoen, welke eerst moeten gekend worden, om hunne sporen in de geschiedenis terug te vinden, maar welke de ge- schiedenis voorzeker niet van zelve zal aan de hand doen. Maar bovenal, zoo elke geschiedenis haar belang van haar onderwerp ontleent, en de kennis van het onderwerp voor de belangstelling in zijne geschiedenis onmisbaar is, dan is het tijd thans te doen hetgeen wij bejammeren dat niet vroeger geschied is. Niet slechts als noodzakelijke en onmisbare grondslag voor de Geschiedenis van den Waterstaat, maar als een nuttig werk op zich zelve, als de bevrediging eener behoefte, die algemeen gevoeld wordt, en waarvan thans meer dan ooit mogelijk, meer dan ooit aan

(70)

de orde van den dag is, stelt de Akademie van Wetenschappen zich ‚voor, een tafereel te leveren van den Nederlandschen .Wa- terstaat in zijnen tegenwoordigen toestand. Of mag men, bij de ongelijksoortigheid van den Waterstaat in de verschillende ge- deelten van ons vaderland, niet onderstellen, dat eene algemeene en te gelijk naauwkeurige kennis van dit onderwerp over het geheel begeerd wordt en niet dan hoogst moeijelijk kan verkre- gen worden; dat de wetenschap van de meeste onzer landgenoo- ten in dit opzigt zich bepaalt tot de kennis van hetgeen bin- nen den omtrek van hunne belangen wordt waargenomen, en dat deze waarnemingen meestal geenen grondslag en althans geene toepassing hebben op hetgeen de wetenschap in onze da- gen leert omtrent natuur- en werktuigkunde. Deze om.zoo te spreken fortuite kennis wenschen wij te vervangen door een ta- fereel van den toestand van ons waterrijk, waarin alle waarnemin- gen zijn opgenomen, maar tevens getoetst aan en ín verband ge- bragt met de eischen der wetenschap.

Het tafereel van den tegenwoordigen toestand zou al aan- stonds de navolgende hoofdstukken behooren te bevatten:

van de zeegaten en zeeboezems, waarbij die der zeehavens zoude passen ;

van de duinen, de natuurlijke zeewering ;

van de zeedijken ;

van de zeepolders of van die gronden, welke door bedijking op de zee zijn aangewonnen;

van de droogmakerijen ;

van de groote rivieren;

van de kleine rivieren en van de vaarten en kanalen.

Dit is de objective zijde van ons onderwerp; — er is eene subjective. Hetzij men die inweeft en invlecht in de hoofdstuk- ken, welke wij opgaven, hetzij men daaraan eene bijzondere af- deeling toewijdt, altoos verdient zij een opzettelijk en naauwge- zet onderzoek. Wij bedoelen het administrative en technische gedeelte van den Waterstaat. Alzoo

1°, a) de beschrijving van den Waterstaat, voor zoo verre die onmiddellijk onder het toezigt en onder het beheer des rijks

CEE)

staat; de wetten en besluiten waardoor dat geregeld is; de pligten en attributen der ambtenaren, daarbij werkzaam; het corps ingenieurs, hunne vorming en den kring hunner werk- zaamheden, enz.

b) de provinciale en gemeentebesturen in hunne betrekking tot den Waterstaat

c) de particuliere vereenigingen, verveenigingen, droogmake- rijen enz.

2o, het technisch gedeelte van den Waterstaat: a) de kennis en het gebruik van materiaal voor dijkaadjen, steenglooijingen, havenbouw, bekadingen, kribben, afdammingen, enz.

b) van de kunstmiddelen en werktuigkundige toestellen voor waterstaat en waterbouw.

Aanhangsel. De Waterstaat in verband met de kust- en landsverdediging.

De opgave dezer hoofdstukken zal elkeen van het belang over- tuigen, dat de beschrijving van den tegenwoordigen toestand van den Waterstaat, niet alleen voor den waterbouwkundige, niet alleen voor wie in de administrative betrekking geplaatst is, maar voor elken Nederlander, wien zijn bodem dierbaar is, hebben moet. Hadden wij dien toestand op zich zelven te be- schrijven, wij zouden die beschrijving eene geschiedkundige wen- schen te noemen. Reeds de vergelijking der jongste nog in ge- bruik zijnde kaarten onderling, de vermelding van de dagteeke- ning van eene doorgraving, eene droogmakerij, een dijkwerk of havenhoofd, ja elke grondbouwing, elke peiling, elke opneming of onderzoek in loco zou ons dwingen onzen voet op histori- schen bodem te zetten, en althans tot een verleden, zij het ook geen ver verleden, terug te gaan. Nu echter heeft de Akademie de Geschiedenis van den Waterstaat tot onze taak gemaakt en in verband daarmede moet de vraag oprijzen, wat begrijpen wij onder tegenwoordigen toestand, waaronder toch onmogelijk de opvatting van dien toestand in een ongedeeld oogenblik kan worden verstaan. Het komt ons het meest logisch voor, den te= genwoordigen toestand over de laatste vijftig jaren uit te strek- ken, en dat punt van aanvang valt juist zamen met de veroe-

(72)

niging van den Waterstaat, onder een centraal beheer, door de oprigting van het Ministerie of Directenr-Generaalschap van den Waterstaat, met de kartering van ons land, met de inrigting van het kadaster van grond, bodem, rivierloop enz, waardoor zoowel deze voorwerpen van officiële kennisneming werden, als het administratif beheer, aan vaste en algemeene regels is on- derworpen geworden.

Op deze wijze wordt de beschrijving van den tegenwoordigen toestand van den Waterstaat niet alleen de grondslag en de in- leiding van den arbeid, welken de Akademie zich voorstelt, maar een hoofddeel van dien arbeid, een hoofdgedeelte van de Ge- schiedenis van den Waterstaat zelve, waarvan zij eene belang- rijk tijdvak behandelt. Tevens zijn daarin alle punten opgeno- men, welke de vroegere geschiedenis tot op den tijd der eerste berigten wenscht te vervolgen. Zonder voor het oogenblik de vraag te willen opwerpen hoe de verdeeling der vroegere ge- schiedenis te maken zij, eene verdeeling die in allen gevalle ge- wijzigd moet worden naar de bouwstoffen, welke zich zullen op- doen, en de resultaten, die daaruit zullen kunnen ontleend worden, mogen wij als eene hoofdafdeeling der geschiedenis het tijdvak te gemoet zien, van waar kaarten en berigten in geregelde op- volging voor ons liggen, althans verkrijgbaar of bereikbaar zijn, van waar het mogelijk zal zijn de geschiedenis van den loop der stroomen, de veranderingen van grond en bodem, de door- braken en overstroomingen, de octrooijen van indijkingen, droog- makerijen en belangrijke waterwerken en uitvindingen van wa- terbouw, enz, op grond van behoorlijke bescheiden, zij het ook met eenige moeite, te traceren. Wij meenen dat tijdvak van de helft der zeventiende eeuw te moeten dagteekenen. De wa- terbouwkundige is door het bestaan der kaarten van ons vader- land in het algemeen en van enkele gedeelten daarvan, door de aanteekeningen, welke hij in de besluiten der staten van de verschillende gewesten en in de notulen der polderbesturen vin- den zal, in staat in wetenschappelijke orde en op wetenschap- pelijke wijze althans de hoofdveranderingen, welke in ons wa- tergebied hebben plaats gehad, op den voet te volgen en zijnen lezers voor te stellen. Doch van een gansch anderen aard is

Ae ed a ed

(73)

het tijdvak, dat hieraan voorafgaat. Allengs ontvalt hier de draad den waterbouwkundige om in de handen van den antiqu- arius over te gaan. Doch deze zal slechts losse, op zich zelve staande feiten uit historische berigten, nimmer bijna uit een wa- terstaatkundig oogpunt, maar veeleer in een administratif belang opgeteekend, kunnen bijeenbrengen. Hij moge met meer of min- dere vaardigheid den bewerker van de Geschiedenis van den Waterstaat, de combinatiën der feiten, den zamenhang der aan- teekeningen aan de hand doen, zijne combinatiën zullen slechts gissingen en niet meer dan gissingen blijven, zoo lang de wa- terstaatkundige hare mogelijkheid niet getoetst heeft aan hetgeen de ervaring van den tegenwoordigen toestand van grond en bo- dem, aan hetgeen eene wel gedocumenteerde geschiedenis van de veranderingen in dien toestand leert. Wel zijn in dat vroegere tijdvak niet alle gedeelten, niet alle onderwerpen van de ge- schiedenis even duister. Zoo zou b. v. voor Zuid-Holland en Noord-Brabant sedert den Elisabethsvloed de geschiedenis met meer zekerheid kunnen geschreven worden; maar wat verder dan

dat tijdstip ligt is fragmentarisch, verstrooid, op sommige pun-

ten duister, op andere onzeker.

