//íto«o 6loJk*4i-Z^

LEBOR NA HUIDRE

LEBOR NA HU1DRE

BOOK OF THE DUN COW

EDITED BY R. I. BEST and OSBORN BERGIN

PUBLISHED FOR THE

ROYAL IRISH ACADEMY

DUBLIN HODGES, FIGGIS, & CO.

LONDON: WILLIAMS & NOKGATE 1929

PREFACE

The lithographic Facsimile of Lebor na Huidre executed by Joseph O'Longan, and published by the Royal Irish Academy in 1870, having been out of print for many years, the Council decided in 192 1 to issue under our joint editorship a new edition of the ms., to be printed in Roman characters, in which the different hands, more especially the numerous interpolations to which atten- tion had recently been drawn, and which gave a new character to the ms., should be distinguished by different founts of type. The aim of the present edition is to provide not a critical text so many of the tracts being defective owing to lacunae in the volume but rather an accurate transcript, which will supplement the ' Fac- simile ' and present the evidence of the ms. in a more convenient form.

Some apology is necessary for the long delay that has ensued since the work was taken in hands. The task of editing, owing largely to difficulties of interpre- tation, proved more arduous and exacting than had been anticipated. The entire work, both in ms. and in proof, was collated more than once with the original by both editors, and frequent revision of the text took place. The final comparison was with the ' Facsimile,' when a number of inadmissible readings of the facsimilist, which had before been overlooked, were noted, together with

vi PREFACE

certain inconsistencies of our own, indicated in the Introduction. We hope that it may not be found necessary to add considerably to the list of Corrigenda, which in works such as this is almost inevitable.

We desire here to express our appreciation of the skilful manner in which the University Press has seconded our efforts in the execution of this compli- cated work, so long in the press.

R. I. B. O. J. B.

Dublin, 10th February, 1929.

CONTENTS

List of Abbreviations for

works cited

viii

Introduction .

ix

Sex Aetates Mundi

I

Lebor Bretnach

7

Amra Choluim Chille

ii

Seel Tuain meic Cairill

42

Brón Flatha Nime

47

Mesca Ulad

50

Táin Dartada

54

Táin Flidnis

55

Immram Curaig Maíle Dúin

58

Fís Adomnán

67

Scéla Laí Biátha

77

Scéla na Esérgi

82

Aided Nath í

90

Aided Echach meic Maíreda

95

Fotha Catha Cnucha

. IOI

Serglige Con Culainn

. 104

Senchas na Relec

. 127

Genemain Aeda Sláne .

*33

Tucait Indarba na nDésse

U7

Táin Cúailnge

. 142

Togail Bruidne Derga

. 207

Fled Bricrend

. 246

Siaburcharpat Con Culaind

278

Cath Cairnd Chonaill

. 288

Comthoth Lóegairi

. 293

Fástini Airt meic Cuind .

. 296

Echtra Condla Cbaím

3°2

Cethri Arda in Domain .

305

Imram Brain meic Febail

306

Tochmarc Emere

307

•Compert Con Culaind

. 320

Tochmarc Etaíne

.

323

CONTENTS

Compert Mongán

Mongán 7 Aided Fothaid Airgd

Scél Mongán

Tucait Baile Mongán

Cind Erred Ulad

Corrigenda

ig

PAGE

333 334 336 337 338

339

PLATES

I. Táin Cúailnge, p. 55 II. do. p. 73

LIST OF ABBREVIATIONS FOR WORKS, &c, CITED

BB. = Book of Ballymote. Facsimile, 1887.

Brit. Mus. = British Museum.

Eg. = Egerton MSS. in British Museum.

FM. = Annals of the Four Masters.

Hail. = Harleian MSS.

LB. = Lebar Brecc. Facsimile, 1876.

Lc. = BookofLecan, R.I. A.

LH. = Liber Hymnorum.

LL. = Lebar Laigen, i.e. Book of Leinster. Facsimile, ii

LU. = Lebor na Huidre.

R.I. A. = Royal Irish Academy.

Rawl. = Rawlinson MSS. in Bodleian Library.

RC. = Revue Celtique.

T.C.D. = Trinity College, Dublin.

Y., YBL. = Yellow Book of Lecan. Facsimile, 1896.

ZCP. = Zeilschrift fur celtische Philolog-ie.

INTRODUCTION

THE manuscript volume known as Lebor na Huidre or Book of the Dun, so named presumably from the hide of a famous dun cow of St. Ciarán of Clonmacnois, has been in the possession of the Royal Irish Academy since 1844, when it was acquired by purchase along with a number of other MSS., 212 in all, from Messrs. Hodges & Smith of College Green. This collection had been in course of formation for many years, and was offered to the Academy in February, 1843, for a sum much below its market value, namely 1200 guineas, in order that the manuscripts might be retained in the country. Towards this the Government of the day contributed £600, Lord Adare raised ,£300, the Academy contributed £200, and private subscribers the remainder. The Catalogue of the collection, known as the Hodges & Smith collection, was compiled by Eugene O'Curry. It fills three large folio volumes, and Lebor 11a Huidre is No. 226 in the collection. Its press mark is now 23 E 25. In whose keeping this venerable manuscript was before it passed into the custody of Messrs. Hodges & Smith, is now unknown. It was in their hands at all events in 1837, when it was cited by Petrie in his famous essay on the History and Antiquities of Tara Hill (R.I. A. Trans. XVIII., 1837).

Of its past history little is known beyond what is recorded in the two precatory entries in the book itself (p. 37b ; infra p. 89). In the former, made in A.D. 1345, the compilation of the book is ascribed to Mael Muire son of Célechar, whose probaiio pennae occurs on the upper margins of p. 55, where it is only partly legible : Probatio pennae Mail Muri m^zc m^z'c Cuind [na mbocht] j1 and of p. 70: Prfbatio pennae Mail Muri inso.

1 illegible.

x INTRODUCTION

The two entries in question have been translated and interpreted by O'Curry in his MS. Materials of Ancient Irish History, p. 182 ff., and again in his Catalogue, reprinted in the Introduction to the Facsimile. It may be convenient, however, to give at this point a fresh rendering of them, and to recapitu- late their contents.

I. "A prayer for Mael M 11 ire son of Célechar, grandson of Conn na mBocht, who copied and searched out this book from various books. A prayer for Domnall1 son of Muirchertach son •of Domnall son of Tadg son of Brian son of Aindrias son of Brian Luignech son of Toirrdelbach Mór. It is this Domnall who ordered the restoration2 by Sigraid O Cuirrndin3 [of the work] of that same person by whom this beautiful book was written. And which is best for us, to send our blessing to the owner of this book by human lips or to leave it with him ? And it is a week from to-day to Easter Saturday, and a week from yesterday to Good Friday, and there are two golden Fridays therein, i.e. Friday of the Festival of Mary4 and Good Friday, and that is a great marvel to certain scholars."

II. "A prayer for Aed Ruad son of Niall Garb O'Donnell who carried off this book by force from the Connachtmen, and the Leabar Gearr along with it, after they had been absent from us from the time of Cathal Og O'Conor to that of Ruaidri son •of Brian [O'Conor], and ten lords were over Cairbre in the interval. And in the time of Conchobar5 son of Aed O'Donnell

1 He died in the Castle of Sligo, a week before Christmas, 1395. FM.

The retracing or re-inking of faded letters is quite common in Irish MSS. The expressions used by the scribe of Laud Misc. 610 (Bodl.), entrusted with the task of renovating that MS. are, athscribad na liter, ' the re-writing of the letters, fol. 24 d ; lesugad an Ubhair, 'the restoring of the book,' fol. 47/; culaid athnuaigthi, 'implement of renovation,' fol. 257'. See Plummer's Colophons and Marginalia of Irish Scribes, 1926, p. 85 (British Academy Proc).

This and the following entry have themselves been retraced, the former so skilfully that it is only through minute portions of letters here and there having escaped the process, that one can recognize it. In the second Orait, which overflows into the lower margin, the retracing is more obvious. Consequently a second renovator has been at work at some later period.

3 Sidhradh 6 Cuirnin, a learned poet and ollav of Breifne, died 1347. FM.

4 The festival of the Annunciation referred to here, coincided with Good Friday on March 25th, 1345, which furnishes the date of the entry. Cp. Facsimile, p. xi.

5 He succeeded his father in 1333, and was slain by his brother Niall in his own ^fortress at Murbach in 1342. FM.

INTRODUCTION xi

they were taken to the West, and in this manner they were taken, i.e. the Leabar Gearr1 in ransom for O'Doherty2 and Leabar na Huidre going in ransom for the son of O'DonnelTs ollav of history, it being taken by Cathal as a pledge for him from Cenél Conaill . . .3 from Conchobar to Aed."4

From the above entries it would appear that Lebor na Huidre was carried from Donegal into Connacht during the reign of Conchobar son of Aed O'Donnell, that is between 1333 and 1342; that it remained there until 1470, when it was brought back to Donegal after a successful expedition by Aed Ruad, son of Niall Garb O'Donnell. Further, that in 1345, shortly after its transfer to Connacht, the writing which was then much faded, was renovated or re-inked by Sigraid Cuirrndin, a poet of Bréifne, who died in 1347. It was thus upwards of 130 years in Connacht.

That the book was still in Donegal in 1631, when the O'Clerys and their associates were at work in the Franciscan Convent there, is evident from the references to it in their various compilations: (1) Martyrology of Donegal (1630) under Sep. 23 ; (2) Lebar Gabála (1631) preface, where it is described as written at Clonmacnois in the time of St. Ciarán ; (3J in their Annals of the Kingdom of Ireland, under A.D. 266 (Stowe copy). Further Lughaidh O'Clery is said by Mac Fir Bhisigh

1 Cp. the reference to the Lebar Gearr or Short Book in Aided Nath I, p. 94, in a passage interpolated by H, 1. 2922, and also found in YBL., where it is cited as one •of the sources, formerly in Monasterboice, afterwards stolen by a student and taken over sea, since when it was never heard of.

2 Captured at Ballyshannon in 1359. FM.

3 Something evidently omitted here, as fris sin gives no sense.

4 A.D. 1470. Caislen Sliccigh do ghabháil la Hua nDomhnaill for Domhnall mac Eoghain Ui Conchobhair iar mbeith athaidh fhoda i n-iomsuidhe fair, 7 a breath fein dfághail do chomhtoibh d'Ua Domhnaill don chur sin la taobh umhla, 7 •cios chána o Iochtar Connacht. don chur sin doradadh an Leabhar Gearr, 7 Leabhar na Huidhri, 7 cathaoireacha Domhnaill Óicc ruccadh siar re linn Sheaain mic Conchobhair mic Aodha mic Domhnaill Oicc Ui Domhnaill. FM.

"The Castle of Sligo was taken by O'Donnell from Domnall, sonofEoghan O'Conor, after having been besieged for a long time. And O'Donnell obtained his own judgment and awards on that occasion, including submission and tribute from Lower Connacht. It was on that occasion were given to him the Lebar Gearr and Lebar na Huidre, and the chairs of Domnall Óg which had been taken to the West in the time of Seaán son of Conchobar son of Aed son of Domnall ■Óg O'Donnell."

xii INTRODUCTION

in his Book of Genealogies to have transcribed the whole or a part of Lebor na Huidre. Colgan refers to it in his Acta Sanctorum, 1645, and Keating in his History fed. Comyn,. I, P. 78).

How long it continued to remain in Donegal, and what were its subsequent wanderings until acquired by Messrs. Hodges & Smith, we have no means of knowing.

Mael Muire, with whose name it is associated as the principal scribe, was slain by marauders in 1106 in the middle of the Daimhliag of Clonmacnois, according to the Annals of the Four Masters, and this is the only mention of him apart from the Book itself: Maolmuire mac mic Cuind na mbocht do mharbhadh ar lar doimhliacc Cluana mic Nóis la haois aidhmhillte. His family had been settled at Clonmacnois for many generations, his direct ancestors occupying high positions in learned and ecclesiastical circles. Heinrich Zimmer has traced them back through the Annals in his notable study, " Ueber den compilatorischen charakter der irischen sagentexte im sogenannten Lebor na Huidre" (Zeitschr. f. vergl. Sprach- forschung xxviii, 671 ff.). Mael Muire, was the son of Célechar, presumably Célechar Mugdornach, bishop of Clonmacnois, who died in 1067. His grandfather at all events was Conn na mbocht, so called because of his liberality to the poor. He was head of the Céli and anchorite of Clonmacnois. He died in 1059. His father was Joseph, anmchara or confessor of Clonmacnois, d. 1022, son of Dunchad, bishop of Clonmacnois, d- 953, son of Egertach, airchinnech or superior of Ecclais Becr d. 893, grandson of Eogan, anchorite of Clonmacnois, d. 845, son of Aedagán. abbot of Louth, d. 834, son of Torbach, scribe, lector, and abbot of Armagh, d. 807. son of Gorman, comarba or successor of Mochta of Louth, d. 753, when on a pilgrimage at Clonmacnois. A still earlier Gorman of the Mugdornai also died there in 610, when on a pilgrimage, and he too, according to the Annals of Clonmacnois, was an ancestor of Mael Muire. As Zimmer truly observes, Mael Muire, doubly connected by his ancestry with Armagh and Clonmacnois, was in the line of a great tradition.

It is strange that a volume of such importance should not have been mentioned in its turn as a source in any other

INTRODUCTION xiii

medieval Irish manuscript, like those famous books cited in it Lebar Dromma Snechta, Lebar Buide Sláni, etc.

