■
I ■ I
■
I
4, l
f^wtA -vwOuSr VUC tx5v uSi <S«*tJOU«i &oU»t«<w SovvtAfcV? **H«i|itt6 fu* Ctfc^kiVtjNmvWS^
ftvCt«6juftrtWav*v^ i
^«"^i^tfrv^ww- '^>° Cutit»*fy» «5" <T«6St»»e tclHtofti* cvo1
«««55* cvvt»*<* AvVl» ttt-^i^^HCrt^uAoic^. Uu. Ct^ T-<vatV<4} «HV^tf *v cy |1P amvaxSu^ T.vvvvv>«vct^rcti {
*«*•, vii^r vtL» ^gf^fr^j^tf^ t^««*u«jrtTL
qvv •** A*j,»utt- ctTa»v< cvfcvWcs u t^rfWAt^ i UlcWcV -ft-ftucr
v^^^Boutt^cvTvw* cvoty>vc^ pfibi&Q%t*4g$SiSftW4B
£k*t«*6 flt»vW Vvcc «W<5 v^«olc^L»c^>vt^^^fli^ jLV»W CRn-^vvjv^ fi? ^yL Pvctt WfettoY^t- £ <\) ]^
\. vhv^V nTivvvte. aTtuvv v>^c^cvcm-^5- (vltvvvjW -wclt Cc^v^ojti»"1 <»pUtctcl ^^L-^UuwS, ojfc «vuig <z£»Stt>
(^t^tvAt^ve 3«*» xcf^tt^^^^^^^curc^ ™
tvvuvv 'tVutt ctTv^vVco^vvo^tof Jjlh vtttuotv^ fUv t>3»*1 ^vcutTu^ftvv-v
^tWtto^tc^^
j cnCc^cvvt^BovctJ fttt^vttV^ctvAtt^l5^ -vl tvcocjto (^CtUtM ffuv ^vttcb
vV>ciWett^vvc>t&tttv-
Vtttvtf 4tV-tUO f^TUcv
5c^tt^cvWf iwc^n^
ttcrut
VttJ
l&v»1-.:
VttltV. 1.
cActn" cv^dcvVltC cicjuo X \Ahv6TaivA uvcsiHu,
OoctovB) -x p^t ut? .trttticv cvcvvcsnug WovNuv ' v» "]
^ovWtv -xttt^fuj^jbft^ ;
Moy^ttkvifc^^ I
Cod. Vindob. 4307, fol. 38>>.
IOANNIS WICLIF
DE OOMPOSITIONE HOMINIS
FOE THE FIRST TIME EDITED
BY
RUDOLF BKER.
W-yeJi-f Soa^VdS,
LONDON.
PUBLISHED FOR THE WICLIF SOCIETY BY TRUBNER & C°
j7 ANI) 59 I.UDGATF. HII.I. 1884.
TO THE MASTEE IN CLASSICAL AND BIBLICAL PHILOLOGY
WILHELM VON HARTEL
PROFESSOR OF THE VIENNA UNIVERSITV.
THE EDITOR.
|
Digitizec |
1 by the Internet |
Archive |
||
|
in 2014 |
https://archive.org/details/latinworks08wycl
INTRODUCTION.
Tlie present volume of the Latin works of the proto- reformer — the first purely philosophical writing in a Wiclifian sense — appears considerably later than was at first announced by the Wiclif Society.
To explain this delay and perhaps to excuse it, a few words niay fairly be said on the difficulties of editing similar texts, especially the philosophical writings of our author. These difficulties are essentially involved in the principles adhered to in bringing out this volume.
The principles which must guide our editors are well understood: the volumes which have already appeared have helped to develope them; and it might seem that a close following of the excellent examples before me would have considerably facilitated my own work. But anyone who set to work under this impression to edit the philosophical opuscula of Wiclif, would very soon find himself undeceived. On Wiclifs theology we are on the whole fairly well informed. Of his philosophy, even the pioneer works of Prantl and Lechler give us but scanty indications.
As however the better known theological system of the gifted Oxford master can be fully unfolded and made clear solely by the publication of the whole of his obscure Latin writings, much more can the basis of a sound study of Wiclifian philosophy be laid when all the purely philosophical works of our author, which must surely explain and complement one another, are in like manner made accessible to us. And this bears very closely upon the present edition.
VI
INTRODUCTION.
It is still too early to venture upon any but a very general criticism of the tractate 'de composicione'. It is only one of the many building-stones of the Wiclifian system which is to be constructed, we may hope, ere long.
I have made a special study of the philosophical treatises; and I hope that a survey of the whole Wiclifian philosophy will finish this part of the complete works.
With greater confidence, though not, as we shall see, without difficulties to be superseded, I proceed to treat the external details of the present edition. In this part of my work, I have been mainly guided by my predecessors. Following the order observed by them I shall briefly treat I. The manuscripts. II. The 'diplomatic' criticjsm. III. Tlie higher criticism. IV. The question of genuineness. V. The intrinsic value of the present volume.
I. Manuscripts.
Codex A, on which we based our work is Ms. 430? [Theol. 011] Tabulae codd. bibl. Pal. III, 236. Denis I CCCCVI of the Vienna Imperial and Royal Library date 1432 — 1433: 242 leaves size 15 by 22 Centimeters. It contains:
1. la — 38b Johannes Sharp, 'tractatus de anima' beginning 'Utrum anima intellectiva', ending 'oportet huiusmodi abstractionem proicere' &c.' at the end in the Bohemian language 'Bud bohu chwala' in latin translation 'sunto deo gratiae'.
2. 38b — 62° Johannis Wiclif 'tractatus de composicione hominis' (details to be seen from the text and notes).
3. 62b — 114 Idem 'Tractatus de universalibus', ending, 'Explicit tractatus Johaunes Wykleph de Universalibus per Petrum de Czaslavia. Finitus Glattowie. Sub anno domine MCCCXXIII et eodem anno fuit synodus generalis concilii cum dominis Bohemis Basilie.'
4. 115a — 157b Idem tractatus de incarnatione.
On 157b Chwalime boha w weseli (Vivamus hilariter Deo).
5. 158a— 190a Tractatus 'de ente in communi'; hegins, 'In primis ergo supponitur'; ending, 'vel verso superfluerunt.'
6. 190b — 242b 'Tractatus de ente in particulari' ; beginning. 'Supposito ex superius declaritis' ending, 'aput deum hinc vere sunt'.
INTRODUCTION.
VII
This Matiuscript may be enriched by the following codices, of inferior value in my opinion.
B. Codex of the Vienna Imperial and Royal Library.
On the valuable contents of this Ms. see Tab. III 334 and Denis I DCCCII.
This codex contains 274 leaves (size 14,8 by 21,2 Centimeters) parchment and paper from the XIII, XIV und XV Century. On page 75 — 96a we find our treatise in a beautiful handwriting which does not occur again in this codex, and evidently dates from the 15th Century.
The third Codex C belongs likewise to the Vienna Imperial and Royal Library Cod. 4504 [Theolog 932] (Tabulae III 290, Denis I CCCLXXXVII paper XV Century (size 14,4 by 21,8 Centi- meters). It contains on 153 leaves:
1. la— 36a Joh. Wiclif Tractatus de simonia', 36b vacat.
2. 37a — 110b Idem 'De benedicta incarnatione'.
3. 110b — 113b Idem 'Sermo' (super illud) probet autem se ipsum homo' and begins: 'Quomodo Christianus ad ministrandum' 114b — 120b left blauk 121b — 153b Idem 'De composicione hominis'.
We have further used two Mss. of the Prague University Library which we number P. and Pr. :
P VIII F 1. This codex is described in Hanslick's history and description of the Prague Umversity Library, Prague 1851, page 610.
It dates from the 15th Century and contains 120 leaves, Hauslick states the number of leaves to be 113, which is explained by pp. 114 — 120 not being paged. Size 15 by 22 Centimeters, in two columns. Its contents are:
1. 1—39 De universalibus-
2. 39 — 52 De materia et forma.
3. 53 — 73 De composicione hominis.
4. 73—87 De ideis.
5. 87 — 113 De individualite temporum.
At the end we find a pamphlet against priests, which may be used as a terminus post quem. It runs thus: 'Anno milleno quadrageno quoque deno Luce sequenti post apa (erased) missionem Christi Olim diviciis gravibusque dotata talentis.'
VIII
INTRODUCTION.
'Turma sacerdotum volebat rapere totum Quod non habebat patrum universaque edebat Nec parcit propriis, sed ea tribuit vagis famellis Iam loculos ditata in alto loco locata Mala paterna . . .'
Here the poem, itself not without interest as illustrating the reformatory movement of that time, abruptly breaks off.
Our last textual authority is Pr. Codex Pragensis VIII, 9, 6, bound in stout parchment, but vvritten on paper, 110 pp. all in thc same hand (XVlh Century): the writing is very indistinct and slo- venly, rendering the collation of the MS. a matter of great difficultv. This MS. contains:
1. Wiclif a) libellus de universalibus pp. 1 — 57.
b) Eiusdem de materia et forma pp. 57 — 80.
2. Positio Stephani de Palecz.
3. Positio Johannis de Hussinetz.
4. De Composicione hominis. The second Treatise begins:
.Sequitur posicio Reverendi magistri Stephani Palecz.' The third treatise begins:
,Sequitur alia positio Reverendi Magistri de Husinecz.'
II. Diplomatic Criticism.
There is no need to discuss at length in this place, what is understood amongst recent scholars by the term 'diplomatic criticism'. It comprises the estimate of the documentary value of manuscript sources, their classification and the determining of their relatioti to one another, the construction of the text by this means; and lastly, tlie detailed study of particular passages. Here too it has been possible to follow the lead of former editors.
But in the first part of our task — the examination of the comparative value of our authorities, — we are, in the present case, beset with difficulties at the outset.
As Buddensieg has conclusively proved, the principles which guide us in the criticism of classical MSS. can be applied equally to late mediaeval MSS.
INTRODUCTION.
But it should not be overlooked that we possess MSS. of tlie classics and even of the Fathers of the Church, and the historians of the early middle ages, which, in point of clearness and accuracy, are all that we could desire.
It should further be taken into account, that of most of these authors we have a great many editions, and that these favourable circumstances have not only fostered but even challenged the study of MSS., of their transmission, and more especially, of tlie linguistic peculiarities of the authors.
By such studies the number of so-called loci ambigui, that is to say, of passages where it appears advisable to incorporate various readings into the text, is reduced to a mininum. In the case of a Wiclif edition, more particularly of an editio princeps, no such advantage exists.
The editor feels himself bound to confess that in a great uumber of passages the reading given in the note might just as well have been incorporated into the text, and vice versa.
In such cases the scientific method which we have described, demands that we should follow the best MS. i. e. that which in undoubted instanees has given the best readings. But which is the best source of our present treatise? This is the question we have presently to consider, a question intimately connected with that of the classification of the MSS.: a few words must therefore first be said on this latter yjoint.
But in this preliminarv investigation, there being such a disproportion between possible and undoubtedlv correct readings, we find ourselves at once in a dilemma, or before a circulus vitiosus, a very frequent occurrence throughout the study of this treatise.
We have to decide which is the best source, and to base this decision on readings Avhich for the most part are uncertain.
Again, it is not advisable on account of these circumstances, to rely on the strength of numbers; for the critical passages must not be counted but weighed.
The difficulties of dealing with the MSS. were increased by my inability, despite the most careful examination, to discover any family connexion between the five MSS. Such a connexion,
X
INTRODUCTION.
if discovered, would bave given a clue to tbe history of tbe trans- mission of tlie work.
In my opinion we bave to deal witb MSS. springing indeed from tbe same original source but having no closer connexion witb one anotber.
The reason of tbe frequent references in tbe notes to all tbe remaining MSS. B, C, P and Pr; is simply tbat in many cases, I was bound to adopt one MS. as tbe basis of tbe text. Tbis MS. bowever certainly seemed to me to deserve the preference, and for the following reasons.
In settling tbe text I aimed at a reasonable eclecticism, such as under similar circumstances is practised and sanctioned by tbe most competent critics. Everyone who bas entered, however sligbtly, into tlie investigatiou of the text of classical authors, is aware to wbat an extent tbis method is followed, from tbe Metamorpboses of Ovid, and almost tbrougbout tlie wbole series of lyrics.
In tbe same way witb the other authors we are seldom able to follow implicitly the guidance of one MS.
Applying tbis to our case, our first result is tbe negative one: For the treatise 'De Composicione' we have — quite apart from tbe self-evident minor mislakes of scribes — no authentie MS. to follow.
Our already expressed preference for MS. A is not inconsistent with tliis fact.
Both for external and internal reasons, the superiority of this MS. appears to me of equal certainly with our negative dictum.
First and foremost, there is the comparatively clear, firm and scholavly handwriting which can seldom be misread, and which contrasts favourably with the version Pr rl 46, 24, or countless otber MSS. which migbt be named. We bave to acknowledge the liberality of the Society in affording the members an opportunity of judging for tbemselves of tbis first MS., by means of the fac- simile of its first page appended to the present volume.
Everyone Avho lias had to do with the recklessly careless scribbling so common with 15th Century scribes, will appreciate the evenness and firmness of this writing.
In addition to this good quality, there is a degree of intelligence traceable in the copying itself, of which we become
1NTK0DUCTI0N.
XI
conscious only in the course of careful study of the MS. but which tlien becomes plainly evident.
It appears in the headings and the dates so frequently given by this scribe (compare our adnotatio critica and the description of the MS. itself).
He does not overlook a single mistake; he strikes out tbe wrong word and adds the proper one.
It is this carefulness in the choice of the original and this eorrectness in copying it which has determined my preference.
It would be futile, as I have said, to count up the readings, numbers have no weight here, but one or two passages taken at random will serve to coufirm what has been stated.
Let us take the very beginning on page 1, 3 of C. P. Pr. : partibus after suis is altogether impossible, for it is evident by the folloAving words cum aliis difjicultatibus, that the author intended to point out a difticulty; but these words form the 'principles' of the composition.
A concrete part as such, cannot be spoken of as a diffi- cultas.
It thus becomes clearer why the gloss 'partibus' has been smuggled in.
A scribe could only imagine a 'composicio ex' partibus.
This mistake is old; we find it in all three MSS. and \ve know tlmt tliey do not copy one another, but it is the more egregious iuasmuch as eex suis partibus qualitativis principiis' has no seuse at all.
A similar sentence we must pass on the following passage where all the MSS. except A read 'Primo materie possibilitas, pre- ciositas sive subtilitas'.
It is needless to say more on this passage; for a discussion of the 'possibilitas' of the composicio of man would be unheard of.
The two important poiuts are the preciositas and the subtilitas as will be explained by the following passage.
The passage 1, 15 'ut materiam, de trinitate, de incarnacione verbi domini et de beatitudine finali' , is interesting aud a good specimen of Wyclifs style. The 'et' which introduces the last word is to be found in A, only.
XII
INTKODUCTION.
This word; so far renioved from classical Latin, and so nearly approaching to modern forms of language is very characteristic of Wyclif.
Compare 3, 22; 11, 15; 11, 18; 12, 12 and many following passages. To avoid being tedious, I will cite only a few more passages in confirmation of what has been said.
The quotation from Augustine 4, 21 ff. will answer our purpose. In A such faults as loqucmnr (5, 5) caused by the mere misplacement of a stroke, and the omission of tlie second in (5, 8), which is often done by Wiclif himself in a similar connexion, — are very common and of minor importance. The other MSS. on the other hand give about fifteen variants, and all differing from the text of A. These of course cannot be treated separately here.
However, we cannot insist too strongly, upon the danger of depending blindly upon A for the construction of our text.
We say nothing of minor mistakes such as in 9, 20 the omission of ad, or worse 9, 23 reliccionem, assumere instead of resolucionem, and reassumere, or 13, 23 the omission of et and simtd.
Where all the other MSS. give a clear meaning as against A, A inust be rejected. This in the case in 14, 4 where the words of Aristotle can be translated only inteUegere aedificare vel texere but where A, contrary to all the other MSS. inserts the meaningless words, demere edicere.
Not to linger too long over this part of the subject I will conclude it by summing up the principles which have been followed in restoring this text:
1. Each Codex deserves careful and independent consideration, as a stemma or connexion between the MSS. could not be traced.
2. MS. A has given the most probable readings of test passages.
3. For this rcason the preference in doubtful passages has been given to A.
4. But arguing from the first principle I have just laid down, it is possible, and even likely, that in some doubtful passages the original text may be represented by B. C. P. or Pr.
Our method of reconstructing the text will be further justified by applying, as we proceed to do, the tests of the "higher criti- cism".
INTRODUCTION.
XIII
The Higher Criticism.
The so-called higher criticisni tries to catch the spirit of a work, to judge of its internal coherence, whether or not every part of it proceeds from the author whose name it bears, to pro- nounce on its scope and aim, to pass sentence on its literary excellence.
The allied general question of genuineness will be treated in the following chapter.
Is the treatise de composicione hominis a systematic work?
Have the originals from which the treatise was compiled been well digested and sifted, has a clear and definite plan been followed in the composition?
All these questions we have to answer by a decisive No. We will first examine the sources of the treatise, that is to say, the foreign material used by Wiclif, and by him acknowledged to he such, either explicitly, or by implication.
It is contrary to all that we know of Wiclifs character, and cannot be proved of him, that he ever claims for himself the intellectual property of another.
Such passages as 34, 2 ff: Sed ne videar ex cerebro proprio tam altam sentenciam ad tempus insolitum ventilare, ecce magna magistri Augustini sentencialis et verbalis decisio etc, are proof, not only of Wiclifs modesty but of the iinmense influence exercised by the authority and the acknowledged credibility of the author, on the formation and composition of the present treatise.
In accordance with this is the enormous number of quotations, which are quite disproportionate to the length of the work.
In this treatise, which might very well by itself have occupied forty pages, about hundred and fifty quotations, some very long, he cites are introduced, making an average of nearly four to a page.
This disproportion is quite without parallel, so far as my knowledge goes of the printed and MS. works of Wiclif.
As the citations form so important a part of the treatise, a few words as to how I have dealt with tliem in editing the text, may not be out of place.
XIV
INTRODUCTION.
1 confess to having fouhd the verifying of these quotations the most tedious and laborious part of my vvork.
The reader who finds references in the notes for every quo- tation from Augustine and Aristotle, and confusions and misquo- tations corrected, can hardly imagine the expenditure of time, labour and patience, which all this involved.
Whole books and treatises had to be read through, in order to discover any possible relation to Wiclif. My pains have been so far revvarded, that every source possibly or probably used by Wiclif has been discovered.
For the verification of the last-quoted passage from Averroes, I am greatly obliged to Professor Freudenthal of Breslau.
One passage only has completely baffled me: — the quotation on the first page from "Prologus 6' Naturalium". For this I have searched in vain for vveeks and months.
I have looked through everything in Vienna, I have written to scholars in Leipzig, Berlin, Bonn, London and Oxford, without being able to obtain or discover the information I required.
May all who find this edition wanting in some respects bear these difficulties in mind.
For quotations from fathers of the church, Migne's reprint was used, for Aristotle the large Paris edition (Didot), as these editions are convenient for use, and are those most generally read, as I have found.
The passages from Aristotle have been given from the original text; this has been necessary from the ambiguity of the Latin version followed by Wiclif.
These sources after all form the real basis of the treatise, as vve shall see still more plainly further on. But it is evident from the first, that this material has not been sufficiently digested to work into a systematic whole, neither is its application in detail satisfactory .
Wiclif is clearest at the beginning, where the argument and terminology are borrowed from Scripture.
But later on we find a definition after Augustine, of Spiritus and its various meanings in the Scripture; ep. ad Pasc. II, 15 (page 105, 21 of our edition) which clearly ought to have follovved
INTRODUCTION.
XV
upon the words : 'Loquendo itaque de anima humana oportet ex jide scripture supponere ipsam. esse spirititm creatum mole indivisibilem. et incorrwptibilem, possibilem per se esse ut angelus (3, 24).
The same disregard for the plan laid down in the introduction is seen hi the long disquisition on homo interior and exterior introduced in page 109. This ought surely to have been mentioned in the scheme, more especially as it was suggested by the words of Augustine (5, 14).
I may be told that it is not for me to dispute with the author about the arrangement of his work.
But what is to be said when Wiclif, after having spoken of the anima (see above), as incorruptibilis possibilis per se esse ut angelus, proceeds to say (speaking of the Aristotelian theory of the soul) uUnde non requiritur (55, 13) aliquod ligamentum, ligans animam cum corpore sicut requireretur, si anima esset res, que posset per se existere" : and then he overthrows all his fundamental assertions with the exclamation: Et ignorancia huius methaphisice de anima fui ego et forte alii mei similes plurimum excecatus, sompnians quod anima et specialiter humana sit res, que poterit a corpore separari. (!)
But these considerations have detained me longer than I originally intended. I only wish to show that we have here rather a conglomeration of various mutually destructive ideas, than a consistently pursued argument: that Wiclif does not attempt to exhaust his material, but only to lay down a few leading principles; — that he is suggestive, rather than conclusive.
From the loose construction of the entire work, it is not surprising to find that the reflections at the end have very little to do with the original subject, and that finally the treatise itself abruptly breaks off.
Two MSS. of minor value add the words cEt sic est finis tractatus de composicione hominis' as if the scribes had sought in vain for a conclusion.
In the best MSS. the treatise is not concluded, and the result of all the internal evidence just now under consideration, is the conviction that the 'tractatus de composicione hominis' is not a literary toork proceeding directly from Wiclifs pen, but that mere
XVI
INTRODTTCTION.
uotes for lectures formed the source of the work as it has come down to us.
This conclusion must have been accepted, even had we no further arguments to support it than those just given. However this is happily not the case.
In the tractate itself a passage occurs, which would have no raeaning at all, except as spoken to a crowed audience in the lecture-room of a univorsity.
Wiclif says at the beginning of the fourth chapter (cf. page 53, 11'): quod communis scola hodie audiens loqui de anima vel
formis aliis quibuscunque concipit, ideo premittenda est, ratio
quiditatis anime in communi.
On examination of the context it might perhaps be urged, that the grammatical construction is defective, and tliat the readings of the other MSS. are of doubtful authority.
But in the words communis scola hodie audiens all the MSS. agree, and these words are sufficient to decide the matter.
We have evidently before us a treatise written down by some scholar as it came from the Master's lips, a revision by Wiclif himself being of course out of the question.
Thus we have before us the living word with its merits and its drawbacks alike.
No one can fail to observe in the work before us, the keen- ness in argument, the power of expression, and sometimes even an exaltation of style which is rare with Wiclif; nor on the other hand, that inequality and want of composition of which I have spoken above.
IV. The Question of Genuineness.
Intimately connected witrh the critical investigation of our treatise, is the question of its authenticity ; indeed, the latter may almost be said to be included in the former.
External evidence for the genuineness of "de composicione" has been carefully collected by Shirley and others.
The catalogues published by Buddensieg (Pol. W. I, LIX pp.) may be referred to.
INTKODUCTION.
XVII
But as external evidence may easily rest upon a confusion — a very interesting instance of which has been brought forward by Buddensieg (De Christo et adv. suo Antichristo, separate edition p. 20), I prefer to rely mainly in questions of genuineness upon internal evidence.
Certainly this is a little difficult in the present case.
The controversial Oxford Professor, the reformer, the pope's antagonist who appears so plainly in most of the other works, is not, even by the most attentive reader, to be discovered here.
But if we treat the question psychologically — if in the learn- ingr and the abundance of ideas, common to the whole of Wiclifs writings, we see evidence of a wide education; if the proverbiallv extensive biblical knowledge of the doctor evangelicus points to early studies in this direction, if, lastly a manhood of strong and sustained confiict implies a youth of earnestness and self-restraint, then in every page of this work we see Wiclif before us.
Whether we stand amazed at the accumulated stores of learn- ing from every field of human knowledge, or marvel at the mastery here displayed of the entire Bible, or admire the modesty evinced is such a passage as that quoted already (34, 2), the same per- sonality is before us.
As one cannot paint with words, so is it impossible by the most elaborate argument to identify one writer with another.
But anyone who, with the author of the unquestionably genuine works before his mind, will carefully read through this treatise "de composicione", will discover and recognize his old acquaintance.
V. Date of composition.
In what has already been said, I have almost anticipated the subject of this section. In one word, we see before us the youthful Wiclif fresh from the studies of the university; their results are still clear and vivid before his mind, but this accumulated material has not yet been thoroughly digested and sifted.
Throughout the treatise we do not find a single historical allusion, such as woidd enable us to rix its date with exactncss.
ii
XVIII
1NTK0DUCTI0N.
Observatipna such as those 011 p. 74, 14 of course do not help us.
On the whole, we may conjecture with some probability that Wiclif delivered his lectures, not indeed before the completion of his studies, but just after obtaining his honourable post at Balliol College.
This took place (as we know) shortly before 1360.
lt is possible and even likely, that Wiclif had planned and collccted material for this work before this date, but no proof of this can be gleaned either from the work itself, or from other sources.
All that is certain is, that the treatise as it stands is a product of his professorial years, and therefore cannot be dated much earlier than 1360.
VI. The intrinsic value of the treatise.
In the last place, a few words must be said as to the intrinsic merit of the work, and of its value from the poiut of view of Wiclifian research.
Keference lias already been made to the impossibility, in the present state of our literature, and that of the philosophical works in particular, of gaining more than a partial view of Wiclifs intellectual position.
This difticulty presses the more heavilv liere, in that our treatise is of almost exclusively philosophic interest. Any one reading it in order to gain new Iight on Wiclif as reformer xax' i£,o%rjv will be disappointed.
The great turning point in Wiclifs views on the church, its liead and its members was yet far off at the time when our treatise was written.
But if it be true that human development, like every other, and in an eminent degree, is subject to the law of causatiou, this work is not without its bearing upon that which it is Wiclifs great distiuction to have accomplished. The tract "de composicione" does not indeed show us how the reformer arose, but it is one amongst the sources of our knowledge as to how he became a reformer.
INTKODUCTION.
XIX
We here catch sight of the vast philosophic substratum which Kes at the i*oot of Wiclifs literary activity, as of his intellectual influence in general. The fulness and clearness with which this philosophic basis displays itself is quite extraordinary in a work of this compass.
At the same time the language is simple and direct, and is often characterised by a touching warmth and sincerity, which shows that the author did not aim at displaying his knowledge, profound and extended as it was.
I have purposely made the index at the end as full as possible, that Wiclifs great erudition at this early period of his life may be readily perceived.
The passages on anima, corpus, homo, form by themselves almost a compendium of the anthropological science of those times.
The quotations from Scripture show a perfect familiai-ity with the Bible: in Aristotle and his commentators, particularly Augustine, Wiclif he is versed beyond almost all his contemporaries.
But the admiration which this treatise calls forth in the reader, is not unmingled with a certain sense of disappointment.
Wiclifs feeling of the grandeur and sublimity of Holy Scrip- ture was most enthusiastic: it is well known how in his early years the future Doctor Evangelicus protested against the onesided pro- minence accorded to the scholastic system, and it adds not a little to the interest of our treatise that we find in it distinct traces of this antagonism, 'Intendo ut regule tam verbis quam sensibus scriphire sacre canonice', he says at the very beginning.
But the endeavour to harmonize the Aristotelian psychology with Christian dogma bears in itself the stamp of impossibility and such an undertaking is doomed to failure from the first.
Wiclif occasionally becomes conscious of this disagreement and from this consciousness many a doubt results, to which also he gives expression.
This conflict appears in our short pamphlet just as it does in the great phases of the reformer's life.
Whether it be one scientific principle that clashes with another, whether it be, as later in Wiclifs life, that dogma comes into collision with a man's own nobler intuitions, in either case the
XX
INTRODUCTION.
conflict is always full of significance, an<l a great factor in intellec- tual progress.
Sucli conflict is the peculiar heritage and privilege of the Teutonic race; and for this reason also the work before us is not without value as being a monument of our national spirit.
In conclusion, it remains for me to fulfil the agreeable task of thanking very heartily all those who have taken part in the publication of this work.
My thanks are due in the tirst place to Professor Wilhelm von Hartel, whom I beg kindly to accept the dedication of this volume. In him I have the rare good fortune to find at once a master, a teacher and a fatherly friend.
I owe to him my introduction to the leading members of the Wiclif Society, and I have to thank him also for most valuable help in my present undertaking. To the expi-ession of my gratitude I would add that of my hope that good work in the future may result from the relation that exists between my venerated master and myself.
The directors of the Prague University Library, and those of the Vienna Imperial and Royal Library have materially aided me by allowing me the use of MSS. Hofrath Dr. E. von Birk and Scriptor Dr. Goedlin von Tiefenau in particular have given me much help and encouragement in my work.
In the verification of some of the passages of Averroes I have received very kind help from Professor Freudenthal of Breslau.
The consideration shown by the Committee of the Wiclif Society for its editors is so well known and has been so often experienced that it seems almost superfluous to allude to it here.
Nevertheless I cannot help expressing my own obligations to the honoured Director of the Society, Dr. F. J. Furnivall, for all the assistance and encouragement he has given me during the last five years. For corrections of the text of this edition and for the translation of the side notes I am indebted to Mr. F. D. Matthew.
Madrid, Spring 1887.
R. Beer.
A fol. CAP. I.
38"
Tria movent me tractare materiam de compo- Three motives
. . . .. • .... for writinir the
sicione liominis ex suis quahtativis pnncipns cum 'De composi-
i.. i 'i • • cione bominis':
alns ditncultatibus, que lsti matene sunt an- l. importance
-p, . . ••. ■ i •!• !ul<' subtlety of
5 nexe. xrimo matene preciositas sive subtihtas, the subject. quam maxime decet philosophum tam naturalem quam moralem cognoscere. Unde in prologo Gu naturalium significanter dicitur: 'Indignum est, ut illam partem sui, qua liomo est sciens, nesciat 10 et illud, per quod est intellectualis, ipse racione non comprehendat. Quomodo enim iam se vel deum potest diligere, cum illud, quod in se est melius, convincitur ignorare'. Secundo, quia in noticia huius 2- Tbe know-
1 . 1 ! . ! . . ledffe of this
matene est clavis vel hostium ad secreciores arti- matter ia the
, _ . . . , . . ... . introduction to
15 culos ndei, ut materiam de trinitate, de incarnacione tneinoreooscure
- . . . . - , ■ t r* 1*1 ... articles of faith.
verbi domini et de beatitudine nnah hominis, intro- ductorie cognoscendum. Nam in symbolo Atlia- nasii et crebrius in sentenciis Augustini vere dicitur, quod sicut anima racionalis et caro unus est homo,
Lin. 7 prologo naturaHuin signijicavisse videtur WicUf 'Prooeminm Arerrois in Uhros Physicorum' verha vero com- memorata in edd. non inveniunlur.
Incipit tractatus M'' Jo. Wi- de composicione hominis doctoris evangelici capitolum prhrram in margine superiore ruhro colore A.
Tri.a — hominis postea suppletum esl in P. post suis
addunt partibus C P Pr. qnalificatis P. 4. 5. anexe A. H.post materie addunt possibilitas 1? C 1' Pr, preciositas in textuomisit, in margine signo addito adiecit P. 7. XII' C Pr. 9. securj dum IV. qua et est om. P. 10. id 1? C. intellectualiter B. 12. i«l BPr. 10. et om. B C P Pr. 16. 17. reductorie B.
1
2
JOHAKKIS WICLIF.
[CAP. I.
ita deus et homo unus est Cristus. Non sapit hoc omnibus exemplum, sed pocius inducit in- firmos in heresim, cum credunt naturam divinara qualitative cum corpore Cristi componere, sicut anima humana qualitative componit cum corpore ■> ad hominem perfectum finaliter integrandum. Et liinc de Cristo diverse hereses pullulaverunt, ut hii, quod Cristus non est homo, sed deitas assumpsit corpus fantasticum tanquara motrix, hii, quod non componitur ex corpore et anima, cum deitas sup-i'» pleat vicem anirae corpori copulata, et per conse- quens non est homo, sed pure deitas, apparens in forma visibili, sicut olim in vetere testamento. Et tercii, quod Cristus est pure et univoce homo cum aliis, cum pure componitur ex corpore et anima sinei "> natura increata ypostatice assumente, et sic de raultis erroribus, quos omnes elidit ista proposicio: sicut anima racionalis et caro unus est homo et cetera 3. And it leads katholice intellecta. Tercio, quia antecedit ad tracta-
up to the trea- 1 • , on
tise on '<io- tum humam dommn, cum relacio non potest co- w
minium buma- . . . . . .. ■■ . . -yr
nura1 since we gnosci, nisi per noticiam sui pnncipn subiectivi. l\ec
cannot know " 1 +
how man ruies sciri potest, quomodo homo naturaliter aommetur
or serves until r ..... • i t_ j. * "t
we know the atque serviat sibi lpsi, et sic habeat omnia sicut
double nature, 1 - . . ,
in which service scriptura sacra frequenter edocet, nisi precognoscatur,
and dominion * , .,
mect in man. quomodo homo est duarum naturarum utraque, 25 secundum quas relacio servitutis et dominii in eodem supposito congregantur. Nec aliter videtur michi posse exprimi luculenter, quomodo homines
19. c/. pag. 1 Hn. 19 sq.
1. Nec P Pr. 2. hominibus Pr. 5. componit cuui corpore nm. Pr. 8. posl sed addunl qnod B C P Pr. divinitas A. 13. 14. Et liii tercii C, tercii Pr, Et hii quod P. 18. unus est homo ojii. A. post homo 'ita deus et homo unus est cristus katholice intellecta' in margine altera manns cod. Pr. 22. qnod CPr. 23. sepe P. 24. postcognoscatnr P. 25. homo m margine suppl. P. 27. cognoscuntur, 9n marg. congregantur A, cognoscatur in m. P, congregato Pr.
CAP. I ]
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
dominantur pariter cum angelis, nisi prccognito, super quibus secundum corpus et super quibus secun- dum animam dominantur.
Ista ergo philosophia est necessaria ad cogno- tms phiiosophy
0 t 0 is necessary for
r> scendum vicia et virtutes, beatitudines atque penas knowing every
' 1 1 other truth;
et breviter via est vel annexum necessarium ad quic- a»d since no
other truth has
quam aliud debite cognoscendum. Et preter hec been so much
. . . ^ . . mistaken by the
omnia non occurrit micbi quevis alia famosa veritas, modems, it is
1 . needful to op-
in qua moderniores doctores tantum exorbitant a pose their
1 ... . errors, and that
lOscriptura ac sanctis antiquis doctoribus et per con- i>y keepingtotbe
1 m ~ i • • II words and mean-
sequens a semita veritatis; et modo spissius pullu- i-gof Hoiy lant instancie, quibus acuciores moderni videntur illam antiquam sentenciam impugnare. Ideo videtur impresenciarum plus predictis instanciis necessarium
lSobviare: Semper tamen secundum professionem fac- tam superius intendo ut regule tam verbis quam sensibus scripture sacre canonice, quia revera priores pbilosophantes istam regulam postponentes fuerant specialiter in materia de animaambigui etper-
39" plexi, posteriores vero | eodem abducti devio, fuerunt patenter multis erroribus intricati, ut patet de Alexandro, Avincenna et Algazele cum suis sequaci- bus, ut in sequentibus ostendetur.
Loquendo itaque de anima humana oportet ex The hunian soul
- 1 1 is 1. A created
25fide scripture supponere ipsam esse spiritum creatum sP>rit. iu<i'-
1. pariter om. A. postcognito P. 2. corpus et super
quibus secundum in marg, alia manus swppl. A. 3. dominentur P Pr. 4. Et ista B C. 5. beatitudines om. B C, et beati- tudines P. 6. breviter via vel, wd vel ab. a. m. A, via est
(est in m.) P, medium anexum Pr, via vel post occurrit miclii praehet C. 9. in tantum P. 12. accuciores B P, ac-
cusatores C. 14. inpresenti eorum A, inpresencia B P Pr,
plus erasum wi Pr, plus necessarium in predictis instanciis instare sive obviare P. 16. amitendo corr. in inintendo B, inintendo P, mitendo (m cra.i.) Pr. 17. sentenciis P. katliolice Pr, katholice canonice C. 19. fuerunt C P Pr. 20. abducti fuerant in istis erroribus intricati Pr. 22. regule C }>ro Alga/.ele 25. scrip- ture omiUtmt B C Pr, ante loquendo lin. 24 scriptura ponit A.
1*
4 .TOHANNIS WICLIF. [cap. I
visibie,imi)erisii- mole indivisibilem et incorruptibilem, possibilem per
able, and which ■ 1 1 r
csn exut by se esse ut angelus. Secundo suppono, quod 111 i spiritui
2. it is unitabie per se conveniat, quod sit unibilis corpori consti-
to the body. r i . . *i .
3. This compo-tuendo personam hominis. Et tercio capiatur cum
sition ielike that , ' m m m m
of matter and istis ex supposicione, quod sicut in corpore mani-
form in inani- 11 . .
mate essence. mato eadem essencia est matena, forma et compo- in this union, sicio earundem, sic in composicione hominis est
peisonality is the 1
two parts and eadem persona corpus spiritus et connexio utriusque
their com- m 11 * f
bination, as, in vel natura integra resultans ex ambobus. Quamvis
an inanimate . m m m
body, the autem istud sit multis nedum inevidens, sed incredi-io
essenc.e is matter
and foim and bile, potest tamen lntellectus illud capere, cum pre-
tbeir result. .., i . i n% ■ t» •
cipui doctores ecclesie hoc afnrment. Ponit enim Augustinus in dyalogo ad Felicianum et Anshelmus in de incarnacione verbi 7° ca°, quod sicut suprema essencia vel natura est trium naturarum singula, 15 sic in materia de incarnaeione eadem persona est trium naturarum incommunicancium singula, ut natura divina, anima atque caro. Et per idem intelligendum est, quod idem homo sit anima caro et unio earundem. 20 Appeai to the Unde Augustinus XIII de civitate dei capitulo 24°
authority uf 8t. ... . i - i 1 • tt
Augustine. exphcat istam sentenciam sub lins verhis: Hoc
1. De lola hac disquisitione cf. Trialny. II, 4, Lechl. p. 87 sq. 13. Augitst. ad Felic. cap. 12. cf. Migne XLII, 1107. Ansel- mus dc inc. verbi. cap. G fnon 7) cf. MUjne CLYIII, 27,8 aq., •21. August. de civ. dei XIII, 24, 2. (Migne XLI, 399 sq., Dojnbrn-t2 1, 593 sq) Hoc quirlcm vemm esl, qudd non totus homn, sed }>ars melior hnminis anima esl, nec lotus homo corpus, sed inferior hnminis pars est; sed cum est utrumque coniunctum simul, hahet hominis nnmen; quod tamen et sinrpda non amittunt, etiam cum de sifiguJAs Inquimur. Quis enim dicere prnhibetur cntidiani qnadam /cqe sermonis: Ilnmn i/le defunctus est ef nnnc in requie est vel in poenis, cufn de animct
xn/u poSStt Imc dici, e/ : I/ln aut illn Incn hnmn i/le sepultU8 est,
1. mobilem et indivisilem C P Pr. 4. Et nm. B C.
7. eorundem A B. est om. Pr. 8. et om. Pr. corpua
et spiritns P. 12. affirmant Pr. eciam pro enim P.
14. prima B C P Pr. 19. intellegibile B C P Pr.
CAP. 1.1
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
5
quiden) verum est, quod nou totus homo, sed pars melior anima est, nec totus hoino corpus, cuin sit pars inferior honiinis; sed cum coniunguntur siniul utrumque habet noinen hominis; quod tainen 5 singula non aniittunt, cuni de singulis loquimur. Quis euiin comunissima quadam lege sermonis prohibetur dicere: Iste homo defunctus est nunc in requie vel in penis, cum tamen de aninia sola potest hoc dici; et: In isto loco sepultus est, cum hoc de
losolo corpore possit intelligi? An dicimus scripturam divinam sic loqui non solere? Ymo vero illa iu nobis ita hoc attestatur, ut cum hoc duo coniuncta suut, singula hominis vocabulo apellet, aniniam interiorem hominem, corpus autem exteriorem hominem vocans,
15 cum tamen non sunt duo homiues, sed utrumque simul sit unus homo'. Hec Augustinus.
Ecce quod extanti doctoris testimonio credi potest tercia supposicio, donec inferius loco suo racionibus et auctoritatibus fulciatur.
20 lstis primo suppositis, ut eorum probacio melius The i^son of
111 1 man ia the base
explicetur, danda est primo posicio, secundo instan- f01' soul> body-
. , . . .... . 311,1 "le «alure
ciarum solucio et tercio probacio posicionis. Prirno formeu of |liern supposita sentencia de Universalibus intelligamus, quod persona liominis est basis et fundamentum
cttm hoc uisi dc xolo corpore non possit intellegi? An dicturi sunl sic loipci Scripluram non -so/erc divinam? Immo vero illa itd nobis iu hoc aatestatur, at etiam, cum duo ista con- iuncta sunt ct cicit homo, tamen etiam singula hominis vo- eabulo appeilct, anipiam scilicct interiorem hominem, corpus autem exteriorem hominem voeans, tamquam duo sint homines, cum simul utrumque sit homo unus.
1. unum B. 5. loquemur A. 6. Quamvis C P Pr.
communia legis sermonis (om. quadam) Pr, quidem P. 8. in om. A. posset Pr, posset dici (om. hoc) B CP. 10. corpori Pr. 11. eloqui C, sic non loqui solere P Pr. vere C B P Pr. 12. ita om. Pr. 13. appellant Pr. 15. sunt om. P. 20. earum B. 21. secunda C. 22. pro primo (sic) post universafbus habent B C P Pr. 24. de persoaa antc quod add. A.
6
JOIIANNIS WICLIP.
|cap. i.
istis tribus, que sunt anima corpus et natura integra ita, quod sicut essencia materialis cor- porea est prius origine, quam est materia, et per consequens prius quam forma vel natura inte- gra ex eis composita, sic eadem persona homi- 5 nis est prius quam anima sua et per consequens prius, quam corpus suum vel natura ex biis prin- Distinction of cipiis integrata. Et potest fieri ad lioc evidencia
tlie form-giving ..•,/■ 1
eiement : Formft, topica, matena et torma sunt elementa corpons arceptingoue: maxime distancia in natura; sed materia potest in-10
Materia. (In ado- .. -, j
•luatenes» of duere diversas formas, manendo eadem res, quia
the Platouic , . • m 1 'i.
doctdne: eadem communis essencia. Ergo cum hoe sit per-
T'j0E' E?ov'feccionis forma, potest induere diversas materias, xoiouxo.) ' 1 m
manendo eadem essencia, quod potissime verifi- caretur de hoinine vel eius anima. Sicut igitur eadem 15 essencia materialis manct continue nunc ignis, nunc aqua et sic de ceteris speciebus: sic idem spiritus, qui est eadem essencia vel persona hominis, potest nunc materiari isto corpore nunc illo, manens con- tinue idem in numero. Et sic et in corporibus in- 20 animatis materia est proxima post essenciam, quia essencia non potest esse, nisi fuerit materia, sed ut materia dicitur ad aliquid; quia, ut materia est essen- cia in potencia ad formam, sic in suprema | naturaA 39b corporea sublunari forma est prius, quam materia-25 respectu eiusdem persone spiritus sive essencie spiritualis; oportet enim materiam posse fluere et advenire eidem homini in numero sine possibili fluxu eiusdem forme, sicut in corporibus iuanimatis forma fluit et advenit eidem essencie sine possibili30 fluxu materie, compositum autem tenet gradum ultimum in utrisque.
20.sicet//a/M sicut libri. 22.esset (om.potest)B. utfueritPr. 24. in om. A B P. 27. posse om. Pr. 28. advenire ad horninem Pr.
29. eiusdem om B C P Pr. persone forme (persone del.)A, forme B C P Pr. post sicut addunt enim C Pr, sicut postea in m. suppl.Y.
30. posi eidem add. scilicet C. 31. fluxui C composicio B C.
CAP. I.J
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
7
In hoc enim excellit suprema forma subluuaris Korm exceu
• . -, . luatter, in that it
lutnnseca materiam primam, quod ipsa potest manere can exist uy
. . -, ' . iteelf.
sine composicione cum corpore, sed matena non potest mauere nisi componens cum forma, eo, quod 5a forma accipit quiditatem et est pure passiva; sed omuis talis forma quodammodo est activa. Ideo forma simpliciter est perfeccior quam materia; sed utrobique sunt gradus plurium. Nam sicut est materia infima, media et suprema, sic de formis, lointer quas anima iutellectiva tenet gradum per- fectissimum [inter omnes formas], que sunt de consideratioue pliilosoplii naturalis, ut patet ex 2° Phisicorum et 4°.
Ista enim de lege nature requirit spiritus corpus as tha word
. . . . . combines vnth
lo organicum, ut creetur, et lnnc contrahit corpons man, so spirit
-, -, ,. with body. Ke-
passiones, ut puta, quod corpon quadam naturalitate peated
... . . .. .. ... . distiuction of
athcitur, cum sit corpon persoualiter unibihs sicut form-giving and verbum homini, ut ex fide supponitur pro presenti. Et eiemen/m' this
i •!! . . . . . composition.
patet, quod ule spintus est anima pnma maxime 20 iuter formas sublunares elong-atus et eciam, quia illa solum passiva, ista plurimum est activa. Illa conservatur, cognoscitur et in specie reponitur per formam, hec conservat cognoscit et in specie saltem x-eponit finaliter omnes materias sublunares, et tamen •25 est inter illas tanta connexio, nedum quod eadeni persona sit eadem essencia, materia prima et anima, sed quod ille essencie propter se reciproce adordi- nantur. Totam enim massam materie sublunaris creavit deus in principio temporis, ut secundum 30 proporcionem debitam singillatim pro suo tempore
1. tamen B C P Pr. 6. post forma add. eo quod C. 8. ubi- que C. 9. et sic B C. 14. spiritus addidi cf. Un. /.''.
16. per se naturalitcr P Tr. 13 pro verbum homini ut pvaebet lioc A verbum — ut in marg. swppl. P, verbum om. B. suppono P. 19. est om. P Pr. maximc tbrmaruni sublunarium B P, et eciam ovi. A. 22. conservatur om. P. 23. cognotum A B C P 26. materie prime B C P I'r. 30. proposicionem P
8
.IOIIANNI.S WICLIF
[CAP. L
crearet animas et alias fonnas, que illis spiritibus subserviant et denium impleta proporcione niultitu- dinis animaruni ad multitudinem inaterie, ut mundus et celestis Jerusalem constituatur in sua perfeccione ultima; tunc enim erit finis, cessabit mixtorum £> eiie- 5 racio, cum sit medium ad numerum illoruin spiri- tuum adquirendum; patet ista sentencia in parte secunda Pliisicorum capitulo 4". Thehumaniutei- ftt hinc dixerunt sapienciores pliilosophancium,
lect 18 creatod on _ 1 .
the oonfines of quod intellectus humanus creatus est in orizonte eterni- 10
the eternal and ....
the temporai, tatis, quia in conhnio rerum eternaruni et teniporaliuin,
resanline on the . . . . . .....
one sido things secun (1 um nitenorem iacieni respiciens sensibilia et
of sense, on the .
other tbings ofsecundum supremam partem animi respiciens intel-
eternity ...... . . *
(cp.piaton, rhai- lectibuia et eterna; et sic secundutn racionem rerum
dros), . . . .
sensitivaruin et vitam corporeain est sub orizonte 15 rerum intellectibilium, conversans cum corpore sensibili secundum peryoduin temporalem, et secun- dum mentem velatur a sensibilibus et vivit in ewuiu Difierence te- cum substanciis scmpiternis. Et patet, quante differt
tweeu the . . . ... n • • l
. reated and iste spintus creatus a sjiiritu mcreato. 1 riino 111 hoc, 20
uuireated spirit. .. . , . .....
l.Theoue is the quod uiius est prniia creatnx cssencia et alius sibi sence^ the^otiier accidentalis, quia deo adherens et multipliciter varia-
aciideutal to it ; , ... . „ i • l i
a. The first is bilis secuntluni sub et supra. becundo rn lioc, quod
self existent, the . . • -i • i i-
other has acci- pnus est ens ex se, verbuin, et quidquid est melius
dentally all it .... „ .
has. esse snnpliciter quam non esse. (Jreatus autem spi- 2o
8. Perperu iti citatur Aristot. Phys. ausc. II, 4, qno in cajtite agitur de forluna ef. casu, cf. ed. Paris, II, 265 sq. 10. <f. Triahij. ed. Lechl. 227. 24. Triatmj. 40.
1. caret B. 2. subservirent B, sttbservieiit D. 5. erit rinis. Tune enim libri, transposui. 6. 7. spirituum om. Pr.
8. secundo A. 18. speeilibus B P. 21. essencia om. C P Pr, essencie A. 23. secundum om. B C P Pr. 21. priraa
B C P Pr. quodquid B Pr. est iu eius esse secundo autem a suo domino B, lnelius esse quam simpliciter quam (sicj non esse. Secundo autem (in manj. creatus propter) a domino suo habet P, 3" autem (in manj. creatus spiritus) a suo domino acci- dentaliter quidquid habet Pr, Secundo in hoc quam non esse bis pouitetpraelerea verba secuudo autema suo domiiio habetaeZcZ C.
cap. [.] ])E COMPOSICIONE HOMINIS.