Schoon wij, bij het zamenstellen der Geschiedenis van den Wa- terstaat, alzoo de hulp en medewerking van den geschied- en oudheidkundige onmisbaar achten, meenen wij echter, dat aan hem niet om zoo te zeggen het beheer des werks mag worden opgedragen. De Akademie heeft het denkbeeld omhelsd, dat voor de eenheid van het werk één bewerker noodzakelijk is: uit de analytische methode der bewerking, welke wij verdedigen, volgt van zelve, dat de bewerker de man moet zijn, die den tegen- woordigen toestand van den Waterstaat kent en beschrijven kan : de waterstaatkundige, de physicus, de mechanicus, de geoloog. Onder zijne leiding en ten zijnen behoeve moet de oudheid- en geschiedkundige de bouwstoffen verzamelen: aan hem moet de bevoegdheid verblijven, van die bouwstoffen voor het groote werk, dat gebruik te maken, hetwelk hij in gemoede noodig acht.

Wij ontveinzen ons niet, dat de ongelijkheid in aantal en soort der bouwstoffen, welke kunnen aangebragt worden, de bearbei- ding van het geheel te moeijelijker zal maken, omdat het tot

(74)

de technische verdienste van eene geschiedenis, zoo als de Aka- demie zich voorstelt, behooren zal, dat ook tusschen de afdee- lingen van dit werk zekere evenredigheid worde in acht genomen. Het is eene reden te meer, waarom wij èn éénen bewerker noodzakelijk achten, èn die bewerking bij voorkeur aan eenen beoefenaar der natuurkundige wetenschappen wenschen op te dra- gen. De hoeveelheid van bescheiden is geen waarborg voor de belangrijkheid van haar onderwerp in verband met het geheel, en tot beoordeeling juist van die belangrijkheid schijnt ons de geschiedvorscher minder dan de andere bevoegd. Iets anders is, dat het aangroeijen der bouwstoffen en hare toebereiding tot een zamenhangend geheel, als van zelve een uitvoeriger onderzoek van enkele gedeelten en alzoo belangrijke monographiën uitlokken zou, die in hare uitvoerigheid in het geheel der geschiedenis niet zouden passen. Het ontstaan dier monographiën, ofschoon aan het eigenlijk plan der Akademie vreemd, zouden wij als een nut- tige vrucht van hare onderneming reeds aanvankelijk toejuichen.

De Commissie, door de Akademie belast met de verdere uit- _

voering van haar plan, heeft dan naar een bewerker der geschie- denis van den Waterstaat, zoo als zij zich dien voorstelde, omgezien en zij verheugt zich dien in het geacht medelid der Akademie Dr. W. C. H. Srarine te hebben gevonden; een man, die bij de kundigheden, waaraan wij gaarne hulde brengen, het zeld- zaam voorregt vereenigt van Òn tijd èn lust te hebben, om zich met eene taak van zooveel omvang te belasten. Zij heeft ge- meend allereerst met hem in overeenstemming te komen, omtrent de beginselen, waarvan de arbeid moet uitgaan, en het doel dat die arbeid moet nastreven. Zij heeft vervolgens hem geraad- pleegd over de wijze van uitvoering en over de middelen, welke hij noodig achtte, dat te zijner beschikking werden gesteld. Na wisseling van gedachten heeft de Commissie het noodig geacht daaromtrent de volgende beschouwingen van den Heer SrAriNG tot de hare te maken.

Allereerst dan is het voor de bewerking van den tegenwoor- digen toestand en de Geschiedenis van den Waterstaat noodig, dat eene verzamelplaats der bouwstoffen worde ingerigt en de grondslagen dier verzameling bijeengebragt.

A PL TT TT

(15)

De verzameling van bouwstoffen zal dienen te bestaan in lijsten, uittreksels en afschriften van alle stukken, die voor de Geschiedenis van den Waterstaat dienstig kunnen zijn, met naauwkeurige aanwijzing, waar men de oorspronkelijke stukken vinden kan. De verzameling dient men zoodanig in te rigten, en de stukken zoo te rangschikken, dat een ieder, wie het ook zijn moge, daarin terstond den weg weet te vinden. Daardoor alleen kan hieraan een blijvende waarde worden gegeven, onaf- hankelijk van de gezondheid en het leven van hen die ze bijeen- gebragt hebben. Uitgebreide en van het begin af aan bijge- houden alphabetische registers van namen en zaken, die in de stukken voorkomen, zijn voorzeker het gereedste middel tot het verkrijgen van die orde,

Even als ten aanzien van de geschreven of gedrukte beschei- den, zoo dienen ook de kaarten verzameld te worden, voor de bijzonderheden in copijen, voor de hoofdzaken en voor alles, dat daarvoor eenigzins vatbaar is, in het overbrengen op liggers, die dubbel bij de verzameling voorhanden dienen te zijn. Die liggers zouden vooreerst kunnen bestaan in de rivierkaarten, de kaarten van de zeegaten der Zeeuwsche stroomen en van de Zui- derzee, de Topographische kaart en, voor zoo verre deze nog niet gereed is, de provinciale kaarten.

Het verzamelen der bouwstoffen, zoowel voor den tegenwoor- digen toestand, als voor de eigenlijk gezegde geschiedenis, kan gelijkelijk eenen aanvang nemen, ofschoon de bewerker de be- werking zelve in de door ons voorgeslagen orde zal inrigten en de soort en het aantal der medehelpers, welke hij bij die bewer- king zal behoeven, zich naar die orde rigten zal.

Doch om die bouwstoffen van alle kanten te verzamelen, om gapingen in de berigten aan te vullen, om naar aanleiding van het medegedeelde nieuwe nasporingen te doen, om uiteenloopen- de inlichtingen te beoordeelen of tot eenheid te brengen, zal het niet genoeg zijn, dat de bewerker van de Geschiedenis van den Waterstaat zich daartoe in zijne verzamelplaats opsluite, hij zoo- wel als de medearbeiders, wier hulp hij inroept, zullen zich her- haaldelijk moeten verplaatsen, en meer dan eene reis, ook naar afgelegen streken, zal er noodig zijn. Menige opneming en bo-

(76)

ring zal onder zijn toezigt moeten worden ondernomen, zal hij zijne taak volbrengen met die zekerheid en die overtuiging, welke alleenlijk uit naauwgezet onderzoek worden geboren.

Over den tijd, die tot het volvoeren van dit werk gevorderd zoude worden, is moeijelijk iets vast te stellen, zoo lang men niet meer dan gissen kan naar den omvang van hetgeen er te volbrengen is. Kent men de bronnen, die onderzocht moeten worden, naauwkeuriger, weet men juist over welke krachten er te beschikken zal zijn, dan eerst zal met eenige zekerheid de tijd van volvoering aangewezen kunnen worden. Om echter aanvankelijk reeds tot eenen eenigzins vasten grondslag te gera- ken, zou men kunnen vaststellen, dat er vier of vijf jaar noo- dig zullen zijn voor de inrigting van de verzameling, het bij- eenbrengen van de meeste bouwstoffen voor de nieuwere geschiedenis, en de bewerking en uitgaaf der beschrijving van den tegenwoor- digen toestand van den Waterstaat. Pen vaste grondslag zou er dan verkregen zijn, waarop later de vroegere geschiedenis opgebouwd zoude kunnen worden.

De kosten, die het werk vereischt, zullen hoofdzakelijk be- staan in de bezoldiging van dien persoon, aan welke men de uitvoering wenscht toe te vertrouwen. Ten einde den hoofdbe- stuurder van het werk, aanvankelijk alleen werkzaam, in staat te stellen, om zich geheel daaraan te wijden, zal hem eene jaarlijksche bezoldiging van twee duizend gulden toegewezen dienen te worden. Vooral in de eerste jaren zijn veelvuldige reizen onmisbaar, die op omstreeks zes honderd gulden jaar- lijks aan reis- en verblijfkosten te schatten zijn. Rekent men dan vier honderd gulden voor schrijfwerk, zoo komt dit te za- men op drie duizend gulden te staan. Voor briefporten, het aanschaffen der noodige kaarten en gedrukte stukken, waarover het rijk niet kosteloos beschikken kan, en voor de inrigting der verzameling van bouwstoffen zou men vijftien honderd gulden, over een viertal jaren te verdeelen, kunnen aannemen. De kos- ten der uitgaaf van het werk zullen voorloopig moeijelijk anders dan pro memorie gesteld kunnen worden.