The only other marks of former possession are on p. 2"jb marg. sup. Misi uitt o Flait[ ], probably Flaithbhertaigh ; Misi uill[ V

Description,— In its present state Lebor na Huidre is little more than a fragment, consisting of 67 leaves of vellum, of varying quality, and averaging eleven inches in height by eight in breadth : three shorter leaves have been intercalated. When the volume was bound and repaired in 188 1, the gatherings were taken asunder, the leaves separated from their conjugates and laid down singly on parchment mounts, so that it is no longer possible to determine their relations to one another, or the number and make-up of the various gatherings or quires. To attempt this now, the volume would have to be taken asunder, the leaves dismounted, and repieced where possible.

The leaves, with a few exceptions, are foliated on the recto, in the centre of the lower margin, by means of the letters of the alphabet, the last three leaves in a series after s, terminating 7, e|'c, wnen.1

In addition to this earlier foliation there is a later one in Arabic numerals on the recto of each leaf, in the middle of the upper margin, made in the late sixteenth or early seven- teenth century.2 Finally there is a modern pagination, made for the purpose of the lithographic Facsimile of 1870. As all subsequent references to the MS. in Irish studies have been to this pagination, it has been adopted in the present edition for the sake of convenience.

Scribes. Lebor na Huidre, as we have seen, has traditionally been regarded as the compilation of Mael Muire. In its present condition, however, apart from certain scholia and adscripts, it is the work of three quite distinct hands, here denoted A, the first scribe, M = Mael Muire, and H, an interpolator.

1 On the lower margins of the Irish codex Ambrosianus C 301 (= Ml. glosses) there is an alphabetic foliation which, to judge from photographic prints, appears to follow sections; these are of varying length, and their sequence is marked by majuscules : e.g., & a-1 ; £ A-n, etc. Only one section, (jo], is foliated to the end, and the first three, [A], b, C, are not foliated at all. This foliation, which is seemingly in the 9th-cent. text hand, has not attracted attention hitherto.

2 This is omitted in the Facsimile.

xiv INTRODUCTION

J. O'Beirne Crowe, who had transcribed the greater part of the MS., and had edited and translated several texts from it, in the introduction to his edition of Siaburcharpat Con Culaind (Journ. of the R. Hist, and Archaeol. Assocn. of Ireland, 4 Ser., vol. I, p. 372 f., 1 871) drew attention to the occurrence of this third hand in that particular tract, and elsewhere in the MS. ; but he supposed it to be that of a fellow-worker of Mael Muire, and his observation, which was made quite casually for the purpose of exposing a faulty reading, escaped the notice of subsequent investigators.1

It was not until recent years that the true role of this third hand as an interpolator was made known, and the first hand distinguished. See R. I. Best, Notes on the Script of Lebor na Huidre (Eriu VI, 161 ff., 191 2) from which the account that follows is adapted, and which should be referred to for further details and illustrations of the interpolated passages.

A. The book was begun by A, who was the best penman, if not the most accurate copyist. He also began to transcribe the Fís Adamnán and the Táin, when the pen was taken up by Mael Muire. How much more A transcribed we cannot tell, so many leaves are now lost. It is a careful well-formed book hand, the strokes firmly drawn, those extending below the line tapering to a point (pi. I). The letters are more uniform in height, maintaining a more even level than either of the other hands. The distinguishing feature of this hand is the hooked open a, more familiar as a capital, but here used in preference to the small open a, which however also occurs. This hooked a is used in the same manner in other manuscripts of the period, the Trinity College Liber Hymnorum, for example.2 The second marked peculiarity of A is the tall e, which occurs in two forms, having a slight droop at the top, but free of the following letter, and also occasionally looped and touching the following letter. This is quite a common feature in Irish hands, but in this MS. the double formation is peculiar to this hand only. Similarly in sr. sf, ss, etc., the first s when it rises above the line is not joined to the succeeding letter. Character- istic is tall e followed by z, in ein, where the «-stroke is under

1 See Best, Paloeographical Notes, Eriu Viu, 117 ff. '-' Cp. also Raw). B. 502, Facs. pp. 13^3, i8a22, 70»!.

INTRODUCTION xv

the loop of e, and over the i\ a\\\ the compendium for ar is better drawn than in the other hands, where it has a tendency to rise above the line. Note in si, how the i subscript is ligatured to the shaft of s, giving the latter almost the appearance of h; and the mark of aspiration curled up at the end, also the pronounced upward curl to the cross bar of/ in the symbol for (uel), and the drooping character of s. Again, the compendium for fri, where the hooked character above the /is more upright than in either M or H. The 2-shaped r so common in the other hands, after o, b, d, is only used by A two or three times. The large ornamental initials are elaborate and well formed. Contractions are not so numerous as in the other hands, and h is more frequently written out. It is an elegant, somewhat formal hand, uniformly good.

M. = Mael Muire. This is a graceful more pointed hand, not so regular as the former (pi. II). The letters have a tendency to lean back, as if the writer held his pen sideways, which gives a somewhat broken, but at the same time not unpleasing appear- ance to the writing. It is a beautiful and refined hand, easy to distinguish. Occasionally it appears slightly larger and heavier, not unlike that of H, due to retracing, but it is always careful and good. Its distinguishing characteristic is that the tall e is invariably looped over and joined to the succeeding letter,1 similarly s when raised above the line, in ss, s/, etc. ; si is rarely ligatured, the subscript i being thrown well out from the shaft of the i", but in the early pages it is straight, dropping below the line. Observe the 2-shaped r, how it drops gracefully below the line, often with a slight upward curl, contrasting with the same letter in the other hands, generally short. The shafts of s, r, f, are as a rule long, finishing in a delicate hair-stroke. M uses once for de, c with a tongue at the top. The accents are clearly and finely marked, very characteristic in this hand. The large ornamental initials are well drawn like those of A. This is the hand of the probatio pennae (pis. I, II) and accord- ingly Mael Muire's.2

1 This letter is frequently opened out at the top by the re tracer so as to resemble that of H.

3 Mael Muire evidently took up the pen from A at p. 55, and began to transcribe at col. b 1. 34, afterwards effaced by H, together with lines 1-12 on the following page. Hence the probatio pennae of M on this page, his corrections, and also the title, which is in his hand.

xvi INTRODUCTION

H or the interpolator. As it is the hand that transcribed the Homilies (p. 31-37) it is denoted by H (pi. lb 34-end ; lib 32-end.) This hand exhibits much greater variety than either of the preceding, is liable to deteriorate, and ranges from a neat and careful script to an untidy scrawl. In general it is a plain sloping hand, somewhat stiff and irregular, the strokes usually terminating squarely as if made by a broad pen. It has none of the delicacy and lightness of M. Its distinguishing characteristic is again the tall e, which unlike that of M is never looped but always open, and clear of the fullow'ng letter. Precisely the same treatment is observed in s when rising above the line, e.g., in ss, sf, sr, sp, etc. The small round head of/" is characteristic, and the g is rather square. In the Homilies, where a large amount of matter is compressed into a page, the writing is small and cramped : the stumpy appearance of si and the short tails of r and s will not fail to strike the eye. Elsewhere the writing is larger, in one place upright and carefully formed (p. 21, cp. Eriu VI, pi. VIb), inclining to the round, in another angular and approximating to M (p. 26; ib. pi. Via), but always, with the tall e open. Again, rough and untidy [p. 42; ib. pi. Vila), rapid and spread out (p. 105; ib. pi. Vile), as if the object were to make a certain amount of matter extend to the end of the column. Occasionally the style is more free, seeming almost to borrow some of the features of M (p. 1 10 ; ib. pi. Vllf). Note also ci, the i subscript and drawn round, a favourite form with H, also used by A, but only sparingly by M (p. 34; ib. Ilia 20). The capitals and large ornamental letters are with one or two exceptions more rudely drawn than those of A or M.

Interpolator. The intervention of H is throughout rude and violent. Not only single words and lines, but whole columns and pages have been erased by him, and leaves intercalated, to make way for the particular recensions which he favoured. He set to work with great determination and, it must be said, with no small interest in the texts. The membrane of many leaves has been rubbed down into holes, and is exceedingly fragile in places. Even the three shorter leaves intercalated appear to have been cut down, scraped, and prepared for his purpose.1

1 For instance, on p. 123 traces of the former text, elo. are clearly visible on the outer rim.

INTRODUCTION xvii

In the so-called Annals of Tigernach, a MS. of the end of the eleventh century, now bound up at the beginning of Rawl. B. 502 (Facs. ed., 1909), the hand of H appears again as an interpolator (see R. I. Best, Palaeographical Notes, Ériu VII., 114 ff.). His association with what are evidently two Clonmacnois manuscripts, for Tigernach, who died in 1088, was abbot of Clonmacnois, would point to his having been a member of that community. The interpolations in our MS. were thus in all likelihood made before it was removed to Donegal prior to the fourteenth century. During its stay there and in Connacht, Lebor na Huidre, as we have seen, was treated as an object of veneration, and suffered no alterations in its text. Indeed the statement on p. 39^19, as to the whereabouts of its companion in exile, the Leabar Gearr, being unknown, was permitted to remain unaltered, notwithstanding that the two precious volumes were together for a century or two, if not longer. The remarkable thing is that Sigraid Ó Cuirrndin, who wrote his Orait on the blank space of a page which had been rewritten by H, and abraded to the point of perforation, should have failed to observe that this beautiful book (sciamhiebhar), as he admiringly calls it, was only partly the work of Mael Muire. And it is hardly to be supposed that the interpolations of H were confined to the portion that has come down to us. Further, Sigraid's phrase ro scritt a lebraib egsamlaib must refer to the sources mentioned in the MS., all with one exception (133 a 25) occurring in the interpolated passages of H.

The script of H contains no elements so markedly different from the other two hands as would enable one to assign a later date to it on purely palaeographical grounds. He indulges more frequently in abbreviation and in dropped letters, particularly where space was for him a valuable consideration. From his having utilised certain recensions which are not earlier than the beginning of the thirteenth century, Thurneysen is inclined to place him in that century (Die irisclie Helden- und Kdnigsage, p. 31). And it may well be so. His hand has much in common with that of the Book of Leinster scribe (late twelfth century), when not at his best, and that of the scribe who wrote the entry for 1272 in Rawl. B. 503 (Annals of Inisfallen). We are not disposed, however, to put it later than

b

xviii INTRODUCTION

the thirteenth century. The question arises here as to the period of the earlier alphabetic foliation. When did it take place? Are the letters on the interpolated leaves in the hand of H? According to Prou (Manuel de paléographie, p. 25), manuscripts were not foliated prior to the thirteenth century. Reusens, however, states that foliation is as old as the twelfth century {Elements de paléographie, p. 460). The foliation of Irish manuscripts in mediaeval times is so rare that this and the Milan codex already referred to are the only instances we know of.

The letters vary in size, being sometimes quite small. The ink, where not re-touched, has faded to a pale black or greyish hue, not the brown tint of the text where it has escaped retrac- ing. It is very difficult to give an opinion on isolated letters, and the only words occurring are eyz (thrice) and &meti (twice). They are in all instances faded. We hesitate to pronounce on their age, beyond that in form they are not inconsistent with even the twelfth- and thirteenth-century hands of the Book of Leinster and Rawlinson B. 503 (Annals of Inisfallen) and the fourteenth-century hand of Rawl. B. 488 (Annals of Tigernach). A strong presumption that the foliation took place prior to the interpolations would appear to be furnished by the signatures on ff. 75 and 76 (= pp. 115, 117). These two leaves intercalated by H, take the place of a single leaf by M, which when erased by H was found insufficient to contain the new matter he wished to insert. Now the leaves preceding and following, which are by M, are signed |\ and c, while the signatures on the two intervening leaves are both ]', which had to be repeated. Again, by fol. 25 (= p. 21), which is formed by the repiecing of two columns, the first (recto and verso) by M, the second by H ; the signature eyr is at the foot of M's column, but underneath is still traceable an earlier signature 5 (both signatures omitted in the Facsimile), which is further evidence that the foliation preceded the interpolation.

The foliation, for the most part, seems to be the work of a single hand, and, to judge by the signature y on p. 31, in which the cross-stroke traverses the shaft, not of one of those occurring elsewhere in the volume. At least it is not possible to state positively whether the signatures on the leaves erased or intercalated by H are by him or the original foliator. It may

INTRODUCTION xix

well be that the foliation took place at the time H set to work, and that the leaves interpolated by him were re-foliated shortly afterwards by the original foliator.1

The following conspectus of the interpolations of H may be useful in conjunction with the text ; the interlinear glosses in his hand are not included : p. 4a 11, p. 9 (marg. sup.) ; p. 16 (entire); p. 21 col. b (and marg. inf.), 22 col. a ; p. 25-26 (entire); p. 31^34 to end; pp. 33~34, 35~36 (entire), 37, col. a and b 1-20 ; p. 38 (marg. sup.) and col. b 13 ; p. 39-46 (entire); p. 47a 1-18, b 17, 19-21, 24-33; p. 48« 42, 45, £6, 11 to end; p. 49<* 1- 16 ; p. 50« 23 ; p. 51« 42-44, b 1, 19, 44 ; p. 52^ 10, 12, 30 ; p. 53^ 33, 42, b 6 ; p. 54a i-io, 45-49, b 1-3 ! P- 55^ 32-44; p. 56^7 i-io; p. 58« 3-5; p. 59<? 28; p. 60b 21 ; p. 61b 43; p. 62a 14, b 33 ; p. 63/; 29, 30, 34-37 ; p. 64b 6 ; p. 6$a 2$> 28-30, b 24 (marg.); p. 69*7 3 (inter col.); p. 70^ 32-47; p. 71-72 (entire) ; p. 73^ 36 (inter col.) ; p. 74^ 19, 38-46 ; p. 75-76 (entire) ; p. 77a 26 ; p. 78« 32-34 ; p. 7gb 7 ; p. 81« 44, b 1, 37 (maig.) ; p. 82^ 23-44 ; p. 84b 20, 34 ; p. 87-89 (marg. sup.) ; p. 90« 5, 30 ; p. g\b 17 ; p. 93-94 (entire) ; p. 95^ 1-5 ; p. g6a 5 ; p. g8a 43, b 1-2, 19-21, 23 ; p. gga 40 ; p. 103, 104 (entire) ; p. 105 col. a ; p. 108« 36-38, 42-46, b 109-110; p. 114^ 42 ; p. 115-118 (entire); p. 116 (marg. stip.); p. 121b 19 (marg.), 26, 38; p. 122« 33 ; pp. 123-24, 125-26, 127 (entire); p. 128« I, b 1, 25 to end of col.