9
ritus a suo doinino habet accidentaliter quidquid habet. Et ut breviter dicam, nec mens creata, nec humanum organon sufficeret ad earum plenas difFe- rencias explicare. Ideo tercio nimirum, si spiritus 3. The uncre*ted
.... spirit is above
5 increatus est supra leges nature sinjnuas, spiritus the lawa of na-
. . . , . ture, the other
autem creatus subiacet legibus creature; et hinc is subject to , .. . ... . ... . tUcm.
verbum divmum dicitur signincanter active assumere
sibi corpus, spiritus autem humanus non sic, sed
corpori, quod deus eterno consilio disponit a suo
10 creatore ypostatice copulari; et hinc propter dispo-
sicionem precedentem suam essenciam non potest
indifferenter cuicumque, quod gratis eligeret, copulari;
40" sed stat | in suis limitibus passive dispositis, secundum
quod natura creatrix limitaverit sibi regulari. Nec God did not
, , . . , i' i eroate spirit of
15 credendum est ex lstis, quod pure naturaliter de neccssity, but ot
, .... -, his pcrfectly
potencia materiae deus producit spintum, sed eque free-wiii, as be libere contradictorie contingenter, sicut producit creatures. mundum vel angelum aut quamcunquc aliani crea- turam. Verumtamen utrobique se necessitat ipsum
20 ad efficieiidum quamlibet creaturam non necessitate coaccionis superioris limitacionis vel quomodolibet opposita libertati; et ideo est longe liberior, quam spiritus creatus, qui non potest post corporis natu- lalis resolucionem libere corpus reassumere quod-
25 cunque et quandocunque voluerit, sed in omnibus istis subiacet divinis legibus secuudum eius limita- cionem et mocionem, quam non potest transcendere.
Et sic ex illo dicto veritatis Joh. 10°, 18. 'Potestatem habeo ponendi animam meam et iterum sumendi
30 eam' ponit Augustinus Omilia 47a, quod ille natu-
28. Jo. 10, 18. 30. August. tract. iu ev. Joann.
XLVII 10, 11 (Migne XXXV, 1738 sq.J.
1. accidentaliter om. Pr. 2. dicatur BCPPr. 7. sigui-
ficanter om. B P Pr. 11. non potest om. B C. 12. eli-
geret B C. 15. persone B C P Pr. 18. vel B C. 20. ad
om. A non om. li C. 24 relicciontm, assumere A.
II»
JOHANNIS WICLIF,
[OAP. I.
ralis dei filius, qui potest hoc, est spiritus increatus: Honio, inquit, habet potestatem poncndi auimam suam, cuni beatus Petrus dicat Joh. 13°, 37 'animam meam pono pro te', quod et salvator confirmat idem dicens honio est 'spiritus vadens et non rediens' eto prima Joli. 3° 'Et nos debemus pro fratribus animas ponere'. Et cum lioino sit spiritus vadens et non rediens, non potest ex se, sed ex deo liniitante et monente in die iudicii vel alias limitato corpori ypostatice copulari et non potest proprie illud assu- io mere. In hoc ergo stat sensus istius opinionis, quia eadem persona hominis est corpus, quod est altera pars compositi, est iterum anima et est tercio natura composita ex ambobus, et sic non tres homines, sed tres nature sunt homo unicus singularis, sicut in 15 materia de corpore inanimato tres nature suut idem supposituin et in materia de trinitate tres persone sunt una essencia. Auawer to ob- Et patet ex dictis de Universalibus quod tales
jections. Iinpos- . . ,.
siwiity of.tne argucie non ponunt in numerum cuin vaudiS20
identiial judg- . .
ment: argumentis: lsta persona nuniana est natura ni-
S is P . ,
s is p, corporea, et ista eadem persona est natura cor- in^alpiication^to porea, ergo natura corporea est natura incor- corporai natur" porea, et ita de similibus quibuscunque, in qui- of man. niedium est commune, vel extraneacio suppo- 25
sicionis terminorum variat sentenciam premissarum, ut directe inferant conclusiones, quas arguentes intenderant; et patet, quomodo ista sentencia natu-
3. Jo. 13, 37. 5. Ps. 70, 30. 6. I. Jo. 3, 10.
1. post A. 2. homo etc A. habeo C. 3. beatus om. C. Joh. om. A B C P. 5. dicens — rediens om. B C, in niary.
add. PPr. 6. Et om. B C P Pr. 9. corporaliter A.
10. potest om. B C P Pr. 15. simpliciter C P. 16. in cor- pore — et iu materia m margine suppl P. 10. po.if universali- bus add. argumentis B C Pr. om P. tales om. C, in manrg.
suppl. Pr. 24. et vere de A. 25. commune cum vel B C
est nunc vel Pr. 28 conclusio modo {jpro quomodo) A.
CAP. 1.1
DK COMro.siClONK 1IOM1N1S.
1 1
ralis <le formis et sciencia logicalis vel methapliisica
de uuiversalibus alludunt sibi reciproee. Nam sicut As every uni-
. versal is eaoh of
natura universalis est quodlibet suoruin suppositoruni ita particuiars, .... . . j so each Partl-
vcl singularium, iun: m lilo commum quodammodo euians aiffereni
. . -. . , . 1it tbingH whicb are
5 uniuntur, sic eadem res smgularts est valde dis- united in the
. • • « . • • same subjeet.
paria, que oninia uniuntur m eodem supposito speciei, Thus every man
.... • has two distiuct
ut quibbet homo est natura spintuahs, cui acciditnatures,spirituai
, . . and corporal
esse animam; est lterum natura vel essencia corpo- (soui and body).
. .,. , | The soul is made
rea, cui accidit csse corpus Iiumanum, et hec duo up of memory,
• , ... . « . tlnderstanding,
io ineommunicabiliter sunt distincta. ii.t est tercio na- and wiii; the
. . body of matter,
tura ex corpore et anuna mtegrata, que distingwatur form and their
... . , . ... union. Thesc
ab utraque et sic, si pnma ventas vebt, quebbet with the com-
. . . . , . . plete nature
persona nonnnis, cum sit nomo mteger sex et divi- make seven, the
, . - tirst perfect
sim et sic prunus periectus numerus sublunans. JNam uuiuber.
15 racione anime cst tria, scilicet memoria, racio et voluntas; et racione corporis, quod est altera pars compositi qualitativa, videtur eciam sicut anima supposita esse tria, scilicet materia, forma et earum connexio. Septimo autem, tamquam scptimo die pro-
20duceionis materiarum mundi, deus quiescens f in sin- gulariter ac mirabiliter novo liomine domino nostro Jesu Cristo, qui cum ad ista sex sit creatrix essen- cia, erit septem et per consequens omnes vices crea- ture beatificabiles in se tam efficaciter beatiticaus
25 quam eciam obiective. Nec est negandum, quin omnis persona liominis sit tres nature, due incom- plete et tercia integra; verumptamen omnes ille tres sunt solum sex res, quarum quelibet est persona.
1. est B C. 3. snppositorum vel om. B. 5. con-
veniunt C. 5. 6. disparis B. 8. esse animam — essencia corporea m suppl. Pr. 9. et B. 12. et sic quiditas
piima velit B, sicud veritas si prima velit Pr. 15. scilicet om. C. et om. A. 17. qualitativa om. A. 18. compositi B. 19. autem om. A 15. 20. materia et forma C P Pr, maioris (/»•0 materiarum) C. 20. 21. insignatis et B P, insignatus ac e corr, altera manus cod. Pr. locus corruptus. 22. sit om. A C PPr. 23. erunt A C. 28. solum om. P Pr.
12
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. I.
AddiDK the three Unde non est inconveniens sed consequens, quod
naturcs spiritnal, . ....
materiai aud m uuinero materiahter I dicto tria sunt G et 7 et sicA 40b
combined, we
gct teu parts of de quohbet nuniero inateriali pennixtiin, sicut patet
man, as in tbe . ' 1
Universe tbere naturahbus loycis, qui ponunt onine continuuni esse
are ten genera , *
(cp. Auifastine coniunctun suas partes mteyre coniponentes: personas
De civ. Dei XX, . , . .
23, i). autem communis ad lsta non ponit cum eis in nunieruin, sicut nec natura integra ponit in nume- rum cuin illis duobus trinariis, que qualitative con- stituunt ipsam totam. Non igitur obest predictis, sed sequitur ex eisdem, quod omnis honio, sicutio et tota universitas, sit numeris denarius et non plura; honio enim est tres nature, sex res duarum naturarum incommunicancium et una persona com- inuuis singularis, et tota universitas est decein genera, que sunt omnia create essencie. Priucipia autem 15 generuin, sicut et partes qualitative substancie, sunt per reduccionem et pcr accidens in genere vel specie eo, quoil sunt principia vel partes qualitative unite ypostatice per se iu individuo eius speciei.
Distinction of Quod auteui iste tres nature distingwantur ab in- 20 ture^Tbe .spfri- vicem, sic videbitur. Nam spiritus creatus, qui est
tiu!eUetcltuails anima honiinis, videtur tani patenter distinctus esse be^autud^giving a materiali essencia, quod inter omnes creaturas form ctc. videntur niaxime distare ab invicem, cum uua sit
res spiritualis intellectiva, beatificabilis et infor- 25 mativa corporis, nulli preter deum subicibilis, per
.r, , totum corpus niultiplicata ac mole indivisibilis. Essen-
Ibe corporal ' r
nature just tbe cj;i ;lutein corporea est omniquaque condicionis op-
contrary: uot 1 ^ i ~
remoteCfra1' Posite> quia materia prinia est primo corporalis, miuiine tbrouguouf^pas ~9£P$*a) a beaiificacione maxinie elongata, non in- 30 sive etc. formata, sed informabilis, cuiuscunque forme substan- cialis vel accidentalis corporee subiectiva et per consequens ab omni agente passibilis, non potens
3. permixlo A. 11. binarius B C. 14. cui accidit esse animam posl singularis in textu A, in martj. P. 10. liuius
B C P Pr. 25. intellectiva el et om. B C P Pr. 29. materia prima om. B C, priino om. P Pr.
cap. I.] DE COMPOSICIONE PTOMINIS.
13
multiplicari, cum sit inseparabiliter mole magna, fundamentum situs et cuiuscunque distensionis cor- poree. Unde si tot et tante differencie non sufficiunt istas distingwere abinvicem a maiori, ego nescio, 5 quomodo aliqua distingwuntur abinvicem.
Quantum ad naturam autem ex istis duabus The nature com-
• posed of these
qualitative compositam videtur, quod distingwitur two ditrers not-
r t» • • • ably fiomeither;
notabiliter ab utraque. Primo, quia componitur ex u u the tinai
1 . . • -1 • end, for wliicli
hiis ut partibus qualitativis natura prioribus, et ipsathey areordain-
1 A m 1 ed and is inore
10 est finis, gracia cuius utraque ordinatur; ergo ab exceiient n.an utraque distingwitur : sicut enim metliaphisicus capit per se notum, quod omnis totalis quantitas est maior sui parte, sic universaliter omnis sciencie professor capit tanquam per se notum, quod que-
15 libet res ex qualitativis partibus vel quantitativis composita distingwitur ab eisdem, cum sit finis in ordine causacionis, posterior intencione nature, pre- stancior, quia valore maior. Unde sicut singularis quantitas, si esset pars, parificaretur sue parti in
20omnibus et sic idem esset et non esset, sic natura integra, si esset sui pars integrans, parificaretur sibi in bonitate, causacione et omnibus aliis, et tunc esset pars et non esset pars, et sic idem simul esset et non esset.
25 Item ex attributis nature integre patet idem; nam This is aiso
ii. • r • • shown by the
ipsa mtelligit et facit omnes actus anime propnus et attnbutes of the
. .. . -i complete nature,
verius quam lpsa anima, cum habeat m se duo prin- which has cipia, unde sufficiat per se efficere tales actus. Non th>nk and act,
1. t.amquam (pvo cum) B. 4. a maiori om. R C a minori P. 5. distingwitur C, distingwere, orld. distingwantur P. 7. com- posita B. S. pos/ notabiliter addunt ordinatur P, verum ordi- natur Pr. concluditur B C. 10. et ipse finis gracia B.
14. tanquam om. B. 17. origine A. postei ior B C. 18. sicut, om. B. 19. si esset si esset parifiericaretur B. 20. \it sic B. Sic natura — esset et nou esset om. C. 23. et om A. simul om. A. 25. patet quod natuia ipsa C, idem natara ipsa P Pr. 26. proprias B C. 27. 28. principialia A.
L4
.IOIIANNIS WICLIF
[cap. r.
wiieroasthosoui sic autein altera pars qualificativa: ergo distingwitur.
rannot act nor > . ,
the body think. Unde propter concursum nature corporee et spiri- tuum in capite dicit Philosophus in primo de anima, quod non differt dicere ipsam intellegere, edilicare vel texere; cum ergo natura integra intelligit, wlt 5 et sic de aliis actibus anime, natura autem corporea non sic, cum non habeat de se, unde sic faceret : sequitur, quod notabiliter distingwuntur ab anima, et multo evidencius appari cum ipsa sit divisibilis, palpa- bilis gressibilis et quomodolibet aliter accidenta cor- 10 poree, quomodo non accidentatur vel accidentari potest anima istis. u these three Si non distingwerentur ista tria abinvicem, hoc
were not . . . .
diBtintt,thehody rieret potissime, quia tam corpus quam anima est
vvould be soul, . »11
aud soui hody; eadem res in numero cum llla natura integrata: 15
then the hody M '
wouid think, the sed si hec maneret, sequeretur per ldem, quod
soul walk etc. , .
llla natura corporea mcompleta esset anima et conversim, quia utraque est eadem persona; sicut igitur non sequitur, | hoc corpus est illud, quod est A XV hec anima, igitur hoc corpus est hec anima, ita non 20 sequitur, hoc est corpus illud, quod est hec natura integrata. Et sic de anima non sequitur, quod sit natura integrata, sicut in materia de Universalibus
4. Aristot. de anima J, 4, 12 (III, 43'J, Un. 49 ss. ed. 1'aris.) Tb Srj Ityi-tv uQyifeadai rijv ipv%i/v utwiuv xav ti tig Isyui xijv ipv%rjv vcpaivstv, rj ulxudu jielv. §sXtiov ycto tacag (ii/ "/.hyeiv rijv ipv%ijv }/.fuv rj fiavdavfiv r) diavu- tla&ai, iiXla zuv av& qcotiuv xfj tpQXli-
3. in capito o?n. BC. 4. intellegere dernere, edicere A, intel- legere, edificarc [om. vel texere) B, confer AriatoteUs verhn 5. integra om. B C P, m marg. add. Pr. (i. autem ei eic om. I'». 8. distingwuntur — integia om. B. 9. apparet coni. Matthew.
10. aliter om. B C P Pr. 12. anima. 13. Item si hec non I! C I'. distingwnntur B Tr. abinvicem — numero om A. 10. nrn- aeret libri. 20. anima — quod est hec om. Vr. 21. hec ont. A. 23. Integra A. Et sic — integrata omittunt, igitur lioc corpns est liec natura integrata addunt B C; et sicut A.
CAP. i.] DE COMrOSICIONE HOMINIS.
15
declaratur. Nam si deduccio talis procederet, seque- retur, quod lioc corpus intelligit, et hec anima gradi- tur etc., quia illa est persona, cui accidencia illa for- maliter insunt. Non ergo sequitur, hoc corpus vel shec anima est illud, quod est natura integrata ex cor- pore et anima. Igitur alterum illorum et tota natura taliter integrata, quia ista communis persona est communis ad corpus ad animam et ad naturam per se in genere resultantem, sic, quod persona pro tem- 10 pore potest esse, quo non sit corpus nec anima nec natura integra ex utrisque composita, ut quando post mortem est spiritus; et patet intuenti.
Unde alias declaravi, quod hocnomen homo finitur rhe wora 'm.m
i ... >-v i . is nsed in
m scriptura quadruphciter. (^uandoque pro anima, Seripture in four 15 unde in Genesi primo : "Faciamus hominem ad yma- i. As soui. ginem et similitudinem nostram'; quod autem scriptura ibi per hominem intelligit creatum spiritum, patet per apostolum ad Col. 3°, ubi precipit, quod sint 'induentes novum hominem, qui renovatur in agnicionem dei 2Q secundum ymaginem eius, qui creavit eum', et post probat, quod non est sexus distinccio vel materialis differencia, quoad illum. Et idem sentenciat ad Eph. 4° dicens 'Renovamini, inquit, spiritum mentis vestre'; quamvis enim •homo cuminhonore esset, non 25 intellexit et per inobedienciam similitudinem dei perdidit et sic iumentis factus est similis'. "Verump- tamen permansit hic inquantum homo', ut dicitur in
15. Gen. 1, 26. 18. Col. 3, 10. 23. JEphes. 4, 23. 24. Ps. 48, 13.
1. talis om. Pr, in. m. add. P. 1. 2. sequitur B C P Pr.
2. et om, B C P Pr. 3. etc. om. B C P Pr et c; quia (slc) A. 5. idem C P Pr. quod hec natura A. 8. et 077;. B C P Pr. 10. potest esse om. C Pr ponit esse B, wlt esse P in marg. intuenti
12. intentum B C, intentum P (*ie). 17. intelligit om. A C Pr, :» marg. suppl. P. 21. sexus vel materialis distinccio ad
illum P. 2fi. in ymagine post verumptamen add. A. 27. Ysee C.
16 JOHANNIS WICLIF. [cap. t
psalmo 38°. Ymago enim sensibilis est figura sub- stancie; sed similitudo resultat ex coloribus pictura superadditis; sic spiritus creatus, cum sit essencia vere trina eo ipso, quod est ad ymaginem trinitatis et tunc ad similitudinem dei facta, quando pingiturs virtutibus theoloycis. Non dubium itaque, quin exi- mius Propheta Moyses intelligit per hominem crea- tum spiritum et non corpus, quia adhuc nondum habuit deus liniamenta membrorum, ut homo exte- rior ad similitudinem dei fiat; et illud idem notabi- 10 liter et pulchre deducit Augustinus XII0 de trinitate 7°. Non itaque valet significaciones terminorum con- fingere, nisi possint in scriptura incorrigibili reperiri. 2. As body. Secundo sumitur liomo pro corpore, quod est altera
pars qualitativa compositi ut Joh. primo. 'Verbum 15 caro factum est', licet enim per carnem totus homo sane possit intelligi, ut patet per Augustinum omi- lia 54a Orosii. Katholice tamen et expressius ad
1. Ps. 38, 7. rf. Wiclit", De henedicta incarnatione cap. XIII (ed Harris pag, 225, lin. 7). 11. Aug. De trin. XII 7, 12. iMigiie XLII 1004 sq.) ( — Cnr/l/a/in r/iilppe liirpiler rana exl, qnae npinalur Devm memhrnrum rnrparaliiim lineamentis circumnrrihi alque finiri) et qnnq. 15. Jo. I, 14. 18. Ne- que Oronii exslanl liomiliae, neque Aurjustini in sermone cilato Jiac de re arjitur. Confer vero Auguslini serm. CLXXXVI, 2 (Mirjne XXXVIII, 999). Et quid carn nisi homo? Deinde epislulam (CXL) ad Honoratum IV, 12
(Mii/ne XXXIII, 542 sq.): Neque enim homo Chris/us, aul
non hahuil, animam aut non hahuil rationalem; sed more suo scriptura, ut Christi humilitatem magis ostenderel, ne camis nomen quasi indii/num aliquid refugisse videretur, carnem pro linmine pnsuil : neque enim quia scripliim est, 'Videbit nmnis caro snlu/are Dei' (Isai LII 10) animae ibi
3 snperaddita A, snpperaddit ac Pr. sic spiritus — ymaginem trinitatis om. B. 4. piost vere add. ymagine A. 5. tnnc nm. P. 10. fiat et idem valeret (nm. illud idem — itaqne) Pr, idem nm B, id pulcre et notabiliter C, illud om. P. 12. 13. con- stringere nisi possint A. 14. secundo modo C. 15. pars om. C Pr, qualitativa om A. 17. posset C P Pr.
CAP. I 1
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
17
denotandum exinanicionem et humiliacionem verbi dei intelligitur per carnem corporca essencia dei, que est materia prima propvie nicliil. Sic enim loqui- tur scriptura de carne, ut patet in symbolo Athanasii 5 et alibi crebrius in scriptura, nec refert, cum utraque essencia sit eadem persona. Et hinc dicit apostolus ad Rom. 7°. 'Scio autem, quod non inhabitat in me, hoc est in carne mea, bonum', et primum vocat apostolus hominem interiorem, secundum autem ho-
lOminem exteriorem. Secunda ad Cor. 4° 'Licet', inquit, lis, qui foris est, homo noster corrumpatur, tamen is, qui intus est, liomo renovatur de die in diem; ubi primo patet distinccio per hoc, quod una natura est foris, altera intus, et una fortificatur ad debili-
i5tacionem alterius. Secundo patet, quod utraque natura est incompleta, cum vocatur homo noster. Tercio patet, quod sunt eadem persona, cum noster non distrahit, sed sequitur: Homo noster. Interior ergo liomo, et tantum singulariter exprimitur homo.'
20 Tercio modo accipitur homo pro natura integra, et as the whoie istam significacionem solum acceptant plurimi philoso-
non sunt intcUigendae. Nihil proinde aliud dictum est
'Verhum c ar o f ac tum est' , quam si dicere/ur Filius
Dei filius hominis factus est. — Cf. etiam Aug. enarrat.
in Ps. XXIX, II 1' (Migne XXXVI, 217 in.J, De divers.
Quaest. LXXX 2 (M. XL, 94) De continentia IV 11 (M.
XL 356 in ) De civitat. Dei XIV, II 1 (M. XLI, 404)
iliid. IV 2 (ihid. 408). 3. materia prima proprie nichil
cf. Trialog. II 4, ed. Lechler p. 87. 7. Ad Itom. 7, 18.
Vidg: Scio enim. 9. hominem interiorem ihid . vs. 22.
10. Ad. Cor. II 4, 10, liomo lin. 13 non habet Vulg. •
tatem
1. humilitatem C P Pr. humiliacionem A. 2. intelligetur P, intelligere Pr. corpoream essenciam P Pr. dei om. B C P Pr. 3. enim om. PPr. prope lihri. 5. quod piV cum PPr. 7. habitat P Pr. 9. secundum — exteriorem om. 15, suppl. in m. P Pr. 10. enim post licet add. C P Pr, homo non BC, homo incorrum- patur P Pr. 14. et om. A. 18. interior om. BC.
21. acceptat plurima pars AB
2
18
JOITANNIS WICLIF.
[cAP. I.
phancium dicentes diffinitive, quod est homo animal A racionale, et nec corpus mortuum nec spiritusest|homo. fol. 41 ;>8 tiie person Quarto modo accipitur homopropersonavel pro Bllb-
who is each anrt • •
aii of these stancia, que est quelibet istarura trium naturarum vel
three natnres. , . .
rerum vel eciam omne ens contraccius, quod est aliqua 5 earundem; et isto modo loquitur fides ex testimonio scripture, quod ille homo, qui creavit celum et terram, fuit natus de virgine, conversatus cum homi- nibus, passus, mortuus et sepultus, descendit ad in- feros et ascendit etc Non autem secundum naturam 10 assumptam creavit seculum nec secundum deitatem paeiebatur, nec secundum animam fuit mortuus et sepultus, nec secundum corpus aut aliam naturam integram descendit ad inferos, sed cum eadem persona fuit hec omnia, secundum aliquid feciti.r> unum, et secundum aliud fecit reliquum, sicut optimc congrucbat; et sic loquitur apostolus 2n ad Cor. de se ipso: 'Scio', inquit, 'hominem huiusmodi sive in corpore, sive extra corpus nescio, deus scit, quoniam raptus est in paradisum'. Ecce, quodscivit20 se esse raptum et nescivit se in illo raptu esse se corpusvel animam; idco sequitur, quod scivit se esse commune ad corpus et ad animam. Et ista quadruplex significacio pro intellectu scripturc et arguciis sol- vendis cum diligencia est notanrla. Alias autem sig-25 nificaciones pro sensu mistico de homine potest scrutator ex istis elicere et tantum de introductoria exposicione proposicionis proposite.
17. //. Cor. 12, 3 sq.
2. et om. BCPPr. 3.4. vel pjo substancia om. A. 5. et omne B C. 11. filium pro seculum C Pr. 13. aut
sepultus A. secundum om. P. 15. sit B P Pr. 22. et pro quod A. 25. Alie P Pr autemmn, AP. 28. Sequitur capitolum 2m rubro colore A. •
CAP. n.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
19
cap. n.
Sed instatur multipliciter ad istam sentenciam objectiou:
Man is not only
infringendam. Nam videtur primo, quod homo est bodiiy form, but
m . also prime mat-
tam materia prima, quam forma corporeitatis, et per ter, and was
. , . 7 . j- r • thercforccreatcd
5 consequens omnis homo in prmcipio mundi fuit in the
1 m 1 befcinninii of
creatus, nunc ignis, nunc aqua, nunc semen, nunc the worid. terra. Probatur conclusio: homo est commune ad quodlibet horum trium et ad omne, quod est ali- quid eorundem; sed tam materia prima, quam forma
10 corporeitatis est aliquod ens, quod est aliquid eorun- dem. Ergo etc. Aliter enim non saperet, quod per- sona primissimi hominis foret septem. Et patet minor ex hoc, quod omnis homo est essencia corpo- rea , que est tam materia quam forma, quam compo-
15 situm ex utrisque. Sicut ergo hic est predicacio secundum essenciam: homo est anima, ista essencia est materia; sic et hec: homo est materia, ut vide- tur. Et per idem videtur, quod anima sit corpus. Nam anima est persona corporea, ergo est corpus. Ami since the
,. ,. T , soul is a bodily
20 Sic enim conceditur, quod natura divina est homo, person, the soui animal et sic corpus, licet non sit corporea sed cor- poreum. Cum ergo sit anima corporeum, quia com- positum ex corpore et anima, licet ex illis non com- ponatur: videtur concedendum, quod anima sit cor-
25 pus, nec valet dicere, quod homo equivoce sumitur in exemplis predictis, quia utrobique eandem per- sonam significat.
3. primo om. A primo vidotur P Pr. 4. prima om. P.
7. terra etc. Pr. quod homo P. 8. et om. C. 10. corpo- reitatis om. B. 11. Ergo ctc. om. P, m marg. suppl. Pr.
12. am. Et lihri. 13. minor om. A. 21. licet om. A. sed incorporea sed corporeum. Cum igitur anima incorporea sit cor- poreum quia C P Pr, anima corporea sit corporeum A. 23. 24. com- ponitur P. 2G. ubique C Pr, nbicumqua P.
2*
20
JOiIANNIS WICLIF
[CAP. II.
Soiution: Hic dicitur, quod oportet primo notare equivoca-
I. The objector , . . 0
uscs man in a cionem hominis su prad ictan i . Secundo oportet notaro
tiouble sonse, .... ,.
see p. 10. distinccionem : sensum prcdicacionis iormahs et sensum
II. We must r .
diatiBgniab be- predicacionis sccundum essenc.iam. lercio notandum,
tvveen formal r . . . . .
and esscntiai quod non obest, sed conerruit idem signum vel lstum 5
predicates 1 t
m. The same terminum sifirnificare candem personam secundnm
word mav .
signify the samc dispares raciones. Cuius triplex exemplum ponitur.
person in r . .
different reia- Primum lnyicum de recto et obhquo, que sio-ni-
tions J j.
ficant eandem rem et tamen equivoce propter dis-
Examples -..
i. Logicai; parem habitudinem modi significandi casuum, cui 10
nominatives 1 . ' .
and obiique correspondet dispar habitudo reabs: ut nomo m recto significat humanitatera sub babitudine, qua forme subicitur, ut essencie substanciali vel acciden- tali in diversas verborum maneries, que de homine predicantur. Sed obliqui huius recti significant 15 eandem humanitatem sub racione, qua forme ali- cuius modi sibi insunt et sic equivoce propter dis- parem modum significandi. Aliter enim non esset hec fallacia equivocacionis: Omne creatum intuetur verbum, omnis lapis est creatum, ergo omnis lapis 20 intuetur verbum ; nam maior est necessaria intelli- gendo verbum in recto. Sed conclusio est impossibilis; ideo est falsa equivocacio secundum Aristotelem in Elencis.
n. from Nature; Secundum exemplum naturale est de nomine 25
The distinction 1 ...
between materia substancie prime per se in genere, exemph gracia
prima and its £ 1 O r
different kinds.
e. g. fire
23. Aristotcles de Sophisticis elenchis cap. IV. (De fal- lacili secundum dictionemj § 9 (ed. Paris. I 278, 25 sq.) i) rb icotovv nac%ov rj rb Stuy.fi [ifvov itotnv.
3. predicacionem (pro distinccionem) A P. et sensuum B C P Pr. 4. predicacionem Pr, sensuum om. B C P Pr. 5. idem B P Pr. istnm in. m. x. C, homo po.st terminum add.
PPr. 10. modi om. P Pr. 13. accidentali et A substanciali. 14. secundum duas maneries B C, secundum diversas maneries terminorum P Pr. 26. fallacia equivocacionis B C P Pr.
26. prime om. BCPPr.
CAP II.] UE COMPOSICIONE IIOMINIS.
21
A ut ignis. Ipsum | eniin significat matcriam primam, '4_ formam ignis et totum compositum, ymo tot spe- cies, quot fuei'unt essencialia dati ignis, ct con- stat, quod equivoce racione disparis habitudinis con- 5 notate. Aliter enim esset nomen non species speeia- lissima, sed genus corporis, cum omne corpus significat. Nam omne, quod significavit, significat, scilicet aerem, aquam, terram et sic de speciebus omnibus mixtorum significavit, quando essencia loignis fuit huiusmodi specierum: Ergo adhuc cuncta significat. Nec aliter esset hic fallacia equivocacio- nis vel accidentis: Ista essencia est ista materia, ista essencia est ista forma, ergo ista materia est ista forma, nisi quia sub dispari racione est essencia 15 materia et forma: Materia, ut in potencia ad ignei- tatem vel aliam formam, et forma, ut actualiter ignis, vel aliter quiditative formatum.
Tercium exemplum theoloyicum est de hoc no- tu. Theoiogicai:
* " _ the distinction
mine homo si^nificante equivoce verbum et alium between tbe
° 1 Logos-Mau and
'johominem, quia significat verbum sub racione, quainan generaiiy. ypostatice sibi contingenter assumpsit hominem. Et illa est racio multum dispar a quacunque racione puri hominis, quomodocunque consideretur. Unde racione istius equivocacionis deficit talis argucia:
25 Omnis homo est creatus, filius naturalis dei est homo, ergo filius naturalis dei est creatus; suppo- sito, quod subiectum consequentis intelligatur mere sub habitudine racionis increate. Nec ex istis infer- tur, quod verbum dei non sit homo eiusdem speciei
30 cum aliis, vel quod non univoce aut sub eadem racione significet ille terminus homo filium dei et alios homines, quia, sictit stat eundem terminum
1 primum pro enim BC. 4. quod om. A, racionis C, huius <mU disparis add. P. 7. post Nam addunt et BCPPr. 20. se- candum racionem B U P l'r. 21. et antc sibi addunt PPr. 23. primi in. m. A-. 1'. 27. quod om. B, substancia A.
22
.IOIJANN1S WICLIF.
[CAP. II.
esse simul univocum et equivocum, sic stat, ymo consequitur, ipsum significare sua supposita tam sub eadem quam sub dispari racione. Et patet, quod quattuor sunt dispares raciones, secundum quas hoc nomen homo significat omnia sua supposita secun- 5 dum quatuor membra significacionis exposita. Tbe four Racio autem, sub qua anima est homo, est ista:
relatious uuder . .. . ,, ... -n •
which the wora Creatura per se racionalis, corpori unibilis. Racio
raan niay be .
uaed; for soui, vero, quare corpus est homo, est lsta: Corporea
body, coraplete ... • i< -n •
mau, and for creatura participacione racionabs. Racio vero, quare 10
every creature , , • 1 i
capabie of biiss. natura mtegra est homo, est lsta: animal racionale.
Sed quarta racio communis est, qua quidquid esi homo, est ista creatura per se beatificabilis ; et sic est homo communis creature racionali corporee et angelo, ut scriptura sepius vocat angelos viros et 15 homines, ut beatus Augustinus, Gregorius et ceteri doctores locuntur concorditer. Ille autem, cui non placet angelos vocare viros vel homines, nec diabo- lum inimicum hominem, ut sanctum ewangelium elo- quitur, potest dicere, quod homo sit descriptive crea- 20 tura racionalis, potens esse corporeum, vel a priori modo, cuius scrutinium directe non pertinet huicloco. The concrete Sed redeundo ad propositum conceditur cum
uaines of sub- A . , i ,
stances predi- Aristotele, quod concreta substanciarum per se m
cate iu the
24. Aristot. Categor. VI (VIII) 9 fed. Paris. I, 14, Un. 0 sqq.) "Oti (tiv ovv ctvrai noioTrjTsg slai, cpctvFQOv tu yccq dtdsyntvec ccmct noicc XeysTcci y.ar' uvTctg, olov to fit/.t. t<3 yXvxvTtjTct dedt%Q-ctt yXvxv XiysTuv xul to acafxct Xfvxov t& Xevy.oTtjtcc dsde%&ccL. 'SlactvTcog de xcci enl twv ccXXcov e%u.
1. univoce B P Pr. 2. significat pro consequitur Pr.
3. alterum sub om. B P Pr. 6. quatuor om. B. 8. per-
sone A. 12. quarto A. est om. B C P Pr. 14. esset B C P Pr. 15. crebrius B C P Pr. 16. beatus Gregorius C.
19. secundum pro sanctum B P Pr. 19. 20. loquitur C P Pr.
20. sicut Pr. 24. corruptibile pro Aristotele A. quod secunda substancia, que est per se P idcm Pr, sed secuuda essencia expvmxU ct corr. pr. m. in. marg.: concreta substanciarum secundarum; substanciarum secundarum personarum in genere A.
CAP. II.l
DE COMPOSICIONE IIOMINIS.
23
genere sigmheant principahter quale quid, id est «rst piace a
i- i • i ii i i- «n«Hty, as
qualitatem substancialem, ut album solam quali- white - winte-
, , , ness. So mau
tatem significat, sicut liomo liumanitatem, que est predicates
. . huinanity. But
forma substanciahs, ut patet ln Predicamentis. they oniy
. ... imply the
siiissencias autem, quibus contingit messe tales essences tbat
. . underlie such
formas, significant secundario vel equivoce; et non fonnS. sub eadem racione; sunt signa specierum, sed sub racione, qua significant formas communes; suppo- sita autem specierum, cum sint per se forme huius- lomodi, significanter habent significatum commune, licet confuse.
Ex istis premissis videtur michi, quod quilibet According to
. - . this method we
adnnttens predicacionem secundum essenciam, et shouid have to
. . admit that
cum hoc ponens omnem personam hominis esse every man is
- . materia prima.
15 duarum tam dispanum essenciarum utramque, habet consequenter concedere, quod omnis homo quarto modo intelligendo est materia prima, cum homo sit nomen commune concretum ad significandum : omne ens, quod potest animari est homo. Nec ex
20hoc sequitur, quod humanitas, animalitas vel corpo- reitas sit anima, vel quecunque forma positiva aut corpus sit materia prima. Sed quia philosophi ali- we may
. ., . overcome this
A qui abhorrent istam sentenciam, et videtur racio difticuity by
. . the supposition
42b lmpugnare, quod homo non sit materia prima, tuat tne primai
. . . essence created,
25 nisi secundum corpus, et illud non est materia before aii
. 1 substance, two
prima, ergo neque homo; ideo notandum, quod essences, cor- verbalis dissensio stat in equivocacione signi, ut mcorporeai.
4. Predicameutis : sunt Calejoriae, cf. notam superiorem.
1. signiiicat C P Pr. 5. esse B C. 6. secundarie B C. secnndum aliam racionem P Pr. 7. ea B C Pr. 9. 10. huius A, huiusmodi significanter licet B, huiusmodi significatur licet omissis reliquis verbis C. 12. Ex om. B C P Pr. 14. hominis oni. A Pr. 18. nomen oni. B C Pr. 19. ut ex hoc Pr, ex o»i. A. 20. vel om. B C P Pr, vel corporeitas vel corporeitas vel que- cunque (sic) A. 22.prima om. A. 22. 23. aliqui om. B C P Pr. 24. esset B C P Pr. prima om. A, principaliter Pr. 25. curpus igitur non est Pr. 26. prius et pro prima ergo A.
24
JOHANNIS WICLIF
fCAP. II.
quidam uou acceptant, uisi terciam signiticacionein hominis, ut multi philosophi naturales. Sed auctor scripture loquitur extensius de homine, unde vide- tur michi philosophicum et theoloycum, quod prima essencia ante omnem substanciam creavit duas5 essencias, priores substancia naturali qualitate, sci- licet essenciam corpoream et essenciam incorpo- ream. Nec plures substantes essencias creare poterit; utraque autem illarum essenciarum est prior origine, quam est substancialis qualitas, ut diffuse alibi 10 declaravi.
Tbe coiporeai Natura autem corporea est vertibilis nunc in
essence can r
assume the aerem, nunc in aquam, et sic de quotlibet formis
various forms of ' 1 7 1
Nature; water, substancialibus liature composite, licet ornnes dis-
lire etc. ; 1
the incorporeai posiciones sint accidentales illi esscncie. Sed naturaio
can be cbanged 1
oniy according incorporea nou potest propter indivisibilitatem et
to virtues and 1 .
vices. perfeccionem transmutari secundum substanciales qualitates, sed secundum virtutes ac vicia cum aliis actibus spiritualibus potest diversimode trans- mutari. Et hinc Avincebron posuit illam naturam 20 habere spiritualem materiam proporcionaliter ad trausmutacionein accidentalem, sicut natura corpo-
20. Avincebron, vel quo nomine vubjo circumfertur, Salomon Ibn G' ebirol, inler clarissimos suae aelatis jioetas (Judaicosj nnmerabatur. Natus Malajae in urbe Ilispaniensi iuvenis undeviginti annorum artem gramma- t.icam, anno post Chr. n. 107.5 carmen 13D 13TH5B' con- scripsit, quod inler novissima eius opera fnisse vi)-i docti arbitranlur. Obiit, ut tradunt, Valencie; liber vero, quem hoc loco signj ficasse Wiclifium puto, inscriptus est J'J5W 2*S2n nl"^, in quo libro ad ij&f/.rjv spectante de quinque sensibus hvmanis eorumqne rationibus, quae ad hominum uirtuies ef. vitia pcrtinent, agebatur ; cuius disputationis versio
5. duas orn. B P Pr. 6. priores subnaturali qualitate C, substaneiali qualitate P Pr. 8. post incorporcam add. ut patet per onines substaucias creature Pr. 0. prius B C P Pr.
11. Dcclaratur Pr. Nain natura corporea PPr.
CAP. H.]
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
25
rea habet materiam primam ad recipiendum dispo- sicioiiem substancialem.
Sed ista contencio stat in signis; ulterius ordi- The creative
. esseuce ordain-
navit creatrix essencia, quod iste due nature tam ed these two
natures to be
5 dispares connecterentur m eodem liumano supposito combined in
. . , i man, as Scrip-
ad figurandum connexionem ineffabilem circularem ture shows us. formantis principii primi ad naturam substancialem, que ultimo est creata; et sic personam liominis, ut michi videtur, intelligit scriptura nunc sub nuda et
10 prima racione, qua est spiritualis creata essencia ante omnem formacionem disposicionis per se in genere, et nunc sub racione prima et nuda, qua est creatura corporalis essencia ante omnem disposi- cionem substancialem vel accidentalem et per
15 consequens ante secula. Et tercio modo intelligimus hominem sub racione, qua sibi insunt disposiciones substanciales vel accidentales secundum quotlibet gradus, quos propter confusionem aufugio pro pre- senti.
20 Unde videtur michi theoloycum intelligere homi- This carrying
dn . back of the
um pnmum gradum essencie propter beiug 0f manis:
, • T> • • , I. agreeable to
tna. rrimo propter sensum scnpture et sanctorum uie language oi
j • i . f . , t.t Scriptuie and
doctorum, qui locuntur contormiter. JSIam persona the rathers.
d. • ! » .• n. ., « i . II. impoitant as
lvina secundum Augustinum dicit absolute pnmam to the order ot
L • . i .... creation.
25 essenciam ante omnem relacionem eciam mtrinse- m.conduciveto
• j • l . 1 l humility, as
cam; ldeo consonum videtur, quod persona humana shewing that
d, • , , -i • • • . we all have the
icat essenciam creatam ante disposiciones substan- same origin.
ciales vel accidentales in genere. Secundo, quod
latina, qua sine dubio utebatur WidiJ\ mihi pracsto non erat. 24. August. De civ. Dei XII i (Migne XLI 350).
1. 2. post disposicionem add. spiritualem A, spiritualem corr m. m. substancialem P. 3. senteucia pro contencio C.
3. verbis P Pr. 3. 4. ordinat B C Pr. 9. nunc sub — spiri- tualis creata om Pr. 10. spiritualis — disposicionem om. P. 12. qua est om B, creata C, corporea C P Pr. 15. modo om. B P. 20. eciam post unde add. C. 22. duo scilicet P.
26
.JOIIANNIS WICLIF.
[gap. n.
iste sensus elevat intellectum hominis ad consideran- dum ordinem, secundum quein creature a deo processerant. Et tercio, quod ista foret evidencia ad disponenduin nostrum affectum, ut senciat humi- liter de se ipso. 5
Quomodo, queso, non foret nobis racio elidendi superbiam, quod omnes post pure nicbilum ex eadem manerie, scilicct materia prima, processimus omnesque ex eodem patre, scilicet deo creante animam, et omnes ad eundem finem disponimur? 10 Tolle igitur accidencia media, et tunc prescinditur superbiendi occasio. k the persou of Cum ergo nersona lioininis sic abstracte, et primo
man thus stands J m 71
first in the secundum graduin nature siernificatur, non sic
ordei of Nature
it does not autem alie per se substancie, non sequitur, si bonio 15
follow that _ 1 .
iiecause lie is sit materia priina, ergo corpus, licet cuiuscunque
materia prima m ......
ti.erefote his corporis essencia sit ab inicio creata. Et patet,
body is so. 1 1
Tbis heips us to quomodo omnes tales creature sunt simul, supple
understand soiuc ^ _ •
passages of m essencia, in causis secundis, ut forma universali
Scripture, as ' m .. .
Heb. vn. 9 Vel connnuni materia, vel aliter in essencia indivi- 20
Rom. V. U. '
duali et propria secundum opus adniinistracionis, ut loquitur Augustinus super Gen. li° primo, cap. 29 et 30. Et patet, quomodo intelligitur illud apostoli ad hebr. VII0 : 'Levi decimatus fuit in lumbis Abrahe' et illud Rom. 5° : 'In Adam omnes 25 peccaverunt'; et sic non sine misterio philosophico
22. Augustiu. de Genesi ad litt. XV 29 sq. (Mitjne XXXIV 257). 24. Cf. Hebr. 7, 0. 25. Cf. Rom. 5, 14.
1. ad 07ii. A. 3. quia P Pr. 4. verum corr. m nostrum P, nostrum in ras. Pr. 6. nobis om. Pr. 7. superiora B C. nos pro omnes P Pr. innichilum A. 9. poxt omnesque add. im- mediatePPr. disponuntur BCPPr. 15. Nam an/e non add.KC 16. et tunc pro ergo B P Pr, tttnc C. 18. tales om. B, omnes pro tales C. post supple add. vel B C P Pr. 19. vel pro ut B C P. 20. existencia C. 21. super. corr. in sub P, super P. apostolum pro opus B. 23. cap. om. B P Pr, 29 cl 30 addidi. 25. limbo B P. illu 1 om C P Pr. 26. sub B P Pr.
cap. II.] DE COMPOSICIONE HOMINIS. 27
A vocantur omnes posteri | 'filii Adam' crebrius in 43 scriptura, quia secundum porcionem nature corpo- ree quilibet homo fuit in Adam.
Sed dubitatur, utrum sit simpliciter concedendum, Difficuity iu tiie
.. ... _. way of admitting
squod quilibet homo fuit m pnncipio mundi, et tiie existence ot
" 1 i-i . the individual
videtur hoc dato inconsequens multiplex sequi; man from the
_ . begiuning of
videlicet, quod quihbet homo fuisset, antequam the worid; he
, would exist
fuisset conceptus et natus m utero, et quihbet eque before ue was
, . . , born etc.
senex cum quohbet, et penret omnis cognacio vel lolinea propagacionis humane.
Sed ista difficultas stat indubie in methaphisica. Two e_pia-
, . natious :
Ideo recitabo utramque sentenciam rehnquendo pie Kach man
. . , from the tirst
sub dubio, quam loyicam auctor scripture plus took various
. 1 ' i • i forms vfithout
approbavent. 1 rima via coneedit, quod omnis homo actiouas a man.
. . ... _ . . . . This is con-
15 fuit m principio mundi nunc corpus unms speciei, sonant with nunc alterius, secundum quod illa materialis essen- 1 cia induit vel exuit novam formam; et homo sic intellectus est ante omnem propagacionem, cogna- cionem vel accidens creature, nec senescit vel ex-
2oercet opus humanum, nisi forte per accidens pro tempore, quo copulatus cum anima vivit corporee. Et ista via concedit auctoritates apostoli et verba ac sentencias alias consimiles allegandas, ncc scio istam loyicam vel in verbis vel in sentencia impro-
25bare. Et ista michi videtur sentencia beati Jeronimi in epistula ad Paulam et Eustochiam, ubi declarat Cristum semper fuisse et creari racione nature corporee assumende; eciam ante tempus, quia
26. Hieronymi epistula ad Paulam et Eustocliiam cap. IX. (Migne XXX 135, BQ.J
4. concedi debet C P Pr, confer vero parj. 28, lin. 3. 7. vide- licet om. B P. 7. 8. fuit — fuit B C P Pr. 11. in om. A. 12. Itaque B P. 14. via om. B C Pr. in ma/rg. suppl. P.
23. verba ac sentencias om. B, ana et P Pr. 27. creare B C P. 28. 2>o«t corporee addunt et BCP; assumendo est eciam ante tempus quia secundum Augustinum (hoc verhum in. m. xi/j>j>/., materia primam (sic) procedit (sic) tempus P, qui secundum
28
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. II
secuudum Augustiuuin materia prima, que precedit tempus.
ii we may Secunda via magis ad homines dicit, quod non
allow that tlie ° . .
essence, whicii debet concedi simpliciter, quod omnis homo semper
18 now ihe man, ( B A # s 1
was inexistcncc fuit: vmo, sicut supra est modificatum, quod non omnis5
without allow- 1 •> ' r %~ .
ing that the creatura est deus, sed cum modificacione, quod
man cxtKted;
omnis creatura secundum esse intelligibile, quod habet in deo, est deus. Ex quo non sequitur, quod sit deus iuxta doctrinam Joh. primo, 'quod factum est, in ipso vita erat'. Correspondenter iuxta mo- 10 dificacionem scripture concedendum est, quod omnis creatura fuit in causis secundis in principio mundi; uon tamen omnis creatura fuit in principio mundi, ideo non sequitur: Omnes posteri, qui fuerunt in Adam, peccaverunt aut moriuntur in eo, ut loquitur 15 sanctus Apostolus, ergo tunc fuerunt. Et satis est; quod essencia corporea, que est omnis liomo, tunc fuit. Et patet, quod non sequitur: hec essencia tunc fuit, hec essencia est iste homo; ergo iste hoino tunc fuit, quia iste liomo non est ante creacionem 20 spiritus; et racione unionis illius spiritus cuin essen- cia materiali est iste homo materialis cssencia. Ideo est idem, ac si sic argueretur: Verbum dei fuit ante mundum, ct ipsum verbum est natura humana, ergo natura humana fuit ante mundum. Est enim cqui- 25 voca extraneacio supposicionis in medio, cum minor extremitas sit per accidens superior ad medium vel ad maiorem. Nam sicut verbuin racione dei-
1. Aug. de Genesi ad lilteram XV, 30. (Mitjne XXXII 257 ) 9. Joh. 14. 16. /. Cor. 15, 22.
materiam primam precedit tempus Pr, ante tempus dieitur se- cundum Augustinum B C. 6. sit C Pr. 7. creatura om. C. 13. non tamen — ideo fpro qua voce et ita B) om. B P. 14. qui om. B. 16. sed (jpro et) B C P Pr, fuit Lec essencia | hec
essencia est (sic) A. 21. et racione — spiritus om A.
25. enim om. A. 27. ad medium vel om. A C.
OAP. II.]