Aldus, behalve hetgeen er voor drukkosten noodig zal zijn, jaarlijks drie duizend vier honderd gulden gedurende vier of vijf

Ee ae a Des

eine de

ar Ee

(17)

jaren, om daarvoor de beschrijving van den tegenwoordigen toe- stand gereed en de verzameling van bouwstoffen grootendeels bijeengebragt en geordend te hebben. Na verloop van deze vier of vijf jaren, zal men bij magte zijn om den omvang van het geheele werk te kunnen overzien, en naauwkeuriger dan thans mogelijk is, den tijd en de kosten te bepalen, welke de

geheele volvoering zullen behoeven. Voor eensluidend Afschrift (Was get.) W. VROLIK,

Secretaris.

Op gemelden brief is, onder dagteekening van den 8den November 1859, N°. 137, 5e. Afdeeling, het volgende ant- woord van den Minister van Binnenlandsche Zaken ont- vangen.

Ik heb mij, naar aanleiding van het schrijven van het Be- stuur der Akademie, d.d. 5 October j.l, N°. 26, bekend ge- maakt met hetgeen vroeger tusschen de Akademie en de Regering is verhandeld met betrekking tot het .doen schrijven eener uit- voerige en wetenschappelijke Geschiedenis van den Nederland- schen Waterstaat. Ook van de bij voormeld schrijven gevoegde Memorie heb ik kennis genomen.

De uitslag van mijn onderzoek is, dat ik niet minder dan mijn toenmalige ambtsvoorganger het denkbeeld van zoodanige uitgave der overweging allezins waardig acht. Het is mij even- wel gebleken, dat hij zich over de zaak zelve niet bepaaldelijk heeft uitgelaten en zich, onder eene algemeene betuiging van bereidvaardigheid om de belangrijke werkzaamheden der Akade- mie naar vermogen te bevorderen, bepaald heeft bij de gezind- heid om te overwegen in hoeverre de toen verlangde som op de Staatsbegrooting voor 1857 kon worden uitgetrokken, nadat hij eerst nader de bedoeling der Akademie omtrent den aard en den omvang van den arbeid zou hebben leeren kennen, Van de dien- aangaande te verkrijgen inlichtingen scheen hij dus en, mijns inziens, teregt de ondersteuning van het Rijk te willen laten

af hangen. De inlichtingen zijn nu ontvangen. Daaruit blijkt, dat het

(78)

werk in drie hoofdafdeelingen zou worden gesplitst en wel ach- tereenvolgende behandelen zou: 1°. den tegenwoordigen toestand, 2°. de nieuwere geschiedenis, 8°. de vroegere geschiedenis. Voor het eerste gedeelte zouden 4 à 5 jaren tijds en eene jaarlijksche uitgave van f 83400 gevorderd worden, terwijl men eerst na af- loop van dien termijn bij magte zou wezen den omvang van het geheele werk te overzien en naauwkeuriger dan thans den tijd en de kosten te bepalen, welke de geheele volvoering zullen vorderen.

Hoewel dus, wat de tweede en derde hoofdafdeeling aangaat, slechts bij raming kan worden te werk gegaan, biedt de bere- kening van de eerste hoofdafdeeling eenigermate een maatstaf aan. De ondervinding heeft geleerd, dat de tijd voor dergelijken arbeid gevorderd eer tegen dan mede valt. Men schijnt dus veilig van de geraamde 4 à 5 jaren het langste tijdperk te kunnen nemen. Ook wat de kosten betreft, wordt de raming in den regel door de uitkomst overtroffen. Aangenomen alzoo dat de beide laatste afdeelingen even veel tijd en geld zullen vorderen als de eerste, dan zou voor het schrijven van het be- doelde werk minstens een tijd van 15 jaren en eene som van f 51,000 gevorderd worden, behalve de zeker niet onaanzienlijke kosten der uitgave. Hoewel nu het belang eener wetenschap- pelijke Geschiedenis van onzen Waterstaat door mij gaarne wordt erkend, mag ik toch niet ontveinzen dat de daarvoor geraamde kosten bedenkelijk zijn te achten. Veel is er nog bij ons op intellectuöel gebied, dat voorziening, zelfs dringende voorziening vordert, en de vraag mag rijzen, of de bedoelde arbeid onder die behoefteù behoort, waarvan de bevrediging niet kan worden uitgesteld. Ik zou aarzelen op die vraag een toestemmend ant- woord te geven. Hoe belangrijk, gedeeltelijk zelfs nuttig, zoo- danig geschrift ook zou zijn, geloof ik dat het voor het tegen- woordige eene uitgave van ruim eene halve ton gouds, al wordt die over jaren verdeeld, bezwaarlijk zou wettigen. Reeds is in den laatsten tijd van Rijkswege eene som van nagenoeg gelijk bedrag besteed voor een werk dat mede, hoe belangrijk op zich zelf, niet gezegd kan worden dringend noodig te zijn. Ik bedoel de geologische kaart en beschrijving van Nederland. De Regering

TM EN Pp

eer nd Bd on neden

dts

bei deca te enn

(79)

heeft ook daarmede een blijk gegeven, dat zij hare ondersteuning aan wetenschappelijke ondernemingen niet onthoudt, maar riu schijnt het ook niet onbillijk, dat zij, alvorens andermaal tot soortgelijke onderneming te besluiten, overwege of er geen drin- gender uitgaven zijn te doen.

Ik heb gemeend het Bestuur der Akademie met deze opmer- kingen te moeten bekend maken, Overigens wordt het nemen van een bepaald besluit voor het oogenblik nog niet vereischt, zoowel omdat de als schrijver voorgedragen deskundige zijnen geologischen arbeid nog niet heeft voltooid, als dewijl de Staats- begrooting voor 1860 reeds aan de Tweede Kamer is ingediend.

Het Bestuur der Akademie heeft op dezen brief, onder voorlichting der Commissie, het volgende geantwoord, onder dagteekening van 9 Febr. 1860.

Uwer Excellenties schrijven van 8 Nov. ll, N° 187, 5° Af- deeling, werd door ons in handen gesteld der bijzondere Com- missie, wier memorie wij de eer hadden in afschrift aan te bie- den, bij onzen brief van 5 Oct. ll. Na hare inlichtingen en opmerkingen ontvangen te hebben, zijn wij thans in staat dat schrijven te beantwoorden, en wij hopen daarin gelukkig genoeg te zijn van de bedenkingen weg te ruimen, die bij Uwe Excel- lentie tegen onze voorstellen gerezen zijn. Wij vestigen die hoop, zoowel op de ondersteuning, die de Akademie steeds van de hooge Regering mogt ondervinden, als op de belangrijkheid der zaak, ook door Uwe Excellentie erkend.

De eerste der drie afdeelingen van de Geschiedenis van den Nederlandschen Waterstaat zou de laatste vijftig jaren omvatten en den tegenwoordigen toestand naauwkeurig beschrijven. Die afdeeling zou dus een afgerond, op zich zelf staand geheel vor- men, volkomen onafhankelijk van de beide andere afdeelingen, die hare waarde niet kunnen bepalen. De ondersteuning, voor die eerste afdeeling verleend, zou dus de Regering geenszins nood- zaken die ook aan de beide andere te verleenen. De toelage, daarvoor te geven, zou van nadere overwegingen afhankelijk kun- nen blijven en‚ om dringende redenen, kunnen teruggehouden

(80 )

worden, zonder vrees van daardoor een werk in gebreke te laten.

Wij moeten erkennen, dat ramingen, zoo als de voorstellen der Akademie opgeven, steeds onzeker zijn, en veelal overschre- den worden. Maar de Commissie, die voor zulke uitkomst be- ducht was, heeft de ongunstigste veronderstellingen aangenomen, en daarop hare begrooting gegrond. Er schijnt dus geene reden meer tot vrees voor teleurstelling.

Over de kosten der uitgave van het werk behoeft men zich niet te bekommeren. Het is der Akademie bij andere werken, die veel minder beloofden, gelukt, uitgevers te vinden, die de kansen voor hunne rekening namen. De Nederlandsche boek- handel zou zeer moeten verachteren, wanneer gelijke voorwaarden niet te bedingen zouden wezen voor de uitgave der Geschiedenis van Neêrlands Waterstaat.