Marginal additions by later hands occur on 69 marg. inf. ; 74b marg. inf. ; 82a marg. sup. (illeg.) ; 8^ marg. inf. and p. iga marg. inf., die (om. Facs.).

The various foliations, the distribution of the hands, and the extent of the interpolations and lacunae will readily be apprehended by a glance at the following table. It will be observed that the present order of the leaves corresponds, with a few exceptions towards the end, to what it was in the seventeenth century. An asterisk indicates a lacuna, and square brackets [ ] that a tract is defective at either end, or both, as the case may be :

1 It should' be noted that while v is used for u on fol. 31, both u and v occur in succession on fols. 56, 57, v again on fol. 79, out of place. These two letters, which are not alphabetically distinct in Irish, are used here, once at least, as mere letter forms. On the other hand_y has been discarded.

b2

INTRODUCTION

17 th

Present

Signature

Century foliation

pagin- ation

Hand

Contents

*A lost

•1

[Sex aetates mundi]

b1

2

1-2

A

*c-p lost

*3-6

5

7

3-4

A

[ ] Lebor Bretnach

h

8

5-6

A

AmraCholuimChille

M

9

7-8

A

n

k

[10]

9-10

A

n

I

11

11-12

A

m

12

13-14.

A

n

*n /<?.tf

*13

o

14

15-16

A, H p. 16

Colum Cille cc. 15a 34, Seel Tuain m. Cairill [ ]

*p-n /<w/

*15-17

r

18

11-18

M

[ ] brón flatha nime

*c-x lost

* 19-22

Z1

23J

19-20

M

[ ] Mesca Ulad. 20b 32, Táin Dar- tada [ ]

*7 /<w*

*24

ef colder 51

[25]

21-22

Mp. 21a,22b, H 21b, 22a

[ ] Táin Flidais. 22a31, Immram CuraigMaíle Dúin

* Mil en lost

A

26

23-24

M

n

b

27

25-26

H

» [ 1

* c lost

*28

*T) /W/

*29

* e-p /itf/

c

802

27-28

A. p. 27ftl-10 M

Fís Adomnán

V

31

29-30

M

X

322

31-32

M,Hp. 31b34

31b34, Scéla Lai Brátha

z

33?

33-31/.

H

34a24, Scéla na Esérgi

7

34

35-36

H

f}

epc

35

37-38

H, M p. 38,

marg. sup. H

37b Orait 38a, Aided Nath Í.

- illeg. ; so O' Curry.

NTRODUCTION

17th

Present

Signature

Century foliation

pagin- ation

Hand

Contents

^men

36

39-40

H

39a22 Aided Echach

a

37

&1-&

H

41»9 Fotha Catha Cnucha

b

38

43-44

H

Serglige Con Culainn

c

3[9]

45-46

H

T>

40

47-48

M Interpol. H

[e]

41

49-50

M

50b15 Senchas na Relec

y

42

51-52

M

52a12 Genemain

5

43

53-54

M

Áeda Sláne. 53a33 Tucait innarba na nDésse [ ]

*h lost

*44

n

1

45

55-56

A interpol.

Táin Cúailnge

M, H

k

46

57-58

M interpol. H

,,

w

[47]

59-60

M

111

48

61-62

M

n

49

63-64

M

o

50

65-66

M

V

51

67-68

M

q

52

69-70

M interpol. H

,,

r

53

71-72

H

r

54

73-74

M interpol. H

c

55

75-76

H

11

56

77-78

M interpol. H

V

57

79-80

M

H

w

58

81-82

M interpol. H

n []

*Z-X /iW/

w

59

83-84

M

] Togail Bruidne Derga

7

60

85-86

M

epc

61

87-88

M

Amen

62

89-90

M

,,

a

63

91-92

M

n

b

64

93-94

H

c

65

95-96

M interpol. H

•o

66

97-98

M

,,

e

67

99-100

M

99b Fled Bricrend

F

68

101-02

M

5

69

103-04

H

INTRODUCTION

1 7th

Present

Signature

Century foliation

pagin- ation

Hand

Contents

h

70

105-06

H, M

M p. 106

99b Fled Bricrend

1

[71]

107-08

M p. 107 H p. 108b

»

k

72

109-10

H

t

73

111-12

M

» []

*m-q lost

V

74

113-U

M

Siaburcharpat Con Culaind

r

75

115-16

H

do concl. 115b18. Cath Cairnd Chonaill

r

76

117-18

H

117b20 Comthoth Lóegairi

c

77

119-20

M

Fástini Airt meic Cuind. 120a3 Echtra Condlai 120b27Cethriarda in domain [

*u lost

X

78

121-22

M

[ ] end of Immram Brain. 121a25 Tochmarc Emere

V

* r,

79

123-24.

H

z

[]

84

125-26

H

"

80

127-28

H

128a Compert Con

p. 128 M,

Culaind [ ]

interpol. H

[ ] lost

m (?)

129-30

M

[ ] Tochmarc Étaíne. 129b20 another version ; 130b19a third story

H

-131-32-

M

);

-133-3U-

M

[ ] end of [Compert

Mongán]. 133a25

Mongan 'Find.

134a12 Seel Mon-

gan. 134b9Tucait

Baile Mongán.

134b36 Cind erred

Ulad [ ]

INTRODUCTION xxiii

As the volume now stands it will be seen that A contributed 16 pages, Mael Muire about 80, and the interpolations of H amount to 37 pages, most of which were no doubt originally contributed by Mael Muire.

It is evident from the foliations that a great portion of the book has been lost, at least 66 leaves 51 before the sixteenth- seventeenth century foliation, and 16 after: that is, the equivalent of the volume as it now is. And it is highly probable that leaves had disappeared when the earlier foliation took place. For instance, four leaves (c-p, 3-6) seem scarcely sufficient to contain the missing portions of the first two tracts, Sex Aetates Mundi and Lebor Bretnach. Furthermore, leaves are missing at the end of the volume.

Vellum. When not rubbed down for rescription, the vellum, as is generally the case in Irish manuscripts, is thick and ill-prepared; fols. 9 (p. 7-8), 25 (p. 21-22), and the last leaf (p. 123-4) are formed of two halves, cut asunder, and afterwards pieced together again. The upper and lower margins of fol. 9. have been trimmed. On folios 51 and 54 (pp. 67, 73) circular pieces have been inset at the lower extremity ; folio 67 (p. 99), a section has been cut across the lower part, and replaced somewhat crookedly ; folio 84 (p. 125) has been cut in half, and only a single column, recto and verso, remains, similarly the leaf paged 13 1 -2, which is worn very thin and perforated. In a number of places, to which attention is called in the footnotes to the text, some portions of leaves are lost, and others abraded into holes by the interpolator.

Ruling. The ruling is done with a hard point, the number of lines on a page varying from 34 to 49. The writing is in two columns with the exception of one short leaf intercalated by H, where it is continuous. The horizontal lines are bounded by parallel vertical lines, leaving an intercolumnar space, which like the outer margins is used for titles, and occasionally a gloss. The ruling is often very faint, and it has frequently been obliterated by abrasion.

Lists of names, etc., are written in sub-columns, within the column, in several instances bounded by vertical lines, on pp. \a, 2b, 56a, J$a, Sob, 101a, 1 \$b.

Ornament. Large ornamental initial letters, generally with

xxiv INTRODUCTION

zoomorphic terminals, occur at the beginning of tracts and elsewhere, enlivened with patches of colour, red, yellow, and purple ; large capitals are frequent, and dabs of colour are liberally applied throughout the volume. Those of H appear to have been modelled on A and M. They are somewhat similar to those in Rawl. B. 502.

Punctuation. The only punctuation used is the point which marks off a clause or sentence; it is often unnecessary, marring the sense, and it is often wanting, The close of a paragraph or tract is frequently indicated by a single point followed by a virgule, repeated several times :.,.,; or instead .<-, or .v repeated in the same way. The full point is also placed before and after certain abbreviations and symbols, e.g. .i. id est = ed ón, never written out; .7 et = ocus ; the Roman numerals .ui. ; .rh., .mc., ' mac? This is the regular practice in Irish manuscripts.

The division of words at the end of a line follows no system, nor is it marked by a stroke or hyphen. The space left over at the end of a clause is most often filled by the overflow from the following line, preceded by .//. as the custom is in Irish manuscripts ; occasionally it is filled up by a few spirals.

The separation of two words wrongly joined is occasionally marked by subscript oc, which may be of later date.

Abbreviations. The abbreviation symbols are those com- monly found in medieval manuscripts, persisting in Irish down to recent times, e.g. :

The straight or sinuous horizontal stroke directly over a letter, or attached to the shaft of b, /, h, marking the omission of the letter ?i when over a vowel, n, r, or s; over two vowels or a final letter, when it serves as a suspension mark, almost any syllable, e.g. : slua = sluaga, blia = bWadna, bli = bliadain, = each, = nach, us = usee, am = amail, ami//, sam = samaitte, math = mathair, = dano, di = d'xdiu, didu, im = immurgu, etc., similarly in constantly recurring proper names such as : Ait = Ail///, A'úello, Hér = Héretid, Hérind, Ech = Echaid, Ecbdack, etc., or phrases such as those in ' Togail Bruidne Derga.' In such instances italics mark the expansion. As a syllable symbol b = ben, ber, bir ; c = cer ; d = der ; f = for, iur,

INTRODUCTION xxv

and Ur (H) ; g = gre, ger ; I = e\, »1, «/], £<?z'l ; m = men, man ; n = non, n- = niw/ ; p = pre ; s = s^ (Lat. sed) and so «^/ also ses ; t = tor, t^r, tz'r.

> The ;;/-stroke indicating omitted in when over a vowel or m, n, and om, tan when over c, m, r, s.

«eiov small suprascript letters indicating r omitted before the vowel, generally found over c, f, g, p, t, e.g. : cm, en, c^e, gra, pri, tra, tre, etc., over / the i as a rule has the form of a pot-hook with hands A, M, occasionally also with H.

' The ur symbol, attached to t, g, often standing for the inflected form m'r.

vv The suprascript symbol for ur, ru, over m, c, u, etc.

r The mark of aspiration, = k, found over c, p, t. Over s, /, a point takes its place, originally a fitinctum delens, and occasionally used as such. The point is also frequently used to mark eclipsing n or ;;/.

o = co, con, coin.

3 = us, uis.

4 4 = ar, air, the Latin tachygram for quia, which Irish scribes came to regard as a + the r-stroke, a suprascript i being added for air

7 = ocus, Latin et, and several times indicates final et (M. H.). It is generally joined to r in the phrase 7? = et reliqua, occasionally to f (H).

p- = per in 'imper' (H).

Latin Abbreviations. The following list may be found useful :

anima ala

cetera c, in 7c ' et cetera,' 6040.

coeluvi elm, cii ' coeli.'

dico, etc. dt, dht ' dicunt,' dx ' dixit,' df ' dicitur,' dens

' dicens.'

eius 9 the usual Irish symbol, reversed 6, also ei'5.

est the 2-symbol, with dot below.

et 7

filius fls, flia ' filia.'

INTRODUCTION

hie, etc.

H ' hie,' H ' hoc/ hs ' huius.'

homo

ho

incipit

Icip

meus

mi

nisi

i n

nomen, etc.

no ' nomen,' noa ' nomina,' noat' ' nominatur.'

non

n

omnis

oi 'omni,' oium ' omnium.'

per

P

post

P

Pro

5-P

proprins

p ' proprium,' a combination of the pro and pri

symbols.

quasi

qsl

que

Q3

qui, etc.

q ' qui,' qs ' quis,' qd ' quid,' q. ' quam,' q ' qua.'

quia

%

quidam

qdam

quomodo

qmo

rerum

rr

reliqua

rt

secundum

the usual Irish symbol, y, with stroke traversing

the shaft. For the adjective the same symbol

followed by dus

sed

s

semper

smr

sic

s

sine

sn

sunt

s

species

spei 'speciei.'

tantutn

tni

uel

t

uero

u

usque

us

ut

u

INTRODUCTION xxvii

Syllable symbols :

m suprascript stroke >

n suprascript stroke

em d" ' -dem ' (in ' idem,' : eodem,' 'eiusdem').

er suprascript stroke t 'ter' (in 'Urtius,' 'speciality;-).

i ri p ' pri.

ur t" ' tur.'

us 5

Nomina sacra : Deus ds, d.

Dominus dnm ' Dominum,' d. ' Dominus.'

