Google

This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct

to make the world's books discoverablc onlinc.

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc

publishcr to a library and fmally to you.

Usage guidelines

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. Wc also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.

About Google Book Search

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb

at|http://books.qooqle.com/|

THB GIFT OF

1

? 7 S-

j

<

/'

-;

joHAmns HENRici vossn

COMMENTARn

• *, ..•«»'.!<*r5«iti',»»-.«-'«s»'*'}<«»l

VmGILIANI.

IN

LATEVUM SERMONEM

CONVBRTIT Dr. THEOD. FRID* OODOFR. REmHARDT.

FAHS L SIVE EGLOGAE I— V CUM COMMENTARIO.

LIPSIAE ET PAiUSnS,

APUD BROCKHAUS ET AYENARIUS.

t

ET

AD PRAECLARAM MB

DIGNITATIS HUMANAE

TUIS CX>NSILIIS

BREXISTI

SPEM

QUAE

POSTQUAM ANIT

TUA TARfeN

BX ANIMO MEO

NCHaUAM ABIBIT

MBMORIA.

D. D.

EDITOR.

ECLOGA PRIMA.

T I T Y R C S.

MeliboeuM. Tityre, tu, patulae reeubans .

6ub tegniine fagi, Sikestrem teuui Musam mcditaris avena* Nos^.patriae fines et duloia linquimus ar^a, Nos patriam fugimus! Tu, Titjre, lentus in

umbra, Formosam resonare doces Amaryllida silvas, 5

TityruB* OMeliboee, dcus nobishaec otia

fecit; Namque erit ille mihi semper deus I Illius aram Saepe tencr nostris ab ovilibus imbuet agnusl Ille meas errare boves^ ut cernis, et ipsum Ludere, quae vcllem^ calamo permisit agresti.lO

M. Non equidem invideo ; miror magis. Un*

dlqne tofis Usque adeo tnrbatur agrist En, ipse oapellas Protenus aeger ago; hano etiam vix, Tityre,

duoo;

Hio intcr densas oorulos modo namque gcmellos,

Spem gregis, ah! silice in nuda connixa 15

reliquit.

1

3 ECLOGA PRIMA.

Saepe malutn hoo nobis, si mens non laeva

fuissct, De coelo lactas nicmini praedicere quercus! Sed tamen, istc dcus qui sit^ da^ Tityre,

nobis.

T* Urbem^ qnamdicuntRomam) Meliboee,

putavi 20Stultu8 ego huiG nostrae similem, quo saepe

solemus Pastores OTium teneros depellere foetus. Sie canibtts catulos similes^ sic matribus haedos Noram; sicparTis componere magna solebam. Vemm haeo tantum alias inter ,caput extulit

urbes, 35Quantum lenta solent inter yibuma cupressi.

JU. Et quae tanta fuit Romam tibi causa

videndi ?

7. Libertasl quae sera tamen respexit

inertem, Candtdior pcstquam tondenti barba cadebat, Respexit tamen, et longo post tempore venit: 30Fostquam nos Amaryllis habet , Galatea

reliquit. Namque, fatebor enim, dum meGalatea tenebat) Nec spes libertatis erat nec cura peculi. QuamTis multa meis, exiret victima septis, Pinguis et ingratae premeretur caseus urbi ; 36Non umquam gravis aere domum mihi dextra

redibat.

^ ECLOGA PRUIA. 5

M. Mirabar, quid moesta deos, Amarjlli,

vocares: Cui pendcre sna patereris in arbore poma. Tityrus hinc abcrat. Ipsae te, Titjre, pinus, Ipsi te fonte&^ ipsa haec arbusta vocabailt. T. Qnid facerem? neqne seryitio mo exire40

licebat, Nec tam praescBtes alibi oognoscere divos. Hic illum vidi jttTenem , Meliboee, quotaanis Bis senos cui nostra dies altaria fomaBt. Hic mibi responsum primus dedtt ilte petenti: Pascite, ut ante, boTcs, pueri, submittite tattros45

M. Fortuni^e senex, ergo tua m? a maoebuntf Et tibi magna satis! quamvis lapis omnia nudns Limosoque palus obducat pascua junco. Non insueta graves tentabunt pabula foetas, Nec mala Ticini pecoris contagia laedent. 50 Fortnnate senex, hic inter flumina uota Et fontes sacros frigus captabis opacum. Hinc tibi^ quae semper Ticino ab limite sepes Hyblaeis apibiis florem depasta salicti, Saepe IctI somnum suadebit inire susnrro: 55 Hic alta sub rupe canet frondator ad auras; NectameQ interearaucae, tuacura, palnmbes Nec gemere aeria cessabit turtur ab nlmo. T. Ante Ictcs ergo pascentur in aethere

cerTi ,

Et freta destituent nudos in Iittore>pisces; 60

Ante, pererratis amborum finibus, exsul

Aut Ararin Parthus bibet, aut Germania Tigrin,

Quam nostro illius labatur pectore Tultus!

1 *

4 BCLOGA PRIMA.

M, At nos hino alii sitieiites ibiinus Afros, <^&Pars Scythiam, et rapidum cretae yeniemus

Oaxen, Et penitus toto divisos orbe Britannos! En umquam patrios^ longoposttempore, fines Pauperis et tuguri congestum cespite culmen Post aliquot, mearegnal videus mirabor aristas? 70lmpins haec tam culta novalia miles habebit % Barbarus has segetes I en ! quo discordia cives Produxit miseros! en! quis consevimus agros! Insere nunc, Meliboec, piros! pone ordiue vites! Ite meae, felixquondam pecus! ite, capcUae! 75Non ego vos posthac, viridi projectus in antro, Dumosa pendere procul de rupe videbo ; Carmina nuUa canam ; non, me pascente,

capeUae, Florentem cjtisum et saUces carpetis amaras. T. Hic tamen hanc mecum poteras re-

quiescere noctem, SOFronde super viridi. Sunt nobis mitia poma, Castaneae moUes et pressi copia lactis; Et jam summa procul viUarum culmina fumant, Majoresque cadunt altis de montibus umbrae.

EGLOGA I. EZPLICATA.

ARGUMENTI NARRATIO.

AB U. C. DCCXIII. L. Antonio P. Servilio I^aurico ,

C O 8 S.

AUCTUMNI TEMPORE.

Virgilius annuui agens 28 — 29. natus 684 Idib. Octobr.

Kxtretno anno DCCXI M. Aotoiiius et M. Aemilhis Lepidtts , qui una rebeUaveraut , cum C. Jttlio Cae- sare Oetayiano (qui Divi Julii, Dictatoris a. DCCX- occisi, pronepos erat et filias ab eo adoptatus) Mu- tiiiae id paeti erant, ut triumviri reipublicae consti- tucndae dicti, oomine quidem hooesto, re ipsa quiu- queniiale sibi vindicarent imperium cum consulari po« testate, et praeter ItaKam, quae communis omnium essetpatria, caeteras, quas occupaverant, provincias inter se dispertirent. Qua Yirgilius domicilium babe- bat, Gallia citerior M. Antonio obtigerat, cujns inde legatus C. Asinins Pollio cum septem legionibus Ve- netiam tenuit. Bellum defensuri contra Brutum et Cassium , alienissimos a rebus novis homines , Anto* nius et Octavianus legionibus spondebant opulentis- sina Italiae et Galliae citerioria decem et oeto op-

6 ECLOGA h ^GUMENTl NARRATIO.

|)ida, quorum agris et domibus victrices remune- rarentur.

Huc ig^itur^ ad Philippos Bruto et Cassio a. DCCXII occisiSj profectus in Asiam Antonius et suos et veteranos alterius milites Caesari Octaviano tra- dncendos reliquerat, et inter novas legionum sedes Cremona eratPado vicinaet triumviris infensa. Sed feroces militcs Caesare invito suos ubique fines mi- graverunt, opulentissimas quasque Italiae urbes sibi poposcerunt^ etiam Mantuanum agrum, Cremonensi propinquum, introiere> ubi praedio imminebant Vir- gilii paterno, quod prope Andem situm tertio millia- rio a Mantua remotum erat. Militum impotentiam qui experiebantur, frequente? quidem Romam adie- rant, et apud Caesaicem, nullonec aetatis neque ge- neris discrimine , suam sortem deploraverant , sed firu* stra, A L. Antonio Consule et Fulvia, Antonii triumviri bac i|xore> illo fratre, brevi post adjuti vim vi repulerunt, ut per omnes Italiae urbes ferro atque igne grassareatur, et extremo aimo I>CCX11I bellum exoriretur Perusinum.

Sed boc bellum priusquam exoriebatur» Virgi- lius quantum decoris nomini Romano aliquando oddi* turus esset, Asinio PoUioni notum fiebat, itaque quum ab legato, intelligente literarum jndicey gra- tiam inisset (rem loquitur £cl. III. a. DCCXII vere conscripta) » bujus laude adjutus ipso vere «• DCCXIII, statim quum Cremona occuparetur, cum suis Romau adisae, et Maecenate auctore agelhim patemum aer« vasse videtur v. 27. Quodsi non Maec^taas txadr tisset aliquis, auctor inquit Panegyrici ad Piso«em,

ECLOGA I. ARGUMENTl NARRATIO.

neque Virgilius facile emereissei ex mtica tate, qna teiiiiia carraiaa adJmc k^eraiit. Neque Pollionis soluDi auctoritas agriiai post tuita est, sed inter ipsos, quos agris dividencUs Caesar pjraefecerati mox aliqui Yii^iliuni dikctiun iiabebant: Alfenus Ya^ rus, qui ab eodem Sjronte^ quo poeta, Epicuri disd* plinam edoctus fnerat, et Corncl. Gallus > quocum in- genii aequaKtas idemque poeseos studium arctissime nostrum conjnusit.

Nam, carminibus sua se sibi servasse, ipse Ecl. IX. V. 10 auctor est Neque baec quaedam esse possunt, nisi priores tres Eclog^ae : quinta anui DCCXII siye de proximi posterioris anni principio, qua Di- vum Julium se colere praedicat| et secunda atque tertia, quas iilic v. 86 suas pronunciat, quarum haec est anni DCCXll, illa proximi superioris anni. Et tres, quas nominavimuSy Eclogas valde credibiie est» ipsum Pollionem literis suis addidisse, ut aut Mae- cenati aut ipsi Caesari Octaviano juveuis Andini lau- dem probaret*

PoUio postquam a Venetis discesserat, et vete- rani auctumni tempore ex agro Cremonensi Andem versus se movebant^ novo carmine et sudm posses? sioneiib firnuire , «et^ quam maximam posset, miseri- cordiam de vicinis^ qui aufiigerant, agricoUs Vii^- Uus concitare studuit* MeUboenm igitur facit poeta imminens Andi periculum cum capellis suis fugien- tem, et Titjro seni» qui Vii^iUi gregem Mantuanis saitibiis pascebat, «byiam factus, miratur in fuga paslor pastoris securitatem. Cui seiiex: Ut e ser* vitute se redimeret, cum domino praedio ejeeto {iro-

8 KCLOGA I. 1 — 5.

xinia se aestate Romam adisse et Octavianum juve- nem, quem Larem sibi postea habituri sint, deeernentem ibi audisse inquit, nt ager suus integ^er maneret. Quam exsttl fortunam miratus summopere eam laudat^ suam et , qui prope habitabant , pastomm graviter de- plorans sortem, cujfis Tityrus miseratione motiis pe- tit ab eo, ut secum pernoctet. AUegoria nulla est in bac Edoga.

Annotata.

I

1-^5. MeliboeuM Andinusv. 36, veteranorum militum, quijumjam irrupturi erant, iDJurias fogiens, auctumDi tempore v. 72 cum caprarum grege suo montem transit, quo senex Virgilii libertus (v. 28), Tityrnf^ domini boves pascit, etsub fago, patulis ramis diffusa, secnrus modo voce modo fistula canit alternis. Uterque , quod nomina declarant , Graecus erat gcenere, sed verna origine, qui Andem patriae instar baberet. Sub opaco tegmine fagi ramosae se- des , quamvis vespere ingruente v. 82 , aestivum men- sis Octobris calorem probat Aestate, amedio mense Aprili ad Novembrem usque greges armentorum reli- quique pecoris saltibus pascuntur, quod in silvarum frigore frondium germine ct recentlbus herbis melius alantur Georg, Lb. III, 131. Quare HlventriB Mum pro carmine pastoritio Jam apud Lucretium. Carmen hoc, cul Amaryllidis laudes propositae erant, Titj'- rus dicit modo canens? modo modulatus id monaulo

ECLOGA I. 1 — 5. 9

ex eulmo seu liordeaceo seu avenaceo, qui prae se*> ptem sjriogis caonis 111} 27 strideM utipulm no- minetor, Eadem avena v. 10 calamus dicitur : quod xaXafiog secundum Hesycbium et finmenti cnlmus est, et fistula. Tamen «vena aeque ac calamuB de quocunque tuhulo saepe dicitur Ov. Met, Vlll, 192. Muuam meditari minus populariter dictum videtur; tamen Virgilius non ita quidem , quemadmodnm nunc nostri poetae istos Arcadicos , prope divinos suos pa- stores fecit, sed ita coeli temperie temperatos ipsos moribus, ut quotidie fistuhi uterentur, novas salti^ tiones excogitarent , carmintbus certarent, etliis fere lusibus otium suum et festos in agris dies exhilara- rent, Patria h. h pagus patrius. Patriam Hn- f«imu9 p. fugimun non sine vi repetitum, ut pa- storis inde ehiceat humanitas, quae tanto desiderio v. 68 patrios agros respiciat. Praefectis maocipio- mm Varro peculium aliquod constituit, et coutu^ bernalef i. e. conservas ad ISberorum procreationem cum ipsis conjunctas : ita enim arctius fundo alligari. £o amore Tityrus Galateam primum amplexus fuerat (v. 31), mox formosam et prudentem Amaryllida, cujus laude nunc ut saltus resonent, cantu efficit. Foecundas mulieres Colnmella, ubi tres filios pepere- rant, opere remisso et condonato, ubi pliires , etiam libertate remunerabatur. Ipsos coionos, qui alie- uos agros conducebaot, Columella natos optat iii praedip , cui , tamquam paterno allcui , quo adolevis- sent, solo, diuturno usu amicius astricti sint. Haec ge- nerosi Romani prudentia utinam et ascriptitiorum , qai hodie pro servis sunl, colonorum dominos, si minus

iO ECLOGA I. 6—10.

ttitiores^ prudeDtiores certe reddat in vero commodo nestiiiMindo,

6 — 10, %iae eansa sit, cur, anxiis aliis de imninenle periculo, ipse securus neque caotu desi- stam, neque pascendo? Deus aiiquis |>raedinm ntH 9trum ab omni periculo tutum praestitit. — Deum appellat iaetus senex mire dilatata oratiooe Caesa- rem Octavianum, cui inter Lare$ privatos postea sive Deos fandliares prima quaque Luna tbus v. 43 et festis diebus insig-nioribus agnum saepe sacrifica^ turus sit ob praedium servatum. Homi«tes inter Deos relati Gmecis Heroes, Romanis LareM dieebantur, modo a singuUs, quod bic legimus^ modo culti ab universa dvitate. Inter bos Lare9 poblicos Julius Caesar iiabdbatur Deus factus V , 67 , iuter eosdem- que Caesar Octavianus relatus est primum Sexto Pompejo devicto vohintate urbium DCCXVIU ab U. C, et postqaam snmma impmi podtus erat DCCXXIV et DCCXXV ab U. C. ipsius Senatus auctoritate, ut HfHratius IV Od. 5, 33 cecinerit:

Te inulta prece , te proseqaitur mero '

Defaso pateris, et Laribos tuum Miscet namen, uti Graecia Castoris £l magni memor Hercu}is.

Hi dii domestici, sigillis vel ligneis, vel lapi- deis vel aends expressi, aut focis imponebantur, ar- mario quodam (aede^ iarario) conditi, aut in no- etumis n<^iliorum cubieulis servabantur, et peculia- ribtts sacrariis, Ijararii^ dictis;^ quorum duo babe- bat Alexander Severus, mz^nim gentium atterum, Abraliami, Cbriati, aforum; alterom niaorum geu*

ECLOeA 1. 6 — 10. 11

tiiiin, Platonis, Cicerovis» Virgiliu GvaviorilMia ia rebus placabantur fere Lares yel {Nireo caeso , vel «gno vel vitolo: Porci, ftti decimo a partu dte se- cundam Varronem, secundum Plinium qninto pttrus (sacri^) Labebatur, vilius fbisse videtur sacrificiumy quod etiam ruHicu Horatii Pbidile praebere po- tuerit, ]ta Tibullus quoque » qui Itbenter ac saepe de simplici msdcae pietatis sacrificatioae narrat.

1 £1. 10, 15:

Sed patrii senrate Lares: aluistis et iidem

Cursarem yestros qaum tener ante pcdes. Neu pudeat prisco yos esse a sdpite factos;

' Sic Teteres sedes incoluistis an. Tane melii» tennere iidm^ qmim panpere eiAa

Stabal in exjgna %neas aede deus« Hic placittas erat, sen qois iibayerat ayam

Seu dederat sanctae spicea serta comae, Atque aliquis , voti compos , liba ipse ferebat,

Postqne comes pnmm fflia parva fiivam. At nolis aerata» Laies, depellite teda:

Hostia erit plena msdca porcna liora; Haec pura cmii yeste sequar^ myrtoqae canistra Vincta geram, m)Tto yinctus et ipse caput.

Eximium agni sacrificium erat, quem ipso die octavo Plinii exempla munu scripta purum fuisse tra- dunt, splendidissimum vero vituli, qui die tricesimo purus erat. Agris ab Octaviano inter milites divisis ad parvum agellum TibuIIus redierat, et festo a^i^ mrvaiium die iu verna agrorum lustratione agnum mactat pro pristino vitulo I El. 1, 19:

Vos quoque, felicis quondam, nunc pauperis agri

'Custodes, fertis munera vestra, Lares^ Tnne vitnla innnmeroii Instrabnt caesa jovenoos: Nano agna exigui esft Imatia magna «oU.

Itt ECLOGA L 11— 18.

Agika cadet vobif , quam circam ruttica pubei Clamet: lo messes et bona Tina date.

Agno, quo non habebat ampliorem Tityriw, qvum benefico Lari caederet, victimam, ipsius praedii medio- critatem Virgilius significat. Caesae supra flamnias hostiae sanguis imlt^bat aram (Lb, IV, 542), cui altaria V, 66 superimposita erant ad exta ado- lenda v.'43. Nostra miyvaiy meme boves more ser- vientium dictnm est, qnemadmodum Moeris IX, 11 etiam carmina domini nostret dicit. Indene factum est, ut cana barba Tityrus ipse Virgilins putatus sit? Lmdere i jocari , arte muaica,. facili cantu et saltatione VI, 38 deiectari; apud Graecos qvoque Ttat^eiv et natSta de saltatione et cant|i (Hom. Od. VJ, 100. Athen. I, 11 p. 14); sed remoto levitatis sensu, qui in nostro spielen saepe accedit. Dele- ctatio enim et per se, et quod seria ad negotia inde reficiamur, digvitatem babebat. Ipsius antmi exerci- tationem ludum appellabant Romani i. e. jocum, et eum Graecis scholam i. e. otium , quod comis in ea humanitas iis proposita erat, non tristis pecuniae conquisitio.

11 — 18. Non invidet quidem Meliboeus Tityri securitati, sed non satis tuta ea videtur. Miror, qnod , qunm omnes fugam intendant , etiam de coelo monitt simus , tute in hac totius agri perturbatione quiescere possis et grex tuus. An falleris? aut quis- nam est ille Deus , qui ita te securum reddut? — Meliboeo quum cum grege suo etiam nunc aufug^e liceat, isque etiam Tityrum de salute moneat, vicus Andinus nondum, ut opinio estj in vetemnorum mi-

ECLOGA l. 11 — IS. W

litnm potestate esse poterat. Naiii non agm solHm et domibus pristini possessores exuebantur , sed etiam servis spoHabantur y sine quibus illonim possessio nul- lam habebat utilitatem et omnibus, quaecunque ad res rusticas pertinerent. Quae res, nisi per se jam satis intelligeretur, ex ipsis Dionis Cassii verbis pa- teret; imo proximo anno quum Virgilio fundus adi- ner^r, remanebat Moeris IX, 2 et adventitio do«* nino greg^s fructnm Mantuam afferebat. Ita potiuB res se babere videtur. Extremo anno DCCXIII quum inter L. Autonium et Octavianum Caesarem bellum Perusinum exoriretur, legatos Antonii, Asinium et Ventidium e Gallia Lucio subvenisse, Appianus an« ctor est; vero, ab ulteriore itinere a Caesare pro« hibitos, Ravennae et Arimini substitisse. Inde igi- tur ab boe tempore vacabat regio Transpadana ab omnibus copiis armatis, et quae viz adbuc coercita iuerat veteranorum militum Cremonensium impoten» tia, ea nunc demnm summo periculo in vicinitatem imminebat, et mox vere invasitlX, 2. Modo itttra* verat Mantuanum agmro , et t^tis agris Andinis trepida fuga Uir6a&ant9tr ^ qni instrumentnm saltem et supellecttlem rusticam ab ingruentibus praedonibus servare studebant. TmrdatMr i. e. hominds turbantnr et quae ad bomines pertiuent, majorem vim habet et la« tius patet ei a Quintiliano legebatur et praeferebatur.a Servio tenuiter dieto turdamur^ quod est in libro Ha- fniensi A. Hac in demigrantium turba, Meliboeus pergit, ip9e itttersum: animo aeger (Lb. I, 237, IV, 464 non corpore) procul hinc capellas protenUM ago. ProtemmM sive protinms ex perro tenms de loco

16 ECLOGA I. 19 — 25,

buleus, de minore foetura gregis sui, pecuiiiy y\ 33). agnoM saepe venales ilepellimvM, Mantua propc ripam ernt IUineii in lacum diffusi , ex tertio inde mil- liario vicns Andinus erat situs in jugo mofitis, unde campus y. 48 et pascua publica 111, 1 1 1, Vll, 6 — 13 a4 Mincinm descendebant, et via, quae ad Mantuam fere- hatlX, 57 — 59 medio itinere ad ripam sese flecte- bat. Itaque cum Camerario, Cerda, Ruaeo depellere inteHig^imus de deorsum pellendis, qua prima pote* shite lioc verbum est apud Silium IX, 396 et Plieiuni 11, 78; deducere^ quod alii libri exbibent,. eadem sententia margini adscriptum fuerat ad yXtmxvLV ex- plicandam. Depellere ut de agnis intelligeret a lacte depulsis (7, 15), quo in quoi s. cui Bur- manno mutandum erat, et ne sic quidem a lacte depulsiM solemus ita convenit, quam, quod saepe fiebat, deorsum depulsis» Columella Yll. 3 (ed. Schneid.), pastores remotiorum locorum cunctamfere foeturam pastioni retinere, auctor est; sed, urfoe propinqua, teneros agnos laniis tradi solere, et, quo facilius possint auferri , priusquam io pascua exie- rint, simulque ne matrum lac pereat; sed fieri non ptoterat, quin etiam ii traderentur, quos jam pelie* ren$ et non lactentes amplius et pastu opimi v. 33, 11, 21, bic loci imprimis, ubi pecuaria rei rusticoe erat amplissima Lb. II, 198, et urbs, cui veniret quotidie, ita propinqua. Tamen propter agnorum, qui pastu carebant, frequentiam in vilibus cibis agni- nam cum omaso conjunctam babemus apud Horat. I Ep. 15, 34. Romam Mantuae putaveram ita dissi- milem , ut praeter amplitudinem (recte) comparari pos*

ECLOGA I. 26—36. 17

sint, tamen nt altae cupressi robur lento viburnoy ita Roma caeteris urbibus parum recte cotifertur, taota ac talis e&t* Viburnum (Scblingpbaum, Wegescbfioge, kleiner Mehlbaum) Faulbaum^ la Tiorne) Vi^rmum Ltantana Li* frutex inter sepes et propter vias pro- veniens, sex ad duodecim pedes altitudiue aequans, ciijus lentis ramis ad seumenta coUiganda rUstici utnn- tur; foliis subviridibus , ulmeae frondis haud dissimi- libus, sed angustioribus ea, et striatis iucisuris di- stinctis: cujus e pallidis floribus, qui e muscariis (um- bellis) dependent baccae flavae fiunt) quae mox ru- bescunt, postremum nigrescunt. Chtpre^sus semper virens Lb. II. 84, 443, arbor silvestris^ meridianae plogae in altissimas metas fastigata, quae materiam praebet firmissimam.

26. Virgilii fautorem, Asinium Pollionem, deum Meliboeus putare videbatur, qui jam opem ferre non posset^amplius. Ita, quae de Roma narrantur, com« movent Meliboei suspicionem, ne forte ipse Caesar Octavianus intelligendus sit. Et quae scripsit Vir<« gilius; ecguae causa esset m&m aligua: quemad- modum apud Plautum Stich. I. 1, 32 quid agant^ ecguid agant^ guid sit guod aganty num guid agant.

27 — 35. Turbae quum de agris dividundis cie-

rentur, praedium. paternnm ut servaret Virgilius, una

cum suis Romam adierat, ita principio anni, tit, quum

fruges maturescerent v. 37, pecuniam Amaryllidis di->

ligentia collegisset Tityrus, qua e servitute sese re-*

dimeret. Itaque Romam propere adiit , ut a sene

Marone, Virgilii patre, viadicias impetraret secundum

2

18 ECLOGA I. 27 — 35.

%

Itbertateio, ne, si quando veterani ex e^gro Cremo- nensi milites irruissent, noyus domiuus aut recusaret» aut iniquis eam > obsirueret difficultatibus. lA/jerfas Ded erat Romanis, quae ex reterum opinione Tefer- ret aspectum ad supplices, et propius eos tfem^ ret, Tamen respexit — respeant tamen^ quod iteratnm lectorum pellat animos, hominem declarat, cui, quod diu frustraque ardenti studio expetiverat, eft vix amplius speraverat, postremum, postremum ta- men! obvenit. Jnera ignavus, seg-nior, infirmus — aeger, quemadmodum apud Tibullum iners aetas. Fieri solebat, ut servi de peculio in libertatem «e vin- dicarent pretio vix mediocri, quod interdum antea pacti foerant^ qua de re Lipsius agit ad Tac. Ann. XIV, 41 et Taubmannus ad Plaut, AuL V, 8. Servitu- tem, Seneca inquit ep. 80, mancipia quoque condi- tionis extremae, et in his sordibus nata, omoi modo exuere conantnr; peculium suum, quod coroparaverunt ventre fraudato, pro capite numerant. Captivos frug>t et diligentes non quinquennium fere amplius servitu- tem perpeti solitos esse, Cicero dicit PhiL VIII, 1 1 . Barbam tondere, quem Graecos morem Alexandri tem- pore Chrysippus philosophus Athen. XIII, 3 s.i8. testis est accepisse, quamquam Timotheus etiam tum ti- bicen ingenti barba canebat, Graecis tonsoribud e Sicilia advectis anno CCCCLIV Romani consueverant, et ad Hadrianum usque manebat consuetudo Augvstum, qui, naevos oris ut iix^tei^ barbam promittebat. Hu- jus usquead aetatem, quicumque urbanitatem aliquam sequerentur, raso fere conspiciebantur mento, laetique barbam juvenibus gratulabantur, quem festum diem XXI

- 1

ECLOGA I. 27-35. 19

anno agere solid sunt Aot le%abant barbam r«- ^/p^d novaculay wAtomtebaf^ furcipe (vol«eUa), quae radicitus, teste Sidonio, pilum toUeret: queml adraodura etiam nunc inter Judaeo^ velli barba oon- sueyit. Utraque supellectile c6ram Archelao, Mace- donico rege, loquax tonsor rogans aderat, qua ton- deri vellet? Tacendo, inquit rex. Habebant autem fere locupletes huic operi aut singulos servos aut puellas destinatas. Verum cum alii tum homines ni- stici VIII, ^4. Doo tam radere barbam, quam plus minusve eam praesecare solebant: quare Rullus tri- bunus, Ciceroui adversatus et humlliorum hominum vestitum blandiendo imitatus, capillatior incedebat bar. baque majore Cie. c. JHuli. JI, 5. Quod majus est, Seneca {ep, 114) reprehendit bomines aliquos delica- tos, qui ineptej ut conspicerentur, aut vellerent bar- bam, aut intervellerent : qui labra pressius tonderent et abraderent, servuta et submissa caetera parte. Hu- miiis quoque, qui vel in honorc erat inter primoa Christianos, animus calceamento nuUo Ep. Mjth. I, 2 1 • barba neglecta tenuitatem vitae simulare voluit. Cle- mens quidem Alexandrinus Paed* 3. suis auctor est, ut) leonum exemplum sequuti, vera integraque barba g^raves prodeant, quam ne novucula radant, diligen- ter cavendura esse, pilis tantum forcipe praecisis, qui supra labra impedimento sint, quemadmodum mollis ille apud Seuecam instituerat. Ita feodem modo ra- sum tum temporis mentum disciplinam nostram dede- cebat, quo ante hos centum annos advcnticiis erini* bus caput praetexere nostris in religionem venerat, aut nunc innatos suos nodis restringere. Sub hac

2*

20 KCLOGA I. 27—36.

forcipe, unde pili Hntco excipiebantiir, cum Martialis juvene canum Tityrum esse, cogitandum est epigr,

XI, 39: '

Jam milu nigrescunt ton^a sudaria barba, Et queritur labri^ puncta pnella meis.

Tondere dicitur et qui ipse se tondct, et qui ab aliis se tondendym curat: ut lavare, aqua se per- fnndere Lb. III, 312. Divortia tum temporis cum in- tcr liberos conjuges faciii negotio fiebant; tum faci- liori ctiam servorum contubernia dirimebantur , quam ad rem nihilo fere nisi domini conscnsu opus crat. Vaiicam vult Columella (XII, l) idoneam, jnvencm esse, integra valetudine, nec focdo habitu, ncc specie ita pulchcrrimam , ut dcsidiosum faciat contubcrnalem suum: a vino, ab escis, a superstitionibus, a somno, aviris rcmotam, diligcntem, parcam ct assiduam. Ti- lyrum utraque quidcm, quam dominus ci contuberna- lcm dcderat, captum hahehat vcnustatc; frugi au- tcm fiiit tantum altcra. Galatcae enim securitatcm, quae diligentia acceptam rem familiarem, libcrta- tcm ut optare licucrit, augere neglcxerat, vitii et sibi ipse fatctur fuissc principium. PecuHum, parva res, quam servis dominus Varr. I, 2, 17, patcr libcris darct, ut sibi cam habercnt: cujusmodi oves peculiare* Plautus Aain. III, 1, 37, Varro L. L. 4, 19 p. 28 ed. Bip. pecuiatorias dicit; tum pecunia, quam inde aliquis collcgerit. Quarc contemtim sollcrs acquircndi studium, quod omni nos humanitate cxuat, uerugo dicitur ab Horatio A, P. 330 et cura peculi, id est tristis pecnniarum conquisitio, quae aerugine obducat animos; quod quam parum juvet juvcnilis institutionis

t ECLOGA I. 27—36. 2t

novitios Los mag^istros! Plttrima quamTis Tityri ex septifi Mantuam exiret yel vitulinae vel agninae cae* teraeque foeturae sagSnata victima, piuguesque casij quamvis venales premerentur Lb. lil, 400,* numquam hujus rei gratia verumque praemium ab urbe ei per« solutum est: nimius enim, quem Galateae luxuriae impendebat, sumtus, ut sine pecunia fere domum re- diret, eifecit. Quod seeus instituerat in Virgilii Ma- reti V. 80 Simuli parsimonia:

— — — — nonisque diel>us Venales olerum fasces portabat in urbem; Inde domom, ceryice levis, gravis aere, refFibat, Vix umquam urbani comitatus merce maceUi.

Victintaey quibus gratia referebatur Diis Lb. 11, 147, pastu pecudes opimae erant, Hor. Od. III, 23, 9. IV, 2, 65: ita ut apud Piautum Pseud. I,.3, 96 vili sacrificio victima opponatur. Quare Tityrus obseptis.eas pascebat pascuis; nam septa a Varrone I, 14 et vivae et quae non vivunt sepes, terrei ag- geres et mtirt dicuntur. Ij^si victimae quum pingue* tudinisj potestas iusit, pinguis^ ut caseo omamento sit, reservandum est. - Jngratam maledicens incusat urbeni pneriliter iratus, quasi sedulo ea gratiam ne- gaverit. Simul confessione illa Maro excusatur, quod probo Tityro tam diu libertatem.recusaverit, donec mercede accepta eam venderet. Prudentius etiam nos de ascriptitiis cblonis institueremys , ut, ma^is ad liumanitatem exculti, peculio aliquo diligenter augendo libertatem mererent, quam ut, qua faeti sunt perpe- tuis contumeliis pigritia et inertia, ad primas eos et infirmas detruderainus rerunr liumanarum origiues.

112 BCLOGA 1. 36 — 39. ,

36 — 39. iam ioltelligo Amarylliclis trisiJdam, cur moesta Deos in vota vocaverit, cuique matun>& ia arboribus frnctus servarit. Tityrus aberat; omnis- que tua res tuam operam desiderabat, et borti et pa-^ scua et agri* Ejusdem pagi iocola, quocumque in loce pecuiinm Amarylits conjugis custodiebat, tristem Me- liboeus viderat: eadem vicinitate etiam naturam co- ^overat fundi Maronici v. 47, eque montis jug^o v. 7 1 campum suum desertum demonstrabat, Dii veterum, ut qni procnl abessent, alta prece, saepe clamore tantnm advocabanturLb.I, 347. Frug€9 maturesce^ . bant extremo fere Jnlio post ortum Caniculae IX^ 49. Pomum omnis frnctus arboreus, nec mala tantum. Ut apud Tbeocritum IV, 12 armenta tenentur ubsen- tis pastoris desiderio:

Mugita vitnlae qnaerant revoeare bnbalcum : ita faoc loco borti, pascua et agri Tifyri resonant desiderio, quod Amarjllida babet et paucam ejus foe- turam; cf, X, 13 — 15. JHnu9 y IHnus Pinea Z., cum propter fructum et amoenitatem, tum quod ceram apibus et erjtbacen praebebat, in hortin babebatur VII, 65. Lb. IV, 112. Font€9 vici Andini indicant pascua, quae Mincii palustris ad prata silvestribus e coUibus IX, 7 descendebant, et vel calore acstivo vel priusquam berba metebatur irrigabantnr III, 111. Hos ad fontes, ut meridianiim solem vitaret, umbra Ama- ryllis cum pauco grege suo consederat, Tityro tam procul absente v, 52. Hfaritatis arheribu9^ arbu^ 9ti9y ulmis imprimis, agros conserebat VirgOii patria Lib. II, 273. 290, quo« agros, mediis inter arbores spatUs yicenum ad quadrageniim pedum, seminibus

ECLOGA I. 40 — 45. 5)5

conspergebaut et pecore post messem obibant Lb. II, 303.

40 — 45. Ad Amarjllida quide» et ad rent meam remaoere volebam; tamen Roma mihi adeunda erat^ ut, priusquam Andes, quod instabat, occuparetur, li- bertatem ego impetrarem et dei tutdaris de praedio domini praesens andirem judicium. — Divi prae* 9ent€9^ qui inter Jiomines yersantur manifesta sua specie et potentia; coelestes contra v. 30, precibus demum acciti, opitulaturi subveniunt Lb. I, 10. Cae* sarem ibi Octavianam reperidbat juvenem^ deum pro- pitinm, qui, A. U. 690 Cicerone congule natus, anaum aetatis nune ipsum agebat vicesimum. tertium. Cum aliis diebus festis, tum prima quaque luna Liarilm^ familiaribus v. 7 a foci fumo purgatis et ccra nitidis, rore marino^ myrto et floribus coronatis, munus of- ferebatur, quale ve& familiaris sacrificari stoebat, thu- ris aliquid, mola salsa, primitiae frugum, lac, oleum et :sectilia de saeris epulis Irnsta in lance sacra, /90- telia^ posita; gravioribus vero in rebi^ porca, agna, raro vitula. Horat III od. 23:

Coelo supinas si taleris manas, Nascente Luna^ rustica Pbidile,

Si thure placaris et hoi-na Fruge Lares avidaqae porca.

Et Tibullus I, 3, 33:

At mihi contingat patrios celebrare Penates, Reddereque antiquo menstrua thura Lari.

Cuto priscus 143 Kalendis, Idibus, Nonis, festusdies quoties sit, coronam in focum villicam iudere, et La- rem familiarem pro copia, quaequae sit, honorare ju-

24 ECLOGA I. 46 — 50.

bet. Altaria sunt, in quibus victimae adolentur V, 66. llle adolescens responsum miM dedit petenti. Itane ipse Caesar Octavtanus cum sene jnstico coUo- quutus sit? Yix credibile. Sed €ieus tamquam tu^ telariM boc ille' oraculum edidit, id est, seni inter^ roganti, quaenam fortuna praedio instaret, dominus vel aenex vel juvenis, praculi quasi interpres,' vno(pij^ Tfig, indicavit, Caesarem praedium servaturum, et li* berto, sed pretio inde conducto, etiam in posterum^ boves pascendos esse. Hesponsa petere^ Deos con- sulere, Aen. Vll, 86^ de Fauni oraculo dicitur; sed remuvendae sunt graviores nostrae de diis et oracu- lis sententiae: nam divinitus edictum, responsvm, etiam quotidiana in vita quidque dicebatur, quod even* tum aliquem portenderet, quae portenta singulis fere diebus accidebant, Isti responso Tifyrus et ipsi ora* culi speciem induit. Pueriy magister pecoris et so« cii. Hodie quoque nostros inter exercitus sociosque navales pueritiae gratia et titulo etiam senibus blan* diuntur! Pascite gregem et educate vitulos, qui gregem suppleant; neque anxii sitis de praosente nec de futuro tempore. Submittere, novam prQgeniem alere Lb. III, 73. 169. Numquam suhmittere ma- res pro admittere dicunt; etiam apud Nemesianum cynegf 114 marem sudmittere idem est, quod apud Varronem II , 3 mares ad admissuram sulfmitti solent,

46 — 50. Ipsum Caesarem Octavianum, quum Meliboeus audiat, praediura Maronis servare, fidem babet. Igitur nterque et is, qui fugit, et is, qui remauet, quod summum erat carminis propositum, uno

ECLOGA I. 46 --50. 2iS

ore cQDsentiuDt: Caesar et polest opitulari et opitu- labitur ! Novum periculnm quamvis mag^num sit, quod Mantuae iustet, buic communi tamen iile fiduciae ita non verba dedisse poterit, ut sperare liceat, etiaui ampMcata tutela , eum eoa recipere , qui prope absint infelices. — 0 fortunate, ergo tu vereba- bebis rura tua? i. e. dominus sna habebit. Pmrvm sunt et maera^ sed tu i. e. vo9y quae vestra est abstinentia, iis contenti estis! Studiose Vtrgilius, et qno magis ei fidem babeant, alieaa oratiene ejus, qui, agelli vicinus, prope eum cognoverat, rem suam attenuat, ut paupertatis continentia, quae paululum adimat avaro militi, gravius commoveat Caesaris ani- mum. Agri ejus e saxosis et silvestribus collibus, ttbi Tityrus tum pasccbat, ad prata paluBtria de* scendebant Mincii, qui lacum hic efficiebat IX, 7. Nudam rvpem fiogtt, bjperbole usus, superiorem terram; juncosttm paludem tennissimi proventus in* ferjorem, vix quo pecora pasci possint. Tamen et rammi et imi colles, fontium scatebris irrigui, eam* dem pabuli praebebant ubertatem et pecori et apibu^ quam omnis haec Lb. JI, 200 felix regio; raediae- qne erant segetes fmmenti ulmis maritis intersitae v. 56. Juncu9 coUectiro nomine, quale a;^tvog Odyss. V, 463. AgeDus tuus qnamvis pauper sit, te tamea non, ut miserum amicum tuum, cum grege oportet in longinquas terras aufngere, in quibus rautata pastio imbeetUas matres, postquam pepererint et prius* quan pariant (ut hanc, quam duco, capram) coofir dat, greges etiam inter meantes sint, qi|i reljquo pecori morbis officiant. Gravis^ onustus, tardus,

26 ECLOGA I. 46 — 50.

acger Lb. III, 96. Foetm i. e. parens, mater dici- tur a eoneeptu ad partum; quemadmodum foetura est, quae ad hujus temports rationem pertinet, Varr. II, 1. Col. Tll, 3. Sententiarum ordine modo tem* pus e^Qcitur ante partum, ut^ quum Columella VII, 6 auctor est, frigus obesse capris, foetin imprimis L e. praegnantibus, vitiato, quod in utero gerant; VIII, 11 de foeminis pavonibus est plenis foetn: fnodo tempus post partum , ut apud Plinium VIII , \ 9 ieaena foeta^ mater leonnm, catulos defendit ; apud ColiHnellam VII, 3 gravidae et foetae^ ^ae pa^ rient quaeqne pepererunt^ «ibi opponuntur. Ejus- modi nisi inest discrimen aliquod, foeta dicitur de omni procreatione prolis sive re materna: ita Arno- bjus II p. 93 de Jovis adulteriis factae snnt Jovi^ compressionihus foetae^ i. e. parentes, matres* Hujus verbi origines sunt feo^ pervetustum ex qpvrc^^ gigno, procreo; unde intransitiva quoque ^0 %t fuo^ item fere^ litera r addita ; quemadmodum eadem po- testate geo in gero^ geno {gigeno, gigno) et genero transformabatur. Recte igitur Ovid. fast, IV, 631 fordam bovem i. e. vaccam praegnantem a ferendo dictam putat, iudeque etiam foetum no^ men babere dicit. Constat, antiqnissimos Romanos fetue^ fenum^ fenus scripsisse; bis mutabat novis- sima aetas e in ae Varr. VI p. 80 (99 ed. Bip.), illi in oe: eodem modo fidus pristinum i« e. socie- tas, pactio, foedus fiebat. De oommuni radice feo illius et geo^ e qua et Graeca et vernacula et Latinae linguae principia pata sunt, alio loeo dicemua.

ECLOGA I. 51 — 6S. 27

51 — 58. O Micitatem tuaml quae hic te p»-

triis in canpis pascere et recumbere siuit ad rino^

rum opacas flexiones et roontanas fontium origines:

verno quidem tempore illio in prato^ sub 9aiic$o li-

mitts; liac in rupe aestivo et auctumni tempore, co-

jus ad radices "ulmi maritae sunt. Jaro attctumnus

erat v. 72. Fluminmnota^ quae tam saepe et tam

diu cum grege adisti, quonim singulas arbores et

singnlos frutices, singulos gurgites cadentis Ijmphae

cognovisti. Flumen^ rivusV,84. Lb. IV, 54. Quid?

quod yel Minciura, qui lacus erat Virgilii ad agros',

vel Padum intelligebant, qui procul hinc aberat? Fon^

tes Sifcri dieebantur, quicumque sua sponte mana»

hant, manales : arboribus eingebant eos jst geniis

eorum flores, memm, oleum, placeatas, nummos et

victimarum sanguinem, fontibus iiifusnm, libabant

Hinc V. 53, cui respondet Ainc v. 56, illic infra.,

hic snpra. ZAmites i. e. fines praedii feris et mari-

tis imprimis arboribus conserebautur )X, 9. Lb. 11,

339. Virgilii prata, in quibus vemo tempore pasce-

batur 111, 55. 111. VII, 11, a finitimis viva dirime-

bantur salieum sepe, quae, dum florebat, apnm exa-

ninibus perpetuo resonabat Salicum et genestarum

sepea, etiam mellificii causa, laudat Virgilius Lb. II,

436. Veterum ex phjst(^ogia apes inde a vernoaequi-

noctio lachrymas arborum ad erytbacen, suocum flbrum

ad ceram Lb, IV, 53.' confii^iendam ettama salicibus Lh.

IV, 38. 182 petebant* £x julis saKcnm utrinsque ge-

neris flores apnd nos mense Aprili extuberant, quorum

maseuti Ijmphae lachrjmani continent jucundt «aporis,

foeminei lanuginosttm semen utriculo gerunt. fff'

88 ECLOGA I. 51 — 58.

blmeme^ quae acris suaWtatis mel colliguQt, quale per tliyma Hyblae^ Siculae urbis, coUigitur VII, B7. Virgilii pastores multi snnt etiam in apibus servandis, in hortis colendis, vinetis et ag-ris, item in venatione. Semper i. e. dum arbores florent; ut 111, 62 et VU, 50 de hiberno taedarum incendio: vel tamquam si quis nostnira dicat: aves semper cerasos mihi rodnnt. Saiictum proprie campus salicibus consitus, hoc loco, salices sepis; quemadmodum spineta II, 9. sepes spineae. HiMC tibi cum verbo suadehit jungendum; et fj^mfte sepes tlepasta poetice est pro sepes^ guae dejmsta est sive tlepascitur: eodem modo VI II, 24 gui passus; Lb. IV, 89 gui visus; adi Deutsches Museum 1786. T. 2. p. 36. Supra sub rupe siU vestri, ubi colloquuntur, Virgilii segetes erant, ma- ritarum ulmorum ordinibus distinctae : . quae ulmi cite* riore in Gallia, frumento intersito, a scptemtrione ad meridiem intra quadragenos pedes, intra vicenos pedes a lateribus; sed, ubi nihil serebatur, intra vi* cenos pedes quoqnoversus coUocabantur Lb. II, 275. A solstitio ad mensem Augustum usque maritarum arborum rami per tabulata dig«sti tondebawtur^ et, nenimia umbra vitibus nocerent, etiam tenera fronde privabantur, matutiao tempore et vespertino, uti .ma» lebant, studiose enim cavebant meridianum (Plin. XVlil, 76); fronde autem, vel ubi primum desecta Aierat, utebantur ad pabuium, vel siccatam servabant hiemi: /roudatio Lb. II, 400. 446. Longissimum diem, Plinius tradit (XVlll, 28 s. 68), agrtcolam, felia ulmi ad pabnlum stringentem et vitem deputan- tem, vel versis foliis intelligere, quae post solstitium

EOLOGA L 5^—63. S»

•

alia parte coelum respiciant, quam qua spectaverikit pridie, rel incubautis palnmbis gemitu. Uterque et palumbets 111, 69. et tnrtur inter aestivas aves messis advena est^ et bis incnbat, vemo tempore et circa solstitinmf pulli capiebantur et saginabantar; mansueti etiam in columbariis palumbes ovis ineuba* bant. Tua cura^ tuae ((eliciae, ob gemitum, Cfgus suavis sonus a Longo quoqne laudatuh Haec pu^ iumbis ampliore sermone dictum pro usitatiore Uic V. 15. Turtnr^ cujus generis etiam est columba risoria, tres tantum menses in Italia moratur, eam- que Origenes juga montium et arborum cacumina di- ligere dicit. Erigebant quidem Yirgilii in patria ad quindecim tantum vel viginti fere pedes maritas ul- mos; sed quid obstat, quominus rupis ad radices, quae segetes terminabant, etiam de altioribus ulmis cogitemus? Tbeocritus quoque Vll, 141, quo die primitias fmgum Cereri oblaturos adiit^ turturem au- diit gemcntem^ quum aestivam omnia et auctumnalem fertilitatem redolerent. Canens frondator dum ulmos amputat illic^ Iiic neque palnmbes neque turtur, iu alta ufmo considentes^ a gemitu cessant.

59' — 63. Vere dixisti! facilius fient^ quae fieri nequeunt^ quam ut Caesaris beneficia obliviscamur. — Rebus incredibilibus implere comparationes etiam qno- tidianus sermo multo tum usu consueverat. Facilius volabit cervus et piseis erit in sicco. Ne^ aethere mutato^ legatur ae^uore, ut artificiosior exsistat di- ctoram interse contentio^ etiakm baec causaest, quod uequor^ si id non alia ulla re insignitur^ tantum

90 EGLOGA 1. 59 — 63.

•

pimnMeM est. Pro in Uttore Hafniensis liber A ud iittora praebet^ diversitate sane meniorabili; qua nisi unus differret ab reliquis aut explicatio prius habendum esset> aut in errorem in aethere scribaa induxisse credendum. Mutata plaga facilius Par^ thw V. 66 sub occidente sole^ sub oriente Germa^ nM9 habitabit. JFineSj termini orbis terrarum^ quem. admodum apud Nemesian. cyneg. 65 geminis sub finibus. Quae ita ne mutanda qnidem erant diversa domicilia, etiamsi aut ipsum occidisset Romanum imperium aut totum id aliquis peragrasset Ambo populi reipttblicae Romanae infestissimi et fama no* tissimi erant, quos atrocibus proeiiis et redeuntibus domum militibus etiam infimi Romani cum breviter significatis fluviis cognitos babuerint oportet. Galliae quidem est, neque German iae ^r^r siseAraris, qui fluvius^ Sauconna postea, nunc Saone nominatus, prope Lttgdunum (Lyon urbem bodie dicunt) in Rho- danum (Rbone) influit.. Sed Tityri aetate etiam a doctioribus viris de finibus illarttm , terminis nnper- rime discretamm, terrarum dubitari poterat^ qaas in* certa pritts attt Celtarum ab occidente, aut Scytbarum a septemtrionibus nomina complexa fuerant. Imo in Eratosthenis tabula, quae' tum auctoritate valebat, Rhodanum Araris cum Rheno conjungebat Lb. 1, 481, itaque poterat aeque atque ille Celtarum et Germa- norum finis haberi. TigTis fluvius, hoc sagittae nomine per rapiditatem cursus appellatus, in Armenia mbjore orihir ; -allttit inde oram ulteriorem Mesopota- miae, cujus terrae citerior fluvitts, Euphrates, re- gnum Partliicum terminubat; quocum conjunctus Ti-

ECLOGA I. 64 — 66. 51

gris una inflait in sinum Pereicum. In Seuecae M ed.

373» ubi haec leguntur:

Indas gelidam potat Araxen, Albin Persae Rhenamqae bibunt:

Jndi Aethiopiae^ quae ad meridiem spectat Lb. U^ 1 16, opponuntur Araxi, qui est ad septemtriones Tersus; et fluvii Germaniae, qui ad oceasum vergunt, Persis, qui sub oriente sole habitant. Bic locus Schraderum in eum errorem induxit, ut hic quoque Ararin iu Albim mutaret, qnasi jam tum Albim Romani nove- rint! Ararin et Tigrin^ Graeca positione^ Len- gnicii liber MS. praebet

64 — 66. Atnosin omnes terrarum partes hinc procui a domo quoquoversus dispellimur. Auget di- eendo infortunium impetus quidam vehementer com- moti animi, quale €alpurnii iV, 38. Afri^ populi Afrlcae^ qui in oblongo orbe terrarum ab Aethiopi- bus supra Aegyptum positis ad Hispaniam vergebant Lb. 111, 339. Ibimu9 AfroM^ Scythiam etc. in prae- positione non praeposita, vetere dicebaut cum Graeca lingua consensu, cujus domumy rfr«, villam venire apud Fannium anttquum (Charis. I, p. 99), Ache* runtem recipere inPlauti Mostellaria reliquiae sunt; Cyprum tendem» ipse Livius XXXill, 41 praebet. Scythia^ ora aquilonaris hujus orbis nostri, ad quin- quagesimum quartum fere terrestris ambitns gradum pertinens, et a septemtrionibus et occidente sole, ubi Rhenus, ad septemtriones et orientem solem, ubi Indi Asiae termiuare eam credebantur, porrecta Lb. If, 115. 116. Oaxis nomine non dubium est, quin sermo popularis Ooci celebre flumen appellaverit ad

52 ECLOGA h 64—66.

orientem solem', quod upa cum Q:stremis ludis in di- tione Parthorum esse imprudenter .putabant. Lb. II, 170. J II, 27. Eodem Oaxe (nam, ut ita legatur, Bar- tbius evincit) Claudianus XV, 31 remotas Orientis terras significat; ut Oxus. in Oaxem, quemadmodum Orion in Oarionem (CatulL c. JBer, J^icand. JR/u^ tiL I, 637), mutatum sit. Oaxem sive Oxum^i Strabo auctor est, iuter Bactros et Sogdianos me- dium interfluere ad ulterius littus maris Caspii, ubi de tanta altitudine praecipitem eum ferri refert Po- lybius, ut stadio (125 passibus) amplius cadendo exsultet, l^pmines etiam infra flumen equis transvebant. Plures anuies, cujus rei alii apud Strabonem aucto- res sunt, depressum maris Hyrcani littus ex cavis ru- pibus imminentibus tanta vi transiliunt, ut infra i»- structi exercitus sicci transeant^ incolae saepe festis diebus aut sub antris rupium aut sub flumine deci- dente considant sole illusitres, dum dextra laevaque in frigore littoris, berbis floribusque impleti, mare conspiciunt Liuto semper Curtius dicit Oxum sca- ixx^. Cretam boc lutum Tityrus dicit i. e. canam argillam figlinam Lb. II, 215; rapidus cretae^ ut vulgaris sermonis rapaac, Pompeji expeditione con- tra Mitbridatem Magnum A. U. C. 687 — 690 Varro apud Plinium ^) exploratum esse docet, merces In- dicas ad Bactros, indeque Oxo fluvio ad mare Ca- spium pervenire, unde in Cyrum subvcctas terrestri itinere quinque non amplius dierum ad Pbasin in Pon- tnm devebi* Sed redeuntes legiones, verisimilius es^

») PUn. VI, 19. Varro fragm. p. 365.

ECLOGA I. 6T--73. 55

• T«tera iaventa ie hujus terme angulo vel lathis inter

po[)uIum disBeminavisse, qiiom faisa tm veris riepertis

emendavisse. Qnod in terrarum Jbii6«s , quamvis in»

doetus» Meliboeus Cretam insulam-, qoae media eamm

erat, posuerit, et ignoto eam aliqno amne, qui sit

neene, etiam nnnc dubitatur, significaverit: haec, quis

est^ cui post snpra dieta piaceant? Europa, Asia et

Africa qmmt insiila mnndana potarentnr intra hunc ter-

rae quasi cingnlum temperati solis ex orbe in longitudi-

nem compressa; Oceani insulae ipsaeque Gades extra

orbem teliramm silae esse videbantur. Ampliores in«

sulae y qoales erant Britannia obeuntis, Taprobane

(Cejlon) ocientis soiis, singularis aliquibos mundi insU'-

laeerant, citra quas solse converteret: qnare iuAem

Vlil, 727 eaetremi hominum Morini dicuntnri qui,

Britanniae adversi» Galliam Belgicam tenebant* Post

delelam Phoenicum ct Carthaginiensium mercaturam

Britannia ita obliyione obruta fnerat) ut multi non ve-

ram illam, aed fictam aKqnam terrom esse putarent;

doncc Jttlius Caesar, ut laude etiam extra orbem terra*

rum propagati imperii populi gratiam sibi conciliaret^

celebrem expeditioiiem A. U. 698 molitus est.

67 — 73. Umquamne vici paterni ego fines et

cespitem, quo pauper casa tegitur, paucasne aristas,

florens olim regnum meum, videbo postea, qnamvis post

longum temptts, et mirabor? id est, num bonos agros

neglectos umquam stupebo revisens? — Oratio dis-

torta desiderii dechirat magnitudinem. ' En wmguam

non tantum interrogando pro umquamne^ sed optando

Vlil> 7 dici, interdum ab ira commotis, Gronovius ar-

gumentis probat Liv. XXX, 21« Hujus loci prave m-»

54 ECLOGA I. 67—73.

teUecti seniieiitiaiii , pMt Germani dubitatiiMiem, Cerda priauis expediebat eo, quod v. 69 /io^/» ex v. 67 re- petitum» pu9Hm ease notavit» quale Lb. III» 476. Sed omuem litem simiUs ratio dirimity qua Lb« II, 369 — 261 imte Vii^^iUus usus est, ubi post muU» aute et «r, quod sequitnr, tertio inde versu iilud umte repetiit. Rustica Sleiiboei domus {cMa universe appeUata) pro« prie erat tugmrium stve aedicula, cujiis tectum e stra- meoto, anindine, virgultis aut cespite ternim attinge^ bi^ nulio pariete. Eodem nomine Isidortis appeilat ku- miles easas arundlneas custodum vinearum , et Digeato- riim VI ii, 3, 6 tmgurium tabulatum est, quo pastor in agris ab byeme defendatur, ^eteres, Vitruvius II, 1 iaqait, arundinibus et froade domus tegfebant, postte«- ctis dedivibus luto inducto , cujusmodt etiam nunc re- periuntur aedificia apud exteros, apud Gallos, Hispa- nos, Lusitanos, Aquitanos robusteis scandulis aut stra- mentis contecta. Regnm mea boc fiructn , boc usu Lb. Ilf , 476; mox barbari possessoris negUgentia so- litndo paucarumariMtarum/ Uac cogitatione, quae etiam Caesaris mentem excitare poterat, impigri agri- colae animus valde commovetur. Haee^ inquit, agros suosde summo demonstrans, baec tam diligenter culta nevalia i. e. vel quiescentes agros et ad pastionem adbi- bitos, vel proscissos post quietem, et, quod gravius esl, /ies agroe jam frugibus tomitM impius miles, rudis ad^eaa babebit? Post auctumnale aequinociinm {VIII caL Octobr.) liordeum, linum et papaver Lb. I, 308 se- rere coeperunt. Romae dum morabatur Titjrus poma matumerant v. .H7; et minc ipsum liabebat maturas ca- staaeas v. 81 : quo magis ad byemem fuga miserabtlis

ECI^GA I, 74—78. 58

crne. Bmr^rwt , Ctettw» tmmAfauoi^ , mit aiifis

quM it4ye»« die tegiwitow Cuemii. * 1^« prothis?i$^

p^rdmmt iiiilMeol; UnfmBses libri ]|fii8. di|ii A. € ^

Lc9gBi(jaoiii»; iipe mileBi toffiHiiHHB laBtiiiB jrf«efaiitit «i/

^fl^fm, iUii4 termiBHMi «ifliui« ^9^1*«, id «Mt, extremtMi

fioe» vifMisi oiviti^» CuiniMB iaeBieDteiB ^DciBHis, f»kuu

te P^sbiiMmi^ «IrBBifie bbIbi lAest ia Mrend: Ma-

ritorQiB «rbormi ardiiies obbi iriiretis a^He pomaiiis

iBl^ seg^s ifetetUgit. Nunc (iBdig«e fert ae ulloquutQs^

BBBe fims ia txmsm tiiii po«ia im^ere Lb. 11 « 7S{

HBUlH gHBBiis iBBlBr oiBBittm dMKxia. ' I$uerere il^, 50*

NUBe vite« ordimm* Et JitkBme db «rkirMMs vites,

pinea^i et j^bonuB admioiisiiUs jmifitae, mrbmia^ qul-

nae qui$temnee 4i«pn»B^bBater , iit aingiila quadrata

ftBroat, fuorEBI ^^Hi|»rois FJtiibus qiilBta ioterponeretur

BlBriiB) et &rm Badiqiie apfmreret V et X Lb. II, 2T7.

Vifgilif pastores i«jdiislyji Jiomm aratit et vere riMlM

?• ^4» BjefBe otiost aliqui nostrae Aroadiae.

74-^7$^ Mdiboeiis jn eo est, at protenus gregem

agat; j»ed 'fltyms» al ia mia Secum sihrestri pernoctet,

ai par9Baiket -^ Jte» e^niae Iubjc io&iiees, et pabvlum

i|it«ariie, nec eentiwi ^atis «ee satis tutum v. 49. 50.

Feiiof^ qaippe majorii pooderis, prae ^uoud^m.

N|tBMi«iiin post ego» queauidBloilttm bie Jn patrio campo,

lyge yfMm augei^ntibtts gaadebo: neque in saltibus

aestivo teaipore, q«am ealiorem antro fugiam froadi'-

J^ opiMBO et caaam; nete veris tempare in pratiii subje-

c^ V. 53, ir|«ae cytiso et aajyicibiis e^nsevi Lb. If, 195

— 199; nam inter arbusta quidem nullae caprae hobe-

bantur. Antra pampineis aditibus mujta sunt iu terris,

quae sub mitiore jcoelo montibus adjacent v. 80. V» 6.

30

56 ECLOGA I. 79— -83.

Fer TOTOs qnidem ninneniiii liceret : Dmm0M de rupt precul pendere pidebo; ta«ien ita legere yetuniUR; cujiis rei quae causa est? haec, quod poesis quotidla- num 'sermonem mutare jubetur ioter omnes^ nisi inter — Germanos! Cantue^ pastorum more calamorum sonitu distinctus. C^HeM^ Medieugo arbdfea JL.; canus frlrtex aagustioris trifolii et pallidi fl^is^ io Ita^ lia lioc pdmlnm, quo nelius pasceretur pecus, sed rariore cultura colebatnr, quam qua id Ptlnius utile esse putabat, et poet vernum aequinoctinm, postquam florere desierat, per octo menses demetebatur IJb» If, 431* Columdla agrestis alicujus ejus generis meiitio- nem facit, grati capris atque apibus» Florentis cjtisi aestu Aristoteles lac paulum inarescere censet.

79 — 83. Rustici senis hospitalitBS, qua profu- gum amicum ad victum et cubile semel ukimo gradu apud se recipit, Caesarem, si animum in pectore gere- bat, movere debuit. A medio mense ApriK usque ad pluvias Novembri ingruentes, quas hiemem suam appel- lat Italia, in saltibus sub dio pernoctabant boves seplis propatulis, quo a pastore buccina convocati tiumera- bantnr Lb. 111, 224« Propter rorem nocte decidentem et pluviam pastor palis et sarmentis humiiem castim sibi instituebat II, 29, intra quam fronde, herba et, eujns odore nngues arcerentiir, filice cubabat, indtrata peUi- biis. Antra saepe uaturalia, quae rupibus inerant^ ad has sedes silvestres accommodari poterant; quale Theo- criteae Amarjllidis 111, \% ante quod ita queritur amator :

Parva apis esse velim; cnrae quae, cerne, fatigant Pectns; ct, nt visam, ftlicis qno cingeris Iierba, Antrnm, (iexnm hederae, filicis perreperc vallnm.

ECLOGA I. 79—89. 37

Aiiiliui liedera circmiifleptiMi cnitib«i daudebatur filice lextis Lb. III, 323« Casae lilvestris Menoriaai Oenoirn Paridi renovat in Ondii ep. V, 13:

Saepe greg^es ititer reqaievimns arbore tecti;

Mistaqne eaai ibliis praebuit herba tarum. Saepe soper stmmen f^enoqiie jactntibu» aHo- •

Defensa est hnmili cana pruina casa.

Et per antra puellas fiirtim oscuia dedisse silvicolfls vi-

ris^ Propertitts III, 11, 33 dicit, toris io ^anineis se-

dentes et pdlibus cervinis. PmMt^rm/idus ai$iris

Lnna apud Claudianum X, 114 ad Endymionem de-

scendit. Petrarca quoque Canz« W, 35 dicit de pa-

store, qui:

Poi lontan dal|a gente ■ O eaaetta o spelujica \>\ verdi fhmdi ingiunca; (Antrum casamve fronde spargit, civium Procul remotus aginine.)

Hanc meciem i. e. per hanc noctesi, verius est, quam Aae moctey qnod per errorem scriptum est; non minus poteras^ pervetustnm pro posses VII, 19^ antiquiore loco babeDdum est , quam poteris , quod quotidiani sermonis est. Poma^ fruges arboreae. Molles ca- staMeae^ non crudae amplius^ sed maturae: moilia tfina Lb. I, 341, taoUia fraga Ov. Met. XIII, 817. Maturescunt mense Octobri et Novembri Vll^ 53, et to- stas Plinius ait gratissimas esse *). Levem , nullis ediiais, castaneam , quae amygdalorum fiebat insi- tioae, inter Romanos agricolas primus novit Palla-

•) Plin; XV, 23 s. 25.

S» ECLOGA 1. 79-^83.

4i\m *). Pre99um ime^ raeem oaseus coagtilatt la- ctis, qui ad eeKerem vsam mami aiit pondere atiqno premebatur. Cuimina aedfom domiBonim agprestium^ villarmm^ quae et in pago Ande et prope ab eo di- spersae aberant, fiiniabant de eibis ia.vespertinam coe- nam coqneiKlis. CafiaKbfiS ^tiifii Aimuni non solebunt educere Lb. 11, 242.

■I». »

•) Prtl Lb. XIV de iHsif. J55. 161.

EGLOGA SECUNDA.

A L E X I S.

Pormofliiini pastor Corydon ard^bat Alexin, Delicias doinuii; nec, qniil speraret, babebat. Tantuin inter densas nmbrosa cacuniina faj^s Assidue veniebat; ibi baeo incondita solus Montibus et silvis stndio jlictabat inanir 5

O cmdelis Alexi^ nihil inea carinina curast Nil nostri iniserere? Moii iiie deniqne coges! Nnno etiain pecndes umbras ct frigora capfant; Nunc virides etiain occultant spineta laccrtos; Tbesfylis ct rapido fessis messoribus aestn 10 Allia serpyllutnque herbas coiitundit oientes. At mecnin raucis, tua dum vestigia lusfro, Sole sub ardenti resonant arbusta cicadis. Nonne futt satins, tristes Ainaryliiilos iras Atqae superba pati fisstidiat nonne Mcnalcan,i5 Quamvis ille niger, quamvis tu candidus essesf O formose puer, nimium ne crede colori! Alba ligustra cadunt, vaccinia nigra legunlnr. Despectos tibi sam, nec, qui siin, quaeris, Alexi: Uuain dives pecoris nivei, quam luctis abundaus.'io Mille meae Siculis errant iu monfibus agnae! Lac inihi non aestate novuan, nou frigore delit! -

40 ECLOGA SECtJNDA.

Canto, quae solitus, si quando armenta vooabat^ Amphion Dircaeus in Actaeo Aracyntho!

25Neo sum adeo informis; nuper me in littore vidi, Quum .placidum ventis staret marc. Non ego

Daphnin, Judice te, metuam; )si numquam fallit imago! O tantum libeat mecum tibi sordida rura Atque humiles habitare casas et figere cervos,

3oBaedorumque gregem viridi oompeUere hibiseo! Mecuni una in silvis imitabere Paua canendo ! * Pau primus calamos cera conjungere pluros. , Instituit; Pan ciHat oves oviumqiie magistros: Nec te poeniteat, cidamo trivisse labellnin!

35Haeceadem'utsciret, quidnon faciebat Amyntas? Est mihi dis|>aribus'septem compacta cicutis Fistula, Dainoetas dono mihi quam dedit olim, Et dixit morions: Te nunc habet jsta secundum! Dixit Damoetas ; invidit stultus Amyntas*

4oPraeterea duo nec tuta mihi valle reperti Capreoli; sparsis etiam nunc peltibus albe Bina die siccent ovis ubera; quos tibi servo. Jam pridem a me illos abducere ThestjUs orat,; Et faciet, quoniam sordent tibi mnaera nostra!

45Huc ades^ o formose puer! tibi lilia plents,. Ecce^ ferunt Njmphae calathis; tibi candida

Nais^ PaUoBtes violas et samma papavera carpens^ Narcissum et florem jungit bene olentia anetbi ; Tum, casia atque aUis intexens suavibus h^bis, ,

50MolUa luteola pingit vaccinia caltba, Ipse ego oana legam tenera lamigine mala

ECLOGA SECUNDA. 41

Castaneasque nuces, mea quas Amaryllis amabat; Addam eerea pruna; honos erit huic quoque

poino! Etvos, o lauri^ carpam^* ct te, proximamjrte: Sic posltae quoiiiam suaves miscetis odores. 55

Rustictts es, Corydon, nec munera curat Alexis; ' Nec, si muneribus certes, concedatlolas. Heu, heu! quid Tolui misero mihi? Floribus

austrnm^ Perditns, et liquMis imuiisi fontibus apros! Quem fugis, ah demens? babitarunt di quoque60

silvas DardaninsquePaTis. Palias, quas condidit, arces Ipsa colat; nobis placeant aute omniasilvael Torva leaena lupum sequitur; lupus ipse oa-

pellam ; Florentem cytisum seqnitur lasciva capeUa; Te Corydon^ o Alexi: trahit sua queuique vb*65

Inptas. Adspice, aratrajugo referunt suspensajuvepf», Et sol crescentes .decedens dupticat umbraa. ; Me tameo urit amor! quis enim modus adsit

amoril Ab Corydon, Corydon! quae te dementiaeepitl SempHtata tibi frondosa vitis in ulmo est! .70 Qiun tu aliquid saltem potius, quorum.ijidigtl

usus, VinnnibHS moUique paras detexere junco? Invenies alium^ si te hic fastidit, Alexin!

EGLOGAn. EZPLIGATA.

ARGUMENTI NARRATIO,

AB U. C. DCCXI. C. Vibio Pansa A. Hirtio Coss.

V E R N 0 T E M P 0 R B.

Virgiliiis a n n u iii agens 26 — 27.

Oiiec Ecloga^ non <lubium est, quin earum, quae ex« stent» decem antiquisaimtt' sit. Ejus enim nomintttim in quintae, anno DCCXII conscriptaey yersu 86 una cum tertia et ante hanc mentio fit, et in ipsius ter« tiae^ fiae veris est anni DCCXll, versu S4 rmsticajm Pollio quum amure dicatur Virgilii Munam; non alia ita ttisi eadem baee significatur, quam traditam acce-. pinMM^ Bdoga) praeter leviora qnaedam^ quae juveniK fttodlo poHta meditatns fnerat Certe igitnr ante an- num DCCXII scripta est, et^ quae operis est maturitas, proxitto ittperiori anno: 4uin beOum terminiB contiaeba* tur agri Mutinensin €*ailiae cisalpinacy quibus Antoaius D. Bmtum obMssum tenebut, neque terrores aliqais praesagire poterat tfiumviratus^ qui instabat.

Po^ta viginti sex annoruni, ireque Aaioio Pollioni is, qui sub ipsum finem bujus anni tegalus Anlonii iactus est, neque poteutiuruni alicui Romae notus,

r< ^.

ECLOGA 11. AAGtJiM£NTI NARRATIO. 4S

■i

qttum phtribas qiiasi prolusflsset, qtuiji fmst rqmi^ teouitatis rusticfte in ' otio vici patrii «^g&iSfeutiim conb> iMntaBniar, quo eum Theoerito spreti aitioris ndum* bmioHCcontenderet: et, quum exemph^^ suo «ddu» ctus esset, ut ppsto/cm Siculum c^bi '^fferiet, Gram- maticorum seauTitas, temporum rationis ignara, veros bomines sub ficto nomine odorari sustimiit. ^n vX.^^ -

Anno DCCXI eclog-am contendo scriptam esse, li- mattim vero anno DCCXII, Pollionis postquam Virgilius in amicitiam intraverat. Hujus rei testes babemus ver- 806 5 et 11, qutbus Cirin nostrum imltatum esse ap- pawt, Galli potea anni DCCXI VI, 74. Galli enim efflorescentis poi^ma novfssimum Asloius Pollio, ip- sfos «micus, omittere uon potuerat, quin, admiratiis aliimi», pdetae nostro eoMmUnicaret, cojus kie, qoom ex Poilionis judicio eclogam soam retractaret^ florei aKqoos inserere voldt, ut it^;eniuffl> coramendorot ab invi«fia altedom et idem aam Gallo seotiens* %iae gratta, PoUionis enthibita amloo minori natO) qmim legato tioti di^plieulssot; ila etiam reliqilis, quibos PoAiMiem aOoqoebator, qoortae et octavoe, odagi% Virgfllitm addtic^ <Mt, ot Galli aJiqoos vorsua aspoi^ gefet .

Ga^tt^om tamqoam itwf.iw idiqno Corydon delt«. das attas ailoqoltur, similiqtie eas stedto prooeqiiitor» atqoo apttd Tbeoerttttm id. 111 «ilvestrem AmarfUid^ poellam pasloriciam, pastor caprarius$ juveok Cj- . eiops id« XI Galateam prosecpiutas est TemporB eoim meri<Baoo, dom messis est^ Corjdon, praefi»- ctos pastonim, gregem reJinqiiit saltibus qittescootem, et per maritatas ulmos agrorum ad ncmim &geum

44 ECLOGA II. 1 — 5

d,

prope vfflwM pergit; qim formosQs eum forte AhxU alidttarus sit* Hic usque ud vesperaiu desipicns com- motlones aDiiiii carptiiu loquitur; quas ejiis afFeetioiies ,ad perpetuitatem quumdam sdiiit Virgilius.

A

Annotata.

1 -*- 5. CorydoHy praefectus pustorum Siculi pe- coris Y* 21, formosum Alexin amabaty qiiem in deii- ciis liabebat puerum domtnus lolus v. 57» Qnae in* ter Italos, eadem fere inter Siculos ex Ciceronis or»- tionibus adversus Yerrem fuisse intelligimus rei ru- atieae instituta* Praediorum domini^ et Grueci et multi Romani, in aedibus rnsticis, viiiis^ frequentes servos, famiiia%<i agricolarum, vinitorum et pastorum babe- bant, qui etiam in catenis a crudelioribus servaban- tur) et aub magtAtriM erant: qui; rei rusticae nisi dominus curam bubebat, prociu*atoribus ipsi aliquibus, PiiiidSy parebant. Hos, quorum mores Tbeocritiui tam suaves cecinit, agricolas, valde credibile est, Graeca eruditione magis etiam excultos fuisse, quam in phirifflis llaliae, praeterquam magnae Graeciae, praediis. Ramae dominatricis quam late regnaret ora- tiO; nihil poeta curabat; nam etiani in Pindo Eel. VIII et in Arcadiae montibus Ecl. X Latine dicentea audiit. Simili modo Tbeocritus id. XXIII orditur:

Diflcilem piicrum ilammis ardebat iniquis

Vir, tristem Obseqnio, pariter non coqiore tristcni.

ECLOGA II. 6—13. 4lfr

Nec habehmt^ (propter) ^id ^permret: pervetn- stam pro quod; nam ^i9^ quid relativum erat an- ticpiis. . Quum nibil aliud prospiceret, quo puemm stbi coneiKaret, omnem spem tantum in studio ponebat» qno nemtts fagenm propter Tillam assidue adibat Ve-* niebat venire solebat, continuato tempore; venit se* mel aderat X, 10. Villa commendabatuf aeris tempe- rati eausa in medio oolle Milve^tri posita, ubi fri^us esset et fbutes amplaeque pastiones Varr. 1, 12. Col, f, 4. 5. Haec incondiia Jactabat^ baec quasi incomta pectoris sensa, quaeque venerunt in mentem, sine de^ lectu praedicabat. Montibns et silvit , ut saltus re- sonarent, qui circum erant X^ 8. Imitatus autem locus est yersum 208 Ciris poematis, nbi inutiles excubias re^s custodia in foribus ntudio J€$ctabat inanif irrito studio projiciebat, perdebat.

6 — 13. Jam saepius Corydou amatorios in lioc nemore cantus cecinerat, et nulla ab amico g^tia sig- nificata fuerat. Postremum caedem crudeli suam mi- natur, quemadinodum puellac Theocriti caprarius 111, 7, quum saltando eflingeret dolorem suum :

— — — ^^ Despicis, hen, me! .

Naribos an tibi snm simisy barbaqne yidert Horridus? inyidia coges me frangere guttnr.

Cogin eorum esse videtur, qui continuatum eadem oro- lione iw/r«rM; niimiserere; deni^e cog^is / de- siderabant; Ascensius quidem in bunc modum interpre- tatns-est Omnia quiescunt hoc sole meridiano; ego tantnm liuc ab ovibus, ut nemore te forte fageo repe- riara, per apricas nlmos per/exi. Aestate, tempore meridiano , dum defervesceret aestus , sub arbori-

46 BCLOGA II. 6 --13.

bttB niiibroMA et ru|»ibii8 qutescere jubebantur opt» Lb, 111» 33 (; et tsm dies erant mesftis longissiaii. C»p^ tmrefrig^ra^ qimsi iubiare frigori* ViridU iffeer* tns^ eujuft naturi» caloris amans es^, latet taweu prae ifliviaiii «estu. Tbeocritps eoctein «odo ui^ridiiUHui iiestiiw nduuiLriivit Vll^ 2^:

Nfino etiam somnos praebent dumeta lacertiB.

Cbi hp ui/^taaiaiai in tlumoM^ indeque umbrosis, ma- ceriis est, cujus generis subulcus Odyss. XIV, 10 se- |itum babebat. Spineia aeque atque dumU Lb. IV, 130 de sejfilu9 spinosiB forte dicta sunt, quas Corj- don in itinere repererat; simiti modo I, 54 salictum^ teptum est salicum. Lacerti yirili genere in Vir- gilii sunt Lb. IV, 13. Hafniensis liber B exbibet: NuMC etiam occultant virides spineta lacertaM^ Me99ore9 quoque, qui inter ulmorum ordines frug-es metebunt, mertdianam quietem capiunt, seseque refi- ciunt. Tbeocrit. X, 50:

Principiom messis sit alauda cubile relinquens, Finis erit recubans; panlum cessate calore.

Tbestyljs, juvenis conserva v. 43, mortario confecit moretum^ aiiiatum; 4iira aiiium eun aiiis berbis acribus, recenti caseo, oleo et sale mortarlo contun- debat Hoc obsoniufli, quo «ti aolebant JltiNiiaiii m- sitici, inilites et nautae, vaiiMudini conducere et veae- «is Abesse putabatur; quo non Ijaatum pauper S^Mhis mtoreh ^6 — 118 se reficiebat, sed ^stidiosus i|ise]||iie- ceaaa) accuratius nimirum id temperatum, sumebat, qiiod aegre tulit conviva ejus Horatiaa K|K^d. III. Ser^ pyiium^ ThyfnuM Serpyiium L. Hapidwae^tm^^

ECLOGA II. 14-- 18. 47

Teheaiens. Qnod Clericus Bon inepte quideni, sed nidfai necessitate coactus corrigfhat, rubido oestUy iiumim «€9iMy in Hafniensi KiMro MS. C leg^itnr. Versu li versuoi 370 ex carmioe Ciris poetae GuHi ieiitatus «Mt: AarciMMum emsiam^ney herhae ineemdit eiemieMf V. argumonti oanratioDem. Kgo vero, uiliiio se|fiiior propter calorem, iiuc, ad te investigandum, peragros» parum arbustis opacos, pergo li. e. perrexi. Poetice id mututum : Circum mc, dum te sequor, arbtwtasub ardente sole argutis cicadis resonant. Mecmm^ apud me) eireum me, prope me; ut Aen. I, 576. IV, 11&; tecum V, 716« et in Plautina formula ero teeum^ neG bob in magis conimuni ista : gueri cum aliquo pro apud. Ita iu SopLoclis Oed. T. 632 ^itd-^ ^g, comm qua. Inepta est Ascensii ioterpretutio, quam Heinsius reeepit: ar- busta resonant me (ut Amar^^ilida) cum eicadis i. e. meuni nomen sive ineo oomine et cicadis; et Burmanni interpretutio minus etiam verisimilis est i resonant cica- dis mecum , per me et cicadiis resonant, niliilo melior illa explicatio quum baec: arbustaoina niecum resonant, id est, aures milii tintinant. Nimirum non in aprico itiuere per arbusta Corjdoois cantus resoaat, ubiprae* ter messores iieridentes nemo eum auditurus erat; sed ipso in nemore fageo v. 4, quod inde u grege adiit, ut puerum amatum in frigore ejus ambulantem reperiret. Cicadae et cicadae surculariae V , 77 inter rams et apricas arbores vel frutices em% Kolent, et per aeota- tem, tempore iiiiprimis meridiano, canunt

14— 16. Uic et ubi deinceps disdngueniiis no- vum quoddam caiiendi exordium. est, quod Corydon commentatns Aierat, dum listula expleverat intenralliMi,

48 BCLOGA II. 14—18.

qnod niter honiin inTentioneiii et proxiina intererat, Bicati interesae solebat Vlll, 21. Ex affeetionibiis si* luliter distinctis graviter comnoti aninii cantns quoque apnd Tlieoeritttm est caprarii et Cjclopis. Quantirai, o cradelis! praestabat, Amarjllidis superbiae et mu* liebri impotsntiae obtemperare, sive .Meaalcae, qui, qHanMjnam sole adustus, nihilominus tamen amabilis est. PtKlla et puer eidem domino rusdcis operibus serviebant, et diversi sunt ab aliis bujus nominis. Nonne fitit pro /kiMfet. Hafniensis lib^ JB habet meiiuM ex itermone quotidianae consuetudinis. JW- stiM^ austeras, difficilis^ gravis. Color niger, quod unum Menalcae obesset, quam leve erat vitium ad ejus comitatem ! Nigri flores maxime saepe laudantur. Hac sententia et in hoc loco et X, 38 Theocritum X, 26 Virgilius imitatus est:

Te, Bombyca, Syram compellant, blanda pnella, Sole nstam, tenuem; iiaTena raihi cera videris; Nigrae sunt violae, scriptus niger est hyadntlius, Et tamen hi primum flores ad serta leguntur.

Virgilii iigustrum esse videtur LiguMtrum vuigure /^., guem fraticem Itali antiquo nomine, Franco-Galli t^TQ^ne^ Angli privety Germani Murtriegei^ Raim^ weide et aliis vocabulis nuncupant Albus flos, in oblongis et racemosis panicults inclusus, suaviter olet et apibus gratus est: sed ad eerouas non adhibebant eum Romaniy nisi quum pulchriora deessent Tamen Columella X, 300 calathum niveo Hgustro ornat^ ita enim pro migro ex Ovidii Met XI 11, 789 legendum erit Plinius putabat, ligustrum Italicum eamdem esse arborem, quae cypru9 Aegyptia, quae inter Arabes

ECLOGA If. 19—27, 49

Alkenna dicitur, Lau>9awia inermiM L* Uoc

recentiores negant; tameu Pinedae glossarium Al-^

henna Hispanum yocabulo privet interpretatur. Hunc

fruticem quod,Plinii convolvulum afiqui esse dice«

banty id candore tantnm floris et a ligando ori-

gine, unde inepte aliqui boc verbum natum esse pu«

tabant, niti videtur. Vaccimum^ Dioscorides refert,

appellavisse Romanos minorem speciem Delphinii^

quae «iJKifir/ Graecis aliquibus bjacinthus nominabatur:

quoniam bnjns, quemadmoduifa bjacintbi proprie dicti,

internum folium, cujus candor caeruleis lineis distin-

guitur, habet Al literas, sed jejunis ductibus anti-

quitatis scriptas, sive A nulla linea disjunctum, vel

y inversum, quod Hyacinthi principium sit. Pli-

nius autem vaccinii esse dicit, quae bulbacei hya^

cinthi suut, qno nomine Graecus caeruleum gladio-

lum IriB Germanica L. et iridis species buic si-

miles appeliat, quae varietatecolorum cum arcu coe-»

lesti contendunt 111,106. Lb. IV, 137.183. Vacci^

nium^ credibile est, ex kyacintho corruptum esse.

19 — 27. Quid tandem est, cur me despicias,

Alexi? Vere praefectus egt> nobilis et dives pasto-

rum sum 19 — 22, cantus etiam, quam qui maxime,

peritus 23 — 24, et minime deformis praeterea 25 —

27. Qni^ pervetustum, pro tritiore gui^ etiam li-

brorum Hafniensium. Tarditas . singularum longitu-

dinum tinius syllabue nec qni sim gloriationem au-

get sententiae. Divitias, quas dominus ei commise-

rat, suas magister pecoris more servientium ducit,

quod aliquid tamen peculii^ quod suum fecerat in-

dustria, iis intererat v. 30. Praeterquam in iis re.

4

»0 ECLOGA II. 19 — 27.

gionibus, ubi pullae, flavae, nitilae et nigrae oves nasci solebant, et nativo colore coinmendabantur , in caeteris candidae procreabantur singulari artificio Lb. 111, 387: quoniam hic color ad pleraque sacra et ad quotidianas vestes Romanorum erat utilis, et quolibet alio facile mutabatur. Quare, si nivei ver- bum ad pecorin referre inalumus, fit id non sine gravitate aliqua; ad lactis spcciose tantum, itaque, ut ante quam praepositum sit insigniore, quam quem mereret, loco. Singuiorum imliium majores greges ovillos fuisse Varro dicit, quantum hujus numerum fuisse laeta foetura significat jam submissorum ag- norum auctumnalium , {^i foeminei plerumque sexus erant Lb. 111, 63. 386. ftuare Theocritus XVI, 90:

— — — — balent

Molta, precor, peooris per campos granune opimi

MiUia. .

Nimirum plenus numerus pauio vel imminui vel au- geri poterat; impar qnoque semper esse debebat Vlll, 75. Centenis singuli servi tribuebantur; ita ut Co- rjdon, pariter atque Eumaeus Homericus, splendidus esset virorum dux. Agnos auctumnales multi prac- ferebant vernis agnis, quod ad rem pertineret, ut ante aestivum magis quam hibernum solstitium con- valescerent Igitur, CL diebus quum ovis prae- gnans sit, ad admissuram tempus deligebant, quod est ab Arcturi occasu (a. d. 111. Id. Mai.) ad Aqui- lae occasum (a. d. X. Cal. Sextil. •), ut ab* extrerao

•) Varro de re nistica IF, 2, 13 cf. Plin. h. n. VIII, 47, 72 ibique Harduin.

ECLOGA II. 19 — 27. ^l

Octobri ad Decembrem extremum jigni [mrerentur qimm iDodiee a6r temperatus esset^ ct recens lierba auctumno oriretur, imbribus suscitata. Post quatuor menses depulsi VII, 15, primuifk secreti pascebantur; malrum simulatque obliti erant, ovium in g-reg^m compdlebantur. %iidam tamen, Palladtus ^) inquit, sine ullo temporis discrimine oves coire permittebant, ut per totum aunum foeturam baberent Igitur no- vum iac oyium ^^ quae post partum denuo mul- gentur; non illico tamen colostrum sire coloHr^^ primum lac post partum, quale fastidiosus Romanus diKgrebat: quamquam, quod Servio Martynus negavit lioc quoque per totum annum esse poterat. Idem de se gbriatur Poljpbemus Tbeocriti XI, 34:

Hic tameii iUe ego pecoris mea millia pajsco, Et melius mutgens labris exhanrio lactis; Est aestate miJii, est auctiimiio caseus; acri Non delit bruma: calatM sed semper onusd.

Ubi recens caseus intelligitnr , quem Varro salubri- orem esse et melius alere dicit. Nam etiam apud Caipurnium 11, 70 mille ovium Graecarum dominus totidemque agnorum lactentium boc nomine se jactat, quod per totum annum niveus ei caseus prematur. L^ngnicii liber et Hofniensis C babent 4$ec frigorey quod lente dicitur. Heinsius et Burmannus pone aestate distinguunt, ut lac tantum ad aestatQmj no« vum ad biemem pertineat. Vetus Virgiliomast^ ad hanc etiam insaniam rem adegit:

Lac mihi non aestate noyum, non frigore: deiit.

•) VUI, '4 in line.

4*

53 ECLOGA 11. 25—24.

Nuiii ambtguitatis crimen inesse iis dicamtts, qaae Tel ab negiigentia vel a scurrilitate perverti possiot?

cf. X, 46.

23 — 24. Canio aeqae perite atque Thebanus Ainphiony quando armenta vocare solebat. Can$uM misceri solebat fistuUs et fidibus. Polyphemus in Theocriti XI, 38 post memorata ita pergit:

DoctaB et nt nulliiB calamos inflare Cyclopnm, Te, raelimela, cano; lando ipsum carmine saepe Me simul in noctis caligine.

Crepusenlo Columella *) buccina pastorem receptui canere dicit, quam buccinam, Plinio **) si fidem ha- bemus, magis sonantem pastor efficere putabat, si fieret e sambuco, quae galli gallinacei cantum non exaudisset: cujus sono e saltibus ad septa facile re- deuntes boves recognoscuntur et numerantur I, 79. Lb. III, 224. Pari modo praecedentis pastoris voci et sibilo parebant oves in Evangelio Joh. X, 4, et in Apollonii I, 575:

Hand secus ac pecoris bene pasti miUe seqnuntnr Upilionis iter, raansnms qnando ad OTile Vertitnr; inflatis calamis graditnr piior ipSe Pastus snave canens carmen.

In Longi I^p, 51 ita boves sjringa sequi consne- verunt, ut, ab ora allectatae, e nave praedatoria mugitu in mare insiliant et retro nent« Quare Eu- rip||ps Hel. 1498 senioris gruis in primo agmine damorem sjringa pastoritiam vocat. Ipsos poroorum

•) Col. VI, 23, 2—3.

••) PKn. b* n. XVI, 37, 71.

•«

ECLOGA 11. 23 --24. ttS

greges, qiii agebaBtur in Graecia, io Italia fistulam pastoris sequi consueTisse Polybiua XII, 2 refert, et ex globo confertissimo se separare. Hoc loeo Cory^ don certum inteltigitet fema celebratnm carmen, quo cantor Ampktpn^ qnod ex Euripide Probns KetoNt, vagas ad se boves, sicnbi libebat, convocavit: ifmA idem in saltibus Corsicis in capris et bobns pastorcs efficere solitos esse Polybius narrat. Ampki^m et Zetbns, Jovis filii ex Antiopa nati, heroes erant aetatis vitoe pastoralis Graecoram, qui Thebos muniebaBty dum canto et lyra rupes ille de Citliaerone allieiebat. Fons Diree in campo Tliebano est, per quem Aso- pus penetront et Ismenns fluvii. Ar«c^m$^m9 saltas medius erat inter Boeotiam et Aiticam sive Actem^ terram in littore. Pascuoram Aracyntbi hujus Boeoti expertes esse non poterant. Aracyntbus Acarnaniae linc nou pertinet. AracfftiShi nomen, ut omnia lo- coram, vocabnlum erat antiquitus, ex cyn$Ao^ nn- tritus, altos, et, quod intenderet vim, mrm^ valde, composituni; Cj/mthus per se mons quoque nomina- batnr Delii(CHs.' Pedem lonicum si in exito babent versus hexametri, Graeea verba addere ei Romani so^ lent et Graeco usu metienda VI, 5^ Vill, 44. IX, 12. Lb. IV, 137; quae tomen cansa esse non potest, cur illico conversos inde hos versus putemus. Corjr* donis etiam scientia ne nos, moveat. ^ae doctrinae Bdbis aliqnam speciem praebent, usn tum temporis maxime trito esse poterant, et praefecti pastoram instltotione aliqua puerilt instracti erant. Praefectum* postoram, quae ad valetodinem pertineant hommum ac peeoris, nt sine medico eurari possint, Varro

M ECLOGA 11. 26^—27.

scripta liabere praecipit; nam sine literis euui non esse idoneum, quod rationes doniui de re pecuaria mste eoaficere non possit

25 — 27. Tamen non ita ^ ego i^formis sum, ttl (Itgniis sim tuo fastidio. Modice se laudat. Po* iyphemas Theocriti, quamquam suam et ipse faciem «on audet venustam dieere XI, 31, postquam diiigpeo- tius se maris in aequore ooilspexerat,-muitHm tameu avcta censet, quae loquerentur homines de deformi- tale.sua VI, 34:

Informisqne milii non, ut reprelienditur, est frons. In mare despexi placidam quum staret ab imbre, Pulohrae et erant mal^e, simplex et luminis orbis Palcher erat visu, me judice; clarius ipso Marmore vel Pario dentes candore nitebant.

Scaliger, quamquam alias multo Virgilium suum Grae» cis superioreni putat, nuiris tamen in aequore Cy- clopa aptius imaginem suam lustrar« dicit (Poet. V, 5,) quam Corjdonom pastorem, qui melius se in /eni^ aliquo cireumspexisset, Qutd ita? Num mare jrefert imag-iiie immanes tantum hominum naturas? num numqwam Corydon, etiamsi donnni praedtum ma- ris in littore siti|m esset, in magno aequore imtigi- nem suam potuerat cognoscere? At mores pastorum Arcadum hoc factum esse vetantl Reoentiorum sci- licet, quop ueque Theocritus novit, neque Virgilius, neque ipsa veritas, At mare, clamaot «lii, nihil om- nino imagine refert; ne stare id quidem, dicit Se- 'neea, quia leaiter fluctuet. Jtaque cum utroque Bu- •coltcorum scriptore Lucianus quoque ooulis obcaee»- tus fuerit, cujus in Deorum dia}ogo aliquo eandidam

.fiCLaOA II. 28—34.

fWniBm furmosaiii Galateam Doris contemplart jubet,

de rape sufira mare quieseens vergentem. Sinus certe

quieti waris fluetnantis erunt, quomm l<9vigfita pla-

ttittes imaginem reddat. Quod Pliuius questus est,

veteris discipliuae pro 9pecmli9^ stanno illito Bruu-

disii temperatis (vitrea queque Sidone fiebant), nunc

argenteis etiam ancillas uti veile, id ad Romam tBO-

tum pertinere videtur ^). Haec observatio de forma

sua ita Corjdonis animnm tutum reddiderat, ut luliil

dubitaret, quin cum pulcberrimo bomine agri paseui,

cum Daphnitle aliquo, se compararet, Aiexin ipsum

judicem constitueret; 9i specnlo reddita imago num-

quam fallit. Dapbm9 in fabulis erat Siculonutt

pastorum Mercurii fitius 'et Nympbae, qui ob pulcbri-

tudiBem ab aliqaa Nympha amabatur et a regia filia.

Si quasi dubitaret, pro quod^ quemadmodum Nestor

Odjss* Ui, 122 Telemochum alloquitur:

— — — — Pater toa«; iiliu» at si

Ta sobol«8 vera es; specto mirajis ego natiun.

Pullit igitur, quod cum Servio multi babeut, Haf"

Dieusis quoque C. 8i fall«$ wt% dij|Mtantn8 esset:

Mi mMmqmam fall^ret^ wumquam ega metnerem.

38— r34. Mecumy qui dives sum, artis intel-

Ugens et eruditus, licei^t tibi f<dici esse. Niinirum

per campos vagari taedet te, habitare humilibus ca"

sisl Habet etiam haec vitae ratio suam suavitatem:

venatio, pastio, cantus siivester; omnia ab ea parte,

iqutt maxime grata^ sint, commendaiilur» -^ Ad «^r-

dida^ tiii animo repetatur: humiies quoque, ju-

•) PUii. h. n. XXXI V, 48.

^O ECLOGA II. 28—34.

dicii Alexklis, contemplim dietum est CaMeet^^- xime villam parra ipsins domus» et casike silvestres, quaeiid necesskatem minores pastionis aestiTae fiebant I, 79. Seneca auctore ep. 90 casae, qiiales majoflim feisse tradit, ex furcis erigelbantur , quae declfve te- etum sustinebant, qnod emt ex ramis, e culmk et sti» pula, dnm parietes, virgpea crate texti, luto obliite- bantur, Venatio supervacanei operis solebat pasto- ram esse Lb. Ilf, 404; cnjus ad usum III, 12 i&t~ mosus Dapbnis arcu donabatur, et apnd Tfaeocritom V, 106 Lacon canit:

Qniqne Uit>os angat, canis est pecoris mihi castos, Quem puero dono, ut vexet genns omne feraram»

Tantum in 8icilia post beltum servile anni D€L nemiai

servo uliqnamdiu licnit tclum gerere; et Cicero refert,

pastorem , quum aprum venabulo percussisset , pro

praemio, quod speraverat, jussu praetoris in crucem

sublatum esse. CervoM tamquam speciosissimas no-

minat feramm nullnm pericnlnm minantium. F%gere

cervos^ cervos telo transfodere Lb. I, 308. Aen. VI,

803. Quoni^yn ce^*vi valli in bello snnt fnrcamm si-

militudine Varr. L. L. IV, p. 29 et p. 34; Servius ma-

vult quidem cervos proprie dictos, sed tamen nibil re-

cusat, quiH furcasbic jllas intelligamus ad casas agre»

stes defixas. 8ed baee opinio vel nuUo argfumento

levis est, vel temeram potius; nam et^ qnod post

hmhUare ca9m% iiabemus, ut opus exspectemus, causa

est, quod prius illud sequatur ; atqne pro oblectamento

aliquo, qnod recto observavit Servios, ioepte sponde*i.

retur opera, Domini in pecore pascendo non vnlt

puemm loborare; tantnm pecnliares CorydoniB kaeehs^

KCLOOA II. 28r-34. A7

peemHum^ oblectamenti causa, ut vAkilfisei campos a^t, suadet. Ita apud Enripidem Cjrd. 27 a juveni- bas 8atyris agni in collittm clivis pascuntui*. Capellfs, Cotumella ^) et Palladius *^) praecipiunt, nt praeter lactis largam copiam flores ulmei {samerai^ Aejskbir ^ cj- tisus, hedera, cacumina ramorum arbuti et lentisci, et idia tenera fi-ons. Hi&iscum , Dioscoridi si fidem Im- bemus, Aithmea est, quae apud nos quoque in salso solo et bumido nascitiir, et prdpter yirus, yulnera dls- cutiens et matnrans , jnternae corationi corporis et externae a medids adhibetnr. Ex crossa radice, intus alba, obductus canltie tmncus ad duorum pedum alti- tndinem erigitur, in alternQS ramos dispergltur, et folia ovata et lanuginosa habet et e mbro pallcntes flo- mm coroHas, Aliqua ejus g-enera vel celsioris habitus vel humilioris flores babent et sanguinei et rosci {car^ mei) ruboris et candidos. Apud Calpurnium AidiBCum planta est, qna yel homines, nbi opus sit, ali possint; tanen Plinius cibum ex eo damnat. C&mpeiiere vi" ridi hibi9Co , yiride , receos «t teneram hibiscum iwrsuB adigere, pro €ui hidiscum^ quod genus ie ciamer coeio Aen. V, 451, rivo Jiuenii jace ¥111, 101. VireHi^ receuie* sunt, Colonella de cultu hortoram 315 cnm de aliis stirpibns, tum de floribus papareram didt. Virga hibisei irutieis propeller^, qnemadmodum. erant qui interpretorentur, id refiita- tur compeiiemdi yerbo , quod non tantum agere^ dueere est, sed perdncere ad aliqiiid, adlgere. Quodsi

•) Col. VII, 6, 7. ••) Pidlad, XII, 13, a

Ba ECLOGA II. 28 — 34.

te comitem Iiabebo per siitfam pascvam montium (qui cum campis hibisci oratioue comparaptur) una cantu utemur et fistula, Panis divioa arte* Pan iuter deos rusticos Arcadiae erat, a JovCj qQod Epi- menides^) dicit^ ex Callisto ^minus Arcadis; a Mer- curio, quod alii dicttnt, ex Njmplia aliqua aut ex Pe« uelopa genitus; simus, bicornis, auribus acutis» canda birsutus et pedibus caprinis, fistulam tenere solebat et pedum. IlaVf pastioni in saltibus quum pra^sflet^ nominabaitur, tamqiiam nautp, pasjoeMy queraadmo"» duffl Jupiter in Peloponneso .ZaVf viveos, appellatus est; etjam Tbeocriti aetate VII, 106 pro bominum sil-' vestrium immani feritate Arcades cum eo agebant» Caeteri Graeci primam post Hesiodi tempora per Bpi- menidem ejus notitiam acceperuiit; Athenieoses^ quod msyus est, brevi ante pugnam Maratboniam , quo ipso tempore pbilosopbi et sacerdotes coacti sunt, ut rudes mutarent antiquitatis deos notasque eos esse rerum na- turalium interpretarentur. Tum non solum ex norotae, sed etiam ex forma ejus, ut significationem rerum um* versitatis baberet , ridicula solertia exprimebatur, etiam fistuhie septem calami novam doctrinam de septem steilamm errantiHm concentu declarare debebant EfK Myth» I9 13« Syringa Naida proterve atiquandfi qaum ad fluvium Ladonem sequ^n^etur, de pudicitia de- spenms haec aniBdtBea a sororibus facta est. Amatae ad memorian amator culmos aliquos scidit, inflttvit eos, ^ muiiiplieem fistuiamsvr^^ syringem inve- uit Artificium ejus, quod ^Ofiijgidfjg H* in Pana

') Scbol. Theocr. I, S.

ECLOGA 11. 35— d9. »9

16 lusciDiae cantui praefert, fertiles ex vetere epi- grunimate greges reddebat:

O Pan, jam pecori sacras exprome loquelas, £t calamorum auro junge, precor, labiuin;

Lactis ut assidue nivei Ue rure gravatis Uberibns pecudes dona ferant Clymeno.

llsuitt fisftulae Paua iuvenisse Melpeiae in moute Nih- mio Arcudes confirmabant. Tamen fistula etiam Ho- mero II. X, 13 nota erat et Hesiodo svut* 278, priusquam de Pane Arcadto fama exierat; nisi unius culami istam intelligere malis, quaiem ifiercurius, uti Eupliorion apud Atbenaeum IV p. 184 uttctor est, invenit; quo facto plures calamos Silenus, Marsjas cera conjunctos addidit* Pro cot^ungere Hafoiensis A hubet componere* Magistri praefecti pastorum V. 1. uppellabuntur. Te quoque ne taedeat usus urtis rusticae, quam deus iaveoit. Poem^t X) 16. In lahris fistuiu buc iiluc peliebutur.

35 — 39. CvJMS divinae artis summus magister et princeps nunc ego sum, et eximiam fistulam teneo non sine invidia; quam simul cum artificio ut a me impetres, in te uoo positum erit — Jhnyntas^ notus iiiic in fistula artifex,. quaitta opera exereit»» tionem meam sequebatur! Sed fmstra. Infelicem in fist ula aemulum Amyntam fuisse, Asceosius dicit et Cerda recte, quod sequentia probant; alii cum Servio delicatum puerum intelligunt, cujus exemplo obse* quium etiam Alexidis excituretur* Qmitl no» i. e. omHi0; faciebaty facere solebut v« 4. Moriens ipse J}iHnoetas^ laudutissimus inusicus, septem caimm»^ rnm Jfstfi/amy quod victrix ejus studium ftierat.

00 ECLOGA II. 35 — 39.

iiiihi legavit, quip(>e digDissimo, qui id exeiperein,

quod aegre ferebat Amjntad arrog^ns. Syrinac^

sive^ quod Tibullus II, 5, 31 cednit:

Fistula, cui semper decrescit arnndinis ordo; Nam calamus cera jungitnr lisqQe minor :

etiam serioribus temporibus inter communem supetle-

ctilem pastorum erat Graeciae et Latn, disparibus et

crassitndine' et longitudine ealamis, qui ex cicuta

saepe, aut, quod apud Calpurnium IV, 74 est, e

buxo fiebant* Ad simplicissimum cantum silvestrem

lino et eera Pollux calamos junctos fuisse tradit;

ars aucta, uti Ljrae fides, ita fistulae cannas auxit,

quae fabricatae diKgentius et viticulorum circulis con-

strictae, aequales supra, inaequales iufra etant, alae

instar. Ad simpliciorem illam liaec Martialis XIV,

03 pertinent:

Quid me compactam ceris et anmdinc rides? Qnae primum stmcta est fistala, talis erat.

Ejnsmodi aliquam trium arutidinum, tov^ T^mmvq dovuxa^, Dapbnidi Tfaeocrrtus tribuit Epigr. 11, 3., ubi Tgf]vovg emendatio Salmasii audacior est. Si ex cicuta sepiem cahMni fiebant, etiam inter artificio- siores numeratas videmus. Tfaeocriti quidem in Vill, l^ par aemnlorum cantu contendentium de »avies vocnfli anindinea fistnla gloriatur:

Fistula, quam Aovies vocalem feci ego pnlchram; Candida cera snpra sinral est, stmnl addita et infra.

Nummus Sjracusanus Landolinae, Viri Gravissimi, eujus Mnnterus mihi [araicus] descriptionem pictam commutticavit (exstat quoque iil Biblioth. literamm veterum et artls 9 fasc.) , in altera parte Panos fert

ECLOGA II. 35 — 39. 61

caput corDutam lioc titulo 2YPAK02I, io alteini intra coronam froDdeam haDC fistuJam novem tubo- rum) qnos infra siipraque vineulHm cing^it, longita- dine aequalium. Exitu igitur inaequali solertia Sicu- lorum pastorum necesse. est sonomm aliquos ffradus effecerit; nam pro rudibus ex arundine calamis [xa^ Utfioi), Pollux auctor est, artificiosiorem fistulam fictis e tubis {avXot) compositam fiiisse; et Theocriti in I. id. V. 129 Dapfanis fistulam hafoet cera junetam, niQi X^iXo^ ihxTuv, quae circa labium infieetitiir. Alii fistulas sibi efficiebant decem, alii undecim^ quin- decim vel unius et viginti cannarum, quamm nume^ rum, erant interpretes, qui ut minuerent temere stu- debant {Wermd, pokt. min. II, p. 384); Polypli^ mns Ovidii J[f4&r. XIII, 784 edam centum arandtnibns montes et undas percrepabat. Interamnae ad Narem (Terni) StoUbergius Comes fistdam audiebat sex et viginti calamorum, qui; a sexies fere digiti pollicis vix ad unius longitudinem decrescentes, nulla cera, filis aptati erant, et ad ictus citharae novitiae Italo* mn (Mandoliue) inflati, dod injucunde ad ejus, qui procul erat, aures sonabant, altquanto argutins, si prope Jiccedebas. Hoc sjmphoniacum silvestre , quod dieta artis varietate auctum erat, ut elegans taleque efficerent, ut recte et simpliciter sonaret, idque xX suaviter inflarent: haec res exercitationem requirebat et facultatem, quam non cuilibet pastores Theocrtti facile concedebant. Manilio Astrologo auctore dul- cissime id inflat pastor, qui sub haedis naseebatur. Muschus III, 83 laudat Biona, qui pastor fistulas stra- xerit. Et in Bionis reliquiis vituperatur aliquis, quod

68 ECLOGA 11. 40 - 44. ,

if»8e non fistulain aptet, sed ajssiclue ad opifiecm meet. Moriem demwa Damoetas landis soeiam dig^no liae- reditate dedit. Te menc seenndnm habet: a te tractata priorem possessorem non desiderabit. Exi- miae snpellectili sensus tribuuntttr. In IJafniensi libro D<i qai a v« 29 orditur, haheat legitur. Damoe- tas dia:iti quod iteratum est, {tondus aliquod per- sfHiae loquentis coneiliut. ^myntas quuni stuite speraret Laereditate iistulam accipere, artificts mo- rientis ad lectum convenerat.

40 — 44. E tiam do num cajireolomm juven«m muitum commendationis habet. Capturae, quod pri- mum est, difficultatem , qua venans Corydon, quom ia praenipta ea: rvpibu% valte ex mutris eos'cobili peteret, lapsu deferri periculum subiit. Alii pericu- lum intelligunt a feris bestiis et a praedonibus^ quod tamen metuere venatorem armatum parum virile sit, Pastor Calpurnii 111, 77 purTum lepusculum pueliae in sinum iufert, quem matri surripuerat; alius VI, 33 cervum captivum domuit; Altera pars commendatio- nis est: album macularum nondum obscuratur, quippe quod infuscari Servius adolescentibus dicit. Etiam uuuc cum siccant aut cupi servo conjun- gere, collocatione vetamur. Heinsius etiamuum re- perit, quod saepe is in Ovidio et Lb. IV, 135 prae- ferebat; eodem modo Hafniensis B; utrumque autcm antiquum est* Ambo^ sunt, qui legant; Hafniens^s quoque C ^t D^ vel id ad proxima superiora, vel ad proxima inferiora pertrahentes. UtrolMque otio- sum est, albo^ necessurium, ut qui color niacularum fuerit, indicctur^ cujus rutionis Lb. III, 56. Ter-

ECLOGA IL 45-^50. «5

tinfli est, qiio donum comiDeiidetur, vegetus catttlo-»

rum vigor, qiuim singult qnottdie duanim lae ovium

sttgant. JSiccandi verbo de nmlgendis utuntur Ho-

^at. Epod. li, 46; Ovid. tm. 111, 5, 14; Calpnmias

111, 66. Pos^emum eommendationis desiderinm esl

blandae Thestjlidis, quae gratas bestiolas dono ae>

cipere vellet; quonam pretio, facili opera divinare

licet. Pinguius immanis Theocriti XI, 40 Pol^rplie-

mus deliciis suis donum offert:

Hinniileosque tibi 'Cinctosque momlibiM omnes Undenos serTO, catulos et qaatuor nrsae.

Lenis facetiardm umbra, quae suspicionis aliquid in-> genio Graecorum reiinquit, acriore lumine ab Ovidio lUetam. Xlll) 331 iUustratur. Non leves hisus aut vulgares gratias Cyclops pueUae destinat, quales damae sunt, lepores^. caprae, par columbanim aut ni- dus volucrum, sed:

Inveni gentinos, qni tecum ludere possint, Inter se similes , vix ut dignoscere possis, ViUosae catulos in sommis montibus ursae : . Inveni et dixi: dominae servabimus istos.

Et /aciets mioatio Tbeocritea III5 34 :

Partn cum gemino capram niyeam titn servo, , Quam Mermnonis Erithacis a me, fusca pueUa, Percupit: accipiet, fastidis quod me Amaryllis.

Muneru^ studium Lb. iV, 520; nogtra^ hominttfli nostri generis.

45 — 50. Aspirans repente majores spiritus ora- tioni, fisceUas in coronamenta poUicetur ftorum ae^ stivorum eleganti structura et fromlis repletas. Calathi florum et coronae soaves colorum varietate,

04 ECLOGA IL 45 — 50.

odoribiis, frondis 'specie et nexu dona band oontemta

erant iis in terris, quae sedes essent vennstatis et

laetitiae» qnibus eoronae pastorum, victoruni> ado-

rantium, deorum festi ornatus erant. Columella de

eultu bortorum v. 294 agrieolas jubet flores, in fri-

gore vel matutini vel vespertini temporis decerptos,

et vino, ut odorem. integmm servarent, conspersos

corbibus venales in urbem vel vimineis vel sirpeis ad

Vertumni statuam deferre, unde crapulu gerulus et

sinu pecunia completo domum redeat. Corjdon sui

id borti donum paciscitur, Jhwie^ solemni more Lb«

IV, 116. 120 irrigui. Nymphae appellabantnr quae-

que deae lympbae altricis, quae ex Oceani ambitqp

vel aperto introitu vel venis subterraneis inferretur

Lb. IV, 344. 357; Nu^ade^ Nympbae aquarum im*

primis terrestrium, interdum etiam maris interni, vd

Nereides, quae a filiabus Oceani ita distinguerentur.

Suavis opinie, flores propter aquas nasceutes aNym-

pbis non tantum ali, quod est apud CatuUum LXI,

23 et Calpuminm IX, 22, sed ab iisdem etiam c^-

iathis ferri^ assidua consuetndine etiam ad bumt-

lioris spiritns poesin transierat; ut saltatrix (Coppa)

Virgilii v. 15 viatori laudare potuerit:

£t qaae virg^eo libata Achelois ab anine Lilia Timineis attulit in calathis.

Inde ab bac Edoga Columella eam v» 299 de eultu hortoram mutuatus est. Plinio *) anctore ejusmodt caluthi lilii debiscentis similitudinem babebant, cali- cis instar: quales eos Spanbemius ad Callimaclii Ctfr« L

•) Plin. XXI, i>. s. IJ.