Het is ook minder juist, de kosten en den tijd, voor de eerste afdeeling gevorderd, tot maatstaf van berekening voor de beide andere te nemen. De menigvuldige reizen en opnemingen toch, voor die eerste afdeeling vereischt, zullen niet, of hoogst zeld- zaam, voor de andere te pas komen, en de aard van het on- derzoek brengt mede, dat, bij de behandeling van het laatste tijdvak der geschiedenis, veel zal worden nagegaan, opgeteekend en verzameld, wat voor de vroegere tijdvakken dienen moet. Uwe Excellentie zal, dit in aanmerking nemende, op de vroegere berekening terug komen, en gereedelijk toestemmen, dat op tijd en kosten aanzienlijk valt af te dingen.

Zoo Uwe Excellentie evenwel bij de opvatting mogt blijven, zoo vleijen wij ons, desniettemin, dat zij als geene reden zal gelden tegen de aanneming onzer voorstellen. De tijd toch moge lang, de kosten mogen hoog voorkomen, — uitstel zal zeker het werk niet bespoedigen en spaarzaamheid komt ons ongeraden voor, waar het de bevordering geldt der wetenschap. de voor- ziening in dringende behoefte, de handhaving van den roem des Vaderlands.

Wij kunnen naauwelijks de opmerking terughouden, dat sinds lang veel is verzuimd, wat, om geldelijken nood, misschien ver- schoonbaar was, maar, bij ruimte van middelen, onvergeeflijk zou wezen. Wij zeggen dan ook Uwe Excellentie na, veel is er bij

(SI)

ons op intellectuöel gebied, dat voorziening vordert. Wanneer daar echter de vraag bij rijst, of de bedoelde arbeid onder die behoeften behoort, waarvan de bevrediging niet kan worden uit- gesteld, en Uwe Excellentie aarzelt op die vraag een toestemmend antwoord te geven, dan wenschen wij, die aarzeling te doen op- houden en allen twijfel weg te nemen.

Wij nemen de vrijheid Uwe Excellentie te herinneren, dat het voorstel tot schrijven eener Geschiedenis van den Waterstaat, bij den aanvang der Letterkundige Afdeeling van de Akademie ge- daan, en door haar met toejuiching ontvangen, sedert door beide Afdeelingen gelijkelijk is behartigd, en bij de hooge Regering is aangedrongen. Zulk eene ingenomenheid van een staatslig- chaam, — wiens bevoegdheid in wetenschappelijke zaken, op intellectuëel gebied, zeker niet zal betwist worden, — zou mis- schien op zich zelve reeds voldoende het hoog belang van den arbeid aantoonen, de noodzakelijkheid er van doen bevroeden, Het zal evenwel onnoodig zijn, dat wij ons op het gezag der geheele Akademie beroepen, wanneer Uwe Excellenties welwillend- heid de zaak nogmaals aandachtig gelieft te overwegen.

De kennis van den vaderlandschen bodem is eene behoefte voor ieder beschaafd burger en het zou zeer te betreuren zijn, wanneer die behoefte niet diep onder ons werd gevoeld, de be- vrediging er van niet dringend werd verlangd. Die kennis toch, moge overal elders gevorderd worden, voor den Nederlander is zij van hooger belang en beteekenis. De bodem, dien hij be- woont, is, voor een goed deel, “de schepping van zijn volk. Geen plek bijna, die hem niet de bewijzen levert van den moed, de volharding, het beleid, van zijn geslacht, en hij voelt zich aan den kouden en vochtigen grond gehecht, die het meest grootsche gedenkteeken is van menschelijke vlijt of dat immer voor den roem van eenige natie is opgerigt.

Is hierin oneindig veel waarop wij fier mogen wezen, tot onze schaamte moeten wij daarbij erkennen, dat de meesten zich moe- ten vergenoegen met de oppervlakkige kennis van eenige bijzon- derheden, waarvan het verband en de zamenhang hun duister blijven. Nergens toch wordt hun het geheel klaar en duidelijk

JAARBOEK 1860, 6

(82)

voor oogen gesteld. Maar zulke voorstelling is niet alleen voor het algemeen noodig, ook de kundigste, — die zich aan de verdetliging van den bodem en zijne vervorming naar de eischen van den tijd of de belangen der bewoners, — die zich aan de dienst van den Waterstaat wijdt, gevoelt dikwijls behoefte aan opgaven, nergens te vinden en die hem dwingen tot een wijd- loopig onderzoek, wanneer hij gelukkig genoeg is daarvoor tijd en gelegenheid te hebben. |

Wijd is zeker de roem verbreid van Neêrlands waterbouw- kundigen, maar toch zijn hunne verdiensten niet juist gewaar- deerd, en is de naam van velen aan vreemden onbekend geble- ven en bij de landgenooten schier vergeten. Te verwonderen is dit niet, de aard hunner werken brengt mede, dat zij zelden het oog treffen door hunne trotschheid. Zij zijn als het volkskarak- ter; — de voortreffelijkheid ligt niet bloot aan de oppervlakte, maar is in de diepte verholen. En wordt het dan, voor de eere des vaderlands, niet gevorderd, die voortreffelijkheid aan het licht te brengen? Is het geene pligt van dankbaarheid, de verdiensten te toonen en de nagedachtenis te vereeren van die kundigen en zedigen, aan wie wij zoo veel verschuldigd zijn?

Alsof wij geheel ongevoelig waren voor den roem onzer land- genooten, ongevoelig voor de weldaden, ons bewezen, hebben wij er schaars aan gedacht, hunnen naam te verbreiden en hun de hulde te brengen onzer erkentelijkheid. Ja, wij hebben het soms aan vreemden overgelaten, hunne werken te beschrijven. Aan dezen bedroevenden, aan dezen beschamenden toestand, wenscht de Akademie een einde, en zij mag vertrouwen, dat Uwe Excel- lentie het met haar wenscht. Zoo wij dus andermaal, en met den meesten ernst en diepste overtuiging, aandringen op de aan- neming onzer voorstellen, wij doen het tevens in het bemoedi- gend vooruitzigt, dat Uwe Wxeellentie de aangevoerde redenen zal overwegen, en van haar gewigt zal overtuigd worden.

De algemeene Voorzitter deelt mede, dat op dit schrij- ven nog geen antwoord is ingekomen. Zoodra het ont- vangen is, zal het Bestuur het ter kennisse der Commissie

Ne En EN

ERN,

(83)

brengen, aan wier verlichte zorgen en behartiging, de be- handeling van dit gewigtig onderwerp blijft aanbevolen.

8.

Bij monde van den Heer morr, die het woord voert in plaats van den Meer LEEMANS, door familie-redenen afwezig, wordt, als punt van uitgang der beraadslaging, het volgende voorstel gelezen, door de H.H. 5. vAN LEN- NEP, C. LEEMANS Een W. MOLL ingediend aan de Letter-

kundige Afdeeling en door haar verzonden tot het Bestuur der Akademie.

Het voorstel van het lid c. LerMANS strekte: „om te onder- zoeken in hoeverre door de Afdeeling Letterkunde der Ko- ninklijke Akademie van Wetenschappen, of liever nog, door de Akademie zelve, in zamenwerking harer beide Afdeelingen, in vereeniging met de Koninklijke Akademie van Beeldende Kun- sten, de Maatschappij tot bevordering der Bouwkunst, de Ver- eeniging tot bevordering der beeldende kunsten, opgerigt door en onder bestuur van de Maatschappij Arti et Amicitia, een plan ontworpen en, onder de zedelijke en stoffelijke ondersteu- ning der Regering, in werking gebragt zou kunnen worden, tot het opsporen, behouden en bekend maken van voortbrengsels der beeldende kunsten in ons vaderland uit vroegere tijden, vooral uit de middeleeuwen en later, nog aanwezig.”