Capricious suspensions :

amen

am

admiratione

ad mi rat io

caritate

caritá

Emanuel

émat

hiruphin

hír

Israel

Isrt

lectione

lectio

poeta sabaoth

po,p.

s.

sapientia sanctus

sapiefi s.

testamentnm

testa

saraphzn

sará

CONTENTS.— p. I. [Sex Aetates Mundi\ A tract on the six ages of the world. A fragment only, owing to loss of a leaf at the beginning, and several at the end.

Other copies: BB. (Facs. p. 3) acephalous; Lc. f. 36^; Rawlinson B. 502 f. 41 «6 (Facs. p. 69).

Edition : Edmund Hogan S. J. : The Irish Nennius from L. na Huidre (Todd Lecture Ser. VI.), 1895, p. 1-10, text and transl., where it is confused with the tract following.

In Rawl. B. 502, which is a fuller version than the others, interspersed with poems, the tract is described as a rendering into Gaelic of the pandecht Cirine, or Pandect of Jerome (i.e. the

xxviii INTRODUCTION

Vulgate), by Dublitir úa Húathgaile, fer légind, or lector, of Glenn Uissen, who is the author of the poem Rédigdam a do nim, at the end of the tract,1 and who lived at the close of the eleventh century.

p. 3. \_Lebor Brelnach\ Historia Brittonum of Nennius. A fragment only, owing to a lacuna in the MS.

Other copies : H. 3. 17 (T CD.) p. So6b ; BB. f. 113 {Fact, p. 203) ; (part of the text in H. 2. 17 (T.C.D.) p. 172 ff.) ; Book of Hy Mane, f. (35^) 91b. In the last named it is entitled Leabur Breatnack, the secondary title adding, quam Nenius construxit Gilla Coemain ro impaí i Scotic, ' rendered into Irish.'

Editions: (i)J. H.Todd: Leabhar Breathnach. The Irish version of the Historia Britonum of Nennius. Ed. with atransl. and notes, 1848. Text of H. 3.17 with readings of BB. and Lc. ;

(2) Edmund Hogan, S.J. : op. cit, p. 10-16. Cp. H. Zimmer's Latin translation, Mommsen's Chronica Minora saec. IV-VII. vol. III., 143 ff., 1894.

Analysis and discussion : H. Zimmer : Nennius Vindicatus, 1893, p. 1 1 ff . ; and consult Best : Bibliography of Irish philology and printed Irish literature, 191 3, p- 253.

p. 5 Amra Choluim Ciiillc, ' Eulogy of St. Columba,' attributed to Dalian Forgaill. Imperfect, owing to loss of a leaf.

Other copies : Liber Hymnorum, Trin. Coll. Dublin f. 26« ; Rawlinson B. 502, f. 54a 1 (Fats. p. 95) ; YBL. col. 680 (Facs. p. 71) ; Lebar Brecc (Facs. p. 238c) imperfect: Egerton 1782 f. la (incomplete) ; Stowe C. 3. 2 (R.I.A.), (imperfect), etc.

Editions: (1) J. O'B. Crowe, Dublin.. 1871. Text from LU. with translation. Glosses omitted. (2) W. Stokes. Text of Liber Hymnorum copy, in Goidelica, 2nd ed.,p. 156-173, 1872 ;

(3) R. Atkinson : Irish Liber Hymnorum. I. II., 1898, text, transl., notes, and special glossary ; (4) Whitley Stokes : Bodleian Amra Choluimb Chille (RC xx, xxi, 1899- 1900), text, transl. and variant readings.

p. 15« 11. The prayer Colum cdid cumachtach has been ed. and transl. by Julius Pokorny : Ein altirisches Gebet zu St. Columba (ZCP. viii, 285-88, 1911).

1 Cp. Meyer, Introd. to Facsimile of Rawl. B. 502, p. iv. ; and Best, An early monastic grant in the Book of Durrow, Eriu x. 141 f.

INTRODUCTION xxix

p. i $a 34. Scél Túain maic Cairill do Fhinén Maige Bile, ' Túan son of Cairell's story to Finnén of Mag Bile' (Moville). The end is wanting owing to lacuna.

Other copies : Laud 610, f. 102a ; Ravvl. B. 512, f. gyb, and H. 3. 18 (T.C.D.). f- 38a.

Edition : Kuno Meyer. Two texts and translation, in Appendix A. to Voyage of Bran, vol. ii, 1897.

The poems, for the sake of which H interpolated p. 16, do not occur in the Rawl. and H. 3. 18 copies, which otherwise follow LU., nor in Laud, which is a different recension.

p. 17. DáBrón Flatha Niwe,'The two sorrows of the Kingdom of Heaven.' Beginning wanting, owing to lacuna.

Other copies : LL. (Facs. 280a); YBL. col. 170 (Facs. 120b 25) ; Book of Fermoy 114a ; Paris Bibl. Nat. Celt. 1, 27^.

Edition : Georges Dottin : Les deux chagrins du royaume du ciel. (RC. xxi, 349-87, i90i)Text, translation, and commen- tary.

p. iga. Mesca Ulad, ' Intoxication of the Ulstermen.' Imperfect, owing to lacuna at the beginning.

Other copies: LL. (Facs. 261b) imperfect; Edinb. MS. XL, p. 49.

Edition: W. M. Hennessy : Mesca Ulad. Text and transl. of LL. and LU. (Todd Lecture Ser. I., 1889).

Analysis and discussion by R. Thurneysen : Die irische Helden- und Konigsage, 192 1, p. 473 ff. ; Aine de Paor : The common authorship of some Book of Leinster texts (Eriu ix, 118 ff.).

p. 20b 32. Táin Dartada, ' The Cattle spoil of Dartaid.' Opening lines only, owing to lacuna.

Other copies : YBL. col. 644 {Facs. p. 53^ 34). Egerton 1782, f. 80 r\ Brit. Mus. Add. 33,993, f. 1.

Editions: Ernst Windisch : Vier klcine Táin, mit deutscher Uebersetzung (Irische Texte 2 Ser. II., 1887); R. Thurneysen: Text from B.M. Add. (Zu irischen Handschriften u. Littera- turdenkmalern. p. 90-92, 1912); A. H. Leahy: Heroic romances of Ireland, II, 1906, translation only.

Analysis and discussion by R. Thurneysen : Die irische Helden- und Konigsage, 1921, p. 303 ff.

p. 2\a. Táiu Flidais, 'The Cattle spoil of Flidais.' Opening lines wanting, owing to lacuna in MS. Interpolated.

xxx INTRODUCTION

Other copies: LL. Facs. p. 247, Egerton 1782, f. 82«; Liber Flavus, f. 26 [77] r.

Editions: (1) Ernst Windisch, op. cit.\ (2) A. H. Leahy, op. cit., translation only.

Analysis and discussion by R. Thurneysen, op. cit. Kap. 23,

P- 317 ff-

p. 22a 31. Immram Curaig Maíle Dút'n, 'Voyage of Mael Dúin's coracle.' Opening lines col. a in ras. by H, also pp. 25 and 26. Breaks off owing to lacuna in MS.

Other copies: YBL. col. 370 {Facs. p. 1); Harleian 5280 f. 1 (imperfect); Egerton 1782, f. 124-5 (fragments).

Edition: W. Stokes: The Voyage of Mael Duin (RC. ix, 447-95, 1888; x, 50-95, 265, 1889). Text and transl. from above MSS.

Analysis and discussion by H. Zimmer: Keltische Bei- tráge II. (Zeitschr. f. deutsches Alterthum xxxiii, 1 50 ff. 1889).

p. 27« Fis Adoi/mán, 'The vision of Adamnán.'

Other copies : LB. (Facs. p. 253) ; Paris Bibl. Nat. 8175.

Editions: (1) Whitley Stokes: Fis Adamnain . . . transcr. and transl. from the Book of the Dun Cow. With notes. Simla, 1870. Translation reprinted in Eraser's Magazine, vol. lxxxiii, 184-94, 1 871, and in Margaret Stokes: Three months in the Forests of France, p. 265-79; (2) Ernst Windisch: Fis Adamnáin, Die Vision des Adamnán (Irische Texte, 1880, p. 165 ff.). Text of LU. and LB. ; (31 J. Vendryes : Aislingthi Adhamnáin d'aprés le texte du manuscrit de Paris (RC. xxx, 349-83, 1909) ; (4) cp. C. S. Boswell : An Irish precursor of Dante, 190S (Grimm Library), which has a transl. of the LU. text.

p. 31^ 34. Scéla Lai Brdiha, 'Tidings of Doomsday.' Interpolation of H. No other copy known.

Editions: (1) Whitley Stokes: Tidings of Doomsday. An early Middle Irish homily. Text and transl. (RC. iv, 245-57, 479, 1880); (2) Paul Walsh. Text with vocabulary (Mil na mBeach, p. 62-8. 191 1).

p. 34# 24. Scéla 11a Esérgi, ' Tidings of the Resurrection.' Interpolation of H. No other copy known.

Editions: (1) J. O'B. Crowe: Scéla na Esérgi. A treatise on the Resurrection . . . with a literal transl., 1865 ; (2) Whitley Stokes: Tidings of the Resurrection (RC. xxv, 232-59, 1904).

INTRODUCTION xxxi

Text, transl., and glossary ; (3J Paul Walsh. Text with vocabulary (Mil na mBeach, p. 69-78, 191 1).

p. 38a. Aided Nath Í, 'The tragic death of Nath 1' The conclusion, not in BB., is interpolated by H. from another recension resembling that of YBL.

Other copies : BB. 248« 42; YBL. col. 909 {Facs. p. 191^ 13), where it is entitled Suigidud (I. Suidigud) tellaig na Cruach?ia.

Editions : Sir Samuel Ferguson : On the legend of Dathi (R.I. A. Proc. 2 Ser. II. P.L.A. 172-3, 1883), text of LU. with transl. ; (2) H. Zimmer : Auf welchem Wege kamen die Goidelen vom Kontinent nach Irland (Preuss. Akad. Abhandl., 1912, p. 42-5), part of the text of LU. with transl.

Cp. John O'Donovan : The genealogies, tribes, and customs of Hy-Fiachrach, 1844 (p. 17-27).

The concluding portion, which is an interpolation by H, is for the most part wanting in BB., but occurs in a different order in YBL. The final sentence ' Coma I senchas na relec insin, occurs only in H. This is another tract, see infra. All three copies exhibit marked differences of reading, especially in the verse portion, which point to three different recensions.

p. 39« 22. Aided Ecliach meic Malreda, ' The tragic death of Eochaid son of Mairid.' Interpolation of H.

No other copy known.

Editions : (1) J. O'Beirne Crowe: 'Ancient Lake legends of Ireland.' (R. Hist, and Archaeol. Soc. Journ., 4 Ser. 1, 94-112, 1870), text and transl.; (2) S. H. O'Grady : 'Silva Gadelica,' 1892, text and translation.

p. 41b 9. Fotha Catha Cnucha, 'The cause of the Battle of Cnucha.' Interpolation of H.

Another copy in YBL. col. 877 [Facs. ij$b).

Editions: (ij W. M. Hennessy : 'The Battle of Cnucha' (RC. ii, 86-93, 1%7Z)- Text of LU. with translation; (2) Ernst Windisch. Text of LU., in Kurzgefasste irische Grammatik, 1879.

p. 43«. Serglige Con Culaind 7 Oenét Emire, ' The sick-bed of Chulaind and the one jealousy of Emer.' The first two leaves (p. 43-46) by H, remainder by M (with interpolations). Headed in a later hand Sliclit Libair Budi Sldni, ' Version of the Yellow Book of Sláni.'

xxxii INTRODUCTION

Another copy in H. 4. 22 (T.C.D.), p. 89.

Editions: (1) Eugene O'Curry: 'The sick-bed of Cuchulainn and the only Jealousy of Eimer' (Atlantis, 1858-9). Text of LU. with transl. and facsimile ; (2) B. O'Looney : text of LU. and transl. (Facsimiles of National MSS. of Ireland, ed. J. T. Gilbert, Pt. I and II (App.), with two facsimile plates) ; (3) E. Windisch : Serglige Conculaind (Irische Texte, 1880). Text of LU. with variant readings of H. 4. 22.

Analysis and discussion : (1) H. Zimmer: Keltische Studien. 5. Ueber den compilatorischen charakter der irischen sagentexte im . . . Lebor na hUidre (Zeitschr. f. vergl. Sprachforsch. xxviii, 594-623, 1887); (2) R. Thurneysen: Die irische Helden- und Konigsage, 192 1, p. 413 ff.

p. 5o£ 15. Senchas na Relec, ' The History of Burial Places.'

Another copy in H. 3. 17 (T.C.D.), col. 73 r. In this recension some of the glosses are incorporated into the text, and there are other additions. The poem is omitted. Other copies of the poem ascribed to Cináed Ua Hartacáin are contained in the various manuscripts of the Dindslienchas, whence it has been edited and translated by E. J. Gwynn : Todd Lecture Series, vol. ix, 1906, p. 10 ff.

Edition : John O'Donovan. Text of LU. with translation (Petrie's Round Towers, R.I. A. Trans, xx, p. 98-106, 1846).

p. 52a 12. Genemain Aeda Sldne, 'Birth of Aed Sláine.' Other copies: LL. Facs. p. 145^ ; Brussels 5100-4, p. 18; Brussels 2324-40, p. 74.

Editions: (1) E. Windisch: Ein mittelirisches Kunstgedicht iiber die Geburt des Konigs Aed Sláne (K. Sachs. Gesellsch. der Wissensch. Berichte xxxvi, 1884, p. 191-243), text of LU. and LL. with translation ; (2) S. H. O'Grady : ' Silva Gadelica,' 1- 1 1, 1892, text of LU. with translation.

p. 53<2 33. Tucait innarba na nDessi i mMumain 7 Aided Chormaic, ' The cause of the expulsion of the Déssi into Munster, and the Tragic Death of Cormac' The secondary title is added by H, who has introduced various alterations in the text. Incomplete, end lost in lacuna.