ECLOGA II. 45—50. Co

expressit Album lUium^ xQtvov sive X<f(»iof^ flore ab angustiis in latitudinem sese lascante, stantlbns in medio crocis, quale nobis yulg^are est, una cum nar- cisso trans maria primo vere Plinius *) florere dici^ non multo post viofas X, 25; in Itulia post rosam* Seriorem aliquam speciem Virgilius significare vide- tur, quae in Sicilia quoque circa solstitium flbret ¥iola y hv, propter odorum similitudincm a Graecis et Romanis par florum appellabatur genere dissimile. Nigra viola^ fuXavtov, eximie iov, tfibla MilveM^ tris, quae Martii measis est, et bumi pullulat; caf9-^ dida viola sive XkvyLoioV'^ viola Bativa^ cujus flo- res e fruticoso caule surgunt, a foliis cana Unugine obductis nominabatur; quemadmodum aliae quoque plantae v* g« bedera Lb. IV, 124 nigra fronde et candida distinguebantur. Ad violam sativam, quae dcflomerat, Ovidii arti^ am. haec pertinent III, 67:

Efos ego, qai canent, fratices violaria 'c*dL Haec viola sativa, quae peculiaribus seminariis {vio^ lariis Hor. 11. Od. 15, 5) colebatur, etiam ante vio- las istas silvestres^ quae ex purpureo in coemleum eolorem indinant, florebat, sed diuturniore constantia, floribus albis, pnrpureis et luteis; hitea^ cujus species aliqua auctumno florebat» apud medicos quidem im« primis in honore erat. * Pailentem violam^ mthi opinio est, XwMiov universum genus complecti, non diligenti inter colores florum discrimine facto, mini- meque id obstare, quod fuscae faciei pallorem ali- quando Horatius cum lutea viohi) ut quae vulgatior

•) PUn. h. n. XXI, 11 s. 38.

eo ECI^A 11. 45 — 50.

species sit, cotitiilerit. Luteiwi Leucoium «?e lutea viola, CheiraMku^ CheM L.^ cujusest iagirofl^e^ jaune^ le Pioiier jmine^ ie hMon ^or^ Goidiaeie^ inter Anglos et Germanos inde quoque nomeB Mauer- biume^ ioaii-JfoUfer duxiti qubd sua sponte in ma- ceriis nascitur earum reg^ionum, quae sub Austro vento sitae sunt; aiba et purpurea viola et quot ejns varietates sunt, Ckeirantiu» ineanus L.^ etiam JVuticosae vioiae^ 'Stock^giiiifloteer^ nomen ha- bent **). Papaver uut ampltoris formae species est, quaie^ apibus utilis^ decoris gpratia etiam in hortis florebat, Papaver Bomniferfim />., aut papaver erraticum^ rhoea exculta studio, Papaver RhoeaB /,. Columella de cultu hortorum v. 314 suadet agri- coliS) ut messe circa solstitium recentis papaveris et anethi manipulos venales deferant ***). . Nar- cissiy quem florem lilii quoque - X^tQiov, nomine Graeci oppeUabant, tria gpenera, triplicem ariAionem indicantia, vere, aestato' et circa aequinoctium au- ctumnale florebant; narcissis auctumnalibus purpureum ei herbaceum calycem {neetarium) PJinius tribuit, qnum aliis luteus sit Lb. IV, 123 ***). Ane€hi (Anethum graveoien»- £t.) florum luteorum et bene Alentium rauscaria cirea diem solstitialem -coronis ad- bibebantur. Ipse Alcaens Athen, XV, 5-corottas se-

•) Cf. index reroin et verborum ad Theophrastum Schneideri s. v. iovi K. Sprengel 2idi: Theophrasfs Natur- geschichte der GewHchsi Yly 8.

••) Cf. PUn. h. n. XIX, 53. XX, 76. 77.

•••) Plin. XXI, 12. >

fiCLOGA II. 45 -> 50. 07

mieirciitoram anedit poscebat ; ejusdem anetlii Sappho quioqae ^orooas carifiine laudabat^ quod a/oX$u0Xfj^ «ffirmat Theocriti VII, 63, cujns pnstor anetho sibi caput ornat:

Laeta dies simulac egresso illoxit ad oram, Cinctos ego viola paUeate comas et aaetlio Atqae roaa fiindam large Pteleatica vina.

Ca^ia ab Hjrgino appellata, cneoron et thymelaea Graecorum est, quae grana cmdia fert medicis, DaphneLi* Duas ejus species facit cum Theophrasto Plinius, cneorum nigrum atque candidum, quarum utraque post aequinoctium auctumnaie floret, candida floribtts mag-is olentibuSi Daphne Gnidium /#• propter baccarum acriorem sapdrem esse putatur, qui frutex bis quotannis floret; tamen plura ejus genera sua sponte in Italia nascuntur Lb. 11, 213. Pulchra et oleagineae haud dissimilis , quamvis minor, firon»^ Plinio auctore XXI, 9 s. 39, ad serta adhibebatur: quemadmodum plurium herbarum bene oleutinm, apia*- stri, thymi, serpylli, trifolii, loti, roris marini, apii. Taccinia v. 18. HyacinthuB^ Ovidio quidem si fidem habemus, Martio extremo Metam. X, 165 et mense Aprili JFa^t. IV, 439 floret: tamen diutissime eum eum viola alba durare Plinius dicit, aestate quo* que giadiolum (irin) ^) florere, quem et ipsum Palladius ^*) hyacinthum esse existimat, Nicander vero Athen. XV, p. 683 ciim hyacintho Ajacis eodem or- dine nominat. ' Caltham Romanorum, quanb luteam

•) Plin. XXI, 38. 39. ••) Pallad. I, 37, 2.

5*

60 ECLOGA 11. 51 — 55.

gravisque odoris Plitiius, ColumeUa de culta faorto- rum 97 flaveDtium lumiuum facit, Culenduimm JL, esse, opinio est; quem florem iiingeibiume sive Goltlbiume nostri homines> Francogalli' «otMrf appel* lant, quod ex soisequio^ quia solem sequatur, fap- ctum est. Ovidius (Pottt II, 4, 28) in conversionifafiis naturae futuris ponit:

Calthaque Paestanas vincet odore rosas.

Alii chry%anthemwm intelligunt, quod chaicue etiam secundum Dioscoridem ^) et buphthaimvs dicitnr propter luteos, acriter lucentes et oculorum instar in orbem contortos flores. Miseeri Plinius multa varietate flores dicit **^), ut odores coloresque invicem accendant Profecit lioc artificium Pausiae opera, pictoris Sicyonii, quem amata Glycera coronarin, quae uectendo e natura petierat exempla, ad penicillo imi- tanda provocavit: unam imprimis Pausiae picturam Plinius ^^*) laudat, qua ipsam puellam serta texentem fecerat. Pingere^ discrimine colorum facto distin- g^ere, discernere Cui* 142.

51 — 55. Canistra mitibus pdmis «^t odorata fronde eo adjieiam. Maiu cotonea^ qui fructus erant Pyri Cydoniae JL\^ ex Cjdone, urbe Cre- teusi, oriunda\erant III, 70: maia cotonea md- it«r«rf), quae liic intelli^ntur, propter odorem imprimis grata eraot, et in nocturnis cubiculis capi«-

•) JDioscor. IV, 58.

••) Plin. XXI, 2 8. .?.

•••) Plin. h. n. XXXV, 40. .

t) Baah. pin. 434. Plin. h. n. XV, 10.

ECLaOA 11. 51 — 55. eo

tibiM imagiDiUD^ quae tma tbi cum Laribus erant, inponebantur; crudo uno ta&tiim genere, reliquis yel coctis vel conditis yescebantur. Casiimeae^ nuce9 Heradeoticae alias et Sardianae glandes yel lovis et apud Ovidtum art. am. 111 ^ 183 glandes AmaryUidiSi ¥irgilianae bujus, appellatae, una cum cerinis prunis, qnae maturuerant) a saltatrice quoque Virgilii v. 19 t^enintnr: reconditae nimirum, iiam Octobri primnm matarescunt 1, 81* Cerina pruna^ cum purpureis inter laudata Plinius babet; quod probe novit Polj-. phemus Ovidii, quum Met Xlily 817 inter corna, arbuta et reliquos fructus silvestres ea recenseat:

Prnnaqae noii solam nigro Uyentia succo, Yerum etiam generosa noyasqne imitantia ceras.

Formosae Amaryllidis judicio castaneae bonorata

poma {pomum I, 37) factae sunt: tuo judicio pruna

id erunt non minus delieata. In pruna <— Adnos a

non coalescit; quemadmodum id saepius negligitnr,

etiamsi nullum A sequatur^ quod genus 111, 6« 63.

\Uy 53. Siiaves animi,- Hafn. quoque Dy interpo-

nentes ei mederi sibi videbantur. Coronas quidem

Hipponax apud Athenaeum U, 10 pmnprum et men*

tibae habebat; quernam cum fructu splendere Plinius,

Umream Sopbocles (Oed. T. 83), et, quae apud

Tbeocritum 11, 120 Philetae €oi elegiamm reliquiae

snnt, ipsam Yenerem asseverant mala Hesperia sive

dtrea in fronte gerere, de quibus Hippomeni dederit;

Temporibns Cypris quae mala ferebat lacohi, Bonsit et Hippomenem jnssit habere sinn:

hic vw> caiathi sunt plnres flomm, frondis, fractuum blanda slractnra compositi, ut nares, oonli, gustns de^

70 ECLOGA II. 51 — 65.

lectentur; ad sioiilitudinein Imncis gaturae^ qua primw tiae diis nisticis ferebantur, et ad ejus similitudinem^ qiia- nunc in Servatoris natalitiia dona li)>eris nostris dare solemus. Munera ejusmodi frugum et fruetunm, raro turdos et coronas canistro puellae mtttit Ovidius «rt. II, 263, cujus interpres quidam, Martialis lU, 47 et XIII, 51, quod credibile est, exemplo in eum erro- rem inductus, vel turdos sibi in corona suspeiisos fiogebat opinione. Talem missionem, /^om/i^m, Proi* pertius quoque 111, 11, 27 intei* rusticos niore^ an» tiquitatis narrat:

Illis poinpa fuit decassa Cydonia ramo, £t dare poniceis plena canistra rubiss

Nunc Tiolas tondere manu , nunc mixta referre Lilia virgineos lucida per caiathos:

Et portare suis vestitas frondibns ayas, Aut variam plumae Tersicoipris aTem.

Lauri tria gpenera io liortis colebantur: delphicatri^ umpbalis froude ampla.et aubviridi; cypria, quae fo^ lio brevi et nigro erat: .silvestris, Tinus ( Fi^f^iiMi Tiwus //•) appellata. MyrU vel sativae erant ni» gris, vel silvestres baccis sanguinei»; utraeqiie et ipsae frondis amplitudine variae, Lauros et mjrto9 inter coronamenta Cato comniendat agricolisy utqttae) urbe propinqua, facik veneant» Lusunosorum 19 hortis instruotissimis plena omnia plaiaBi caelihis, violariorum, myrtorum et spissae lauri Qoratiu^ Od. II^ 15 reperit. Propter pdorem lauri et mjrti Corj- donis in liortis vicinae satae erant Soldi» illae 111) 63, hae VII, 6 in hortis pastoralibitp meotorttutiirt

E€LOGA IL 50—59. 71

56-7r-;59. Me miserum ! . uam 8pleiidiilici9ii9i|.:qviie- qiie doDiiy. quae promere valeo, rusticae me pauper- tatis arguuat! Quaato pieliora lolas feret puer.o! Quidi quod luinc ipsam comparationem damno meo atluli! — r Ru8iicus, qui riiri degit,.sed cum sig- nificatione stultitiae, qua inepte bis donis confidat. Conceflatet auctoritate probatur meliorum, quimanu, scripti sunty . et sententiik^ q|iae baec fere est ad verbum expressa: Nec^ etiawi ^ contend^res, lolam. concedere umquam credibile est« l^qien cQm^det^ quod Hafoienses quoqiie A^ D* babetit, raritate di- ctionis IV, 59. VI, 10. X, a^ defeodi liceret. Pro Hen^ heu/ Hafniens. C falso babet Eheu^ quo jambo senarium Terentius conclnsit; in eodem libro aprum est pro apros, Sententiam, milii ipse de- trimento fui, munerum mentione imprudenter facta, Corjdon duobus proverbiis rusticis exponit: Flores austro, foBtes, nullo sepimento, apris volutantibus commisi. Auster^ qui a meridie flat, Graece No- tu9y noxius u Plinio II, 48 dicitur, magis etiam si siccus; ^cirocco nomine nunc iufumis est, cui Ari- stoteles quoque 1 probl. 23 febres ardeates tribuit Nocens corporibus, phimbeus, letifer ab Horatio ; aesti- bus ^pirans ab Ovidio nominatur^ Statius perire eo germina rosarum dicit, et flatum ejus obesse vinea- rum valetudini. Quare monet PUnius XVUI, 76, .ne ad ejus plagam Italia neque arbores nee vites con- vertat; docetque XVI, 46, piros et amygdalas fliires amittere et foetus fructuum, si Austro coelum, ettam nulia ^tuviU) obumbretur. Etiam ad olera erant Geopf XII, 5,.qui quum fontqs iis deessent irrigui, horto»

1

7% ECLOGA IL 60—65.

haberent, quos pluvia madefaceret, biemales ad diem; ad septemtriooes bortos aestivos, ut umbra es- set JT/ores igltnr hic sunt, qui vel fiructus prae- parant vel odores, Perditus^ libidine quasi periens, amens Prop. I, 13, 7: eodem modo Ecl. VIU, 88 de vacca pruricnte , Varius de fervore canis venatici. Font€9 in terris calidioribus ab iis imprimis, qui in saltibus pEiscunt, tanti aestimantur, ut, septiM et um* bra tuti , religione et carminum popularium fabulk consecrentur; quod mirum sit iuterdum iis, qui ab bumidis septemtrionibus pereg^rinantes has terras ade« unt. Homeri Odjss. XVIf, 204:

Quumque viatorum par concedebat ad urbem, Ingrediens salebris, dulci stabatqne propinqaum Fontis aquae, cives latices quo fonte petebant, Quem straxere Itbacus, tum Neritns atque Polyctor; Circa populeam sed aquis aderat nemas altum,

rbe satam hinc atque hinc, frigus saliebat et andae Kupibus e superis, nympbarnm et structa erat ara, Qua donis suevit numen placare viator.

jipriy qui cum cognatione mansuefacta, in Into liben» ter volutantur Lb. III, 411, fontem liquidissiinum , nisi septis arcebantur, inquinubant. Fontes^ puteus, qui pluribus ,ex venis confluit V, 40. VII, 45.

60 — 65. Quamquam quid loquori Ipse agri«» cola haud contemnendus , imo prae urbanis hominibus beutus est. ''Mecum tu beatus sis, qui tam suaviter te amem! — Quemnam, demens, i^gis? mene agrko- lam? Ipsi Dii atque Hero<$s vitam in saltibus pasto- ralem degebant! Eamdem rem juvenis Theocriti bu- bqlcus XX, 33 puellam urbanam et fastidiosam Baccht

ECLOGA il. 60— 65. 75

' ■

exemplo docet^ Adonrdis, Endymionis, Atjos, Ganjr- medis, qui omnes pastores erant et a deabus amati. Ipse Apoflo pascebat Admeto serviens Lb. Ill, 2. PartM^ fiiius Priami e gente Dardani Lb. III, 35. Urbt9 invidiose tamquam arces esse dicuntur con- dusae et.contra bostes mvnitae^ secus atqne silvae, ipiae pateant. Paiias *A9^fjr^, arguta dea inyentrix aftificiomm belli et pacis, prima domus struere, ur- bes munire docuit; quare praefectam urbibus (9roXfov- XOv,) portis {mXaiav,} praesertim arcibns, quae in aseensu urbiiim erant {dxQaiav,) omnes Graeciae gentes, non solum Athenae, quam ilrbem carissimam habebat, colebant. Has res, quae nunc doetrinae aliquam speciem prae se fernnt, tum etiani senri inertissimi, nedum praefecti pastorum, qui literas cal- lebant^ quotidiano nsu novisse poterant. Comlidit arces, condere docuit; qua ratione Lb. I, 122 Jupi- ter agrum colit. Hafn. C babet coiit. Nostrum utriqne, amore conjunctis, silva delectationem ferat, qnalis nusquam est alias! Tantus in te meus amor est, tam constans naturae appetitio, quam quibusque «ntmantibns innata sua tndoles. Haee similitudinibus proverbiornm pastoralinm Tbeocriti exemplo X, 30:

Et caprae cytisam lupas inseqaitarqae capellas, Vom^riis estqoe comes gras; ipse tai ftnro amore.

Leones nbn erant quidem in Sictlia, sed prope abe- fiint in Africa, unde etiam Thyrsis Theocriti eos snmebat 1, 72. Quod Pbilargyrius tradit, /bemi-» nam ieonem Plautus, Varro (et Lucretius) ieam dhcere, Cicero ieaenam noki sine peregrinitatis of- fenttone. Audacius dictqn ieaena sensim to^ com-

74 ECLOGA H. ^ — 68.

munem consuetudinem veniebat, poetttrum ad usuiu iea obspletum redibat. Cytisun I, 78.

66 — 68. Dum b^s et similes e pectore q^ueru- las voees exprimit et fistulae modos miscet, vesper surrepebatf et pi^ope fagos. aratores villae ab opere rustico redibant. Circa solstitium, quum narcissi v. 48 denuo florerent, iterum arubatur stve Uerabatur^ offringebatur Lb. I, 47. Eodem modo apud Theo- critum XVI, 94 diebus solstitiulibus» quum cicadae strepunt, ager vere proscissus, rescinditur, ut, au^ ctumno seratur:

Apta, precor, segcti sint rara noyatia, quando Arbore de sninma resonans sab sole cicada Pastorem obsenrat..

Quo tempore boves ab opere disjungebuntur, PovXv- Tog, arutrum ifugpensum sive invcrsum et furcillatu trulia portutum jugo retrubebant Etium foenerator Horutii g-audet Epod. H, 63: '

i f

Yidere fessos vo^erem inyersnm boves CoUo tralientes langnido.

Circa solstitium bomines rusticos, Palladius aiictor est, qui inetientes umbram suam 4le tempore judica- bant Lbr Hl, 327, decima bora diei «aturalis duode- cim pedes/ viginti duos uudecima aequasse; ut cres- cem umbra brevi duplicata sit Nec, nisi dupli- candi verbum proprie ac^ipitur, ullus cre^c^ntis usus.est,. praetei! bunc^ ut rima .expleatu^. Simili iBod^ in. Culici9 v« 203 yesperi

Com grege coinpirfso patntor doplieantibiis umbris . Vadit.

ECLOGA II. 69—73. 7»

Sed qaaniqinwi frigvs est ifid verg«iitis, nl« taaenl »Hf immodicu9 amor. UDdique libido «wiililwiioes cvlligit) (piemadmoduiii Tlieocriti Fenefica 11, 3^:

Aeqdori)», ecci&, %f(«ttl iki<}tiis et flliittf ha *Y<»ftli, • ' . Vecoffdis siltiit nondaiii sed pectoris .a^stiiji. %

69—73. Optata non impetrans, Corydon ira-' sdtui*, iet irato animo stultitiae se damnat, qnemfac^^ modura Polyphemus Tfaeocritl XI, 79 1

O Cyclops, Cyclops, qoo mens efTugic amore? Texere si malies calatlios ,"frondemqae referre Decerptam pecori, mtiltopradentfor esses. Praescns est molgenda, seqikeria qaid fugieot«n? Inyenietur enim Gala^ yenastior uUro.

Probrum insaniae rustico proyerbio dilatatur: De vino bibisti semiputatae vitis in intonsa ulmo. Recideban- tur sive p^tabantur palmites vitis veteres, retorridi et inutilesy unaquie ulmi maritatae stolones supervacui extremo ^ auctumno et vere usque ad aequinoctium, priusquam ignominiosus cantus cuculi andiretur. Ro- mani quoniam pigri circa pericula in altis arbustis, quae in Italia regnabant, adeunda erant: Numa lege lata eos coegit, ut de imputata non iibarent Inde, qoicunque de ievitpr putata sive semiputata vite, quae luxuriante fronde ulmea obumbraretur, vel li- basset vel bibisset, amentia corripi, commoda super- gtitio nata est Lb. II, 403. Ulmorum enim, prae» terqnam, quod recidebatur, uti diximus, sive putaba- tnr fera et inutilis fmticatio, cacumina quoque post aolstitium virgultorum ftenuium [^barba Plia. XVII, 23 s. 35, 22), ne obumbrarent, tondebantur sive firondahan^ur ^ et ad pabulum adhibebantur L. II,

76 ECLOGA II. 69—73.

400; 446. Ipsk» vitis in arbustis froBdiitio {pum-- fphmHo) locum non liabebat Utinam de BHiltis rei fiimiliaris necessartis operibus aliquid Maiiem tractare malles^ quam ^ e^te vag^i, teiiendis v. c. e lentis vimimimM etjumc49\ fiscellis, cribris, formis casei, majoribus4sistis (Ov. MeU II, 554), cratibus ad cbortes et stragula* Haec studia otii pastorum in agri» erant X, 71« Hafniensis Y? para babet, quod ex pmroM mutatnm est; Aiexi9 omnes quatuor, quod jejmie dictum est. Alinm Alexin^ puerum aeque speciosum, sed majoris obsequii, invenies, Ita Tbeo- eritus nomine Galateae tamquam appellativo, ipseque Vii^Iius VII, 70 altero Corydon usus est

ECLOGA TERTIA.

PALAEMON.

JUenalcas. Dic inihi, Damoeta, cujuih pecus t

aii Meliboei?

Oamoetas. Non, yernin Aegonis; nnper mihi

tradidit Aegon.

M. Infelix o semper, oves^ pecusl ipse

Neaeram Dnm fovet, ac, ne me sibi praeferat illa, veretur; Hic alienus oves custos bis mulget in hora: 5 Et snccns pecori, et lac subducitur agnis.

19. Parcius ista viris tamen objicienda me»

mento! Novimus et^ qui te, transversa tuentibus hircis, Et quo (sed faciles Njmphae risere) sacello*

Jlf. Tum, credo, qnum me arbustum iridereio

Myconis, Atque mala vites incidere ffdce novellasl

D. Aut hic ad veteres fagos, quum Daphni-

dos arcum Fregisti et calamos. Quae tu, perverse Menalca, Et, qnnm vidisti pnero donata, dolebas; Et, si non aliqua nocuisses, mprtuus esses! 15

78 ECLOGA TERTIA.

M. Quid doinini faciant, audent quuun talia

ifures! Non ego te vidi Damonis, pessiine, capruui Excipere insidiis, multuin latrantc Lycisca, Et quum olanmrein: Quo nuii.c se proripit ilie? 20Titjre, coge pecus! tu post carecta latebas.

O. An mihi, cantando victus, non redderet

ilie, Quem mea carminibus meruisset fistula, capruml Si iiescisr meus ille caper fuit! et mihi Damon Ipse fatebatur; sed reddere possc negabat.

25 iHf. Cantando tu illum ? aut umquam tibi

fistula cera Juiicta fuit? Non tu fn triviis, indocte, solebas Stridenti miserum stipula disperdere carmcnl

D. Yis ergo, inter nos, quid possit uterque,

vicissim Experiamur. Ego hanc yitulam (nc forte recuses: 30Bisvenitad mulctram, binosalit ubere foetns!) Depono; tu dic, mccum quo pignore certes.

M. De grcge non ausim quidquam deponere

tecum : Est niihi namque domi pater, est injusta noverca; Bisque die numerant ambo pecus , alter et

haedos. 35yerfiin, id quod multo tute ipse fatebere un^jus, (Insanire libet quoniam tibi!) pocula pouam Fagiaa, caelatum divini opus AlcimedontiB: Leutaquibus torno facili . superaddita vitis Diffu^os edera vestit palleute corymbos.

ECLOGA TERTIA. 70

Id iuedio duo signa, Conon, et qnis fbit alter,40 Descripsit radio jtotum qui geiltibus otbem, Tempora quae messor, quae curvus arator

haberet. Necdum illis labra admovi, sed condita serro. D* £t nobis idem Alcimedon duo pocula

fecit: Et molli circum est ansas amplexns acantho*,45 Orpheaque in medio posuit, silvasque sequentcs. Necdum illis labra admovi, sed condita servo. Si ad vitulam spectes, nihil est, quod pocula

laudes. M^ Numquam hodie effugies; veuiam, quo-

cumque vocaris! Audiat haec tautum • • • vel qui venit, ecce50

Palaemon. EfBciam, posthacne quemquam voce laoossasl D* Quin age, si quid habes! in me niora non

erit ullal Nec quemquam fugio! Tantum, vicine Pa*

laemon, Sensibus haec imis (res est non parva!) reponasl

Palaemon*

Dicite, quandoquidemin molli consedimus herba,55 Et nuuc omnis ager, nnnc omnis parturit arbos, Nunc frondent silvae, nunc formosissimus annus. Incipe, Damoeta; tn deinde sequere, Menalca. Alternis dicetis; amant alterna Gamoenae» D. Ab Jove principium, Musae: Jovisonmia60

plena;

80 M^LOGA TERTIA.

Hle coiit terras^ ilti inea oarmina curae.

M* Bt me Phoebus amat; Phoebo sna sem-

per apnd me Munera suut, lauri et suave rnbens byacinthus.

D. Malo me Galatea petit, lasciva puella; 65Et fttgit ad salices, et se cupit ante Tideri. M. At niihi sese offert ultro meus ignis,

Amyntas; Notior ut jam sit canibus non Delia nostris. D. Parta meae veneri sunt munera: nannque

notavi Ipse locum, aeriae qno congessere palumbes. 70 M. Quod potui, puero silvestri ex arbore

lecta, Aurea inala decim misi; cras altera mittam.

O. O quotiens, et quae nobis Galatea locuta

est! Partem aliquam, venti, divom referatis ad aures.

M. Quid prodest^ quod me ipse animo non

spernis^ Amynta; 75Si, dum tu sectaris apros, ego retia servo? J}. Phyllida mitte mihi, meus est natalis,

lola, Quom faciam vitula pro frugibus, ipse Tenito.

M. Phyllida amo ante alias ; nam me disce-

dere flevit! Et, Longum formose, vale, valel inquit, IoIa«^

60 D. Triste lupus stabulis, maturis frugibus

imber, Arboribus venti; nobis Ainaryllidos irae.

BCLOGA TBRTIA. 81

M. Dnl^e satU humor, depuliis arbutus

baedb,

Lenta salix foeto peeori; inihi selus Amjntas.

D* PoUio amat noglram, quam vis est rustica,

Musam :

Pierides, vitulam lectori pascite vestro! 85

M. PoUio ct ipse facit nova carmina: pas-

cite taurum,

Jam cornu petat et pedibus qui spargat arenaml

D. Qui te, Pollio, amat, veniat, quo te

quoqne gaudct;

Mella flnant illi, ferat et rubus asper amomum!

M* Qiii Bavium non odif, amet tiia carmina,90

Maevi !

Atqne idem jungat vulpes et mulgeat hircos!

D. Qui legitis flores ct humi nascentia fraga,

Frigidus, o puei^i^ fugite hinc! latet auguis in

hcrba!

M. Pareite, oves, nimium procedere! non

bene ripae

Creditur! ipse aries etiam nunc vellera siccat!95

D* Tityre, pasoentes a flumine reice capellas!

Ipse, ubi tempus erit, omnes in fonte lavabo.

M^ Gogite oves, pueri! si lac praeceperit

aestus,

Ut nuper; frustra pressabimus ubera palmis.

D. Heu, heu! quam piugui maccr est mihiiOO

taurus in ervo!

Idem amor exitium pecori, pecorisque magistro!

M. His certe neque amor causa est; vix os-

sibua haerent!

6

89 KCLOGA TBRtlA.

* ' • • •

NeBoio qttis teneroB oculas titihi fasGinat. agiios! D. Dic, quibus in terris, et eris mihi mag-

nus ApoHo, lOSTris pateat caeli spatium non amplius uhias. ^ ilf. Dic, quibufl in terris, inscripti nomtna

regum, . .

Nascantur fiores; et Phyllida solus habcto.

P a l a e m o n.

Non nostrum, inter vos tmitas componere lites. Et yitula tu dignus, et hic. At quisquis amores llOAnt metuat dulces, aut experietur amaros! Claudite jam rivos, pueri; sat prata biberunt.

ECLOGA m. EXPLICATA.

ARGUMENTI NARRATIO.

AB U. C. DCCXll.

M. Aemilio hepido L. Munatio

Planco Coss.

V E R N O T fi M P 0 R B,

yirgiUus annum agens 27 — 28.

Hajus eclogae annus certe definiri poteat. E!jus enim quum in quinta, quae hiemis est auni DCCXU et DCCXIll, proximo loco post secundain v* 87 men« tio facta sit: kac, quam quintam habemus, antiquior, ipsa jam Asinii Poliionis laudat v. 84 benevolum aqi* mum. Hic verOj^ fieri non potuit, ut ante exituiii anni DCCXi legatus Antonii in Venetia esset, quum pactio Mutinensis, qua Galliam citeriorem Antonius in potestatem suscepit, extremo Novembri a triilmvi* ris. inita sit. Num igitur credibile est^ in ipsa trepi* datione pudorem Virg^ilii, quum primum res consti- tuerentur) Corjdone, Culice aliisque, quibus se ad majora praeparaverat, interpellavisBe legatum; an ii* cebat ei, quum paene inviti ita voluntatem expugna-

visset, inter ipsa triumviratus principia, plena terro-

6*

84 ECLOGA ili. ARGUMENTI NARRATfO.

ris, novum ei et faujus argumenti carmen aliquod offerre ?

Verisimilior buec hujus rei erit ratio. Inter agros, qui distribuendi a triymviris propositi fiierant, quum ager quoque Cremonensis esset; haec juveni Andino causa erat , cur ingeniosi leg-ati , cujus de sermonibus et scriptis fama provincium peragraverat, quum primum deceret, benevolentiam sibi conciliare vellet. Neque Pollionis deerat pudori juvenili cobor- tatio ; itaque Virgilius verno tempore, vei Martio mense vel Aprili, banc eclogam componebat, quae, laeti ruris securitatem adumbrans, et indulgentiam praefecti et insigne ejus Musarum studium lauduret. Imo Pollio- nis aliquae fabulae in tbeatris provincialibus spectatae esse debebant, quum tragicos ejus spiritus pastores Andinos v. 86 — 89 poeta celebrantes faciut.

Obvii autem ineunte Aprili in publico pascuo, quod declive ad Mincium vergebat, Menalcas et Damoetas, quos pastores Andinos poeta finxit, primum iela ja- ciunt rusticae dicacitatis, quae tantum abest, ut vel urbanitatis vel aulae facetiis, minime vero mala do- ctorum novue Arcudiae affectatione limata sit, ut, quae esse debebat, eiolida sit et simplex dicacitits acu- leis interdum rnstice pungentibns: postremum, ut car- raine certent, se provocant, et Palaemon vicinus fit arbiter. Exordium et alios locos ex quarto et quinto Tbeocriti idyllio nostrum quis contendat derivassel sed ingeniose imitatus est , quemadmodum in cantu aemulus imitando propositum exemplar superare vult.

£€LOaA ni. 1 — 6. 88

Ann0tata.

1—6. Res yerno tempore v. 6. 55 in piiUico

pascao eolonorum agitur, qui ^ag-ricolae minores fun-

dos conductos habebant, prope ripas Mincii VII, 1 — 13,

qnarum ad herbam g^-reges, priusquam pastioiiis aesd-

vae in saltibus, Vei^liis circiter Calendas Majas exor-

titt, initium fiebat^ cum agnis auctiimnalibus et capeK-

lis et vernis vitulis compellebant I, 49 — 58. Prope

pratum separatnm aberat domini ditioris, cujus Palae-

mon villicus cum aliquibus servis id agebat, ut ape-

riendis rivis, qui in radice montis obstructi erant, id

irrigaret, v. 111. In hoc campo, herbarum utilium

et fruticum pleno, quem socii equestres, puBHcani

pecuarii^ sihgulis pastoribus locaverant, MenaicaM^

javenis pastor caprarius, reperit Damoetam bubul-

cum cum ovibus ad tempus ei commissis; quod pecus

qaum Aegonis esse audiret, quocum ipse de formosa

Neaera contenderat, stimulos Damoetae admovet acerbi

animi, qnos respondens hic ei regerit. Cum bubus

Damoetas est v. 29 ; Aegonis oves ultro pascit^ quem-

admodum Tityrus V, 1?. IX, 23 et apud Theocritum

III, 3 capras amici, dum ille apud ptiellam moratur.

Nam in qnarto Theocriti idjllio Corydon, ex quo quae-

ritur, profecto mercenarius est, qui seni paret, dum

Aegon peregrinatus abest:

Batttts, Eccebovea, Corydon, die, cujus? suntnePhilondae? Cor^don, Kdn, yerom Aegonis; pascendas tradidit iUe B, Annon ta fortim mniges snb vespere cunctas? C/. Imo senex vitulos submittit^ meque refrenat

Battos, huroilioris animi, jocatnr mera petulantia; amans tteniilatioiie Menalcas. Corydon mereenarius de furti

m ECLOQA Ml; i-^€.

prabro noD irasd^r; DoMelas mjuriae indignitate^ ulciscitiir notam loqunto inwrens suiiiNiae turpitudinis. An carmini^ pasioritii sit,^ hos mores exiMUinere?. Tlieo- critus quidem et Virgflius ajunt^ novi scriptores artitnii &stidiuot Quamquam» Angius, iter in Hispania facieiis, rectores mularum in itinere inter se jocantes audiit,, et eximio sale delectatus est, quo facilc ing^enium liomi- num coeli tepidioris lepores suos condiebat. Paciamus, eum Toluptatem» qnam perceperat, nobis probar^ yo- luisse, quomodo id ei instituendum fuerit? Rectores inularum, exutos propria indole, ignavos aliquos .na- vae Arcadiae homines mutaudo facerje? Coutra est. •Argumentum, quod plurimas similitudines bumilis so- lertiae praebuisseti eligendam fuerit, quidquid eximii eorum ingenium habaerit, brevi, sed eflQGaci descrip- tione colJigendum, n^lectis ne acerrimis quidem ca- villatiooibus ejus» qui princeps erat hujus scurrili^ di- oacitatis; deniqjie — Theocriti aliquod idyllium fuoo rit efficiendum» Cujus^ «, um Plautinum, quoniam, ruri tantnm relictam (quale in vetere precatione apud Catonem 139 legitur: S$ deuSy si de» es^ quomm illud Mocrmm est) » in sermone iirbanae ' con^uetudi^ nis obsoleverat: idcirco Virgilioinastix infamis rfl|/«rjMi pecus reprehendebat tamquam parum Latine dictum; eodem modo, quo nostri dicendi artifices condemnant, qiiidquid nunc Saxoniae auctoritate minus defenditur; cf. j, 90. Nuper^ paulo ante^ prQ modo Hon lil, Od. 27, 29. Modo traditum quoaiam peens dicebatur, Menalcas factam inde congressionem suspicatiir, de qua irasckur. Oves^ medium, qiiippe appositum, 1, 74* Lb. IV, 168. Velere fortasse scHbeadi ralJQii^

BCL06A lU. t^HS. gr

fWP •ne^ HafiikiiMS ^. B* D. bdbetit #t^, ipod AsGeiuBini vocalivirai sbigalari^ Cerda geB^jviiai etfse «enset. Sew$per infMw et ^lMiiini oaiis», ^i Itbldini lantiiA aer?ii, et peHUa curatMne alieiii Sedefn neda Battos Met apnd Theocri* IV, 13:

Scilicet b«e miserae! segnem invenere babnlcum.

JFovere^ propHe riere^ tmi eoiere el obeenrare, amare, am^exari; denique sanare» calefiicere, iiabi* twre Ub. il, ISd. At pro me Ha^ >tf ^lmr# ii8« <l«e ad, cpuiitiim meoean, 4{So afiii, qui eicti«mo««-> ctumno editi fueraat» a laoto 40peiifi4a«tury plane mm mulgfeiwntiH** AgtUe adiiae teneris intra septa Mne et Fesperi lae< praelwlNitur; firmioves ^MSti «m- ridiaiio- tempore propinquis in pratis «ot uovalilnis «na cun inatrKnis paseebaatur* Nuae ig>iNir tempus erot 0mte exortum Vergiiiarum, pee$ quos exortas in eedem publioo pasouo VII, lS-^i5 agnl jam depnlsi seeretis gregibas babdbantury snavi fere tempure firciter Aprttem ineuntem. Sed per£di pmitores, praesertim mereeuarit, clam mulg«fa«nt ^et iae v^de^ bant; qnod ne fiat, io^rator Jusliniaiius verberibns et mereede adimenda eavet. £josmodi mercenmrium eavlHans dtcit officiomim Dwaoetam, et crimeii auget «djiciens^ bU 4m Aerm. Hafn» A babet m^s cm^ sUSy et € mantt poatmore itt^ et inepta fiigu iii»- tns. /Sfmeeme a •mgere^ origioem jquidem rerbi si seqaanHir, $mems smbeadum erot; el vero si arbi^ triom permittimus, etiam 9mcimmmi> et «imilia tantum non omnem scriptMram usitatam oxpellent.

m £€LOGA IIL 7 -^ d.

7: — ^^9. Nevter iiijiiriaiii rtpeHtt, ned iiterc|iie iajtiriH iii|nriti9 compeQftat 0nioetos, perfifiae ae- cttsatus ia pastiooe, containielidui Hgmt in titiini caprariomai^ qui deiieatae fyutifrime non mini» saepe, quam aunc oroati viri, qnt vestes-ettunl» fimni* dinis probro, petebantur. D&pbnin omore perenntem Priapus apud Tbeoeritum J, 86 alloquitur:

Pastor dkerU, modo quem dixere bubulcom. Pafltor qpum, Yidit ca^tos «daraare «apelias, Tristes sunt oculi, pastor yalt vir gvegis esse.

Bgo quum bubuleus siffl, Damoetas signifieat, inler viras certe babendus sum, coram quibns iste tn va- recnnde lo^piaris oportet! Inepte Servius esplieat: Moli valde baec objicere! tamen scias^ viris twtStm objiciendas rapinas. Tamquam si fortitudiae viiiU opus sit ad suppilaadum lac. Ipse Vii^Uus si jmne inter nostros bomines viveret, eastum ejus animmiy credibile est, modestius loquutum$ sed in RomiuNi lingua licebai turpitiidiiiem> irt adversarius erubeaee» ret, liberioribns verbis detestari. Peregrinantes ob- servavere, in terris tepidioribus etiam nnoc viros graves ipsasque matronas pudicas sermone saepe nti, qui majori nostratium, si non virtuti, tamen timori vel admirationem moveat vel fiistidittm. Omnino ii% quicumque alia sacra babent, praviores mores injnn* gere, lege vetamur nostrae disciplinae: Veritas esto et caritas! dnantuniyis pbilosopbi virtutem, viri re^ ligiosi vitae sanctitatem et religi(i>nem, praeeipiant: et hic ct illic varia civitas impuram faecem snpra et subter expellet: hic et illic homines libidinosi in re* giis erunt et in latibnlis pionttttm, ia navibiis et in

HCLOOA III. 10~li. 8»

lis, i|Qi, iiiofles alifRe inettlti, prodtgiosa KIh- diiie iofiiiiies sint, seil inter meKores. Qm pro ^uis^ qMl te — alniBvs sit JVam^verM pro tramwerse* Jocosa HiTidia Aaedermm^ limis oealis tuentiiim) qaae in locoPlinii, a Servio tradito, rel ad impetum fiM^iendam interdum eos excitare dicitnr,. effoeminatma eaprariiim cum capra comparat. Saeeilnm Feato loeiis Deo sacratus sine tecto est; saepe parva aedi- cnia cum signis deomm; hoc loco esse videtur sacmm antram cum imaginibus infabre wxXyj^^ Nympbarum drea dejectum fi>ntis^ ante quem greges meridie qoieseant. In Aeneidis I, 168 antramy nbi aqaae doloes et vi?o sedilia saxo, Nympharftm domme didtar. Tomebus adv. XXIX, 29 Donatum nemus dicit iBteUigere, ntmimm qnOd circa antram erat; intima nemora eacrmria quoque appeliabantor Calp. I, 15. Ipsam tempimm regio tantom saorato primum dice* botar, TifAiiog* Ita Lucretius V^ 946 eiiveetria featpia Nympharmm rupes appellat, qnaram ex aatris fontes emanant

10~11. Tum enim risisae videntor, cavilla- tor pastor-caprairam; quum ego (sed altc^m intel* ligit) in agris Aiyconis marUatae mimoe ejus , w^ hmetmm \y 39^ et, quod majus erat, etiam seminarium» ifitiarimm Lb. II, 265, dolo mal^inciderem. Nam veram illnd non magis est, quam quod hoc effecerim. Arfoores^ imprimis vites, ne ultro laederentor, leges Xil tabularam noxiae aestimatione) seriores legisia- tores eadem, quam latrociniis imponebant, manus praeeidendae poena caverant. Nocente falce; mali- tia auetoris inatramento tribuitur, quemadmodum v. 38

«0 UeiA^GA UL 12 ~m

iofno fiJtcSitin imihiM arliAds. Maimm &iceu m qnis, qnod 'BurnNuiniu vult; cla liekete, nibtgvmMHi et olitasa, eiijiis iueisiQiies miigis etkvn noceaHfc, inteHigfat: is Horatii alicni fiicete - dieto siaHliler fe» cisse Tideri posisit, qno malttiosa carmoia iRe, ipiae legie Tetittt erant^ maim cmrmima Sat. 11, 1, 8^^ ile iiHitilibas versfiMis interpretabatur, Non timpuimre shre ctramicidere» a^ ut pcrireat, imcidene plantMi '^eiebat pastor, idqne cderriaw acuta falee effici fioterat.

i2 — 15. Damoetas ita Me acdpere simsriat, quo ipsi illusnm fuerat, tamqaam si id serio dietam potaret. Vere eaim tum risisse videntur, qaam ^ntes Incideres, emt^ qnod noo mious credSbile est, etian tom, quum illic (veteres fagos desMHiEtrat), eofhrarie ^rver^e, id est midiebriter irascens, Ikftplimdi piimro calamos insana invidia firangeres, quos ei amateMr «Hquis donaverat. ito praeter exprobratem molKtMi etiam fraadulentiae crimen in eum rejicit.' VeimreM fagi regionis Andinae sunt; aliqoae qaoqoe earnoi ugri Virgiliani ad iacnm Miocium IX, 9 limiteB no- tebant. Daphnido9^ Graeca poeitione; Probi Gramk matica in boc loco agnoscit. Et arcne atqae ^a» gitta9 arftndimeaM X, 59 et venabala lidiebaiit, qui in snltibus p<tioebaiit, ad defendendos foreo «t l)estiHS Tfon magis, qaam ad venandum ; quae oblecte<* tb Carydonis quoque deliciis 11, tt9 pronNttttar. Hafii. B donare habet, qnod ex inepto additameiito

fliixit

13 — 20. Iteratii, qua caprarit kicesaiti fuerafft'.^ irrisione Menalcas iratus, a commentitiiB itaqoe coii^

E€L06A M. 16 *-!!#. «1

temtis ad MrJim probnini pergfiti ad qoMi Damoedui 4|iioqiie aerio re8|ioiidet. QjM exspeetare iieel A ipMS dominis, qunm etiam ser?i fbraees tam audader se dtetis et faetis jaetent! Ita eandem plagam et Aeg^Dt aiemttlo infligit et DaoMietae» in qnem pre officioso ejus aaimo iterata et acerliiore vtce aomen jadtiir servi, et quidem, qnod de neqaissimis suspi- eari solebant , iuraeis. - Sye ipsum praesentem ndiisa, qniim ex vagantibus ille Damonis capris haedum sww ripuerit. . Hafnienses pariter omnes ykeienti et* C stenfiy eni /kres adsariptnni est F^Mtmmi fpA «ifenint, a jfiero maledictnm ita servt audire assnep yeranty ut etiam proprii nemittis loeo poBeretttr. Uhi ceatttrio. 'st Sanga, Tbraso damat in Terentii Eniv LV, 7, 6, et manipnhis fttrum? J^ur^ pro serv» aut milite serio dictom, iion repmturii I^^tcm^ GmmiiKitici docent, -^nem esse e liapo «t foeaHtta caae natam, quales PUnius Vltl, 61 GaiUae cottimtt*- nes esse didt; canes» inqnieos, e tigribns coneepta primo et secundo foetu nimis feroces gigtti putaatur; tertio demum educuBtnr. Eodem modo de eanibus e iup^ Galli instituuat^ propterea, qood prina et secunda foetura, quod etiam nuper, obs^atum eat, malitiosa est neque latrat Clratius quoqoe cattiua pugnacium e tigribus et caniimM imreis X. meiif> tionem fadt. Tamen ColumeUa, canes etiam, qui nullius eximii generis essent, Graeeis et Latinis nu- minibus) quae acriter sonabant et eeleritatem, fero- riam, /upeum^ cenram^ tigrim dedarabant^ TocalM esse, nanrat. Cl»m0r requirebiitur, ut legitime fur convineeretur. 7¥^nr«, servus Damonis* Carea^

9S KCLOGA lU. 21 — 27.

^lttra genera conplectebiitiir herborani acataruiii, iid domos tegcilidiui iitiiiuiii. Ita hoc indicio, quemadmo- dum I9 48 jnnco^ limosa Mincii ripa significatnr, cu- JMs ia publico pascuo res gerebutur. In Calpumti 111, 73 ftir deprehensus reKgatis bracliiis^ qnemadmo- 4Hm caprarins Homeri, in ovili suspenditnr,

21 — 24« Damoetas confitetur quidem rapinam, atd has ejm causas aifert^ quamobrem ne ignobilis 4|aidem illa appareat. Meruisse se haednm^ qnum cantando oertaret^ et ad JUtuiae calamos^ cera con- jnnctos II9 37> carmina modularetiir Vlll, 21. Tu si 4d parum setB^ nunc accipe. • JSi dissimulationem arguentiB est. Haedum meum esse, ipse Damon fa- tebatur^ quoties eum appellabam; sed nondum posse «e simulabat dimittere amatum smim, qui utilissimiis et gregi maxime necessarius sit. Danmn^ saepitis Tictor V. 25) eximii muneris non dubitarat periculum facere; dam Tictam se mihi satis ingenue declarabat; palam tantnm, nt dilatnm praemium ipsius certaminis eventum dubium redderet, moras interposuit.

25 — 27. Tam lionestam victoriam Menaieas adversario concedere non vnlt, ne fistulae quidem acientiam ei relinquit, et, quod majus est, ne modi* cam quidem communis culini inflandi facultatem. Pari modo Theocriti Comatas V, 5:

Fistala qaalis erat? quando ta, serve Sybartae, Janxisti oalamos? qaid? non jam cam Corydone Sufiicit ut crepites simplex tibi tibia caLnii?

Stridula tibia Graecorum liberorUm, quam cannam Aristoteles foraminibns distinctam esse dicit et tenoi cnte in ezitn obstractam, eadem esse videtur, in quam

BCLOGA III. 28—31. ^

nune nostri liberi sonnm incinunt. Stridenfis cutmi tantnm Damoetae tibia relinquitnr, qnae e crasto) diflfissa Ibrtasse stipula, qualis post messem In agris deseri solebat, confecta erat, cnjusqae ope Damoetas in compitis vile carmen coram vilibns auditoribos vili mOdo perseqoitur. Inertiam artificis artificium vcrsus imitatum est r et s confertis literis. In compitis mp-» ris erat {frivium sive triplex via est formae Y), ut fiberi ad ludendum et otiosa plebs circa scurras sttos convenirent. Scilicet Menalcas aliquid sibi esse videtur. Hafoiens. B. C. vincta pro juneta*

28 — 31. Spretus bubulcus, provocans ad can- tufl certamen, respondet; ipse quidem, certus victoriae, praestantissimam vaccam gregis paclscitury vitulam cum geminis, quos nutrit, quae bis tamen quotidie ad mulctram venit. Magis haec in capris et natorum et lactis ubertas erat; Tbeocr. I, 25.

Cnm geminis dabitor tibi ter malgenda capella, Qaae geminos pasccns baedos doo mulctra replebit.

Duo mulctra quotidie ter mnlcta; non ter bina mul- ctra^ quod nulla capra praestare ralet. VaceaSf intelligentes vetiibant agricolae, antequam bimae fa- ctae essent, ad marem admtttere, ut trimae parerent; tamen, quod Plinius narrat, ejus tempore anniculamm, quod Aristoteles, etiam vitniarum octo mensium fer- tilitas rcquirebatur Lb. 111, 60. Testis quoqoe Pli- nius est, vaccas, quamquam raro, geminos parere. Tempus admissurae Varro a vespertino exortu Del- pbini (a. d. IV. Idus Jun.) per quadraginta dies facit, ut vitiili post decem menses temperatissimo tempore

Wt ECLOGA lil. 32—34.

anni ediintnf; %]intilii ^) camArhstotelc ipso in «en- sibus Aprili et Majo, ut partus Februurio mense et Mtirtio eveaiat; et, ubi lucte vivatur, Flinius dicit, oauii tettpore aiini curari ut foetae boves sint; Vi* tuli secludunlur a reliquo grege, et, quum matres doBUun reveoittnt vel quum in pastuin exeuot, uiam- mas sngunt; auctumno una cnm uiatribus puscuntur. Vaccas, dum mammas praebent, mnlgere a patribus traditum .erat, quem morem novitii reprebendebant Lb. 111) 176. Mulctra , mulctrale et mulctrum^ vas ad mulgenduni.

32 — 34* Caprarius quamquam tuntopere se ar- tem Damoetae despicere simulabat, tamen de grege «10 par pignus certaminis in discrimen comtnittere du- bitat. Patrem enim, qui minorem fundum conduxerat, quique, ut aliis operibus rusticis vacaret, fUium ca« pras pascere jusserat, cum iuipia et severa noverca bis quotidie pecus uumerare, non tantum vesperi, quum domum redeant Lb. IV, 453, sed, quod dili-> gentes patresfamilias facere solebant, etiam mane; et alterutrum recensere minorem numerum capellarum. Jf^usta^ iniqua, immitis. Versus post thmi incidi* tur, quamquam sententia usque ad pater continuatur, Hoc rariore inconstantia accidit, quemadmodum Vl^ 66, qua ninime ef&citur, ut nostris bominibus versus componere liceat, qui spondaeos et dactylos in tertio ictu imiividuo* babeant, quod genus: Scboiigemessne Bewe | gungen fodert der Vers des ApoUo.

Sed recte versus adbibere liceat, qui dividuo ibi-

^) In Geoponicis sive de re rusttca XVIJ, 5.

£€LOGA III. 35-- 3». 9»

dMn - npondaeiO letiioreiii illam incisioneni reei|Him^ qtted geiius:

Hochher schaust du, nndfragstjnicht, wier i$Ji sei, oAlesds!

Mennleae exeusatio Theoeriti e&t VIU, 15, sred nia^ gis ^ilatuta:

Lis siihi agnus erit numquam, pater est mihisaeTus, Mater et est, pecudes-pastas qui vespere censrat.

Caprae rite Novembri mense coneipiebant, ut Mar- tlo parerent turgescentibns yirgultis, quod utile esset miitribns ' et natis,- post tertinm mensem depulsae ea- pellae: singulari grege pascebantur. Hae caprae au* etuinno editae sunt, qnales 1, 14. Vfl, 9.

35 — 39. Pro Tacea autem lautitiarum aliquid ^iseitur, etiam quod pretiosius ei videuturs par poeuiorum artificiosi operis, quorum ipsum pretium in causa iuerat, ut nullius adbuc usus quievissent. Pocu/is iig»€i9 non detrectabat ars srgna eminen* tia exsculpere. Athenaens quidetn poculu Tiiericlea laudat, non solum, quae ex argilla ficta, sed etiam, quae ex terebintho tornata et scalptura distincta emnt. Vasa quoque fagea^ Plinius testis est, Ollm in pretio fuisse, etiam in cultu deorum: et Ti-

bttllus \y 10> 8 tempora raajorum carmine celebrat: Faginns adstabat qoom scyphns ante dapes.

Artem illam toreutices, qua iiguras eminentes la- pide, metallo, vitro et ligno caelabant, quam Pbi* dias aperuit, Artemon perfecit, eodem.modo, quo picturam, liberis tantnm et iqgennis, numquam ser- vis, exercere licuit. Aicimedon verus artifex fiiisse videtttr, cujus viliera opera tum inter rusticos cele- bria essent. Pastor aliquis Theocriti V, 104 de

8t ECLOGA IIL 35 — 39.

muktm cupressina glorlitliir et dft cr&teffa PraxiteU», recentiorisy quod axoXtaaxrj^ monety orttficis aciil- ptork; ttlius i» 27« 57 poculum ligneun et altum.et ansatum et cui cem illita est et scalptura onnstuai capra emit et amplo caseo a mercatore maritimo urbis Culydonis^ De potoriis, quamquam non sem- per, saepe tamen par aeijfuale Itabebant et yini et aquae, in quae urceolo {^cy^uho^ infuod^hiMit et pro arbitrio temperabant* Talia paria Cicero nominat in Verrinis; tale aliquod lictilis operis Cain» pani in coena solituria Horatii I, 6» 117 in marmo- rea tabula ahaci^ quo vasa in conviviis exponi so* lebant, appositum erat; tale aliquod par aequaliter fictum et Damoetas v. 44 et ejus adversarius habere gloriaotur: igitur pocula de pluribus, non de uoo pocuio* Pluralem enim numerum pro singulari ad» bibere non licet poetae, nisi ubi plures partes sunt: ngoawnu, uQfiara, hordea^ Muccina^ Umbiiic^m utriusque poculi ut duplici argumento discernerety facili9^ callida manus artificis, bac parte vitem^ altera hederam in depressa area Bcalpro eleva- veraty quarum brachia conjunctim inter se repentia supremum ambitum cingebant. Toruue, proprie quo tornabant et rotunda efficiebant, quod hene observa- vit Ruaeusy etiam pro caelo^ quo caelabant et 8i> gilla gemmis, metallis, ebore eminentia exprimebant, et pro Mcalpro^ quo scalpebant et figuras incide- bant, dicebatur; de falce pastoritia in hoc artificio ne cogitare quidem licet. Priusy quod Servius Aen* lly 392 tradidit, /Sic»^tf viti$ poeta scripserat, vitia facili opera perfecta; verum duo lni^i.%a quum in

ECIjOGA 111. 35—39. d7

Lation.liQgua non recle conjnDgantary nisi conjuii-

ctione addita» comoiutavit id facili^ qnod etiam

magiQ poetice dicitur. Yaaa quoque argentea erant

caelata hedera, kederata^ et ejus racemis, corym"

Hata^ et paoipinis, pampinata^ et herba fiJicis^

filiCata; erant awictus quoque cum limbis acanthi-

niH^ acant/iiiiae veste»,^ Vitis simiii modo, quo

iederay ita, ut arbuscula esset per se stans, saepe

' col^batur . Lh« Il^ 358; quod ars imitata est. Hede-

rae^), quae hortos et convivia ornabat, tres species

erant, . quae singulae et virile et foemineum genus

habebant. Candida vel aU/a^ et propter frnctum

et propjter frondem ita appellata; deinde nigra vel

fu9ca^ fructu nigrante, et hujus ipsius singularis

aliqua species paulo albidior fructu crocato^ quae

Bacchica appellabatur etpoetas coronabat; quamquam

et hedera plane alba erat cum aureis racemis. £x

tttraque specie ioterdum arbuscnlae stabant ifruticoso

cacoraine; sed etiaro, quum arborcs ambiebat, fructuB

ferebat; Yirg. CuL 141:

Ipsaeque excedunt ad somma ca<;umina lentae, . Pinguutque aureolos yiridl pallore coryinbos.

Tertia species, hedera eterilis erratica, kelisc^ quae in candidis brachiis minorem et angulosam fron- deni habebat^ vel herbaceam^ vel albam, vel versi* colorem, hedera tantum ab aliquibus putabatur mi- noris aetatis. Candida et nigra hedera tempore au- ctumni racemos florum emisit in orbem. circumactos, flavescentes vel pallidos et plenos melligeni succi, •

•) Plin. h. n. XVI, 34 s. 62.

100 EChmA lU. 40-- 43.

privatis negotils -tainqnam regiila aliqiia adhibehatiir» qoamquani menda aliqua in libro reprebendebantiir. Agricolis enim, intelligimus, praesertim Italiae, in- dices illos facile «onversos, qui dies notabant singu- larum mutationum coeli, et utiliores et magis notos esse debuisse, quam incertos, versus Arati, aut, quod amplius aliquibus in mentem venit, spbaeram vitream ArchimediSy Claudian. - Epigr. 68. Mathematici et Arithmetici parvulis mensis utebantur, aiaeis, qui- bus laminae meliore ex Hgno, marmore aut frag* mentis parietum, qui calce arenata densi et ad sum* mum nitorem levigati erant^ imponebantur. In his tabulis bacillo aliquo, radioy ct viridi pulvere vi- treo {erudito pulvere^ quasi docto pulvere), qui respirationi resistebat, pingebant. Hoc pulvere Archi- medes pingens ab imperito milite captis Sjracuais occisus est. Ita pingens Eudoxus quoqne cur%mm extremi coeli^ in quo quasi aifixa signa co^ealia convertuntury dimetiebatur, indeque designahat tem- pora, quae et messori aestate et aratori hyeme ser- vanda essent. OridM^ coelum orbe conversum VI» 34; gentilfUM in usum gentium. Messis et semem" tis vulgata nomina erant aestatis et hyemis, pro se- rena et humida tempestate; quarum illa Vergiliis cir- citer Majum mane exortis fruges fert, haec circiter Novembrem, quum idem sidus mane occidit, sationem agrorum flagitat Lb* I, 253. Cktrvus arator, signi- ficatio proceriy robusti IV, 41. Procerus statura, Varro praecipit in Geoponicis II, 2, arator sit, ut stivae graviter innitens totum vomerem imprimat. Inde. rusticum proverbium in Plinii !?^VIII, 49, 2:

ECLOGA flL 44—48. fOl

Artttor, nisi inGurvus, praevmricatur i. e. stringeH- tem vomereni saej^ in obliqnum elabi sinit Duo atfifpifiQax^ig V — Vy V — vy qui ia exitu sunt, post pedem — — v, qui ad simititndinem troehaei cadi^ rariores licendae Romanorum versnum faabendi sunt, V. 58. Lb. III ^ 519. Theocriti vas potorinm simili modo laudatur I, 59 ^

Labtam contigit id nomqiiani, pnrumged ab nsa ^errator.

Dhr iCBivat eodem modo, quohieeomHta^ de ser* vato pretioso p^nore, x€i|tif;Xi6i^i dicitur.

44 — 48. Pastor ccqirarius quoniam ipsius par poeulorum vacca majoris aestimaverat : l>amoetas,re- i^ondet superbiens, se quidem par poeulorum ejus- dem artificis et non minoris certe pulcbritndinis ba- bere; sed tales iautitias nihtii esse cum vaicca com- paratas. Hujus pocula aream babent unicam, ctrca quam, quemadmodum in Tbeocriti poculo, mollibns flexibus acanthus serpit, et ansas amplectitnr; sed argumentnm hanc aream pro surdis simulacris illus- trat, quod plenum dignitatis et vigdris est. Acan' tJkuSy Carduus Acailthus s. Branca ursi (qnae dili- genter disting^atur a Sphondjilio Branca, H^aeieum Sphondylium JL* in terris austraKbus et arte colitur et sua sponte nascihir Lb. IV, 123, et in caulibus speciose fiexis ampla folia gerit, quae sinuata sunt et manus ursinas sinibus refemnt. Sativus, Acan-^ tAus mollis Lf*y levis est, duorum cubitornm et candido flore; silvester, Acanthus spinosus L., Dioscoride teste, minor est et aculeatus. Utrum hic» an sing^ularb idiqua sativi paHetas floribus rutilis

10» BCLOQA Ut. 49r^ai.

e4 e^fWfi» floiMt {Caifmrftk IV, 99. ^m* I, 649)» Hiwciinift; Yeniin crooeos ejiis florf« imi^iiiiis iniii»^ kiiiitiir, <|vum iicu pingerent, veri siuiile esl «tiam tnii» quam effigies scnlpercmt et eoloribtis ttngerept. P« Arbore Aeaii^bi Fel Aeiiciiie v» Lb^II» lld^ !fotft fiibHlii OrpA^i Tbracii e«t> qui ad Ijram cimemi feras bellnas, rupes et arbores ail 9e alttciebat Lb. IV, 444* Segnefifes^ quasi se moveptes, firefitas celeriter perstriogens, qua meliora Damoetas lavdat, iadicio est, qoam parum adversarii opera aestiineli et vere irrideas exitum iteravit, in quo SleaalmMf a^ j^fitaverat Hafniens* B. C lemdm.

40 ^51. MenakaS) qui, quum vivum p^oua r^cpfuiret» metam oliqaem prodideral, aunc bomm sumto opprobriain io advorsarium rejieit. ftuod po-« cida despicis) numquam iiae simulatioae effiig^» ttuicquid est» pro vaoea pacisoere; quamlihet eg<i legem certamiais aAcipio, non anaiiiiS} ne numeruff caprarum raiauatur« Hodo hrabenta ait — Duoi idoneum dicere vutt, veait Pidaemoa a viciao prat^ quod ab ejus familia irrigabat^r. Tamen, laterpdn lat«se, prior quisque potior, Palaemon sit, qqi bne pergitl Aaiipoa tibi comprimam, ut ne qoem pQHtea ad eaatamprevoees! Ita ia Tbeocriti V» 44:

Qqc, age, hvic oediis, canto^ haec ultinia lia sit! (ilamde.m ^QO^dentiam^ ut qMolibet judice canere ve^

X\ti itidem feperimus v, 6i:

hacfxfk^ Verom ^erit, litem nobis qoi jadicft ^e^oe, Qoisnam V pastorem yeUen) hoc optare Lycopam. Comatas, Non opos est iHo; praestat potios sed, ericam Qai legit, hac Slinc ad nos arcessere fabrum. Monmn dieitav is, soevit qai cae4ere Mgoa.

ECX^OGA III; 52^54. 14»

S^S^gie* 9i ppmimm v^rba eertaminia saiit Tmt^ tmmf UQ» condilao^ qvam ego qnidein paeiscor» av- biter iiitelligeDS est e.t aoQ praejndicata opiniQDe. Pa^tk^ nan ad ejffSeiam pertinet» sed» qnod A»« esQsiusy TanbnianDtts et Rnaeus intellexere^ ad

52 -^&4. Mene te effnjjfore ve^le? ^nin age) prior ipse eanas» ai quid liiriie«! Bt pig^us aocipio et arbitmm» nt ne judicium tardem: nam neque tQ» neqne q«i«qn«m alius mibi verendus erit -<-* ftuis- qnis ad eofftamen laesns provineabiit, ei decernebatur, utt nune in certaminibus imniani» afnbitionis prima pctitia^ ita inter antiquitatia pastor^s silvestres qui- dem, sed magis bumanos» prior cantns. N«lm^ qui prior canebat, fieri pQtuit, ut parvula carmina plena fteeitiarum in promtu baberet» quibus illipp paribus vensibus, leporibns aeque callidis, et, si victor abire veiiet, artifiqio^ius respondere, ferocis erat, qui suu injuria iaeserat. llnDO morem Theocritus qnidem Vl, 5 notum fuisse arguit:

Oertabatqae prior, Utem qai movevat nltro,

Paplms* Hae loeo Domoetas iratus de jure sun decedit, et imU vermirium ordiri jnbet, #« ^u%4 bf^^mt% prius oom- mentntns sit V, 10, aut atiam ab aUis didicerit IX, 33. Verum urbiter in pristinum Prdinem rem addiioit v* &St Sed l^beoeriti in quinto idjUio I^nqon quum <ld eer- tamen €omatam v, 30 provoeasfN^t, qui ipsum l«^se- vat V. 2^ superbe buie faeilius exordinm permittit v. 78:

Dic age, si qnid habes^ vivum sed rnrsiis ad urbem Mftte, precor, soci^m. O PaeBn, nngare Comata;

104 ECLOGA IIL S5 — 59.

accipitur permissiiin, et snperlnis yincitur, Jnjaris nisi (}ua ante fuerat^ deceirnebant^ quem quisque «e- queretur, vel brabeutae, si quis erat, judicio, vel sorte» interdum dig^itis micantes (Calp. Il^ 25); aut libera pactione Y^ 10« Vicinwm blande Damoetas Palaemonem vocat, neque justitiam ab eo petit, baec quidem opinione praecipitur; sed, ut quam maxime intendat animum, qnalem tantum discrimen et cvi Utnta oppignerata fuerint, eum requirat.

55 — 59. Paiaemon, qnum adveniens arbitnnii se dictura audit,^ quaerit nimirum de ratione certa- minis, et quae praemia proposita sint: quo facto cum juvenibus in herba considit, et ordinem, quo se cfr- nentes excipiant, juste moderatnr. Quod ipsi rerain intelligentes sibi cogitatione fing^nt, id omisit poeta^ qui, uti Horatius A. P. 148, ApoUinis praeceptum audiit :

Semper ad eTentiim festinat et in medias res^ Non secns ac notas, audiiorem rapit; et quae Desperat tractata nitescere posse, relinquit.

Verni temporis brevis adumbratio merus et suavis sonorum concentns est, mixtis vocalibus, quae in lU quidas (/, m^ n^ r) consonantes exeunt, et modis apte compositis, quorum longitudinum tarditas lenker fluit. Ipse agricola, cujus sub mitiore coelo midores sensus sunt et magis fervent, ubi non superstitioiie a mouacbis, servitute ab optimatibus fervor exstin- guitur, veris similitudinem^ quod Plinius XVI, 39 dicit, poetice sibi partus imagine fingere solebat: mense Februario quum primum tepidus Favonius ter- ram resolveret, catulitionem id i^ipellabat; concepium».

BCLOGA IIL 55—59. iOS

qmiiii plantae Jiumescerent; gemiiiae quum turgresce-

reatp graviditatem ; partum^ foliomm et flomm ex-

plicationem; pomorum auctum, educationem. Quare

in Caipurnii II, 32 pariem gramen^ florens gra-

men est:

At -acktx Fldra oomas parienti gramine spargit.

Plinio auctore XVi, 42 cum narcisso^ primum tem- pus arationis nuncians, pims floret^ malo, ceraso, prano comite; hinc laurus et cupressus; tum malns Punica et ficus. SHva frondenn pastorem Rom»- num propterea qnoque movefoat, quod pastio in sal- tibus aestiya appropinquaret. Damoetas^ quippe lacessitos, prior canit^ quae ante composuisse pote- rat; lacessens Menaleas illico imitari debet. Con* tendebant pluribus parvulis 'canticis varii argumenti, qoae post bioos vel quaternos versus, quod genus liic et in septima ecloga, alterna erant {gfiterm versus Ylly 18, uf^oifiaia aoiia Tkeocr. Vill, 31); in quiota et octava edoga duo tantum carmina lon- g^ris ambitus comparantur. Camoenae sive can- trices (ex earmena^ casmena) Musae a Romanis dicebantur. Amant alterna^ propter multiplicem cantu praeeuntis inventionem et adtrersarii contentio- nemy ut ingeniose quaeque efficta aut ing-eniose con- tiBuet, aut similia iis et artificiosiora respondeat. Hic mos, qui, nunc quidem radior factus, hodie quoque inter rnsticos italiae et Siciliae poetas viget, 81 qui snbitaria carmiua dicunt, ex antiquissimis tem- poribus vitae pastoritiae est; ut in faymno ad Mer- curiam Homerida etiam in inventione fidium hac si- ■HKtQdine uti potuerit:

100 BCLOeA Ui. 60—61.

Increpuiti|oe lynun gl«viter ^^9 inter et ampla Protinas experiens profudi^ p^ctora, sicnt Quum alterno juTenum flos carmine suscitat acrem Rixam conviyans.

Inde sibi respondentes cfaori chorearum sunt, quae in bonorem deonim et beroum fiebnntf inde in car- minib^s pdstoritiis yersus, quibus nlterpis saepe et^ nentes se e:i.cipiunt; sQb borea a tristi poetii rusti^ ea relioquenda sint; inde etiam in Homeri Odjiu». XXIV, 60^

Suati Tooe choms Mnsamm questua AdiiUem Altemis cecinit.

ipse Riedeselius in berbosis saitibns Siciliae efimdeM, quam Tbeocritus eecinit, «caprarum frequentittm repe* riebat, easdem oves amplas et arietes, qualea in antro Poljplieroi fnisse dicuntur, multa armeuta m^ et parra erant; etiam pastores cantibus eertabaat perae aut baculi praemio propo^ito. Temperies coeli omni anno in agris liabitari sinit; bomines easas stnN mineas struunt, pecora sub dio penioctant. Coelnm, solum, fniges sibi constitere; sed cum Graeca liber<t tate et ceiebritas abiit, et opes et sensuum snbtiK** tas. IVtimus Troes/

60—^61. Fistuia postqnam proluserat, quei»* admodum prae singulis sequentifous oantibus proluMnn esse cogitatione fingimus VIII, 21, Damoetas orditur, qui laesus fuerat Et ipse et qui eiim sequitur ci|* nendo diis gloriantur, quorum in tntela sint: altor fove Optimo Maximo, cui omnia prineipia sacrata erant IV, 49, alter Phoebo^ qui divinum qnemdam spi- ritum poetis adspirat. Mos perantiqumi emt poiitaniH^

mLOeA lli. 63^53. KHT

|«fift liiudo» «Ql a PhoeW» Alii^is aKifli|ii« wimimbw, p»» invoQiibiiDt, ordir^Qlur; buufi morein l^irgiliu^ 4ei4m sequutoi f^t, etioui quum nullus ei «arli» po^ Grae<His ante oculos ?ersarelur. Ji^pisi^r^ pti^ mam deui a^ris el prineetKi geniorum, qui em beroi^ bus 4ii populares faoti sunt, circa aetatem 8oerati* eam upvip inforinationibus philoaophomm» poStamm el fiaeer4atnm mutatus et ioter signa anim«e mnmii Lb, IV» 219 omuia inspininti^ relatu^ est, qua^ iiida a Tbaletei s^d yariis opinionibus, primum a sapiea*^ tfaifibus yiris scholasticip, paulatim ab erudito populo tsse cr^debatur. Tellus cui|i orbo t^rt0tmm suo iutor vmsCwm partes rerum unif^raitati^ )V, 6i im^ mariihatiir; Bebraeus quoque c^ciuit: Omue» teriae plenae sunt eju^ honorum! Ex hoe illnstri fonte yierementi} vitae et spiritus, qui ^tiaiBt apibus Lb. IV» 23Q aliquid mentis iostillabat, fervidiQram ani^

innm hausi) qui me ad e^rmin^ excitat^

^a — (53. Grari et aug^sto prin»pio> quod Oainoetiie iram^ decebatx Menalca^ respondel mHiU9 sooante ore. JEe me inter plure^ JPiofim^, amat v^tieinanii, quo4 ^deliter ei servio. Ita D^merus io 04jS4. I, 10:

Nata love et nobia hQrqra qaid dicere spondo.

Hoc et m^i tam bebe dictum, erant, Hafp* quoque Cy qui at me mutarent; ut duae responsiones con- tinuae essent v. 66, quae similiter inciperent, In Calpuruii II, 32» ubi de sola contentione res ent» ^t miltatiiui et pofKito et depravatuni est. Ph^etlm^ An^ila^ lQ?i« 1^09 e^ Latona susceptus, arti prae*

108 ECLOGA III. 64—65.

erat arca feriendi, vaticinandi et musices; tnm medi-

cinae, postremum, conversa dei potestate, sol ejns

persona informatus est. Aliqnando, quum puichram

Daphnen deus sequeretur, Penei flliam, Thessali

fluyii; anxia, ut mutaretur^ a diis precata est, et in

ianmm Qx^^sixt^ qua deus inde corooabatur. Hja-

Hnthum^ amatum puenim, ex Amjcla vel Oebalo,

rege Spartano, natum, disco ludens interfecit; ex

sangiiine flos purpureus faetus est, gladiolus noster

sive Ws II, 18. Lb. IV, 137, cujus venae ve! Al

literis luctnm dei, vel Y, pueri primam literam re-

ferre videbantur. Ejus igitur in honorem Menalcas

ita, quemadmodnm Corjdon II, 50. 54, iu hortis

iaura^ et hyacinthos colit, quorum species a verno

aeqninoctio ad aestatem florent. Semper ^ sed justi

florum temporis ratione babita I, 53.

64 — 65. Hinc ad versum 83 juvenes, more

certantium cf. VII, 29, quinque paria lascivarum can-

tionum commutant, quae non suas res, sed lepide

inventa continent. Primi qnidem paris hoc argnmen-

tum est: Me quidem ex brevi tempore puella amat,

et me jam pridem puer et puella. Damoetas juve-

nilem et aliquanto tectiorem amorem Galateacy quam

finxit puellam rusticam, ita adumbravit, ut recte adum-

bratio cum Tbeocriti exemplo V, 88^ quod sequuta

est, comparari possit; ubi ita Comatas orditur:

Et Clearista petit ])astorem callida malis, Qaando ego ago capras, rixaiis et amabile Indit

Malum^ cujus nomine Romanus cotonea, granata, Persica, citrea, Medica complectebatur, Veneri sacra- tum erat, cujus imago altera manu interdum florem

ECLOGA UL 66—69. 109

papayeris» altera malum gerebat. Mala dooare, malis una yesci, amorem indicabat; etiam de malis ^om- niare candidum amoris omen faciebat. Saiice^ , ad religandas et pedandas vites magois salictis, quinum aut senum pedum spatiis distinctae et per ^uincuth- eem dig>estae, serebantur; inter quas secundum Pii» nittm XXI H, 1 s. 15 labruscae similia, salicemtra^ puUulabant. Hic ig^itur facilis Galatea sequentem pastorem latere poterat, nisi una cum illo latere mallet; quemadmodum ex Prudentio (c, Sym^ 1, 107) hortorum custos Priapus cum amatis puellis msticis in salietis et coudensis sepibus delectabatur.

66 — 67» Ad banc cantionem Comatae Tbeo- criti Lacon V^ 90 respondet:

Leyis et occurrit quando Cratidas ad oyile, Saeyit amor; nitidi ludunt de yertice crines.

Ubi a filia, quae petulantia voluntatem suam tegebat, puer proterve assiliens parum jucunde discrepat. Me- nalcas certat obedieutia duorum amicorum, formosi Amyntae., et antiquioris amicae Deliae, qui, quod saepe crepusculo Vll, 40 chortem visebant, a cani" hu9 custodibus jam non allatrantur* Verecundius lioc et magis poeticum, quam Laconis; sed, quod miiii videtur, Damoetam non assequens. Notior w$ non Ht canilms jam Hafn. C.

68 — 69. Damoetas amatae puellae munus de- stinat; idem quod Comatas Tbeocriti V, 96:

Yirgini et ipse feram munus praednlce palnmbis, Jnnipero ablatae: nido illic incubat ova.

Rustici amatores^pulchra animalia, qualia Corjdon li, 40, et aves, imprimis columbas, quae Veneri sacratae

iiO BCLOeA III. W^Ji.

erant, Ep^ MytA, 11 ^ 10 ferflNiiit Suae ^no^

Vet^eri Bive Cjtlierae, Galateiie doloe rideiiti, D»-

■loeteB futurum Bacruoi animo elegerat* SIbhH iiiodo

Vll, 63 PhylHdi) quippe deae, corukis couBecratur»

Coiunba siivestris major^ coeruleo colore eiDeri%

albo, qui collum ambit, circolo iDsi^nis eaty m4e

pmimmle* sive pmlumlmM terfmatu^^ quTraf dici-

tur; terras mUtat messes sequens, et in a/tis ariHK

ribUB et rimis rupium nidos facit; foetus post solstik

tinm eapiebatur et saginabatur ant mansuefiebat l^ &B*

Haee paiwmbin Virg-ilius ausuB est pro kie^ Quin*

tiL l^ 6, 2« AMae^ quae alte nidificaftt, oon quae

aetherio colore sunt Congerere^ gerendo colligere,

struere, nempe nidum.

70 — 71* AdversariuB amatum puenim jam do-

navi^ et donabit amplius. Haec quoque iraago eadem,

qua prior^ pulcbritudine Tbeocriti est 111, 10:

Eooe, decem tibi mala fero , quae carpta reporto^ Unde tibi placoit carpi; cras altera mittasu

Picturam excitavere Tbeocritus quidem adjicieiiBj AmarjUida jam gestientem desiderio mala inatiin»»- eeiltia sibi elegisse; Virg-ilius autem diligeBtius d^ Bcribenii mala et candido pectore addensi Uuod petui: aegre pastor in cacumen arboriB adscendit, aegre decem matura reperire potuit^ et cras plura insuper matura erunt. Callidus pictor rebus praeseiw tibus praeterita simul et fiitura demonstrat« Qmod potui et vim comprebendit scribendo depravati ^uet et plura; unus ex libris Hafniensibus babet ^uid prima maati. Aurea maia sunt cjdonia sive pauia ex Pjfro Cydonia L. II, 51, quorum aiterum ge^.

BCLOGA Ilt 72—73, III

DiiB, inc^ttris difttinctum, ejciraie chry^omeioH sive aureiim malum numinabatnr; ftlterum^ quod non ita magnum erat et odoratissimum, in sifvis et sepibus nascebatur. Calpuroius notavit ll^ 91:

Cerea sab tenui lucere Cydonia lana.

Cjdonia intererant et quum Corjdon et quum rusti- cus Propertii III, ll (13), Yl pompa munera fer- rent amoris sui. Tamen aurea mala Graecis Punica quoque vel granata ex Punica Granato /^. appel- labantur, quae et ipsa aliquam partem sua sponte naseebantur. Malum citreum ex Citro Auraniio L. Lb. 11, 126 appellabatur quidem eodem nomine, sed iii Italia non nascebatur nisi arte cultum; malum Medicum ex CHtro medica JL. tum temporis ne sic quidem. Vetustum decim pro deeem liber Romanus faabet. ' Mittere pro ferre IX, 6; quemadmodum nifimiv, unde pompa,

Tl — 73. Sed quid juvat amari, si in blandis yerbis et meris obsequiis acquiescitur? Hoc dicit Da- moetas duo proverbia jung^ens: Dulcia Galateae allo- quia et obtestationes facile a ventis auferantur; iioc est» non rata fiant. Utinam aliqua saltem ad aures deorum perveniant, ii ut testes facti caveant, ne irrita maneant! Ita Ruaeus, Castelvetro, alii. Obtestatio- nes, preces et vota longe absentibus diis I, 37. 42 alta voce declarabantur, et a ventis perferebantur. Venus quidem in Ovidii Met. X, 642 dicit:

Detulit anra preces ad me non invida blandas.

Et in Qninti I, 681 ab Auris, filiis Roreae, caedes €Qtae Penthesileae Amtizonis Marti nunciatur. Contra

IIS ECLOGA UI. 74—77-

in Homeri II. XXllI, 198 ab ipsis veDtis AcbiUes prccatur iisque ¥ota suscipit:

Iris sed celeris, referens Ventos ut adiret Yota, abiit.

Vetustuni quotiem^ cujus et libri scripti et Gram-

matici auctores sunt, Ascensius et Brunckius dede-

runt.

74 — 75. Aequc iepide eadem Menalcas dicit:

Amatum puerum^ qui animo ipsum fovere praedicet,

tam parum inteUigere, quid clandestina silva horte-

tur, ut serio venans, desertum amatorem ad rete

deleget. Ita Ascensius, Taubmannus, Cerda. Aliter

sentiebat fervor Sulpiciae, quum Cerintbum sequere-

tur, Tib. IV, 3, 15:

Tnnc mibi, tunc placeant silvae, si, lax mea, tecnm Arguar ante ipsas concuboisse plagas.

Tunc veniat licet ad casses, illaesns abibit» Ne Yeneris cupidae gaudia turbet, aper.

8i^ tu dum habet quoque Hafniensis A. It» tu nobiliore in loco positum esset; sed dum ictum ver- SU8 occuparet, et gravius, quam debebat, dictum esset.

76 — 77. Nunc par cantionum, quibus IoIm irridetur, quem fingunt et venustam Pbyllida quam- dam alere dicunt. Damoetas rogat, ut sibi puellam ad suum natalem^ quo Genio indulgebatur, mittat, et^ quoniam ipse bodie non simul veniat, visat se casto die ambarvalium. Natalem comissantes in albis vestibus celebrabant, quo Genius Lb. I^ 302 inter Lares, amplis corouis ornatus> unctus, inter odnres pro ratione annorum vina libaque accipiebat,

ECLOGA IIL 78 — 79. ||5

iie<tiie Amof aberftt. Vere, mense Aprili Lb. f, 338, qnuiii die ambarvalium arva ambirent, agricoiae, olea eoronati, oandido amictD, pnri ipsi et casti^ tcr, ut lustrarent agros, porcum, scropham, agnam ve! vituiam pro ratione fortunarum circum agros ducebant^ saltantes et immodice Baccbum, Cererem Lares et alios deos rurtcolas vocuntes; quo facto epulae sacrificae, laetae» sed pudicae, sequebantur. De castis sacris Cereris lamentator Ovidius Am. III, 10:

Annua venerimt Cerealis tempora sacri, Secnbat in yacao sola pdella loro.

Damoetas bostia sua se opulentum esse agricolum monstrat I, 8. Quom^ vetustum. Vitula^ Hufn. C; reliqui cum Mediceis et Romanis vitulam. Nota est formula dicendi, facerey sacrificare, cum sexto casu, ubi sacrum cogitatur; verum etiam quartus casus locum habet, non minus quam in ^e^uv; quo- niam* baec et ea, quibus similiter utuntur, verba, operariy d(}av, tQdiiv, nouiv, proprie praesentandi vim babent. Hoc loco soni quidem similifudo id vetat. 78 — 79. Menalcas, etiam acerbior, lolae blan- dam puellam laudat: Quum clam eam vi;sisset, tantum flevisse eam, o formose! se appellavisse et longum vaie etiam atque etiam sibi precatam esse. Formose, pulcher, inter communes blanditias merctricum erat, in Plauti mit. gL IV, 2, 46 et Virgilii Copa v. 33 :

Formosus tenerae decerpes ora puellae.

Hafniensis A habet: O longum, formosey valex

quod, si in pluribus esset, equidem praeferrem. AU

terum vale^ e ante t , Graeca ratione, breve babeti

8

114 £€LOGA III. aO~8».

80^81. ToUmi me amor teael; ejm» qaod

«equitttr, paris aeBteiitui est Dwnoetes eanit; lie

quidem am<Mr perdit Amaryllidiss qaoeum tfaunDa uni-

versae rei ru^tieae ia pecore^ fiwgilHis, fnietiiw

conferl. Smifuiu^ aestiya septa> quae sab dio pa^

tebant in saltibuS) e qwbiui kipufr«aepe vel noetu

tran8silienft5 vel mane, qnBm grex exiret aut crepu-

senlo, quum rediret, minorem pee«dem abripiebat

Lb. ill, 537. JHatureseenHm /ruMetOa , PUnivs

inquit XVlll^ 44» 3» imbre laeduntur, bordeum ma-

xime Lb. 1/316. Imher duo quoque Hafnienses

habent C^ J9; jure id Burmannus eomprobat, quod

imbre* inter tot stridentes exitus aures offendit.

Arboribue^ quum fioribus et fructibus plenae sunt^

vebementes venti nocent, austri imprimis et pluviales

et sine pluvia ll^ 58. Lb. I, 443: ^

— - ' — — — namqne nrguet ab alto Arboribns satisque Notus pecotique sinister.

AmarylUdos^ Graece declihatum> quemadmodum

Daphnido9 v. 12. Aeque multa Theocriti imago

complectitur Ylll, 57^

Est grayis arboribus tempestas, fontibus ardor,

Alitibus pedicae, lina ferisque nocent; Yirginis at Tiro amor twierae.

Fontes montani, qui exarescunt, eodem modo, quo infra Vlly 67) sitientes in aridis saltibus greges sig- nificant: cujus similitudinis vim, oi&aat, uberibus, eorrigentes, augere volebant.

82 — 83. SolatiO) Menalcas obloquitur, unius Amyutae mibi est obsequium; et ex universa re ru- fliiea tMerrima qnaeqae eomparat» qnae fomento

egfeiit. --*- 8ata RomaiiiiB afijpclhibat 00111190 botim (iliiiitafii et fhinentiet arboran et ¥itiHm.x Arlm^§^ ArbutuM Unedo L.^ fMtrva et frutteomi arbor est terranmi austroliiim VIJ, 46, froade ex yiridi pallida et Mrtiiia incisuri^ orbe distiiietaf ^e.froDfl similis brariorttm foKomm iauri eat, et in extremitate ra«- morum bieme durat; aestate vel auctumuo arbor, quom in racemis florum jdbo vel rutilo colore se jaetat» simul et ipsos maturos fmctns,, rubros, fragorum sirailesy sed bis majores fert, qui, priilium viridesy post flavi et rubescentes^ aDDum maturescunt Ratilis cacumioibus et fruetibus, qui acrimouia strin« gente suut, quibusque pbasianas Constantinopoli For- scolius sagioari narrat, in Italia capris ctiam bieme Lb. III; 300 subveniro solebant. Imprimis matres^ et ante partum et ppstquam pepererant . mense Martio {/oeia \p 49), et eapellany quum I^ctentes tum post tres menses lacte depulsaSy novdlis surculis arbuti, ealicuta.i oleastri, lentisci confirmabant Calpum, II, 44:

Me teneras salice» jovat aut oleastra patare, ^ ' Et gregibos iJortate , noyas ttt carpere irondes Condiscant, primoqne recidere gi^mina morsu, Ne depulsa vagas quaerat foetura parentes.

la quibns eomHecMy mee et vagae sine dubio le«

gendum erit.

84 — 85. AsimusPollio^ quem Julins Coe*

sar, quippe couiitem quum Rubiconem transiret et

Pbarsaliam peteret, anno DCCX in Hispaniam Bae*>

ticam cum imperio miserat, Caesare occiso ;Siium pe-

ricalum et suam voluntatem cum Antonio Goninaxit,

8*

tie BCLOOA ilf. 84~8&.

4

et |Hi6t bdlQBi Mutiirense «niio DCCXl qttum Gallwm citeriorem Antnniua triumvir sordtus esset, in Venetia ab hoc cum septem legiooibus .constitutus, inter varias turbas eam ad exitnm anniDCCXlll tuebatur, quo, Caesari Octaviano ut ob?iam iret, bello Peru* sitto coactus est. Consul fiictus anno DCCXIV cura reliquis Antoniaois ad Brundusium descendit, et ex- tremo anoo pacem quarta Ecloga celebratam inter Antonium et Octavianum composuit, qua hic omnem occrdentem inde a Scodra Dalmatiae accepit. Pro- ximo anno DCCXV^ postquam Partbinos rebellantes Caesaris Octaviani in ditionem redegerat, ab Antonio disjnnctus in Italia vixit^ et pugna Actiaca, quod dixit, praeda victoris factus est Tamen antiquos mores, quibus Ciceroni oliin ad libertatem defenden- dam operam suam spoponderat, non solum cum Octa^ viano quum ageret , sed etiam qunm bellum civile describeret, Romanus servavit, et senex octogenarius demum in ipso exitu imperii Augustei gloriose vita peracta anno DCCLVIl obiit. Ipse juvenis Catullo XII 9 6 lepore et facetiis placuit; vir factus laude tragoediamm^ orationum, disputationum et historia- rum floniit, quum ex manubiis Parthini triumplii Ro- mae atrium Libertotis cum prima bibliotlieca publica et consuetodinem recitationum iaBtitaeret Suet. j^ng-» 29 > et, seriis jocisque pariter accommodatos, esse omnium horarum diceretur. Nunc praetor in Venetis e£Borescentem animtfm rustici Mantuani, favens et et fovens, cognovit Igitor, o Musae/ Damoetaa Mantuanus canit, vos^ quarum munera, edam infima nostrae cantionis pastoritiae, Pollio fovet et tuetur,

ECLOGA 111. 86—8^ fir

pasciie vUuiam ieeiori vestro L e. fiivete Titalae^

quBm ego pro eju^ salute sacrificabo, quoiiiam ear«

niina noetrAm alieujns (tam humiliter modestus

poeta de se sentit) legere digaatur. Milsa^ iii

PieriUy terra Maeedoniae, lori ex Mnemos^ne nfr-

seebantur. Primum njmpbae fontium erant in furo*

rem agentium, itaque deae et ipsae fertilitatia VI, 1«

Vll, 21. X, 1. 9. Horatius vituii IV Od. 2, 54

mentionem facity-quem, pro salute patroni votum, ia

opima pastione saginat, Tropo Pindarus fr* p« 65

usus est, quum custodem aureanim ovium se esse

praedicet, quae Musarum sint; ex iis modo baic modo

ilK pasi;ere. JL,ectae cantiones a pastoribus tantum

novae Arcadiae alienae sunt, uon a Romanis V, 13.

Vl^ 12; hic Virgilii qoidem carmiaa illa pastoritia

sust. Trea Hafnienses A. B. C. quamivis eet

babent, i9 cum libro Lenguicbii sit male soQans.

86 — '87. Pollio, respondet Menalcas, carmina

non solum magni facit; sed ipse poesih ex.ereet: /w-

vencue ei, plenus juvenilis ferociae, qualia ejus car<

miua sunt, ad sacrifieiuni pascatur, — JP^ern

carmina^ carmina efficere, don minus graviter La^

tino sermone quam nomv Ima* Nova atrmina^

nbn inusitata specie vel virtute, sed quae noyitate

eommendentur.

Insigni nam hominam Horeat ea camiina laude, Quae noTitate siia reniebant diilcia ad aures;

Homenia dieit Odjs«». 1, 352 |isu doctus, et Pindaros iaudat vetus vinum .et florem novi carminis. Hora- titis quum tS^at. I, 10, 40 me aetatis po^tas prae- dicat, scriptor tragpediarum PoHio aeque uiiicus ei

118 ECLOGA III. 86—87.

videtary atque Varins po^ta epicus, VlrgQias amicus msticae Cauioeaae; quamqaam Quiotiliaoas , abi cur- Bim (»o^s receoset, oomeo ejos ombit, Diatogo 4e oratoribus si fidem habemus, oratiooes ejus et tra- goediae aotiquum colorem et aoimum Pacavii et Attii referebaot; tameo ipse Salhtstii 'Diraiam verborum ob- Boletorum studium reprelieodebat, Reliquae, quas in oratore, disputatore et bistorlco compertas babemus, virttttes, sunt impetOs aoimi, gravitas, Jiiveotio et ea etiam io eligeodis pedibos diligentia, quae pntida aliquibas videretur; ' ob quas virtutes proximus a Ci- cerooe et Livio babebatur, sed idem tristitiam ali« quura et jejuoitatem habebat, et a Ciceroois nitore et jucuoditate tam looge aberat, ut saeculo prior videretur QmMt, X, 1 p. 330 ed. Bip. Quemadmo- dum Sanustiiy ita Ciceronis multa vel ioimice vita- perfibat ^) ; et in Livio quamdam Patavioitatem inesse putabat **) ; Scaliger opinatur, in Virgilio etiam Man- taoni ttliquid, cujus rei eqnidem argumentum non re- perio. Ltberi agricoliie, qnates Damoetas et Menal- cas, fieri poterat, ut tbeatrum Mantuae vi^issent, et Pellionis tragoedlas hibenti animo aadissenf. Quid? qnod Ovidius >%r«A ill> 535 de plebecula, quae Idi» bus Martiis festura Annae Perennae diem passiin per berbas celebrabat, dicit:

Illie et cantant, qtiidqaitl didicere theatris; Ht Jactant fadles ad sua verba vianas.

Hafn. C liabet et qui petlihfiB jam: q«od argii-

•) Quint XH, 1 p. m

••) Qiiiiit. 1, 5 i>. 44. VIII, I p. 05.

E€L0€2A m. ag-^88. 110

Mnto ast, fui eonm^ ipioii le^fkur, ex iaAer|rete- done iiaiiiiB esiie. Spretom jam ~ -^ — y«^i fer- Tidam impetom exprimit; son versus attulit poetae hane oeoefiMitatem, neque umqnam afferet. Victimae significaalibnB notis et lirtHtibus «ligebaBtiir Hor. IV» 2, 53) epodv X, 23. la Aeneidit iX, 629 Aacanina pro ge ipso^ ti primnn &cia»i bellieum beiie cedat» juMicum jam «omu peteatem ei arenaift apai||ontem vovet.

.88~M« Poitionis cirmina qmcmiqne ipwt) poStico fiwoM et Ipse ita alMfipiatiiry ut baecfaaati ad feiieitatem aneeae aetalw mandiis redeat id esl: Fervidum fo^tam PoUionem ■amal^ ipse fenrido animo qnieumqtte est. Ad Terbum: Qui te, PoUio, amat, eodem penreoiat, quo te ^pwque penrenisse gwidet; enmdem apieem praestantiae assequatur, qiiem inter magnos poiitas antiqnitatis $e yue^ue adqitum esse Inlienti aaiaHi eognosisit* Snmmam cpiidem linjus in- lerpretationis BormaMHU divinabat, «ed tam pamm fideoter, ut corrigei» mailet; etiam mclius eam Mar* lynus perqpiciebat. Servius qoidem coosulatus et triHaipiii boBorem, et piane ob Iioc ioco olteoum et quem postea Poliio oactos est, intelligebat; Ascen* sios gaudiom, oo» eum Pollione esse: quo Soeo gmude$ te (utetor toa coosuetodine) ^oyue; sed id esset, ubi te guudeat* Venim hae senteiitiae tum pressae snnt in sermone nativo suo, ut aullu alia liugna facile idem imitari possit linpetus Animi poesis lyricae> praesertim iu choris trugoediuey quae ex Lenaeia orta crat i^b. 11, 380 > t«HM|ttam

ISe BGLOGA Hf. 88-^89.

4oimm ttliquod jovenQis Baceki laetttia gestieiitMi eokbat«r, quum satis Titibut co<^s silvestres ex fe» ritste ad liumanitatem traduceret. Plenns qu^asi liu- jua dei virium miratur laetus poeta et cum Tliyadi- bns erantibus per invias solitudines sibi ferri videtur dnm» emendaate deo, rupes montium et campi Yino et lacte, qnereus meile aetherio flmmU IV, 25« V, 29» et omins felicitas anreae aetatis circum effloreseit. RuhMMy sua sponte in agris pullulans, in laetitiis illius tempestatisy quum magica lingua eae receptae enwt, pro corjmbis baccamm suamm raros sapores §m9mU feret. Amamum apud Dioscoridem parvus frntex est^cujus lignum in uvae modum convolvitur; parvus flos violam albam, folia labruscain refenint Optimum mittebat Armenia, pejus Media et Pontus. Landabatnr recens et candidiim ant submbmm, non niaeulis variumy non implicitum, sed solntum et dif* fuaumy plenum semine, uvarum' instar) ponderosum, valde odoratumy acerbum; et, ut fraus abesaet, non fraginentis^ sed integris cauUbus ex eadem radice^ Siinilia Plinio auctore sunt Cinnamomiim et Carda* momum. Nostris hoaiinibns baec planta if^ota est *^)* IUam opinionem de vita luimana in altiore olim digv nitatis gradu colloeatay quam nostra non admodum maturata aetas difficile mente eoncipit, uti VirgiUus» ita Tbeocritus V, 124 etiam pastoribiis praebere p<H terat ;

*) Curtius Sprengd Pluknetii sententiam defcndit: Amonitnn esse Cissum vHigineam L, v. C. S. historia ttn hcrbariac I p. 140 ss. et ad Dio^ooriden i^ H,

BCLOGA iU. 90—91. IHI

CqfKHfi». Lac fondat necaqnas iranc Himenu Tu qiM>-

que, Cratliis, Vino ting-aris, frnctumque ferant sia ripis. Lacon. Mel furidatqne mihi Sybaritis; mane paella Fonte fayos lefent, sitalam qnom laergeTet nndis.

Locos Theoeritil, 1S2 conTersionein tantam natarae futnram e;s^primit, quomodo Virgilii Vlli, 62 > nec COiB|Mirandus est.

90 — 91r Malnm poetam Bavium quicnmqne non odijty ejus. mens ita perturbetur, ut etiam pijora earmiQa Maeyii pulcbra existimety ipseque immaoi»* sima monstra pariat. Bavius et Maeviu^ nunc qnidem famosi snnt, nt qui infelici opera versus con- cinnayerint et poesin nobiliorem detrectaverint* Sed tnm affatim plebis erat» quod cum iis sentlret, nt HOVOB poStas, qui Graecornm yirtutem aemularentar, quasi.qHi linguam et sanum,. quippe suum, judicium eorrumperent) impune diffamare, et de aurea aetate» qnae praeterierit, Enniorum et Luciiiorum ^amentari possent* Ennio deiector, Gicero er. 11 dicentes audiit, quod a commmm more veriforum qon dis^ cedit! £t quam saepe etiam postea Boratius Gram« maticorum praecepta . perstringit, qui omnino nemi- nem suae aetatis bominum in effoetum orbem prisco« rnm classicorum^ ijuem condnserant} intrare pateir rentur, et, quo quis magis esset sui ipsius ji|. dicii^ eo minus. Qua ratione quujn recentioruqi lau- dem etiam Orbilius minuefet, Horatii praeceptor, cojus in q)QqpriaTf]Qt(a singulare ingeninm incommodi juvenis audisse niagis quam didicisse videtqr, acoleos is in se commavit satyrae Qbiter irrideqtis. Ex opere

ISt BCLOGA ilf. 90— 91.

comnratii (nam isti homines nna nituntur) dieendi ar- tificum Bavii et Maevii versum Servius Lb, 1, 210 nobis tradidit, quo VirgUii pluralis hordem V, %% admodiim jejuiie soioeeismi arguittir. Nuoe anno DCCXIi C. C. vix fieri potuerat^ nt Vii^riHus eorum lit manus incidisset; quodsi sua ipsius carmina petis- senty siteittio id praetermisisset, i|uemadmodiiffl sfleii* tio contumelias praetermisit, quas postea» liti ProF pertins dicit^ expertns est, qunm Anser versificator iratiis esset de illo Anser inter oioren JX, M. Vernflii^ quod Asinii PolKonis^ eltmn fimm ceieliniti, diKgentius faetas tragoedias tamqtrum ineptnm aKquod dioragiititt exagitaverint^ dicaeulum illum Athenien- sem ifflltati, contra cujiis insaniam vtv^ St^^iarwv unOf md-e, quae et ipsa, eommnmi more non dt«' cta, tragiei Attiei adhibeliafeit, Aristoteles Poift, XXII defendit: id ab istius modi faominibns plane non alte-» nnm videtvr; itaque PoKioni maxime idonee opposili essent, qnippe «wv/i poetae et adversariu Ad Maeviiim inter priores Odas Horatii (epod. X) meerhm salutatio est:

Mala soluta navis exit alite, Ferens otentem Maevium:

ubl odor non tam ad usum putidorum verboruni per- tinet, quae vetus oyoXiaaxT^q^ sed temere, .contendu^ in scriptis Maevii odoratus est, sed una cum cxitu ad adipem potius insulsi viri:

Opiiua quodsi praeda curvo Utorc

Porrecta mergos juveris, Libidinosus iinmolabitur caper

Et agna Tempestatibus.

^ECLOGA Itt. 92^9B^ Iffl

Caetenmi Ry«s miirinas effkgit, si reete m li«beiii^ quae axoXififmf^ ad Ibia Ovidit v* 5M tradidit, tprain versibt» maledtxisset, Atbetiis in carcere fame misere perisse obesnm. coqms! Aliqnamdiv GMtsolie» dios iHos Romanos anctoritBte vcdidsse^ etiam casti*- gatio testis est, qua dig^ni a Virgilio et Horatio ba- biti suBt; et quod Eusebins vel Chronico suo' mag* iram indiciiim debere putebat, v^ nunciaret, ai»o DCCXX U. C. JH. Bmfiwm, fofikm {si PhHarg^^^ rimn seqnimiir, idem €mr«$0r emt, qui r^pablicis admiiiistraret) in Cappadoda obiisse. Aeiiones maie sanas irridebaQt proverbia: Vuipi&ms arm$^ vei^ quod est apnd Snidatt: Vulpes regit bovem aran» f>M*)» ^9 quod ipse Lneianus de fatili pbilosopbo dieit: Muiget Mreum* Hoc quidem ex vita pasto- ritia mutuati snnt, nbi Beckmannus ad AntigoniMi (26) notavit^ lae dantes ciq>ros non inauditos esse, jled etiam lae gtillinacenm in proverbio erat IHio priora ex nugatortis inventis pictommy quae inter Hercnlanenses picturas plnra expressa snat) orta esse videntnr. Hoc loco de carminibus dalirantittm dicta sunt, quae Horatius cum somniis febricitantiam comr parat. Hafn. D mmieeat*

92 — 93. Duae admonitiones, aeque spectose utraqne, sub oculos subjectae. Damoetas fingit sibi pmeros pastoraies^ sednlos,' ut flores agreHes ad eoronas ^firaga pleaa saporis legant; quorum aker refiigiens frigidam anguemy qnem modo te- tigetat, sob hmmU graaitne latere «ufitiat. #W^

•) Sqid. s. V. <iilwffi||.

tM ECLOGA ill. 94—97.

giduit tftBgeiid, noB refrigerans stve tnleriinetts.

Disturbata compositio cnm pedibqs anapaesticis (wr—))

0 pueriy fmgite /linc^ latet auguis nietnm sig-

nificant, quam sign^Ciitienem convertens i^quis, quod

fere semper^ yerba appenclet potius, qnam annume-

rabit

94-^ 96* Menolcas pastorem imitatur, oves

torrentis ab ripa prominente et propter pntre vel pro-

num soliUB pericuioMa et male fida repelleotem, dom

ridicola gravitate^ tamquaiii exemptnm^ quo deterrean-

tur, ipsum arietem monstrat, qui, prudentissimus

a Buis judicatus, praeceps tamen prociderat, et etitm

mtue udum velius siccat. Oves, Aristoteles judicat,

stolidissimas esse quadrupedum! T^mere, ait, in so-

litudines aberrant; saepe imbre procurrunt, nix -si

eas deprebendity nisi a pastoribns coaclae^ decedere

nolunt, sed illico moriuntur, nisi arietes a pastori*

bus deducantur; tum sequuntur *). ftuodsi non fallor,

sifluies sunt etiam. in scbolis litterariis bipedum, qni

tttti sttb nui^^istris baiatum exerceant. In Tbeocriti

¥9 100 Comatas similem admonitjonem canit ca-

prarius :

Sitta! caprissaiites , ab oliva! imscite hic et Declives ubi snnt colles, nbi suntque myricae.

Hoc Sitia/ atticiens StoUbergius Comes etiam nunc audiit inter caprarios- Italiae inferioris.

96—^97. Aliud par rerum pastoraiium sifaili modo effictum* In priore eaprariu9 Titymm so* ciam dispersas capra^» quae pimis prope torremtem

•) Arwtfa. h. <», vr, 4.

SCa^OA IIL 98 --g9. ua

rep«nt, baculo rejieere jnbet; ne intmi^ealiTe I»- veDtor: sed ipse laTationem iis frigidae aqnae deati- nnt ad viUosa rellera purganda Lb* lll, 311 in tutioro fonte, qaemadmodum Comataa Tlieocriti V» 145 vi- ctor se jactans:

Nnnc bilares sitis, cornntae, cras ego mergam Frigore yos capras omnes Sjbaiitidis ondae.

Rejieere^ jacto pedo V, 8S repettere. HomeruB II. XXJII» 845.

Conjicitnr bacolos qmintmn a pastore bobnlco, Ayolat atqqe pedam ad pascentes tarbine tawros.

Et TbeQcritus IV, 44:

— — — Toqne feri vitiilos, nmos qood olivae Infra, sed pereant, lodnnt; biAc, sitta! abes albe.

Ita Plautns Pers. 11, b, 18 de bubus, i» buLilem reieere. MiHs pastor a Columella ad cogendum et recipiendum gregem voce ac baeulo minari tantum jubetur, nec umquam telum emUtfere. Statius TAeb, IV, 574 canit Actaeonem aggredientes canes telo a se repellentem, ^eicientem, Recte igitur Dryden. convertit, antl sling your heok; et Martjnus mire miratns est. Heiee vetere pronunciatione, quale Lncretii eicit.

98—99. In imagine a Menalca comparata fa- miUam magister pecoris gregem suum calore me- ridiano in umbram compellere jubet Lb. III) 331; ne. lac praecipiatur sive calore exsiccetur. Prm^ci" pere^ antea auferre. Ae*tus^ calor diurnus Lb. I, 297. AestaSy quod legunt, nimis late patet. Lac si non vult exire^ palma pastor ubera preseare solet.

138 BCLOGA IIL 100— lOt.

100—101. Praefeetnfl bvbiilconim , eiijus per- Boaaiii Ihmoetstm iBdHit, qoeritar, quttni.niaeer tmims sk» His et, qaibiu postreronm coDtendimt, Ternbns eofiden puero» aifnosctmiui, qui contentioBem suaai a carminibus ordiebantur amore lascivieiittbiis. Uaf- niensis ^ babel Heu, quod GramttatiGt legvnt Heu. ^y C babent JSHeff v* U, 58. ^os tauru» aHquo tempore ante admissuram, quae fiebat in veris et aestatis cofi6nio v. 29, a greg^e separabator et hirge saginabatur: qui cultus per tempus admissurae dura- bat Lb. Hl, 123. Ekrtmm sive ervilia^ oQftfio^ (Ers gallice, Ervum {Vicia^ ervilia JL.) planta externa est^ viciae cognata. Brucbia fere cubttalia, longis foliis, post album florem parvas nuces ferunt trium vel qnatuor granorum, quae, qifod Aristotelcs dicit, quemadmodum omnia legumina, quae infiatio- nem baben^ ad . saginandas bove^^ praesertim mola fracta et cocta, ntilia sunt. Mense Martio vel au- ctumno satum gravedinosuin esse , dicunt Romani *^), imprimis bubos; «lanuario vel Februario innoxium, Tbeoeriti exclamationem IV, 20:

Vah, macer est taams fuWus mihi!

viic videri potest Virgilius ad imitandom sibi propo- suisse. Leognichii liber babet arvoy Hafnieoses omnes fre^o; iidem omnes e9t \* 101 voikkiaq dam- nant; tantttm D liabet magiiter* Pecus^ iatius patet, omnes pecudes. Magiater^ praefectus pa* storum.

*) Plin. *. 11. XVin, 15 s. 38.

ECI^GA 111. 102- 109. i87

102— 10^. Ib liu ^nis certe, res^ndet MenalcaSy pastoris oviiim persoimni gereos, ne anwr qiddem eaiu»a est» cur tcI ossa tabe liquefiaat; fieri noB potest, qnin faseinati sint» JVec potestate satis nota ne gmdem* Etiam nnno mediocriter infelix es, mente putat; malo sane mederi potes; hic vero ne amor ^uidem cogitari potest; certa morte pereunt clam faaciaati. Ita nec Stepbani correctio: Hi certe (ne^ue amer camsM est) pLsp ossidus hme^ remty neque opus est, quod Gnlielraus proposnit^ nt eodem modo interpunganuis, sed Ais cum Do- Bftto pro antiquo Ai accipiamus, quemadmodum Terentii ew^ 11, 2, 38 Aisee pro Aice^ et PhAUti mHL Wy 69 6 Aisce Aaminee» Num ita ista sul>ti<- lis ratio sententiarom toHeretur; et Aie pervetusto' etiamsi fidem habeamus, lioc quidem in loco Virgiiius eo non usns esset, ubi cum cauisa est^ quae verba proxime absunt, conjunctum, solemnis forma tertii casus aptissime id liabendum erat. Etiam caussae esti quod Gulielmiis corrigebat, nulla necessitate obtruditur. Res et rei descriptio tota Virgilii eat^ naai Tbeocritus IV, 15 baec tantum babet:

lUios at vitalae tantnm non ossa liqoescunt; Forte cicadam imltans rore an nunc vescitor ndo?

Proverbium, quo mades significatur, quo etiam nos ntimur^ Tirgilium neque a Tbeocrito neque a Ca^ Umacbo, quem Germanus landat, doceri opus erat. In vita quotidiana) Plutarcbus refert, sHperstitiose creditiim esse, quemadmodum benignum venustarum ocolimi ad maie suavem amorem incitare» ita ipsum vismm noeere invidiae, praesertim iafaMtilmSj

tS8 ECLOGA 111. 104—105.

qiti studiose bnllae iosigni Vil , 18 cotitra om- nem fascinationem muniefoantnr. Neqne invidi solnm, saepe amici, familiaris, ipsius patrts infeltx ocuius esse videbatur, ut matres ab iis infantes natos tne- rentur; et exempla erant aliquorum, quibus, quum imaginem suam aqua conspicere voluissent, morbo forma perierit. Etiam nuno infantibus et pullis ant- maitum oculns non solum obest fascinans; sed etiam nutrices sunt, quae, prinsquam ad sacra niater re- diens lustrata sit, infantem dubitent cuique advenae monstrare; ne forte maTignus inter eos oculus ioter- sit, qni nocturnam quietem partui auferiit. Ne^9 ^wii ocfiiu^^ oculns^ qui, quis sit, nescio; y«i9 pro ^ui, Pro agnos Leng^nichii quoque liber et Hafniens* C koedos habct. Scribae Afenulcam opi" nabantur suis verbis loquentem audire cnprarium; quidni etiam v. 94 et 98?

104 — 105. Postremum additur par rusticorum aenigmatum, omnino veritatem imitatum, in quibus intenta exspectatio numquam ad reconditam aliqaam doctrinam^ sed ad verborum, ad sententiurum iepi- dam commutationem ingeniose deduci solet. Ckte" ium^ quod alicubi per tres taotum uinas porrigt dicitur, ipsos veteres Grammaticos ad desperationem adegit; et serioribus quibusqne opera adaucta est, ut ex tam varie et tam acute indagatis aptissimum eli^rent, aut nova enuclearent, qua in re erant, qui difficillimum ingenium probareut. CaeJumne trium ulnarum? En, inquit vir g^ravis, in puteo Syenite, ubi phiiosophi diem solstitialem servant, tantum tres alnae dc caelo conspiciuntur! Cur Sjenite? inter-

eCLOOA III. 104^105. iS9

pellaiwit aiii; idm oMiflpiate in qnojibet paieopjr».

fkittdoy qsi slifiro ires uloas patotl Etiam ex gpecu

8ieiilo! etiaiii aii Poailipo! deniqiie ez quoliliet!

etiam ex superiore foramine PanAei! etiam ez fiinio!

Qttid fumiim! Ex aurifodioa ooiu^icieiid«m est; nam

in aurifodina aureae venae in iores diacummt, qui-

bns regia aomina cuduntur! Sed, argudlialor, tres

alaflue caeli non caelum trium ukarum aunt Ubinam

totiim clteluln tfm uloas occupatl In djpeo /^Btkl

Vel jicbiUis! ttuod meliiia stt^ muodi imago in sa-

eris Cereris! Imo melius, spbaera. Archimedis! yd

potius, yir etiam ductior persoaabat, Caei^m est

mmMdMy mumktsf sacra ftvea in comitio Romano

dicebittur» quae triduum singulis aanis patebat; tres

dies, tres ulnae; modus temporis modo loogfitudiois

aenigmate significatus I Qua in re boc maxime mi-

mm sit) qood ipsius Virgilii interprQtationeBi novimm^

nec suspiciosi de origine eara, sed tamquam. parum

lejodam speroiimis,. Asconius Pediaous, Grammaticua»

qoi cum Yirgilio consoetudinem babebat, et poeta

Cornificias ejusdem aetatis -a Servio pt Pbilargyrio

pariter testes nomiriantur, quibus quaerentibus Virgi-

lins .responderit: CaeU Mpatium trium ulnarum se^

pulcrum esse Mantuani civis luxuriosi Cael I no*-

mine) qui» quod fieri * solebat, quQm fundum venderet,

loculnm sibi ad sepulcrum reservarit; de iodustria

orucem se Grammaticis fixisse^ ut videret, quis eorum

doctissimus sit Haec Servius et Pbilargyrius scri-

bebant, quum adbuc fieri non posset, quin.^sconij

et Cornificii testimonia vel ipsorum scriptis vei serio-

nim Grammaticorum excerptis exstarent. Modus mi-

9

ISO KCLOCSA lli. 106—107.

noria septtkn» iibi totttaoi mnm penebator, mc pe- des in fronte erat^ nepteiH in latere, itaifae temae fere uUum in «fnadmtudi; majus dnedecini vel vigieti pedvm erat» Utinam viri lianentissimi, qai ne aenigw mati qnideai jo^osam . pernratationem eondonobant, aliqua oraonla #emiiiisci veHent! Veri simile est, iiunc jocum de €kmUo famoso tum in coetikis Mantuanis crebro jaetatnm esse» ApoUo^ deus vattcinandi. 7W> yetns aceilsativas a tr(H% Hafn. B. C. trt».