De Commissie, door de Afdeeling benoemd om over dit voor- stel verslag uit te brengen, meent dat zij hare taak niet wel kon volvoeren zonder over het onderwerp, met de besturen der in het voorstel genoemde Ínrigtingen en misschien nog andere, wier medewerking van mut kan wezen, in beraadslaging te tre- den. Zij had echter tot zulk eene beraadslaging geenen last, en aarzelde om aan de haar gedane opdragt zelve zulk eene uitge- breidere beteekenis te geven. De vraag toch deed zich eenigzins gelden, in hoeverre de vereenigingen, wier medewerking door

6%

t

(84)

den voorsteller verlangd werd, en die als geheel op zich zelven staande, buiten eenige betrekking tot de Regering, haar volko- men vrij en onafhankelijk standpunt zouden kunnen en willen verlaten, om een door haar, tegelijk met de Afdeelingscommissie ontworpen plan, aan de goed- of afkeuring der Afdeeling, of ook der Akademie van Wetenschappen zelve te onderwerpen, voor- ondersteld al, dat de verschillende ligchamen met betrekking tot zulk een plan tot genoegzame eenstemmigheid waren geraakt. Otsen de voorsteller zelf in dit punt zooveel bezwaar niet zag, en meende dat de goede uitslag voornamelijk van de wijze waarop het onderwerp besproken zou worden, zou afhangen, dat men met eenstemmigheid over het nuttige doel, ook wel tot za- menstemmende meening omtrent de wijze waarop, zoude kunnen

geraken, meende echter de Commissie eenen anderen weg te moeten inslaan.

Over de belangrijke strekking van het voorstel, over het wen- schelijke van het doel daarbij beoogd, zal geen twijfel bestaan; uwe Commissie behoeft de Afdeeling daarover geen betoog te leveren. Wie belang stelt in de geschiedenis van zijn land, zal gaarne ook het belang erkennen van de zorg woor elke bouw- stof, die, van vroegeren tijd overgebleven, ons bijdragen levert voor de kennis der beschaving van het voorgeslacht, zal gaarne wenschen dat regt geschiede aan hetgeen dit laatste op het ge- bied der kunst heeft aangebragt, en elke poging toejuichen, waardoor monumenten, waaraan zich de herinnering van roem- ruchtige feiten, of van groote mannen verbinden, zoo lang en zoo goed mogelijk tegen vernieling en ondergang bewaard wor- den, of waar dit niet geschieden kan, door naauwkeurige aftee- kening of beschrijving, ook tot latere tijden spreken kunnen.

Doch eene andere vraag is, hoe zal zulk een doel bereikt worden? en zullen de stoffelijke middelen daartoe vereischt, te verkrijgen zijn? althans binnen het bereik der Akademie liggen, ook al kwam een verbond tot dat doel met andere zelfstandige vereenigingen tot stand?

De Commissie meent, dat, ook bij den besten wil en de meeste ingenomenheid voor de zaak, bij een groot aantal, ook zelfs van —

(85)

al de Akademieleden, het beoogde doel door de Akademie alleen niet genoegzaam zou kunnen bereikt worden. De leden zijn voor het grootste aantal, door hunne ambtebetrekkingen, bijzondere studiën en verpligtingen, niet in de gelegenheid om hunne aan- dacht en zorgen opzettelijk en duurzaam aan het onderwerp te wijden, ook wonen zij niet op zulk eene wijze door het geheele land verspreid, om er op te kunnen rekenen, dat door hen overal, en vooral in min bekende, afgelegene en kleinere plaat- sen (waar dikwerf het gevaar het meest dreigt) een wakend toe- zigt gehouden, laat staan dat opzettelijke onderzoekingen en na- sporingen in het werk gesteld zouden kunnen worden. Het is in dit opzigt dat de hulp, de tusschenkomst van andere, belang- stellende personen zouden moeten worden ingeroepen. En waar zouden die personen beter te vinden zijn, dan bij de leden van vereenigingen, als de in het voorstel genoemde? van wier be- langstelling in het onderwerp, wij ons te meer verzekerd kunnen houden, daar zij zich de bevordering der kunst tot hoofddoel stellen, en uit eigen beweging tot die vereenigingen toetraden, zich tot dat doel aansloten.

Daarom zou de Commissie het wenschelijk achten, dat van de Letterkundige Afdeeling, misschien beter nog van de Akade- mie zelve, een beknopt gedrukt vertoog uitging, waarbij de aan- dacht van onze landgenooten bepaald werd op het belang, dat overblijfsels der vaderlandsche kunst in den ruimsten zin des woords opgespoord, behouden, bekend gemaakt werden, en‚ waar zij aan verval of vernietiging mogten blootstaan, althans in ge- trouwe afbeeldingen, voor het minst in naauwkeurige beschrij- vingen, ook tot volgende geslachten eenigermate als bouwstoffen voor de geschiedenis der kunst en beschaving worden overgebragt. Aan dit vertoog kon de dringende noodiging worden toegevoegd aan ieder, wien de eer des vaderlands dierbaar is, maar vooral en in de eerste plaats aan hen, die door stand of betrekking, of door hunne liefde voor de kunst daartoe meer bepaald geroe- pen zijn, om tot dit doel eene krachtige medewerking te verlee- nen. Die medewerking kon op verschillende wijzen geschonken worden, maar onder anderen ook, door van elke ontdekking, van

(86 )

iedere omstandigheid op dit onderwerp betrekkelijk, kennis te nemen, en aan de Akademie of aan de Letterkundige Afdeeling, of aan eene door die Afdeeling benoemde Commissie, daarvan mededeeling te doen, beschrijvingen, zoo mogelijk ook teekenin- gen te vervaardigen, of voorstellen te doen, en hulp en inlich- ting te vragen, waar die tot bereiking van het oogmerk ver- eischt schijnen. De openlijke, dankbare vermelding van de namen der inzenders zou, zoo al de liefde voor de zaak niet genoegzaam was, menigeen, velen aansporen, om de roepstem van de Akademie, het hoogste wetenschappelijke staatsligchaam, uitgegaan, te volgen.

Zulk een gedrukt vertoog of uitnoodiging, door de besturen der in het voorstel genoemde vrije Genootschappen, tot hunne talrijke, door het gansche land verspreide leden gebragt, en door tusschenkomst van de correspondenten voor bepaalde gedeelten van het land, bij de leden, maar ook bij het publiek in het ressort hunner correspondentie aanbevolen, zal voorzeker niet ach- teloos ter zijde gelegd, zal bij velen met belangstelling ontvan- gen worden, velen aansporen om de hand mede aan het werk te slaan, nu zij daartoe in de opzettelijk tot hen gebragte noo- diging, eene onmiddellijke aanleiding vinden; nu zij hunne aan- dacht gevestigd zien op een onderwerp, waarvan zij het belang tot dusverre niet of niet genoeg hadden geschat.

Wanneer de Afdeeling of de Akademie goed kon vinden dat zulk eene aanschrijving, vertoog, aanzoek of hoe men het anders noemen wil, van haar uitging, — en de Commissie acht het wenschelijk dat daartoe een besluit genomen worde, — dan heeft de Commissie de eer voor te stellen: dat de tusschenkomst der hierboven bedoelde vrije Genootschappen, of welligt ook van andere (zoo als het Koninklijke Imstituut ‚van Ingenieurs, het Koninklijk Genootschap van Oudheidkunde te Amsterdam) ge- vraagd, of dat met Commissiën uit de besturen dier Genoot- schappen beraadslaagd worde, of en op welke wijze de wenschen van de Akademie tot de leden gebragt, en de behartiging daar- van door Bestuurders en Correspondenten krachtig zouden kun- nen aanbevolen worden. |

ove bd Bi B Kan Sd an indra

(87)

De Heer morr doet uitkomen, dat het voorstel der Commissie drieledig is:

Te, het uitschrijven van brieven aan de wetenschappe- lijke en kunstlievende corporatiën, als ook aan indi- viduën wien de bescherming van historische monu- menten ter harte gaat, strekkende tot uitnoodiging dat zij zoo veel maar immer mogelijk kennis nemen van die voortbrengsels der Vaderlandsche kunst uit vroegere tijden, van welken aard dan ook, welke of onbekend bleven of op onvoldoende wijze bekend werden, of ook met slooping, beschadiging, vermin- king bedreigd worden; en dat van de verkregen kennis regtstreeks of middellijk mededeeling geschiede van de Akademie.

2e, dat zoo tegen dit zamenwerken met genootschappen of individuen bezwaren bestaan, alsdan tot de rege- ring des lands het voorstel gerigt worde, om jaar- lijks de gemeentebesturen tot dergelijke mededeeling aan te schrijven en hun de bescherming en bewaring der overblijfsels van oude kunst op het hart te drukken.

90. eene Commissie te benoemen, zamengesteld uit le- den der beide Afdeelingen van de Akademie waar- aan de taak worde opgedragen al de werkzaam- heden te verrigten, welke in den geest en in de strekking der beide eerste voorstellen zijn opgesloten.