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
29
tatis fuit ante mundum, et alia racione, scilicet ypo- as we aiiow
7 . , 7 , J r . tbat Christ Jestu
statice assurapcionis, est humanitas: sic lsta essencia was hefwe the
. . . ,. worlds, yet he
racione corporeitatis, secundum quara parciahter was not before
. . / ... the worlds
integrat mundum, fuit m mundi principio, sed simpiy as man. 5racione unionis eius ad animam est ipsa iste homo; igitur istc homo non sortitur eius predicacionem ante dictam unionem, sed eversum est in verbi incarnacione et corporis humani unione, quia per- sona ibi est eternaliter ante assumptum. Sed hec
lOpersona prosequitur temporaliter post unitum: Et ideo concedi debet simpliciter, quod homo Cristus Jesus fuit ante mundum, quem creavit, sed non pure fuit homo ante mundum, sed cum modificacione, quod fuit in causis materialibus et originalibus ante
lsanimam, ut loquitur subtilis scriptura.
Unde considera diligenter triplicem differenciara vet we must
. . note a three-
hic et ibi. Hic enira natura precedens unitur et non &>id difference
in the two cases.
umt; est pars et non natura integrata, non convenit i. in Man the
. ... ,. preexistent
pro prion tempore m racionabilitate et personalitate natureisunited ;
A 1 , , 1 does not unite
fol. 43b cum I forma, que est anima. Oppositum autem est itseif.
' i ■ 1- i II. It is a pa. t;
de verbo, liumanitatem temporaliter precedente, uot a compiete
i ... , . nature.
quia verbum est illud assumens ac uniens, nonm n has no
. . previous con-
autem assumitur; verbum est natura mtegra et gruity in reason
. . and personality
utraque pars. Ideo dicitur, quod plenum hominem wuh the soui,
1 . 1 . . the forni to
25 suscepit, ut corpus per animam et naturam mtcgram which it is
i m • • . united.
per ambas. Tercio convenit saltem analovce m The reverse is
..... ,. . tne case with
racionabilitate et personalitate cum specie, quam the God-man assumpsit. Et propter talem convenienciam dicunt doctores, quod deus non potuit assumpsisse aliam 30 naturam, quam racionalem. Digne ergo et philo- sophice est concedendum, quod homo ille fuit ante omnem creaturam, quia illa persona, que propter
15. Joh. l, 14.
9. ibi mn. P Pr. 12. fuit antequ.im creav t A. 13. ante animamPPr. 19. in personalitate om. PPr. 29. dominus B. 32. que est propter A P Pr. que om. B C.
30 JOHANNIS WICLIF. [OAP. rr.
sui excellenciain tam integre assumpsit naturam humanam integram, sic se habuit.
Q«icunque ergo concedit in isto articulo per anap0erfeict.im" locum a simili' ^iscuciat, si persona hominis se- cundum aliquam naturam hominis, que ex integro 5 est homo, sit ante generacionem hominis, sicut persona dei-hominis secundum aliquam naturam sui, que ex integro est homo, fuit ante mundum. Et constat quod non, cum deitas sit homo intcger et nnn pars cius. Natura autem corporea hominis 10 non est natura integra, scd pars cius; et in.super illud corpus incepit, quando ille homo incepit per individuacionem corporeitatis ex copulacione anime. Et sic patet, quod istc homo non fuit simpliciter ignis, aer, aqua, terra, semen vel aliud mixtum, 15 sed essencia, que est iste homo, conceditur fuisse vicissim, ut supra, ignem, aquam et sic de aliis. Si ergo homo-corpus non fuit vicissim huiusmodi cor- porea simplicia vel mixta inanimata, sequitur, quod nec istc liomo secundum hoc corpus, antequam 20 ipsum habuit, sicut verbum non sempcr habuit essenciam assumendam. Sicud ergo non sequitur, essenc.ia, que ost iste ignis, cst tempore suo aqua, ergo iste ignis est aqua, sic nec sequitur essencia, que hoc corpus, tempore suo est aqua vel aliud 25 corpus inanimatum; ergo hoc corpus fuit corpus huiusmodi.
eoneiusfons patet solucio acl omncs scripturas autenticas,
que dicunt, quod homo sit ignis, terra, aqua vel alia materialis essencia. Intelligunt enim vel essencialiter, 30
2. humanam integram om. B P Pr, integram om. C. sese P, sicut se Pr. 3. contendit B C Pr. 6. fuit B C Pr,
sit
fuit (sic) P. 10. Natura — pars eius om. C. 12. quando — inccpit om. C. 17. vicissim om. B. 18. homo om. A P Pr. 24. secundo non pro sic nec B C P Pr. 29. cinis terra vel
B C Pr, aqua om. C, terra om. P.
CAP. ii.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
31
quod homo sit illa materialis essencia, que tempore suo est corpus huiusmodi, vel per terram intelligunt absolute corporalem essenciam sive connotacionem qualitatis substancialis, ut Gen. primo: 'In Principio 5 creavit deus celum etterram',idestnaturamspiritualem et naturam corporalem iuxta sentenciam Augustini.
Sed est dubitacio ulterius satis magna, si homo isthedead body
... ■ man? It seems
sit corpus mortuum: et videtur micni, quod sit, so from naturai
.... reason (since
ut patet ex testimoniis racionum naturahum et tbe body wher-
... . . . i -| - TT ever it is still
10 maaristn Ausmstini posterius adducendum. Homo beiongs to the
. °. r . . . soul) and from
enim, quamdiu manet spiritus creatus, qui erat, the anthoiity of
1 , , ., . , Angnstine.
perpetue et habet idem corpus animatum vel inanimatum; ubicunque fuerit, sub divo, in cubi- culo vel in sepulcro, manet tam corpus quam i5spiritus, licet non tunc manet natura integra ex illis principiis composita. Et hoc solum vocatur homo ab Aristotele: et ideo non mirum, si dicat, Aristotie
however denies
quod homo pro tempore suo, quo est mortuus, non this.
est homo; sed stat inducta forma incineracionis post •20 educcionem forme complexionalis conservari per
spiritum, quod erit aliquamdiu post mortem homi-
nis dissoluta compagine ct elementis petentibus
loca sua, et manet homo solum spiritus.
Et sic omnis homo est in principio tres nature, 25 scilicet corpus, anima et compositum ex eisdem et
illa composicione integra habet naturalem peryodum,
qua conversando de viciis vel virtutibus libere
4 . Gcnes. I, 1. 6. August do Genesi ad litteram
I 2 sq. (Migne XXXIV 247. 10. c/. pag. 34, 1. 8: Ubi cst apostolus Paulus modo? etqsq. 17. Aristot. De part. anim. I, 1 (ed. Paris III 221, 1).
1. alia B C P Pr. 8. sicut B C Pr sic sicut P. rerum naturalium ulterius adducendis Pr. 10. magni Auguslini C.
12. qui erat om. B C, perpetuo B C. 19. statim C. itinera- cionis A. 20. conservate B C P Pr. 21. aliqnando B C.
23. erit pro et manet B C P Pr. hoc yro homo P Pr.
24. omnis Om. B. 25. scilicet om. B. 27. in viciis Pr.
32
JOHANNIS WICLIF.
Tcap. II
contradictorie demereri poterit aut mereri. Secundo est due nature ab invicem separatc, quarum prior habet inicialiter gaudium, vel penam proporcionaliter A ad meritum hic in via. Sed interim corpus, quod fol 44' nichil meruit vel demeruit, nisi per animam, iacel 5 mortuum, nec boni vel mali pro illa morula quid- quam sentit. Sed tercio, postquam homo aliquam- diu, seilicct usque ad iudieium, manserit spiritus, solus erit finalis copulacio naturarum et mercedis perpetue retribuende, secundum quod meruerat io vel demeruerat hic in via; hec lex est filiorum Adam, qua non posset illis iustior vel raciona- bilior ordinari. Et si obicitur, quod Aristoteles cum suis discipulis, nec non doctoribus nostris ipsos sequentibus ponunt, quod non est pro mensura 15 Thua man is: aliqua verus homo, nisi ex corpore ct anima com-
I. Body, sonl and * . . 7 1
their union. ponatur, dicitur, quod tales ararucie non sufnciunt
II. Twoseparate f ' . , ~, . i.
natures.ofwinth in cathohco gignere plenam ndem, specialiter cum
one has joy or 1 . . *
punishment errores pinlosophorum de anima taciunt, quod oinnia
while tho other . . 1
lics insensihie. reliqua, que dixerunt m lsta matena, sunt suspecta. 20
DX at the TT ? . .P . , . .
.ludgment Day Unde siffnincacio hominis supradicta, sicut et sen-
union of the , . _ - . .
natures for per- tencia supradicta, est scnpture sacre ac hdei catlio-
petual retribu-,. . . .
tion. lice consona et expressa sentencia Augustim. Et lstis habitis nichil nobis de aliis est curandum, nisi de
23. Expressa scntencia Augustini: De moribus ecclesiac catholicae IV, C. fin. (Migne XXXII 13, 13j: Sive enim utrwmque, sive anima sola nnmen hominis teneat, non e.sl Jiominis optimum, guod optimnm est. coi-poris; sed qvod aut corpori simvl et animae, avt soli animae optimvm esl, id est optimum kominis.
1. poterit aut mereri om. A; aut mereri om. B. 2. quam B C P, prima C Pr. 5. non pro nisi A. 6. nicliil pro nec ABC. 8. manserat B P Pr, spiritus his hahent APr. 9. simul jiost copulacio add. C P, add. et delevit Pr. 10. tribucio
B C Pr, conretribucio (re in raarg. suppl.) P. 12. Ade
CPPr. possit CPr. 13. obiciatur P Pr. 14. et add. post non B C. 15. non est om. B C. 21. et om. A.
cap. n.l
DE COMPOSICIONE IIOMINIS.
33
quanto racione vel auctoritate scripture fulciunt illud, quod dicunt.
Sed obicitur contra hoc, quod corpus mortuuin est objeciion:
1 1 According to
homo, et videtur, quod homo potest esse non-homo this,amanmight
^ 1 be not-man,
5 iuxta dicta: nam illud corpus mortuum est homo po- sineeGod migiu
1 . destroy the soul
situm, et illud potest esse non homo: ergo conclusio and leave the
. . . . body, which
vera. Minor probatur sic: Anima est in celo, et illud woni<i cease to
r i he man.
corpus in sepulcro, per multa miliaria separata; igitur deus potest anichilare animam servato corpore, et
lOtunc esset non homo, sicut corpus bruti mortuum; tunc non est propter exstinccionem anime: ergo con- clusio. Et confirmatur ex hoc, quod nullum coi-pus est homo per aliquid formaliter, nisi illud realiter sibi insit; sed spiritus est omnimode separatus, igitur
15per illum non est corpus homo formaliter.
Quotlibet sunt tales instancie, que videntur istam Repiy:
' A The destrnction
sentenciam impua:nare ! Ad illud respondetur negando of the soni i»
r ° , 1 °. impossible; it
assumptum ut impossibile subducta equivocacione, forms tbe sub-
1 L 1 . stance of man,
nec oportet multum sollicitari, quid sequitur ani- and soui and
1 . . . body are nnited
20 chilato illo spiritu, qui est basis humanitatis, quia etemaiiy. illo posito sequeretur deum non esse, et quidlibet aliud inferendum. Pro materia tamen dicitur, quod quantumcunque iste due essencie distiterint quo ad locum, semper tamen illis positis manet, quod spiritus
25 habet corpus, nedum illo spiritu informabili, sed suo tempore informatum. Manet insuper unio illarum dua- rum substanciarum sive naturarum nedum in specie, sed unio ypostatica eiusdem suppositi singularis, que unio compatitur distanciam essenciarum ab invicem.
soldeo non stat post copulacionem illas substancias commanere, nisi una sit subiectum alterius, et sic sufficit habicio talis nature corporee sine animacione
4. sit B C Pr. 7. vera om. R C Pr, vera in m. swppl. P, falsa m raaura C. 8. igitur om. B C P. 10. brutum ad<l. post est BCP. 12, Et om. B C P Pr. 13. vel pro per A. aliud pro illud P Pr. 17. opinionem P. 18. argumenta P. 19. sequeretur C. 23. distituerunt A.
3
34
.JOIIANNIS WICLIF.
[CAP. II.
intrinseca ad esse ydeinptitatem, cum utraque natu- rarum in eadem persona hominis. Sed ne videar ex cerebro proprio tam altam sentenciam ad tempus insolitum ventilare: ecce magna magistri Augustini sentencialis et verbalis decisio super Joh. Om. 47:6 Aiienmine cited 'Videte' inquit, 'quid dixerim ct intelligite: anima
in «npport of .
tbis. et corpus due res sunt, sed unus Cristus; ergo de homine querite: Ubi est Apostolus Paulus modo? Si quis responderit, quod est in requie cum Cristo, verum dicit; iterum si quis respondeat: Rome 10 in sepulcro, verum dicit; illud michi de anima, hoc de eius carne respondet. Nec tamen ideo dicimus duos apostolos Paulos, unum, qui requiescit in Cristo, alterum, qui est positus in sepulcro, quamvis apo- stolum Paulum dicamus vivere nunc cum Cristo, 15 et eundem Apostolum Paulum dicamus iacere mor- . tuum in sepulcro. j Et sequitur aliud anima, aliud fol. 44" corpus, quod corruptum iacet. Sed ex quo con- sorcium carnis et anime hominis nomen accepit,
4. Aug. tract. in. Joannis Evang. XLVII 10, 12 (Migne XXXV 173!) stj.) due res sunl, sed nnus hmno: Verbum et liomo due rcs sunt, sed unus Christus. Aug. — quere Ang. — respondeat in requie Aug. — item (lin. 10) Aug — sepulr.ro et ipsc verum Aug. — alium (lin. 14.) Aug. — vivere m Cliristo eundcmqtte Ang. — in scpnlrro. Moritur aliquis dicimus, Bonus homo, Jidelis homo, m pacc est cum Domino: et continuo, Eamus ad cxscquias ipsiits ct aepeHamttS tSwm. Eum septtllurtis es, qucm iam dixeras, in pace esse cum Deo: cum aliud sit anima, qnae immorta/iter viget, aliud corpns quod corrttplihiliter iacet. Sed ex quo consortium carnis et animae hominis . . . et qusqu.
1. idem B C. 4. magna magni B P. C. illa colligite pro intelligite B. 7. igiturpro ergo (ut saepe) C Pr sed P. queri- tur A. 0. quod est in requie — respondeat om. B responderit allero loco A. 11. bene dicit Pr. 12. ideo om. B Pr. 15. vivere nunc — Paulum dicamus om. B. 17. anima et tu
aliud CPr. 18. corruptiliiliter (sic) V. 19. natura pro
nomen P Pr, na (sic) A.
CAP.II.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
35
iam et singulum separatum utrumlibet eorum ho- minis nomen retinuit'. Hec Augustinus.
Si quis autem verbose sopliisticans voluerit ad vet w«mu«tnot
l 1 say body is man
seriem verborum impujniare istam sentenciam, veritas <">a s°ul man;
10 ' therefore two
5 liberabit- Non enim sequitur: homo est due sub- men. Neither
^ body nor soul
stancie vel nature, era-o homo est duo homines, i,sfi'f h"">»n
' n ' nature, but they
sicut patet eis, qui in noticia universalium educantur. ara umted in the
* ' ^ person of man.
Licet enim tam verbum, quam essencia corporea accidentaliter aut contingenter sit homo, tamen nec
lOspiritus creatus corpori ypostatice unibilis, nec huma- nitas, quam primo et principaliter signum speciei significat, potest esse, nisi sit homo ulterius, quoad ultimo adductum, quod anima sit corpus. Videtur hoc michi negandum simpliciter; nec sequitur, si anima
15 sit persona, que est corpus, quod ipsa sit corpus, cum nec sit natura corporea simplex, in cuius com- posicionem cadit anima, nec natura integra ex cor- pore et anima; et non est ad corpus pertinens, quod foret anima, nisi alterum illorum. Et ita non sequitm-,
20anima est homo, ergo est animal vel corpus, quia, si maneret continue separata, foret homo, ut patet ex quarta significacione; et tamen nec foret animal nec corpus. Unde homo non est species subordinata animali vel corpori, nisi ad sensum tercium, ut
25 dicit ypostatice unionem duarum naturarum, scilicet corporis et anime. Ad quem sensum locuntur philo- sophi et plebei.
Unde quelibet persona hominis prius naturaliter est so everymanis
, -ii • ■ i ■ * 1 * man before be
homo, quam est animal vel corpus, quia accidit sibi, is uving or a
. -ii i • body. As the
30 quod est animal vel corpus; et patet, quod racione Godhead is eaci»
of the three per-
1. utrnmque A P F, quocl nescio an recte Wiclifio tribnaf ur. 2. et meminit post retinuit P. 3. verbose sophisticans ver- bose (sic) A. 5. post due add. essencie B C. 8. post, cor- porea atld. sibi B C. 16. tunc B C. 17. non cadit B C P Pr. a coqiore A. 18. aliud (pro ad) corpus B, aliquod corpus P Pr. contincns Pr. 22. et tamen — animal om. Pr. 24. et corpori B C P Pr. 25. compositive P Pr. 30. et 07». A.
3*
36 JOHANNIS WICLIF. [cap. II.
sona.Ro manhood medii coiiiniuiiis deficiunt niulti paralogismi in ista
la each of three . . .
natures.yetisnot materia ventilati. Ji<t ulterius dicunt quidam, quod
niade up of any , - . .
of them. ' deitas, sicut est verbum lncarnatum, sic est liomo et corpus et substancia, sed nulla natura creata. Sed alia responsio patebit inferius. Interim capiatur, 6 quod deitas est plene trium personarum queliln I et nullius persone pars, sicut persona hominis com- municatur tribus naturis et non componit cum ali- qua illarum. Secus autem est de anima, que est contraccior quam persona; ideo deitas est is, qui 10 est homo assumptus, quia persona verbi, et tamen non est aliqua natura humana, licet sit idem, quod est natura humana. Anima autem, cum non sic com- municatur multis naturis sive essenciis, non est corpus, licel sit res, que est corpus. 15 Formeriy wyciif Quondam autem dixi, quod corpus sumitur
held that body . ,. . . . ,
may he taken in triphciter in proposito: primo abstractivc pro natura
three sensea: _. . . .
i. Abstractiy for corporea simplici; secundo abstractive pro natura
bodily nature. . „ ■ «•
ii. Abstractiy for composita ex natura corporea et iorma materiali ct
the nature coni- . . .
posed of matter tercio concretive, prout est commune ad omne, quod '-°
and material . i t , -n, n •
form. estnatura altero modo dicta. Jb,t ad lstnm sensum con-
III Ooucrctcly
for everytiunR; cessi animam esse corpus vel substanciam sensibilem
which is either , ... . - o l •
of these natures. et sic essencialiter omne, quod est nomo. oed quia
But this leads . . .
to such inad- tunc videtui*, quod annna sit raateria prima, natura
missible eon- . . ... , . - . .
ciusion. that it divina natura humana, et sic de multis ndci dis-
is better not to . . -. ...
assen it. sonis, nec occurnt, quomodo ex scriptura sit ista tercia significacio fundabilis, ideo mihi videtur modo, quod racionabiliter sit tacenda.
3. 4. homo animal corpns P Pr, et snbstancia B C P Pr. o. posterius et interim B C P Pr. 6. quod om. B P Pr. 10. ideo — pcrsona om. B. 14. cum om. B P Pr, sit communicata B C P Pr. 17. post natura artd. corporea B C, composita I' Pr. 18. natura corporea composita ex materia tt forma B. 10. 20. et et :ul omne om. B. 2fi. est pro ex B, ista om. B. 27. i<leo ut B Pr. 27. taeendum B Pr.
CAP. III.]
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
37
CAP. III.
Secuudo obicitur priucipaliter coutra predictam Seoond prmcipai
. objection:
seuteuciain eo, quod tunc in quolibet homine essent tn evmy mau
A there must be
duo corpora coextensa; nam corpus existens altera two tooxtensive
1 x bodies; oue
5 pars compositi, et corpus integratum ex illo corpore wllich is a Part
1 1 _ 7 r ° m r ol tbe wholeand
et anima videntur esse coextensa, quia per eundem another made uP
1 1 of that and tlie
situm extensa. s»»1- Sed hic sunt tres difficultates. Prima, si illud I Three
.»s t t 1 difficultie:; :
primum corpus componitur ex materia et substan- r- 18 tbe first
r t t body made up
10 ciali forma vel aliter pure sit essencia, que est of matter and
t t 1 form, or is it
materia prima. Secunda, si sint duo corpora coex- «impiy Pure
t matter?
tensa, ut unum, quod est pars qualitativa hominis, If the two
' 1 1 1 ' bodies exist,
et aliud, quod est corpus inte^ratum ex illo et anima, what accidents
. .. ,. . „ . . distinguish
quomodo accidentibus distint^wuntur. Tercia, si que- them?
. . . . . . III. Is each
15 libet pars quantitativa umus sit pars quantitativa quantitativepart
t of one, also a
alterius. a quantitative
... ... . part of the other?
In primo videtur micni, quod lllud pnmum corpus soiution of first existens pars qualitativa hominis componitur ex The body is materia et forma. Primo, quia est mixtum, et mauerandform, 20 in omni mixto suut elementa per totum. Secundo, tare • and^in^ku
-n j , • , • • mixtures the
quia lllud corpus est ex suis prmcipiis mtrinsecis eicments are aliquid, sicut et quelibet eius pars quautitativa. througbont tue Sed uulla essencia materialis est aliquid, nisi per
t y-, Material being
formam substancialem, que sit eius quiditas. Ex exists oniy
... ... . . ... through form ;
25 predictis ergo relinquitur lpsum, sicut et quelibet »o it is with the eius pars quantitativa, componitur ex forma et ma- teria. Si enim anima intellectiva foret quiditas
3. et pro eo P Pr. 4. tune duo Pr, exteusa P Pr. 5. cor- pore o»i. B C, illo om. P Pr. 10. Pro vel praeb. natura P,
nam Pr. 11. Secundo BCPPr. 11. 12. extensa P Pr. 13. quod om. A, est oni. B C, 15. qualitativa A. 17. miclii om. B P Pr. illud corpus precipuum A. 21. quod A.
])iincipiis om. P, inter lineas add. Pr. 22. qualitativa A.
23. aliud B. 25. patet P Pr. sicut ipsum A, sicut om. P Pr. 27. fuerit C Pr.
38
JOIIANNIS VVICLIF. [cap ui.
cuiuslibet partis quantitative hominis, tuuc quelibet foret honio, et quelibet quidlibet, quia ab uuitate materiali forme ultinie numeratur et individuatur compositum. Querendo ergo, quid est caro, nervus vel aliud membrorum simplicium, non potest dici, 5 quod est illud, quod est formaliter per animain, nec per formam aliam accidentalem. m»efi.!23den. Tercio> quia quelibet pars quantitativa hominis Thwe^Mbwe' est multiPliciter accidentata, ut quanta, qualis, visi- s^wihTe biHs etC- Cum er^° omnis forma accidentalis pre- 10 pZu* asd aiso suPPonit existenciam forme substancialis, sequitur, ti«minteavudythc qUod quelibet Pars quantitativa dicti corporis habet Uke. propriam formam substancialem, sicut habet pro- priam quiditatem. Nichil enim est quantum vel quale, nisi prius fuerit quid. Aliter enim posseti5 dici, quod deus respiciendo extrinsece quodlibet corpus sine forma substanciali alia facit ipsuni cuni disposicionibus accidentalibus esse illud, quod est et cuiusmodicumque est. Non ergo videtur sufficere responsio, que dicit, quod nulla pars quantitativa 20 hominis est quid, sed est pars hominis varie sen- sibilis, ut videmus, quia per idem sic diceretur de qualibet parte mundi, quod non est quid, sed pars mundi accidentata, que solum per reduccionem est aliquid. Sed mundus per se prius; ergo est que-25 cunque pars quantitativa substancie, antequam est pars integrans suum totum. Item quodlibet elemen- tum vel mixtum homogeneuni non potest esse, nisi prius pars eius quantitativa sit substancia et sic ahquid per se in specie. Ergo a pari vel maiori 30
2. qualibet B. 4. mervus P, vermis A Pr. 5. aliorum A B C. G. formaBC. 9. multa est P. lo. etc. om. P Pr. 11. in esistenciam A, in existencia B C P Pr. 12. quantitative A. corporeitatis A. 14. autem pro enim B. 14. 15. et quale C. 18. idem P Pr. 19. cuinscumque B, cuiusmodo P. 21. est om. B. 22. sed pro quia B. dicere B P Pr. 26. aliquid quam B. 29. prius om. B C Pr.
cap. iii. J DE COMPOSICIONE HOMINIS.
39
Qullum etrogenum potest sie esse compositum, nisi partes eius quantitative sint substaneie materiales, composite ex materia et forma. Ymo oportet, quod sint diversarum specierum vel naturarum ex hoc, 5 quod totum est etrogeneum. Aliter enim conceden- dum esset, quod quelibet pars liominis quantitativa esset perpetua, cum sit nuda essencia materialis, non habens in se formam substancialem, ad cuius desi- nicionem vel incepcionem corrumperetur vel genera-
lOretur. Et notandum est, quod generacio vel corrupcio pure formarum accidentalium non facit subiectum taliter simpliciter transmutari ex primo de genera- cione. Nemo enim dicit, quod corpus est omogeneum vel etrogeneum, id est disparium naturarum, propter
15solam variacionem formarum accidentalium, quia sic cutis animalis, plume animalium et quotlibet corpora vocata a pbilosophis omogenea forent dis- parium naturarum, quod est contra rectilogos, qui noverunt quid nominis corporis vel nature.
20 Nam materia prima non vocatur in elemento Prime matter ia
...... . „ . not called body
corpus, sicut nec ahbi, nisi racione iorme substau- antn it has cialis, a qua capit substancialiter suum esse ex 7° substantiai
.... T i . . . form.
methaplnsice et 8°. ldeo ahqua est racio quare Proof of tuis
..... . . . . assertion:
pliilosophi vocarunt subiectum anime inaxnne elongate
12 ss. Cf. Arist. de gcn. et corrupt. I 17 (ed. Paris II 433, II sq.) Wiclif paululum recedere videtur a verbis Aristotelis, quae sunt liaece: . . avayKcdnov dk xai rovruig xi/v rdloicoaiv t-ivai (liv xi cpccvm naQK vr/v ysvsaiv Kovvcernv (tsvrm v.ccrk ra vk' sxsivcov Xsyoasva. Tovro d' ori Isyousv OQ&cag, QciSlov avvtSslv. 23. Aristot. Metaph. lib. VII et VIII cf. ed. Parix. II 558—571.
1. etlnoniogeneum A. 4. vel naturarum om. B C. 7. est JtJ C Pr, esse posset P. 7. non om. P Pr. 9. non corrum- peretur P Pr. 13. potest dici B. emogeneum A, anomo- niorum P C, eniomerum B, diversum Pr. 14. ethromogeneum A, eteroclitum C. 15. forniacionem formarum C. 16. sic cutis animalis om. Pr, sicut A. 22. etpro ex A. 24. posuerunt B.
40
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. III.
a fundamento nature, corpus naturale organicum pocius, | quani Bubiectum forme elementaris vel celestis A corporis. Non enim est materia prima tam patenter sensibilis et accidentata, uniens et nutribilis et augmentabilis, sicut suut partes quantitative corporis 5 humani, quia longe evidencius posset dici quodlibet mixtuin niateria prima. Nec valet responsio sophis- tica, que dicit, quod nulla pars corporis humani est in actu, quia certum est, quod corpus tam notabiliter magnum oportet habere partes, que aliqualiter sint. 10 rhe pai-u of Et queritur ulterius, quid est manus, digitus,
tlie buman body *■ ' 1 ' ° '
are what tbey caput vel alia pars homogenea, que componit; acci.ientai form, non enim potest dici, quod nichil, cum sit pars
wlnch remains ... .
after deatu. sensibiliter transmutabilis, quod potest soli materiali
substancie convenire. Est igitur prius substancia, 15 quam accidenti subicitur et per consequens oportet, quod prius sit aliud, quam pars hominis- Et stant raciones superius tacte. Item si corpus hominis sit materia prima perpetua, tunc homo secundum essenciam corpoream foret perpetuus et periret20 omnis transmutacio corporis animalis. Nam oninis geueracio vel corrupcio substaucie est transmutacio secundum formain substancialem subiecti primo moti; materia prima uon est per se mobilis, ergo uec corpus hominis. Si ergo materia prima non sit 25 corpus hominis, tunc non corrumpitur in morte hominis, quia nullam formam substancialem tunc exuit; nec est fingendum, a quo efficiente tam subito per totam formam substancialem receperit, potissime, cum forma substancialis materialis educta de poten- 30 cia materie sufficientis principiatur ex debita com-
1. materiale A. 2. elementorum CPPr. J. et vivens P Pr. 6. potest A. 9. est om. B. 14. naturali P Pr. 16. accidentibus B, accidenti, <orr. in accidentibus Pr. 18. ho- minis om. A. 21. post omnis add. transmutacio P. 25. non om. B C. 28. tingere B C, sit fingendam P Pr. 29. reci- peret P Pr. recipit A. 31. sufricienter A.
CAP. III.] DE COMPOSICIONE SOMINIS.
I 1
uiixioiie eleiiientorum ad invicem. Sed constat, quod jjost mortem manent qualitates tam prime quain se- cunde, que infuerunt corpori, quando vixit. Ergo, cuni accidencia non possunt manere sine prima perma- 5 nencia substancialis forme, sequitur, quod eadem forma substancialis, que mansit in corpore vivo, manet ad tempus in corpore mortuo; sed et lioc consonat fidei nostre de corpore Cristi, quod iacuit in sepulcro; et consonat experimento sensibili de
10 carnibus et aliis partibus honiogeneis hominum et brutorum, que post mortem et ante videntur confor- miter immutare singulos sensus nostros. Ideo, quan- tum nos possumus convincere de formis materiali- bus, forme parcium brutorum et hominum sunt in
15 specie consimiles.
Ulterius quantum ad augmentaoioneni et deminu- Prime inatter u
... , . . incapable of
cionem corporis materialis patet, quod matena pnina increase, dimi-
, -. . uution, giowtli
nou potest augeri vel minui cuni adventu ciuus- etc, aii which
, . liappen to tlie
cunque advenientis sive nova matena, et, cum non body.
20 sit activa, non potest alimentuin attrahere, digerere vel assimilare. Scimus tamen, quod partes quantita- tive hominis, sicut sunt motive honiinis ad deorsum, ita sunt sensibiliter appetitive et alimenti digestive, ut patet de stomacho; non, quod virtus meinbri
25 digestiva facit de alimento nuda materiam piimam, cum simplicia non nutriunt, sed de cibo et potu faciunt cambium, rorem et glutinum, sanguinem, spiritus et humores, ut ponunt philosophi, et post transmutant in membra solida disparium specierum;
2. mortein om. B C. 3. quando in fuerant A. 4. per- manere l* I'r. 6. vel que BCP. 7. quod pro sed et hoc P Fr. 12. omnes pvo singulos A. 14. et om. 11 C. 17. realis pvo materialis P, animalis A, et animalis P. 18. augmentari
aut C P Pr. 21. enim B P Pr. 22. ad om. B. 23. assensi- biliter P Pr. 24. non ut virtus P Pr. membrum B P Pr. 25. de aliquo nudain B. 20. ae potu P Pr. 27. et om. P Pr. 28. et pro ut B.
42
JOllANNIS WICLIF.
[CAP. III.
partes eniin animalis, sicut partes simplices, liabent
proprias acciones. Prime n.aiter Itein omue motivum ex se est divisibile in per Deous motioD. se movens et per se motum: omnis homo movetur
Man has ; aml
uu materiai exse: erffo conclusio. Cum er^o materia prima non r>
part tberefore .
standa above ex se movetur, relinquitur, quod pars materialiis
priine matter. \ 1 . .
hominis superaddit materiam primam. Antece- dens primum patet ex processu 7° Phisicorum et con- firmatur ex dictis et dicendis in posterum, quod partes quantitative hominum vivunt sensitive per animas 10 proprias, quod alienum est a materia | prima. Unde naturales concedunt, quod membra non spermatica fo1 reintegrari poterunt, ut, sicut quatuor species humo- rum poterunt generari ordinate, ut sangwis ex fieumate, colera rubea ex sangwine, ac ex colerais rubea melancolica, et non, ut in elementis, reciproce ecouverso, sic ex humoribus fit lac, semen et caro, et sic de multis partibus quantitativis animalium, ut satis edocent naturales. Unde 7° methaphisice 5° recitando substancias compositas sensibiles explicat 20 Philosophus de elementis, auimalibus ac partibus eorum; de materia vero prima dicit infra 8°, quod nec est dc se quid, nec quale, nec aliquid aliorum encium, sed omnino insensibilis, sed solum cognosci-
8. Aristot. nat. auscult 1. VII c. 1—8 (ed. Pai is 11333—342. \i>. scilicet 'flegma' (phlegma) cf. Du Cangii c/lossarium v. De his quatuor humoribus cf. eliam August ep. CCV ', 3 (Migne XXXIII 943), 10. Aristoteles Metaph. VII 6 (?) (cd. Paris. II 562.) 22. Aristot. Metaph. VIII 7, 5 sq. (ed. Paris. II 569, 20 srj.) <■/. etiam Metaph. VI 10; 4 (cd. Paris. II 543, 13j rb 6' v/.ixbv ovbsnors xad-' uizb Xtxttov.
3. mortuum A. 5. se om. B P Pr. 7. superaddat C P Pr. primo aiitecedeus P Pr. 9. tirmatur in posteris ex dicendis quod BCPPr. 10. uniuntur A. 13. sunt jpro sicut A. 11. ordi- uate om. B P Pr. 1 5. tlemmate C, flammate P, flamate, con: a. m. flaumate Pr. 1 7. et om. B. 22. infra om. P. 23. quale nec quantum aliud aliorum A. 24. accidencium post aliorum add. B C, existencium P. sed — cognoscibilis om. P.
CAP. III.]
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
43
bilis per analogiam ad formam, ex primo Phisi- corum. Cum ergo cuiuslibet corporis omogeuii quc- libet pars quantitativa sensibilis sit eiusdem nature cum toto, et quotlibet partes quantitative liominis 5 sunt homogence: sequitur, quod sunt eiusdem nature specifice secundum disposiciones illis sub- icibiles indubie.
Si autem aliqua substancia corporea distingwitur « bodiiy sub-
. . stance is
a pnma materia, oportet mcmbra hominum sic dis- distinguished
. . . . . from prime
lotingwi. Illa ltaque informis matena non est cor- inatter, the
. . . . parts of man
pus organicum naturale subiectans nnmediate vires must be
. . . . ,. ', , distinguisbed
anime eomposite ut loquitur rhilosophus secundo from it in the
i -« i ■ ' • i mi same manner.
de anima. oed quia videtur sanctum Ihomam et Aq.uinas and
. -, . . .. . Aegidius seem
eciam doctorem Egidmm cum suis sequacibus sentire tobeagainsttbis
. . opinio», liut tbe
15 oppositum, videtur michi, quod sic possunt cum reason is, that . . i. i tUey use sub"
ventate et sentencia naturalium concordan, quod stantiai torm
• • p i • °nly of the
ipsi lntelles-ant per formam substancialem formam, whoie lwiug
. . . i li creature,
que est essencialis toti composito sic quod nulla whereas tbere
......... are Part fornis
forma vocetur substancialis in annnali, nisi que est which are
....... P substantial as
80 de essencia animahs, llla autem vocetur forma sub- to the iimb,
. . .T-i aceidental as to
stanciahs parciahs, que est essencialis illi parti. Et tbe mau. sic, licet in homine sint quotlibet forme substauciales in membris, omnes tamen sunt accidentales homini et proporcionaliter de ceteris est dicendum. Utrum
1. Aristot. Nat. ausc. 18, 16; 9, 4 (ed. Paris. II 258, 260). 13. Aristot. de aniraa II 1 (ed. Par. III 444). Cf. postea pag. 54 ss. 13. Sicfnificat Wiclif Thomam Aquinatem
eiusque discipnlum Aegidium Romanum, de quo cf. Cavc hist. lit. scvipt. eccl. II 326.
1. sccundo B C. 3. quantitativa om. P. 5. sint C.
(5. 7. substantibiles B C, subicibiles substantiales P Pr. 8. autem om. B C, aliqua om. P Pr. incorporea P Pr. 11. in niedio A.
12. copulate P, copulantes Pr. 1.3. secundum BCPPr.
Tliomam et alios (sic) alios doctores Egidium A. 19. nisi
om. Pr. 19. 20. que est esscncialis P Pr. 21. parti
animalis B C Pr, pacialis Pr. 23. in om. B C Pr. 24. de ceteris om. B, de aliis A.
44
JOHANNIS WKLIF.
[CAI>. III.
autem sic intellexerunt vel aliter nou coutendo, sed puto me scire, quod sic forent dicta eorum consona racioni et ad sensum alium patenter dissona veritati. Videtur ergo michi, quod nedum totum corpus hominis, sed quelibet eius pars quantitativa liabet5 substancialem formam proporcionaliter diversam, ut sua quiditas variatur.
Et patet ad primam difficultatem solucio, ex qua cum declarata distinccione inter corpus, quod est pars qualitativa hominis, et corpus, quod est totus 10 homo ex corpore et anima integratus, ut patet primo capitulo.
soimion of Videtur solucionem secunde difficultatis lucescere, "'("ee p!'»?)1.1^ scilicet, quod illa sunt duo corpora, unum parti- bomesronewuh cipacione forme extrinsece, quo ad eius esse inauima- 15
refeience to the . 1*1 U *_i • • •
inanimate being tum, et aliud per se ab mtrinseco animatum, quia
of mau, the other 1 • • ,# .
to hu soui in- ab anima, que est pcr se eius pars qualitativa, et
foruied whole. • • • • |. • • • c ,
The difference sic commuincant in materiah pnncipio. hed cum tbLe^two^bodies quelibet pars quantitativa sensibilis compositi cx
is thus uianifest, • 1 l j. j ■ r l •
and throngh n corpore et aiiiina liabet disparem tormain substancia- 20
the solution of 1 <• i • 1« .....
the third lein a lorma substanciau corpons sunplieis rema- this^we^shaii nentis, patet, in quo differunt iste due nature cor- poree, et sic oppositum tercii dubii elucescit. Istud tamen patebit plauius, cum materia de multitudine animarum tractabitur. 25 Different views Sed pro extensione corporum est notandum, nuod
as to the . .r . r . ' 1
coextension of diversi diversimode loeuntur de coextensione rerum.
two bodies ; in .
mau there are Quidani dicunt, quod nulle sunt substancie coextense,
two coextensive .... .
bodies united nisi habeant incommunicantes materias coextensas.
iu oue material
4. ergo om. B. 0. propriam P Pr, in marrj. proporcionaliter altera manua cod. Pr. 11. integratum C Pr. 13. solucio B C P. lucere P Pr. 15. quo om. P. eius ea (shy essenciam A, essenciam C P Pr, animatum A C P Pr. 17. et per se eis B C. 19. quelibet eius pars C. compositi ovi. A. 20. habent P Pr. 25. sit tractata B, sit pertractata P Pr, sit pertracta C. 20. sitB. 27. loquentur ut hii quod nulli sunt coextensi nisi P, loquuntur quod nulla sit coextensa, nisi habeut Pr. corporum aut rerumA. 29. communicantes B.
cap. ii r.]
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
45
Ideo nulla forma coextenditur cum alia in subiecto. Alii dicunt quod eo ipso, quod sunt duo posicionem eorpoream liabencia per eundem situm coextensa, sunt diffusa. Et sic forme substanciales et essenciales 5 accidentales coextenduntur adinvicem eciam cum subiecto. Sed quia non est pbilosophorum ponere l vim in verbo ad | misso illo modo loquendi et limi- tata mixtione ad corpora concedenda : videtur michi prima conclusio in capite recitata, quod in quolibet tnhomine sunt duo corpora coextensa, sed communicant ex equo in eadem materiali essencia. Ideo non sequitur pcnetracio vel duarum materiarum possi- bilis coextensio.
Sed contra ista instatur tripliciter. ..Th!'.ee
r/ objections.
15 Primo ex hoc, quod omne adveniens enti in actu *■ Tnis ,woul(1,
' T make tlie sonl
est accidens. Sed anima intellectiva advenit corpori oniyanaccident,
* Mnce lt is an
composito ex materia et forma et per consequens aai!i,ion ,o »■»<;
i l i hooy eoinposeu
enti in actu: er^o est accidens. Sed pro isto dicitur, offormand
j o r i matter.
quod sensus nssumpti est iste, quod omne formaliter But ,lie addition
2oadveniens enti in actu non faciens quid aliud est s,a"1'e iIself
may be a sub- stance in itself ainl wlien two-
ei accidens, et iste sensus est methaphisicus pro- ^'YnXferior ximus per se notus. Stat autem aliquid reliquo ad- is tbe a^i«ent. venire faciendo ipsum formaliter accidentari cum hoc, quod adveniens in se sit substancia, ut patet de
25 deo inhabitante hominem per graciam, de diviciis adiacentibus homini faciendo ipsum divitem, de quo- libet nutrimento animalis, quod facit ipsum tam in qualitate quam in quantitate variari. Illud autem adveniens est substancia, sed suo adventu causat
30 formam inherentem, que est accidens, et sic non
2. Secnnda via dicit B C P Pr. 2. 3. duooppositum liabencia Pr, corpoream om. P. 3. diffitse sunt coextensa B, diffusa et (et om. Pr.) sit tamon diffusa sunt coextensa P Pr. 4. essen- ciales om. B C P Pr. 8. miehi om. B. 9. secunda conclusio P. quovis C P Pr. 17. composito om. B. 18. Sed om. PPr. 20. quid adest ei A. 23. faciens P. 27. incremento P. 29. substancia in natura P.
46
JOITANNIS WICLIF.
|OAP. III.
mow the soui a(3venit fonnaliter ab intrinseeo. Verumtamen natura
may e.xist by
itseif, whiie the jija jnferjor disposita adiacere altcri accidentaliter
body cannot, so tr
that it is rather (]icjtur esse accidens illi, cui accidit, ut bona ex-
hody that II the > >
'■(' trinseca accidunt homini modo, quo corpus sub-
dy
eidi
the l)ody first
Kets reai heing ordin.itur anime, ut sibi subserviat, et anima potest 5
thruugli the sonl. ' ' l
separari ab illo et non econverso. Ideo rectius
diceretur, quod corpus accidit anime, quam econtra.
Anima enim est forma exemplaris corpori essen-
ciali extrinseca, conservans lumine suarum virtutum
forinam complexionalem corporis cum omnibus suis 10
naturalibus accidentibus, sicut luminosum conservat
continue lumen suuni. Unde anima, licet ad anima-
cionem, que est actus jirimus, quem communicat
corpori, requirit precxistenciam corporis, non tamen
ad esse suum conservandum, sed inchoandum se- 15
cundum legem nature. Et j>ro illo priori, quod non
potest esse instans temjioris sed nature, corpus
causat quodammodo animam materialiter et recau-
satur ab anima alio genere et gradu jirioritatis tam
efficienter quam finaliter pro eodem instanti temporis. 20
Ideo non mirum si anima afficitur corpori, cum
inanimata inclinantur ad legem et integritatem sui
intcgrati proj)ter finalem causanciam conservandam.
Si ergo corpus animatum ab intrinseco reciperet
it a man eoui.i formam subiectivam, per quam non fit quid aliud, 25 i>e a complete . ,
man before illa lorina mduoitanter esset accidens; ut si homo jiost
receiving the ... . ...
soni, taen tiie plenum esse hominis recnieret subiective animam,
soul would be „
an accident. per quam non nt nova substancia, anima mdubie esset sibi accidens, quia forma, que adest et abest
2. illa nm. B C P Pr. alteri accidentaliter om. P Pr. 4. quo om. B C P, in m. add. Pr. 6. et om. B P Pr. 7. anime om. P Pr, (uld. altm' Pr. 9. omnem j>ro suarum P Pr. 10. cor- jioris om. B. 15. servandnm A. 18. quodammodo naturaliter A. 21. aniina om. B C P Pr, add. altera m. rod. Pr. 22. ibi ani- mata B C P, inclinatur A P, incliriant B. 23. essenciam B P Pr, observandam P Pr. 24. Sic A. rocepit C, r' (sic.) Pr.
24. 25. reciperet subiect.ive formam B C P Pr. 29. et abestom. B.
CAP. iii.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
47
suo primo subiecto preter eius corrupcionem. Forma enim pure naturaliter, quantum potest, informat con- tinue, nec potest induci in subiectum vel manere cum illo subiecto indisposito, ut informet. 5 Secundo obicitur ex hoc, quod utraque substan- oi.jection 2:
_ 7 1 n Since both
ciarum materialium est idem corpus in numero, materiai sub-
1 _ stances are tlie
erero non suntdiversa corpora; probatur consequencia one body> we
11 _ * have no lightto
eo, quod superfluit ponere plura, ubi pauciora suffi- supposeditterent
' * 1 11 ' 4 bodies; as there
ciunt. Sicut er«;o quelibet persona divina eo, quod 0|,e suhstance
, ■* ' ■ in the three
lOeadem substancia in numero, non est alia substancia, <ii\ine persons,
y ' so in man.
quam est reliqua, sic utraque rerum corporearum predictarum, cum sit eadem substancia in numero, non ost dispar substancia ab alia. Et assumptum argumenti videtur ex lioc patere, quod utraque
15rerum istarum corporearum est idem homo in nu- mero iuxta opinionem dictam. Ergo est idem animal in numero et per consequens idem corpus in numero, cum ad unitatem inferioris sequitur correspondens unitas superioris.
2<) Sed quantum ad istud videtur, admissa tercia Repiy:
.„ . . . . . . Theparallel with
47" sig-nincacione | corporis rn proximo capitulo supra- the Godhead
... . , . . . . tells the other
dicta, adnuc non obest, sed sequitur duas predictas way. There »re
, . . three persons or
naturas corporeas esse duo corpora, quamvis sint subsistences
... with one sub-
unum et ldem rn numero, ut trcs persone sunt tres stance, so here
rii t r\ i with the two bo-
25res et ad modum loquendi (jrrecorum tres sub- dies, which are
- . li- distinct as the
stancie, sed secundum nostrum modum loquendi tnree persons. sunt tres subsistencie, et sunt una tamen res simpli- cissima et una substancia. Sic non obest illas esse substancias et tamen iinam substanciam communem;
22. Cy. pag. 17, lin, 20.
4. in illo PPr. ibi disposito B. 0. Sic A. 10. in om. Pr. 11. est om. C. 12. una ante in add. C. 13. Et argnmentum vicletnr P, Et per argumentnm videtur Pr. 15. cor- ruptarum P, incorporearum Pr. 17. unum P Pr. 18. cor- poris 2>ro inferioris A. correspondenter B C. 21. de corpore A C P, de corporeo Pr. 26. secundum unum nostrnm A. 27. substancie A. 28. esse duas substancias C.
48
.JOITANNIN WIOLIF.
[CAP. III.
nec movet similitudo de trinitate increata ad ne- gandum illas esse duas substancias, quando, si due persone divine essent due essencie vel naturc, tunc essent due substancie, ut patet de patre et Cristo. Sed quia tres persone divine sunt adintra unitar» natura simplicissima, et non sic humanitas, ideo non est color, si pater et spiritus sanctus non sunt dispar substancia, quod per idem nullus liomo est dispar substancia. Man unites in Ulterius tamen pro materia vidctur micbi pro- 10
bim more tlian 1 1
the body or the babiliter posse dici, quod iste liomo plus commu-
anima] ; he has 1 1 1
aiso a spirit nicatur quam boc corpus vej boc animal; nam iste
which exists in- 1 '
aependent of linmo coin nin nicatur isti spiritui, cum manet liomo
the bodv. . 1 '
spiritu per ge existente, qunndo non manet animal sive corpus; et sic negatur, quod ista duo suntidemis animal vel corpus idem in numero; nam prior na- tura corporea est corpus et non animal. lllud autem animal est corpus aliud, quam eius pars materialis qualitativa; bomo autem, cum communiter sit ista tria, est post corpus mortuum secundum naturamao priorem corpoream, et prius animal secundum na- luram ex corpore et anima complete compositam. Unde non est mnior color, quod anima sit corpus, si sit persona, que est corpus, quam si concederetur, quod bomo est asinus, vel quod deitas est bumanitas 25 quia est persona bominis, que est bumanitas. Ideo, ut alias dixi in materia de Universalibus, si ista argucia procederet, quodlibet esset quodlibet, quia quodlibet est idem in aliquo cuilibet; videtur ergo micbi probabiliter concedendum, quod deitas est 30
2. illas illas P. qnia BCPPr. 9. quod per idem — dispar nm. BPr. 11. (lieete posse C. 10. sive Pr. idem nm. Pr. 17. autem ont. B. 18. aliud nm. P. 20. et A. 22. complete om. Pr. 20. qnia est natura generis que est asinns vel quia deitas est persona hominis que est hnmanitas pnst hnmanitas add. A. 27. sed A. 28. racio pro argncia B P. 29. po.it aliqno add idem P Pr. erg;o nm. B.