Other copies: Rawl. B. 502, f. 72;' (Facs. p. 131^, 19); H. 3. i7(T.C.D.), col. 720; H. 2. 15 (T.C.D. , p. 67a; Laud 610, f. 996. These represent quite different recensions.

Editions : (1) K. Meyer : The expulsion of the DéssiV

INTRODUCTION xxxiii

'Tairired na nDéssi' (Y Cymmrodor xiv, 104-35, 1901). Text of Rawl. with transl. ; (2) K. Meyer : The expulsion of the Déssi [De causis Torche na nDéisi] (Eriu iii, 135-42, 1907). Text of Laud ; (3) K. Meyer : Tucait indarba na nDéssi (Anecdota from Irish MSS. I., 15-24, 1907). Text of H. 2. 15 with readings of H. 3. 17. The LU. version has not hitherto been edited or translated.

p. 55«. Táin Cúailnge, 'The cattle-spoil of Cuailnge.' Ten leaves or more lost at end. Interpolations by H.

Other copies, LU. recension : YBL. col. 573. (Facs. ija) ; Egerton 1782 p. 88«. The MSS. of the Book of Leinster and other recensions are discussed by R. Thurneysen: Die Ueberlie- ferung der Táin Cúailnge (ZCP. ix, 418 ff., 191 3 ; cp. x, 205 ff., 1914) in which a stemma is drawn up ; further, with analysis and in greater detail, in the same scholar's Die irische Helden- und Konigsage, 1921, p. 96 ff., which should be consulted.

Editions: The principal are: (1) John Strachan and J. G. O'Keeffe : The Táin Cúailnge from the Yellow Book of Lecan, with variant readings from the Lebor na Huidre, 191 3 ; (2) Ernst Windisch : Die altirische Heldensage Táin Cualnge nach dem Buch von Leinster, ... in Text und Uebersetzung, 1905. Critical notes with readings from LU., Egerton 1782, etc. ; (3) L. Winifred Faraday : The Cattle Raid of Cualnge . . . transl. for the first time from Leabhar na hUidhri and the Yellow Book of Lecan, 1904 (Grimm Library). For other editions and translations, etc., consult R. I. Best : Bibliography of Irish philology and printed Irish Literature, I9I3, P-95-6.

Analysis and discussion : H. Zimmer : Keltische Studien. 5 Táin Cualngi (Zeitschr. f. vergl. Sprachf. xxviii, 442-75, 1887 ; R. Thurneysen, op. cit.

p. 83«. Togail Bruidtie Dcrga, ' The destruction of Derga's Hostel.' Opening lost owing to chasm in the manuscript. Leaf (93-4) interpolated by H.

Other copies: I, YBL. col. 716, Facs. 91a (complete); II, D. iv. 2 (R.I. A.) f. 85; Egerton 92, f. 18; Book of Fermoy, f. 128 (fragment), etc.

Edition : Whitley Stokes : The destruction of Da Derga's Hostel (RC. xxii-xxiii, 1901-02), and separately, Paris, 1902. Text with translation of LU., YBL., and variants from above.

c

xxxiv INTRODUCTION

Analysis and discussion: Max Nettlau : On the Irish text Togail Bruidne Derga (RC. xii-xiv, 189 1-3); H. Zimmer : Keltische studien 5. Orgain brudne Dergae {pp. cit. 554-85) ; Lucius Gwynn : The recension of the saga ' Togail Bruidne Derga' (ZCP. x, 209 ff., 1914) ; R- Thurneysen : Die irische Helden- unci Konigsage, p. 621 ff., 1921.

p. 99#. Fled Bricrend, ' The feast of Bricriu.' End lost in a lacuna. Interpolations by H, p. 103-04, 105«, io83, 109-110.

Other copies: Edinb. MS. XL. (conclusion), II recension: Egerton 93, f. 20 ; Leiden Cod. Vossianus Lat. qu. 7, f. 3. Ill, H. 3. 17 (LCD.) 683, defective.

Editions: (1) E. Windisch : Fled Bricrend, ' Das Fest des Bricriu.' (Irische Texte, 1880). Text of LU., with readings of Egerton 93 and H. 3. 17; (2) George Henderson: Fled Bricrend . . . transcr. from older MSS. into the Book of the Dun Cow . . . with conclusion from Gaelic MS. XL. Edinb. . . Ed. with transl., 1899 (Irish Texts Soc.) ; (3) K. Meyer: The Edinburgh version of the Cennach ind Ruanado with transl. 'The bargain of the Strong man.' (RC. xiv, 450-91, 1893); (4) L. C. Stern : Fled Bricrend, nach dem codex Vossianus (ZCP. iv, 143-77, I903)- Text.

Analysis and discussion : (1) H. Zimmer : Keltische Studien 5. Pled Bricrend {pp. cit. 623-61, 1887) ; (2) R. Thurneysen: Zu irischen Texten. Die Ueberlieferung der Fled Bricrend (ZCP. iv, 193-206, 1903); (3) ib.: Die irische Helden- und Konigsage, 1921, p. 447 ff. For further references and trans- lations, consult R. I. Best: Bibliography, p. 90-91.

p. 113«. Siaburcharpat Con Culaind, ' The phantom chariot of Chulainn.' With interpolation by H, p. 115a.

Other copies in Egerton 88 f. 14 v. ; Brit. Mus. Add. 33,993, f. 2b.

Editions : (1) J. O'Beirne Crowe : Siabur-charpat Con Culaind. From Lebor na H-Uidre . . . Translated and edited. (R. Hist, and Archaeol. Assoc, of Ireland. Journ.4 Ser. i, 37 iff., 1 871). Transl. repr. in Eleanor Hull's Cuchullin Saga, 1898. (2) H. Zimmer : Keltische Beitráge I. (Zeitschr. f. deutsches Alterthum xxxii, 249-55, 1888). Text of LU. with tr. (3) K. Meyer : Siaburcharpat Conculaind. From Brit. Museum MS. Egerton 88, collated with Additional 33,993. (Anecdota from Irish MSS. Ill, 49-56, 1910.)

INTRODUCTION xxxv

Analysis and discussion : R. Thurneysen : Die irische Helden- und Kdnigsage, 1921, p. 567 ff. Cp. ZCP. xii, 284.

p. 1 1 5<5 18. Cath Caimd Chonaill ria Diarmait mac Aeda Slant for Guari Aidni, 'The Battle of Cam Conaill (won) by Diarmait son of Aed Sláne over Guare of Aidne.' Interpolation ofH.

Other copies : LL. Facs. 2j6b (abridged) ; cp. YBL. col 795 (Facs. p. 132). II recension: Egerton 1782 f. 59$.

Editions: (I) W. Stokes: The Battle of Cam Conaill. (ZCP. iii, 203-19, 1900). Text of LU., etc., with translation ; (II) S. H. O'Grady : Silva Gadelica 1-11, [Fragmentary Annals from Egerton 1782. Text, I. p. 396 ff. ; transl. II. 431 ff.]

p. 117^20. Comthoth Lóegairi co cretim 7 a aided adfét in seel so, ' The conversion of Loegaire to the faith, and his tragic death this tale relates.' Interpolation of H.

Another copy in H. 3. 18 (T.C.D.), p. 358, i.e. Senchas Mór, representing another version.

Editions : (1) Charles Plummer : The conversion of Loegaire, and his death (RC. vi, 162-72, 1884.) Text of LU. with transl. and notes ; (2) W. Stokes : Loegaire's conversion and death (Tripartite Life of Patrick, p. 562-7, 1887). Text of LU. with translation ; (3) John O'Donovan : text and transl. of H. 3. 18 version, in G. Petrie's History and Antiquities of Tara Hill (R.I. A. Trans, xviii, 71-6, 1837).

p. 119« 1. Fdstini Airt meic Cuind 7 a chretem, ' Prophecy of Art son of Conn, and his faith.'

No other copy known.

Edition : John MacNeill : Three poems in Middle-Irish relating to the Battle of Mucrama (R.LA. Proa, 3 Ser. iii, 529-39, 1895). Text of LU. with transl. and notes.

p. 120« 3. Echtra Condla Chaim meic Cuind Chétchathaig, 1 The adventures of Connla the comely, son of Conn the Hundred-fighter.'

Other copies: YBL. cols. 399,914 (Facs. pp. 16, 194); Rawl. B. 512, f. 120; Harleian 5280, f. 65; Egerton 1782, f. 19 v ; Egerton 88, 1 1 v (abridged) ; 23 N 10 (R.I.A.), p. 70.

Editions: (1) J. O'B. Crowe: Mythological legends of ancient Ireland. No. 1. The Adventures of Condla Ruad (R Hist, and Archaeol. Assoc, of Ireland Joum., 3 Ser. iii, 118 ff., 1874).

xxxvi INTRODUCTION

Text of LU. with transl. ; (2) E. Windisch. Text of LU. in Kurzgefasste ir.ische Grammatik, 1880 (App. Ill); (3) J. Pokorny: Conle's Abenteuerliche Fahrt (ZCP. xvii, 193 ff.), text and transl. For other translations and discussions of the tale, consult Best : Bibliography, p. 106-07.

p. 120$ 27. Cethri arda in Domain, 'The four quarters of the world.' Breaks off, owing to lacuna in MS.

Another copy in Book of Fermoy, p. 83, which has Finit. Amen for Cont'd dip sin of LU.

Ed. and transl. from LU.by Douglas Hyde (Celtic Rev. x, 141). p. I2irt. \Imram Brain meic Febail~\, 'The Voyage of Bran son of Febal.' Conclusion only, owing to chasm in MS.

For other copies, see K. Meyer : The voyage of Bran son of Febal. Ed. with transl., notes, and glossary, I., 1895.

p. \2\a 25. Tochmarc Eviere, 'The courtship of Emer.' p. 123-127 interpolations of H.

Other copies: D. iv. 2 (R.I. A.) f. 8or; 23 N 10 (R.I. A.) p. 21; Harleian 5280 f. 17 (2y)r ; Book of Fermoy f. 124 (p. 207^) ; Rawl. B. 512, f. 117;' ; Egerton 92 f. 24, fragment.

Editions: (1) K. Meyer: The oldest version of the Tochmarc Emire (RC. xi, 434 ff., 1890). Text of Rawl. B. 512 with transl. ; (2) Tochmarc Emire la Coinculaind. Aus Harleian 5280 [with variants of LU., D. iv. 2, Fermoy, e/c] (ZCP. iii, 229 ff., 1900 ; cp. vii, 510, 1910).

K. Meyer: The wooing of Emer (Archaeol. Review i, 1888). Transl. of LU. and D. iv. 2. Repr. E. Hull: Cuchullin Saga 1898.

Analysis and discussion : (1) R. Thurneysen and others : Zu Tochmarc Emire (ZCP. viii, 498 ff., 1912) ; R. Thurneysen : Die irische Helden-und Kdnigsage, 1921, p. $77 ff.

p. 128^. Compert Con Culaind, 'The conception of Chulainn.' Interpolated by H; end wanting, owing to lacuna in MS.

Other copies : I. H. 4. 22 (T.C.D.), p. 46 ; 23 N 10 (R.I. A.), p. 62 ; Egerton 88, 12 v. II. Egerton 1782, f. 79 r.

Editions : E. Windisch : Irische Texte, 1880. Text of

LU. and Egerton, 1782. (2) K. Meyer: Feis tige Becfoltaig.

Aus Stowe D. 4. 2 (ZCP. v, 500-04, 1905); R. Thurneysen: Zu

irischen Handschriften, 191 2, p. 31-41, critical text, with transl.

Analysis and discussion : (1) H. Zimmer : Keltische Studien

INTRODUCTION xxxvii

5, Compert Conculaind (Zeitschr. f. vergl. Sprachforsch, xxviii, 419 ff., 1887); (2) R. Thurneysen : Die irische Helden- und Konigsage, 1921, p. 268 ff.

p. 129^7. Toclimarc Etaine, ' The courtship of Etain.' Three accounts: (1) \29a-b 19, end only, owing to lacuna in MS.; (2) 129^ 20-130^ 18 ; (3) 130^ 19-132^ 45, defective in middle and at end.

Other copies: YBL. col. 876 {Facs. 1 75«) ; Egerton 1782, f. io6r ; H. 3. 18 (T.C.D.) p. 528.

Editions: (1) E. Miiller : Two Irish tales (RC. iii, 351 ff., 1878). Text of Egerton, with transl. ; (2) E. Windisch : Irische Texte, 1880. Text of LU. and Egerton; (3) A. H. Leahy: Heroic romances of Ireland I— II, 1905-06. Text of LU. 3 with transl. of both versions (revised by J. Strachan).

Analysis and discussion: H. Zimmer : Keltische Studien 5. Tochmarc Étáine (Zeitschr. f. vergl. Sprachforsch. xxviii, 585 ff., 1887) ; (2) L. C. Stern : Das Marcher) von Etain (ZCP. v, 522 ff., 1905). Text of H. 3. iS, with transl. ; (3) A. Nutt : Tochmarc Étáine (R.C. xxvii, 325 ff. 1906); (4) Lucius Gwynn : The two versions of Tochmarc Étáine (ZCP. ix, 353 ff., 191 3) ; (5) R. Thurneysen : Die irische Helden- und Konigsage, 1921, p. 598 if.

p. 133a. [Compert Mongdn], 'The conception of Mongán.' Beginning lost, owing to lacuna in MS.