De Voorzitter dankt den Heer morL voor zijne voor- hchting, en opent alsnu de beraadslaging over genoemd

voorstel. Na eene korte wisseling van gedachten, waaraan de

(58)

Heeren KOENEN, DIRKS, MOLL, G. DE VRIES AZ., JANSSEN en MILLIES deelnemen en waarin ter sprake worden ge- bragt “de kostbaarheid van de in het voorstel bedoelde onderneming; het onwenschelijke om, wegens het gevaar der groote kosten, haar niet in overweging te nemen; de bekendheid met hetgeen daaromtrent reeds in Friesland geschied is; de vroegere aanschrijving der regering om- trent de bewaring van historische monumenten; de op- merking eindelijk dat deze slechts de kerken gold, treedt de Heer rose op. -— De Spreker schildert met warmte in korte trekken den treurigen toestand, waarin Nederland omtrent de bewaring van oude monumentale bouwkunst verkeert. — Hij werpt een blik op de weinige overblijfsels van den Romaanschen bouwstijl, welke Nederland vooral in Limburg bezit, op de menigvuldiger monumenten van den Gothischen stijl van de vier daarin aangenomen peri- oden, bespreekt daaromtrent de St. Janskerk te Utrecht, de Domkerk aldaar, de St. Janskerk eindelijk te ’s Her- togenbosch, en geeft een kort overzigt van de dikwerf ongelukkige en steeds onvoldoende pogingen tot restau- ratie, welke men in verschillende tijden beproefde. — Hij laat daarbij niet onvermeld de betreurenswaardige onver- schilligheid omtrent het bewaren van belangrijke en fraaije overblijfsels van oude kunst, en zegt dat de geheele toe- stand, waarin de bouwkunst ten onzent verkeert, deernis- waardig en beschamend mag heeten. — Het is niet mo- gelijk om daarin, bij welke instelling van hooger onder- wijs ook, volledig en doeltreffend onderwijs te erlangen en veel van hetgeen bij ons gebouwd wordt, draagt dan ook van dergelijk gemis de ondubbelzinnigste sporen. — Uit dat oogpunt beschouwd, verheugt hij zich over het voorstel van de H.H. VAN LENNEP, LEEMANS Een MOLL; hij ziet daarin eene eerste schrede op eenen weg tot verbetering; de benoeming eener Commissie van wege de

TE ED NE On

(89 )

Akademie juicht hij derhalve toe; hij durft aan deze de medewerking van allen voorspellen, en treedt daaromtrent in eenige uiteenzetting van hetgene hem aan doeltref- fend pogen door den deftigen burgerstand, waarin toch de kracht van ons volk gezocht moet worden, bekend werd en beveelt ten slotte de behartiging van dit onderwerp met aandrang der vergadering aan.

Na shuting der beraadslaging wordt met eenparige stem- men, op voorstel van den Voorzitter, besloten eene Com- missie te benoemen, waaraan ten deze het ruimste man- daat zal worden gegeven, in den geest en de strekking van het voorstel, met het regt om zich drie leden der Akademie toe te voegen, van wier kennis en medewer- king zij gunstige gevolgen verwacht, en om hare voor- stellen dadelijk tot het Bestuur der Akademie te rigten, waaraan daaromtrent dezelfde magt wordt geschonken, als vroeger omtrent de Geschiedenis van den Waterstaat plaats had. —

Tot leden der Commissie worden benoemd de H.H. LEEMANS, MOLL, ROSE en VAN DER KUN, welke drie laat- sten zich deze benoeming laten welgevallen. — Aan den Heer LEEMANS zal van zijne benoeming kennis worden gegeven. —

9°,

Na de laatste omvraag, berigt de Voorzitter dat, vol- gens Art. 16 Org. Regl., de voorrang der Akademie over- gaat op de Letterkundige Afdeeling, en dat haar Voor- zitter dus van heden af wordt Algemeene Voorzitter.

De Voorzitter sluit de vergadering met de volgende toespraak :

Zoo de vergadering dus alles volbragt heeft, wat haar te doen stond, zij zou mij zeker van grove nalatigheid beschuldi-

(90 )

gen wanneer ik niet onzer aller dank bragt aan den Algemee- nen Secretaris, voor de vele en velerlei diensten, door hem we- der aan de Akademie bewezen. Dank zij hem gebragt, dat hij de moeijelijke taak, die allen hem zoo gaarne opdroegen, weder bereidwillig op zich genomen heeft. Hij moge ons lang gespaard blijven en, onder vele zorgen, den lust behouden voor de Aka- demie te wezen, wat hij, van den aanvang af‚ voor haar ge- weest is, en wat wij allen dankbaar in hem vereeren.

Ontvangt M.H. mijnen bijzonderen dank voor uwe „heusch- heid, die mijne taak verligt heeft. Ons aller wensch en streven blijve het, dat deze instelling, door bevordering van wetenschap en nationalen zin, strekke tot roem van ’s Konings regering, tot heil en eere van het Vaderland.

Ik sluit deze vergadering.

Ent an ed a iS lr ee ah MS hr, SW ee

TER GEDACHTENIS

VAN

CHRISTIAN KARL JOSIAS VON BUNSEN,

Buitenlandsch Lid van de Letterkundige Afdeeling der Akademie. DOOR

Mr. H. J. KOENEN, Secretaris der Letterkundige Afdeeling.

Is het noodig, Mijne Heeren, dat wij met den man, die ons hoogachting en liefde inboezemde, wat richting, gevoelens en denkwijze betreft op alle punten overeenstemmen, om ons met een warm hart zijnen lof te doen uitspreken? Voorzeker neen ; en ik kan met volle vrijmoedigheid verklaren, dat ik, van de dagen mijner jongelingschap af, voor onzen onsterfelijken mure pe GROOT, niet slechts als een der titels van onvergankelijke glorie voor ons Vaderland, maar ook als beminnelijk en eerbied-. waardig mensch en Christen, eene diepgevoelde sympathie heb gekweekt; ofschoon ik, indien mijn levenslot twee eeuwen vroe- ger ware gevallen, waarschijnlijk in de aangelegenheden van Land en Kerk niet aan zijne zijde, mogelijk wel tegenover hem zoude gestaan hebben. Kn toch, met warmte zou ik hem aan de boorden der Seine of aan de oevers der Oostzee, ja in het Vaderland dat hem eenmaal had uitgeworpen, de warme broe- derhand hebben gedrukt! Eene innige geestverwantschap ver- heft soms op de gelukkigste wijze boven de worsteling en wis- seling van partijen en richtingen, en doet ons, schoon verre van

(92) 8

tot een flaauwhartig verheimelijken van gevoelens, van kleuren en leuzen, aanleiding te geven, beseffen, dat er in geest en hart

een hooger beginsel van eenheid kan gevonden worden, dan de

onvolkomenheid onzer aardsche betrekkingen met zich brengt. Daartoe moet ons reeds het besef van onze eigene onvolmaakt- heid geleiden. Zoodra toch de hemelsche lichtstraal door het prisma onzer eigenheid valt, heeft er eene straalbreking plaats, die het zuivere licht zich in helderder of donkerder kleuren doet ontbinden; of wilt gij een ander beeld, het helder metaal is zoo zeer in het onzuivere erts verborgen, dat wij in den donke- ren bodem der aarde geen onvermengde delfstof moeten verwach- ten. En het is voorwaar geene der minste heerlijkheden van dat beter en eeuwig Vaderland, waarop wij zoo gaarn, ook bij de woelingen en worstelingen van partijen en meeningen, ons ver- langend oog en hart vestigen, dat zich daar hereenigt al wat hier uit God was en in oprechtheid God gezocht heeft.

Deze overwegingen, Mijne Heeren, kwamen bij mij op, toen ik vóór eenige weken het diep betreurenswaardig afsterven vernam van den man, wien ik een achttal jaren geleden te Londen in eene dier godsdienstige en menschlievende vergaderingen, welke in gindsche wereldstad telken jare in de maand Mei plegen gehouden te worden, het woord had hooren voeten, en met liefde en eerbied de hand had gedrukt. In die Vergaderingen, welke men, om ze te waarderen, moet hebben bijgewoond, vergeet men de tongval die gesproken, het reiskleed dat gedragen wordt, wanneer slechts de richting en de strekking der reize leidt naar het eeuwig Jeruzalem dat boven is. Von BUNsEN deed mij al aan- stonds aan onzen GrOTIUS denken, met wien de roemrijke afge- storvene in veelsoortigheid van werken en streven, in den over- rijken schat zijner kundigheden, die de meest verscheidene vak- ken omvatten, in staatkundigen werkkring en diplomatische loop- baan, in oprecht-christelijken zin en in de nimmer verloochende liefde tot die vrijheid, die het geliefkoosde ideaal is van alle groote en edele zielen, de onmiskenbaarste geest- en natuurver- wantschap vertoond heeft. Het kon geenzins bij mij opkomen, om daarbij aan die beide grootheden het meetsnoer aan te leg-

(93)

gen, en de vraag te onderzoeken, of von BUNseN den onsterfe- lijken Pelvenaar ten volle geëvenaard heeft, en vooral, of hij op tijdgenoot en nageslacht een even uitgebreiden invloed heeft gehad en zal behouden. Dit is gewis in deze onze eeuw, door zoovele en velerleië krachtvolle persoonlijkheden beheerscht, veel moeielijker dan twee honderd jaren geleden: genoeg, de indruk, op mijn gevoel althans, was gelijksoortig,-en bij de nagedach- tenis staan de beide edele karakters en werkkringen in hunne historische beteekenis op ééne lijn.