105 — 107. Fiot99^ regum nominibns noiati, Hyaekttiii vetemm sive Vaccinia 11» 18 sunt, quae pastor caprarum, ApoUinem ut bonoraret, in bortis eolebat v* 63« Si &Mam seqniinir, qaae non om* nibUB nota esse poterat, quooiam, si secus fiiisBet» aeaiginati non serriisiet> ex sanguine doorum re^- giorum flliotum crescebant: primumy qunm fbrme- Stts HfaeimBAu9^ Amyctae^ regris Laconls iilins) vel) qnod idii dicont, Oebali^ ab Apoilinis amantis diseo iceretur) Aecundnmj quam ;«tf/arar, TelamonO) rege 8alamitti0) natos, ftrro se fiirens ad Trojam Iraoa- %eret Ex interioribiis ducdbns vel Iridis sive 000^- mlei gladioii) vel Delphinii miooris AI emebant lit- teras, lamentatiooem dei vel initium AjaeiSy modo> quod Palaephatas el Servias dicunt$ y, a qua IHtera Hyacinthus Oraece orditor» Hjacintbi solum, noa Ajacis nomen inscriptuiil esse^ afBrmaverit tantum is, ^ai Servium post excerpsit^ cujus aetale non amplius A transversa linea noo disjunctum scribebatur« Pro- bns, Grammaticus, etiam YA^ plorantis Vocem, ibi ^gttoscere sibi videbatnr. Hafii. V naeeunimr in- terrogatione directa; vemm nmeeawtur ad fm$em$

ECLOGA Jll. 108— Ut. 151

aptoni' est, PhfUid» •olos habeto: a(f v. 76— 19

respioit Qnare ad benevalom adaionitioneni via mu-

nitury qoam eam arbitrio arbitor eofijang-at

108 — 111. Palaemott, prouft certantium virtuti

et inteiligentig c^ensui convenit, ita modeste judicat:

neutrioa esse victorjam) ij^anvis ad Menalcam ea po*-

tii» indioare vldeatur. Non uoittmm^ non mei ali-

cujos similis, est judicium ferre de tam eximio pare

eontendentium. Interpretatio seribae^ qui 8ervii per*

sonamgerens, Servium exeerpsit: Nm; noHrum

Blinime! non vestrom id est^ ut PhjlMda alteri addi*

e«^; uostri id muneris tRi^ nt litem componamus:

nira est, ut modice dicam, Tamen ipse Ascensius

huie sententiae favit, qoum ^on veMtrum legendom

reciperet Tum timide fertur judicium: Certe Me-

iwleas, si pariter cecinisses, dignus esses, qut vac-

eam adversarii acciperes, quoniam tibi> qoom seqoe-

reris canendo, majores difficoltates soperandae erant;

attamen Damoetas, quum eantu praeiret, tam artifi-

eiosa inveoit, non quidem ut dig^nus sit, qui tua

pocula accipiat, verom, qui soam vaccai|i tueatur.

41teruter si victor esset, tu is esses; verom Damoe-

taa non victus est Tom prudens oonstaate aetate

villiens jovenes, quorom cantus ab amore ordiebatur

V« 64 — 83 et ad amorem decurrebat v. 100 — 107,

serio monet; t|uod monitum, ut idem et acrins pon*

gat et minus invidiose dicatur, eommuni praeceptn

dicitur: Quisque tamen, quicumque is sit (vel senex

yel juvenis) dulcem amorem metuat, aot eum aoer-

bom experietur! Virgilii At corrompebant senbiie

posito ety atqoe metvut tantom non omnes posito

9*

158 ECLOGA III. 108 — 111.

•

metueti qnod, noritia potestate verbi ^uis^uis de- eepti) eontinuationem jndicii exspeetabant : Etiam quemlibet alium vacca digfnum esse, qni vel duleem • amorem metuet, ?el aeerbnm experietur. Nec moye- bant eos ineptiae bujus expressae continuationis. Tamen in Mediceo et aliis quibusdam libris metuat sequente €jcperietur servatum est. Lingua Plnuti et Lucretii iffuis^uis et uHus^uis^uis cum guisque et quicum' fue^ qnae Idem valerent, omisso saepe est pro quHibet ntebatur: qnam observationem Manutii et Lambini in Museo C^rmanico (1786 1. 1 p. 24) satis nobis pro- bavisse videniur* Prope Augusti aetatem banc vim quisque unice servavit, rarius quisquis ^ praeter quoquQ modo et pacto^ etiam quicumque inter- dum* Ita eodem omisso est plus minus tarde motata sunt quandocumque et quandoque pro atiquando^ quantusquautus pro totus^ quaiisquaiis^ uter^ que^ utercumquCy ubique^ undique^ quotquot annis et quot annis^ quotquot et quot Caien" dis, mensibuSy diebus^ quaiiscumque ipsumqae qui I9 59. Summam quidem bujus interpretationis, sed servato et atque metuet etiam apud navum As- censium reperio : Quisquis i. e. quicumque is esty non soium vos^ sed omnis mortaiis ,• qaem JDiego Lope», Hispanus, convertens sequitur. Veremini, juveneS) interpretes saeculi sexti decimi! Discedens demum Palaemon servos appellat, fossas in aquosa declivitate, quibus vicina prata domini aestu, qui tum erat) irrigari curabat Lb. 1, 106, aggere ocdndant. Pueriy laeta adhortatio familiae I, 45*

ECL06A QUARTA.

P O L L I O.

Sicelides Musae, imulo inajora caiianuisi Non omoes arbnsta jnvattt huinilesque myrieae. Si caaimus siivas, silvae sont Consale digoae.

IJIfiBia Comaei veoit jam canninis aetas ; . fllagous ab iotegro saecloram nasoitur ordo. 5 Jain redit et Virgo, redeunt Satnruia regna; Jam nova progeuios eaelo demittitur alto. Tu modo nascenti puero, quo fenrea prunom Desinet, ac toto surget gens auroa mundo, Casta, fave, Lucina: tous jam regnat ApoUo.tO Tcque adeo, decos boc aevi, teConsuie, inibit, Pollio; et iucipient magni procedere menses. Te duco, si qua manent sceiems vestigia no^ri, Irrita perpetua solveot formidiue terras. lile deum vitam accipiet^ divisque videbit 15 Permixtos beroas, et ipse videbitur illis, Pacatumque reget patriis virtutibus orbem. At tibi prima, puer, nuUo mooitscola cultu, Errantes faoderas passim cum baceare telius^ Mixtaque ridenti colocasia fundet acaotho. 20 Ipsae lacte domum referent disteota capeUae Ubcra, nec inagnos metuent armenta leones.

154 ECLOGA QUARTA.

Ipsa tibi blanclos fnDdent oonabula floree* Oooidet et serpeos, et fallax berba yeneni,

350ooidet! Assyrinm Tulgo nascetur amoinum. At siinul heroum laudes et faota parentis Jam legere, et quae sit poteris cognoscere

Tirtos; Molli paulatam flaire^et oampus arista, Incultisque rubens pendebit seutibus uva,

30Et durae quercus sodabunt roscida mella. Panoa tainen suberunt priscae Testigia frairiis, Qnae tentare Tbetin ratibus, quae olngere

muris Opptda, qnae jubeant telltirem infindere soloo. Alter erit tnm Tiphjs, et akera qaae vefaat

Argo

35Deleetes hm^s; emnt etiam altera beUa; Atqae itenm ad Trojam magnus mittetor

Acbiiles. Hinc ubi jam firmata Tirum te feoerit aetag; Cedet et ipse mari Tector, nec nautica pinos Mutabit merces; omnis feret oinnia tellus.

'^ONon rastros patietur humos, non Tinea falcem ; Robustus quoqoe jam taoris juga solTCt arator. Nec Tarios discet mentiri lana colores: Ipse sed in pratis aries Jam suaTO rubenti Murioe, jam croceo mntabit TeUera luto;

45Sponte soa sandjx pascentes Testiet agnos* Talia saeola, suis dixeruut, currite, fiisis Conoordes stabili fatorum nnmine Paroae. Adgredere, o magnos (aderit jam tempus!)

honores,

ECLOGA QUARTA.

fStt

Cara dettmsnbeles, inagnttiii Jovis increinentuin!. Adspice convexo nutantem pondere mundum, 50 Terrasque tractusque maris oaelumque pro-

fttnilttnil Adspice, yenturo laetantur ut omnia si^eclol O mihi tam longae maneat pars ultima vitae, Spiritus ety quantum sat erft^ tna dioere faota! Non me carminibus vincet nec Tbracius Or-55

pheusy Nec Linus; huic mater qnainvis atque buic

pater adsit, Orphei CalliopeH) Lio^ fi^riliQsiis ApoUo! Pan etiam Arcadia mecum si jndice certet, Pan etiam Arcadia dicet se jttdice victuml Incipp, piM*ve puep*) risu c^gposo^rf matrem! 60 Matri Ibnga deeein tulcmnt fastidia inenses! Incipe, parve puer! q«ot non fiscTre parentes,. Nec dens hune mensa, iam nee dignala cu-

biti esll

EGL06A IV. EXPLIGATA.

ABGUMENTI NARRATIO.

AB U. C. DCCXIV.

Cn. Domiiio Calvino II, C. A$i- nio PoUione Coss.

AUCTUMNI TBMPORE.

Tirgilitis annam agens !!^ — 90.

Ver^ liujys iwDi iiicipieDte Caetimr Octovianiw vicit Peruaiae L. Antoiiiuiii) proxi»i niperioris anM eaa* sulem^ qui una cum fratris, triumviri, imperiosa uxore Fulvia turbas, quae de agris dividuudis erant/ ad bellum excitaverat. Exinde M. Antonius, quum post pugnam Pbilippensem , anno DCCXII factamy paene otiosus prope Cleopatram venustam morlttus esset, fug^enti in Graecia Fulviae obviam factus^ bae et sociorum soUicitationibus, Asinii Pollionis Cos. et Domitii Alienobarlri, qui libertatis restituendae stu- diosi erant^ ut ad Brundusium transvefaeretury per* motns est. Huc Asinius Poilio, qui legatus Antonii ab anno DCCXIi in Venetis erat, quiim irritnm esset consilium) ut L« Antonium ab obsidione Kberaret, juxta oram maris Adriatici eum septem legionibus

BCLOGA IV. ARGCMENTI NARRATIO. iH

jdesceiidity et Domltius Akeoobarbus, Brulo amietis, Petttoiii nuper eonciliatns, am|>limi dassem in mari lonio fOBt cladem Pliiliiipensem habuit. Etiam Sext. Pompejus, qui 8iciliam tenebat cum copiis in dies cresoentibus, M. Antoaii societatem quaerebat. Quare Caesar Octavianus, quum ipse, firmior quidem legio* aibus, sed param firmus uaYibus, in ihipltci bello etiam, ne commeatu interduderetur, timeret; utPom* pejum, 81 opus esset, aibi conciliaret, Scfibonim bis nuptam uxorem elegit, cujns frater, L. Seribooiui Liba, Sexto Pomp<yo affinis erat^). Dum Antonius una cum Pompejo bellum in Italia inferiore movebat, quod cruentissimum fore quisque praesagiirit; Fulvia Sicyone obiit. Hac re Coccejus, Antonio simul et Octaviano amicus^ usus est, ut ad Bmndusium p»- eem conficerety quum Caesaris Octaviani Maecenas, Pollio Antonii mandata ageret. Itaqae provinciae quum deauo dividerentur^ excepta Italia^ quAey qaod eommuDis patria esset» semper excipiebatur ^^), Octar vianmi occideottm accepit ad Sardiniam et Dalmatiam usquC) Antonius orientem a Scodra urbe ad Buphra* tom ; Lepidas aotem Afncam proviiiciam tenuit; con- txia' Pomp^am, ni$i pactio fieret, beUnm deeretnm est*^^)« Ad quam amicitiam firmandam Odavianus AAtoaio sororem despondit)- pulchram et honestam Oetaviamy qaae ex defnncto nuper eonjuge C. Mar^ cello gravida erat; neque ita multo post Roawe nu*'

•) Appiani V, 63. ••) Dionis XLVIII, 2.

) Appiani V^ 05. Dion. XLVill, as.

•»«

m BCL06A 1?, AHeUH^^I NARRATIO.

Y&B» actae sant Veptini Pompejtts, indi^e IwlHtiiis Sttrdiniam exfiugnaiMit, praedas agebat de era Italiiie^ et popidnm . fame iantopere iirgebat, «t in fin^ anni^ cui in pattcos dieSy qui reiiqui erant, alii eonsules praeficiebatttur *), motibns triumviri ad pacis leges fereBclas coacti sint. Demum anno i>€€XV, quum ante per causam monim, vere. amore Livi^e, post ipsnm partnm filiae^ notae Juliae, Oetavianus Seri-i iMHiiiMi dimiaisset, ad Misenum pactio rata fiicta est^ qiui. pmeter cqnsulatum Fompejo 8iellia, Sardlniaj Corsica et Aefaaja in quinque anno^ tradita, ejusque iilitt MarceUo, privigno Antonii, desponsa est **)*

Inter bas vidssitudines, quibus fortnna Romani tmperii diro discrtmiae periditabatnr, in honorem Pollionis eQosulis, amici et fautoris, banc subiimem Bcb^em Virgilius scripsit Hoc argumentum est: jam fioem adesse ferrei saeeuli, quem Cumana 8i* bylla pjraedixdrit, et boc ipso eonsule aureum, nato puero, quem exspectarent , reditumm, quod, quo magis ille in arbis terrarum imperium adolescat, ma*- gis magisfue «larum fore.

(^onam pnero ^xspeetatol Servatore sdKeet noetro! respoaderjint homiaes religiosi^ qflrflms vaii«> cioantem suam elationem animi turbare nolumus. Nam quod pmedictio Sibyllina, quam solam Vii^ilias no« verat» qnum nnila adbue Christianomm opM sub- dita esset, tantum de reileunHifUS aeMHmSy non de partu pneri egisse videatur; quodque pner, qno

•) Dionis XLVIIl, 32. ) Appiani y, 72— 73. Dionis XLVlll, 38.

»•

ECLOGA IV. ARGUME!!«rri NARRATIO. n^.

ntA» pmedictioiiem VirgUint nAnm fmn eBteiidit, hee anoo» niiito aate pueram Bedilehemitcin, Batos sitt haaita ratioctniintiimi<lttbitittifHies nullo negotio sacra iQf.itfWVTixrf redarguetk

At enim qaoiilie» qnem» patre heroe in terris natum et imperio heatiorum rerum destiBatam, ipso aiftno DCCXIV a Lncina precari licnit?

Recentiorea interpretes, splendore magis poste- ijere Caesarianae domns, quam^ faujns temporis ra» tione ductiy partim de Mmrceiio^ fiito Octaviae^ sn* spicantur, qui, gener factiu Caesaris Augusti, quem imperio sequutorus csse pntafoatur, anno Dt'CXXXI obiit*); partim ^^ filio Scribomme^ qnem qnldem animis praecepissenty sed pro quo filia edtta luerlt. Vel ipse lJru9UM^ quo Livia ex priore marito, qnum Caesar eam anno DCCXVI in matrimoaiam daeeret, gievida erat) proeo Iwbitus est) quem- aaaoDCCXiV exspectabant

Fttliles esse etiam prioves enodationes, fiicile cogitando efiicitar*

^uodsi MmreeUu9y laadibu» post celebratnB, aaoo DCCXXXI obiit, priasqaam vieesiaram aetatis oDnam, quod Propertias (111, 20 (16)5 15) lasMate. tos est) complesset; PoUiooe consttle jam bimos fa- cttts erat Sed» ut modo oatus fuerit; qai fieri po- tttit, ut is spes imperii esse crederetur, qoam ipse • Aulooius fitios haberet, Caesar Octamnos javenia esset Bttper coonabio janctus^ et tres et viginti annos , natusf Htto ore poeta (v. 17 et 26) de pa$ermU

•) Soeton. Aug. c. 62—63.

140 BCLOeA IV. AReiJSi£I!iTI NARRATtO,

mriuHl^s et hereieU faetiM loqiii poterat^ q«niii C. Mnreelliis pater Pompejaiias partes stndiose secta- tiis esset, Antonius vitricus libidisilHis irem omDium bonorum virorum, beUicis virtutibus aperte simultatem Oetaviani aemuli concitasset, contra quem modo ipsum arma tulerat? Gratam simulationem scilicet^ qua Vir« gilius novo domino Galliae citeri<M-is adulatur: grd- tiorem lactam propterea» quod poeta PoHionem ailo- quutus est) qui (v* IS), nimirum quemadmodum an- tea, reii^ua vestigia sc€leris exstiiiguere jitbetur!

Contra exspectatum Octaviani et Scriboniae fi* lium, quem homo Gallicus primus intelligendum pro* posuit, etiam jnajores difficultates existuDt. Fifiiim et imperatorem, qui salutare imperium Caesaris Octa»- viaoi sequatur, ex conjugio palam optare, publicae saluti ita prospero! Quo viri mens abiit?

Petaviaiio enim, qui proximo anno a Pbilippis rediens, agrorum divisione maxime lugubri facta et faine inde exorta, quum commeatus interclusus esset, universam ItaUam exaeerbaverat, qui modo L. Anto- nium et Ti. Neronein, institutos defensores jacen- tium, a^re sedaverat^ et eontra victos Perasiae ferm denuo grassatus erat; liuic imperioso^ caHido et cru- deii juveni minc in Italia, praeter rapaces legtoaeBy tantum nequissimi cives ita favere poterant, ut, nu- per amissae libertatis repente immemores, vel re* gnum ei praeter antiquos mores et ejus posterts opta- verint. Conjnnetio autem cum Scribooia, quae Po»- pejo affinis erat, in ipsa trepidatione accelerata fue- rat, et cum Pompejo ne pacem quidem, quamvis ad- juvunte Antonio> et liberam navigatiouem eflSecerat,

BCLO^A IV. ARGCMfiffn NARRATIO. 141

nt turbae trimnviros nd pacttonem MifleiienBeni hatid tliffieiie adegferint *)• Partos iHe, q«od aeeedit, ad f|uem, quod scriptor rerum Romanarum nemo vel ob» seuriflsime opinatuil esl, Romani Lomines laetissimas spes retulisse dienntnr, in ipsum insequentem annum incidit, postquam PoHib jam ante bujus exitum con- sulatn se abdicaverat Denique, ut vagum somniam semel.accipianjus, faciamus poetam, quum praedium, cpio spoliatus fuerat^ magno animo restitutum habe- ret, it» exarsisse laetitia, ut commotionem animi tam miram in Yaticinationem Octa?iano effunderet. Verum qnid erat, quod officiosissimam gratulationem de spe- rato herede imperii non ipsi imperatori dicere malletl Cur inepte eam Pollioni inscribere) oujus animns de quocumque imperio unius in uniYersum orbem, prae- sertim Octaviani, si parum eum ex prioribus actioni- bus et familiaribns sermonibus cogfnitnra liuberet, ex rebu» hoG anno gfestis vel hebetissimis oculis perspi* cuns erat?

Quicnmque enim bellum civile Romanomm non onnino negligenter cognoverit, is intellectum habe- bi^ quemadmodum reipublicae studiosos fiiisse nomine) q«i vere omnia alia quam tibertatem et patriam co- gitarent, ita fuisse Caesarianorum quoque, quos mnl- tiplices rationes et curae, quo minime vdlent, com'* pellerent Talem quidem Asinius PoUio se profite- tnr literis lectu dignissimis, quae ad Ciceronem (X« 31 — 33) seriptae sunt, quibus, quam bello Mutinensi anno DCCXI Hispaniae ulteriori praeesset, amicitiam

0 Dionis XLYin, 3^

148 BCI^OGA IV. ARGUMKNTl NAiBtRATiO.

enm Jnlio Ceesare et Antonio exoiuinB, diUgentifist» mum raum stiMUum oontra noTos dominoS) si qui fo- rent, reipttl»Uc»e offert, non sine vituperatione sen»- tus, qni maie de eo judicans, non prius eum arces- flierit. ^M tamen clundestina societas Octaviaoi eum Lepido et Antonio, qui prius conjuntverant, et mu» tatum illius opera Romae consilium, quo perfido Oeta- viano beliom cnm utroque commissum, et D. Brutus, qut adliuc praefuerut, damnatus est, Pollionem in ea, quam semel inierat, vitae ratione coegit, ut et ipse et Piancus cum Antonio amico se eonjungerent. Nec dubium est, quin, quemadmodom D. Brutns eidem AntoniO) tamqnam Octaviani inimico, (lepercerat, ita Pollionis quoque consilium fuerit, nt juvenis Antonio invisi, quantum posset» et ipse dominutioni occurre- ret, iaetiora tempora exspectans. Verum deleto D. Bruto, Lepidos et Antooius Caesari Octaviano cum muitis copiis inter Alutinam et Bononiam obviam fa* cti **) , instructis exercitibus in insula Lavinii *^) ttxh vii, ad cujus potitem amici cum trecentis armatis re- stiterunt, suspiciosi primum vestes sibi pertractabant» tum clam per aliquot dies de turpissimo foedere ag^ bant* A. d. V Calend« ]>ecembr. decretum est: quki- quennale imperium cum consulari potestate; aortitio provinciarnm) quarum Caesar Africami 8iciliam et Sardiniam» Lepidifs Hispaniam et Galllam NmIhh nensem, Antonius reUquum Galliam ultm eitraque Al- pes accepit; caedes potenttssimorum et dttissimorum

•) Dionis XLVI, 55 s. ••) Appiani IV, 2.

fiCLOGA IV. AReUMBNTi NARftATIO.

Kbertalis irtitdicttni *)> inler f|iiM C^ro iittererat de Caenre bene meritas^ frater Lepiiii, Antooii avim- ealiM, fraier Planci et Pollionia Boeer; et proxtno annO) diHB Lepidus congol Italiam defenderet, belfuin in Macedonla eontra Bmtitm et Cafisium. Poediw^ In quod juraYerant, miKtibus honeata specie deci«ra*> tum est^ iisque postulantibus parvam Fulviae ex Clo^ 4io filiam Ca^ar uxorem duxit, quam anno DCCXlil ioter agrorum divisionem intactam et virginem a se -dinMsit**)* Postquam triumviri ren Romae ordina» Terant, Caeear Octavianus et Antonine anno DCCXIl eontra Brutnm et Cassium profecti snnt» et victerla, qnam ad Philippos reportabant, debellatum est. Pol- lionem iaterea videtur Antonius Jam anno DCCXI^ iit Venetis praeesset, cum septem iegionibus in Gal- lia citeriore reliquisse.

Hae qnldem tettipestate trinmvifatae Peilio qno- modo erga Caesarem Octaviaoum se babuerit, ex- ipsa narratione Alacrobii patet. Caesar enim^ qui nediocrem vorsibns operam dedit, petnlantibtts Pes- eenninifr PoUiooem petierat: jit ego t«ceo^ ajebat Pollio, Mi» eM$ emim faciie in eum etrihere^ qui ppteH proecribere ^*"^): AnnoDCCXIil quumCae- aar victricibns legionibns^ quod cnm Antonio pacttts erat, promissos agcros Itaiiae dispertiret, non soiinn Fnlvia et L. Antonins, popnlaris consul, obstitemnt; sed ejusdem acttones et colonomm impotentiam PoU

•) Dionis XLVH, 6. Appiani IV, 12. Vellej. II, 67. *•) Sueton. Aug. c. 62. Dienis XLVIII, b. •^^) Macrobii Saturnai. 11, 4.

144 BCLOGA IV. ARGUMBNTI NARRATIO.

lio 'quiN|iie et 4|iu CMteri duces M» Antonii triunviri in Gallia citeriore erant, armis impediyerunt; quam- quam bieme anni DCCXllI et DCCXIV L. Antoninm, qui snam contra triumviratum palam operam profes- tius erat, non satis diligenter iidem adjuverunt, quid consilii esset nescientes imperatoris sni apud Cleopa- tram moUiter viventis ^).

Verum Perusia**) postquam, cunctante auxilio, amissa erat, tnm ultima Asinius Poilio, ut Caesaris Octaviani vim ' reprimeret, ausus est. Injussn trium- viri Antonii cum Domitio Ahenobarbo se conjnnxit» qni, quum proscriptus esset, quippe qui contra Jn- lium Caesarem conjurassety mare lonium post pugp- nam Pbilippensem magn^ classe tennit, triumviris oras populatus est, multas naves cepit et combussit, et Italiae, yastantibus legionibus refertae, in mari Su- pero, quemadmodum Sext. Pompejus in mari Infe- ro ^*^) , commeatus interclusit. Conjuncti ad Anto- nium in Graeciam miserunt, rogantes, ut quam ce- lerrime in Italia adesset, et necessaria parabant, ut eum recipei:ent; ipseque timor de societate tantarum virium, et fama de rebus, quae cum Pompejo age- rentur, effecit, ut Caesar iavitus matrimonium cum Scribonia, Pompeji affini, duobus ante maritis nupta et matre de altero facta acceleraret. Foedns autem illud ita plane Pollionis opera initum erat, ut Anto- nius classi Domitii Abenobarbi, quae in itinere Cor-

•) Appiani V, 32. ' ••) Appiani V, 60. ^••J Dionis XLVIII, 7.

ECLOGA IV. ARGlIlilBNTI NARRAIW. Uit

eyraeo ei obviam fccto est, siniilata tvntum specie fidnciae occurrerit, Planciu» amiciis ^ etiam ^tram An- tonips imperator salutatas esset, vix mi^ni ex animo^ exeusserit ^).

Pollio, dttbium est, utrum forte, quae rei^ muU tam spectem babebat, ini«r ipsos veteranos Caesaris milites dissidia ant Autonii majores vires et industriam aperaverit, an minimum tantum miserianim solatinm in optatis babuerit: sed apparatus pleni minarum p^ clione Brundisina terminati sunt^ qnavi Coccejus*^^) praeparavit, ipseque Pollio mm Maecenate^*^*) pa* etusest. In nova divisione, quum provincias ab iipbe Seodra, bodierna Scutari, in confinio Dalmatico, svb orientem solem sitaa Antonius, Octavianns sub occi« dentem solem in reliquum tempos trinmviratus acci* peret f) , omnibus Octavianus ignovit et pepercit, qui contra se bello Perusino pugnaverant, etiam ali- quibus Caesaris percussonim, inter quos Domitid Abenobarbo, tum- omnibns, qut proscripti foerant; quique cum Bruto et Cassio, vel post «um Antonio arma tulerant f f ). Inter bos qnidem - ipse Asinius' Pollio intererat: quare Senecafff) inter Caesaris^ Octaviani dementiam expertos Domitios qu0que, Mes- salas, Asinios, Cicerones nominat. - - I 1

•) Appiani V, 55.

^*») Appiani V, 60.

•••) ib. 64.

t) Appiani ib. 65. Plin. h. «.,111, 26.

tt) Dionis XLVm, 28^30,'

1"tt) De.€lement. l, 10.

10

446 fiCLOGA \W. AilOUMfiNTI NARRAim

Hanc qnidempiieeiii, qniie divrao inipeHo cansns discordiae «iniiebat^ et nobilissimos cives reipublictte ^rvabat, Asinio Potlioni consuli Rema acceptam debuit. Hinc uutem^ quoniain Antonii luxuria Aegyp* Jtiaca,- qitippe qua etiam in castris Brundisinis pro CaesaHs cibo militari Asiaticas ei dapes referret *), non multum ex eo opis reipnblicae restituendae poi^ teudebat, Pollio, fortunae cedens, in otium Musamm se recepit; praeterquam quod a. U. €• DCCXV pro con^ule cum parte Antoniani exercitus, qui ad beK lum contra Partbos exercendus erat, Caesaris copiis, uti yidetur, adjutus, Partbinos ^^) in Dulmatia, pro- vincia Caesaris, rebellantes sub Romanam ditionem redegit, compurans sibi bonorem triumpbi, et ma- jorem etiam ex manubiis primam Romae bibliotlieeam publicam condidisse ***^),

IMessala quoque^ vir auctoritate gravis, cujus ingenium ipso anno DCCXII, quum septemdecim annos natus ad Brutnm confugeret, triumviris timo- rem injecerat, quemque, Bruto occiso, studium meli* orum partium, quod ingenne post Caesari confeasus ^t, ad Antonium traduxerat, luui cum Pollione vel paulo post perditum amatorem Cieopatrae reliquit,.et pro Caesare, tum meliore facto, contra Sext. Pom- pejum ipsumque Antonium ad Actium fortiter pugnavtt

A Carisio Grammatico discimus , Pollionem , quum pedetentim ah Antonio recederet, maledicta Antonii

•) Dionis XLYIII, 30.

••) Dio ib. 41. Appian. ^. 75.

•••) Sueton. Aug. c 29, PUn. XXXV. % VFf, 31.

£€LOaA IV. ARGUMBNTl NARRATIO. 147

10 se concitasse, contra quae peculiari libtello se defenderit. Tamen a. U. C. DCCXXII roganti Cae- sari, ut secum ad bellum Actiacum proficisceretur, magnQanimorespondit: mea in AHtomum majora merita 9vnty iliius in me heueficia notiora; itaque discrimini vestro me 9ubtraham et ero praeda victoris *).

Non igitur tu Caesarera an»r, sedopimo, quam trbti animo deposuit, fore, ut per Antonlum Caesaris Octaviaoi dominatio ad utilitatem reipubiicae refringi possit, id unum erat, quod generosum et prudentem PoUionem ab ejus parte aUenum fecit. Nam etium postquam discrimep factum erat, Tictoris praeda non ita fiebat, ut, quem gratiosissirais vix credibile est snjQrragiis in seoatu excelluisse, utile ad mutandam rempublicam instrumentum videretur. Ad alios hono- res enitens fovit iagenium et doctrinam, seros liber* tatis et ultimos fructus, tragoedias ipse fecit, artts operibus bibliothecam auxit et ornavit, recitationes etdeclamatiooes instituit, aemulatus orator Ciceronem, disimtator Ciceronem et Livium, scriptor rerum bellt dvtlis Livium et Sallustium.

In bac historia qui ejus animus fuerit, ubt audaci et cauto animo, quod ait Hocatius, qusist per ignes incedebat suppositos cineri , ex his versibus laetam spem animo pruecipientis poetae cognoscitur, qui eumdem saepe animum, ttintam acutioribus oculis perspicuum, perlucere sivit:

*) Vellej. 11, 86.

10 ^

148 BCLOGA IV. ARGUMBNTI NARRATia.

AiKlire magnos jani videor duoes

Non indecoro pnlvere sordidos

Et cnncta terrarom sobacta,

Praeter atrocem animum Catonis. Quis est, qui nesciat, Catonem signum liberorum fuisse? In severp Pollionis de Cicerone judicio li- bera tamen confessio inerat: ne miserandi quidem easitun eum fuin^e se judicaturnm essey nisi ipse tam mieeram moriem putasset *)• Etiam Cassii et Bmti tam gloriosa mentio ftebat, iit Cre^ mntius Cordns historicns, quum sub Tiberio ejus- modi laus ei crimini daretur, ad Livium, queni Au- giistus Pompejanum appellarit, et ad Asinium Pol- lionem provocaret ^^).

In moribus quoque, quos rato facto terramm domino Caesari Augusto, qui^ quam dolo et cnide- litate expresserat potentiam, superbiente clementia firmare vellet, PoUio exhibuit , antiquam omnino Ro- manorum libertatem monstravit Inter erebras pom- pas, quibus Aug^stus plebis aciem praestrinxit, quum ludus Trojae nobilium juvenum et puerorum esset» hic edi desitus est, Asinio Pollione graviter invidi- oseque in curia casum questo nepotis sui, qui in ludicris exercitationibus crus effregerat ***). Tima- genes historicus quum dicacitati non moderaretur, Augustus domo ei interdixit; statim Pollio eum, quamquam ei iratns fiierat^ usque ad senectutem do* mum et in tutelam suam recepit: non aliam^ quod

•) Seneca sutmoriar, VI p. 1260. ••) Tac. Am. IV, 34. •*•) Sueton. Aug. 43.

BCL06A IV. ARGUMBNTI NARRAHO. 149

SeiMea dieit, ^«m^Mmm habem^ cur irasei deH* nereii ftmam quod €kteear eeeperat ^). NuDcias ^um ex Lyda allatus esset, Cajimi Caesarem, iie« potem Avgusti et filium ab eo adoptatom, obitsse, et tota urbs sigfnificatioDibus ctoloris Gompleretury Augustus ftmiliariter Poliioni scripsit: qui ficri po- teerit^ ut in tam maguo et recend luctu suo bomo eMfadmus sibi pleno conTivio coenaretl Eio^ rescrip* sitPolllo, eeenmvi^ quo Merium Ji/imm amM "^*)*

^taae dtcta quomini» uolns amimi morosi impetus repentini rideantur, Qnintilianus anctor est: de Poi* Uo§ie Aoifdo , eeriio joeis^me pariier ttecommo^ dmfOi dictmm esoe^ JBose ewm ommmm Aora^ rmm ***)^ Tacitns quoque et Dio paternam Hber- tatem' et traditam ferociam eam appellant, quae sub THberio principe ab U. C. DCOLXXXVl C. Asinio CliMo filio^ oratori, seni consulari et plurinm con- milarfnm parenti, unaque, qdod p)us quam eivilia «giiftre vtderetur) multls amiois necem attulit*!').

Talem virum, cnjus animus liber, commuDi fa- vori Hortftii pertinaeia quiim prius eessisset, imperio Ao^sti etiamfirmato et utili facto numquam se sub- misit: eum anno DCCXLV faciemus Octarianum tri- umvirum , contra quem modo ipse bellaverat quemque ad. reconciliatiooem amidtiae adegerat, istnm a va- slata, exinanita et fi^ne laboraate Italia cum ctvium

*) Seneea de irn lU, 23. ••) Seneca coniraversMr. IV fnwiem, ♦••) Quintil. insf. or. Vf, 3 p. 387. t) Tac. Ann. I, 12. Vf, 23. *

I^ ECLOGA IV. ARGUMKNTl NABRATIO.

expnlsonim, expifaitoniiii, ex8ulttiitiw> vidwurum egpe»- tium et pupiliorum suspiriis et Mfleeralio«ibus 4etfr> statum juvenem , tamipiam restitntorem aureae aetatis, pacati orbis probum domiitum, cni ad felicitatem complendam simit^is tantnm desit, qui se 8ei|iiatar imperio^ tam impudenter in os sibi laudatum audieii* tem! Idque a Virg^ilio amieo, qui nuper a turbis praedonum iliius servatoris spisse atque vix pateranm praedium et vitam defenderat! Eoque earmine, cn« jus principit majestas laudem ipso consule FoUione dignam port«indere videbatur! Et eo tempore, ad fastigium imnuinitatis assequendum, quum de realitB-> enda tantum reipublicae libertate, parum 4e sempi» teruo sermo et esset et esse posset imperio!

Nam quidquid esset, quod vel ciam inter trinm* viros convenisiM^t, vel a singulis decretum eaoet; palam anno DCCXl declarabant, ad restttoeadam tootum rempubHcam, qnae labaret^ non ad mulaiidam potestate se sna quinquenninm usores -efise. Tum anno D€€XV pace Aliseni facta consules Autenins et Octavianus cum Sexto Pompejo in quatuor annes designabant, qiiibns praeterlapsis respuUiea populo restitneretur *), Pace migrata uterque anno DCCXVII ad Tarentum denuo imperium in quinque anaoa sibi prorogabaty quod quinquenuium extremo belle» quo debellatnm > est» exitum habuit. Immo post pugUMB Actiacam Octavianus Augustus pmdenter cavit, nt potestatem suam , specie legitimam, renbvari a populo in certum tempus curaret.

•) Appiani V, 73. cL ib. «5.

.. . '.Aii <|iia tMide» imer ceMiMtiMi «nt^ enfift' pra^ l»ilii|iio ^piirlii avrai aela» reveiMnr) is 'si aee M^ NiiffeeHinry neqHe speratas fiteribooiae filiilB «sse poteaH

I4eitt neqBe aiim praeter lianc, qneni ntlle et qinngentia. annis ainplias» prinaqaam fntilea aiiqai interprelea Sefentsaini et Poteatissinii et denieBttlM sitt^ regnantis ^ Inperatiiris Angusti fiiiiini heredeni inierpietanflo eflEeeerant, inter omnes Virgvlii' iek^res esse constabat: Asinii P^MitmiB' JUiitf9^ -

Id lantnm» uter is demnrn esset PoHioiiia inter fiKoS) veleree iDterpretea emnty qni dabitareat^ e qoilm scriba» qui Sierviam e^oerpsit, iralde jejuDas et -flicatBS servttvtt reliqaias* \ Nam post ridlculam prae&tioaem, AsiniiHn PoUioneVn , liuctorem Germa- nift exefcilus, ciiptis Salonisy urbe.palmatica, lau- ream primnm meruisse, et tum coosnlatom aactum ense, tradil: JS^dem anma PoM» wscepit Jiiium^ fmem m cmptm eiviimie Saimnmum veeantii; fmem eemfm$ maimm risisse Hmiim efi mamo die pe* rUeee; mlii Asimimm GmiSmm^ ftm^irem Smto^ mim^ ifmi prims maims e$i PeUi^me comemle de* Mig^maiet accipimmi. Hoialii iaterpres Acron prae- torea seit/ Polli^ Saloniiuim in novissHnec^ta urbe, Salonis» natum esse.

Has ineplias vel aasentHri » vel nuUa omnino eus v aniwadversiono dignas Kabera, .paiiem probat igna^ viam* Omisaa potinsttemporum/rlitione, quam isti iior« ni|ore«.seqautisiiiit, et calamislrisy quos adbibuerunl, id lantnm leaeatur, dabitalum ante ipsosesse, bi^us ISelogae puer utriim singularisquidam Saiemimms^ au Oadfme sUt Hoc quidem testis dixit locupks,

wnimMiiieii habdbttty fprmnHr ammwtaaai akAm^ m^*Gt$li^, Hf iii 4pMo i^md^90. ^awrt nc<iwtl»t Wni Semii euray ne AsiDii» StSn» wot» condiibilaiii {Mitris imtam »iU ipse HtereByMs ib' €bron€0 qmmi aaefcftr eat, Asiaii GaUi Virgiim meBtiftiiem fiieere, «id.imc Mmme Ecbgam reipeMtl; nisi, qaemadmo^ dttiB Stei^vfiiS' in dedma iidogm, perperfun* enm emn Comelio GaHo eomimitaverk.

Oenique; it» se res babere videtmp*' A^niuM Gmihf ille, qui eenex fiictmi «b U. €. MXLXXXVl at Tibert^ ad necfBm adaotnk est, Haveniiae (Bd. i, 11) anno DCCXIV palre consule natBs, a enltta citetiore , qna terra natns fiieiPat, Gallas nomiMlas est^ Venim prozimo «nno (qaod Lipsias qaoqott opinatar) patre victore ex Daimalia redeonte, a ee- leberrima OFbeSaJonia, qoos pater eep^rat (Bd. VIII pr«e&)> qoemadmodam Germanieas, Britoanicus, oKr, Sm/omimi eogaomen aceepit, qaod iMnio. SatoMo, fiBo a Tacito laudato et ipsam tradidit. Nam Pio». lioaem» qoi tnm trigiota «^re aonos haboit, fiiio nim novissisM nato» sed mallo post glwiae suae cogno. nien n^ott iadidiBseri qais tale qoid verisimile esse censeatf

/'^ quidem proumo sapenore anno, qoam agri divaderenter, bencficio, quod Romae impelimve. «t, a PoUione et Maeeenate, uti videlar, eommeii. AOns, Octaviaai, et ipsias P^IUom patrodnio, qoi copib iliiaa re^ioais sab Aotonio praeefnt, ikmtoa. num pnediolam integrom nwvamot, m i» piwa Kekga» meose Odbbii. aaum ri«fef ««£«•»•*

ECL06A IV. ARCOMilfTf NS4RRATI0. |||S

Ti^pvi» pMlor fnMbt iiMlbm- ^tpuffk b«v«s fjm ywtiefofe "NtMcvef» copM «d L. Awt^nHnn jvmi^ 4m ipiM PoMio eoiMial eoatrft Caeaar^m 'OcteviMftni coiiverMret , et , * PeniAia amissa y M. Atttoalor, qiiam (WWMiiiirat/ in ApoliiM oiiviam iret: €o«Mris veteraiii ■ulites yirgilii quoque agros occupabant, ilt<l(MM^iia vita aervata aufiigeret. Hoe quidem nonae fidogae, quampoeta, quod monBtrabitur, aestate anni DCCXl V composuit, originem dedit. Dnm limor erat atrocis- simi beili, quod et miseram Italiam^ et Gailiam cite- riortia vaatare miaanetnF^ aoetaaiol tampore nnncius Mipe«fte de paee PoUioiiia . opera fifcta allatus est: qHo faeto quies .torjrarmpi , 'quas itemm partili eriMit^ mna cum vita tot et ti^^tonMii civiapi aervabatur) et jpmetoKa cum Sexto Po|i|peJD, eui.alter trinmviro? miai heneficiis obstnetusy alteraffinis ess^t, pax pro- piaqiia) iiisi pactione» eerfte vietoriai porteiidebatur. Inde laetitia^ quam 4e pnUioa at privata utilitate |K$fcepii» ad ardeotissimam atndiiim y^tam exdtavit pro beoore et domeatica salute patroni et poetae 4«Hei aasoipieodom, eojiMi mBor, quae Ravennae re- liflfta esae videtar, viciaa ad parieodum efat.

Bsse aotem vatiaioatio tn^:Caman^ Sit^Jlae dicabotnr, quande qnibuique aignis magous annus mnodattoa ^ecem m«osium aaeculairium) quorum u|- tiaius Stoto regoaota forety, ierreo. tempora. candoso, -iMi«am, auream* Saturoi aetatero melioribus ^factia bamiQibiis referret. Feroeae oetati/i ftiefn elato aoi- mo «t pleoMre ore pa$ta ooociat, %uom ipi^ ApollQ^ qoea» deom Solis aigaifif^e docte pbilpsopbi ex fa- •bolia.ioterpeelabaotur> per PoUiooem vatpm .amicuip

IM BCLOeA IV. 1:^3,

•I BiseiUMa ie^ranitiMn, teffratwpi orUw fifiifcm^i UMM» ipao PoUioiie eoDmile, novi generis tttwqBiM fffHBittttfi aiiquMi» fiHum ejnB exstiluim, qnt in am* «tm «enrin^ue exfiiftto et emiidato «ri>e em» aliis beroibiuiy Diie omioie, paeati inf^rii siwimoB konores ailmiMstret

Annotata.

1 — 3. Altiores spiritiis po^ta sumere eupit, vt camieny quod Polliohe consule dighum sit, tmitiiilh prtiestet rellquls cannrnibus tenuioris argumenti, nr- bustis et fruticetis mjrlees quantum saltus aerii pme^ Btant — Modeste et audacter po^ta Sk^eHde^ MuMUM ioTOcaty ut animum ribi augeant^ id «st^ nymphas invocat, quae fontibus proeesse et rim va- ttcinandi poetis numine snoinspirare dicebatftur X^ i, quaeque primum Siciliae carminis pastoritii scientiam docebant Nam multo ante ItH^critum ibi k\MX%a sive parvae imagines rerum exquisitiorum 'et argu- mentorum rei msticae aemula pastorum arte ita tritiie factae eranty ut inventa po^tae Symcusano ars tan- tum limanda essel. Ipse Epieharmus, qui cnm Rm- pedocle Pj^agoram audierat, laudabat carmtna Bioili pastoris Dlomi; et vel Bion Smyraaeus Vil, t» vel MoscbudSyracnsanus, ejus amlcus, 111, 8 de BffemUo carmimbuM et SiemiU Mm$is dicentes magin ad antiquam gloriam repentinoram carminHm Siciili p«> puli, quam ad novitiam Kmam Theocriti respeariaie videntnr^ qnem cnm Asclepiadis, Lycidae et

ECLOGA IV. t-^3. mi

m

Iwcolkis Mdis iii or4iaeai coaetttm MoaebuB lU, d6 reoeoset, JSieeiide* Wraeee pro ^iculis ; poSsis ab* stinet a .i|aotidiaDt8 verbis et dictiooibiis* Arh^reM viUbuM veMtitue {mrlmstti)^ i|iiae plaoities et loca Biolliter acclivia, quawvis frumento coosita^ distin- gnebaut, iu Gallia citeriore» Virgiiii patria, uoo al« tiores fere quiodecim pedibus colcbaotur. Tnmmriae Gallica Li. , qnam ipse PiiDius *) Graecam nvqnKtitiv esse decit) frutex vel arbor plagae meridiajiae ad lacus et p9lude& X, 13 ^si^ cortice rugoso et acnter acerbo^ lentis ramis^ ad scopas utilibus et piyva Ironde, qualis cupressi et erlces .est; ex rutilo flore vergeote vere .oblo.Dgae nuces fiunt cum parvis et capillatis semitiibus» . qaae Piioius ^^) oesciebat Apud Dos quidem minor et folio cra^siore **^) speciea est^ Tamaria: Germanica» Has io depressis agris et pratis, ubi rusticus minores taotum greges alebat, liumiliter cresceotes arbusculas qvaotum superat im- jBanis natura celsarum arborum io naltibus^ quos pastor cum amplis gregibus aestate peragrabat! E»- dem similitudo poi$seos . subiimioris et minus siiblimis VI, 10 et X» 13 repetita est Tale argumeotum Aliqiiod si caoimuSy id coosule diguun. %&ix lioc est, caoamus id argumentiimf qoippo quod uoice eonsiilem deceat. igitur Munt legendum. Qui eint mutabanty arbusta» tamarices et silvas coo-

») XiU, 37 gC Dioseor. I, 116. ••) XVI, 45. cf. XXIV, 41 et 42. •*•) ita disUuxtt Baub. in Limiei species plantanim ^ Willdtnow Tom. T pars li p. 140^

iM KCLOGA IV; 4.

titiuinii Aescriptioiiem poeseouustitae exibtimabtmt; gradam non animadverCentes, qni factus sit a minns sublimi poesi ad sublimiorem. Quodsiy in- telligebant^ rustieum carmen canimus, id ittgrnum 9«f. Cura pascuOmm publice locatomm, quae , quam- qnam nonunice, maximam partem tamen saltibus con- stabant; quod etia^a consulibus interdum mandata est, nibil id ad compnrationem pertinet.

4. Magnus annus mundahus, de qiio 8i- bylla vaticinatur, ferrea nunc aetate ad esitum per- Tenit; novusqne ofbem suum aurea aetate orditur, ad qnam Astraea et Saturnus redeunt. — Eamm vatuiti, quae Slbyllarum sive deos consulentium no- mine, a (Tio^et /?t;A^ Aeolico dictae , notae sunt, ce- leberrima, Cumaea vel Cumana, qnod Cumis, ufbe Campaniae, babitabat^ et ab Erftbris Asiae^ ubi nata eraty Erjtbraea appellabatur* Ejns oracuh^ Graecis verstbus conscripta, ignotam anum^ iama ^i^ Tarquinio Superbo, alii auctores sunt, ipsam Sibyllam Prisco regi venalia obtulisse. Ob magtmm pretium, quod statuebat, derisa tres libros^ tum alios tres in ignem conjecit, quod rex: admirans, tres, qai reKqui erant, pretio primum statuto accepit, et, nt clandestinum Qraculum ad graviores res publicas pro- curandas essent, custodiae tradidit duumviroram; qui nnno CCCLXXXVIl decemviri et patHcii et plebqi ordinis et a Sulla quindecimviri facti sunt. Sullae tempore ab U. C. DCLXX una ciim Capitolio tem« plum Jovis combustum est, cnjus sub area in arca lupidea libri fatales conditi erant. Capitolittm post- quam restitutum erat, ab U. C. DCLXXVIl senatiifi

BCLOGA IV; 4* 1»7

^r legatos ex oimibm ftalk et Graecb ur&ihHr^ impriinis Erytbria, ^id^id Sibyllinoram Teraiira «sset, GolligijiMStt^ &l«sqiie « veris dtlig^Bter distiii^ ctis, mflle eireiier ia novo templo Jovis Capitnliui sul cus^dia qaiBdecn&?ironm anliqaa reiigfone seryati sunt. Yarro ^), cttjus haec plurima sant, ni Dionjsit historiis *^) refert, tamen falsos aliqoos irrepsisse, qai &k^oaxtyjai arguantor^ i< e.^ qaando primae quae* qae literae versuum summam rem^ qaae inerat, indH cabant. Qua de causa Cicero ^^**^) quoque vaticinatto* nem contemsit, quam pro Julio Caesare L, Cotta quindecimvir ad Senatum delaturus erat^ a rege tan* tum Partiios vinei posse. Sed quoniam; i>opulas, praesertim tn rebus trepidis, quotiescumque essen^ versibus Cumanae Sibjllae recens factis decipiebatur; anno DCCXLi Augustus^ quum pontifex maximus esset, decrevit, ut die dicto omnes libri fatales ad praeto>rem arbanum deportarentur, neque privatim eos caiquam habere liceret: quorum libfforum duo millia amplius cremavit^ et SibyHinos iterato delectu duobus forulis auratis sub basi Palatiai ApolKnis condiditf). Tamen fides, qoae cuique va^cinationi^ Sibyliinae dictaCy habebalar, tam parum exstincta est^ ut ab U. C. DCCLXXU Tiberins omnia ejusmodi scripta denuo perscrataretur, rejiciens alia , alia recipiens ; et ipso anno DCCLXXXV quindecimvir de novo libro

*) Yarronis fragm. p. 216 ed.Bip. ••) Antiq. Rom. IV, 62. •••) Cic. de diviiiat II. 64. t) Sitetim. Aitg» 31.

pvioiffs f4>ftoo«i» .yirifwitiMtHie> «efenieiit Apf»el|«iMUiif mk$gmms vel «pMM^iRNi^ «imki», «ummm nnwitjihpiir* yd eaipU^Hsy «nmiB iS^mta^iifi, etian Piatoiiicfifl; et 4ivei^ii»enttvela,«Mr^«« emmo Sfiieiriy qi|i jiieebatoi ratione babtito '4«4Ui«#*m «uti»i /viMnrf«y,vel.aift jtoN rato tttiiuMiae com^miem$i0, et a perpetmiSate lUMni imp^. per dmodeiiim eaecuim dsratora, quam va(ieii»ati fiieraat« Ex ralieae maxinie «ofliea iHe apaus iwiQiiaBUs erat 3489 vel aOOO eoniBi«Biiiai aDDonifB solariuai; ex aliis erat arcaous uuuiema 7777; exGicerone^) 12954; exiHacrubio 16000**); ex Heraclito IMOO, qui el ipsi uau» tontom DiogiBni ei: 305 magnts dielHis aoDi mundani erant; seeutt- dum nothum Orpheum {Arg. 1106) erant dttodeeim menses denorum millium aonomm^ quos. immensos annos muttdanos Paradiaiaci ejus Aiacrobii» nt Hck braeo Melhusalem embeseeodum ait, etiam plaies ei degere videbantar; ut aSos numeros mittomus. . Ve- rum, quemadmodum Diogeoes d05 dies mundaaoSy notbus Orpheus duodecim meoses et in Nigidio qoa» taraa tompora» Stoici, ex conimttni partitione Otttti solarisy hiemem et aestotom^ sive imbres in sigao capricorai, et ardorem.tn signo canorianno mundano tnbOBbant» ito vaticinatio Sibyllitta, quaatnm ex Ser- vio ooBJiei potcst, deeem memstSms emeemlariime . annnm aattm mundaBum deacripait, seqatttoy ati videtBr, antiqttos Ronuuiomm lastos) et. ^miermie

••

) Ctc. de iMil. Deor. II, 30. Smim, Scipr 7. ) Macrvb, tn mmm. Scip. 11, 11.

ECLOGA IV. 4^1 lei

temp0ri6ff4f qoae quatiior aetaUbus poStarsm respon^ debant. Ista decem saecula iiotitSae popularis fuisse, narratio Servii ad Ed. IX, 47 documento est: ¥ul- catium haruspicem cometen, qni post caedem Julii Caesaris apparebat, signum in concione noni Mae* culi exeuntis et decimi ordientis declarasse, et pro- pterea, quod arcanum deorum constlium prodidissety inter ipsum loquendum exanimatum procubuisse. Ig-i* tur Meculum^ quod proprle generatio^ gennM^ aevum hamanmm^ centeni anni est, hoc quidem loco aeque late patet, atque annus et meuM. Inter quaterna tempora bnjus anni mundani ver, quo mundus creabatur Lb. If, 336, aurea aetas erat rege Saturno; aestas complectebatur aetatem argenteam; auctumnus aeneam, qua undae Deucalio- neae VI^ 41 ingruebant; et biems cum ferreo tem- pore contiuua erat aureo veri redeunti. Tres poste- riores aetates Jovis imperio tribui solent Lb. I, 121 — 125. Erant tamen, inter quos Nigidius ad V. 10 Orpbeum .babet, qui inter Jovem, Neptunum et Plutonem eas dispertirent ; et Olympiodoro teste {OrpA. Gem. p. 408) Coetum, Saturnus, Jupiter et Baccbus Orpbeo quatuor reges esse videbanturc ut Saturni, cujus rei etiam Proclus ad Hesiodum te- stis est, argentea aetas esset. Redeuntem orbem^ quod dictum est, aetati6u0 suui mundanis etiara antiquiores poetae tribnebaat, antcquam aonus nuul- danus Astrologorum ioventus erat Nam Hesiodiu, qni in Georgicis suis quin^pie Mtates mnadanaiiy heroicam post aeneam inferoiens, fadt» y. 174 htm qHentar:

II

w *

162 ECLOGA IV. 8 — 10.

Esse ego numquam inter quintos liomines yoluissem; - Serior aut nasci malebam aut ante moriri.

Ferreum enim gcnus Jioc hominum

Juppiter horum etiam vocale abolebit at aevum.

Tamen Cumaeum carmen propterca non Hesiodo, cujus pater ex Cume Asiae oriundus erat, cum Probo tribuendum est ; Cumaeum carmen quum Romano suam SibjHam primum etpotissimum in animum revocaret, ct Hesiodi carmen ne Cumaeum quidem, sed Ascraeum esset. Dea Justitiae^ ^/x?;, ex Jove et Themide uata, quae pedetentim post auream aetatem discede- bat, postremum aenea aetate ad coelum^ ultima De- arum, avo]abat, uude, in Zodiaco Yirgo facta, Astraea sive virgo siderea a recentioribus nominata, relucet. Albinovanus II ^ 23 auream virginem eam appellat. Cbristiani pervertentes Mariam virginem boc loco repererunt. Ad boc ver mundi rediens , sub pacato et libero Saturni imperio , nunc novum ge- nus humanwm nascitur, cujus generosiores animi, secundum Platonicam opinionem Lb. IV, 221, quippe ex anima mundana omnia animante fluentes^ ex li- quidissimo Aethere creati, a supremo coelo stel- lifero demittuntur; cf. V, 56. Dimittitur spu- rium, quod tantum est a ^e mittere^ Hafn. A, ha- bet a prima manu^ et C*

8 — 10. Melioris generis, quod rediens aurum aetatumexperturumest, primitias, fiiium fortuua esse destinavit, qui ex Pollionis uxore exspectatur. Sed tu, virgo Lucina, felicem des buic puero partum:' jam enim ferrea aetas ultimo anni mundani saeculo finitnry fratre tuo Apolline reguante. — MumdM^

ECLOGA IV. 8—10. 105

remm univerHtas t. 50, quae ex terra^ mari, aercy aetbere est; astrictior si intellig-itur, ambitus coeli ita potissimuni dicitur omnia cingens ; saepe etiam tellus cam mari medjterraneo, quae tunc cx prisca simplicitate rotundus et a conspicua coeli com- page arcte conclusus terrarum orbis esse credebatur, Hor. III Od. 3, 53 mundt terminns^ Ov. Trist. IV, 4, 83.LUC. I, 160. III, 454. V, 619. Ciaud. V, 245. Ob eamdem opinionis jejunitatem similc saepe verbum naturae non ultra fines terrarum patet Sen. Suas. I. Claud. V, 156. XVI, 11. Gentis quoque vocabulum omnino generatio vel genu9 est, de bo- minibus et de pecudibus dictum, et boc quidem loco omne animans mundi ejus, qui simpliciter dice- batur de terra, aquaetaere^ complectitur; propterea, quod omnia, bestiae quoque et plantae, redeunte au- rea aetate ex corruptione sua ad pristinam integfrita» tem restituentur v. 21, 24, 43. Pbilosopbi ex qiio tempore cascae vetustatis. deos totidem notas esse UDius animae mundanae et ejus virium interpretati erant; opinione et dictione plures dii^ plerumque a viris doctis, partim etiam a populo, conjuncti sunt. Ita uirtemis sive Diana virgo, quum venationi praesset, munera et nomina Selenes sive Lunae accepit, ut lunam regeret; Hecates^ d,eae nocturnae veneficae, quam Triviam quoque Romanus appella- bat; et Ilithyiae sive lyucinae^ quae parientibus aderat; bac quidem opinione cum Junone confunde- batur V. 63. Phoebuf autem Apollo , frater ,. quum primum jnvenilis esset sagittarum, artis musicae et vaticinationuni deus, officia idem accepit Paeani^

164 ECLOGA IV. 6-t10.

medici» Bacehi procellentis, imprimis ^Hkiov sive 8oli9 ^ sotis cursus rectoris. Haec confosio et in oraculo Sibjllino est, quod de ludis Saecularibus Zo- simus II, 6 affert, et in carmine Horatii in eosdem ludos, in quo non dubium est, quin opiniones Sibjl- linas susceperit. Unde mutatam fuisse doctrinam se- riorum librorum Sibjllinorum apparet. Nam in pri- stina quidem Tarquinii collectione verus summum Apollo esse potuerat, et vix dum is, quem, teste Arnobio *^), ipsa Pompiliana indigitamenta sive libri Pootificales de diis a Numa receptis scripti nescie- bant; minime tralata atque immutata de Apolline o- pinio, de qua tnm temporis vix Graeci philosopbi cogitaverant. Itaque Servius non temere eg-it, quum, SibjHam, narrans, deeimnm naeculumy quippe ean" tum ferreae aetatis , imperio JSolis tribuisse , hanc interpretationem adjiceret, Solem vero eumdem esse, qui ApoUo, Communis fabula quidem tribus aetati- bus postremis Jovem imperare dicebat; sunt tamen, doctus inquit Senator Nigidius , Julii Caesaris aequa- lis^*), exempli caussa Orpheus, qui sing-ulos quatuor aetatibus reges aseribant, Saturnum, Jovem, Neptu- num et Plutonem; alii, quales Magi, regnum suum etiam Apollini destinant. Ultimae aetatis ferreae, cui Pluto imperabat, sub finem credibile est, mun- dum ad redeuntes felieitates nimirum ut expiaret: quamquam Nigidius conjicit, Apollinem, solis deum, ardorem facile si^ificare posse; qui dimidiato tamen

•) Amiib. n p. d5. ••) A, €tai, XIX, 14.

ECLOGA IV. 11—17. 168

fieri dicebatur magrno anno Stoicomm mundano. Sed utut Magi cum Stuicis vel consentiant ' vel ab iis dis- sentiant: extremus annus Sibjllae mundanus sub So- lis vel Apollinis erat imperio, et licebat Virgilio in- constaatem imaginem suos ad usus adhibere. Haec ejus est sententia. Apollo^ pharetra et Ijra insig* nisy illa ut malumdefendat, aXe'gfxaxo^, qualem eum Horatius I Od. 21 populi Romani invocat saluti; hac ut sublimes virtutes canat, regnat wunc^ mundum ad instantes felicitates ut expiet: et illud imperium per sacerdotem suum^ Asinium Pollionem consu- lem, exercet, cujus in laudes Ecloga dicitur. Nam Pc^lio pace non tantum ad Brundisium facta taeter- rimi belli a Romanis hominibus pestem avertit, et etiam nunc ulciscendae pergit v. 14 impietatis delere vestigia; sed docet etiam genus heroum oriens v. 15, cujus primitiae ipsius fiiius erit, divinas heroum'vir- tutes, mentibus poeseos et philosophiae ad «tudia excitatis v. 26. Gens Pollionum, quod Pomponius . arbitratur, num ab Apolline etiam ortam se esse ja^ ctaverit, id missum faciamus. Caesarem Octavianum quidem, qui tamen Dione XLV c. 1 teste, a Julio Caesare ipso filius ApoUinis existimabatur , quique post sibi impensius hanc propinquitatem flagitabat, in illo rerum statu non magis Virgilius intelligere potuit, quam Servatorem nostrum, quem hic quoque corrumpentes obtmdunt: aut, quod desperans demum aliquis arripere potuit, istum ipsum puerum nondum partu editum.

11 — 17. Te, cujus ope Apollo jam, Deus avernincans, promissum imperium exercet, Te ipso

166 ECLOGA IV. 11—17.

consule, Pollio, puero Tuo nato ver aureum magni anni muDdani redibit, et ordo magnorum mensium mundanorum sive saeculorum orbe iterabitur. Te duce laciymosum bellum civile, quod dei nobis immi- serant ad multum sang-uinem, quem profiideramus, ulciscendum plerumque exstinctum est; te duce reli- qua quoque pristinae impietatis vestig^a evanescent: ut expiato in mundo filius, meliorum hominum pri- mitiae, divinam cum diis et simul natis heroibus vi- tam acturus et ad amplissimos gradus humanae di- gnitatis adscensurus sit. — Decus hoc aevi , haec felicitas mundanae appropinquantis aetatis. Aetmm^ quemadmodum uXmf^ tempus est vel diuturnae vel sempiternae perpetuitatis. Inire deest curMumy or- diri; pervetustum, pro ingrediy cadem reticentia; participium iniens diutius mansit. Magni menseM i. q. V. 5 magnus ordo saeciorum, decem partes> in quas Sibylla annum mundanumdescripserat; magni proprie dictum. . Bellum civile Georgica quoque I; 502 et Horatius Od. I, 2 Epod. 7, 16 tamquam luem pristini sceleris lamentantur^ quod ad ex- piandum Jupiter misericors vel ApoUinem filium vel alium Deum Romanis propitium vel pium Augustum, quippe deum humana specie, g-entibus prope depositis de coelo. demittere velit. Nunc, quum libertas adhuc restituenda, parum futura Octaviani dominatio ex- spectaretur, libertatis studioso amplum expiationis munus Asinio PoIIioni poeta tribuit: qui utramque Antonii et Octaviani potestatem, ob pervetustam po- puli culpam, quod, neminem laesurus, poeta simulat, discordem factam , modo pacaverat, et, quasi sacerdos

ECLOGA JV. 11 — 17. 167

aliquis ApolliDis averrunci, labanti imperio beatitatem Sittumi^ servitutem non amantis, referre videbatur. Veseigia veteris et in dies aug^escentis MceieriM, forte residua, quae imperium Romanum {terras^ or- bem terrarum v. 17) perpetua formidine irae £0e- lestis premebant, praeter turbas de agris dividundis modo sedatas, quibus ipse Virgilius praedium suum amiserat, facinora Sexti Pompeji imprimis sunt, qui» quamvis Antonio auxilium tulisset et Octaviano affi- nis esset^ pacis Brundisinae expers , mare Tjrriienum navibns suis infestum reddidit^ et fame laboranti Ita- liae commeatus interclusit. Has quoque miseriarum reliquias, et credibile erat et sperabant, Pollione adhuc consule deletum iri: quamquam proximo vere tumultus demum Romae exortus Triumviros ad pa- ctionem Misenensem coegit, postquam PoUio sub ip- sum ftnem bujus anni consulatu se abdicaverat.

Inter hos homines, paulatim a scelere. et diro numine liberatos, ad partum vicinus ille^ id est Pollione» filius , Saturniae beatitatis cumulum videbit; et lieros factus Semideus cum aliis Heroi" dfis , Deornm inter familiarem praesentiam , summos ad patris exemplum pacatae reipubiicae honores nan- ciscetur. - Divinam aliquam vitam aureae aetatis Hesiodus quoque £. x. r]. 112 cecinit: Securis animis vitas habuere deorum, Atque labor procul atque aerumnae; nulla senectu8 Obrepebat iners; manibus pariter pedibusque fntegri instituere dapes; damnisque carentes, Et gregibus dites, divis carique beatis Tandem obiere diem, somno nt victi. Cum his hominibus tam ianocentibus dii praesentes

168 KCLOGA IV. 11 --17.

el coram veraabantiir^ qttipost «d pws procei et »

crificis tantum adveniebant neque conspieiii« fferme^^

i. e« tiri fortes vel semideii viri antiquttatis appeilati

sunt^ qui ob egfregiam virtutem pro aetata sua, qua

fortitudo pliirimi Hestimabaturi bumanarum virinm

mdduiil stoperare, itaque divina origine, divinis bo>*

noribus digni esse videimntur. Fortasse Virg^iius ad

nobiles gentes respexerit vel Brundisina pace serva*

tai vel sperata com S. Pnmpejo pace servandas»

quae laude in Romanis bistoriis cumulatae erant.

VidebUur illis cleest permia^tuM: sententiarum

interpreti baec illico sententia occurrit; sjUabarum

aucepB ineptias quoque extorquere potesti beros illis

esse videbitnry ab illis conspicietnr. Hegnum pa-

cati orbis> quod juvenis Pollio, patris jam tum be-

rois facti ^itfutibuM (quam honorifice!) instruetus

administrabit, nibil aliud esse potest praeter cameu^

iutum Uberae reipublicae v. 48. Etiamsi poeta,

qaum ordinatam anno DCCXVil rempublicam populo

restituere Trinmviri promisissent, non ex animi sen-

tentia id eds promisisse judicaret, tamen suspicionem

suam temerarii erat palam facere. Regalem domin»*

tionem, quam populares aures detestabantur, nemini

cihmpetitomm tum temporis sine muita invidia porten-

dere licebat; et quomodo ea Saturniae aeUfUs in

libertatem cadere potuerit, cnjus memoria in Satur-

nalibue etiam servorUm manumissione simulata ce-

lebrari solebat? Orbit terrae sunt Romani imperii

circum mare mediterraneum , praeter quas in ovato

circulo doctrina, quam de mundo ista aetas suscepe-

rai, modicaa strigas et angulos iovictis populis con*

BCLOGA IV. 18-* 25. 109

cedebat; mioora etiam cottmiiiiis et ad mtundaai flpeciem eoaretata imago, quod Creminiu Astrologns eerio impngnat.

i8 — 45. Gradibus a ferrea ad auream aetatem as- cenditur. In pueritia Pollionis filii 18 — 25 sna sponte eximias plantas et fiores, greges tnto pascentes, nusquam nocentes belluas et herbas terra habebit. Deinde in adolescentia 26—36 fruges, yinum, mel sua voTuntata ferre incipiet; sed tam parce primum, ut vel necessitas rel avaritia ad na* vigationem, bellum et sationem cogat. Postremum virili aetate 37 — 45 tam larga omnia et tam felicia provenient, ut mercatura et agricultura, nedum bel- lum, desinat, ipsaque rerum nativarum per artis ope- ram cultura necessaria non sit.

18-^25. Prma mnnersL tferis munffani i quod cum Pollione infante redibit, meliores plantae et flo- res sunt, qui, prius in hortis culti, nunc ipsi et nulla ope egentes provenient; ferae mansuefietit, ve- nenum delebitur. Eodem modo io Ovid. M^t. I, 107 a floribu^ ad fruges aurca aetas ascendlt:

Ver ecat aeternam» plaeidiqne tepentibus aaris Miilcebant Zephyri natos sine eemine fiores. Mox etiam fruges tellus inarata ferebat.

Nmi/o e^itu^ iiuUa satioae Lb. l^ 102. Hedera 111, 39 inter studia erat Bacchi vino et felicitate exdtantis, qui eoronis bederaceis evantibus sois et poetis aureae aetatis referret beatitudinem 111, 88. BaechariM sive Bacehmr^ a Remaais quoque itar-

170 ECLOGA IV. 18 — 25.

dMm ru9iic§§m ^) et PerpreMMa ^^) appeliatiun, Dioscoridi ^*^) planta fruticosa et ad coronas utilis est, cujus ex radice^ ciDnaniomuni redolente et nig^ri hellebori simili, caulis angulosus, aliquantum asper et cubitalis altitudinis cum verrucis surgit, aspera folia ferens, albae violae haud dissimilia, cum flori- bus albicantibus purpuraceis, quorum roitis et suavis odor, teste Plutarcko Symp, 111, 1, securum potan- tibus soporem affert. Hanc quoque plantam (nostri bomines eam ignorant), quum ictibus serpentium et fascinationi mederetur Vli, 27, ad commodam signi- ficationem faciendam poeta. prudenter elegit. De Ita- lico acanihoy qui propter bene tortos scapos et fo- lia insigni ornamento topiariorum erat v. ili, 45. Fundercy abunde ferre iX, 41. Colocasiam b.i^^^' labant Romani fabam Aegyptiam^ cyamon; cujus^ teste Dioscoride \) , ita radia: tantum proprie dice- batur. Eximia planta, quae in lacubus et paludibus erat Aegypti et Asiae, scapos habebat digitalis cras- situdinis, longitudine quatuor cubitorum; flores erant colore roseo, duplo majores quam papaveris, quos ad coronas Nicander ff) adhiberi jubet; et post flores cellis semen inclusum erat, favorum similibus, e quibus ad tricenas fabas exstabant. Vescebantur

*) Plin, h. «. XXI, 16. XII, 26. ^*) ib. XXI, 77 cf. Dioscor. notha p. 441 ed. 8a- raceni.

''**) Diosc. m, 51 (44 ed. Sprengel.) t) Dioscwr. II, 128. +f ) Nicnnder fr. X.

ECLOGA IV. 18—25. |7i

Don tantum fabis, cnidis, quum immaturae^ cum ni- gra tunica decoctis, quum maturae essent, sed etiam densa et bene alente jucundi saporis radice vei cruda vei cucta vel tosta, ipsisque scapis, quivirus decocti praebebant araneosum in mandcndo *). Etiam ampla folia , quae Nymphaeae similia erant, quum intror- sum deprimerentur^ ad pocula et pateras, cidoria^^) appellatas, adhibuerunt et nobilibus metaliis imitati sunt: qualia vasa Horatius 11 Od. 7 mercatura ma- ritima ex Alexandria nactus erat. Planta tam utilis sua sponte pullulabat, et, ubi deesset, nullo negotio serebatur , fabis cum luteis glebis in terram demissis. Strabo laetum adspectum sationum fabae in aquis Ae- gyptiis et comissationum voluptates in commodis cjmbis^ quae inter densas umbras foliorum ingere- bantur, miratur ^^**). Ex his indiciis colocasia Ro- manorum minime est, id quod Martjnus statuit^ aroM Aegyptiumradice eduli, Arnm Colocasia Lt, ^ quam- quam hodie a Graeco vocabulo coldcasiae, quo no- mine radix edulis primum fabae palustris, post ari dicebatur, Kulkaan id Aegyptii appellant; wA Ne» lumhium est Indicum , Nymphaea Nelumbo X., cujus plane eamdem naturam esse nostri bomines di- cunt, hoc argumento addito, florem forma quidem Nymphaeam albam^ mag-nitudinc vero HeliatUhum aequare, et in aliis generibus colore roseo, in aliis

») PfoVi. ft. «. XXI, 51. ^) AiJim* Deipnos, III p. 72. XI p. 477. *y cf. Schneid. ind. ad Theophr. s. v. xvufioq o

MyvTijioq.

£75» ECLOOA IT. 18 — 26.

velcsndido yelliiteo esse*). Ex Indiay ubiAlexan- der iti Acesine fluvio fabam Aegjptiam reperiebat (qvare» tabula terrarum sua ia errorem inductus, ad fontes Niii sibi adesse videbatur Nonn, DiomyM* XXVIy 234), haec planta in Aegyptum transposita fuerat^ sed non diutius ea durabat, quam . colonorum iiidustria. Eamdem colocasiam, Plinius auctor est, ipsius tempore etiam in Italia satam esse, et, Virgi- lius qua ejus mentionem facit, paene conjici possit, tum temporis ipsum primum ejus culturae periculum factum esse; nisi Servium audire malumus, post de- yictam ab Aagusto Aegrjptum Romae colocasiam in-r notuisse, dicentem. Pailadius praecipit, non, que- Biadmodum in Aegjpto, ut fabae in paludes demit- tantnr» sed bulbi (unde colocasim vel colocaHum nomen) nt^ circa fontes et rivos hortorum posid, tegvmentis a frigore defendadtur^ Columella suadet, ut insulae quoque id nessotrophiis colocasiis, tamari- eibus et scirpis %id ripasconserantur, ut anatesopaca reeeptacula babeant. Ex hac diversa culturae ratione plantam Salmasiusconjicit diversam, Kulkaas fortasse nostrorum hominum: verum ipse Martialis de scapis colocasiae lanosis, qui fabae tantum palustris erant Aegyptiae sive Nelumbii, plane eadem dicit^ qnae priores^

Remm omnium utilium et dulcium sine adjumento hominuniv origo, greges mansueti et foe- cundi, ferae innoxiae, vermium et plantarum ve-

*) Cnrtii Sprengel hist rd herbariae I p. 147: Jmm CoIociiSMf, ecl. 4, 20.

ECL06A IV. 18 --26. 175

nenatarani deletio omoibus coinmunia sunt imaginibus, quae felicitatem aliquam sceleris nesciam exprimunt; Horatianae quoque, quae est de insulis Oceani foi^. tunatis Epod. XVI, 49: Illic injussae yeniaht ad malctra capellae,

Refertqne tenta grex amicus ubera; Nec yespertinus circumgemit ursus OYili, Neque intumescit alta yiperis humus. Ipnae^ sua sponte; nullo custodej quod nullus lupus imminet, caprae lacte uheres domum revertuntur; sua sponte boven quoque pascunt, tuti a leonihun innoxiis. Nam non ad Italiam tantum securitas per- tinebit^ sed ad omnem orbem Romanum ; cf. V, 27. Ita Sibjlla in Lactantii VII, 24 cecinit:

Jamque Inpi nusquam certant in montihus agnis, Oum caprisque simul rodunt jam gramnia lynces, Carnivorusque leo paleam ad praesepia pascit. Sua sponte florea ad cunabula recens nati pueri et a diis amati nascuntur, quemadmodum in Homeri Jt^ XIV, 347 sub Jove et Junone, quum in, Ida monte recumberent :

Graminis hos infra peperit nova germina tellus; Rorans hic lotos, crocus atque erant atque hyadnthusv Condensus, mollis, qui ab humo tendebat in altnm.

Ad cunahula alveus adhiberi solebat^ foecunditatis signum ; cljpeus quoque interdum tempore heroicd, Gallim. inJov. 47. /^'(^r/?^;»^ occidet, dicit Virg-iliusl; secundum alios cum feris rapacibus tam innocua fidt, ut infantes cum ea ludant; quoniam, expiata ter^a^ venenatarum herbarum alimenta eam deficient, qiie- madmodum //. XXII ^ 93:

Ut montana yirum serpens manet ore cavemae, Pransae cui bilem mala commoyere venena.

174 ECLOGA IV. 26 — 36*

Inferoae, nimiruni quod exspectare licebat, religiosis videtur Sibylla minata esse serpenti. JTallaces herbae veneni, quae salutari specie legentem allici- unt Lb. II, 152. Alterum occidet cave jungus cum herba t^enemy in quo prius illud uullo negotio in- telligitur, sed ad augendam sententiae g-ravitatem repetitum legatur; quemadmodum in Horatii II Od. 3, 17: Cedes coi'mtis aaltilms^ et domo vilia' que -*; cedes/ Amomum^ condimentum e frutice nunc quidem ignoto III, 89, melius ex Armenia, pejus ex Media et Ponto afferebatur. Assyriae^ quomodo Arabiae^ Mediae, Armeniae, Indiae Lb. II, 116, saepe late patebat nomen et ad omnes sub oriente sole terras v. g. in Lucani VIII, 292 perti- nebat; ut arctiore in Qp nominis definitione abstinen- dum sit.

26 — 36. Ineunte PoIIionis exspectati adole- scewtia m^n^\i!& ym ita quidem lustratus erit, ut sua sponte frumenti, vini et mellis aerii aliquid, sed parum id sufficiente modo, oriatur; quare mercatura, bellum et agricultura adhuc durabit. — Adole- scentiam poeta tamquam tempus designat ingenuO' rum artium studii^ quas veteres sapientiores, sola hominis alitura parum delectati, humanitatem ad au- gendam ab ingenuo requirebant: poe'seos, historiae^ philosophiae, Singulae quaeque speciose apparent: poesis et historia praeclare facta heroum narrantes et hujus et pristini temporis, philosophia sublimibus sensis animos instruens. Historiae inter exempla juveni ad aemulationem proposita, qui regni pacifid sub Saturno heros fore jubetur, Asinii PolUonis ip-

ECLOGA IV. 26 — 36. |73

. sius parentis facta quoque elucent, pacis auctoris. Summi artificii etiam opera hunc Lis tribus in arti-* btts proditurum esse, tum quidem exspectare, for- tasse nondum praedicare licebat Virg-ilio; v. III, 84, Hoc parenti^ ponderosum tres Hafnienses B, C, D liabent; parentum multe incertius habet A et in sequentihus poterit. Virtus^ quae aurea sit aetate

. digna, perfectissima philosophorum intelligenda est, quae veram ad felicitatem tendentes vires omnes et eniditae mentis et emendati animi complectitur ; non tantum bellica fortitudo, quae a ferrea aetate pro virtute hahetur. Nun.c melior facta natura jam eo pervenit, ut /rumentum^ vinum, mel sua sponte oriatur, sed minus id foecundum, quam Horatianis

itt insulis Oceani: Reddit ubi Cererem tellus inarata quotannis,

Et imputata iloret usque yinea; Germinat et numquam fallentis termes oliyae,

Suamque puUa licus ornat arborcm. Mella cava manant ex ilice: montibus altis Leyis crepante lympha desilit pede. Hoc frumentum fortuitum paulatim molli arinta flaveacet i. e. singulis annis moJliore spica siva ari- stis roinus acriter pungentibus circummunitum matu- rescet; quoniam in dies contra aves ei iuuocuas mi- nore defensione opus est, quae defensio post tempus Saturnium demum excutiendi et ventilandi operam auxit, et quam rusticus isteAesopi suum in damnum deprecatus est. Flavescere^^i^ 151 de hordeo dicit maturescente, quod messis principium est; fla^ ventia sata Colum. II, 20 {2i)y flaventia culta Lb. IV, 126. Hafniensis A habet florescet a prima

176 ECLOGA IV. 26 — 36.

maDU. Versiis dulcedo spondaeis leniter gradientibiiB expressam imagiDem jucundae niollitiae et ubertatis excitat JncultoM Mentes , pro pampinis; qui prms erant, silvestribus , vitis tum sata ambiet cum «tff« maturescentibus purpuretB^ quas inter primarias Virgilius Lb. II, 95 recenset. Mel quoque, quod ro9 aetherius ex. opinione veterum gentium odoribus terrestribus et ab apibus coiligentibus corruptus erat Lb. IV, 1, intregrum tum et uber, ex rimis Mudam de quercubuB profluet, quarum in foliis etiam ferrea aetate integerrimum inveniebatur Lb. 1, 131. Ita Ovidius d6 Saturno , qui adhuc metalla in intima terra recondebat, cecinit Jlmor. 111 ^ 8, 39:

At meliora dabat; curyo sine Yomere fruges, Pomaque et in quercu mella reperta cava*

Ad hanc orginem opiniones ab ingeniosa antiqui- tato crebro repetitae referendae sunt, quod rel in Bacchanalibus, quibus politioris humanitatis principia significabantur^ vel poetarum effervescentibus elatione animis, quum natura et honestas summa dignitate iis appareret, ex percossis rupibus et tmncis arboroffl vinum^ lac et me! exiret, et per felices campos rivii manaret 111, 89.

Sed, quamvis appropinquantibus deiiciis, quoniam nondum ex omni labe pristinae pernioiei tellus plane convaluit^ ad mercatnram maritimam, bellum et agriculturam etiam nunc homines vel ne- cessitate vel animi sui impotentia coguntnr. -— FrauM^ dolus malus, incommodum, damnum. Mare periculosum , quippe quod Nereus, ThetiM aliiqne dti irati custodiant^ fragili rt$$e^ quod navis cootemtui

ECLOGA IV. 26— sa. iT7

dicitur, tentmre sive Lb. 11 > 509 remis solUcitare, audacia poetis petulantis insaniae est; Horatius I Od. 3, 21:

NeqDidqaam deus absddit Pradens Oceano dissociabili

Terras, si tamen impiae Non tangenda rates transiliunt yada.

TAeUn^ Graeca positione ex Servio et pluribss li- bris scriptis. Utrumque dicitur, tellnri ii^fmdere mlco»^ in tellurem ^sulcos' deprimero^ et teiiurem i^fimUre suicis^ expressis sulcis tellurum notare IX, 20; tamen dcribit boc magis in illud transforma* verit. Quare equidem . teiiurem i^findere euicOi quod Romani librr est, praefero^ quum audadua dictumsit, quumque suici^y Vaticani libri^ postdnoA versus ia^ is exeuntes locum babere non possit; tei" iurem ut legamub, suadet quoque teiiure semel eorruptum. -Tum ^eroicae subolis nobilissimi juvenes uavigationes et deii» aeque carminibus celebranda conficient, atque Argotmutae et qui Trojam olim ea:pugnabant. In Uesiodi Lb. 1 55 tempore heroico ex: aenea aetate ad ferream grndus factus est^ ex auctumno anni mundani ad hiemem: nunc mundus a ferrea bieme per eamdem turbulentam tempes^ten ad aureum ver redibit. Tiphyn^ vir Boeotus et maris peritus, gubernabat ^r^o^ primara navem lon- gam Graecorum^ qua Jason, juvenis princeps Thes- salorum, cum quinquaginta fere deiectin heroUme vellus aureum petebat, et prodigioso itinere Colchida> tum orbis terrarum terminum, adibat. Theocritus

Xlll, 16:

12

178 ECLOeA IV. 37 — 45.

Ymm anri vellus navi qiiam veUet h»m Aesooides petere, et pro^res eonscribwet, omnes Urbibus eliciens fortes, quorum indiget nsus: Tnnc Jaolcon adisti opulentani claviger heros.

Haec Arg-onautanim navigatio , qi}um e/vpediHem^^ militaribus opponatur, speculatorii hoc loco instar itineris habenda est,- quod ad longinquas terras ad opvas vias mercaturae aperienda& suscipitur. AeM^ le&y Peleo ex Nympha Thetid^ aatns, pev Hoaienin tawqwun fortissiauis Graeeonua ducum, qui Tmjw» Qppugoahant, celeberest. Stmilam jttT>eBem heroa iw- publiea nuac mi^t Roman» coutra extenios hostes. later hos impxi.mis qitideni. formidaadi Paithi solk orieatis habe«4i suol: afc enim' in ipsa- aftoittscontii^ tum temf oris ne nali quidem^ FolliiMUs filii fiicinoiia heroum eiQoreseeotiuiiL, Argioomitaram' MTigatio^ et beUum TroJAoum , fututa esse dicBntnrf quave Aohdi» lis BMSsioiiem de instaote cootra Parthos AoloMir pntfeotioiie tempomm ratioiie iiifterpretari vetaflWw

d^ — 45« Sed viriiem aetatem eiKspeetatB» PoHioiiis^ fiiiiift quum primnm ottigerit', tum oBmia saa spont^ ubique crescenl;, eaque ubertate^ vt no» t^f^ heUjBm) aed: ne oavigatio quidem et mercatar» oMirilimat n\U Nulliu& nec opera nec art^cio ager, vinea^ et greges optimiMi fructum ferent. — Veetor^ qiio4 Servjus docet, hio.dicitur tam is>. ^Mi veAituTi quam ^mf neAity et mercator et nantR;' qwimadmo-. dum ia Lueani 1¥, 133 quiciiiBqae in nayigjo est; tameu meroator magis, n^v^atioiiem comilaasy iia c^ci solet, Ex judicio mioaotis priaui luce hiimaBi*> tatis viri aureae aetatis etcamporum Eljsiomm dii»

ECLOQA IT. 3?y--»4S. §79

amati vitain nulia nee opera De<}iie labore degeliant,

fmctibus Botrki incutoe terrae et rivis, qut circum

erant, factis, trni, meHis, olei pienis. Hesfothis post

iliam aureae aetatis imaginem, quam ad v. 15 dedi-

mUs, ita pergit Lb. 117:

— — Omnia plilcfefa

Hiff aderaDt, fractosqae tuHt terra aima qootaafiis Sponte snetf ialtge nmltos, placida^e quiete Traiiquilli vixere homines opibasque referti.

Ita. Pindarus cecinit 0/. ]l, 109, quomodo infra in campis Eljsiis eodem sole et nocturno et duirno pii Maaes collustrati otiosa vita fruantur:

Nec teilore mana gravi IVIJDta, nec pelago per tenuem cibutn.

Georgjug Forster narrat, vel Otabeiti insulae fortii- natum incoiam meliorem panem in suis Eljsiis so- muiare, qui ne communi quidem et levi cultura egeat, sed q|io de arbore decerpto iliico vesci liceat Etiam inter pravos factos bomines, opinio erat, justos qui* dem populos umbra aliqua antiquae illius foecuodita- tis g^udere ; quemadmodum regem ilium ki Odjsseae XIX, 109; q)iii

probos coltorque deoram

Impcrat, ct yaildam gentem multamque gubernans Failere justitiam nescit; fbrt liordea terra Triticiam^ et' segetiem' regfi, pomi» gravis arlMM*, Grex habelr assidae feetiw , pisces parit aeqnor Imperinm ob. pradens , popoii iiorentqiie sab iilo. Bt iii^ Hesiodi Lb. 225 :

Justitiam triboant rectam si qui populan Et peregrino homini, nusquam cedunt et ab aeqno tJrbs suar his floret, tioretit dves et in illa PiMT et adM pa^ae fetix, nec Jtipiter omqtumi

12*

180 ECl^OGA IT. 37—45.

Logobris regno portendit fonera belli; Inoeditqae fames nomqoain com jora colente Nec damnom; festis gaadent bominesqoe diebns. His multam telias fert yictam, in montibus altis Quercus apes media, glandes babet arbore somma: Lanigerique grrges palantur Tellere onusti: Progeniem similem parto edit foemina patri, Constantcrque bonia ilorent, nec navibus nmqaam Itqoe reditqoe genos, iruges teltos habet alma.

Ilastrmm erat ad discutiendas g^lebas, ad runcandas sarriendasque segetes^ quae in distinctis versibus sulconim satae erant Lb. I> 94. 155; /hiof ad vi- tes putandas Ecl. II, 70, uuncautem, quum inutiles palmitea non amplius emittant, ne putatione qutdem eg^ntes. Etiam tenax argcilla» quae prius ing^ntes glebas subigcendas praebebat, et validos tauroM ad Itfandum (nam vaccis levior terra arabatur) et rohu' stum araiorem requirebat Lb. II, 236, nulla post cultura fructus feret. Hafn. C liabet hanc pedestrem compositionem verborum: Xon patietur humuM rantroM ^i falce» ; B rohunti». Atin ipso tauris etiam roboris vis inest; sed ro6u*tus arator cekmm rusticum ping^t, qui aratro fortiter incumbit III, 42. MoUes quoqueGraecae ovet^ meliores meliore pabulo factae, nativos suoa colores, fiiscum, flavum et rutilum Lb. III, 386, suasponte ardentibus, qoi- bus ars inficere solebat, purpurae, croci, cocci mn- tabunt coloribus, qui laudatissimi erant in antiqoi- tate.' — Pretiosa pelagia^ purpura sive ostrum^ multas ad oras maris mediterranei , etiam ad Oceanum Gaetulum, sed maxime nitens Tjri fiebat, ex liquore, qui in candida vena intra &ttce8 pluriiui conchanim,

KCLOGA iV. 37 — 45. i«t

eeMcAyUormm^ erat, purpftrae et Ifuccmae nem^ ^ae , erant rotnndo foramine et longco rostre , et mmrieiSy anipliore foramtne, nullo rostro. Coelo et temperamento plnra gcenera purpurae erant, nigra et pallida violacea, coerulea, sanguinei culoris et mboris integerrimi leniterque subincentis ^). Nepote Comelio juvene purpura violacea inter Romanos vi- gebat, nec multo post nibra Tarentina, quamquam viohicea quoque ejusdem urbis ab Horatio ^^) lauda- tur; post bis tincta Tyria, diltapAa ^'^*)-, cujus sum- ma lans, Plinio auctore (IX, 58 s. 62), in colore sanguinis concreti erat, nigricantis aspectu ejusdem- que suspectu refulgentis. Ltutum^ kiteum^ kerba /v^irRomanorum, Wtmde \%\ Gil/fleraut iknon^t^f tibas: Oitude a Gallis, DyerM^-weed \e\ Woeid ab Anglis nomiuata, Reneda luteola JL,^ planta et silvestris et sativa est, quae longas spicas fiorum pailide flavescentium babet; arida cum flavis factis toliis saturum colorem citreum efficit, durantis con- stantiae, eademque, coeruleo colore temperata, colo- rem viridem efficit acriter lucentem. £iu$um {jgeibe Waude) ne cum vitro^ glaeto^ laaug {fiiauf&r^ (fcnder Waid)^ Pastei^ Ouede et Wood apud exteros, Isatis tinictoria hinnAeii commutetur: quae planta, contrita et ad globos coacta, colorem fer- mentata relinquit coeruleum, splendore aetberium provocantem. Sand^cem sive, quod muUi, etiam

) Pliii. /i. «. IX, 36 s. 60—61. coU. 25, s. 41. ) Epi9U II, 1, 207. ) PUn. IX , 30 8. 63.

i«| ECLOGA IV. ^7 ---46.

triiB fiafiuc(WM«i l«gii«t y /SUHj^dieem Vlimxm ^) «v« Ymnm •colocent jMse Aoc^ m metattui excfMsten, «1 qmdcMi .ex adukeriDa «anduraobA sive iC(NrBSsa iii ft»» naoe cocto, minie ^oatro (Aam aaodaraelM effoMa mbnim arsenicum erat), et ruirie» {B^rgr^tA) CAm^itum ; atii ifMium min|Hm iA esse dicqat Femm artificio bti mtxito, veriaimile ^ft, ]^0{il«r cokris taiitum similitndiiiem rei cu^sdam simjdicioris et na» tiFae nomen inditum ease; non minus» ^^m mixto electri metallo nomen dectri pridem cogoiti, cujmi flavos gradus coquendo imitabantur, et cinnabari saiig^inis draconis nomen *^) Kiwa(iaQi X, 27. Nam» Hesycbio, qui snum auetorem nominat^ teste, %undyx fmtex flore appellabatur caccineo. Planta quoque Libyeus esse vid/^ur saQdjrx, qno dratius cpMcg, 86 pinnas formidiais ting^ere praecipit; nam ad id eeiore ex sucoo expresso opus sit; plaata quoque fiiisse videtur mnlto efHcaeiot saadyx lodicus, t^ paUium Vopiscus pnrpureum inlectum esse putabal^ quod Aureiiano ex Persia missuiB eiA^ tam diiriiio i^iendore, ut Romana purpura cinerei ad id coloris esse videretur. In Hafa. C vestiget male scriptnm est. Usitato et proprio pictonim vocabulo, quenmd^ modum cobres antea pioiefcemm et creceumy qni fortunatis in arvis arietem ornent^ ita nlinc nrdem^ ^mi.poeta ru&orem samifycie desiguat, quem /mp»* eeeutee a meliore facta pueUame agni naneiscenturj non ita tamen, ut, qua in re Plinius (XXXV, 23)

•) PUn. XXXV, 22. *•) Plia. XXXIII, 38.

fiC^OGA IV. 46—47. 185

erravit, agni propterea planta aKqua satidycis frui deVeant; iioii migky qam lute ariele«, aut, quod ptatae rvdiemlniii sit, coudili pufputae. Oscmitaodvnn erat ftoiBaiio, qiiod laetissinii ejuis coff^res uatiTifi hmat icoleribQs proptfiqui eralit^ Malioiiietanuin ali- qaoMi sacef «olor viridis ad ineptam fictioneni coegris- set« Adcedebat huc, ut Imc cum laetiHa apte simul sif^Hieftretur, quod purpureo aureove colore aspersus aries vet ovts felieitetem ex Thusds vaticinationibns et dufttntem glofiam porteilderet ^).

46 — 47. Tam felicia tempora referte, fiisi currentes! cecinerunt deae f&torum praesides^ d|im lihi> flft PoHiottis, moftille filum nere incipiebant. Pedestli oratione : Talia tempora videbis. — Tt$iia %ue€i» cutrit^y htiec saecula volvamini; pro eo, qiiod dicettdum erat, acti toi referte haec afteeula, aut tHtiore Catufli currite dueente^: notti figftra peetlea^ qunlis IX, 52). Lb. II, 395 et Aen. 1, 3« #le ffoivere Parcm%^ Pmrcue sive ikfoi^eei t^s sdrofes erantClotho, Laehesis,' Atfopos, quae faomi- nibus , priusquam nascerentuf , instantia fatn vatici»- nantes, mortale fifum ordiebaotuf et nebant, et supremo die disseeabant. Fieri non peterat, quin una cum fatis, quae nascentibus immtnerent, titta aliquando edicerentur universarum urbium et regiio- mm, queinadmodum in Horatii carmine saeculari v* 25 et in Aeneidts I, 26. In CatuHi LXIV ipsifl m nuptiis Pelei et Thettdis fata Achillis, exspectati filii^ hoc versu 328 iterato canunt sofores:

*) Ascens. ad h. l. Macrob. Hai, Tli , 7.

184 ECLOGA IV. 48—49.

Currite, dacentes subteinina; carrite, fnsi!

Et dictioDisaudacia etcompositione verborani distorta

spiritus noster poeta imitatus est bei^edieentium de-

arum ardentes. Loci bujusmodi eoocordis requirunt

spirantem eloqnutioDem, qiii ardoris exsultationem»

supra sedatae orationis incessum , quaque io lingua

non nimis impedita persequi sciat. Versum CancoT'

d€9 . . • Virgilius petebat, gravitatem ei adjiciens

fatorum adjecto pondere^ ab suo etPoUionis juvene

amico Gallo Vl, 74^ cnjus in Ciri versus 125

hio est:

Concordes stabili iirmarant namine Parcae.

48 — 49. Poeta, aureae aetatisplena felicitate Pollionis filium virum factum quum animo conspidat, compellat eum, ut amplisMima quaetfue civitatis munera^ quo ordine per annos liceat^ ad regpum usque consulatus v. 17* deinceps aggrfidiatur. Quaestor esse debebat annorum XXVIl, tribunus plebis XXX, aedilis curulis XXXVll, praetor XL, consul XLIII. ,Cara'^miXLTy id esi beneficiis orna- tissima deum tubolet; quippe cujus . meliorem ani- mum^ ut primitiae esset aureae liominum gentis, li- quidissimo dc aetbere dii desumtum demisissent v. 7. Quodsi Pomponii recte se baberet opinio, v. 10» quod Polliones de Apollinp, gentis auctore, gloriati sint; etiam spissior esset appellatio. Suheien vetu- stum pro soboleM^ quod perperam scribitur, res est, qua uugemur. Primus fons verbi est olere pervetu- stum, id est creare^ cre^cere et dicendi consuetu- dine odorem Mpargere; nam omnia verba activa, quotquot sensuum et cogitationum sunt, primum

ECL06A IV. 60—52. 188

■

Jmgendi Tim habent, qiiod alio loco videbimuEk Mmgnmm Jovi» inerementum^ tu, qui Jovis sub tutela optime elBoresces; quippe primitiae aliquae et prioceps futurus. Nam Jovi initia et summi Loaores sacri erant: inde factum est, ut togam virilem tiro- cioio juvenes Romani in tempio Jovis Capitolini sumerent; inde^ ut Graeci cantum saepe a Jove or- direntur JU, 60; inde, ut dtoTQe(peig et dioyeveig, a Jove niiti et educati, principes dicerentur. Tar- ditas exitus, quo versus in verbum incrementum^ per duplicem spondaeum auguste incedens, cadit, speciosae majestatis significationem babet Quicumque veteribtts exprobrat, quod gravia verba, qualia ^iog et Jovis, syllabis duabus brevibus saltent, is oblivi-> scitur, non in illis, quod in nobis, tempomm moras et sonortim ietue conjunctos fuisse; qnamvis bre- viore in mora, vei acriore sono, quod in^ arte mu- sica est, vei repercutiente verborum potestute sjlla- bam aliquam eximiam esse potuisse. Hunc quoque versum ex Ciri Virgilius correctum sumebat, v. 398, C€$r0 Jovis suholes^ m, «/. t.

50 — 52. Magnum annum dum astra conficiunt, prae felicitate, quae appropinqnans numine soo omnia convertit^ rerum universitas ingens trepidat. — Qnantara imagioem ! Ita Oly mpum in Homeri libris appro- bans patris deorum nutus tremefacit; ita juga mon- tiom, undae marium prae diis advenientibus saltant; ita, quum Plutonis potestas ad reditum Eurydicen cor- riperet, fragorieOrcus concussus est; et ad ipsos cantus altieres spiritus saepe cacumina silva commovet. Eadem sublimitate de pacta redemtione Klopstockius cecinit :

IM BCLOeA IV. M*^ 5%

Aetemi nt verb» Mvebftiit,

Ileligioso contremiieruQt omnia motu. . Fiebant quae animae, necdnm sentire valentes, Tum primum trepidue senserunt. Horror et ingens Seraphnn^ prendit.

Mundus T. 9, ex cominiiiii diictrina philosoplncae <li-

Bciplinae, codum globosom erat et cum sidefibns

ordine ciiHocatis se conirertens, intra (jaod stetliM

errantes circae g^-lobum terrestrem , qui umbiKcus esset,

diversis orbiinis et certis intervallis circumferrentur *)*

Poetae autem, nisi doctam coelt notitiam ex institoto

traderent, crassiorem antiquitatis opinionem vel om^

niuo vel aliquam partem retinebant: coelum, tamqaam

ponderosam quamdam compagem^ sustentatan

columuis inontium, quorum ceieberrimum Atlanten

esse, ad oram orbis terrarum, parum supra nare

elati et ab Oceano circumfusi, desuper ineHnari*

Relinquebantur Igitur, sicut est apud Homerum et

Hesiodum, coarctati mnndi partes primariae: terrmt

istius orbis v. 17. IH, 61 cum medio mari undique

concluso, quod mediterraneum dicimus^ supraque

coelum erat pro/undum^ sive spatia ab opinata

coeli compage terminata, nempe aether cum affixis

ei sideribus, quae ad terrarum oram Oceano mier<-

guntur^ terminans, et aer nubium ab eo terminafns.

Haec omnia prae voluptate trepidant, dum primum

Maeculum aureae renovationis incipit. Nutare^ mitu

significare, saepe de rebus leniter commotis dicitur.

Catullus LXIV, 291 nutantem piat4»nmm habet,

*) Piin. h. n, II a princip. Macrob. in somn. Rcip. Cicero Timaeus 6 ss.

I

•iy« plntaauni biiiter 4MHnmetiuii; Calpiinuiis 11, 77 fiscellas describit, in quibus casei fiebant, ufitanH ltfct€y in quibus lac coactum tremit; et I, l^ nutat siiimSy sidu^ trepi4at, splendore micans, quod sae- pius coruscai dicitur; quare uu^amtia sidera in Ciri V. 218 nulla correetione egent, et Aen. ]X, f^3 eHpeo^u^ micatUia fuimina umtamt tx Itbris serij^s recipiendum esi. Hafn. C, magis ad pede- stvem orativnem ita haket: Aspice uuUiutem cam* vewQ pondere mundumy quae compositio .Ferbemm} fieri noD potectt, qnin multis nostratium eimeerior rideatur. Proximo yersni» qoem Graece poeta men* soB est, 4um prius ^ue devadone et tr sequente producit, quemqae iterayit Virgilius Lb« IV^ 22% vario modo imperiti scribae mederi yolebant: Hafnien* 818 A: Et terrat tractus^ue suppeditabat. Nen dubium esty quin iaedantmr nobiliua peeta scripseri^ quod Ronuino in libro Pierius reperit: quale V, 7 adepiee^ ut sparsit; Lb. 1, 57 monne vides, ut mitUtf Lb. lil, 250^253 tlt pertentat^ retar* damt. LocT^ero, in quibus ut omissum est, quod genus II, 66. VI 11, 105, parum Iwereferendi sunt» 53-^59. flujtts beatitiij^inis cumolum utinan mihi videre liceat, et seailis animus «tiuam tantum vigoris retineat, quantum ad facta tua celebraada sofficiat! Propositae rei amplitndine ud fervorem aaimii elatus ego dees et a diis natos cantus cer* tamipe post me relinquerem! -^ Po<$ta, qui nuae qnidem irieesimum aetntiB annum agebat^ septuage- simo quario denium infimtem Polliottem ^onmilem faetum videre peterat. Ita summam senectutem ei^petil^

188 ECL06A IV. 53 — 59.

sed ad eam nentis sanUatem ^ qualem Hori^BB I Od. 31, 17:

Frui paratis et yalido niihi, Latoe, dones^ et, precor, integra Cam mente; nec torpem senectam Degere, nec cithara carentem.

Spiritu9^ ^Manta eju» par9 snfficiet ad /aeta , exspectati filii celebranda; non modo bellica heroici juvenis v. 35, v^rum et magcis etiam pacis artes, quibus, virili aetate amplissimis honoribns fungens,^ pacatam rempublicam laetificahit. Poetice dictum, scribae erant, qui ad pedestrem sermonem depri- m^«nt, vel tam longe rel tmm longae scri- bentes; quae magis etiam temerarii scribentes tum longe miscebant; fuisse quoque videntor, qui spiritns de altero casu, uhi ns producitur, iotelli- gerent. Spiritus^ anima, vigor, animus cum for- titudine conjunctus.

Nemo clarissimorum vatum, qui tempore heroico, quod instat v. 34, a diis nati sunt, ueque Orphem aliquis, nec Linus, tum vincet me, cui facta tua piuris erunt, quam Musae alicujus vei Apollinis di- vinus afflatus. — Superbe dictum modestia tempe- ravit 0rpheu9 Lb. IV, 454 ex Oeagro, fluvio Thraciae, et lioroica Musa Calliope^ vel, Graeica positione Calltopea^ natus erat. lAnus ^ hoc nomine alter, ex tritissima fahula filius ApoliinM et TerpsichoreM Musae, Thebis aeque atque prior iste Tl, 67 carmina bucolica panxerat, et Orpbeum, Thamyran docuerat et Uerculem juvenem, qui, ob errores «uos derisus, lyra eum cecidit: eidem, quod

ECLOQA IV. 53—5$^. im

»' reliqiiiA jqdoj^ile vatibus antiquitati« factum esty

seriore fraude versus 46 deorum hominumqiie orj|^iBe

tributl 8i»Qt. Apello^ deus arti yraefeetus sagitta

ferieiHli^ vatiQinaudi et musieae, ^iam antequam pum

Sole permisceretur^ quippe qui salutem et pernieiem

diapertiret, sem{riterBa juvetttute et form99itate et iu*

tonsis capiHb fingebatur. Leagnicbii liber babet vin*^

cen$^ cogitate et lente' dietum. Idemliber etduoHaf'-

Dieuses B, C Orpfii^ tamquam ex OrpAes, qiiod Pri-^

scianus approliht, refragante Pboca, qui Orphei mavult.

Jpse Pan > qw tuw flou mitius , quam quod in

fabulis est, praesens inter nostros aderit v. 12>9 car-

■MBe mecntt certans coram peritissimis brabeutis causa

eadet. — Quodsi singuli populi, quod sibi Xeoo-

pbanes obaervasse videtur, deos suos patriis moribus

et virtuttLiis iBstruct^s iinguot; Panem) par foit^

qmm montuosae patriae pastorum Arcadiae II, ^3

praeess^^ bujus Areadiae pastorum io artibus, cuntu

et fi^la VJI , 4* sumiilnm locum occnpare» Quare

Tbyrsis quoque Tbeocriti I, 3 non babet, quo jna-

gis amicum laudet, quam:.

^ ^ ^ Post ta Pana feres faciie altemm liiMMTemj Cornig^erum malit si caprnm, same capellam.

Poeta, qnod in prtncipio simulaverat, bucoliei simu* latione in exitu usus est; et quanto in coneeottt versus, qui et in numeris et in concinna pedum aequabilitate cernitur ! Pan dens Arcadia meeum -^, quod Servius legit, babet quidem Pierii quoque liber, Donatus quoque ad Teren^ii Hee. II, 2, 13 et Aaeensius, uterque bic eam jircadiaey p«tst ettaia Pillinannus, alii; sdd sine dobio ex X, 26 nanavit*

♦*

190 ECLOGA IV. 60—63.

Naiii'*pltires Teteruin, quos Heinsius laudat, etiirni Probus^ Pan etiam Arcadia tuentur, quod ipsnoi Macrobius Sat, V, 14 tamquam amoenae repetitiouis exemplum proposuit. Macrobius reperiebat qifoque dicet^ quod^ magis splrans, pluribus idem libns scriptis , etiam Lengnichiano , et Ascensii editr<»ne defenditur: eodem modo Vl, 9 post addubitans #f legat, eanet est, quod andacter affirmat; ^en« L 373 sipergam^ componet; VI, 883 9i rumpan, eris; XII, 233 si congrediamur ^ kabemus.

60 — 73. Feliciter utinam imscaris, pucr! or- natusque sis Iieroica corporis animique praestantia ! — Hoc optatura, quod longam Qr^ijtv pictorum locornm cOmmunium oflPerebat, poeta facetus, dum ex Pkidari praecepto {JFt/tA, 1, 157) demultis summa tantum ad hrevitatem astringit^ pressa et grata similitudine quasi ludere sinit : Mater ridens puerum contempleturi et faeroicus deorum fiKus iUico monstret, arridentem a se matrem jam agnosci. Risus matri» dedarat, Lucinae bencficio facile eam enixam esse, pulcbro vegetoque puero delectatam ; matura notitia lacten^ tiM fUiiy qui oscula matris, quasi ad diuturnas molestia» compcnsandas pueriliter blandiente risu ea^cipit (nam quod aliud signum esse potest noti^ tiaef) eximium animum indicat, qualis in heroicum principem aureae aetatis cadit. Non minus eximie Theocritus^ XXIV, 23 fingit: ipso dectmo mense Iphiclem, patre beroe natum, prae advenientibus serpentibus inteiiigente metu exclamasse ; verum Her* culem juvenem ae^ue iuteliigentem et %ine timore^ qiiippe Jovis filium, compressisse eas, prae voluptate

EdiOGA IV. «0 — 65. 191

g«sdeBteiii AmphitnioBi monslrasse,, rilBvqiie eo» ii4 i^ pedeo coiijecisse. De comnniai homiiiuiii iiidole Ptinius commoto aiiimo ohserravit, natiiram infanti ft Tagita et p)&rala vitam auBpieanti' ae praecocem qmdem risum anle quadiragesimum diem coucessisse (4. «I. ¥11) f);< Terum Zoroasirem ^^^rare 9o4en^ tpme prmeMat^ eedem die^ futk gen^tus erea, rM^ee {ibk 15). ttfltare rieu ridteatis matris est, elf ee^fieeeere miitom risanr infawlfe' designat. Om- nioo dubito, an rHfw cegneMcere matrem aKud quid esse possit, nisi^ ridentem m€ftrem eegno* seere; quak est cognoecere signis Lh. I, 394* QttocTsi. in&ns ridene matrem cognovisset, VirgiKv sive cmm rien agnoeeere sive ridene^ ridend^ agno9cere dicendum erat; quippe quouiam* riBU» ejtts non suhsidittm esset, ^o<^«</)i»^<^o oognovisset;' quole est Aen. IX. 945 venet^ cognovimme #<- mtnem et Claud. XXXIII , 158 cognoecere rism Jlidentem matrem praeter Pomponium, sive, quo afio nomine dicitur, Jutinm SabinHm^ etiam Ruaeas^ qni Erythraeum et Bemhum landat, item Ascensius^. sed duhitatts» et Martjnus intellexaunt; praetereft' Pontanius (des Fontaines) ahhas, et Diego Lopeu Hispanus; earodem interpretationem eui now rieere* parentee, quod sequitur, requirit. Horrendae pleB«< est Klopstockii imitatio elegantiae Od^ II p. 204:

Tisiiithonchen j hegim. m dem. Lacheh (^e Mutter zti

hennenf Am Mrdonischen!

Infkns Tisiphone, risn oognoscere matrem Indpe Sardoo !

192 ECLOGA IV, 60^63.

J}ec0m memses pUsno Qumero, hic quidjm rem augente* Quodsi circuitum lunae eirca terramy qui XX VII dierum et.paene oeto horarum est, intelligere licerel (metuem iumarem periedicum)i ejusmodi decem menses lunares quadraginta hebdomadibns graTiditatis complebantur. Verum Romani in hac re tempus computabant ab interluoio ad interlunium, quum iuna post XXIX dies et paene tredecim horas in coitum prodeuntis solis redit (meneem iunarem 9p»odicum)i quare partus^ si accurate dicas, intra decimum mensem lunarem fiebat Tuierunt^ modo afferebanty veteres Grammatici et libri scripti agno- seunt. Nostri homines, qui parum seiebant, mediam sylJabam antiqua pronuntiatione corripi posse, quod genm sMerunffue comae Aen. II, 774 etTerentii in Eun. proi. 20 emerunt in exitu senarii jam* bici, iuierinf vel tuierant mutabant, Hafnienses quoque.

Agp dum, puer! ridenti matri ut intelligente ristt respondeas! Nam certum est, propitia dea pro- pitioque deo natum, id est, felicem fortemque natum, laeto te risu a parentibus salutatum iri ! — Poetice id conversum: Tantum ei puero, quem ad partum vocati dii neglexerunt, a parentibus non arrisum est Nobilibus pueris editis, Philargyrius et Servius, qui- bus in his rebus recte fides habetur, auctores sunt, in atrio , quod sacrarium esset privatum, praeter iectum Junoni Lucinae^ quae purtubus praeesset, stratum^ Hercuii quoque, deo fortitudinis, meuMam positam esse: nimirum qui infantem, quemadmodum Horatii Melpomene nascentem poetam, masculae vir-

B€LOGA V. eO— 63. fSB

I »

tati initiaret. Cui parentes igitar non ttrridelKMit, enm neque in nuxiliuni vocatns eieu*^ ut ad positam mteMsamy nec dea^ nt ad siraium ieetum appro* pinquaret, dignata est AKus, dicamne tritioris an antiqnioris an regione et arbitrio Tariati> ritus Varro [fr* p. 244) apud Nonium ^) et 8ervium {Aen, IX, 4. X, 76) mentionem facit. Natusy si erat ritaKs ac^ sublatus ab obstetrice, statuebatur in terru^ ut anspicaretnr rectns esse, ant, quod Macrobius {Sa$. 1, 12) mavnlt, .ut Ops Dea, Bona Dea, Fanna si?e Fatoa rocem in&nti tribueret^ et in atrio, ubi tela ettorus conjngalis erat, diis fratribns antiquae et m- sticae Romae conjugaKbus Filwmno et Ficummo lectns sternebatnr; dbis nimimm appositis, sicuti in aKis lectis diis stratis {/eetieleruiis) fiebat Pihi- mutts, quod.Piso addit, clava sua, piioy qna fru- mentum conficere dooebat, mala infantiae pellere debebat; Picumnus autem, qni SterquiKnii nomine stercorandomm agroram nsum ioTenit, infantem tu- teia sua anxit: unde factnm est, ut simul uterqne laadabilium facinoram deus esse crederetnr, et Ca- itorem et PbUucem eos esse iaterpretarentair. Jumo Lueinai fieri non potest, qoln, ejus auzilio qunm omnino opus esset, lecto in gus bonorem strato, in ipso puerperii principio advocala sit. Produs apud Uonatnm *^) lectos, qni diis £dttllae, Poticae et Cn- bae strati fuerint, intdligendos esse putabat; qnae tamen deae, Varrone auctore {/r. p. 319), quum a

*) fi. V. Pilutiiiiiw, Picamttjw.

*»*) ad Terent. Phorm. L 1, 13.

15

194 ECL06A T. m^lSB,

hde e( cubis plwr translatHs esset» et edeMdi et potandi et cubandi demuai ei &cultatem dederuDt Lepida est Ruaei iatn*pretatio : Cui parentes noa arriaere » is vitae diyinae^ qualis v. 15 praedicstur, nou particepsent; isnumiiuamy alter Hercules fiictus, neque a deo, nempe tlove, mensae adhibelutur, oe- qae eum dea cubitum discedet. Ut vera sit, requi- rehiiiur wlttm j^ro 4&g^n0ta ^es^ y ijuod ejusdem, cujvs ritere^ teroporis est, dig»mt»r pro digna&itmr. Imprimis vero mes ille, secundum quem, partu edito^ iuitiapti deo measa, deae pm-tuum praesidi lectus ponebatur, arguaMntis addubitamius esset; quoniam alias arncerior ista interpretatio anteit. Tantura propter Quintilianum auctorem IX^ a, 8 p. 154 ed. Bip. commemorabimus, aHos ^ui^ ita interpretantes, legere : . Kx iliiM , q»i no» risere , huMC nom dignmtwt deuM^ nec den dignata. Etiamsi ^wi non risere, ea? ii/is ArnnCy dictionem scabram, mittamus: trium constractioaum optio datur, ut Qui patrenteSf iiiepte dictum; vel gmi pueri cornpoo»* . mus, relicto pmrentes ad inopinatam alloquutionem ; vol ^sr» nan rieere parentee^ qui parentes suos nosk deriaeresive ridendo contemuerei nam riden^ d0 bimndiH emn* requirebat vel md pmrentee vel pekrentHm^. FarenH pro mmtri legrisse potnit Sane.. At ubivis Aunc 9A exspectatum puenun re-

«

spiceret; quae causa erat, cur kuftc sohun dii sper- nerent? quidoi hosi Mutato parenH et. iio« Schra- derus magno viro opitulari vult; sed tum figura disperiit, quae boc exempb allato probanda erat Apparet, in Quintiiiaoi exemph> ^oi vetustum, pro

ECL06A V. tX>— 6S. 19K

qiio ipshis aetate I> 7y 27 p. 59 eui scribi coeptuHi etty fui posito corraptum fnisse; eoque fadlias, qaimi fuoi saepe iiano m scriberetar» Ho€ fud Pierias in veteribas librts scriptis reperit, in reliqais ooinibas constanter eui scriptom* Hafn* B im meusa habet ? ititse scriptam.