Other copies: YBL. col. 911 Facs. 192b; H. 3. 18 (T.C.D. ), p. 555 ; 23 N 10 (R.I.A.), p. 63 ; Egerton 88, f. 15/;.

Edition: K. Meyer: The Voyage of Bran, vol. i, 1895, p. 42 ff. Text from above, with translation.

p. 133« 25. Seel asa mberar eombad Find mac Cumaill Mongdn 7 aid dia fil Aided Fothaid Airgdig .... 'A story from which it is inferred that Mongán was Eind son of Cumall, and the cause of the tragic death of Fothad Airgdech.'

Other copies: YBL. col. gi2'(Facs. p. 193«); Betham (R.I.A.) 145, p. 64 ; Egerton 88, f. 15/7.

Edition : K. Meyer, op. cit. p. 49 ff. Text from above, with translation.

p. 134« 12. Seel Mongdn, ' Story of Mongán.'

Other copies: YBL. col. 913 (Facs. 193b); Betham 145, p. 66; H. 3. 18 (T.C.D.) p. 555/;.

Edition: K. Meyer, op. cit. p. 52 ff. with translation.

xxxviii INTRODUCTION

p. 134^ 9. Tucait Baile Mongán, 'The occasion of Mongan's Frenzy.' Ed. and transl. from LU., Y, and Betham by K. Meyer, op. cit. p. 56 ff.

p. 134^ 36. Inna hinada hi filet and erred U/ad, 'The places in which are the heads of the Ulster champions.' Poem, beginning only ; MS. breaks off here. No other copy known.

FACSIMILE. The Facsimile edition issued by the Academy was due to the initiative of Mr. (afterwards Sir) John Gilbert, the well-known archivist. In an unpublished letter to Whitley Stokes, then in India, dated 28th April, 1869, Gilbert writes: " The loss of O'Donovan and Curry, and the weakness of Dr. Todd, have seriously interfered with publications in the Irish language, and after a good deal of practical experience, I have come to the conclusion that our best work would be to print some of our oldest texts accurately from the MSS., but without translations or annotations. We have fortunately at the Academy the best Irish penman living, Mr. O'Longan, and I have for some time past been anxious to bring his talents to a practical bearing in the shape of lithographic writing, and have succeeded so far as to have already some pages of Leabhar na Huidhre on the stone, of which I shall send you proofs as soon as possible. The copy is made in the most careful manner by O'Longan, and before being transferred to the stone every

line and letter on the page is checked over by Mr. O'Looney

I hope you will approve of the plan, and at all events give me credit for trying to do the best under adverse circumstances."

The edition appeared at the end of 1870, with a preface signed by Gilbert, and a description of the MS. and its contents adapted from O'Curry's Catalogue. The object was to re- produce the written page in its integrity, letter for letter, line for line, admitting no conjectural restorations, lost or illegible letters and passages 'being indicated by equivalent spaces within square brackets. The initial and ornamental letters were engraved from tracings. In addition, two pages of the lithographed transcript were tinted and reproduced in colours with the object of exhibiting the style and present appearance of the MS. These, it must be said, are most deceptive, having almost the appearance of photographs, and have indeed been mistaken for such, thus conveying a false

INTRODUCTION xxxix

impression as to the fidelity of the reproduction. The defect of the Facsimile, which met with severe and unmerited criticism from Whitley Stokes,1 resides not so much in errors of tran- scription or failures to decipher, which, considering the condition of the MS. and the difficulty of the text, are not too numerous less indeed than would have been made by most learned editors of the day—as in the method of reproduction itself. At its best it is but a crude attempt to portray the original, giving to it a homogeneity which it does not possess, though the facsimilist must have been sensible of the great variety of the script, for in places he did his best to imitate the general appearance of the page, though he could not reproduce the letter forms. Notwith- standing its obvious imperfections, the Facsimile has been of great service to scholarship, as also the other two executed by the same scribe, namely, Leabhar Breacc, 1872-6, and the Book of Leinster, 1880.

We have indicated the uncorrected misreadings of the Facsimile in the foot-notes, not in any disparagement of the work of O'Longan, for whom both as copyist and calligrapher we have the greatest respect, but solely to remove any doubt that might be entertained as to the true reading of the manuscript.

The following should be added to the readings of the Facsimile :

1. 166 Noma; but MS. dubious; p. 16 note8 rofurmid ; p. 19 note a us ; 1. n 16 MA, and possibly MS. also ; p. 39 note2 tna ; p. 56 note a 1. 3 fir, 1. 5 firgala, note 12 iPirraid, note u a( )1 om. ; 1. 1593 frebaid ; 1. 1614 Crom ; 1. 1763 imcomarc- tár; 1. 1868 sow; 1. 1904 imdai ; 1. 1938 Adamnán ; 1. 2322 clé ; 1. 3784 drundechta ; 1. 3927 cet/za ; p. 124 note J fuach ; p. 138 note A inde om., no at/^ for wómimXur ; p. 185 note a Emanuel ; 1. 6065 comráicne ; 1. 6069 brát/zair ; 6268 t with m supmscr., for tra; 1. 6723 haurcur; 1. 6968 leth; 1. 7533 mindoig; p. 246 note l briat, note 2 ruanada ; 1. 8226 febas ; 8802 c/zend ;

1 Rev. Celtique II, p. 430-31, 1875. Further, " On the Facsimiles published by the Royal Irish Academy. Letter to the chairman of the Committee of Polite Literature and Antiquities, by Whitley Stokes, Simla, 1875." A rejoinder to "Report to the Council from the Committee on Polite Literature and Antiquities on inaccuracies of transcription alleged to exist in the Academy's edition of Leabhar na H-Uidhri." Signed, Samuel Ferguson, Chairman, 29th of May, 1875.

xl INTRODUCTION

1. 9636 du'mi ; p. 305 note a Etiair; I. 10458 tús ; I. 10617 caras.

Edition. When the present edition was planned, it was not judged advisable to attempt a diplomatic reproduction with the aid of special types, or to indicate obscure letters by pointing or undermarking, as employed in certain works of a similar character. We have acted on the principle that if a letter can be read at all, it should be printed in the text in the ordinary way. Obscure and doubtful readings are noted at the foot of the page. Any attempt short of photography is rarely success- ful in conveying a true impression of the written page. With Lebor na Huidre it was less necessary to have recourse to a typographical facsimile, as the lithographic Facsimile of 1870 can still be referred to if fuller information is desired as to graphic forms or the disposition of the text. The various hands are however indicated by different founts : A, pica ; M, small pica, and H, long primer within brackets.

The aim has been to produce an accurate and readable transcript. Words written continuously have been separated as specified below. Capitals have been introduced for proper names, but not to mark the beginning of sentences, unless in the manuscript. Large capitals, often used out of place, are not reproduced, nor double capitals IS, IN, etc., with which the beginning of a sentence is often indicated in Irish MSS.

Marginal and interlinear scholia are printed under the text, and the hand indicated. An exception has been made of the two precatory entries, which because of their importance are printed, perhaps injudiciously, as part of the text (11. 2764-82).

The punctuation of the original has on the other hand been strictly adhered to, as it affects the sense of a passage, and represents the interpretation of the scribe. Where a point (the sole punctuation used) is omitted at the end of a sentence, a slight space has been inserted for convenience sake, and similarly paragraphs have been introduced.

The expansion of abbreviations has only been indicated by italics when points of grammar or orthography were involved, particularly in terminations. Where no such question could arise, as in single letter-strokes, k, vi, n, syllable-strokes for ar, er, en, the symbols for ar, air, etc., the extension has been silent. A profusion of italics in such instances serves no scientific

INTRODUCTION xli

purpose, and merely makes difficult reading. On the other hand the symbols for con, ur, us, are indicated by italics when representing inflected forms. Certain words almost invariably abbreviated are left unextended, as their form varies according to period, e.g. : 7, dl, irh, which might stand for ocus, acus, didiu, didu, immurgu, immorro. It was not our purpose to establish a particular form. Also .i. = ed on (Lat. id est), ,r. = retoiric, l.r. (p. 91), í = (Lat. uel), z (p. 86) = Zj\rti or Zi]ti]tíov (cp. Lib. Ardm. f. 23 v et passim) ; further the symbol

t (PP- 13, 35)-

The hyphen is used to separate transported n and t from initial vowels a n-olc, in t-ara, but this is not needed before a capital, hence i nEre. The apostrophe is used to denote elision in d' = do or di ; similarly with the possessives m\ f (tá'), and when initial a {6 Hbath, 6 ,tchon?iaic) or i (co 'mmáro- marbtha 8085) is elided. The frequent omission of f is not noted. No letter is added to the text except [n], when the «-stroke is omitted, and to this attention is always drawn in a foot-note.

Only accents legible in the MS. are given. But besides the well marked accents, as clear as the rest of the text, there are many faint thin lines, often hard to distinguish from scratches on the vellum. In dealing with these we have been guided by probability. In the MS. the accent is often written apart from the vowel to which it belongs, generally over the following letter. When the latter is a vowel some editors print e.g. cidn, but this cannot be done when the accent is over a consonant, as in Ur, with accent over the r. Frequently the accent is quite out of place, as if inserted carelessly after the line had been completed. For example, do dcnam 443, dódenám MS. ; hi rét 461, hiret MS. In line 134, here printed Slc'ib Sina 7 is e ro scrib cona Idim fein, the scribe has put the first accent over the s and the second over the b of sleib, the third over the sc of scrib, and the fourth over the a of cona. The principle we have adopted is to put the accent over the vowel to which it belongs. We have put it over the first vowel of the diphthongs de, óe, ía(i'), íu(i), and úa(i) ; but over the second vowel of the diphthongs at, ol, id, which are thus conveniently distinguished from d, 6, u, followed by a palatal consonant. The difficulty in the case of eo is that during the Middle Irish period the stress appears to have shifted to the 0 ;

d

xlii INTRODUCTION

here we have endeavoured to follow the varying usage of the scribes.

Proclitics are separated from following words, e.g. preposi- tions, articles, and possessive pronouns from nouns ; negatives, conjunctions, and the particles no and ro from verbs, but not the first element of verbs in deuterotonic form, hence no gcbad, ro chuir, but dobeir, damberat, and similarly rofetammar. Combi- nations of proclitics are left undivided don, isind, ara, conct, nos cuir, dianom thisad, cor imthig (but co rrdnic), nochonom thd ; so forms of the copula, rop, roptar, robadam, combo (but co mbol, etc., for the substantive verb).

However, certain combinations beginning with a proclitic are retained, such as indechtsa, hifesta, indossa, indiu, indé, inso, insin, ani, afrithisi, aridisi, etc. (but ar frithise 4509, alaile, diarailiu, friaraili (but co alaile 8334).

Enclitics are commonly joined to the preceding word damsa, a bensom. Somewhat inconsistently the demonstratives are separated in a lid sin, in molad sa, etc., and the anaphoric side, attached to pronouns and verbs— dibside, tncside, has been separated from nouns a hainm side, dia sil side, etc. In iar sin, and sin, etc., sin is, of course, stressed.

In the obscure passages called retorics the division of words is often a matter of conjecture.

In the preparation of the text, resumed at long intervals often, a certain inconsistency in the extension of abbreviations, separation of words, accentuation, use of capitals, etc., was almost inevitable. The following inadvertent departures from the general practice outlined above should be noted :

1. 62 . meic delete stop. 1. 107 read eter I. 113 read inso sis.

I. 130 read na dilend

II. 374, 634 Culum, note, sic. 1. 867 Chollum note, sic.

1. 915 ebed note, sic. 1. 1078 read xo sechestar 1. 1097 ar note, sic. 1. 1092 read usque 1. 1 1 34 read aini

INTRODUCTION xli

1. 12 1 8 read precept 1. 1 268 read m'fola 1. 1433 read nátharni 1. 1558 \a\xm note, sic. 1. 1743 read na mbertatár 1. 1884 read eXir

I. 2230 read diamba

II. 241 1, 2430, 2431 read inrx'x 1. 2642 spirtállaib

1. 2741 midfedsom note, sic.

1. 2768 issie note, sic.

1. 2909 read ConacWW, sic.

1. 3002 iaich note, sic

1. 3123 read friaraili

1. 3132 mirmaili note, sic.

1. 3191 read'R.o ferad ; fad MS.

1. 3371 read di ag

1. 3446 read fo bith

I. 3553 mbetis, MS. has mb" with accent over mb.

II. 3724, 3987 read i lie

1. 3893 dothesarainbsea note, sic.

1. 3918 Dar supply ar

1. 4CO3 read Érgeseo

1. 401 1 read Ma.nna.nnan

1. 4033 read connaro

1. 4120 read mótrét

1. 4165 Fedelmed note, sic.

1. 4195 mbés note, sic.

p. 138 note0 add, in marg.

1. 4571 read fris teit

H- 5156, 7533 read di ág

1. 5336 read i n-acciged

1. 5728 srid note, sic.

1. 5913 tadcith note, sic.

1. 6090 firiu note, sic.

1. 6787 Ach note, sic.

1. 7330 read ro breccad

1. 7469 chumachtom note, sic.

1. 79 10 read immaric é\ud

1. 8140 read nádbod

INTRODUCTION

1. 8237 read áine

1. 8668 read immaáig

I. 8701 read cóicid

1. 8767 read do scirred 5

I. 8987 read hWclla

I. 9126 read dommo

1. 9168 read rolámair

I. 9569 ConachitdiX MS.

II. 9593, 9601 Conac/itta MS.

1. 9738 luic note, sic for sluic.