CAP. III.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
49
essencialiter, sed non formaliter homo; essencialiter dico, quia essencia domini nostri Jesu Cristi, quam eternaliter habet ante assumptum hominem, est ' deitas, et illa persona est homo formaliter, quia 5 humanitas. Et sic videtur michi negandum, quod deitas sit animal, corpus et substancia vel creatura, quamvis sit illud, quod est quodlibet istorum, quia per idem esset substancia et essencia increata, et per consequens creatura, quod non sequeretur ex
10 hoc, quod est homo, nisi foret homo formaliter, sicut Cristus. Ideo, quamvis Cristus sit homo, et ille homo sit animal et per consequens creatura, tamen deitas non est homo secundum illud, quod est verbum animal vel aliqua creatura, sed secundum illud,
15 quod est deus ante quamlibet creaturam. Scio tamen, quod homo potest uti dictis terminis concretive et concedere, quod natura divina essencialiter est animal, corpus et substancia. Sed ego nec scio nec audeo fundare in scriptura nec seminare istam sen-
2otenciam, contentatus de concrecione hominis supra- dicta.
Tercio obicitur ex hoc, quod positis duobus cor- Thirdobjection:
. , ,. . ,. If we allow
ponbus coextensis iorent duplicite quahtates, quan- these two
coBxtonsivG
titates et cetera accidencia coextensa, et sic duo bodies (seep.47,
, . . ,. I. 20) their
25 puncta ln eodem situ lndivisibui, proporcionaliter quaiuies,
-i f • n . , t . . quantities and
et de Iineis et supernciebus, quod est lmpossi- other accidents
i .i , . . . ., are doubled,
bile, ut patet loycis, qui considerant, quod tales and we have
20. Cf. supra pag. 36, l. 20.
10. nisi esse P, sive foret B C. 11. Ideo om. P. 12. et cnm pro tamen C P. 16. est verbum est deus A. 16. possit B, posset P Pr. 18. et om. B. 19. audio C. 20. contentus C. concrecione vel significacione C. 20. 21. supradicti B. 22. quod postpositis A. 23. et extensis formaliter P Pr. dupli-
carentur P, duplicare Pr. 24. extensa P. 25. 26. pro- porcioni et probabiliter A. et om. B C. 27. qnod patet A.
loyco — considerat C P Pr.
4
50 JOHANNIS WIGLIF. [cap. nr.
to admit two non potuerunt coextendi, nisi possent continuari
points or lincs . . . ,
in the same faciendo quantitatem inequalein sue medietati, cum
place, wliicb u , ' . . ,7 . .
impossibie. intensive non Dossit aliquid componi ex talibus
Aristotle's judg- t * , A A
ment on this quantitatibus, nisi unum pedale posset esse magis pedale, quam reliquum par sibi simpliciter, quod 5 non est intelligibile. Ideo, ut alias dixi, cum quan- titatis sit soluin quantificare subiectum, quod non potest sub eodem gradu magnitudinis magis et minus suscipere, sequitur, quod nec quantitas, ut recitat Aristoteles in predicamentis, competeret cuilibet 10 quantitati. Et quod possibilis sit composicio quanti- A tatum posita tali co | extensione, patet sic. Nam omnisfol. 471'
Every quanti- pars quantitativa corporis, quod est pars qualitativa thebody*wnich bominis, continuatur cum parte quantitativa hominis
is a qualitative . .
part of man) et econtra: ergo quantitas cum quantitate, et per 15 k qnanutatiVe consequens ex totalibus fit una. Et conformiter
part of man. . i .. .-. ., . , .,
Thus the whoie arguitur de quahtatibus et omnibus accidentibus
is inade up, and . , . -. . „ .
so the difhcuity coextensis per hominem, quod est manirestum lm-
as to coexten- . , ., . . -
sion is soived. possibile, cum eque mtensum sit corpus, quod est
In like manner , , . . .. . .
we argue as to altera pars hommis qualitativa, m quantitate, motu 20
accidents, that . ,
the body (as a et quocunque accidente, quo per totum communicat,
qualitative part . . . -
of man) caunot sicut est totum compositum, cuin tamen videtur,
rontain all the -, . .......
accidents of the quod, sicut corpus est pars tocius mtegn, sic eius accidens sit pars integra accidentis, que est causa
8. Aristot. Cat. IV [VI| 16 fed. Paris. I 9)i Ov doxrf 8s zb noaov smSsiiG&ai, rb {iuIXov v.ul rjtzov, olov zb SCitrjyv' ov yocQ laziv tzBqov izsQOv [iciXkov SLntjyv ovd' hnl zov
UQ^&fiov Ov8' £7tl zav £lQrj[ievcov oXcog ovSsvbg zb
(tuV.ov xai zb tjzzov Xsystai.
1. poterint B C, possunt P Pr. posset A. 2. equalem essencialem P Pr. 3. intencione A. 7. quantitare B,
substanciam A B. 9. suscitare A. ut om. A. 10. competere B C P Pr. 13. quod om. A. qualificativa C. 14. eontinuatur — hominis om. A. 16. qualitate C. 18. extensis B C P Pr. magnum B. 20. hominis om. B C P Pr, qualitate C P Pr.
23. pars om. B C. 24. qua P Pr, quia B. pars pro causa P Pr.
CAP. m.] DE COMPOSICIONE IIOMINIS.
51
eius intrinseca, ut videtur; et sic motus componeretur ex suis partibus intensivis, sicut et qualitates secunde denominarent compositum in duplo et intensius quam corpus, quod est eius pars qualitativa, que 5 omnia cum suis sequentibus sunt impossibilia. NecNor may u i>e
* . r . said, tliat the
valet dicere, quod idem et non distinctum sit acci- accidents of the
1 . . , body and the
dens corporis hominis et tocius compositi, quamvis man aro iden-
. . i . ticaI» althongh
subiecta diversificentur, ut contingit de materia ™ different
. . . subjects.
prima et elemento, quia materia pnma, cum sit lOpotencia de se non actuata, nullum accidens per se vel immediate subiectat; sed corpus hominis, cum componitur ex materia et forma, per se subiectat complexionem et qualitates illi necessarias cum ceteris accidentibus requisitis; ergo per se et primo deno- 15 minatur illis accidentibus, et homo non nisi secundum illud corpus.
Hic dicitur, quod homo, sicut est tres nature, sicMan, according
. . . , . . to his threc
est accidentatus tnphciter. Nam secundum mteno- natures, has
. r . . .. three kinds of
rem hominem lntelhgit, amat, racionatur et ahos accidents:
.. . . . . . I. The inward
20 actus exercet, qui sibi pnmo convemunt, sine ami- man loves,
thinks etc
niculo corporali, et secundum illum est sapiens, n. The' body
. i • ci i -| has quantity,
virtuosus et lmmortahs. oecundo secundum corpus position, &n<i
. . ... other material
simplex, cuius iorma substanciahs, que est corpo- accidents.
. ^ , r III. The whole
reitas, per totum extenditur, est quantus, locatus, nature has acci-
. , ... dents proceeding
•25 quahticatus et accidentatus accidentibus matenahbus, from a combu
. . . .. .. . nation of the
ut cahdus, coloratus, et sic de quahtatibus cetens others; as waik-
ing, sleeping,
tam pnmis quam secundis, que corporeitatem ex understandmg, mixcione resultantem inseparabiliter consequuntur. Tercio secundum naturam integram est acciden- sotatus accidentibus, medio modo procedentibus ex
1. eius om. B P Pr. ut videtur om. B. 2. 3. sicut — inten- sius om. B. 4. eius om. B C P Pr. 9. et de elemento B. 10. nomen accidentis. 19. intelligitur P. for Pr. 20. ef- fectus pro actus P Pr. 21. et om. P. 22. immortalis etc. B C Pr. 24. totum non extenditur Pr. 26. et calidus C. 28. commixcione igitur resultantem P, resultante A. con- seruntur B. 29. 30. est accidentatus om. B P Pr. 30. preceden- tibus C.
4*
52
.IOITANNIS WICLTF.
[cap. ni.
utrisque naturis prioribus, et neutro illarum possunt per se competere, ut ambulare, sentire, dormire, vigilare, vivere corporaliter, ymaginari, intelligere et velle, de quanto concurrit organum corporale, ut dicetur post de spiritibus animalium in cerebro 5 subiectantibus sensus interiores, et sic de virtutibus moralibus et aliis dependentibus ab organo corporali. Et iste est sensus Pliilosophi primo de anima, quando dicit, quod anima non plus intelligit, supple intellec- cione, que primo competit composito, quam edificat 10 vel texit.
Hence accidents Istis notatis negaretur extensio accidencium modo,
have no exten- .... .
sion;thisi>eioiif,-s quo (lictum est, sive lntenmitur tanquam lmpossibue;
to material . ,
substance, an.i nec est quambbet rem esse quantam quantitatis, substantiai form. sed solum substanciam materialem secundum formam 15 corporeitatis esse quantam est quantitas per se in genere quantitatis, et tunc est forma substancialis, fundans quantitatem extensam ad omnem punctum in homine. Ergo non est linea vel superficies vel corpus de genere quantitatis, nisi que est illud 20 corpus vel partem eius quantitativam esse huius- modi; hominem enim esse quantum est ipsum esse illud corpus quantificatum, et naturam integram esse quantam est ipsam habere illam partem quantitati- vam sic quantam, quod non est quantitas formaliter, 25 sed habicio partis qualitative sic quante, cum nulla anima sensitiva per totum sic extenditur; et corre-
7. Aristot de anima I 4, 12 (ed. Paris. III 439, Im. 49 ss. confer pag. 14, 4.)
1. naturis precedentibus A. possunt om. B. 3. et
vivere P Pr. 4. et om. C. 5. animalibus B. 10. quan- do A. 12. negatur B. 13. intereimitur P, innui-
tur A, quo innuitur tamquam C, dictum est si ibi (si ibi exp.) sivc minuitur Pr. 14. quantitas B C P Pr. 15. sed
solum — quantitas om. P, m marg. suppl. a. m. cod. Pr. 16. quan- titatis C persone A. 17. est om. C. 18. coextensam B P Pr. 20. idem C P Pr. 21. et pro enim P Pr. 23. qualificatum A. 27. sic om. B C PPr.
cap. iv.] DE COMPOSICIONE HOMINIS. 53
spondenter dicitur de ceteris accidentibus respiciendo semper per se ad sua subiecta.
Et patet, quoraodo racione communis humanitatis Thu« it ia by corpus est intellectivum, indivisibile, perpetuum et bu^man pVrso- 5sic de ceteris anime convenientibus intelligendo talia na 'anVb^dy0"1 predicata in neutro genere substancie in predica- "«eh^her'»88 cione secundum essenciam et econtra; spiritus ille attnbutes- est animal corporeum mortale, et sic de aliis, quia eadem communis persona est huiusmodi. Et patet 10 solucio.
a CAP. IV.
fol. 48"
Restat ulterius pertractare de multitudine et ordine
Tlie uuniber
formarum in liomine. Quoad primum patet ex dictis, 1
forius iu mau.
cum omnis forma substaucialis sit quiditas et econtra, There _are as.
TL / mauy forms iu
l5quot sunt partes quantitative hominis, quarum que- are^quantitative libet est aliquid7 tot sunt forme, et per consequens, aTex/steu"! cum anima sit quiditas corporis unientis, patet, quod anVtaeW^must tot sunt anime in hornine, quot sunt partes quanti- ,u,mbe!u(,f s™uis tative eius unientis vitis propriis. Et ut magis appa- 8^°Je ■°fn})0l,dtue
20reat, quod communis scola hodie audiens loqui de anima vel formis aliis quibuscunque concipit, propter diversitatem nominis, quod oninis forma substancialis, et specialiter anima, sit res per se possibilis, distincta essencialiter a subiecto, ideo premittenda est racio
25 quiditatis anime in communi.
Pro quo notandum, quod omnis anima, cum sit gou] (or life. is univoce forma cum aliis, est substancialis disposicio, WM0enfonm ^dy qua corpus dicitur animatum; sicut enim forma ignis 8j8nan^ematej a^e est igneitas, forma lapidis lapideitas, forma metalli fmmtanity°of'
2. ad sua semper. 3. qm" racione om. P Pr, humanitas P Pr. 6. substinato (sic) A, substantive P, substantivate Pr. 8. ad 3"1" pro animal A et sic de aliis om. A Pr. 12. multicione (mlt°*) B. 14. omnis om. B. 19. quod pro et A C P Pr. 20. cum pro quod B. 24. ideo om. C. 20. cum om. B.
27. alias A.
54
JOIIANNIS WICLIF.
[cap. IV.
meiai etc. uietulleitus. fonuu pluute pluuteitas, et sie de ceteris,
Quotation fioni . ,. . . ... _ .
Aristotie. (juuruiu quulitati substanciah, cuiu voces dehciuut, secunduiu regulam Aristotelis licet fingere: sic cuiuscunique animalis forina ultiiuata est aniinalitas, ut forma equi equitas, fonna liominis liumauitas, et5 proporcionaliter de cunctis naturis corporeis quibus formaliter inest vita. Et hoc est, quod intendit Phi- losophus 2° de anima primo capitulo, describens aniniam sub hac forma: 'Aninia' inquit, 'est actus corporis organici phisici, liabentis vitam in potencia'; 10 quod tantum est dicere, ac si intenderet, quod anima est quiditas corporis naturalis instrumentati, ut possit actus vitales elicere. Unde cuiuscunque nature cor- poree viventis anima est ipsum animari et per con- Tbe being of sequens quiditas animacio sive vita. Vivere enim 15 lvlD1s Hfeature8 viventibus est esse, et hinc dicit Philosophus 2° de anima 8°, quod anima est quidquid erat esse viventis
3. Cf. Arist. Etliic. Nic. II 7, 11 fin. (ed. Par. II 21, 47 ss.) 8. Aristot. de aniraa II 1, 4 ss. (ed. Par. III 444, 28, Biehl, ed. Tcidm.,p. 30, 19). l4vayy.aLov uqu t)/v ipv%r/v ovoluv sivca cbg siSog o&uaTog cpvoLv.ov Svvufisc £cor/v s%ovTogm r) S' ovoiu ivTs/J%siu. Tolovtov uqu autiiatog ivTS/.s%SLu- uvzrj Si '/.sysTUL 8i%&g, r) ftsv &g iniOTr/fir/, r) 8' dtg to &scoqslv. (1>uvsq6v ovv otl <bg inLOTr/fir/- iv yuQ r& inuQ%SLV %'r/v ipv%'r/v v.ui vnvog y.ul iyQr/yoQOig ioTLv, uvcdoyov 8' r/ [ikv iyQr/yoQOig t& &scoqsTv, 6 8' vnvog r& s%slv v.ui fir) ivSQyslv. IIqotsqu 8s rf/ ysviosL ini rov uvrov r) inL- OTr/ut/- 8l6 ipv%r/ (J/ ip. Biehl) iaxLv ivts/.s%SLa r)
TTQCOTr/ OCOUCtTOg CpVGLV.OV Svvuusl £ar)v i'%OVTOg. Toi-
ovto Ss d uv r) OQyuvLitov OQyuva 8's xai ru t&v cpvT&v usqt/ .... Ei 8tj tl v.olvov ini nuat/g tpv%r/g SsZ /.sySLv, SLr/ uv ivts~/.s%SLu r) nQ&rt/ GcbfiuTog cpvaLv.ov OQyavLxov' Slo %a\ ov Ssi £r/TsZv} sl sv r) ipv%r) xui to a&fia, coonsQ oiiSs rov xr/QOV %ui x'o G%r/fLu .... 17. pj.it Uhr. II. cap. 1, cf. not. sup.
1. planete planetaitas Pr. ceteris formis C. 3. noraina post fingere adcl. B sit licitum C. 6. formis pro naturis A. 7. intellegit Aristoteles C. 12. iuformata pro instrumentati Pr. 14. ipsum — anima est om. Pr. animari B P.
CAP. IV.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
55
corporis; sed quia vita nunc sumitur pro duracione corporis viventis, nunc pro actu vitali elicito; etnuncpro quiditate viventis, ideo Philosoplius modificans actum, qui est genus anime ad substancie quiditatem, dicit, 5 quod anima est actus primus; quiditas enim pre- supponitur ad duracionem et actum elicitum.
Unde 2" de anima 7° 'Non,' inquit Aristoteles, once morc
. . (qUOtlUg
'oportet querere, si unum est annna et corpus, sicut Ai-istotie) soui
. „ . and body are
neque ceram et eius fiyuram : wlt dicere, quod sicut one; not sepa-
.--'....'»' . . . rate thtags
io iu artificialibns figura cere non est nisi essenciam requiring a ceream figurari, et sic in naturalibus anima non est Proof from
. . i. ■ • tt Averroes.
nisi essenciam organicam naturaliter amman: Unde non requiritur aliquod ligamentura, ligans animam cum corpore, sicut requireretur, si anima esset res, 15 que posset per se existere. Et ista est plana sen- tencia Aristotelis et commentatoris sui 8° metha- phisicorum ultimo. 'Non', inquit commentator, 'est
7. Est lihr. II cap. I cf. not ad pag. 54 lin. 3 et 17 15. Cf. pag. 4, 2 ubi plane conlraria sententia exponitur; oide quoque //. 34 l. 5 ss. 16. Aristot. Metaph. VII 6, (j. (Edd. vett. VIII, 8, Ed. Faris II 563, 31 ss.) Jlu xuvxtjv Ss xijv ccnoQiav oi ahv (isds£;iv Xsyovaiv (scil. xb ulxlov xov sv sivai) . . . . ol bs ovvovoiav (ipv%/]s), coansQ Avxo- cpQtov cptjoiv sivui xi]v snioxtjutjv xov sniaxuaOai xui ipv^ijS' ol i) e avv&satv y avvSsotiov i\>v%ijs acofiaxi xit fcijv. KccCtoi 6 uvxbg hbyog sni nuvxcov xui yuQ xb vytaivsiv saxai 7j avvovaia rj ovvdsouog rj ovvdsoig ipv%ijg xccl vyisius xai xb xbv %ulxb v sivai XQLycovov avv&saig snirpuvsiag xai X s vxoxrjxo s~ Alxlov 8' oxt SvvdiLScos xai svxsls%sius &jX0VOL loyov svonoLov xui dcucpOQUv. "Eoxl §' toonSQ siQtjxui, xui ij sa^dxrj vltj xui rj [lOQcpij xaixb xui Svvdfisi, xb Ss svSQysla. — Et commentatoris sui: Est Averroes, cf. 'Aoerroix Cotdubcnsis in Aristotelis . . . com-
1. per duracionem Pr. 2. actu om. B. 7. No (sic) A. 8. querendum si Pr, convenire P. et onc B C. 9. ceram om. A, eius om. B P, cera — figura C, cera figura Pr. 10. arti- bus P. figura est cere (e correct. alt. m.) figurari ita in naturalibus Pr. post naturalibus add. nisi essenciam organicain B C. 11. 12. auima — naturaliter om. C. 15. plane P.
JOIIANNIS WICLIP.
difFerencia inter composicionem anime et corporis et
non accidit questio in composicione figure cum cupro, opportebit, quod non accidat questio in com- posicione anime cum corpore. Anima enim babet 5 se ad corpus, sicut figura ad cuprum, et albedo ad superficiem: omnia enim sunt perfecciones et forme subiecti; et anima cum corpore sunt unum, sicut
mentarii' Venet. 1552, vol. VIII fol. 106 (recto) col. 1 1. 28 tt. 'Et quidamdixerunlcomjiositionem' elc.idestet quidam dixerunt, quod ista commnnicatio est conypositio animae cum corpore, et quod lii/amentum, per quod fit compositio, esl vila . . . Qui- dam cnim opinahantur quod sanitas istius copulationis erit per istam conrjreqationem .... animae cum corpore; etquidam opinabantur, quod est per lirjamentum: et quidam per com- positionem animae et corporis, comjwsitione sanitatis, non compositione cori-uptionis. Deinde dicit let etiam erit cu- prum' etc, id est et non est differencia inter compositionem animae cnm corpore, et compositionem cupri cum tribus antjulis, scilicet, quod dicere cuprum habcns tres amjutos, est, sicut dicere corpus animatum, et sicut dicere superficiem albam. Et intendit, quod sermo de omnibus quaestionibus est unus: el sicut non accidit eis quaestio in compositione figurae cum cupro, oportebit ut non accidal eis quaestio in composilione animae cum corpore: anima enim ita se habet ad corpus, sicut figura ad cuprum et albedo ad superficiem; omnia enim sunt perfectiones et formae subiecti. Deinde dicit, 'et causa in hoc est', id est, et causa deceptionis eorum est, quia ponunt idem, quando est in potencia, et quando esl in actu esse dicersum, et in rci veritate est unum illud. lllud enim, quod fuit in potentia, est in actu, el non sunt hic duo diversa. Deinde dicit, 'et est sicut dictum esC etc, id est et anima cum corpore sunt unum, sicut dicimus, quod prima materia et forma sunt unum. Deinde dicit 'Ergo non habent' etc, id esl et cum anima non est, nisi esse eius, quod est in po- tentia. animatum esse, animatum in actu, tunc exitus eius de potentia in actu non habet causam, nisi molorem exlra- hentem ipsum de potentia in actum.
1. 2. et inter composicionem P. 3. iu composicione om.
B P. 4. opportebit om. A, cupro ita non accideret C Pr. accideret B P. ideo pro questio B. 7. omnies P.
Ut
CAP. IV.]
DE COMPOSICIONE IIOMINIS.
57
dicimus, quod prima materia et forma sunt unum, eum anima non sit nisi essencia eius, quod est in potencia animatum esse, esse animatum in actu. Ecce plana sentencia Aristotelis et commentatoris sui de 5 quiditate anime eadem sentencie supradicte. Aliter enim anima non esset univoce forma cum aliis, que de potencia materie educuntur.
Et ignorancia huius methaphisice de anima fui wyciif formeriy
i> i.. . • .i i . erred in thinking
. ego et torte aln mei similes plunmum excecatus, the soui a thing
, . i • ■ , • l-, i •. that couM lie
. 48" sompmans, quod amma, | et speciahter humana, sit separated from res, que poterit a corpore separari. Tales autem tbe body' formas nemo probare poterit; formas autem mate- riales predictas, que sunt quiditates substancie cor- poree, est facile naturalem convincere, specialiter, si 15 in errore Ioyce non contendat.
Ex istis plane sequitur, quod quelibet pars quan-Tims everypart
..... • • 1 • l l • • i of man has ita
titativa viva m homine nabet propnam animam, et 0wn soui <>r nfe
, , • i . (cf. i>. 53 1. 15.)
per consequens tot sunt anime rn quocunque homiue, yet these souis
i -i. . ., ,. • are not thu same
quot sunt parcium huiusmodi quantitativarum qui- as the soui of 20 ditates. Patet sic: quelibet talis pars quantitativajcf! pTss1,8!™™ est aliquid, quod non est alia pars, et per con- sequens in existendo aliquid, ad quod habet propriam quiditatem ; et cum omnis quiditas viventis corporis sit anima, ut patet superius, sequitur conclusio. Et 25 patet in universali sentencia de multitudine anima- rum in homine, nec valet dicere, quod anima hominis sit anima cuiuslibet partis talis, cum qui- ditates talium distingwuntur, et ille sunt anime.
1. dicimus cum materia prima cum forma P, prima om. P. 2. nisi esse ens quod B, esse eis Pr. 3. alternra esse om. BC esse — auimatum om. Pr. 4. plane B P. 7. educitur B P Pr. 12. 13. naturales A. 13. sint P. 14. naturali B P.
15. errorem P. contendant P. 16. videtur 2»'o sequitur B P. 17. unaBPPr. 19. quantitativarum om. B C P Pr. 21. anima Pr, pars om. B C P Pr. 22. inexistens P. 22. alid ad om. B C P Pr. 23. unientis B C P Pr. 24. 25. Ut patet C.
sermone pro sentencia Pr. 25. 2G. formarum animarum A. 26. animarum in corpore in homine B P.
58
JOEIANNIS WICLIF.
[cap. IV.
Cuin ergo partes quantitative hominis exercent uctus nutricionis, tucciouis vel alterius sensacionis: se- quitur, quod fornie, a quibus sunt id, quod sunt, potentes sic agere, siut perfecciores quani forniu materialis, non-anima. 5 Evcry part of Et ultra ex diffinicione unime declarata superius,
a spouge or . ■. ... j. _ .
worm has its sequitur, quod quelibet talis ionnu sit anuna: non
own life; iuucli . , . . . . .
more, cvery pan eiiiin secuaduin animum hominis vel virtuteni eius
of iii a ii. since ■, . . . n ..
it is aiive, must quodcunque membrum vivit iormalitcr, quia partes
havc a soul. , . . . .
liuiusmodi quantitative habent vitam propriam et 10 propriam quiditatem, et lioc est anima. Ymmo, cuiu oinnis inforinacio accidentis presu)>ponit formain substancialem vel quiditatein, quam ipsu consequitur, patet, quod virtus talis presupponit animani, cuin prius opoi-tet essenciam esse aliquid, autequam sit 15 accidentuliter aliquale. Non ergo est evidencia natu- rali philosopho, quod partes plunturum, spongia maris, partes vermiuin incisoruin. et sic de ceteris vegetabilibus, habent aniinas, quin pari evidencia vcl maiori partes quautitative hominis. Nam quiditas-JO vel forina intrinseca talis partis est principium acti- vum niotus vitalis perfeccioris, quam est forma uuius vel alterius vegetabilis precisi de stipite; ergo cum u naturali operacione convincitur quiditas forme ex secuudo Phisicorum, quare nou coucederetur pars 25 quautitatira hominis propria auima auimari? Though thcre Sed ulterius notandum, quod, licet in quolibet
are many sonls ... ,.. .
in each mau, lioniine siut quotiibet ainme, tainen cuiuslibet liominis
cach uiaii u only
one soui, est tautuin una auima, que de potencia matene est
educta. Ex quo patet, quod multum differt forinam 30
25. Aristot. uat. ausc. II 1 (ed. Par. II 260 sq.j.
i. accionis A. 3. illud B C Pr. 4. sicut yro sint B C Pr,
fuit P. 8. Loniinis om. P vel om. A. 10. et om. A. 11. cum om.
B, nonowi.P. 1'J. quoniam B P Pr. 22. perfeccionis A. verrnis
vel C. 28. sunt C, cuni^/-o tauieu A. tantmn B. 30. differuut A.
CAP. IV.] DE COMPOSICIONE ITOMINIS.
59
esse animam iu homine, et esse animam hominis vel humanam. Prima pars patet ex superius declaratis, et secunda pars ex hoc est evidens, quod tantuin est una quiditas unius substancie; omnis anima est qui- 5ditas, eru-o tantum est una auima unius substancie; whicb \s more
. perfect tban llie
et tercia pars patet ex hoc, quod proporcionaliter, others. ut materia est in commixcione vel complexione per- feccior, est forme perfeccioris capacior et materia- liter causancior. Sed corpus humanum est plus
loreductum ad temperamentum, quam corpus aliud sublunare; ergo multo perfeccius sufficit formam superadditam principiare. Si ergo materia terre- nascencium atque reptilium causat precipue passive disposicionem substancialem vel quiditatem sub-
15 stancie, multo evidencius corpus hominis sic causabit; et cum non sit possibile, quod lux dans formam materiali essencie deflciat sue capacitati, cum forma sit quiditas materialis nature, sequitur, quod cuius- libet hominis corpus habet aniniam de suis intrinsecis
•jo resultantem.
Et iste videtur mihi plane sensus commeuta- toris 8° Metaphisice commento ultimo, ubi dicit: Averroes quoted
1 ' iu behalf of the
"22. Averroes loco comm. (I. 4 ss.): Deinde dicit 'non quasi bojy"' separala, ideslneque esseillius formae simplicis est ila, qttod in aclu sit, aliud a rebus particularibus, quarum est forma, ita quod res particularis, et forma eius sunt duo diversa. El hoc intendebat, cum dicit separata. Deinde dicit. 'Et jjropter hanc difficultateni1 elc id est et innuit quaestionem jiraediclam dicentem, quomodo est homo unus, et est compositus ex anima et corpore, que sunl existentia in actu. Omnis enim, qui ponit quod anima et corpus sunt duo diversa, contvngit ei dicerc, quid sit causa ligamenti animae cum corpore. Qui autem dicil . . . non sunt apud ipsum duo diversa nec accidit ei quaestio ha.ec. De reliquis cf. supra pag, oo, lin. 16.
1. in homine om. P. esse animam iu liomine et esse ani- main hominis P. humaua A B C. 2. patet om. P. 8. per- feccior capacior li C. 9. causa timor (sic) Pr. 10. redactum P. 11. forcius A. 13. precise passive l'r. 15. hominis sic om. A. 10. est ABP.
60 JOHANNIS WICLIF. [cap. iv.
'Fonna corporis non est ita in actu, ut sit aliud a re particulari, cuius est forma, ita, quod res par- ticularis et eius forma sint duo diversa; unde qui ponit, quod anima et corpus sunt duo diversa, con- tingit ei dicere, que sit causa ligamenti anime cum 5 corpore. Qui autem dicit, quod anima est perfeccio corporis, et quod corpus non existit sine anima, non sunt apud eum duo diversa, nec | accidit eifol. 49" questio hec' Et scquitur: 'Causa autem discrepa- cionis hominum in ista materia est, quia ponunt 10 idem, quando est in actu, et quando est in potencia> esse diversum, et tamen in rei veritate est ununi. Illud enim, quod fuit in potencia, est in actu, ct non sunt hec duo diversa.' a^ean th« Ex istis verois commentatoris patet sentencia 15 fom/are ou Sepe ^icta ^G Iormis substancialibus, quod suut with tbeii idem essencialiter cum subiecto.
sulijccts.
Item proporcionaliter ut activum principium est per- Terfec? ulc feccioris effectus ex se productivum estipsum agens per- plrfeViu ™r" feccius- Sed 1,0,110 estanimal perfectissimum sublunare, 20 h^ Uncmive erS° est perfectissimi effectus inter alia animalia pro- STh^hirtert ductiva- Maior patet ex eo, quod perfeccio active potencie vel actus, quem efficit, attenditur penes perfeccionem effectus, quem sufficit per se producere. Ille enimest finis, gracia cuius ordinaturpotenciaetfinis 25 imponit necessitatem, mensurans talia ex 2° Phisi- corum. Et hinc in 4t0 Methaphisicorum dicitur ani-
26. Cf. Aristot. nat. ausc. II. 3 (ed. Paris. II 264 sq.) 27. In Arist. Metaph. talis scntentia non invenitur; non ab- horrent autem ab eis, quae Wiclif svjnificat, verha Arislotelis de anim. gener. II. 1 T&v Sh gweov ra phv rtUoiovQysl
1. sicut aliquid B. 4. ponunt P. anima si diversa P, duo om. A B. 6. quando C. 9. liec om. Pr. Etiam P. 9. 10. discepcionis C. 10. qui C qm. fsic) Pr. 1.3. tamen pro enim B. 17. substancia P. 19. per se B P. 20. per- fectissimum vel sublunare A. 21. animalia om. B. 25. Illa Pr. gracie C. ordinatur por (sic) et P. 26. necessitatem om. P. 27. blnc om. B Pr.
kind.
CAP. iv.] DE COMPOSICIONE IIOMINIS.
mal perfectum, cum sibi simile potest producere, ut auimal est sic perfectum in media etate, et non iu altera extremarum. Unde 2° de anima commendat Philosophus virtutem generativam ultra augmen- 5 tativam eo, quod generativa diutius conservat spe- ciem producendo novum individuum animalis; augmen- tativa vero solum conservat individuum iam pro- ductum. Ex istis videtur, cum bruta minus per- fecta sufficiunt ultra inanimata sibi similia in natura
loproducere, multo magis homo, quocunque bruto perfeccior; sed hec sonat sentencia philosophica et catholica, que texit genealoyias hominum secundum effectus et ordine generative potencie, que aliter superflua foret in homine. Sed cum generativa ter-
15minatur ad formam, que est complementum et quiditas generati, sequitur, quod vis generativa hominis sufficit ad hec se extendere, sicut generativa brutalis.
xul sxnsfinsL Q-vqu^s SfiOLOv suvtco, olov oou ^cootoxsl s?s Toificpavks, tu S' dSLUQd-QcoTov sxtixtsl xal oix dnsiltjcpos
ttjv uvtov fiOQcprjv Tcov S' sig to cpuvSQOV vfiOLov
dnoTslovvTcav i,coov xul £cp otoxovvtcov tu fis v eii&vs iv avTols ^cpoToxsl, olov av&Qconos xul tnnos xal fiovs ■ ■ ■ • tu S' sv avrols cpoToxijoavTu uqcotov ovxco gcpoToxfl Q-vQugs . . . . Arist. de an. II 4, 13 (ed. Paris. III 450, 16 ss., Biehl 43, 3)
"EOTL S' STSQOV TQOCpfj XUL UV^HJTLXCp SLVUL' Tj flSV yUQ nOOOVTL TO Sfl1pV%0V UV^TJTLXOV, fj Sk ToSs TL XUL OVOLU, TQOCpij. ocogsL ■/OCQ TYjV OVOLUV XUL flSJQL TOVTOV SOTLV SCOS UV XUL TQSCpTJTUf XUL ySVSOSCOS TtOLTJTLXOV OV TOV TQSCpOflSVOV, dll' oloV TO TQS-
cpofisvov rjSrj yuQ sotlv uvttj r) ovoLu, ysvva S' ov&sv ai)TO suvto, dlld acb^sf cood'' ij fisv toiuvttj xijs ipv%rjs aQ%r) SvvafiLs
SOTIV, OLU Gcb^SLV TO S%OV UVTTJV, fj TOLOVTOV, tj Ss TQOCprj
rtuQuaxsvdgsL svSQyslv Sto otsqtj&sv TQOcprJs ov Svvutul sivat.
1. vcl B C P. 3. extremorum P. 6. animal augmen- tacio B. 8. biis B. 9. simile B. 10. quicumque B. 11. sana B P. 12. et scriptnra canonica Pr. texerit A. 13. ordines B C P Pr.
62
.IOHANNIS WICLIF. [CAP. iv.
Man' generative
acc
Sed constat, quod passiva ministracio materie non Pinfined tT arguit I)otenciam generandi, cum tunc terra maxime jaohe«toUt g'gneret substancias sublunares, nec sola produccio ™hT*o*\. b™ <luautativa> quia elementa et bestie sufficiunt eciam «ionrsis xii, 5. formam substancialem producere, quod est per-5 feccius, quam alterius forme accidentalis produccio. Non ergo terminatur extensio generative potencie in homine ad formam accidentalem solummodo, quia tunc indubie perfectissima eius operacio deficeret a generativa in bruto, cum omnis substancia sitio perfeccior accidente. Et sic intelligitur scriptura ad litteram, quando dicitur Gen. 12°, quod Abraham tulit Saray, Loth et animas, quas fecerant in Aram, et ierunt in terram Chanaan. Sicut enim homo facit materialem essenciam animari, sic facit animam, 15 cum sit idem. Aliter enim nullum brutum facit animam, nec agens creatum formam aliquam. Non ergo oportet timere sophisticam, quando Abraham et Loth fecerunt animas, sicut scriptura dicit ad litteram. 2o The nutritive Item vis augmentativa sufficit in homine producere
powcr can pro- /. . . _ ' r
duce the form lormam carnis et sic de formis ultimis cuiuscumque
of tlie parts of . . . . *
n.an'sbody, batpartis quantitative humani corporis: sed omnes ille
only tbe gene- c , . .
ratwc power torme substanciales, ut patet ex dictis, sunt anime.
can prodnce tbe tti • •
form of the Jl^rgo vis augmentativa hominis sufficit producere 25
wbole. Kor the . , . . 1
man is not animam; sed vis generativa hominis nutritiva per-
whole withont r • -\ \ j ,
soui. teccior habet se ad totum hominem, sicut augmen- tativa ad eius partem quantitativam; ergo vis
12. Gen. 12, 5.
1. quod om. Pr. per assumere pro materie P. 2. mini- strandi pro generandi Pr. 4. eciam om. Pr. 5. 6. perfec- cius alicius forme accidentalis productive A. 7. persone generative A. 12. quod om. B C, quod Pr. 18. quin P. P. 19. scriptura om. A. 24. sunt anime om. B C P Pr. 25. suf- ficit homines animas Pr. 20. vis om. P. hominis om. B P.
OAP. IV.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
63
generativa hominis sufficit formam tocius producere. Aliter enim non foret homo univoce, sed summe equivoce generatus, cum proximum per se generans non conveniret cum generato eciam in genere, cuin 5 solum deus dat formam hominis. Et certum est, quod solum illud generat animatum, quod eius animam producit, cum elementa et quotlibet animata suf- ficiunt dispositive transmutare subiectum secundum formas accidentales, ut forma, qua generatum per-
loficitur in specie, consequatur; et tamen illa non ^49,, generant animal ex hoc, | quod non dant specificum complementum, nec conveniunt in specie cum pro- ducto. Solum enim est talis generacio equivoca ex 7° methaphisice; ymo, si consideremus quiditatem
l5forme et accionem virtutis informative in semine, videbimus, quod sicut virtus informativa seminis facit illam esse vivum, sic generat in ipsa vitam vel animam, cum sit idem. Quiditas enim essencie corporee est eius substancialis forma et anima, si
20natura ipsa vixerit.
Et patet, quod non est intelligendum, forma, qua we nmst not
T . . ,. /» i. •11 -i i confuse the
substancia matenahs est torinahter lllud, quod est forms of tne forme absoluta essencia, quam dator formarum wXthe oiTgilfai
i li'"/» ii • typical form
separatus ut deus, vel alia ncta mtellectiva appro- Rivon directiy
i • i • i Dy (*°d-
•io pnate per se copulavit eum subiecto, sed agens proximum consimilis speciei cum genito facit mix-
14. Arist. Metaph. VI (m edd. antiquia VII) 8, 7 et 8 (ed. Paris II. 546, 27 sq.)
1. hominis om. B C P. sufficit — Aliter enim om. A.
3. proxime persone A. 6.generatum B. 7. animata yyro ele- menta Pr. 8. substanciam C Pr. 11. generat A B C.
ex oro. C, ex quo non P. 13. unica B C P Pr. 15. in semine om. P. 17. illa A C P, illurl Pr. sic (pro secundo) B, si generatur Pr. 19. essencialis B. 21. quod forma Pr, for- qua
mam B Pr, forma sua substancialis (si.c) C. 23. 24. forma
soparatas B i' Pr, ut. ileus om. B, forma om. B C P Pr.
64
JOIIANNIS WICLIF.
[CAP. IV.
turam parcium, et per consequens totum essc illud, quod est, et per consequens quididatem. Deus tamen est principale agens utrobique, sicut et con- currunt corpora celestia et quicunque spiritus in agendo. Sed accio talis multum est equivoca. 5 Objections: Contra istud instatur tripliciter. Primo, quod
Sinco every , , t , ...
part, or part ofomnis homo habet infrnitas animas, formas vel quidi-
a part, lias a . , . ...
sepaiate soui, tates. Nam quot sunt forme m liomine, et speciahter
man has an 1 1
infinite number si sint partes sue vel partes parcium, tot formas
habet, quia easdem in numero; sed quotlibet sunt 10 huiusmodi anime vel quiditates in homine, ergo omnes huiusmodi animas homo habet; et cum hic non sit solum istas animas homo habet, et honro habet istas animas, sequitur, quod homo habet quotlibet animas. 15 Answer : Pro isto suppono, quod sit limitacio de formis limit to the substancialibus, que sunt quiditates substancie; se-
number of sub- j j . , . .
stantiai fonns. cundo suppono, quod quiditas vel anima, rn quantum soul only of 8 huiusmodi, dicat relacionem ad illud, cuius est qui- th iiiforms. " ditas ; et tercio suppono antiquam loycanr, quod 20
III. Distiuction . . , . . ,.
to be observed comunctis termino relativo et possessivo immediate
in the use of j . . rr ,• i
the possessive. ad mvicem in proporcione athrmativa de messe implicatur relacionem esse inter ea, que primo signi- ficant; ut, si iste est pater tuus, vel habeas istum patrenr, tunc ipsius paternitas ad te est relacio. Et2"> hinc significanter dicunt sophiste, quod canis, qui est pater alterius, est tuus, quia de possessione tua; et tamen non est pater tuus eo, quod tunc esses eius filius, et sic, hoc caput est tuum, et tamen non
2. Verumtamen deus BCPPr. 3. ubique P. 3. 4. corre- spondenter pro concurrunt B P Pr. quandoque libri. 6. Vi- detur primo quod P Pr, videtur quod B C. 7. unus pro omnis P, habeat C. 8. et om. P. 10. quia om. A. 11. ergo — animas om. B. 13. 14. et bomo habet om. C, habebit C. locus suspectus. 18. vel pro quod C. 19. notacionem A. 22. affirniativa om. P. 23. implicatur om. A. esse om. ACPPr. 24. sit C. pater tuus — te est om. Pr. 28. non es pro esses Pr.
CAP. iv.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
65
est caput tuum et ita de ceteris. Per ista patet, quod nullius partis quantitative anima, forma sub- stancialis vel quiditas sit quiditas sui tocius, quia tunc idem esset essencia tocius et partis, ut patet ex 5sensu exposito. Ex quo patet, quod non est color, si pars habet huiusmodi quiditatein, ergo et suum totum. Sed est hec fallacia accidentis, dum commu- taturquid in aliud quid; et quidquid habet pars, habet et suum totum, in cuius est pars; istam quiditatem lohabet pars, ergo istam quiditatem habet et suum totum. In istis quidem abstractis est idem dicere, istam quiditatem habet hoc integrum, et hoc integrum habet istammet quiditatem.
Sed pro ordine formanim in homine est notandum, Evcry
. . . ... . iii quautitativo
15 quod liomo, sicut et quotlibet mixtum habet elementa, pan of man has
, ... . a special form,
ex quorum mixtura secundum partes nobis msensi- and, as these
... . , ... . „ combine, fresh
bnes vel athomos iorme superaddite resultant. Jlit forms resuit for
i.i ... each aggregate.
sic queubet pars quautitativa hominis distincte sen- sibilis habet formam superadditam per totum sub-
2oiectum primum multiplicatam, et aliam habet os et aliam nervus, et sic de aliis secundum disparitates naturarum ita, quod precise tot sunt forme super- addite in quocumque mixto, quot sunt subiecta minima vel ipsius participancia, que sufficiunt formas
25buiusmodi subiectare. Subiectum autem talis forme est aggregatum ex elementis, que ita insensibiliter sunt proposita, quod nemo sufficiet ipsa sensu distruere,
1. et om. C Pr, et per ista Pr, pro ista P. 4. esset om. B C. 5. composito A composito pro sensu exposito P. 6. Sed est — suum om.t totum, cuius est pars et istam quiditatem liabet pars, et istam quiditatem liabet suum totum inseruit Pr 7. Sed sic est hec falsum A, hec om. C. 8. quid ad aliquid B P. 9. et suum om. C. in cuius est pars om. B P, in et pars om. C. istam — totum om. et etc. adcl. B P Pr, habet suum C. 13. ipsammet B C Pr. pars om. A. 20. multiplicatas et alias habet has et aliam habet nervus B vermis pro nervus A C, de aliis om. B. 22. precipue A. 25. huius A, substancie B. 26. ex eis A. et pro que B. 27. ea pro ipsa B, tempora C.
5
66
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. IV.
tiius resuit etsi oculos Hnxinos habuerit. Ex formis autem
succeasively tbe ,
vegetative and superadditis elementis resultant anime, vegetativa et
sensitive souls; . . ■ "
and when aii sensitiva; ex omnibus formis illis cum omnibus suis
arecombinedthe . . . .
inteiiectivesoui, subiectis armonice copulatis resultat anima intel-
Ihe quidity of . . . ,
imman nature. lectiva, que est vita vel quiditas nature corporee A humane; et quamdiu manet | in quacumque partefol. 5( quantitativa hominis armonica compaginatio elemen- torum, manet forma, forma superaddita, sive forma complexionalis, sive vegetativa, sive sensitiva.
Unde contingit, quod diu post corrupcionem ani- 10 Hence after malis partes quantitative vivant eciam sensitive.
death of the A , * .
animai its Videmus enim quod singuli arborum semina, terre-
quantitative . 4 ,
parts live. nascencium radices vel alie partes viscose vegetabilium — ut patet de cepis et aleo — conservant com- plexionem, et per consequens animam post separa- 15
Exampies: cionem a suo principio nutritivo et post vigorosam
seeds, bulbe and . * . , r
the muscuiar lnnuenciam, celesti mserto terrestri, a quo possunt
contraction of . . . . ' .
carcases. nutrin et sic recipere alimentum. Et sic propor- cionaliter de partibus bestiarum contingit unam mortificari et aliam actus eciam sensitivos sensibiliter 20 exercere; ut aves et arietes — ut experti dicunt — post abscisionem capitum moveri in saltando sensibiliter; pisces eciam post corda extracta, ser- vata spina dorsi, super quam compaginatur totum corpus, noscuntur vivere, anulosa eciam abscisa in 25 frusta, dummodo habent organa proporcionalia de
2. Vegetative et sensitive C Pr. 3. oranibus om. P Pr. 4. 5. quantitativa P. 7. 8. et elementorum A. 8. forma om. B C P Pr. 10. 11. animalis om. C, add. alt. m. in cod. Pr. 11. remanent pro vivant C. 12. enim om. B, Videmus inquid singuli A. 12. 13. terrenascencia Pr. 13. alie om. B P Pr. viciose A. 14. oleoque conservant A, decepi et alio B. 15. ani- mam om. B C P Pr. 16. vigorata influencia C P Pr. 17. inserta libri, terrestria qua C, aqua P Pr. 18. et sic om. B C P Pr, recipiunt B C P Pr. sic om. B C P Pr. 20. eius pro eciam B.
21. aves sicut et anetes dicunt expartibus abscisionem B C Pr.
22. capita P. 23. extincta B P Pr. 24. qua C P, que B Pr. 26. dum A C. erunt pro habent B, habuerunt P Pr, habuerit C.
CAP. IV.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
6
parte spine et anulo carneo vivunt sensibiliter separata; et cum tales motus non possunt perfici sine anima, patet quod in quocumque tali est anima, et nedum in tali, sed in multis frustis, que propter 5 defectum organi non sufficiunt actus vitales huius modi exercere, dicente Philosopho primo de anima commento quarto.
Si autem non permanet sensacio in animalibus The absence of
1 sensation is not
decisis, nullum inconveniens est. Instrumenta enim » p>»of to the
' . . contrary.
lOnon habent, quibus salvcnt naturam; quamdiu quidem manet forma complexionalis coiporis, quod quondam vixerat secundum formam intrinsecam, manet et anima. Et sic multe partes bestiarum et hominum Parts may die
. ... .. . before tLe
vivunt diu post mortem lllorum, alie autem moriun- auimai. 15 tur animali supervivente, ut patet ad oculuin, ut cor, ossa et membra solida diu vivunt.
Cum istis narratis concordat experiencia, et in- wyciif formeriy
,,. .i.i t • • i • held that such
dubie non est possibile quod experiencia obviet detached parts
TT -. , . . . bad powers but
racioni. Unde, quando ymaginabar animam esse no soui.
20 essenciam separabilem, materie coliniatam, paciebar multas angustias, quomodo partes vivencium abscise habent animas, fingendo, quod habent virtutes dere- lictas sine anima, secundum quas taliter trans- mutantur; sed post percepi dicta husiusmodi esse
25 deliramenta iuvenilia, cum nullum accidens potest inesse subiecto, nisi presupposita forma substanciali,
6. Aristot. de anima 14, 18 sq. (ecl. Paris. III 440, 30 sx.) Ta 8s (pvrk xal r&v £a>cov nollu dicetQOViieva £rj xai doxsl rrjv avrrjv tyvyrjv f^ftv rto udei xrl.
1. spine dorsi et anullo P. 10. solvant C, solum Pr.
12. vixerit Pr. 16. callida B. 18. experiencia om. Pr.
19. animam om. B C, inseparabilem P. 20. materie cum multis tum paciebar angustias A, tolli vitam paciebar colu vitam P, multas om. etiam B P. partes nec abscise B. 23. anime P. 23. 24. transmutatur B C P Pr. '.'4. percepi C Pr. 25, de- relicta C. 26. esse in Pr, sine presuposita P.
5*
68
JOHANNIS WICLIF.
Icap. IV.
usamed 'imt a ^ua subiectum capiat quiditatem, et consequenter such powers are ad illam forinam substancialem habet illud accidens
instramentg of
tue eoui. naturale. Cum ergo partes abscise vivencium ex parte sunt causa sensibiliter moveri vitaliter, patet, quod unumquodque eorum est aliquid habens vir-5 tutem ad hoc, et illam quiditatem vocant philosophi animam sive vitam; accidens autem cum dependeat essencialiter a subiecto et ipsum subiectum essencia- liter ab huiusmodi quiditate, dependeat eciam ipsum ab ipsa quiditate: ideo videtur apud philosophos 10 instrumentum anime ad agendum. Non enim potest virtus sensitiva aut vegetativa sequi formam quam- cunque indifTerenter, sed eo ipso, quod inest materie forma, quam sequitur, est anima, quia aliter posset lapis et omne corpus inanimatum sentire, ut conce- 15 dunt hii, qui fingunt, quod virtutes sensitive possunt per se esse.