15

EGLOGA QUINTA.

D A P H N I S.

JHeHaleas. Cnr non, Mopse, boui quoniam

oonvenimus ambo, Tu calamos inflare leves, ego dicere versus, Hic corulis mixtas inter considimus ulmos? Mop9U9* Tu major; libi me est aequum

parere, Menalca: 5Sive sub incertas Zephjris motantibus umbras, Sive antro potius succedimns. Adspice, ut

antrum Silvestris raris sparsit labrusca racemis. Me. Montibus in nostris solus tibi certat

Amjntas. Mo* Qnid, si idem certet Phoebum supe-

rare canendo! 10 Me. Incipe, Mopse, prior: si quos ant

PhyUidis ignes, Aut Alconis habes laudes, aut jurgia Codri: Incipe; pascentes servabit Tityrus haedos. Mo, Immo haec, in viridi nuper quae cor-

tice fagi Carmina descripsi , et modulans altema notavi, ISExpcriar. Tn deinde jubeto certet Amjntas! Me, Lonta salix quantum pallenti cedit

olivae^

ECLOGA' QUINTA.^ 187-

Pnnioeis hamilts} qnantuiii' saliunca posefis: <- Judicio nostro tantuuitibi cedit Auijntas! Mo. 8ed tu demie plura, pner; Baeeessi-'

mus antro.

f . r

Exstinetum Nymphae crudeli fiinere Daphniii^O Fiebant; yos, corali) testes, et flumina^

Njmpbis: Unnm, complexa sni corpus imserablle gnati) Atque deos atque ai^ra vocat crudelia mater« Non rili pastos illis egero diebus Frigida, Daphni^ boves ad flumina; nuUa ao^5

que amnein Libavit quadrapes, nec graminis attigit barbam* Daphni^ Inum Pe«nos etiam ingemuisse leMea Interitum^ montesque feri siivaeque loquuntur. Daplmis et Armenias currtt.subjangere tigres Instituit, Dapbnis tbiasoa^inducere Bacchi, 30 Et foliis lentas inteaseve. moUibns hasias» , Vitis ut arboribus decori est^ ut vitibus ovae, Ut gregibnd tauri, segetes ut piBguibns arvis: Tn deous omne tuis! Podtquam te fata tulerunt, Ipsa Pales agros, atque ipse reliquit ApoUo.35 Graadia ^aepe qiubns mandavimiis hordea snlcis, Infefix loKuin et steriles nascuntnr avenae* Pro moUi viola, pro purpurea narcisso, Cardtaui^ et spinis siirgit palinrus aeutis* Spargite humuiH foliis, inducite fontibiis ambras^40 Pastores; mandat fieri sibi talia Dapfanis. Et tumulum faeite, et tumulo soperaddtte

carmettt

Mlll ISCLfKiA «IIHTA.

y^Fgmnm pMoris watos lomiosior ipoo/^

45 Me. Tale tnam nobis cannoD , divine poeta, Qmlo oopmr fesaio io gmniioo, qnale per

ae^tnni Dnlcis aqnae salionto oilim restinguere rivo. NoQ oaliwiio «oliun aoqniporaa^ sod voce nia*

giatrtnn* Fortnnate pner^ tu nnno erio aiter a^ illo. SONoa tamon haoo queoumque inodo tibi Mstra

vioisaim DieonMia, Daphnmqne tnnm toUomna ad aalnu Daphain ad aabra feromns ; amarit nos quoquo

Daphnia. Jfo. An qoidquam nobis tali ait maa^

majnaf Et puor ipoo fnit oantari dignna, ot iata 55Jampiidom Stimioon landavit oarmina nobia. Jfc. Gandidns ittanetom miratnr Kmen

Oljmpi, Sttb podihiiaqua ridot nuhoa ot aidora Daplinia, l^go alaeria ailnui et oetera rnra voluptaa, Panaqne paatoroaqno tonet Dryadaaqao puoHaa. 60Nec lupna inaidiaa poi^ori, nec retia oerria Ulladolummoditiintur) amat boau^oriaDaphnia. Ipai laotitia voooa ad aidara jaotant Intonai monioa , Ipaao jam oarmina ropoo^ Ipaa aonant arbnataa dona, doua illo, Monalca! 65Sia bonna o felizquo tnia! en, quatuor araa:

ECbOGA QDINTil, f^

Ecoe Uuas tibi, Daphni^ duas altaria Pboebe. Pocula bina novo spumantia lacte quotaunis, Cra(ei?as%ue du« slatuam tibi pingiiit otivi; Et niulto in primis hilarans convivia Baccho, Anlefocuni) sifrigus erit, si messis, inumbra^TO Viua novum fundam calathis Ariusia .nectar. Cantabunt mihi Damoetas et Lyctius Aegon, Saltantes Satyros imitabitur Alphesiboeus. Haec tibi semper erunt, et quum solemnia vota Reddemus Nympbis, et quum lustrabimus agros.75 Duin juga montis aper, fluvios dum piscis amabit, Dumque tbymo pascentur apes, dum rore ci-

' oadae: Seniper houos nonicuque tuuui laudjBsque ma-

nebunt. Ut Baccho Cereriqne, tibi sic yota quotanais A^icolae facieut; tlamnabis tu quo^ie votis. 80

Mo» «Qjaae tibi^ quae-tali reddam pro can-

miue doual Naim ueque me. tantum venieutis sibilus austrty Necpercussajuvant fluotu tamIitQi:a, nec quae Saxosas iater decurruut flumina vatles.

Me» Hac tenos fragili dosiabimiis aate cicata,g5 Uaec nos, Formosum Corydon ardebat Alexin : llaeeeademdoouit; Cu|ompeou8l auMeliboei?

J#l»« At tu sume pedum, quod me quuiu

aaepe rogaret, Non tulit Autigenes; et erat tuiu diguusattari: Formosum paribusnodis atque aere, IVleuaIca.90

EGL06A V. EXPLIGATA.

AR6UMENTI NARRATIO.

AB IJ. C. DCCXIII.

L. AulQuio P. Serviiio yatia Isnurico II. Coss.

U 1 E M I S T ii: M P 0 R E.

V i r g i I i n s « ti n ii in a g c n s 28 — 29.

Mopaus et MenalcaS) pastor capraruni uterque v. 12» quum aeatate in paseuis saltuum sibi obviam fiunt, Mopsus, minor natu et jistulaQ. peritissimtts, a Me- nalca, eximie canente, ad cantus alternos iimtce proTocatur. Uuo facto tlle canit, Daphnis qnomodo obierit, hic, quomodo inter Deos relatas fiierit.

luterpretes dubitant, quis Daphnis sit: istene fabulae pastorum Siciliae jnvenis formosus, cujus obi- tom in primo idytlio Theocritus queritur: an pastor ud poetieam pictnram poetae ad arbitrium ementilos; aut, quod potissimum videotury aa verns nuperque mortuus poetae amicus^ cujus verum nomen sub pa- storitio nomiue de industria is occnltaverit.

Sed Dapbnis Siculus, licet mnltiplices causas dolorum ad commovendos animos vel adventicio or- nattt vel necessario haberet, quum non ullo tamen

BCLOGA V. ARGOMENTi NARRATIO. SOI

peeoilari lineaiiiento imiigiiis factus sit, etiam prius reUnqiiendus erut, qnan Daphnis ille ad arbitriiun iwrentaa. Nec^lnbioai est, qain Daphnis r. 5o — 52 amtens imper mortuus mnsicomm silvestrium sit; ex quifous Menalcas v. 86—87 ipsum Vii^ilium, quenH admodnm IX > 10, tamquam poetam Alexidis et Palaemonis laudat. Quare post tertiam Eclogam vel ipso anno DCCXii, certe ante primam, quae auctu- mni est anni DCCXlli, scripta est; quooiam prima, nisi ita esset, propter argumentum suum nullo modo praeteriri fotiiertt; nemine refragante, ante oonam aestatis anoi DCCXIV scripta est, qnae v. 18 — 20 ad lianc, tamquam od consolationem infelicis Mantuae, respicit.

At cujus obitus poStam in illa tempestate ad tam sublimen descriptiooQm communis moestitiue com* •moveriti cujosnam cultus divinus ad jubilu liaec lae* titiae cujnsdam non minys Communis? De JuHo Cae- sare dictatore omnia consentiunt, qui, anno DCCX oceisns, in ipso principio anni DCCXii a coujunctis triufflviris inter Deos relatus est.

Nam bellum Mntinense^ quod post caedem Jiilii Caesaris Virgilii patriam vastabat, et cmentum tri- iHwrirorum foedos et ophiio, quae de infinitis beili terroribus ad potestatem vel occupandam vel partiei- pandam erat, etiam Ijbertatis amantem, qualem ia Aendde yirgilius animum Catonis lande, contemtione Catiltnae exhibuit, tristi recordatione et raelionmi temporom , quum Julius Gallias et ilijricum praeciare admtnistrnret, et magnaram virtutum et consilforam viri, nisi ahiplius respubiica esset, iroperio tum digni

20a ECLOGA V. ARGUMfiWTI NARHAT10«

imptoe poterot. lie tamm Bec cHreB neqiie faiperii vindices aperta vit»peratioDe olFenderet, desiderKim pacis poeta nuticiM aHegorice dicens carmine p»» storitio occultaTit^ cnjns tenue, fiium non plurai qmm par esset, sed hominibus iUius aetatis per>* spicna» perlucere sineret.

In principio qnidem anni DCCXllI liane edogam Asinii Poliionis consplio scriptam esse verisimy.e est^ quum post pugnam Pkilippensem , ut |»omissos agros inter victrices legiones dispertiret, Caesar Oietavianus reverteretur. Poilio, quum infoHunim IHantuae tm- minens ante metueret, Octaviano vel Maeoenati ami- cum suum a pietate simul erga divum iulium et a poeseos studio commendaturus, carmipi huic Alexin et Palaemonem adjecit, quibus Virgilius v. 86r glo- riatur; eaque commendatio Octaviani ei par/ivit pa» trocinium IX » 10« 18» in prima eeloga laudaiiim» Certum est, pFudeatia, non 4evitate animi factitm esse, ut ad illas priores edogas poeta reapexeril^ quae mazime limata, quae udhuc perfeoerat, Pottioni visa sint opera, Neque ante Octaviani a Pbilippis reditum divinare quis poterat, fore, ut ex Oetaviano fortuna Mantuanae regionis, Antoiiio subjectae, pen- deret,.et, si qui forte siut, quibiis iuiec ratio suspi- cionem moveat, quod tempus carminis silvestris» quod simulatiir, aestas .est sine dubio anni DCCXIl: Vir» gilins retro tempus mutavit, quemadmodum in oona oeloga v. 46 etiam serius carmen de slella crinita Caesaris inter iprius sideris ortum profusum esse fingit.

Vetus conjectnra, luctum de Flaeco, fraJjre Vir- giiii esse, in juventute et mstiea simplieitdte Dapbn»-

BCXiOGA y. 1—3. sos

dii alkgorictttMijpiMNie rideri poleral. Vemin «fiMnm Flttccw, <|80il BMo de eo pmedieiivit, juvenia &•»> sel yd animi Tei meritonm vel spei magnitndrae in^piis; locliim tnmen commimem, qai usque «d pmiieoii leones pefftiBnerit, et diTinos bonores, qni simal ab ommbus paBtoribufl et numinibiis mslicie babiti el fberint, poetam stmOlare: id Virgitii quidlim in sobrim animum codere non potuit. Nedom Me^ neieas, qiio nomine VirgiKus aliegorice dicHur, pri- mas partes amoris Hopso y. 51«— 62 concessisset.

Coeterae interpretationes, quae snnt de Potlionis fillo Salonino, de Qnintilio Cremonensi, Virgilii et Horatii amico, vet de dnee Quintilio Varo , temporom ralioni plane r^gnaotr Btenim Saloninus^ dictus a captis aono DCCXV Salonis, urbe Dahnattae, anno DCCLXXXVl obiit, aut, si diversns sit ab Asinio Gallo, certo anno DCCXV infiinti mortuus est, nisi pfovectiore a^ate; Qointilius autem riietor anno DCCXXX obiit; «uintilius Varus anno DCCLXIII h Germania occisus est.

Annatata.

1-^a* Palriaa aensa poeta, etqunmJuliuaCae- sar ioterfedus ot quum iater deos rektus esset» al* temis versibus caait, qoibus par pastomm jMantuano- rom V. 17 DaplmidiB nomine ittBm, laflMpMtm formo» sum et beBeficnm juvenem pastoriliiim et kiget et

204 ECLOGA V. 1 — 3.

liiudibus effert. Menaieiis ipse fHMito e«t v. 86^ qvi- cmn quotidianis pastoribus, sed taaiqHuii cantns alir- quaoto peritioreni) etiam alibi llly 84« IX^ 10«- 18. X, 7 se commiscet» Jtt»psu9 «utem, aeque' ae reliqua bujus carmiais nomiaa pastoritia, speeies tantnm in animo informata est. De Aemilio Macro, poeta Veronensi, qui berbas et bellum Trojanum ce- cinit, Servius eum interpretatus est, quonian. in al- leg^oria carminis omnia tropice mutanda esse cense- bat. Uterque cum capris v. 12 in pastione saltuum aestiva sibi obviam fiuut, ibique lllenalcas amicum altemorum vei^suum certamen proponit, dum Tityrus servus greges babeat in unum conjunctos. Tam seria res quum ad certamen proposita esset, et ip- sius Virgilii certantium alter personam ageret, ab altel^catione, qualis in tertia ecloga idonea erat, boc loco inepta fuisset provocatio. 8ua de virtute luetus alterius virtu^em propensa facilitate uterque observat. Quod Tbeocriti VIIJ, 4 certantes, idem bi sibi esse videntur:

Anibo uti calamis, ambo cantarc peritij

praeterquam quod Menalcas fistulae amico, cantus sibi majorem tribuit scientiam. Nam non a«yuvure Menalcue cantum mmleipiici calamo II , 36 Mopsus jubetur, sed uterque^ postquam praelusisset^ canere V. 48. Saltuum inter silvestres et intonsas ulmot^ non inter maritatas rem agi: id tmotae umbrae v. 5 indicant cum mixtis toruHk et caprtB pascentibus, quae in vinetis non ferebantur Lb« II, 196. 299; Bomm9 it^lare^ idoneus ad inflandum; eiegantias dictum ad imitationem Gfaecorum. Con^idimvB anti*

BCIiOGA F. 4*-.% 20»

qmm pro iiiepto fempore praeterito eontedimuB Hafnieosis ^oque C faabet.

4-*- 7« Modeato animo Mopmi invitatioDem ae- eipity nmeenam umbram motarum ulmorum laudans, magis etiam frigus antri, quod prope aberat, cujus- qne aditum rari palmites iabruscae polchre et ad im- mittendum aera laxe ambiebant« Imagines regionnm, ad. quas quotidiani fere poetae pigmentis suis studio- sissime abutuntur, a' summis artificibus leviter tantum, qnantum id r^y quae agitur, desiderare videtnr, extremis. lineamentis el cogitatione conficiendiS) spi- rante quodammodo agflitate adumbraolur. Major mfUf Meiialcas est, qnamvis et ipse puer v. 19. Quod Mopsus motis umdris ulmorum et mixtarum coruldrum; inter quas et ipsas quies erat indubitate opaca$ frigidius. an$rum praefert; id tacito indicio calorem aestivum declarat. MotautibuMy poetice dictumy frequentatam motionem indicat, quum in muUuUitm9y tenuiter dicto, quod scribls excidit^ jejuna potestas incertas vocabuli repetita sit. Illud quidem Hafniensis :By et, a secuuda manu C. D^ Lengnicbius quoque babent. Autra ea: rufnlme eavata aditu fruticetis praecluso» qualia l> 76« Tlieocr. III > 13, Graecis et Romanis natura saepe praebebat , etiamsi parum ii Homerici specus Caljpsus recordarentur. Yitin Ulve^trtM^ iabruncay afineXog ayQia *) , duplids generis erat ^*^) : nigra species uvas

*) cf. Sprengel ad Tlieoplir. Nahirgeschichie der Oe- wddise IX, 14. Schneider ad^Theophr. ft. f>l. IX, 90 et in ind. «. T. ufintkoq uytfw,

••) DioMor. V, 2.

9IM «OLOGA V. B^9.

HHitoiiibiit ^arriflf Adnis, nif^s, aiitftritigefites; m- dida species , qiiae spissis et aibieaDtilbvui follis *) i^rat, eujusqne rabem fmetas nmiiquaiii matnreacebat, mense Jnnio eorymbam fiornm snaveoientium lerebat, '^tmmUhen^ iabruseum^ quo, 1a umbra sicca^ Tinumy mel, oleum condiebatur **). Plinios aucKir est, folia ejus^ qnod in pluribus pejoribus generibns iiebat, robra fieri, priusquam decidant* Vitis Ltm^ Armes £t. ea esse videtnr, rubro frneto, lanoginn- sis foiiis, qune vitis sativae mater esse creditur ***). ttnam speciose textura odoratoram palmitnm^ tenuis ad immitteiiduni aSra suspensa et corymbis florum et fbKis, ftora ventilatis^ picta, exprimitor! Tamen poeta filciim addere notoit jidspiee^ ut spmr9i$ pro spmrserit; poetice imitatione Graecorun dictnm, qni bac ratione indicatiTO modo uti noleot; cf« lY, 52« S — 9. Egone vero, jocans inquit Menalcas, dnm ai antrttni pergnnt, canto tecnm contendamf Id in saltibns nostris tantom Amyntas idiqnis pdasit aMnmittere! Jocns est simnllita gravitat« ad am^ gontiam Amyntae irridendam, qni cantn nnper cm MopBo contendere ausus erat. Utriqoe amico judici- om de illo eoovenire, irriao docet, quaein reapenio

*) Plia. XXIU» 14.

*•) PGii« Xli, 61. XIY, 18. PaUad. Yll, 11 iMqae intpp. Dioscor, V, 35.

***) At ista ^babitat in America septrenitrioiiali". Qnare melius K. Spreagel: ^yT* «lat/iHniM var. silvestrii^^ Annon fortasse ^, V, indica s. silvestris , froctn niinore rubro acerbo*% qaamqnam ea et ipsa proprie est Indiae incola?

ECLOGA Y. 10---12 . 907

Certmi, graviui 4ictiim in. antiqiuMi- ■11» itbriSy in Halb. qvaque €^/ cerMy licely auut «eriare, pudorem quenidam Amjntae relinqueret. — Ab Amynta quidem , cum risn assentientia joci MQpsus respondet, utrique nostnlm tuto esse lieeat; quam- Yis is» quae ejns est audacia, yel cum Apolline cer- tare ausit. Non seeus leBiter irrtdentem Theoeritus IV, S com fortiuB irridente comparavit:

Corydon: Hercnlels aequant nerris et wibas iUum.

Battos: Pottace et mater dixit mea me meliorem.

Servius, snb ficto Amjntae nomine venim kHminem latere autumans, ad Cornificiura poetam defoitury qui inter obtrectatoi^es Virgilii fitisse mditur.

10 — 12. Urbane et quoniam candido pectore se tamqiiam peritiorem canendi jactavetat, facilius ittvitato Menalcas exordium permittit 111 , 52. Indpe prior y quidquid composueris sive mmerum sive kmdmm sive furgii. Nam hujus argumenti v. c. in tertia et in septima edoga cautioues esse sodie* bant, quibns certando confictos homines, confictaa res incessebaot. Igitnr JHipiiiSy ^A?m, Codrue qaoque nibil aiiud sunt praeter nomina pastoritia ad lilndinem ficta et ex carminibus pettta, quae ex pri* oribus victoris Mopsi certaminibus, qnibus praeter alioa eui|i Amjnla per ironiam hiudalo eertatum Aierat, Menalcas memoria tenebat; neqne eosdem, quos in aliis edogis 111» 76. VU^ 22, noc veros omnino homines ea designant. Serrius de PhjUidoi jpegin# Thracia6> somniat^ quao Deniophoontis, filii

g08 BCLOGA V. IS — 15.

Tbesei, amore perierit, de sagittarro Crcteiiai Aicone,

et Codro, regeAttico, qni, pastoritio habitu iodutus,

in hostilibns castris rixas moyit et occisus est Mopsi

interea haedos ditioris Menalcae v. 65 — 73 senms

Tityms nna cnm s«s capris pascere jubetur. Poeta

hic, quod idem X, 7 factum est, modicam peraonam

caprarii induit, qnae in inferiore loco, qnam pastor

0¥ium vel boum, babebatnr. In Theocriti I, 12 in*

vitans de grege canentis curam ipse ^uscipit:

Ad nympbas malis ittic pastorne resideas, DecliYis vergit qaa coUis quaqoe myricae, Nunc calamos iniiare leves? servabo ego capras.

Vemme empeUae^ nam auctumoaies quoque edebon- tur I, 14, III, 34. VII, 0, in ipso partu, qui uteose Martio fiebat, praeter lac nHitricum germina recentjs frondis reperire debebant, et, post tres menses de- pulsae, singulari grege pascebantur, puero vel ado- lescente aliquo custode, quod est II, 30. igttur etiam bac in re Mopsi cernitur jnventus.

13 — 15. Pro Levioribus argumentis, quae ad eertamen aliquod cum Am^nta institoendum satis idonea fiierint, Mopsns novum et eximia diligcntia compositum carmen escpetiri vuit. Modeste dictum ejpperienM vocabulum, quamquam in conscientia dignitatis. Pastor scribendi non imperitus II, 23 carmon snum, ut accuraliua idelaboraret VI, 12, in recenti cortice fagi insculpsit, dnm in intervallia scribendi vel caatu vel fistula ingressionem verstts metiebatur I, 2. Aliema^ aUermaiim* Veteres Itali , quod Symrnadius IV, 28 dicit, priusquam cliar- tam Petgameoam ct lonuginem papyri A^yptiaci

B«]bOaA V. i$:^i6. gm

BO¥erftiit , 8cri^ «la' ^el ia ligoeis, cMMfM» cera ob^ diictis» tabellis seindekaBt, quore scriptiini proprie eedicis sive «uidicis noiBiiieappeH^tiiiii est^ freqnea-» tius in cortice et interiore HM involucro aut fagi aut tiliae arboris. Oracula Murcioruni vatuin, idem dicit IV, 34, corticibus inculcuta fuisse^), oracula Sib^llae Cumaoae Jinteo sive, teste Virgilio Aen. VI, 74 y foliis urborum, Plinius XIII, 21 palmarum folia in usu fuisse testatur, Isidorus VI, 12 simul cum iis malvarum, in quibus etiam Cinna carmen scripsit. Serissime perseverabant pascentes in saltibus in an- tiqao more scribendi; spoculatores quoque, qbod Plinius docet, nuneios ad ducem dandos in recenti cortice insculpebant. Hoc quidem . in (oco detractus cortex inteiljgitur, quemadmodum X, 53 vivus. In Calpurnii III, 43 longum carmen rutilanti in cortice cerasi notatur, tum, ut diutius servetur, %\ arbore eximitur;^ et I, 20 fagus in nemore quinquaginta versus amplius nondum annis deletos babet. Utique exercitationem id styli silvestris indicat. Scribere^ quemadmodum yqafftiv (antiquitus yQKfBiv) et ^c/trei' (ten^ primum sculpere, findereerat: a communi prin- cipio riLan deductum, praeposita adspiralione et sibilo , unde reiUeny ' rie/elny Griffel^ Brief^ gf^ ben, Hitan^ secare, rumpere^ aeque antiquum Angli in verbo writ acceperunt. Postquam hoc carmen au- diveris, ipse existimes, num Amyntat aliquis contra contendere possit. Ipsius latis laudcm Menatcae quamdam reconditam babet, qui solus ei dignus vi-

') cf. Davis. ad Cic. de div. I, 40* Lit. XXY, i%

14

^ BCLOGA V. 1«-^18«

dMtnr» ^jiwuMn onteslat et cigas jam prlus exs|i«- datu» c«nMeii<y qM oertarttaHry anftea ei iaadatiua fiMKat ▼. 56« J^6eNi m$ fiafa^ B kaliet

16 — 18. Profecto ego jocabar tantuin , Menal" cas suscipit, quum Amyntam tecum compararem, qui tantumtibt cedit, quantum olivae salix^ rosae nar- dus, Sa/ia: pallidu quidem fronde olivae baud dis- similis est, sed utilitate quantum ub ea distat ! JVar^ du9 odorem quidem ronae aemulatur, flos autem exiguus in serta ne necti quidem pote^t. Saliuncam Virgilii JVardum Celticam sive Va/erianam Cel^ tic^Um Z/. esse, temere dubitari videtur. Dtoscorides quidem docet^ nardum Celticam in Alpibus Liguriae et in Istria nasci, ah incolis Allungiam dictam; parvum fruticem esse, radicibus manipulatim convo- lutis, foliis ublongis et flaventibiis^ flore luteo. Scri- bonius Lurgus, primf saeculi medicus, nardum Cet- ticam c. 104 diserte Saliuncam dicit. Plinius ^) nai^rat, saliuncam non magis, quam iriu, ad corona- menta pertiuere, quamvis nobilissimi odoris utramque; foliosam quidem^ sed brevem et quae necti non pos- sit, radici numerosae cobaerere, berbam verius quam dorem, densam veluti nranu pressam, breviterque cespiiem sui generis; Pannoniam banc gignere et Noricum Alpiumque aprica: urbium Eporediam (Jure- am, Ivream Pedemontiii) tantae suavitatis, ut metal- lum aequiparare coeperit; vestibus interponi eam, gratissimum esse; radicem in vino decoctam vomiti*

•y & N. XXi, 19.

eCLOGA ?. 19. ftll

^nta ainterty stoiniielruiii eom^onire ^). TaiituiiK nedo qnoDiani Plitiiiis Omiliem i. e. Cetticanmtda toeiBorata domesticum aomen SaUuneae negGgfenter praetermifiit, dissenfiio' esse cr^tnr: sed^ quaecunK qiie ibi *^) dieuntur , ea in Celtica nardo Dioscoridin locum liabent. Valerius Cordus auctor est, aGerma<i> nicis Alpium incolis hoc medicamentum etiam nunc Seliunky quast ad instaurdiidas animas aptum, no- minari. 8erplt humilibnn ieaa^iliiis, qui e g^nlculiB radices miltttnt, refertum oblof^s et pailidis Miis^ et fn brevi scapo spicam babet parvorum floniM fla^ veBcentium, qaorum opex iHirpiireas extrfnsevus, ci<*> nereon intra esC \ propter saporem mdlcnm 'Ct cantladi saepe ex Austria et ItaKa Tarcis venit. Etiam haec plaata arginnento tetj hiijnii Beloji^ tn Viii|^lfi pn*. tHir, tton in Sliiifia rem agL In Theoerito % %% '^ M par est similinttr eomparAtioiiiim :

Non potb est eonferre rynosbatos aat anemona Se GOm flore rosae, quAe ad maroii MUHsitdr horfii

Ad qiiae his contenditvr:

Non g^Uuidis simtie t&i pomimi silvestre; habent nam Leve SQnin tegomen glandes, tant dalciapattiaA

S^ecloaibres hae snnt; facetiores Vkgilii esse vilentur. 19. Laodantem Mopsus inteifellal, tte quid Ad laudes respondere Opofteat; et, poatqttaai) frlgidtttt ftntram ingressl^ in mttseona n^ foitaase t^i^xktw- runt, cotisiietum exordinm , avafioK^Vy ideai iii fistttla iastitttlt, tum carmen lugttbre, qiiod, qiom liaMlartts

*) Plitt. XXI, 85. ^

14*

St4 BCLO^A V. U—n.

imblie» tiHilii» rartitiita eml;- MefHi4o Soco ^omi

mt nogistro {leooriii plom p«storci porebaot) goi?

GHoi^e Mogulares qiKM|tte troctos regiooom io.ditiono

et poBsesiooe bakobaot; gregtM autein pleks ioferior,

ferae victt popoli sooti Debiiitati «oestttio pm9$9^

#«• poslos i§ivt9 (paro pro toto) ne potaoi qoidon

agere volobaot; etiaoi grege* ooo costoiliti et orV

onAtomai et peeoris propioquaA aqoom toI libore

VII > 11, iomo circo se berbam attingere obliti soot*

Nifois exaggeratA aogritudinis signiGcatio, quoe oo

oiiMo pressedicta putetur de inedio per aliqoot dios

eootinuolo. Ita Moscbus io Bionis nenio:

Monteo sant nioti, vitabie miserantnr, eonlcB Cum tauris » casam , tristes et pascere nplont.

Hafniensis liber A babet uila neque atfmfm, et

A ttd flumimm nmlia conjunctim tegtt, . Scilicet

correctores isti parum assequebantur pariiiioaem,

qoae loeto est post mtUa^ uec nee particnlis, pro

quibus pori modo ^l vel diei poterat. Sed iofeli-

eiflsioMi correolioiio yfnMtiMF iio/« emendabant , quam

Jrigida adjectimm ante scriptum sit. Qiumdrupee^

Ulpiano si fidem babemusy proprie onine aqimal mao*

sttotum dicebatur. Qramimn herba^ receotio ger«

loina gramiois; quemadmodum y9*«f/»«j»/« herba Lb.

I, 134, herdae algae Coluni. Vill, 17« 6, i. e.

aigtte plaotae yoriae» ficL Vii, 42, et vjivw

xwfia Tbeoer. Bpigr. III, 6 soporis (aoguon Ipaoo

/er0e peregriooo, ioter quas puniei ie^meSf Do-

pboidis obitum logeboot in MuUiluMj qui, oeqoe ac

comii ct rivi v* 31 , etiam nunc luctua. #«4#ir«. oniit.

Poseua i^duNdls attegorici soot univeraom imperimo

ECLOGA V, 29 — 31. 8ltf

Romanuni^ eajns Daplinis etiam ferocissimos populos potestnte et prudentia mansnefecerut. P»nici leo^ ne9 in sua Moiitudine populi sunt reteris et bellt- cosae Carthaginis, anno DCVIIl ab U. C. dirutae: quam 5 postquam C. Gracchus tribunus anno DCXXXI ai^ U. C. frustni iil tentaTcrat, amio DCCVIII Julltts Caesar simul cum vastata Corintho missis eo coionis restituere agcgressus est ; verum , morte impeditus, efficiendum opus Octariano Caesari reliquii De vero pastore vel circa Mantuam vel in Sicilia, ubi nu!Ii leones sunt, parum essct haec imago veri simiiis, nec ullo raodo Theocriti de Daphnide Siculo queri- moniis excusanda, qui inter lugentes belluns antiqui- tatis, ab avis nimirum traditos rumores sequutus, etiam leones et thoSs posuit 1, 71:

Daphnin Tel thoes, Daphnin luxere lupiqne, Daphnidis atqae obitiim s.lvis iievere leones.

Montenque nilvaeque, pro, silvae montium, sal- tus: poetice diductum poetico que qwe. lu hacam- plificatione inferiorum partium orationis patriussermo semper jacebit ; quodsi quid praeterea nancisci posset, a tritas semitas dicendi terentifons seloedsmum fecisse argiiitnr.

29 — 31. Quamobrem communis illa moestitia? Han^ ob rem , quo|(. Caesar rempublicam vitiose in- stitutam . prudenter et bene instituens emendare volc- bat. Similitudine facta, propterea, quod Dap/mi4f^ ut agros agricultura et bumanitate exeoleret, Bmcehi sacerdotio fungebatur. BmcehuM primtis cum Cerere feritatem hominnm silvestrium et vagam pastorum vi* tan «d mitiorem et conjnnctiorem eonsnetvdinem

2ia ECLOGA V. 29 — 31.

agricolarum CQrfoimav^ra^, itaque . in. nys^eriis .^ -^w^ dc illa, hupuinitutis conditor, d-eofioq^QQog^ babebatur. .luyeniliter blandQ, ad laetitiam e^ elMJ:ionem animi- procelienti amico liofiiinHm fjBSjfci dies cuoi ,o/wfreis (tiiasis) a pueris et puellis inter tympanorum soni* tus et crepitacula aeneu celebrabantur , in.quibus res a Deo gcstas^ praeaertim serius inveotum tritimpbaB-< tis de India io curru mmisuetarum tigriwmy lyacum vel pantlicrarum redilum repraeiseatabi^ut, et con«o* tiendis thynis sive baculis liedera et painpino cinctis, vionm, mel, oleum> et ^mnem. felicitatem aureae oe* tatisj 111, 89 ec solo eji^cutere somniabaot De tigri* l)us Armeniae vel Uyrcaniae Lb. IV^ ^IO. In eju&- modi curru Bacebus Ovidip erat, qnum Ariadnen ru- pcret art* am, 1, 549:

Jam Dens e currii , qiiem suiuinum texerat uyis, Tigribus arljiinctis aurea lora dabat. Majore cum sedulitate Claudiunus bucc Orgia in lau- dibus Honorli quurtum consulis VIIl, 602 exprcssit: IIoc si Maeonias cinctu graderere per urbes, 1n te pampineos transferret Lydia tliyrsos, In te Nysa clmros ; dubitassent Orgia Bacchi Cui furerent; irent blandae sub vincula tigTes. Talis Krytliraeis intextus nebrida gemmis Lif>er agit currns, et Caspia llectit eburnis CoUa jugis ; Satyri circum , crineuique sobitae Maenades adstringunt ederis victricibns Indos. Kbrios Jtostltl yelatiir palmite Gaiiges. Nobis, etiam libere loquentibus, diffieile est, liiis opintones, ab ingeniosa ct hilari Graeooriim niitura coneeptos, conscia mente et candido animo iiiMtris sensibus ussimilare , et in immensa arrog^antiB Ai* An* tonii, quum, quod Demetriu» Poitoroetcsy Anti||nonu8,

ECLOGA V. i2~ 34. SI7

Pliilemaeiis ipmtttis, Pontiens INMiridates ailte feee-

rant, alter Bacchus et Osiris Atlienis et Alexandriae

eoli vellet> ▼«( in svperbta €. Marit, qpsam |»ast

CSBbricum triumphum >Baecbttm, iMriNirarum gentiom

diMaitorem, pocuiw imitaretur 47, 17^ majos aKquid,

qnam ' irridendas nugas , consptcere. Curru tertias

casus vetiista positione. ImdMcere Bmccko^ faei^

liiis iqtelleetu , quod Bafn. A* D babent-, vix scrtba

aliquls in BmeAi motavis^t. Conjeetura, quaJo-

tius €aem in memoriara vtetoriae, anno UCCVIII

ab y. €. die Liberaliom (a^ d. XVI €al. Aprtl.) ie

Coejo et Sexto, Pompejt ftliis, ad Maiidam Baetidse

reportatae, Baeclii sacra amplificasse potuerit, iul^

est effo^m solKeitorum de expedienda- sinnlitu<fitte

ioterpretum. Hanta^ primo germeii) afltae nostro

A$$y ge$um; deinde lanc^a. • I^wxb^ Speer y Spiene,

Sutnge^ Stab^ quemadmodom pilum^ ieiumy pnK-

prle de arbore se promittente dicnntnr.

32 -— ' 34. • Continnatio est prtorls sententiae.

Dapbttisy qni paeae. efferatos- bomine» ad cultum eMN

dientis Baccbi tradlixit, una secum paseentibusiaeqtte

decori erat, atqne io arbastis maritatao ulmo vitis».

viti uva; io p^ari» grregibos taunis^ et in agri>-

ealtura agris seges: qoae res pulcfaritiidiiio maicfmo

eminent ikiter omnem rem- msticam O' Dapboide ez*

politam.' Nec miaus sao \n kico Hieoeriti compa^

ratio valet Vlli, 79:

' Graiis qoerceta decet , deeort snnt piMnaqtte mato^ . £t vitoli Taocia, vaeese pastoribita. ipsse*..

Sive XVlil, 29:

Qoale decQS segetes campis snrgont in opimiB,

St8 E€LOeA V. B4- $9»

ThfidiiliiA «d esifmn ^qut^h «"t Qfmiriasfla.iiL inifl»; Sic Heleive» rofeoin depuU X^aceilaeinona CQr^i».

QHtdsi iitiirea liM^i scri|iti #«# oviMiMieBt^ . e^nidniii

34 — ad. Po9lqiiain ta, 4eGwi DAstoMi» iMihii ercftuff e»9 vel fMmii» vd i^ri ii tioiiii. dMHVU mmt — ttmito «OMwllratio o»t mavfmmi» rei p»* •^ritiae. Deaertaia reiiipiiUioiwi .ib aua ifNit««.|m<iMt Gallia cisalpiiia, i|Mie poeta nwoie «eiMtoe poierati «piaai «pium Gae«ar praa caeteria foverat pnHrinciaai» rt hoc praetore iaiie Ab aoao OCLSXSXVl uiiq«e aidaaoiim DCCV «Miiiaie ea temit, et ah a<i4a«i dietatore aaoo DC€V eiritate , ^ae adhoc «iAra P»r Aifli rafaierat^ ia lraa«padana qaeipfte regjaaa.dooata ut; hetta aateai IbitineBai aoni DCCXl pafio fMit eitt». oaede» alroeiter vaatata eat» /VuSsf , itea f^ flfeafUDa^ ipaeqaa J^oUo paator Lh. lil'» i Agm Teliquerunt, a. qBthii& Daphniawaheraty gregifaBa auraia anaai et aaluteai, paBtoribtui laetkiam et caataai adi- aMBtea. Uten|ue. deua peciiliari praeterea ratiaiie «4 Gaeaareai piertiacbat* Quifq^ Palilia a» 4« XI CaL Mij« iade ab anao DCCVlll, quo prUie ?esperi 4a aictariB CaesAria «4 Mttndam rcf ortal^ Boniaia niai« ma allaliM esMit» aon taoluai ob Aoaiaai QoaditaM» aa4 OwMaria in baoorem agehaatiir ^); ladi ApoUJBa aea a* d. 111' Mbs ftBJntiles ia dkfli Batelepi Gaaaaris incidehant Ferre^ auferre IX, hU Laagaiahii liber cw tribBa alijs tmi^re habet* Affri ^pioque (nam Virgtlii pastoras agvos eolmit) » tn quShiu gr^is-

•> Hion. Csss. XU11,42.

HCLOQA V. a4^3d. fM

dk$ swpe ^ decte sMnMi Lb. f , id7 mMMrift mkm 4MiM/i9ri|iiif«9 Bune i|jndeiii« «qglecti hedNif Untoi» fiejores. ftMatiis el kutlilee fenwl. ^ra»t biw vetcres, «pit eilateQdeieot, tcitfeiim .ei-Aarjfemm mt» n^iti semkiie Mhtm *), fc«i«ieiiiii eliluR ^temiem mmMFM**) Ikri, H9r4€0i eiidbeeiii i^biniiem; Ba« vius et Meeviiie» 8«! «lcieceo^m. III , 9a crwiitile est, liec yemi iiexametre iierstrfnxeniet: Hioidea qei dixity spjperest ut Mtf^ dicat

iM ^rgueieiilalioBes similiter iBYidieeas (q«o4 gesiu^ fBi dicit t^emeiiy eideai e&m mHnHemHi el «mn temmiem reTceaBdBm efitl) Ttrt iBler nostffatai-deieeaf» dBBl, qui digBi enml , at joati eweBt JLeUmm *f *) eel JM$um temUe^imm t^t herbae gmm inlei hordeBm et aveBom praeaertim ftfdiulaiia , eu^ ariala WBiea fert oblundeBs mentem y et» qttod vetorea dt* eBBl» oculos obeaecaasf). SiuBl, qui iiBie praekrtii referaiM; Agreetemmw GitAmge JL^^ n^os florm» sed semea Bigrum et rotuBdiim ferens. Amemm ^eriiiej Avem» Fmitmm J^*^ et ]|i8a iater lioidmHB. et ovenam puDulat Pro mmecmmimr^ quod iBeiyieB'i lem teritatem expiierit^ duo HafaieBees £?• D^.mm eiim Jil^ro LengBicUiaQo demHmat^mr MnaA exUM 1, 164, Ipsi iior^» pro floriims earduos el spiBBii fiMTttBt Vieim 11» 47 Uoc loco viola a^va . esl pallidis foliis, sive Xtexoiovy quod flores fert et

«j Theophr. h. pl.yiil, 7, 1. cr.Plin. XVIll, 44, %.

••) Plin. XVIll, 44, 1.

*•♦) Pliii. XXII, 77. Wosc n, m,

t) Geopoo. II, 43.

wkNoB ^ pnrpureos et hrteM. M^rei^ unmi gciUB 11, 47 ^Qoil eirciter aeqnioite iniii auclnniii IwvlMit, pnrpureum caljcem habebat^^qui Roma-» ■omni in Imgua Lb. iV, 123 flosappeNabatar: qiiaro al liie ipae biae loeo aeqtte beue purpvrem^ nar^h wtm dietus vi^eri poesit iitque a Gallo <?«>. 9§ Bwaiw rmkemM nmrcisite» 4icilor. Attainen • Plimus XXI, 5 8. 12 cf. 19 8. 76. 4ocet, lilsa quoqoe purpurea \y quae narcissi appclteutur (11 ^ 48); alterum genus flore candido , calyce parpureo esse, tertium genus catyee lierbaceo : quiie cuncta circiter aeqainoottBm auctamnale florere. Utinam ne e&oerpti a Piivio.toties Graeci male inteHecti esaeot! PaU^ mrm9 feteribus est fmticosi g^neris *) , spinosas, mis sepibos tnservieas, folia babens decidua et sn- pra fiilia in alique nucleo tria ycI quatuor semina, plena piqgaitudiQis et similia lini seminis **). Haee iBprfieia Rhammmt PmtimrmM £». {ZixypAms P. jL.) babet) qnae propter sacrem coronam ex spinis factam pmMmrms spina Chritti et npima Jndae^rum a MNitffatibiis, a Graecis autem corrupto nunc quoqoe ■omiBe Paiirm dicitur: flos luieus orbem nuclei parum elevatum fore cam tribus loculis relinquit, ia failHiB laeve et olcosum semen conditur. Diomedes OmBnaatieus pmrpmrca narcinnuM siaiul cum a$rm Meat et amara cortejCy tamquam poStiea audaeia Boyata, laudat, nec dubium est, quin ad bunc locom

•) Plin. XVI, 53.

••) Ditwcor. I, 121 Theophr. h. pl. IV, 3, 4. Plia, XUI, 19 s. 33. XXIV, 13 s. 71.

jS«LO€iA^. 40^4«« 981

Mipexefit. Grabfeciqiieqiie, qnod Heiji«iij»«el»senwvii^ pa^tamo et iuxivdtJU},' foemluei generisyusi siMit; ^ 40 — 44. Qiiare sepnlcliruin ejus ad fontaai froude et fioribns spargimius, et ifuod ei ia .a|ifcatis est, umbrosum nemus cireum seramus| supra aifaA» dtrum collis et monnmeatttm; cum titi^ sit» -^- Ad ir^tf^iSrtf nobiliam ^neram loca celebria et pirocid eonspicua, imprimiB^ ad vias pvblicus IX , 59 et ripas, veteres adhibebant, ut quam plQrimi honorificum tito- Inn cognoscerent. Homtnes rustici- carissimoaiSiUM ad /b0(09 maxime freqneotiitos sepelire solebaQt , ,miih brOBaft;arbores cireum seferilaB,^ ul^i ifuiescaates .p»r stores et viatores benefici boiniaist cu|ufi>eliamMi!^ toi •b^eficia dbirarent , reeordareQ^r. > Nteiiis Mftoj~ sins.ia Antbologiae 1 p« 344( (ed. Jaiciriis. 1^3) ».

Himc, si fesaas eris, frond^m srd Consltle, viatort Popo^m; celeti i pedi» poti» a^nam»

Foiitis tuae inemor at-procul efttq., %a^ui piope jGrilfani Simos defuncto constiCuit uuero.

Sohim autem saxosum et siccum «irca fiwtem ma^ tanum requirebatur) quoniBin mortoos natare maia dirum habebatur.- Augebat etiam henorem efatoa 8Hpi*a sepalchnim iumuiuM^ et nionuinenliim ibi la» pidewn. cum poetieo $Uuio impositum» B«phmA quidem sulius adltuc- sepulturae ^onos ad puteiiiai ex plnribus venis coaflufiintem , coatigerat. Ejuaaiodi funn ia mfium collectm^ f»HteM appeUabatur VU» 46, vX, 4?. Cul. 146. Tbeocr. 1» 2. V, 47. Vemai nunc, jacturae magnitudine commOtnS) pastores. Mo'. psns adbortatur^ ut, nova funebriainstituentes, yi-om- de^ floribqft .^^ y^f i^ ornatu^ quod solebant,^ sepul-

diniii tnren sfmrgatil {<fvkXbp6Xt^)y et wmbr^tiiAk ar&^te^i qsfii benefknis Daphilb d«»i^r€ft, tnriieuili «>o/^ et MoMMWM^ adjtdiiiit, T^ suptenro konore 9fmr§arum fl^ondium r. Lh, \Vy d45uii»eain Ne^

liMlttii I» 64:

FeKx, 6 Mdiboee, Tale) tM frofrfis odorae Monera^t, laom carpeaa» raralit Apolto; Dant Faaniy quod qaisque valet, de tite raoeniQa, De campo calmos , omniqae ex arbore frnges ; Dat grandaeva Pales spumantia cymbia lacte ; Melta fernnt Nymphae , prctas dat Flora cofbnas. Tota liaiee aetlo rastica t^M blstoHoin» ffilMi ViH^ aiVia eofpiia ^uini amtS ab U: C. DC^X in fbH Iftter 'tannilftiiB ii^eeiia eoronis. et oi^iiam^ntSi el^ltMK tttW em^U raptiiii tantiim ejus reliqnia* fli Hffiuso* leunl gtHitis Julitte iltatae sunt, et aro eaiti tG^iifnft, quam ki ustfina Parenti Patriae popultt» exstruKerat, a consulibiM eTersti est. Sed in princfpio anni DCCXIl non sohim omnes Dictatoris leges a trium- Tiris ratae habitae sunt, verum etiam decretum est, ftt ifQCdov shre Uirarkim ei in ustHna fieret. Bie tttii' km Tlieo^ I, IM imitafle est:

Daphnfil ego snetns taaros hnc pellere pastntli, Daphiis ego faae vitulos, vitalaa adigens et ad uadam^

Ijpaa Dapbnis ^;o ilte 6ii in saMimgy commiwi pa» altone paatorum: bine «#7«^ ad nidera notus, cii' Sfi» ism^ nnimsum orbem terrornm usque ad ooti<* vexa aiderea, quae terram coneludere videbantttr, lieragravit. Idem in epigrammate de Menandro ^iilii. ^. Iti p. 1168 dtcitmr:

Aetemas vives , kas et ramanebit Athenis,

Qnae te aliqnando oram siderom aA ya»i^ IbM»

miidft Silius III» a&4 8|i«6imi » mtJio oriie terrarain ad finem i. e. ad terminos 4?0^/if porrigitt nec aliter Tfaeocr. Vll, 93 intelligo:

Eximium , tnlerunt quod laudes ad Jovi» ar(%m. PffOferfaialis amplificatio, apud ipsum Homerum Qdj«i* iX, 20. XV| 329f ^Km nttmquftm ad literam pfo* verbia .kitel%i yelint^ eliam tn vert.pastoris laudem ondere fOUNit, muko magi» in laudem allegoriciy cu- jiKi paacua v. 27 orbis Romamis essent. JfWm^si fpaeoris.ipse oastos/brmMifiP' ^ f^od de jwrene Da» plMittfie^ dicitur> aA immataram mortem Caesaris re* l«lMm> pra|»rie quidem redeuntis ad virtutem popiili ^mimi diwem meliorem declarBt y, 29 — 34: nee ta-i men iormenitalis corpaj*!» stgntficatio tteludi videtur^ iStmiiaK Caesar^ quod liistofia narrai, excelsa st»« tnra erat^ coloffe csadidoy^ terellbus membris» 4m pattkft pkiiiore> nigrm vege&qiiO oculis^ valetiidin« pmmpeni ^)^ etiam aetate proveotlis (obiit anno LV&) formae speeiem tam sedulo curabat,.iit jocis eam ok lem obtre^tatorm obnoxius esset, et po|>u1i opiniQ-» n«n Ijonfirmare volfebat, qua Veniis^ c^s avhi dili^t gentisstme ab ipso cuUa, cujua armntp sigilla obn siffHire sdebat^ formae qimBidam graliam #i trlbuisst esedftbattfir.

45 — 52« Menideas Alopst qmdem» tamqttaai^ periecli artifids^ earmen laudait, ^ committendo snfr easmini^ qiiod Dt^diMditi» omnibus- benefaoientis, coa«~ sasmMtioftem bidbebit, mtedesle praeftilur. ~ AM* poitUi^ a deov aspirante^ diviiio iq^iritH»

Un.

^y^-ISaelOB» T. Jul. €2aos. 45«

m EGLOeA V. 45~&9.'

meitte ttkioris n&tirrae instioctus. Homcri Odyss^ XXII, 347:

A memet didici: yarios mihi pectore cantos Insevit deua.

Tuum carmen nuuc de DapliDide milii sollicito aeqve

Botutiom fert, atque fesso fert 99por in moUi gra»

mine, sitienti in* aestu meridiano frig^ida mfwm ex

praecipite torrente liausta. Duae similiftudines, ex

praesente natura aptissime petitae, quas tamen m

deirimentnm aHamm (Theoer. I, 1» VIII, 8l)/qiiMt

Bon niinus bene io sunm locnm cooveaiunt, adauntfi

Bol». TWinm no&i^y elegtfntius. junctiim^ q«mm

eontraria ad acriorem eontentionem erctivs compOf>

uantur, et tmie carme» longi^re cireuitii acaalnr»

HetnsiBS qoidem apud Probum in arte Grammatie»

reperiebat, nos in Hafa; C; in tritiorejunctara qmm

noifis postponatur, in.epla id gravitate eflfertur, prae-

sertim quum post- incisionem tmie tunm cmrm^m

spondens iste sono sit flexo. Ae^PUM^ aestivus me-

ridtes Lb. I, 297. Pro reMngvere Uti^iensca

doo A. C rettringere^ jDoercere, habent* Hivme

mfuae^ canolis aquarum proflueotium. Non so*

hmi /htuia^ quod opinalMtf v. 2, sed etiam cmm»

tu summus artifex es. Accuratius id defiailnm:

In quidem celebri tuo magistro par es, in ulraqae

virtute dignus , fortunate ! qui secundus post enn>

aker ipse, nomineris. Ae^mperms^ vetustum pro

mequiparmt^ «ntiquissimis libris scriptis et GnMMMh

tieis apud Heinsium et Burmannum , ad qnoa Lengni»

chianus liber accedit, confirmatur. Magieter Mopai

fictus est artifex silvester musiciUf quales Amyatas

ECLOGA V. 4S^M. gfiS

el Stiiiiicon. Theocritnm sive ealaiii» wve ireoe ameqaiy unvm idemqiie esael; nec Dnphnis eompa- radoDem permktit, praeterea uterque diligentiorem Botatiooem requirebat. Quamvia tibi cedendum sit Ufmem, quoad potero, cantum ego, quod par est, tecam committam, in quo consecratio Daphnidis tvi^ tam pie a te laudad, dicetur; nam et ipse bene- fico ejus amore firuitus sum. Maec mMtrm u e. earmeD, quod statim sequetur, De scripto cecinisae nec Menaloas neqae ante Mopsus putetur. Ad mstrm tmiiere primum est iatei; deos referre, tumy verbo- nm pondere imminuto, .luidare; hie Tero conseem- tionem praedicare» c£ VI, 45. 62. Versus 51 in ftifo. ^ ab aliena manu Adseriptus est Amer pa- atoris Daphnidis, qui usqiie ad Menakom pertinebat, itiiiil ^t praeterquam Caesaris supra laudata erga Gfdiiam eiterioremr.>¥» d4 t^eneficentia, qaa factum est^ ut ipsa regio trans Padilm sita aeque ac. cite- rior civitatem aceiperet Romanam. Ut JuUas Caesar ipse poetae ingeniom vel cognoverit vel fovertt,. firii- atra id sdlicet optator. Nam anno DCGV^ quam Caesar Rabieonem traosiit, Virgilius anno^ utitus XXI ne Culiee quidem ae jactare poterat, qiii aoAo DCCIX demiim» hoc est anno ante Caesaria caedeaiy scriptus est. Et. viz enm credibile est, vel him.c ludum juvenilis otii, vel Alexin, etiamsi is ante annam DCCK in lucem emissus fuerit, vel alias post spretas nugas occapato terrarum expugnatori misisse. Alioquin ab aadace jnvene, nisi singnlari carmine landationem, nomen, eredo, figmtorifl inscriptam ha- boremnr; neqoe Gmmmatiei, qui Cieeronis pro .mus

1»

gStt BCIJ)€A V. 63-^ 55.

deKeiis appFobatlonew meatiti sQDt- (Arg. Vi)^ taia infiligiiis fav^^JB vnl temmNrimMi nmbrm retieiiifseiit

53 -»^55. Noli» Menalo», carmeo tuiMi immi« nnere;' milii id quiiiem mvnus erlt grBtissimnm; cnm propter argiimewtum «num, tumob praclentem Ira^ «tatioDe«) de ^a ipsa fama loqmtnr. -^' Daplinis pmeir pii^seos «iblimitate knago strenni et andads €aesari« «st^ q»i saluti gentium vitam diuturnam ^romittebat.. Tamquam fomiofium JHvenem cantns ' esm Mopai li^ebat, pripsquam^ inter d^s relatm, semp»- ternae dxoium javeotutisy quam atti liuc vocant, r»- cordatiiaiem motere potait. Modesto imimo fin^ ¥irg<fliwj Afenaleam, eujns sub persona ipse siIm m^ liorem partem c<irmi|iis vindieat, mib id ex tempore findere^ sed nudto a»te id me^itatcim esseJ JioMi, pridem^ qaum pdiqutinM amicis id recitares, lottde dignttm erat| qiianto majo#e post tom diutumam li- mam. Ho^ eommendaltonis avgumentum nullo modo ad mmp0r supra v. tS positum sipeelat Stimieon^ HomeB pantoris mere ivv^ntBm. ErmM; vetmim, qm Ma^enatis iMib eo personam latei^ ptttarent, «ed om 'po^a visdnm ea aetate notos esse polerat; alii ip- aiua Tbeocifll pi^rem Siniiebonem, n q«o ipsiim Tlieocritttm ¥11, 21 IsSmichidam se appdiare. Hii «llegoria earmiBnm interprelando penrerti polest.

5S — 80.

Ment^Qs, postqnam^ quod fieri soldbat, fistala, qaam v. 85 dpno dat, prolusit^ oanlum ^ontenlio^is mme ordltttr, qni, quum midlo aote perfcctwi «ssat, ttiiie idlo eoMillD adliibito ejiwdem iooiritiidinia fiMtas ^ Baee Insnnl: Dapimia ad deoa eveelmi oit

BCLOGA V. &^^&J. 827

60^^51. Qium liMlaiitiir 6atr-64 dii i^rm ^ fMStana^ paeiitae bestiao, ipniqiie aioBtiM et cwapi, Jk» «dptifeni 66-^M ad eJM Mlalitia eefebmHbi fbiM eirae fifvipter Pboebi aias atataaiat et 67--*- 74 buM» qnotapiiie wikMia eelebfaba» aaibanraliuni fln tefaaije allenM» gratiaffiwi actionis» Hi fe^ti tUea an** wTersarii atmper 74^ 69 ab oniiiibua hofluaihiia ftt«* sticja «lalto cum. aueeeann hi|beb«ntnr.

ii6ii«^67* HapbwB ad dtoa anpra arcam side^ ream Mrectiir ofit. -m- Papniur ipso aana DCCX» laudatiene flinebri Aatonii incensnfly dirifl» odtn CaOf flarem digfatnfl ^t: nee sotam aram fn: ustrina sta- tmty e4 taaninam Daa sacrifieane eoepit» sed etiam in sjkeUa oiffnita inter ludoa, qnos Octavins» ipains pronepofl et filinn ab eo adoptalns Vi^nepi CrenetrJei odldit iX, 47^ Divi animam radianlem cernere sibi nisBa est ^). Anno tamcn DCGXil primnm solemnie «isnerratb Ada est Calendia enim Jaanariifl, qwim Irinmriri at univoflsua Senatwi in Caaearis leges jn- rarenl» rimnl aonatitnerfint» fl kffariuni oi jui parle tm fierat, qna oerpufl ejns ^mnalnm flmat» Imai- giaam ejns in poflipa Cimnri (Lb, UI» 22) nna mm iai^iae Veaeris praefiurebairt» et» qnatiei ri«taila nnnciata asset, ipri aaqne ae viQtnpi riogularifl anp- plioatb deoemabatnr. Hetolitift 9^ (a* d» III Idiip Ju|. a. DCLill) lanreali et Ulares omnnfl^^ihire Jnbor hankir; haa eautiotte adUbita» nt, ri ^lis id negle- xisset, et Jori et ipsi Cnesw «Mser evflotr eti ri vel Senator vel filiufl flenatarinfl ia iflflel» pt dflmmte et

0 Sueton. Y. JaU Gam. ttL

IH*

Sg8 BCX.06A V. 56—1^7.

^hfqnagfinta tnilia denaridiii solverat. Dies iMitafis fftnm in ludos Apnttinares ineideret^ ille quideni u^ pndie ejnsdeni dM odebraretiir^ curabanty. qu^nianij festo ApoHinarinui die sacra alios aHeujns dei facerc^ oracnlunii BibyHinuin vetabat. hmttgo cjus^ qui vm deus esset, ne ulla oognatoram in fuacbribus pnae« l^rreiiir, eavebant; et^ si qids ad ejus kurariuni pri^ fugisset, eun ne Tel propeUere yel rapere Kceret: qna<ituni Teniae ne deorum quidem uUi praeter eos, qui sub Romulo facti sant, datum est *^). Nunc de poedcu admnbnrtione. Anima I^apimdUy quae ex purissimo aetbere creata fnerat^ quum primuHr, a metidis terreiiiribtts 'pnrgata, antique camdore sm wi patriam coeli stelliferi rediit, intrans in iimime splen* doreiri -tffympi si?e: ards Deorum in apiee extre? mi orbts coelestis positae miratur, infra se vel nniee mMe , . qui nsque ad circulum lunarem porrigitnis Td JQ majgis magisque attenuato aetkere reUqaas Heiiue et^iiil^tfconspiciens. Noraen Hiessalici mon* tiii Oiympiy cnjtts aprica joga dii Bomerici incole* biin^9 a seriore aetate, quura notitiae mundi -tt t^ fum diTiDarnm amplificarentur, siibliraioribus sedibns ^omm stiper coelr templo inditum est: quod- conli ttmpkim pbiiosepbis ooncavos et sideribus omatns globus ' supra • stellarum eirantium cursus videbatur; plebi iintem opiniosae et si qui mathematica diecipli- na leviter imboti erant, fomicnm etiam tum istnd Horaerieorum instur eratj qui in ora orbis terrestris iasisterent; praeterquam qnod doctrinamm aliquid

•) Dion. Cau. XLVH, 18. s.

£GL06A V. 48*^64. M9

paron tatenectemm admiscelMitnr Ep. Myihi^ I , ^y. H^ 8^ Bffat ^tnr hini demnn ^/^iv/em^^ -Teltm* versnm coelum snpefumj quae sedes.'es$eiit depmmi ^l ipse apex» aras oaeHy supra medinm i>rfaem.tefi> rannn : eiatns » in .^o cireat lactenm cirontem, OljBb* pam Hom«ri imitati^ et Jr^vis regiara et reliqnas ae4^ ileoifum mentiti snnt. ^ Divotf heroi^,. afii .enMi^ qni^ non eonsptciios,. super .ccaaso a^- lettttris. no«« strae in ipso confint» jiorae hinaris, «etkeriae i|tiv» dem^ sed etiam tnm crj^sioris^ . kabitare^ aUi^ qui steilas foctAs supraque aei^ra , et . aetlKsrem '.elaftes denso agmine d» via lactea fiilgere censeRent» qua Wtt sensim sensmtque emeodatos {J^unm.An AriH* meteor. -Z, 8) ad allios ooelum.emergere. At €k$e* %ar extmius, qoem populus sob sigpno stellae crioi^ tae i^mere putaba|;, illico. post mortora, divinae^ck^ iftatis plenps, ioter sidera lueet^ qnodque in Pollooe^ IleEcule, Baccbo^ .Quirino, post etiam in Octaviano (Hor. 111 Od* 3. Lb. 1$ 50H) factum est, arcto oe- terBorum deorum est ingressurus ^ cnjus ipsnm Umen exterins, qoafito magis interior raagnificentia^ ad- miratione eum. implet Simili niodo' Telemaelias l>dfss..lV, ^74 atrii. magnificentia Menelai non minus percellitHr, quam Jovis aulax

Haud secos esse piito Jons intns Olyrapii in aukh - Nam cum ipso atrio divinamra aedinm ut- id compo» ret^ a se non >impetrat. Unns ex Hi^ieDsibas ba«

58^64^.:- peos 'ioier relato dii rustici et ps»- stores 58 y ctiam pacatae beatiae 60 » ipsiqiie laeti« ficiiti mootes et campi 63 gandeat. - «ContooUo fi^

1150 BCLOSA V. 56^64.

cmta toAHiliii locta io Mopsi carmiile» Sapienlior imtiqiiitiis ipnini defmustoliiiii virtetoM laeirynini toK pwri piltol«t, in diis faotis et in ▼eris diis ab omiii «elnoria tristiom casunm abstinuit, ornniiiusqtte A gnis ia^iUk99 y* 72 (aam liic onrdo erat slwronim) tantoln potentiam et beneficentiam baatoram linimft» nmi ceiebr^vit Maxiaius Tyrlas XXXVIII > pM» qnam moaimeBto deomm ex aincera matoria et emen* date form» bomaim, qtiae digfnissiSHi et maxime vina est^ qnai* BOvimiis^ imbeciilitotis bunkanae cessitote excusavit, et divis animalibus AtegyptiiMmi qnorom mors lugeretuf, pfaetolit, liaec gravia verba adjicit: Graecus etiam beneficis bominibus (beroibus) sadra facit, sed eorum virtotes todtam colens^ oblt» tnsqoe eorum infortoniii Aegyptios vel deas ipMs la^rjmis bonorat! ^ Dii agri pasckii^ Ant Area# dieus II, Sl et Nymtphme Dryndet^ qnippe altri^ eas paBdlorum siivestrium X, 6!^» boc quoque liMiA deos dedarant Roiliae totolares; ipsi paHotee viros majoris mittorisve potentia& Disturbato collocoti^ vlsrborum cum sera oaesura v. 59 (bepbthmnimeri) ioa^enter exsultontes sigtiificat. Etiam imbecililores Aesiiae^ et ferae et mansuetae, securitote gaudeal ab insidiis/ quam novus genius praabet Oeee %i cuprme {pecme) per tiinebras insidiantibus i$ipU obnoxiae suut Lb. III ^ Mi^ eervi intra oppoaitoS caeeee eanibUB et funibus pennatia truduntor Lb. Ul) .S71. Maneuetme besHae Ronianum, ferae victas poputos indicant Nonc tondom in pacato divi Caesa- ris totcia inermas ctvaa Romani ab «Bdirsiofiibmi ra* paeium populohim a provineiis ^(nam cogitasiQ de Rot

BCLOGA y. 58~64. 5t51

nuMiit tittcibuii «i civibus 8ub iui miKtAiitibwi expulsa ,

est) et sementes innocili potpuli ab avaffitNi praef

toruM Rouuuittruin tuti sunt. Lepida adliortatio ad

cruettlo» triumviros (Arg. IV) facta» ut cdbsecratnm

fwinl Caesttrem, 4|ui, qtto4 Flonis dicit, belli eivi-

lli m^iseriem- beliofic^tta exateqnubat^ imitareDtiir,: et

ab agrorum divisioii») quam minati erant, detiistei

rent. Bodem modo Theocritus XXIV, 84 divmn

Berculem laudat:

McKx ent tlle dies, quando cerrnm nscubaniem Mordax consprciet lupns et «ic laedere nolet«

Bm^$s antiquissima verbi potestate senfiibili> fortis^ post, intelligibiliy beneficus^ benignufei; ita ut Jhf^i** ter ^ptwmuM maacumtfM cruda iii iintiquitat8 poten^ tiam taiitum» in mitiore' facta benignitatem/qudqtt^ baberet. Nostratia ^«t^ edei^ fromum\ ^heiHg eadem via progressa sunt* Undiqiie, MeiialieiiB dieit, abi 6«iiM DapimU ftlicitatem pacis restituii, lau* dea.et laetitiae de novo ttamine aures measi oircum^ strepant; pastorom et veiiatorllm, in lerisfiimtB nai* tilfUMy vinitorum, ia apricis mplbiiS) a^ricnkkmai: ittter arbu4tm liqgCtum* SimiUtudine r^mota: ttni- versum: knperiuili Reuiiknttm^ Italia omnesque provtn^ ctae salute gaudent, quam divus Caesar tulit^ /il- $9M0i momies boc loco siint, qttomm longinqihi juga nee ligna caedentes ueque frundatores odeunl; veruin paalores aeetate et venatores perVagaottir; cf. Lb. IV, !277« Paulo infra depressi montis * ad rupes vi- tes satae sunt Lfau II 5 611^ et aradones in vulle maritaiia uiinit diiltittgttttBtBr U^ ll^ 275. 8imiliter gradibiis fttctts oirea praedium Plinii mittoris {^Ep,;

tSS ECLOGA Y. ^^6«.

. V, 6) inoBtes erant cnm iUaesis nemoribiia m onpile» post caeduae silvae cnm collibns fntmentariis, infm vineae, inferius arbusta, postremum prata plaviquo eampi. Et in Longi 1 , 1 montes villa divitis Ijedbii liabebat feras alentes, planities trilici^ coHes vitifeim et pascua eum pecore. Dtv9S dem9/ Graecis (Busi. II. II, 478) solemnis exdamatio in precationibus erat.

65 — 66. Salutari deo tibi tua ad nataiitia ce« lebranda duas aras ego cum aliis pastoribus propter Pboebi aras statuam. — SU Hohi» , qui te coli» mus, bemus et felia:; mala averrunca, et booa praebe! Formula sacrorum, ex majore antiquitale petita; in qua antiquitate tantum aberat, ut cnneto dii benigno suo numine amplecterentur', ut, nisi Ua»- ditiis et doais emoNiti , eximia beneficia non conferw rent. Dapbn» cum Pheebo ApoUine conjnngitttr; nam, quod v. 56 vidimtts, Caesaris dies nataUs in saerum Apollinare incidebat (111 Id. JuL): et propter oraculum tantnm Sibyliinnm id cautum est, ut pridie ejusdem diei celebraretur. Igitnr boc qnidem loco bonor na$mtitiu9 significatur. Daphnidi pacis amanti incruenta sacra frugtim in arit simpiioibufi femntnr; Phoebo autem hostiae in ari9 in aitiue eiaiie^ altaribue , caednntur. Ara commune nomen erat mensarum saerificarum sive cumulomm (ab alqfs^ effero) ex torra, lapida, cespite, cornibus exag^« ratis et similibus : in quibus vel munera tantum campi dicabantur, vel suffimenta, verbenae, eames, adeps etossacruram comburebastur Ep. Myth. 11, 38^40i« Sed ad bostiaa adolendas arm interdnm affabre fattum

ECLOGA ?. 65— 6€^. fiSS

capitoliHii kabeiMit httposituiii^ altare sive pluraK nn» iiien» aUarim {imficdfjng)^ unde universa post ara ite ^ta est; cf; Servius ad VIII, 105. Una in Fiittii X, 13 11. 17. XV, 30 s. 40 accensae eodem tenfiore arae et aharta dicimtur. Una in Lucretii ^lueqiie IV, 1330:

^' etmolto sangtiliie moesti

Gonspergont aras^ adolentqne «Itaria donid.

In cacnnine Oljmpi, Solinus IX reCert, aram esse Jovis, in eujns altaribus cinerciin extorum nee diffluri vetttis^ nec .plnviis dilui. In LUcani quoque til) 404 meKor lectio aras cuin diris altaribus erectas babet Kt ftuintilianns famem dieens DeeL XII » 26 lamen* tatnr» aris iMilla alta#ia imponi potuisse; boc est, ttullas hoBtiaa homines adolere valuisse. In bis aU taribtts argenteis, qubd Qnrtiiis III , 3 tradit, agmi^ nibus Persicis ignissacerpraeierebatiir. Quod Varro dieit apnd Servium, diis «uperis altaria, teritesirilNis afim, kiferis focos ifiem, eam regulam Aitsse eredi* bile est: sed praeter "regulain etiam Laribus I, 7. 44 et diis iaferis VIII, 64. Lb. 111, 490^ Aen. IV, 509. 517 sacrificia m attlnribus caesa suat. Tamen DaplfiDidi Jnter deos relato, qni otio suo ipsa ainimar Im cAmfornm laetificat, s(|cr» tantum «ine nidore in aHs simplicibin placere possunt. Duete arae saepe sibataebiiiitar, nen tantiim diis,- qiiemadmodttm^ qood Pamianias VIII, 30 narrat» templttm Jovis Lycaei The«iiiae duas «ras et dnasi mensas cttm aquilis li»- bebat; aed etiam nobilioribiis mortalibus defunctis et ccHuncratis hominibus. Lb. IV. 541. Aen. III ^ 63. 30dr. Causa, cur id fiictnm sit, in t|uitu . obacuritat^

m BCL06A V. 67 — 73L

rei sacrificae tam parum dici potest, ^piaai i^uure Neptwio Aea» V» 639 quittuor arae positae fuertnt. Fortasfiie hoc iitio consilio, ui ailctiu» saferificiiia fie^et, quedest Lb. IV, 638 — 5404 jDmms aleuritif^ qnod Heiasins leg^odwn ceosiiit^ ifiseqne 8enraiis duM araSj guae funt aiiaria^ infterpr«tbtfM es^ duo Hafnienses quoque Ubri A ai priaia manu et C babent; erant, ipii dmi^ ^orrUmperent, «lii, ut versui mederentur^ . i/fi#^tf.

57^73, Praeter sacra natalitia bim^* quo» tannis >%«^# 4i€4 tibi Toveo, in priocipio etaesta- tis et hfemise nempe qni^ties 74-^80 agros luatra- bimiiS) et diis agtomin quotics vote si^vemus* Qao» ninm in Daphnide cogitatio sahitis superior est, gr»» tiamm a^tio priore loco dieitur. De homano genere beoe meriti si qui consacrati fuerant^ Graecufl eos ioter heroas, Romanus inter Ltores patrocinantes babiiit \, 7. 44* Tales facti honoris Ambitrtraiimm mense Aprill, quihus agri lustrabantur, Lb. I, ^M particippserant; qiiaDdo C«reri et conjkinctQ Baedio laic, mel et idniim spargeretur^ et hostio ler circn0 agvos ducta^ pronti res tnlit> vel perens, rtX lignnB, vet vitulus, caederetur: nec minns.gratiarum aetlonts auctmnoalis. {lAb^raiiMm^ DimnyMi^ruai) pmit vio^ d<|miam meose Novembri vel Octebri Lb. IJ, 39S, 527; qnum Baeeiio haedus, conjunotoe Censri scni&i vel porcns, et utriqoo com reliquis geniis pnmititte agrornm, saerificarentur. Ad Amharvalia odUberi eos, Tibollus 1, 1, ad gvotiaram oettodem l^' 141 commemoravit; quos locos ad Eol« I5 7 landavtoHWi» liaeo uno iiiterpretatio recte digeri . potest»- param,

BCLOGA V. 67-^n. 9511

qbae de Conptttilibtm alil inftireiiiiit. Cdm/HmHa *) Laribns sentd quotamiis el post Sato^nalia demom mense DeCemt»ri vel Jaouario et a solis senris (qnod boDc locam dedeceat) celebrabantur siye, qnaDdio per temporis rationem licobat» iii aperti» aaeeUif in con- junctione Tiamtt, e^mpM* ^ drt ad foeon domesti- cos. Dies iste l^^stus autem, qui in uriiiblis mense Majo inen«te Lnribiis pubKeis, gemittla Larae ex Mercttrio filfits, et ttdjuncto -infperafori^ in inemoriam awid conaectatae , edebatttf, nd boniiHes mstieoi^ non pertinebat Anoiis quom or6i et Oc^casu Vef^iarttMi ta aerenttm aestatem et pluiriam liyemem divideretar^ Maqoe sofMoiie populari me^Hs, baec satio appel» lahstttr ili, 42. Lb. i, 253; amb^r^aiim^ qnae posC dolia reclusa itaqne post priora Vinalia a. d. iX €al. Mttjas**) babebantni*, in principium meeeik tncidebant^ qunm mmbrm arboris aut veK extensi amabatur; et grmtiarum metio ins/hifm^ incipieo«> tium phn>imrmmy a quo Ai^re jB^andi in pcfeuliari Jhco igne, praeter focos sacriOcos vel aras, et pone eastts ex frondibos atrttctas sese tuebautur. De bot igmi r^pemte VirgtlittS Lb. II » 628 dinisse vido.. tat; certe TiboJlds II, 1, 16» q«atti in Ambarvalibtts Diis patriis fbtttram gratiamm aetionem pfomitliii Gernit, fiilgentas ttt Mt sacer agaos. ad arwh Vinctaqae poat olea candida larba comas.

•) Dionjs. Ualic. ant. R. IV, 14 p. 671 b. ed. Reisk* ct Plin. h. n. iJ^XXVI, 70, Varro I. L V p. 58 ed. Bip. Bcbneider ad Caton. de re rast. V^ 4« Hard. a«l Plin. b*

n. 10 , ^. *

«) l^fin- h* n. XVIil, «9, 00^ S, -

83e BCLOGA V. 67-— TS:

W pnteu» porgwnii» agros, pnigaiiiin «gvestes, Yos mala de nostiuf pellite liaiUibas.

Nea seges eladat messem fallacibos herbis, Neu timeat celeres tardior agna lupos!

Tunc nitidus plenis confisus rasticus agris Iiigeli^ arflehti gifandia ligna foco.

Twtbmpae Temarvm^ saturi boiia sigaa .«^ni, , JUndet et ex yirgis exstrn^t ante cam«

Beu«fico 'DvpbDidi Mejiaicaa in utroqie «Ue festo in-

enienta munera divitis agri.veret; nempe &$ma p^^

cula »wi lacU9 pecudnm post partum primo

mulctarum II3 22, ut sint primitiae aliquae , qua-

les Daphnidis et Chloes iu Longi III; dua%qu9

majores amphoras {cretera» ^ proprie ampboras ad

iniscendum vinum) oieo completas, ut in utraq^0

ara. collocentur: ubi sacerdos summum in Qammam

iillundebat} reliquum, aeque ac liba Lb. II, 394,

domum ferebat. Idem sacrificium Lacon Tbeocritt

Njmphis fert V, ^3:

Magnaque ponetor nivei tnnc amphora lactis Njmphis: tonc olei ponetur et ampbora dalcis.

Hinc in hilaritale epuiarum saeri/icarum Menalcas dolcissimttm tfinum se libatunim vovet ^ F^ndere^ effbndere, profundere Aen. V^ 98 vinaque /undebat paterie^ Hor. Od, IV, 5, ^Amero diffu%o paterie. His innoeeDtibns donis plures deos agrorum separa- ttm precabantur iisque gratias agebant, dum diis principalibus utriusque diei festi, Cereri et Baccho, hustias caedebant v. 74. In sccunda mensa sole- mnis coenae nobiliora vina diis libabantur Lh. ll^ 102 ; interque peregrinorum nobilissima CAiupt habe- batur, imprimis Phanaei promontoria Lb^ ll^ 98, et

jiriusjhmj a kpldosa regione ^Aviwm dieliini^. qiMrd vinum Strabo tainqiiam iiraeslantissiranm Graecomm Tinorum laudat. Nectar^ noraen dulcis et snaviter cunditae pottonis deorum^ melli qnoque exiraio et didei vina iodiliim.est; et*Touriifili>rtiu8.p<«fert, etiaiii DUnc vinum, qiHMi in regiMie' AHuna iusiriive Soio hodie dictae ez^ nyis uMiiliocriter siccatis premalnr) afc- tncofis^ neetar 'Hemiiiari^ -SiSus ^ Vli » . 34K) r

Tsiolas, et ambrosiis Aritisia pocotli sacdis.

Graeco vino^ Plinius XIV, J4, 16 s. dicit, usque ad inemoriara nostrarum avorum tanta gratia erat^ ut singulae potiones in convictu darentur; vernm postquam Lucullus, ex Asia rediens„ abunde id po- pulo largitus est, et Caesar. Dictator in coena sui trinmpbi tantum Falerni et Cbii in convivja distribuit: circiter septingentesimum Urbis aiinum alia omoia iu nobilitatem venerunt. Quare anno DCCXII etiam Mantuano agricolae^ qualis Menalcas, in bonoreifi convivii dierum festorum parvulum cadum Cbii, cujus pretium, fieri non potuit, quin valde jaceret, sibi coroparasse licuerit; praesertim quum ei praecepta nostrorum artium scriptorum, quid p^stores deceat, nota nondum essent. Similiter Tibullus rusticus in

Ambarvalium die instituit If, 1, 27:

i

Nanc mibi famosos yeteris proferte Falernos Consalis, et Chio solvite vincla cado.

Calat/m9i proprie fiscina forma lilii sese laxantis If, 46; tum vas similiter fictum ad latices servandos Lb. 111, 402. Calices hujus formae in Martialis XIV, 107 imagine bacchantium or«ati smit, qaoniam

1140 £CL06A V. 74— 8a

Tellarem poreo, SilTanam laeCe piabant: Floribas et Tino GeniQm, memorem hrevis aevi.

Nunc p(i3tores quoijiae pro data pastiooe Nffmtphis

saGrificabaot id, quod vet AjBbarvaliiim die, yel Pa-

lilibus circiter idem tempiUS (a. d. XI Cal. Maj.) ce-

lebr^tisy voverant. CalpiirDius U, 63: :

Saepe oadit f es^s devota PaUHbos agna.

Ifympfaui sacrificabatur lac et ofteun, ioterdum TiBiin

et 'fliH^efi, fieri quoqne poteittt,. vt ofis vel agDBS^

qapra vel haedus: Tbee«r. V, 12, ^d^ 149. ^r,

Od. Ilt, 13. 0vid.-.Fa8t. Ili, 300. . In ^rorem iu-

dueti inropterea, qubd v. 70 Mte foeum ddme^enn

sacrificetur^ resque Siciliae agatnr, snnt, qni bue

festum quemdam Siculonim diem. A^en. Vly 13 {i.

2^0 a thihanty quo noetu Nym^fais^ in domibus ebriis

lialtiiiioDibas sacra fiebant Te^ Dapfaoi, omnes Deum

hab^buBt, dfum mmtfersa naiura erit Haee a p»-

store oonsiderata: Maltu9 pleni ferarum, fluvii pleni

piscinm, valles et horti pleni apum Lb. IV^ 8,

agri cum arbustis pleni cicadarum II, 13. Lb. 111,

328. Grandiore eam ratione heros Aeneas in terram

et coelum , illamque vicissim in maria ex aquosis con-

vallibus, et montes silvis obsitos describit Aen« 1, 607:

In treta dam fleyii carrent, dam moniibas ifiBbrae Lastrabunt coavexa, polas dam sidera pa^cet. ,.

Feri sues, Aristoteles *) inquit, in locis maxine inviis pariunt, in dejectibus praecipidbus, specubus et fmticetis. ^il flare thymi **), prae quo t^ee^

•) Arist. h. a. VI, 28. ) Ptin. XI, 14.

•ft

E€LOGA V. 74—80. Mf

teste Plutarcbo, violas albas, rosas et byacinthos coDteniiiuiit , optifnum eae inde a solstitio mel, sive, qnod ante ferebat opinio, ceram suavissime fragran- tcm ad niel comprebendendum colligunt Lb. JV, 112. Communis thymu* Romanorum T/tymu9 est vul^- gartM jL,y paryus fnite:^ erectus et ramosus^ spicis florura. suaviter olentium, qui plaga meridiaoa. sua sponte in macro. et lapidoso solo nascitur ^). Tbj- mus in usum apium ex Attica petitus, cujus capitu» lati, candidi et purpurei flores etiam melius condiunt^ Creti€u% .sive Graecus tliymus est, Satur^a .ca^ pitata L/. ^^^), Maretimo nh ,\t'A\is>y quqniam auram maritimam desiderat, dictus. Cicada plagae meri- diaaae^ picada surcularia (Baumgrille), Cicada p^lebeja et Orni L^^ quae etium cantor {Siuger^ et a Batavis in America» Ijricen [JLeifirer) dicitur, rotundior est, quam /oc^M/a , .e viridi nigra vel fiisQ^ ei luteis maculis conspersa, alis pellucidis, quae fu- scis macuiis conspersae sunt, venis intervenientibus vd arg^Mteis vel ferrugineis,. infraque membranae in. pectore, quae acrem susurrum efficiuot; ex ore tria. iila cava et cornea exeunt, quibus succum foliorum dt .flomm., at ex.opinione vejterum nil praeter roremi , sugit. Neque campos apertos^ nec frigida et um* brosa oemora babitat^ et in aestu circiter solstitium canit, quum e tetiigometra exiit ^***). Hesiodi scu-. tuni V. a93:

*) Dioseor. III, 44.

••) (>Misentit Sprengel ad Tbeopiir. b. pl. I, l'i, 2. '

•••) pii», xr, 2§, a2.

16

^ BCLOGA V. 81 ~M.

Cjranea iBsnevit quum primum arguta cioaila. In Tiridi ramb residens edicere messem, Foecundi potu roris niitrita ciboque, Totos perque dies per mane et fundere cantus^' Corpora quum torret iiagranti SiriQs aestu. ^emadmoduni a Baccho et Cerere^ poteattoimis ac mitissimis lai^itoribns frugum el fmctnum» ita votis a te quoque vemo tempore agricolae satntem precabuntur; tuquc non minus ipse, qnam illi, po- tens ac mitis, precibus eos concessis obligabis^ nt auctumno primitias solvant, quasvoverant Hein- sins correxerat damuaLit voiiy post vem docuit, etiam sextum casum recte se habere.

81 — 84. Animo commotus in Dapknidem car- mine amict natu majoris Mopsns dono ei gratias aeturmi est. Hafn. ui habet emrmine vota^ adscri» pto dona. Tres istae simtlitudines ex anni tempore et loci natum natae sunt. Calore aestivo v. 5 quid mi^is juvam potest, quam sibilns peniemHOy lente appropinquantis, a$tetri per arbores spirentb? Si- mulque fremitus orae leaiter a fiuctibus circumstre- pitae? tton maris (nam bic jiastores loqnuntur Man* tuani); sed Benaci lacns a Mincio penetrati Lb. H, 160, qui maris instar erat, et cujus in publice lo- catis saltibus nunc pascunt. Postremum quid dulcius esse possit, quam murmur torrenliM pmecipitis, qui pastores et greg^ in vitat ? Nun minus ad lo- cum Theocriti comparatio expressa est l^ 7:

Dulcius, ecce, tnom, pastor, carnien mihi lymphis, Rupe suum stiilant quae flumea desuper illiG.

LiituMy uram maritimam, Plinins IX, 7 quoqoe mi- nor ripam Larii dicit: Ad man^ tu, ego ad

fiCLOGA V. 85—90. fi|3

Lariumtacum. Huju9 in litore plure^ ^iUae meae. Pre decurmmt Hafn. B falso liabet «/#>- currunt.

95 — 87. Menalcas donaturo amico dooans mi«

tevertit fiMtulam^ ex calamis cicntae II, 36 com-

pactam, quam simHl et imminuit et auget diceodoj

, QuaniTiB frmgiiem^ iamea se eam duo nou ignpbilia

earmina rustica docui^^e^ dum pangcns ricissim t»*

cnm mensnram v. 14 experiebatur. Hae secunds

tertiaque Eclogae sunt, quas solas ex prioribns operi*'

bos poel» modestus , quamvis sub Meniilcms peraoMi

pastoribus adjnnctus y. 1, dlgnas existimavit,- quas

oominaret. Uaec ipsa ecloga, quod in argiimenti

narratpne expositum est, ad poetam commendandmR

sive Caesari Octaviano sive Maecenati mittebatur ; • cUi

additamenti loeo utraque nunc laudata adjecta est

Ante , prios ; qnam tu me donabis. Tbeocritns quo-

qne VI, 42 par contendentium , qni cantu se oe^

qoont, moneribus se invicem honorantes facit:

Fiftalam hic htnc socio, socins dat tibiain et ilUne. ' Mopso, fistulae perito, insignis sopeliex imj|iridiio grata esse debebat.

88 — 90. At Mopsus pedum tradit , quo paulo ante v. 12 haedos pastum egerat, laudans ejus pul- chritudinem. Saepe id amabilem Antigenem (fictum noroen pueri, quod longe abest, ut aliquem poetae amieom significet), sed frostra petivisse: taotom id praestare natorae bonitate et crustae illigatae arti- ificio, Pastorale baculum, pedum, agolum^ cujus in exsanguibttt novlliomm hominum poematis pasto- ritiis ad taedium usque mentio fit, aeqne ac Franco-

10*

844 ECL06A V. 88 — 90.

Galloniin houlette^ firmas fustis erat ex ligno olea-

g^DO y nodoso sente vel junipero , sed furca addita,

qua pecoris crura comprehenderent, long-o iofra et

ferreo. spiculo, quod orbis vel Cjprii vel alius aeris

ail lignum alligabat. Graeci id vel repandum bacu*

Inm, xaXttVQona, vel clavam, xo^vvt]Vy vel jacnlum

in lepores, XaywjSokov, dicebant, qnoniam id pastor

non tn. greges tantum conjiciebat lll^ 96, sed : etiam

ail venatienem adbibebat II, 29; quemadmodum vel

David id, qunm contra Goliatben pugnatnms esset»

aecum tulat. VeL ab boc vel a lituo Romanorum au«

garum lituns eorum orig^inem duxit, qui bodie animaa

se paacere velle praedicant. Tamquam idoneum pro

parvo contentis pastoribus mnnus Theocritns qnoqne

Vil, 128 id a Ljcida amtcu impetrat:

— — . -^ Arridens mihi saavis, ut ante, Tradidit ille pedum, Masaram pigaos araicum.

Hafn. Z> bsabet ^se pro saepe^ et- B rogariU Pro tumy quod pristinam, sed nnnc praeteritami amabjKtiitem iudicaro .videtur, malim tmm reperire, ant epMdigfMts, quod; primum in cnm digmms et mox amplius corruptum esse potuerit.

Emendetnr

p. 32 V. 12 traMvehantur p. transvehant

p. 56 V. alt. laborare p. lobarare

p. %i V. 7 post meliorum adde lilrorum

p. 124 V. 19 Inpe^m inedium interpone inter efiam in

pi 190 T. 10 post DefphmU nUnoris^ adde imMio

p. 149 T. 9 a. f. DCCXir p. DCCXLV

p. 150 T. 19 uswroM p. usoret

p. 155 T. 9 dicit p. decit

p. 161 T. 10 humanum p. Anmiiittim

p. 164 T. 5 post opiniones adde ille

T. 18 i/fim ApoRinem p. ^ JpoUo p. 167 T. 20 PbniimM p. PolboiM» p. 168 ,T. 4 ACfafe p. aetata p. 169 T. 10 vohintate p. voluiifafa p. 173 T. 16 gramina p. granma p. 175 T. 3 exspectate fortassey p. extpectare, fortasse

T. 23 «ive p. «tw» p. 177 T. 11 teUurem p. tefkirum p. 178 T. 5 a. f. quemadmodum p. ^ftMimmimoiiimi p. 179 T. 26 triticeam p. fnftcinm p. 183 T. 8 post mg^uficaretur adde tcf, p. 184 T. 7 a. f. qua p. ^fiMMi p. 186 T. 2 reHigioso p. retigiow

T. 9 drca p. cirate p. 188 T. 13 vel p. rel

T« 7 a. f. heroica p. Aoroica p. 191 T. 9 mtffniim p. mttfum p. 201 T. 16 sublimem p. subUmen p. 208 T. 9 a. f. mavult p. vutt p. 220 T. 13 a. f. sacram p. sacrem p. 222 T. 2 a. f. remrtncWf p. r«immie6if p. 223 T. 4 a. f. modeste p. medeste.

i»

' l

'.'i '*

' I .

I '■

JOHAHnnS HBNRId vossn

COMMENTARn

-^»v*>'»*f />*>>*> ^-«v^, fl^;*r** V,^

VmGILIANL

IN

LATINUM SERMONEM

CONVERTIT Dr. THJBOD* FRID. GODOFR. REINHARDT.

PAR8 IL SIVE ECL06AB VI— X GUM COMMENTARIO ET TARULA DE LAPIDE EXPRESSA.

LIPSIAE ET PARISnS,

APUD BROCKHAUS ET AVENARIUS.

MDCCCXXXTin.

y y

E C L O G A S E X T A.

V A R U S.

Jrrima Syraoosio dignata est Iddere Tersn Nostra, neo erubuit silvas habitare, Thalia. Qaum canerem reges et praelia, Cjnthim

aurem Yellit, et admonuit: Pastorem, Titjre, pin-

gues Pascere oportet oves, deduotum dioere oarmen.5 Nunc ego^ namque super tibi erunt, qui dioere

laudes, Vare, tuas oupiant, et fristia oondere bella, Agrestem tenui meditabor arundine Musam. Non injussa oano! Si quis tamen haeo quo-

que^ si quis Captus amore legat; te nostrae, Yare, my-io

rioae, Te nemus omne oanet. Neo Phoebo gratior •

ulla est, Qnam sibi quae Yari praesoripsit pagina ttoneii*

Pergite, Pierides. Chromis et Mnasylos

in antro Silennm pueri somno Tidere jaoentem.

8 BCL06A SEXTA.

«

ISlnflatum hesterno venas, ut semper, laooho: Sert^ prooul, tantuni capiti delapsa, jaoebant; Et gravis attrita pendebat oantharus ansa. Adgressi (nam saepe senex spe «arminis ambo Luserat) iQjicinnt ipsis ex vinoula sartis. 20Addit se sociam, timidisque supervenit Aegle, Aegle, Naiadum pulcherrima; jamque videnti Sanguineis froften^ moris «t tempora pingit. IUe dolum ridens: Quo vincula neotitis? inquit. Solvite me, pueri; satis est potuisse «vid^l^i. 26€apmina, quae voHis, eognosoite: eaFmina

vobis, ■nio oilud meroedis erit. 8imnl iBcipit ipse. Tum vero in num^rui» Faunosque ferasque

videres Ludere; tum rigidas motare oacumina querous. N«e tantom Phoebo gandet Paimasia rupes, SONec taiitum Hhodope mirantur et Ismarus

Orphea. :Naniquo Mnebttt, uti magnum per itaane

ooaota Somioa* tervaninlque animaeque marisqae fois*

. St liqoirii simulignis; ut hh exordia primis Omnia et ipse tener mundi ooncreverit orbis;

35!]>am durose solum et disolndero Nerea ponto Goeperit, et rerum paulatim sumere formas. jMiqoe«iio¥ui|i tevrae stupemt luoesoere soten, A^litius atque 0<M)aat summotis. nubibus imbres : Inoipiant silyae quiiui priqium surgere, quumque

40Rara per. ign«^rf>s t^^rcipt WHpiUio. wonto».

Hinp' lapides Pyrrbae |actos, Saturbia re^ira^ Cauoasiasque refert volucres^ furtumque Pro^

methei. His adjungit, Bylab nautae quo fonte reli,ctui|i Clamassent, ut ti^iis Hyla, Hyla omne sqnaret, Et fdrfunatam, si humquam armenta tuistsent, 45 Pasiphaen nivei solatur amore juvenci. Ah, virgo infelis:) quae te dementia cepit! Proetides impierunt falsfs mugitlbus agros: At non tam turpes pecudum tamen uUa se«

cuta est Concubitus^ quamvis oollo timuisset aratrum^ po Et saepe in levi quaesisset' cornua fronte. Ah, virgo mfelix, tu nunc m montibus erras: Ille, latiis niveum moHi fultus hVacintho, Ilice sub nifira patlehtes ruminat herbas: Ant aliquam iri magno sequitur ^ege. Clau^SS

dite, Nymphae, Didtadate Nympbtte, nettioruiii jani daiidite

^alfiis: Si qua foHe fetant dctilis sese obvia nostris Errabuhda bovls vestigia! forsitah illum, Aut Herba captuni viridi, aut armenta secutum, Perducant aliquae stabtita ad Gortynia vaocae!60 Tum canit Hesperidum miratam mala pi^ellam. Tum Phaetontiadas musco circumdat amarae Corticis, atque solo proceras erigit alnos. Tum canit errantem Permessi ad flumina

. Gallum, Aonas in montes ut duxerit una sororum, 65 Atque viro Phoebi chorus adsurrexerit omnis; «

4 ECL06A SBXTA.

Ut Lfaius haec illi, divino carmine pastor, Floribus afque apio crines ornatus amafo,^ Dixerit: Hos tibl dant calamos, en accipe,

Musae,

TOAsoraeo quos ante seni; quibus ille solebat Cantando rigidas deducere montibiis omos» His tibi Grjnei nemoris dicatur origo; Ne quis sit lucus, quo se plus jactet ApoIIo. Quid loquar, ut Scyllam Nisi^ quam fama se-

cuta est,

75Candida succinctam latrantibns inguina mon-

stris» Diilicfaias Teixasse rates, et gurgite in alto Afa! timidos nautas canibus tacerasse marinis! Aut, ut mutatos Terei narraTerit artus; Quas illi Pfailoniela dapes, quae' dona pararit;

SOQuo cursu deserta petiverit, et quibus ante Infelix sua tecta supervolitaverit alis.

Omnia, quae^ Pfaoebo quondam meditante)

beatus j

Audiit Eurotas, jussitque ediscere laurns, Hle canit; puUae referunt ad sidera valles: 85Cogwe doneooves stabiilis numerumque referre Jussit, et invito processit Vesper Olympo.

.1 >

EGItOGA VI. EX^LICATA.

ARGUMENTI NABRATIO.

AB U. C. DCCXV.

X«« M^n^oC^en^or^^o C. Calviiio Sa-

bino'Co99.

i^* »

A E S T I<^,0 T.E M P 0 a E,

Virgilius annnm agens 30-^91.

'Silenus ebrius et a duobus Satyris vinctos camieny ut solvatur, dicit de remm origine, ex opinione ab Epicuro concepta, indeque, popularibus ex auditionibus, res perseqnitur usque ad tempora heroica gestas: ex quo carmine pauca poeta, quemadmodum recprdatione quasi obviam fiunt, vel accuratius vel strictim iterat.

Aliis autem poematis formae Tbeecriteae etiam antea Tirgcilius cognitus hqp quidem dicat exordiens bellicoso Varo, laudibus alius amici» Gaiii poetae, in cantu divino v. 64 — 73. additis.

Quippe in noqa ecloga v. 26, quae tempore aestivo anni DCCXIV. conscripta est, Varus vir esse con- spicitur, a qno Virg-ilius praedium sibi, quod vi vete- ranomm militum praeterque Caesaris Octaviani pro« missnm ereptum fnerat, restitutum iri speraverit; ita, nt 6rai|;matici8 iacile fidem habere possimns, agris

6 ECLOGA VL ARQUMENTI NARRATIO.

eum dividnndis praepositnm fuisse Gailiae Transpa- danae, et/ post Pollionem inde profectum^ provinciae eum imperio praefiiisse. Vari, poeta promiserat^ si Mantuam servaret^ carmine landes celebrare; condi- tione, aliqua ex parte certe, expleta, haec ecloga Yari laudem fert. fg^itur aetas sit anni DCCXV.» quum, tricesimum annum poeCa agens, post pacem Brundisinam extremi anni proxime superioris (Arg. IV.), Octaviano imperatore, ad tranquitlam patrii agelli po^sessionem rediaset, ut^ moris maturis y* 22* > deo- rum silvestrrum sppecul^ri cantus potucrit.

Eam rem, ex blanda Galli apellatione conjicere hceat, bunc et ipsum, quippe ufri^ue amicum^ ^non- nihil adjuvisse; quum, Seryio auctore, a tniumvirift censere ei eas urbes mandatum fuerit, quarum agri non distribuebantur. Gallus^ qui anno septingent^ simo vicesimo octavo, quadragesimum annum agens» Aeirypto cnm imperio praefectus, manum sibi intutilL tunc quidem in annum vicesimum septimum in&fres- flus eratf quam in aetatem et auctoritatis ffravitas et nrmata poesis laus v. 64. cadere potest.

Grammaticorum denique fabella, Ciceronem qyoque hanc eelogam, quum a Cytneride meretrice cantaretur. stupefactum audisse, et laudem de se et de poeta exclamasse, quam in Aeneidis Xfl, 168. postea illa- tam esse, ea iiulla animadversione difirna est. Ad X» 2. docebimur, quam parum istos homines de Galli deque Cytheridis consuetudine animis deliberasse.

BCL06A VI, i-^i. 9

Annotaia.

i*^12. FoSta' h^ naoa eclogn» aifiil prdstiikif snperiofM t* 3€.' hiutfes connleinorar^raC Va^i- drieis; treaqBe verbu« quari riiemoriter fe<^t cAli^il N^c^ »ti videtur j exyidtitiill» carVniiii se lieridico |)l*aeteto)iiif fnmitt fluficere, eelo|^an» prb iNo dicans aldoris i^i^ ritns.' — Tenuis arvorum poeta carnien e{^o h^roi« eum sttsceperani, sed Apollfne irat». Qnare alii, o V»re, foKiter a te facta oMient: eqtlid€Nft' Carlninii tantum bucolica, non qua« Apollo vetat^ aud^b.* T»^ ■len etiam haec, sicubi forte phicent, tnas^hitid^^so^ nabunt, eoque surgent animosius.

1 — 2. A Thall» excitatua cmn* pfm^s' fMli^ Rovnanos primus ego- leviora carminn fbrmne Theo^^ criteae experiri dfgnatns sum, nec ad temlili^ ne^othi pantomm silveitriimi moratBB erdbui. HlttCatBmv ne^ 9$rm Tkaim^ quae mibi meiqne «imilibns £ivetj* pri^ nla hunc Indum industria sua dignata est Pofta;* «g« superbum reteritus, unus de muliis Videri* vttlt Bfobiles Romani an una cum eo' eciogam ekpertl sint, nescio; Cmquii scholiastes quidMn ad HoraHif.' Od. 6. de Varii eclogis sermonem facit; cf. IX^ 5&. Pari potestate primu9 Lb. III, 10. dicium est. Bnr- mannus carmina- tamen intelligit, primae adole^ntiacf- stttdia, quae bucolica erant, nnde poStam, andaciof^m fiMstnm, si possit ad epiea transitnm fficere, sed Inl^' stra, perfolitatum esse. Quasi jam tum carmen* epi- eom po^ta serio sifecep^t! Thaiia^ -e AfusfS sivtf' Bymphis animnm inspimiitibUs III, 85« VII, 21. X. t.,< D0»en a d^XHv^ germfnare» invenlftrttt, et, Plutar-»'

8 BGL06A ?l» 3—5.

cho anctq^e, 8ymp. TS^y 14« y sacra erat agricolb plantaram quasi germiDantiain nntrix; ApoHonii scho- liaste autem auctore, agriciiltarae quasi arborumque sativanim inventrix* Versus Syr€$cusiiy ad exem- plum Theocriti SyracnBaqi» qai pastores Stculos me« liora canere docuit IV, !• SyracosiuSy Graeca diceudi forma» In sa^ibus majores per aestatem greges pascebantur.

3 — 5. Ego, ctti gloriae est, quod aliis ruboriy quum praeiia et reges canere auderem, iratus Apollo ad greges me remisit. Carmen de praeiii^ et regihus susceptum, quod v. 6 — 7* comprobant, nullum aliud erat, nisi Vari laudes, quas carmine se celebraturum esse IX, 26. significaverat: qui Yarus, sub ntroque Caesare dux factus, si minus contra re» ges Gallicos, contra viros tamen Pompfyanae factio- nis praepotentes, qui more Romano reges appella- bantur Lb. 11 > 498. 504., in bello civiU, coatraqoe r^^t;^ cum illis conjunctqs excellaisse videtur. Bei^ lum civile etiam vetcres interpretes apud Servinm intelligebant: quum alii de regibus Albanis, quorum nominnm asperitate poetam deterritum a perficiendo abslitisse, alii de Aeneide, Minoe rege in Scylla fa- bula (cf. V. 74.) et de tragoedia quadam Thjeste nugareotur. Viriura imbecillitatem Uoratius quoque praetexens petitores sciebat repellere* Varo quo minas stomacbum faciat, risum de semet ipse movet Virgilius, Apollo quomodo auribns leniter^ vellicatia de tenai officio eum monuerit Cytukius^ Apollo» a Cjntho, monte Deli, in quo naltus est Aurem perpelieis$es qoasi aaditi alk|aem oommonefaciebaDt;

E€LOGA VI, 6^8. 9

qnem morem Muretns in nnmmis aeneis, qolkiis f^vfj'' fAovtva^ fnemento^ inscriptnm erat, animadirertil;. In

auriculay Plinins inquit**), memoriae locns est, qnem

tangeutes antestamur. Qood Servius timdidit, anris'

nemoriae consecrata est, frons Genio, digiti lUiuer-

rae (rarum id inter nostrates), genua Misericordiae.

Pastorem agens poeta^ uti alias Menalcam, ita hoe

bco THyrum se dicit, non iliico tamen propterea

cujusque Tityri in eclogis obvii personam suscipiens.

Deductmm carmeny carmen orationis dnctu ieniore^

proprie carmen fili tenuioris \pingue9 autem, n

euttt versus pondere auctum, tennitati carminis con«

snlto oppouitur]; simiiitudine a nendo petita, quod

artificium etiam tum nobiiissimae quaeque matrooae

ezercebant. Quintilianus Vlil , 2. ,p. 67; observavit,

Virgilium ita dicere ausum esse. Yoeem deducere^ ,

attenuare vocem, reddere tenuem et tinnulami

Macrobio auctore JSat, W, 4» 9 Pomponius quoqne,

Bononieusis AtellaDarum poSta, dixerat; et Voce de»

ductUy voce summissa, et ipsi Afranius et Cornifi- '

dus: quod Propertius II, 33 (24), 38. suseepit, el

Neroesianus II, 11. cum aliis in tenui ftio eonure^

sive subtili voce loqui, troosformaveruut Non im-

probans Horatius II. Bp. 1, 225. tenui dedvctm

po^mmta Jiio carmina dicit subtili stamine detexta,

eleganter polita: quae imago inter nostros quoque

bomines trita est.

6 — 8. Quare fortiter a te factorum, Vare,

laudes aliis ego relinquam celebrandas; ipse carmen

•) XI, 103 (45).

10 BCLOGA n, 6— S.

pastoritiiun teoni amncliBe caneieiniliinaiii. -^ ¥a^ nis, e qiHi asBO DCCXIV. poetae fuktm peinlebat» parvam, vix suspicatw sit, juvenis Awiioi edogpaai Miaen eju» magis celebraturam esse, ffmm sva ipskw facta forlia. ^irg-ilii tantammodo cansa eam' noviBae oiipimus, Virgilti tantummodo» opera verisimttfs aliqnid nanciscimuF. Vir, cut Caesar Ociaviamn in agrormi diiudttndornni gravi negotio eam potestateoi permit^ lere poterat, cBJnsque virtutem bellicam ad aeqnBlen laitdari licebat, iste demum, qnod videtor^ intep chi» ros tum temporaa CaesaiiBnos nomiaandws certe fue^ rit. Atqui ab ipso Jalio Caesare 0; AHm9 TmrM qnidam in bello Gallico VIII, 29-^ et iu' bello civili lli^ 37« pnM^ectus equitum fortis atque pmdens finsso pvaedicatu^. Is quum, praeter fidem praeterqne flMv titildimuii aninii^ et prudeotiani) Gallkieiquoque'utritts* qiift>. Botitiam^ baberet: agris Traospadauis Caesar Odaviantts^ qimm describendos- ab Antonio impetra'- viise^ legionibim, anno DCCXJII'. sane enm praeyo» nepe- potuit; et I^sgatos Antonianus, Asinius PolliOy postquam extremo anno DCCXlli. Pemsiam L. A»> tonio obviom iverat^ Brandisii vero cum M. Antonio se conjonxerat, vacantis eidem vel snmmam potesta- tam> provinciaft committere. At legatos, qui agroa Transpadanos legionibus descripsit, Alfknnti Yuru9 a. Grammaticis (Donat. vit. Virg. 30, p. IV. Serv. VI, 6. iX,' 10. 29.) uno ore paene, nomqmim AiiuSy dicitnr. Verum alii Grammatici, objioere lic^t, ad Vi, 6. nostrnm Varnm cum celebri P, QuineHii^ Vmro commiscent, qui anno DCCXLI. consnl erat^ anno DCCXLVii. in Syria legatns opibua se ditavit, anno

demam DCCLXIII* cum tn^m IfsgioDibp^ ia Germawi periit,.itaqiff) vix iiiino DCCXV. oltri^ ptiosam juve»» tutem aet^tei jiroc^sisse pat^^at,: qii^Di illi cum cela^ bri lCto. P. 4&eM0 VarOy «li aDoo pCCLV. a4 ^^Q^^larift dignitatis gra^um adfQOoditat , e^m per* ipiscuerint? Ccrte id a more Gi;ammejtica b^ii^ itft abhorreretx oisi Servius IX, 10» ex antiquioribus vei DQminatim or.ationem Corneliiy CorneUi Qj^lli uti vid^ tur, ib Afffiuum^ laudaret, in qua hic ad JMlan^imi mandata sua migrafts^ arguebatui*, A. i^^ grw testimonio pro Alfeno Varo levis facultays^ qua if Atius fiierit.9 momento loi^ge praeponderatur* Ai qi^i^ fii|t deiiique hic Alfynus YiB^npf Ad spedm quidem prajsfectus militiiii^, fuit, qui, qfiod'. in.. aliin quoque ejfis similibus fiebat, oullam insignem £mimi in historia aflieptqs, utrumque Caesarem in vi^iiiii rcportandis adjuvit, et^ in agris dividiindis», quoii vms^ datum habebat, propter Virgilio habjtiim bfinorjsm hqnore est djgqus habitus, ut ad pofiyteros tamquM exiroia^ vir forjtitudinis traderetur, Jiirjs con§|i|ti|S quidem post celeber factus P. AifenuM (luve. A\^ nius) VaruSf ^ disciplina Servii Sulpicii, quppum veteres Grammatici quidam (Serv« IX, 35,) ^m cmVf fuderunt, vix esse potuerit: quuoi, nec nostro belKcqs^ Alfcno Varo a laudante poeta juris scientia^ studiliiilf, Deque illi bellica laus usquam tribuatur; juris cpuir sultum vero^, nisi Horatius Serm. I, 3, 130» eji^ certe interpres in juventufe Creinonensem tonsoremi aut, quod alii falso contendere. videntur^ sutoTieqi fiiisse praedicet. ^. Varum Ep^cureum vero^ CaOi* saris amicum in Quintiliani VI, 3, 78« p. 381. (idm

11 ECLOGA Vl, 6-^8.

fortasse, quem Horatius Od. I, 18. Epod. 5. caiiity et Qubtilianus X, 3, 8. p. 241. testem citat de lenta Virgilii opera, Philargpyrius autem ad Bcl. II , 70. qnasi interpretem yirgiiii) * hunc eumdem , quem no- gtrum Alfenum Varum, fuisse, non 'neg^are audeo: quamquam in tenui verisimilitudine negare et tutius et acutius haberi' solet. Quodsi Cato aliquis^ si Brutus, si V|u*r6, 'si Asinins, si Galliis bellicam scien- tiam cnm philosophia conjnng-ere potuerunt; quidni JL. AifenuM Yarun? Profecto Dbnatus Servius^ Phocas, -sanie post antiqniores auctores, testes sunt) et nostrum Yarum et Virgilinm v. 31. Sjronem Epi- « enreum, magni factum a Cicerone ep* fam. VI, 11., de fin. II, 119. [c. 35.], audisse: quod commodissime causam docere posse yidetur, Varo militi quamobrem cantuiA' VirgHiiis ita ab Epicureis praeceptis ordien- tem de /erum origine dedicaverit; praesertim quum etiani Gallud additus ex asseclis esset Epicuri t. 64. Itaqne per dubie lucentes historiae reliquias ad L. Alfenum *Varum aliquem pervenerimus, qui Epi- curi praecepta sectabatur, et pro Caesarfs rationibus in armis erat Perperam id de ingenioso Virgilii amico Quinti/io Cremonensi, qui nec bellator erat, nec Varus appellabatur, interpretari velle, aeque in- snlsum est, atque cum Vario poeta IX, 35 Varum commiscere, et, cujus causae Pomponius culpam sub- iit, cum yiro docto M. Terenlio Varrone. — Erunt, o Vare, qui lauden fortitudinis txi»» cupian$y freti et elati viribus suis, ordiri, et trisHa bellm Romanorum principum t. 3. eondere^ stfucto car- mitte epico canere. Ipse Tero rusticum carmen inter-

ECLOGA VI, 9—12. a

ea meditor, inter cantnm tenni amndiDe modos mA- didans I^ 2« Tenms arpndo doq eximie stridens esse debet stipula ex simplici calaiqo vel arimdine III, 27«; fstttla quoqoe Cul,. 99. compiusta arundoy et apud poetam , quem Plutarcbus m^X rijg aoQyT^ aiag laudat, 6 xi^QonXa^nog ,d6va^ OLyJxag calamuM €€ra effictus et ionans boves p^scentium dieitur; et Euripides 0r. 144. spiritus^ h»hetjistu/ae ex tenui afundine* Aptior quidem ad; altijorem hajiui carminis «agresitis spiritum est fistul^. . <,

9 — 12. Non ab Applline vetitus ,y. :3. .tcun ega gTavia canam. Attamen^ si qujs .etiani ht^ec. carmina rustica, quae mihi Deiis praebet> ea,t4 «^is-amanti animo vei legere cupiat; . sive tenuiUsN s^ii^e^ altius spirantia te resonabunt. Nec paginae Pboebus^alicni magi^ adspirat, quam cui Vari nomen in froqte» prae-» scriptura jt^i^ '^ Non^injpssay» nQn..injusi;u.AAppol-> linis, Cerda et Ruaeus, .meliores .quosque..aiictores Servii sequentes, qui ad illud ,aurem nelfere nos animos nostros retro conyertere jubent ,, interpretaa* tur; Catroeus jussum.aliquod Jntelligit Apgusti, quem in octavae quoque eclogae. v.\ll. .prA.PQtlione factt jubentem. Si legat^ qupd mpdes^ius (iicitur, quam si legety Heinsius, in Prisciani XVIII. c. 10. f. 87. et in codicibus reperit; cf. II, 57.. IV» 59. et X, 33^ 'Humiles mf/ricae altique saltus poetae nostro IV, 2 — 3. quoque imago sunt humilioris et sublimiorig carminis rustici; in «lecimae eclogae versu 13. myri- eae^ carmina humiliora omnino significantes, iauris nobiliorum carminum in arce montiuin Musarum op- ponnntttr. Hoc quidem in loco edogam .poeta nun-

#4 EOLOGA VI, 15—17.

dikt iipirmiteiii aHiore alara Mlrestri, ad quain cbgita- fki ettm de exceho Taro, cu! nis^ribitur, animabi^ IMos, quo, qni fn agfris can^bant, accuratiota carmina intef cantes et fistulae alternas vices in cortice in- seulpebant, ad T, 13. annotatus est Pagina^ latus Mtoscripti folii, sive e cortice, sive e ligno, sive e papjro yel cbarta Perg-amena i^it: tOcalinlo ex ^'gri- CUkuta petito, ubi actum quadratum sive aream d<9claraC: unde translatum plagulam priibtim quadi^d^ tam scriptorum verisuum indicat. Ita pa^iua est in Catpttrnfi I, 20.:

Sed qaaenam sacra descripta est pagina fago, daam ipodo, nescio quis, properanti falce notavitT

Ipsos veir9U9 di<iens, aratri quasi quasdam con- tersiones rusiico Tocabulo Romanuis dicebat; scripta quoque saepe exarata dicebantur. Eit Vari prae* 9eripHt mnnew apparet, non Silenumy sed Tarum^ ^uo nomine primus Dbnatus vit, Virg. 24. eam ap- pelhit, banc eclo^ain vere inscribi. Hafniensis A pfO- lioiMM, morem vitio scriptum babfet.