1. 1 002 1 read each a

1. 10127 um «cte, sic for am

1. 10476 read cetingen

1. 1 060 1 raai Briug

1. 10647 read forin

1. 10854 read Maigi

1. 10920 read aranicubsa

DESCRIPTION OF PLATES.

PL I. Page 55. Opening page of Táin Cúailnge. Handwriting of A with interpolation by H and corr. M (col. b. 11-13). See p. 143. This page is much faded in places, and the stiff and wrinkled membrane with its polished surface resists all attempts to obtain a legible reproduction. The firobatio fiennae mail 7iniri mc mc cuind can be discerned above the word duib, col. b, line 1 ; cuiwd is faintly traceable in the negative, but the membrane is stained, due, perhaps, to the use of a re-agent. The title, only partly traceable here, appears to be in the hand of M, the line having been left blank by A. Cp. 7b4i, and p. 5, where the Amra begins without title, the first line being filled by a quatrain in the hand of M. M would seem to have begun to transcribe at the end of col. b, when he added the title and his firobatio fte?inae, H afterwards erasing what he wrote.

PI. IT. Page 70. Táin Cúailnge. Handwriting of M with inter- polation by H (col. b). The interpolated portion is written over a washed and abraded surface, the ink appearing somewhat paler than the rest of the page. There is evidence of retracing on this page. Note in col. a, last line but one, the r of resi;/. The probatio fiennae on the upper margin was evidently written after the invocation Oémat (O Emanuel), which is in darker ink, as if retraced. Observe through the natural hole in the membrane, col. a, the ess of preceding leaf, which is in the handwriting of M, but the head, in paler ink, has been added later to the first s.

**- 4

"

i«-

m

la1-30] [SEX AETATES MUNDI]1

Toirorma2 o tát Friijiae. m<?c sin Gomer mac Iaféd. la Da mac Magog meic Iafeth meic Noi .i. Baath 7 Ibath. Baath mac doside Fenius Farsaid athair na Scithecda .i. Fenius mac Baath meic Magog meic Iafeth meic Noi 7 rl 5

Ibad da.110 in mac aile do Magog mac doside Elonius 1 Alanius. Tri meic aicis/afe .i. Armon Negua Hisicón. Coic meic ic Armón .i. Gothus. Uolegothus. Cebidus. Burgandus. Longubardus. Negua da.no .iii. meic les .i. Uandalus. Saxus. Bogardus. Hisicón da.no .ml. meic 10 aice .i. Francus. Romanus Albanus o ta Albannai i nAsia Britus ó raté?r Inis Bretan.

Is and sain ro rannad in domun i tri rannaib .i. Eoraip. Afraic. Asia .i. Sem i nAsia. Cam i nAfraic. Iafed i nEoraip. 7 is é cétfer de sil Iafeth tánic i nEoraip 15 .i. Alaniusa mac Ibath meic Magog meic Iafeth meic Noi

Is amlaid tánic Alanius 7 a tri meic les .i. Armon y3 Negua 7 Hisicon conid i fus ro chlannaigset na m<?cu atchuadamar. Saxus mac Negua meic Alanii meic Ibath meic Magog meic Iafeth meic Noi. is uad Saxain. 20

Iaban da.no mac Iafeth iru'/c Noi .iiii.4 m^c acas/<r/e .i. Elisa. Tarsis. Cethim. Dodanim.

Tarsis is úad5 7 Celtecdai. Cethim. is uad Cethei. uadibs/afe ainmnigther cathir na Cipr<?cda .i. Citheum. Dodanim da.no úads/V/e Ródii. is úadib sin ro fodlait inse 25 Mara Torren cona cenelaib écsamlaib 7 cona6 mberlaib.

* gl. is uad rater Alania i nEoraip I

1 The opening leaf is lost. Sex aetates sunt mundi is the title in Rawlinson, B 502, fol. Ofir. * T en vedette. 3 final stroke of \\ and ~ barely legible.

4 add. above line. 5 supply Tarsi, Rawl. 6 na very faint.

B

2 [SEX AETATES MUNDI] [la31-lb34

Is iat sain .xu. primchenela1 clainni Iaféd. cona fochenel- aib. ro selbsat feranna imda isinn Asia ó Sléib Imai 7 o Sleib Tuir co Sruth Tanai 7 connici in Scithia. 7 ro 30 selbsat in nEoraip uli connici in n-acian muridi fuineta Insi Bretan 7 in nEspain ulide.

De chlannaib Iafeth mév'c Noi connici so cona primchenelaib 7 cona ngabalaib 7 a ferannaib eter Asia 7 Eoraip

35 De chlannaib2 Cam meic Noi so sis ifechtsa

Cam 7 Oliua a ben .iiii. m<?/c leo .i. Chus. 7 Mesram. Futh. 7 Cannan. Chus uads/afe Chusi. Ethiopia a hai[;/]m3 side indiu. Mesram. is úad Egiptus. Futh. is uad

lb Afraicdaia Futhei | a n-ainm side fecht aile riam. 7 is

40 úad rater Sruth Fuith. Cannan. is uad Cannannai. is he a ferann side ro gabsat meic \srae\ iar tain íar dilgend4 na Cannanna 7 iarna n-innarba.

Cus mac Cam .uii. meic les .i. Saba, is uad Sabei. Ebila. uads/i/e Getuli filet i ndithruib na hAfraice.

45 Sabatha. is uad Sabatheni. Astabari iiTi a n-ainm indiu. Recma. Sabata. Acha. Nebroth is leiszV/e ro cumtaiged in Babiloin ar thus cia ro cumtaiged la Nin mac Beil iar tain in tan ro gab ríge Asár. Babilonia .i. confusio .i. cumasc iarsinni ro cumaiscthea na berlai

5oisind luc sain 7 is la Nebroth ro cumtaiged Arach ainm aile di Edisa. 7 is leis ro cumtaiged Achad 7 Cabann 7 is é a hainm side indiu Seleucia ond rig Seleucio ro ráded i mMaig Sennar atat sin ule.

Is de sil Nebroith Asúr ó tat Asardai iar fairind 1 is de

65SÍ1 Séin4 meic Noi in tAsur .i. Asur mac Séin4 meic Noi. 7 is and ro genair i mMaig Sennár 7 is leis ro cumtaiged Ninues 7 Thala 7 Resen .i. cathir mor fil eter5 Ninues 7

» gl. I Libei [A j

1 very faint. * asp. faint, om. Facs. * n- stroke om. * sic. 5 between cols :

lb3X-2a5] [SEX AETATES MUNDI] 3

Thala. .ii. mac ic Recma mac Chus meic Cam meic Noi .i. Saba 7 Dadam. Saba mac Recma per sin scrib- thair a ainm. Saba mac Chus per samech scribthair a eo ainm side.

Clanna Mesram meic Cam .meic Noi .i. Ludim1 Anamim. Labaim. Nepthaim. Pethrosim. Chesloim. Is úadib sin ro genatar na Filistinnai 7 Capturim 7 ciniuda imda aile 7 nitat achinti indiu ar ro chloemcoiset2 65 .( )3anmand.

De chlannaib Cannan meic Cam meic Noi so sis.

Carman mac Cam meic Noi .xi. m^c les .i.

4Sidon Aracheus

Cetheus Sineus 70

Iebuseus Arcadius

Amnorrexius Samarius

Eutheus Amatheu&s.4 Gergesius

Sidon is úad ainmnigther5 in chathir .i. Sidon isind75 Foenici. Arachius is les ra cumtaiged Arachas .i. cathir fil ar agid Tripolim i fail Slebe Leuain. Aradius. is uad atat Aradai1 is iatside ro selbsat6 in1 n-innis dianid ainm Aradum muinchend cumurig etarru 71 tracht n( )ce.8 I Samarius. is uad atat Samari is leis ro 2a

cumtaiged Samaria. a si

De clannaib Sem meic Noi sis

Sem mac Noi. Olla a ben side is dia sil side na hEbraide uli .u. meic9 aici .i. Elam. is uad Elamitae.

a gl. .i. c. [= cathir\ [A]

1 faintly traceable. - coiset, traceable. 3 Meg., a n- Rawl. 4"4 in one col. 5 t/zer faint, ainmnit" Facs. 6 selbsadar Facs. 7 very indistinct om. Facs.

"* Meg., na Foenice, Rawl. 9 iii added later above line. B 2

4 [SEX AETATES MUNDI] [2a5"35

85 toisig Persidis Siriae iatsztfe Asur. is úad atat Asardai iar fir 7 is leis ro cumtaiged Ninues 7 Thala 7 Resen .i. cathir mór fil eter Ninue 7 Thala. Arafaxat. is uad Caldei. Lidi.1 úad atá Lidia Sarum is uad atá Siria. is í ha2 hardchathir side Damascus. Arafaxat mac Sem

90 meic Noi mac doside Sela. mac doside Eber. is uad ainmnigté'r Ebraide .i. ó3 Eber mac Sala meic Arafaxat meic Sem meic Noi.

mace, ic Éber .i. Falec 7 Iactan. Falec .i. diuisio .i. fodail .i. ar is na amsir ro fodlait na berlai.

95 Iactan mac Eber .xiii. meic aci .i.

'Elmodad.

Ebal

Saleph

Abimael

Asarmo

Saba

Iare

Ofir

Aduram

Euila

Aduzal

Iobab4

Decla

100

Atat .iiii. xl. cenela día sil sin isind India 7 is iat gabait ule feranna na Indiae .i. othá in sruth aníar connici 105 in n-acian

Clanna Saram meic Sem meic Noi .i. Us. is uad atát Traconitidi 7 is les ro cumtaiged in Damaisc. etir Pasilisitina 7 Coelensiria atá a ferand side. Ul. is uad atát Armiannai. Gether is uad atat Arcannai. Mes. is no uad atat Meones. de sil Samar meic Sem meic Noi dóib sein ule 7 is i nAsia atat.

De senchas na torotlior .i. na luprucan5 7 na fom orach in sis.

Fechtas ro boi Noi in6 tabernacuil ina chotlud ar n-ól nsfína 7 is6 lomnocht co tánic a rn^c a dochom .i. Cam

1 after L a letter has been erased. '- b coir. h. 3 add. above line.

4-1 in one col. 5 over p is written c, and over c, p. 6 sic.

2a35-2b"] [SEX AETATES MUNDI] 5

co n-aca anW ro bai 7 co nderna gári imbi 7 coro innis día bráthrib .i. do Iáfeth 7 do Sém 7 dodeochatarsz'í/e 7 a cúl rempo arnaictís1 féli a n-athar 7 doratsat a étach taris.

Atrácht Noí iarsin asa chotlud 7 ro fallsiged 120 Cam dia fochaitbiud2 iarsin 7 robennach in dis n-aile. Conid he Cam des/de cetduni ro mallachad iar nilind 7 conid comarba Cáin iar nilind 7 conid húad ro genatar luc//rupain 7 fomóraig 7 goborchind3 7 cech ecosc I dodelbda archena fil for doinib. 7 conid aire 2b tucad dilgend for clannaib Cam 7 tucad a ferand do 126 m^caib Israel i comarda na mallactan cétna. Conid sen bunad na torothor 7 ni de sil Cain doib amal adfiadat na Goedil ar niro mair ni dia sil side iar nilind ar rope fochond dilend do bádud clann Cáin 7 ro bátea cid 130 clanna Sed ule immalle friu acht Nóe cona trmcaib 7 cona cethri mnáib amal innises Moisi mac Ammra ius'mi Genis ind recta 7 Dia féin dorat in recht sain do Moisi i Sléib Sína 7 is e ro scrib cona láim fein.

Is iat so sis airich na haesi tanaisi iar lini genelaig 135 Sém.

\s.

Noi

ael

.s.

Sem

ac

.s.

Arfaxat

cccxxxix

.s.

Sala

accexxxiii4

.s.

Heber

cccclxiiii

S.

Falec

ccxxxix

.s.

Reu

ccxxxix

.s.

Same

ccxxx

.s.

Nachor

clxuii

.s.

Tara

lxx5

145

1 n add. above line, = arna aictis. 2 add 7 row mallach, Rawl. 3 r add. above line. 4 sic. 5"6 in col. sic.

6 [SEX AETATES MUNDIj [2b15-46

Tara .iii. meic les .i. Abraam. Nachor. Aran, mac dond Aran sin Lóth ro batar dawo di ingin aci .i. Melcha

7 Iascha di ingin Aráin meic Thára sethracha do Loth1 7 150 is inund Iascha 7 Sarra 7 atbath Aran rena athair .i. re

Tára 7 is hesein cetmac atbath rana6 hathair far nilind 7 is and atbath i nÚr Caldeor/m anW atbeir in fili goede- lach sin.

Cetmac as2 marb riana athair 155 innisfet tria bard( )3 brecht.

Aran mac Tára meic Nachair iarna( )c//ur4 tar in recht10

Abraam 7 Nachor tucsat da mnai .i. Sarra 7 Melcha. di ingin a mbráthar fein .i. di ingin Arain meic Tára.

160 Tuc ém Abram Sarra dianid comainm Iascha. Tuc im Nachor Melcha rue Melcha uiii. m^cu do Nachor it he so a n-anmand side .i.5 Hus. Buz Camuel. Chaseth. Azau Feldas Iadilafac. Bathuel. is uadside rogenair Lauana 7 Rabecca.b Husc mac Nachoir is úad lob. 7 is dia sil

165 Buz( )G Balam in drui. Camuel da.no athair Sirorum eside. Caratben Nachar .i. Roma is iside mathaiir7 Tabe. 7 Goom8 7 Thaas 7 Maachai.