Even als pe croor het geluk had, te Tseiden in den grooten, wellicht in zijn aangenomen vaderland niet genoeg gewaardeerden JOSEPHUS JUSTUS SCALIGER een treffelijken voorganger en voor- beeld te vinden, zoo viel datzelfde voorrecht voN BUNSEN in den beroemden NieBvmRr ten deel, wiens invloed op de letter- kundige wereld van onzen tijd, aan welke hij nieuwe nog on- betredene banen aanwees, diep ingrijpend en wijduitgestrekt is geweest. Aanvankelijk in zijne jeugd leerling van den rusteloos werkzamen en veelomvattenden Heyne, onder wien hij te Göt- tingen zijne studiën begon en tot eene aanmerkelijke hoogte voortzette, vond BUNSEN in zijne kennismaking met NIEBUHR te Berlijn in 1815 de geopende deur tot zijne volgende met die van dezen groothartigen, onbekrompen en tevens christelijk- gezinden diplomaat en geschiedkenner zoo zeer overeenstemmende levensloopbaan. Zoo leerde hij vroeg Rome, de hoofdstad der oude en der nieuwe romeinsche wereld, met hare eeuwenoude herinneringen en majestueuze overblijfselen, die bouwvallen van een ontzagwekkend verleden, met hare kunstschatten en boek- trezoren, hare tempels en paleizen, kennen en bewonderen ; hare marktplaatsen, zetels weleer van volksvrijheid en schouwplaatsen van dwingelandij, met een oog van herinnering en hope be- groeten, en terwijl hij stond aan den rand van het graf der oude beschaving, droomen van eene aanlichtende toekomst, wel- ker wieg het zijne voorname eerzucht was te spreiden.

Te Rome bleek het in BUNSEN, hoe de eerste schreden, die wij in het maatschappelijk leven met goed gevolg zetten, door gaans voor ons verder werken en streven een punt van uitgang

(94)

uitmaken. De Kapel van het Pruisische gezantschap vereischte eene echt-christelijke, krachtige en kernvolle liturgie. De ver- vaardiging daarvan werd aan BUNSEN opgedragen, en ziedaar de eerste aanleiding tot die liturgische en hymnologische studiën, welke hem gedurende een groot gedeelte zijns levens hebben bezig gehouden. De toenmalige gezantschapsprediker RICHARD ROTHE stond hem daarin ijverig ter zijde; en deze arbeid, die buitengemeen wel slaagde, deed de gelegenheid geboren worden, om BUNSEN ook in de zaak der nieuwe Agenda, ten behoeve der Geüniëerde Kerk ontworpen, te raadplegen. Het Pruisische Kabinet schijnt zijne inzichten te dezen opzichte niet te heb- ben gevolgd, en van toen af heeft zich waarschijnlijk reeds het beginsel, dat het wereldlijk regeringsbeleid zich zoo weinig mogelijk met kerkelijke zaken behoort in te laten, en de gewe- tensvrijheid in den meest uitgestrekten zin moet eerbiedigen, als het eenig ware aan zijn scherpzinnig oog voorgedaan. In- dien die eerbiediging der gewetensvrijheid destijds de leidstar der Pruisische regering ware geweest, duizende Oud-lutheranen, wier somtijds fanatische bekrompenheid, door vervolging geprik- keld, von BUNSEN later zoo geweldig heeft geërgerd, en die thans naar gindsche zijden des Oceaans zijn uitgeweken, zouden wellicht als trouwe burgers voor den Pruisischen Staat zijn be- waard gebleven. Was het niet betreurenswaardig, dat eene Dy- nastie en een Staat, waar voorheen de Fransche vluchtelingen om des geloofswille, als in een land der belofte waren opgeno- men en bewelkomd, thans de eigene landskinderen door maat- regelen van geweld schenen uit te stooten ?

Eene tweede betrekking, voor BUNSENs leven van beslissend ge- wicht, werd door hem te Rome aangeknoopt, toen hem de hand en het hart mocht ten deel worden van eene rijke engelsche erfge- name, de dochter van den overledenen Rr. wADDINGTON, waardoor hem de beschikking over een zeer aanzienlijk geldelijk vermogen gewierd. Hierdoor werd hem eene soort van inburgering in Groot- Brittanje voorbereid, welke aan geheel zijn volgend leven eene bepaalde en onveranderlijke richting zou geven. Na een twin- tigtal jaren, eerst als toegevoegd aan het Pruisisch Gezantschap

(95)

te Rome, vervolgens als Gezant bij den Paus, geplaatst te zijn geweest, en daar in zijne krachtdadige medewerking tot de op- richting van het beroemde Archacologische Instituut, en in de stichting van een Evangelisch hospitaal op de Tarpeïsche rots (eene veelbeteekenende tegenstelling tegen de bestemming van die rots in het oude Rome!) overvloedige sporen van zijne ge- leerde werkzaamheden en onbegrensde menschenliefde te hebben achtergelaten, werd hij, eerst voor korten tijd tot den gezant- schapspost bij het Zwitsersche Eedgenootschap te Bern geroepen, daarna tot de belangrijke betrekking van Buitengewoon Gezant bij het kabinet van St. James benoemd. Dáár, in het konings- gezinde en toch vrijheidlievende Groot-Brittanje, terwijl hem door de familiebetrekkingen van zijne aanzienlijke gade en door den luister van het karakter waarin hij optrad als Vertegenwoordi- ger van eene der groote mogendheden van Huropa, niet slechts eene eereplaats in de aristocratische kringen was aangewezen, maar ook de toegang tot alle wetenschappelijke vereenigingen openstond, werd de woning van BUNSEN (Prussia House) het middelpunt van allen, die in Christendom, wetenschap, kunst en letteren belang stelden, eene halle des roems, waarin de schitte- rendste lichten der drie koningrijken flonkerden, en waar hem een horizon geopend was, even ver uitgebreid, als het gebied der Britsche kroon zich over de beide halfronden uitstrekte. Want geleerden van allerlei vak rekenden het zich een voor- recht, met hem in aanraking te komen, en zich van zijne me- dewerking in allerlei wetenschappelijke vereenigingen te verze- keren. En toch vond hij tijd, om, te midden van dat alles, zijne veelomvattende werken voor te bereiden, zaam te stellen en uit te geven, dagelijks zich eenigen tijd uitsluitend aan zijn gezin toe te wijden, en nu en dan, vooral in den vroegen mor- genstond, zijn gevoel in menig treffend gedicht. uit te storten. Zoo leefde hij in zijnen benijdenswaardigen familiekring met eene gade, die door haar voortreffelijk gemoed, hare fijne geest- beschaving, hare uitgebreide kundigheden, eu vooral door haar christelijken zin, waardig was aan zijne zijde dit aanlokkend levenspad te bewandelen, en die hem een talrijk kroost van

(96 )

zonen en dochteren schonk, aan wier verstandelijke en zedelijke opvoeding de ouders zich bestendig bleven toewijden, zoodat in dit edel gezin, wáár het zich ook bevond, het Engelsche fami- lieleven zich in zijne zuiverste gedaante openbaarde. Eene zijner dochters was met haren echtgenoot te Heidelberg gevestigd, en een zijner zonen woonde op eene villa nabij Bonn, waardoor onze BUNSEN aanleiding kreeg, om na het verlaten van zijne diplo- matische loopbaan in Groot-Brittanje, eerst een prachtig buiten- verblijf aan den rechteroever der Neckar tegenover Heidelberg, te betrekken, en daarna, om zijne jongste levensdagen te Bonn door te brengen, op welke plaats hij den 2S8sten Nov. des vo- rigen jaars aan eene borstkwaal bezweek.