13 — 17. Carminis de canente Sileno exor- dinm; cujiis cantum sublimem poSta accprate et' cal- lide seqnuturus, princarum ^M)df^«iri9i,'quippe dea- rum Graecae vetustatie nihil nescientium 7/. II^ 485, auxilio opns esse existhnfM. Culfbir baruia' Dympbarum egregie cantricum, quartiia' numerifih' Ho- mertis et Hesiodus novenarium constitueba^nt, dum' deae quoque aliae minore numine fontanae, qutfe po^ tls aspirarent, altit in terris aHo'numero'et nomine' coltftbaiftur, ex Tbracia matifritts cfrndita ori^nem'* du^fose» vfflettfr; Nam Pieriay Strabo inquit X. S

ECLOGA VI, 13— ir 18

p^ 471» et (Hympus et Plmpla et Libethron regio-*

nes et moiites antea Tbraciae «raitt; nonc eos Ma>*

cedones tenent; Heliconem quoque Musis .Thraces

dicabant^ qui Boeotiam occopabant, ona cum antro

njmpbarum Libetbridum: yeteres quoque artis mnsi^

cae magistri Thraces dicuntur, Orpheus et Musaeos

et Thamjris; Bumolpo quoque (cf. isocr. Pantffb.)

inde nomen veniebat Ckromin et Mnttsylmm jti-*

venes /Smtyro^ esse, ex priore consuetudfne Y!tfll

Sileno v. IS, ex pneri et aeni^ comparatrone facta

et ex nymphae fanHraritate apparet, Itomines quum

oympliaram et deorum silrestrrum coirspeettf in ftrn^

rem agerentur, fymphatiy Wft(p6kfj7tTm. Tb«oi6r;

XIII, 44.: ,

Nymphae pervigiles , diTiter Yos , tetror agresti.

Et Ovidius Aer. IV, 49.:

Ant qrras semideae Dryades Fatiniqne bfcornes NmBiiie oontactas attomiere fao.

QMre licefc qnantnmyts Nemesianvs iif' imitaiione sna

Eol.. I*IL pastores eos eosdem babere videatur, q«l

hie V. 85. oves compellunt, et m Caipumif VI, 4^#

pMtor quoqne Mnasjlus dicatur: ^tyros esse, vete»

MB qnoque Qrammatici opinabmitur, quibus et ipsi^

nomina ex aliis fortasse carminibos cpg^nita erail^;

quemadmodum in artb operibus etiam' nunc similia

baud raro iingi conspicimus. Swtyri^ qui^ primud^

ab Hesiodo dii; praesides silvarum Peloponiiesiacaruiti-

fiiisae dicuntnr, et a pluribus Sileni quoqne et Ti^

tyri nominantnr, quemadmodnm alii dii, genii mon^

taiuny Panes, Cekitauri et Cyclopes, formam humanam^

cam jfaramm mtiirB mixtam habebant.v Ab antiqttia^

16 ECaLOGA VI. • 13 — 17.

simis Graeds perqaam auriti exbibeDtnr, calvi) rimi, birfuti, colore sangaioeo, comibus birciiiiflit»^niiinaD* tibusy et caudis equiuis vel caprinis additis; seniorea vero, eximie postea Siieni appellati^ barbati* Poste» tiores artifices, partim capripedes et iongioribus cor* nibus ef&ngentes, ad majorem aliquam Panum simili- tudinem eos conformabant: Ep. Mjth. II, 30. Satj- rus, Baccbo educato celeberrimus, doctus senex JSi' iem«s erat, cujus nomen ad Silenos baereditate trans« iit: Pindaro auctore a Maleaoriundus erat, et Na- jadem in matrimouio habebat; quod alii dicunt, Nym« pbam Meliam, quae Pbolum ei, Centaamm Arcadiae, peperit; Tbeopompo auctore {Ae/. y, b* 111, 18.) Silenus ab Njmpba editus erat. Amans omnibns cum gregalibus suis JaccAi sive Baccbi, alumni sui, potum furialem^ besternam crapulam simul cum bo- dieruae initio in antro silvestri nunc edormiebat: quae crapula tamen pptorem adeo expertum divini eerebri non- tam, quod irrisores ei objiciunt, mente eepit, quam ad sublimes eantus commovit. Ipsi poe« tae, Horatio jubente Ep^ I, 19^ sana mente vi vini exuendi sunt, ut Satyris et Faunis suis Baccbus eo|i annameret* £t Epicharmus pater brevi decidit {AiAen. XIV, 6.):

Non Dithyiambns est, aquam u ta bibis. Hesternam crapulam hodie resuscitatam fuisse, Sileni recens corona modo que delap%a et cantbaras etiam nunc e manu pendens indicio est; nam id quidem fer- ventibus nunc boris diei agebatur, quum cantns subse> ^nens reliquam tantum partem diei oocuparet Fortet potores frontem suam ^ertin e firondibos ei floribqs

ECL06A TI.. 13—17. 17

refngerabaDt: Bacchi amici pampinos vitinin et ra^

BMMi hederaceos cum flavis corjrmbis adhibebant. Id

vinoleDtiae turbido calore corona deo dormienti dob

tantum deciderat, sed^ quamqnam modoy paulo ante,

id factum erat, etiam /^rocflf/ jacebat: i. e. pro ipsa

rei ratione loogius aberat^ quam si sobrius eam

amisisset. Istud procul satis crebrum est, quod

genuslh XXIII, 880. Aen.Xll, 470. Miltonii Eva V,

10. somnii perturbationem capillis sparsis, genis fer*

ventibus indicat. ' Tamen diligens senex amicum

catUharum^ in quo denique aliquid adhuc vini in-

erat, ansa, multo usu aUrita, tam firmiter retine-

hat) ut incerto statu peuderet quidem, sed nbn re»

dinaretur. Taaium cum Camerario ea potestate

accipiO) qua rarius dicitur, pro modo, paulo ante,

quam eamdem potestatem taniym ^od habet. Ita

id Servins interpretatur, et ita id Valerius Flaccus

VIII, 288. sine dabio adhibet:

Qaaeqae die foerat raptim formata sab nno^ Et tantam dejecta sais a montibas arbor.

Faber proeul tantum conjunctim iegens, et ad imi* tationem t^Xc xoaov Graecorum id dictnm esse pu« tans, 9aiis procul eo significari posse opinabatur; sed istam Graece dicendi rationem, nullius auctorita- tis, ipse Dnkerus in annotatis ad Servium refutavit. Aliam vim huic ioco illatam reticeo. Jacen$em et jacebat vicinum, si qui sunt, quos offendat, eomm aoimos referre post referunt v. 84. 85.» non mip- nus in vicinia positum, et juesit in eodem loco paulo post iteratum placabit. CantAaruM proprie ecdrabaeuex vaa potorinm erat tnmido ventre»

18 ECLOGA VI. i^-^n.

pluni) aDsatnm, ex argiRa^ saxo rA meftallo, qiMMl commuoem qaidem ad usnm adhibebatur) impriaMi vero Baccbo ejusque comitibus sacrum erat. Qnare fuperba arrogfautia arg^itur, qua C. Marius post Cimbros Teutonesque vietos^ non aliter atque Liber pater post Indicnm triumphum, ex ejusmodi cantha- ris iemper bibebat V, 29: arator Arpinas! indi- gnatus Piinius (XXXlli, 53. Valer. Max. Ilf, 6, 6.) addidit, manipularis (ex faumili loco ad summam dir g^itatem perductus) imperator! De allegoria,* quam Servius hoc loco divinat, v. 31.

18 — 2!2. A sene venerabiti et artis musicae amanti, qui alte volitantera Bacchum educaverat et artibus instituerat, et una eum Marsja et Oljrmpo tibias invenerat Strab. X. p. 470, cantum ad occa- sionem famiKaris consuetudinis saepius jam studiosi Satyrisci promissum habebant. Quare juvenili timi- ditate nunc appropinquant, ut vinculis injectis dila- torem cogaut; et lasciva nympha animum iis addit. Vetus populi opinio erat, obstrictis manibus vel vin- cnlis deos ad vaticinandum et canendum cogi posse: quod a Menelao et Aristaeo in Proteo Lb. IV, 396, ab Hercttle in Nereo, a Peleo in Thetide, a Baccho in 6lauco Athen. VII, 12; in Fauno et Pico, Itali- carum sitvarum numine, a Numa factum erat. Ipse Silenns priuj», qunm ex Thracia Bacchum in Phry- giam comitaretur, a rege Mida in ejns rosetis fonte ?ino temperato ebrius factus, et vincnlis injectis ad 4oetum sermonem coactus fuerat, cujus aliquos locos Aelianus III, 18. e Theopompo, et ex Aristatele Plutarchus com. md Ap^iian. servavemnt Siniile

BCLOeA Tl. 1S^3&. 18

coIIoquiuBi, pmoBe sapientiae pleBum, ideni) Pin« daro auctore Aristoph, Nuh. 223^ cnm Phrjge Olympo, musico e disciplina Marsyae Satyri^ qnon- dam institnit. Firmitas vinculi ea in re non repnta- batur^ quum S^il^nus» uti hic, ita in Ovidii quoque Met* XI, 91. a Phrygibns msticis eoroai* vincia* iur, Amoris instar apud Anacreontem:

Sertis Amore yincto,

Vinc^aBi dedere Masae,

Seryaret ut Venustas. Ambo et duo veteres, ad imitationem Graecorum, etiam qqarto casu dicebant. Hafn, C ex ip9%9 ba- bet crebriore nsii tritius. Najas. Aegle^ sive splen- dor^ vicini fontis nympha est II, 46; eodem nomine una ex Hesperidibus v. 61, et ex Heliadibus v« 6!2. dicebatur. Petulapte nimirum animo senis faiDiem pugni captu mororum oblinit, ut ad hilaritatem eum excitet: ita id ipse Silenus, ad Venerem non indo- ctus, risu suo et praemio, qnod midatur, interpreta- tus est. Honorem aliquem alicui hac levitate habi- tum esse, austeri tantum opinari poterant Gramma- tici, qui non frustra didicisse vellent, deos et trium- phantes prius, postea deos, qui agris praeerant, ru- bro tinctos fiiisse X, 27, et Pausaniam^) de incolis insularum Satjridum tamquam de rubris semiferis dixisse. Nicander (fragm. p. 282.N.yill. ed. Schneid.) Atheu. \\y 11. morum inter prima auctumnum nun- tiare, et Columella X, 401. raororum sanguineo succo post ortum Caniculae candidam fiscellam manare di- cit Eodem tempore saltatrici Vi^r^Uii v. 21:

*) Paoi. I, 23, 7. Plia. h* n. VH, 2. ibiqne Didee.

2*

20 ECLOGA TI. 23 --30.

Sant et mora craenta et lentis uva rac^mis, Et pendet junco caeruleus cucumis.

Sanguinea pro rubra, quales ebuli baccue X, 27« et mjrti a^restis Lb. I, 306^ ad Pyramum et Tbis- ben uihil id respiciens. Mora Mori nigrae Lt, terris tl^idioribus quum sua sponte crescant^ mora HuH (Niclas ad Geqp^ii. V, 44.) iotelligere uon opus est

23 — 26. Suavis senex, cui Aegles venustae lasciva petulantia non minime arridet,^ ridet de captu- ra, et Satjriscos sednlo etiam nunc yincientes hor- tatur, ut denique solvant; etiam sic se perspicere» qnid pueri valeant. Vidisse satis est, futurum fuisse, ut vos possetis! Pueros^ juvenes Satyros lepide dicit^ dum forte factum eorum, quod vix fieri po« tuisse visum sit^ se admirari simulat; quemadniodnm in Ljcophrone Athen* X^ 5. cavillatricem narratio» nem allocutione orditur:

Paeri, patre e probo vel improbissimil Plane sciens, iis quid debeat^ carmen, quamvis ne- mine poscente, promittit; njmphae autem, quod mo- ris eum tinxerit, aliud aliquid praemii, quod illa vix a debitore exegerit; cf. v. 47. Voiti^y prisce di- ctum, Heinsius in aliquibus libris manu scriptis re- perit

27 — 30. NumeruM^ rhjrthmus in cantu inclu- sns, sive ad concinnam rationem dinumerata, et pro argumenti varietate varians saepe agitatio et motns membrorum versuum, quod veteribus poetis efficacins esse videbatur, quam sonor adventicius Lb. IV, 175> nunc effecit, ut Fauni ^t ferae Mvarum ad'au- diefidum approperantes» paribns motibas ezsnltarent^

BCLOGA VI. 27—30. M '

ipsaeqiie arbores prae libidiDe cacninine nntarelit. Tam admirabilis moditlati cantus effectus, nostra ae** tate a caotu. aliena (qua pauci versum accurate di«- nensum ^sensu yix yel ad aures^ nednm ad.animum accidente legere sciunt) non defore non dvbito, quibus ad ridieilnm usque exaggeratus esse videatur* Virgilii aequales, qui riijthmus qnid in cantu et in eratione possit, et ipsi planius sentirent (tam plaii% ut, Cicerone [Orator. c. 63 J auctore^ aliquando m foTOy quum dichoreus apte caderet, populus Roma- nus laetitia gestjret et applauderet) , et qui cuiaiila» tas numerorum conformationis laudes ex artis -ma- . gistris nil admirati audirent: ii ea in re consecrata- mm fabularum de Amphione, Orpheo et Arione et ^inionis recordabantur, quae etiam tum yigebat Lb. IV, 64, qua pastoris, venatoris et apes curantis '4i^ mensis sonis ipsae ferae obedirent. /^ism, Pici filiusy priscus rex Latii^ ex iis, qvi primi aliquam humanitatem afferebant, post obituia numen agrorum factus vaticinans, Faiui i. e. dementis nomine co- lebatur. Graeca sacra quum irruerunt, ipsum qui- dem esse Panem Lycaeum sive Lupercum, Fanmon « anitem, ab eo et a Fauna sive Fatua editus, quo- mm Tox ex silvis, saepeque terrore Panico in proe- liis andiretur, Panes esse fabulae a Graecia nuper illatae interpretati sunt. Est, quod notatu dignum Tideatur„.Horatium, quoniam in usum elegantioris et translationum inteltigentis Romani scripsit, numqttaiJt Arcadico nomine Panem, sed Faunnm dixisse; con- tra in Eclogis Virgilium non nisi Panem , quoniam Graeca soboles Meliboeorum« Tifyrorum et Menal»

/

a!l BCLOGA TL 51—8«.

canun patrio Domine tantaiii enni dieare oonsneneet: JPtnmos ut pro Panibus poneret) in bae nna a ae eeloga impetravit^ quae altius spiratk Jkudere^ tal» tare^ I, 10. Hafn. C eumi B aeque ac Loago* bardicus mutare, quod ex nuiare yidetur ezortnm, quod, faciie verioey alii legunt: nmimre quead em^ eumina, cacuminibus mitare, cf. IV) 60. Diis ani* mos excitantibus, Phoebo ApoiHui et BacchO) Pmr^ maeus sive Parnassus sacratus erat, mons Phocidis altnsy duplex caeumine, cujus in radice Delphicnm oracuiuffl situm orbis AnaximaDdrei umbiiicus esae dicebfttur. Scilicet cantus ApolliDisy sicuti OrpAei Thracik Lb. IV , 454» rupes et feras excantaret ne* cesse etat. Mhodope montes continni ex Haemo Thrado erant^ in quibus Orpheus mortem Eurjrdieee lamentabatur. Propius mare Aegaeum mons Jema* rue erat Lb. II, 37^ Homeri Ciconibus in urbe I»» maro et vino Maroneo illustris. Propertins lil, 12» 25. fiV^ 11, 25.|, quemadmodum et ipse Lncretimi V, 30, Graeco more et plurali numero Cicemm moM lemara dicit, et II, 13, 5. [III ^ 4, 5.] in Talle Ismaria, sicuti ia vicina Pieria, quercus et fe* ras cantum senis Tbracis sequutas esse affirmat. Hafii. A. quoque versu subdititio additum habet: Q,uantum emnis gaudei mundui caniamte Si» iene: ex Servii id interpretatione mendad enatnm; nam ex prioribns mente adjicitur: quantqm siivae» quae circum erant.

31 — 61. Carmen Sileni, ex quo aliqua tan- iom poeta repetit, Bpicnreomm sequutum opiniones» mundus, narrat, qui factus sit, et qnos eventns ad

ECLOGA TI. 31—36. fiS

tfsmpora heroica usque hakierit Quatnor denento» rum primordia coeiiBl; et compomint, leviora quidem aerem et aetbera, g^aviora terram et mare 31 — 36; sole et pluvia plantae et aDimantes fiunt 37 — 40; vices aetatum terrestrium usque ad diluvium 41 — 42; tempora heroica, Argonautae 43 — 44; Pasiphae 45 — 60; mala Hesperidum 61; Phaeton 62 — 63; nemus Gryneum 64—73; Scjlla 74 — 77; Tereiw et Phibmela 78 — 81.

31 — 36. Syronem Epicareum yirgilium aeque ac Yarani audisse, ea res a Donato, Servio etPhoca ooram aeqnalibus plane inveniri non magis poterat^ quam alioquin parum perspicimns, quid causae sit, cur ab Epicureis decretis carmen ordiens Varo in* scriptnm fuerit. Servius ea auctoriiate confisus etiam faanc miram allegoriam proponere ausus est: Silenum esse Sjronem, Chromin et Mnasjlum poetam et Va- rum; njmpham autem supervenientem praeceptum Epicureum repraesentare : nil sine voluptate summum perfectumque esse. VeFum ^uid alieuis testimoniis opns est? Ipse Virgilius in Catalectis, quorum sin- cerae originis fidem cum Grammaticis Quintilianus quoque et Ausonius faciunt, praeceptorem suum Sj- ronem laudat VII, 8:

Nos ad beatos vela mittimus portus, Magni petentes docta dicta Sjronis, Vitamque ab omni vindicabimus cura.

Decimo in carmine quoque ad villam SyromU prope a Roma, ubi, dum agri describerentur miiiti- bns, quod videtur, inde a vere anni DCCXIII. usque

114 ECLOGA TI. 411—56.

ftd pace« BniDduinain aactimiDi DCCXIV, caiD saia delitoit IX ^ 4, memor ejns animns loifuttur:

Yilliila, qoae Syronis eras, et pauper agelle,

Yeram illi domino ta qaoque divitiae: Me tibi et hos tina mecam , qaos semper amaTi,

Si quid de patria tristins aadiero, Commendo, in primisque patrem. Tn nnnc eris iOi Mantaa qaod fuerat, qnodqne Cremona prias. Ad V. 74. videbimus, Gallum quoque^ cujus fit men- tio, e disciplina Epicurea fuisse. . Ex Epicuri opi* nione (Lucr. V^ 417. Plut. piao. PliiL 1, 3> 4. Diog. Laert.), quam a Leucippo et Democrito fere petebat, principio iDfinitum inane erat, in quo ato* Miy sive aeterna, individua et quae mente tantun aentiri possent primerdia^ varia et *forma et ma- gnitndine et pondere, temere ultro citroque fereban- tnr. Multo impetu facto, in vasto inani hic et iliie deformes moles cogebantur, quae quum seorsim ver- sarentur/ iDnumerabiles mundos constituebant Nam qunm in turbulenta concursione primordiorum sensim aensimque paria cum paribus cohaerescerent; secer» nebantur variis et formis et sedibus, gravimti qui- dem deorsum, sursum lata ieviora: ita^ ut ex hia atomis non aliter ae seminiituSy principia rerum, terray a^ua^ ad'r et ignie aethereus orirentar* Nam haec quoque corpora, quae ab Empedocle ele- menta esse dicuntur Lucr. 1, 713 — 717, ex pri-« .mordiis fiunt, quae ipsa Empedocles Plut. I, 13« cognatas et rotundas particulas, Leucippus et Demo- critus Arist. caei. III, 2. %a nQoifa aw^axay prima corpora, Epicunu autem at«»mos, et Lucr. I, 502. Memiaa rerum et primnordiuy principia origiDiuat

.BGLOGA VI. ai~36. ^

prima quoqoe IV, 187« »w primain viatieffn dicit/ Iii« igitnr, quippe primis rehuM^ jani omnia ^a?«r- dia^ et, quamvis sit tenerrimmm^ ipsum eoeium eomponebatur liquidissimi aefheris^ Ita Lucretius quo- qne V, 431. exordia rerumy rerum primas dicit origines, id ^st, quod addit, terrae, maris, coeli et animaDtium. Anima^ aer Lucr. I^ 716; t^t;/^ in Orphei /r. XIX. [?]. Liguidu9 ignis i. e. lim- pidus ignis Lucr. Vl, 304. hoc loco dicitur, qni ma- gis aether dici consuevit Orbem mundi^ i. e. eoeluin orhe fternwM, Lucretius quoque V, 5il* cavam eonvexitatem aetberis extremam dicit, quae orbe volvitnr. Tener is orbis non propter prae- sentem juyentutem dicitur, quod genus Lb. II^ 343. tenerae res terrae; sed quoniam prae caeteris mundi partibuti ex tenerrimis exordiis factus est: quam durantem teneritatem Cicero JV. D. II, 25, Plioius II, 7. et Marcianus Capella agnoscunt Gra^ via terrae corpuscuia, quod ' Lucretins ait V, 450, infimum locum in medio occuparunt; tum primum nebnlae instar ex- condensata massa multo minorea res igneae levis aetheris, laeves et rotundae, evoia^ bant, et circnm sternebantur, tamquam involucrum aliquod, sub quo stellae errantes ferebantur. Postea ad mare recipiendum qoum terrae pars subsideret, tellusque, aetliere et sole siccata, salso sudore pro- fundum expleret, dum circa saxa horrentia molliores valles deprimebaotur : plura quoque levia corpuscula vaporis et aeris se extulerunt, et coeli fulgentia templa densaverunt. Sic terrae concreta moles eon- stittt, eoagolata totius ex sentina; et, defaecata, ni-

M BGL06A VL S7— 40. .

tidis corpuacniiB mre, aer et aether maiuMniiit, le* i^eribuB quibasqtte gravioribfis impositis, quum aetber purifisimvs levissimusque eerto motu supra incerta» tempestates spirentis aurae flueret. NereuSy filiua Ponii^ sive cavernae maris, et Faiag, terrae soU- dae, imperabat cum quiDqtiaginta filiabus, Nereidi- bus, mari mediterraneo , quod autiquissimis Graeeia depressum orbis terrestris umbilicum explere videba- tur. De diis, qui ad actum terrae formaodae Ad- fuisse ia fiibulis dicuntur, v. £2p» JHytA. I, 3, p* 13 — 17. Verbum poeticum diselmdere Vii^iliHt» cujus rei Macrobius [SaPurnal. F/, 4.] teatis est» a Lucretio V, 439. petebat. JFhrmae rerum^ con- filrmatio terrae continentis ad curvas oras, manleB» yalles, flumina delabeotia; sed nullis etiam tum plan- tis et animantibus.

37 — 40. Terra etiam tum vasta et vacua» erassis vaporibus aer impletus erat. Ecce! repente (rem paene dieendo oculis poeta subjicit), quod quasi seosu rerum natura animata miratur, novue emi splendore suo ex nebula exit; et nebula in aitum eiaia et in nubes coacta, postquam piwoia facta est, terram siccitate adstrictam tingit Nebulae quemadmodum decidaae hilaritatem ferunt Lb. I, 401, ita eummotae in pluviam vento et sole dissolvuntur Lttcr. VI, 513. Novus sol non, qui quotidie reno- vatur, est Lb. I, 249, qualem esse Epicurus narrii- bat magis quam credebat. Ex terrae solo prae- gnante, primum, pluvia et sole elicitae, piantae fiunft, berbae, frutices et arbores, denso foetu erumpeotes, eiivae; postea spiraniee animae, bestiae et ho-

BGL06A VJ. 37— 4a V

miMeS) quf adhuc biDi fere in MaitibuM alinenta qnaeniDt Lb« II^ 340. A principio, Lucretius inquit V, 781 > ita crescebaDt circa terrae.superficiem her- bae et arbores, quemBdraoduni plumae et pili circa adolescentia corpora bestiarum oriuntur; postea ani- mata quoque genera: quae, sicut adhuc post plnviaa limus tepefactus multas hestiolas excludit, ita tum temporis, propter jujreniles vires tnmentis calore et hnmore terrae et gignentis aetheris, et frequentiora et raajora prodibant. Primum verno calore volncren ex ovis, uti nunc e foUiculis cicadae aestate^ exi- bant; deiode intra terrae sinum uteri fiebant^ e qui- bns maturati et beMtiae terrenae et hominee ad lneem per foramina enitebantur, «t fontibus lactis, mox autem feris terrae frnctibus perpetuo vere ale- bantnr. Panci adhnc ammantes^ auimaliai non magis bestiae sunt qnam homines, qnos Lucretius qnoque V, 789. 791. (cf. V, 820. 821.) animaHa et mortaiia saecla dicens complectitur* Non se- eus Horatius, Serm. I» 3, 99:

Qtiuin prorepsernnt primis aiiimalia terris, Mntum et turpe pecos , glandem atque cobilia propter Ungoibos et pognis, dein fustibo8,.atqoe ita porro Pognabant armis, quae post fabricayerat osos.

Hic tenuie adhuc numerus spirantium et anima" tomm corporwn primum pererrat per montes i^fno" toe quidem, sed fructuum plenos silvestrium, qui tnnc quidem Lucr. V, 935 — 942. et largiores et majores atqne generosiores crescebant. l/t post nopum in Hafniensibus quoque libris deest; spien* deoeere €$ cadnnt B$ incipiunt A. Ignaroe

m ECLOGA VI. 41—42.

pro ignoto9^ exqnisitius dictnin, quod in Virgilii est Aen. X, 706 y Heinsios in libro quodan Mediceo, qnamvis non optimo, et in Vaticano reperit,

41 — 42* Origines rerum humanarum ex Epi- curi quidem disdplina Silenus canere non poterat, quoniam hunc ipsum Epicurus cum omnibus diis som* nta esse censebat. Fabulae de Deucalionis lapidtbns, Saturni regno et furto Promethei, ut et cum ante dictis mundi iuitiis et inter se apte cohaereant, ex rebus varie et traditis et intellectis bic ordo cogi- tandus sit. Primo loco recens creati Krono^ sive> quem Romani dicebant, Saturno rege Titanio an- reum saeculum iiinocentiae degerunt, semper juycnes, nullo labore et morbo, sempiterno yere et fructuum 8ua sponte nascentium abundantia, donec post ion« gam felicitatem quasi sopiti obierunt. Froximo loco, Zei^ si?e Jupiter quum regnaret^ gens erat argentea, jus post centum annorum pueritiam^ raro a justitia conventi juvenes moerorem sibi et immaturam mor- tem stultitia sua parabant, dum nocebant alter alteri, et diis honores et sacra recusabant. Nunc factum est, nt Jupiter, efferatos quum vellet neeessitate so- lertes et honestos reddere, Saturniae felicitatis ve- stigia a terra deleret ignemque absconderet Lb. I> 131. Sed Titanis Japeti filius Prometkeus (pm-. denter prospiciens) , qui^ una cum fratre Epimetheo (sero sapiente), homines e terra crescentes Tiribua donaverat, inepta misericordia correptus, sapiens Jo- vis consilium irritum reddidit; dum in fiingosa feru* lae medulla, vaq%ifi% X, 25. ignem^ unaque cum igni artis scientiam, aut e Vulcani atque Minervae com-

ECL06A*VI. 41 «-^42. 89

Mni officiDa) «ut de Sulis cDrra fuitiiii abstnlit, et ad amatos suos deportavit. Quod ad delictuin ulcia- ceuduin Jupiter eum in rup^inoDtis Caucasi^ sub extremum Occidentera antiqui orbis terrarum Graed, revinciriy et ab a^mila jecur quotidie rediDtegratum dilacerari jussit. Dono geos aeoea plane corrnpta est^ quae, omni expulsa justitia, fructu agresti non amplius vescebatur, taurum aratorem caedebat, amia et domos ex aere stmebat, et bellum tanhun et vim moliebatur Lb. W-^ 536; douec postremum aeneam gentem nefariara (Apollod. ly 7, 3. Schol. Vill. 11« I9 126.) elnvione perdendi Jupiter ceptt constlium. Promethei consilio usi filius ejus, princeps Phthioti- cus Deucalion^ et ejus uxor Pyrrha^ Epimethei et Pandorae filia, in arca fugerunt et ad Parnassum appulsi sunt. Jupiter, ut ope eorum meliorem gen- tem humanam restitueret, oraculo iis praecepit, ut iapiden supra caput jacerent Lb« \, 62. lAde a Deucalione jacti fiebant viri^ a Pyrrha feminae : gemi quidem etiam tum dura, sed justior et melibr heroum et semideum, qui ad Thebas et ad Trojam forttter factis gloriam adepti sunt, et post mortem Fortuna* torura insulas sub rege Saturno in Oceano tenue- ruot. Minus trita fabula est, quam Etjmologicum (fxowo)') tradit : post undas Deucalioneas Jovem Pro- metheo et Minervae imperasse, ut simulacra e limo fingerent, et ventis^ ut ad ea spirarent et ea viva &cerent Ab illts altero loco creatis ferrea genSy qiiae adhnc est, ortum habet, quae singnlis genera- lionibHs pejor fit, et aliquando, summe inquinata» anreae aetati redeunti cedet IV, 4 — 7. Has i«s,

80 ECLOaA Vl: 49 •*- 44.

quae ante diluvium erant, quoniam Tirgilins niiB h»- minibus satis notas esse suspicari poterat, qnum no- bis ruptim tantum sint traditae; non raro consilio usns primum finem snum proposuit) restitutionem gfe* neris bumani a Deucalione et Pyrrha factam, postea^ a quo initio et qua via homines ad diluvium usque pervenerint. Scrlba hoc loco versum assuit: ffimc iapide0 Pirre jitctoty primordia rerum, Amc hominum pecudumque genue^ Saturnia regna^ €aueasia$^ue • . « . ; et aliqui alii: ffinc homi" num ^uendam genus et primordia rerum, vel regum, Suaves monacbi homines desiderabant in superioribus creandos, quod tantum „jinima/y be- stia^ «didicerant; et poetae socordiam sarcire vole- bant.

43 -*-*• 44. Post undas Deucalioneas aetas he» roum erat, cujus, uti par est, paucas tantum res, vel sua sponte vel temporis et loci respectn exi* mias, Silenus eligit. Elcctamm quoque poeta tam- quam memoriter tantum mentionem facit Tertia aetate ante Trojam eversam quum Argonautae vellus Colchicum petituri navigarent IV, 34) et in litore Propontidis ad Mjsiae vel Bithyniae urbem Cium, quae post Prusias dicebatur, appellerent; for- mosus Hylas, Theodamae filius ab Hercnle amataa» qnum aquam haurtret, a Njmphis aut fontis^ qni ip- sius nomine appellatur, aut Ascanii fluvii abreptos est. Inops consilii Hercules cum amicis^ in litare silvestri quaerentes eum, frustra clamabant; ima|f* tautum voci resonabat, sive, quod Theoeritus XIII, 58. narrat dulcius:

B€LOGA*VI. 45—46. 91

Ter chmaTit: Hyla! qnam gnttar raotat apertam,

Ter paer aadierat: tenuis yox exiit andis

Sed tamen: et, praesens etiam, procal esse Tidetar.

Etiam 'sub Imperatoribus (Strab. XII. p. 564«) puero inter Deos relato a Pruseasibus dies festus celebra- batur^ quum baccbaates ia meatibas Hjla clamareDt» Ad fontem,' Antoniofis Liberalis iaquit, ei sacrificant; post quod ter eum sacerdos nomine vocat/ terque imago^voci resonat. Alter versus argumeotum aoao 4KI0 snum imitatur, Graeca ratione dimeusus; quun extrema vocalis a non proxima vocali liqaescat, sed corripiatur, praeterquam in arsi, quae, quamvia bre> via, producit: £Fy/d, Hyla omne sonaret.

45 — 46. Canit qnoqne, infelix Pasiphm^

4|Oomodo nivei tauri amore solatium aceeperit. Poe-

tice, solatnr eam, quemadmodum v. 62. cortice eir-

enmdat. Patiphae, a Sole ^Hkiog) et Perse aive

Perseide partn edita, soror Colchiei regis Aeetae et

Circes; quod verisimile est, filia alicajus principie ex

interiore Asia, qnae vix ad Persiam usque nota erat^

oupsit Cretico regi Minoi^ Jovis ex Phoenissa Eo-

ropa filio et avo Idomenei, bellatoris Homerici. Mi-

nos, mari potentissimns, qnoniam taurum a Neptsno

creatum, propter eximiam formam, non immolaverat»

«ed, ut gregem nobiliorem redderet, deatinaverat ;

Neptnnus iratus taurum in furorem impulit, et PasK

pbaes tam acrem in eum concitavit amorem, qoalia>

quo Europa olim permota faerat, ut ex deo taiirum

per mare sequeretnr. Alii dicunt, ipsam Veoeram,

tit Solem proditorem ulcisceretur, filias ejus turpt

amore irretivisse. Daedali solertis in vacca lignea

^ ECL06A VL 47-^60.

vod Pasipbae compos facta est, et conjiigi Minotaii- runi taurino capite peperit, qut homiDibus vesceba» tur, et a Theseo Ariadoes auxilio vincebatnr. For- tunata, nisi — .- contentione acriter pungente, ex qua altitudine ad quam bqmilitatem adversa eam for« tuna dejecerit. Candidum colorem sacrum, quen, sicut bic, ita in Propertii il, 23, lisfet in Pbt- lostrati imagine I, 16.- taurus babet^ ^uctor Ne- ptunus dederat. Nam buic et ipsi non semper atri tauri Odjss. lil, 6> sed, laeta victima, candidi quo- que offerebantur^ nt in Aeneidis V, 236:

Yobis laetas ego hoc candentem in litore tanmm Constitnam ante aras yoti rens.

Ita Bellerophontem Pindams 01. XIII , 98, ut, ob Pegasum domitum, equorum domitori Neptuno MJt- didum taurum^ ravQov aqyov, mactet, bortatnr: quem candidum tanrum interpretes erant, qniy a schoUaste in eum errorem inducti, cum nigro, qui pinguitudine niteat, commutare vellent.

47 —60. Rei amplificatio. Verum quid causae sit, aliae fabulae quum ornatum suppeditarent non rainus auditu dulcem, quamobrem banc potissimuni, Gujus lascivia cautionem requirebat religiosissimam, Sileno tam volupe sit enarranti? Finge tibianimo vultuoi venustae Najadis, quum, a juvenibus Satyris derisa, sexus sui cavillationem exaudit; et etiam tnm de senis irrisoris facetiis dubita, qui praeter pro- missum praemium nonnihil adjiciens ante diem peiv nnmerat. Nifailo minns tamen non praeter fines de- *eori lattts, de amore tantnm solatii adbnc expertn canity qnem laniquam miserabilem aliquam demem*

ECLOGA VI, ♦t^ 60; 55

tiam excDsat. Pue/ias et virgines Graed et Ro- mani uxores quoque adolescentes et matres, qualis Pasiplifie, blande appellaverunt. Ipse poeta et orator C. Licinius Calvus, Catulli amicus, de lo vitiata ita dixerat : ' *

Ah, yimo infeiix, berbis pasceris amaris.

ProetOy regi Tiryntbis, urbis Argolicae, cuji|i Acri- sius, Pers^ avus,. frater et successor erat, tres erant fiJtae, Ljsfppe, Ipbinoe et Ipbianassa: iquae quum vel Baccbi sacra ' vel Junonem sprevissent, porrigi- nem in capite, qua pili exciderent, et licbenes in toto corpore babebant, et furentes per Argos et Ar- eadiam discurrebant;* donec postremum Melampus Lb. III, 550, cujus de rebus poema Hesiodi erat, suffi- mentis et . lustratioiiibus iis medebatur, et Ipbianas* sam in matrimonium ducebat. Quod v^ccat se esse pntaverint , ejns . rei antiquiores testes periermit. AgroM agnoscit Macrobius SaU IV, 6. et scholiastes Statii Tbeb. V, 590. AuraM, quod scribarum vitio in aliquibus libris est, lente dicitur, quoniam Proe- tides tunc non per campos apparent discarrentes. Levior terra vaccis arahatur,, quae jugum in cer- vicibus impositum habebant Lb. III, 167. Levin firons calva videri possit; sed cornua, quae oppo- nuntnr, frontem desiderant, quae sine cornibus- sit, eaque et ipsa magis est decora. DemenMy ut olim yiae, tute nunc in saltibus vagaris, ut taurum quae* ras amissum, qui, te non curans, alicubi interea in. vmbra quiescit, aut dilectiorem vaecam persequitur. T^auri cum grege suo tempore tantum admissurae pascebantur, ad qnod Graeci menses Aprilem et Ma-

34 EGLOGA VI, 47—60.

jum destinare golebant; alias liberi in silviA meabaBt,

quoties libebat, ad septa euntes Lb« III, 224. Hune

insuper Neptunus auctor efferaverat. Hyaei^tAuMf

eaeruleus g^ladiolus II ^ 18. Versus, qui pedem Io«

nicum in exitu habent, Graecis in nominibus Roma-

nus amat, simulque et Graecam confon|ationem et

Graecam metiendi rationem sibi permittit; qnemad*

modum boc loco tug in fuUuM producitar II , 24.

Lb. IV, 1S7. Hanc elegantiam qui primus audebat,

qoid censetis, laudatusne sit? Candidus taurus supra

purpureum byacintbum in frigore ilicis VII, 1. ex

viridi nigrescentis berbas ex viridi paUentes quam

speciose ruminat! Ita ancta pulchrttudine flagrans

enpiditate Pasipfaae amatum sibi mente fingit; isqne

araorem ad aemulam ex late diffuso grege aanm

avertat? 0 Dictaeae Nymphael plena libidinis ez«

damat, claudite tortuosas valles borum saltoum, ut

errans taams possit exquiri, et, ubi exitum ei reU-

queritiB, inde aliquibns vaccis ad stabula Gortjnia

alliei* Pari vebementia in Antbologiae StepA. L p.

27. Amori clamat:

M6nte yagiuii ta me tsnnim quod amaie doeebasi Mogitn qooqoe me doceas clamare marito.

Saltns X, 57. In JDicte monte silvestri, qui ad orientem solem in insula Creta spectat, pascua a»* stiva armentortttt Minois erant^ cujus sedes Gnoisns erat interior in victna planitie. Sed prope Oertymm ^ive Oertpnamy urbem secundo loco potentissimam, viginti quinque miUia passuum a Gnosso sitam in eampo Str. X, 4 p. 372, ad quem Europam Jupiter abripneral^ pascebatur , qaod Servius ex perditis poetia re£ert»

BlCLOGA VI, ti. m

dM» anMot» ^SoK saeratay f|iiae iBmiMitcwMii coinpel*-

leli8Dtur,Mq«e, qvod ▼arisiinileevtjabliiiJttafliaPariphaS

castoflita. Hoc^ ofM^ nt nauc amatuni taonini, sive pa9>

e«s aire gregis appetttns enm in deserta dednzerit, posl»

qaam devii tranii tea elaiiai fiieriD t, per aliquai pukberrinia»

mm vaccaram aNicere possit. Institntom et eveotum

arlis Daedaleae catrtor reticet. Pro /brt^ Hafn. C.

9epe haket; et paulo post aut herba im Hridi

emjnnm^ .^od Barmaoniis ex Medieeo kerbmm !•«

gendimi esse snspieakitur.

61« jitmlanUnmi Schoenei io Boeotia, qnod

aiii dicDDity in ArgeWdm^ aot in insula Scfro fiHam^

veniMtate et cderitate doram, oracolum a matrioNN

nio dehoHstum faerat* %iare eam proeis pater Id

pactmi 9Bt^ ut cursa vel de nuptim vel de morte

eertaretor. Pernmlta, qoae pro tropaeis in stadio

eraDty deterrebant capita^ qnum Hippomemesy Me-

garei Oaehestii fiKos, Neptuni nepos, odveiiiret

Venos mala ei aofea dederal: quae^ simoiatqae Ato^

^laola cursu eom proeibat, singula ia viom eonjedlv

ilkqae dom «dinirabilem froetiim collegit, ad melask

ipse approperavit# VielDr «otem qoeoiam gratias

reddere ebliviscebatur, Venos eOnf instlgavlt, nt eom

sponsa soa Cybeles io saerario eoncumberet: qoam

ad rem olcisoendam severa dea leonom formis otroaih

qoe iodait, et jogo jnnxit Theocritos Ul, 40 r

Hippomenes qaando toloit slbi dacere naptam: Canum mala mana perfecit babens. AtaUmta Ut videlt at fiuritl ot toto se iamiergit amorel

Eodem posterieres de Atalanta fobnlaotor, herdMi

Areadiea« laBi«(losii, lasieaia) filiai qnae apvo CSih

3*

S0 BCLOGA Tly 61.

*

lydonio iMigvui faeta est, et de Melanione» ejns

amatore. ^esperides^ qaarum nonina Apollonins

Hesperen, Erytheida et Aeglen dieit^ custodiebanty

qnod Hesiodns dicit» in insula Oceani sub occiden-

tem solem sita^ quod Pherecydes, in radice AtlaotiB

hjperborei (sive Atlantis praeter spiritum Boreae,

a montibus Rbipaeis contenti, siti) in hortts Jnno-

ais^ €furea mala^ quae dono nuptiali a terra data

fuerant' Ab Hercule in Graeciam translata, haec

aureay hesperia vel, quod Athenaens dicit, ciirea

poma, quae Citrum jiurantium, mrange nos di-

dmus Lb, \\, 126, primum eb spectem tantum et

odoris gratia ad serta, mensas secundas et vestes-

servandas adhibebantur, vel ad veneni vim depellen-

dam sumebantnr; Plinir autem aetate a quibosdam

propter saporem diiigebantur. Vetera carmina Dio-

nysia Athen. HI, 7. Baccho et reliquos frnctns ar-

boreos et haec poma inventa tribuebant: quamobrem

Orpbens Jr, XVH. inter Bacclii mysteria poma. qno-

qne Hesperidnm canorarum aurea refert, et Theocri-,

tns ea \\y 120. Bacchi poraa dicit Ad quem locum

adioliastes tradit, Venerem, quae arborem Cjpri,

Ovidio auctore Met. X, 647, fulvas frondes et

aureos fructus ferentem habebat, Bippomeni, ut Ata-

lantam vinceret, Bacchi poma e corona sua dona-

visse, et hunc versum, cni Casanbonus medebatnr,

Philetae Coi, poetae elegiad Alexandri aetate^ affert:

Mala tnlitqne sinn, qaae Barchi mnnere Cypris Onondam aecepta dedit, tempora despolians.

[ef. I p. 69.] TVnw, fum v. 62. fum v. 64. Po^ tae ad ennmeratioBem idem in prineipio vocabalnm

ECLOGA TI» 62—63. Sf

iterare soleot, quale Homems in scnto AchilliB iy, et Tbeocritas XI, 45. ivrL

62 — 63. Tum Phai^thontis filias mnscoso cop- dce vestit, et aloos faetas erigit: i. e. mntationem eamm. in alnos factam aeque speciose cantu propo* nity ac si praesens ea fiat IX, 20. Cortex hoc loco Virgilius, qnod veteres observarunt, sexu femineo ausus est, quum alias Aen. VII, 742. sexu virili id dixerit Linguae custodes, qui eadem aetate fne- mot , tale quid parum Latinum esse arguehant. Pha€th9n<i lucens, ^od ab Homero Solis nomini adjicitur, singulare posteriorihus ejui^dem nomen erat, ' Orph. /r. Vli. Virg. Aen. V, 105. Sil. XI, 371. Val. Flacc. III, 213, et crebro apud Nonnnm, se- eundum quem suum ipsins nomen Sol filio dederat: plane sic, nt PhoebuMy purus, Apollini adjectnm, > postea, ((uum aXXtjyoQia deum utrumque misceret, Solb nomen factum est Brgo PhaSihofUidee sive Phad'ihoniiade$ i ex commnni loquendi usu, ftUae Pha^ihoniis sive Solis, alias Heliadee dictae, qni< busdam anctorihua sunt tres, aliis quinqne vel se» ptem sorores juvenis cognominis, quem, e Solis cnrm delapsum, ad Eridannm lugehant. Hesiodo aoetore, siquidem Hjgino f. 154 fides habenda est, parentes erant hujus Phaethontis, qui perierat, Clymenns, So« lis filius, et Merope, nympha Oceani; Euripide Strab. L p. 33« et plerisque anctorihus, inter qnos vel He- siodns a scholiaste Germanici, a Didymo Odjss. XI, 325. et ah Lactantto ad Ov. Met II, 326. numera- ' tnr, Sol erat et Cljmene, nympha Oeeani, uxor Me- ropis, regin nlterioris Aethiopiae. Httne Phaethon-

M EOUOQA n, Qt^%S.

^ Tseteea laneo c^. IV, ld7. aKun ^oeoidBm eeee existimat; aarigaiii anteni aolis delapam et He» liades opioatnr (eed oiaiia h et idia mira ofMoana) Solem com Protey Nelei fiila, edidisse. Tertinai aliqaem PbeetlMintemy qnem Pindari edioliaatae QL VII, 131. mioimnm natn dicnot, Homeri sebaiiastes autem Odjss. XVil, ^^» ipenm •illum nobilem esse Iradit» Rbodos vel Rbode nya^dia «x 8ole peperit. Ab his Anrorae soboles (fiiins, teste Hesiodo Tk 966, ex Aurora et Cepbalo geoitus et Veaeris aedi- limns factus; eommdem, Apollodoro iente 111, 14$ 3 9 nepoSy patre Titbooo) ooo mious diversa eoty qnam Maetbon^ Anrorae equus jngalis Odjss. XXiil, 346. — Fabula de Pia^'tkonti9 cut^u eua sole perfeeto qnnm edi ceqpta estr^ terea orbis adbne ro* tnndns ot ab Oeeaoo circnmfiMus esse videbatur, 8i« tns iile snb eoeli camera moDtibns susteotata et in Cimmeriom noetem et Ineem Aetliiopioam divisns Lb. II9 116. lo boc orbe terrestri, qua sianil ad «qni- lonem et ad 4>ceidentem solem spectabat, deflnxit do nNMitibns Rbipaeis^ citra qiios cirea^sinnm Sardonm liigures {AiyvMg) babitaboaty in Oeeaonm Bridanna sive post Rbemis diotus Lb. 1, 461. Kp. Mytb. i, 16. ll> 12. (60.) per noctem Cimmeriam» quao^ post- qnam nd nltimas paKes occideatis solls feliees Hj^- perborei dedncti fcerant^ aensim se^inM|ue nna cnm adilu ad ioferos ad aqnilooem verons protrndebatur Bp. Mjtb. II, 16. 18 (54. M.)* PbaStlionti ro- ganti, qnod Hesiodns cecinlt, Sot onrmm oommisit; sed anngnm deepicientos, limilem eqni migrabant, et omnia iacendebant: Aetbiopes sive post Indi dioti od

ECLOGA Vl, 62 -^M. 80

iMfam partMi propinqao sole nigrMcebaot» et, qanH Tal ad dextnun versas «ipra terraai carriis avebere^ tnr, Phaethontem fnlniinc Jupiter in Eridanam pro<- eellebat. Ibi proatratum florones reperiebant» et mo^ rore in popnles nijpras mntabantur, qnarnm lacrymae ab noetn redeunte sole ad electrnm (lapidem soki- lem) sive suecinam indurescebant; et Cycnus^ vicl- mia princeps Ligumm, Pfaaetbontis cognatus, qneni» Ina olor fiebat. Fabellam etiam ante Homen aetatem (oiim is ipse novit electrum) Pboenices invenisse credibile est, qui ab Eridani ostio, Cassiteridibm opposito, pretiosum snccinum iu Graeciam asporta*- bant, et mercaturmn^ quam soli faeiebant, dtris Oeeaiii prodigiis, et, si quis, qualis Herodotus, cu*> riosior ad investigandum quaereret, iiteitiay qiuMi praetexebant^ tueri volebant. Ab hac opinione or- dieiui, «-si qais reliquas, quae in doetrina de terris £setae eunt, mutationes persequitur: cnnctae ei^ quas Plinius {XXXVH, 11, 2 — 3.] nobis et alu tradide. mnt, Graecomm de Ceitico electro narrationes caaf* l^nuint, specie quamvis dissimillimae. Primns Phe^ recy4es, quod Hjginus et scholiastes Germanici rfr- feniBt^ Padum, a Phocaeis nuper detectum, Eridaniim i^i postea Rhodannm quoqae eumdem esse dicebant; ita ut vel in Apollonii IV, 627. idem iuvius tribiis alveis et in septemtrionalem Oceanum illic, et ia aare lonium sive Adfiaticum, inque Sardonm bic iBflnat. Deleta Poenomm mercatura maritima , nna enm insulis Cassiteridibus Eridaaus quoqae electrifer amissBs est, donec nomiaibus aliis aliaque specie.de* Buo reperiehantar. Etiam oaac veteris iwainis opit

40 SCL0C2A yi, 64—73^

* •

nati Teatigria maDebant, et in imperitiflaimo quoque

scriptore firmissima Lib« I, 481.> Nomen Eridaoi

autem Pado Adriatico, qui celebratissimus erat in

erroribus heroum, constitutum manebat: Strabo quam-

quam*, quoniam Eridanum veterum in Celticum Ocea*

num influere yidebat, tantum in yicinia Padi eum

positum quaerebat. Nunc vel ad Padum^ vei in in-

sniis electridibus ante ejus ostium, vel ad vicinum

aliquod stagnum sulphureiim, silvam esse fabulaban-

tur arhoruin electriferarumy sive populorum nigra-

mm, sive alnorum^ quae ad Padum frequentiores

erant, sive laricum aut 'pinuum, quarum Gallicum

nemen PadeM fiuvius habere dicebatur: dum quae-

rendi studiosiores etiam tum originem succini ant

aeptemtrionaii Oceano,^ ubi ad occidentem solem spe-

ctat, aut arboribus resinosis et sole noctu redeunte

calentibus» qnae ibi essent, tribuere non deflliterunt

, 64 — 73. Inde Silenus nemoris^ Oryneiy

Apoilim Moerati^ fabulosam originem canere insti-

tnit; sed ipse, vino quamquam elatus, . qaomodo id

vel elatius vel Apollini jucundius facere possit, quam

Oaiiuef Canit igitur: Gallus quemadmodum', quum

primum poetica auderet, ad Helicoqem pavide

errans, ab una Musarnm in montem ductus fuerit;

onnes Apollinis poetae et poetriae futuro principi

^praesagientes honorem quomodo habuerint, et de

sede sua aurrexerint; et Linus, ayctoritate gravissi-

mns, quemadmodum a Musid jussus Hesiodi fistnlam

ei tradiderity ut nemue Oryneum^ quo Oeus

laetaretnr, caneret In hac quoque, ut in re-

lifiib fabulis, diligeutiorem expositionem , quae

ECLOGA VI, 64—66. 41

Gaili ex. carmine repetenda sit, mente nobis poeta adjicieDdaiii reliquit. Dubito^ an proposito invenien- dae eclogae, in qua cum praedicatione Galli poetae Y»ri, bellatoris Epicurei, laudes scite coojungeren- tur^ acutiore consilio satisfieri possit.

64 — 66. CornelinM Gailus^ praenomine dn» bio, in urbe Gallica Foro Julii anno ab U. €• DCLXXXVIIJ. natua est, et anno DCCXXVIH. quadragesimum annum agens obiit. Ex ignobili ge- nere tam mature prudentia et fortitudioe animi emer- sit; ut^ quum minorem natii Messalam yi 74. trium- virt: metuerent, ipsum jam anno DCCXI. Asinius Pollio Cieeroni tamquam familiarem suum nominaret, et oonsuetudiuem ei cum bilari sene invideret. Belio Mutinensi utrum cum P.ollione M. Antonium, an^ quooiam Romae adesset, Caesaris Octaviani propio- res Y\t0k sequutus sit, nescimus quidem, sed opinaF- mnr posterius. Anno DCCXIIL quum agri divide- rentur, quod Servius refert, triumviri pecunias eum jusserunt a municipiis exigere Transpadanis, quorum agris parcebatur. Uoa cum amico Asinio Pollione, Antooiano praefecto hujus regionis^ et L. Alfeno VarOy cui. a Caesare agri ad dividendum commissi erant, cuique et ipsi Gallus, qnum tantis laudibus in carmine ad Vari bonorem destinato cumulatus sit, interiore, quam mnneris, nccessitudine conjunctus- esse debebaty nunc quidem, qnod Donatus afBrmat, ad Virgilianum praedium servaudum . conferre poterat. ^nvenilibus quibusdam carminibus vires experiens circa Heliconis radicem modeste adliuc erraverat, nu- per vero Enpborionis de neraore Grjneo, Apollini

4S BCLOfiA TI, «4^66.

iUeato, fabulain tom praeelare ceciDerat, ut non ae* eva atque Mosaram amico, Hesiodum ad seqaendom eonaecrato, Virgilias ei gratolari potaerit. Ciaria- rem atiam quatuor «legiaram libri^ vennstae hjap» ridi X, 2. inscripti, mox eum fecerant, qaibns ejoa inunortaKtotera Ovidius am, l, 15, 29. tribuebat:

€raUas et Hesperiis, et Grallas notos Eois, Ec sua cam Gallo aota Lycoris erit

daamquam Quintilianas X. p. 226« dunoirem eum ia isto genere esse putobat, quam seqaentes eiegiaram aaetores, tersum Tibullum, et, quem alii praetole* rant^ Propertium, yei lascivum Ovidiura. Traditos ejas habemus, praeter longius carmen juvenile, Ci- rim V. 74, paucos versus, qni>s Virgiiius X, 46 — 49. servavit, et vix aliqnas reliquias. Qnae prius ejus esse dicebantur, ea partim posterioris cajttadam Maximiani, partim fatai alicujus sUbjectoHs sunt. Dieendi facultos, quae in Coruelio Gallo, Ciceronis et Asinii coasuetodine matare uso, fuerit, uno ore a pluribus landator. Virgilins ei postoa ood tootam decimam eclogam inscripsit, sed in Georgicoram li- bro qaarto egregiam qnoqne ei laudatiooem babebat, qoam autera at dderet post infelicem amiei exitam eoaetos 'est. Partbenius qnoque, qiii.Graeeis literis Virgilium institoit, firotica sua, qaae adboc aaper* sunt, eidem eonsecravit. De Aegjpto expugoanda GaHns tom praeclare merait, ut Caesar OctoviaBua eam ad ejus provinciae praefecturam proveherot. Anno DCCXXVIiL de tmpradeotibvs ad familiarea sermonibas et de sospeetis conatibos aeeaaatosy Cae- sarls sententia et severo senataaconaalto ad necem

BCL06A VI, M-^M. 48

i]Nil«u 9sty ittacrjMiite ei Cafaare in Senatas ^ed libi aoti non Uceret amiois, qnatenns vellet, irasei ^net. Ang. «6. Dion. Cass. Lill, 33.]. — Perme^^ «M, Strabone auotore, enm Oimeio eonjnnctus, ab Hdioone in laenm Copaidem deflnit. Hesiodus Theo* goniam a narretiiHie orditnr, Musas, undis Permessi f«l .Hipp^oei^anes ¥el Qlmeii lautas, in Helieonis ver- tice ehoroe celebrasse, et poetam agfnos ad Helieo- nem paseentem ad cantnm excitasse. in Propertii (pioqiie H, 10 (IH, 1), 25. Permessns iraagine di* eitnr tenniemm carminum, quae sublimiores fentes nondnm appetiverrntt

Nondom etiam Ascraeos nonint mea eannina fontes, 8ed modo Permessi flamine ia?it Amor.

Aenes motUeSy eximie Heliconis vertiees, dicti ab

Aonibns ex- montanis popntis priseae Boeotiae, ad

qnos cuitnm Mnsanim Tbraces v. 13. postea perfe^

rebant. Aene* in mentes ^pro jianiosf quod g%*

iMs, Medne Hydaepee^ Atfne vire, quod Aru*

simiM Messins iegit, et qnod, praeter atios, Haf-

niensis C quoqne refert, praeferendum mibi esse vi-

detur, quoniam n$ dua:erit tam prope abest, et

actns dedncendi' et cnm sahitatioiie snrgendi arete

conjuncti sunt Adsnrgendi bonos, qui initiaiHto

jvreni fimnitae aetaiis [vire^ propter futnram prae-

stantiam habetur^ mos erat et Homerici Olympi et

posterioris Graeciae atque Romae. Sopboeles senex,

a fitiis snis quasi detirans in jndicium voeatus^ quum

Oedipo Coloneo, qnam nuperrime perfecerat, reci-

tala renpondisset; jndices adsnrrexennit, magno poe-

tae admirationem snam nt testarentur. Aecins^ tra-

44 ECLOGA YI, 64—65.

goediannn scriptor 'Romanus, MDatori alicai nobtli

J. Caesari, quoties is in poetarum coetnm venieba^

numquam adsurgere solebat, non iromemor quidem,

illius ordinis, sed quoniam bic, ubi de scriptis, noa

de mnjurum imBginibus^ certamen esset, sibimet ipsi

plus tribuebat. Virgilio et ipsi, quum ex ejus ver-

sibus in tbeatro audirentur, universus populus Ro«

manus adsurrexit, et forte praesentem inter specta*

tores poetam non secus atque Aug^slum reveritus

est. Postremus versus e rarioribus exemplis est, in

quibus verhus incisio cum incisione sententiae nou

congruit; versus quidem ad Phoehiy sententia de-

mum ad cAorus residit; cf. 111 ^ 33. Eximius qui-

dam poeta^ cujns praeclara etiam in doctrinam ver-

sttum merita uemo me religiosius veretur, ex bis

exemplis colligit, veteres versus bexametros nulla

incisione scribere sustinuisse, et.nobis quoque prae»

ceptum post longam vel brevem sjllabam* in tertio

ictu, et post loogam in quarto iocidendi negligere

licere. Sed nemo Graecus Romanusve ante novissi-

mos Byzantiuos banc regulam migravit; nemo unus

versus bexametros scripsit^ quibus vel volubilior illa

mora «i$o individuo f^eM^/i? retardaretur, quod

genus:

Jetzt, wie die wogende Meerflat | donnerte, bob sich Poseidon.

Sane vero: .

Jetzt, wie des wogenden Meers | Flut doiinerte, bob sich Poseidon.

Qualis versus bexameter, quoniam post MeerM lenit requies est, non tantum conceditiir, sed, ob loogi-

ECL06A TI, 67—71. 48

«

tndinis depontione depressae pundus Flut^ etiam coBiBendatur. Johannes Tzetzes Bjzantinus primnm per nun angnstos, sed elegantia- et gravitate cir* cumscriptoB limites Graecae rbjthmi agitationis tam saeve rupit, nt novae post eum formae aut difficili negotio aut plane non ioveniri possint. Nostra au- tem gloria ne sit, versibus ad Bjzantinum exemplar Germauis contra Homerum concurrere, sed ad Grae- Gum esiemfdar Germanis cum eo contendere.

67 — 7t. In Helicone monte, Aganippe fonte ad laevam relicto, Pausanias ad 'Musarum nemiis recta adseendens, primum imaginem Euphemes, Mn- sarum nutricis^ et postea lAnum in parva rupe in antrum excisa invenit, cui qnotannis aute Musarum sacrificium inferiae ferebantur. Iste Linus, quein Tfaebaui a posteriore, Ismenio cognominato IV, 56, Apoilinis iilio, Hereulem instituente, distingui^bant^ ab Urania Musa et ab Ampbimaro^ Neptuni filio» originem duxit; omnes homiues et ejusdem et prio- ntmaetatium cantus gloria saperavit, et ab Apolline, quocum se comparaverat, uiierfectus eeL Ejus memo- riam cantores peculiari poemate, lAno sive Aiiino dicto, colebaot^ quod, quemadmodiim fiustatliius 11. XVIII, 570* cx Euripide refert, inter luctum et lae- titiam -canebant, a confidentia, ut videtur, nimia semet dehortaturi. Quare Hesiodus:

Uranieqae Linamcaram peperit sibi prolem^ Qaem, qaotqaot praestant homines canta cithaniqae, Omnes inqae chons plorant laatia epalisqae, Prindpioqae Liflom clamant, clamant abeantes.

Seenndom fabulas» quae perierunt, Linus, aeque ac

4« BCLOeA Vh t7«M.7t*

popvlarQs ejlui AmphioD II, 24. et HMiodns, poMtmr fuiaM videtur» Divimus, a deo oiHicitatiis V^ 45. Ex 0/No (eujut altera species -est sMWitaaum apiuai^ oreoseiimtm et petroMeUnum, Jipi«m PetroMeU^ num Lt.; altera, palustre apium, AeleoseiimMmf Apium Graveoien» //• Lb. IV, 121.) serta irete* ves ad iDferias adbibebaot; UDde suspicari licet, Lini (|iioque io ioferiis apio cjus imagioem qootaDnis eo* roDtttam fuisse; et amarue^ peracerbos gustata^ quod adjectum est, simul ad loetum quoqne qttodam- modo respicere. lo ludis Nemeaeis et lsthmici% qHorum parentalis erat origo, et ipsis cofonae vi>* ctoribns propouebantiir) in iliu qutdem hnmMi, iu bis sicci apii> quibns ibrtasse palnstre apiiim, mdum mpium^ et apium montattum sigaificatnr. AttaswB tempoHs qnoque ad iaetioris coronamenta apioi erat utile, propinquae mortis memoria laetitiam quoniam «xcitare volebant. Ita AnaereoB in Atben« XV, 4. fipontem apio coronatus diem festum Bacchi agpt* ita in comissatione pastor Theoecitcns 111, 22. cor»» nam hederaceam gerit,

InsernitqQe rosae calyces, fragnuis apinmqee. Atbenaens XiV, 7. vulgaris cnjnsdam salflfationis, An« thema dictae, m^ntioiiem facit, ad quam imttante gestn cantabatur:

Sont obi rosae? Sont ubi violaei^ Sont nbi polchra apia?

Et Horatius, quando de salnte snmmoilni amieonun Diis gratias agit Od. I, 36. II, 7. IV, 11. aplo ae ezomat et aliis coronamentis, volnntatis indidbHfc

BOiOC^A VI, a7— 71. 47

Per Limini atavum Gallo jnyeDi Musae» ut nemnt GfjDeun canai;, plurium caiamorum amndiiiem me iistulam tradnnt, qua senex olun Hesiodua, alter OrphiuS) silvas ad se excantabat En aspice Hafn. C, Kxemplar majus aliquod, quam recens Eupborion Xy 50 9 cui fabulam GaUuSy sed non Grammatice doctam et obscuram eloquutionem debebat» seuex illt Ascraeus fuit, inter heroieas personas Helicous eul* tus; is in carmine, quod per aetatem periit, eamdem fahttlam de Calchantis et Mopsi bariolorum certaminO) quod Gallus in oppido Grjnio eollocaverat, aote £if* pfaorionem cecinerat, et orationem GaHi qnasi modn« lattts erat. £x epistola Farthenii^ fabalis> qoas Gttllo iUe epicarum Barrationum et elegiarum ib usttm oallegerat, praeposita, ossa tantum Gallum Graecis e fabulis exUia legisse, easque sua ipsius libidine fittxisse,. diiicimus. Sincerior haec . et Hesiodo ttliquo non iiidigna aiieni argumenti tractatio, BOtt obaequioaa inte/pretatio , disertas Gallo a Virgilio et bic et in decima ecloga laudes impetrabat. Ascra yicus Boeotiae ' in aspera et montuo^a regioDe ad dextram HeUconem adeuntibus dicebatur, quo pater Hesiodi ex Cjme Aeolidis migraverat. OrmaSi ^^^ xinus silvestris, brevi, duriore, quam caeterae fra- xini, et nigriore trunco^ et foUis latioribus^ et laa- reae frondis non dissimilibus, quae folia ad pecora pascenda non mbus utilia quam ulmi. folia erant, JFVajcimus Oruus L. [Colum, de arborib. XVI, 1.]: Bttstri eam, de elegantia nominis admodum securi, MaunaSsehe dieunt: quoniam manna (a£(>o/ucAf) NeapoU ex cortice sudat, quod ventrem ad sohreii-

48 BCLOGA Tl, 72—73.

dum a medicis adfaibetar. Magis inter extenios ex- teniam arborem (qaemadmodnm cedrum, cupressam, plataDum) saum ipsius nomen deceat, quod fttctfi ne- gotio in uostram linguam traosit^ Aeque incommode ad aures accidit.

72 — 73. Orynion. sive Grynia^ apud Ser- Tium Oryma et Orynun^ apud Stephanum r^vvoi, nrbs Aeolica IMjrinaeorum ad sinum Lesbinm erat prius nobilior^ post Al^xandri expugnatioaem oppi- dulum tantum cum portu. Non inde procui locus Apollioi sacer et vetus oraculum et splendidum tem- plum lapidis candidi aberat. Pausanias L p. 19. c 21. aeque ac Servius amoennm nemus, quod cirea templum erat, admiratur^ in quo arbores fructiferae et non fructiferae, suaves odore et.adspectu, viridi gramine, variis floribus cujusque anni temporis et crebris fontibus variatae erant. Erat igitur, quale nustrates dicerent, mn pare; cujusmodi Longns quoque 1/ prooem, nemus njmpharum Lesbium fuisse dicit: Jucundum nemus erut, refertum arbortbus,' ple- num florum et irriguuro; unus fons omnia alebat, et flores et arbores. Ltuci^ Strabo IX. p. 412. inquit, quaeque loca sacra a poetis diountur, etiamsi .arbo- ribus careant. Etiam mare Aescbylus Per^* 109. novTtov aXaogy sacrarium marinum, dicit. Talibus a templis summae puicbritudinis et drgnilatis, onai amoenitate naturae circumdatis, tristi animo ad in- furmes istas, situ plenas, moles lapideas respiciamus» in quibus nos inter sepulcra et cmces et semimta monimenta deum caritatis quasi contentiosnm aiiqnem vindieem apprecamur.. Veteres fabalas de memore

BCLOGA TI, 72—73. 48

Orymeoy quas Gallus ez cbiiiadibuB Euphorioiiis Chal- cidiei, ut Hbere eas ad colorem qnemdain Hesiodeum conformarety elegil:, Servius has tradidit. GrynMy filius EurjpjU Mjsii,, quem Telephus, Herculis filius, genucrat, contra hostes Pergamum^ regem Epiri, filinm Neoptolemi, ex Hectoris muliere vidua Andromacbe editum, advocavit, et in memoriam victoriae duas urbes condidit, quarum alteram Pergamum, Grjnum, ex Apollinis responso , alteram appellabat. In luco, quem ejus filia Apollini conseverat, Calchas Homeri- cus fatum complevit^ quo ei moriendum erat^ quum primum in yalentiorem yaticinatorem incidisset. Id erant, qui ita narrarent. Vicinus augur Calcbantem, - qui, quod videtur, oraculo praefuit, vites io nemore aerentem Gonspiciens, vinum enm non gustaturum esse, praedixit. Yites crescebant vindemiaque fiebat. Nunc Calchas una cum aliis augnrem ad coenam vocavit| et, quum diis in focum libare vellet, se oon aolum poturum esse dixit, sed etiam diis daturum et con- vivis. Eadem, quae ante, ei augur respondit; ad quod^ deridens eum, Calchas adeo ridere coepit, nt repente^ intercluso spiritu, poculum abjiceret Ex altera fiibnla cnm Mopso, non illo Argonautarum angii- re, sed filio Apollinis, aut Rhacii ex Manto, Thebani Tiresiae filia, Calcbas certabat. Periditabantury po« Bomm numerumy quae in arbore essent, edicere* Calchas Victus est, et aegritndine periit. lUud cer- tamen plerique Clari, ,urbe Colopboniay quae oraca« lum Apollinis a Manto institutum habuit, alii in Cili-^ da coUocabant Inter hos quidem Sophodem Strabo XIV. p. 642 9 inter illos Hesiodnm habet, eujna hos

^ Ba.06A VI, 74— 7T.

venras refcrt Mepms, in ¥1011110, nti credibile est, oracuU matemi babitans, a Calchante peregre eante interrogatus ests

Miror ego mea mens intnsque stopet, caprificiis doot grossos habeat^ graciiis; nnmeram mihi dices.

Ad quae Mopsus respondet:

Millenae nnmero decies, modus estqne medimnns; Tantam est nna snper, modius qnam cogere nescit.

Dixerat; et nunierua modii verus fuit iile. Calchantemque simUl leti texit sopor umbra.

Pro Grynei Hafniensis D Cyrnaei habet scri-

bae vitio» '

74^77. Ex his versibus tres posteriores e

Ciri V. 59 — 61 ad verbum expressi snnt, nisi quod

pro Ah HmidoSi ferventiore, deprenses ibi lente

dicitnr. Praeterea alii quoque eximii loci ejusdem

poematis sunt, quos Virgilius in summa ipsius opera

transtulit. Quaeritur , utrum ex suo carmine juveni-

li,. quemadmodum plnra eCJuiice, in perfectiora opera

«nendatos transscripserit; an ab alieno et a quenan

eos petiverit; nam recentiorem aliqnem fortivis colo-

ribus tam incallide suas plumas exornasse, id ipsa

ad Messalam inscriptio redarguit. Virgilii autem vix

esse carmen potest, quum, praeter temerarium ali-

qaem apud Servium VI, .3, jd ei ne Grammaticus qui-

dem tribuat, neque exordium cum ejus aetate et rebns

privatis, neo sermo cum ejus snppari tempore SGriptis

congmat. Auctor ubi Messalam alloquitur y. 1 — 47:

^ftuamquam ab landis amore et a fallaci aura popidari

ad Atlicos faortos sapientiae i. e. Epieureae diseipli»

aae ae convertat, Messalae tamen hoc mimiis, ait,

ECLOGA Tl, 74— 77^ ^|

iMnper se oiwficere velle, anteqiiani Mmae snas tpaeBm

eere siDat. Messala quidem^ docto joveDe, subKnie

carneD pbilosopbicvm dig^ins fore, ad qiiod elieien-

dnm sibi antem vires adbuc coHigendas ess^* Interea

tradere se baec^ quae possit, dili^^eDtiora mdinenta

juventutis; exordia dod magDarebns ab i)lo gerendia

praemissa. Juvenis ergo poeta, qni, vario nodo tn-

genii vires experiens, ambiebat gloriam^ nunc dedi**

cat, quum per aliqnod tempns fipicureae pbilosopbiae

se dediturns sit, limatissimnm^ quod in juventute com«

posneraty carmen ingenioso et ad praeclara facta ad«

spiranti jnveni Messalae. M. Vaierius Me^saim^

Bobiiis eratevy dnx et patronns artis Musieaey quam

ipse exercebaty anno ab U. C. DCXCV simnl cnm

Livio natns est, et anne DCCXI, qnum Antonins

trinmvir eum proscrtberet, ad Cassium et Bmtum in

Macedoniam transfugit. Post pngnam Pbilippensem

aano DCCXll adolescens octodeeim annos natus de-

latum sibi imperium reliquonun civinm libertatis stu-

diosomm reensavit, et plerosque permovit» ut secum

ad Antonium transirent. Antonium constanter seqne»

batur, denec et ipse, non minus quam Asinius Pollio

(Arg. IV), post pacem Brandisinam anni DCCXiV In-

xnriantis imperat(M*is in Cleopatram obedientiam aegre

ferens, Caesaris Octaviani partes praeferebat: quem

anno DCCXVlll in victoria de Sexto Pompejo, et anno

DCCXXlll consul factns in victoria Actiaca de Antoni^

reportanda adjuvit. lUud carmen igitnr, qnod jnvem

Messalae inscribitur, qni adbuc doctrinam tantnm et

facnltatem ad res gerendas ostenderat, ante bellum

Mntinenge conscriptum essse debet; nl etiam anno

4«

ttS ECLOGA VI, 74 — 77.

DCCXII Yirgilins versu quinto et undeeimo secun- 4ani edogam emendans versus ejus 208 et 370 imitari posset. £t cojusDam magis id^ quam Galli opera scribi potuerit, qui, quod vidimus v. 64, anno DCCXI juvenis 22 vel 23 annorum una cum sedecim vel sep- temdecim annos nato Aiessala R^imae vivebat, et in- g«nio suo Asinii Pollionis amicitiam et ad senem Ci- ceronem propiorem aditum meritus erat? Fieri non po- tuit j quin duo tam strenui et eloquentiae dediti juve- nes, familiaris Ciceroni alter, alter eodem studio trinm- viro Antonio, capitali Ciceronis inimico, invisus, ami- dtia sibi obviam venirent. Singulares ejusmodi fabu- la8> quales erant de Scjllae Nisaeae conversione et de nemoris Grjnei origine, plures Gallus extfequutus ease debet; quoniam Parthenius ei Erotica in usum epiearnm narrationum et elegiarum ex instituto col- legit. Ita demum Gallus Ciris in principio aptissime de se praedicat: vario adhuc laudis amore se jacta- tnm esse, nempe quum arti poeticae, eloquentiae, arti militari operam daret; irritaque praemia failacis vuigi se expertum, boc quidem imprimis, quum cau- sas oraret forenses. Quae pauca Virgilius ex boc carmine petiit, ea minime paupertatem arguunt nati- vae inventionis (vere pauper rapinam factam facile immutans eccultasset) , sed gratum animum. Aperte id eclogae produnt, in quibus depromta quaeque in ae- eunda, tertia, quarta, sexta, octava et decima, ita- que in talibus quibusque leguntur, quae cum respectn vel Asinii Pollionis, Galli amici, vel ipsius Galli scriptae sunt. Nec minus aperti bonores sunty qui in altera parte habentor quarti libri Georgicon, quae Galli

BCLOGA TI, 74—76. 88

landes prius coDtinuit. Vide Lb. lY^ S94. Mirifice autein Gailo blandiri debuit, quod boc quidem in loco Silenus animo elatus non tantnm novissimum et matu- rissimum de nemore Grjneo carmen, laudans id, quasi mnnere Alusis ab ipsis sibi imposito, cantu refert; sed ' etiam ex hoc antiquiore, quocum ad Heliconis radi- ces Gallus adbuc erraverat, iocum aliqnem, leviter eum emendans, repetit, ipsique de luscinia fabulae T. 81 probabilem ex eodem carmine versum infert Video, Gifanium quoque et, post enm, Bartbium^ qni primum negaverat, et novissime Fontanini Italum Ci- rim Gallo tribuisse; verum eorum argumentationem qnum non magis, quam Scbraderi refntationem, cogni- tam baberem, mea mibimet ipsi ingredienda ratio erat* 74 — 76. Quid referam, ut Scjllam — — deest, proposuerit, narraverit e versu 78; quae formula continuationis Itomanis admodum trita est. Quid loquar^ ut^ quod liber Romanus babet, legi videtur necesse esse; quoniam Q,uid loquar au$ Scyiiam ad auditoris animum, qui auC quidem, quod sequitur, sed ut non aeque cogitatione praeeipit, ni- hil aliud sit, nisi: Quid de Scjlla praeterea sermo- nem faciam; quod illepide dictum essei:. Hafnienses omnes aut falso habent, et D quid ioguor. -~ Scpiiay cujus fluctus pericula nautis tum oram im- perfte legenlibns minabantar, rupes infami» Italiae ad fretum Siciliense, (sxvXka i. e. cauis nomen ab undis invenit latrantibus, quae inter dentata saxa cae- cae scopuli radicis rotabantur. His nauticae fabulae et vetera in beroos errores carmina monstrum snperaddi- demnt borribile; Honero quidem auctore Odjss. XH,

54 , ECLOGA H 74 — 76.

73) dracaena erat sex Gapiiibus, qtiae celao ex tri^ exesae rapu -diiodecim pedes priores et sex colla imiDaois longitudiBis porrigeret| quibus belluas ma- rinas piscabatur, et sex bomines Uljssi simul anfe* ' rebat. Posteriores fioetae aetatis Pindaricae (Epp. Mjtb. I, 33) paulatim formam ejos mutidiant, et po- stremnm njmpham mariDam in radice rupis Scjllaeae fingebant, cauda delpbini yel piseis vel bjdrae^ el cirea inguina pbocis vel lupis exstantibus, quorura et numeriim et positionem ad suam unnsquisque vo- luntatem inveuiebant. Ortus quoque variabat. Apud Homerum Crataeidis filia quum esse dieeretur, paren- tes ab Hesiodo Pborbantem et Hecaten accepit; ab Acusilao et plerisque Pborcjn, patrem Graearam et GorgoDumy et Hecaten cognomine Crataeidis; a Ste- sicboro Lamiam; ab aliis, quos Hjgious et Eustathiua non nominant, Tjpbonem et Echidnam, vel Trito- nem, qui^ quod videtury quom primnm fabuia trade- retur, jam tum eum filia sua semimarinae belluae imagiae fingebatur^ Epp. Mjtb. H^ 33. Vernm etiam Megarensi Scyllae^ Nisi regis filiae Lb. I, 404» quae, quod Minoem adamabat^ patri suo* capillum purpurenm abscidit, et, poenam ut solveret, ciris, avis marina, facta est, Propertius et Ovidius et enar- rator Ljcopbronis formam semiferae iliios njmpbae marinae tribunnt, et Gallus in Ciris v. 54 auctor est» multomm et praeclarorum poetarum hane opinionem fuisse. Enarrator Ljcophronis tradidit, in mari qn»- que pulchritudinem suam ab initio incolumem servasse, et a Neptuno amatam esse; sed invidam Ampbitriten venenis eflfeciasey ut mntaretur et sex singnlaria ca-

E€L06A YI, 74—76. ^

fitBL Bnitata haberet. Bx retiquiis carmiDe a imiltis celebratae fabnlae NUaea JScylloy postquam mutata fii^at, primum ad Argolicum proteoatorinm Scyllaeun prope urbem Hermionea babitasse videtur. Enarra». tor Eiiripidis Hippol. 1!200 refert, postquam Minos eaib, ad puppim navis religatiMn, per sinum Saroni- enm traxisset, in mare praecipitatam, bestiam factam ease, mutata tamen non natura ejus: quo additamento monstmm significatur cum parricidae crudelitate. Ca- daver^ Strabo ¥111. p. 573, Pausanias IL p. 77^ et Eustathins Dionys. 422 inquinnt, fabulas in historias convertentes^ ad promontorium Scjllaeum prope Her- mioaen, nbi sepdiebfttHr^ appnlsum est. De pluribus fyusmodi fabnlis Hermionii gloriabantur, ad qnas pe* stis aliqoa dilacerans ia illis litoribuS) quae caecis sco- pnlis fortasse prominebant^ non pamm qnadrabat. lode enim ab iis breve iter ad inferos esse diceba- tur; quare nihil pro vectura mortuis addebant. lidem templa et aras deomm inferoram babebant, et terrae monstrabant voraginem , per quam Hercules Cerberam eduxerit, Pluteque Proserpinam rapoerit. Praeterea non tantum Lncretius IV, 737. V, 890 et Statius siiv, V, 3, 280 Scjllam plus unam agnoscunt stmu marinam, canibus succinctam; sed ipse Virgilius Aen. Vi, 286 pkires in vestibulo Orci posuit: quas Servins nmbras Ni%t»eae et Phorcyniae fuisse interpreta- tnr, qnoniam et illa secundum quosdam auctores in piscem i. e. in belliiam marinam conversa fuerit* At quid umbrae? Ipsa monstra, quande fabularam sedes darescerenty una cum sedibus ad terraram terminos parum cognitos ant ad inferos proferebantur: Lethe,

){6 ECL0C4 VJI, 76-— W.

m

AverDUSy EridaDUs* Qnod majui sit, Orpheni nib- dititin«Arg. 1134 propter OceaDnm^ {jua ad oeGiden- tem solem et ad aeptemtriones spectat^ ipsam Hfr- mioniam reperit/ prope ab eo, qni tnm erat, ad Or- cum aditn. Qnare qnid mirum, quod^ qna aetate^ quum saepi|is litns Argolicum navibns adiretnr^ %i« saea Scylla biformis locnm snnm non amplins tenere posset, poetae aliqni in fabnloso etiam tum freto Si* ciliae eam posnerint: partim in vicioia prope Home- ricam filiam Crataeidis, sive posteriorem Phorcynida; partim etiam pro illa. A Niso, comminiscebantur tnm, monstrum originem dnxisse, qnpd, oppositum Cha- rjbdis gurgitiy praetervehentis CJlyssis comites non- nuUos canibns snis snccingentibns dilaceraverit.

76 — 77. Qnemadmodnm baec ipsa Scylia et origine et forma sua ab Homerica discrepat, ita re- liquae quoqne partes fabulae. Nam Homericns Uljs- ses neqne regnabat Dulichii^ neque a Laestrygo- nibns plns umcam navem servaverat Dm/icAimm ex insnlis Echinadibns ad limosnm ostinm Acheloi 11« H, 635 erat, qnanim princeps Meges cnm quadraginta- navibus adTrojam proficiscebatnr, qnum princeps Ce- phalleniae', Uljsses, duodecim non amplius haberet. Ipse Herodotus H, 10 alteram partem Echinadnm limo aggesto cnm continenti terra continuatam vidit^ et Thncydides cnnctarum brevi tempore similem sortem futuram praedixit. Inter primas Duiic/iium Homeri, tritici ferax et herbosnm, cujns qninqnaginta duo Dobiles juvenes Penelopen ambiebant, accrevisse vide- tnr. Strabo enim X p. 458 reliquas^ quae qninqne vel qnindecim stadiis i. e. intra dimidinm milliarinm

ECL06A V^|76-«-77. »7

• Germaiiicnai ab ostio,. Dumero adhue idoneo, erant, asperas omnes e{ parom fertiles dicit; itaque snam ]p8% opioionem refellit, Dulicbium'^ Qolicbam adhne esse manentemy quod nomen plures insulae a ]ongi« tudine sua [<)^oXi/oc] babebabt, Spanb. Callim. Dian. 187.* Pausanias causam adjicit^ cur factuii sit, ut Achelous aliquas adhnc Echinades reliquerit; sed Eu- statbii aetate Dionys. 435 omnes una cum Tapbo continens terra factae erant. Uljsses regnabat Ce- phalhenitis in insulis Ithaca, Samo sive Same, quae postea cognomen suum Cephalleoiae, quo ab aliis di- sting^ebatur, in nomeo accepit, porro in insula Za* cjntbo et aliis qnibusaam minoribus, nec non in ista Acarnaniae paeninsulai^ ubi Nericus urbs erat^ quae post Leucas iosula Aicta est; Dulichium, quum ob- litesceret, quemadmodum Tapbus ab aliis, ita ab Hel- lanico (Strab.* X p. 456) eadem, quae Cepballenia insnla, fuisse dicebatur; a Pherecyde, quem aucto- renl Pausanias etalii sequuntur, eadem, qoae Paleis, urbs Cephalleniae ; ab Androne autem, quocum scbo- liastcs Homeri ad Odjss. I^ 246 consentit, certe in- sula quaedam regni Cepballenii esse pntabatur. Ipsam Ithacam^ erant, qui id esse censerent: nam non Ser-

. vius tantum de Ulyssis domestica insula Dulichio, ubi mons sit Itbacus, sermonem facit; sed etiam fa« bularum intellig^ens Propertius II, 14 [III, 6], 4 et ipsam nomine Duiichia, et, quemadmodum Ovidius in pluribus locis at Martialis^ XI, 70 [69], ita Dulicbium omne vocat III, 5 [IV, 4]^ 17, quod ad Itbacam per- tinet. Nunc ipsum Dolicbia portus dicitur Tbeaki iiFe Itbacae iosulae quidam, qui ad orientem solem

Sa ECL06A yi, 78—81.

spectaL Qna re Wheeleras in eam erroreiii indii- ctus est, ut hftDc insulam DulichinmHomeri, et^ qiiod iion minus Odysstsae repugnat, Jothako, rupem^ali- quam procul remotam, Jthacam ease putaret. Pro la^ eerasse in Hafniensi D lacerare est.

78-^81. CoDversio lusciniae et hirandinis^quo- modo facta sit, id diversissime a Graecfs traditur; nisi quod illa semper mater, quae partum suum ne- ceiTerit, baec vitiata illitis soror sit. ApudHomernm Odyss. XIX, tX% Aedon^ Milesii Pandarei filia, Ity- lum, suum filium, e Zetho ediinm, dum filium se Niebes, invisae suae adfinis, ferire pntat, interfidt, et Ittscinia fit Hanc fabeliam lonicam Boeus.Ant. Lib. Xi ita mutatam habet: Ephesii Pandarei filia Aedon Poljtechno nubit, Col#phonio artifici, ex eoque Ityn parit; maritus in Chelidomey ejns so- rore, peccat; sorores ambae Ityn caedunt^ patrique eum in mensa apponunt; post aliqnas turbas, tota domo conversa, fiunt: Pandareus haliaeetos, uxor ejus alcedo, Poljtechnns pelecanus, a nikeicvg secn- ris, Aedonis flrater epops, ipsa fit luscinia, quae/i^ lamentatur, et Chelidon hirando. Ma^is trita altera fama Phocidis et Atdcae, propter Athenis, quod r^ risimile est, editas in theatro fabulas, factr est. Id « his et in Thucydide II, 29 et apud omnes antiquioreB, inter quos jam Hesiodus Lb. . 568 numerandus esl Ael. V. hist XJI, 20, ita historia fertur. ProC" M, filia Attici regis, Pandionis prioris^ qui ex Nis» isdus majoribus fuerat, nupsit Tereo^ principi Thra- cnm, qui Daulidem sive Dauliam Phocidis occupave- jriuit. Ejus filius, /^«, quum adolesceret, Tereaft

£CLOGA \% IS — St. 89

AthensB prufisctns est, Procneqiie enm permovit, iit PhUoiDelam inde secum sororem addnceret. in itinere eam yitiavit, et Itnguam, ne facinus palam fieret, ei exsecuit. Telam texens id Philomela sorori patefe- cit; quo facto utraque, ut se ulciscerpntur, Itjn m«- etatnm patri cibo apposuerunt. Is eas^ cognitis reli- quiis, quum telo perscqueretur, miserationem illae a Diis precatae^ omnes mutatae sunt. Procne^ lu- Mcinin facta, in silvaB avolabat, Ity miserans; Phi' lomelay domestica hirundo, curto stridore, ob de- truncatam linguam^ Tercu pipilabat; et Tereus/ etiam qnum epops esset, P» sive Ufoi exquirens clamabat. Hesiodo auctore perpetua insomnia luscinia punita est^ quae Graecis in proverbium venit; hirundo^ propter levius crimen, semisomnis facta est. Gorgias, quod Aristoteles Rhet. III, 3 narrat, quum ab hirnndine oon* jiceretur: Turpiter, inqniebat, ejgisti, Philomela! Hanc Atticam fabulae formam, pauca immutantes, ApollO- dorus^ Varro, Pausanias, Anthologia, Nonnus, enar- ratores spectatarum fabularum etTzetzes retinuerunt. Aliqui recentiores tamen servabant quidem historiam, sed permutato utrinsque sororis nomine: ita ut Phi' lomela^ Terei nxor, iuecinia^ et vitiata Procne hirundo fieret Haec exempla Eustathius Odyss. XIX, 518 seqnitur, praeterqnam quod postremum, suimet ipse oblitus, ex antiquiore narratione repugnaatia no* mina affert Haec Virgilius quoque et hic et Lb. IV, 15 et 511 seqnitor^ ubi Procne hirundo^ et Phi' iomela luMcinia edt; haec Petronius quoque, poSta Aetnae, alii. Haec opinio inter Romanos, qui no- men Philomelae fortasse de cantus amica interpreta-

60 ECLOGA VI, 7«— 81.

baptar, regoanie videtur. Inde apparet, qnare con- yersioDem utriasque sororis, quamquam maximum ea omatum dicendi suppeditabat, Ovidius tamen Met, VI, 433 — 674, cujus in narratione, plane ad Atti- eam conformata, Procne luscinia fieri debebat, egens coDsilio, ut dissimulare nequiret, et ambigue dicens dimiserit:

Petit altera silvas,

Altera tecta petit, neque adhnc de pectore caedis Excessere notae, signataque sanguine pluma est.

Alio loco am, II, 6, 7 — ^ 10, quemadmodum Virgi- lius et plerique Romani, . matrem esse Ityos queren- tem Philomelam facitr

dnid scelos Ismarii quereris, Philomela, tyranni? Magna, sed antiqni caosa doloris Itys.

Coutraque j^«^. II, 853 — 856, utroque uarratiouis genere permixto, Procnen, hirundinem, Terei autu- mat esse nxorem, quae Itju^peperit:

Fallimur? an yeris praenuntia yenit hirundo;

Et metuit, ne qna versa recurrat hyems? Saepe tamen, Provne, nimium properasse quereris;

Yirque tno Tereus frigore iaetus erit.

Hoc tertium Atticam fabulam narrandi genus, quod, servato utriusque sororis nomine, conTersiones earum £M;tas permutat, apud neminem Graecum, sed apud plures Romanos ppetas ego reperio; Servius quoque et Probus ad banc eclogam afBrmant cum Hygino XLV, Procnen, impiam matrem, himndinem factam esse; vitiatam Philomelam Insciniam; quamyis Ser- yius ad Lb. IV, 15 opiuioDem vereAtticam defende- rit. Quarta, quae eu% possit, fabulae iismutatio,

ECLOGA VI, 78 — 81. 61

quaPhilomela, mater, hirundo facta fiierit, i^iud ne- miDem est, quod ego sciam. — - Videamus nunc de Virgiliana imagine, quae, ex secundo illo narratio- nis genere, matrem PAiiamelam luMcimum con- stituit, et summa lineamenta tantum horrendi exitus eomplectitur. Philomela^ mater^ltyos (mater enun quomodo abesse possit?), postquam Tereu9 conjux dapeM \nodo finiverat, caput ad eum et pedes ma« ctati filii dono projicit. Dum Tereus persequitur, om- nium fit conversio; mater autem in seanimorum atten« tionem sistit infelix. Luscinia facta petit desperaoa la^t^r/^tf desolatorum nemorum; ante mieok^ quam illuc; Ity suum miserabile cantatura, abit, impietatui suae matrem poenitet, et supra tecta Mua circum^ Tolat. Vocantem epopem et vagientem birundinem, cujos pectus saqguineas maculas sive a truncata lin- gua sive eaedis a societate Lb. IV, 15 retinet, poeta omisit, aeque ac*mutationem'Itjos, qui, aliis aucto- ribus^ palumbes, (pdaaa, aliis, prave intelligentibus, phasiana avis fiebat. Daps^ feriatorum epulae, sa- crificantium coena; ex datg, davis^ dapt^ queillad* modum m^, uvisy ops X, 19. CurtuM pro voiatue est in Virg. Aen. VI, 194, Ovid. am. II, 6, 11. art* II, 74, Statii Theb. III. ^63; de navis quoque itiiiere tritum id est. Hoc quidem loco desperantis matris festinationem imagine exprimit, quemadmodum yuUfU9 ality quod. sequitur, trepide matrem novis Insciniae alis circa domum circumvolitantem oculis suhjicit, in qua, post tantas fortunas, tam infortu- nata facta est Ante^ prius, antequam in deserta volabat Quod Mancinellns interpretatus est» teeta

EGLOGA SEPTIMA.

MELIBOEUS.

Jb arte sub arguta oonse^erat ilioe Daphnis;

ConipuIerant<lue greges Corydon et Thyrsis in

unum: Thjrsis oves, CorydoQ distentas laete oapellas; Ambo fiorentes aetatibus, Arcades ambo, Et cantare pares, et respondere parati. 5Huc mibi, dum teneras defendo a frigore myrtns, Yir gregis ipse caper deerraverat Atque ego

Daphnin Adspicio; ille ubi me contra videt: Ooius, in-

quit, Huc ades, o Meliboee; caper tibi salvus et

haedi; lOEt, si quid cessare potes, requiesoe sub umbra. Huc ipsi potum venient per prata juvenci; Hic viridis tenera praetexit arundine ripas Mincius, eque sacra resonant examina quercn* Quid facerem? neque ego Alcippen, necPhji-

lida habebam, l5Depulsos a lacte domi quae dauderet agnos; Et certamen erat, Corjdon cum Thyrside,

magnum.

BCC06A SEPTOIilu 6tt

Paaith^)i>iii tamen illoTOin mea seria Indo. Allernis igitur conteDdere yersibus auibo Coepere. Alternos, Musae, meminisse Tole-

bam ! Bos Corjdon, illos referebat in ordiae Tbyrsis.20 Corydan. Njmphae, noster amor, Libe-

thrides, aut mibi carmeD, • Quale meo Codrp, concedite; proxima Phoebi Yersibus ille facit! Aut, si. non possnmus

omnes^ Hic arguta sacra pendebit fistulii pinu.

ThyrsU. Pastores, hedera nascentem or-25

nate poetam, Arcades, inYidia rumpantur nt ilia Codro! Aut, si ultra placitum laudarit^ baccare frontem Cingite, ne vati noceat mala lingua futuro! C. Setosi caput hoc apri tibi^ Delia,

parvus Et ramosa Micon yivacis cornua cervi. dO<

Si proprium hoc fuerit; laevi de marmore tota Puniceo stabis suras evincta oothuirno.

Th. Sinum lactis et haec te liba, Priape,

quot annis '

Exspectare sat est; oustos es pauperis horti. Nunc te marmoreum pro tempore fecimns;35

at tu, Si foetura gregem suppleverit, anreus esto! C. Nejrine Galatea^ thymo mihi dulcior

Hjblae, Candidior cycniS) hedera formosior alba: Quum primum pasti repetent praesepia tauri.

66 ECL06A SEPTIMA.

40Si qaa ttti Corjdonis habet te cura, Tenito !

Th. Immo ego Sardois videar tibi ama-

rior herbis, Horridior rusco, projecta viiior alga, Si mihi uon haec lux toto jani longior anno estf Ite domum pasti, si quis pudor, ite, juvenci! 45 C. Muscosi foDtes, et somno mollior herba; Et quae tos rara viridis tegit arbutus umbra; Solstitium pecori defendite! jam venit aestas Torrida, jam laeto tnrgent in palmite gemmae. Th. Hic» focus et taedae pingpes, hic

plnrimus ignis SOSemper, et adsidua postes fnligine nigri. Hic tantuni Boreae curanius frigora, qoantum Autnumefum lupos, ant torrentia flumina ripas. C. Stant et juniperi, et castaneae hir-

sutae; Strata jacent passim sua qnaeque sub arbore

poma; S&Oninia nunc ridcnt. At si formosus Alexis Montibns his abeat, videas et flumina sicca. . Th* Aret ager; vitio moriens sitit aeris

herba; Liber pampineas invidit collibus umbras. Phyllidis adventu nostrae nemus omne virebit; 60Juppiter et laeto descendet plurimus imbri.

C. Populus Alcidae gratissima, vitis lac-

cho, Formosae myrtus Yeueri, sua laurea Phoebo: Phyllis amat cofulos; illas dum Phjllis amabit, Nec mjrtus vincet corulos, nec laurea Phoebi.

ECLOGA SEPTIHA. ^ 67

TA. Fraxinus ia silvik pnlcherrima, pi-65

nus in hortis, Populus in fluviis, abies in montibus altis: Saepius at si me, Lycida formose, revisas; Fraxinus in silvis cedat tibi, pinus in hortis. Haec memini; et Tictum frustra contendere

Ttijrsin. Ex illo Corjdon Corjdon est tempore nobis. 70

6 •

ECL06A VH. EXPLIGATA.

ARGUMENTI NARRATIO.

AB U. C. DCCXVI.

Ap, Claudio PulcAro C, Norbano

Flacco CosM,

V E R.N 0 T E M P 0 R E.

Virgilius annam agens 31 — 32.

Meliboeus refert, qni factum sit, nt vemo yespere caprarius Corydon Thjrsin opilionem» arbitro Daph- nide, in publicis pratis Mincii canendo vicerit

Haec eclog-A.quando scripta fuerit, id aegre tan- tum dcfinitur. Certum est, non ante qnintam, in qua Virgilius per hyemem anni DCCXll — DCCXIII de altera et tertia gloriatur, hujus ne mentione quidem facta^ ejus quamquam non pejoris. Vix quoque in turbulento tempore agrorum dividundorum; tunc enim argumentum tam hilare rerum pastoralium certe non Ande in pago, aegritudine confecto, collocatum es- set. Veri simile est, postquam poeta ejusque vicini sua securi denno tenebant, pAt sextam aestatis* anni DCCXV^ quae et ipsa ad illas turbas pertinet; qnodsi

ECLOGA TII. ARGUMEINTI NARRATIO, «9

«

yerni tenporis ratiDDem lia1»emuB, proxime miImb»- qneDte anno DCCXVL

Caeterae edogae (qnamn e numero rix ipsam aiteram eximamns) quum temporam a rattooe •omoes ▼el origiiiem vel colorem suum iiabeant; hanc qoi- dem rosticam esse imagiDen censemns, qna adam- bratur, quomodo post terrores istos secura qnies et cantus ad pastores Andinos redierit Allegericas an- ten qnasdam in ea significationes frnstra quaeras. Tb«ocriti idyllinm octavnm non ita descriptione dis- par est; qua quidem re ingeniosae et inventionis et expositioDis laus nostrae eclogae non magis minnitnr» qimm Theocriteis detrimeuto sit, si cnm perditis ex- eai^aribas et ipsa conferre possemus.

1 — 5. Res agitnr, non secos atque io ter- tiae eclogae y. 1 — 6, in communibus pascuis pu- bliee locatis Andis pagi, quae, ad palostrem Mincium Tersos depressa^ plena sunt graminnm alentium et fmticam et dispersarom arborum. Ibi nunc verno tempore inferioris ordinis agricolae pascuot, qnt) quum nnlla sua |>r8ta habeant, qualia Virgilii pater I, 54. lS.y 9 et senex Palaemon III, 111 bahe- bant^ pro venia publici pascui magistris scriptu- rae . apud publicanos pendunt ; aestate pecus in sal- tus agitur I, 49 — 58. V, 82. Tres horum pa- stornm Gaecae originis aliquando sub vesperom ad

70 ECLOGA VU, 1 — 6.

ificem coDveDeraDt: TAyrsis, arrogaDtis aDrrni opi* lio, modestnm CorjdoDem caprariDm commoverat, ut hic ad certamea eam proyocaret; et DaphDiSy bo- ves pascoDB, sedebat arbiter. Quemadmodam in ter- tia ecloga, ita hic qaoque pastores dod serri^ sed potius filii suDt e libertiais coloois geaiti i« e. e re« demtoribus yel pos^esoribus miuoris fuudi. Qnodsi servi esseot divitiorum domiDorum, io publico agro ii DOD pascereDt; aec miaus eruditio eorum docu- meato est, aeque volnotatem iis aec vires defuisse, ut ex coDtemta servitute 1, 27« III ^ 5. 16 exireDt, liea:^ nQivog, Querctis Ilea: X., quercus est me- ridiaaae plagae semper vireDS, foliis serratis *), panra glaode, quam Graeci axvXov vocabaot; Columelia VI9 3 siDgularis cujusdam geaeris meotioDem facit, DuHas spioas habeotis {^foliis integerrimia) ^*^). Ar^ guta, susurraas, veruo veoto. Nec dubium est, quio Virgilius e uatura eam petierit, dod mious quam IX^ 9 veteres fagos, quac ejus sblum ad Miocium ter- miDabaat. At prope MaDtuam, Castelvetrius ioquit, oeque ilices suut, oec piDDS^ oec juDiperi, oec ca- staDeae. Id demum hodie ueglectam esse utriusqae illius geDeris culturam probaret; juoiperos autem et castaaeas ipse Virgilius ue fioxit quidem proxime Haotuam, sed iu mootibus procul.sitis v. 53. Qai eauta certabaat, greges in unum sive eodem eom^ puierant: vocabalo pastorum proprio/ quod geDOS apud Theocritum VI, 1 et NoDDum XXXIV, 187 dg

*) Hoc Yocabulo nsns descripsit eam Willdenow in Car. a Linn^ spedes plantaram tom. lY p. 453.

••) ib.

ECLOGA VII, i_5. 71

IV iXavyuv, et in NemesiaDi III, 67 conducere in uHumy uU est, domum cogere. Ambo juvenes Ar* eadeM^ Arcadico genere, etsi iidem indigenae I, 1 — 5, ety Arcades qnum sint, ad cantandnm non minus, quam ad respondendum parati. Theocr. VIII, 3:

Fla¥as uterque comis, puer impubes et uterque, Fistalae uterque sciens, cantare et doctus uterque.

Arcades, narrat Polybius IV, 20^), leg^ juberi ad tricesimum annum usque arti muaicae operara dare. Prima pueritia hjmnos et paeanes heroibus et dits patriis cjinere; postea modos Pbiloxeni et Timotbai doceri, et quotannis sacris Dionysiis pueros quidem ana quaedam certamina, adolescentes autem ea sal* tare, quae virorum dicuntur. In conviviis gaudere non tam adventiciis delectationibus , quam invicem ca** nentes. In aiiis artibus rudem esse licere; in cantu quidem praeter leges id et turpe esse. Cboreas quo- qne in armis saltantium publico sumtu quotannis a juvenibus in theatris dari. Poljbius censet (utinam ejus sententiam civitatum nostrarum moderatores ex- audiant!), artem musicam legem operosae et asperae vitae Arcadum ad lenimentum destiniavisse, una cnm feriis publicis et sacrificiis viromra et mulierum, chi»- reis quoque virginum et puerorum; et efferatorum Cy- naethensium exemplo Arcades admonet, caveant et aapienti instituto ne umquam minns obediant. — Sed inter elegantiores homines tamen Arcades, cantns pe- riti, in sedum montanarum solitudine sna ineruditae et stupidae plebis instar famosi erant Phiiostratus

^) c£ Athen. Deipnosoph. XIV, 5 p. 626.

71 ECL06A WU, 6 — 15.

quidem oljargat eos, qaod porci- gint, ^ui glan"

MmM ve9ca«Mtr; Fulgeotius deridet tardes, ^fYr<r*

dico9 sensus; apud Juvenaleffl {Satyr. IH, 7» 1#0)

ali<]ois

cui laeya in parte mamillae'

Nil salit, «

Arcadicf§8 jwenis dicitur; et Erasuius de rasto cras- soque stipite proverbium faabet Id^iSiov fiXdGTtjfi^, Arcadica foetura, Res illa tenerrima piarum Batn- rarum tantum non sioe corpore, quas Aomine» pa- Mtoren gentiM Arcadicae dicimus, veteribus plane ^oota fttit X, 19. Ex Tbeocriti meotione, quam Arcadum ultro facit, hoc tantum comperimns, ama- toria calluisse^ Panaque, si quan4e parum is venati- ooi prospexerat, alteros aliquos Samojedas factos^ male mnlcasse. IHud musieae studiumy quod in Ar- eadibas erat, fieri non poterat, quin eorom idem in servis quoque esset; quomm aiiqui, qnippe exirtie pa- fcentes, mercatara ad Romanos dominatores perveni- ebant, et com Arcadicis moribus propa^abantur: quam- vis Philostratus tfit. ApolL ¥111^ 7^ 11 confirmet, non &cile venalicios nec caeteris Graecis, libertatis amantibus, minime tamen Arcadibus appropioqoare. Bfummium quoque, credibile est, postqoam foedns Acbaicum, cujus Arcades studiosissimi fuerant, dele- Terat, praeter infelices Coriotbios, Arcadum idoneum nnmerum in servitnteni vendtdisse; quum multo. post Strabo brevem, quam de Arcadia babet, narratio- nem communi iliius terrae solitudiney continuis beilis facta, excuset*

6 — 13. Meliboeus, qui iisdem in pratis con-

ECI^«A VH, 6^13. 75

nniibus, pago viciao, capras «t agnos v. 15 pasfe- hht sDpra, sub vespenmi paulam abierat, ut mjrtos, proxinis in hortis satas, contra nocturntim frigus coDtegeret. Interea caper una cum grege ad ilicera propter aquas deerraverat, ubi DaphDis quaerentem amicus ad cantus certamen in amoena regione audien- dsm invttat. //«»; ^/^^rr^r^riv^ antiquissimomm eo- 4icDm, quod solum sibi eonstat^ duo Hafnienses qno* que B. C. prae se ferunt; Aic vel ab iis natum est, €|oi cum d»m defendo id conjungebant^ vel ab iis, •qiii, quod Ascensius, de Iwe tempore id iotellige- foant* Inter coronamenta^ Cato Vlll, 2 praedpity «t myrti qnoque 11, 5^ in hortis serasftur, sicubi viciAa urbs bonum mercatnm promittat. Inde a mense Februario, Palladius III, 23, 2 auctor est, nt m^rrti seminaria excolantur. In Transpadaois oris asperio- ribns tenera planta, quae vel «in ItaKa teptda litora «fliatiJb. II) -112, primo vere requirebat, ut tecta a getu noctorno defenderetur. Ita hunc locmn, male ab editoribus habitum, jam Mancinellas et Ascensius foterpretati sunt. Praecoces germinattones^ Piinius loquit XVIl, 2, evocatae iodtilgentia coeli, sequutis frigoribHS exnruntur; qua de eausa serotinae hiemes plantis quoque noceut silvestriiius, quae intert» »tra^ mento tenerae vestiri nequeunt. I^um defendo^ de^ 0rravera$^ trita in dum eoDJnngendi ratiene Lb. IV, 56(K Defendere^ propie arcere; a feno^ fen- doy qood erat >^ro I, 49; qnare dicitur defendere yrigme myrH» sive a myrtis, et contra. Myriue pervetustum pro myrtoM^ e libro Gudiano. Vagan- 4emra;irfm, qoippe virum suum, tutus fgrea:^ una

74 ECLdGA VII, 0—15.

com adnixtis capelliSf nonsequi non potoit. De^ erravermt contractam, quale apud Lucretium llf, 873. Caprae mense Novembri concipere et Afartio mense parere solebant; tribus mensibus post capellae a matre depulsae vel solae pascebantur, vel cura acu- leatis ad ora capistris gregi admiscebantur. . Sed bis parientes Lb. II, 150 sub biemem quoque partum edebant, quod est in prima ecloga v* 14: ejusmodi capellae auctumnales et hic et III, 34 intelliguntur. Ecce ii tibi, a capro usque a.d capellas! Dapbnis exclamat, dum demonstrat, advenienti Meliboeo ob- viam, cui fruticetum eos adbuc occultat. Quodsi prae- terea otium tibi est, sine eos ibi pascere, et bac iu umbra a fatigante cursu requiesce. Paulisper, quae- so, circurospice, quam omnia amoena sint! Tribus pastoribus humi stratis quid consilii sit, ex ipso or» dine eomm Meliboeus auguratur. Bovee^ qui po- tum mox ipsi venient (venient^ non veniun^y ne- minis esse alius possunt, praeterquam JDapAnidie, arbitri evocati; nisi si qui sint, qui sine negotio eum cogitare malint. Excusat se, cnr bic quiescere pos- sit, bene institutorum juvencorum consuetudine, qui sua sonte veniant, interque suavia spectacula boc primum lande toliit. Prata Andina ad Mincium de- scendebant, qui drca Mantuam in iacum difibndebatur/' Tenera arundoy recens enata; post brumam caede- batur *^), et ad vites , in Virgilii patria ad tecta qu<K que adhibebatur. < Haec arundo, si cum arguto vento V. 1 mente conjungitur, excitat, poeta, qui atrietln

•) Plin. XVm, 65, 2.

ECLOGA VII, 14 — 20. 78

dicit III, 55, id ne exprimente qnidem, occn1tam*ce- gitationem lenis snsnrri, qnem vetns versns Victorini II p* 2530 landat:

Tale, qnale yere dalce sibilat teres donax.

Non ita procnl a sede ^aercus erat alta, arbor Jovi Dodonaeo sacray cujus e trunco cavato ea:amina apum resonabant. Hanc snavem imagioem Theocri- tus ita habet 1, 106:

Snnt prope quercos estque cyperos,

Et prope apes dulce ad mellita alyearia stridunt

Virgilii patria fertilis apum erat, quamm mel, sapo- ris jucnndissimi, vel cum Hjblaeo poeta I, 54 com- parabat. Apes exeunt ab ortu Vergiliarum, i. e. sub finem Aprilis, usqne ad diem solstitialem. Ad ripas quidem viridis pro virid^M otiose esset adjectum, quum prati ripas liltro virides fingamus animo; Min- cio autem speciosins id adjicitur, virenti variis plan- tis palustribns, nnde Lb. II, 199 xAee^ flumen Aer^ bosum nominatnr. Accedit, quod virides duobus tantum in libris scriptis reperiebatur, quoniam reli- qui omnes, interque eos Hafnienses quoque, viridis Mincius esse ponebant*

14 — 20. Abiremne an manerem? Agni a lacte depulsi ante vespertinum frigus intra stabulum cogi Yolebant, nec aderat ancillarum aliqna. Verumenim- yero qnale certamen qualium poetarum certantium, qnod audire poteram! Consilium constitit et remansi. — • Alcippe et Phyllis Meliboeo serviunt, qui pro ordine sno satis opulentus erat, unaque cum caprb oves qnoque alebat; paup^ri Moreti colono Simnlo

76 ECLOGA TII, 14—20.

Afr» tamen aniis servit. Degener istud libri Medi- cei koedoB^ cui agno» iDsaper adscriptum est, nuUo loco Dumcretur; saepius enim fieri vidimus, ut ca- pras tantum scribae caprariis largiri velleDt III, 103. Meliboeus pascebat una cum capris numerum quoque agnorumy quorum matres alibl, serva fortasse cu- stode, pabulabantur. Agni mense Novembri' et De- cembri II, 21 edi solebant^ ct post quatuor menses depeilebantur et secreti pascebantur et claudebantur. Varro II, 2, 17 pabuli bonitatem iis paciscitur, et curandum , ne quid vel frigore vel aestu laborent. Tlieocritus XIII, 25:

Pleiades quando sargunt, agniqcie tenelli Extremis in agris pascantur', ver ubi vergit.

Magnum certamen, Corydon et Thyrsis/ pro eo, quod dicendum erat, inter duos illos cantores cele- bres. Sententia est admirantis dictioque sententiae. Principia certaminis futuri, quae Meliboeus partim tan- tum conspexerat, poeta et ipse mente nobis adjicienda relinquit. Thjrsis arrogans Corydonem excitat modice de se ipsum sentientem; btc, ut ignominiam ulcisca- tur, cantatum provocat; Dapbnis^ arbiter evocatus, priorem ordine canendi eum facit, cui injuria illata fuerat; qui animose injuriam intalerat, is illico re- spoadere jubetur: vide III, 52. Quare uterque vi* cissim canebant: date mibi, Musae, ut alterni car- minis prpbe meminerim! Bo conclusio quoque respi- cit V. 69: /iaec memini^ ea sunt, quae recordor* Non secus Vlll, 62 recordatio carminis a Musis pe- titur* In Theocriti quoque IX, 28 > ubi canens, si

ECLOOA VII, 21—24. 77

perperaiB referat, poenani mendaeii, pustulam in lin- gm fbturam, metnit:

Bacolicae Masae, salvete! et dicite carmen, Olim qood cecini coram pa£toribas illis; Excitet in lingaa summa ne^pastolam edaceml

Nam iBterpretis qurdem ad v» 28 enarratio argumento est, (pvarj eum legisse, idque eum ad (ida retulisse. Veieifamy quod nna cum Servio antiquissimi libri agnoscunt, prisco more scriptum est pro vellem* Ita Plautus dicit jisin. II, 4, 46: ^ed si domi esty JDemaenetum volebam ; ipseque Virgilius I, 79 p^teras pro posses. Volebant^ quod falso scri- ptum est, si ferri posset, Servio id interprete levis- sime ferremus: Musae altemis canentium meminisse volebant, aspirabant utrique; praeterqunm quod al' ternos tum variata potestate sna sequitur. Verum, fii ita dicatur, non magis id jejune, quam incerto eonsilio, dictum sit; nam idem esse ^osset: Musae alterDonim carminum ipsae meifiinisse volebant; vole-

bant, ut illi eornm memineriot; volebant, ut ego .

Pro carminibus binorum versuum, quae in tertia ecloga miscentur, boc quidem loco omnia quaternorum ver- suum sunt: qualia iilico invenire non facile cujusli- bet poetae erat.