Action and Certum ergo est, quod substancia, ut disposita are not due to disposicione substanciali et accidentibus agit huius-
heavenly .... , . . , .
inflnences or to modi acciones, ut corpus tale sentit, et non quiditas 20 powcrs^imt tovel qualitas, nisi forte equivoce, quia est principium
the immanent , , . . -,. TT , . n
soui. vel medium senciendi. Unde ponentes lnnuencias
celi vel virtutes insitas corpori sive proporcionali a forma substanciali principiare huiusmodi acciones fol. 50 sic agere, ut experimenta testantur, dicerent con-25 sequenter, quod nulla anima sublunaris vel forma substancialis sit principium accionis, et tunc indubie nec forma accidentalis, quia si quiditas non sit causa agendi, multomagis nec qualitas. Patet ex hoc, quod
1. et communi P. 5. est ad habens A. 6. ad hec B, ad huc Pr. 7. dependebat C. 8. a stibiecto — essencialiter om. B. 10. dependet post quiditate add. C, ideo vacatur C. 11. Non antem B. 12. 13. quantumque formam Pr. 13. est pro inest P, mere Pr. 16. illi C. potuerunt P, poterint A Pr. 18. ut om. B. 23. celi om. Pr, vel et proporcionali om. P. 24. principiante A, B P, principiari Pr, huius A. 25. sic agere om. B. sic om. P. 25. 2f>. consequenter et anima om. P.
CAP. IV.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
69
superfluum est in philosophia plura pro causa ponere, nbi pauciora sufficiunt; sed influencia celi sufficit sine forma substanciali aliquas acciones agentis sublunaris efficere. Ergo cum idem sit iudicium de 5omnibus, sequitur, quod agencia sublunaria non babent proprias aeciones, sed sic opinantes dicit commentator 4° metbapbisice commento 'non babere cerebra disposita ad pbilosopbandum.'
Patet ergo, quod est dare multas animas in homine, There are many loquia tot, quot partes habet, quarum quelibet per sin°e Va" u^part
. . has one.
se VlVlt.
Sed obicitur per hoc, quod plurime partes hominis objection: if 1 . . the Parti of the
viverent post separacionem anime a corpore, et cum h0(Jy smvive,
...... . Christ d.d not
mors sit privacio vite simpliciter a corpore, sequitur, rea!1y die-
1 1 i / x i which is against
15 quod homines non secundum fidem, quam credimus the Faith- et observamus secundum ritus ecclesie, moriuntur, ymo videtur, cum complexio cuiuslibet partis cor- poris Cristi servata fuit pro triduo iuxta illud ps. 15 ,Non dabis sanctum tuum videre corrupcionem'
20sequitur, quod omnes partes ille vixerunt in triduo et per consequens non fuit vera mors Cristi, et per consequens nec vera resurreccio. Consequens contra fidem, ut ostendit Augustinus Enchiridion 40. Que
7. Averrois comm. in Aristot. Metaph. IX 4 [7] cf. ed. supra comm. vol. VIII fol. 109* col. 1 C. 35 **. Et ista opinio est valde extranea a natura hominis: et qui recipiunt huiusmodi, non hahent cerebrum habiUtatwn naturaliter ad bonum. 18. Ps. 15, 10. 23. Aug. Enchirid. cap. LII (Migne XL 25GJ . . . ut quemadmodum in illo vera mors facta est, sic in nobis vera remissio peccalorum; et quemad- modum in illo vera resurrectio, ita in nobis vera iustificalio.
7. 4° met0 9° A. commento metaph. 5° B Pr. 8. membra pro cerebra P. 9. animas om. C. 10. habet om. B. 12. plures C Pr. 13. vixerunt A. 14. privacio separacio vitae simpliciter a corpore A, non om. A. 16. morimur B. 18. mixto illud. 20. propter duo A. 21. non fuit — cousequens om.post resurrectio wld. fuit, si non prefuit vera mors Cristi C Pr, et consequenter nec vera resurrectio Cristi A. 23. ayt (sic) Augustinus P. C^ue 07n. B.
70
.JOIIANNIS WICLIF.
fCAI». IV.
deduccio patet ex hoc, quod stante commixione stabit et anima.
Answcr: cbrist Hic dicitur, quod post separacionem anime a r thiB did not corpore Cristus, ut alii fratres sui, vere et non
preventtheparts
of him from ficte mortuus est, nec obest post dlam mortein 5
retaining a , ,
vegeutive or quantitativas partes vivere vita vegetativa aut sen-
sensitive life. . . .. . .
sitiva mannesta secundum opera vel occulta, ut corpora sanctorum servata integra post mortem liabent a deo supernaturaliter vim faciendi miracula. Non autem possunt reviviscere sensitive vel nu- 10 trimentum reassumere, ut frusta terrenascencium, propter legem animalium cum suis partibus ultra vegetabilia regularius limitata, unde cum perante vixerunt parcipative per influxum spirituum a corde regulato per immortalem spiritum informative, etlo iam destituuntur illa vita. Exampies: as Patet, cum quotmodis dicitur unum oppositorum,
vrhen a corpse . ■ -«• ., i< 3 i_ ■ • 1
bieeds at the tot dicitur reliquum, quod nomines eciam secundum
approach of the . ,. ... •
muvderes. partes vegetative aut sensitive post viventes veris-
sime moriuntu'*, et sic, cum veritas non repugnat, 20 sed consonat omnimode sibi ipsi, relinquitur catho- lico ex ista philosophia via cognoscendi disposi- cionem metaphisice, qua supernaturaliter fiunt mira- cula et causam naturalem effectuum, qui patent ad oculum; ut, quomodo corpus occisi cruentat in pre- 25 sencia occisoris, quomodo corpora mortua vventibus sunt graviora, et corporibus viventibus demersis mortua supernatant cum similibus experienciis, que concernunt corpora mortuorum ; primus enim effectus
1. mixione P. 2. et om. B 3. quod om B. 4. Cristi Pr. 5. illius C. 9. virtutem B. mirabilia B, miracula et corda et ossa et alie partes sicut habent limitatas peryodos, ita limi- tatur ad tempus faciendi miracula add. A C Pr. 13. limitata om. Pr. unde A. 14. a corpore Pr. 16. illa in ea Pr. 18. et reliquum C. 20. vericato Pi\ 21. 22. relinquitur aliaco (sic) Pr, ex ista — qua om. C. 24. effectivam Pr. 26. occi sus A, mortuua (sic) P, mortnorum Pr. 28. causa pro cum P. concernunt om lacuna relicta C.
OAP. IV.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
71
contingit ex hoc, quod spiritus interficientis wlneri occisi imbibitus propter accidentalem qualitatum similitudinem traliitur ab exspirato spiritu occisoris. Attracto enim spiritu illo, et deficiente virtute regitiva 5 occisi corporis, que sangwinem servaret, ut sic amicabilem spiritum quem tux"batum repelleret, necesse est post evaporatum spiritum sangwinem ebulire ; et ista sentencia placet Ursoni Aphoris. 26 ; vel secundo et alia causa est, quia spiritus racionalis 10 occisi residens in sangwine, ira commotus, experiencia occisoris, quem insensibiliter concipit, commovet ipsum et sangwinem ad locum plus patulum. Vel tercio supernaturaliter deus in deteccionem sceleris illud agit. Quoad secundum patet, quod spiritibus L levificantibus pure terreo derelicto necesse est, quod 5ln cadaver I fit gravius, quam fuit vivum ex spiritibus why dead
_ - bodies are
et terrestn corpore congregatum. Quoad tercium heavier than
.. , , .. . . living ones.
dicitur, quod vivus submersus vim patitur et mer- why dead
, . _ . bodiesmay swim
gendo se lpsum glutificat. Quando autem spongio- whiie uving
. , . . . , ones sink.
20 sitates et pon nominis mortui replentur aqua ex-
8. 'Urso scholasticus phijsicae et philosophiae naturalis magister seculi XIII, cuius Aphorismi et alia scripta in hibliothecis Anglicis, ex.gr. Bodleiana, Collegii Novi Oxoniensis, et aliis adservantur. Cf. Coxe, catalogus codicum MSS., qui in collegiis aulisque Oxoniensibus adservantur. Oxon 1852 p. 67 Coll. Novi.' Lechler, Trialog 87 not.
1. ulmus B. 5. corpis B. 6. quia infectum P Pr, quia infectum repellent B C. 7. turbatum pro evaporatum Pr.
8. Ampho0 AP, Amphoriss0 206 Pr, Amphoriorum B C.
9. Et — quia om. B. 10. quietus pro commotus B. 11. inter- fectoris B C P Pr. 12. et om. B C P, spiritum et sanquinem Pr. 13. detestacionem A. 14. sic pro illud. sensum pro se- cundum P Pr, post spiritibus add. septemplicibus {sic) bene- ficantibus exspiratis pureque tereo Pr. 15. est om B. 10. fuit om B P Pr. 17. terestram P. 18. unus submersus vim ponit P, unius Pr. 18. 19. intendendo B C, intelligendo Pr, quod P. 19. 20. spongiositas B C P. mortui et expulsis — aqua (p. 72 l. V om. P.
72 JOHANNIS WICLIF. fCAP. iv.
pulsis spiritibus, tunc aqua loeata naturaliter et aer prius connaturalis destitutus regimine aspirans ad locum proprium facit totum congregatum natura- liter enatare, ubi levius vivum fundum suppeteret. Nec mirum, cum lignum ponderosius quam lapillus 5 supernatat, nedum racione figure, sed levitatis ignis et aeris, ubi lapis, carens istis racionibus, statim submergitur.
rhe n,ree spirits jn omnibus quidem passionibus viventis corporis
and four A 1 '
bumonrs («ee p. oportet attendere ad spiritus triplices et humores 10
li) by which the 1 .
"to^tta bodyd 1ua*uorj qnibus anima colligatur corpori, sicut deus are commixed graciose unitur anime secundum septuplicia dona
in the blood; ° i r
whence the spiritus increati. Unde, quia omnes isti septem liu-
blood is the r ' 1
seat of the soui. mores in quodam involucro commiscentur sangwini,
qui est humor famosior, ideo ponunt philosophi 15 ipsum sangwinem partem necessariam et sedem anime. Unde Levit. 17° prohibetur esus sanguinis in signum, quod detestarentur mortem duplicem. Unde pro causa ibidem subditur : 'Anima enim omnis carnis in sanguine est.' 20
objection: The Sed secundo obicitur per hoc, quod non estpossibile
body thatis dead _ ^1^ ' _ 1
cannot have jUxta dicta corpus hominis simpliciter mortuum fuisse
li en alive. 1 1
ante vivum, quod est contra dicta; et consequencia probatur eo, quod non perit anima vegetativa in corpore mortuo, antequam complexio dissolvatur. 25 Et tunc indixeitur nova forma, et per consequens corpus, quod incipit, non est mortuum, cum num- quam antea fuit vivum.
17. Levit. 17, 10. 20. Levit. 11, 11.
3. aggregatum B C P Pr. 8. submergit B P Pr. 10. et om. Pr. 11, 12. deus gloriosus graciose (gloriose P) A P. 12. septemplicia P. 16. ipsum sangwinem om. B Pr, ''partem "sangwinem necessarissimam C. 17. prohibesus C. 18. detesta- retur Pr. dupUcem om. Pr. 1 9. ergo pro cnim A.
2G. educitur A. 27. corpus om. B. incepit C P Pr.
mortuum antequam fuit Pr.
cap. iv.] DE COMPOSICIONE HOMINIS
73
Hic dicitur, quod dupliciter, vel participative, a^sww: a body vel per se ab intrinseco, dicitur rorpus vivum et aiwe in two
r ' 1 senses ; I.
correspondenter mortuuru; participative, quando Participativeiy cormis per se est pars viventis, cuius vita confert a nving- whoie,
r r 1 B by virtue ot
sad conservacionem illius corporis, ut elementa in whose iife the
1 t parts are neld
homine et mixta minora, quia sufficiunt vegetativam in harmonious
' 1 combination.
animam subiectare; non autem habent in se animam tanquam suam partem qualitativam, sed virtute anime intellective multiplicata per totum conservantur in sua
locommixione armonica, et sic participative dieuntur equivoce animata; et sic sunt sangwis et ceteri humores cum qualibet parte quantitativa hominis animati. Et sic credo philosophos intelligere, quando dicunt elementa non esse in mixtis secundum suum
l5esse completum, sed frangi secundum potenciam et virtutem formam superadditam subiectando. Nam omne elementum in mixto deuominatur a forma superaddita participative et non ab extrinseco actu- atum. Secundus modus, quo corpus dicitur ab ifi-^M°*ri°s^lyoi
aotrinseco animatum, est satis notorius, quaudo scilicet us own. habet partes elementares sic commixtas ad invicem, quod sufficit per se principare animam resultantem, et illa dicitur pars qualitativa compositi, quod est per se ab intrinseco animatum.
•25 Et ad illius similitudinem credo, quod eroyci in th« first
' ■* " sense dmnity is
vocantur dii vel participative deifici in scriptura, attributed to ut patetPsalmo 81 et Joh. 10: 'Ego dixi dii estis' etc, scriptures. non quod forma dei sit eorum quiditas, quia sic
27. rs. 81 (82), 6; 7 Jo. 10, 34.
1 tripliciter Pr. 2. dicitur — correspondenter de mortuo (sic) post dupliciter pcmunt B C P Pr. 3. vel— partieipath e oni. P. 6. minorare A. quam B C P Pr. 7. autem om. B C P.
9. multiplicata om. B C P. 19. modus modo A. 20. ani- matum om. B, actuatnm P, anima Pr. cum pro est A. 21. mixtas B, adinvicem add. P Pr. 23. quidem^ro quod est B C. 25. dico A, heroyci P, erroyci Pr. 27. 3] A. et om. A, dieo A, etc. om. B P.
74
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. iv.
essent per se et non participative dii, quod est impossibile, cum solum unus poterit taliter esse deus, sed sicut corpuscula virtute anime, sic liomines participant, virtute dei, qui est forma omnium exemplaris. 5 Tbc body that is Ex istis patet, quod corpus simpliciter mortuum
dead had life „ .. •., ,. . .
participattveiy. iuit pars qualitativa nominis, et tunc vivum non per
se ab intrinseco, sed participative et satis per acci- a dens: | nec obest cadaver sic colorari exspirato hu-fol-5i" more aereo, quod non alia forma superaddita resultet, 10 quam prefuit. Et stat partes taliter commisceri, quod forma nova superaddita resultat, et per con- sequens quod novum compositum generetur.
Thus ditierent Et si tercio obicitur de Wilvarby et Pecbani
opinions as to ^
tiie unity and Canturiensibus, quorum primus dampnavit Oxonie 15
multiplicity of »
tue soui may be opinionem, que ponit plures animas in homine, se-
reconcilcd. *■ . . .
cundus vero dampnavit, ut videtur, oppositum, dicens, quod vegetativa hominis est alia ab intellectiva, dicitur, quod ex dictis predicti doctores potuerunt concordari. Primus quidem intellegit, ut sanctus 20 Thomas, quod non sunt multe anime in homine, quarum quelibet sit humana quiditas, quod est verum; secundus autem potest intelligi, quod partes hominis habent proprias animas nutritivas, distinctas ab in- tellectiva, que est humanitas, ac sensitiva, que est 25
14. Joannes Peckham (1278 — 1302), Robertus Kilwavdby (1212—121 8) archiepiscopi Cantuarenses. cf. Gams, Ser. episc. eccl. cath. p. 183.
1. essencialiter (pro essent) A. 2. solus Pr. talis C. 3. humiles A C. 4. participant add. post corpuscula Pr, post anime P. 7. animo pro vivum Pr. 9. collocari B P, cellari C, celari Pr. 10. ab illa B Pr, est alia C. superaddita addita resultat et per consequens om. rell. C prefuisse stat A. 12. resultet APr. 15. Uxonie B Pr, Uxonien C P. 19. ex istis predictis predicti doctores B C. an poterunt? doctoris A Pr. 30. concordare B P Pr. quidem om. Pr. 24. partes add. post habent B P Pr. distincta B C.
CAP. V ] DE COMPOSICIONK HOMINIS.
75
animalitas, ac anima nutritiva, cum sit vegetabilitas, licet habeat particulares animas subordinatas. Utrum autem sic intellexerunt vel aliter non contendo, sed puto me scire, quod sensitiva hominis non 5extenditur componens qualitative corpus hominis, quod sit brutum vivens post et ante hominem, quod sentit sensacione hominis; ymo magis et minus susci- piens componatur ex suis partibus intensivis, sicut quondam infatuatus credideram.
10 CAP. V.
Secundo principaliter obicitur contra dicta per objectiou:
, , ., ,. c . Every soul, even
hoc, quod videtur rn omm animah pei-iecto esse m- of man, containi
, an infinite
fimta animaha tamquam partes, et per consequens number 0f
. . . quantitative
omnis anima, eciam humana, componitur ex suis parts, so theie
... • 11 /> is no one
15 partibus quantitativis, et sic nulla ioret lndivisibiiis indivuibie soui. quoad molem. Consequencia videtur ex hoc patere, quod partes quantitative hominis vivunt et senciunt anima propria sensitiva, cum separate possunt sic vivere; sed omne corpus sic animatum est animal,
20 ergo multe partes hominis sunt animalia; et multo evidencius hoc de ceteris animalibus videretur. Et data una parte hominis, que sit animal, oportet consequenter ponere infinitas.
Hic primo dicitur, quod conclusio non sequiturThis conciusion
. ii • doesnotfollowas
25 secundum aliquam suarum parcium; nulla enim sunt to any singie
-ri i -i . ,„ one of the parts.
infinita. Et pro secundo notandum, quod cuiushbet
5. qualificative C. 6. 7. consentit x,ro quod sentit A B P. 8. componetur C. extemis B. 9. quondam om. C. 12. essent C. 15. qualitativis A. 16. et consequencia C Pr. atere om. BCP. 18. animalia B P Pr. 19. animalis P. 20. partes corpus sunt P. 21. videtur B C P Pr. Eciam P. 22. talis pro animal C, post oportet add. ergo B C P Pr. 23. infinita B C P. 24. piimo om. Pr. 25. duarum A.
76
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. V.
ii. ibe animai animalis anima est indivisibilis quoad molem; patet
indivisibie; sic: quelibet talis anima est quiditas, vi(a animali,
since it ia .
diffused throufrb que est ipsuni vivere. Sed ad omnem punctuin
every point of 1 _ m 1 m 1
tbe creature, animalis est ita, quod ipsum vivit, ereo ad omnem
as its power of 1 1 t
feeiing sbews. punctum animalis est eius vita vel anima. Nain 6 bestia ad omnem partem sui puncta sentit puncturam eque ut horao, et tamen nullibi sentit, nisi ubi est anima. Sequitur, quod ad omnem punctum sui est animal. Et ista est racio Augustini in de quantitate anime 12°. 10 Thepowercouid Cum ergo potencia vel virtus anime non potest
not be there if . .
the substance of esse alicubi, nisi ipsa substancia animc foret ibi:
the soul were 1
away. patet, quod anima est tota in toto et tota in qualibet eius parte, sicut dicit Augustinus in de ordine anime, in de spiritu et anima et diffuse in 15 libro de quautitate anime. The indivisibie Sed notandum, quod eadem anima indivisibilis
soul combines 7 1
in it otbersouis; qUOad molem liabet multas formas, eciam animas
not as *
quantitative indivisibiles, ex quibus resultat; non tamen ut par-
parts but as 1 1
principies. tibus quantitativis, sed sicut quantitates secunde pre- 20 supponunt primas, non ut partes lmiusmodi, sed ut principia resultandi; ita anima vel quiditas tocius compositi presupponit animas parcium, sine quibus
9. Aug. de quantitate animae. XII 1'.). (Migne XXXII 1046) cf. etiam XXIII 41 (M. 1056.) 14. Aug. de or-
dinell XVII, 47. (Migne XXXII 1017.) Incerti scriptoris de spiritu et anima XIX (Migne XL 794) . . . Anima veio in quibuscwmque suis motihus vel aclibus lota simnl adest. 16. Aug. de quantitate animae XXX 58 ss. (Migne XXXII 1068 ss.)
1. animal C, anima — talis om. C. 2. 3. animal B P Pr. 4. animal C. est ita — puncturam om. Pr. 5. animal B C P Pr. 7. eque et tamen homo nullibi Pr. 9. est om. B. quiditate A, 12 om. Pr, 15° B. 11. Videtur enim igitur jiro Cum ergo Pr. 12. anime om. A. l i. tota om. A. 10. ex quibus — tamen ut om. A. indivisibiles om. C; ex post resultat add. P, post ut Pr. 20. quod pro sed C. 22. resultando P.
CAP. v.j DE COMPOSICIONE HOMINIS.
77
ipsa esse non potest tanquam principia resultandi. Posito enim corde, capite, epate et membris ceteris requisitis in homine statim fit anima humana sive humanitas. Et ita intelligitur de quibusdam partibus 5 bestiarum, ut nullus expertus philosophus negare debet de animalibus anulosis, quorum partes abscise sensibiliter vivunt, ut patet de lubricis serpentibus A 62* et de angwillis, | quoniam multe anime insunt eidem composito, et ita videtur in homine. 10 Unde ad illum scnsum dixit Plato animam nutri- Parts of the soui
as located by
tivam in epate, intellectivam in cerebro, et de- Piato. siderativam in corde, ut recitat Philosophus primo de anima 9°. Et concordat Philosophus libro suo de pomo vel de morte, [Aristoteles] ita dicens : 'Anima', l5inquit, 'intellectualis continet sub se animas et do- minatur illis; nec est composita, sed unius sim- plicis elementi, et hec est, que discernit inter bonum
10. Cf. Arist. dc anim. 12,7 \ magis autem in rem comme- moratam cadimt, quae leguntur incert.script. de virtut. etvitiisl. H fed. Paris II 243). TQcasQOvg 8s rijg ipv%ijglaufiavousvrjg xara mdrcova. tov psv XoyiOTcnov aQSTrj sotlv r/ cpQovrjoig, tov 8s Q-vuoscdovg rj ts nQUorrjg xui r) ccvSqslcc, xov 8's sm&v/i)jTiy.ov rj ts acocpQoovvrj nal r) hyKQaTsia, okrjg 8s rijg rpv%ijg !j rs SiY.aioovvrj v.al r) sXsv&SQioTrjg xai rj nsya?.oipv%i'a. 14. Incerti sciiptoris 'de porao' (seu 'de pomo vel morte') Editio qperum Aristot. Venetiis (per Gregorium cle Gregoriis) 1496, pag. 371 Anima vero intelligihilis hahet suh se animas el doniinatur ilUs — et Jiaec anima intellectiva est quae cognoscit creatorem suum et intellegit semetipsam ....
Tertia anima est quae monstrat homini in mente sua quicquid occultum est eo tcmpore a praesentia sua, ut ali- quis existens in una civitate imaginatur se esse in alia civitale ct haec anima est, quae videt somnia et multa, quae sunl similia futurorum. Quarta anima est excogilativa artium, ul lexere et orclire et horum similia.
1. resultancia B, resultacioni P. 4. 5. de quantitatibus beslia- inmBCPPi'. 6. quarum C, parte Pr. 8. angwilis B C P Pr, quia C. 10. 11. sensitivam pro nutritivam Pr. 11. et om. B 1-'. ut patet per philosophum Pr.
78
JOHANNIS WICLIF.
|CAP. V.
et malum et cognoscit principia scienciarum et crea- torem suum et reflexe intelligit se ipsam. Que anima solum in hominibus reperitur inter animalia moralia. Secunda est anima rememorativa, tercia ymaginativa et quarta excogitativa arcium.' Hec 5 confirmation jbi. Et concordat cuin dictis Augustinus in de
from an °
cxperinjent quantitate anime 16°. 'Cum,' inquit, 'essemus in agro
recorded by *- _ ' - »■ ' °
Angustine. Ligurie, adolescentes, qui mecum erant gracia stu- diorum, adverterunt reptantem bestiolam, multipedem dico vermiculum, quem cum unus absciditad medium, 10 ambe partes ab illo wlnere in contraria discesserunt tanta pedum celeritate, et non imbecilliori nisu, quam si duo animalia plene forent'. Et post beatus Augus- tinus et Alipius viderunt eam currere in tabula quaqua- versum, ac uno illorum stilo tacto contorquebat se 15
8. Aug. de quantitate animae XXXI 62 (Migne 1070) Cum enim nuper in agro essemus Liguriae, nostri illi ado- lescenles, qui lunc mecum erant utudiorum suorum ijratia, animadverterunt humi iacentes in opaco loco reptantem bestiohim multipedem, longum dico quemdam vermiculum: vulgo notus est, hoc tamen, quod dicam, nnmquam in eo expertus eram. Verso namque stilo, quem forie habebat unus iltorum, animal medinm percussit : tum ambae partes corporis ab iUo vulnere in contrai ia discesserunt, lanla pedum celeritate ac nihilo imbecilliore nisu, quam si duo huius modi animantia forent. Quo miraculo exteriti causaeque curiosi, ad nos, ubi simul ego el Alypius considebamns, alacriter civentia frusta illa detulerunt. Neque nos parum commoti, ea currere in tabula qua- quaversnm poterant, cernebamus : atque unum ipsorum stilo tactum, contorquebat se ad doloris locum, nihil sentiente alio, ac suos alibi motus peragente. Quid plura? Tentavimus, qua- tenus id valeret; atque vermiculum, imo iam vermiculos in mullas partes concidimus: ita omnes movebantur, ut nisi a nobis illum factum esset, el comparerent vulnera recenlia, lolidem illos separatim nalos ac sibi quemque vixisse crederemus.
1. scienciarum om. B. 2, bonurap'0 suum P. 3. in homi- nibus om. P. 4. Alia C. 5. vegetativa pro ymaginativa C. cogitativa C. 5. 6. Hec ille C, 6. cum istis BCPPr. 9. repor- tantem pro reptantem A. 11. abscesserunt A. 14. eam turrem B. sabulo qua se eversum A in tabula om. B C P Pr.
CAP. v.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
79
ad doloris locum, i'eliquo nieliil penitus senciente, et post eodem vermiculos in frusta conformiter mo- vencia inciderunt. Et ex istis patet, quod anima sensitiva est secundum se totam subiective in parte 5 quantitativa animalis huiusmodi anulosi.
Sed necesse est pro discussione ulteriori huius Question: is the
, . sensitive soul
materie tria videre per ordinem. Primo, si argumenta without
i-i i i i n • • • magnitude?
phuosophancium probant, quod nulla anima sensitiva sit mole magna. Et videtur, quod non; nam sicut ad
lOomnem punctum animalis est ita, quod vivit et sentit, ita ad omnem punctum plante est ita, quod vivit, ymmo ad cuiuslibet esse omnem punctum est ita, n wouid seem quod est aliquid, et tamen nec vita plante nec Tvery^pohn^of1 cuiuslibet inanimati essencia vel quiditas est in- the body'
15 divisibiliter multiplicata; ergo non sequitur ad omnem punctum animalis est ipsum vivere, ergo vita illa est indivisibilis quoad molem. Confirmatur ex hoc, quod vita animalis est corporalis, ergo mole magna.
Hic dicitur, quod omnis substancia corporea habet Butthe quidity
'20 quiditatem indivisibiliter multiplicatam, sicut bene "nd^vuSbiy* sequitur ex antecedente. Assumptum patet ex posi- un^verfaia^are
T i 1- without
cione universahum, que non sunt mole magna, licet magDitude,
• • . • , /~i i. ., which resides in
sua supposita sic sint magna. (jrenerahs ltaque cor- their subjects. poreitas ubique est, et illa est quiditas ac forma 25 cuiuscumque substancie materialis singularis.
Sed de formis singularibus est difficultas. Ideo no- tandum, quod, sicut cuiuslibet corporis omogenii forma ultima est extensa, sic cuiuslibet corporis etrogenii
3. ipsis P, quod om. C. 5. animal B. 6. istius P Pr. 7. tria om. C. 9. nam si A, nam om. B Pr, sicut om. Pr.
12. cuiuscunque Pr, esse om. A. 14. vel quiditas om. Pr.
14. 15. indivisibilis Pr. 16. esse A, punctum om. C, ipsum dicere vlvere C. 17. Et confirmatur B. 20. quelibet pro omnis C Pr. corporalis C Pr. 20. si autem bene Pr.
23. sunt B C P Pr. atque pro itaque C. 24. aut pro ac P. 26. de om P. difficulatas B. Item pro ideo B C P.
29. etromogenii A ct sic postea.
80
JOHANNIS WICLIF.
[cap. v.
The substantiai forma ultima est indivisibilis quoad molem, ut cor-
forras of . ,. . .... ,
homogeneous porum simplicium, que sunt simpliciter homogenia, extended. forme substanciales extenduntur, forme autem alie multiplicantur. Pro cuius declaracione suppono primo methapliisicam de quiditatibus fonnarum. Secundo, 5 quod forma, cum sit consistens in simplici essencia, non extenditur, nisi quelibet eius pars quantitativa sit forma consimilis racionis. Et tunc tercio patet prima pars conclusionis ex hoc, quod eiusdem racionis sunt appropriate quiditates parcium omogenie, 10 et per consequens quiditas resultans extenditur, cum habet causas intrinsecas formas consimilis racionis per subiecta propria situatas. Sic auteni non est Notsowith de quiditate etrogenii, cum quiditas parcium etro-
heterogeueous , . i •
bodies, since genn in quantum huiusmodi sunt disparium racionum, A
their parts are
disparate ; but et per consequens non componunt quantitative fol. 521,
the substantial 1 . ,. , 1
form of the lormam simphcem; sed quiditas tocius, ut animalitas,
whole is . ,. ■
ditrused, and est per totum, presupponens quiditates parcium dis-
soppoaea forms . * *
(.f the disparate pans nature, tamquam elementa vel principia resul-
parts as its . r
pnncipies or tandi. oic enim elementa suntcause eciam quiditatibus 20
clements ,, ,
et qualitatibus pnme qualitatibus secundis; unde in omni nominacione causarum huiusmodi attendunt philosophi, et equivocant alii. Quidam enim dicunt, quod omnis forma materialis extenditur et per con- sequens aliquas habet partes quantitativas disparium 25 specierum, ut patet de figuris, de numeris et pro- porcionibus, et sic omnis animalitas extenderetur, habens partes ethrogenias ; et sic videtur Platonem,
1. et BC. 2. simplicissimorum C Pr. 3. formas P. 4 multiplicantP. 5.methaplii.sica A. quantitatibusPr. 8. racio- nis sicut sunt appropriate om. rell. Pr. 13. si B P Pr. 14. etro- mogenii utroque loco A. quiditates B. 1G. quiditative C. 17. tocius om. C. 18. persupponens B. 19. tam B C.
20. coniquiditatibus P, cause — et om. Pr, cause in quantitates et qualitates B. 22. in nominacionibus B C P Pr. concedunt P, contendunt C Pr. 23. alii om. C. 25. aliqua B C P. 26. racio- num B C P Pr. 27. extenditur A Pr. 28. ethromogeneas A. sic om. B C.
CAP. v.] DE COMPOSICIONE IIOMINIS.
81
Aristotelem et alios philosophos loqui de partibus anime. Sed cum non sit laborandum in equivocis, vocentur ibrme particulariter presupposite cause in- trinsece disposite, et non partes quantitative; cum 5 quelibet multiplicetur per suum essenciale subiectum nobis sensibile vel insensibile; quod si predicta prin- cipia vocentur partes, dicantur partes integrantes vel constituentes non quantitate molis, sed virtutis.
Et ista est consimilis locucioni de accidentibus, So i4 is a,s0 as
' to accidents ;
10 que multum conferunt ad noticiam quiditatis sub- e- e- proportions
1 ^ whicn arc
stancie: ut proporciones multiplices dicuntur habere indivisibie yet
' r r i may be vanously
quotlibet partes quantitativas disparium racionum, made up- cum tamen omnes sint indivisibiles quoad molem. Dupla tamen proporcio preexigit causaliter intrinsece
15 in subiecto sesquialteram et sesquiterciam cum quot- libet huiusmodi similibus, et sic figura quadrata constat quantitative ex treangulis. Et quadrati numeri eciam componuntur quantitative ex partibus disparium specierum, et sic locuntur methaphisici
20 de istis accidentibus, quorum verbis indubie sub- strata est vera substancia.
Unde Aristoteles 2° de anima ca° 6° comparat According to
. . . Aristotle, as
partes anime ad contmencias ngurarum, que mter
2. Cf. supra pag. 77 Un. 10. 15. Conf. Arist. Probl. XIX 41 (ed 1'aris IV 212, 2) . . . Svtoav d' !jfit,o}.Ccov tqiwv e£rjg &QI&H&V. "22. Aristot. de anima II 3 fnon (!) G (ed. Paris III. 447, 52, ss..J IIciQUTiltjoLais 6' 4^£t xa> nSQL
1. Platonem et Aristotelem ABCP. 3. tam pro canse BCPPr. 5. multiplicatur Pr. 6. vel — partes om. Pr, 7. dicantur partes om. APr. 9. locucioni A B C. 11. vel pro ut ABPPr. 14. ■2"" A, duplam enim proponitur et lireexegit taliter Pr, pre- supponit et m-eexigit C. 15. sequi secundam et sequi ter- ciam Pr. 16. huiusmodi om. B C, quilibet B, quolibet C. figura trianguli constat A, 17. treangulis quadraugulis qua- dratis B, treangulis et quatuor angulis C quadrangulis et qua- dratis P. 19. diversarum A B. 20.21. subtracta B C P Pr. est una suam. B P Pr.
6
82
JOHANNIS VVICLIF.
Icap. V.
triangiea are omnia accidencia videntur Labere partes quanti-
present in a , , * ,
.luadrangie so tativas mole magnas dispanum speeierum, ut m
tbe vegetative ... . . .
boui is present tetragono, lnquit, trigonum, est msensicio aut vegetati-
iii tlic scnsitivc i ~i • t
one. vum ; wlt dicere secundum commentatorem commento
Yet the Ben- .
sitive form isatdl", quod sicut in genere ngure trigonus est causaliter 5
every part of . . .
the subject, not pnor tetragono, sic m genere anime vegetativa est
in extension . .. . , . .
but in power. pnus naturauter quam sensitiva, et, ut reor, ubicum- que est sensitiva, includit in se partem quanti- tativam subiecti vegetativam, que non sit sensitiva, ut animalitas perfecta preexigit partes quantitativas 10 subiecti esse per se sensitivas, ut quadrata parcialia: alias autem participative sensitivas, ut quadrangulos parciales, et alias per se solum vegetativas, ut trian- gulos parciales, et sicut quadratum preexigit istas figuras parcium, sic animalitas preexigit predictas 15 quiditates parcium quantitativarum. Verumtamen forma sensitiva est ubique per subiectum non secun-
r&v oyr\\iux(x>v xul ru xuru tyv%rjV. ccti yuQ iv Toi tope£rjs V7zu<)%ei dvvup,Bt. r'o nnorfQOV snc re zojv ax>jftura)v xui tnir&v tHipvxtov oiov tv nrQuyclyvcp fiiv TQiycovov, tv ula&rjriy.cn b's to d-QtTtTLv.ov . . . Averrois comm. in librum Arist. fle anima II comm. 31 (ed. supra citatae VI 132) Et dispositio m unima similis esl, elc. id est et disposilio in rebus, quae conlinentur, m dejinitione animae est sicut . . . in definilione fiijurae; qucmudmodum enim invenitur in figuris prius et poste- rius, et prius exislit in potenlia in posteriori: ila est de virtutibus animae; verbi yratia in fiyuris quidem triangulus ext prior quadrato et triungulus cxistit in polcntia in qua- dralo, ct ideo, si quudratum est, triumjxclus est, et non e converso. Et similiter in virtutibus animae: nutrilivum enim X>rius est sensibili el existit in eo potenlia, et, si sensibile est, mctritivum est et non e converso et qsq.
1. partes om. P. 2. vel pro ut B P. 3. inquam B.
tragonum B, in sensitivo Pr, autem A. 6. anima A Pr.
7. naturaliter prior P, quam om. A B. sensitivo P, et om. Pr, ut om. A. verumtamen pro ubicumque P. 8. per post se udd A. 9. que om. A. 10. pars Pr. 11. subiecti om. Pr. contradicta pro quadrata A. 12. participantem Pr. 13. 14. et alias — parciales om. Pr. 14. alia B et sic Pr. 15. dictas B C P Pr.
CAP. v.] DE COMPOSICIONE HOMINIS. 83
dum quamlibet partem virtualem, sed sine situacione appropriata parcium consimilis racipnis.
Unde cum lot modis dicitur divisibile et indivisibi- And thougu
. . indivisible in
bile, quot et partes, patet quod non obest sensitivam mass it is
, . , ,. . divisible in
5 esse divisibilem secundum partes virtuaies, ncet sit powers. indivisibilis quoad molem.
Ideo oportet de similitudine Aristotelis accipere The nfe of the
. . 0 . i ■ whole is
convemenciam, que iacit ad propositum, et abicere diffused
. . - . ,T throughout the
disconvenienciam, que abduceret in errorem. JNon body, and in-
. .. . . . . i i j. volves the life
10 enim est dare sensitivam partem sensitive, que habetof the parta in
. . ,,. ,. , . like manner as
locum propnum, per quem distenditur, sed sicut with heaith. duracio mundi, que est tempus, multiplicatur ubique, et motus extenditur, sic animalitas multiplicatur ubique per animal, et corporeitas extenditur. Et
15 sicut tempus presupponit parciales duraciones par- cium multiplicatas adequate per subiectum proprium, quarum omnium tempus est causa mensurans finaliter, sic completa anima multiplicata per totum animal presupponit parciales animas multiplicatas per
20 subiecta propria, que omnes conservantur et cau- santur finaliter a totali. Unde Augustinus epistula 40 ad Dardanum videtur dicere, quod sanitas mul-
7. Cf. supra pag. 81 not. ad lin. 22. 21. Aug.
Ep. (CLXXXVII) ad Dardanum 12 (Migne XXXIII 830). Sicut nunc quando ex omni parte sani sunius secundum modum presenlis in corpore sanitatis, non quia maior est manu.s lola quam diijitus, ideo manus tolius sanitatem maiorem
dicimus quam digili Esset aulem maior sanitas in
maioribus mcmbris, si essent maiora saniora: cum vero non est ita, sed maiora atquc minora tam sana sunt, dispar est profecto in membrorum molibus quantitas, sed par est m disparibus sanitas. Cf. etiam quae sequunlur.
3. dadivisibile B, d'divisibile fsic) (dicitur indivisibile). C 9. ad errorem B C. 11. descendit B P Pr, deseendere A.
13. se pro et Pr. sed corporeitas AB CP. semotus eztenditur sicut sic — extenditur om. B. 15. tempus om. A parciales om. P. particulares C. 16. adeque A, adequatas C. 18. com- plete post finaliter add. P. per totum om. C. 20. substancia APr. 21. ex" (exemplo) B, et epistula Pr.
6*
84
JOHANNIS WICLIF-
[CAP. V.
tiplicatur per totuin subieetum et perexigit sanitates parciales disparium racionuin, multiplicatas per suuni subiectuin primum, ex quibus ut partibus consti- tuentibus sanitas totalis | resultat. j0i me eiementa Correspondenter dici potest, quod, sicut elementa5
combine 1 . ... ....
successivciy componunt mixta, et ipsa vegetabilia, vegetabiha vegetabie, aud vero sensitiva: sic forme elementares formas com-
sensitivo . ,
oijects; so with mixciones superadditas, et dle vegetativas animas
forms; mixed .... .. ....
fomis, vegetabie et llle animas sensitivas, non tamen sunt disparium
aud aniuial . .
souis aro racionum; nec tamen situantur partes appropnate 10
suceessively . *
superadded. torme superaddite usque ad lndivisibile.
Ideo non sunt forme mole magne, et congruenter de qualitatibus et aliis accidentibus est dicendum. Kodiiy forms Et patet racio diversitatis, quare forma corporeitatis
are not . ... . . ... . . ..
muitipiied'; simphcis non multiphcatur, sicut anime sensitive et 15
otherwise each . . . ........ -.
part wouid be a speciauter numanitas, cum smt lndivisibnes quoad
coniplete man , ...
or animai. molem, quia aliter oportet, quod quelibet eius pars quantitativa foretanimal, homo vel consimilis racionis. Et idem videtur esse iudicium de qualibet forma superaddita, cum quelibet talis multiplicatur per20 subiectum primum, ut forma mixti minimi naturalis multiplicatur ad quemlibet eius punctum, et resoluto quantumlibet magno mixto in huiusmodi minima quantumlibet separata foret eadem forma tocius, ubicumque est aliqua illarum; habet tamen formas25 quotlibet consimilis racionis tam indivisibiles quam divisibiles secundum partes virtuales, ut anima. Unde contingit talem formam per iuxtaposicionem parcium
3, 4. consatuentibus Pr, tot partibus sustinentibus 15 CP. 5. Ex quibus correspontlenter C Pr. 6. mixtum BCPPr. 7, 8. com- mixt one Pr. 9. que 2}r0 uou BPPr, quando C. 10. appro- bative C, torme superaddite om. B C Pr. 12. correspondenter B P, conformiter Pr et de conformiter C. 13. qualitate Pr, quantitate C. 14. quasi A, quando C. 16. animalitas post specialiter add. A. 18. homo vel om. BP, et pro vel A, animal hom om. C. 19. eidem videtur esse dubium A. 21. formam P. 22. resolucio Pr. 24. quantitate post minima add. A. 26. divi- sibiles quam divisibiles P. 27. nunc pro ut Pr.
CAP. V.]
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
85
naturalium materialium variatarum servata mixtione esse in multis locis cum hoc, quod illuc moveatur, ideo quodammodo multiplicatur. Et patet, quod minor piuncipalis argumenti est falsa. 5 Sed ulterius notandum, quod sicut Cristus est As christ is
both godhead
duarum formarum seu naturarum utraque, scihcet and manhood, divinitas et humanitas, sic eadem persona Petri estperson is body,
. . s0,,l an<i
corporeitas, que est animalitas et anima, et cum immortai spmt. hac est spiritus immortalis, quem quidam vocant
10 spiritualitatem. Et sicut verbum est aliud, postquam fuit homo, quam fuit quando solum erat divinitas, sic persona hominis est aliud quando est corpus, quam est quando est solum spiritus, quod necessario est, si est. Nec obest illam corporalitatem esse
lSanimam, et tamen esse indivisibilem quoad molem, cum vita corporalis sit cum huiusmodi vita, qua corpus vivit formaliter. Unde Apostolus ad Coll. 2° dicit, quod in Cristo 'habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter,' quia Cristo, qui est corpus,
20inest formaliter deitas, et plene omne, quod inest deo, ut deus. Et illa corporalitas est humanitas, in- telligendo hominem, ut dicit unionem duarum na- turarum. Ideo, ut patebit posterius, humanitas dicitur exercere equivoce, ubi ostendetur, quod non omne
25 aliud facit aliquam quiditatem, sed aliud suppositale completum, quod est essenciale individuo vel per- sone. Nec sequitur, quod homo habeat duas hu- manitates, quarum utraque sit forma substancialis,
17. Col, 2, 9.
1. naturaliura om. Pr. 2. est Pr. illud A sive hoc Pr, sine hoc CP. 4. sit C. 6. naturarum si divinitas A. 9. dicunt B C> 12. corpus quam est om. B C P Pr. 14. esse add. post obest B C P Pr. 15. divisibilem A. 16. utpra cum B C. 20. id est BPPr. est in B C P. 23. patet A C P Pr. dicitur o)ii. B P Pr. 24. exercere om. C. nou esse omnem facit aliam Pr.
86
JOHANNIS WICLIF.
[cap. v.
sed humanitati sue accidit animacio corporis, cui animacioni ille spiritus est ydentificatus.
Ex istis patet, cum humanitas sit ad omnem punctum hominis secundum se totam, et non corporeitas simplicis elementi, quod ipsa est indivisibilis quo- 5 ad molem.
aii superadded Secundo potest ex dictis colliffi racio universalior
forms are 1 °
indivisibie, not probans, quod omnis mixti esse, et per consequens extension, omnis forma superaddita sit nuodammodo indivisi-
as ammality 1 1
remains ttiou^b bilis quoad molem. Supponendo primo, quod nichil 10
tue animal be 1 _ 41 1 ' 1
changcd in sizc. proprie extenditur quoad situm cum hoc, quod possit adequate circumscribi per situm alium, sive hoc, quod partibiliter ad eum moveatur secundum aliquam sui partem. Patet supposicio per Anshelmum monolo. 14° 'Nempe enim, inquit, omnino circum- 15 scriptum est, quod cum alicubi totum est, non potest simul esse alibi.' Quod de solis corporeis cernitur; incircumscriptum autem simpliciter, quod simul totum est ubique, ut solus deus. Diffinitum autem locum et non extensum per eundem vocant secundum quid 20 incircumscriptum, ut spirituales creature. Quo sup- A posito arguitur sic: (Jmms torma, que potest esse adequata per situm alium, quam est prius, sine eius motu, non proprie extenditur per eundem. Omnis forma superaddita, et specialiter animalitas est 25 huiusmodi: ergo etc, et cum sit ad omnein punctum subiecti, relinquitur eius multiplicacio per totum.
14. Anselm. Monolog. XXI [al. XX] (non XIV) (Migne. CLVIII, 172 A). Scd de quo nihU est exlra guemMbet loevm, nihil eiux esl eodem tempore in alio loco. Quare quod totum est in aliqvo loco, nihil eius est simul in alio loco. — Eae, quae insequuntur sentenHae cum verhis Wiclifianis non concinunt
3. quod£>J-o cum B Pr. 5. quod om. A. 8. essencia APPr. om- nis om. P. 12. pro sequitur pro situm alium A. 15. monoloomPr. 18. quiaBPr. 21. in circumpscripcionem B. 22. sic om. B. 23. adequate B C P Pr. alium om. B P. 24. cuius B Pr. per cundem om. Pr 25. adita B. 26. etc om. B C Pr. fuit, P.
CAP. v.J DE COMPOSICIONE IIOMINIS.
87
Minor patet ex hoc, quod non est dare animal, quando ipsuni potest manens fixum localiter variare suam adequatam materiam, cum aliter non posset augmentari vel minorari. Et per consequens, cum 5 stat eidem animali fixo partes quantitativas aufferri vel adici, sequitur concludendum. Nam per quem- cumque situm adequate est animal, est animalitas et econtra. Sed cum animalitas non habet fluxibilem materiam sui partem, sequitur, quod nec ab illa
lohabet situalem distensionem. Cum ergo non per motum localem, nec eius oppositum adquirit ani- malitas huiusmodi situm adequatum, relinquitur, quod per multiplicacionem vel demultiplicacionem illud fiat. Nec valet dicere, quod pars quantitativa
15 animalitatis adnascitur vel abscinditur in hoc casu,
cum manet eadem animalitas immota. Non enim u iS the subject
i., . .. . • • i i • that varies in
animalitas suscipit magis et minus, sicut subiectum ; SiZe, not the quod si disponeretur animalitatis materia usque ad subiectum, a quo essencialiter dependet adhuc, cum
soanimal potest crescere et reminui, sequitur quod prius. Unde sicut preciso medio illuminato non proporcionaliter lumen prescinditur, sed perit pereunte subiecto vel se habente improporcionabiliter ad hoc ut subiectet, proporcionabiliter debes de animalitate
25 concipere, quod ablata parte sue essencialis materie ipsa extingwitur.
Notandum tamen, quod, sicut mixtum inanimatum The animai
..... . ., ., . ,. . . . require9 a
reqmnt mixcionem msensibuem simplicium, sic ani- combination of
i .... ., .,. sensible organs,
mal requint mixcionem organorum sensibihum, a from which u
draws its being
and it lasts so
long as its
3. manet pro materiam A, cnm aor (= maior) A, anequate C. subject lasts. 5. maneie post fixo add. A. 6. 7. aliquemcumque P. 10. habet post non add. A. 13. mnltitudinem C. 14. eius pro illud A. 16. imata B. 17. suscepit P. 18. deputetur C. 19. huc om. A 23. ad hoc om. A P Pr, improporcionabiliter ad hoc ut subiectet proporcionabiliter om. B. 25. sua A. 26. distingwuntur P, extingwuntur C. 28. mixcionem animalium organorum A insensibilem — mixcionem om. P.
88
JOHANNIS WICLIF.