Zien wij, Mijne Heeren, op de vruchten van BUNSENS voor- beeldelooze werkzaamheid, hetzij als staatsman en diplomaat, hetzij als godgeleerde, geschiedkenner en wijsgeer, welk eene verbazende veerkracht onderstelt niet hetgeen van zijne zoo vruchtbare pen is uitgegaan, ook zonder nog te zien op de niet minder bewonderenswaardige bedrijvigheid, door hem in per- soon in allerlei kringen in Groot-Brittanje en op het vaste land aan den dag gelegd! In de eerstvermelde betrekking heeft hij in de verwikkelingen, ten aanzien der gemengde huwelijken door den roomsch-catholieken kerkvoogd von DROSTEN VISSCHERING ontstaan; — in de zaak der Kvangelische Agenda en van hare invoering in de Geüniëerde Kerk; — in de ontwarring der bijna onoplosbare rechtsvraag opzichtelijk de betrekkingen van de Her- togdommen van Sleeswijk en Holstein tegenover den Duitschen bond; en in de Staatshervorming der Pruisische Monarchie, voor welke hij, even als onze Graaf SCHIMMELPENNINCK in 1848, eene navolging der wijd vermaarde engelsche Constitutie wen- schelijk achtte, waardoor hij zich den tegenstand der Oud-prui- sische partij berokkende; — en eindelijk in de gemeenschap- pelijke maatregelen, door Groot-Brittanje en Pruisen genomen, om een gemeenschappelijken Bisschopszetel in Jeruzalem op te richten, ofschoon ook die stichting niet ten volle aan de voor- waarden die hij voor de kerk der toekomst, zijn ideaal, gesteld had, beantwoordde; — in alle deze aangelegenheden, zeg ik,

(97)

heeft hij eene zelfstandigheid van oordeel aan den dag gelegd, die in alle tijden, ook in onze dagen, even zeldzaam zijn, en waarbij hem het lichtgesternte der vrijheid steeds als eene noord- star op zijne wetenschappelijke tochten heeft voorgelicht. In zijne denkbeelden over den aard en de inrichting van die Kerk der toekomst, waarmede hij zich bestendig in gedachten bezig hield, en welke hij, deels in een afzonderlijk geschrift heeft ontwikkeld, deels in de Teekenen des tijds polemisch tegen an- dersdenkenden verdedigde, zweefde hem vooral de Episcopale Kerk in Noord-Amerika en de synodaal op grond van het be- ginsel der vertegenwoordiging ingerichte Bvangelische Kerk in Westphalen voor den geest, wier grondslagen hem de eenig ware, eenig mogelijke voor die Kerk der toekomst voorkwamen.

Over de verdiensten van BUNSEN als godgeleerde, als ge- schiedkenner en wijsgeer, een afdoend oordeel te vellen, daartoe is de tijd, mijns inziens, nog niet gekomen. Zeker is het echter reeds nu, dat hij op hymnologisch gebied, een in Duitschland sedert eenige jaren zoo hoogbelangrijk vak, waar evenveel smaak als kerkelijk bewustzijn toe gevorderd wordt, een eerste voor- ganger is geweest, en wellicht den voornaamsten stoot heeft gegeven, welke sedert door den arbeid der srrers, der LANGES, der WACKERNAGELS en van zoo vele anderen een nieuw vak van letterkunde heeft doen ontstaan. Zijn Bijbelwerk....…. ik ver- meet mij niet, Mijne Heeren, het te beoordeelen, noch de vraag te beantwoorden, wat men te denken hebbe van zijn beginsel, om de Semietische natuur van het Oostersche woord in de Ja- phetische gedachtenwereld over te brengen. Zijn werk is als een tafereel, hetwelk men op zekeren afstand moet beschouwen, zal het ons in het rechte licht voorkomen. En wat zijne twee grootsche historische werken betreft, ik bedoel dat over de leer van het goddelijke wereldplan in de lotgevallen der mensch- heid, en dat over de plaats die Egypte in de geschiedenis der wereld vervult, beiden gewrochten van verbazingwekkende geleerdheid, toonbeelden van scherpzinnige kritiek en eene niet gewone gave van conjecturen en combinatiën te vormen; — werken, waarin de kweekeling van NieBuHR zich in zijne volle

JAARBOEK 1860. 7

(98 )

ontwikkeling openbaart, doch waarin ook de stoute gissingen van zijn schitterenden voorganger zich veelvuldig en soms op gewaagde wijze voordoen, die grootsche werken zullen nog lang de stoffe van onderzoek en toetsing bij tijdgenoot en na- komeling blijven uitmaken. Eindelijk verdient gewis nog ver- melding, hetgeen hij op het veld der eigentlijke Kerkgeschiede- nis en van de Christelijke Oudheid geleverd heeft: zijne scherp- zinnige kritiek van de zoolang betwiste echtheid van sommige (4 der 7) brieven van raNartus, een vraagstuk van groot be- lang voor de zwevende vraagstukken van onzen tijd, in zonder- heid omtrent de oudste toestanden der Christenkerk; en zijne veelomvattende behandeling der Philosophoumena van HIPPOLYTUS, in 1844, gelijk men weet, door myNoïprs MYNAs in het kloos- ter op den berg Athos gevonden, waaruit hij voor de kennis der Christenkerk in de derde eeuw de belangrijkste gevolgtrek- kingen heeft afgeleid. Voor de Christelijke kunst eindelijk is zijne monographie over de Basilieken van het Christelijke Rome, aan den jongst overleden Koning van Pruisen opgedragen, van uitstekende waarde, en zal gewisselijk meer en meer als zooda- nig worden in eere gehouden, naar mate het hooge gewicht der geschiedenis van den kerkbouw ook hier te lande meer zal wor- den erkend.

Ja, groote Ziel, onvermoeide arbeider aan de veelomvattende taak der Japhetische menschheid, hooggeplaatste en scherpzich- tige Ziender, ik mocht u de hand drukken, uwe welsprekende stem hooren, van uwe gadelooze werkzaamheid in de wereldstad aan de Theems getuige zijn, uwe onbeperkte menschlievendheid als een voorbeeld ter navolging aanstaren, de reuzenkrachten van uwen geest bewonderen: den omvang van uwen horizon kon ik met den blik niet omspannen; waar ik uw streven niet kan beamen, wil ik de hand op den mond leggen, en aan eene be- ter ingelichte nakomelingschap overlaten, u te waarderen, gelijk gij verdient gewaardeerd te worden! Uw sterfbed was een. tri- omfwagen; — en heeft de nagedachtenis van eenen HUMBOLDT na zijn afsterven eenen schok ondergaan, de uwe zal, daar uw karakter als mensch en Christen ons eerbied afdwingt, geene

(99)

verduistering lijden, maar met steeds meer onbenevelden glans tot het nageslacht overgaan! Ons blijven de woorden, die gij stervend hebt gesproken, ter overdenking en behartiging, als het opschrift uwer laatste woning, voor de oogen gesteld: „ Ondanks alle mijne zwakheden en ellenden, heb ik toch gewenscht en gezocht al wat groot is en edel hier beneden; maar mijne schoon- ste ervaring is, cHRIsTUS gekend te hebben. — — Al het overige is niets, cHRISTUS is de Zone Gods, en wij zijn dan slechts zijne kinderen, wanneer’ de geest der liefde, die in crristrus was, in ons woont |”

fs

ds

ii

n

f PS, f; 1 VHS AH LAI OI SI SENESENENCNENCNENE

LULLLLLILULIALLLLELLILSSSEENESNSS RAR jet EE: Vid, CRERIKERL RR RR RRMAK km y ° OY NAA AAA ALY x, OALIADAALL LY

es re

YATTA AA”, „058

Vg

_

x GS - RG RR VVV

ros A n

ms

7

ä & besl ka) bend

=

= C

GIN Kd

KERA AN

ARAAAAA ahd a

Ge

ar ara' en EN GSGS -

pred)

be dsd ie

ARA se Ee

ek

En …

333

bied,

© le ke, 0 ele alelnle r ele, sieks RARIRRRRG BRE 22 ARERRRRARRE AAA ARRRERRAR NEN delidtdnd add N bit lpd dd en De kek 2525 te SEI 225 S Ee ©, 5 SS es NN NI NEON ERR RIS OR ONERON NR AREN AN 19 4

AA a NAIA

he

BES ie

en ee oen rate Si ws 5 . ne ee ln, en, se, nd nn ee =

en re

nt

5 td , en