21 — 24. Corydon modestiae, amicitiae et honestae digoitatis documenta edit. Deas precatur^ ut sibi, quum ipse parum valeat, tale aliquod car- men, quale Codro, ipsius amico, iospirent; aut, ai minus e vulgo possit emergere, renuntiare plane Tult arti. Egregii aliquid aut nihil! Ita nobiles ar- dfices sentiunt, qui, cum ingenio animi bonitatem

78 ECLOGA VII, 21 — 24.

coDJnng^enteS; artem potiiis qnam semet spectant. — - LtibethruM^ LidetAray Ltibethrum quoque, in fie- licoDe monte foos a,ptri dicebatur, footi cuidam Ma- cedonioo cognominis^ unde veteres Thraces Musa- rum cultum in Boeotiam detulerant VI, 13. Mumom Graeci antiqui Nymphas omnino fontium lymphan- tium dicebant, quomm latices fatidico terrae anhe- litu repleti esse videbantur IJI, 85. X, 1. 10. 55. Hinc varia de montibus, quos Musae habitent, et de fontibus et de numero ipsarum narratio. Ceiebria carmina postquam novenarium Musarum numemm de- finiverant, secernebantur cum aliis Nymphi* iym* phantihu» ZAbethrides quoque quasi quaedam in- ferioris ordinis X, 1 ; sed non ita tamen , ut non ali- quando Njmphae cnm Musis permixtae faerint. Ad Nymphas quidem pastores Theocriti V, 149* VII, 92 animum suum acceptum referant; auctorque est Tetus interpres, Musas isto nomine a Lydis vocari. . He- sjchius quoque Njmphas, Musas esse, interpretator. De Njmphis carmen in Apoiliuem apud Porphyriom {in antr. Nymph^ dicit:

Animantis sed aqaae tibi fontes Struxere paellae residentes Specabas^ flatibas alitae terras^ Cantus ad yocem diyinam.

Haud secns apud Augustinum de mnsica UI HaMe quasi Njmphae Hippocrenes fontis salutaDtnr:

Ite igitar, Camoenae, Fonticokie puellae, Qoae canitis sab antris MeUiflaos sonores;

ECLOGA VIi; 21 — 24. 79

Qnae lavitis capillnm Parpureom Hippocrene!

Et TertuIIianns {adv. Marc. I, 13), Jovem^ inquity

figuraut isti fab^larum interpretes in Muhstan- ^

tiam J^r^idam (aetherem) , Junonem in aeream^

Vestam i» ignem^ Camoenas in aquas et ma-

gnam Matrem in terram^ Thalia Musa VI, 1 nu-

trix erat agricolis plantarum g-erminantium , Nympha

latices fundens. Et Virgilius queraadmodum in Cu-

lice V. 18 Musas quasi Pierias Naides invocat, vo-

toque vitulo Ecl. III, 85 pascua ab iis opima prec»-

tur: ita apud Calpurnium VI, 61 cespitem eaedem

aquis suis exstruxerunt:

Protinus, ecce! tomm fecere sab ilice Mosae.

Nostervmw^ quas nos omnes amamus. CodruSy

fictum pastoris ikomen, cui cum aliis ejusdem nominis

perfiTOnis^ nihii commupe est. Proacima^ deest car"

minay versibus Phoebi facit, quod Servius etAscen-

sius ex prioribus addunt, et Burmannus versu Aen.

VIII, 427, fulmeny quae plurima — , suadet.

Ita tandem facere^ noieiv, dignam habet potesta-

tem. Quodsi non possumus omnes istiusmodi car-

miDa invenire, arti ego renuntio. Hoc proverbio

VIII, 63 se ununi de muitis modeste esse fingit. Qui

artem abdicabat suam, is deo suppellectilem suam

suspendit praesidi. Ita fistuiam Corydon cuinam

alii praeterquam Pani, carminis rustici II, 31. IV, 58

magistrb? Eidem, Fauni VI, 2% Latiuo nomine di-

cto, senex quoque Nemesiani Titjrus I^ 14 suam sus-

pendit:

Jam mea roricolae dependet fistala Faono.

80 BCL06A VII, 25 — 3».

Pinus y. 65 Cybelae non magis erat sacray quam Pani Prop. f, 18, 20, qui, quod Geoponici XI, 10 fabulantur, Pityn Nympham, prinsquam pinus facta erat, amabat, eaque de* causa eoronam pineam gferv- bat. Sil. XIII, 331. Apud Long-um II p. 1% Panis simulacrum sub pinti positum est, cni mactati capri pellis affigitur, et primitiae uvarum annectnntur; ibi Daphuis quoque decedens- IV p. 175 fistulam et ti- biam Pani consecrat. Faunis sive Paoibns, omnibus omnino, apud Martialem X, 92 pinus et ilices sacrae sunt; sub ilice Pan apud TibuIIum Jl; 5, 27 positus est; Arcadesque, quod Pausanias tradidit, quert^m ei circa Tegeam consecraverant. ^are iueptum qui- dem non^Mt ^uercu, quod legitur, id si in pluribus libriB scriptis reperiretur. Pinus quoque sativa sive pinus Pinea, Palladius inquit XII, 7, 9, inter mon- tes et saxa vastior et procerior invenitur. FiHuiae modi II, 36 'singuiis cantionibus praeibaot V^ 3* Vlil, 21.

25 — 28. Arroganter ferociens Tbyrsis re- spondet. Deo qnamvis ab nuUo adjutus, in ipso exordio coronam bederaceam ezpetit; nec dubinm, quin Codros ipse invidia rurapatur, aut malitioBa laude eum fascinare velit: a quo malo tamen pasto- res Arcadici ladigetem suum defendent. -'- Pastores genere Arcadico v. 4, cantus ex hominibus agrico- lis peritissimi, hederam^ praemia, quod Horatius di- cit, doctarum frontium, Bacchicum istum honorem lil, 39. iV, 19, qui in vates tantum altissimorum spiri- tuum cadit, incipieuti poetae non tantum deeer- nere, sed ipsi circum tempora ligare jubentur! Sic

ECLOGA VII, 29-32. 81

exordiens quomodo taDdem la desinet? Nascentem

Servius habeC et aDtiquissimi quique libri scripti, ad

quos Hafn. A accedit; crescentem^ quod lentius

dicatur, interpretameotum est. Ipsi Codro, qui paene

Apoliinis instar canit, p^ae ittvidia^ quum a tirooe

se victum videbit, ilia rumpentur, Humillime sen-

sum, ipsius ex animo in hominem frugi translatum,

quam crasse dicitur! Non tantum sui jactatio, sed

immodica quoque ex aliis laudatio, oculus saepe ma«

Iignus III, 103 ultionem commovebat malorum ge*

niorum. Quodsi malevolus fortius laudabat, quam

coneordaote pjectore, id est, uiira piaeitum; no-

cebat: laude, sicut nostrates quoque autumaut, ef-

fascinaverat, interemerat. Tales fascinatftnes for-

mula depellebant praefi^cine! Nemesi invocata,

qnasi insolentiae vindice, semet ipsos conspuendo

aliisque indignitatibus, quo snbsidio apud Theocri-

tum VI, 39 vel juvenis Cyclops voluptatem ex for-

ma in mari conspecta innoxiam reddebat, annexo

/ascino^ quem pudor esset adspiccre, aliisque amn-

letis, herbis quoque circumligatis averruncantibus, ex

qoibus itaccar erat IV, 19. Tliyrsis arrogans nihil

minoris exspectat, quam ut Arcades, intelligentes

carminum, sua sponte gam nunc, quemadmodum nn-

trix suum infantem, ita poe'iam suum, cum nemiue

comparaudum, qni vaicM aliquis illustris IX, 34,

Orpheus vel Linus, vel Amphion, fleri destinatus sit,

a fascinatione tueantnr. *

29 — 32. Diunae venator juvenis primitias pie

dedicat, capturaque durante signum marmoreum vo*

▼et. — Qui caotn certant, qaod ad tertiam edogom

6

eS ECLOGA Vlf, 29—912.

•

vidimnsy banc illamve rerum suaram conditionem emeotiuntur, ita fastidio occurrentes istius similita- dinis, quae nune oostris hominibus placet, quum suas tantom res easque praesentes dleunt. Ab hac angusta limitum circumscriptione priscus Simonides debortatus est:

Non errta Mosa terminis Libat tantam praesentia; Sed cuncta circam obamboUinB Fructas legit.

Pastores Theocriti \% 6 et 2i canunt altemi al- loquium ad Polypbemum irridens ejosque responsum; alii ia secuuda et tcrtia ecloga puellam repraesen- taot yeoeficamt et amatorem» qui comissatum it. jDe/iay Diaiia« quam recentiores Deli fabulabantiir DDa cum Apolline natam esse; Ortjgiam insulaui, quae contra Syracusas posteriores sita erat, aati- quiores ei taraquam patriam sedem assignaverant. Dianae venatores praedae suae primittas, capuf, pedes, cernuaj silvae ad arborem defigere solebant. Hafiiiei|sis B capri pro apri exbibet) qood exem- plum lectionis, a Servio quoque commemoratumy inde ortum est, quod erant, qui fi0C productum duplici c scribendum esse censerent, De vivacitate cervi He^iodus fabulatus est: Novem aetatibus bumanis eoroicem esse stuperstitem , quatuor cornicibus cer" vum^ tribus cervis corvum, novem corvis pboenicem, decem phoenicibus- Nympbarum genus. %itodsi tam bonus eventus propriue ei i. e. sempitemus comes datus erit; tum tu toia (uam cljpei quoque erant imaginum) e marmore rudro cotiuruo ad vemmm-

ECLOGA Vll, 33-36. 85

dum fictfi stabis. Purporea amenta cotliurni Aeii. i, 337 colore in marmore imitabantur. CotAurnus siiigulari numero dicebatur non minus, f|uam IvS^u^ Anth, IV, 12. p. 341, Graeciim nomen hujus caU ceamer.ti veiiatDrii, et if.ifiagy aavdukiov, nidiXov Bp. Mylli. II, p. 52. Galeous et Pollux calceos ve- natorios quasi cavoo calceos descriiiunt, nsque ad Media erura surgeates, trajectis loris arcte lig^atos^ ut montibiis in asperis «ommode curri etsaliripossit. 33 — .S6. In sequenti commissione pauper est olitor, qui sacro anniirersario liborum et lactis exi- giii (pomorum-Don ei in meotem Tenit) «onturaaciter Priapo satisfacit. Repente olitorem cum paupertate obliviscitur. Marmoreum se eam pro ea, quae nunc. sii rerun suanim conditio, posuisse; grex autem dei ope simulatque suppletus fuerit, Toyet — aureum

laigoum! Id, si param superare> supra certe liceri est. — Lampsaceno «grorum deo, Priapey antiqai- tate in inferiore alibi quoqae alicubi, quasi qai ca-

^pras et oves, apes, pisces, imprimis vero bortos foe* 4SttBdos fttceret, booos babitus est Ep. Mjth. il, 37. Haic et Laribua privatis, pro fucultate rerum, pri- aritiae Jiorti et agri^ flores, olera, spicae, fruges, uvae, cum iacte^ melJe et Ulfis Calp. II, 64, ob- latae sunt. Nam Semonibus quidem sive semideiis ruslicis, quibus Fulgentius eum adjungit, lac tan- tw, Bon vioom, ferendum erat. Simts sive sitntm^ sinuosum et rotundum vas Graeci operis £ctilisy ad vinum et lac adbibitum: ex Stvog, quemadmodum ha^ri ex idfi^* Meile iiba sacrifica ex teneriore farina, lacte, ovis et oleo tingebaDtur Lb. II ^ 304.

84 ECLOGA VII, 37—40.

Hafnieoses omnes te liha; iihi illud vulgfaris esset sermonis, male sonans. Sacrilicium tantum pauper- rimum ab liortulo deus ei exspectare potest ; parvo enim Miconi parvuli aliquid ipse volebat o|i|)ooere. Repente votum alterius, qui prior cecinerat, vincere lubet, et jam gregem quoque deus ei custodit. . Si- gnum iste de futura felicitate consecraturus erat mar' morenm: ipse de praesentibus' fortunis idem modo effecit, quamquam lignei alias Priapi, iufabre^ sculpti et minio obducti X, 27, inter bomioes rusticos usi* tati erant; quodsi grex, quem casus aliquis minue- rat, foetura »tippletu9^ oe auctus quidem, erit, si- stet avreum. ~ Mious ridicule messor profecto apad Tbeocritum X, 32 se jactat:

O otinam mihi sint, Croesi qiiaeciimqiie fernntar! Aureus in Veneris staremos et aurea templo.

37 — 40. Corjdoo, armeotarii Siculi perso* nam gereos; u Galatea, oympba marina, precatur, ut, bene si adbuc ei velit, vesperi eum io casa sil* vestri cooveniat. — Fiogit se cum bobus suis sub vesperum io ora maritima, dcamque modo coospe» ctam, uti videtur, io undis jam rursus demersam, Pbiloxenus, ex Cytbera insula, Platoni aeqnalis, Po« Ijpbemi Cyclopis io Galateam amorem ex quo commeotus fuerat; crebro b:c amor carmioibus ooii solum rusticis tractatus, sed pulcbra.Nereis pa^to^ rum quoque io familiaritatem admissa est* Moschas io luctu de Biooe dicit III, 59:

Flet Galatea taam carmen qnoqae, qno recreabas Haerentem prope te toties a<l litora ponti. Carmina non Cyclopis enim fuerant tua; pulchra

ECLOGA TII, 37— 40. 8tt

Hiinc fugtt Galatea; ttbi ped ab aequore risit*). Nunc cleserta sedet, fluctns oblita, in arena^ Pascere sola boves orbas gaudens ab amico.

Apud alium poetaniy quem Himerius or, I, 19 lau« duty pastur ad Galateam amaus canit: 0 camlorem et lac/ ita alludens ad ejusnomen. Nerine^ Grae* cum, Nerei filia. JHybla^ antiquum urbis Siciliae, Megarae a Doriensibus advenis dictae, nomen, quod fama scrvabatur Hyblaei ex tliymo mellU. Ibi Grae- eum ihymum V, 77 sive Satureja capitata //• suavi regionem implebat odore, quem etiam nunc duicem aerem, aria dolce^ Italus vocat. Deae marinae^ ut quae solibus minus essent expositae» prue caeteris caadidae existimabantur; sed, propter coeruleos oculos et vestes^ postea quoque ob colo» rem marinum et algam capillis inhaerentem, saepe coeruleae aut virides nominatae, postremum a picto« ribus et poetis, fingendi nimiis, in cete coerulea» capillis viridibus, deformatae suut Ep. Myth. II, 25* De festa Aederae ex viridi pailentiB pulcliritu* dine v. III, 39. Per aestatem boves in septis sil* vestribus^ pastor antem in casa ad necessitatem cou- structa aut in antro ex rupe cavato pernoctabant I, 79: quo io hanc noctem Corydon nymphae sibi amantis societatem exoptat. Hafnienses B, C repe» tunt babent. Amator modeiite, suavissimis usus imaginibus, blandttur^ quae, sono modisque concin« uae, in leniter cadens vemto esi^euut. Uujusmodi elegantiae non tam possnnt transferri, quam aioiili-' bns, quas quaeque linguae offerunt^ referri*

*) al. — _ . salo to dalcior illi.

86 ECLOGA Vtl, 41—44.

41 — 44« Eamdem seDteittiaiii Thyrsis cum fastu exsequitnr. Mihi, tcneris tuis et amoenis de- Hciis, omnis apud te vcnustas pereat^ nisi vesperum ego infinito destderio e:xspecfo. Fesfinate, festinate ad septa, hoves, et pndor vobis sit, ctiam unnc pascere , dnm Dea mc maaet. -r- Qnemadmodum sua- visslffiis Corjdon comparationihiis et sonis Nymphae blandiebatnr, ita Tiijrsis sibimet insuavissimis. Her" l^m Sardomam^ Dioscorides ait, gcnus quoddam esse batraehri sive ranunculi, asperius, quam vuf^a- rem, caule longiore, pluribus folioruin incisurrs; crebro in Sardinia crescere, admodum acre, apium- que et ipsum appellari silvestre; mentem comedenti pertnrbare et spasmos alFerre cum labris ringentibus, ut ridere videatur. fnde proverbium qnoque^ ri^us SardoniuMy natum esse dicitur; quod tamen ipse Homerus, quamvis Sardinia nohdum cognfta, profert. Pleraqne ranuuculi genera acrimonia sunt mordaci; famosissimus est Hanunenins sceleratuM //..* fo- Ua babet apit instar, asperitas tantum abest [Plin. XXV, 109]. Quare Martynus variatum C. Buuhinii genus^ Itanuneulus paluatris^ apii folioy lanu-^ ginofuSy mavult, quod asperitate ab illo et foliis magis incisis distingnitur. Sardoit, cujus qnatuor Hafniensecr testes snnt, elegantius dicitur, quam Sar- doniis^ quamquam hoc veteres libri scripti tnentur; Thyrsis videlicei reraotissimam quamque dictionem affectat« ^ Duo Hafnienses C. D videor habent. MuseuSy eujus aculeata folia, prope res conditas positii, mnres fugant, Muscus est aculeatus JL: trium pedum arbusculae ad scopas et ad ligandum

BCLOGA VII, 45—48. 87

«dliibeDtur Lb. II ^ 4 13. Algam^ berbnm marH»» nian, plantaruin studiosi ne definire qnidem audevl. Plora ^enera complectitur folio fongo et latiore, qoorum f|naedam, quod Columella Vlll, 17, 6 di* cit, petras vestiunt; eraf; etiam circa Cretam insu« >]am^ qiiae rubrum tingeret. A turbato mari pro^ jecta ad involucra tantum et ad stercorandum ute- bantur. Cf. Plio. XIII, 48. XXVil, 25. XXXII, 22. Die9 atmum duranSy proverbiiim exagge» rans, quale istud apud Tbeocritum XII, 2: — — — Qni cupit ipse, die veterascit. 45 — 48. Corjdon vcrnum argumentum depin- git ad fontem opacum, ubi boris meridianis frigus pastor post Vergilias exortas captat. — Omuia pulcbra, spirantia, gradatim ascendentia. Fontes^ quo plures fontes montani confiuunt, quales V, 40. X, 42. Mnsco saxa obducta frigidas scdes circum praebent , et tenera herba mollia strata pastori et pecori. MolHor somno proverbium : quo usus apud Tbeoeritum V,' 50 pastor molles pelles agninas, et XV, 125 nundinator Milesius et Samins purpurea tapeta laudat et efiert. Arbuti sive unedonis III, 82 frons ea: viridi pallida ^ quam Horatius quo- qiie . in primo cannine viridie arbuti nomine desi- gnat, per hiemem durat, tamen in cacuininibus tan- tum germinum Plin. XVI, 33; reliqua decidit, et, novella erumpente, ista quoque. Hoc in plerisqua arborum folia numquam dimittentium circa dieih sol- stitialem Plin. XVI, 34 fieri solebat. Nnnc igitur Maji in mensis principio tewuem tantum arbor fron- dem bibernam babet, et pastor, quem calor meridta-

88 fiCLOGA VII, 49—52.

nua ad fontem frig^idiorem Lb. 111 > 331 jam de- duxerat, festiuatas in .augescentem aestatem crebrio» rea umbras op^at. Hanc yenustam, sed apud dos vix arte bibernantem arborem Propertius 1, 2, 11 et ipse ad antra funtium admiratus est:

Surgat et in solis formosius arbutiis antris, £t sciat indociles currere lympha ?ias.

Orea: simul quoniam in umbra quieturus dicitur; urboretum quoddam ex arbuto meote nubis fing-en* dum sit, quale circa fontem moutanum iilum Ovidii urt. III, 689:

Silva nemas non alta facit: tegit arbotas herbam: Ros maris et lauri nigTaqoe niyrtus olent:

Nec densae foliis bnxi fragilesque myricae, Nec tenues cytisi cuUaque pinns abest.

Non aliter Plinius minor VIII, 8 ctipres^u de plu- ribus dicit: colHs aatigua cupressu nemorosus, Solstitium Lb. I, 100 bic est aestivum, sive tem- pus ' circa diem longissimum : quemadmodum saepe meridies boras meridianas declarat. Hefendere V. 6. Aestas coepit Romanis cum Vergiliis sive Ple- jadibus sub mensem Majum exortis, vitis quando oculos emittebat Lb. 11, 335. Yites et oleae, Pli- uius inquit XVI, 25 s. 42, concipiunt Vergiliarum exortu; boc sidus illarum est. £t Ovidius y»«A IV, 123 de Aprili canit:

Nunc tumido gemmas cortice palmes agit, In Virgilii patria, ubi aer Alpinus refrigerat^ ali- quanto serius yitis . germinabat.

49 — 62. Argumentum contra advcrsarius linit hiemale domi ad taedas caligantes, dum foris Aquilo

ECLOGA yil> 49—52. 89

crepat. — Thjrsidi commodttm est^ omnia deformia

ping^ere; et quam exsang^uial Placidum ignem in tuta

casa, animatum vero domestica iodustria et gaudio,

quamyis Borea stridente, Corydon Gesnerusve pinxis«

sent Romani neque in palatiis neque iu pauperibus

casis canales liabebant ad fumum educendum munitos

Lb. II ^ 242. Fumus ^^t foren exibat aut per fe-

nestras clotbratas, saepe per exi(um supernum^

xanvodoxrjv : minus molestus coctilibus [v. Forcellini

lex. s. v.| sive ligno cocto et fion fumante^).

Tlijrsis Doster, pioguiorum amans, gaudet ealigan'

ti6u8 taedtMy quarum fuiigo noo tantum camerae

coelum^ sed etiam ipsos postes circumvolutos tenet

perpetuo: securus ibi hlbernae lucubrationis, quae

itrenuo agricolae facienda erat Lb. l^ 291» Boream

in fumo suo observat. Proxima comparatio pupuge-

rit, si ita diceretur: Quam parum lupum numcrjus

gregis, aut torrentem ripa coSrcet; non magis me

Boreae frigus coercet ab exterois negotiis, a fructi-

bus in hiemem colligendis, a ligno caedendo, a ve-

uatione. Multo aliter pastores Theocriti in nona

ecloga; alter v. 12 gravem aestum^ quem fugit,

cum gravi 'exprobratione confert parentum, quam

amans fugit:

Solstitii cnro torrentcm ego non magis aestnm, Quam dictata patris curant et matris amantes.

Alter V. 19 prope ignem, ubi tosta farcimina epu- latur, duro gelu nou magis afftigitur, quam nucem dentibus carens prope pultem curat:

*) y. notata ad Winckelmanni opera ed. Fernow II. p. 253 et 347 si.

90 ECLOGA Vll, 53-— 56.

Laclea combusta torreDtor edulia gnereu^ Arida fagus et ig^ne nitet; sic frigora spemo, Ut male dentati nuculas spernunt prope pultem.

Hic iteffaimii y. 61 acriDs dicitnr, quant kine tam^

tum, quod Scrvius reperit; sive id iDterpreteris Afjic

prospieiente^ y sive iliepide qumrey qmamobrem*

TorrenSy rivus ex plufia in terris montauis.

53 — 56. Mitis auctumnus in montibus: aii«

vestres arbores et pomi pl.enae matvrorum fmctuBm,

rivi moDtani pieni aquarum. Sed sine Alexide vasta

BiRt omnfa amanti. — Quam sincere et vere dietnmf

Juniperi dno genera Dioscorides nomi«aty majoa et

minas, baccae,. inquiens, nucem magnitndine partioi

JBglandem, partim Avellaoam aequant. Jiinipertts val-

garis^ frutex plerumque, od quadraginta interdnm pedes

erigitur j major bacca, quam Plinius ia HispaDieDsi laiK

dat, Jmniperi est thuriferae /^., quae pyramidata ad

triginta pedes surgit Baceae altero in auetRmiK»

naturescunt. Castaneae arbores Lb. II, 15 niDlt»-

tadiDe sunt fructunm liirsutae in corticibua ecliinatis,

qm meuse Octobri et Novembri aperinntttr. Calpur*

aitts II, 82:

Castaneasqne nnces totidein^ qnum sole Norembri Muturis nucibus virides rumpentnr ecliini.

Versus Virgilianns Gracca ratione vocales habet non clisas, et pedem Molossom in exitu ad copiam in- formandaai Lb. II, 5. Libri scripti omnes, Hafoien- ses quoquey et Nonius s. v. etratum, babent sua qnaeque 9ub ardore, Novitii quidam 9ua fua^ ffue praeoptabant, interpretatu facilius. At in Vir- gilii eclogis, quod saepe vidimns III, f. 109, ve-

BCLOGA VII, 57—60. 91

tusta regnat oratio; et Festos docet, ms ^ Mis^ sos Eooium pro suaSy suiSy suos dixisse; sis Lucre- tiiM quoque 111, 1038; et suapte bisjltabu» apii4 priscum Ciceroois poetam, Tusc II, 5, qui EDniiw %SA^ Tideior» Quare suA raaoeat, uoins sjllabae, qnasi s&. Praecocem pomorum yindemiam Coi in- siilae ita describit Theocritns Vli, 143:

Auctamnom campi redolebant, omnia messem; DecnssiqQe piri fnictus maUqne jacebant Ad latns atque pedes; rami fraticamqiie premebant Sternentefl terram, pronoram pondere onastL

Omnia DBoe rideut pomis mnlticoloribDs Lb. 11, 6> simul quooiam prima plttTia auctumoalis gramen laetificat Lb, II, 525, et siccos rivos implet» Flu» meuy rifiis 1, 52.

57 — 60« Aestuosnm aBctumoi iaitium: i^rt, prata, vineae et siiyae aridae. Pbjllide awtem ad» yeniente omDia amatori virescuot — Haec satisf — gravisque imber decidit. Miseram Pbjllidem! — « Num magis jocose Itcet seDteotiam , deserta araore fieri caelestia, exaggeraril sinnilque magis frigere, quam fnget nngatorie fucta contentio Bacclu maligDf et Jovis lai^ dcpluentis? Qjaam multo iut^rius earmen istud apud Theocritum VIll, 41:

Ubrra lacte nitent, crescunt et gramina larga, Fascontur foetus, omnia vere tepent,

Qaoqao polchra pnella i^enit: siroolac ea abivit, Arent pastores, graniina aqiiam sitioat.

Kt carmeD comroissum:

Caprae cam geminis, pecus atqae alvearia circum Semper apes; quercn» frondibns aita petunt,

98 ECLOGA Vlf, 67—60.-

Pulcber nbi Milo graditur; simulac is abivit^ Languet qui pascit cuoi sitiente grege*

Vitium aeri^^ perniciosus, pestilens aestns sub sigoo caniculae in principio auctumni, quod erat post a. d. III id. Sextil. Lb. Ili, 478. L^iber cogno- men tunc erat Romonum Graeci ^iovvaov sive Bac- cbi, ex quo nomine libcratorem quemdam sive vio- dicem mente fingebant. Verum antiquitus inter Ita- los priscos deus erat lALer sationis et generationis, dictus a liLare vetusto, Xht^uv (apud Sabinos no- minabatur Ltoe/jasin^) ^ fundere, rigare, quae erat origo verborum Xiificiv et hliadiov, pratum irri- guum, yitfivTi ^ ^<V^ P^^g^A pluvia, iiber ^ infans, sui juris, nec non verborum lieben^ laben, leben. Simul cum LfiOera et Cerere colebatni:: qu.am JLf- beram^ post Graecas religiones illatas, modo tam- qnam roatrem ejus in Semelen sive Proserpinam mjsteriorum, mo.do tamquam uxorem ejus in Ariad- nen transformabant. Aestu jam marcescunt pampiMi^ quorun^ ttmbrae uvas ad apricos coi/es maturescen- tes defendere debebant. Diebus enim canicularibus vi- tes, maturitatem ad accelerandam, nudari solebant a fo- liis opacantibus, palmitibus autem uvae locis in ca- lidissimis tegebantur , et , si parum pampinosa vitis erat, sarmentis, stramento et tegctibus ^). NemuSy proprie arboretum pascuum, tum locus quoque con- situs. Jvpiter pro aere, qui pluviam fundit, ex commutata serius de fabulis opinione Lb. 11, 325* Haec imago multo quam pro carminis rustici colore

•) Col. V, 6, 14.

ECLOGA VII, 61—64. 05

doctior (nam Theocriti quidem Jupit^r plvviuM

mittit tantom pluTiam) ridicule Adliibetur : Plijllis ad-

esty et Jupiter, quasi Danae aliqua eum alliciat, te-

nui se dejicit pluvia.

61 — 64. Dii suns sibi arbores eligebant»

Pbyllis corjlum. ipsa tantum et amator sciunt,

quamobrem. Exinde amatori corylus non minus

sancta est, quam dei arlrar. — > Ariore*^ I^linius

inquit, templa fuere numinum; priscoque ritu simpli-

cia rura eliam nunc Deo praecellentem arborem di-

eant; arboruin quoque genera numinibus suis dicata

perpeluo servantur: ut Jovi esculus, Apollini laurus,

Minervae olea» Veneri myrtus, Herculi populus Plin.

XII, 1 s. 2. Populum alLam Herruies sive

Alcides (avus erat Alcaeus) ab Acheronte ferebat,

qnum ea coronatus Cerberum pertraheret; ipse Ho-

merus ay^iQwida eam appellat. Inde flebat, ut viros

pervicaces, qualem Teucrum in Horatii I. od. 7, 23,

et juvenes coronaret in Gymnasiis, quorum praeses

Hercuks erat in seriore antiquitate; Tbeocr. II, 121:

Ramos po{Mileos, Alridae germen, habebat, *) Purpurei nodi stringebant serta coronae.

Hercules ipse, quod TertuUianus refert, frondem modo populeam in vertice g^rebat, modo oleastrum, modo apium. Baccho sive Jaccho praeter vitem hedera quoque sacra erat. Myrtu9 Yeneri post Hesiodum tandem, plura insignia quum ars fingendi desideraret, propria facta esse videtur, maris for-

*) Ad Graeca verba pres&ius: PopulM ad caput alha fuit, sacra HercuHs arbor sed qois tale quid ferat?

94 BCLOGA VII, 65--68.

lasse [loteiiti, qaippe plaota pulclira trat litorea Ep. Mjth. 11, 2& Servius aarrat, Deaa a mari exe«a- teni in njrto Jaluisse, ae nudu conspioeretar ; et Nicander, Paridi se illam in corona myrtea obtuliflse. Utraque fubula receas est» Nam in'¥icesinia tertia Olympiade, Athenaeus XV, 6 ioquit, iiaota ex Naii- crate, Milesia colonia Aegypti, Paphi sigoum Veiie- ris emit; ei quum socii navales, orta tempestaie, supplicarent, Dea omnia circum mjrto implevit, et sereaitatem praestitit. Naucrate sigoara-nna cnm nyrtis homo in templo coUocavit, et ad epulas aa- crilicas vocatos corona mjrtea donavit, quae Bian- cratica inde appellata est. Coronam Naiieraticam ipse Aaacreoo Atheo. XV, 3 cum sertis roseis con- junxit, quae Od. Llll, % Veneri dicat. Antiquios ego de mjrto Veoeris testimonium nescio. Romani BMiture mjrto qnamdam coronatam Venerem Mmf^ tiam colehant, et incruentum victorem in ovatiooe mjrto coronahant Vemeris Victrieie. JLamrue piaculari Deo Phoebe Ap^Uimii ex vetustissimo tempore sacra erat, quoniam perpetuo virens et di- ras depellens, numquam fulmine icta, ad lustrationes adhihehutur. Corylum silvae I, 14. V, 13 fniatra Phjllis uon magis aroahat, quam Galatea 111, 64 salictum, quum post jacta maia id eam non aolam tegeret. Deae instar columham illic Galatea, hie sacram plantam Phjllis accipit.

65 — 68. Pulcherrimae arhores altas aliae sunt. Ljcidas autem si saepius me revisit; tunc, tunc tandem cedet ei pulchritudioe - — an quisque juvenis? minime, quaeque arhor. — Nimium quan-

ECLOGA y\h 65— M. 95

tDm bhmditnr! FraacinuM^ JFraa^imts exceiHor £i»y Iniiico procero et ad trigpesimum mque abaiim tereti, fHilcliro cacamiDe frondfs coneinDae, ovatae^ jogfttae et fieDdiilae^ ad altkudioem saepe centem et trigiota pedum erigitur. lo eilvie natiTam suam pnlcliritudinem retitiet; in agris, pariter atque uW iBUS, ad Tites arbnstiyas putatur, et ad pecora pa- seetida toadetur Lb. 11, 446. Plin. XVI, 24. P«- mm» sire pinea^ apwl Lianeum Plnme Pinea^ pi- Bus quoqiie satira a ireteribus dicebatnr, quoniam ob pnkbrttttdiflem suam gratosqoe susurros et onces gustatn jucundasy quas pineoia* {pign/oie) Italus irocat, in hotiis colebatur Lb« IV, ti2. Pinus, Pal- ladins*) inquit, omnibus cooducit, quae infra eam ■«*untur, et, Theoplirasto auctore, lauros quoqne et mjrios infra se fert; Plinio **) quamquam gramen enecare ridetur. Non, uti pinaster silvestris a me- dio, sed in vertice ramos dispergit foliis capillamenti viddo praetenuibus, semipedalibus et mncrone aculea- tis Plin. XVI, 16., €um h}c pinu Plinius minor ¥1, 16 flammam Vemivii confert, quae, longissimo velut trunco elata in altum, quasi ramis qnibusdam diffuodebatur. Ovid. Met X, 103:

Et soccincta comas hirsotaqae vertice pinos. Petronius 131 quoque diverticulum ea ad rivnm opa- «sm exoroat:

Mobilis aestivas platanas diffnderat ambras,

Et circamtonsae trepidanti yettice pinas,

£t baccis rediniita daphne tremalaeqne oapressus.

•) Pallad. XII, 7, 9. ••) Piiii. XVII 8. IS.

96 ECLOGA VI!, 69—70.

PopulftM^ et alba et nigra) amat humorem; minns populus tremula* Abien ^ iXdTtj^ Abies femina est, pinus Abies quoque et pitius alba dicta, Pinus Pi- ceaZt,: quae centum et quinquagiota pedes amplins frigidis in montilfU9 surgit. Abietes et larices, Pli- nius inquit, ex omnibus arboribus altissimae ac re- ctissimae sunt: in malos et antenuas levitatis gratia abies eligitur; laudatissimae sunt in Alpibus etmoote Apenniijo Plin. XVI, 76. Cum his altissimis arbo- ribus suo cum quaque in loco L^ycidae venusto se compiirare licebit, postquam, crebro amantem suom .conveniens, venustatem suam auxerit. 8i niodo hoc interpretes, qui victum nolebant Thjrsin agnoscere, Diniis paene ridiculum, quod committitur, apud se reputaverint carmen! Cedut merit» Heinsius ex au- tiquissimis libris scriptis restituit; eventum magts etiam reddit incertum, quam cedet: quod praeterea cum revisas et ipsum congruerit VI, 11.

69 — 70. Meliboeus, IMusis opem ferentibus V. 19, horum tantum memioit alternerum versuum; iu his autem non minus, quam in caeteris, Thvrsin a Daphuide urbitro victum decliiratum esse. Acnte poeta mendosas Thyrsidis sententias sub poeticae eloquutiouis et rhythmi melici splendore occultavit. Thyrsis aliqua tamen re speciosa plehis favorem sibi conciliasse debebat, ut dignus, qui ad eximiam lau- dem aspiraret, videri posset. Uaec tandem ab arti- fice Daphuide, iVleliboeo consentiente, direrata lis Corydonis meritum toto in campo pascuo confirma- bat.. Quintilianus X p. 230 ed. Bip. de eloquentiae operibus: iliey inquit, se profeciise sciat^ cmi

ECL06A VI!, 69—70. , 97

Cicero valde placebit. De poeseos opere enni Virgilio, tam subtili et intelligeDte mifgistro, quem acerrimi judicii Quintiiianus Vlll p. 76 fiiisse aity sentire^ non minus potest audentem facere. Theo» critus in octavo idylUo ita certanien componit: Daphnis et inter erat pastores maximiis inde, Apud Virgilium Corydon^ nomen ipsum, honoris in- star est: Ex illo Corjdon tanti a nobis aestimatnr, ut CorydoH sive eoeimiuM idem valeant. Sinili modo II, 73 Alexis pro pulchro puero dicitnr ; et apud Cioeronem div. XVII Verris nomen pro bellua: Re- pente e vestigio ex homine, tamquam aliquo Circaeo poculo, factus est — Verres! Coram nobis autem lis judicata si ita desioeret: Ea: iiio WieiandiuM nobis Wieiandius est! quis interpretationem ha- * bere vellet aut haberet? Non niulto ante illam de Cicerone censuram Quintilianus: Quare non imme- rito/ ioquit, ab honiinibus aetatis suae regnare in judiciis dictus est: apud posteros vero id cousequu- tuSy ut Cicero jam non homiois nomeo, sed eio» quentiae habeatur. Pierius in quodam codice vi^ ctum et reperit, quod UafiDiensis . quoque ^ praebet

EGL06A OGTAVA.

PHARMACEUTRIA.

A astornm Musatn Damonis et Alphesiboei) Immemor herbarum qiios est mirata juvenca Certantes, quorum stupefactae carmine lynces Et mutata suos requierunt fiumina cursus: 5Damoni8 Musam dicemus et Alphesiboei.

Tu mihi seu magni superas jamsaxa Timavi, Siye oram lllyrici legis aequoris: en erit um-

quam Ille dies, mihi qnum liceat tua dicere facta? En erit, ut liceat tolum mihi ferre per orbem lOSoIa Sophocleo tua carmina digna cothurno? A te principium, tibi desinet! Accipe jussis Carmina coepta tuis, atque hanc sine tempora

circum Inter victrices hederam tibi serpere laurus. Frigida vix coelo noctis decesserat umbra, 15Quum ros in tenera pecori gratissimus herba: Incumbens tereti Damon sic coepit olivae:

DAMON.

Nascerei praeque diem veniens age^ Luci-

fer, almum!

ECLOGA OCTAVA. 89

V

Conjugis indigno Nisae decepius amore Dam qaeror, et divos, quamquam nil testibus

iliis Profeci, extrema morienfe tamen adloqnar hora!20

Incipe Maenalios mecum, meatibia, versus, Maenalus argutumque nemus pinusque loquen«

te» Semper habet^ sempef pastomm illd andit atno-

res, Panaqne, qui primus calamos non passus in«

ettes, Incipe Maenalios mecum, mea tibia, yersus.25 Mopso Nisa. daturl Quid non speremus aman«

tes! Jnngentur jam grypes equis, aevoque seqnenti Cum canibus tiuii«li venient ad pocula damae. Mopse, novas incide faces! tibi ducitur uxorl Sparge^ martte, nuces! tibi deserit HesperusSO

Oetam! Incipe Maenalios mecum^ mea tibia^ versus* O digno conjuncta viro! dum despicis omnes^ Dnmque tibi est odio mea fistula, dumque ca-

pellae, Hirstttumque supercilium promissaque barba; Nec curare deum credis inortalia quemquaml35

Incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus* Sepibus iu nostris parvam te roscida mala, Dttx ego vester eram, vidi cam matre legeo-

tem. Alter ab uudecimo tum me jam ceperat annus, Jam fragiles poteram a terra contingere ramo8,40

100 ECLOGA OCTAVA.

Ut yidi, nt perii, ut me malus abstulit ef*ror!

Incipe Maenalios mecum, mea tibia, yersns*

Nnnc scio, quid sit Amorl Duris in cotibns

illum Aut Tmaros, aut Rhodope, ant extremi €la-

ramantes, 45Nec generis nostri puernm nec sanguinis, eduntl Incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus, Saeviis Amor docuit gnatorum sanguine ma-

trem Commaculare mannsl Crudelis tu quoque, ma-

terl Crudelis mater magis, an pner improbus illel 50Improbus ille puerl Crudelis tu quoque, ma^

ter! Incipe Maenalios mecum, mea tibia, versus» Nunc et oves ultro fugiat lupus; aurea durae Mala ferant qnercus; narcisso floreat alnus; Pinguia corticibus sudent electra mjricae; 55Certent et cjcnis nlulae ; sit Tityrus Orpheus, Orpheus in silviS) inter delphinas Arionl

Incipe Maenalios mecum, ineatibia^ versus. Omiiia vel medium fiaut maro! Yivite, silvae! Praeceps aijrii specula de montis in undas 60DeferarI extremum hoc munus morientis ha*

beto I Desine Maenalios^ jam desine, tibia, versus. Haec Damon: vos, quae responderit Alpbesi-

boeus, Dioite, Pierides; non omnia possumos om-

nes.

ECLOGA OCTAVA. lOl

ALPHESIBOEUS.

Efferaquain, etmoUi cinge haec altariayittal Yerbenasqne adole pingues et mascula tura!65 Conjugis ut magiois sanos avertere sacris Experiar sensus; nihil nisi carinina desuHt!

Ducite ab urbe domum, inea carmina, du-

cite Daphnin.

Carmina yei caelo possunt deducere iunam; Carminibus Circe socios mutavit Ulixi; 70

Frigidus in pratis cautando rumpitur anguis. Ducito ab urbe domum^ inea carmina, du-

cite Daphnin.

Terna tibi haec primuin triplici diversa colore Licia circumdo, terque hanc altaria circum Eifigiem duco: numero deus iinpare gaudet75 Ducite ab urbe domum, mea carmiua, du-

cite Daphnin.

Necte tribus nodis ternos, Amarylli, colores; Necte, AmarjIIi, modo: et, Yeneris^ dic^ vin*

cula necto.

Ducite ab urbe domiiin, mea carmina, du-

cite Daphnin. Limus ut hic durescit, et haec ut cera liquescitSO [Jno eodemqne igni: sic nostro Daphnis amore* Sparge molain, et fragiles incende bituiiiine

laurus. Daphnis ine malus urit : ego hanc in Daphnide

laurum. Ducite ab urbe domum, mea oarmina, dii-

cite Daphnin.

lOa ECLOGA OCTAVA.

85Tali8 ainor DaphDin, qualia, quuni fessa ju-

vencutn Pcr neinora atque altos quaerendo hucula lu-

oos Propter aquae rivum viriui procumhit in ulva, Perdita! nec serae meminit dece^ere nocti: Talis amor teneat; nec sit mihi cura mederi. 90 Ducite ah urhe domum, mea carmina, du-

cite Daphuiu. ' Has olim exuvias mihi perfidus illo reliquit: Pignora cara suil quae nunc ego limine in

ipso, Terra^ tihi mando. Dehent haec pignora

Daphnin ! Ducite ah urhe domum, mea carmina, du-

cite Daphnin. 95Has herhas atque hacc Ponto mihi lecta ve-

nena Ipse dedit Moeris; nascuntur pluruma Ponto. His ego saepe lupum fieri et se condere siU

yis Moerin, saepe animas imis excire sepulchris Atque satas alio vidi traducere mcsses. 100 Ducite ah urhe domum, mea carmina, du-

cite Daphnin. Fer ciner^s, AmarjIIi, foras; rivoqne fiuenti Transque caput jace, nec respexeris ! His ego

Daphnin Adgrediar; nihil ille deos, nil carmina curat. Ducite ab urhe domum, mea oarmina, du-

cite Daphnin.

ECLOGA OCTAVA. 105

Adspice, corripuit tremulis altaria flamuiis 105 Sponte sua^^dum ferre moror, cinis ipse. Bo-

nnm sit! Nescio quid oerte estl et Hylax io limine la-

trat! Credimus? an, qui amant, ipsi sibi somnia fin-

gunt? Parcite, ab urbe venit, jam, carmina, par-

cite, Daphnis.

ECLOGA Vm. EXPLICATA.

ARGUMENTI NARRATIO.

AB D. C. DCCXV.

Z^. Marcio Cens orino C, Caitfisio

Sabino CosM,

AUCTUMNI TEMPORE.

Virgilins annum agens 30—31.

Oamon et Alpliesiboeus , arinentarius uterque, maDe aestivo in saltibus Pindi v* 3 obviam facti. cauunt alternis; iste quidem puerum infeliciter amantem, qui in roare se praecipitat, hic puellam, quae magicis *artibds perfidum amatorem cupit retrahere. Ab Lu« jus carmine palmario, cirjus Pollio argumeutum pro« posuerat, inscriptio petita est.

Annus quidem hujus eclogae ob allqquutioBeoi V. 6 — 13 factam prorsus non est dubius. Nam qui in illyria lauros victrices meruit, tragoedias, quales Sophocleae, scripsit, et poetae in eclogis scribendui consilia dedit: temporym is uon ignaro tantum non uominatus est: proxime snperioris anni consul, Asi* nius PoHio^ Virgilii accola et post annum DCCXII

ECL06A Vlll. ARGUMENTI NARRATIO. fOIS

amicus, etiam tum Tragicae Musae in amore et de- liciis III, 86, aoDoque D€€XV Parthioorum io Illj- ria victor. Hoc veterum meliore^ quique apud Ser- vium et Philargyrium v. 10 et 12 statuerunt^ quam- vis alii v^ 6 Augustum somniarent; hoc Josephus Scaliger, Taubmdnnus^ Ruaeus, Martynus.

Caesar enim Octavianus et M. Antonius, pace Brundisina extremo anno D€€XIV denuo conjuncti, postquam proximo vere anni D€€XV cum Sexto Pompejo pactionem Misenensem iniverant; ultimum Asioius Pollio in se recepit opus bellicum ad Par- thinos sive Parthenos rebelles domandos, qui popu- liis, Bruto pridem deditus, Caesaris in provincia Dalmatia erat. In hanc expeditionem, pro €aesare cum copiis, uti par erat, Caesarianis susceptnm, ab Antonio quoque destinati adversus Parthos pars eK- ercitus, qui in Graecia hiematurus erat, additus est, partim ad exerceodos praedaque inflammandos mili- tes , partim ad Caesari habendam gratiiam ; ex iis, quae Pollionis adhnc, verisimile est, fuerant legio- aes. Victor nunc auctumnali tempore Poliio auxi-' liares Antonii copius in hiberna dimittit, et, Caesa- rianis nonnullis comitantibus, navi in V^netiam re- dit, quu in proviucia, pro Antonio ante adiiiinistrata, pro Caesare, qut nunc erat dorainns, plura fortasse etiam tum uegotia ordiuanda habuit; suoque Raven- nae uato filio, Asinio Gallo,, a capta urbe Salonis Salonini cognomen ex Dalmatia refert cf. IV Arg. sub £n.; et Romam brevi post ad decretum trium- phum proficiscitur , quem extremo mense Octobri egiU

106 ECLOGA VIII, 1---6.

Poliioy dum ID Venetia fuerat annis DCCXII et DCCXlll, iinitationem a Virgilio PharmaceutriaeTlieo- criteae petierat. Redeunti itaque ad lauream triumphi duci mente poeta, nunc gratuloturus, ecJogam suam, poeticam quasi aliquam hederam, obviam mittit : igno- rans, an in ore jam Timavi fluvii, an multo retro in litore lllyrico animus eum assequatur.

Quodsi proflciscenti ad expeditionem lllyricam PoUioni poema lioc domo misisset Virgilius, quam egerit imprudenter Pollionis de rebus gestis et lauro victrici loquens? quaerit Ruaeus, proxime superiori anno quum ipsum Caesarem OctaviaQum Pollio, Vir- gilii nunc domiuum, impugnavissety et ad pacem Brundisinam coegisset. Cum eo exercitu , praetered vix credibile e&ty qui io Italia infcriore partim ad Orientem per Graeciam ire destioatus erat, Pollio- nem in oram adversam, tam prope absentem, tam vastas ad Occidentem ambages duxisse, vel mari, se« cundum lutosam et nautis formidatam oram Italiae, vel terra, per totam Italiam fame oppressam.

Hanc quoque in eclogam plures versus ex Ciri, Galli poemate, Virgilius recepit, ad carilateiii FoU lionis suoque amico probaudam; vide VI, 74 et II in argumenti narratione.

j4 n ti o t a i a.

1 — 6. Poeta refert, Damon et Alphcsiboeus, silvarum vocalissimi, quae carmina coinmiseriut. Mane

ECLOGA VIII, 1--5. 107

aestivo v. 14 in niontibus obviam facti, Damon pa- storem ob amatae perfidiam canit desperantem ; Alphe- Biboeiis, puella rustica volaticum quomodo amatum puerum magicis ad se retrahere artibus cupit. Invi- tationem ad amicum certamen po^ta non minus^ quam^ quae in fine esse solebant, gratias babitas et dona data praetermisit; cf. v. 62. Uterque est ar- mentarinSy quorum flagrans cupidine cantus prae- sentia bodie non modo armenta, scd feras quoque e silvis evocatas^ vel totam naturam inanimam mo- vet. Hac veterum animis, qui mag^is ardiebant, aliena . non visa affectione, sua sensa quoniam pectore com- motus naturis circum praesentibus solet tribuere, Si- leni quoque sublimis animi elatio VI , 27 — 30 Fau- nos et feras et arbores, postremum coelum stellife- ram afficit; pastoris quoque ApoUinis carmea VI, 83 Eurotam et colles lauroram. Carmen non tantttm bucolicum, traditas de Orpbeo et Ampbione fabulas seqaens, bestias animavit sensibus V, 25. Theocr. I, 71 — 75; plebis quoque vulgaris opinio voluptatem iis ex sonis concinnisque motibus dedit Lb. IV, 64« In bis fictis quicquid blanditiarum inest, ad Pollio- Dcm' id, qui argumentum ad commovendos animos proposuerat, redit. Juvenca pro armeuto, cujus major numeras vaccae sunt Lb. II!, 63. Ltyna:^ rapax septemtrionalis Lb. III, 264,* ab Italia, quod Plinius ait, aberat; quamquam nunc, teste 8alisio, in Apulia reperitur, deserta quoniam saecula fortasse foeturae ejus iavebant. Secundum fabuias Ov. Met* V, 649 Lyncus, rex Scjtbiae, ad quem frumeutuni Triptolemus aflferebat, io lyncem mutatus est; ex

L

108 ECLOGA VIII, 1—6.

Ijncum quoque uriiiu in Scjthia lapis nascebatur Ijn- curion : fabulosa succini interpretiitio. 8cy thiam, con* stat, in tabula orbis terrarum Eudoxi septemtriona- leip ab occidente ad orientem solem arcum complexam esse^ et Thraciam saepe in se continuisse. Xeno- phon dicit ven, XI, ijnces venatores cum ieonibus, pardis, puntheris et ursis in monte Pangaco et Citto supi*a iVlucedoniam^ in Oljmpo Mjsiae, in Pindo et Nyse supra Syriam aliisque mag^nis montibus venari. Pastor quoque Apollo apud Admetum, reg^em Thes- saliae, quod ait Euripides (^/r« 578), modis suis maculosas lyoces et leones de monte Othrjso dele- ctabat. Suot, qui lyuceni Indiae et Aethiopiae tri- buant, Nyse quonium, mons Bacchicus, iu seriore de mundo doctrina eo perlatus est *"). Callimachus Dian. 89 de lynce Maemilia memorat, quemadmodum Apol- lonius I, 168 de urso Maenario. Virgilius igitvr hujns carminis argumentum peregre posuit, artes quoniam magicae, fictae nobilius, Graecae erant; et quidcm, quod ex sequentibus patet v. ^i. 30« 64. 71. 95, iu TAesnalia veoefica, Pindi quodam in jugo silvestri, ad Occidentem ab Oeta versns. Stnpefactae carmine solemnis est Virgilii eompo- sitto, ut Graecae fig-urae carn^ina diffidere liceat, Mutata 8U0M cursus^ i. e. postquam proprios suos, adsuetos cursus Tib. IV, 125, flumina ad poelas commissos deflexerant, mutata verbo medio; con» stiterunt auscultantia. Gallus qnidem Cir. v. 233 rapidon requiescunt flumina cursus habet, i. e*

•) Heyne: „L>ncas vero iji tali carmine, quod «d Siciliam pertinet, nolis esse memoratas.**

ECLOGA VIII, 6—13. 109

cursnni retardaDt;'iiac aulein hic dictione suos^ ple- imm ponderis, otiose infcrciretur. Hafnieosis C lia- bet liquerunt» Iterata post parentliesin nomina non tantum vinciunt; istam enim necessitatem poeta mag-is vitaverit: sed animos quoque in cantores tam graves magis faciunt intentos; cf. v. 85 — 89.

6 — 13« Tu, sive jam praeter Timavum sive in ipsa eiiam nunc ora lllyrica obviam mihi naviges; o praeclare victuriis reportatis ingeniique operibus editis, quem cantus meus, quaqua possit efficere, semper celebrabit: hoc tibi carmen ne dfspliccat, cu- jus .tn ipse argumentum proponebas. Plenum tuo- rnm spirituum forUisse nou indignum %sX^ quod tuum victoris gaudium augfat , et hedera quasi quaedam poetica laureae tuae propinqui triumphi iiiiplicetur. « — JMihi , cum Horatiani istius ardore : Quid mihi Ceisus agit? Ad hanc alloquutioncm, quae in fcr- vidam digrossionem abit, accipe v. 11 nectifur; mi« nime faveas aliquod mente reservatum, quod Ascen- sius invenit, et Tuubmannus, Cerda, Ruaeus, Mar« tjnus receperuiit. Praelentavigantes tam sppe^ rare dicuntur in simili loco Aen. I, 243 et saepe, apud Livhim XXX, 39 (alias . quoque eaauperare Aen* Hl, 698); quam aefuorU oram legere Lb. II, 44. In navibus, quibus exercitus a Brundisio trajectus fuerat, ad Venetos victis Parthinis Pollio CQm Caesarianis quibusdam revertitur, triumphara suum roox Romae acturus. Ob aquas Italiae luto- 88S, qua de re Woodius agit p. 79, secundum oram DHvigat lllyrici, Istriae et Tergestini sinus, in quem Timavu9 inter Tergeste et Aqnilejam exit, donec

1 10 BCLOGA VUI, 6—1 3.

portuni Venetiae aliquem DjHDciscatur. Plane ita Ho* Dorius apud ClaudiaDum VII, 119 litora llljTici prae- tervehttur, BtriDgeng agros Dalmatiae» Timavi lacos numerans et in Gridanura intrans. Anteoor quoque Virgiiii Aen. 1, 242 idem iter ad Patavium dirigit:

Antenor potnit, mediis elapsns AchiYis^ lllyricos penetrare sinos atqae intima tatns Regna Liburnornm et fontem saperare Timayi: Unde per ora novem vasto cam raarmare itiontis It mare proruptum, et pelago premit arva sonanti*

Saa:m Timavi sunt, qui boc in loco foos Timavi^ qui ex novem faucibus montis se ^rojicit, et, ia onam vix mille passuum longitudine porrectom flo* men conjuoctus, (quooiam in iateriore mari Adria-

V tico, quod ait Claudiauus XXVIll, 495, aquae et accedunt et recedunt) maris occurrentes fluctus cum impetu frang-ity ut aestus litore tenus ferveant // pror§tptMm^ quemadmodum Horatius de Tiberi ri« pas excedente, it dejectum: quae frequeoa apod Plautum est verborum compositio; prorumpere po- testate activa Lb. 1, ^8. Exaestuatiooem istam ma-

^ rinam testatur Martialis XII i, 89, quum pastos ad ora Timavi, salsarum et dulcium aquarum in ae- stuario, lupos delicatissimos esse declarat. loteriora maris Adriatici quum prinium a Pbocaeensibus inve* stigata essent, ut novis nautamni errores exoroareot prodigiis, poetite aemulaii sunt Epp. IVIy tb. I, 15 p* 89. Ex eorumdem uno Alurtialis ^efcrt IV, 2&» Castorem quoque cum Argonautis eo venisse, cujos equum Cyliarum septenas aquas Timavi bausisse. Varius fontium numerus origioem ex ioeoostantia fii-

ECL06A VIII, 6—13. m

mae popularis, et, si voles, naturae duxit. Illy^ 'ricum^ Illyrii^ Illyria septemtrionalis ora maris Adriatici cum vagis terminis dicebatur: ex consuetu- dine ad Occidentem complectebatur Libnrniam^ saepe cura Istria ad Tergeste usque et ad Orientem Dal- matiam; quae, in comparatione terrarum Brundisina ad Scodram usque diducta (IV Arg.), rebelles Par^ thinos sive Partbenos cum conjurata urbe Salonis continuit. Poeta, dum unde et qno Pollio suus pro- ficiscatur, acrius cogitat: Utiuam umquam, exclamat, carmen ego te dignum, victore et Sopbocle Romano, canere possim! Omnes meas vires experiar! Interea bonc, tuo jussu ortum, cantum accipe, bederam in- ter lauros victrices! En tsm^nam^ quaerens et op- tans I, 67. Pollio, quod videtur, tragoedias suas III, 86 ad publicura usum nondum collegerat, sed singulas tantum, quemadmodum Virgilins eclogas 8uas, ediderat; aliquae in Venetis spectatae fuerant, ubi anno DCCXil Virgilii pastores eas laudabant. Etiam post triumpfaum, qnum a republica decessisset, iii tragoediis componendis tam erat assiduus et in- dustrins, ut Horatius II od. I, 9 eum bortatus sit, nt a Musa severae tragoediae aliquantisper cesset, et demum, postquam bistoriam belli civilis perfecerit, ad grande munus Attici cotburni redeat. 8ervius prae se fert scientiam , Pollionem in utraque lingua tragoedias scripsisse. Sola Sophocleo digna co^ thnrno i. e. digna, quae cum sublimibus Sophoclis fabulis conferantur. Varii Tlijestes, quam Graeco- rum cuilibet Quintilianus comparat, multo post nota fiebat: quum essent, qni bereditate id opus a Cassio

112 ECLOGA Vlll, 6—13.

Pannensi, post pugnam ad Actium navalem necato, traditum csse autumarent. Ipse Hcratius in priore quodam carmioe 1 8erm. X, 42 Pollionem quasi uni- cum trag-oediarum scriptorem et Variuro quasi epi- cum tantum poetara praedicat. Alte soleatus tragi- cws cofAnrnuiy divcrsus a cotburno venatorum VI f, 32 > apud Tertullianum de ^pectacuHs cap^ 23 p. 136 ita laudatur: Tragoedos cothurnis diabolus^ ez- tulit; quia nemo potest adjicere cubitum unum ad staturum suam, mendacem facere vult Cbristum! Primum et postremum Polliooem canere: bojus proverbii promissio Jh IX, 97. Tbeocr. XVII, 1 — 4 minime vult ad literam accipi. Pollio, qui rusticam Virgilii Musam amab^it III, 84, imitationem pbarma- ceutriac T4ieocriteae optasie videtur; Virg^ilius, imi- tator et ipse raveniens, pueliae infeliciter amanti in« felicem unmtorem comparabat, et, cantionibus puel- lae concedens victoriani v. 6*i, iuscriptionem Phar^ maceutriae propositam cf. v. 64 retineiKit. Libera Romauuruni orutio yiv.r«iy dicit optata quaeque; nostra babet ex ordinum civiiium gradibus Befebie, Bitten, Ver- langcu. Liiurus ducis triumpbantis coronabat fron- tem et fusces, unde in sinum Juvis Capitolini- depo- nebatur, et militum victorum bastas et jacula. He" dera Baccbo concitanti sacra erat VII, 25, una im- primis species racemis fructuum crocatis III, 39. Serpere^ modeste. Poilio bunc Dalmaticum trium- pbum de Partbinis et 8alonis eodem auctumno annt DCCXV egil, extremo mebse Octobri. CbarisiuB iaurus pro iauros legebat: quae forma miDas usU tata bancque ob rem poetia dilecta manii seript» libri

ECLOGA VIII, 14--^16. 115

eam m praebent, onnino anteferetida est y. Brookh* Tib. II, 5, 63.

14 — 16« Ezordiani carminis committendi* Vir- g^ius reticens, animo qnidquid intentus aliquis adji- ciet, in brevitatem cogit omnia. Per aestatem post Verg^ilias exortas in herbosis saltnum anfractibus pe- cus pascitnr, cbortibus ibi aestivis pernoctans I, 79. Nunc roris roatutini in frigore cum bobus Damon el Alphesiboeus in convalle Pindi Tbessalici 2 — 4 irri- gUB obviam sibi fiunt. Certamen amicum proponitur et Damon orditur. Idem tempus poeta Lb. III, 324 ad capras ovesque pastum agendas destinat:

Luciferi primo cam sidere-frigida mra

CarpamuB, dum mane novum, dam gramina canent,

Et ros in tenera pecori gratissin^ui herha.

In quatuor Hafniensibus e*t post herba non legi»

tur : in u^ a seriore manu additum est, Ros quum

cabile permittat nullum, Damon stat pedo V, 88

innisus, qnod saepe erat ex duro ligno oleagino^

et tibia v. 21 canit ante carminis quodiibet inter-

vallum. Ita caprarius iste Thebanus Cui. 97 vel

sub meridiem:

Talibus in stadiis baeolo dam nixus apricas Pastor agit curas, et dum non arte canora Compacta solitum modulatur arundine carmen.

JneumbenM olivae vix esse potest, ad oieam ar»

borem reciinatuSy imprirois cum tereti^ quod ad«

ditamentum ad scipionem dedocit. JneumbenM ba»

euioy fuem dea:tra gerebaty Ovidius faH. I, 177

dicit; et oiiva pro scipioue oleagino Met, 11, 681:

•musgue /uit dextrae eiiveetri^ oiiva: ubi ba-

8

It4 BCL06A VIII, 17-*1{0.

euium MtiveMtre Mimistrae^ qnod Heinsias recepit, depravationis debilitate sua et malo sono ai^uitur.

-^ — — — Oleastri dextra recarram Gestabat clayam:

Theocritus quoque VII, 18 de Lycida dicit caprario.

17 — 20. Damon res canit non suas; sed, con-

suetudine paiitorum canentium, cupidinem tractat de-

sperantis amatoris, cujus perfida pnella alii hodie nu-

bet. Mane noctu per campos vagatus, slellam nunc

miser matutiiiam oriri videt^ quae diem referet futii-

rum amicum, praeterqnam ipsi! Bfane hoc orien9

pastoris ficti cum orto jam imitatoris canentis ne

commntetur. lAte%fer et PAoephorue ^ lucem fe-

rens, Eeue queque i, e* steila matutina, Venus di-

citur nXavfixrig, mane quando ante solem oritur; quodsi

solem sequitur vespertinum, He»peruSy Veeperuge^

Ve^per^ NocturHU»^ Nectifer^ aiikiog sive stella

cohortalis. Poetis solemne est, vagam lianc stellam

errantem, perpetuum existimare et diei et noctis si-

mnl praecursorem , quod utrumque, sed aliud aliis

temporibus anni, est Cinoa in fragmento Smjrnae:

Te matntinas flenteni conspexit Eoas,

Et flentem paalo vidit post Hesperas idem*

(Servius ad Georg. I, 288.] Bodem modo Statius Theb. VI, 238:

Roscida jam novies coelo dimiserat astra Lacifer, et totidem Lunae praevenerat ignes Mntato Noctarnua eqao.

Senecae, poetae tragko, Hipp. 748 Heaperus io Oceano reeens lavatvs, post tenebras dispuUas, Lih eifor factus, redit; el Oed. 741 Locifer — toti— ■

ECLOGA Vlll» %i. IIS

proximo yespere^ Hesperus factus* Ita Melenger quo^ que JlfiiA. /r. LXXIV de discedeote amata:

Lncifer, aaroram re¥ehens^ salve, et celer adsis

Hesperns, ^t r^feras, qoam invidns liinc abigis!

His praemissis, mirmv uon amptilis videbitur, Zm^i^ fer nuDC oriens %\ brevi pqst y. 30, vesperi ration^ habita^ Hesperus dicetur. Pr^eveniem poelice dis- tractum. Almusy uleup, beneficus: petitum id i| sincera infantia ad pietatem primum impulsorum sen^i

suum. Hafn. I7habet vulgarius; praefue (fif

ortum. Cenjuapy amata; qu9lii«d«lodllin Apflbi^ae cum Venere conjunctip Aen, III « 47(> coHjngium appellatur. Indigm ^more^ meo aiviori noq re- gpondeDte, falso amore; impuri^ secundum ^ervium. Hafnienses B. C indignae h^bent pedentri oratiQne« quod Dostris dicendi magistris verius esse videbitur.

JOum fueror — • — AorUt Scyllae sunt verba

in Ciri Galli v. 405. 406, Adloqui deos, advo- care, salutare; Plaut, Amph. I, 1, 26; ^hovq nQog- ameiv Aeschyl. Ag. 819 1810]. Impumtas jurie- Jurandi Venerei proverbii instar erat. Moriemy, moriendi certus v, 59. Adloquar Leidepsis pri- lillis et MeBtelianus prior apud Burmaommi^

21, Carmina jjoeseos rusticao vc* pftrva caa^ licula varii argumenti sunt, vel, unura longjps uegp- tium quum imitando effingitur, raptim erumpentpfi impetus multiformium commotionum aniini. Ppr ip^ tervalla poeta rustico iostrumento musico c^nit, plpr Fttmque simplici «ruodine aut fistula rouJtorum Cftlf^- merum; hic majore tibia^ cujus sonum clausis et npertii foraminibus modulatun Consiliura ea in re

o

116 ECLOGA Vlir, 21.

extemporaliuin in agro comroentomm , quos arte ex* cultos coram Virgilius producit, nullum aliud facile fuerit, nisi ut otium ita habercnt ad liieditandum. Talia prooemia a redeuute iversu hujus argumenti, canam^ saepe ioitium capiebant, <et TiQoaaixa, nQO" avXiov, n^onvXrjf.ia y apud fidicines nQoavdxQ8(Tig, nQOYA&aQia^a appellabantur. Erat quoque, ubi con- clusiones quaedam finem imponerent, hac praefatione, ceciniy imf.iaXwdrjina et emodfj dictae. Utraque hic non minus sunt^ quam in primis Theocriti et Bio- nis idjlliis; quamquam Tbeocriti Thyrsis carmen suum tnnc quidem tantum repetitum, non recen^ inveotum^ et isto tempore sine fistula decantat, Panis reveritus iram^ Germaniae poetis popularibus versuum hoc genus intercalarium , quum consuetudo illa popularis nobis non sit, concedi non posse videtur; recte vero uliud quoddam, quod ad rem interea agendam ali- quam canitur: quale, dum magica vcrtigo volvetur infra v. 68 et apud Theocritum, aut fusi futales apud Catullum LXil; et, nisi male nobis cedebat Gonatus, dum tjmpanum Druidarum murmurat prope cascae gentis viri fumuium ^). Fcnnico tamen ali- cui Tlieocrito prius quoque genus permissum sit. Secundum Porthani enim scriptiones fie poM Feft' nica (Gott. Anz. 1779 St. 96) magietri rhunici dod commentati fingunt, emendata oratione, trita fugien- tes^ audacibus figuris ^t inversionibus, et multis sub- tilitatibus , quibus ars rhetorica nomina iudit. Nempe in Fennia correctores sunt nulli, qui ardo-

•) Joh. Benr, rossiiidyma. Regiomonti 1801 p. 171 ss.

ECLOGA VIII, 21. 117

rein orationis poeticae ad sermonem usque vulgaris

consaetudinis velint deprimere. Poetae canenti so-

cius additus eaty qui singulos versus, in ultimo verbo

sttscipiens, repetit^ confirmatione saepe intercalata:

profectOy inquamy vere dictum/ Interea poeta

novum versum commentatur, quo socii postremum

yerbum excipit. Ambo invicem aut oppositi aut prope

sedeut^ genibus se tangen tes et manu correpta, dum

corpus invicem prorsus motant, vultu severo et me-

ditante. Cantus admodum simplex est; et fides non-

liumquam poetae pro socio sunt. — Damonis igitur

haec est sententia : Carroina mibi , mea tidia^

aspira, qualia in Maenalo Arcadico audiuntur. De

landata Arcadum arte musica supra VII, 4 dictum

est. Tiftia^ arundo multorum foraminum, cornu

continuata, nostri bautbois iustar, avXhq Graece di«

ctus, peregre rem gestam non minus declarat, quam

lynx V. 3 et Oeta ab Oriente affinis, Romanis enim,

qunm arte expolita esset, cavata ex osse asinino (un-

de tidiae quoque i. e. cruris nomen) aut ex loto^

buxo, elephanto et metallis^ crebro in tbeatris, ad

gacrificia et epulas quidem son>ibat; pastoriam autem

Inter supeliectilem cannas tantum babemus stridulas

unius arundinis et fistulas plurium calamorum, num«

quam tibias: quamvis, Lucretio auctore V, 1384,

inter rusticos , Graecos dicit , tibia inventa sit, et

nocturno silentio- cbordarum sonos afllrmnverint a

Satjris fieri, a Nympbis et a Faunis IV. 588:

— — — dolceisqne qoerelas,

Tibia qoas fondit^ digiteis pulsata canentuin.

Contra Tbeocriti bubulcus XX, 28 aliter se jactat:

118 ECLOGA VIII, 22—24.

Fistala soave tonat, modulor quoties ego cartneD, Tibia , sive inflo rectam sea carvam , et lurando.

Prueter fistulam tibiam quoque is novit {avXog)^ -orundiuem {Swvai), etiam curvam majoris firtiacii tibiam {TtXuyiavXoc;) , ^orrttt curvo coiitinuataitt, qoats in saiiris matris Phrygiae inflabatur. In sexto cjus- dem idjHio principia cont^ndentittm alter tibia;» alter fistula cadit. Longus quoque I p. 6 in Lesbio ao- tro Nympharum tibias animadvfertit et tibias cufvas et fistuias et orundines {xuXaftoi) 9 a veteribus postoribus dicatas. Ab initio tibiae simplices paocis fdraminibus fiebant cx Orchomenia arundine, quae inde avX^rix^ sive ad tibias idottea appellabatur, et» Theophrasto Plinioque auctoribus *) , tu lacu Copaide tt Cephisso intfante, ioundatione pluriom aonorttm, ad i^sttetAm liniplitudinem acchescens, diiigenter cae- dekitur et apparabatur. Ejusmodi aruodinca nutiius ortificii haec erat tibia v. 24, quam pastor Pindi montis facili negotio ex Boeotia finitima impetrare

potuerat.

22 — 24. Versus cnr Maenalios? Qnoniam 10 Maenalo monte eximio cantii et pastorum anrantum et ipsius Panis, qui primus ex calamis concentus eliciebat, silvae semper consonant. — Consideratie baec, parum in ore vere desperantis verisirailis, non minus, quam modi isti intercalares totaque carminit conformotio, artificis imitatoris est. Argutum ne« mus et pinus ioquenten minime hic de vcnti susor- ris; sed, quod vtcioae sententiae reqoirant, canto

•) Theophr. h. pl. iV, ti. Piin. XVI, 66.

s.

ECLOGA VIII, )6--30. 118

wonam^a «iDt» Ita /brum urgmtum apud Ovidiiim «rr#. 1, 80^ ^i vMe* argm€me apnd Colamellaiii IX, d; ita Hagnm l^fuemtia Aen. XI, 458. In miMitibiis Arcadicis pinastri tantum silvestres sunt, Dullae pians X, 14. Hic quoque libri quidam manu scripti antiquiorem formam pinn9 pro pinos prae- ^BTuat. Dnplicatnm ^ue poStice dicebatur. Montem MmeMaimm^ Pausanias iMfuit, Pani tam sacmm existimant, ut accolae FaDis ipsius fistulam audire se poaedioettt. De inventione org^ani hnjus miudci sil- vestris ex arundinibus v. II, 32. Damon autem Pana siiMd et nt inventorem et ut summiim artifi* cem tilMae uundineae vereri videtur* Secundum Riooem 111, 7 curvam tibiam l^an^ rectam tiiuam Miaerva invenit: quare Daplinis apud Longiim IV, p* 175 Paai fistuJam et curvam tibiam, nKoi.yiov uikivy consecratas suspendit.

20 — 30. Qnum Mopso alicui veMista se Nisa dedat, in amore connubia exspeetare Hcet Don mi» Dtts prodigiosa, quum coneordia prodigiosa sit inter bestias inimicissimas.' Age, fortimate, ad nuptias te acciogito! Hymenaees stella surgit Veneris tibi ia* tara! — JDMur^ dedit se: verl»o medio, qtiide /■»•«• gentnr, Exiade aiaxime ifHaeque adversaotia fieat amica: eom grypho eodem se jugo equn» sociaibit, eiim 4Hine dnmae potam venient. GrypAus fiibii* losas, fera rapax erat ex meatlbiis Rhipaeis Hjper- boreorom, qai montes ab Ocoidente primum inkia eapiebant, post panlatim ad aeptemtrioues protnide» iMUitnr. In corpore leonino aqailae habebat capat et alas, et pellem pantherae macttkMam; aurumque

120 ECL06A Vlll, 26—30.

eustodiena cum Arimaspis assidue beBnm gerebal equis vehentibus: unde ioter ipsum et equum ioimi* citia. Frenum jugumgue rer^riirtiMs.quorumdam tantnm deorum patiebatur in fabulis posterioribus Epp. Myth. 11, 16—19 (54—57). Proxima imago docet, jungi hicpropria sua potestate, minime de coitU) esse. Mediceus liber Graecam formam gry^ pe9 habet. A Quintiliano IX, 3, 6 dtHuae et /0/- pae virili genere Virgilii inter audacias numerantur; quas facile improbaverit Maevius. Poculum^ potus, potio , ab antiquo poo. Vesperi sponsa cum faci^ bu9 pineis, corneis, ez spina alba aliaque materia ad sponsum deducebatur, Hafniensis C babet tit- cende^ quod Burmannus alibi quoque animadvertit Teinpus aequare volebant; sed id ipsum animi com« moti argumentum est, quod desperans tempus hoe matutinum cum formidando vespere, qui ei ante ocn- los obversatur, una complectitur: Caede nunc faces, veaperi ad te ducetur; sparge.tunc nuces, conjnx futnre, nunc ipsum Hesperus tuus futurus in Oriente micat. Nuce* jugiatides comites Plinius XV, 24 appellat nuptialium Fescenninorum. Obviam eae ad« venienti sponsae spargebantur saepe a sponso, quo- niam resilientes et strepentes felix auspicium facie* bant; saepe a pueris, sponsa ne quid adversi exau- diret, sive ad lusus desertos, nisi occultius aliquid, significandos ; saepe ante thalamum quoquo sponsa- lem mittebantur inter pueros , qui lascivos Feseenni- nos canebant, ut legentium tumultu sponsae vox, virgineo pudore renitentis, opprimeretur. Theasalo Virgilius an mores commodaverit Romanos? TaU

ECLOGA VIII, 30. lini

menda veteribus nostroque ipsi poetae pluribus in lo- cis Aeaeidis, peregrina si parum nota essent, magis idonea esse videbantur, quam putida diligentia. Ve- stijgcia autem moris istius admodum mutabilis inter Graecos quoque babemus. Atbenienses enim^ quod axoXiaar^g Aristopbanis aliiqne testautur, novis fa- miliaribus et servis, quando primum accedebant, omni- busque omnino^ quibus fausta principia optabantur, spoM^o quoque et sponsae ad focum, mnltiplicia belia- ria ad copiam ostendendam spargere solebant: quae xuTuxvaf,iaTa sive effusiones dactjlorum (palmularum)^ operis pistorii, ficuum et nucumy servi domestict ra« piebant. Ante thalamum quoque spoosalem vel a ptteilis Tbeocr. XVIII vei ab universa juventute Long*. IV p. 191 jocosum xaTaxoififjTtxov cum strepitu et tripudio canebatur, sponsae ad voces, quas fore sus- picabantur, opprimendas; baec xrvma aliquibus in loris cum nucibus spargendis jungi poterant.

30. Tibi deserit Hespems Oetani: id eat^ tua causa Lttcifer iste (quem v. 17 alloquebatur) in Oriente ab Oeta monte scandit, ut, Uesperus factus, bodie vesperi tibi in occidentali coeio appareat. Lu* cifer, quemadmodum boc in loco Hesperus quasi fu- turus, ita apud Horatium II Od. 9, 10 appeliatur Hesperus quasi praeteritus:

— -«- — — — nec tibi Vespero Sargente decedant amores,

Nec rapidam fugiente Solem.

UesperuSy sideris vespertini perpetuo munere fungens V.' 17, saepe, quod opinari licet, sponsales ad vespe- ras accelerandas invocabatur. Jam Sappbo cecinit:

122 BCLOGA Vlll> 30.

fiespere, cancta Yehic! YehU yinum, yehis capram, Vehis matrt infantem.

VinBai ob rores fertiies, caprBm ab agro ad ttabala. Oet0ei noBtes praecisis rupibus a sina Maliaco du* centa stadia ad Occidentem Fersus tenduDt, Piadi jugfum secantes; altissime Callidromi arces supra Tbermopyias sui^nt, ubi ad mare angusti ad traos- itom calies ex Locride in Tbessaliam aperiuntur Strab. IX, p. 428, Liv. XXXVi, 15. Hespcrus de- 9erit0e,tmy id proprie si dictum est, esse non pot* est: Hespems factus et solem aequeas ad Oetam eccidit; sed surgit, Dimirum, in Pindo pasceoti» bus, ut fi4iciler, tempore matutino. Ita Hercules ia jugis Oetaeis, ad Occidentem versis, solem supra ca* cumina, Orienti objecta, apad Senecam Herc* Jmr^ 133 oriri videt, ita gentes apud Silinm VI, 452 omnino occidentales. Secus ^ty quum in Culiee Virgilii V. 202 pascentibus in -Boeotia, OrieBtt ob- versa, Hespenis supra Oetam, occidentali latere se» ptemtrioois, ei sole decedente procedit^ sive coo- spidtur:

Bt piger anrato procedit Vesper ab Oeta. Haee qooque qutdem proce^eie stellae vespertinae o Varrone L. L. VI et ab Horatio supra ertus dici- tur; quod majus est, apud Senecam Hipp. 747 Hesperus ex Oceano surgit vel recens lotus. At ejusmodi ortus ab Oeta monte Hesperi improprie di- ctus observatorem requirebat sub Orieote positum^ ta* taque haec ecloga, carmen imprimis magicum, ad Pindum Tbessaliae pertioet. Ex duobus igitur, qui

BCLOGA VIII, 32—35. |83

eise pot^rant ortus^ htc iste tantum proprio dietus valet. LoDge etiam secus est, qnum fitesperuS) quon* iaiii dei iostor in Oeta moote et ab accolis Locris eommque coloniis colebatur, apud Catallum LXII, 7 et Statium *ilv, V, 4» 8 cum iampade Oelaea venit. Nihiio tamen ob hanc magis ab orientaii Oeta gentibus oeGidentaiihus Hesperus oriatur ne- cesse est, quam, quoniam apud Claodianum' XIV, 1, Veneris tamqoam steUo^ sewel Mpiend^re* Idaii^^ tollit, ab idalio Cjprio.

32^35. 0 conJHgem dignum scilicet, Mopsum istmn, fastidiosa NisO) cui paetor nemo satisfaciebat» cui ars mea, copia mea, forma mea ludibrio erat! mti, credo, Dti saperbkMi sunt! — irrisionis pleiitt significatio , pradatus mnator qiUMH rudis, eg^ens et informis sit D^%piici% omnen: indignitete, quam sotoB foerat expertus, communi facta. Miseros ia JUtula modulos irrisura spreto amatori objecerai; «d egenom caprarium tvm depresserat oon minus, qu«m Grolatea Theocriti Pofyphemum Vi, 7; cjus* qiie in ore, quod virilis decoris certameo non reibr* midabat, tamquam birsutum) vegetom exprobraverat MUperciiiumy tamquam immaoem, l^airLam- rite cuU tam. Haec et ipsu in fictom tantum amalorem, non in fingentfm po^am Damonem, cadunt, qni arun- dinea tibia cancbat, bovesque pascebat. Similfa op- probria caprarnis Tbeocriti iil, 7 ab Amarjllide sua

— — — — Mene fiigis tu?

Qaam prope sam videorne tibi simas, mea barlia

An proiixa tfbi'? cogis me frangei^ gottor.

124 ECLOGA VUl, 37—41.

Similibiu ibi XX, 8 a delicata urbana amaiis bu- bulcus repttlsam fert:

Qaam tibi barba fiuit moUis saavesqae capilii! Ad quod justa ille fidentia exelamat v. 2 ^ :

Num mortalein aliatn Di me finxere repente? In me forma etehim florebat nqncmodo dulcis, Troncos at cingunt hederae, mentam mthi spissans; Utque apium crines ludebant tempora circam.

Viiio9a barba^ barha promisMy immns^a, pro^ iixay propeopa, neglectam oateadit eulturam, quae barbam requirit eleganter breviatam, barbam attof^ samy qualem illam honesti Titjri I, 29. Cf. Jure- nalis a/ohaaTrjg 8at, IV, 103. Rusticus in Theo- pbrasti cbaraeteribus V, non^ nisi quum a montibus ad urbem venit, barbam et capillnm sibi tonderi cu- rat. Promis9a^ pro tritiore proiiapa^ veteres le- g^bant Grammatici Diomedes et Servius, Hafnienses qnoque.

37 — 41« Tene mihi perfidam esse, qui a pue« ritia tanto te ardore amaverim! — Maturi amoris adumbratio Tfaeocriteae XI, 26 libera imitatio est, ubi jttvenis Cjclops ad Galateam loquitttr :

Captns amore tut faeram, de monte, pnella, Qaam primam cum matre mea fronfdes hyacinthi Yenisses carptumpduxi yos ipse ego calles.

Hie Ntsa primae adhuc aetatis mane auctumnali ma- trem illius visit, ab eaque in hortum Irugiferum pre- cibus attrahitur; pastor iidolescens gnarus' eam ad arbores cireum ducit, ubi pulcberrima maia^ ejdo- nia et grauata, rore matutino adhuc madentia, in ramis maturuerant, hilari sedulitate ipse decerpens,

ECL06A VIII, 37—41. |2S

quidquid ex brachiis arbonim dependentibns potest contingere. Nnniquam antea pnllulascentem virginem tam lepidam^ tam venustam viderat; pectus concipit amorem, qui roatnrescente pulchritndine ad fervorem usque insaniae accenditur^ In 9€pifHt9^ in liorto drcumsepto, quale Lb. IV, 130 in dumis; non in- tra vel proxime sepes ipsas. Veteres hortos suos vivis lubentissime sepibus spinpso vepre claudebant Colum. 'XI, 3, .3. JHiaia , ii[iulta complectente vo- cabulo III, 64, recenlia ea: arbore carpuntur, non cadentia aut decussa in roscido gramine aut in se- pibus colliguntur; ita est mala legere II, 5l. III, 70. Pueri a matre ad g^standum vicini filra in bortos dncitur, quemadmodum cum Poljpbemi matre montes filii Galatea invifiit; virginis mater cum filia sua vix sine parentibus puerum in Iiortum sequuta sit. Puer autem fructus in faortis jncundissimos sa- pore melius reperire didicerat, quam ipsius mater. Hoscitla meila^ legrendi ratio insulsa est; nam etsi mel eac florentibus scpibus colligitur, non i^ruunt tamea in sepibus, nec fuciles sibi a pueris mel rapi patiuntur. Kx anno undecimo piier modo in alte" rum sive proximum intraverat: ita Ruaeus interpre- tatus est, alter V, 49 coiiato; qnod antecesserut, id , quemadmodnm in aliero die , primum esse fin- ' gitur. Annum decimum tertinm quasi teeuhdum pont undecimum nominare, in ipsa neeessitate ver* 8US, quae tam saepe arguitur: nimis artificiose di" ctum sit. Ceperat pro eopceperat, cum deelaratione continuationis , magis videtur auguste dictum, quam acceperat^ quod iduribus in Kbris scriptis legendum.

126 ECL06A Vlli, 43—45.

praebetur. JJt vidiy ut — — interpretari fmlent: Pontguam Tidi, tum — ; Homerici instar wq, ini; II. XIV, 294. XX, 424 et Thcocritei II, 82. III, 42. Num autem ut^ qQcmadmodum alterum oi!^, pro ita esse possitl Cedo argumeuta, aut Non/ Quid tum praeterea? Aut cum Servio: Ut (quum primum) vidi, ut (quam valde) furebam! Aut, quod magis ar- dere vidctur, ulramque ut oxcltimando: Quam vidi! quam fnrebam! Integer versus ex Ciri Galli est v.

430.

43 — 45. Deus, qui vesanum hunc mibi amo* rem inspirabat, quam crudelis, immitia geniu^! -^ Ita caprahus apud Theocritum III, 15:

Nuiic scio, quid sit Ainor; gravis est deus; iste

leaenae Manunas sugebat; nutribat roater aluinnom Glan9ibus; ossa mihi qui carpens usque perurit.

Nune^ ipse expertus-, qualem antea numquam eum mibi finxissem. Proxima proverbii instar snnt, jam apud Homerum IL XVI, 33:

Immitis ! neqne eqnes Peleos poterat tuus ergo Nec Thetis esse parens: genait te pontns opacoa Et cautes spissae; mens est qaoniam tibi dora!

Qnem iocum Virgilius Aen. IV, 365-^367 imitator. Pro MaOJOM universe montilfus poSta eertaas feroa quosdam montes regionis tum temporia septemtriona- lis et australis nominat, qui populari redeuntium uau- tarum et mercatorum fama Graeeo vel agricolue oon minus innotnerant fabulose, quam nunc nostris agri- coiis Tatarorum et Hottentottorum gentes. T«Mi- ro« aive Tomaro9 mom appallabatur fipiri, cujua

ECL06A VIII, 47-50. 127

in radiee Dodona sita erat, in quo qnercus Ai^s ad carinam caesa fuerat vaticina. Aristoteles et Ca|- limachua adbuc ibi leones reperiebant, qui Libycis et Sjriis robore antecedebant. Male scribebant emt ftmarus, versui medeotes ftmaru* scripto, quon- iam bic mons VI, 30 cum Rhodope Thraciae con- junctus est. Vecsus, quod in nominibus propriis fieri solct, Graeca ratione structus est II, 24. Gm» rmma«U9y ultra Gaetulos, inter populos erant ea^^ tremos antiquae Libjae Aen. VI, 795, quae^ terra- rum in tabula Eratosthenis ovata, limbi instar an- gusti trium angulorum, ab introitu sinns Arabici sub aeptemtrionum occidentalem plagam Europam versus 10 verticem coibat Lb. III, 339.- Post Ipngum tra» etum Atri sive nigri montis Debris urbs sita erat fa- moso cum fonte magico. Mela ait, siogulot sibi, conjugii quippe expertes, cxmixta turba liberorum secundum formae similitudinem, quos pro suis edu- care velint^ seligere. JVec gsneris noetri nec ^mn" guiniM i. e. immanis naturae. Summae enim divi- nitatis S|»ecie8 , quam in animis possunt mortales iu- formare, quum bominum natura sit ad summaro bu- manitatem ezculta: inde- faetum est, ut Graecus dcos aibi fingeret forma mazime nobHi liumana, Distur- bata verborum compositio indignationis deciarat ve- bementiam. Generts iiostri, vocabulo, quo cunten- tio fit, praeposito, Hafnienses quoque babent. Eduw$ pro ediderunt,

47 — 50. Puer iste saevus Medeam liberiim eifecit parricidam. — Colcbici regis Aeetis filia, Me- deay lasonem. amaoa Argo nave quomodo in Grae-

198 ECLOGA VIII, 52--56«

ciam sequuta sit, Corintfai autem postquam regui bie CreoDtis filiam uxorem elegerat, duos ex lasone par- tos filios furiosa aemulatione interfecerit, curru dra- conum alato per aerem aufugiens: ea fabnla multis populi carmiDibus et spectaculis pastoribus quoque cantus amantibus nota erat. Ad cogitationem mar tris^ quae manus suas suorum filiorum sanguine ma- cnlaverit, acerbe poeta exclamat: CrudelU tu ^uo^ que es/ Tua quoque crudelitas digna est, quae una cum Amoris nominetur! . . • Num^ tantnm quoquef Nonne ad fastigium illa crudeiitatis pervenit? Noai desperalus puer ipse crudelior esse potest? Sanecru- deiior, quam mater tu ipsa immanis, desperatus puer est! Tu tantum et ipsa guoque crudelis es! Pu€r improbu9 utrobique subjectum est, ad quod mugis crudeii* ent addatur. Haec, Virgilio judice, pro eruditis pastoribus non nimis arguta subtilitas cun« ctis tamen interpretibus erat subtilior; nisi quod apud Servium tenues quaedam meliorum umbrae sunt, quaa Dryden sequutus esse videtur.

52 — 56. Universa exinde convertatur licebit natura! Meum constat consilium: nempe moriendi, ut in primo initio v. 20, et mox apertius in proximo inciso dicitur. — Hujus ioci exemplar in Theocritea adumbratione morientis Dapbnidis est, I, 132:

Nunc babeantqne rubi violas^ habeant et acantbi; luniperi in spinis narcissi iioreat aurnmy Omnia mntentnr; pinnsqne ferat pira ramis, Dapbnis qnum moritur; canibus sit cerva timori; Luscinias interque canat post noctna silvij.

Aureu nnUa^ cydonia, granata, citrea III, 71*

% s

ECLOeA VIU, 58—61. 129

Nardsms II 9 46. Eleetfum^ quod seqmddm fiii.

bnlas VI, 63 alni aul populi firidaui sudaut, destil*

let nunc> ut pingue qnoddam gummiy ex seabro

cortice myricae iV, 2. Elec$ra^ plurali numero,

non minus^ quam hordea^ ut parum Latine dictum,

facile admurmuraverint De fabuloso cycnorum

cantu antiquitatis post Homerum Ep. Mjth. II, 12«

13 (50. 51). Ulula^ Apulejo auctore, boris ve*

spertinis anditur Lb. 1 , 403. TUyrue , notus 4ili*

quis aemulus in rusticorum arte rausica fingendus est,

qui infaeetias suas arrogantia compensabat, Amyntae

iNe non dissimilis in quinta ecloga v. 8 irrbt .Iste

Titynw Orpfaens aliquis continuo videatur: sed, etiam

acerbitts adjicit, Orpheus aliquis feris sHvestribiii^

Arion aliquis monstris marinis; sanis bominibus ertl

Tityrus. Haec quoque irrisoris petitio animo tantua

excosi^r imitatrice arte mitigato; vera desperatio

in Nisa et in Mopso sese contimiisset, De Orpheo

Lb. IV, 454. Epp. Mytb. I, 5 p. 32 (34). Ario»^

eitfaaroedus ex Metbymna Lesbi, Draconi aequalis,

inventor tragicae eboreae sive ditbyrambi, postqnam

Sicfliam et Italiam peragraverat, a Tarento nave 0»-

riBtbta Gorintbum ad regem Periandrum redire vole»

bat Opibus cjus nautae stimulati mortem ei minati

sotit) tamen permiserunt, ut citbaroedi babitu car-

■Mn anlea ordiretnr* Pott cantum peractum in mare

desiluit, et a delphino sonomm amaate ad Taen»*

rum Laconiae periatns est, ubi abenea statua rem

mirifieam testabatnr.

58 — 61. Vesaniae amoris, quam poeta com-

mittens sub oculos snbjicit, Pindi repente circnm ja-

9

150 ECLOGA VIII, 58—61.

centes montes fluctibus apparent marinis submersi. Extremum hoc Yale dictum sit siivarum jngis emioeotibus, et dc praeruptis scopuiis in fluctus amator se praecipitat. — Omnia haec scilicet actione tantum imitatrice fiunt. Similes minas prope litora mente ficta ycMfxog babet Theocritei caprarii III, 24:

Vae inihi! qnid patior desperans! nonne subaudis? Kxutns tunirain deinergar fluctibns illic, Retibos indidians tliynnis ubi prospicit Olpis! Quamvis non moriar^), viso laeteris amata!

Salttts desperati impetus ordinatione verbomm mudi-

tur praepostera et transitione dactylica Deferar Lb.

1, 353. Gallus in Ciri v. 302 dixerat: Praeceps

aMi specuia de montis abisses; ingeniosi ado-

lescentis absoluturus imaginem, Virgilius, Ritphael

quasi aliquis, Uneamentum addidit speciosum, quem-

admodum VI, 77. Extremum munus morteuHs^

hie, quemadmodum apud Theocritum, cum acerbitate

gaudium dieit desperans, quod ez saltu puella cm-

delis percipiet. lisdem vocabulis in Ciri v. 267 in-

felix Nisa usa est, confessioni suae praefatum apud

BOtricem. Munus^ honos quilibet vel superioribas

vel aequalibus vel inferioribus habitus; in linguis

enim liberorum veterum nulli sunt ordioum gradus

Lb. IVy 520. Non minus acerbe in Theocriti XXIII

idjUio V. 20 amator munus suum eaetremmm !«•

queum dicit, quo se suspeudit:

Rastlce, saeve poer, erndelis alomne leaenae, Saxee, npn merite nt copiam te! mnnera veni Haec extrema ferens, nodos lios!

*)< M. Quantumyis moriar.

ECLOGA VIII, 64—67. 151

HafQieBsis D mendum babet undity et C ketbebo* Damon postquam cecinerat, Graecornm in silvis tibi- cinum v. 21 consuetudinem sequitnr, et tibiae modis cantum concludit^ Prius Desine cum MaenalioM cobjungitur; quemadmodum incipe antea^ et mox ducite a proxime subsefjuentibus excipitur.

62 — 63. Damonis carmen poeta, quale id in Pindi convalle quasi auscultaverat, sua sponte repe- tiit^ carmen autem ab Alpbesiboeo commissum ut as« sequatur, numine ei adspirante opus eat VII, 19, et qui- dem Musis nou vttlgaribus agrorum, sed Pieridibue Graeeiae antiquae VI, 13« Quod quautum Pollionl blanditum sit, qui Pbarmaceutriae argumentum pro- posuerat v. ll! Satis eiare Alphesiboeo bac re vi- ctoria decernitur; ut curiosiori indicio parce interso- nans in fine poeta se subducere, totumque poema a prittcipali negotio PAarmaceutriam appellare potue- Kit. Proverbium, Non omnia possumus omnee, ipse Macrobius Sat. VI, 1 apud Lucilium, voeabu- lis paulo aliis apud Graecos Erasmns animadvertit; supra quoque Yll, 23, quod in proverbiis fieri solet» paucis immutatum adbibebatur.

64' — 67. Thessala filia rustica artibus magicis

perfidum amatorem suum cupit retrabere. In anla

propter aram stans Amaryllida sociam appellat, ut

necessaria ad sacra magica e domo efferat. -^ Tbeflk

saiam eam esse auguramur: quoniam poetae commit«

tentes de domestica fere potissimum magia cogitave*

rint, et, si secus esset, patria declarari, et Tbes*

saliae, magiae peritae, v. 71 et 95 obitcr quidem

mentio fieri debuerit. Magicum ipslimy quod Pollio

9 •

182 ECL06A VIII, 64—67.

proposiierat, arg^meiitaiii emaDctae naris poetam coe-

g^t, ut rem peregre poneret: et ubi tandem mag^ idoaee,

quam in Thessalia? Italia quidem et ipsa Marsas offere-

bat et Sab<Jlas mag^as Hor. Epod. XVII, 28 ; ibi vero^

quoniam poena vetabantur legitima, humiles maxime ve-

tulae nef^otium id factitabaut Ovid. Am, I, 8. Fm$. II»

571 y quarum descriptio putidas sordes nostrarum vene-

fiearum adaequaverit. In Thessalia autem artificlosius

id adoleseentes quoque pueUae et matronaeettamnobilio*

res exercebant; quodex Anthipl^giae epigrammate, qnod

ad V. 68 dabimus, et asino Luciani magico apparet.

fiamdem ob rem Virgilius suae Canidiae nomeo non

dedit domesticum 8aga sive anus venefiea, sed Grae-

eum Pharmaceutria^ ad qnod Romanus Thessaliae

imprimis recordabatur v. 69. Uypata urbs, ubi IjU-

ciano ut rem magicam suam collocaret fama popul»-

ris suadebatj ab regione nostri eertaminis nnwici

non multum aberat.. Sophronis mulierum Heeatearum

adumbratio, quam Tbfocritus, ejns popolaris, in al-

tero idjHio imitabatur, ad Sjracusas potius pertinue-

rit, quo snperstitio emanaverat Thessalioa* Arm lo-

cum requirebat sub dio, et quidem, quod in Aeneide

ejsit IV, 504, in ioteriore ituia. Huc ^rcM appa-

rattts magicus e domo portabatur. Igitur eJJ^^ non

nffer aliquot librorum corruptum, cui Burmannm

patrocinatur. lu area subdiali pharmaceutriae qoo-

que Theocriteae sedes est ioformanda, qnamqoam

Don forat ea diaerte vocabulom clamare volebat:

Thestyli, philtra nbi sunt? fer, Thestyti! fcr qaoqne laoros I

Afua imstraiis «pargi aoiebat io «acn« magieia;

ECLOGA VIII, 64— 67- 135

pro Horatii Canidia Epod. V, 26 et Dido yirgilii

Aeii. IV, 512 ex Airerno ad speeiem hausta erat

A^aria^ ad hdstias adolendas cum eapitule impo-

sito V. 105. V, 66. Vitta^ fascia appeUabatur sa*

era Lb. 111, 467, qua arae quoque cingebantar.

Propertins IV, 6, 5:

Costam moUe date, et Mandi mihl tharis honores^ Terque focam circa lanens orbis eat.

Haec lanea fascia frondibus et floribus jungi solebat: quides Aen. III, 64 arae mortuorum,

Caenileis moestae yittis atraqoe capresso; et Aen. IV, 459 sacellum Sichaei,

Velleribas niveis et festa fronde reyinctam. Theocriti quoque pharmacetttria II, 2 sociam, quae pellecebras Cupidinis postulatas affert, hortatur:

Flore et OTis post parpareo mihi pocala cinge.

Nam rubrae imnae ad veneficium efficacitas a Cle-

mente strom* VII p. 713 et a Geoponicis XV, 8

annotatur. Verbena viridia appellabantur quaelibet,

et frondes et herhae, quae sacros ad usus et ad me*

dendum adhibebantur, et efficacem quoque Verde"

nam qfftcinaiem JL. complectebatur, quae nomen

inde verbenacae nacta est, cf. Lb. IV, 131 etDon«

ad Ter. Andr. 4, 3, 11. Hoc autem in loco her-

bae venenatae magicae, pingues^ plenae succi, in-

telligi videntur, quales Canidia Horatii Ep. V, 21

Colcfaica ex ligno infelici flamma urit, et Didus quo«

que sacerdos maga Aen. IV, 513 usurpat:

Falcibas et messae ad Lanam qaaerantar ahenis Pabentes herbae, nigri cam lacte veneni.

Aitoierey angere, celebrare; sacra tum poteslate, sa^

134 ECLOGA Vlll, 68.

crificare, nrere, quoniam infanstas verbomm signifi- cationes in sacris actionibus vitabant. Maacuium thu9 sive aTayovia^y atjiiianSy thus appellabatur Arabiae optimumy candidum, granis natura rotundis, quale ad sacrificia reqnirebatur: mascuium^ quippe eximium, aut a certa quadam similitudine Plin. Xli, 32; feminei nomen non erat in usu cf. Lb. II, 117. Cenjua:, amatus, v. 18. AverterCy declinare^ aiienare^ amoris nimirum ad insaniam. Homerus dicit fiXdnjdv (f^lvag ilaag Odjss. XIV, 178, XXIII, 14. Hafoiensis D habet Conjugis et magida m- no8 avertere ^ensus experiar sacris: praeter normam compositionis verborum^ secundum quam an- tecedentibus adjectivis substantiva toa aequalihi ordine subjungenda sunt. Nihii nisi carmina ex libro Vcneto. Reliqui cum Servio nihii hic nisi carmina, Nihiinisi carmina desunt: reliqua omnia praesto snnt, incanta- menta modo carminum ordiamur. Et illico ca orditnr. 68. Versum tam tenuis argumenti, devotioni^ hus eum reducamy poeta tam creber inventis si potest vix frustra repetisse; hic quoqne*non miuus, quam ad redeuntem versum poStae, qui, postquaa cantu praeiverat, honore habetur inferior, actio mente adjicienda erit. Illic modnli sequebantur in tibia; liic — quid aliud tandem, quam ad volveutem rotara magae murmurata formula devotionis caecis sonomm anfractibus. Et magica rotula et dira imprecatio, quae erat ex peregrinis et ineffabllibns verbis Plin. XX VIII, 4, tara constanter requirebatur ad sacra venefica^ nt poeta, ntriusque speciera sua sponte sibi informatnris peritis aequalibns, ea sigsificanda Isd-

ECLOGA VIII, 68. |3S

tum hftberet. Omni procul dubio apud yirgilii exem- plar, Theocritum II, 17, Abracadabra efficax, sive quod aliud ejusmodi incaDtameotum ad conversiones tur- binis magici murmurabatur, versu intercalari inducitur:

^Jvy^, %Xhb tv Ttjvov ffiop tcotI 6ojuci tov avSga» Dnc, age, tnrbo yirum propter mea limina volvens.

Qui turbo cum intenta iynge sive Torquilla, lynx Torqnilla X. , cujus cauda cullumque mobile in- quieti amoris imago esse videbntur, etiam apertius in sequentibus v. 30 describitur:

Hic rbombas Veneris monttis ut aheneus errat, Erret ita iste fores ad nostras ignibns ardens.

Pindari axoXiaarrjg PytA, IV, 380 defigentem mu- lierem narrat ijngem avem quatuor radiorum rotae illigare, quam cum carminibus volvere; aliis auctori- bus avis ilia extracta circum rotam tetendisse. Ter- tiam rationem Tzetzes apud Ljcophronem novit, avera nd cereum rhombum super carbonibus lique- scere debuisse. Michael Psellus apud Seldenum de Diis Syr, 7, 2 Hecateam vertiginem Chaldaeo- mm sapientum sphaeram declarat fuisse auream, sap- pliiro medio, totamque characteribus notatam, quam inter devovendum loro bubulo verti; tales, inquit, iynget quoque appellantur; vel sphaericae sunt vel triangulae vel alia forma. Rhombam triangulum (tribus, opinor, transversis gradibus, trochlearum nostrarum iostar), secundum axoktaajfjv Theocriti, Atticae adhibuerunt magae,^ quoniam tres perfectus sit numerus; nomen Atticum QVjufiog erat, pro jnagis vulgari q6f.ifiog^ sive, quod axohacTrjg Apollonii re- fert; ^vfifiiov. Ex epigrammate Anthologiae Brun-

156 BCLOGATIU, ^8.

ckianae III p. 172 Thessalae nobiles turbines qaoqae inagicos habebant ex auro et gemma, filis rimimii, gatos lanae purpiireae:

Nicus turbo^ yiram qai trans mare ducere possit, Klicere et valeat de thalamis pueros,

Auro distinctus, pellacens ex amethysto,

MaiiQS hoiioratam, stat, Yenus, ecce^ tibi^

Porporei pecoris molli lanugine cinctos Is Larissaeae lastis amantis erat.

Anus quoque Syria in raeretriciis colloquiis Luciani, quae flocci praemio volaticum amatorem redudt^ ro- tulam ex sinu promit (sine ave nimirum, sed laneis tantum filis circumvolutam) eamque versat^ dum de* vovendi carmen barbaris nominibus et horrisonis vo- lubili lingua recitat. Non aliter veneficae agebant mulierculae Italiae. Horatius precatur a Canidia Epod. XVU, 6:

Canidia, parce vocibos tandem sacris, Citumque retro solve, solve turbinem!

Et apud Propertium II, 28; 35 deficiuntur aliquando suo successu

— magico torti sob carmine rhombi.

Nisi quod haeoce vertigo» turbo^ rAombmSj num- quam neque avem uec ejus viscera intenta habebai^ sed semper » . qualis ista Nicus Thessaiae, extremita- tes staminis telae relictas, quas Romanus iieium nominat. Ita Ovidius am. 1» 8, 7 de Dipsa, ano naga; praedicat:

Scit bene, qaid gramen, quld torto concita rhombo Licia, qaid valeat virus amantis eqaae.

ECLOQA Till, 68. - 157

B«Bdem Terdginem stamineiuii alias quoqne Proper- tius III, 6, 26 nnyit:

Staminea rhombi docitar iile rota. Et Lucanus VI, 460:

Traxerant torti magica yertigine fiii. Habebant quoque^ pro Tertigine ex aere Graecorum mogica aut etiam nobiliore materia, snam aniculae Italicae saepe ex plumbe tantum; qnamquam Macro* bius Saf. V, 19 auctor est, ad sacra et devotione^ vasa imprimis requiri ahenea. Talem Ovidius anim- advertit y^#^. II, 675:

Tam cantata ligat cnm fosco licia plambo. Ubi rhombo<i eui lectioni Heinsius favet, merum in- terpretamentum esse videtur, ad phtmbo additum. Ex allatis exemplis simul apparet, ducere proprium hnjus disciplinae fuisse vocabulum, a rhombo dueendo petitum. Ipse Pindarus Nem. IV, 56 habet: lynge ducor praecordfa. Carmen, formula dicitur devo- vendi barbarica, una cum comitante turbine; si vera nos docet (T/oXiaenr^^ Cruquii ad Horatium XVII Epod. V. 7; tnrbinem istum, dicens, earmen voeari rkytkmienm^ instrumentum ad veneficia rhjthmi- cum, quod velocissime in se rotatum mentem aman- fiam semper in gyrum videri peragere. Lucant Thes- sala VI, 685 fremitu defigit dissono et immani, quo portentosissimae quaeque ferarum et rerum natnra- liam voces miscentar. Aliquas harum formularum peregrina sonantium, IhI membris luxatis medendum, Cato major nobis servavit in Oeconomico CLX. fitiam VirgiHanus versus JDmciie ab wrbe • . . so- ois ictuum obtusis u ^i a horrifemm magae fremi-

158 ECLOGA VIII, 69—71.

tuoi imitatur: quod alia lingua yix assequi possit Hafoiensis C habet dudte carmima,

69 — 71. Incantamenta carminum in coelum et in terram, in liomioes non minus quam in bestias efficacia suut. — JLunam de caelo deducere^ ut suas vires in berbas despumet; sanguineo eam ru- bore suifundere, aut pro libidine inversam circum- agere, artificium erat magarum TAessaiarum pro- prium, quod contra nitentem clamoribus et aeribus concussis superstitio defcndere opinabatur. Jam in Aristopbanis Nubibus v. 749 aliquis loquitur:

VenMcam ego niilii c<5mparem si Thessalam,

Lnnam de coelo diicam nocta, tunc eam

Ci?ta6 detineam cdnclosam intra circulom,

Mihi instar speculi quod sit, itaque servem Iiabens.

Plato quoque in Gorgia jocatur, Thessalis feminis, famam esse, ut lunam deducant^ inter famiiiarissimos tantum contingere. Incredulis coram luna videtur Qbstinata fuisse. Plinius XXX, 2 quaerit admirans, quonam modo et quando ad matres Tbessaliae^ quam apud Homerum Chironis tantum arte medica et laude bellica >celebrem esse, taota scientiae magicae fama pervenerit, ut cognomen earum diu in Italia quoque obtineat (nempe illud, quo potens quaeque venefi^ Thessala nominetur), ipseque Menander fabulam, qua nugae feminarum lunam deducentium spectaudae pro- ponantur, Thessaiam cognominaverit. Pliitarcbus de orac* def. ita id interpretari conatur: Aglaonio cen Thessalam> Agetoris filiam» rerum coelestiuii peritam, qnando futurum erat, ut luoa deficeret, mu* Ueribus persuasisse^ lunam se de coelo devooare*

ECL06A VIII, 73—76. 159

Ad carinen Innae defigendae turbinem yersatum esse, Martialis testatur IX, 30:

Tbcssalico luiiam dedocere rhombo.

Vix hoc in loeo de TheMMaiiea arte Virgilius si- luerit, nisi hic deTovendi negotium in ipsa Thessa- lia ageretnr. Jjuna l minuto, quoniam non l>e8, sed ipsam sidus intelligitur. £x Odjssea novimus^ in Aeaea insula sub Occidentem fabulosa socios Uiys- sis Circen Colchicam, filiam Solis, vepeuato potn et ictu virgae magicae in bestias transformasse. Uii^ aseB^ vetus italorura pronnntiatio pro 0dy99€U9^ in altero casu IJiiwi sive Uiiasei dicehatur. Jam ab antiquissimis veneficis, quod Bochartus multis de- monstrat, UMguee et Coiuber Aspi* mitigabantur, sopiebantur, veneoo privabantur, protrahebantur, fu- gabantur, in cursn sistebantur, torpidi sternebantur ant ita angebantur, ut corpus iis aut collum r4M- pereiuTy et recantata frusta coirent; nisi scilicet aurem suam voci veneficae oecluderent aut contra stridentes incantamentum facerent irritum. Frigi^ due frigore naturali 111, 93.

73 — 75. Pupa ternis filis liciorum tribus co^ loribus diversis a> maga circumligatur, et ter circum aram dncitur. — Post v. 7*2 in Hafniensi C versus sequuntur 91 — 93, quamquam iofra suo loco iidem redeuttt, et v. 76 deest. Proximis incisis Amaryl- lida quoque v. 77 reperimus aliquid, quod Daphnidis speeiem habet, triplicibus filis ter circumvolventera ; et y. KO ai^illaceam pnpam et ceream, utramque ni- mirnm ^giem Daphnidis, in flamma arae repositas. Utram raaga nunc drcumiigat^ Nihil est, quod ad

140 BCLOQA Vlll, 73— 7S.

allerntraiii dedueal, Tertiaraiie igitarf Ita videtnr. yenefici, ex auctore quodam aotiquiore scriba refert» qui Servium excerpsit (nam ad y, 80 ipse obloqui- tiir), amatoris effigtem ctrcumfeniot: unam ex lino, aHeram ex luto^ tertiam ex cera. Canidia autem iloratii Sat, 1, 8^ 30 majorem imagfinem proponit laneamy minorem ceream, quae> illam aiippliciter oraiMy poenam exspectat incendii. Imago illic qiiem- admodum lanea ipsam Canidiam significat, non aliter nostram ad magam prius circumvoluta spectat^ siye ea ex lioo sit^ qnod vetus interprea volebat, siTe, cnm HoratianOy lanea. Suam tpsias ioMgiuem non minus quam turbinem filis drcumvolvit ad iocan- tandum valentibnsy qnae plura Horatii malefica v. 49 apaa in brachiia gerit, et^ quasi adorantem, ter cir- cum aram circumagi jubet. Duaa imagioes Daphni- difl et ai^illaceam et ceream post Amaryllidi com- mittit, circumvoluturae non tantum, sed Venerii qnoque modi^ illigaturae. JF%ia ex Ueio laneo, dve extremitatibua stamime ad telam rescissam, trium colorum erant. Lana ad sacros iwiis impri- mia adhibebatur; et Artemidorus de somnits docet, 'Sertis laneis varii coloris fascinationes et devotiones portendl. Btiam ad depellendum incantamentum aniu Petronii e 131 licium protrahebat ex sinu filis mul- tieoloribus coactum; et Plinio auctore XXVIII, 12 lidum, novem aut septem nodis iiinexnm, certis qni- busdam tumoribus mederi dicebatnr. Tierna^ tripli- eia^ tria esse Tidentnr uniuscujnsque coloris: secun- dum Servinm tria candida^ tria rosea et tria nigra. Haec fila ter terna GallttB movena tUa dieebat, in

ECL06A Vllf, TS— 76. 141

l«eo Ciri» v* 971—379, qoem emeDdatam Virgiliiis Buaebat:.

Terque novena ligat tripTici diversa colore

Fila; ter m gFemium mecam, inqait, despae virgo!

Deepae ter^ virgo: numero deas impare gaodet.