[cap. V.
quibus animalitas habet esse; et quamdiu manet illud subiectum, manet illa animalitas multiplicata, sicut lumine animalitatis per totum, eciam per partes accidentaliter adnatas. Nec obest formam sic indivi- sibilem causari a subiecto divisibili quoad molem, 5 quia forma, scilicet specifica coextensa, causatur ab individuis extensis. Unde, sicut species perfeccior requirit plura individua notabiliter perfecciora, sic anima perfeccior requirit plura organa perfeccius notabiliter accidentata; potest adgenerare formam 10 carnis, ossis vel talis partis homogenee, que alias potest defluere stante eadem animalitate. Tbc souis 0f the Et sic in illa materia anime essenciali est quidam
speeial organs »
are uoconscions 0rdo parcium, ut ad cor, cerebrum, vel spinam
but the central . .
souiisconscious dorsi respiciunt partes circumferencialiter, ut ad 15
ofthciuall.andis 1 1
therefore imund centrum, taluin aut partem materialem requisitam ad
to no organ. ' i
animalitatem oportet ex racione supponere. In illam autem partem corrumpitur animal, sicut in illam ante generatur; et preter hoc requirunt organa ac- cidentalia ad exercendum operaciones sensibiles 20 animales. Quotquot ergo sunt partes huiusmodi sive communicantes sive incommunicantes, tot correspon- denter sunt anime sensitive, que non communicant, vel communicant in subiecto ', una tamen principalis, gracia cuius sunt alie, et ipsa conservat alias pro 25 tempore, quo inexistunt toti; et cum separantur, manent ad tempus modicum, specialiter secundum
3. sicut — animalitatis om. BCP, subiectum multiplicatur lumine animalitatis secundum partes per totumeciam accidentaliter adnotas Pr. 4. Et sic obest A. 6. forma scilicet om. A P, scilicet om. C Pr. inextensa A C P Pr. 7. sensus C-
8. plura om. B C P Pr. lO.disgenerare A. 11. aliter B C Pr. 13. rlem lihri essencialiter B C P. 16. animeom. A,ac partem C, materialiter C, naturaliter P. 17. ex communicacione suppo- nereB. 19. antea P Pr. 19. 20. accidentalia om. B. 20. sensuales posl sensibiles add. A. 21. quod ergo P. 24. vel — subiecto om, Pr. unde tamen est principalis C. 25. alias om. ABCPr.
CAP. V.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
89
operacionem sensibilem. Item de humanitate, quod ipsa sit indivisibilis quoad molem ex hoc videtur, quod ipsa habet operacionem, scilicet intelleccionem non organicam, et essencia eius est simplicior quam 5 eius operacio, ergo multo magis essencia humanitatis est non organica. Assumptum patet posterius per hoc, quod omnis virtus alligata organo corporali non capit noticiam disposicionis naturalis sui organi, ut visus non sentit diaphanitatem vel colorem cristal-
loleidis, tactus vero non sentit naturalem complexionem nervi subiecti, et sic de aliis, ut patet experimento et racione. Intellectus autem humanus capit noticiam omnium, ergo non est virtus organo | alligata. Et istam racionem tangit philosophus 3° de anima ca° 1°.
15 Ymo per idem videtur, quod bruti animalitas sit This is trne
.... , . . also of brutes
per ldem multiplicata, cum secundum estimacionem vel fantasiam in confuso cognoscit omnia sensibilia, cum habet conceptus analogos vel omnia extrinsecus sensibilia transcendentes, ut patet posterius. Si enim 20 brutum cognoscit aliquid esse sibi amicabile et aliud inimicum, tum cognoscit ens, quod generatur, am- plectitur quamlibet partem vel disposicionem in bruto.
Unde Augustinus de quantitate anime 6° et 7° Augustine's
.. . couvparison of
25 Gren. ad htteram 17° probat indivisibihtatem anime tue soui to a
mirror. It lias
15. Confer totum Aristot. de an. libri III cap. 1. (E<1. Paris. III 461.) 24. Cf. Aug. de quant. animae V, 8 fin. et V, 0 init. (Migne XXXII 1140). 25. Loci rfico in unitm c&nflati esse videntur: Cf. Aug. Gen. ad litt. VII, 14 sq. (Migne XXXIV 363) et Epistol. I, 3, 3 (Migne XXXIII 65).
1. humanitate specialiter quod C. 4. non om. A eius om. B C P Pr. 6. eciam pro est A, organica P, inorganica B, non est organica C. Argumentum P. 8. animalis pro naturalis A. 9. diafanitatem P. cristaloidis A. 11. viri pro nervi A, obiecti vel obi7i vel subiecti numerum obi7i et sic . . . Pr. 15. sit per idem om. P Pr, per idem om. AC. 18. exstiinseca BCPr, extrinsecus P. sensus pro conceptus A. 20. ad (aliud) A.
21. 22. amplectatur Pr. 23. in bruto om. A. 24. et 7" nm. C.
90
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. V.
Hie powerjo ex hoc, quod aliter non qualescunque ymagines things Kieat a.uiapparerent in ipsa. Pro cuius intellectu notandum,
small. * '
quod vis ymaginativa anime est quasi speculum, in quo relucent secundum species inibi existentes qualiacumque ymaginabilia sic, quod infinitum mag- 5 num et infinitum parvum contingit quemcumque imaginari. Secundo notandum, quod omne relucens in speculo corporeo secundum species receptas oportet proporcionari in quantitate illi speculo secundum dandam ])roporcionem maioris inequalitatis vel 10 minoris ad speculum. Aliter enim basis primo multi- plicatis speciem non aptaretur parti speculi, ad quam reflectitur ymago secundum incidencias radiorum, sed Lndifferenter quantumlibet magnum appareret in quolibet speculo cuiuslibet quantitatis, ut noverunt 15 perspectivi. Ex istis formaretur sic racio cuiuscumque speculi corporei ad speculum : in eo oportet esse limitatam proporcionem quantitatis ad apparenciam quantitatis ymaginis. Sed sic non oportet de ymagi- nativa quoad specularitatem in ipsa lucencia, ergo-20 non quantitatis corporee. Et idem potest capi de speciebus in ymaginativa, quarum quelibet pars quantitativa semper sufficeret eque reputari sen- sibilis cum omnibus eius appendenciis sicut totum. Cum ergo nihil superfluum est in natura, sequitur, 20 quod in tam subtili creatura non est dare super- fluitatem huiusmodi monstruosam. iucorruptibiiity Ex istis sequitur, quod non ex indivisibilitate inferredfrom molari forme arguitur eius incorruptibilitas vel
indivisibility, or the rcverse.
1, ymaginaciones Pr, convalescimus pro qualescunque B. 2. declaracione pro intellectu. 3. anime om. B C. 4. post existentes add. significant C. 10. equalitatis Pr. 11, 12. mul- tiplicatas Pr. 12. apptaretur apptare Pr. 16. suspectiveA. Et ex Pr. formetur A. form. B. 18. quantitatis apparencia A B C P. 20. speculariter A C, speculari in ea C Pr, non est quantitatis et eidem (sic) Pr. 23. semper om. B C P Pr. reputare C P Pr 24. sensibile C Pr appendenciis — sequitur om. Pr.
CAP. v.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
91
econtra. Nam paternitas est forma indivisibilis quo- ad molem, cum aliter quelibet pars quantitativa dati corporis foret pater; et tamen constat, quod paternitas corrumpitur morte patris, et sic est de 5 quacumque forma divisibili vel indivisibili dependente a corruptibili materia. Forma autem divisibilis dependens a subiecto incorruptibili tamquam prin- cipio adequato, est incorruptibilis ut patet de corpo- reitate partis celi, que est incorruptibilis propter 10 condicionem subiecti.
Secundo restat dicere, si in quolibet animali tot i>» everyanimai
' T- there are as
sunt animalia, quot sunt anime sensitive; et videtur many uviug
' ^ ' beiugs as
mihi, quod sic. Primo per hoc, quod quelibet anima sensmve souis. sensitiva est animalitas, sed quot sunt animalitates,
15 tot sunt animalia, ergo tot anime sensitive. Similiter omne compositum ex corpore proporcionato et anima sensitiva est substancia animata sensibilis; omne tale diffinitive est animal, ergo ad multiplicacionem animarum sensitivarum sequitur multiplicacio ani-
20 malis. Similiter omne compositum ex corpore et anima sensitiva est aliquid formaliter per eandem, sed non restat quid esset, si non animal, cum sit ultra omne solum vegetabile vel corpus inanimatura. Ergo cum omne tale corpus sit animal, sequitur conclusio.
25 Unde videtur, quod ficticie dicencium contrarium it is faise to
. , assert that only
non procedunt, ut hn dicunt, quod oportet corpus a bouy with
r . . * r . . r a life of its own
esse substanciam per se ammatam sensibuem ad ean be an
, j • • i i -| animal.
hoc, quod sit animal ; quod non est verum ad partem animalis, dum inexistit toti. Ulud non videtur mihi
4. est om. C. 5. vel indivisibili om. A, et pro vel Pr. 7. corporali B C. dependens om. A. 7. 8. a principio C Pr. est incorruptibilis addidi. 9. et pro que est B C. 10. condicionem corrupcionem (sic) B, corrupcionem C. 13. 15. ergo om. P, quot et pro tot A C P Pr. omne om. P. 17. substancia aut — anima sensitiva om. P aut materia pro animata B C P. 18. multitudinem C. 19. sensitiva A. 21. aliud A, aliqua BCPPr. 24. dicitur Pr, concludendum C. 27. sensibilem om. A B P, sensibile Pr. 28. erit pro sit C Pr.
92
JOHANNIS WIOLIP.
[CAP. V.
habere colorem, cum nullum animal per accidens sit animal, sed eadem substancia animata, que nunc parcialiter inexistit, alias per se existit, tamquam animal separatum. Cum ergo nulla eadem substancia potest nunc esse aliquid et nunc aliud, sequitur, 5 quod propter parcialem inexistenciam vel relacionis definicionem animalitas non desistit. Alii autem dicunt, quod animal includit negacionem, ut sub- A stancia | animata non pars alterius, sicut dicit respon- fol. 54b sio supradicta, vel substancia animata non ordinata 10 ad animal constituendum finaliter, et sic de multis There ia no modis, qui omnes vidcntur in idem incidere. Ideo in°anaanimai contra omnes illos videtur, quod stat animal esse an^nimaif^any Partem animalis, ut eleinentum est pars elementi et '"1,'^,'b"",,'" a mixtum est pars mixti etc. Nam homo est parsi5 panof apeopie. p0^)Ujj et parg monstri continui, et sic de aliis ani-
malibus irracionabilibus, que post adnascenciam possunt abinvicem separari. Nec aliter dicendum est, quid sit illud compositum ex corpore et anima sensitiva, quod potest esse animal. Nec plus obest, 20 quod animal constituat animal quantitative, quam constituat populum vel communitatem aliam, et specia- liter animal imperfectum. in everyperfect Quotquot ergo sunt materie disposite, ut adequate as' many ^hviag subiciantur animalitati in quocumque perfecto ani- 25 irerabjeotB^of niali, tot precise sunt animalia in eodem, que, licet sint finita, sunt nobis in natura nimium incognita. Nec sequitur ex isto, quod corpus bominis brutum foret vel bestia; sed partem quantitativam homi- nis concedo animal esse imperfectum beatificabile 30
9. animata om. A. 11. de multis — contra omnes om. Pr. 12. in idem om. C. 13. tales pro illos C. 15. etc. om. B P. 16. composita pro continui A. 19. esset B C P, oportet pro est Pr. 20. Nec plus — animal om. C. 22. aliquam A C Pr. 23. perfectum Pr. 24. ergo om. C. 26. tunc pure pro tot precise B P Pr. 27. in natura om. B P, finita in natura earum sunt nobis C Pr. 28. homo B esset, corr. ead. m. vn m. foret A. 30. concedendo A, esse om. B P, omne post animal add. B.
CAP. V.]
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
93
secundum quainlibet partem quantitativam hominis, .u^2ive scilicet racionale secundum partem partitativam et non part of man is
J 1 an lmperfect
hominem. Nec sollicitantur pliilosophi pertractare auimai capabie
L A oi bliss.
de speciebus talium, que non possunt habere pe- 5ryodum nobis sensibilem, nisi ut inexistunt toti. Ideo dicuntur esse per reduccionem eiusdem speciei vel generis, cuius est animal, quod componunt. Et sicut illa intrinsece ordinantur finaliter ad hominem; sic omnia mixta et bestie sunt ad hominem finaliter 10 intrinsecus ordinata, nec obest isti, quod habeant species limitatas.
Notandum tamen, quod quelibet pars quantitativa Every part
0» nifl.li ii ;i n ii
hominis vel alterius perfecti animahs secundum twofoid
. -.. . -| i. accidental
racionem, quo membrum officiale, dicit duphcem reiation lshabitudinem accidentis. Primo dicit relacionem ad
totam. Unde in predicamentis capitulo de aliquid aj as part of a
1 whole
philosophus docet fingere, si aliquid est caput, tunc est capitati caput, et sic de animalibus et ceteris organis quibuscumque. Secundo dicit habi-tjas receiving
° . • • n power irom the
2otudinem de genere qualitatis, ut est vis mfiuxa ex soui. regimine anime principalis. Unde 2° de anima ca° 2° dicit philosophus, quod oculus deficiente virtute
17. Cf. Aristotelis Categor. V [VII] 10 (ed. Paris 1 10, 32). olov rj KSfpaVri ohdOTsgcog av anododsh] xscpalcoToF, i) gcbov dnodidoiisvt]. 21.Loco commemorato cum cle senteiitia a scrip- tore shjnificata nUiil agatur, confudisse videtur Wiclif libros de anima cum libris de animalium generatione quorum in altero cap. I fin. Aristolelis verla ila vertuntur: nec enim anima ulla esse potest in alio, nisi in eo, cuius est, neque pars ulla esse potest, quod particeps onimae non est, nisi aequi- voce, ut mortui oculus.
1. sicut pro secundum Pr, beatificabile vel sic sed racionabile secundum participacionem et non hominem C. 2. racionalem A. 3. tractare B C Pr. 4. quo (sic) pro quo C. liabere om. A. 5. nisi inexistat A. 6. dicunt A. 7. que B. 8. intrinsecus B, indubie Pr. ordinantis B. 10. ordinate B C P Pr. quin BCPPr. 11. linitos Pr. 18. capiti C, capitis capit Pr. aliis pro animalibus Pr. animabus A. 19. et deceteris C.
20. vis om. B. 21. ut C B.
94
JOIIANNIS WICIJF.
[CAP. V.
visiva non est adhuc oculus, nisi equivoce. Et cer- tum est, quod omnia ista membra propter hec acci- deiicia habent presuppositas proprias quiditates, quas conservant ad tempus eciarn separata. Sed a talibus quiditatibus deficiunt nobis nimirum nomina propria, f> ut cor vel aliud membrum separatum ad tempus senciens est animal, et tamen propter attencionem ad totum, cui inexistit substanciam illam ad tocius habitudinem nominamus. Reiations of ti.o Se(j tercio restat diligenter excutere, cum omnis 10
soul to a divided '
body- anima sensitiva sit mole indivisibilis iuxta dicta, si divisis atomis per media per se senciencia utrum corrumpitur vel dividitur proporcionaliter anima adequate, vel si non, utrum cum utraque parte se teneat, vel tantum cum altera; et sic de 15 aliis dubiis, que materia ista percurrit. me seusitive Hic videtur miclii magnum Augustinum de quan- divieibie. titate anime 16° decidere illud dubium, quo ad molem partis. Nam quia anima sensitiva est indivi- sibilis quoad molem, consequens est, quod sensitiva20 anulosi, quod meminit Augustinus, non partitur secundum divisionem subiecti, nec corrumpitur, nec desinit, cum manet duplex subiectum sic sibi sufficiens quantitativa complexione et sic de ceteris disposicionibus ad animacionem huius requisitis. 25 Et ponit Aug-ustinus exemplum huiusmodi: nomen
18. Cf. supra pag. 78 lin. 8.
1, 2. tercium B C P. 2. omnia om. B P Pr. propter om. B, et preter hec A, hec om. C. 3. persuppositum B. 4. sepa- rabiliter P. a om. A B P. o. apropriata C G. corpus C. aliquod Pr. 7. propter om. B, accessionem P. 10. dis- cutere CPr. 12. euthoniis B C Pr. 13. descinditur BCPr. 14. adequata C Pr. utrumque pro utrum cum A. 1 7. mag. C mihi om. A C. 18. descindere CPr. 19. ad partem
B C P. 19. omnis pro anima BP. 24. quantitative A P Pr, quantitativam complexine fsicj C. 26. huius (om. modi) B C P Pr,
CAP. V.]
DE COMPOSICIONE IIOMINIS.
95
componitur ex souo et corpore, vel significacione Anaiogy an<i
, , couclusion fron
et significato, velut auima; ut hoc nomen Lucifer st. Augustine. quoad sonum per tempus distenditur, significacio autem eius vel significatum primarium totum re- 5 manent in distensu. Unde sicut significatum non A suscipit divisionem | in divisa significacione, sic anima non dividitur diviso corpore. Et sic totalis signifi- cacio Luciferi presupponit alias parciales disparis racionis, cum astrum primo significat et prima pars lolucem, sed ultima lacionem, sicut de vermiculo deciso cum partibus animalibus.
2. Lucifer Cf. Aug. serm. CXXXVI 3, 4 (Migne XXXVIII 747). August de quant. animae XXXII 66 ss. (Migne XXXII 1072 sq.) Cum eryo nomen ipsum sono et siynificacione constet sonus autem ad aures, siynifica/io ad mentem pertineat; nonne ai-bitraris in nomine velut in aliquo animante, sonum esse corpus, siyni ftcaUonem aulem quasi animam sonif — — —
— (§ 67) — 'nam dum viciniam solis attendo, de cuius
nomine superius eyimus, Lucifer miki occurrit; qui profecto inter secundam ct tertiam syllabam scissus nonnihil priore parte siynificat, cum dicimus, Luci, et idco in hoc phcs- quam dimidio corpore vioif. Extrema etiam pars habet animam; nam cum ferre aliquid iubcrii, hanc audis — — — (§ 08) — Quare si hoc signi ficatione vivit in ea dimi- untione temporis, quae diviso illo sono facta est, cum eadem siynificatio dicisa non sit, non enim ipsa per tempus disten- debatur, sed sonus; ita existimanduvi est secto vermiculi corpore, quanquam in minore loco pars eo ipso, quo pars erat viveret, non omnino animam seclam, nec loco minore minorem esse factam, licet inleyri animantis membra omnia per maiorem locum porrecla simul possederit.
1. signo pro sono A P, velde pro et B C Pr. 2.et significacione vel significato A, significatione asserto velut P, inserto Pr, re signifii ato C. 3. solum A C. indistensum A, et distenditur C. 4. primum C. 5. sicut sonus suscipit A C P Pr sicut suseipit B C, sentcntiam primarium si respicis neyalio necessaria videtur. 7. sicut CPPr. 8. supponit B C. 10. vinculo P Pr. 11. et tribus animalibus A C Pr, sensibili motum dare est unitam quot- libet B in voce qualibet unitum est dare quotlibet; quantitatibus magnum (?) equivocum C.
96
JOHANNIS VVICLIF.
[cAP. V.
Appiication of Ymo progrediendo ulterius in qualibet voce sen-
this tO the biutu .... 1
soui of .-. g. gibili quantumlibet uuivocum est dare quotlibet voces
a vvoim. 1
tain communicantes quani incoinniuuicautes consiniilis racionis et significacionis, ut patet profereudo A vel quamcumque litterani; sic in anuloso est dares quotlibet partes tam communicantes quam incom- niunicautes consiniilis racionis, et per quamlibet anima tam communis quam propria inultiplicatur, sicut per partes soni tam significacio totalis quam parcialis saltem secundum esse intencionale mul- io tiplicatur, et sic nec anima nec significacio secundum esse intencionale secatur. Sed si subiectum proprium fuerit interfectum, manet tamen eadem anima anu- losi in utraque parte divisi.
Objectlon :
Sed contra illud obicitur. Videtur primo, quod si 15
Tnia would , j . i .
impiy :a,soiutc manet eadem anima m utroque, quod utrumque sit
identilication of . j i . . ... .j
the two parts of idem animal, cum omnis anima sensitiva sit ldem thVormdcd essencialiter animante. Et sic medietates anulosi forent idemptificate ad invicem et cum toto, quod est im- possibile. 20 Answer: Hic oportet supponere, quod totum essencialiter ^ai? ite parte sit sue partes, licet distingwantur formaliter ex VI0 (nthem)yan0d"so0f methapliisice. Quo admisso dicitur, quod idem animal, tadiffi°sedls quod prius, manet ille partes, et nulla earum, in quot- throughout; qUOt partes animal liuiusmodi sit divisum; et per25
4. Cf. Anselmus monolog. X [al. IX] (Mhjnc CLVIII 159 A). 22. Aristot. Metaph. VI, 10. (Ed. Faris. II 547.)
1. ulterius neganchim voce sensibili quautitatibus minimum est dare voces tam Pr. 3. similis B. 4. patet om. V. 5. sicut 1! 1' Pr. 7. illam i>ost quamlibet add. A B C P.
9. tam om. A B Pr saltem om. B C P Pr. secundum A, secundo pro significacio BC. 10. saltem om. BCPPr. 11 sic vero Pr, secatur pro multiplicatur C Pr, nec om. Pr, sic om. BCl'. 12. proprio Pr. 13. fuit B C P Pr. ergo tamen P. 14. divisa B C P Pr. 15. si om. B. 17. animatum B C Pr. anima om. A. 18. animato B C P Pr. 22. distingwatur A. 22. ut patet pro ex C Pr. 24. huius C, pars Pr.
CAP. V.J DE COMPOSICIONE HOMINIS.
07
coDsequens illa animalitas vel anima manet inte- whiie each
... - . fragment retains
grahter m utraque, et preter noc manet rn utra- ns separate
- . . soul, and thus is
que parte decisa anima propria, sicut prius non as distmct as
n . ..... before.
supernue, cum anima prmcipalis prius actuat totum 5 aggregatum ex partibus, utraque vero anima parcialis appropriate actuat subiectum proprium, sicut ante. Ideo patet, quod non est mediatum ad invicem vel illarum ad totum materialis ydemptitas, sed tanta vel maior diversitas quam ante. Et sicut hic dicitur de lOincisione duarum parcium, ita dicendum est in quot- quot partes vermiculus fuerit incisus. Utrobique enim manet propria anima et preter hoc anima totalis, racione tocius aggregati communis omnibus.
Sed obicitur per hoc, quod corrupta parte post The soui
x remains in spite
15 separacionem stante reliqua manet eadem totahs of the destruc-
... . . tion of a part of
anima et per idem facta continuacione unius m toto ita subject. novi, cum particula derelicta multiplicaretur per totum eadem anima, sicut ante. Et sic stat aliquam animam perpetuari stante variacione totali parcium
20subiecti, et per consequens eadem foret anima in- corruptibilis omnium, ut credidit commentator. Nec valet dicere, quod corrumpitur totalis anima per corrupcionem corporis partis distantis quantumlibet, quia sic ante divisionem anima totalis a qualibet
25 particula corporis dependeret: tum eciam, quia sic contingeret corrumpere quantumlibet distantis for-
21. Averrois in Arist. de anima I 5 comm. (90). (Ed. Venet. 1550, VI 125) . . et manifestum est per se quod anima, quae est in singidis individuis, nnhis est unica . . Et in sequ saepius.
4. prius om. P. 6. proprium. Sicut autem ideo A. 8. invi- cempro totum B C P Pr. 9. bor (= minor) A. 11. particulas P sit A C. 12. proprie anime Pr. post hoc A racionalis pro totalis P. 14. plus pro post B P Pr. 1 5. maneret B P. eademowi. Pr. 1C. et om. A. 17. cum om. Pr. 18. 19. aliquam me animam P. 23. corporis om. P. 24. ante quia add. certumA, tum C. 25. dependet BCPTr. 26. distans B P Pr.
27
98
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. V.
mam aliquam, cum quantumlibet parvum corpus potest esse hic et Rome simul, et sic de aliis, que obiciuntur contra ponentes continuum esse sua partes.
Distinction Sed hic dicitur, quod respectu cuiuscumque animeC essentTaTand sensitive est dare multitudinem materie, que est matter. essencialis illi anime in racione subiecti, et preter illam est dare materiam accidentalem, ut humidum, sangwineum, vel cibale, inbibitum : quod autem in particulari sit primum subiectum, quod autem se-10 cundum, respectu date anime, oportet nos capere ex supposicione, quia de illis differenciis non est nobis sensuum certitudo. Tamen, si forma ultima anulosi habuerit in utroque frusto deciso partem essencialem The ioss 0f materie, tunc corrumpitur corrupta illa materia. Sii5 inattCer<doetsaInot autem solum accidentalis materia corrumpitur, ma- destroy the net ea(jem anima salvata in residuo materie, et patet, quod non estpossibile subiectum adventicium noviter copulari, quod sit essenciale priorianime; | proptereafol 55,, enim anulosum atque divisum in medio habet com- 20 muniter in utraque medietate de materia essenciali et de materia fluida, et secundum varicacionem talis materie consequenter dicendum est de anima. objection: Sed videtur sequi ex isto, quod idem animal antaaTmigh^be potest esse quotlibet eius partes quantitative, et sic 25 ^pans;'8 omne animal potest esse aliud, quam est modo, ut signato A vivo, cuius parsB viva potest auferri manente
1. cum om. Pr. 2. simul om. B P. 6. multiplicem (-cam P) materiem A Pr. 7. equalis A Pr. post B. 9. nubitum B, et ante quod add. A. 10. proprium A. 10. 11. secundum om. B P Pr. 12. quod B. de om. P. 13. tunc pro tamen A B C P, certitudo om. Pr. atque divisum post anulosi adrl. A. 16. illa post solum add. B. corrumpitur om. B. 17. residua materia BP. 19. priori anime om. Pr. propterea enim om. C 20. anulosis atque divisus A. anulosi itaque decisum P. 22. sibi ante et add. P. 24. ex isto consequi P. 26. modo om. C. 27. prime pro vivo AB, manente C, amanente P.
CAP. V.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
9>9
eodem supposito, tunc A iam est liec natura corporea ex B et A integrata; et ablata B erit tanturn reliqua pars quantitativa eiusdem nature corporee, ergo tunc erit aliud, quam nunc est rnodo, vel aliter nunc 5 est quotlibet partes eius quantitative; et cum anima humana non de necessitate nature determinat sibi aliquam materiam, sequitur, quod quelibet pars "J™^™" quantitativa liominis sicut et qualitativa sit liomo, »>f>niteiy mtie quod videtur mirabile, cum tunc infinitum parvus
loforet omnis homo, et non valeret parcium discrecio. Et idem argumentum tangitur in de materia de aug- mentacione et in hoc sophismate 'totus sor est minor sor', et habet maiorem colorem penes eos, qui dieunt, quod natura corporea, altera pars quantitativa com-
15 positi hominis, sit homo, quia certum videtur, quod illa habet partes quantitativas, quibus derelictis erit totalis nature corporee.
Hic dicitur, quod ad cuiuscumque materie varia- Repiy: with
71 1 mcrease or
cionem quodcumque animal est aliud secundum dirmnution the
A 1 annnal becomes
20materiam, licet maneat idem secundum formam, et other materiaiiy
' ' while remaimng
per consequens omnis homo non potest esse alius, the sai?"
r a . formally. So too
hoc est esse alia persona, quam est de facto, sed of its Parts- potest esse aliud, id est alia natura; correspondenter nullum animal est aliud vel potest esse aliud sup- 25 positum, licet potest esse aliud, id est alia natura
12. Cf. Arist. de generatione et corruptione I 5. (Ed. Paris. II 441 ss ) De voce sor ipsa vide ,Addenda'.
1. iam nuc (solito errore pro nunc) P. 2. ex tantum alia integrata PPr., ex alia integrata B C. 4. nunc om. P. 7. aliam Pr. sit pro quelibet A. 8. sit homo et non valet parcium om. rell. B. 9. 10. tunc ef omnis om. A, tunc om Pr, valeret om. P. 11 inde A. 12. 13. minor soite C. 14. si po.it quod add. AB C Pr. 14. 15. compositi om. P. 16. ille P. 16. que A, derelicto A P. 20. naturam pro materiem C. manet A C Pr. 21. 22. alius homo est tamen alia natura non alia persona B. 22. hoc est csse alia non alia C, hoc est alia non persona P, hoc est non alia Pr. 23. et pro id e-i B C Pr. 24. esset pro potest esse B. 24. 25. suppositum aliud om. Pr.
7*
100
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. V.
corporea. Et sic conceditur, quod in augmentacione homo continue est aliud et aliud, licet manet idem animatum, quia eadem persona perpetua, cum sit spiritus immortalis. Et correspondenter dicitur de capite et aliis membris et de ceteris organis, que 5 manent secundum formam continue et secundum materiam variantur, ut caput meum non est aliud caput, sed est aliud, quam fuit in principio, et sic de ceteris organis. So we grant Ulterius cum omne, quod fuit vel erit, est, con- 10
varies ce ditur, quod liomo est multa, nedum simul, ut quantitat.veiy, (1jctum egt fle partibixs qualitativis, sed successive, success.veiy. j^^^^j^ de partibus quantitativis. Nec sequitur ex isto, quod homo potest esse nonhomo, licet natura, que est homo, potest esse nonhomo: intelligendo 15 illum terminum homo personaliter, ut supra vel pro humanitate simpliciter, quia nec persona hominis potest nec humanitas ipsa potest esse non homo, licet natura corporea que est homo, potest esse non homo. Ergo non multi homines, sed idem20 homo in numero, erit quotlibet illorum corporum; et sic intelligendo corpus pro natura simpliciter sunt multa corpora, sed non intelligendo personaliter idem corpus. Nam sicut quantitas adveniens facit alterum, sic corpus adveniens facit aliud. 25 it cannot be Sed longe aliter dixi, quando posui neminem esse naturam corpoream, cum qua anima formaliter co-
1. sic om. P. 2. continuc om. B. 4. correspondenter deus decapitetur A, corresponderet B, et — membris om. P, in pro et Pr. 5. de om. B Pr. 7. meum et caput om. P. 8. concedo post ulterius add. B, quod pro cum B. 12. cum quod omne quod A, dictum qualitates om. rell. P. 13. 1 4. ex hoc C. 17. quia om. P, nulla pro nec A. 19. licet — homo om. A, 21. et sic pro erit A. 22. et sic intelligendo bis P. 23. sicut B C non om. B C Br. simpliciter persoru (sie) idem c.rpus 0771. rell. A, simpliciter pro personaliter P, post p. add. est Pr. 24. secuii C, nam siculi bis Pr. qualitas P.
25. idem pro aliud P. 26. dixi pro posui BCPPr.
said that an anin.al has
CAP.Vl] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
101
pulatur: et patet, quod animalnon habet monstruosis- sucoessiveiy
.... . , . raany heads ;
sime simul vel successive multa capita, cum maneat the one heaa
, „ . ,. . remains though
eadem iorma, et per consequens materialis quiditas the matter of u
• . i ». i« -| ■ i« varies.
matena vanata; ergo noc caput ent ahud, quia alia 5natura materialis; sed non aliud caput et sic de ceteris organis est dicendum. Unde quid querit alietatem forme, que est quantitas.
CAP. VI.
Tercio principaliter instatur contra dicta per hoc, objection: 10 quod videtur ex sentenciasupradicta animam humanam
being educed
sic esse corruptibilem ut brutalem, quod consequens est poVency^of contradicta in principio et contra fidem katholicam et ^fortai "wMcb.6 scripturam. Et consequencia confirmatur ex hoc, ^thTpS.*0 quod omnis forma educta de potencia materie est
15 corruptibilis, omnis anima sensitiva humana, que est intellectiva est huiusmodi: ergo omnis intelleo- tiva humana huiusmodi est corruptibilis. Maior patet A ex hoc, quod omnis talis | forma dependet a subiecto sensibili et corruptibili, et minor dicta est de anima
20 intellectiva dependente ab organis et animalibus parcialibus, ex quibus resultat, ut patet supra quarto capitulo.
Hic sunt tria dicenda per ordinem. Three things to
Primo, quod tunc forma educitur de potencia /"mii 25materie, quando fit ex subiecto tamquam eius dis- matter6 wheT n posicio non ponens distinctam essenciam, ut sit conslof animply omnis substancia materialis, sicut exemplificat com- matt^^wHhout
any distinct
essence.
2. corpora capita A, manet B C P Pr. 3. materialis om P Pr., materialis quiditas om. C. 7. quantitas A. 11. com- plexionabilem P. 17. probatur B C P Pr. dependet om. P. 19. corporalis Pr. auima om. Pr, natura C. 24. sensibili. solubili BCPPr. 21. patet om. C.
102
JOIIANNIS WICLIF
I(;ap. iv
mentator 8° methaphisice ultimo de humana anima, de qua minus visibiliter caperet veritatem. Quia igitur subiectum materiale habet potenciam, ut sit disposicionis huuismodi — et ideo forma illa dicitur esse in potencia materie — et quia materia de se non 5 sufficit se ipsam ad actum reducere, sed requirit agens extrinsecum, ut celum vel aliud sublunare, ideo dicitur educi de potencia materie contra ponentes latitudinem formaruin, que ex se apparuit tamquam absolute essencie distincte essencialiter a subiecto, 10 et contra ponentes datores formarum, que ad extra penitus pene efficientes foimam producunt et sub- iecto disposito post inmergunt. Non enim ad alium sensum sunt negandi datores formarum vel earum latenciam in subiecto, ymmo ad sensum expositum 15 utrumque conceditur, cum subiectum habeat in potencia tales, que secundum esse potenciale vere lateant, quousque effectualiter producuntur. Et in- dubie nisi agens extrinsecum dederit substancie eorum existenciam, numquam inciperet has habere. 20 ii. Man bas an Omnino itaque cavendus est error supradictus de 'SaUifunUea quiditate formarum; unde secundo notandum, quod '"wordla to* homo habeat unum creatum spiritum immortalem, umamty. unionem ypostaticam est idem personaliter
cum eodem, ut tactum est primo capitulo. Nam 25 sicut persona verbi communicatur personaliter hu- manitati, sic, quod eadem persona sit verbum et illa humanitas, Daturam tamen corpoream fecit se
1. Cf. supra pag. 55. lin. 17. ubi quae Averroes de anima humana eiusque cum corpore compositione commenlalus est fusius refeiuntur.
1. 4° C. ultimo om. P. 4. illius forme B P Pr.
9. apparuit appareant A C Pr. 11. doctores A. extra
pene ita sufficiens deficiens C, fuit forma B C, efficiens Pr, deficiens P. 15. latencia B C P Pr. 19. non pro nisi B C T Pr. 20. incipiat C, ext'n"z B. 28. et ante naturam add, C. tamen om. B.
CAP. vi.J DE COMPOSICIONE HOMINIS.
103
esse mediate spiritu creato immortali, qui prius origine et natura fit verbum, correspondenter creatus spiritus indivisibilis inmortalis fit opere nature primo eadem persona, que natura hominis corporea, licet 5natura illius spiritus et natura corporis humani sint nature et essencie omnino inydemptificabiles iu natura. Sed secundum naturam corpoream hominis Man's body and
..... . . ... . spirit aie
non potent llle spiritus creatus homini vpostatice combined in
, . . . . . . „ „ ., . the person ;
copulan nisi prius ongine iactus iuent eadem per-tuat is the soui
.... . ci i or 'ife>
lOsona, que est anima hominis sive vita. oed cum illa anima dependet a corpore, patet, quod non prius ad consequenciam est spiritus hominis talis anima, quam est natura corporea. Et licet ista preclara sentencia philosophica fuit olim famosa
15 philosophis, tamen hodie econtra vix pars sentencie de verbi incarnacione ex fide supponitur, et ista sentencia philosophica abicitur, cum indubie est minima intencio ad sensibilia, extrancacio quoad loycalia et error exinde consurgens in methaphisica.
20 Olim fuit ista unio utilis et medium catholicis ad credendum Cristi incarnacionem possibilem sicut sentencia de Universalibus induxerat reetilogos ad credendum et intelligendum altissimam trinitatem.
Unde Augustinus epistula 3a ad Volusianum, ut This parallel
25 sepe dictum est et allegatum, sic alloquitur infideles quoTa«onsdfrom in ista materia. 'Ipsa,' inquit, 'persona verbi sibi Augu,,tme- animam racionalem et per eandem eciam corpus humanum totumque hominem in melius mutando,
24. Aug. ad Volus. (ep. CXXXVII) II 8 fin. (Migne XXXIII 519) .... ipsa sibi anirnam . . . mutandum Aug. — deterius mutata coaptavit; nomen hvmanita/is Aug. — largiter Aug. III 9 Iam illud, qvod in somnos solvitur, et cibo alitur, et omnes sentit humanos affectus, hominem per- suadel hominibits, quem non consumpsit vtique, sed assumpsit.
2. fecit A. 4. quae — corporea om. C. 6. 7. numero pro in naturaB. 7. Sed om. P Pr. 9. fuit P. 12 BSt om. A. 1$. est om. B et C. 15. econtra om. A. 19. surgens B C P Pr.
104
JOHANNIS WICLIF.
Ica0. VI
nullo modo in deterius sibi coaptavit, naturam hu- manitatis ab eo dignanter assumens, divinitatis ei largitatem tribuens. Illud itaque in verbo, quod in sompno solvitur et in cibo alitur et omnis sentit liumanos affectus, hominem persuadet omnibus, | quod &>1 56 non consumpsit sed assumpsit.' Et sequitur: 'Quidam sibi reddi racionem flagitavit, quomodo deus homini permixtus sit, ut una persona fieret Cristi, cum hoc semel fieri oportuerit. Sed quam racionem reddunt ipsi de re, que cottidie fit, quomodo misceatur 10 anima corpori, ut una persona fiat hominis? Nam sicut in unitate persone anima unitur corpori, ut homo sit, ita in unitate persone deus unitur homini, ut Cristus sit. Ergo in illa persona est mixtura anime et corporis, in hac persona mixtura est deil5 et hominis: Si tamen recedat auditor a consue- tudine corporum, quomodo solent duo liquores ita misceri, ut neutrum integritatem suam servet.' Et eandem sentenciam dicit Augustinus in dyalogo ad Felicianum, et quasi utrobique, ubi swadet infideli- 20 bus incarnacionis misterium. iii. Different Tercio notandum, quod anima et spiritus dicuntur
meanings of . . . . -, .™ , ,
'soui' in equivoce. Anima enim, quandoque significat abstracte scnpture. vjtam increatam, ut dicitur Ysae primo 'Sollempni-
III 11. Sic autem quidam reddi sihi rationem flagitant Aug. — — oportuerit ; qnasi rationem ipsi reddant Aug. — In illa ergo persona mixtura est Aug. — corporum qua solent Aug. — ita commisceri ut neuter servel integritatem suam. Aug. — 20. Aug. contra Fel. cap. G et 12 (utrobique) (Migne XLII 1161, 1161.) Cf. huius tractatus pag. 4, lin. 13 24. Is. 1, 14.
1. natura P Pr. 2. divinitatern P. 3. et pro quod B Pr 4. alitur om. B, aliter P Pr. 5. homo libri. 6. quidam
om. A. 7. flagittant A. 8. cum om. P. 9. oportuit BPPr. 10. quottidie A. 13. tam pro ita B Pr. 14. sit om. A. nulla pro in illa A. 17. corporis A. 19. ut dicit P. 20. 21. fidelibus B C P Pr. 22. differant P
24. dicitur om. B C P Pr.
OAP. VI.] DE COMPOSICIONE HOMINIS.
105
tates vestras odivit anima mea;' vel creatam ex uncreated nfe,
' # life of the
hoc, vel spiritualem, ut est vita angeli et ut spiritus created spirit,
' r o x bodily life.
hominis separati, vel tercio vitam corporalem, ut cre- brius in scriptura exprimitur homo per animam, que 5 est vita corporalis, ut Gen. XI., sicut supra. 'Tulerunt animas etc' ct Mt. 'Defuncti sunt, qui querebant animam pueri'. Nec sine notando misterio utitur scriptura istis sermonibus, cum per hoc docemur, quod anima et compositum sunt eadem essencia
lOvel persona et docemur, ad quam sentenciam prima scriptura est aptanda. Illud autem quesierunt Judei de Cristo, qui voluerunt extingwere, quod non fuit in natura corporea nec massa facta, descendens de patribus. Nam idem voluerunt servasse in tumulo non
l5furatum, Mt. ultimo, nec illum creatum spiritum, qui descendit ad inferos, cum non potuerunt ipsum attin- gere, sed animam et animacionem eius, que et vita cor- poralis dicitur principaliter, quesierunt, quam demum ex procuracione exterminii tradentis extinxerunt.
20 Spiritus autem multipliciter sumitur in scriptura, Different ut pulchre docet Augustinus 12° ad Pascencium me'Tpirft'. °f episcopum Arianum. 'Hoc', inquit, nomen spiritus non solum dicitur secundum illud, quod significatur
5. Oen. 12, 5 (Tulitque Sarai uxorsm suam, et Lot filiam fratris sui .... el animas, quas fecerant in Aram) cf. supra pag 62, lin. 12. 6. Matth. 2, 20; sunt enim qui Vuhj. 15. Matth. 28, 13. 19. Sensus: quam (scil. vitam, animam) clemum a procuratore exterminio (exsilio) traditam extinguere potuerunt. 21. Aug. ep. ad. Pascent II 15. (Migne XXXIII 1043 sq.) — Nam hoc nomen, qucd spiritus dicitur . . . Quae sequunlur varie immutata sunt.
1. si post vel add. B. 5. corporis B C Pr. 10. ut docentur B Pr. 11. scripturam prima sentencia B C P Pr. aut A 12. in post fuit add. B C P Pr. 13. et pro nec A, ut C. 17. quam extremum et tradentis pro que est P, cf. infra lin. 19. vitam corporalem A, dici ur om. A. 19. ex om. P. exterminii om. AP, extremis Pr, corr. a. m. 21. pulchre om. C. 22. Felicianum episcum atei am A, actuanuin C Pr, actrianum P, autuauum B.
1(*6 JOHANNIS WICLIF. [cav. vi
ad aliquid, sed secundum illud, quod alia natura of fteT?tauon siSnificatur pnmaria, Nam indifferenter sumitur pro quacunque persona in natura increata, ut Joh. 4° 20 et 2° ad Cor. 3°: 'Dominus autem spiritus est'. person of the Secuncl0 BUmitur appropriate pro tercia persona, 5 Triuiiy que domini dicitur, et tunc specificatur cum isto ter- mino sanctus, ut Gen. primo: 'Spiritus domini fere- batur super aquas' et Joh. ultimo: 'Accipite spiri-
3. tbc angeiic tum sanctuin'. Tercio sumitur pro natura angelica,
nature sr o )
ut psalmo 103°: 'Qui fecit angelos suos spiritus'. 10
4. Man Quarto pro homine,ut psalmo 77° dicitur homo'spiritus
vadens et non rediens' et sanctus Johannes nitens, ne hereticus separet divinitatem Cristi ab eius hu- manitate, sed confiteatur utrumque eandem perso- nam hominis: 'Omnis', inquit, 'spiritus, qui solvitis «pirituai^nature ^ristum, ex de0 non est'> prima Joh. 8°. Quinto modo accipitur pro natura spirituali immortali in homine, utEcc. 3°: 'Quis novit, si spiritus ade filiorum ascendit sursum, et spiritus iumentorum decendat deorsum'. ■plritMi ^exto m°do accipitur pro affectu huius spiritus 2» affections. graciose spirato, ut prima ad Cor. 18° 'Orabo spiritu, orabo et mente' et prima ad Thes. 5to 12°. 'Ipse dominus pacis sanctificet vos, ut integer spiritus vester et anima et corpus in die adventus domini nostri Jesu Cristi servetur'. Nec dubium, quin25 apostolus non ex indifferencia distinxerit inter
3. Joh. 4, 24. 4. II Cor. 3, 17. 7. Gen. 1, 2.
8. Jo. 20, 22. 10. Ps. 103, 4, tuos YuUj. 11. Ps. 77,39. 16. I Joh. 4, 3. 18. Eccl. 3, 21. 21. / Cor. 14, 15.
'22. / Thess. 5, 23. Ipse autem deus jxicis sanctificet vos per omnia ; ut integer Yulg. — corpus sine querela in adventu Vulg.
4. et om. CPPr, ad B. 10. facit A. 11. /\« (quarto modo) A P. sumitur pro dicitur A. 12. hortans Pr, ortans C P. 13. divinum esse Pr. 18. 3° om. filiorum adascendat C. 21. 4° C. 22. alterum et om. B C P Pr, principaliter pro primo PPr. 12° om. A C, pacis om. CPPr. 21. vester auima C. 26. differeucia B P. distinxit A C P
CAP VI. |
DE COMPOSICIONE HOMINIS
107
spiritum et mentem ac animam, sed sicut terciapersona t.ojA57<lsit spirata a patre et filio, sic vis ] volitiva ut spirataad
deum diligendum spiritus dicitur. Septimo modo i- wind dicitur spiritus pro quocumque spiritu subtili aereo, 5 quos Philosophus 2° Metheorologicorum vocat ven- tos-spiritus. Unde tercio Reg. 19" dicitur 'Ecce domi- nus et transit et spiritus grandis subvertit montes', et forte propter subtilitatem talis corporis et con- venienciam eius cum anima a deo spirata, sicut
10 spiratur spiritus corporeus, ut patet tercio de anima. Nam mediante spiritu naturali in epate, spiritu vitali in corde et spiritu animali in capite, que sunt corpora subtilia, est anima corpori copulata. Et istas significaciones oportet attendere non solum
isper sensum loquencium in ista materia, sed eciam per sensum scripture.
Istis tribus notatis dicitur, quod accipiendo animamTue soui taken
' 1 1 iu tlie fourtli
hominis quarto modo est corruptibilis, de potentia sense is
1 .. corruptible
materie educta, sicut posuit Alexander et alii recte 20 philosophantes. Et quoad ista potest exponi illud Eccl. 3o. 'Unus est interitus hominis et iumentorum et equa utriusque condicio'. Nam quoad vitam cor- poralem eque extinguitur in homine et iumento, ln tbe fifth (as
i T- 0 ' the spint of
sicut homo deficit corporaliter. Si autem anima ac- man) il is
1 lmmonal.
25 cipiatur personaliter pro spiritu hominis exteriori
5. Locua perperam adscitus ; rf. vero Arist. de mundo c. 4 (Ed. Par. III 1)32, 8) ovShv yccQ eaxiv ovzog nlrjv ctrjQ nolvg. QScovxal (i&QOog, bartg aua xai nvsvua Xsyizai. Aiysraidi xai srsQCog itvevfia rj r' sv cpvrolg xai ^woig %ai 8ia ndvrcov 8 njxov aa «fti/ivjjd g rs xai yovifLog ovaia, nsQi rjg vvv Isysuv ovx dvayxalov. 10. Cf. supra pag. 77. lin. 10. 19. Alexander, Summa theol Quaest. LX (Ed. Alex. Summae Venet. 1575 II 100 ss.J 21. Eccl. 3, 1.9.
1. et om. P. 3. et pro ut A B. modo om. P. 5. quo C P, qualiter A. 10. primo B C P Pr. 13. et futilia
add. BP. 18. tercio B C P Pr. superest B. 19. dicit B. 22. eque B C Pr. P, in equo homine A. 25. interiori A C.
108
JOHANNIS WICLIF.
[oap. VI.
personaliter copulato, sic indubie est cuiuslibet hominis anima immortalis. Et patet, quod spiritus creatus incorruptibilis est anima corporalis propter ydempti- ficacionem, sicut filius dei indivisibilis et incorrup- tibilis secundum deitatem est forma servi assumptas corruptibilis ; et sicut ille nature in Cristo disting- wuntur, licet eadem persona sit utraque earundem, sic natura corporea et incorporea distingwuntur, licet eadem persona sit utraque earundem.
Unde oportet attendendo distingwere in ista materia 10 nomina personalia et abstracta. Nam sicut deitas
personal and
abstract names; non potest esse humanitas, sic nec vita corporalis
e. g. deity is . ' 1
not humanity, potest esse lncorporalis. Sed sicut in Cristo verbum
but the same . .
person i8 God est spintus mcreatus, que est anima Cristi incor-
and Man. ' 7 \
porahs, hcet tantum unica sit Cristi anima, sic licet 15 ille spiritus immortalis, qui est persona hominis, sit eius anima, tamen tantum est una anima cuiuscum- que hominis. Anima enim hominis non est nisi personam hominis animari. Et cum personalitas consequitur formaliterad illum spiritum, patet quod illum spiritum20 animari est omnis anima signati hominis- Unde filius dei non incepit vel desivit esse filius, nec multi filii, licet humanitas, que est mortalis filius hominis, incepit vel desivit pro suo tempore. Sic anima hominis secundo modo intellecta non desivit25 esse anima, licet sit forma corporalis, que desivit; nec est multe anime, sed sicut filio dei accidit, quod sit filius hominis, sic anime illius spiritus ac- cidit, quod sit anima corporis. Unde, quia spiritus per se existens vivit se ipso ut deus et angelus, 30 ideo est anima sui ipsius et de tanto se ipsum animat.
2. post spiritus add. sit A. 4. 6. corruptibilis — incorruptibilis inverso ordine A. 8. 9. sic — earundem om. A P. 18. liominis utroque loco om. B P Pr, priore loco C. 20. quod om. B C P Pr. 22. esse filius — desivit om. C. 24. et pro vel A B P Pr. 26. animal B P Pr. desinit Pr. 28. illius om. Pr.