Circum ducit maga suam effigiem, rite dextrorBom eonversa: quemadmodum Medea OTidii Meif. VII) 189 ter se convertit; quae conversio ^ ud^rati^^ nem pertinebat Plio. XX VIII, 5. Plaut. Curc^ 1» 1, 70. Hanc ejfflgiem ex libro Longobardie»; nam ad Aaec fila, ad iemc efiigiem anjaHis inten'^ ditur: Aaee aharia soribarum oriebatur commnni vitto, prozima quaeque quodammodo oonjungeBtiom. Ternariu9 numerua Pythagoraeis erat perfe<^issi« mus: €{ooBiam, qood ait Aristoteles caelA^ 1, omnia ex tribus sint, ex principio, medio et fioe; quare a natura nos ejos quasi legem aceepisse, et nume* mm istum ad sa<^ra adhiberi. Ascensius haec argu* menta ad Trinitatem transfert; eonsensus certe iste advertat animos. Qoilibet impar numeru9^ quippa iodividuus, tamquam immortalis et potens eolebator Plin. XXVIll, 5 et a sapientibos roas, ab anAinieti* cis pater, quemadmodum par femina et mater, appel- lahatur ilacrob. se^n* Sc, I, 6. II, 2. Pastor gre- gibus foeturam impari numero dabat Gcop. XVIII, 2; ova gallinis impari numero supponebantur Colum. VI 11, 5; fossarom latitodinem miles iropari numero pedom metiebatur Veget. 111, 8; imparem numeram medicos observabat, Celsi III, 4, et ordinator tem* ^pomm Censor. XX. Macrob. JSaf, I, 13. Qoisque tief0* igitup imparem nomerum amat; nocturni qoo^

143 ECLOGA VI!I, 77—78.

qne et inferi fantiires rei magicae, quos Didonis «a* cerdos Aen. IV, 5iO et Medea Ovidii JtFet. \U, ±92 invucant; triceps non tantum videlicet Hecate. 77 — 78. Nunc puella venefica sociae suae dnas imagines Dapbnidis tradit,.arg-illaceam alteram, alte- ram ceream, ut et ipsas novem ex licio trium colo* rum filis circumvolvat, et terna fila, singula nnoquo- qne colore, cum imprecatione in nodos innectat amo- ris; dnm ipsa defigens turbinem versat — In Haf* niensi 1} desant tres versns 77 — 79; omnes habent modoy tamen A nodo habet « supra inscripto: qna lectione pamm metrica, erant, qui nescio qnam effi- cacitatem sertorum nodorum designatam putarent Alacris repetitio: Necte modoj Amaryiiil ren fe- stinatam postulat. Rarius bac potestate dictum mo^ do in Horatii Sat. H, 3, 276 ignorabatur, ubi 9cru* tare modo^ imquumy i. e. age, scrutare vero, in- qnam, legendum est. Ita apud Plautum. Trinnm, H, 4, 182: / modo/ I vero! (Alios locos Heindor- fins liabet in Horatii locnm landatnm). Etiam aerius pharmaceutria Theocriti sociam cafltigat his verbis socordem H, 18:

TJrimns igne molam primnm; nnnc, Thestyli, sparge, En, agel Infelix, qoo mens anfugit ineptae? Importona^ tibi num ludibrio esse ego possim! Sparge simul dicens: Haec Deiphidis ossa ego spargo.

Ubi et ipsum adumbrata actionis trepidatio interp tes confundebat. Nodi amorig y ad illigandoa torum animosy omnis babebaatur generis* Jam Pla* tonis legibus cautum erat, ne devincirent, ne dedu- cerent^ ne incantarent et similia veneficia tractareat

ECLOGA VUI, 80—83. 143

Legg. XI p. 683. F. Ruhnkcn. ad Tim. I. p. 114 s. Y. inaytoyal, Sjnesius ep, 121 scribit, se iucaa* tamenta et deviuctiones et yires amatorias Dovisse^ ' quibus Galatea ne paulnlum qnidem possit resistcre. Ab Apuleji Met, 111 p. 137 maga Thessala crines, qui, quod puella simulaverat, amato surrepti fuerant^ trajiciuntur et uodantur^ et cum multis odoribus in candentibus carbonibus reponuutur, ut nidor ipsum adducat: quo facto, ad fores sane miranti, tonsi cu- lei caprini assultant. Tale vinculum magicum, circum effigiem amati ligatum, apud Propertiitm quoque llf, 69 30 intelligendum erit:

Cinctaqne funesto lanea vitta viro. Verba ad id dicenda pharmaceutria Theocriti et su-' pra poposcity et v. 62:

InspDito dicens : Haec Delpbidis ossa pemngo. Nempe fiaGaa), ex Ahlwardti egregia emeudatione.

VemeriSj dic^ vimeula necto, \j\j —uw ,

numerus veteribus Grammaticis consilio electus esse videbatur, qnoniam trimeter Anapaesticus Cupidiui consecratus sit. At, ablato diCy longe alinm enun- tiata versum suppeditant^ duobus looicis a minore

80 — 83. Innodatam Dapbnidis effigiem arae ih flammis puella venefica reponit utramque, molam' sal- sam sociam jubens inspergere, et laurea sarmeota cum bitumine urere^ — Igne quemadmodum effigies iodnratur argiilaeeay cerea liquefit: oon secus ejus amore Dapbnidis animus in alias (aemula enim eom averterar) indurescere, non secus cupiditate ipsi- us diffluere jobetur. Apud Tfaeocritam y. 28 phar«

144 BCLOGA Vllf, 80—83.

maeeiitriae nmini ex cera simiilacraBi satia eit, ia

qao samenta laiirea urit:

Aaxiliante deo sicot mihi cera liqnescit^ Myndiofi liic ita amans Delphis sabito liqaefiat.

Canidia quoqae in Horatii sermonum I> 8 volaticun suum cerea tantura imagine coercet; Didus quoque» veri simile est, sacerdos Aen. IV, 508. Aliquanto cmdelius Medea seatit apud Ovidium Ep. VI, 9 i :

Devoyet absautes, simolacraqae cerea figit;

Et miserom tenoes in jecor orget acos.

Consonae voces, quae sunt in sjUabis dureadt • • • liquescit^ in derivativis contendunt acrius, quam fieri id potuerit in syllabis primitivis. Ihi carminibus devotionum^ quale Catonis (i60) darie» dardarie» astaiaries et ista pista sista^ vocum ista con- sonautia amata esse videtur* U»o eodem in tres longitudines coactum. Mola^ moiita erat ex hor- notino Tritico Spelta JL.y antiquissimo iitifliento Italorum, admixto saie, mola saisa ^ far ptmm plerumque appellata: qua sacrificantes fronteni bo* stiae, ^cttltros et aras spargebant. Ad sacra 'venefica^ quae sacrificium exbibebaot deorum inferomm, Dido quoque eam adhibuit Aen. IV, 517. Mofem Italum Virgilius et isti et hic Thessalae commodasse videtur non mittus, quam alibi Aen. If, 132 > et Seneca, tragoedlarum scriptor, in Oedipo II^ 335, ipsis Grae* cis aetatis Homericae. Graeci antiqui in sacrificiis, ut prinia libaminay anaqyiaX rwv dvatwvy essent» hordeum solidiim> ovXal sive ovXoxvTat, quippe ve- tustissimum suum iructum agrestem» spaq^ebant: ae- riores autem liba saepe tenuia et rolanda, nonava.

ECLOGii VIII, 80—83. i4tf

sed saepe, quod jam Ulysses Od. XI, 28 Inferis id foveam emisit, farinam quirqtte, ^A^^ara .si?e ^17«« jEiaTa, melle, tido^ oleo coBspersam, offerebant. Ho« meri sal »acer 11. JX, 214 earnem tantum coudie- bat ad edeodum; iu sacriflciis saliem numquam repe- rimus. Uude quis colligat, vetustissimos sacrorum in Graecia auctores iUorum etiam tum similes fuisse Od; XI, 123,

Gustabant epulas condltas qui sale.numqaam. fitiam in seriore quadam comoedia coquns apud Athe* oaeum XIV ,^ 23 sacronim scientissimus:. Nunc quo* que pristini aevi memores, ait, viscera Diis in flaai- mis torrere, 9ule nuiio; nam nondnm ad id eum inventum fuisse; postea tamen salem quoque esse adjectum. Pbarmaceutria apud Theocritum v. 18 furinam tantum in priocipio in ignem spargit; ct axo)^iagxrjg tradidit, morem liunc esse magarum so- lemnem, quas d'v'krif.iaTa farinam appellare. Quam- obrem, salis quum nullam a/oXium^g mentionem fe- cerit, Sifia omnium librorum io prope sequente v. 21 in uXa transformare, multo sit auducius. Maga Sj- ria cootra in Luciani colloquiis meretriciis grana tan« tum salis io ignem conjicit nulla fariua. SarmefUa laurea urebaotur in sacris Tib. 11, 5, 81 et devo- tionibus Prop. 11, 28, 36, ubi crepitantia felices eventus portendebant; non secus a pharmaceutria quoque Theocriti II, 23:

Delphis me cruciat; comburo in Delphide laurum. Laurufl ut haec crepitat multumque exsuscitat ig;nem, Postqnam llagraTit dneres nullique supersunt; Flammis non aliter pereant haec Delphidis ossa.

10

146 BCL06A VUf, 85--89.

*

Ibi laaras admodum proprie in Dclphide uritiiry cHJos effigies cerea, ib flammis ante depoaita, proximo in- dao liquefit: bic non mians proprie in utraque Da- phnidis effigie. FrmgilUy a framge ex frago^ Tcteris ^i^ya> eloquutione Aeolica, sarmenta hic te- nuiora designat, quae eligebantur, ut crepitantia yc^- lociter flagrarent. Frustra Tnrnebus optat» uty^ar- gilis per se ipsum, quemadmodum frager cog^a- tum, crepitum declaret. Lucretii fragiiia eoni$u$ VI, iily strepitus, qualis qaum aridi aliquid frangi- tur, non magis id probat, quam si quis aridas^ propter Virgilianum aridus fra^or Lb. 1, 357> per se ipsum sfrepiium edens ioterpretari velit. Liam^ rusy forma elegantior, ex Hbro Mediceo. BUwmen siye Aeplialtue Lb. 111 , 451 ad flammam magicam augendam a Canidia quoque Uoratii Epod. V» 82, et a Melampode apud Diphilum Ciem^ etr* VII p. 713 ad lustrandas Proetidas adbibebatur. Alii ia Ciri V. 369 et apud Nemesianum IV, 65 sulphur auteferebant sacrum.

85 — 89. Magici incendii utioam hic eventus sit, ut Daphois fiirat amore, de quo leniendo frustra me precabitur! — Theocriti pbarmaceutria II, 48 Ubidinem equarum ad comparationem elegit:

Hippomanem dicimt apad Arcadas; eat ea planta, Qaa saper et puUi, celeres furiantar eqaaeqae: Sic Delphin videam 6tadioque oleoqae relicto Has meum adire fores; totus furat ille et amore.

Horatius suam Canidiam Epod. V, 81 diras impre- cantem facit, ut ita ipsius amore durum pectus fla- gret, bitumen quomodo atro ardore. In compara-

ECLOGA Vlir, 85— 8d, §47

timie Virgtiif, bovetf, rec&rdabimnr, aesttite tn salti*

bus silvestribus pastas esse, et taurum^ qui mensibut

admiMurae . liberum aditum habebat^ cursu noDnum*

quam decrraYisse VI, 53. Lb. III ^ 224« Bnenla^

nomeii ex vetere buM pro bo9 diminutum. Nemus^

vlfAO^y arbores proprie ad pascendam liumiliores, con*

tentione facta cum densis umbris altanim arbornm ia

montibns, silvae^ post locus qaoqne ad delcctatto*

nem coositns. JLucug, septum arboribos densun el

modioe sble illnstratum, qoaiia circa tempk i|aa»la«i,

religionis causa, colebantur; Graecorutt, ati videtur,

a pervetusto Xv^ sive Xiy.fi, prima lux, unde hfOf

•t fpsam, eoelum albesoens, natum [Macrob. Sat, I,

17 pf 292 ed. Bipw}. Hafn. D habei nemu9^ et

paifuia ex faisO iDterpretamento ad quaereudo ad<-

dito. Dimidiatus versusi propter a^yuae ritmm^

Lncretii est 11, 30. V, 1392:

Propter aqaae rivam, SQb raraeis arboris altae.

Hafn. C habet rivoe^ ex pristioo, verisinile est^

rivom; nam propter^ i. e. pruxime> quoque vetup

stom est. Hivue a^ae^ ionieB de mondbus jQuen-

tes, qoaies V, 47. Defessa quaerendo, vacca pra-

riens^ ad mitigandom ealorem, proximo aruadi»4^

eam ripam rivi montani strata jacet, 'et, desiderio

obcaecata, perdita W, 69, irrumpente nocte ad

«epta silvestria redare oWiviscitur» Uiva est Tp^

pha latifoiia et anguetifoiia JL. Lb« III, 17&.

Versom, Perdita nec eerae « • .i poeta, auctore

Macrobio 8mt. VI, 2, ex carmino sumebat amici

jam proximo anno ab eo kudati, Varii, de obitu,

ali videtor, Julii Cuesaris IX, 36; ubi aeer c^

10 •

148 ECLOGA yill, 91—93.

nis venaticus, cenram indagans, egreg^^ desGnbi-

tnr:

Non amnes illam [canem] medii, non ardaa tardant. Perdita nec serae meminit decedere nocti.

Nisi quod Varius perdita coliigabat cnm sequenti- bus, Virgilius autem gravius id, quemadmodum 11, 59 et Homericum v^mog^ prioribus adnexuit. Itera* tnm talis umor yinxit orationem, eam yerum au* gendo, quod genus v. 1 — 5« Mederi non vult puella misero, neque recantans, nec mutuo amore. Mtnae sunt pamm seriae, quae ex libidinis.impetu oriuntur.

91—93. Pignora, quae a Dapbnide commissa habet, sub limtne domus obruta, perfidum ei redop cere jubentur* — Eamviae dicta suat, quaecumque ex Corpore depooebantur; quod genns vestes vel quae- libet bis praetexta, arma, annnli, calcei, ipsi crines, quod solitum ex amantibus donum erat^ pellisque ex bestiis detracta. Ipsius viri, anus Luciani Sjria po- stulat, ut aliquid praesto sit, quale vcstes aut cal- cei aut crines aliqui aut simile aliquid. Calceos ejus relictos, quos puella porrigit, de clavo deinde su- spendit, Tlijone eos, pinu quadam odorata, suffiens, dum salem in ignes spargit, et nomina ad id puel- lae et viri e£fatur. Apud Euripidem (Hipp* 513) pigous amatoris de crinibus aut ex amictu ad vin- Cttlum amoris ligandum requiritur. Apud Apulejum Met, III p. 137 ejcnviae crines dicuntur, qui ex amatore esse praedicabantur, quos venefica , nodis insertos/ cum multis sufiimentis in carbonibus repo- nit In Aeneide IV, 507 retiquiae ex Aenea

ECLOGA Vltl, 95—99. 149

tae) una cum ense cereaque e£figie^ cremandae et ipsae iQ rogum inferuntur. Non secus a pharmaceu« tria Theocriti v. 53:

Honc limbam chlamydis^ quem Delphis perdidit, ecce, Hqrg ego discerpeoB ayldos demitto per ignes.

Suo ipsius Hmim nihil fit ah ista; ad limen autem amatoris superum virus per sociam magicum allim curat V. 58:

Haec mala trita tibi potatu sit salamandra; Thestyli, nunc herbas has tu cape; postibus atque lllius adde super; mea mens defixa tenetar Sempcr quippe qaibos; corat nec perfidos ille; Inspaito dicens : Hic Delphidis ossa perango.

Virgtlii maga pignora sub 9uo ipsiu9 iimine defo- dit, supra quod Daphnis tam saope amans ad aman- tem ingressus erat, ut arcanis illa viribus vaporum terrestrium enm attrahant Quare a terra^ rei ma- gicae adjutrice, Medea apud Ovidium Met^ Vlf, 197 auxiiium precatur. Anus apud Ovidium fu9t. II, 573 etiam sollertior tribus digitis tria grana thuris sub limine ponit in cavo murts; quoniam Graecis Rorna* nisque mus divino quodam ex terrae exhalationibus spiritu afflari videbatur, quod de Apolline Smintheo dicentes docebimur. iDeLent^ quasi aes quoddam alienum; Daphnidem meum ab iis, quasi a praedibus quibusdam, repeto.

95 — 99. Ad aram in interiore aula rediens, herbas nunc adolet venenatas Ponticas, quarum vires multum istas ab initio v. 65 ustas superant. — Ipse Bioeris, magnus in eadem regione magus, ex Ponto eaa per conjanctos famosi istitts terrarttm angulima-

150 ECLOGA Vili, 95—99.

gos et nautas officiosos impetravit) et amice cnm ju- yenili adhuc socia artificc eaa communicavit. Pere- gripitate letifer quoque pharmaceiltriae Tbeocriti v, 161 succus commendatur:

Tot mala clausa, pnto, servo medicamina cista, Hos[Hte ab Assyrio didici quae quondam, hera» cancta.

PotUuSy aetate seriore terra appellabatur fertilis^ per magnum Mithridatem famae celebritatem nacta, sita illa ex mari Pgntico sive Ponto Euxino> unde nomen habebat, sub plagae meridtonalis solem orien- tem, inter Halyn amuem ad Occideutcm et Colchida ad Orientem, et ad meridiem montium jugis a Cappa- docia sejnucta. Inde, praeter alias plantas, quas Romani transtulerant, herba veneno afferebaturinfamis» AiM>nitum Ponticum Lb* II, 152 et Castoreum Lb. I, 58. Apud Ciceronem autera pr9 L Man» IX nomen PonH regnum una finitimura Colchidi9 complectitur, quod, Appiano auctore belL Mithr. XV, Mithridatis erat in ditione: patriam istam celebratissimam Circae et Medeae, ubi (pd^jnaxa sive venefM^ i. e. herbae et aliae ret veneficae, et noxiae et innoxiae, multae nascebantur* Eodem Jberiu quoque cura multis ve- nenis pertinebat sub Cancaso, unde Canidia Horatii Epod. V, 21 domum suam instruxerat:

Herbasque, quas lotoos atqoe Iberia Mittit, yenenoniin ferax.

Mihi lecta^ meos in usus collecta, quamvis eo, qui legebat, de me ne oogitante quidem ; ad dedit altenim mihi intelligendum. Piurumn^ positione vetaata et a Julio Caesare adamata, ex libro Mediceo. Fa- beliae Graeci Italique voigi de 'ho/.ULvt^^i&miiq aliisqoe

ECLOGA VI]], 101—103. ItSl

bestiis ineantatis Plin. VJII, 34, de deOxis Maoibns et animis, de evocatis segetibus aliisque tnrbis datis, orbe in Buropa ab auctoribus novaruin religionum Ro- manis circnmlatae, cum reliqua coborte Papistica pau- latim evanescere videntur. Imprimis fabulabantur Ar- cades, in pervetustis bumanis hostiis Jovis Ljcaei re- g-em non tantum Ltyeaonem Ivpum factum esse, sed aiioB quoque post eum bene multos; qui, si decem annos carne humana abstinebant, dcnuo fiebant homi- nes. Maledictum quoque Romanum ver9ipelli9y pel- lem mutans, homjnem designabat ex lopo factum : quemadmodum apud Petronium LXII aliquis, postquam cum steliis loquutus est, vestes exuit, in exutas min- git, ut lapis fiant, et repente lupus faetus et ululans in silvas ruit, indeque, pecora rapturus, in aulas ir- rumpit. Animae mortuorum in sedibus erant inferis Orci ; vagaturae autem aut mago vexQOjtidvTet respon- surae, ex imis 9epulehri9 ad superos ascendebant. Magam suam laudat Tibullus I, 2, 45:

Haec canta finditque solnm^ Manefiqae sepulchris Eiicit, et tepido devocat ossa rogo.

Jam tenet infernas magico stridore oatervas: Jam jabet adspersas lacte referre pedem.

Fmgee ea:ct$9Uare serio in legibus duodecim tabu- larum interdicebatur, saepeque in judiciis crimini da- batur Lb. I, 162. In Hainiensi C est me99em: mendumne? an prior aliquis scripserat e^e eati^f 101 — 103. Extremus conatus in dura praecor- dia Daphnidis factus, qui nondum venire vult. — la ara primum sacra virgulta cum thure, post cerea eflfigies eam mola salsa, germinibus laureis et bitu-

IttS ECLOGAVlK, 101— lOS.

iniDe» postrenram efficacisstma quaeque veneficia ez Ponto adolebantur* Hos cinereB foris socia in rivum flnentem, retrorsum nec respiciens, demittere jubetur« Quorsum haec? Reliquiae sacrorum lustralium et ci- neres crematorum portentorum in mare aut in aquam fluvialem dejiciebautur) ad vestigia quaeque dolenda. Ergo puella crudelis nibil sibi proposuit minoris, quam ut Daphnidem suum Yeneficio necet: ut, cinis quem- admodum incantatus imaginis, sic ipse de terra eva- nescat. Sed priusquam cinerem ex ara collegit et fa- mulae tradidit; flamma indicat elucens, veneficium valuisse^ et crudele consilium omittitur, Non minus acerbe pharmaceutria sentiebat Theocriti sub finem actionis v. 159:

Philtris defigam primum; ai taedere perget, Plotonis faciam, per Parcas! palset ot aedes.v Tot mala clausa, puto, scrro medicamina cista.

Tiresias augur apud Theocritum XXIV, 91^ draco- nes, jubet, ab Hercule infante su£focatos sarmentis eximiis cremari:

Mane legat cineres ignitos serva canistrls, Trans fiuviaroqne ferat^ studiose spargat et omnes In scopulos scabros , trans iines ; ipsa redito Non> se convertens.

Et jn Euripide Androm. 293 optatur, ut malum futu- rum mater Paridis, infantem recens natum, svpra caput transjecerit Quonam alias, nisi in maref Quemadmodum bello Punico, Livio auctore XX VH, 37, Romani monstruosum hominis partum H^utufimtMy procul a continentis terrae contagioue» tscUMrrem procui ttrrae c&ntactUf alto mai*i mergebant* JR»-

EBLOOA Vlll, 105-^108. |5S

ffOj tertio cmU) pro i» rivum; quale eompeiiere iidi^co II 9 30 et it elamor eaelo. Quod anti. quissimi libri MSS. praebent, nec^ pro mendo ne, id Hafnienses quoque prae se ferunt. Non re^pi^ cere debebant, ne numina, quae res accipiebant pro- jectas, praeter volnntatem borrenda specie conspice- rent Ov. faet, V, 439, et spectrum ayerterent, quod de Eurjdice factum est. Hi§^ exacerbata clamat, perfidum Dapbnidem ulciscar, quem neque verecundia deorumi qui jurisjurandi testes sunt v. 19, nec car^ minum' potentia valet reducere.

105 — 108. Dum maga ex ara cineres corripere

et Amarjllidi eos in manus tradere vnlt; ecce, flumma

repente emicat!* Secundum omen accipitur, et statim

cane latrante confirmatur. — Magam loqui perrexisse^

Ascensius jam agnovit. Contra Amaryllidem, qnam

Servius ob ferre male intellectum postulat, versus

pugnat 108; et cujus sit Parcite . • .? Secundi

ominis quaeque erat flamma post sacra peractn ala-

crius elueens Lb. IV, 385; imprimis, quae ex ipso

einere et sine ulla nece*sitate exsurrexit; non mi«

nus, si, qnod in vetere testamento factum est, sua

sponte ara, artibus nimirum apud idololatras papisticis,

lignum suum accendit , aut splendore apparuit igneo,

Inter conjurationem Catilinariam , refert Plutarcbus^

Ciceronis uxor quum Vestae sacrificaret, aram, ignis

postquam jam consedisse videbatur, flammam ex ci-

nere et corticibus erematis magnam et lucidam emi-

sisse: quod omen virgines Vestales de lande et glo-

ria interpretatas esse. Altaria^ bic sua potestatepro*

pria capitnium arae impositum V, 66, ad quod cinis

IS4 ECLOGA VIII, 109.

jam consideDS ex ara exarde^cU, Ndn aliter Ser- vius id intelligit: ultaria modo dici, quae contio neabt (i. e. aram), modo quae contineaDtur (i. e. impositum capitulum); liic vero ipsa esse imposita. Sponte sua^ motu proprio^ excitatus a nemine. Amor^ enim et misericordia moratur^ diros ad usus cineres colligere sive tollere, ad Amarjllidi eos tradendum. Hanc quoqne verisimilem inesse senten- tiam , Manciuellus jam ct Ascensius repererant Ferre^ auferre^ quale V^ 34. IX, 51. Cims ipse^ cinis quamvis solus relictus, prunis nullis conspicuis; non ip^e pro spowte sna, quod jam dictum aderat. Exclamantes: Bonum sit/ Bene sit/ visum aeci- pere solehant divinum, omen^ quemadmodmn apud Moscbum Europa v. 27:

Ad faustuin, placeat Dis, nt mea somnia vertant! Nescio quid^ aliquid, quidquid id demum sit: con- sueta dicitur imminutione magnus exitus, queni flam-- ma portendit, quemque latratus simul eanis custo- dis confirmare videtur: adveotus amati. In iimi* ne^ sine dubio januae, ubi pignora obruta. flaf- niensis A babet certe^ et est ab alia manu. Po- strema verj[>a per proverbium dicuntur. Qui, Oraeca ratione, cum sequente a non coalescit, sed brevia- tur. Hafniensis C l^it quid, ex qui adamanty qtiod falso, ut credibiie est, mutaverant.

109. Profecto, non fallor, advenit! Grados exaudit notos, ipsum fortasse venientem videt, et letale differt, quod modo mente conceperat^ vene- num. Pro jam parcite^ carmina^ Daphnisf co- dices babent antiquissimi et Hafuienses B. C D*

ECLOGA Vlll, 109. |S5

jam^ carmina^ parcite^ Daphnis/ quod ad prio- rem in Ducite . « . coffipositiooem aptum est, et latiore, quem parcitCy cardo sententiarum, nanci- scitur, ambitu gravius per se dicitur.

EGLOGA NONA.

M 0 £ R I S.

Mjyeidas, Quo te, Moeri, pedes? au, quo

yia ducit, in urbem? ' Moeris* OLjcida! yivi pervenimus^ ad-

Tena nostri, Quod numquam yeriti sunius, ut possessor

agelli Diceret: Haec mea suutl veteres migrate co-

loui ! 5]Vunc Ticti^ tristes, quouiam Fors omnia Ter-

sat^ Hos illi, quod nec Tortat bene, mittimus hae-

dos. £t, Certe equidem audieram: qua se sub-

ducere colles Incipiunt, molliquo jugum demittere clivo, Usque ad aquam et TCteres, jam fracta cacu-

mina, fagos iOOmuia carminibus Tostrum serTasse Menalcan, M. Audieras; et fama fult. Sed carmina

tantum Nostra Talent, Lycida, tela inter Martia, quan*

tum

ECLOGA NONA. tS7

Chaonias dicmit^ aquila veniente^ oolambas. Quod nisi me, quacumque novas inoidere lites^ Ante sinistra cava monuisset ab ilioe oornix;15 Neo tuns hio Moeris, nec viveret ipse Menal-

oas ! L^ Heu! oadit in quemquam tantum soe-

lus? Heu! tua nobis Paene simul tecum solatia rapta, Menalcal Quis oaneret Njmphas? quis humum florenti*

bos herbis Spargeret, aut viridi fontes induoeret umbra120 Yel) quae sublegi tacitus tibi oarmina nuper^ Quum te ad delicias ferres, AmarjUida, no-

stras : ,,Tityre, dum redeo, brcvis est via; pasce

capellas; ,,Et potum pastas age, Tityre; et inter agen*

dum, . f^Occursare capro, cornu ferit ille, caveto!^^25 ' Jlf* Immo haec, quae Varo necdum per-

fecta canebat: „Yare> tuum nomen (superet modo Mantua

nobis, j^Mantu.a, vae! miserae nimium vioina Cremo*

nae!) ,,Cantante8 sublime ferent ad sidera cjcni.^^ X« Sic tua Cjrneas fqgiant examioa ta-30

xbs! Sic cjtiso pastae distendant ubera yaccael Incipe, si quid habes! £t me fecere poe-

tam

IM ECLOGA NONA.

Pierides; sont et mihi oarinina; ine quoquc

diount Vatem pastores: sed non ego «redulns illis. 35Nam neqoe adhuc Yario videor neo dicere

Oinna Digna, sed argutos inter strepere anser olo-

res. M. Id qnidem ago, et tacitos, Lyoida,

mecum ipse yolnto^ Si valeam meminisse . . . Neque est ignobile

carmenl — ^,Hnc ades, o Galatea, qnis est nam ludus in

undis? 40,,[lic ver purpureum; varios hic flumina cir-

cum ,,Fun(lit humus flores; hic candida populus

aotro jjmminct, et lentae texunt umbracula vites! ,^Ouc ades; insani feriant sine litora fluctus!^^ //. Quid, quae' te pura solum sub nocte

canentem 45Audieram? Nnmeros memini, si verba tene-

rem. jlf., ^^Daphni, quid antiquos signornm su-

spicis. ortus? „Ecce Dionaei processit Oaesaris astrom: ,,Astrum, quo segctes gaaderent firogibus, et

quo ,)Duceret apricis in collibus uva colorem. 50»Insere, Dapbni, piros; carpent tua poma ne-

potes!"

ECLOGA NONA. . fSO

Omnia fert aetas, animnin quoquel Saepeego

longos Catitando puerum memini me eondere soles! Nunc oblita mibi tot carmina! vox quoque

Moerin Jam fngit ipsa; lupi Moerin videre priores. Sed tamen ista satis referet tibi saepe Menal-55

cas. Li* Caussando nostros in longum ducis

amores. Et nunc omne tibi stratum silet aequor, et

omnes, Adspice, ventosi ceciderunt murmuris aurae. Hinc adeo media est nobts via; uamque se-

pulchrum Incipit apparere Bianoris. Hic, ubi densas 60 Agricolae stringunt frondes, hic, Moeri, caua-

mus. Hio haedos depone> tamen veniemos in urbem. Aut si, nox pluviam ne colligat ante, vereniur; Cantantes licet usque (minus via laedet) ea-

mus. Cantaates «t eamus, ego faoe te fasce Ievabo.65 M. Desine plura, puerl et, quod nunc

instat, agamus. Carmina tum melius, quum venerit ipse, ca-

nemas.

EGLOGA IX. EXPLIGATA.

ARGUMENTI NARRATIO.

AE U. C. DCCXIV.

Cn, Domitio {M. F.) Calvino II C. A 9 ini o P o l lio ne C o $ m.

AESTH^O TfiMPORE.

Virgilius aunum ageus 29 — 30«

Ad primam eclogam Romae Virgilium Fidimus pro« ximo superiore annoy quum agri distriboerentur^ a PoUione et a Maecenate commeodatum, securitatem paterni fundi Andini a Caesare Octaviano triumviro impelravisse. lii ipso exitu mensis Octobris anui DCCXIII, ind«fensi quum^ post Pollionis ex Veoe- tis discessum, Mantuani^ prae veteranis ex descripta inter milites Creinona irruropentibus, cum rebus suis mobilibus demcgrarent, Tityrus, gentis Maronicae libertus, securus boves suas patriis in saltibus pa* Bcebat.

Sed aliquamdiu post illam eclogau peregre aeri* ptam coram et praesens» Virgilius consultum esse duxity patrimonium suum ab impotentibus defendere.

ECLOGA IX. ARGUMENTI NARRATIO. 161

Praeter Caesaris Octaviani jussa patrocinio quoque ea in re fantomin suorum, qui erant inter agris di- Tidnndis praepositos^ Vari, praefecti militaris, et Comelii Galli^ quocura jam inde ab anno DCCXII per communem amicum Asinium Pollionem (II Arg.) conjunctus erat, confisns est.

Frastra; nara veterahi^ victoria superbi et ne* cessarios snos ad infirmom triumvirorum potentiam confirmandara esse usus scientcs» nec Caesaris im- peria^ neqne procuratorum adhortationem reveriti sunt. Mantua una cum Ande dividebatur, et Virgi- lius, vitae non 'sine periculo v. 16 9 debebat aufti- gere. Factum boc esse^ verisimile est, extremo vere anni DCCXIV, expeditione sua in inferiorera Italiam snscepta quum Asinius Pollio consul^ qui, dum bellura Perasinum erat, circum Ravennam prope abfuerat I, 11, nunc omai «os tnrbae rapads libi- dini objiceret.

Hanc enim non nimis diu Virgilius, ad sua ser- vanda destinatam, eclogam retinuerit; et scriptam eam, versus 60 docet, diebus esse longissimis. Bx exsilio ergo Sjronis in villa, quo prope Romamv« 4 onm suis aufugerat, ad Varum eam misit legatum, Caesari Octaviano per bnnc praedii sui coramenda* turus saltttera.

Inventio autera simplex est et idonea. Moeris,

villicus Menalcae, quo nomine semet in qninta ecloga

Virgilius, landes quum canit Julii Caesaris, designat,

baedoram par novo possessori, qui invaserat, Man-*

tuam defert. Familiaris ex regione Andina cami-

niHn iwHiior, Lyeidas, obviam fit in itinere. De

11

le» BCLaGA IX, 1.

Mtfte coUAqHttDtiir Menalcae» locos ex ejua cftmiBN bu8 cautaD,tes, amore simul et dolare addtto. later* ruptae quamyis cantiones fortuite esse vtdeaatur elapsae, eumdem tamen omoes ad fiaem speetant, ad quem quinta quoque cum aecunda et tertiaecloga ad Caesarem Octavianum prius iiermissae (Arg. V): nempe ad liunc» ut simul et de poeta et de Julii Caesaris admirutore misericordiam commoveaBt

Annotata*

1. MoeriSy praedioli Alaronid villScus^ et/j^r- cidm^y juvcnis ex pago propinquo cantBft amator, obviam fiunt^ quo bivium eonvenit ad Ma&tnam fe« rens^ unaque eunt colioquentes et canentes. Lyci» das quoniam hospes est Ande, nondum is audiit, poetam quoque Andioura,'cui laudes acceptaa in Ju- liam Caesarem nec pauca alia carmina debet, prae- diom snum nuper amisisse. Non secus Theocrito in septimo idyllio, quum ad Cerealia sacra Qakvalwv migrat» in compito Lycidas familiaris occurrit, ca* prarius Cretensis itaque eum alloquitur v« 1K1 :

Sole pedes medio qoo Simichida trahis? edic. Q^o te pede9$ deest dncun$: proverbio didtar .de atnpido incessu et tarde promovente. Pliuius minor VII, 5 scribit uxori, ad dinetam tuati ipsi me> ut venasime dicitur, pedes fhtcmnt* Idem sibi vuU Theoeriteum illud, nSi tv noda V)miq\ et Xlli, 70. XIV, 42 Herculea furens et mttlier vapukuui feoti*

E€LOGA IX, 2—6« I6S

miDt) a noSeg ayav^ qua pedes dueebant* Mtrttlur

Igitur iDlerrogaDS, quid bU, qnod Moeris amicus,

agrieola tam diligeos, in urbem babeat reptandum.

Hafo. C leg^t au$ ^uo viay quemadmodbm editio

Veoeta. An scriba fortasse Aaud pro nonne io

animo babuerit?

2 — 6. Moeris, vir aetate jam aliquantum pro»

▼eettts V. 51 > tam diu vixisse se lameatatur, ut do-

minos suos adveoa expulerit, istique ipse gr(^uni

snorum proventum in urbem deb^t deferre» — Prae*

sulis agri, viiUci^ ad officia servum Columdla I, 8 ,

requirit ad opera rustica a puero iostilutum et pro«

batttm, neqne adolescentcm adbuc nec senem, intra

trigesimum potissimum et sexagesimum annum aeta*

lis, scribendi peritnm aut firma saltem memoria, qui

neqoe urbem ncc nundinas adeat, praeterquam ai ne*

cessarii aliquid bttbeat emendum aut vendendum, pla-*

cido animo^ fidelem, intentum in omaia et a super*

stitione alienum. Tivi pertfenimuSy ut «^, inest,

eoy usque ee^ ut* Burmannus, cui durius videba*

tur eo omissnm, recte existimaverit, si venimue,

ut dictum esset Veteranus, qui id possessionem

irmperat, miles an advena fuerit bae in rc^gion^

tantum aut in Italia, an Arrius centurio aut Clodius,

quem alii agrorum tantum vicinum facinut, aut Mt-

lienus Toro primipilaris; non magis id dijudicari

nunc potest, quam parum id refert Noetri agelli,

qiiale v. 11 noetra carmina: sermo est candidae iq

herum pietatis I, 8. Fervida verbomm trajectio di^

I ctionem requirit alacrem. Lector frigens aut etiam

oppmbria anqnirens, quidquid nativi in Homero et I 11 « .

164 ECLOGA O, 2—6.

Virplio sernonis est, sua tpsiMS peirerdt perver- ■itate. Jlaee mea sum$/ formula erat occopatio- nis legitiina. Coiomus nniverse hoe loeo pro agri- cola^ a coiere qnemadmodoni vir bonns, teste €»- tone de re rmst, praef.y a priseis Romanis^ qnnm Talde landaretur, bonus agricola^ coionms^ diceba» tur. Veteres coiom: pater cum filiis; familiam enim cum omni instrumento miles obtinebat irmens I, 11. Auctore Donato vU* Virg, 25 Virgiliui' na- tn jam erat graDdior, qnnm parentes amitteret, quibus lai^s in ungulos annos subsidiis snbvenerat. £t ex decimo Catalectornm carmine, qnod snpra Vl, 31 laudavimns, Virgilium, apparet, inter tamoltemy qni de agris dividundis eraty com snis, inter qoos pater qooqne ipsios intererat, Sjronis pbilosopbi, qui juvenem instituerat, in villam citra Romam (P4o« cae vita Virgiiii t. 63.) confogisse. De for-' tuna queritur, non de potentibns: cf. V, 20. Fors sive jFortuna ForSy dea caecomm casunm, Ovid. fast. VI, 773. Fors rersat, i^^t omnia: prover- bio dicebatur Sallust. Jug. 47. Tres Hafn. A. C* D, sors liabeot mendum. Pro non veteres non tantum dicebant ne^ sed, magis etiam aspirato (qna^ lia pro^ proh! proacitmts^^ nec: quod Pestus, Ci- cero ieg. III , c. 4 f 10 et verba negotinmy negU- genSy nec opinatus et necdum v. 26 probaot. Istod nec tres Hafn. habent B, C D.; et C cum aliis quibnsdam libris, rariore verborum compositione, vertat hene^ quod in Terentio est Adeiph. II, 1, 37. Phorm. IV, 3, 73, et cujus melins hic ad aures nnmerus accidit, Ob vetnstiorem verbornm

ECLOGA IX, 7—10. |65

Gollocfttionem , et versaty quod proxime abest, vor" tat lego, quod fere semper scribendo corhiptum est. Mittere y^x^ ferre III, 71. Quodsi haediy quod fieri solebat V, 12, turgescentibus yirgnltis editi fuerant, nuric circa solstitium v. 60 jam depulsi erant, et agi poterant. Hi vero, quos Moeris por- tat V. 62, ambo serotini esse debent^

7 — 10. Quid? dominos vestros esse ejectos? Tamen ego ex paganis vestris affirmantem €mdie* reHHf vestrnm Menalcany juvenem Virgilium, qui carmen nuper iu mortem Dapbnidis verbis Menalcae tam miaerabile cecinerat» totum fundum cantu suo, a cHvo ad Mincium et veteres fagos usque, vobis servBsse. — Non temere commissum esse videtur, nt terminos agri paterni Virgilius ea^ vicinis peritum deelarare fecerit. Nam ag«r ei etiamsi restitueretur, lifflites certe veteraaus vicinns, qni irruperat, ei co- arctare poterat. Veteres Grammatici litis mentio- nem faciunt de finibus exortae inter Virgilium, cu- jns agro tum adhuc divisores pepercerant, et inter proximos accolas bellicosos: unius eorum, Clodii no- mine, qui gladio rem diremturus erat, spisse atque vix poetam vim eifugisse. Virgilii ager, quod prima ecloga V. 49 — 58 dedarat, a rupibus silvestribus molliter deolivis ad prata palustris et in lacum dif- fusi Mincii deprimebatur : ubi unius accolae limites viva sepe salicum, alterius, quod bic apparet, vete^ riifus jfagis designabantur. Hic quidem terminus incertior facile controversus esse potuerit, itaque di- ligentis indicii causam dedisse. Alii erant, qui agros terminarent suos Lb. II, 389 ordinibus pinorum.

166 fiCLOOA IX, 11*-16.

eopressis, nlnis vitiferis, oleis quoqoe, qood Cicero^

■18 iii oratioDe pro Caecina dicitur; et ftpud Horo»

tiom II Ep« Hy 170 popolisr

qiia fnopulos, arfsita certb

LtmitibuB , vicina reftigit jorgia.

Fmgi9 istis /imieaneis caeumima jam fraepa erant, aetate et procellis; oani avis jam et proavnf limites testatae foerant. Pomponins et Aacensius vi eas hostili iaesas automaot. isti vero cacuffiina nec prima nec so)a acciderint; imo Ljcidas limitem sit»! etiam tum illaesum fingit. Pro demittere Hafn. A et D dimittere Jialient; cuncti vero vetere9 fagoe^ non veteri% fagi iilepidom. Ex crebro Metrum Kbrorom scriptornm vera lectio comprobalur VMtram* Menaieae sob persona ipsom po<H»m, qoippe qoin^ tae eclogae de Julio Cvesare ioter deos reiato ao* ctorem, intelligendom esse: id versus docet 18, qoom istam eclogam Lycidas^ qoasi quamdam illius regio* Bis coBsolationem, laudat. Ljcidas igitur vix potesl assequi, a Caesariaais, praeter datam a juvene Gae- ■are fidem^ Jolii Caesaris laodator qoomodo spoliaii potuerit.

11 — 16. Sane erat sermo, Caesarem Octavia- OOB, ob carmen illnd, agrom oostmm e distribotiooe exemisse; sed torbae bellicaei qoae proxime seqoe» bantur, omnia fecerunt irrita: praedium ereptum est, periculnm ipsi subiimos. — Ootaviani imperia, qood Appianus refert, parum o militibus in ngris dividun* dis, qnum ejus potentine so esse snbsidia sentirent, respicicbantur; ex finitimis regionibus auferebant, qoicqoid iis aoferre liberet, imo possessiooem appe-

ECLOOA IX, 11—16, 167

tefoant omiiiuiii emtatum qnae in Italia florebant. De- nwim, qunm Pellio, patronna Virgiiii, ex Venetia Bub finem anni DCCXIII; primura agena dementin8> post^ asno DCCXIV, cum Domitio Alienobarbo, ti^ bertatis stndioso, eonjunctus, aperta contra Caesa* nem inimieitia profectus esset: tnnc vel amicitia Pol- liottis praeteodi injuriae infereiHiae poterat; neque Varo Virgilius, praelecto militari , aut per bunc ipsi Caesari, animus suus qui sit, denno asseverare, in* utile esse censebat. Mos€ra carminai in ore serri fidelis, gtaritatcm levat dictorum risu quodam resi- duo. Bafn. A babet ^anii* Cha^nime e^immkaef ab oraculo Dodonaeo fepiri, quae sedes eiiit Tetemm Cbaonum. De dtvinantiam sanctitate> qnae inchisa est, sententia) ea carminl conducit poStae ejecti et paventis. DUmni^ modeste additum est ab indoeto. Qnod nisi^ quamobrem nisi, propter fuod Lb« I, 155. II 5 4Q5. Nisi monitus cgo a comice cum v^ terano a primo initio omni modo litem diremissem, planeque me ejus libidini commisissem: ipse non mi« nus, qnam nuper paene berus mcus, essem oecisus* Qnaenn^ne, deest tfia forety quomodoeumque: sero cx antiquitate retentus dicendi roodus, quo tem- pore guisguis et ^uicun^ey neque ac quisque^ modo omnis omnis^ niodo omnis^ quilibet is de^ mum sit^ declaraverant III, 109. In Hafn. C est .ea: qu4teunqu^ mendo scriptum. Ineidere^ iufrin- gerC) quemadmodum plantae novellae inciduntur III, 11. Novas iites i. e. modo orientes. Sinistra omina, i. e* a sinistra ex oriente venientia, Roma- iiis erant, ad roeridiem» quum auspicarentur, conver-

168 . BCLOGA IX, 17—25.

m», omino seGanda. Hoc loco mala» in eo pooi- tom eraty qnod qf$ereu9 iiea: VII, 1, arbor ferti- lia, emva erat; eormop aotem eimisira nudam in ea crocitando nuntiabat tantum. Cicero </«v. I, 39 ait, a dextra corvum, a sinietra cornicem anguriom facere ratnm. Apud Plautum qnoqne jisin. U, t, 12 picus et cornix ad sinistram, corvas et pmrrm aTCs ad de^tram admissivae sunt; tameUy qnod ^i- cns uimmm tandit, id anspicanti porteodit — ver-

bera.

17 — 25. Non siue horrore qnodam aninu di- rnm facinos Ljcidas audit, Menalcam, delicias soas inter poetas, in vitae discrimen venisse. Quis tom, o Menalca} exdaoMit, talibns solatiis carminom, qna- lis consecratio tna Daphnidis erepti, miserias nostras consolatns sit? qois aliis carminibus pastoritiis nos exhilaraverit? — Lepide inveotom est, carmeo illod oomioi Memmicae in tota regiooe, etiam inter ser- vieotes agricolas, gratiam coociliasse, totamqne, quae de Jnlio Caesare, benefico nnmine, moerobat, r^o- nem selatum tsia», In Hafn. C haec est pro kem. Loci» ad qnos ex quinta edoga Ljddas respidt, ez ipso principio sont carminis Ingttbris v. 20:

Exstinctam Nymphae andeli faiiere Daphnin Flebant; vos corali, testes, et flomina, Nymphis.

Et v. 40:

Spargite hnmam foMis , indacite fontibos umbras. Bx carmine autem commisso, quo Julins Caesar» in- ter deos modo relatus, qaasi genius quidam vd post mortem beueficus laodator, bac io rerom serie nibil poeta afferre poterat» qoio suspidooem subiret aoer-

ECL06A IX, 21—25. 169

b»e irriaio&is. Pro NymphaB Hafn. C hd[»et ««/- vuB a maon secunda. In quinta edoga dlcitur» «i». tfueere fontihf§s umdraey ambras fonti circamdare; bicy immutata dictione, fonte^ indvcere nmdra^ fontes umbra circumdare. Quis epargeret? qais induceret? i. e. quis caneret sparsos, indnctos? et quidem, quod acutus adjicit Taubmannus, ea alacri- tate, quasi snb oculos actip subjiceretur ; cf VI, 62. 21 — 25* Aut qnis carmina nobis pastoribus tam lepida caneret, quale illud, quod ego nuper a te, Moeri, auscultando auferebam, quum, gestu et vultu imitans, Tmfiav tu pulcbrae Amaryiiidi age- res? — Kaiftog iste aut vere a Virgilio facta aut simulata tantum libera conversio tertii idyUii erat Tbeocriti, ubi musicus quidam silvester, dum perso- nam gerit caprarii» canit et saltat, quasi ante sa- xeum antrum crudelis Amaryllidie precetur amo- rem. Principium est:

Carmina nunc, Amarylli, feram; pascant mihi caprae Per montes, et eas custodit Tityrus illic.

Tityre, deliciae nostrae ta., pasce capellas; Ad fpntes adigas to» Tityre^ testicolatum Sed Libyoom servare caprum cura; ferit ille.

O Amarylli mibi dulcis; non amplius antro Cor to prospiciens me dicis amiculum?

Inde apparet^ Amaryliidem apud Virgfilium quoque fictam esse puellam, cni fictus xcjfiog a caprario DOD minus ficto cantu et saltatione mimica agitur. Serio poncre, veram dominam amatorio studio Moe- rin coBvefiire senem^ et rivalem insidiantemy Lyci-

170 ECLOOA IX, 21—35.

daoi (viro 'isti eyirato noo multoin dimioitlein, i|ui pileum peiiicifi snae amatorculo furtim ■urripnit) ear* men inter enndum decantatnm > satis hal>ere anrilNia ab ep furari: dicite, facetiarum iotelligentes, utrnm ease jocosinli. Quot carmioa paatoritio, terliae prae- sertim et septioiae ectogae, quot artificia, qnae imi- tamina essent veritatis, apud Uoratium et alios crasae ex litera interpretes interpretati /^unt! Nuper^ quiim fundi Virgiliani nondnm metneretur distriliutio , festo quodam die, crede, per auctumnum aut liiemem ge- nialem Lb. I, 30 i, in agrisj quo cantus amantes amici sic e victnia, nt ad praediolum Boratii Serm. II, 6, 65 ante Larem familiarem, evocati fuerant^ Moeris alacri animo nnum ex carminibus juvenis Vir- gilii recitaverat, quod Lycidas anscultans memoriter tenelNit. JSo9tru9 deiiciuBy nostrnm amorem, fictam dicit Ljctdas AmuryUidiB speciem: quoniom isto non minus saepe, quam Piiylltdis III, 76. 78. 107, nomine Vcneres suas pastorcs in carminibus significabant II, 14. III, 81; eodemque nimirum Ly- cidas quoque suam in versibus designat, carniinis rustici magister v. 32. Se ferre^ se jactare: ala- crem babitum pingit speciose iacedentis. Caper pe^ tulcu9^ qni cx Tlieocrito desumtns est, est amplis cornibuB, villis albis et prolixis, de genere caprae, quam nunc dicnnt, Angolensis; Siculi eam et Itaii ex Africa habebant Lb. III, 311. Ad expulsionem Virgiiii carmen boc nnper cantatum non allusisse poterat; alias enim, ut reiiquaa ineptias taceamns, non hodie demnm Lycidas eam demirans andisset. An Lycldas nunc, locum hnnc carmitiis eligens, ta*

fiCLOGA IX, 26—39. |71

cite ^iiemdan veUicare voltterit? Alietiiiin id qttide» tton esse Tidetur eb cjus ingeuio. Certe poeta, quom hac in rerom cootiouatione locum laudari fn* ciat, iion admodum cavere voluisse videtur, ne Va* ruB aut potiut Caesar Oetavianusi quum caprom pe* tulcum legeret, de veterano atrooe Mibridene cogi- tarel*

26 — 29. Aut potioB, Moeris suscipit severior, qnod gravtus sit, quam lusus iste amatorius» qius curmen tum nobis in Vanim coeptum perficeret, ex quo liaec eum caiteBtem audivi? — De Varo^ C»»* sarlano praefecto miiiteri, qui agris dividundis prae» positus erat, et post proximum «nctumnum^ quum Asinins Pollb dtsoessisset, smnmam potestatem lo Virgilii patHa babebat, quae tradita suitt indicia, ea ad VI, 6 extricare conati sumus, et JL. Affenmm Vmrmm^ qui Virgilii praeceptorem , Sjropiem Epicu* reum, audiverat, quemdam quodammodo effecimus. . Nom cum Virgilio tam laxe is adhuc conjunetus fue- rit, nt, Caesare jubente^ poetam innoxium ut tuta* retnr, adhortatione egeret? Vir, cujus animus tau« tnm frigfuerit, ne carmine quidem Virgilii calefactus sit; ad istios aninHim sextae edogae insciiptio blan«> de non acciderit. ^uodsi Varus noster, qood enr addnbitem, nallam ^;o video ralionem, idem est, qot Horatii amicos Od. I, 18. Epod. V, ct iste a Quin- tiliano X, 3, 8 et Pbilorgyrio Ecl. 11, 70 laudatus inferpres Virgiiiii posterior .cjos cum ingeniis bene merentibus consoetudo et ipsa aniroiim declarat misericordem. F«cit, qood facere poterat, ab impeto veteranorom militom poetam defensoms; sed, ipJHs

i7S BCL06A IX, 26—29.

qrnnD dod «atifl valeret poientifr, imperia Cacsaris cnpiebat acriora, qaae ut iaipetraret, anctor, credo, ipse erat poetae, ut palam se edoga de fide ezaol- yeoda appellaret, quam Caesar dederit. Profecto Virgilius laudationem in Varum poeticam ne coepe* rat quidem, nednm ipsi, fretus familiaritate^ quod Servius opinatur, incomta prtncipia recitaverit. %iid enim sit, quod Moeris hunc locum abrupte exemerit, qui laudem tantnm fnturam eamque conditionibus astrictam poUicetur? Sine ornatn poetico baec est sententta: Quodsi tu, Tare, Mantnam nobis servas, Mantuam, qiiae sine noxa sna ob vicinitatem Cre- monae poenas luit; nostris carminibus tunm nomen cantabitur. Fronte teneriore qunm esset Vi^liusy quam ut sno ipsius cantul nonnihil tribuat: Varo senratori, itaque Caesari Octaviano, cnjus ille po- tentiam administrat^ laudes nunciat cantomm circom Mantuam, quibus etiam Lycidas aliquis v. 32 se an- nnmerat. Varo, pro Varo^ in bonorem Vari. JVee* dum^ vetuste pro nondum v. 6* Hbc nondmm recentius C, D ex Hafniensibns babent. Cremom» ad Padum iater urbes erat cum republica sentientes, quas Caesar Octavianus^ ex pacto triumvirorum, Yi* ctricibus suarum partium legionibus concedebat. Ve- rum ferox miles quoniam ubique fines suos migra- baty et multo majora, quam promissa erant, et op- tima quaeque rapiebat; Mmntua quoque> qnamvis Caesarianos sectaretur, agros snos amisit. Nec Va- rum tantum, sed Pollionem quoque, verisimile est, in foedere Bmndisino sub exitnm anni eo contuliase, nty quod Servius in coBunentariomm suoram exordio

ECLOGA IX, 30--d6. |73

tradidity poetae praedinm iDtegmiii, MftDtuRDia pars aliqua suomoi agToram restitueretur. Mi9era Cre'- monay miseratione magis quam accusatione digna. Poeta erat honestior, quam ut, de victis detrahens, blaodiri voluerit. Consueta cyctm9 poeseos erat imago, qui post detectas a Phocaeensibus terraa oc- cidentales, ab aetate Hesiodi, cantu suo ales Apc^- lini sack^ata esse existimabatur Epp. Mjth. H^ 1 1 — 13 (49 — 51). Ager circum Mantuam Lb. II, 199,

Pascit qni ntyeos herboso. iiamitte cycnos, ad tritam aUegoriam eo facilnis deducebat Pro^* rent^ certiuB promittente, fertmt Hafn; quoque C habet

30 — 36. Per omnia, quae agricolae cara sunt, obsecro te, Moeri, ampHus eanas de Menalcae car* minibns! Scis, quantum ego bona carmina amem. Ipse tantillum ejus sum negotii, quod poc^tas vocant; qaamquam, meo arbitrio, cum veris artificibus com* paratus, nugator tantum. . — Virgilius sni ipsius laa« dationi, ad quam finis eum propositus coegit, mode- ratur, partim rustica laiidantis simplicitate : qui ejus versus nullam aliam ob rem tam lubenter audtt, quam quoniam ipse, qua socius hujus nobilis versificatio- nis, aliquis esse videtnr agricolis, cum celeberrimis is tum temporis vatibus, quamquam summa modestia, tamen sic qnoqoe se comparare ausus; quomodo paene peritus allquis cantor rusticus Hendeiiis et Scbulziis modeste se postponat. Partim, quod ver- sus 44 probat, ex materia majorem, quam ex tra- ctatione, Ljcidae tribnit voluptatem; ejus potissimnm interest, pro Mantua servanda habere carmina. It»-

174 BCLOGA IX, 30**3a.

qoe BoliitK urbanilftte Ronaniis Sjraeiinini ezem^a- m aaan fecit sententiam, Theecr. VII ^ S&:

Unam et iter nobis, ana, an age, et hora diei. Rustica quin canimas? socii socias juvet artem. Qaippe ego Masarum spirans os; me meiiorem Omnibos in canta dicant; quod tix ego credam. Non eqaidem! nec Sioeltdem, me jiidice, yinco Ipse^ probam Samiam; nec carminis arte Philetam; Haad aliter sed enim contendo ac rana cicadis.

Sic^ quam ego vere velim/ adjimntis est; qnam eg-o vere velim, heri tni res, quamm tn viUictta es, malis careant, honis affluant. In agria Virgilii^ qui a collibus silvestribus ad prata Mincii porrigebantnr V. 7, egregium erat mellificium l^ 54. VII, 13, et rt» pecoaria Lb» II ^ 198. Taxiy apibus inimicae Lb. IV, 47, C^mei9€ sive Cor^idae appelUuitur, quoniam mel, qund circa Mantuam Uyblaeo aemula- batur I, 55, addita acerbitate et veneais suis Cor- sieo aequaturae essent. Hanc autem praeter acerbi- tatem infamem, cujns originem Diodoms et Plinius frequeotibus buxis, Ovidius cicntae, Martialis tlijmo, quod ibi erat, tribuit, Cymi sive Corsicae multum esse debebat mellifieium, quum, auctore Livio, de* victae insulae Romani tributum cerae impoaerent* Hafn. B babet GryueMe. Tonsa frans cfHH frii* ticis Lb* II, 431, tam virfdis quam siccata, piogue pecoris pabulum erat, cujus cultura dil^eotem villi- cum indicaret I, 78. JDi^iendauiy qua voce Vir- gilius seinper utitur, quatuor quoque Hafnienaes agnoscunt; quamquam i/t«^^ii^Heinsitt8 in libro Me- diceo reperit. Jndpe — >: eonaaeta provocatMi od

ECLOGA IX, 35—36. iJS

earaina rnstica III, 52. V, 11. Fieride^, veteris Graeciae Alusae, de inonte Thracio, post Maceflo^ »ieo, Piero VI, 13. Mibi quoque poiffico* tpiri-» tme Muaae dedetitDt; ego quoque po€mati» campo iUos probavi; me qooque pastore^^ coran qnibns cecitti, sacrae artis rausicae magistmm ap{»ellant per- fectam, vatem illustriaedinttm. Veram baec sunt ni« mia! Tuntus houos solnm poetis debetur, quales Variue et dnrna^ quihuscum ego comparatus ja- eeo ! — Poetae nomen . inferius sibimet viodicat Ly* cidas; vati9 bonorificentiorem titulom modeste a se dedinat; quemadmodum TheocritHS Simwbida Mflsa- rum quidem nuncius, sed non lyricen uans ex optimis vocari vult. Vates^ de pervetusto Graeco- mm i]T7iq pro (pTjTrjg, proprie, qui ad carraina essct fiitidica consecratus, dicebatur, quales celebres anti* quitatis iidicines. Auctor dtttlog-i Tacito annexi Sa- li^um vocat egregium poet^im, aut, si hoc honorifi- centius sit^ praeciariesimwm vatem, quasi verissi- mum • aftg^urem, £osdem gradus supra quoque VII, 28 Tliyrsis sequutus est superbiens. Improprie t^a- tee nonnumquam aliam quoque quamlibet arteln^ v* Cm jus et artem medicam^ edoctus nominabatur*

35 — 36. CJt vates dicaris, aut cum Varii ar« <lore aut eam Cimnae diligeotia eanuna cecijBisse debes. Vario^ pro eormpto Varo manu scripto- ram, Servitts et Craquianus interpres Horatii 0d. I, 6 legebant, de celebri id inteliigentes poeta Thje- stisfabnlae, post pugnam Actiacam spectatum editae. Et Tbeocritus eoim exemplar VII, 40 et sentontia- rum eontinuatio par poetaram reqoirit, qooram can-

170 ECLOGA K, 35—36.

tam olorinam nemo Ljcidae asseqni posse videatu« yaras antem, vir myitaris et pbihosophus, neipie hae in eeloga, neque in sexta, quae, ipsius qnum laudi dieata sit, Galii carmen effert, quasi poeta demnm ne significatur quidem. L». VariuM vero, qnem, epicum poetam, amicns Horatius, trag^cum, Quinli- lianus admiratur, nisi interpretem istum 'Cmquianum opinio fefellit, eclogis, pariter atque Virgilius, ante carmina sublimiora luserat Has igitur fere impri- mis Ljcidas designaverit Certius est, Varium tum temporis carmen versibus bexametris composuisse, unde Macrobius 8at. VI 3 \, 2 locos qnatnor exi- mios affert, quos partim postea Virgilius imitabatur, partim proximo sequente anno DCCXV io octavam ecbgam v. 88 recipiebat. Secondum titnlum, de mortey et reliqniarum argumenta civilia carmen il- lud ad Julii Caesaris necem pertiduisse videtur. Va- rii maturus in Caesarianos amor ex eo et ipso ap- paret, quod brevi post pugnam Philippensem Maeee- nati ab eo HoratiUs {JSerm. l, 6, 55) et Virgilins cbmmendati sunt. Heivim9 Cinm$y Caji vel Qninti praenomioe, Catullo amicus, poematis amatoriis et epigrammatis, imprimis autem Smjrna. saa celeber factus eraty carmine ad obscuritatem .usque doeto versibus faexametris, quod> quamquam modicum Im- g^tudine» per novem integros annos elaboraverat, Veteres Grammatici non sine verisimilitudine asseve- rant, ad diligentiam hanc nondum tum temporis osi- tatam Horatium in isto, nomtm prematmr in an^ num, respexisse* Et Suetonius refert, Crassitium Grammaticum commentario suo in Smymam eam &-

ECLOGA iX, 35—36. §77

nain nactum esse, ut Tenibus celebratus sit; ut vm et multi et nobiles, inter eos lulus Antonius, trium- ▼iri filius (nam principes Romani doctrinam revere- bantur) in ejus scholam Tenerint; et ut Yerrio PJacco aequiparatus sit Carmen illud de partu Adonidis agebat, quem Smjrna sive Myrrha ex suo ipsius pa^ tre edidit, Hanc quidem rem versus hic Prisciani VI, 16 p. 277 s. nullo modo addubitari sinit, sive legatur:

At scelas incesto Cinyrae crescebat in alvo; sive^ quod emendare vult Burmannus, Smffmae pro €Hnffrae:

At scelas incesto Smymae crescebat in aUb^ Sunt) qui Helvium Cinnam, tribunum plebis, Cinnam Dostrum esse existiment, quem, Caesar quum effer- retur^ cui fuerat amicusy plebs seditiosa et Corne- lium esse Cinnam praetorem opinata, necavit. At nomioum aequalitas nihil nos docere potest; quum neque tribunus a quoquam quatttor historicorum^ qui ejns mentionem fadunt^ quasi celeber ille poeta, nec oontra poeta a Grammaticis, tam eximia nece perisse, laudetur. Veri similius est, vel anni DCCXV Par- thiuam Asinii PoUionis expeditionem poetam vidisse, Nam ex ejus Prepemptico Poiiionie versus non- nuUi supersunt {Gramm. PmUcA^ p. 99 BariA* adv. IV) 20), quorum argumentum a precibus voti- vis in profectionem illius cum multis exuviis ex bello redituri ducis plane non abhorret* Nec dubium est^ quin Cinnam diligentem artifex foverit non minus diligentissimus Asinius Pollio III, 86, qni etiam ado-

lescens saepe ilium apnd Catullum, utriusque amicum

12

178 ECLOGA IX, 55—36.

(XII, 6 — 9), noii Tiduise noii poterat. Dignm Varie et CHmmay dig^a, qiiae cum bui eximiis com« pareiitiir> paene qnemadmodum Vlll, 10« Itaqne ex ore Lycidae sui Vii^ilius inter seg^eges istes pau- cusimos nomen profitetur snnm, qui, auream Roma- nae poeseos aetatem nt crearent, destinati, nativas vires et incultas Graeca ratione emendatrice ezcolere studebant: invisi illi nativae simplicitati eorum, qni versus snos sedato sermone quotidianae vitae sine ullo negotio fundebant, et corrigpenti turbae Gram- maticorum novata quaelibet reformidantium III, 90. Etiam postea quam aeterna opera invidiae obstabant, indignatur Horatius, quemadmodnm de malignis lan- datoribus priscae jejunitatis Epi9t. II, 1, 89:

Ingeniis non ille fayet plaaditqne'sepiilti9; Nostra sed impdgnat; nos nostraqne liyidus odit!

ita non minus de futili opera novorum spirituum A. P. 289:

Nec Tirtnte feret clarisve potentius armis, Qoam lingua, Latinm, si non oifenderet onam- Qnemqne poetaram limae labor et mora.

Lima, audiatis, Germani! lima pobis eommendatnr: non crasse ista adradens frigidi correctoris, qui, quod Pindams ait^ nuUo sensu ingenito, traditione tantum quae accepit, cum impetu effutit; sed ilia snbtilior Minervae ex ofFicina, qua divtnus iste Ho- merus, quae primum informaverat, levigabat ad in animo insidentis speciei summam usqne perfectioiiem; eadem, quam Ovidius EpiH. esc Pente III, 9, 23 designabat :

fiCLOGA IX, 35-- 36. 170

Corrig^e at res est tanto magis ardoa, qnanto , Magnus Aristarchb major Homerus erat

AmeriM MtrepituSi cojns asperitas asperitiite ver- .au8 refertnr, oieriius eiaram vocem edentidu* ita opponitBr, queomfliiiodQm io Tbeocriti ¥11 , 41 rana eicadis, et crocientes aves MuBaram Homero y.

InyisQS &ber nt mibi sit^ qni Terticis instar Oromedontis iners stmere altas andeat arces: Mttsamin aligeri qnoqne sio, qmcomqne poSta Cum Chio certant strepitn frostraque laborant

Simnl strepitans iste memoriam affert Tersificatoris

miseri anserino nomine, An^er^ quem Antonius ob

laudationem poeticam ag^ro Faiemo donaverat. Ad

quod etiam Cicero in oratione Philippica XIII, 5

allusit: JDe Faierno aneeree depeiientur. An

yero ridicuium ex ampliibolia? Ne miremini! jRidi"

cuia ea: ampAi&oiia, Qnintifianus inquit TI/ 3,

4S p. 375, bene se habent, qnnm rebus ipsis^adju-

yantur. Gersteubergius quaerenti, an ridicula ex

amphibolia bona existimanda, apta amphibolia usus,

respondit: si denique bona sunt. Virgilii a placido

animo male nominatns Aneer fieu^ile non magis,

qnam compares ejns Baviue et MaeviuM III , 90,

derisus fuerit, nisi cum illis contra nobiiiores poStas

ejusdem aetatis infenso animo stridisaet Propertius

tradidit II, 34, 83, posteriora opprobria Anseri im-

mansueti Mantuannm olorem^quod ejus maxime fue-

rit secundum dignitatem, tacendo con^msisse. Haf-

nlensis C legit eurgutoe anser etrepere inter oio^

ree: coi emendalioni Maeyius sine dnbio adnictassel^

12*

180 fiCXiOGA IX, S7--43.

qnoniam naturali ordine vcwum — sareit^ Virgi- lius prbca ratione verba transposnit, quale Ennia« num iUttd: voiat smper impetus undas..

57 — 43. Moeris aliud carmen domini sui remi- niscitur, ex quo alloquutionis tandem Polyphemi amantis ad Galateam Nereida VII ^ 37 reeordatur» quae et ipsa imitatio est alte a Tbeocrito petila. Tam uobiie carmeny semet inqnit repreliendens, par erat» me non oblivisci! Apud Theocritum SI, 42 juTcnis cjclops, dum proceUae sunt, yespere auctumnidi in rupe prope litus sedet, et ad Gala« team nondum conspectam canit:

Ta sed ades prope me, nec qmdqaam p^os habebul Coemlei feriant fremita sine litora flactus; Antro ta melias prope me sita nocte qaiesces. Sont et ibi laoras, ibi sont gracilesqoe capressi; Sunt hederae nigrae, Iractas fert yitis amoenos; Ambrojuo gasta frigentes sant mihi fontes; Arboris Aetna ferax candentes de niye mittit. Qnis maris his salsos malit praeponere flactas?

Indeque v. 62:

Hoc Galatea yeni, noli^ si yeneris nmqaamy

Post et abire domams remanens mecam rwanente.

Virgilius contra mane vemum eligit» qtto ourae spi- rant, quum Galatea faciiis» in undis lasdviens, ab amatore amanter in siccnm cogitnr. Utraque confor- matio consilio suo apta est. Illic njmpha noctem in auctamnalem ad placidam quietem antri ex mpe ea* vati et lauris et cupressis tuti invitatur; nigra be- deralll^ 39» quae montano isti immani species esaet meiior, coronas fert amataoi vitia uvas gnstatu su»-

fiCLOOA IX, 44— *45. 181

yisrimas, et, qno Dihil erae poBsit ddieatiiui, aqnft ex nive hilarissime ezundat, potn laetimiima. Hoe antem in loco Poljphemna sensnnm plenns, qnos te- neriores ver inspirat^ flores landat circnm riTOs de montihns mentes, prope qnos pascit, popnlum albam anra snper antro Tentilatam» et, calorem contra ae- stivnm, nmbracdla iritinm per arboreiB scandentinm, quae Aetnae* ad radlcem mense ipso Aprili germinant Tll, 48. Quisnamy divisnm Lb. IV, 445. Ver, ezittts ejns circnm Vergilias exortas Lb. I, 313» qnnm Siciliae jam Alba Popnlns lanngine frondis ia- feme eandicante {foiiis subHt^ tomeuiosomveis Willd. arb. 227. Linn^ spec. plant IV, 2 p. 8.02) splendet, cf. Piin. XVI, 23 s. 35, et paimiies repunt. JPurpureum^ candens, nitens Lb. IV, 54. In fitudere {^Juo^ funoy fudo I, 49) potestas inest geniturae et abnndantiae; quemadmodnm in cognato x^^^'^} ^^ prisco Germanicoram hominum ge* tan, gignere et egerere*

44 — 45. Moeris sibi persnaserat, Lycidam dul- cium poematioram plnra Menalcae, quaelibet demum, audire velle. Lycidas autem plura ex iis cupit, quale illnd in Varum: quoram poematum argumentnm sa- Ins sit agri Mantnani. ^id, ait propterea, ex illis yersihus adhuc memoria tenes, quos solus tn vespere quondam stellante canebas? Modos ego nnmeroram adhuc ipse scio, verba autem param« Simnl, opina- bimur, modos eum, quos tenebat, verbis cum aliqni- bns abraptis firemere. Quid memiiUsti (ex y. 38) ea earminuy quae* NoXj hic est incipiens, sive yesper Lb. III, 538» Purm, a nnbibns, nt novum

188 BCL06A1X, 46—50.

«dus, ettjui poSma mentioDem faciebat, clore de coelo coDspiceretur. Numeri^ quod comparatio argfoil^ hic meri soDorum modi «unt, dinnmerati et ictibns distincti*

46—50. Moeris versns aliquoi ex carraine ca- nit, quod Menalcae personam gerens Vtrgilius jam anno DCOX in novum Julii Caesaris sidus panxisse simulat; quum nibil ipse a posteriore fortunae vicis- situdine timendum haberet, et sincero tantum in de- fnnctum amore moveri posset. JDaphni (pastor fi- ctus), quid yeteres tu stellasBUspicis? Novum sidus^ Caesaris anima lucens, cursus illic coeli ingressum est: ad maturitatem frugibus, colorem uvis, salutem pomis ferendam, — Quum non multo post Caesaris necem, quae Idibus fiebat Martiis anni DCCX, heres ejus Octavianus Indos ab illo votos ad Veneris Ge- oetricis templum consecrandnm ederet; per septem dies ad plagam occidentalem septemtriones versns, hora ante vesperam, stella crinita apparebat, magni- tudiue noD mediocri^ qDam populus divi Caesaris ani- mam esse putabat Lb. I, 32. 488. Quamobrem Octavianus Caesaris statuae ia vertice stellam figebat, ' et in pugna Actiaca hujus stellae imaginem in galea- habebat Aen. ¥111^ 681, artis quoqne in operibus et cometae bujus paterni et sideris, quod simulabat^ na- talitii sDi, Capricorni, insigni honorabatDr. Dione^ filia Oceani et Tetbjos, fabulam secundum Homeri- cam mater erat Veneris, cujus a nato, Aenea, per lulum gens Jolia fiium origiDis saae dedDcebat V, 44. Posteriores Dionae uomen Veneri Donnumqnam ipsi dederDDt, v. c. Bion 1« 93; et ^vidius, fabnlas plane

ECLOGA IX, 46^50. 183

alienas miscere solitus, Bianam am, I, lA, 33 vel istam ipsam Venerem dicit, qnae (Hesiodo auctore) ex mari materno emergfit, itaqne Dionae illi ne affi- nis qnidem est. Ipse Julins Caesar qnaestor amitam 8uam defunctam Juliam^ Marii majoris uxorem^ pro Rostris landabat, quod genus ejus maternum ab Anco Marcio rege, paternnm a Venere oriundum esset. Haec igitnr est sententia. Vetere^ ortue signorum eoe^ iestiumy Daphni, ne suspice! Majoris, his adhuc a nobis observaCis sidemm raeatibus, qui opera nobis, iempestatem et fertilitatem significabant^ hinc nobis agricolis nova ista stelia fiet, quae, eideria instar, signi instar stellarum plnrium, astrum^ micans, in alto suo cursu conspicua exiit, processit. Hafn. 1} praeeessit falso habet. Destinata eniiii est, quemadmodum uunc, ita anniversario reditu postea quoque Sid /rugee maturaodaS)' praecoces uvas co- lore tingendas et piris insitivis opem ferendam. Scriptores historici mensem noa nominaverunt, qilo stella crinita conspecta ^t^ nisi quod ex Caesaris mortem proxime sequentibus fuisse dicitur. Recen- tiores nihilo minus stellam in medio mense Januario auni DCCXl collocaverunt, quonjam cum Capricorno eam conjunctam esse volebant. Hic vero locus no- ster nullum alium meqsem permittit, praeterquam Ju- iium anni DCCX, cui Octavianus, lege lata, nomcn hoc pro Quintili dedit. Julium mensem veteres qno- que intelligebant doctiores, quos scriba^ qui Servium excerpsit, ad v. 48 ob oculos habuit. Et propter stellam istam crinitam in Ausonii Eei. de mens^ \ 3 splendet :

184 ECLOGA IX, 46—50.

Inde Dionaeo praefulgens Julios astro.

3fessU ab hordeo incipit circa diem aolstitialeni, et

in reliquo frumento per mensem Julinm durat Lb. I,

316. SegeSj frumentum satum; sive potius anti-

quiore potestate, quae agricolis erat consueta, ager

consitus; quemadmodum in priscis versibus apud CU

ceronem {T^seu/, II > 5): JStsi segetem euMt in

deieriorem datae /rugeSy et apud Catonem 37

eegetem Mtercorant firugee. Eztremo mense Ju-

lio praecoces uvae paulatim eoiorawtur ^ prope ca-

lidiores rupium imprimis parietee (v. ad Lb. If,

398). Virgilii Copa v. 21 diebus canicularibus jam

uvas maturas babet cum moris, cucumeribus, prunia

cereis; conferatur Columella quoque de cultu borto«

rum V. 400« Ducere eolorem^ de colore primum

inbaerescente, babet Ovidius Met. III > 4S4:

at Yariis solet nva lacemis

Dacere parpaream nondam miitara colorem.

Pari potestate Juveni^is I> 2, 81 scribit uva iivo^ r€m ducity quod a^^oUaan^iiq interpretatur, varia^ i. e. versicolor^ fit; et Propertius IV, 2, 13, va^ riat iiventiifus uva racemis, baccis coeruleis uvtt pingitur. Pirus, Palladins VIII, 3. IX, 6 inquit, malus quoque^ Julio mense iocie Aumidie cum successu ineeruntur; plerique tamen mense Au- gusto pimm inserunt. Memento, solufn Mantnii* num Hincio palustri rigari. Cato quoque XLI {Piin. XVII, 24) piros et malos quinquaginta diebus poal solstitium aestivum inseri jubet, Jmerere, quod proprie est piantae aHcuhi ponercy verbnm est agricolarum usitatum de generosis SMrcnlis ex diui

ECLOeA IX, 51—55. I8S

arboribus alias in arbores traditis; qaaiDquam, reH- (juo orationi9 colore limitatum , de alia quoque qnalibet ratione plantas alicubi ponendi dici potest. Vemm faciamus, quod ego non nego, inserere mere esse plantas ponere, semina spargere; quid inde fiet? Sere pirorum nucleos, ut aliqnando nepotihus arbo- res fiant frugiferae! Scilicet non degeneres,- qnum alias pejores ezistant ex nucleis Lb. II , 59? Quam multo gravius: Calamos nunc iu piros trade^ Dapbni; sideris beneficio vires nanciscentur tam durantes/ ut poma eomm non a te solum, sed a filiis quoque et nepotibus carpi possint! Nam pacem quoque, mente apponit, de stella sua divus Caesar demittet V^ 61, neque sinet, ut peregrinis campns noster tam bene sit eonsitus I, 73 — 74.

51—55. Hic coeptum carmen Moeris interrum- pit; senectutem, ait, suam memoriam debilitasse; vel vocem soam perisse; ipsum tamen Menalcam, ex ex- silio reversum, totum saepius Ljcida coram carmen relatumm esse. — Omnia fert metas : proverbio dicebatur. Ferre, auferrtf V^ 34. Vlil^ 106. Ani* mu9^ mens, memoria. Juvenis ego per integros saepe cecini dies aestivos. Condere longoa solee, longos solis cursus componere, ad finem perducere, traducere; quale apud Horatium IV Od. 5, 29:

Condit qnisqne diem coUibus in sois. Contra Ailerni soles Lb. II ^ 481 dies breviores appellantur. Duodecim borae diei civiles cum eo et crescebant et decrescebant Lb. III, 327. Ohlita^^ quae ex memoria sunt deleta: vetere passivo. Ipsa voXi tam dara olim et durans, nt Moeridie no-

186 , E€L06A IX, 56—65.

nien in poetarum numero nominatum sit, ea et ipsa senem me aenimnosum deserit, et tam ranca fit, quasi me iupus prior viderit. Fabula popularisy si quis repente Inpum adspexerit, ipse prins visns, vo- cem ei perire» multo erat ante Theocritum XIV, 23, nbi in AvxoVy juvenis alicujus, ea adspectum trans- fertur:

Non loqaeris? yidifne lapas te? nt fabula ladit. Jam Platonis in Republica boc proverbio Socrates de feroce Tbrasymacbo utitur: Quodsi non prior eg^o eum vidissem; voce, credo, essem privatns. In Ita- lia quoque, Pliuius inquit VIII, 34, luporum visus noxins esse creditur , vocemque bomini, quem prio- res contemplentnr, illico adimere. Hinc Serviuff (cf. Donat.. ad 7Vr. Adelph, IV, 1, 21) proverbium interpretatur: lupus infahula; quoniam repentinus adventus ejus, de quo loquimur, ut obmutescamns, facit. Scilicet a Moeride non magis, quam Socratia a persona, alienum fuerit, salse repentinom irmptio- nem rapacis militis proverbio notasse. Tamen Me^ nalcas noster, divi Julii Caesaris laudator, Moeris adjicit, ab nominis baerede Laris benefici restitnetur, teque non minus, qnam caeteros Caesaris cultores, totius poematis crebra iteratione laetificabit.

56 — 65. An infirmitatem memoriae tu et ran- citatem vocis praetexis? Jocaris, meque morando can- tus vis cupidiorem efficere. Age, cane modo! Ven- torum silentium non magis blanditur, quam parum id est lateribus (pulmonibus v. Clav, Ern. s. v.) tuiM noxium; praeterea paulum bic licet requiescere. Quodsi pluviam timemus oborientem, porro eamus, et

ECLOGA IX, 59—64. 187

liaedos mihi comniitte portandos. — Lycidam poeti*

cum cantns decet amor ardeDJs; Caesai^iannm amor

in Caesarem; jnyenem ea humanitas, qua nnllam

Moeridi senectntis tribnat imbecillitatem, et cnra, ut

ne quid illi noceat aut molestnm sit. Duo Hafnien«

ses B. C» pro causaando mendum habent eantatt'

do* Ab Ande ad Mantuam via se librat secnndum

diffiisum et paludosum Minemm^ qui brevi ante cre-

pitantes ad ripam undas volntaverat, nunc autem,

vento nullo, pianities factus depressa^ quod no«

strates dicunt^ speculi instar levigatus, silet. Paulo

ante arbores et ulva fluminea susurrabant; nunc, ad"

epieef awrae epiranti9 murmnrie omnes sedatae

sunt. Apta remm naturalium adnmbratio in argu^-

menti tractatione illigata est, brevis et cito gradiens.

Tibi iXL fnvorem, ut Inbenter et sine^molestia ca-

nas. Stratumi i. e. depressum, aestum simul flu-

vialemj qui prius fuerat, designat; quale aqud Theo-

critum \\\y 57:

Halcyones stement flactns, stement maris undas/ Atqne Nbtam cum Enro, postremam qni movet algam.

Cadere^ de vento, quiescere Lb. I, 354. Vento- sum murmur^ immodicus strepitus, ventus strepens. Hujus aurae^ i. e. lenes animae sive spiritus, omnes jamjam resederunt: ita aurae Zephyri Lb. H. 330; ita graminis herha Bcl. V, 26.

59 — 64. Media via apud Theocritum quoque VH^ 10 sepulchro designatur:

Completaqne via nondam media, monimento Nec Brasilae dnm conspecto.

Sepeliebantnr enim defnncti lubenter prope loca ce-

188 EGL06A IX, 59--64.

lebria lateqne eonspicua V, 40, ut, quod Varro tie iing. lat. T, p. 64 ed^ Bip. ait, praeterenntes mo- nerent, semet fuisse, et illis mortem instare« Bi§h> noTy quod ServiuB tradidit, priocipis Etrusci Ocni sive Aucni cognomen erat, filii ex Tiberino patre, fluvio, et Manto fatidica, qui Mantuam sive condidit sive mnnivity Aen. X, 198; quam vagam famam po-» pnlarem, quales omnes sunt ejusdem generis, cnm Servio tamen Cate qyoque in Originibus suscepit, Mantuam, dicens apud Cerdam, Ocno JBianoro, principe Etrusco, conditore suo» nominis celebritatem nactam esse* StringerCy radcre, abradere, carpere, tondere. Hac quidem postrema potestate Nonius Mar- cellus id accipit et bic et Lb. II, 368, rarefacere^ ea:cindere id interpretatus, i. e. aerem immittere, ad aerem immittendum exsecare. Sermo est enim de sectione frondium {frondatio) vitiferamm arborum {ar6wta)f quibus agricoia a die longissimo ad men- sem usque Augustum aut mane, aut, quod bic, snl^ vesperum teneras frondes, quae obnmbrarent, deton- tebat, ad pabulum eas adbibens I, 57* Pabnlo, PIi« nius inquit XVfll, 68, uimi folia stringie i. e. ton« des. Columella vetat V, 6, 16, ne quis germina {poiiices) vel nimis promittat, vel nimis prope ra"^ mos decurtet. Jubet quoqoe Calpurnius V, 99, in vindemia arboribus ad pabulum in biemem laetius

— > — • — teneras snmmatim stringere (t. e. ddottclcrc)

yirgas

Densae /rondeSy quibus uvae in altitudinem repen- tes liberari debent, frondationem istam, quae sub mensis Augusti fiebat initio, magis commnnem testan-

BCLOGA IX, 66—67. 189

tun Hic, in umbra hujus arbusti nondum tonsi, lae-

tantes adspectu fertilitatis et operis rustici, Lic re-

quiescamus et canamus : pro, requiesce et cane* Man-

tuam etiam sic satis mature perveniemus, ut cum cre-

pusculo possimus reverti. Quodsi metus est, ne re-

pentinum ventorum silentium pluviam nobis hac nocte

prius fnturam indicet; haedoM mihi committe portan-

dos, ut onere levatus tu intereundum canere possis.

Plinio auctore 11, 4S ventus a pluvia mitigatur. Nu-

bes quoque, quae oboriunturj mente adjiciendae sunt«

V^que^ proprie de spatio, inde ab witimo et e^x»

tremo termino, aut uitimo et ej^tremo termino

tenus; deinde, ad tempus translatum, unu perpe*

tuitatei quemadmodum protenue I, 13. Quatuor

Ha&ienses et Lengnichii liber habent laedet^ via

erit minus molesta: quae idonea est sententia; iae*

dat oriebatur ex eamu9i qnod vicinum est.

66 — 67« Tristi severitate Moeris juvenilem ejns castigat levitatem, quod carminis delectatiohem ludicram nunc velit exposcere, quum tale ofGcinm, quaiis profectio ad militem, animum suum sollicitum habeat. Voluptatem canendi reditu tantum Henalcae sui aibi renovari posse.

EGL06A DECIHIA.

6 A L L U S.

JCixtreimiin huno, Arethiisa, mihi eon*

oede laborem. Panoa meo Gallo, sed qnae legat ipsa Lyeoris^ Carmina sunt dioenda. Neget quis oarmina

GaUof Sio tibi, quum fliictus snbterlabere Stoanos^ 5Doris amara suam non intermisoeat undam! Inoipe; soUioites Galli dioamus amores, Dum tenera attondent simae virgulta oapellae. Non oanimus surdis; respondent omuia silvae. Quae nemora, aut qui vossaltus habnere^

puellae lONaiades^ indigno quum Gallus amore pmbat9 Nam neque Parnassi vobis jugay nam neque

Pindi UUa moram feoere^ neque Aonie Aganippe. Hlum etiam lanri, etiam flevere myrioae; Pinifer iUum etiam, sola sub rupe jaoentem, i^Maenalus et gelidi fleverunt saxa Lyoaei. Stant et oves oircum, nostri neo poenitet iUas; Neo te poeniteat peooris, divine poeta! Et formosus oves ad flumina pavit Adonis!

BCLOOA DECIMA. |91

YeDit et upilio, tardi venere bubulci,

Uvidus hiberna veuit de glande Menalcas. 20

Omnes, unde ainor iste, rogant, tibi? Yenit

Apollo: Galle, quid iosanis? inquit: tua cura Lycoris Perque nives alium perque horrida castra se«

cuta est! Yenit et agresti capitis Silvanus honore, Florentes ferulas et grandia^Iilia quassans. 25 Pan, deus Arcadiae, venit: quem vidimus ipsi, Sanguineis ebuli baocis minioque rubentem. Ecquis erit modus? inquit. Amor non talia

ouratl Nec lacrimis crudelis Amor, nec gramina ri-

vis, Nec cytiso satnrantur apes, nec fronde ca-30

pellae! Tristis at ille: Tamen cantabitis, Arcades, in-

quit, Montibus haec vestris^ soli cantare periti Arcadesl O mihi tnm quam molliter ossa quie-

soant, Yestra meos olim si flstnla dicat amoresl Atque utinam ex vobis unus, vestrique fuissem35 Aut custos gregis aut maturae vinitor uvael Certe, sive mihi Phyllis, sive esset Amyntas, Seu quicumque furor, (qnid tum, si fuscus

Amyntas? Et nigrae violae, sunt et vaccinia nigral) Mecum inter salices , lenta sub vite jaceret! 40 Serta mihi Phyllis legeret, cantaret Amyntas!

192 ECLOGA DECIMA.

Hio gelidi fontes, hio inollia prata, Ljoori; Hio nelnus! hio ipso tecum consnmerer aevol Nuno insanus amor diri me Martis in arniis,

45TeIa intcr media atque adversos detinet hostes. TU) procul a patria, (neo sit mihi crederel)

tantum! Alpinas, ah, dura, nives, et fiigora Rheni Me sine sola videsl Ah, tenefrigora laedantl Ah^ tibi ne teneras glaoies secet aspera plan-

tasl

SOlbo, et, Chalcidico quae sunt mihi condita Tcrsu Carmina, pastoris Siculi modulabor avena* Certum est: in silvis, inter spelaea ferarum Malle pati, tenerisque meos incidere amores Arboribus; cresoent illae; cresoetis, amores!

55Interea mixtis lustrabo Maenala Nymphis^ Aut acres venabor apros* Non me uUa veta-

bunt Frigora, Parthenios oanibus circumdaro saltus* Jam mihi per rupes videor Incosque sonantes Ire; libet Partho torquere Cydonia cornu

60SpiculaI — Tamquam haec sit nostri medioina

fnrorisl Ant deus iile malis hominum mitescere disoatl — Jam neque Hamadryades rursum neo carmina

nobis Ipsa piacent! ipsae rursum concedite silvae! Non illum nostri possunt mutare labor^s;

65Neo si frigoribus mediis Hebrumque bibamus, Sithoniasque nives hiemis subeamns aquosae; Neo si, quum moriens alta liber aret in ulmo,

ECLOGA DECIMA. |95

Aetbiopum versemus oves sub sidere Cancrif Omnia vincit Amor: et nos «edamus Amori! Haec, sat erit^ Divae, yestrum ceoinisse70

poetam, Dum sedet et gracili fiscellam texit bibisco. Pierides, tos baec facietis inaxima Gallo: Gallo, cujus amor tantum mibi orescit in boras, Quantum vere novo viridis se subjicit alnus. Surgamus! solet esse gravis cantantibns umbra^j^ Juniperi gravis umbra ; nocent et frugibus um-

brae. Ite domum saturae, ventt Hesperas, ite, oa-

pellae.

13

BCbOOA X. EXPIiICATA.

ARGUMENTI NARRATIO.

AB U. C. DCCXTII.

M. Vipsanio Agrippa L. Caninio

Gallo Coss.

VBRNO TEMPORE.

Yirgilias annum agens 32 — 33.

De hujus carminis origine et anno nibil dubilationis Virgilius reliquit Scripsit id, ultimam eclogarum V. 1 , a Gallo admonitus v. 3 ^ post factam agrornm divisionem amico VI, 64, cujus amor^ Lycoris, alinm amatorem in expeditione v* 23 trans Alpes ad Rhe- num usque y, 46 — 48 comitabatur, dum in Italia ipse V. 44 — 46 contra domesticos hostes arma fere- bat. Certo conspidtur annus DCCXVII, cujns in vere Caesarem Galius oram Italiae defendentem ad- juvit contra Sezt. Pompejum mari dominantem; con- snle Agrippa, qui aestate anni DCCXVI exercitum trans Alpes contra Gallos et Germanos ultra Rhenum duxerat, cnrsim, ad victam classem restituendam et portum Julium apud Bajas condendum, Italiam repe- tente; cf. y. 44 — 49.

Vii^ilius, personam gerens caprarii> Gallum, fadty

ECLOGA X. ARGUMENTl NARRATIO. 105

desertam poetam y misericorde cantn in campis et altis et hnmilibus et in ipsa Areadia, quo dolor eum coegerit, a pastoribns et diis ag^ornm fletnm esse. Dolore eorum commotum vitae apud eos rusticae se- cnram e^optasse clementiam, Ipse quum nnnc ab amoris simnl et belH crndetitate vexetur; verum etiam Arca- dicis deleoiraentis, yel si ad extremos orbis terrarum fines Yellet migrare, infelicis se posse cnieiatns amen- tiae moderari desperasse. Comraenta sunt ad ornan- dum^ non verae res.

Magna pars canninis enim ]ibera initatio est Daplinidis in primo idjliio Theocriti amore liquescen- tis. Quare Martyni mihi videtnr approbatione digna conjectura esse: quemadmodom pharmacentriae Theo- criteae PoIIionem, sic ipsnm fllius nomfnatim idyllii Gallum imitationem requisisse. Galli nimirum^ perituri amore^ desperatio, ipse quum perfidam tamen Ljco- tin hieme jam anni DCCXVI — DCCXVfl eo carmine> ex quo versus Virgilins qnatuor 46 — 49 recepit ple- nos ardoris, et post qnatnor libris elegiarnm celebrare potuerit, poetice magis, quam serio et ad literam^ intelligenda erit«

Annotata.

± — g. Unnm insnper pastori carraen, candida Njmpha, quae Theocrito animos inspirasti, pro Gidlo meo mihi largire: in spretnm ejns amorem carmen, qnale cnpiebat, mite et mansuetnm^ qnod velLjeoris

13

196 ECLOGA X» 1-^3.

animo legat commota. Caprae meae fruticetU interea

pasGuntur, et saltus voci resonaut.

1 — 3. jiret/msa fons appellabatur celeberrimus,

insulae Ortygiae, quae quartam partem Syracusa-

rum urbis tenebat. Njmpbae fontium quum a pasto-

ribus deae esse crederentur numine suo inspirantes

V. 10. 66. III, 86. VII, 21; ad Aretbusam suam

TbeocrituB Syracusanus spiritus suos plerumque acce-

ptos referebat. Moscbus III, 77 de Homero et Bione

cecinit:

Dilecti pariter faerant a fontibns ; alter Pcgaseos, alter biberat latices Arethusae.

Ipseque Tbeocritus se jactabat Vil, 91:

— Lycida mi, me docaere

Eximia ad montes Nympbae, qnam armenta taerer» Malta, Joyis soperi ad solium qaae fama ferebat.

Hoc postremo loco mihi adspira, Nympha Theocriti. Quando demum Virgilio, ajo, ita dicere licuit, nisi anno DCCXVII^ quum majori operi, carmini de agri- cultura coepto, totum se dare constituit, itaque, uti videtur, eclogat suas, id est, emendatam electionem passim editorum idylliorum, hoc novissimo et exiremo auctam, in lucem emisit? Meut Gallut^ ipse poeta, cui vix dea aliqua poetria carmen negaverit, versus expetit a nobis, Aretbusa; /70im?o« expetit, et, quam- vis animo laesus^ tamen mitis, te placidam deam decentes^ ut vel Lycoris eos iegat resipiscens, el levitatem suam, amatorem tam tenerum fugisse, dam- net De Corneiio Gaiio ad sextam edogam in ar- gumenti narratione et v. 64 diximus. Tunc quiden aiino DCCXV Gallai, annos patus vigioti aez, posl

ECLQ6A X, 1^3. 197

javeniles conatus^ carmine rastico primum, cujus ma- teriam ex Enphorione sumsit, gloriam sibi et majo- rnm ek^pectationem comparaverat; nunc autem ardo- res ei pulchra Lycorit carminum injiciehat, ex qui- bns Virgilius v. 46 nonnulla babet, et quae multo post> quasi Galli opus maxime immortale^ cum elegiis TibuUi, ab Ovidio am^ 1, 15 laudantur, Quodsi scri- bae, quum veteres Grammaticos excerperent, Cjtheri- dem meretricem Ljcorin esse autumabant, quae M« Antonium, nescio quando^ in Galliam sequuta esse dicitur; non reputaverant ii> quam facerent spretum Gallnm adolescentulum. Antonii enim cum Cjtberida consnetudo annis erat D€CV ad annum DCCVII; nam Julio Caesare improbante^ qui hoc postremo anno Alexandria redibat, Antonius^ secnndum Plutarchum, meretricem dimisit^ et Fulviam^ uxorem Clodii^ in matrimonium duxit; quod ante annum certe DCCIX factum est. Amatqr igiturGallus proxime antecedens, ad puernm deprimeretur annoram vix sedecim; con- tinuo sequens, annum attingeret ipsum vicesimum. Qni malus genius hos temerarios sic somnio lusit Cjtheridis famosae, dnm Propertius et Ovidius et Martialis Ljcorin tantum simplicem cernebant? Veram de manu in manum tradere volebant interpretes, Vir- gilius, qui factum sit, nt^ quum ex quarto libro Ge- orgicoram Gallum deleverit, hoc ei carmen relinqueret* Si altitts intuemur^ Servius inquit^ vituperatio inest et Galli, qui turpi amori servisse debet, et Antonii, quem, contra morem Romanum, Cjtheris est in castra comitata. Haec tandem argumentatio paene manibns prebendi poterat.

198 ECLOGA X, 4—8.

4 — 8. Ita tu miiiiy Galli quuai) animum despon- dentis, amorem caDO» subvenias: ut. salo tu non vi» tiata amaro, nativa integritate tua> ex Elide vis sub raari Ortjgiam fuadi! — Appellatae candor Gandorem ezspectari jubet carmiDis et amoris carmioe celebrati, Aretbusam Naidem^ fabula erat, ab Alpheo, Fluvio Elidis, fugatam^ sub mari, sive per undas non ad- mixtas^ sive> quod Ovidius MeUS^ 501 ait, per ca- veroas subterraneas, Ortygiam ferri; multaque, in Alpbeum conjecta^ in Arethusa.comparuisse. Sicam fluctus: i. e. SicuU> quj fluctus maris louii nomine nominari solebant; bomiiies iS^tc^ffitf^ Homerus noverat jan ad oram orientalem Siciliae. Dori^y Oceanitis, ex fratre Nereo Nereidas sive Njmpbas maris interni peperit. Amaruy ob araaritudinem aquae raarinae: ita Homenis, Neptuni uxorem^ AmpAitrUen dicit ae9tnmntem , Amphitrites Domine usus ad mare de- signaudum» Odyss. XIJ, €0. 07; non aliter Euripides in fine Cjdopis. Poeta personam sumit modestam caprarii, qui pecus suum ia fruticosa convalle sub jugis silvestribus pascit. /Simi haedi apud Theocri- tnm Vlll^ 50 et apes VII, 80 appellaiitur. Regio montQua et bic et in fioe carmiais breviter iudicatur scienti: quod secus est in Culice v« 44^ ubi gregem caprarum, qui sub borridis cantibus in convalle pas- citur, nostra inscientium gratia non sine juvenili quadam redupdautia express^m eonspicimus:

Jam silvis duinisqae yagae, jam yallibas abdant Corpora: jamqne omni celeres e parte vagantes Scrupea desertae perrepont ad cava ropis. Tondentur tenero viridantia gramina morsu»'

BCLOGA X, 9—12. i09

Peadala projectis carpmitar et arbuta ratmis, Densaqae yirgaltis avide labrasca petantar. Haec snspensa rapit carpente cacnmina morsa Yel salicis lentae, vel qnae noya nasdtar alnas: Haec teneros fraticam sentes rimatar; at illa Imminet in rivi praestantis imaginis vndam.

Animata apiid po§tas Mva audit^ quemadaiodnm flu-

vios VI, 85; discit eadem et voci re^pondet reso»

Dans 1 , 5* Catttus setitariiis 'intimo animo pastorem

probat condolesGere v. 73*

9 — 12. Qnonam abienitis, Nymphae fontailae,

qnae de Parnasso, Pindo et Helicone raontibiis di?i-

1108 spirittts poetis afBatis, qaod Qalhim vestnn» doq

inter amoris dolores consolabamini? Non aliter Siee-

lides Nymphas Tbeocritus iuterrogat, quum luctns

smos de Daphnide orditur I, 66:

Vos ubi, qanm Daphnis tab^ret? vos nbi, Nymphae? Penei Tempe eobiistiB, an ardaa Pindi? Undas nam neqne tam flavii tenaistis Anapi, Aetnae nec speculam, latices aut Acidis ndos.

Nafadesy Nympbae .imprimis appellabaotur lympba-

rumfluviaUum terr»strium U, 46; hic deaesuBtmon-

tanorum fcmtium, quae mimen sunm poetis inspirant;

alias eae Musae dicuntur, quarum celeberrimae in

Parnassoy Pindo et Helicone morabantur VH, 21*

Quomodo in Culice v. Id Virgilius Musas Pierias

alloquitnr :

Quare, Pierii latids decus, ite, sorores Naides, et celebrate Deum plaadente chorea.

Galltim igitur poetam, qui post carmen illud ex Bu- phorione Vl> 64. 72 petitum assidueMusarum aliquo in monte versatur, Musae» ejns amicae» a desperatione

200 ECL06A X, 9—12.

amorii siDe dnbio essent toitae^ nisi abfaissent. Sine ornatu: Gallus obliviscebatur^ dolorem suum canta lenire ▼. 50. Tndigno amore^ indigne babito> qno- cnm noD fiebatmutoum VJII^ 18. Vetuslectio, quum peribaty elegantior est et gravins dicitur) propter actionis diuturnitatem. Inter scribendas literas (puncto temporis), quum scriSerei; inter scribendum Laoco- ontem (continuato tempure), quum eeribebat. Idem potestatis inter perfectum et imperfectum interest: Modo erat scribens^ 9€rip$it; solebat scribere» nerU bebat: tantum poetae hoc, quippe gravius dicto, pro iUo nonnumquam uti licet; quod geiius Hor. Bp. I, 10, 49: contra raro> cf. Serv. ad Aen. 11, 455. Parna99U9 VI , 29 fontem habebat Castalinm. JugUy ambo ejus cacumina* Pindue^ alti montes erant Thessaliae, propter fines Macedonioe et Epiri. Aganippe fons de HelicoAe, monte Boeotio sive Aonio VI, 65 > in Permessum defluit; ihidem est Hippocrene quoque. Aonie Aganippe e Graeco jiovlfi: versus cum exitu lonico quoniiim verba con- tinere solent non Graeca tantum, sed edam ad Grae- cam rationem formata et mensa U, 24. VI » 53, et Silius XIV, 5)5 Ortygia Arethuea* Hinc. insdi ci&ciebant > magis commune, et ob a duo continua male sonans Aonia Aganippe; alii Aoniae Aga- nippe^ Aganippe, fonsAoniae; alii insuper, qui Aga- uippen montem somniabant, Aoniae Aganippae sive Aganippes genitivum creabant a juga pendentem. Quod Servius annotavit> utmmque esse nomioativnm singularis, id Aome Aganippe a dnplici ae vete- rum Grammaticomm defendere videtnr.

ECLOGA X, 1S--15. 201

13^15« fpsae deae, quanim spirabat curmina, deserneruiit afflictum; quum vel colles lauriferi et vdles mjrtcarum> i. e. poetae et sublimes ,et tenuio- res, ejus raisericordiam sooarent; qunm vel montes Arcadici a luctu streperent pastorum, postqnam, pe- tens ab iis solatinm, defessus in antro recubuerat: i. e. qnum vel ego, poetarum bnmillimns, rogantem pastor carmine consoler. — Theocritus exprobratio- uem illam, qni fieri potuerit, ut Njmpbae Siculae Daphnidem snum negligerent, additamentd auxit 1, 71 :

Hnnc etiam thoes, proh! hanc flevere lapiqne, Honcqne leo gemnit dometis £Eitum obeuntem.

LMurtu H, 54, urbormontana Lucr. VI, 151, Apol- lini sacra erat Kcl. Hl, 63, cujus in sacro monte Parnasso imprimis crescebat Lb. II, 18; inde magni poetae Deiphiea laura coronati sunt, Hor. 04« III> 30. IV, 2. Myrica^ plagae meridionalis frutex pa- luster, quem Basilius heacaem. 5 quasi bifariam vi- ventem appellat, bis jam IV, 2» VI,^ 10 ad imaginem poeseos bnmilioris adhibehatun Hic tandem mjricae intelligendae sint ad Musamm montinm radices. Cerda anctor est, Mjricaei et Mjricini cognomina Apollinem babaisse, rajricaeque Lesbi ramum manu tenuisse; unde myricam plantam appellari fatidicam. Ita gra- duum in dicendo est perpetuitas: Ipsa capita ipsae- ' que radiees montium Musarum Galli miseritae snnt, imo, quod majus sit^ cantus pastorum Arcadum etiam humilior, quem Virgilius VI, 2 quasi umbratilem lusum Mnsae suae excusat. Ista carminum sublimiomm et tennioram solamina tempns nobis invcdit. Ab ignaris regnlae, caesnram saepe, blantes vocales ne liquescant,

202 ECLOGA X, 16—69. 16--18.

vetare, inter lauri et eUam modo iilum iDterpone- batur, et inficeta gravitas triplicis istius ilium e$imm elegans esse praedicabatar, modo iaurus etiam, raodo iauri nec non corrigebatur. Maenaiue et L/t/caeu9y mons uterqae Areadiae^ carmen desigBaBt pastoritium^ cujns Arcades erant artifices VU, AJHnus^ Pani coDsecratae VII, 24» bic quidem Hineetrety qnae solae secundum Tbeopbrastom III, 10 in Arca- dia nascuntur > et geiidae rupee cog^tatioDem ezd- tant altitndinis; Gallus, qui v. 44 in patria iu armis est^ Maenali deserto in antro bic requietem quaerens, ne magis is proprie intelligaiur^ quam qanm M nsarum in montihus versatur. Nihil sibi allegoria vult, prae- terquam id, quod tertius versus indicabat: Gallus bucolicum a Virgilio amico earmen petebat in amorem suum^ et Virgilius rem quasi in Arcadia gestam po- nebat* Hupet^ magnum sa&um abruptum, huc su* perimmiDens, v« 58«

16 — 69. Narratio est eorum^ quae commttuem luctum in montibus Arcadiae antecedebant. Poeta, amicum suum, solatium sittentem) comitatus, simnl cum eo Maenali in rupis caverna stratus jacet. Ad- spectus et vox aegri oves allicit proxime pascentes 16; mox opilionem quoque et alios pastores 19; deos ipsos agrorum 21« Misericordia eorum Gallus dolore non levatus queritur, et Arcades rogat, carmine ut ejus cruciatus celebrent 31.

16 — 18. Galio, quum, sitiens amore, cum Vir« giiio comite deserta in rupis caverna Maenali quiescit» oves primum appropinquant non procul pascentes, fidentes et misericordes* En, pias> inquit poeta, bes-

ECLOGA X, 16—18. 203

tiolasl Dos Don refomiidaiit. Tu quoqne humilia

pascua ue refonnides ; vel ipse Adonis, deliciolnm

Veneris venustum, oves non dedignatus est pascere. —

Descriptio, Gallus quomodo in Arcadia exceptus sit,

praesenti tempore orditur alacrior. Apud Tiieocritnm

l^ 74 suae ipsius de Daphnide boves lugent:

Ante pedes mnlti tanri maltaeqoe jayencae, Multae sunt Yaccae questae tcistes Titalaeque*

Hiyus loci compsffatio indiligens interpretes aliquot recentiores in eum errorem induxit, ut Gallum quo- que pastorem Arcadicum esse opinarentur; pastor qumnfnaiii pecoris cirennistantis v. 19 adest, et Gal- lus V. 35 non pastor, sed v. 44 heilator esse que- ritnr* Pastorem quippe Arcadicum non Oalli nomine Yirgilius, sed, qnemadmodum Julium Caesarem et semet ipsum in quinta ecloga, rustico introduxerit PoetiiM m^y piget me, detrecto, despino II, 34« ClementilMis ovihus nostra uon displicet societas; tihi quoque ne ovinm displiceat. A^ostriy tui, o Galle, et mei, qui te (allegoria usus) in Arcadia posni V. 26. Tu quoque ne nolis, tiivime, snhlimis^ poeta V^ 45, mecum^ po^ta rustico, inter greges versari. Pastorum ordo non ita olim contemtus erat; heroes quoque, Diis amici, qualis AdoniM^ inter deos rela- tus, aliquando pascebant. Apud Tbeocritum Veoerem Daphnis ob amorem cavillatul* Anchisae, boves in quercubus Idaeis pascentis, baec adtjiciens I, 109:

Floret Adonis enim» pecas et costodit oyile, £t figit lepores, alias seqoitarqae ferarain.

Acerba sane eavillatio, adolescentem ejus florentem, et oves pascentem imbelles, vel contra lepores auda-

204 ECLOGA X, 16**18.

cem e8se> imo contra feras alias ! contra aprum v. g*., qoi (pro dolor!) jocari nesciebat. jidonin semideam Graeci post aetatem Homeri ex Cypro accipiebant^ Sjriis religioDibus iilatis, quae eum^ saltem posterius> solis naturaeqne genitricis simulacrum esse ferebant Adon in lingua Phoenicia qooniam declarabat domi* num^ inde factom est, ot£irissiveKyri8> ex KvQiog^ Lacedaemooe is appellatus sit. Hesiodo {Apo/Zod, III, 14> 4) ex Phoenice et Alphesiboea genitus erat> t^anjasi et pluribus auctoribus ex rege As8y.rio> Tlieia» com filia Smjrna sive Mjrrha, quae, secundum Anto'- ninum {Liiberalem) y in Libano monte nata fnerat. Bionis in naenia idem dicitur Assjrius i. e. Sjrius coDJux Veneris, Cinjrae filius : qui in ipsa Jliade Xl> 20 laudatus Cinjras, secundum ApoUodorum, proge- nies Tithoni et Assjriorum princeps, Cjprum migra- vit, Paphnm condidit, et ex Jlletharme> PjgmalioniSy regis Cjprii, filia, Adonin genuit; vel> quod Hjginus et Ovidius tradant> ex soa ipsios filia Smjrna sive Af jrrha, quae in cognominem arborem Arabiae trans- formabator* In Cjpriis poematis, Pindarus inquit {Pffth. li> 7. Nem,. VIII, 30), Cinjras, quasi prin- eeps indigena, ab Apolline amatns, et Veneris sacer- dos, colebatur; cujus nepotes, Cinjridae, scholiaste auctore, sacerdotium hereditate accipiebant. Cjpriis, secundum Piinium VII, 57, tegulas invenerat, metallft aeris, forcipem, martulum, vectem, incudem; secundum Clementem et Arnobinm, mjsteria Cjpriae, ex spuma marina enatae, Veneris. Antiquitatem edocti non nes- cinnt, qnam saepe sacerdotes fabulas peregrinanui

ECLOGA Xy 19-^21. 20o

religioiium ad patria domicilia templaque sua per- traxerint, Ep. Myth. II, 36 (74).

19 — 21* Post oves opilio quoque propiuquat speculabundus, et deinceps alii pastores alter post alterum. — Daplinidi Theocriteo^ qui, verus quum pastor esset, diis agrorum familiarius uti cousueverat, Mercurius primum propiuquabat propitius, tum caeteri pastores et post alii dii rurales 1, 77:

Mercnrins primns veniens de monte, terit te

Daplui], inqnit, qnis? dic, ardes quem tam Tehemeiiter?

Pastores venere bonm, capramm oyinmqoe, Qnaerebant omnes, male cnr sit?

Sapienter oves Yirgilius, quae hospitibus, quippe cicures, propinquayerant, opilionein continuo aliosque pastores sequutos esse facit, primumque deinde Apol- linem, cui Gallus pridem notus esset. Upilioy exten- sum ex opilio^ custos ovium, pro ovilio^ quod et ipsnm reperitur. Ex oiq, opis in Italia fiebat, addita aspiratione Aeolica; id, correptum in opsy quemad- modum dalg, davis^ daps^ declarabat dona^ divitiae quoniam ex pecore erant, deamque divitiarum, Ops^ quae dea quaedam eraft pastorum a prima origine Epp. Myth. I, 17. p. 105 (ifl). Hinc factum est, ut priscum verbum opiliOy quod in lingua tantum manebat rustiea, de omnibus quoque omnino pastorir bus, quemadmodum apud Apulejum Met. VJll. p. 210 de caprariis, dici posset. Bftltvicus^ et ipsum ex vetusta lingua ruricolarum, rector proprie boum ad aratrum vel plaustrum; ita Coiumella eo et Ovidius utuntur: deinde pastor boura; quale in Ausonii LXII epigrammate, ubi primara syllabam iubus insnper

206 ECLOGA X, 19—21.

habet correptam. Bufmlci snDt t&rdi, qualia eornm armenta; minime pastores sunm, iuhulci^ librorum aliqnot manu scrip^orum yeternm ; genus enim suillum incessum vix permittat morantem. Libris nostris mann scriptis est Apulejns antiquior, qui bis Virgiliannm opilionem et buhsequam^ i. e. rectorem bonm, lau- dat, ad hnnc locum respiciens. Deniqne, quid bic sibi Yelint subulci? Menalcas subulcns quum pro- ximo versu praesto sit, Veri sknile est^ ad Meual* cas interpretaturum addidisse aliquem suhulcu^y ita- que insanae correctionis cansam dedisse. Utrumque istud vocabulum, succi plenum villatici^ semel tantum Virgilius boc in loco adhibuit, et de Arcadia! Nam ab inerte mollitia, paene Sybaritica, nunc nostrae poeseos pastoritiae, tam longe ejus Arcades aberant, ut^ in poematum amore legitimo, coelum crassissimum et lafoores durissimos tolerarent VII ^ 4. Quare ad veritatem poeta describens ne suhulcum quidem faic evitavit^ quem nimis esse ignobilem ad suos pastores , adumbratos Tbeocritus censuit : Arcadia quoniam^ quod supra memoravimus, homines et snes multitudine glandium saginabat; et Yarro II > 4 quoniam^ in Arcadia suem se vidisse^ testis est, quae, prae nimia pinguetudine) surgere nequiret; cujus in came sorex nidum fecerat, et pepererat mures. Crudum tamen auri Romanae condonabatnr suhulcuSy praesertim post oinoioTiXevTov huhu/ci, et ofHcia tantum Me- nalcae uvido humore silvae, glandium hihernarum plenae, significabantur. Glans hihernay quae, non coUecta, densis in jngis montium per hiemem jacnerat. Ver enim nuuc ipsum foisse, id femlanim flores et

ECL06A X, 21—23. 207

«

lilia Sihraiii v. 25 lodicant, et Gallica expeditio v. 46, iiiide Ag^rippa bac ipsa aestate rediit. Qnodsi Me- naleas^ qnod Servius proposnit, glandes iiabet ad hi- bemum pabulum coUigendas; aut est anctumnus in biemem vergens aut ipsa faiems, totaque ecloga ever- titnr. Vvida veste subulcus a grege redit e quer- ceto, ubi vema pluvia et rores densis umbris diutius durabant.

21—23. Tel dii quidam agrorum^ carmink pe- riti et amoris, adveniunt, Gallum adhortaturi. Primus Apolld, fautor ejus a collibus Miisaram ; post Silvanus^ ejns popularis; postremo Pan Arcadicus. — ApoUo) qai Arcadiam munere peragrabat dei pastoris ipse pa^cens V, 35« Lb. III, 1, et abArcadibus imprimis, quod ait Cicero N* D. 111, 23, quasi Nomion^ pastor et legislator, colebatur, non solum Gallum novit, ve- tere familiaritate, sed, quum esset faiidicus^ ejus qfioque Lycorin bujusqne fiigam. Placat^onem animi sapiens deus a poeta postulat eamdem, qua Virgilium Horatius 4e Qnintilio amisso consolari vuit:

Dnnim! sed levias fit patientia,

Qaidqnid corrigere est nefas.