We must distinguish between
CAP. VI.]
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
109
Aristoteles autem describit animam, que est forma Bodiiy ufe in
. - _ man does not
de potencia matene educta. Et patet pnmo, quod consutute a
. . .... . . . « brute, but the
animacio corporalis in homine non constituit for- muward man,
. . which with the
mahter brutum, sed secundum exteriorem hommem, inward man
. . . ... makes the
5 qui et liomo intenor sunt eadem persona hominis. person. Et hinc dicit beatus Augustinus, cum homo interior et homo exterior non sunt unum, neque enim eius- dem nature est exterior, cuius est interior, quia exterior cum corpore nuncupato dicitur homo, in-
lOterior autem in sola anima racionali intelligitur, utraque autem simul non duo homines, sed unus homo dicitur. Et Enchiridion 27° dicit. 'Quemad- modum est una persona quilibet homo, anima scilicet racionalis et caro, sic Cristus est una persona, ver-
15 bum et homo'. Et pertinenter in dyalogo ad Feli- cianum ita concludit: 'Non alius homo corpus, alins animus, sed unus homo corpus et anima. Et sic A post partum virginis non alius dei filius et alius fol. 67b hominis, sed idem Cristus | dei et bominis filius.
•20 Patet ergo, quod ille spiritus, cum sit illa animacio, hoc est illam personam esse animatam, cui accidit, quod animet corpus, non ponit in numerum tamquam alia
1. Arist. de anima 111,4 (ed. Par. III 444, 2 '8) Avayxalov &qu ti]v ipv%ijv ovoluv sivai ag slSog ocoiiaTog cpvaixov
SvvdflfL icOijV t%OVT0g' Tj S' OVOLU SVT£~Ki%SLtt. G. Cf. Aug
De Div. Qnaest. L, 1, Trin. XI 1 {Mkjne XL 32, XLII 983). 12. Aug. Enehirid. XXXVI (non XXVII) 11 {Mixjne XL 250) vt quem admodum est una persona quilibet homo, anima scilicet racionalis et caro, ita sit Chriatus una pcrsona Ver- bum et homo. 16. Aug-. dial. contra Felieian. XII (Migne XLII 1167). Non alius Iwmo corpus et alius animus, sed unus liomo corpus ct animus. Sic post parlum vircjinis elqsq.
1. solum pro autem B Pr, tamen C P. antem tantum tamen solum A. 4. .'•erl om. P, secundum om. B C P Pr. 6. beatus om. P. 9. 10. interior om. C. 11. sunt post homines add. A. 1G. includit A. non ante alius add. B P. 17. sicut libri, cf. Aucjusf.ini verba. 20. ergo om. A. 20. 21. et pro hoc est B. 22. ponit om. B, in om. A.
110
JOHANNIS WICLTF.
[CAP. VI.
anima, quam illa anima corporalis. Et per consequens est idem homo exterior et interior. Et sic nou homo exterior erit brutum, sed eadem persona utraque Et patet, quomodo scriptura 2a ad. Cor. 9° vere de virtute sermonis dicit; exteriorem hominem, qui 5 foris est, corrumpi continue, cum sit corpus ex ele- mentis contrarie inter se agentibus integratum, homo interior, qui est spiritus creatus immortalis in mo- ribus continue vigoratur. Aliter enim non diceret ille celestis loycus Paulus: 'Cum infirmussum, forcior 10 sum'. Et secunda ad Cor. 15. 'Scio hominem huius- modi esse raptum: an in corpore sive extra corpus nescio'; cui concordat Augustinus confessionum 7. 'Homo', inquit, 'interior cognoscit hoc per hominis exterioris ministerium. Ego homo interior cognovi, 15 hoc est, ego animus per sensus corporis mei'. Et idem dicit de immortalitate anime in principio. Sicut ergo manet eadem persona verbi, quando est homo, et quando non est homo, sic manet eadem persona hominis, quando est corpus et quando non 20 est corpus. Unde idem in epistula ad Licencium. 'Sicut in unitate persone anima unitur corpori, ita,
5. Cf. II. Cor. 4 (non 9), 16 ethuius tractatus parj. 17, l. 10. 10. Cf. I. Cor. 1, 25; 4, 10; est autem locus hic siynificatvs sine dubio II Cor. 12, 10. Cum enim infirmor, tunc potens sum. 11. Cor. 12, 2: Scio hominemin Christo ante annos qnalluordecim, sive in corpore nescis, sive extra corpus nescio,Yulg. 14. Aug. conf. X 6, 9. 17. Aug. de immortalitate animae 1 (Migne XXXII 1021). Sinos sumus, qui raciocinamur, id est animus noster. . . 22. Locus perperam citatus; sentenciam ipsam qvaere Serm. CLXXXVI 1 (Mir/ne XXXVIII, !>f>!>) . . , ut, quemadmodum homo ext anima el i aro, sic esset Christus deus et homo.
1 naturo pro anima A. 2. homo non C. 4. quod pro quomodo C. 5. veritate P. 10. inferius P, infirmus forcior sum et potens C. 12. an om. B. 16. sensum C P Pr.
cap. vi.] COMPOSICIONE HOMINI*.
111
ut Cristus sit persona hominis, mixtura fit dei et hominis'.
Ex istis elicitur secunda via, per quam solvuntur Yet outward and
. . inward man,
argumenta, que videntur contraria m hac parte. aithough
.... . combined in
5Nam, ut dictum est ln principio, non sequitur: cor- <>ne person, are
r r ' ^ not identical.
pus et homo extenor est hec persona, et mens et homo interior est hec eadem persona, ergo homo interior est homo exterior, cum medium sit com- mune. Et, ut breviter dicatur, cognoscendo materiam 10 de Universalibus, de formarum quiditatibus et de incarnacione verbi, potest utrobique exemplariter cognosci solucio.
Quod si secundo obicitur quod, si homo foret Many of the
, objections to
tam corpus quam anima, tunc foret pars sui ipsius, »»' positions
m a TGSt On 3.11
15 et sic prior ac posterior seipso, divisibilis, et in- equivocai use
. . \ *. . V, ... . , of the word
divisibihs, sensibihs et lnsensibihs, et sic de quot- 'man\ libet contrariis, per que inferuntur contradictoria manifesta: hic oportet diligenter notare significacio- nem hominis triplicem in principio supradictam,
20 eciam significacionem triplicem de anima modo dic- tam; tunc conceditur, quod homo est anima, sicut homo est humanitas vel quiditas sua, et sicut spiri- tus separatus est essencia sua vel vita. Nam acci- piendo hominem pro persona absolute sive conno-
25 tacione nature corporee, quis dubitat, quin ille sit vita, quiditas vel essencia sui ipsius, et per conse- quens animat se ipsum! Verumtamen accipiendo hominem pro natura corporea vel pro composicione eius corporis ac anime, et accipiendo animam pro
30 animacione eiusdem persone simpliciter abstracte, videtur, quod non ad illum sensum homo sit anima, cum aliud sit personam esse naturam corpoream et aliud ipsam animari et aliud unio ex ambobus. Per-
1. et profit A. G. vel pro et P Pr. 17. informentur Pr. 19. predictam B. in principio — triplicem om. A. 22. sua om. A. 24. 25. connotative B P Pr, nature om. C. 25. illa C. 30. aninia racione A.
112
JOHANNIS WICLIF.
[CAP. VI.
sonaliter vero accipiendo hominem, ut indifferenter dicit quamcumque rem, que est persona hominis, eonsequitur, quod est quelibet pars eius quiditativa, sicut est de qualibet alia creatura: partes enim quiditative et subiective de se mutuo predicantur 5 et generaliter cuiuscumque materie composite eadem essencia vel persona est materia et forma et com- posicio earundem. Alias enim dixi, quod in abstractis anima idem est suum esse et essencia, quiditas sive vita, cum utrobique in talibus sit intransitiva 10 construccio. Sed in compositis subiectum nec est materia nec forma sua, et in quocumque talia omnia sunt eadem essencia. Et igitur non sequitur, si A suppositum est idem, quod est altera pars qualitativa, quod exinde sit pars qualitativa, 15 sicut non sequitur deus pater est idem, quod est filius 6uus, ergo deus pater est filius suus. Sicut ergo non sequitur deus est filius dei, qui est idem deus, ergo idem est filius suus, ita non sequitur, foj ista essencia vel ista persona est iste homo com- 20 positus et eius materia sive forma, ergo iste homo est eius materia sive forma. Et per idem non sequi- tur, quod aliquid gignit, componit vel causat se, licet sit aliquid quod est, sit multa, quorum unum gignit, vel causat multa et aliquid gignitur vel creatur. 25 Ideo non sequitur, quod aliqua res sit prior vel posterior seipsa, licet sit duarum rerum una, altera posterior, prior igitur sit, sed non simpliciter. Nec sequitur, quod anima sic sensibilis ainbulat vel facit
9. 2)ost est add. ergo iste liomo est materia sive forma A. 12. si proponitur post et add. A, sua sed et C. 13. essencia om. P. 14. si A om. B. 15, quod — qualitativa
om. P. 16. idem om. B C Pr, id Pr. 18. non om. B.
20. i'a honio persona (sic). 21. ex pro et A, vel pro sive A.
21. aliud A. quorum — multo om A. 25. multa aliud igitur non (sic) P Pr, igitur etiam C. aliud A. vel creatur om. B C P Pr. 28. naturamm pro rerum A, igitur om. B C P. 29. sic om. A.
DE COMPOSICIONE HOMINIS.
113
huiusmodi actus personales, licet sit persona vel essencia, que sic facit; ut natura divina non gignit nec gignitur, licet sit suppositum sic se habens.
Sed ulterius videtur concedendum, quod sicut filius Different and 5 dei est duarum naturarum utraque, sic est divisibilis PremcatPes°8niay et indivisibilis, mortalis et immortalis et ita de aliis the same person
... j j. according to
oppositis pnvatis, que secundum naturas dispares different sibi insunt. Nec sequitur, ista persona est indivisi- natures- bilis, ergo non est divisibilis, sed satis est, quod
10 non est divisibilis secundum naturam, secundum quam est indivisibilis. Talia enim opposita non insunt eidem secundum idem, sed secundum diversas essen- cias. Et quare non conceduntur talia de bestiis et aliis corporibus, que, licet sunt diverse nature in-
16 complete, non tamen sunt diverse essencie, que possunt ac invicem separari, ideo in illis non est unio personalis; uude istam loycam docet veritas Example of Luce ultimo ita dicens: Talpate et videte! quoniam spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis
2ohabere'. Ecce, quod concedit se esse carneum et osseum et per consequens esse corporeum cum sit animal et corpus. Et tamen Joh. 4° dicit, quod deus spiritus est, et Joh. lOo, quod ipse et pater unum sunt. Concedit se esse personam, que est natura
25 corporea quia secundum naturam humanam, et spiritum qui non potest habere carnem vel ossa, et patet, quod Cristus vel taceret vel negaret talem arguciam: Cristus carnem et ossa habet, et ipse est natura divina, ergo natura divina habet ossa et
30 carnem. Unde significanter dicit, quod nullus spiritus
18. Luc. 24, 39 Vulg. 'quia' pvo 'quoniam'. 22. Jo. 4, 24 'Spiritus est Deus'. 23. Jo. 10, 30 lEgo el pater unum sumus'.
6. 7. aliis compositis oppositis B. 7. privative A C. 13. con- cedunt A, cum pro de B C P R. 14. siut P. 18. quorl
BCPPr. 21. esse om. B P Pr. 24. sunt pro est C.
8
114
JOHANNIS WICLIF.
CAP. VII.
habet carnem, cum verba predicautur formaliter, et non dicit, quod spiritus est non habens carnem et ossa secundum incarnacionein beatam. Man sensibie Quod si tercio obicitur ex hoc, quod homo in-
and insensible , ...... ,
is not two men; sensibnis differt ab hoinine sensibih, sicut homo 5
as God begotten . .... .
and unbegotten mterior ab homine exterion, ut patet ex dictis, et
s not two gods. ..... . -.
per consequens ex lllo miertur lpsos esse duos homines: patet, quod non est color; sunt enim duo, quia due nature sed idem suppositum, sicut deus genitus et deus ingenitus sunt duo supposita, et 10 tamen idem deus, sicut deus sensibilis et deus in- sensibilis sunt duo, quia due res, et tamen sunt idem deus. Et sic diligens loycus nutritus in materia de trinitate, de incarnatione et sic de Universalibus satis tollet argumenta volantia in hac materia; etl5 Deeretatqnoted. sic patet tercio, quod illa decretalis in Clementinis de summa trinitate et fide catholico non repugnat eed consonat sentencie explanate. 'Porro' inquit ecclesia 'doctrinam omnem seu oppositum temere asserentem, scilicet vertentem in dubium, quod sub- 20 stancia anime racionalis seu intellective vere ac per se non sit humani corporis forma, velut erroneam ac fidei catholice inimicam predicto approbante con- cilio condempnamus, diffinientes, cum cunctis sit nota fidei sincera veritas et precludatur universis erroribus 25
17. Decret. Clemens I. 1 (Clement.inconc. Vienn.) (Corp. iur. can. ed. Friedberg Lips, 1879, 1881 II. 1132). Porro doclrinum omnem (commvncm BHj seu positionem (praeposi- tionem B, expositionem C) temere asserenUm aut vertentem in dubivm quod Decr. — humani corporis non sit forma Decr. — erroneam ac veritati Jidei catholicae vnimicam pre- dicto saero approbanle concilio icprobamus diffinientes ut cunctis Decr. — sincerae Decr. — lielicpta concinunt.
2. quod 07ii. B. 4. obiciatnr A P. est post homo add. C. 6. exterior — interiori B P Pr. 11. sicut dens om. A. 14. ista om. A. 20. virtutem Pr. 21. intcllecti.alis pro intellective A in- tellecte C Pr, intellecto P. et pro ac utroque loco B P Pr. 24 noticia A
cap. vii. DE COMPOSICIONE HOMINIS. 115
aditus, ne subintraret quod quisquis deinceps asserere et defendere seu tenere pertinaciter presumpserit, quod anima racionalis seu intellectiva non sit forma corporis humani per se et essencialiter, tamquam 5gi> hereticus sit censendus.' Hec decretalis. |
Et patet eius sentencia ex hoc, quod anima in- The inteiiectuai
^ 71 and ratiotal toul
tellectiva et racionalis, que est suppositi corporei is identined
' 1 \ with tbe
animacio, est per ydemptificacionem vpostaticam immortai spirit,
' . an(i w'" 1,6
spiritus immortalis, et animalitas talis est per se et united with the
1 ' _ 1 body in the
10 essencialiter ac univoce cum aliis formis humani resurrection. corporis. Hec igitur est sentencia. Et sic potest teneri sentencia, quam Johannes Paulo Andree in- terserit, sensitiva, inquam, qua sensimus per sensus corporeos certum est, quod corrumpitur a corrupto
15 corpore. Patet eciam, quod idem corpus et eadem anima redibit in finali resurreccione: idem quidem corpus, cum sit personam illam esse corpoream, et eadem anima, cum sit personam illam corporaliter animari. Et patet quod anima variata materia
2omanebit racione suppositi ydemptitatis tam idem cor- pus quam eadem anima.
Unde sicut verbum assumens humanitatem fit as the word forma creata, manens absolute necessario deitas, form, eo the
. . , ... , spirit or person
que est torma mcreata, sic idem spiritus vel per- becomes soui. 25 sona hominis fit per ydemptitatem ypostaticam anima, que est formaliter corruptibilis, manens per- petue mens, anima vel homo vel spiritus, cum secu- dum hoc non potest desinere.
Considerandum tamen ulterius, quod aliter verbum Yet thisparaiiei
-.. . . M1 . . is imperfect.
30 divinum est anima, et anter nle spiritus creatus. The created
xt "11 i', t i- spirit is soul by
iNam ille ex aptitudine naturah, que per se per- naturai fnness, sonaliter sibi inest, est anima, nec habet excellen-
1. abditis anne ne A, adiutus B, additis C Pr., additus P. 8. est et ypostaticam om. B P Pr. 9. aliao. A talis om. A. et om. P. 10. ac om. P, liac Pr. 26. forma corporalii. 31. 32. passionabiliter P, personalitcr ex passionabiliter corr. altera m. cod. Pr.
8*
116
JOHANNIS WICLIF.
OAP. VII.
tas no higher cius esse, quam suppositum speciei humane secun-
betng. It cannot ■11 •
"f iueir Msume dum illam speciem, nec potest sibi assumere corpus, cum fuerit separatus. Sed secus est de verbo dei, quod est natura increata et per consequens non affecta uniri corpori ; quamvis enim deitas sit persona, 6 que est anima, non tamen est humanitas vel anima, sed ad corporis disposicionem creat animam, cum sit supra omne genus vel speciem creator om- nium. Et tercio habet potestatem ponendi animam et iterum sumendi eam, uniendo eam corpori per 10 se et principaliter, quando placet, ut testatur eadem veritas Joh. 10. 'Potestatem', inquit 'habeo ponendi animam meam et iterum sumendi eam'. The paraiiei Conveniunt autem in hiis tribus: Primo in hoc,
holds in three t •:/» •
poinu. quod ex unione vel ydemptificacione, quam vocat 15
I In botti cases * . . * r ' n
the spirit is Augustinus inixturam, fit utrobique spiritus idem
identified with ° . * 1
body, soui and personaliter cum corpore et anima, et cum natura
complete nature. ;
integra ac singuhs earundem, ut patet per Augu- ii The spirit is stinum Oii), 47 super Joh. 4t0. Secundo in hoc, quod
not united to ... .
the body as llle creatus spiritus non componit cum corpore se- 20
niaterial, but as .
aiive. cundum esse eius pnmum, sed secundum quod est actus primus compositi, que est animacio corporalis: Unde, sicut verbum non potest assumere corpus humanum, nisi per animam, sic nec ille spiritus nisi secundum animacionem potest corpori ypostatice25 iii As the copulari. Et tercio, sicut verbum minoravit se
Word is made .....
inferior by his ipsum, sic spintus minoratur quodammodo, quando
manhood, so . . .
the spuit fit corpus, anima et natura composita, cum tam ani-
by its union . .......
nith the bodiiy macio quam natura corporea sit mmor lllo spintu
nature. .
secundum vitam, et secixndum veritatis vocem pater30 est maior Cristo, cum sit omnimode equalis patri.
12. Jo. 10, 18. 16. Cf. aupra pag. 104 Un. 833. 19. Aug. tract. in Ev. Joarmis XLVII 9 (Migne XXXV 1837j. 31. Jo. 14, 28; 5, 18; 19.
1. tssepro speeiei P. 5. vivi B, unius P. enim om. BCPPr. ll.uttestar. 16. ulerque idem A B C P Pr. 19. 4 super om. A. 24. potest ante nisi P. 27. spiritus om. A. 31. post Cristo add. et coi respondenter ipsa veritas est maior Cristo C P Pr.
CAP. VH. DE COMPOSICIONE HOMINIS. 117
Nec tamen est maior nec minor seipso, cum relativa reciproca faciunt relacionem ad idem secundum idem. Et correspondenter loquendum est de creato spiritu. Cum enim transcendencia signant personam 6 ac essenciam absolute, patet quod sic dicendo: 'Pater maior me est', potest subiectum intelligi equivoce indifferenter pro quacumque illarum trium incommunicancium naturarum, que omnes sunt idem personaliter; et per consequens intelligendo ipsum
lOsecundum corpus vel animara foret composicio satis vera. Nec ex hoc sequitur, quod pater sit maior quam Cristus secundum aliquam naturam, vel quod Cristus sit seipso maior. Correspondenter dicitixr, quod hoc demonstrando naturam corpoream, que
15 est persona hominis, est minus quam iste spiritus, vel bic homo secundum animam, et per consequens iste homo est maior ista natura, licet sit eadem persona; et tamen nihil est maius vel minus seipso, vel quam ipsum est secundum aliquid.
20 Et hinc negari potest, quod iste homo est in Aithough the
f 1^69* Peae 8U0 ve' m quacunoiue I sui parte quantitativa every part°of multiplicative vel indivisibiliter situatus, quia tunc ca^orbeVaid
1 , -i l 1 i. i. tbat the man
secundum naturam, secundum quam habet partes is ;n any one huiusmodi, foret taliter situattis. Unde non sequitur : part of himsel • 25 Iste deus generat istum deum et uterque est idem deus, ergo aliud generat seipsum vel se deum, sicut non sequitur, iste spiritus est ubique per istum sensibilem hominem, et iste spiritus est idem homo sensibilis, ergo iste homo sensibilis est ubique per
6. 12. Jo. 14, 28; Cf. Wiclif De benedicta incar- nacione ed. Harris pp. 4; 18; 41; 115; 206.
5. quod om. B C Pr. dicto C diccio P. 8. incommunicau- cium et naturarum Pr. 18. minus om. A. 19. qui (quoniam) A. 20. hic pro iste B P Pr. 21. qualibet B. 22. sit natus P. quia — situatus om. A. 24. sicut post unde add. B Pr.
26. ergo idem aliud A P. sic B. 27. ubique — est om. B.
118
.JOJIANNIS WICLIF.
(JAP. VII.
seipsum. Et iuxta hoc notandum esset, quod Cristus est indivisibiliter per se ipsuin et ita de ceteris. Tbe immortai Ex istis videtur uiichi patescere, quod decretalis
spirit is not m , 1 ' *
itseif the form non sit salvabilis si non ad sensum expositum, quia
of tbe body, r >
since it may certum est, quod ille creatus et immortalis spiritus 6
cxist separately. r
non est per se et essencialiter forma corporis, cum sibi contingentissima unione sit forma corporis. Unde itmust dem quod Johannes Andree dicit sub hiis verbis,
be in . ... '
combination simuiter sentencia sancti Thomae non videtur michi
wilh animation .
to be the form satisfacere dicens, sicut per se leve ascendit, tamen 10
ot the body. ' 1 '
eum hoc potest non ascendere servato usu et ap- titudine ad ascensum, sic spiritus per se actuat corpus, licet possit a corpore separari servata in- So lightness clinacione et aptitudine ut informet. Nam valde
alone does not x
make a thing equivoce per se ascendit leve et actuat formae 15
ascend ; motion 1
'' present be maieria^ls suum subiectum, quia per primam partem non excluditur per accidens, cum preter formam levis requiritur forma motus medians, qua ascendit, et illa mocio distinguitur a quiditate levis. Ita igitur preter spiritum oportet ponere animacionem di- 20 stinctam, secundum quam subiectum immediate for- maliter et per se necessario informetur, et talis dis- posicio est anima; non autem per se talis spiritus immortalis. Sicut ergo nullum leve movetur im- mediate formaliter aut essencialiter levitate, sic 25 nec corpus huiusmodi formaliter essencialiter et spiritualiter animatur, nisi spiritus huiusmodi ydempti-
8. Post verba inde ab 'hiis verbis' aliquid excidisse videtur.
1. negandum B P. 2. et om. A B C Pr. 6. est om. B Pr. 6. cum — corporis om. C. 7. unio "A 8. sub om. B C P Pr. 10. sufficere P. dicunt B C P, dicens e dicunt ab a. m. corr. in Pr. ascendit vel sic tamen C. 11. descendere pro non ascendere B Pr, non om. C. visu A, nisu B, b|||suPr.
12. persone pro per se A. 13. separata A. 14. Non C. 16. materiali A. 19. forma pro mocio P. 19. Ita om. C. 22. et per se om. P. 26. forma B et om. B C P Pr.
UiVP. vn.
DE COMPOSICIONE IIOMINIS. 119
ficatua fuerit disposicioni, que est animacio, ac si forma levis ydemptificata fuerit ascensui. Nec aliter foret animacio univoca, ut patet alibi.
Ideo salvo iudicio meliori sentencia supradicta 5Augustini glozat longe melius decretalem.
Ultimo autem obicitur per hoc, quod illa animacio ^««™ sit accidens vel, si sit substancia una est forma sub- "n^»t^tI*0-rao stancialis alia et alia, spiritus autem est aliqua alia natura et per idem alia anima: ergo homo habet J
x torm itny mciu ■
10 duas animas et duas naturas, quibus est homo for- ™ bo
maliter. Similiter nichil potest ydemptificari suo accidenti: ergo spiritus non est alia animacio "«V*»*™ corporalis cum per idem nullum accidens distin- identieai. gueretur. Similiter nulle nature possunt ydempti-
lsficari, ut deitas non potest esse humanitas, ergo natura corporalis non potest esse natura incorpo- ralis, nec videtur, quod possit esse spiritus hominis sic due forme vel nature, quia sic essent due anime.
Ad primum dicitur, quod animacio, licet sit acci- Repiy:
r 1 . - , Aniniation is a
jns spiritui, sicut humanitas est accidens verbo, substantiai f0rm
~ r ... . though in
est tamen forma substancialis, quia quiditas com- reiation to the
„ ! spirit it is an
„ i spirit it is an
positi; et sic conceditur, quod est una iorma sub- accidem. stancialis et anima; et quod intelligitur, quod est spiritus due nature vel forme, sed unus spiritus, sicut
5. Cf. pag. 103, 24 lin.
1. huiusmodi post fuerit add. P. 3. fieret B. 4. Item pro ideo A predicta B. 5. decretale B. 7. est B C Pr. ut pro vel P. 8. prias alia om. Pr. aliqua om. C P. 10. duas naturas et animas P. huiusmodi pro homo A. 11. Simi- liter — accidente (sic) bis exh. A. 13. 14. illa animacio B. 14. distingwitur B. ille nature possent A. 17. potest B C Pr. quia-anime om. A. 19. animacio quod licet Pr. 20. sic B P Pr. est accidens om. A. 21. et tamen pro est tamen C. et anima ante quia add. C, et P. c/. infra quia — substancialis in inferiori maryine altera m. in cod. Pr supphvit, m cod. C prima nianns in fine capitis repetiit. 22. tunc post est
add. B, ante est C. 22. 23. substancialis igitur quod C. 23. .et quid igitur A P.
120
JOHANNIS WICLIF.
CAP. VII.
verbum est triplices nature separabiles, sic homo est tres nature, scilicet spiritus corpus et aniraa corporalis.
CAP. VII.
A
Objection : Sed contra predicta obicitur primo, quod quarum- 18 anyran e cumque rerum ydemptificacio sit naturaliter possibilis ;
idenlification n j • 1 •, t •
is possibie. secundo, quod omnis homo sit dispanum specierum,
et tercio quod philosophicum sit ponere eundem 10 intellectum agentem in omni homine. Primum sic deducitur: plus distancium est ydemptificacio magis mirabilis, sed mens humana, cum sit essencia ab- soluta, ut angelus, maxime distat ab animacione, que non est essencia absoluta. Ei-go posita pos- 15 sibilitate | ydemptificacionis illorum, sequitur perfo) 59b locum a maiori ydemptificacio facilior plus con- veniencium.
Answer: Hic dicitur, quod quadruplex est ydemptificacio
Identification is 71 A 1 ,
offourkinds. gjcut quadrupliciter aliquid dicitur esse idem, scilicet20
Ihings may be x 1 1 '
ltn genus m rjenere> iQ specie, in numero suppositali et in essencia singulari. Quod autem unum suppositum fiat idem in genere cum aliquo eciam sibi con- trario, nullus philosophus, eciam rectilogus contra- diceret, ut albedo, nigredo et omnes creature eius- 25 dem generis sunt idem in genere, cum idem genus sit quodlibet earundem; et correspondenter nullus in species, philosophus debetambigereydemptitatem specificam, cum omnia individua eiusdem speciei sunt quodam- modo eadem, et sic idem; tercia ydemptitas, quando30
1. verbum enim est C P Pr, est eciam triplices B. 2. est om. B P. verbaliter A. 10. quod et sit in textu om., in marg. altera m. add. in cod. P, quod om. Pr. 11. omni om. B. 19. quadrupliciter dicitur B. 20. aliquid om. A. 21. genere specie et in A, genere specie numero P, numero scilicet supposi- tati A C, specie et numero P. 25. ac pro ut C. 27. eorum B. 29. indivisibilia A. 29. 30. quelibet B P, qualibet
(sic) C, quolibet corr. in quodammodo Pr.
cap. vn. DE COMPOSICIONE HOMINIS 121 divei'se nature sunt utraque idem suppositum in 3 in subject; aa
... . liumanity and
numero, ut cuiuslibet suppositi 111 genere substancie ^eity are botu
rL ° the subject of
corporee tam subiectum quam forma sunt eadem the word. singularis essencia vel persona, quod exemplificatum 5 est in verbi incarnacione, ubi tam humanitas, quam deitas est verbi suppositum, licet ille nature essen- cialiter sed non suppositaliter distinguantur. Quarta 4 in mdwiauai et subtilissima ydemptitas est, qua tres res ydempti- raemoery!ereason
ficantur in eadem singulari indivisibili et immortali
and will in man.
10 essencia, ut memoria, racio et voluntas sunt tres res in humano animo, que licet realiter distingwan- tur, sunt tamen omnes et singula earundem eadem essencia; et tales essencie, ut humanus animus et angelus, dicuntur create ad ymaginem trinitatis, cum
16 deus simplicissimus et immortalissimus sit simul terminus in suppositis, licet communis essencia sit simplicissima, quia est pars partis integrantis quan- titative vel qualitative partis componentis quidi- tative vel subiective, et per consequens virtualiter
20 componentis presuppositive vel causative. De ydemptitate vero, qua accidencia ydemptificantur in subiecto vel alio individuante principio patet ex dictis, quomodo sit dicendum.
Istis premissis, dico, quod ydemptificacio mentis Therefore the
25 cum animacione, licet sit mirabilis, est tamen natu- uieminTand °f ralis et per consequens philosophice noscenda. Nec anaturai°and exinde sequitur indifferenter omnium rerum ydempti- phco0gniz^Me!ly ficacio, cum solum conveniencia in genere ponunt fieri idem. Sed accendendo ad propositum materie,
30 dico quod spiritus et animacio non tante distant sicut assumitur, cum animacio sit essencialiter ab-
6. divinitas B. 7. distingwuntur A. 10. et om. A. 14. an- gelus sunt create dicuntur ad P. 15. simul o?».BCPPr. 16. est B. 17. quia ex quo est A, expers 2;ro est pars B C PPr. 18. 19. qui ditative A. 19. partis pro per consequens B C P Pr. 20. pre- sumptive B P Pr. 21. qua accidencia InsVr. 22. alio om. Pr. 29. sibi pro fieri B. 30. dico quod om. B C P Pr. anima P.
122
JOIIANNIS WICLIF.
UAP. VI!.
They are the soluta, quia quiditas animati, et per consequens illa
saine person of 1 * .
man. natura corporea, que est homo; et sic mens et ani- macio sunt eadem persona hominis, ut sentenciat Augustinus. Et sic conceditur, si aliqua magis con- veniunt, tunc proporcionabiliter sunt idem, sed mens et 5 accidencia novem generum non possunt adeo convenire. Note that some Sed notandum, quod aliqua nomina significant
words signify , « 1 • . •
the essentiai essenciam anime humane sine connotacione actuacionis
soul without m m . ,,. .
reiation to the corpons, ut spiritus, intellierencia, mens humana,
bodyj while ... ' . .
oihers connote animus et similia, aliqua cum connotatione vivifica- 10
the living hody. m .
Quotation from cionis corporis, ut anima, vita, animacio et actus
Augustine. , A .... .... ' .
corpons cum sibi simihbus. Et hino vere dicunt doctores, quod mens vel anima vel animus distin- guuntur, ut Augustinus in epistula 40a ad Dardanum 30 ita scribit: 'Quero' inquit, 'quomodo accipies 15 hominem Cristum? Non utique, sicut quidam heretici verbum dei et cainem, hoc est sine anima humana ut verbum esset carni pro anima: vel secundo ac- cipies vei'bum dei et carnem et animam, sed sine mente humana, ut verbum dei esset anima pro 20 mente humana. Non utique sic accipis hominem
5. 15. Aug. ep. CLXXXVII ad Dard. II. 4. (Migne XXXIII 833.) Ubi tgo qnaero vel potiua agnosco quemad- modum accipias hominem Christum. Non utique sicut quidam haeretici, Verbum Dei et carnem, hoc est, sine anima hu- mana; ut Verbum esset carni pro anima; vel Verbum Dei et animam et carnem, sed sine mente humana; ut verbum Dei esset animae pro mente humana. Non utique sic accipis homi- nem Christum, sed sicut superius locutus es, ubi aisti Christum omnipotentem ea te ratione credulitatis accipere, ut Deum non crederes, nisi perfectum etiam hominem credidisses. Pro- fecto cum dicis hominem perfectum, totam illic naturam huma- nam vis intelligi etsqq.
1. essencia A B C. 6. corlvenire — humane om. P.
7. 2° A. 10. et alia similia BPPr. similia alia C. 11. an viva? 12. sibi vere similibus P. 16. quartum pro Cristum B. 18. pro carne A anima et carne humana A ut verbnm dei esset pro mente humana om. reU. C. 18. 19. accipias AP Pr. 21. ita P. accepit libri.
CAP. VII.
DK COMPOSICIONE HOMINIS
123
Cristum, sicut superius locutus es, ubi Cristum deum omnipotentem crudelitatis a corpore, f ut deum non credens, nisi eciam perfectum hominem credidisses, profecto, cum dicis perfectum, totam illic naturam 5 humanam vis intellig-ere. Non est autem homo per- fectus, si vel anima carni vel anime ipsi mens hu- mana deficit.'
Ex istis plane patet Auffustinum distinsnvere inter Augustine
\ r * o o distinguishe s
fol. 60 mentem et animam ad sensum expositum. Nec obest | ba^Vgoui™yet 10 secundum racionem ponere distinccionem cum hoc minti *nd 80Ui
i raay be one.
quod mens sit anima, quia natura divina et persona distingwuntur racione communicabilitatis et incom- municabilitatis, et tamen omnis natura divina est persona et econtra sic mens vel spiritus, cum sit
15 communicabilis homini, distingwitur ab eodem. Et in dyalogo ad Felicianum ita loquitur Au- gustinus adversantem: 'Sic ex deo et homine non imperfectus, sed in diversa proprietate plenis- simus natus est Cristus, sicut ex anima et cor-
20 pore unusquisque hominum docetur esse perfectus. Nam non alius homo corpus, alius animus, quamvis aliud corpus, aliud animus. Unusquisque tamen atque idem homo et corpus dicetur et animus. Rursum non idem unum atque id ipsum corpus et
25 animus, quia ex utroque homo perfectus est.Non enim hoc aut eubstancias confundit in unitate persone,
16. 17. Aug. Dial. contra Felic. 11. (Migne XLIl 1166) perfectus. Non alius Aug. — Unus tamen Aug. docetur (Jin. 23) Aug. Non unum Aug. homo factus est unns. Aug.
1. est libri, ibi A. 3. non pro nisi Pr. 5. intellegere B. Ubi est non autem A. 6. si om. A. 8. dicere pro distingwere Pr. 10. si secundum racionem sumitur distinccio animalis suntdistincta quando cum hoc mens B, si secundum racionem sunt distincta quin cum hoc mens C P Pr. 12 et incommunicabilitatis om. A. 18. imperfecto B. ex^)-oinA. 19. 20. corpore et anima B P Pr. dicetur A. 21. et alius B. 23. atque idem om. A. 24. unum verbum atque A, verbum pro unum C, atque om. B C P Pr. 26. persone. Si autem personas A, aut per substancias Pr.
124
JOHANNIS WICLIF.
CAP. VII.
aut personas geminat diversitate substancie, quando ex hiis quidem homo noscitur exstitisse. Non per- dunt propria: sed quia in unum atque inseparabile convenerunt ex propriis, videntur communia facta. Afficitur in corpore mens doloribus corporis, fatigatur 5 corpus cogitacionibus mentis, et unum tamen horum proprium est corporis et alterum mentis, quod autem uni homini accidit, et corporis videtur esse commune et mentis.
Exposition of In istis dictis et dictis superius si attendimus, 10
the pasBage 1 '
from Augustine: asserit Augustinus, quod in quolibet perfecto homine
In every man ° ' 1 1
are two distinct 8Unt due nature, scilicet corpus et anima, quorum
natures, which ' 1 ' 1
yet are one utrumque est aliud quam reliquum, et tamen utraque
person; 1 . .
natura est eadem persona; ideo una non est alia, sed idem, quod reliqua. Secundo dicit, quod, licet iste 16 due nature confundant substancias, sic videlicet, quod in homine disparate sunt substancie, non tamen disparate sunt persone, sed utraque eadem persona. so much that Tercio dicit, quod ex unitate tam disparium na-
what affects one 1 1
nature affects turarum in eadem persona quidquid ambabus naturis 20
the other. ....
communicabile uni acciderit, pro tempore conexionis utrique convenit, licet dispari racione, ut mens dolet compaciendo corpori, et corpus debilitatur mentis doloribus, que reciproca compassio est. Unde ad interimendum glosas, que volant hodie contra25 verba scripture et sentenciam Augustini, sepe dicit,
/. Non enim haec aut sulstantiam confundunt — geminant AUg. — quandoquidem imus ex his homo Aug. — facta com- munia Aug. — corporis alterum Aug.
2. 3. perdit Pr. 3. inseparabili libri 4. conveniunt B P. 4. omnia pro communia B C Pr. 6. enim pro tamen libri.
7. corpus A. alteri pro mentis B C P, mentis om. Pr. inter ante quod add. P Pr, unum P, h.ominum A Pr. 8. et ante corporis om. A. 8. 9. corpori . . . menti A. 10. edoctis pro et dictis A. 13. uterque B. tamen quod utrumque C P Pr. 15. que B C Pr. 16. valet B C P Pr, desperate libri hic et in- fra. confundant A. 21. est ante uni add. A. 22. dolens A.
DE COMPOSICIONE HOMINIS
126
quod sit simul utraque natura idem suppositum utEnchiridion 27°, et sepe dicit distinctive, utOme44, ita plane 'et caro Cristus et verbum Cristus', nec loquitur synodochyce, quia quodlibet concedit esse sCristum pro tempore tridui, quo sunt ab invicem separata. Et indubie tam sanctus et subtilis loycus, qui tantum cavet de mendacio et assercione falsi, quod omne tale dicit peccatum sapere, non relin- queret ad perpetuam rei memoriam in precipua
lOmateria iidei capciosissimis hereticis verba impossi- bilitatis tam in ecclesia. Non enim firmat, sed in- fringit fidem katholicam fingere impossibilia propter denominacionem vel fidem dilucidandam. Ideo ab- sit a nobis ignaris, quod istam maculam imponamus
15 sanctis doctoribus.
Et si queritur racio huius sentencie, ecce eviden- Man has a
. . , . , /» /-v mortal soul like
cia, que daret cuilibet catholico plenam fidem. Omnis other animais,-
* , , . he na8 a'3° an
homo habet animam corruptibilem eiusdem racionis immortai soui. cum ceteris animalibus; et cum hoc omnis anima
sohumana est substancia perpetua, non potens desinere: ergo sentencia supradicta patet consequenter re- volventi; nam credo, quod non poterit sustineri, quod cuiuslibet hominis sit tantum una anima, et illa sit formaliter corruptibilis et cum hoc substancia, que
25 non possit desinere nisi ponendo animal; ideo ydemptificetur igitur anime, et secundum quod corpus animat est animacio corporalis, et secundum quod est vita illius essencie est anima immortalis. Assumptum autem argumenti sic ostenditur: Omnis
2. Aug. Enchir. 27 (Migne XL 215) Aug. serm. XLIV II, III (Migne XXXVIII 259 sq).
1. quod sit om. B. 2. et pro ut A. 2" C. disiuncte B. 3. dici post plane add. B. ut pro neo A. 8. tale om. B. 8. 9. dere- linqueret B, relinquent Pr, dei p>r0 re' A. 11. Non om. P.
24. corporalis P Pr. essencia P que. om. Pr. 26. demptificetur 28. animal Pr. 29. Septinum pro Assumptum B. propor- cionari secundum A.
126
JOIIANNIB WICLIF.
CAP. VII.
homo est uatura corporea, cui inest animan vel A
. - i • fol. 00''
vivere secundum proporcionalem ammacionem; ergo
omni homini inest animacio, qua formaliter animatur ■
et omnis talis animacio est anima corporalis. Ergo
assumptum probandum. Et minor illius argumenti patet 5
per omnes ponentes formas substanciales et acci-
dentales, quibus subiectum denominatur formaliter.
Non est enim racio, quare non est possibile agens
agere, nisi sibi insit agencia tamquam forma, ut
esse ignem vel igneitatem et ita de ceteris, nisi per io
locum a sufficienti similitudine, cum non sit possibile
naturam corpoream animari vel vivere nisi sibi insit
forma, que est animacio vel vita, qua sic animatur
formaliter vel vivit. Ymoponendo unam talem formam
substancialem vel accidentalem ponende sunt plures, 15
sicut abstrahentes in ista materia aliqui solent, etultra
non restabit fiogere, quin animacio huiusmodi sit
forma, qua natura corporea vivit formaliter et per
consequens, quin sit forma substancialis et anima;
et indubie illius nature corporee animacio, cum sit20
idem essencialiter cum illa natura et dependens
formaliter ab eadem, est corruptibilis ad corrup-
cionem essencialis subiecti: loquor autem de essen-
ciali materia nature corporee et non de fundamentali
et adventicia; et patet maior principalis argumenti. 25
Yet these two Et ad hoc vadit decretalis cum suis exposicionibus
Boui^viewed^in conformiter racioni; et minor includit duas, quarum
re^iations. prima est, quod cuiuslibet hominis tantum una est
anima, que patet ex hoc, quod quolibet homine
signato ipsum animari est anima sua; nec aliter 30
esset homo univoce animal cum bruto; secunda pars
est, quod cuiuslibet hominis anima est substancia
3. quia A. 4. forma pro anima B. 5. et om. B. 0. vel pro tamquam, 10. sive pro vel A. ubi pro nisi B. 14. Ideo B Pr. 15. plures addkli. 17. restat A P Pr. 24. natura materie A. vel essenciali po.»Mundamentali odd,. A. 2fi. <le- cretalis decretalis (bis). 27. conformatis B.
OAP. vii. DE COMPOSICIONE HOMINIS.
127
indivisibilis, immortalis, ut angelus, quod patet su- perius suo loco. Restat ergo, quod una immortalis intelligencia de natura angelica, quam vocat Au- gustinus mentem vel animam, sit facta corporalis 5 animacio, que tamen secundum racionem superiorem sit essencia immortalis, quia aliter non possit esse immediate et formaliter actus formalis corporis verbi. Deus enim coniungitur cuicumque corpori faciens tamquam principium essencialiter extrinsecum ipsum 10 osse, et tamen nullum corpus potest actuari for- maliter per deum, nec animus corpori coniunctus, nisi fuerit eius informacioni ypostatice copulatus.
Relinquitur ergo per locum a sufficienti divisione Mind and
i -i i ■ • bodily naturc
quou mens et nauvra corporea sunt eadem nominis aithoughdistinct
, . . . . are the same
15 persona, licet sunt vere mter se ex opposito distincte, hitman person. quia nemo ambiguit, quin aliud sit illam personam esse naturam spiritualem sicut post mortem, et aliud est illam esse naturam corpoream et mortalem; ideo due nature incommunicantes et tercia communicans,
20 quarum quelibet personaliter est idem homo. Et illam personam vivere est eius anima, et illam vivere secun- dum naturam corpoream est adhuc anima mortalis: sed illam secundum mentem vivere est eadem anima naturaliter immortalis, cui contingit esse ani-
25 mam corporalem, unde naturam corporalem illam vivere est anima educta de potencia materie; et cum personaliter sit illa natura corporalis sive materialis, cuius animacio sit illa anima, non quod sint diverse anime, cum sit animacio eiusdem sup-
2. 3. Gf. supra pag. 102, lin. 11.
1. patet om. B. 4. carnalis A. 6. que B. posset P. 7. in mente B P Pr. corporis om. Pr. 8. circum quamque B, circumque P Pr. 9. intrinsecam P. 12. post nisi add. sumat eius informacionem ypostatice animalis nisi B. 15. na- ture pro vere B C P Pr. se opposite B, ex hoc posito (hoc in ras) Pr. 17. esse om. A. 18. est om. A. corpoream om. A. 24. contingit vel om. C Pr. 25. corporalem om. B. 26. eum posf est, aihl. B C. 27. persona C P Pr. 29. licut A.
128
IOHANNIS WFCLIF.
cap. vir.
positi. Sed est dare actum secunde nature cor- poree accidentaliter precedentem ab animacione eiusdem suppositi, que indubie distingwitur a mente et anima. Sicut ergo verbum, quod est spiritus in- creatus, est spiritus creatus, quia anima Cristi, licet 5 vere distingwatur: sic eadem persona hominis, et per consequens idem homo est natura corporea et spiritus incorporalis. Sed difficultas est quibus ter- minis, de quo posterius. The immortai Sed secunda racio fit ad idem. Anima cuius- ic
soul ia capable
of formai union cunque hommis est immortalis, ut nunc petitur, et
with various , ,
corporai potest mdifferenter multis essenciis corporalibus co-
essences. . . t r
pulari formaliter; ergo est idem personaliter cum subiecto. Maior declarabitur post, et minorem non negabit philosophus de dei potencia absoluta. Cum 15 enim essencia corporalis etessencia spiritualis sint es- This is possibie sencialiter separate, sic quod una separatur a reliqua, a
because body «i i *• l ci
and soni exist una est in celo, et alia hic in terra: Non est tantato1- bl
independently , . . '
of each other. habitudo mter eas, quod una dependet a reliqua;
nam A essencia materialis non dependet a B essencia20 spirituali, cum existat per multa milia annorum ante illam; nec B dependet essencialiter ab A, cum post separacionem non causatur ab A, quia non materialiter, cum tunc non informat A nec efficien- ter vel finaliter, cum B sit natura superior et A 25 pure passivum principium. Et patet, quod si non dependet ab eo in esse, tunc non dependet ab eo in fieri, cum deus liberrime creans hunc spiritum in esse in quamcunque proporcionalem materiam posset
1. actu — precedente A, secundum B C P Pr. 3. qui — distingwuntur B C P Pr. 5. animus B C P Pr. 6. disting- wantur B C P Pr. 8. incorruptibilis A C. 10. est
quia nisi A. Racio secunda obieccio fit P. 15. enim
0771. B. 16. sunt A. 18. cum una sit B.
19. alia reliqua (sic) in terra hic B. 20. Non est — reliqua 071«. B. 22. illa P. 27. in esse — ab eo om. P. 28. in- fieri bis C. 29. in esse om. B C P Pr.
OAP. VII.
DE COMPOSICIONE IIOMINIS
129
eum inducere. Nec hoc vertitur in dubium apud eos, qui ponunt accideneia posse creari et esse sine subiecto, et A essencia posset annichilari stante B et econtra; multo magis igitur notorie sequitur talium 5 possibilitas de essenciis, que possunt per se existere.
Similiter si B spiritus in tantum afficitur A materie u united
A to spirtt only as
sibi intrinsece, hoc foret propter ydemtitatem in "» instrumeni ;
11 •> God can einploy
disposicionibus accidentibus et, ut instrutnenta- vvl,at matter he
r 7 _ will for this end.
liter eius operaciones perfieiant, sed quotlibet
lOmaterias deus amplius potest disponere ad idem, ergo quotlibet materiis illum spiritum copulare. Existentibus ergo mille embrionibus eque capacibus potest deus cuique illorum ad placitum copulare; et per consequens non est essencialis habitudo que
15 de dei potencia non potest tolli. Et hec materia est evidens ex hoc, quod affeccio, quam spiritus habet ad deum, qui est eius causa essencialis et obiectum maxime allectum, potest tolli, ergo mul- to magis inclinacio ad actuandum istam tam vilem
2omateriam. Aliter enim probabiiiter dicendum vel tenenduin esset, quod omnis naturalis inclinacio alicuius essencie ad aliquid extrinsecum foret essen- cialis. Non enim absolute sequitur de necessitate extremorum existencia, cum apostolus dissolvi cupit
•25 et esse cum Cristo, et anima racionalis quecumque per indisposicionem materie naturaliter separatur. Similiter est, cum omnis homo resurget in finali et At tte
. . . . . . .. . reBurreetton
ultimo nidieio, multi predestinati sunt roborati vel bodie» win not
... . , be in all tespects
ahter m corpore defuncti; ergo non oportet, quod as tuey were ™ 25. Phil. 1, 23.
1. eam P. 7. faceret B. 8. et om. B C. 10. potest deus amplius disponere P Pr. 11. ad quotlibet C P Pr. 15. non mn. B. 18. obiectiva P Pr. 20. 21. esset probabiliter tenendum quod C, dicendum est (om. tenendum) A. 22. alicuius essencie om. A. 24. existencia om. C P Pr. 27. est ovi. B C P Pr. 27. in finali — iudicio om. B, et ultimo om. C. 28. collocati B, collocati roborati Pr, colobonati C.
9
130
JOHANNFS WICLTF.
CAP.
sinoe God may resurgent primo cum eodem oorpore, quod hic tjes-
alterone part bo . i
may aiter aii. serunt, et pari evidencia, qua deus potest innovare aliquam partem quantitativam, potest quamlibet, et sic totum ; si enim unam partem quantitativam cor- poris ut cordis vel capitis, secundum se totam potest 5 innovare, et per idera potest illam esse tante virtutis, ut pars tanta, et per idem innovata parte membri potest iterum aliam innovare, et sic totum, et per consequens omnis homo potest secundum se totum innovari in raateria manens idem; et per consequens 10 Bpiritus potest multis incommunicantibus materiis copulari.
since the same Confirmatur; posito quod sor nutriatur puer cum
matter may 1 1 r
ueionsr to materiis essencialibus hominis, si ponatur, et eciam
differeut bodies, _ ' « ■ '
some of these ex iiinc decidattotum semen procreando multos pueros 15
will receive uew 1 r
matter in the filios ex femina nutrita conformiter; et quod isti
resurrection. t m 1
filii conformiter educati procreent multos filios ad quotlibet gradus eiusdem generis. Et patet, cum eadem materia in numero non potest multiplicari corpori, sequitur quod aliquis istorum de possibili 20 in toto novam materiam in finali resurreccione habebit, et per consequens hoc est deo possibile. Kx quo sequitur, quod nulla materia est de essencia persone homiuis, licet cuiuscumque nature corporee, que est homo, sicut et anima de potencia materie 25 educte sit essencialis materia. Non enim valet hoc sophisma de essencia illius suppositi: est materia, sed nulla est illa, ut patet posterius in processu. Expianation of Istis suppositis arguitur, quod quilibet homo est
spiritual . . . i -ii •
movement, spintus lmmortaiis; | et suppono, quod abhinc usque .
whicli is Gffcctcfl 101
by muitipii- ad Romam sint corpora organica sufficienter disposita,
ut cum eis copuletur spiritus Pauli; et pono, quod,
2. potest om. B. 4 5. corporis ut om. B P. nt om. A. 6. et om. C P Pr. esse illa A. 7. innovata quarti parte A. 13. in post sor. add. Pr 17. procrent P. 20. sequitur om. B C P Pr. 25. et om. B. anhna educta B. 27. est — arguitur quod om. Pr. 30. abbuc P, abhoc Pr. 32. et pro ut C.
CAP. VII.
DE COMPOSICIONE HOMlNIS.
131
omnibus illis secundum se totas quiescentibus spiritus ille copuletur successive versus Romani, quam attin- git in fine illius hore actuando corpus continue, cui localiter copulatur. Tunc arguitur sic. Impossibile 5 est personam hominis acquirere situm immobilem nisi per motum localem proprium vel multiplica- cionem. Sed persona Pauli acquireret quotlibet situs huiusmodi versus Romam, ergo altero istorum mo- doruni, non primo modo, cum omne corpus Pauli
10 manebit per totum fixum in eodem situ continue. Maior patet eo, quod ad situm ut per se materiam est motus localis. Et minor patet ex supposicione et casu. Nam cum nulla materia sit de essencia hominis, sequitur ex assumpto, quod Paulus manebit
locontinue accelerans versus Romam; et cum omnis motus pertinens quo sic movebitur sit et erit mul- tiplicacio, sequitur, quod multiplicabitur versus Ro- mam, et, quod solus spiritus sic multiplicabitur, sequitur, quod Paulus sit spiritus motus. Non enim
2oiste spiritus potest dici mole magnus, quia tunc haberet per situm subiectum primum extensum, cuius oppositum supponitur. Nec valet dicere, quod tam Paulus quam ille spiritus sic movetur, spiiitus per se et Paulus synodochice secundum partem, quia
•25 totum non potest denominari accidentaliter, nisi quod potest in esse sibi secundum quod liomo. Sed iuxta hanc posicionem repugnat homini multiplicari cum per se sit corpus, ergo anima non sufficit ipsum denominare esse indivisibilem quo ad molem, et
30 eciam, ubicunque est ille spiritus. Patet igitur, quod totum non movetur ad mocionem sue partis nisi pars moveatur specie motus, qua totum natum est moveri. Cum igitur Paulus habet per totum quietem
3. versus tinem A. 5. inmolem — motu A. 6. 7. multi- plicatam C. 8. huius (om. modi) C. P. 16. et sic pro sic et erit A. 18. cum pro quod B. 21. primo extensu B. 30. eciam om. B C Pr. 31. sue om. BCPPr.
9*
132
JOHANNIS WICLIF.
CAP. VII.
continuam, sequitur, quod non movetur secundum partem, sed secundum partem quiescit; sed sicut per totum quiescit, sic per totum movetur simul si- tu et tempore, quod non est possibile adversario, cum tunc posset corpus penetrare per quotlibet 5 corpora et esse in quantumlibet parvo situ aine divisione corporis, ymo continue generari et cor- rumpi et manere eadem persona hominis, cum de- nominacio partis redundat in denominacionem totius ad sensum expositum, sed continue generabitur pars 10 quantitativa sui ad informacionem anime, ergo con- tinue generabitur ille homo. Et constat, quod con- tinue manebit idem homo, cum continue manebit eadem anima actuans corpus per se sibi accidentale, quod reliquit secundum modum loquendi scripture 15 ut pastor thabernaculum et deferet secum continue actus nutritorios. Nec oportet solicitari de velocitate istius motus vel proprietatibus huiusmodi, quia in- venitur purus motus interioris hominis, de quo 2° Cor. 4° 'Licet is, qui foris est homo corrumpatur'. 20 aii substantiai Tercio patet, quod generatur metaphisice ista essenee of the sentencia ex hoc, quod omnis forma substancialis
tblng, and so tbe . .
thing itseif. substaneie est eius quiditas ex eodem, quod omnis forma substancialis substancie est eius essencia, sed generaliter idem est essencia et res, cuius est essencia; 25 et esse eius igitur generaliter idem est substancia et eius substancialis forma et istani racionem univer- salem sepe persecutus sum. Unde ex ista evidencia dicet commentator 7° metaphisice 4°; et sic sophistice,
20. II Cor. 4, 16. HO. Averroes, comm. in Arist. Metaph. VII. 4 (Ed. Ven. VIII 81\. Et forte quextio Sophistarum est is/a: quidita.t /tominix auf ex/ eadem cum liomine, aut
1. secundum pro sequitur quod A. 15. re iquit C.
19. qua PPr. 20. foret P Pr. ac post homo add. C P Pr. patet generaliter B C P Pr. 23. eadem A, quo igitur pro sub- etanoia C Pr. et om. A 29. sopistice B.
DE COMPOSICIONE HOMINIS
133
inquit commentator, arguit si, idem, quod est quiditas hominis est, homo, sed homo habet quiditatem, igitur quiditas habet quiditatem et sic in infinitum. Et solucio est, quomodo quiditas hominis est homo uno 5 modo, id est forma hominis. Unde 2° Phisicorum dicit, quod genus est causa formalis rei, quia, ut dicit 8° metaphisice 7° animal principaliter dicitur de forma; et idem patet 4° et ultimo eiusdem 8' alibi satis sepe
aliud; si aliud, tunc homo non habebit quiditatem, si idem, tunc quiditas kominis est homo: et homo habet quiditatem: erffo quiditas habebit quiditatem, et sic in injinitum. 1. si om. A. est om. A. 7. Averroes comm. in Arist. Metaph. VIII 4, 7 [Ed. Ven. VIII 102). Et intendebat, quod hoc nomen animal dicitur principaliter de jorma. — 9. In te dne confido. | Explicit tractatus de composicione Hominis Magistri | Johannis YVycIeph. professoris sacre Theo- logie Per. | Petrum de Czaslawia Anno dni rn° CCCC° XXX II" immediate | ante Circumcicionem Dni nri XPL Et finitus est Glattowie. | Salvum fac servum tuum domine, haec novissima verba airamcnto rubro A. Et sic est finis tractatus de composicione hominis post sepe add. B P. Deo gracias. Ameu. Explicit tractatus de composiciune hominis Reverendi Magistri Johannis WiclefF. Quod quisque sibi serit presentis tempore vite | Hoc sibi messis erit dum dicitur ite venite C. Explicit de hominis composicione al. man. in cod. Pr.
I. GENEEAL INDEX.
Aleum v. semina arborum. Angwillus v. anulosum. Anima v. materia, corpus, nomen, homo, ligaruentum.
— humana est spiritus creatus 3, 25.
— et spiritus dicuntur equivoce 104, 22.
— est indivisibilis 3, 25.
— indivisibilitas probatur, quod vis ima- giuativa est quasi speculum 90, 1.
— ■ est accidens 45, 18.
— reccnis corpus accidit animae 46, 7.
— est forma exemplaris 46, 8.
— vegetativa 66, 2; 73, 6. prius quam sensitiva 82, 7 ss. cf. 83, 10; 91, 19.
— sensitiva 66, 3.
— iutellectiva 45, 16; est racionalis, est spiritus immortalis 115, 6.
— animam nutritivam in epate, intellec- tivam in cerebro. desiterativam in corde dicit Plato 77, 10.
— animalis est indivisibilis, est vita, est tota in qualibet eius parte 76, 13.
— In materia anime est quidam ordo parcium 88, 13; que sunt communi- cantes et una principalis 88, 22.
— non est separabilis 67. 20.
— etcorpus: est substancialis disposicio, qua dicitur corpus animatum utrumque aliud quam reliquum et tamen sunt eadem persona ; disparatae ; quidquid accidit communicabile ambobus 124, 11 ss. anima corporalis et immortalis 125, 26 sq. cf. 162, 29; 127, 20 sq.
non depeudet una a reliqua 128, 19; non in esse neque in fiori 128, 27.
— carnis in saugwine 72, 13.
— quo modo est corruptibilis 107, 18; cf. 106, 11.
— non corrumpitur divisis atomis 94, 11 ; 96, 13. corrumpitur materia essenciali corrupta, accidentali servatur 98, 15.
Animacio v. spiritus, ydemptificacio.
— est accidens verbo, forma substancialis 119, 19.
Animacio corporalis 125, 26; 127, 7.
Animal est aliud secundum materiam, idem secundum formam 99, 19; corre- spondenterde homine eiusque membris 99, 21, 100, 5.
— est pars animalis ut elementum ele- menti, homo populi 92, 13; cf. 92, 6.
Animus v. mens.
Anulosum (v.aves) auimalium anulosorum partes abscise vivunt sensibiliter, ut patet de serpentibus et angwillis 77, 6.
— in anuloso est dare quotlibet partes tam communicantes quam incommuni- cantes 96, 6.
Augmentacio et diminucio corporis 41, 16. Arietes v. aves.
Aves et Arietes moventur post abscisionem
capitum 66, 23. Bestia puncta ad omuem punctum sentit
puncturam 76, 6. Bruti animalitas cognoscit omnia sensi-
bila 89, 14.
13ti
OENEUAL INDEX.
Cepa v. semina arborum.
Cere figura est essenciam ceream figurari
55, 10. Coextensio rerum 44, 27. Concursus nature corporee et spirituum
iu capite 14, 2. Corpus v. anima, homo, nomeii, liga-
mentum.
— eius elementa sunt materia et forma 6, 9.
— sumitur tripliciter 30, 17.
— occisi cruentat iu presencia occisoris 70, 25; 71 1.
— mortua sunt viventibus graviora 70. 27.
— viventibus demersis mortua superna- tant 70, 28; 71, 18.
— vivum et mortuum dicitur dupliciter, participative vel per se 73, 2.
Corrupcio v. generacio.
Cristus: de eo diverse hereses pullularunt
— tenrper fuit et creatur 27, 27; 2S. 23; 29, 12.
— deus et homo 2, 1; 2, 5; c5, 5.
— carneus 113, 20.
— spiritus 123, 24, cf. 123, 1 (bis) 123, 19. Cristus: anima et corpus duae res sunt.
sed unus Cristus 34, 7; 41, 8; 49, 11 (bis) 85, 22; 23.
— vera mors et resurreccio 69, 21; cf. 70, 2.
— Jesus Cristus 11, 22.
— Cristus Jesus 29, 12; cf. 118, 12; 13; 14; 109, 14; 109, 19.
Deifici v. heroyci.
Deitas est plenetriumpersonarum quelibet 36, 7; est is, qui et homo assumptus 36, 10.
— non est animal corpus vel substancia 49, 6; cf. 49, 18.
Diminucio v. augmentacio. Diophauitas v. visus. Deus solus simul totum est 86, 18. Dii v. eroyci.
Differeucia triplex inter assumpcioneui
Verbi et homiuis. Dominiuni humanum 2. 20. Duracio v. tempus.
Embrionis mille existentibus deus potest adplacitum spiritum copulare 129, 12.
Essencia prima: creavit deus duas essen- cias, corpoream et iucorpoream 24, 4.
Esus sangwinis prohibetur 72, 17.
Extensio generative potencie in homiue 62, 7.
Etrogenii v. homogenii.
Figura 80, 26; quadrata 81, 16.
— earum continencie 81, 24.
Forma educitur de pentencia materie quando fit subiecti disposicio 101, 26.
— substancialis substancie est eius quidi- t;is 132, 23.
Generaeio vel corrupcio pure formarurn
39, 10; substancie 40, 20. Homo perfectissimum animal snblunare
et perfectissimi effectus 60, 21.
— oinnis fuit in principio mundi 27, 15; :!8, 3; 24.
— niateria prima 23, 16.
— videtur quod est tam niateria prima quam forma corporeitatis 19, 3
— nomen eius sumitur in scriptura quadrupliciter: pro anima 15, 13; pro corpore 16, 14; pro natura integra 17, 20; pro persona que est quelibet istarum trium 18, 3.
— significat verbum et alium hominem 21, 20.
i — eius composicio: materiae preciositas 1, 5; est clavis ad secreciores arti- culos fidei 1, 24; praecedit tractatuni humani dominii 2, 19.
— est basis istis tribus quae sunt anima. corpus et natura integra 5, 25; 10, 12; 11, 7 ss.; 31, 24 ss.; 33, 24 ss.; 36, 6; 85, 10; racione anime memoria, racio, volunta3 11. 17.
GENEKAL INDEX.
137
Humo est septem 11, 23; 19,2; est de- narius 12, 11.
— persona absoluta non est vita, non animat se ipsum 111, 24.
— personam capit scriptura spiritualem essenciam et incorpoialem essenciam 25, lOss. Tercio modo intelligimus eum secundum disposiciones substanciales. vel accidentales 25. 15; cf. 130, 30.
— corpus mortuum 31, 7 ss.
— est duo copora 37, 4; sed communi- cant in eadem essencia 44, 14; 45, 1 1 ; cf. 47, 21.
— interior et exterior: si sunt unuin 1 10, 2; 14; 109, 6 ss.; af. 17, 9; homo interior intelligit, amat etc. 51, 19; exterior est quantus, locatus ctc. 51, 24 ; secundum naturam integram am- bulat, sentit etc. 52, 2; insensibilis differt a sensibili, sicut liomo interior ab exteriori 111, 5.
— pars quantitativa eius est auimal im- perfectum beatificabile 92, 30 ; habet duplicem habitudinem aecidentis 93, 12 ss.
— est multa nedum simul sed succt ssive 100, 12.
— multitudo formarum in eo 53, 12; quot formae tot animae 53, 18; 57, 19; ordo formarum 05, 14.
— non oportet quod resurget in finali iudicio cum eodem corpore 129, 29.
Homogenei et heterogenii corporis forma
79, 27; cf. 80. Humor (v. sangvvis) species quatuor hu-
morum 42, 15; 72, 10. Incorruptibilitas v. indivisibilitas. Indivisibilitas : ex ind. forme non sequi-
tur eius incorruptibilitas 90, 29; et
econtra 91, 7. Influencia ccli 68, 22; (59, 2. Intellectus humanus creatus cst iuorizonte
eternitatis 8, 110; capit noticiam om-
nium virtutum 89, 13.
Levc nullum movetur immediate levitate
118, 24; cf. 10; 18. Ligamentum ligans auimam cum corpore
non requiritur 55, 13. Lignum ponderosius quam lapillus super-
natat 72, 5. Linea (v. puncta) 52, 19. Materia prima: proprie nichil 17, 13;
cf. 40, 3; 40, 19; 40, 25; 43, 9; eam
eacellit suprema forma sublunaris 7, 1 ;
ea ea omnes processimus 26, 8; oportet
posse fluere et advenire eidem ho-
mini 6, 27.
— eius massam totam creavit deus 7, 28.
— non vocatur in elementis corpus 39, 20. Mens distinguitur inter mentem et ani-
mam 123, 8.
— et natura corporea sunt eadem per- sona 127, 14.
Miracula: via cognoscendi miracula 70,23.
Motivum omne est divisibile in per se movcns et per se motum 42, 3 ; spiritus motus 131, 19.
Natura corporea est vertibilis nunc iu ignem, aquam etc. 24, 12; natura in- corporea potest transmntari secuu- dum virtutes et vitia 24, 18.
Nomen componitur ex sono etcorpore95, 1.
— ea significant essenciam anime humane sine connotacione actuacionis corpo- ris et aliqua cum connotacione cor- poris 122, 8.
Numeri 80, 26; 81, 16.
Obliquum v. rectum.
Pedale unum non potest esse magis
pedale 50, 4. Pisees v. aves.
Pisces post corda extracta, anulosa etiam abseisa noscuntur vivere 66, 23 ; 25.
Predestinati multi sunt roborati 129, 28.
Predicacio formalis et secundum essen- ciam 20, 3.
Proporciones 80, 27; 81, 11.
Philosophorum errores de anima 32, 19.
138
GENERAL INDEX.
Puer nutritur materiis essencialibus ho-
minis 130, 13. Puneta duo in eodem situ non sunt,
proporcionaliter de lineis et super-
ficiebus 49, 25. Quadrangulus 82, 12. Racio elidendi superbiam 26, 6. Rectum et obliquum significant eandem
rem secundum disparem habitudinem
casuum 20, 10. Resurreccio finalis 130, 21. Sangwis (v. esus) sangwis et ceteri hu-
mores sunt animati 73, 11. Sanitas multiplicatur per totum subiectum
83, 22.
Scola communis hodie audiens 53. 20. Scripture tam verbis quam sensibus in-
tendo tanquam regule 3, 17. Semina arborum conservant animam, ut
patet de cepis et aleo 66, 12. Serpens v. anulosa. Sesquialteram 81, 15. Sesquiterciam 81, 15, Signum idem eandem personam significare
secundum dispares raciones non obest
20, 6.
Sor 99, 12 sq.; 130, 13; cf. Addenda. Spiritus multiplicitur sumitur in seriptura 105, 20.
— est anima prima 7, 19.
— creatus differt ab inereato 8, 20; differt a materiali essencia 12, 20 ss. ; a natura integra 13, 6; ab attributis eius 13, 25.
— triplices 72, 10.
— increati septuplicia dona 72, 13.
— requirit corpus organicum 7, 14; cor- pori afficitur 7, 17.
Spiritus mediante spiritu naturali in epate, vitali in corde, animali in capite auima corpori est copulata 107, 11.
Superficies (v. puncta) 52, 19.
Tactus non sentit naturalem complexio- nem verbi subiecti 89, 10.
Tempus, duraeio mundi multiplicatur ubique 85, 15.
— presnpponitparcialesduraciones 83,15. Terminus v. signum.
Tetragonum 82, 2; 6. Treanguli 81, 17. Trigonum 82, 2; 5.
Universalia 5, 24; 10, 19; 79, 22; 11 1, 10 ; 114, 15.
Verbum et humanitas eadem persona 102, 28; aliud est postquam fnit liomo qnam fuit 85, 10.
— eins incarnacio 103, 16.
— persona manet quando est homo et quando non 110, 18.
— assumit humanitatem 115, 22; tameu aliter quam spiritus creatus 115, 30; conveniunt autem in tribus 116, 14 ss.
— dicitur assumere sibi corpus 9, 7; est longe liberior quam spiritus creatus9,23.
Vita sumitnr nunc pro duracione corporis viventi-J, nunc pro actu vitali elicito 55, 1 ss.
Virtus (cf. visus. tactusj organis alli-
gata 89, 9. Vis generativa 63, 1 ; augmontativa 62, 21. Visus non sentit diaphanitatem cristal-
leidis 89, 9. Ydemptificaeio quando estpossibilis 120, 7 ;
quadruplex 120, 19; subtilissima trium
rerum in eadem essencia 121, 8;
mentis cum animacione 121, 25 ss.
II. INDEX
OF NAMES.
Abraham 26, 25; 65, 12.
Adam 26, 25; 27, 1; 27, 3; 32, 12.
Alexander 3, 22; 107, 19.
Algazee 3, 22.
Alipius 78, 14.
Andreas 115, 12.
Anshelmus 4, 13; 86, 14.
Aram 62, 13.
Aristoteles (Philosophus) 14, 2; 20, 23;
31, 17; 32, 13; 43, 12; 50, 10; 52, 8;
54, 3; 16; 55, 3; 7; 61, 4; 67, 6;
77, 10; 11 [77, 14] ; 81, 1 ; 22; 83, 7;
107, 5; 109, 1. Athauasius 1, 17; 17, 4. Augustinus 1, 18; 4, 13; 5, 16; 16, 11;
16, 17; 22, 16; 25, 24; 26, 22; 28, 1;
31, 6; 10; 32, 23; 34, 4; 35, 1; 69,
24; 76, 9; 14; 78, 6; 13; 83, 21 ;
89, 24; 94, 17; 21; 26; 101, 24;
109, 6; 110, 13; 116, 18; 119, 5;
122, 15; 123, 8; 9; 124, 12; 27;
127, 2.
Averroes 55, 16; 69, 7; 97, 21; 101, 27;
132, 29; 133, 1. Avincebron 24, 20. Avincenna 3, 22. Chanaan 62, 14. Egidius 43, 13. Gregorius 22, 16. Jeronimus 37, 25. Joannes 115, 12; 118, 8. Levi 26, 24. Loth 62, 13; 62, 19. Lucifer 95, 2; 8. Moyses 16, 7.
Paulus 34, 8; 15; 16; 130, 32; 131, 7;
14; 19; 23; 24; 33. Pechani 74, 14. Plato 77, 10; 18, 28. Roma 34, 8; 130, 31; 131, 2; 8; 15. Saray 62, 13. Thomas 43, 13; 74, 20. Urso 71, 8. Wilwarby 74, 14.
III. INDEX OF BIBLE-QUOTATIONS.
|
Clon T 1 |
•j 1 ol, |
j 4 |
T _ "V Of\ |
||
|
T *> |
106, |
Ff 1 |
V O 4 |
||
|
T Ofi |
15, |
15 |
VTTI o n |
||
|
Y TT & |
1 05, |
5 |
At V, 2a . . . |
llb, 31; 117, 6 |
|
|
T ^tt YVH in |
72, |
1 7 |
Y Y OO |
||
|
Y V I r 11 |
72, |
20 |
T I ,-. TTT -i O |
||
|
r>- YV m |
69, |
18 |
1 \T 'J |
||
|
YYYVITT 7 |
lb, |
1 |
!>,.,». \T 1 < itoin. V, 14 |
. . . . zo, JO |
|
|
Y T V 1 1 T 1 Q |
15, |
24 |
VIT iu |
||
|
1 YYVIT *JO |
1 06, |
1 1 |
l*1 • * 1 > a T V cto |
||
|
T YYTY UQ |
10, |
5 |
i / 1 _ t oe |
||
|
T Y Y Y I f Laaa.1, u . . |
73, |
27 |
IV 1 A |
||
|
PITT 4 |
KJb, |
Yiv n Jm 1 V , 10 |
fA/. t>1 |
||
|
Eccl. III. 19 . . . . |
107, |
21 |
XV, 22 |
28, 16 |
|
|
III, 21 ... . |
106, |
18 |
II. Cur. III, 17 . |
106, 4 |
|
|
Matth. II, 20 . . . . |
105, |
6 |
IV, 16 . |
. . 110, 5; 17, 10 |
|
|
105, |
15 |
XII, 2 , |
|||
|
Iiuc. XXIV, 39 . . . |
113, |
18 |
XII, 3 |
118, 17 |
|
|
I, 4 |
. . 28, 9 |
; 29, |
15 |
XII, 10 |
110, 10 |
|
I, 14 . . . . |
16, |
5 |
PMl. I, 23 ... . |
||
|
113, |
22 |
Col. II, 9 ... . |
85, 17 |
||
|
V, 18 . . . . |
116, |
31 |
III, 10 . . . |
15, 18 |
|
|
V, 19 . . . . |
116, |
31 |
I. Thess. V, 23 |
106, 22 |
|
|
9, |
28 |
Hebr. VII, 9 . . . |
IV. INDEX OF
OTHER QUOTATIONS.
|
Alexander Summa Quaesl |
. LX . |
107, |
19 |
Aristoteles De anima III, 1 . |
. 89, |
15 |
|
Anselmus de inearnat. verbi G . |
4, |
14 |
107, |
5 |
||
|
~~ * monolog X . . . * '. |
96, |
4 |
77, |
14 |
||
|
YVl |
8G, |
14 |
Averroes in Ar. Met. VII, 4 . |
. 132, |
30 |
|
|
Ansioieies v>ai. 1 \ , 1 1> |
50, |
8 |
— VIII, 4, 7 |
, 133 |
7 |
|
|
- V 10 |
93, |
17 |
- IX, 4 [7] |
69, |
7 |
|
|
VT TVTTIl 0 |
22, |
24 |
97, |
21 |
||
|
T)a cnnli a1 TV Q Uc 3ULIII. cl. 1 > . |
20, |
no _■> |
II, 31 |
82, |
4 |
|
|
TTfl» TT 7 11 — Jljl.Il. INIC. 11, 1,11 |
54, |
3 |
Augustinus De immortalitate ani |
|||
|
Nat. ausc. I, 8, 16 |
4o, |
1 |
110, |
17 |
||
|
I, 9, 4 |
43, |
1 |
Augustinus De ordine animae |
|||
|
II, 1 |
Do, |
QC iO |
XVII, 47 |
. 78, |
1 i 14 |
|
|
I', 3 |
60, |
27 |
— De quantiiate animae V, 9 |
. 89 |
24 |
|
|
ir, ■.* |
8, |
10 |
XII, 19 |
76, |
9 |
|
|
VII, 1—8 . . . . |
42, |
8 |
XXI, 62 |
. 78, |
8 |
|
|
— De gen. et corr. I, 5 |
99, |
12 |
XXX, 58 |
. 76, |
16 |
|
|
I, 17 |
39, |
12 |
XXXII, 66 ss |
95, |
2 |
|
|
— Metaph. VI [VII], 8, ' |
J; 8 . |
63, |
14 |
— De civitate Dei XII, 2 . . |
. 25, |
24 |
|
— — VI, 10. 4 . . . . |
42, |
22 |
XIII, 24, 2 |
4, |
21 |
|
|
VII, 5 |
42, |
19 |
— Conf. X, 6, 9 |
. 110 |
14 |
|
|
VII, G |
55, |
16 |
— De morib. eccl. IV, 0 . . |
. 32, |
23 |
|
|
VII, 8 |
39, |
23 |
— Enchiridion XXVII . . . |
. 125, |
2 |
|
|
— De part. animal. I, 1 |
31, |
17 |
LII |
69, |
23 |
|
|
— De anim. gen. II, 1 . |
60, 27 |
93, |
21 |
89, |
25 |
|
|
— De anima I, 2, 7 |
77, |
10 |
CCV, 3 |
42, |
5 |
|
|
I, 4, 12 |
14, 4 |
52, |
7 |
ad Dard. II, 4 ... . |
122, |
518 |
|
I, 4, 18 |
67, |
6 |
12 |
. 83, |
21 |
|
|
II, 1 |
43, |
13 |
ad Pasc. II, 15 . . . |
. 105, |
21 |
|
|
II, 1, 4 . 54, 8; |
54, 17 |
55, |
7 |
— Dialog c. Felic. XI . . 12 |
3, 16 |
sq. |
|
II, 3, 6 |
81, |
22 |
XII |
4, |
13 |
|
|
II, 4, 13 . . . . |
61, |
4 |
VI; XII |
. 104, |
20 |
142
INDEX OF OTHEI? <(>ITOTATIONS.
Augustinus In ev. Io. XLVII 10,
11 sq.; 34, 4 116, 19
— De Gen. ad Litt. I, 2 sq. . 31, 6
VII, 14 80, 25
XV, 2!» sq 26, 22
XV, 30 28, 1
— Hom. 54 16, 18
— Serm. XLIV, '2; 3 125, 2
CXXXVI, 3; 4 95, 2
CLXXXVI, 1 110, 22
— ad Volu.sian. II, 8 . . . 103, 21
Augustinus ad Volusian. III, 9 ibid. ss. III, 11 ibid. 88.
— De trinit. XII, 7, 12 ... . 16, 11
Decret. Clement. I, 1 114, 17
Hieronymus ep. ad Paulam et
Eust. IX 27, 26
Ineerli auet. locus 1, 7
— De spiritu et anima XIX . . 76, 14
— De virt. et vitiis I, 3 ... 77, 10 Urso Aphorismi 26 71, 8
ADDENDA.
To 5)9, 12. Respecting the meaning of the word 'Sor' which I could find neither in the works of Wiclif published liitherto nor in any compendia accessible to me, I received during the printing of ude composicione" an obliging communication from the Rev. P. Heinrich Denifle.
He explains it as meaning 'Socrates' and believes that this name is applied generically in the scholastic dialect to any person whatever.
This explanation is confirmed by a passage I have found in the Codex of the Archivo de la corona de Aragon at Barcelona Ripoll 84 Fol. 21ra 'Tot prepositiones que /Sor scit, Plato scit' where it is hardly possible that any other than Socrates can be brought into connexion with Plato.
As this singular word does not occur in the works of Wiclif which have already been published, I insert here those passages where it occurs in the treatise Quaestiones logicae et philosophicae (the whole of which I have copied):
1. Corrolarium secundum: Non oportet, si sor semper habet liberum arbitrium, quod semper habeat rectitudinem voluntatis. Probatur, quia stat sortem vel aliam racionalem creaturam habere liberum arhitrium absente rectitudine, sicut stat aliquem habere visum, quo est visurus montem vel solem, absente sole.
Cod. Prag. V. E. 14., Quest. III. (F. 186').
2. Ibid. At the end of Quest. IX nullus (intellectus)
potest concipere, nisi sint ydee in mente divina, que ponuntur relaciones ad extra ad res sive essencias, cum necessario tempus, mundus, locus, substancia vel accidens, homo, sor, animalitas sint possibilia a primo ente . . .
144
ADDENDA.
3. Questio X: ( Utrum prima substancia omnia possibilia inteHigat et diligat injinite' begins: Arguitur quod non, quia tunc intelligeret et diligeret, quod sor cnrat (currat?) et quod sor non curat quod est impossibile . Patet consequencia, cum tam sor curat, quam sor non curat, 8int possibilia.
4. At the end of Questio XI: Quarto sequibu/r, quod omnis anima est indivisibilis quo ad molem, et tamen est indivisibile, quia sor, cum idem sit et anima sortis, sicut idem est sor et hominis sortis.
Lastly, as to misprints. The reader will no doubt be lenient towards a few minor oversights: the most serious that I have observed are the following-:
Page 14, first line of note: dQyt&a&ut „ 14, last line of note: „ 24, nintli line of note: „ 27, first line of notc: Eustoehium. „ 61, OflOiOV.
Tar) Vromiue, Printer to tlie Imp. anil Roy. eonrt, Vienna.
(gr The Society's Issues for 1886 and 1887 will be sent only to those Members who have paid their Subscriptions. The Subscriptions for 1887 became due on Jan. 1, and should be paid at once to the Hon. Sec, J. W. STANDERWICK, Esq., GENERAL POST OFFICE, LONDON, E.C. Cheques to be crost, ' London and County Bank.'
Fourth Report of the Executire Committee, for 1886. (August, 1887.)
1. The Societi/s Booksfor 1886. Com- [4. Needof more Money and Edilors,\>A.
phtion of the Issnefor 1884. | 5. Thanks to Helpers, p. 4.
2. The Booksfor 1887 and 1888, p. 2. j 6. Miscdlaneotts, p. 5.
1. Though only one of the books promist for 1886, namely, De Benedicta Incarnacione, edited by the Rev. Edwin Harris, M.A., was issued during that year, yet the other, vol. i. of Wyclifs Sermones, edited by Prof. J. Loserth, Ph.D., is all printed, and will be sent to Members as soon as the sheets reach England, and can be bound. With it, will go out Mr. Rudolf Beer's edition of De Composicione Hominis, which is also all printed, and which belongs to the Society's issue
The De Benedicta Incarnatione is a work of Wyclif 's middle period (about 1365), purely scholastic in form, but very characteristic, shewing that Wyclif was striving for a theology deeper and more satisfying than the distinctions and definitions of the schools could supply. It shews too that Wyclif was already moving towards his final views on the Eucharist, although he had not yet consciously broken with the doctrine of Transubstantiation.
The Dc Coinposicione is one of Wyclif 's early works, prob- ably compiled by him for his scholastic lectures at Oxford. The Sermons belong to the later period of the E.eformer's life. Though some of them may have been compiled earlier, so early indeed as dum stetit in scholis, yet Prof. Loserth shows that Wyclif must have revised them, doubtless for the use of his 'Poor Priests/ so late as the years 1381-82.
3. Books preparing in Hditors' hands. Manuscripls copied, p. 3.
List of Officers nnd Publications, p. 6. Hon. Scc.'s Cash Account, p. 7. List of ot/ier Societies, p. 8.
for 1884.
2 § 2. The Socktyh Booh for 1887 and 1888.
His attacks on the mendicant friars, the Pope, and the abuses of the Romish Church, are full of individuality and interest, while his outlines of what a true Priest, a true Bishop, and a true Church should be, show that his reforms were con- structive as well as destructive.
2. For 1887, Prof. Loserth has in type part of the second volume of WycliPs Scrmons, and hopes he may be able — with Messrs. Fromme's and Mr. Matthew's help — to finish it by Christmas. The Committee trust that Members will supply them with money enough to enable a second volume to be issued for the year, tho' perhaps not in it. This will no doubt be the Dc Officio Regis (Book VIII. of the Summa TJieoloyiac), edited by Mr. W. A. Pollard, M.A., the Editor of Wyclifs Dialogus. Dr. Peginald L. Poole hopes to get into type by the end of 1887 the text of Wyclif 's lle Dominio Divino, and go to Vienna to collate it with the MSS. early in 1888. He is now working through the Treatise of which the flrst four books will form the Appendix to his volume, the De Daupcrie Salvatoris of Ilichard Fitz-llalph, Archbishop of Armagh. This has never yet been printed, but as Dr. Poole has found that it throws great light on the genesis of Wyclif 's special views of Dominion, he has had the most important part of it copied for the Society from a Bodleian manuscript, and is now collating it with a manuscript at Merton College. If Dr. Poole can fiuish his volume in 1888, it and the Third Part of Wyclif 's Scrmons will form the Society's issue for 1888.
Mr. F. D. Matthew has been obliged to give all the time that he can spare the Society to writing the side-notes to Prof. Loserth's volume and Mr. Beer's. He has more than once broken down iu the attempt to work at his own editions of Wyclif 's Miscellaneous Tracts and De Maridafis, so that the appearance of these must be deferd till more leisure and stronger health come to him.
Dr. Buddensieg has done about a quarter of his edition of the De Veritatc, but having accepted a call to the Head Mastership of a Public High School in Dresden, his new duties will compel him to set aside his Wyclif work for at least two or three years. Besides the remaining volumes of Sermons, Prof. Loserth has kindly undertaken to edit Wyclif 's De Eucha- ristia tractatus major (Shirley, No. 18), and he has also copied, and will edit, the Opus Evancjelicum, sivc De Sermone Domini in Moute (Shirley, No. 42). Dr. Herzberg-Frankel, M. Patera,
3. Books preparing in Editors' hands.
3
Mr. Archer, and Mr. Hessels, are proceeding slowly with the treatises they have respectively in hand. Dr. Auerbach has thrown up the work he had undertaken to do for the Society.
3. The following works are copied, and in Editors' hands, preparing for publication : Summa Theologiae.
Book I. De Mandatis Divinis, e<l. F. D. Matthew (nearly ready for press). - „ II. De Statu Innocentiae. Ditto. „ IV.-V. De Civili Dominio, ed. R. L. Poole, M.A., Ph.D.
(Book III. has been issued.) „ VI. De Veritate S. Scripturae, ed. Dr. B. Buddexsieg. ( „ VII. De Ecclesia, has been issued.) „ VIII. De Officio Regis,ed. W. A. Pollard, M.A. (1887). „ IX. De Potestate Papae, ed. A. Patera. ,, X. De Simonia, ed. Dr. Herzberg-Fkankel. „ XI. De Apostasia, ed. F. D. Matthew. „ XII. De Blasphemia, ed. T. A. Archer, M.A. Sermons, Parts 2, 3, 4, ed. Prof. J. Loserth, Ph.D. Opus Evangelicum, sive De Sermone Domini in Monte, ed. Prof.
J. Loserth, Ph.D. Miscellaneous Tracts, ed. F. D. Matthew (43, 44, Shirley) ; Expositio S. Matth. c. xxiii. xxiv. ; (54) Contra Magistrum Outredum de Ornesima; (55) Contra Willelmum Vynham; (48) De Servitute civili et Dominio seculari ; (64) De Paupertate Christi ; (77) De Ordine Christiano. De Dominio Divino, ed. R. L. Poole, M.A. De Actibus Animae, ed. J. H. Hessels, M.A. De Eucharistia tractatus major, ed. Prof. J. Loserth. Quaestiones logicae et philosophicae (from the unique Prague MS.) ed. Rudolf Beer.
The following works are copied only, and wait for editors. The copies were made by Dr. Buddensieg (except Nos. 1, and 24), and he kindly places them at the Society's disposal :
(1) Logica. (58) ad argumenta cujusdam
(23) De Eucharistia et Poeniten- emuli veritatis.
tia, sive De Confessione. (59) ad xliv quaestiones.
(24) De Prophetia. (60) ad decem quaestiones. (39) Sermo Pulcher.
(47) De Oratione Dominica. (61) Epistolae Octo.
(48) De Salutatione Angelica. (92) De Praelatis Contentionum.
(94) De Graduationibus.
Responsiones. (95) De Gradibus Cleri Ecclesiae.
(57) ad Radulfum Strode.
Mr. J. H. Bullock has copied part of the Tractatus de Tempore, the Cth Treatise of Book I. of De Ente, sive Summa Intellectualium.
Mr. Rudolf Beer will shortly copy De Materia et Forma, Replicatio de Universalibus, and Differentia inter Peccatum Mortale et Veniale (Shirley, 6, 9, 28).
4
§ 4. Nrcd of more Money and Editors.
4. The Society wants more money and more Editors. Those few Members who have complaind of the small issues of tlie Society, forget that nearly half their Subscriptions has had to be spent iu copying (including Editors' journeys to cxamine or collate MSS.). Thc figures are as follows : —
£ s. d. £ s. d.
Copying, etc 1882-3 295 16 0 Printing and Bindiug, 1883 22 15 6
1881 195 0 0 188* 250 0 0
1885 177 15 0 1885 198 2 2
1886 103 12 G 1886 330 5 5
£772 3 6 £801 3 1
Eeasonable folk will seo at once that with this great outlay on copying — an outlay without which the Society could not have moved a step — large issues of books have been impossible. Moreover, Members must remember that over £150 worth of work done for them has been paid, not by thera, but by the Bishops' Fund (£100), and by the other donations to the Society which have amounted to £55 13s. The Committee cannot raake bricks without straw. The Society's issues depend solely on the amount its Members subscribe ; and if any Member com- plains of the smallness of the issues, he should feel bound in conscience to accompany his complaint with a £50 note in order that his grievance may be reraedied, The Society has a big job in hand, the payraent of England's debt to its great early Eeformer's memory, the printing of all the Latin works he has left, in which the record and development of his ideas are to be traced. Many years of strenuous effort are needed for this task, both on the part of Members in general and the Society's Editors in particular. Much copying of MSS. has still to be done. New Editors for some of the Treatises already copied, and for those still untoucht, are wanted. The preparation of a Wyclif MS. for press is no easy matter, as Dr. Poole explaind in the Report for 1884, and often takes years of the scanty leisure which an Editor can spare frora the other engrossing work of his life. Mean- tirae the duty of subscribing Members is clear : to provide the money wanted for copying and printiug ; to pay their own Subscriptions promptly, and cauvass all their friends and acquaintances for more.
5. The Executive Committee repeat their thanks to the Society^s Editors, Copiers, and Helpers, and specially to
o. Thanks to Helpers. § 6. Miscellaneous.
5
Messrs. J. Loserth, F. D. Matthew, R. Beer, E. Harris, and Mrs. Linton (once Miss Alice Shirley). TheSociety's thanks are also due to the Governing Bodies of Trinity College, Cambridge; Trinity College, Dublin ; Oriel College, Oxford; and the University Libraries of Vienna and Prague, for loans of MSS. for the use of the Society's Editors.
6. The Subscription to the Society is One Guinea a year, payable on every First of January. The payment of five or ten years' Subscriptions in advance will help the Society's work. All Subscriptions and Donations, — which are much desired, — should bepaid to the Ilon. Sec, J. W. Standerwick, Esq., Gencral Post Office, London, E.C., and Members will save both him and themselves trouble by sending him an Order on their Bankers, in the following form, to pay their subscriptions : —
1886.
To Messrs.
Till further order, pay to the London and County Bank, for The "Wyclif Society, One Guinea now, and on every following First of January.
(Signed)
6 Officers and Publications.
THE WYCLIF SOCIETY.
Patron — His Grace tlie Lord Archbishop of Canterbury. Presidenl. — Ilis Grace tbe Lord Arcbbishop of York.
Vice-Presidents. — Most Itev. Lord Plunket, Arcbbisliop of Dublin ; Ilis Grace the Duke of Devonshire, K.G. ; His Grace the Duke of Buckingham and Cbandos ; Rt. Hon. Viscount Eversley ; Right llev. Lord Bishops of Bath and Wells, Carlisle, Durham, Liverpool, London, St. Davids ; ltt. llon. Lord Ebury.
Execntivc Commillee. — F. J. Furnivall, 3, St. George's Square, Primrose Ilill, London, N.W., Director; Prof. Montagu Burrows, 9, Norham Gardens, Oxford; F. D. Matthew, Quarryton, Hayne Road, Beckeuham, Kent.
Honorary Sccrelarg. — J. W. Standerwiek, General Post Offiee, London, E.C.
Locul Eonorary Secretaries. — Ireland — The Rev. C. II. II. Wright, D.D., Cliftonville, Belfast; Scotlaud — The Rev. James Kerr, 53, Dixon Avenue, Crosshill, Glasgow ; Wales (North) — Priucipal Reichel, University College of Nortb Wales, Bangor ; Cheshire — Rev. A. MacKennal, Highlield, Bowdon, Chesbire; Devomhire — Rev. E. Harris, Wellswood Park, Torquay; Gloueester — TheKev.J.J. Mercier, Kemerton, Tewkesbury; Laneashire — Jos.Thompson, Esq., 23, Strutt Street, Manchester; Middlescx {Wcnt)—T\\e Rev. E. Chester Britton, Hennosa, Ealing ; Nor/ot/c — Rcv. 0. W. Tancock, Norwich ; Yorkshire (Kast Itidi>if/)—The Rev. Horace Xewton, Driffield; Yorkthire {Wett llidiwj) — Rev. J. N. Worsfold, Haddlesey, Selby.
Bankers. — The London and County Bank, Aldersgate Street, London, E.C.
The Societ^s Publications for 1882 and 1883* (£2 2s.) are : — 1, 2. Wyclifs Latin Polemical Works, 2 vols. (witli Facsimile of MSS.) edited by Dr. R. Buddensieg.
The Societfs Publications (£1 ls.) for 1884 are : —
3. Wyclifs De Civili Dominio, Lib. L, edited by Dr. Reginald Lane Poolo.
4. Wyclifs De Composicioue Hominis (with Facsimile of tlie MS.), edited by
Rudolf Beer.
The Socicti/s Publicalions for 1885 (£1 \s.) are: —
5. Wyclifs De Ecclesia (with Facsimile of the MS.), editedbv Prof. Loserth,
Ph.D.
C. Wvclifs Dialogus, sive Speculum Ecclisia Mililanlis, edited by W. A. Pollaid, M.A.
The Societi/s Publications for 188G (£1 Is.) are: —
7. Wyclifs Dc Benedicta Incarnacione (with Facsimile of the MS.), edited
by the Rev. E. Harris, M.A.
8. Wyclifs Scrmoncs, Part I., edited by Prof. Loserth, Ph. D.
The Societi/s Publications for 1887 (£1 \s.) will be: —
9. Wyclifs De Officio Rcgis, edited by W. A. Pollard, M. A. 10. Wyclif s Sermones, Part II., edited by Prof. Loserth, Ph.D.
* The very heavy outlay for copying in these years, — £295, see p. 4, — made the issue of more volumes in them impossible.
TreasurcSs Cash Account for 1886.
t i w
eo (M
^H C<1 12 00
iON 00
H W i— i
O O «3
HH
o K
H
O
co H
w <
Ph P
«1
co H
h- i
O
oo
00
Ph
w
o
o
o
EH
>h Ph «5
1-9
O Ph
Ph
Ph
8-1 1
B S-f
3 5 ?'
CD
2 J P3 -g to fcc-C; bB-p j S o)
9 .9 » fl 00 O
Ph.S -2 2 o £ M r^i OPh ^PPPhOPuPP
|
pq |
||
|
o |
cc o |
|
|
KS |
c o |
|
|
Iffl |
5 <>< |
co
w
o
Ph
• 03
GO.S %
C) "O G<1
ih
2 S 2
Q 33 3
o a o
<U O T?
O X S
§M Vh s
rt» 2 !» >>H-> o
pqp30i-q
„ - . «fl
■ 2 M -*
a _o
HP
a
o
Q
•S 5 o
H UJ <; "
M
8 OTHER SOCIETIES.
Chaucer, founded by Dr. Furnivall in 1868, to print all the best Chaucer MSS., &c. Editor in Chief, F. J. FurnivalL Hon. Sec. W. A. Dalziel, 67, Victoria Road, Finsbury Park, N. Subscription, Two Guineas a year.
Earbj English Tcxt, founded by Dr. Furnivall in 1864, to print all Early Knglish literary MSS. Director, F. J. Furnivall. Hon. Sec. W. A. Dalziel, 67, Victoria Road, 1'insbury Park, N. One (Juinea a year for the Original Series of Prints of MSS. only, and One Guinea for the Extra Series of priuts from MSS. or black-letters of Texts beforc printed.
New Shakspere, founded by Dr. Furnivall in 1873, to promote the intelligent study of Shakspere, and to print his Works in their original Spelling, with illustrative Treatises. Prcsident, Robert Browning. Director, F. J. Furnivall. Hon. Sec. K. Grahame, 65, Chelsea Gardens, Chelsea Bridge Road, London, S.W. Subscrip- tion, One Guinea a year.
BaUad, founded by Dr. Furnivall in 1868, to print all early English MS. Ballads, and reprint the Roxburghe, Bagford, and otlier collections of printed Ballads. Editor in Chief, The Rev. J. W. Ebsworth, M.A., F.S.A. Hon. Sec. W. A. Dalziel, 67, Victoria Road, London, N. Subscription, £1 1*. a year.
Shelley, founded by Dr. Furnivall in Dec. 1885, to promote the study of Shelley's Works, reprint his original editions, and procure the acting of his Cenci and Hellas. Chairman of Committee, W. M. llossetti. Hon. Sec. J. Stanley Little, 155a, Great Portland Street, London, W. Subscription, One Guinea a year.
Browning, founded in July, 1881, by Dr. Furnivall and Miss E. H. Hickey, to further the study of Robert Browning's poems, and to print papers on them and Illustrations of them. Subscription, One Guinea a year. President, F. J. FurnivalL Ilon. Sec. W. B. Slater, 249, Camden Road, London, N.
Philological, founded in 1842, to investigate the Structure, Affinities, and the History of Languages. Hon. Sec. F. J. Fumivall, 3, St. George's Square, Primrose Hill, London, N. W. One Guinea entrance, and one a year. Parts L, II., and III. of the Society's English Dictionary, for which material has been collecting for 28 years, have been lately issued, edited by Dr. J. A. H. Murray, and publisht by the Clarendon Press, Oxford.
Wagner, to promote the study of his Musical and other works, and the performance of his Operas at Bayreuth. Hon. Sec. for Englaud, B. L. Mosely, 55, Tavistock Square, Londou, W.C. Subscription. Ten Shillings a year.
Shakspere Quarto Facsimiles, lOs. Gd. each, or 6-s. if the whole series of forty-two is taken, edited by F. J. Furnivall, Prof Dowden, Mr. P. A. Daniel, Mr. H. A. Evans, Mr. Arthur Symons, Mr. T. Tyler, and other Shakspere scholars. B. Quaritch, 1 5, Piccadilly, London, W. (Thirty Facsimiles have been published, and ten more will be ready soon. The Series will be completed in 1887.)