Daphnin Theocriteum I, 81 Priapus, bono quodam suo stomacho usus, exbilarare mavult:

Toncqne Priapus

Yenit: Dapbni^ peris, dioens, miser! ipsa poella Omnes et fontes pedibas silvas et oberrat Yestigans; male amas et es omnino male sanus.

Liycoris^ €ytheris nan est, mima infamis v. 2 ; minus etian Antonius est iHe ntlmsy quem per fdves Al- pium et per kerrida em$ru Galliae barbaricae fri-

208 ECLOOA X, 24-- 25.

gore, quod fama ferebat, septemtrioQes versus into- lerabiK eomitabatur y. 46. Pcrque — pergue^ eom- paratio poetica. Romano enim et Graeoo ornatus miDomm quoque partium orationis non permittebatur tantum, sed etiam iraperabatur: nostri dicendi arti- fices vix eum in nominibus snbstantivis ferunt.

24 — 25. OiBciosus adventus Siivani, ejus po» pularis, in cultu suo Italico, solatii nonnihil in semet uno faabet, ipse quamquam rudis genius agromm ges- tus tantum et singulas quasdam voces eflfert, Graecis diis orationem relinquens. «— Siiv€MM§9y deus erat pervetusttts rudium initiomm agriculturae Italicae, quum pastores silvicolae prozima quaeqne declivia sub jugis montinm adore {TriUcum Spelta L^ conserere, plantas ponere et finitimos agros limitibus disceraere instituerent. Hunc deum arvoram pecoris- que Virgilius Aen. VIII , 600 inter Tyrrbenicos Pe- lasgos cultum in lucis reperit. Secundum Horatium pater SilvanuSy custos limitum> ab agricola uvas ae> cipiebat Bpod. II, 22; et pro grege servato lac sa cris auctumnalibus Ep. 11, 1, 143. Secundum Cato- nem 83 valetudinem fooum a Mmrte Silvano «(qui Victoris Hercules Silvanus esse videtur) in silva pre- cabantur sacrificio facto farris adorei, lardi, pulpae et vini. Apud Juvenalem V|, 446 porcus ei caeditur. Lucilius apud Nonnum II, 324 luporum eum exacto- rem et fiilguratorem arboram vocat. Apud Tibullum deo silvarum, HlveMtri deo {Ei. 11, 5, 30), fistula a pastoribus consecratur, eidemque deo culturae, agrieoiae deo, primitiae pomoram (I, 1, 14), uva- ram quoqne et spicaram festaeqne mensae pro gregibus

ECLOGA X, 24-25. 209

(I^ 5» 27) feruntur. £x radice cupressi^ arborum quippe sator silvestrium , surculum gerlt apud Virgi- lium Lb. I, 20, et apud Gratianum eyneg. 20 trunco dicitur laetus siiyatico, inculto termite gaudens^ et in inscriptione quadam gestator arborum, dendro^ foro9 Silvanus. Vetus Auctor de limitibut pag, 294 Goes : Silvanum, ait, primum lapidem terminalem po&uisse; omnemque possessiouem tres Silvanos ba- bere. Unum, domeMticumy domo consecratum, inter Lares baberi familiares {Silvanus sanctus Larum in inscriptionibus) ; alterum, agrestem^ xxx, arvis pa- storibus ^si&z sacrum; tertium, orientalem^ i. e. principiis praefectum, in confinio» unde duae vel plu- rea possessiones oriantur, lucum babere. Varro apud Augustinum civ. D. VI , 9 ed. Bip. fr, 231 opinio- iiis mentionem facit popularis, quae Silvanum aperte summo loco cuJturae praeponit. Alulieri foetae post partum, inquit, tres Dii custodes adbibentur, ne Sil- vanusDeus per noctem ingrediatur et vexet; eorum- que custodum significandorum causa tres bomines noctu circumeunt limina domus, et primo limen securi feriunty postea pilo, tertio deverrunt scopis^ ut bis datis culturae signis Deus SiLvanus probibeatur. in- trare, quia neque arbores caeduntur ac putantursine ferro, neque far conficitur sine pilo, neque fruges coacervantur sine scopis; ab bis autem tribus rebus tres nuncupantur Dii: Intercido^ a securis interci- sione, PilumuuSy a pilo, Deverra^ a scopis. APli- nio XXV, 10* XXX, 24 Faunis, pro quibus Diosco- rides^) iq^idXTog sive incubos nominat, et aliis Diis

•TlII, 167.

14

2t0 BCLOOA X, 34—25.

noctb potentibiis inqnies noctunm tribuitur; et Ho- mtiiis 111, Od. 18 a Fauno precatur, ut agris suis et f arvis aluinnis parcat Auctor Romanarum Origi- nnm^ Panem, Fannum, Inunm et Silvanum, ait, deom eumdem tignificare> et 'Plntardius in' Parallelis, Sil- Tannm esse, interpretatur, Aegipanein, cujus formam semiferam Probus ei et Pomponius Lb. 1, 20 addi* cunt; qiiamqnam cum Virgilio nostro alii quoque et ipsos et eorum prolem, Panes et Silvanos, secernunt Ep. Mjrth, II, 30. p. 253 (68. p. 294). Verum est, non religionem publicam, interpretationem autem po- steriorem Silvanum non minus^ quam Faunum^ cum Pane commiscuisse , et in signum seminum (imnium rerum {vXi] , ^j/ri») transformasse. Silvanus, vege- tus senex Ov. Met. XIV, 639, rtidis quasi silvicola conspicitur Hor. III, Od. 29, 24, cujus vox potentts- sima noctn ' ex siivis resonat Jul. Obs. 8 , peritus pastor fistulae, et frondibus taedae coronatus Calp. II, 28. In Montefalconio editionis Germanicae t. XXXII, f. 7 secundtim ta Chausne specie effictus est nudi viri et barbati^ in Capite, sicut vfdetur, corona silve- stris' est, &lx in dextra, in sinistra ramus, ante eum canis sedet snspiciens; et ^^. 9 secundum Boissar- dum dimidiata ejns fonlla super columna, cum serto pineo* Petula eommunie L.^ a Graecis va^^^ in Italia Ferula^ ab Anglis fennel gian$ sive foe- nicnlum giganteum dicta, e crassis, ramosis, intas meduUosis canlibus, qui decem pedes amplius sui^nt, folia emittit foeniculi et amplos corymbos floris lutei, qui secnndnm Plininm XXI, 9 s. 30 ad nerta adhi- bebantnr. Caniea etiam nnnc homines meridiani

ECLQGA Xy 26--50. 8||

adbibent bB^lorom «d msu^ii^ et . secuQ^wn Saliwjmn I^ p. 24 «d.cbQrtes qmo^iie ovil«^^ ^a^iiMy gf^ijin^m et cfi- yeas, et mefluUiMn» ^^ui^iNiiStdjyipdMni oUn^ Pro^etheuis^ ad ,fomitein. ZMium majw II, 4$^ ^qucMl s^^iinduin PUniuni .ad .idtitudinem saepe sper.yeajt trii(m 4;u)Mtpr jum, et.in Italia ro^ae coro^ ^est, fl(|i:^t <trims ^^\f^ quod :Plinius a^ Tbej^fibirasto rejliiditj €»mn >«ei^Qp niir^ eisittQ ; cf» v. {10. 4j5«

SGTTi^. Jpsp jfl^, f^gi^ator Arc^dia?, .ad nos vMit, cjuaiiiquain bic vix ^^as mor(;aUbus .apparet. Jp9iy CMhis et eg-o ?• 16> irubfW.ejjQs.j^Maw vidi- musy et verba ejys audiviinqs. A Jfane ily 31,pe^pf- ficiase id actum erjat^.ut bospitibus coltu ses^ofesto exhiheret; ^%Hum apud Tbeperituin ne.PapJ^.9i4i.qiH- 4em, .i|ui ei, dep,siio,tuUlari, fistjBilain legMbatinoriens

I, 123. 128, rcii» ^olptii%ariwet, .prw*<frjq%e iwi*«w uaturam uftttam « p^oribiis rpfprwidiiretur I, .l^:

. — .-^ -T- r- fist is.aQeKbus, .

Bilis- sei^per ei r^sidetq^oe ininsicib^s ^cps,

Mwdra jTaeie, qualis • hic^ in lata.4Sxpositioiie Siiii Xlll^ 532 Pan coDspieitur:

Ac parra ernmpnnt rnbicunda comna fronte.

Plane ruhentes secundum Horatium I Sat. 8, S, Ovidium /ast. VI, 333 Priapi erant imag^ines rusti- cae; et Satyri ruhebant Philpstr. icon. I, 20; Bac- chus quoque in signis veterihus Paus. YII p. 452. VIII p. 520: in ore idem et Diana Ephesia in vete- ribus ex ligno signis Paus. II p. 88, leoque, argn- mentum Bacchi Frugiferi Arnob. VI p. 196 ^). Jovi

*) argumerOum eadem dicendi potestate, qua apod Pli-

14 •

212 ECL06A X, 26—30.

Tarqoinias PruicDS in Capitolio sig^um consecraverat, quod) quoniam fictile erat, Censores et mnnus suum ineuntes et diebus festis miniandmm locabant Plin. XXXIII^ 36. XXXV, 45; cui eidem relationi Plntar- chus addidit ^u, rom. 98^ sigfua deorum antiquitus rubro picta fuisse* Ipsi agricolae in Racchanalibns ora sua fucabant, quemadmodum faecibus vini Lb. II, 380, ita minio nonnumquam Tib. II, 1, 55. Trium- phantes quoque, secundum Plinium, nominatim Camil- lus, minio olim tingfebantur, et nngfuenta sempercoe- nae triumpbalis miscebantur minio. Elminm^ Sam- hucus ebniuSy planta est sambqco similis, quae in caulibus humilibus folia longa et fusca, et superne corymbos florum et baccamm colore sangnineo fert. Baecaey quibus Pan os sibi fucaverat, proximi sn- perioris anni sunt* Minium^ verbum Hispanicum, einnadari erat nativum^ genus quoddam vivi ar- genti, venis sulpbureis permixtum. Graeci» qui sae- culis id post Homerum noverunt, afifjLiov id, arenam rubentem, nominabant,- et partim nomine quoque In- dicae cinnabaris, fructus ez Dracaena Dracone arbore pridem noti, xiwdfiaQi: qna re noxii accidebant in medicina errores. Homeri fxCkTog erat rubrica: quo ez genere Sinopis, quae ex Cappadocia primum per Sinopen, postea per Epfaesios divendebatur, maxime erat celebris Plin. XXXIII, 36 ss. XXXV, 13. Pan alloquutionem suam sermone ebullit hominis morosi, qui et ipse insuper, quum Sjringa, Pitjn et Echo amaret, acerbitatem Amoris esset expertus. Similitudi-

nium h. n. 36, 4, 14: «omtiitem wrtm argunmitaf lacerta atqut rama.

ECLOGA X, 31—54. aiS

nes, ab officiis petit sai miineris, qanm pastis non tantnm quibusque animalibus, sed etiam feris bestiis et piscibus litoralibus praeesset, itaque siae dnbio non minns^ qnam Priapus, dens agromm Lampsacenus, pro apibus quoque agricolae curum gereret, Quam- obrem in Antbologia ^uXicaoog, motater apum, praedicatar, et apnd Theocritnm ei V, 58 non lacte tantum, sed etiam melle litatur:

Octo feram lactis Pani miilctralia'plen8, Atqne fayos calathis octonis melle- repletos.

€Jytisi cultnram I, 78, quoque apnm in nsum, €o-

Inmella, Florentinus commendant, etqnistandemnont

Apes, Plinius ioquit, auctore Democrito et Aristoma-

cbo, nnsquam deemnt, nbi cytisi erit pabnlum. Seri-

tnr, qnod Dioscorides tradidit, circnm alyearia, quo-

niam apes aUicit Florentinus addidit: quoniam nofa

examina Inbenter in eo residnnt, indeqne in dot»

vasa commodissime attrabnntur.

31 — 34« Gallus a Diis, castigatoribus, ad

misericordiam pastoram conTersns: Age, vemra sit,

inquit, ut Amor lachrymis oon mitescat; tamen vos

(utinam faxitis!) de me canere poteritis, Arcodes,

dolorem menm qnomodo aluerim et mortuns sim! —

Pari constantia, se animo suo . devovendi certus, Da-

phnis Tbeocriti neqne Mercurio et pastoribus per*

cunctantibus, neqne cavillatori Priapo aliquid responsi

dat, donec Veneris ei irrisio bilem movet; I, 92:

NUqae bubalcas eb respondens, passas amorem Ipsios est acrem, Parcas passaros et tpse.

De cantandi peritia Arcadnm ad VU, 4 diximus. MotMbus vestris, quasiansenltantibns, resonantibns:

214 BCLOGA X, 35-^41.

iide. r. 14, qui precatioiiis ratae factae testis est tiaeCy a quibus tamen^ non desistd: amorem menm ad mbrtem nsque perinanetitem. Mors nbi snb bilari imagine somni fingitur, fti rota placida^ ^uieHs^ terrae snper ossa levis; lapidis ossa non^ oggmyan- tis quotidianae loquendi formulae snnt. Animae meae qnamvis defuncti solafio sit, si ad argumentum ve- strorum carmiDum, additis JUtuiae modis siye tibiae ex pluribus calamis II, 37^ meam amorem non mi- nus, quam celebratnm' M^hdtdis, etegeritis. Vetus lectio, ^ftiescantf H didat^ pi>etiatlir modestins, qnam confidentins quiesCent^ qnamtiis id et ipslim ad dicat bene se babeat fV, 58^ VI, lO^

35 — 4^. Sai statui^, a quof mo^tiio' demiim qnies erit, cum tranquillitdrte Avctidiae coitapar^ticy optatmn ei excHat, ut ips^ Ai^cas^ quattiffi^ ex iiimls tantiim, fiitiiMe maHt. l^tfnc/ ihter slecliya rtegllti)»^, tlmor ccrte non infelicem eum reddidei>il — F%$i99ey nmi fieri, Tult Gallus, qoi morti se devovit.^ CustoM gregis ant peeuHairis V, 44, ant eommissi Itl, 5. C^i* Vlf, 12; bic bbc potissiinitm, ob vinMtem 0«mjfln<^tnm^ qui apnd Columellam III, 3 est emtns, apnd Plinium XIV, 9 conductns: ut Ma Gallus de^pefans conditio- nem infimi Arcadis, (pai ant ege&um pec^linm sua manu, ant bona aliena mercenarii aut servi loco ad- ministraret, silae anteponeret. Hoe quidem si cb{ iuiquius esse yidetnr, sciat is, in Arcadia non minus, quam Romae antiqoae, et postea >in oppidis et pagis incorruptis, servos multo Kberalius, qnam nnnc no- stros plernmque colonos aseriptitios, babitot esse. Arcades, Tbeopompus ia Atbenaei IV, 13 tradit,

ECLOGA X^ S5 —41. 81»

festas epulas do^pb et nci^rviii ^antj unaiii mensam apparantes omnibiis, comiKiinem. eibum qmnibus ap- ponentes, eumdeQiqoe calipem omnibus. miscentes* Haec res memoriam. affert prisci CatoqM» qui semi- nudus cum servis suis certatim opus facieb^ti et inter illos sedens cibum potumqiie participabat* — Inter Tos, Arcades^ ex infimis». rebus quidem nonnullis ca- ruissem^ sed certe indulgentiae meae obsequentem puellam, Teniistum, quamvis sple adustuni, puerum repererim. Rustica coiiiparatiqi, (^e,fyscumi colo« rem Amyntae e^ens9fte Tult, in 11 , t9 Tbeocritnm X^ 28 imitata, bic paene ad Terbum couTertitur:

Nigiae uimt nofntiy s€|:i^ptii8 niger est hjapiothns^

Nigra viola est Yov eximie^ dKctnm^ Tiola nosftra odorata II » 47} vaceinH nomen, aeqne ac byaein* tbiy complectitur et I>elphiniun» et Ivin II, i8. IH,. 106. Incisum post vioiae^ et Munt ad sequentia; ita. Tersus et continuatio Terborum spirat acrlus. Non minus acute poeta Anthologiae lascam soamDidymen restitnit :

Nigra sit illa lieet; qnid refert? nigra favilla est: Spira! et utraeqae nitent nt rosei catyces.

Sententia ita consequitur: Phjllis aut Amyntas tem- pore meridiano sub umbra ealicum prope torrentem cnm pastore quiescerent ¥11, 45. Lb. IllyaSdl; cnm vinitore super toro frondium sub tecto f^f jpf> vennste inflexae, v. Cop. 6» 8^ 31. IlUc Pbjllis flores mihi campomm ad serta legeret, hic eaneret ^d bilarem potionem Amyntas.. Ergo post ^aUee^ incidatur. Salicea Titibus circiim satis Colum. Vf 7 in palustri

Q|6 ECLOGA X, 42—43.

• *

quidem regione erant Galliae citerioris, ubi aliae ar- bores nullae crescebant; vix in Arcadia montaiia. Nedum iaiices irocabulum plurali numero^ sine dnbio salictum^ quale III, 65, vitem unam ferat, descriptio- nisque non debilitetur sent^ntia. Calpurnius III, 26 puellam describit, quae cum amatore suo calamos arundineos ligat, et sub ilice canit; vel v. 56 Lycidam,

— • cui dulcia saepe (Phylli) dedisti

Osculaf nec medids dnMtasH rumpere cantuSy Atque inter caUunos errantia tdbra petisti.

42 — 43. Insomniiim Phyllidis Arcadicae, quae cum eo, quippe pastore^ in salicto quiescit, lineamenta repente Lycoridis suae assumit. Fraeclare! En, in- quit, o Lycori, campos amoenos montium, ubi cum grege meo aestu meridiano requiesco! Hic in frigore opaci salicti aliarumque arborum plenus fonsy qui pluribus ex venis rupium eonfluit: fent€9 V, 40. VII, 45. Hic circnm rivum ex alto serpentem pra$a tnrgent herbis recentibus ; et prope viret arboretum paseuum; nemus VIII, 86. Descriptionibus aeque iilicientibus pastores Theocriti ad opacas sedes fon- tanas se invitant;. I, 1 :

Siums etj wpUio, pinus est iUe suswrrus, Fontibus^ en! modulan^ superadstat: suaviter ipse Infias et cdlanws; post Pana eris alter hmore.

E» V, 31:

— — — Hac stiJi oliva Tu meUora canes^ h^^s lucique sub umbra; Frigora desiUunt, en! fotOis; nascUtir herba; Qramims atgue tori aunt Mc; hquiturquB locusta,

Hie, o Lycori! malim mihi tecum, mntuo amore con-

BGLOGA X, 44—49. 217

juucto, supremum diem seni obrepcre; quum nunc

solUeitudine ego ob te amissiim immatura morteabri-

piar. Sensum hoc> contentione facta animos commo-

vens, Penelope coram conjuge suo profitetur Odyss.

XXIII, 210:

— — — Dederunt Di maila *iobis^ Iwidere domi nobis tfui nos residere, Pubertate frui^ ta/ndem gttstare senectam»

Aevum^ vitae spatium, a cunabnlis usque ad sepul- chrum, naturales vitae termini Lb. 111, 66. IV, 206. Quare optatnm ejus ad yerbum est, ut anni ei ap^ penH iua sponte paulatim eum conficiant. Ita jam Ascensius.

44 — 49. Vanum optatum, tranquillam Arcadem

fuisse malle, et cum tenella aliqua Phyllide, aut tecum,

mea Lycori, Titae terminum assequutum esse! Contra

nunc ab amoris ego insania,- mediis in belli tnmulti-

bus, auferor; tuqne me iugis, vel trans Alpes Boreum

ad Rhenum usque, o crudelis, vemmtamen amata! —

Qui tptius continnationem, non prozimas tantum pe-

riodos^ r^spexit, vix eum praeterire poterat, Gallum,

qui V. 35 pastor Arcadicus fuisse mavult, non quasi

pastorem *vere Arcadicum, sed iraproprie tantum in

Arcadia collocatum, adesse. Falso opinatus, pastoris

eum induisse speciem, Servius v. 44 mei^eranimum

menm interpretatnr : pectus meum Lycorin sequitur,

. vel ad castra bellica; et Heumannus corrigcbat te:

te, Lycori, amor insanus commovet, ut rivalem vel

ad bellum comiteris. ~ Bellica Galli negotia, dum

Gallica expeditio suam ei Lycorin abstulerat, ne

buaerantur alibi, quam in Italia; quoniam peregrina«

218 ECLOQA X 44--*49«

tioDem amatae proeul a f^airia GaUus queritur: uec msi in auno DCCXVII^ qui solus bac in aetateannus hostiles in Italiam incursiones cum fama expeditionis ad MAenum usque factae conjuogit. Dio Cassius auctor est, anno DCCXVII Caesarem Octa?iaiDum om- nibus viribus nisum esse, ut classem suam proximo anno a Siexto Pompcjo devictam restitaerety et ab irruptionibus victoris audacis, qni ob felicitatem suam Neptuni filius esse credebatur, oram Italiae defende- ret^ Novam classem parandam et portum Jttlium apud Bajas condendum Lb. II, 161 9 in quo^ secundum Suetonium, per totam biemem illa exereebatnv, con- suli committebat ex Galliis revocato Agrippae» qui iUas rebellantes modo sedaverat^ decretum triumphum tantum propterea, quod Caesaris. in infbrtuoio laetari ei indignnm videbatur, deprecatua. Ad tot negotia, in ipso anno DCCXVU perfecta> prima certe aestate redire Agrippa debujlt; inquietas GaUias pacatnm, jam proximo superkm a^no DCCXVI trans Aipes transisse ^debuerat. Nam noo tantum) Apptano auetore, GaUos Aquitanos vietoria debellabat^ qua jacentem Caesaris erexit animum; sed etiam, Romanorum ducum, sicut Dio loquitur admirans, alter, trans Rbenum tranait; ]m6 tunc temporis, quod Strabo narrat et Tacitus, Ubios in ripam sioistram traduxisse creditury quorum urbs postea per ejus neptem Agrippinam Romanam coloniam nomenque Coloniae AgrippinensiB (bodie KoId) accepit. Ergo Gallia, intestinis Romanornm excitata discordiis, a Pyrenaeis ad Rbenum usque, cum aliqua parte Germanicorum accolarum arma ceperat in libertatem Sfi vindicatum Lb. I^ 609« Motus autem

BCLOeA X, 44—49. 219

/

istos etiamsi minores fiusse fiDgamus; AjB^ppa, si vere demum aDDi DCCXVII Alpes traDscefiderit^ qai fieri potuit, ut post paucas dierum hebdomadaa totam Gadliam peragraYerit, certusqlie triumpbi tantos ad apparatus redire ' potuerit? Quodsi haec argumeuta eum hnjus eclogae iadiciis compafamus, haec ejnsrei coDsequetnr ratio. GaUu» ioter Caesaris bellatores erat, qui inde a prdxioie superiore anno Sex. Pom- peji vim a Campania aliisqoci oris Italiae arcebaiit* Aestate «nni DC€XVI ejus Lycoris aKum ducem itt Agrtppae exereita in GaUiaar ulteriorem sequuta esat. Per hiemem d^ victoria* Aqnitaniea et glorios» Rheni trajedu Gattu» audierat, et hoc postremo argumento iu carmiBie quedftui usus erat^ ex qao, seoundum Ser« vium, qualuor versuift 46 -^4d Virgtlius recepit. Et verfo tempore, qunm jam Areadiae ferulae et lilia florerent, seripsit Virgilius hanc a Gatlo expetitam eelogani^ receatis coHeetioiii» novissimam; dum for- tasse jam Agrippa, sed siae- exereitu^ rediens erat in Italiam. Insanu* amoTy vehemens et m perfida pueUa perieDB. Pro del»li et ob dura^ quod sequi- tur^ minus ferendo duri MarUM^ lego ego diri^ quod liber tiavs Lngdiin0-Batavus et tres Ha&ienses A. C* D* praebent. Junctnra veterum : j»r9cul tantum; proenl, et quidem, ntinan id credcre ne* queam! tam longe! — mnlto «st validissima. Nam, nec %it mihi eredere^ ut Camerarius suadebat, si cum tantum conjangimus, (xri yivoiro toHto mareveiv/ sibtl id declararet amplius , . praeterquam quod illud ipsnm; modo fortasse jejunius. Aliae haridationes» qualiii timtum Alpinas mvee^ nihfl praeter nivea

I .

220 ECLOGA X, 50—54.

Alpium, vix dig^ae sunt, quae referantttr. CrimeQ

ambiguitatis non reformidabant Feteres, quoties una

interpretatio sententiam efficiebat nobilem, altera de-

bilem aut stultam; lectores sibi proponebant anirao

sapientes et benevolos II, 22. Me ut fiigias^ o cru^

delis^ abis ex patria (importunissima Romano co-

gitatio) et tam long^, et usqne ad septemtriones

rigentes. Non aetemas modo Alpium nires cnm

horrore incolae appeUabant mitis Italiae; sed magis

etiam frigus continenter nltra augescens Galliae et

Germaniae, quarum terminns, RhewuMy sub vento

Borea prope circulum Arcticum v. 65 in Oceanum

aquam effundere, supraque se tennem arcum terrae.

habitabilis babere videbatur Lb. III, 349— *383« Hieme,

Hyginus inquit Poet, astr, 1, 8, quum apud ipsos

Dos, soli ita vicinos, nimium frigut sit; quantnm erit

frigoris multo superius, ubi, prope circufaim Arcticum,

braccae ad frigus defendendum {Gaiiia braceata)

aliaqne velamina usui sunt» Vd Tasso XIV, 34 de

Rheno loquitur gelato prape poium. In campisistis

glacialibus, specie adeo Sibirica, Gallns timebat, amori

sno fidelis, Lycoridis ne pedes tenelluli non illaesi

ire possent; discalceata qnoniam, hominum more me-

ridianorum^ levibus incedebat soleis: Ep. Mjth. I,

20. 21. Idem ob snam pnellam Propertio quoque

h 8, 7 jam in IllTria curae est: »

Tu pedihus teneris positas fukire pmttMW?

Tu potes inaoUtaSf Cynihia, ferre tuves?

50—- 54. Age, carpiine bucolico dolorem meum leniam, et, inArcadia remanens, solitudine ego amo- rem menm fovebo! — Amata sna privatus, Gallns

ECLOGA X, 50*- 54. SHi

noD iD tarbDlentis belli tnmaltibus^ verum io Arcadiae qaietissfmis somniis^ solatium sibi quaerere vult: ita plaDe^anima sitiens unius amatae plena est. Carmina mea moduli Ckalcidici^ post Euphorionem Chal^ ddicum a me secundo cantataVI^ 64 — 73, calamos ego inflMis anindineos Siculi pastoris Tbeocriti, edicam I, 2« V» 14 ; i. e. in Tbeocritea idjllia trans- fbrmabo illa. Euphorioy Chalcide Euboeae natus, poeta erat uberrimus Alexandrina aetate» et biblio- tbecae praefectus magni Antiocbi. Tum propter ab- strusas fabulas, tum ob eloquutionem ^artificiosius comptam obscurus a Cicerone de divin II, 64 appel- latus, a Tiberio idem imprimis amabatur. Quintilia- uus X p. 218, nonnullos, ait, bic eum a VirgiJio approbatum credcre; ipsi minus placere videtur. Plane autem integra. vix foerit approbatio; Gallus enim, ad quem proprie laudatio respicit, fabulas quidem Eu- pborionis, sed colore tractaverat, qui simplicitatem referebat Hesiodi VI, 70: ut id propterea nonnullae, paulttlum immutatae, quasi idjUia quaedam Theocriti rustice conformata videri possent. His autem blan- ditiis, quas adsperserat, Tirgilius saepius jam amico plura idjllia petenti facile respousum babuerit. Mo- deste Gallus tibiam sibi elegit ex unius culmi, tubulo, avena I, 2, significaturus,. se modos tantum infimos Theocriteae musicae aequiparare velle. Varietas me^ ditabor manavit ex I, 2* Praeter carmen modo tactum mtserabile Galhis tum temporis nullasdum in Lycorin elegias scripsisse videtur v. 9, quum Eupbo- rionis tantum in Arcadia fabulas sibi canendas pro- ponat. Certum est, turbis istis bominum v^ 44 re-

jUI8 EGLOGAX^ 55—58.

ODiitiare, p9iim$gme in emlHbm his soiitwiis, nib Ufstris BtoLomB, sitiens neniii desideriam /^a^» m^ men^^ ammtae in aisbores inddere. Spelaem^ an^Xaia, pro iniiore speHumemey peregrinitatis caiua delectnDi, ipsins Galli in Ciri v. 467 exemplo. In montibufl Arcadieis non apri tantiim y. 56, sed Ijn- ces etiam et iarfii fiuerunt VIII, 3. Amatore^ Graeci in parietibas, in eorticibus arhor^m -et £bliis validio- ribns amatae nomen delineare solebant, pulcfarae prae- dicatiooe addita, Kvdlnnfj xak^y C^dippe pmicira, Callim. fr, Cl ;. saepe quoqne, .si majorem ha- berent in corticibus seribendi exercitationem V^ 13, longiorem ^viinv, qualem apod Theocritum XVIII, 47 Helenae comites in platano:

Sculpeiur sigws in cortice, praeteriens ut

Dorica scripta legat: Vereare: Heleme haec egoplanta»

Amores dici potest amata^ cujus nomen cum arbo- ribus crescit. Ita Ovidii loquitur OeDone de fagis, in quibus Paris uomen ejus sciderat, Her, V, 23:

Wt ^onftun trvmiy fondim men nmana. ereuMnti Cresciief et t» tUulos wirgUe recta meos.

Sed usus Virgilianns validiori lavet sententiae: ut cum arboribus, quae confessionem ferunt amoris, ipse mmory desiderinm fuga elapsae, aecrescat

55—58. Oum vitam hanc ago tranquillam Aroadiae inter carmina pastorum et desiderium amoris, varians ego, modo bacchante enm Oreadibus idtornm montium cborea, modo venatione robusta, cnras dis- pellam. — Quaravis amore periens^ Galius tnmen ne sic qnidem fortitudinem animi despondet Jater

BCLOGA X, 55~58. 2fi5

seiiteBtianim bic continiiatioite potestatem nanciscitur, iftferdffm, nanfmmfuam^ quam apud Siliam VII, 395 liM>et. MiMit wymphiMy cum njmpfais aocia- tifl, pro tritiore mi»tu9^ JAutrare^ qnum venationi opponatur, ijpaA alind demum eit, nisi cum Njmphis, Bacehi comitiiHis, ferventes cfaorcas ducere? imago anmmae poSseos lyricae, ad quam ab liumili pasto- ram fistula Gallus «e daturus est* Ita in Horatii car- mine ebriolll, 25 in Bacchnm, rectorem Naidum et Bacchamm', Rhodopen pedes barbarici pulsant: iustraiam IUod^peu* Apnd Virgilium quoque Jien. VII, ^991, $e (SaeeAe) luetrare e^ro^ circum te efaoro vagari; et Aen* X., 2^24, Aenean iuatrant ekereia; item Clandianus VIII, 150. XL, 25. In alio carmine II, 19 HorBtiusBacchum conspexit ipsum Nymphas suas et Satyros ipsius ad modos saltatum dttCentem:

Bacd^tMfi «fi remotis carmkm rvfnbus Vidi docentem, (credite, posteri!)

Nymphasque discentes^ et aures

Capripedum Satyrorum acutas.

Et statim in primo carmine ad Maecenatem gluriatur^

se^ consuetudine cum Bacchicis NympAis supra sen-

tiendi rationem profanae plebis elatum, carmina lyrica

pangere:

Me doctarmn hederae praemia frontium Dis miscent superis. Me gelidum nemus Nympharumque leves cum Satijris chori Secemmt populo: si neque tibias . Euierpe cohibet; nec Pdfyphynma Leshoum refugit iendere barhiton,

Sophocles quoqne (Oed. 71 i 106)9 Baccfanm, ait.

224 ECLOGAX, 57—63.

cum Njmphis Hdiconiis nXitara avfinalt^eiv, crebras choreas agere. Orator Himerius, qni multos flores poetarum deperditorum sparg^t, or* I, 20 ad fcstum diem agendum Musas et Nereides et cboros Njmpha- runt vocat, et sooum Dryadum et salieotes Satyros, Panaque calamos inflantem et totam Baccbi choream* Alio loco XX 9 2 circum Apoliioem, qui ad lyram canity non modo Musas saltare facit, sed etiam Drya- das et Oreades, ^uae tunc Musarum mstar ha- bentur: cf. v. 1. 10« FeHaiioaem sibi Gallus be- roicus periculosam eligit acris /eri apri, laboriosam in media Aieme Lb. 1, 318; paeatioribus. pastoribus relinquens, ut pedo suo \y 83, si ita ferat occasio, ad lepores feriendos, 7.ay(ofi6)iogy utantur. Parthe^ mos sive Par$henio»y montes ultra Stymphalidem paludem , qui ab agro Tegeaeo ad Argivum usque porrigebantnr. 8altu»y convalles silvestres inter rupes supinas et declivia, qiiorum angusti aditus fa- ciie obsideri poterant.

67 — 63. Cogitatio venationis Arcadicae animum Galli jacentem paulisper erigit. Repente recordatur, hunc quoque vix ejus cruciatum lenire posse. Itaque simul cum ea cboreis quoque Nympharum renunciat, et carminibus bucolicis, quae apud se decreverat, imo ipsis Arcadiae saitibus. — Magnum animum nisumque contra animi libidinem virilem indicat^ qnod venatio hiberna, et incedere saxa inter praerupta et praeci- pitia (rupes) et silvas condensas (luci Vlll, 86), in quibus procella et clamor venaticus sonai^ cum telis eminus ferientibus^ tam ei laetum videtur. Praestan- tiae causa areum appelhit Parthieum^ et sagittas

ECL06A X, 57—63. ' 228

CydonkMy ab iirbe Cpdonia sive Cydonio^ capite CjdoDum inter Cretenses sag;-ittarios. Tela eDim Arcadica, qnae pastor debebat Arcadicus gerere, tan- topere cum celeberrimis aemulabantur, ut apud Clau- dianum Vlll, 161 ^\wa9l Mitenaiios arcus ^i pha- retraM amico suo dono ferat* Xenophonte auctore» Persae, parentes tunc reformidatorum Partfaoi^my areuB habebant permagnos; erant^ qui paene trium cnbitorum, et sagittas ultra duos cubitos longitudine. Cnr tandem hac una in comparatione Virgilius non acquievit? Plinius XVI, 65^ bamatas sagittas arundi- neas, ait^ quibus Orientales solem in pugna obumbra- bant, ob levitatem suam, diebus tantum serenis, vento nuUo nuUaque pluvia, adhiberi potuisse; tempestatem vel indutias fecisse. Calamus autem maxime ad m- gUtas idoneus erat» praeterqnam Rheni, Bononieusis amnis, CreHcwty qui, plebus medullae et ponderosus, contra ventum quoqne ferebatnr, insuperque interno- dia emittebat longissima, igneque flexibilia; quare Theophrastus IV, 12 calamum sagittarium eximie Creticum appellat, Arcus igitnr nominibus plurium populomm honorari poterat; sagittae ab loco tantum Cretico; quemadmodum Aen. XI, 772:

/p«e, peregrina famtgine darua et oslrOf Sfdcuht iwquebat Lycio Goriynia comu.

Spiculum cuspis appellatur et jaculi et sagittae.

Ante tamquam Gallus pauHsper se snstinet, et tum,

converso sermone, «ondemnat, quae modoplacuerant:

Perinde ac si hoc sit/ pro, verum haec

non sunt. Ita Horatius II Ep. 2, 171: Tamquam

Ht proprium quidquaml perinde ac si sit aliquid

15

386 BCLOGA X, 57—63.

propriuili! Haee pertiDet ad miedicinm^ queinailaio- dum Atiee poiior eobolee Lb. \Wy 100» et Tereotii

•

jkmec iUa miteraUo eet; itoque requirit ^it^ noii »i«$y quo haee ad proxime aotecedeng spieula re* stringeretur. Deue est Amor. MaUtmy dura vita silvestris, qua ego usus contra aDimi libidiiiem aiwi- tor: quale Lb. II, 16S atUueiue malo lAgnr. Desperans non taotnm saltationes istas Oreadum te$ mulentas deponit, quibus y. 55 se oblectare voluera^ sed etiam omnem cantnm^ quo y. 50 sibi blandiebsi^ tur^ et universum decretum, Arcudem fieri silvicolam. Nomen Hamadryade%y sive, quod idem valebat, Dryadee (Piut, Erot^^ pro Nympbis, quae sMnul cum arboribus commissis et fiuat et emoriontur, Ar- cadicae erat originis. Arcades, Pausanias iaquitVIIi, Ay Dryadum et Epimeiiadumy i. e. Njmpbarom arborum et Njmpbarum pecudum, nomioe^ Naides suas sive Deas footittm dicuot; qimm Homerus Njmpbarom eximie Naidum meotiooem faciat. Profecto HMierttii II. XX, 20 Njmpbas oemorum, fontium fiuvialium et vailium, et, quooiam silvae et fontes in montibos sunt, Njmpbas quoque montium Odjss. Vf, 123 sive OreMtiaden 11. VI, 417, postea Oreades dictas, no- vit; Drjadiim autem nomen et ipsi et omnibus ad Pindari usque aetatem ignotum est Hesiodus quidem Nymphis, quas cum Satyris jam Arcadicis sociat Sirab» X p. 471 > vitam tribuit loogam et esMirieD» tem, et, si Nympbae MtXtai a fraxinis nomen suum inveneruut; aliquibus quoque societatem cum arbori- bus; et hymnus Homeridae in Venerem v. 258 Ore- stiades celebrat, quae, longaevae, ambrosia nutritae.

ECLOeA X, ,64—69. S27

cain immorMibus saltant^ aHfereurio et Silenis aman- tnr, et aeqnales abietes et quercus Incis iUaesis tuen- tur: attamen Grammatici iu Apolloniumy in Etjmolo- gieo et in Plutarcho, Hamadryades interpretaturi, ad Pindarum tandem proyocant, dicentem, terminum iis aevi arberes ^ie^uanHe datnm esse; ita, nt poSta Orphicus, in fajmno in N^rmphasl, 13 pueiiae Hamadryadee invoeans, hae ipsa invocatione juyen- tntem suam prodiderit Concedite^ cum vehementia, de via decedite! pro^ vos ego deseram.

64 — 69* Istum crudelem nnlli nmquam dolores placabunt, etiamsi hibernae glaciei extremi Boreae, ealori aestivo nltimi meridiei me objieiam. Qnare, agi^e, omnipotentisnnmen sedateferamus! — Labore» sunt eontentiones istae postremum decretae animi et corporiS) quibus amator remoto aliijuo in angulo ter- rae earmine sublimi et venatione hiberna iRfeliz de- mderium ex animo excussums erat. Quae contentio- Bes, tantum abest^ ut prosint, nt ne patientia quidem glaciei Thraciae et aestatis Aethiopicae prodesse pes- sit. Similis est locus Theocriti Vli, 111, qui Pani minatur:

Sive jugis lateas Edonis fempore hrtmne Hehri ffrojvtcr aquam, sepietn reyione TVJonutii; Si»e npiMl Aefkiopet fMwcaf , aeaiaie, pmiBfw, Sub saxo Blem^vm^ NHu» «o» mtide trideitir.

In ovata tabnla Eratosthenis arcus superior inter

septemtriones occidenlis solis et septemtriones orien- **

tis solis Scythia appeliari solebat; saepe quoque

nomine dicebatur antiqDiomm tabnlaram Thraeia^

quae terra hae polestate iimpliMima Hjperboreos^

15 •

298 EOLOGA X, 64—69.

Scythas, Amazones, Getas, GbIodos, qnasi gentes singttlatim Thradas, in se continebat Lb. II ^ 115.. Haec res^ sed magis etiam veri circuli Arctici sive Pelaris^ qui, ad frigidam zonam definiendam, a vete- ribus Geograpbis ad gradum usque quinquagesimnm quartum porrigebatur, quae facta est cum citculo isto Polari variante permutatio» qui, eo major quam sit, qno altius polus assurgit, gradn jam quadragesimo quinto supra verticem stringens: id vulgari errori originem dedit, ut Thracia quoqne prapria nimis propinqua Septemtrionibus et paene sub ipso Arcto posita crederetur; cui errori frigus ibi montannm in- snper favebat» cf.v.47. Lb. III, 351 — 3i83. Hehru9^ flumen maximum Thraciae proprie dictae, nunc Ma- rizza, ex montibus oritur Haemi. Hiems eum quo- niam, quod dirum erat Romanis, glacie jngabat fe- rente, propterea apud Horatinm I Bp. 3, 3 mivaU eempede tfineUfe dicitur. Sitionioe PJinius IV, 18 ultra Haemum, qni ad Istrum vergit, prope Pontnm Kuxinnm collocat, genitores eos Orphei poetae ap- pellans; secundum Grellium XIV, 6 Thracia pridem Sithon nuncnpabatur. Herodoti autem Sithonia cir- cum Sithonen oppidum erat Macedoniae, cujns partes snperiores saepe Thraciae ^b&^ existimabantur. Ro- mani, hiemiiue assneti piuviaUbme Lb. IV, 234, liomines quoque septemtrionales per longam hiemem, vel in zona frigida Lb. I, 236, caeruiea giaeie eoncreioe at^me ia$hri6ue atrie sibi fingebant Ita Horatins I Od. 22, 17:

Pone fite, pigris «ftt nuXla campi» ArhoT oenHva rtereatwr aura;

ECLOGA X, 70—74. !J28

Quod Uttus mmdi nehulae maiuaque

Jupiter urget, ,

VebemeiiB sane calor aesdrus, quo frameotum non tantum et gramen, quemadmodum VII, 57> cum nuda vite siti perit, sed vel intimus iiber aitae nimi vitiferae a^tu necatur. Aethiope^ in fabuloso orbe ierrarum illius temporis a meridiana plaga • orientis solis ad meridianam plagam occidentis solusy plures populos complexi, extremum arcum occupabant prope Oceanum, qui ab exitu sinus Arabici ad Buropam versus coarctabatur. In urbe Sjene jam, quae sub tropico Cancri erat, diebus longissimis meridianum solem supra caput babebant. Strabo eos plerosque Nomades pauperes esse dicit, qui, vel nudi vel pelli- bus tecti, ipsi exigui statura, cum exiguo pecore avium capillo caprino, caprarum et boum, cnm ca- nibus quoque parvis, sed pugnacibus, per patriaiki^ sole ustam et macram, palantur. Hps vagos errores pastorum, quos Virgilius Lb. III, 339 describit, ver- bum pingit ver»are^ saepe vertere, circum agdre, nuUa ratione babita Graeci nokuv: alias enim sae- pius id legeretur. Nibil Amori resistit: proverbii instar exclamatio ex Ctri v* 437» Quare et ego me ejus potentiae subjiciam* Cum hoc decreto ' Gallus Arcadiam relinquit.

70—74. PoSta, personam gerens caprarli v. 7, narrationem bic abrumpit, non lente exprimens, quo- modo Gailus, numini se dedens Amoris, ipso poeta comite, ex Arcadia redierit^ et, ex voto suo v. 32 > a pastoribus Arcadiis montis Maenali et Ljcaei v. 14 defieCus sif. Satis sit, haec eum, Musarum beneficio

830 ECLOGA X, 70—74.

animos inspirantiiiBi recQrdatain, «eciniBse. Recorda- tionem usu expertorum in septima quoque ecioga V. 19 a Musis expetiit, nec minus tamen v. 69 in expositione maxime eximii acquievit. At quare Musae^ quum Arethusa tamen ^nimos essetinspirans? Scilicet

■

baec erat> qnae» ad Theocriti sonnm inflandum, im- primia advocabatur; sed, ut cnm Homero loquar:

Sola nec iUa; fu^dae aderant^ quae carmina amahani.

Quam saepe in advocandis Mnsis una appellatur! Soli Thaliae in principio sextae eclogae poeta se dicare videtur, et statim postea^ pariter atque hic, cunctae Pieridcs praesto sunt. CorhcM aliamque supellectilem texere^ pastorum commune negotium ernt II, 71. Hanc corbuiam ex hibtMco^ de quo H, 30 dictnm est, ad caseos formandos caprinos ca- prarius destinavit: quemadmodum apud Columellam et CalpurDium casei vel in minoribus vel in majoribus corbibus {fiiicellae, caiatAi) formantur. Etiam de Apolline pastore Tibullus H, 3, 15 canit:

Tufic fiscella levi deiexta est vimim junci^ Raraque per neams est via facta sero,

Adjectivum gracilis designat tenuitatem, longitndi* nem, exilitatem virgarum ex hibisco, nihil id alludens ad tenuem hujus eclogae aut universae collectionis tractationem. Pieride* ^o non cum divae conjungo» qnod fieri vetant ioterposita; sed, quasi novam allo- quutionem, cuoi sequentibus. Pteridee pueiiae Hl, 85. VI ^ 13. Amor in Gallum eum adegit» ut tri- stem eventum amici solus, a silvis tantum auditus V. 8> caneret, inque eo officio se retardaret v. 75.

ECLOGA X, 75—77. S51

Amor erescii milii tam cito et tam TehemeDter, qoam ?ere doto et sQCci pleno alnt§9 ramos emittit. Arbor est facile. cresceDS, io qnam Tocabula mridisy de alacri Tiriditate receotis frondia ¥11, 46> et se sml' jicity snrsum ae jactat, pi^eoe in conspectn nostro se extoUit, apte cadiwt. Horatina arboria creacentui sirailitudine 1 Od. 12^ 45 de gloria Blarcelli, occulte quidem, sed fortiter sui^ente, et III, 'M, 7 de sna ipsius nsnsest; quemadmodnm Pindams qnoqne Nem., VIll, 68 de laudata praestantia:

FirlM vtr»9 m> a safnmU^

£1 ctiifii ji$9H» scnndU ad aethera^

CoeXum appetens ui surgii arhor Roribus a vitreis rigaia,

75—77. Prae contentione animi, in amici sor- tem intenlj, noctem caprarius appropinqnantem, qua redenndum est, non obserTavit. Sui^it, ne post ca- lorcm aestuantis amore et- dolore carminis umbra juniperi stupefaciens frigore vespertino noeeat, et capras de monte depellit. — Graris, inquit^ caoeoti- bus saepe nmbra est, juniperi imprimis; ipsis frugi- bus umbrae qnaedam nocent. In ean$an$ibus signi- ficatio inest morae et indnstriae; ut cunetantibus emendatio sit infelix. Lncretius VI, 783 , nmbram, ait, certarum arborum tam graTem esse, nt dolores capitb faciat^ si quis super ea prostratus jaceat. Bt Plinius XVII, 18, umbram juglandinm graTcm esse et stuprfadentem, et noxiam omnibus juxta satis; tonsarum nlmorum (quae, Titibus circnm satis, iater frumenta quoque erant) lenem quidem esse etiomqne nutrientem; emissas autem in ramos et ipsas suffo-

8551

ECLOGA X, 76—77.

catnras esse; sed, praeter juglandes, piDorum, picc- amm et abietis dod dnbie ▼eneonm esse (plantis, credo, nozinm). Praeterea XVI, 20 in Arcadia (Dio* scoride anctore, in Gallia quoque Narbonensi) exha- latiouem maris taxi, quam af^tkana apud Graecos appellari, tain praesentis veneni esse, ut, qui obdor- miant sub ea cibumye capiant, moriantur. Igitur de juniperi quoque vel vera vel opinata noxia, in rore praesertim horae vespertinae, pastoris testimonio facile sit fides habenda. De junipere v. VII, 53. HesperuMy sempiternus poetis noctis praecnrsor VIII, 17, venit sive ex lumiois radiis conspicuns exit VIII, 30, quod et ipsum nonnumquam ortus appellatur.

INDEX IN NOTAS.

Abies VII, 66. X, 76.

acanthns ni, 45. lY, 30.

aconitum Vni, 95.

adoratio VUI, 74.

aes, in sacrificiis VUI, 68. 69.

aetas» qnadniplex III, 89. VI, 41. rediens IV, 8. Satornia

IV, 17. ex ferrea ad anream transitns IV, 17. 18- afflatns ex terra divini Vlir, 93. agni^ sacrificati l, 7. yenditi I, 21. agnina, despecta I, Ti,

auctnmnales, depolsi II^ 30. lactentes III, 6. VII, 15. agolnm V, ^88. agricolae, ?. pastores. Theocriti II, 1, omati X, 27. coe-

lom observant III, 40. longinqoas regiones fama nove-

mnt I, 62. 64. V, 71. VIU, 44. Chiam potant V, 71. agrostema githago L. V, 37. ailinos VI, 67. alga VU, 42. alhenna IT, 18.

alinngia V, 17. .

alliatam II, 11. allinm U, 11. ailnus VI, 62. X, 74. altare V, 66. alfhaea U, 30.

amatores, dona ferebant III, 68. Graeci X, 58. ambarralia lU, 76. V, 67. amomum UI, 89. IV, 25. amoris nodi VIU, 77. amnletnm lU, 103. VU, 28. anethum II, 48.

254 INDEX IN NOTAS.

Animae ex aethere IV, 7. V, 56. roortaonnn VIII, 98.

annus. diei longissimus I, 56. frngei maturae I, 34. 37. sementis I, 71. pluviatis s. hiems I, 79. X, 66»

Anser IX, 36.

anthema YI^ 68.

Antonius, J. IX, 35.

Antonios, L, I Asg. 11. IV Arg.

Antonius, M. amat Cytheridem X, 2« laudationem habet J. Caesaris fnnebrem V, 56. amicus Pollionis lU, 84. Galliam aocipit I Arg. III Arg. 84. rempubticam se le- stitutumm simulat I Arg. IV Arg. 24. terras babet a Scodra orientales IV Arg. contra Parthos proliciscitur IV Arg. 36. Bacchi et Osiridis cuUu coU tuU V, 30. a PoUione et Messala desertus IV Arg. VI, 74.

antra, crebra I, 75. V, 6. cubicula pastofom 1, 79.

aper II, 59. X, 56. Calydonius VI, 61.

apes I, 54. VII, 13. alimenta X, 30. quam diu examina exeant VII, 13.

apium VI, 68. silyestre VII, 41.

ApoHinares ludi V^ 35.

Aquila occidit II, 21.

ara V, 65.

aratio, quando fiebat II, 48. 66.

arator III, 42. IV, 41.

aratrum» conYersum 11, 66. bos arator IV, 41.

Aratus III, 40.

arbores, vitiferae I, 40. IV, 2. fronde tiberatae I, 57. IX, 61. uitro laesae III, 10. limitaneae IX, 9. tiorentes III, 80. semper virentes VII , 46. stramento a geiu serotino munitae VIT, 6. a diis amatae. VII , 13. 24. 61. sUvestres a Silvano custoditae X, 24. peregrinae patriis suis oomi- nibus nuncupandae VI, 2.

arbutns III, 82. VII, 46.

Arcturus, occidit II, 21.

arcus, pastorum III, 12. Parthicus X^ 59. Maenaiius ib.

Aron IV, 20.

INDBX IN NOTAS. 83»

I

Arnndo, de fistala qcioqne VI, 8. in Tineii et tectis Ylly

12. tibialis Orchomenia Yin^ 31. Cretica X, 59. asininnm cms ad tibias YIII» 21. Asinins, Gallas ii?e Saloninas IV Arg. Aslnios Pollio I Arg. 11. II Arg. III Arg. 84. 91. IV Arg.

10. 26. V Arg. VI Arg. 74. VIII Arg. 7. 13. IX Arg.

11. 26. 35. aspbaltns VIII, 82.

assnrgere alicai honoris caosa VI^ 65.

astrologi III, 40. IV, 5.

atomi VI, 32.

aactamnos VU, 55. quando indpiat VU, 57.

augnriomj sinistrom J, 17. IX. 15.

avXoe Vin, 21

Anrae, deoram nnntiae III, 73.

aaris^ memoriae consecrata VI^ 4.

Anster, II, 58.

aTena, sterilis ex hordeo V, 37.

Baccar IV, 19.

barba, tonsa apnd Graecos etRomanos I, 28. villosa VIIT^ 34.

Bavins lU; 90.

bellaria, sparsa VIII, 30.

Bianor IX, 60.

bibliotheca, prima pnblica Romana m, 84. ,

boves, in saltibns pernoctant I, 79. domom redeuntes II,

23. saginatae lU, 100. braccae, signom intolerabilis frigoris X^ 47. Bmtns I Arg. bacdna IV, 44. baphthalmos II, 50.

Caesar, J. major, Senator VT, 66.

Caesar, J. dictator^ qnando natns V, 56. genns maternom

dndt ab Anco Marcio, paternnm a Venere IX, 47. pnU.

cher et Veneris cnitor V, 44. Galliam administrat V, 34. ^ in Britanniam profidscitnr I,' 66. Galliam Transpadanam

S36 INDEX IN NOTAS.

civitate donat V, 34. 50. Rnbiconem transitni^ 84. V^ 51 ab Aiexandria redit X, 2« fitios Pompeji ad Mondam yin- cit^y, 30. Carthaginem et Corintbum restitait Y, 27* rex appellari Tnlt IV , 4. oodditar V, 40. IX ^ 47. eins atella crinita IV, 5. IX, 47. conaecratnr I, 7. V, 40. 5(k carmen in ejas obitam IX, 35. Virgiliam non noverat V,:50.

Caesar Octayianas, qaando natna I, 42. Apollinis filius existimatur IV, 10. bellum Mutinense IV Arg. triamYir I Arg. pngna Philippensis I Arg. IV Arg. VI, 74. leges agrariae I Arg. 11. IX Arg. 11. 27. bellam Perasinum I, 11. IV Arg. IX Arg. pactio BrundLdna cam Antonio IV Arg. pactio Misenensis cum S. Pompejo IV Arg. Vni Arg. bellum Gallicum X, 44. pax Tarentina IV Arg. bellnm contra S. Pompejnm redintegratat X, 44. dx eo yictoria I, 6. VI, 74. pagna Actiaca VI, 74. IX, 46. libros Sibyllinos ordinat ][V, 4. inter deos refertar I, 6. 42. Caesaris stellam et Capricomi gerit IX, 47. yersus iacit IV Arg. potestatem simolat legitimam IV Arg. *

calendula L. II9 50.

caltha IT, 50.

Calvns^ C. Licinins VI, 47.

Camoenae III, 59.

canes, ex Inpis, dgribas et canibas aoreb L. nomina III^ 18.

cantliarus VT, 17.

capellae, Yere et aacttimno I, 14. 11, 30. m, 34. 82. V, 12. VII, 9.

caper, rivaUs III^ 8. mulgetnr III, 91. petalCQs IX^ 25.

caprae^ quoties pariant I, 12. iii seminariis non ferendae I, 44. tempos admissurae Ill^ 34. VII, 7. Angolensis IX, 25.

caprarii, itiusi III, 7. Vm, 34.

Capricornus IX, 47.

carex III, 20.

carmen, cum modis musicis I, 77. II^ 23. VIII, 21. novitate placet III, 86. feras et res inanimas movet VIII^ 2. reci-

INDEX IN NOTAS. 257

tatar III, 84. in carminibiis committendii nt» prior 111,

52. YII, 18. Syracnsiam YI, 1. minns spirans YI, 5. casae pastomm ad p6moctandam I, 79* nnde fiebant 11, 79. caseos I^ 33. recens I, 81. II , 22* caprinas X, 71« casei

formae II^ 72. casia II9 49.

Cassios I Arg. Parmensis YIII, 10. castaneae n, 52. matarae I, 82. YII, 53. amygdalis insitae

I, 81. arbores Vn, 53. xaraxva/iaTa Yllly 30*

Cato^ signom libere sentientiam IV Arg. Y Arg. Cato, major X, 36. Catollos m, 84. IX, 35. Cerealia m, 76. 105. Y, 74. Cerealia dona IV, 38« cerinom pranom 11, 53. cervi, longaeyi VII» 30. mansnefacti II, 40. cbalcas II, 50. '

Chaldaei VIII, 68. ab Endoxo despecti m, 40. cheiranthas cheiri L. II, 47« chorea tragica Vm, 55. chortes m, 80. Christiani, pridem barbati et nodis pedibos I^ 28 oracola

Sibyltina pangont IV, 4. chrysanthemon II, 50. ciboria IV, 20« eicadae H, 13. V, 77. Cicero IV Arg. VI Arg. 64. 74. IX, 36. cicota n, 36. V, 85«

cinis, ad deyoYendom VIIT, 101. flamma e^ cinere VIII, 106. Cinna V, 13. poSta, alios ac tribonos plebis IX, 35. cinnabari (xiyrafiaQi) X, 27. ciris, aris marina; poematis aoctor VI, 74. dstae textae 11, 72. citrea mala m, 70. VI, 61. citrum aorantiom L. m, 71. cneoron II» 49.

258 INDBX IN NOTAS.

coctilia Vn, 50.

Codnw VII, 26.

oolocasia IV, 20.

Golon] Illy 1. '

Golor, candidof II, 20. festivnB IV, 45. in scoIptilibQs 111,

39. in simalacris VII, 32. X, 27. niger amatae excosa*

tnr X, 38* oommifsiones carminam III, 59. ¥111, 21. mnltiplicis et

alieni argamenti III, 64. YD, 29. Vm, 17. xafios II Arg. IX, 21. compita III, 26. Compitalia T, 67. conchylia IV,^44. ,

Conon m, 40. corbes, com fimgibns et frnctibns ad dona 11, 46 — 54. ad

formas casei X, 71. oomices, longaevae VII, 30. angnndes IX, 15« Cornifidns III, 105. V, 8. coronae, nnde II, 46. VI, 68. cnm pmnis aliisqne fractibns

II, 54. ex apio ad fbnebria VI, 68. Nemeoram et Istb-

miorom Indoram VI, 68. ex popalo alba VII, 6f. Nan*

cratica Vn, 62. ovantiam VII, 62. corvns, longaevns VII, 30. angnralis IX, 15« corylns I, 14« V,' 3« cothornas VIII, 10. venatcnias VII, 32. cotonea mala II9 51. Crematios Cordas IV Arg. crinita stelia Caesaris IV, 5. IX, 47« Tnvnia VIIT, 55« Kolkaas IV, 20. cnnabnla IV, 23. cupressus I, 25. cyamos IV. 20. cyathns m, 36. cydonia mala III, 71. Cytheris VI Arg. X, 2. cytisns I, 78. IX, 31. X, 30.

INDBX IN NOTAS. S30

Daphne L. IJ^ 49.

Delphinus, ejns exortns III, 29. piscis sonornm ainans

vni, 55.

deornm cnltns cnm hilaritate et pnlchritndine II, 45. V, 58. 73. VI, 73. Vn, 4.

deomm imagines mbro pictae X, 27.

deus! deus! in precationibns V^ 64.

devodonis carmina VIII, 68« 80.

dii y. mythicae res. ynltnm conTertnnt et appropinqnant I, 27. procnl invocati I, 36. ventis c^ores fiunt III, 73. praesentes I, 41. tntelafes VII, 24. per intemuntios placati IV, 13. ab initio/inter homines conspicni IV^ 15. pascnnt II, 60. imparia amant VIII, 75. arboribus cnlti VII, 60. vinculis coacti VI, 19. cum patriis moribns efficti IV ^ 58. forma humana nobiliore V, 58. VIII, 45. adventns eoram et potentia concntit IV, 50. fortcs, post benigni. V, 61. a philosophis exculti IV, 4. pro argumento animae mnndanae IV> 8.

Diomus, poeta ex pastoribus Sicnlis IV, 1«

dithyrambu^ VHI, 55»

Domitins Ahenobarbus IV Arg.

dracaena draco X, ^7.

Ebrietas, animunl ^citans VI, 15.

ebulnm X, 27.

eclogae, Virgilii X, 1. Varii IX, 35.

effigies, ornatus causa III, 40. cum liciis VIII, 73. argilla-

cea, censa VUI, 73. 80. Priapi ligneae VII, 35. X, 27. eXazri VH, 66.

electrnm v. succinnm IV, 45. VI, 62, VIII, 3. 54. elementa VI, 32.

Ennius, verbomm vnlgarinm amans lU^ 88. Epicharmns IV, 1.

Epienras, qnid de reram origine senserit VI» 31-^40. eraditio juventutis IV, 27. ervnm III, 100. Endoxns III, 40.

840 INDEX IN N0TA8.

Eaphorio VI> 70. 73. X^ 50.

exordia Vin, 21.

extemporalia camiina m, 59. YIII, 21.

Faces Yin, 29.

fiigi m, 12. IX, 9.

falx vinitoria IV, 40.

fascinatio VII, 28. &8cini]m VH, 27.

feminae bestiae ad gregem designandnm II, 21. Vffl, 21.

Wa VI, 42. X, 25.

Fescennini IV Arg. VIH, 30.

ficdlia, Graeca lU, 36. VH, 33.

filix, adhibetnr I, 80. IH, 39.

fiatula, nnin» calami I, 2. stridula 111,127. Vm, 21. midto-

mm calamomm ?. syrinx. lioreB, honorati H, 45. speciose mixti II, 49. calix, neda-

rinin II, 48. qno ordine singnli floreant III, 56. fomes, ex ferala X, 25. fontes, sacri I, 52. imprimis cnlti li, 59. prope sepolchra

V, 40. fatidioo terrae anhelita repleti VH, 21. fors yersat omnia IX, 5« fraxinas VIT* 65. f. omns L. VI, 71. irondes, noyellae adhibitae I, 80« ad serta et canistra firao»

tnaria II, 51. frondiam sparsio V, 40. fmmentam, excantatam VIII, 99. falmine ictae arbores frngiferae I, 17. Falvia IV Arg. X, 2. famus, canalibas non ednctas I, 82. VII, 50. lignnm non

famans VII, 50. fares, convicti III, 19.

Gallns, Comelias VI, 64—74. X, 1. 47. cam Asinio Gallo commntatar IV Arg.

OeograiphUnK Acheloos VI, 76. Acesines fl. IV, 20. Adriali- cnm mare a Phocaeis detectam VIII, 6. Aganippe VI, 67« X, 12. Albis fl. Romanis ignotns I, 62. Amyelae VI, 83. Andes> sitas I Arg. 21. 48. 58. m, 1. 111. Vn,

INDBX IN NOTAS. S4l

6—13. IX, 7. Aones VI, 65. AqtiHeja VIII, 6- Aqnitaiua X, 47. Aracynthus II, 24. Araria fl. I, 62. Araxes I, 63. Arcades, mosld Vn, 4. siniplioes et mdes VII, 4. VIII, 07. X, 20. 36. libertatis amantes VII, 4. Dryadas noye- runt X, 62. Ariminum I, 11. Ariasa V» 71. Ascanins fl. VI, 43. Ascra VI, 70. Asopns fl. II, 24. Assyria IV, 26- Ater Vni, 44. Bajae X, 47. Bactri I, 65. Baetica V, 30. Bononia IV Arg Bmndisiom 11, 25. IV Arg. CaUidro- mos Vill, 30. Carthago restitnta V, 27. Caspioni mare I, 65. Castalia X, 11. Cancasns VI, 42. Cephissos VIII, 21. Cephallenia VI, 76. Chalcis X , 50. Chaonia IX, 13. Chios V, 71. Cios VI, 43. Cittus VIII, 3. Clarus VI, 72. Cnossns VI, 56. Cdchis VIII, 95. Colonia Agrippi- nensis X, 47. Copais lacus VIII , 21. Corinthus restitnta

V, 27. Corsica, Cyrnus, melle abundans IX, 30. Cremona IX, 28. Cnma IV, 5. Cume AeoUdis IV, 7. VI , 70. Cy- don II, 51. X, 59. Cynaethenses VII, 4. Cyros il. I, 65. Dalmatia VUl, 7. Debris VIII, 44. Delos \U, 29. Delphi

VI, 29. Dicte VI, 55. Dirce H, 24. Dodona Vlfl, 44.

IX, 13. Dolichium VI, 76. Echinades VI, 76. Kporedia

V, 17. Erythrae IV, 5. Euphrates fl. I, 6?. Kurotas VI, 83. Gades I, 65. Gallia, frigida X, 23. citerior civitatem accipit V, 34. rebellat X, 47. Garamantes VIII, 44. Ger- mani I, 62. Gortyna VI, 60. X, 59. Grynon, Grynns

VI, 72. Gythium VI, 83. Halys fl. VIII, 95. Hebros fl.

X, 65. Helicon VI, 13. 67. Hermione VI, 74. Hippo- crene VI, 64. X, 12. Hybla I, 54. VII, 37. Hypata VIII, 64. Iberia, orientalis VIII, 95. lUyria VIII, 7. Ismarus VI, 30. Ismenus fl. II, 24. Istria VIII, 7. Italiae septem- trionalis ora lutosa VIII, 6. Ithaca VI ,,76. Julius poitiis X , 47. Lavinius fl. IV Arg. Libethroa VI , 13. VII , 21. Liburnia VIII, 7. Lugdunum I, 62. Lycaeus X, 15. Mae- naluB VIII, 22. X, 15. Mantoa I, 21. VII, 1. IX, 28. 60. Megara VII, 37. Melpeia II, 33. Mesopotamia I, 62. Methymne Vm, 55. Mincius fl. I, 21. VH, 13. Munda V, 30. Mntina IV Arg. Naucratis VH, 62. Nericus VI, 70. Nomii montes H, 33. Nyse VUI, 3. Oaxui I, 65.

16

242 INDEX IN NOTAS.

Oeta Vin, 30. Olmeios VI, 64. Olympus V, 66. in My- sia Vm, 3. Orchomenus VIII, 21. Oitygia VII, 29. X, 1. Oxus I, 65. Padus VI, 62. Paphos X , 18* Paleis VI, 76. Pangaei montes VIII, 3. Parnassns VI, 29. 41. Par- Uienios X, 67. Parthi I, 62. X, 59. Parthini VUI, 7. Pergamus VI, 72. Permessus VI, 64. Perufiia IV Arg. Phasis I, 65. Phocaei detegunt mare Adriaticum VIII, 6 et terras occidentales IX, 29. Phoenices VI, 62. Pieria III, 84. VI, 13. Pimpla VI, 13. Pindus VIII, 3. Pontus VIII, 95. Prusias VI, 43. Ravenna I, 11. Rhenus I, 62. 65. X, 47. Rhenus Bononiensis X, 59. Rhodanos I, 62. VI, 62. Rhodope VI, 30. VIH, 44. Rubicon fl. V, 51. Salonae VIII, 7. Samos, Same VI, 76. Saronicus sinus VI, 74. "Sauconna, Saone I, 62. Scodra IV Arg. Vni, 7. Scyllaeum VI, 74. Sicani X, 4. Sicilia IV, 1. Sidon II, 25. Sithonia X, 66. Stymphalus X, 57. Syene III, 105. X, 68. Syracusae X, 1. Taenarus VIII, 55. Taphos VI, 76. Tegea X, 57. Tergeste VIII, 6. Thermopylac VIII, 30. Thessalia Vm, 3. Thocnia V, 66* Thrada X, 65. Tigris I, 62. Timavus VIII, 6. Tiryns VI, 48. Tmarus 8. Tomarus VIII, 44. Ubii X, 47. Vesavius VII, 65. Zacynthui VI, 76.

glandes, Jovis sive Sardianae II, 52. Aroadicae VII, 4* X, 20. I

glastum IV, 44.

OrammaHca^ A in AI sine linea transversa III, 106. aba- cus III, 36. 40. acanthinae vestes III, 36. axvlos VII, 1. adloqai VIII, 20. adolere VIII, 65. adorare VIII, 74. ad- spice at c. indic IV, 52. V, 7. aedes I, 7. aeger I, 13. aeqaiperare V, 48. aeqaor I, 59. ae. stratom IX j 57. aereus m, 69. aestns III, 98. V, 46. aevam IV, 11. X, 43. aifxaaia II, 9. auav IV, 11. aliiatum H, 11. almus Vra, 17. aXaos VI, 73. altaria I, 7. 43. V, 66. alter Vm, 39. altema pro alternatim Y, 14. amaras VI, 68. ^ X, 5. ambarvalia I, 7. ambo et dao in accas. VI, 18. afi^iov X, 27. amor indignus X, 10. amores X, 53« ayafiolrj V, 19, anima VI, 32. animus IX > 51. animatia

, JNDEX IN NOTAS. ^43

VI, 40. anser IX, 36. ante I, 69. VI, 80. anoxaraaTa^ Gig IV, 6. apposituni in media oratione IH, 3. ara V, 65. Aracynthns H, 24. arbusta I, 39. 73. III, 10. V, 64*. arbotus, de pluribns, VIII, 46. argutus VII, 1. VIII, 22. aridus VIII, 82. astrum IX, 47. ad astra ferre V, 50. at

pro ac III, 4. atque atque V, 23. atrium IV, 62.

avena I, 2. avertere VHI, 66. avXtog VI, 86. aurae IX, 52. aurae venti IX 58. barba promissa etc. VIII , 34. beatus VI, 82. bonus V, 61^ bonum sit VIII, 106. lu- bulcus X, 19. bucula VIII, 36. fiovXvTog II, 66. cadere IX, 58. caelum m, 38. calamus I, 2. xaXafioi VIII, 21. calaUii H, 46. V, 71. Camoenae III, 59. cantharus VI,

17. xanvodo%i] Yll^ 50. captare frigus II, 8. casa I, 68. castra horrida X, 23. xeiinrjXiOy III, 43. ceperat VIII, 39. cervi II, 29. cespes I, 68. xuiy IX, 41. cicuta II, 36. V, 85. xiyyafiaQi IV, 45. codex V, 13. colonus I, 3. IX, 4. colostrum II, 22. xcofAos II Arg. compellere II, 30. compita V, 67. concedite X, 63. conchylia IV, 44. condere soles X, 52. congerere III, 69. conjugium VIII,

18. conjux VIII, 66. connixa I, 15. contubernales I, 3. contubemium I, 28. cortex, feminei generis VI, 63. co- rymbus III, 39. corymbiata III, 38. cothomus VII,, 32. crater V, 68. creta I, 65. xQiyoy H, 4S. cujus, a, nm ni, 1. culta I, 70. cam, praepos., circa, drcum II, 12. .cum, conjonct., X, 10. cura I, 57. currite saecla IV« 46. cursus VI, 80. cunrus arator III, 42. custos X, 36. cya* thus III, 36. Cynthus II, 24. da pro dic I, 18. dama, virili genere VIII, 28. daps VI, 79. dativus pro ad c. accus. II, 30. VIII, 101. debent VIII, 93. decim UI, 71. deducere VI, 5. defendere VII, 6. deliciae IX, 22. de- pellere I, 21. dibapba IV, 44. ^iyog Vn, 33. disjunctio, poetica V, 28. divinus X, 17. Joff I, 18. ^Qar III, 77. ^(oya^ Vin, 21. ducere VIII, 68. ducere xolorem IX, 49. dolcis, dolce VII, 37. dum VII, 6 ecquis I, 26. eheu II, 58. eicit III, 96. eclogae X, 1. electra VIII» 54. efjfiag VII, 32. en umquam I, 67. VIII, 7. ey^qofiig VII, 32. enifieXaj^riftay ento^tj VIII, 21. eo^eiy m, 77. nrtfg,

16 *

244 INDfiX IN NOTAS.

^riJTfg 1X9 34. exordia VI, 33. extorris YIII, 10?« exuTiae YIII, 01. llMere, i. e. mactare, c a}>l. et acc^ III, 77. fiicere carmina III, 86. YII/ t23. feUax IV , 24. familia . II» 1. far piam VIII, 82. fendo VII, 7. femim, fenus I, 49. feo I, 40. fero I, 49. ferre se IX, 22. ferre pro an- lerre V, 34. YIII, 106. IX, 51. fidos I, 49. figere cervos U, 29. fiiicata IIT, 38. finis 1«, 62. fio I, 49. flos, i. e. calyx floria Y, 38. florea H, 58. flomen I, 51. ¥,84. foedus I, 49. foeta I^ 49. fontes IT, 50. V, 40. YII, 45. X^ 42. forda I, 49. Ibvere III> 4. fragiUs VIII, 82. fran- go YIII, 82. fraus lY, 31. firigidos III, 03. frigoi Y^ 70. frondare I, 56 ll^ 70. IX, 61. fundere IV, 20. IX, 41. pro efiiiudere V, 71. foo I, 49« fuit pro fuiHet II ^ 14. for III, 16. gemere I, 58. geni lY, 9. geo, geno, gero^ genero I, 40. gesum Y, 31. gigno I, 49. gnatui ¥,22. YQaiptiyy yQiqny ¥, 14« graminii herba ¥, 26. gravia I, 49. Graeca positio III, 12. yQumg ¥111, 27. hasta ¥, 31. hedera I¥^ 11. hederata III, 38. heUx III , 39. hinc- hinc I, 53. hifice pro hice, non his pro hi III, 102. hocc* apri pro lioc apri ¥11, 29. jactare II, 5. ignarus p. igno^ tos ¥1, 40. imperfectnm et perfectum quomodo adhibita n, 2. X, 10. in, deest I, 64. inddere IX, 14. inconditos II, 4. incombens olivae ¥111, 16. indignus ¥111, 18. X,

10. indicatiyus perfecti pro conjunctivo plusquaniperfecti

11, 14. inducere IX, 20. iners I, 27. infindere I¥, 33. inhre I¥, 11. injustus III, ^33. inserere I, 73. IX, 50. interea X, 55. intonsus ¥, 63. loy U, 47. ipse I¥, 21. iste I, 28. it proniptum ¥111, 6. iterare II, 66. iteratio II, 39. post parenthesin anget ¥111, 5. 89. jugum X» 11. juncas I, 48. Jussa ¥111, 11. ivy$ ¥111, 68. labores X, 69. lacerti, virili genere II, 9. Xaya>fioXos X, 56. laeva I, 16. lanx satura II, 53. lapis I, 47. lararium I, 7. laa- nis p. lauroB ¥1, 83. ¥IU, 13. 82. lavare I, 28. lea, leaena II, 63. legere mala ¥IU, 38. oram ¥UI, 7 Xii- fAtav ¥11, 58. Xnqtoy U, 45. 48. libare ¥, 26. ¥11, 68. liber ¥, 13. Xifivn ¥U , 58. libom ¥11 , 33. Hdum ¥ni» 68. 74. limes I, 53. limosa palnt T, 48. Aii/; ¥n, 58.

INDEX IN NOTAS. 24^$

liqoidas VI, 33. litns Y, 83. loqaens Yin, 22. lacos YUI, 86. Xy 58. ladere I, 10. lados I, 10. lapns in &- bala IX, 54. lastrare X, 55. lax Yin, 86. Xvxriy ^ivS YIII, 86. Lycisca III» 18. lymphati YI, 13. magister IT, 1. malam X, 61. manales I, 52. Mavors pro IKIars X, 44. mediam yerbum Vlli, 4. 26. meditari I, 2. milu VIII»

0. d5. miniam X, 27. mittere UI, 71. IX» 6. mixtis Nym- phis X» 55. mola VIII» 82. mollif i. e. matarns ad eden- dnm I» 8i. sine aristis acriter pangentlbas IV» 28. mon- ieB intonsi V, 63. moretum II» 11. malctralll, 30. man- dus lU» 105. IV» 9. mondi VI» 34. monns III , 44. VIll, 60. marex IV» 44. mormar IX» 58. myrtas p. myrtos VII» 7. nam disjanctnm a qnis IX» 40. nardssos, femlnei generls» ut rtcQxiaacs et vaxiy&os V, 38. natora IV, 9. nec p. nequidem lU» 102. nee p. ffon» necdum jf» nondum IX» 6. 26. nemos VU, 59. Vill» 86. X» 43. nescio qnid VIII, 107. nomen proprium pro nomine appellativo VII, 70. noTalia I^ 70. nox IX» 44. nulia nec nec V, 25. nullo cnlta IV» 18. nameri IX» 45. nuper III, 2. natare IV» 50. VI, 28. rvf4.(pokfjnjoi VI, 13. offringere IT, 66. olere IV» 49. operari UI, 77. opUio X» 19. ops VI» 79. X» 19. orbis UT» 41. ortas sigoorum IX» 46. qvXai VIU, 82. Pades VI, 62. THxi^m et naiCiiy I, 10. pagina VI, 12. palnmbes, haec et hic I» 57. III ^ 69. pampinare 11, 70. paropinata III, 38» Har II, 31. parere lU» 56. pateilal, 43. patrial» 3. peooraV» 60. pecaliom

1, 20. 32. pecoliares-pecalatoriae I, 32. pecus lU, 101« V^ 00. pedes dacont IX, 1. m^doy VII, 32. pedom V^ 88. nifinuy lU, 71. perditos U, 59. VIU, 88. perqne- perqoe X» 23. petere responsa I, 44. (faQfjtaxoy VIII, 95. ifarra lU, 69. ipvoi I, 49. pingere II» 50. pingnis I» 33. VIII» 54. 65. jAnha p. pinos VIII» 22. ploralis pro sin- golari III , 36. fjiuruma p. plurima VIII , 95. poculam YlUf 28. poeoitet me II, 34. X, 16. po^ta IX, 32. noitiy III, 77. pomam I, 37. 80 If» 53. pompa U, 53. UT» 71. nonaya VUI» 8^. posf I, 69. fwteroi p. posses I, 79. praecipere lU, 98. praefiscine VU, i7« praesens pro per-

846 m>EX IN NOTAS*

fecto I, 16. Vin, 45. praetemavigo VIII, 6. praevaricari III, 42« praeYenieiiB, disjfuictoin YIII, J7. prata X, 42. priina VI, 33. nQiyog VII, 1. TrQoaa/nty nQouvXtov VII!, 21. prooedere IX, 47. propter VIII, 87. prornmpere, act. potestate Vin, 6. nQognnuv VIII, 20. protenaa^ pro- tinns I, 13. t//v;fij VI, 32. puella VI, 47. pneri I, 46. pnblicani pecoarii III, 1. pnlyia emditoa Ifl, 41. porpa- rens IX, 40. porpora IV, 44. potare II ^ 70. qoi et qmi pro coi IV, 62. qaadmpes V, 26. qoale, doplicatnai V, 46. qui p. quU I, 18. absente est I, 54. qaincnnx I, 73. qnis, qaid, relativooi Yetarom II, 2. qoisqois, qoicaaiqoe, qoisqoe, qoandoqoe etc. III, 109. IX , 14. ^uod pro fro- pfer quod IX, 14. qaom III, 77. qootiens III, 72. radere forcipe I, 28. radios HI, 4i. rapidus I, 65. II, 10« regna I, 69. rejicere III, 96. reqoiescere VIII, 4. responsom^ I, 44. rex VI, 3. Qi^iv III, 77. risn cognoscere IV, 60. rivus aqnae V, 47. YIII, S^. Qo/ifiog, QVfifiog VIII, 68. rnpes I, 56. X, 14. rasticns II, 56. aacelinm III, 9. sa- crarinm IIT, 9. sacris I, 7. saecolom IV, 5. salictom I, 54. salionca V, 17. saltas X, 57. afAvdtxXiov VII, 32. sas, sis, sos VII, 54. sata III, 82. scalpram III, 38. sdiola I, 10. scribae proxima qoaeque conjangont VIII, 74. scri- bere V, 14. seges IX, 48. semina VI9 32. semper I, 53«

III, 62. VII, 50. sepes I, 53. VIH, 37. in sepibns VHI, 37. septuro I, 33. serero I, 72. si II, 27. si certet, dicit

IV, 58. si legat, canet VI, 10. ad sidera V, 43. sic IX, 30. siccare II, 42. silex, bic et baec I, 15. sika II, 31. VI, 39. X, 52. simns X, 7. sinum VII, 33. soles IX, 52. speiaea X, 52. spicnlum X, 60. spineta II, 9. spiritus IV » 54. fixayovtng VIIT, 65. stamen VITI, 74. stirpa, haw ei Atc I, 15. stratns IX, 57. stringere IX, 61. stmctora orationis VI, 80. VII, 66. VHI, 66. 88. 110. transposita I, 67. 76. IX, 2. «ihi sonat m VII, 54. snbjicere X, 74. submittere I, 45. soboles IV, 49. aooeus ITI, 6. superare VTII, 6. tamquam X, 60. fMliim pro moA> VI« 16. deest, quantum VI, 29. tifAivog m, 9. tempinm ITI, 9. tcrra VHT, 73. terrae IV, 14. tbiasos V.

INDEX IN NOTA& 247

30. d^vfifittTay O^vXrjftata yiHy 82. tollere ad astra Y^ 5f. tondere novacala I, 38. toreutice TII^ 36. tomns III, 38* torrens YII, 52. tris ITI, 105. tristis 11, 14. triYiom III, 126. tagnrium I, 68. tblemnt^ breviatam IV, 61. tam^ enamerans YI, 62« 64. tarbator I^ 12. tarbo VIII, 68« udum apiam VI, 68. vXri X, 24. Ulixi YIII, 70. ulva yill, 88. in unum VII^ 2. unusqaisqais III, 109. upiiio X, 19« vnyov xmftix Vj 26. v7io<prijrig I, 44. usque IX, 64« ut-ut yiTT, 41. uyidns X^ 20. yallis II, 40. vates IX, 34. vector IV, 38. venenum VIII, 95. yerbena VIII, 65» yema I, 1. yersare X, 68. yersipellis VIII, 97. yeraus VI, 12. yictima I, 33. yitia I, 82. II, 1. yilticus IX, 1. yinea I, 73. yiola II, 47. yir VI, 66, yirgo VI, 47. yiri- dis II, 30. Vn, 12. X, 74. yitiarinm III, 11. yitta VUI, 64. vcHelnm pro vtXiem VII, 19. Zav II, 31.

gratiamm actio V, 67. qaando agebantur V, 70 — 74.

grypes Vni, 27.

Haedi, a pueris pasti II, 30.

Hecatea yertigo VIII, 68.

hedera III, 39. VII, 32. Baccho sacra IV, 19. VII, 32. 61.

Vm, 13. corona hederacea VII, 25. helichrysos III, 39« heroes y. mythicae res. Hesiodns VI, 70. 73. Hesperus VI, 86. sempiterna stella yespertina VIII, 17. pro

Lucifero VIII, 30. ejus ortas, improprie VIII, 30. X, 77. hibiscns 11, 30. X, 71.

horae, ex umbra cognitae 11, 67. ciyiles IX, 52. hordeum V, 37. antiquissimum frumentom Graecorum VITTj 82. houlette V, 88. humanitas yetemm I, 10. 32. II, 45. ni, 52. IV, 26. 30.

V, 58. 73. VI, 27. 73. VII, 4. VIII, 2. hyadnthas II, 18. 50. ni, 106. X, 39. hyems, tempus pluyiale V, 70. X, 66. Ibiscus y. hibiscus. idyllia I, 19. III, 1. VIH, 21. ante Theocritum IV, 1. Va-

rii VI, 2.

S48 INDBX IN NOTAS.

ignis, reoonditns et resdtatas YT, 42«

ilex Vn, 1. IX, 15.

infantes» a fitfciflatione maniti III, 108, rident 40°*^ die;

mataras risaa qaid signilicet; a matre arrisi IV, 60. intercalarea versas VIII> 21. irii II, 50. isatis IV^ 44.

jnglandes^ naces, in noptiis VIII, 30. arbor X, 75. lulas, aactor gends Joliac V, 22. Jolias IX, 47. joniperaa VII, 53* X, 76. jusjorandam III, 73. Veneream VIII, 19. iynx Vni, 68. Labrosca V, 7. lac^ pressom I, 81. recens II, 22. a mercenariis a?ersam lll,

5. praecipitarlll^ 98. semideu rasticis consecratam VII, 33« lacerta, yiridis n, 9. XayeDpoXoy V, 88. X, 56. lana, in rebas magicis VIII, 74. rabra VIII, 64. larices VI, 62. VII, 66. laadatiO) sai et maligna ab aliis nocet VII, 27. lauras U., 54. Apollini sacra VII > 62. triomphantiam VIIT^

13. asta VIII, 82. Belpliica X, 13. lectistemia IV, 63. lentiscos m, 83.

leo U, 63. V, 27. VID, 44. argamentam Bacchi X, 27. Xfvxoioy n, 47. Liberalia V. 30. 67. lidam Vm, 68. 75. ligastram 11, 18.

liliam, candidom II, 45. majiis X, 25. limen janaae^ in re magica VIII, 92. limites consiti I, 53. IX, 9. Linos, Ailinos VI, 67. litaas V, 88.

Lirias m, 86. IV Arg. VI, 74. loliam, temalentam ex tritico et bordeo V, 37.

INDEX IN NOTAS^ 849

lotos Vin, 21.

Locifer Vm, 7. 17. pro Uespero VIII, 30.

Inctts yi, 73.

ladi I, 10. Apollinares V, 37.

Lana, defixa yill, 69.

iDpnfl, piscis YIII, 6,

lupns in fabula IX^ 54«

lastralis aqua YIII, 64.

latnm, herba lotealY, 44.

lynx V, 30. VIII, 3.

lyncorion VIII, 3.

Maecenas, Virgiliom toetar I Arg. paeem Brondisinam pa-

ciscitar IV Arg. fiistidiosas II, 11. Maevios lU, 90.

magae Vin,. 102. Italicae et Thessalicae VIII, 64. 60. magicos rbombus VIII, 68. magicae herbae VIII, 65. Pon*

ticae herbae VIII, 95. raagica yis yisos III, 103. in?idiae VII,

28. ad magicas ykes depellendas VII^ 28. VIII^ 72« 90. magistratos sommos quanam aetate aggrediebantor IV^'48s mala, malti generis II, 51. III, 64. VIII, 36. Veneri sacra

m, 64. aorea m, 71. VI, 61. Vm^ 53. dtrea III, 71.

VI, 61. Medica m» 70« Ponica m, 71. MarceUos IV Arg. C. Marios V, 30. VI, 17. mathematica sopellex m^ 40. matliemattci palvere pingen-

tes III, 41. matrimonia Romana I, 28. matronae nebant VI, 5. mel, ros aetherios m, 89. IV, 20. V, 29. Corsicos IX, 30.

Hyblaeos I, 54* VII, 37. meUificiom circom Mantoam I,

54. VII, 13. menses, magni (mondani) IV, 12. periodici, synodid IV, 61. mentha II, 53.

mereatara^ Indica I, 65. Phoenida VI^ 62. meridiana qoies pastorom Vm, 45. meridionales gentes, in sermone liberiores m, 8, polchra

acrios sentientes III^ 56. 59. VI, 27.

SSO INDEX IN NOTAS.

Messala, M. Valerias IV Arg. VI, 74.

messis^ spatium temporis IX, 50. pro aestate lil, 4^. V, 70.

messores^ qaiescont meridie II^ 10.

Meton ni, 40.

f.uktog X, 27.

minium IV» 45. X, 27.

Mithridates I^ 65. V, 30. VIH, 95.

mola salsa in sacrificiis VIII, 82.

mollities qaaedam inter Romanos I, 28.

mora Mori nigraeL., qaando matura VI, 22.

moretam 11, 11«

mors^ somni imagine X. 33.

mortai, ubi sepalti V. 40. IX^ 59.

mulctrale III^ 30.

Mammius VII» 4*

mundanas annas, varias IV, 5. Sibyllinas in decem saeeola et qaatuor anni tempora sive aetates descriptos IV, 5 — 7. mundana aetas, cui pareat IV, 6. VI> 41*

tnnhdana anima III, 60. IV, 5.

Mundi terrarumque descriptio* aetber supra Innam V, 57« Aethiopia VI, 62. X, 68. Africa I, 64. Araris fl. Rhenam Rhodannmqoe conjungit I, 62* Arimaspi VIII^ 27. Arcti- cns circolas X^ 47. duplici potestate X^ 65. Assyria IV, 25. Britannia l, 66. Cassiterides VI, 62. Cancasos VT, 42. Celtica et Scythia terminis Incertis I, 62. Cimmerii VI ^ 62. coelum circumfiexu sno orbem terraram tegit IV, 52. V, 43. VIj 62. 83. cava conyexitate sna mnndura complectitur IV, 9« Colchis IV^ 34. Delphi, terrarum nmbilicus VI, 29. Eridanus VI, 62. Garamantes VIII, 44* Germani I, 62. Hyperborei VI, 61. 62. VIH, 27. Indi I, 62. 65. VI, 62. Libya VIII, 44. Lignres i^iyveg) VI, 62. mare mediterranenm VI, 35. Morini I, 66. Oaxes I, 65. Oceanus I, 65. VI, 62. X, 47. Oceani insnlae I, 65« fortanatae IV, 21. Olympus, altitado coeli V, 56. orbis terrarum I, 66. oYatus et rotundns IV ^ 17. VI^ 62. in partes tenebricosam et sole illnstrem s. septemtriones et meridiem diyisns VI, 62. X, 65. ejas termini I, 61« Or-

* INDEX IN NOTAS. S»i

Gus, ejns aditas VI,. 62. 74. ibi coUoeata VI ^ 74. Oxus I, 65. Padus VI, 62. Parthi I, 62. 65. polus X, 47. pb- laris X, 65. Pontos VIU^ 95. RhenoS I, 62. 65. VI, 62. X, 47. Rhipaei VI, 62. VIII^ 27. Rhodanns cum Eridano conjunctus I, 6^ VI, 62. Scythia I, 65. VIII, 3. X, 65. incerds terminis 1 , 65. Thraciam complexa VII , 3. Sol, noctu rediens VI, 62. citra Oceani insolas I^ 66« Solis cnrrus VI, 62. Syene X^ 68. Taprobane I, 66. Thracia, pro teiris septemtrionalibus X^ 65. tropicos cancriX, 68,

mundns III, 61. IV, 50.

morex 'IV, 44.

mus, divinans VIII, 93.

musica VI, 28« feras alliciens II^ 24. VIII, 2.

myrica IV, 2. planta fatidica X, 13. myricamm yalles et colles lanriferi, in similitndine VI, 10. X, 13.

myrtns II. 54. tenera planta VII, 6. Veneri sacra VII, 62«

MulMca. axiqmg VII, 61. Achilles IV ^ 36. Admetus VIII, 30. Adonis X, 18. Aeaea VUI, 70. Aedon VI, 79. Aeetes VI, 46. Aegle VI, 20. Aglaonice VIII, 69, agrorum dii Vn, 33. X, 26. Ajax Salaminius m, 106. Alcides VH, 61. Alphens X, 4. Amphimams VI, 67* Amphitrite VI, 74. X, 5. Amphion 11, 24. Amyclas III, lOO.Anna Pe- renna III, 87. Antiope II, 24. Apollo, abest a Nuroae indice IV, 10. ejus cantus VI, 29. 82. Cynthios VI, 3. lustrat IV, 10. Myricaeus, Myrioinns X, 13. Nomion X, 21. pastor V, 35. VIII, 3. X, 21. pulcher IV, 56. Smin^ theus VIII, 93.. ttansformatns IV, 20. Arcas II, 34. Are- thusa X, 1. 4. Argo VIII ,44. Argonautae IV, 34. VI, 43. VIII, 6, Ariadne V, 29. VI, 46, VII, 58. Arion VIII, 56. Astraea IV, 6. Atalanta VI, 61. Aurae UI, 73. Ao- rora VI, 62. Bacchns VII, 61. cum Cerere vsk^e» homi^ ncs excolit V, 29. diyinos spiritus afflat III, 89* VI, 13. poma inyenit VI ^ 61. praeest Najadibus^ choreas ^ucit X, 55. sacra V, 31. Bona Dea IV, 63. Calchas VI, 72. Callisto II, 34. Camoenae m, 59. Castor VIII, 6. Cer« beras VI, 74. Ceres, homines erudit Y, 29. Charybdis VI > 74. Chelidon VI, 79. Chiron VIII, 69. Cinyras IX,

2S2 INDEX IN NOTAS.

35. X, 18, Circe VI, 46. VTII, 70. Ciris, Cyiis VT, 74. X. 18. Clymene VI, 63. Crataeu VI, 74. Caba IV, 63. Cybele VI, 61. VlII, 21. Cycnas VI, 62. Cydops IX, 39. Cytlaras VIII, 6. Daedalas VI, 46. Daplme III, 63. Dai^bnifl II^ 25. V, 20. Dardanas II, 61. Delia VII, 29. Deacalion VI, 41. Deverra X, 24. Diana VII, 29. Ephe- sia X, 27. transformata IV, 10. diluyiam VI^ 41. Dione

IX, 47. Doris X, 5. Dryades V^ 59. X, 62. pro Mnsis

X, 55. Edulia IV, 63. Epbialtae X, 24. Epimeliades X, 62. Epimetheas VI, 42. Eapbeme VI, 67. Boropa VI, 60. Rarypylas VI, 72. Fataa IV, 63. Faana IV, 63. Faonus, Fauni Yl, 27. ab Horatio car namqnam Paa Gt Panes^ a Virgitio cur vix aliter appeUentar VI, 27. fontiam dii qaomodo cultl I, 51. Fors, Fortana IX, 5. Gaea VI, 35. Vni, 93. Galatea VII, 37. Genlas lU, 76. Grynas VI, 72. Hamadryades X, 62. Hocate IV, 10. Vni, 75. Heliades VI, 62. Heiios y. SoI. Hercoles IV,

60. 62. VI, 74. qaa eoronatus VII, 61. Heroes I, 6. IV, 16. V, 57. heroica aetas IV, 35. VT, 43« Hespeiides VI,

61. Heffperns VIII, 17. 30. Hippomenes VI, 61. Hyadn- thns III, 63. 106. VI, 82, HyUs VI, 43. lacchos ▼. Bac- chns. lapetos VI, 42. laSon IV, 34. VIII, 47. Iphides IV, 60. Jnstitia IV, 6. Intercido X, 24. Innns X, 24. Jnno l«ndna IV, 63. Junonis hortas VI, 61. Jupiter III, 60. VI, 41. VII, 60. initia qnaeqne primiqne honores d consecrati FV, 49. legato sno genns Instrat hamannm IV, 13. Itylns, Itys VI, 79. Lamia VI, 74. Lara V, 67. Lares I, 7. 43. pnbUd V, 67. Liber VII, 58 y. Bacchas. Libertas I, 27. m, 84. Linos IV, 56. VI, 67. Loebasins VII, 58. Ludfer VIII, 17. Lndna IV> 10. 63. Lnna IV, 10. Lnpercns VI, 27. Lycaon VIII, 97. Lyncns Vm, 3. Macrobii Orphei IV, 5. Manto VI, 72. Mars X, 44. Mars Silvanas X, 24. Marinae deae candidae, postea ooemleae et comis yiridibos VII, 38. Medea VIII, 47. Melampns VI, 48. Merops VI, 62. Midas VI, 19. Mi- ncrra II, 61. noXtovxoCy nvlimty axQcaa II, 61. cjns of- ficina VI, 42. tibiam rectam inyenit VIII, 24. Minos VI,

INDBX IN NOTAS. 8B3

45* Minotaonu VI, 40. MoiQat IV, 47. Moiisos VI, 7^ Musae, nymphae fontiiim IIT, 84. VI, 1. 13. VII, 21. X^ 1. oommonefiiciont VII, 19« ona pro ploribns X, 70. Mii- saram eoUos ex Thracia VI ^ 19, Vn, 21. Myrriia X, 18. Najadea II, 46. pro Moaia X, 9. 55. Nemeais VII, 27. Neoptolemos VI, 72. Neptonos VI, 46. Nereicles If, 46. Nereos VI ^ 35. Nisas VI, 74. Nomion y. Apollo. Nymphae II, 46. X, 62. Mthai X, 62. Dictaeae VI^ 56. inspirantes Vlf^ 21. X^ 55, longaevae VII, 30. Oebalns W^ 106. Olympos VI, 19. Ops IV, 63. X, 19. Oreades, Orestiades X, 62. Orpheos III, 46. VIII ^ 56. Gjos ortus IV, 55. Paean IV, 10. Pales V, 35. Pan n, 31. IV, 58. VII, 24. nibra pictos^ immitis X, 26. ferarom et apiom costos X, 30. argnmentom mondi II, 31. inventor fistu- lae II, 31. et tibiae arandineae VIII , 24. pinos , ilices, qoercos ei sacrae VII, 24. Pandareos VI, 79. Pandion VI, 79. Paris II. 61. Parcae IV, 47. PasiphaS VI, 46. Pergamus ^ VI, 72. Perse, Perseis VI, 46. Perseos VI, 48. Phaethon, plora significans VI, 62. Philomela VI, 79. Phoebos, cognomen Apoltinis posteaqoe Solia VI, 62. Pholos VI, 14. Phor- eys VI, 74. Phrygia mater t. Cybele. Picomnos IV, 63. Picos VI, 19. 27. Pierides VI, 13. VIII, 63. IX, 33. X, 72. Pilamnas IV, 63. X, 24. Pitys VH, 24. Phito VI, 74. Polyphemos IX, 39. Polytechnos VI, 79. Pontos VI. 35. Potica IV, 63. Priapos ni, 65. V, 74. VH, 33, Proetos, Proetides VI, 48. VIII, 82. Procne VI, 79. Promeiheos VI, 42. ProMrj^na, mysdca VII, 58. Pyrrha

VI, 41. Rhodos, Rhode VI, 62. Satornas IV, 6. VI, 41. 8atyri V, 73. VI, 13. X, 55. Schoeneos VI, 61. Scylla, duplex VI, 74. Selene IV, 10. Semele VII, 58. Semones

VII, 33. Sileni VI, 13. Silenqs VI, 14. 18. Silvanos X, 24. Smyrna IX, 35. X, 18. Sol VI, 46. idem, qni ApoUo IV, 10. Phaethon et Plioebos appelkitos VI, 62. Ster- qoiUnios IV, 63. Syrinx H, 30. Telephos VI, 72. Telhis

VIII, 93. Tems VI, 79. Thalia VI, 2. VII, 21. Theseos VI, 46. Thetis IV, 32. Tiphys IV, 34. Tiresias VI, 72. Tithonos VI, 62. Triptolenuis Vm, 3. Triton VI, 74,

254 INDBX IN NOTAS.

Trivia IV, 10. Typhon VI, 74. BlyMai Vm, 70. Urania VI, 67. Venti, vitam aspirant VI, 41. Venna V, 23. Marda VII, 62. avia gentis Juliae IX, 47. Vertamnns U, 45. Vulcani et Minervae offidna VI, 42. Zethns II, 24.

Nafdssas, trinm temporom II, 48. V, 38.

nardas, Celtica V, 17. silvestris IV, 19. {

ruQ&riC VI, 42.

natalis clies III, 76.

nebola, cadens VI, 38.

nectar V, 71.

Noctumas v. Hesperas.

nodi amoris VIIT, 77.

Notas II, 58.

nova lana I, 43.

novale I, 70.

nuces, Heracleoticae II, 52. v. jaglandeg.

Nama II, 70. ejus indigitamenta IV, 10.

namerorum in carmine effectus VI, 27.

namerus, impar VIII, 75. — II, 19. IV, 6i.

naptialia VIU, 29.

nymphaea nelumbo h» IV, 20.

Ocnus IX, 60.

Octavia IV Arg.

Octavianos, v. Caesar.

oenantheV, 7.

olea I, 17. oculos emittit VU, 48.

oleaster III, 83.

olor, ApoUini sacer IX, 29. cantas olorinus VUI, 55.

omasum I, 21.

omen, malum I, 17. IX, 15.

Orbitias, novae poeseos contemtor UI, 90.

omus VI, 71.

ostram, marinnm IV, 42.

oves, quiescunt II, 8. candidae U, 20. Aeihiopum X, 68. numerus gregis U, 21. admissnrae tempus U, 20. pasto- rem sequnntur U, 23. quando mulgentur UI, 5. stoUdae

INDBX IN NOTAS. ^

m, 05. nobilior^ amrea aetate iV, 45. qoando ]^tum a€tee VIII, 16.

Palatiiim IV, 4«

Palilia y, 35« 74.

paliiinis y, 39*

palmnbes I, 57. III, 69.

papaTer n, 47.

pana, aagnralia IX, 15*

Partfaeniiui VI, 70. 74.

pascna, aestiYa I, 1.

pastores t« agrioolae; agiicnltQram et Tenationem exercent l, 54* 73. operae iubseciYae n, 72. X^ 71. casae 1 , 68. 79. eruditi I, 2. m, 85. 86. 89. V, 13. VI, 12. non noTae foimnlae Arcadicae I, 2« 54. Ill Aigt 85. V^ 71. gregibas praecedant II, 23. pecas nnmerant III, 34. ar- mati n, 29. bacaliB ieriant m^ 96. imparem nomeram obsertant Vm, 79. meroede oondncti III, 5» bodierni Sidtiae m, 59.

pastorum magistri n, 1. literas docti tl, 24. 6t.

patria I^ 3, X, 46.

Paasias, flores pingeni 11, 50. ..

pecoliam I^ 32.

pedam V, 88. Vm, 16.

perpressa IV, 19. ' ,

petroselinam VI, 68.

Pbiioxenns, Polyphemi in Galateam anMnem inTenit Vll, 37.

pbasiana aTis m^ 82. VI, 79.

iftarta III, 69«

pboenix Vn, 30.

Pbosphoras t. Laoifer.

tpvVLofoha V, 40.

picea X> 75»

picas, aagaratis IX, 15*

pinas> Pani et Cybelae sacra VII, 24. silvestris VII, 24. X, 14. umbrae noxiae X, 75. ad Padam VI, 62. satiTae 8. j^eae VU, 24. 65. non in Arcadia Vm, 22. X^ 15.

17

aS6 INDBX IN N0TA8.

plBus pinea L. I, 38. Vn. 65%

pinos picea L. VII, 66.

piras^ qoandb inseritor IX, 50.

piras Cydonia II, 51. III, 71.

7i),ayiavlog VIII, 21.

Piato, de anima bumana IV, 7.

Piejades, ortos et occasns III, 42.

plavia, frumento nocens III, 80.

pocula plura III, 36. paria poc. HI, 36. 44. scolpta cam

colore III) 39. poetae, ande ordiebantur III, 60. VI, 67 divini V, 45. ebrii VI, 15. a fascinatione tuti VII, 28, coetus Romae VL 66. sermo poeticus VIII, 21. v. Virgilius. Pollio v« Asinius.

Pompejus, Sext. IV Arg. 13. VI, 74. X, 47. cf^ Caes» Octav.

Pomponius Bononiensis VT, 5.

populus VII, 66. IX, 4i: alba, Hercafi sacra VH, 61.

porci, quando sacres Ij 7.

praedia II, 1.

prata, rigata III, 111.

primiti&e v. sacrificia.

proverbia, ad literam nolnnt intelligi V, 43. VII, 43. VIII,11.

prunnm, cerinnm II, 53. purporeum H, 53.

pueri! invocatur senioribus I, 45. III, 111. V, 19.

pulvis eruditas III, 41.

punica mala ni, 71*

pnpa, in sacris magicis Vm, 73. '

porpora IV, 44. marina IV, 44.

pnrpurea uva IV, 29.

pyrus ▼• pims* ^

Qaercns, fblmine icta I, 17. Jovi conseerata VIT, 13. melle flnens IV, 30. q, ilex L. VU, 1. IX, 15. Pani sacra

vn, 24.

Quintilis appellatar Jafias IX, 47. Quintifias V Arg.

INDBX 1N NOTAS. 887

Ranancolas VII} 41.

mtri IV^ 40,

reseda loteola L« IV^ 44.

respicere, in deyodonibas Vni, 102.

rex, sermone Romano VI, 3.

rliythmas VI, 27. v* yersas.

^vf^posy QOfifiogy QVfipioy VIH, 68.

Romani, nobiles doctrinam sQspicinnt IX, 35.

Romanom imperiam, qaasi «M-bis terraram IV^ 17. 4]aam

daret IV, 5. nibrica IV, 45. X, 27« rabna DI, 89. roscaB Vn^ 42«

Sacrificia I, 7. V, 65. ad gratias agendas I, 33. hostiae sangais in aram sparsos I, 8. Diis fontiam I^ 52. Nym- phis ill^ 65. primitiae sacroram I, 43. V, 67. VIT, 33. Baccho et Cereri V^ 73 — 75. libatio V, 71. res sacrae mntabUes VIII, 82. liba V, 67. VII, 33. epnlae sacrificae V, 69. patella I, 43. homines Diis mactati IV, 4. foci ad Inferis sacrificandam V, 65. vitta VIII, 64. yerbena VIII, 65.

aagittae III, 13. Cydoniae X, 59.

sal, sacer VIII, 82.

salicastram III, 65.

sationca V, 17.

salix I, 54. a capris amata 111« 83. yitibas consita X, 40. flos salignQS I^ .^4. Balictam I, 54. lU, 65. X, 40.

SaUastias UI, 86.

saltatio^ Satyrica V, 73. florom VI^ 08. sacrifica \U, 4.

saltas I^ 2. 79.

aambacas ebolas X, 27.-

aandaraca IV, 45«

sandyxIV, 45.

sardonia herba et risos sardonios VIT, 41.

sata, qaid eo Romanos inteilexerit 711. 82*

Satarnalia IV, 17.

17 •

S»8 INDEX IN NOTAS.

Scribonia lY, Arg»

•cribendi ars» pastomm U, 24. 61. ni, S^ V, IB. YI, 12.

IX, 2* yeteris Italiae V^ 13. exploratonim Y, 13. segetes, cnm maritatis nlmis I^ 58. sementiyam tempns If 71. pro hieme m, 42« seminariom III, 11. sepes, Yiya I, 53. II^ 9. YIII, 37. sepalcbra IH, 105. V, 40. Vni, 98. IX, 59. serpentes» anrea aetate desnnt IV, 24* defignntnr carmini-

bns VIII, 71. serpyllam n, 11. senri, melins habiti I^ 3« se redimebant I, 20. 30. oonjogia-

I, 28. sab magistris II, 1. Arcadicae originis VII, 4.

herilia nostra appellant 1,8« IX, 3« 11. cnm agris capti

I, 11. Sibylla, Cnmana, ejns Tatidnia IV, 4. qnid intersit inter

Tarquinii et posteriores collectiones IV, 4. JO. silvae^ montanae, pastomm pascna I, 3. Sirocco II, 58.

sitta! acdamatio pastomm allidens IU^ 95. smiiax X, 75. solj noTos VI, 37.

solstitiam, pro die longissimo VII, 47. Sophocles VI, 66. Sophron VIU, 64. sond n, 50.

specnlam^ T^temm II, 25.

spelta, antiqnissimnm framentam Italiae VIII, 82* X, 24. •tabnla in saltibas I, 79. III, 80.

stellae^ Tires IV, 5. IX, 48. — UI, 40. IX ^ 47. stellarom . indices III, 40.

sncdnnm IV, 45. VI, 62. Vm, 3. 54. •nes n, 23. X 20. feri V^ 76. subnld Arcadiae X, 20. snlphnr VIII, 82.

•npeUex artinm, dtis tat^laribns suspensa VII^ 24. syrinx I, 2. H, 33. 37. Y, 85. Syron VI, 31. prope a Roma IX, 4.

INDEX IN NOTAS. att9

Tarqninii» lY, 4» X, 27*

taari^ fibere eantes VI, 53. Vin, 85. ad saorificia YI, 46.'

admiBaarii UI, 100. taxns, apibns infensa IX, 30» exhalatimiis noxiae X^ 75. tecta I, 68,

temarios nomerus Pythagoraeomm YIII, 73. theatra^ ab agricolb freqnentata III, 87« assurgendo hono-

rem habent alichi Vl, 66. Theocritos^ idyllia emdit IV, 1. Thessalae, pro sagae VIII^ 69. thos I, 43. Vin, d3. masculom Vm, 65. tbymelaea II, 49, ihymns serpyUhm L. II, 11. thymns VII, 37. Romanns, Creticos V» 77. thyon Vni, 91. thyrsus V^ 31. tibia Vm, 31.

tigris m, 18. Armenia V, 39. Timoiheus, auloedns l, 38« VII, 4; tinus II, 54.

toga, ubi somta IV, 49. ''

toreutice, non a senris tractata m, 37» tragoedia III, 88. ^HI, 10. triumphantes Vm^ 13. X, 37, triticnm spelta L., antiquissimum Italiae frnmentom Vm,

8^ X, 34. tririnm III, 37. tubae sambuceae II, 33« Tzetzes, inficeti hexametri VI, 66.

Ulula VIII, 55.

nWa Vm, 87.

«Imi, cum yitibus et tonsae I, 56* 58. II^ 70. IX, 61.

imibrae, tempus definiunt 11, 67. nocent X, 76«

nra purpurea IV, 39«

Yaccae m, 39. ad arandom VI, 50« T. boves. Tacdnium, t. hyadnthos II| 18. 50. 1II| 106. X| 39.

S60 UiDEX IN NOTA&

Varios, L. Vin, 88. IX, 35.

Varas, h. AlfenoB VI, 7* IX, 26. P. AUenD», Q. Atius

VI, 7. Tasa scalpta m, 98. fictilia III, 36. VII, 33. \enatio II, 29. rete yenatoriam III, 75. primitiae aCSacae

vn, 29.

Vemis, stella VIU,. 17. pro, amata in, 68.

yerbena officinalis L. VIII, 65. yorbena VIII, €5.

yerborom lasas III, 105. IX, 36*

Vergiliae y. Plejades.

yeris imago III, 55.

yersipellis Vni, 97.

yersns, imitans I, 19. n, 19. HI, 27. 55. 93. IV, 49. V^ 59. VI; 44. Vin, 59. 68. IX, 36. pleaas €vQv&fiw^ III, 56. IV, 28. 58. VII, 37. ionicas exitas ad Graecam 11- bertatem U, 24. VI, 53. VIII, 44. X, 12. dactylicus transitus VIII, 60. Graece mensas m, 79. IV, 51. VI, 44. VII, 53. Vni, 108. yocales apertae II, 53. III, 6, 63. VII, 53. X, 13. caesara yersas in sententiae continn- atione m. 33. VI, 66. dao ampbibrachi in claasala III, 42« 58. in Jovis syllaba primitiya acaitlir lU , 60. Bysantiol hexametri VI, 66. Anapaesdciia trimeter VIII» 78.

yersos intercalares VIII, 21.

yestes acantbinae m, 38.

yibornam I, 25.

yictimae, cam yirtatibas et insignibos potentibus III, 87.

yilla, ejas sitas II, 2.

yillica I, 28.

yillicas II, 1. IX, 2.

yinitpr III, 8. X, 36.

yinam, Ariasiam, Ghiam, nectaream V, 71.

yiola, silyestris et satiya 11, 47. V, 38. nigra X, 39.

Virgilias, nascitar I Arg. Syronis discipnlas VI, 31. IX, 4. sabyenit patri IX, 4. odit snrdas imagines V, 4. 7. poe- sin Romanam Graeca arte excolit III, 90—91. IX, 35 — 36. trita projidens IV, 1. 53. V, 28. VI, 63. VIII, 28. X, 23. vetosta amans I, 15. 1« 18. lU, 1. VII, 54.

INDEX IN NOTAS. 261

structora verbonim I, 67. 76. III, 87. 93. IV, 46. VIII, 46. IX, 2. 36. modestus lU, 84. VI, 2."subtili8 VfArg. 60. VI, 47. Vn, 70. Vin, 48. 64. IX, "32. acris judicii Vn, 69. non ambiguus U, 22. X, 46. oppositis commo- vens animos X, 43. breyitatis studiosus III, 55. VII, 16. Vin, 1. 14. 62. X, 7. 70. creber argumentorum sub oculos subjectione HI, 70. VII, 45. IX, 57. an a PoU lione qua Mantuanus yituperetur m, 86, yerborom lu&us III, 105. IX, 36. assurgitur ei VI, 66. versus a Gallo petit VI, 74. Vin, 59. X, 46. a Vario Vin, 88. eclogas finit X, 1. VirgiUi ager I, 49-58. IX, 7.

visus, nocet invidiae III, 103. lupi IX, 54. Nympharum deorumque silvestrium VI, 13.

vitiarium III^ 11.

vitis labrusca L. V, 7. y

vitis, siWestris V^ 7. in salictis III, 65. s^d ubnos. rellgata I, 39. 56, 58. 73. libera IV, 38. saw.Vn, 61. ©culos emittit VII, 48. frondatio VII, 58, in Aetna IX, 42. a^ parietes rupium calidiores IX, 49.

vitrum, isatis tinctoria IV, 44.

vitta VIII, 64.

vituli in, 30. ad sacrificia maturi I, 7. saginati m, 85.

vitula, quam cito pariens III, 29«

Xenophanes IV, 58. Zoroaster IV» 60.

Ad emtores.

Pro pagina 189 8* et 215 «• tomi prioris pagina 189 «• et 216 «• in calce ejaadeiii tomi addita illi- gabitur.

Pagina 28 jwn 18 tonii secundi pro /$$s lege- tnr eujuM^

11

.1 I

VI

^- t rmit

. i,-

■A