Dend ais tanaise9 connici so anuas.

Den tres ais so sis ifechtsa10

170 In tres aes in domain is e so lin bliW//a10 fil inti .dccccxlu .i. o gen Abraim9 co gabáil ríge do Dauid i Tir Caldeor u m. 10 | n

» gl. (ilius [A] b felia [A] 1 Chus. [A]

1 LotK, MS. 2 Cetmac as, in the text, remainder in margin, barely legible.

3 d fairly certain, following letter like n, read bardne ; BB. &* LB. I I3b 5 have briathraib beclit. 4 cut away, iarna rachor asin recht, LB., BB. 5 om. Facs.

6 end of line, MS. mutilated, something probably lost, 7 (?) om. Rawl. 7 sic MS. 8 second letter indistinct, Gaom Rawl. 9 only legible against the light, ai barely traceable. 10 very faint. ll breaks off, following leaves lost.

[ 7 ]

3a-t [LEBOR BRETNACH]1

Acht cena ol se. a failsigfitsea firinne duitsiu. 7 3a iarfaigim dona druidib ar thus Cid atá i foluch fond erlar sa inar fiadnaise. ro ráidset na druid nochon 175 etammar ol siat. Rofetarsa ol se. atá loch us« and. fegtar 7 claitev. ro claided 7 frith. b A fáthe ind rig ol in mac abraid cid atá i mmedon ind locha. Ni etamar or siat. rofetarsa ol se. atát da clárchiste mora and in- agid tagid y tucthar as. 7 tucad ás. iso

A druide ol in mac abraid cid atá etir na clarlestraib út. 7 ni etatar. rofetarsa ol se. atá seolbrat and y'2 tuctar as. 7 frith in seol timmarcte etir na da chlárchiste. Abraid a éolcho ol in m^c cid atá i mmedon ind étaig út. 7 niro recratar. ar niro tucsatar. Atat crúim and íss ol se .i. cruim derg 7 cruim gel. scailter in t-étach ro scailed in seolbrat. ro batar na di chruim ina cotlud and. roráid in mac fégaitsi i ndignet innose na biasta. Atfaracht each dib co araile co rabe cechtar de ic sroiniud araile 7 co rabatar ic imletrad 7 ic imithi 7 noinnarbad 190 in chruim dib araile co medón in tiúil 7 in fecht n-aill coa imel.

Dorónsat fa thri fon innasin. In chruim rúad trá ba fand ar thus 7 roinnarbad co himel ind étaig. In chruim taitnemach im ba fand fo déoid 7 ro teich isin 195 loch 7 rotinastar in seol fo chétoir. Ro íarfaig in mac dona druidib innisid ar se cid follsiges in t-ingnad so. Ni etamar ar siat

Dogensa ar in mac a follsigud dond rig.

» afn add. bet. columns by later hand. h in loch and add. in marg. by a later hand.

1 Acephalous, four leaves being lost. This leaf has the signature serted later.

8 [LEBOR BRETNACH] [3a"-3b35

200 Is é in loch flathius in domuin uile. is e in seól do lathiusa a ri. Is iat na chruim na da nert .i. do nertsu co mBretnaib 7 nert Saxan.

Do nertsu in chruim ruad is i1 roinnarbad ar thus don flathius. Nert Sachsan im in cruim gel ro gab in seól uile

20sacht bee .i. ro gab Iwiis'- Bretan acht bee. Coron-i;marba

3b nert Bretan fo deoid iat | Tusu im a ri Bretan eirg asin dun sa ar ni chaemais a chumtac 7 sir Innis Bretan 7 fogéba do dun fadéin. ro raid in ri cia do chomai[w]mso3 ol se ro recair in gilla Ambróis ol se mo ainmse is é

2iosein in tAmbrois Gleotic ri Bretan.

Can do ceiii-l ol in ri. Consul Romanach m'athairse ol se 7 bid mo dun. ro leic Gorthig^/7/! in dun do Ambróis 7 rige iarthair Inse Bretan uile 7 tanic cona druidib co túascert Inse Bvetan .i. cosin ferand dianid

2isainm Gunnis 7 rochumtaig dun and .i. Caer Gorthi- gernd.

De chathaigecht Gorthemir.

Iar tain tra atraracht Gorthemir coscrach mac Gorte- gern cona brathair i n-agid Égist 7 Orsa 7 rochathaigsetar

220 Bretain maroen ris co hajrmas- Coro innarbsat Saxono co hlnis Teneth. 7 ro gabsat Bretain forro fo thri in n-insi co toracht cobair chucu asin Germain. 7 rocha- thaigsetar fri Bretnu each la tan ba leo. Tan aile ba forro 7 dorat Gorthemir cethri4 catha doib .i. cath for brú

225 Derguint. 7 cath for bru Rethere Gabáil 7 is and dorochair Ors 7 Catigernd mac Gortigern. 7 cath for bru Mara Icht 7 taifnitir Saxain coa longaib 7 cath for bruaig Epifort. Marb iin Gorthemir iar n-amsir bic 7 atrubairt fri Bretnu gair ria n-ec a adnacul for bru in

230 mara 7 ni ticfaitis Gaill etir hi n-insi iar tain. Ni dern-

Iwo letters erased. - sic MS, 3 w-stroke om. l asp. om. Facs,

3b35-4a31] [LEBOR BRETNACH] 9

satar Bretain sin. Atraracht nert Saxan iarsin ar ba cara doib Gorthigern a los a mna

Dorala iíii íar n-éc Gorthemir 7 iar sid Egist 7 Gortigern doronsat Saxain mebuil for Bretnu .i. Bretain 7 Saxain do thinol i n-oenbaile ama/ bid do sid .i. Égist 235 7 Gorthigern chomlin cen armaib icechtar4 n-ai. acht tucsat Saxain scena etarru 7 a mmaelanu 7 ro marbsat na Bretnu | bátar and sin acht Gorthigernd a oenur 74a rochenglatar Gorthigern 7 dorat trian a feraind dar cend a mna .i. Alsaxum 7 Sutsaxum 7 Nitilsaxum. 240 Noforcanad im German inni Gorthigernd coro leced a mnai .i. a ingin. ro theig//1 7 ro folaig ria German co clérchib Cretan isind erund dianid ainm Gorthigernian 7 dochuaid German co clérchib Bre/at/ 7 ro boi .xl. lathi 7 aidc//e2 and. 7 dochuaid doridisi Gorthigerng*5 for 245 teched na clerech coa dun *lj dochoid German]3 inna diaid 7 robátar trí 7 trí aid/zchi1 i n-aine and sin 7 ro loisc tene do nim inní Gorthigern and sin cona uile muintir.

Atberat araile is do dercuiniud atbath for fainiul a Hue i Hue. Atberat áano araile is talam rosluic ind adaig250 ro losced a dún.

Ro batar im tri meic oca .i. Gorthigernd is eside rochathaig fri Saxanu. Catigern Pascent. is doside dorat Ambróis Brcían Boguelt 7 Gorthigerniam5 iar n-éc a athar Faustus noem .i. mac a ingine 7 German 255 ro mbaist 7 ro n-ail 7 ro forcan. 7 techtaid cathraig for bru Srotha Réin. Newnus asbert so.

Fermáel fil innosa for ferund Gorthigern meic Teudu- bri meic Pascent meic Guodicattv- meic Morut meic Eldat meic Eldoc meic Paul meic Meprit meic Briacat meiam Pascent meic Gorthigern meic Guitail meic Guittolin meic Glou.

Bonus 7 Paulus 7 Mauron tri meic Glou. is eside

1 mark of asp. over media due doubtless to retracer. - mark of asp. over d in MS. 3-3 in ras. with 7 do in marg. [H] 4 sic, for ic c. 3 Gorthigerniain Facs. u sic.

10 [LEBOR BRETNACH] [4a"-4b22

dorone Caer Gleu1 .i. Glusester for bru Sabrinne.

265 Dochuaid German día thir.

Patraic tra ind inbaid sin i ndaíre i nHerind oc Miliuc. isind amsir sin ro foided Pledias dochum nErend do preempt doib. dochoid Palraic d'oglaim fades, coro leg in canoin la German. Roinnarbad Pledias a Hérind

270 7 tánic corofogain do Dia i Fordun isin Mairne.

Tanic Patraic dochum nErend iar foglaim 7 ro baist firu Herend.

O Adam co bathis fer nErend .u. ceo xxx. ferta tra Patraic do innisin dúibsi a fíru Hérend is usee do loch

275 insin. I

4b Rogab tra nert Saxan for Bretnu iar n-ec Gorthi- gern 7 rogab Octa mac Egist rige forru. Araide no cathaiget6 Artúr 7 Bretain riu co calma 7 dorat cath dec doib .i. in cetchath i nlnbiur Gléir. In tanaise 7 in

280 tres 7 in cethramad 7 in coiced for bru Dubglassi in sesed for bru Basa. In uii. i Caill Calidoin .i. Cait Coit Cledeb. In uiii. in Les Guinneain. Is and sin roimmar- chuir Artúr deilb Maire fora gúalaind 7 ro teichsetar na págáin. ix. i Cathraig ind Leomain. x. in Robroit.

285 xii. is and\s/i/e ro marb lam Artuir .xl. ar ocht cétaib i n-oenló 7 ba les coscor intib uile.

No chuinchitis im na Saxain 6 Germain fortacta doib 7 rigi forro co dia3 is eside cétrí ro gab úadib ifós in Bene roic4 .i. fri Umbra atúaid. Ida mac Euba. Eanfleth

29oingen Eduni toisech riam robaisted do Saxanaib i nlnis Bretan.5

1 o suprascr. - d suprascr. 3 sic SIS. for Ida. 4 sic, for Beornicia.

3 remainder of column left blank. 6 sic.

[ 11 ]

5a1"30] [AMRA CHOLUIM CHILLE]

LOC dond remoculsa chetus Druimm Ceta ar is ann 5a doronad in mórdáil Dromma Ceta. In alio locó im doronad corp ind immuin o sein immach ut post apparet. I n-amsirÁedae meic Anmerech dorigned. Ferso Dalian 295 Forgaill do Masraigib Maige Slecht.a Tucait. ar rocht- ain ríchid féin 7 aliís per se. Tri tucaite uero ara tanic Colum Cille a hAlbain i nHérifz/Jd1 in tan sin .i. do íuaslucud Scannláin móir meic Cind Fáelad rig Osraire fnisi3 ndeochaid i rráthaiges. 7 do astud inna filed i 300 nHérind ar ro bas inci;marba4 ara tromdacht. ar no bid .xxx. i cléir cac olloman 7 a xu. i cléir each anraid 7 do sidugud eter firu Hérenn 7 Alban im Dal Riata. 7 is^ atberat nocon-acca Colum Cille Eriwn in tan sin ar no bid bréit dara suilib 7 \sed fott-ra sein ar ro gell remi 305 sein ic dul taris na fegbad Erind o sein immach. d/crns.

Fil suil hglais

fégbas Eri?m dara hais.

noco n-acébá íarmothá

firu Érend nách a mmna. 310

Co tudchaid iaram Colum Cille isin n-airecht ocus co n-érracht sochaide remi do fáelti fris.b

Mad iar senchas ele iííi ni erracht nech remi acht Dowmnall m^c in rig ar atrubairt in coná \\e\rsed nech remi ar rofitir aní immo tánic 7 nirba maith leis a3i&

» gl. .i. i mBreíni Cownacht [M]

b Quatrain written along the upper marg. over first line of each column [M] : Cetracha sacart a lin. | fichi epscop úasal brig. | resin salmchetal cen acht I cóeca deochain tricha mace.

1 n-stroke om. *siC,forOsx?C\g<z. 3 sic. 4 sic, for ica n-.

12 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [5a30-5b21

thichtain ar nírbo áil leis astud na filed t tuaslucud

Scannláin. Conid and sein ro bennach Colum Ciile inni

Domnall ar robo airmeta connici sein. Gorbu olc lasin

rigain a bennachad ar robo lesm^c di é goro fergaig in

32oclérech fria co n-érbairtsi frísin clérech romór in chor-

raigecht fora tai. is cet duitsiu ar in clérech bíth for

corraigecht ]fora tai. is cet duitsiu ar in clérech bíth for

corraigecht.1 Conid and sein ro soadsi i cuirr co ragaib a

5bhinailt for athisiugud in chlérig. corosaidside | hi cuirr

325 ele. co filet na chuirr sin o sein ille i nDruim Cheta

ut alii dicunt.

Táncatar íarsein na íilid isin n-airecht 7 dúan molta léo 7 aidbsia ainm in chiuil sin 7 ba céol derscaig- thech ut Colmán mac Lénéne dixit

330 bLuin o cheolaib uingi o dirnaib0

crotha ban náethech óc crothaib rígna. rig ic Domnall dordd ic aidbsi adande oc cainnill colcf oc mo choilcse 7 i n-óenecht dognítís in ceól sin. Co tánic míad 335menmandon chlereoch corbo lán in t-aér húasa chind ó demnaib coro failsiged do Baithin sein 7 coro chairigs/i/e in clérech 7 co tuc in clérech far sein a chend fo choim 7 co nderna athrige 7 co túargaib iarsein a chend asa choim 7 co róemid ceo mór dia chind 7 coro scailit as na 34odemna riasin céo sin. Da cét dec da«<? lin na filed ut dixit q?ndam.

Fecht do Mael Choba na cliar. ic hlbur Chind Tráchta thíar. Da cét dec filed fosfuair 345 resin n-ibar aníarthúaid.

a .i. corus cronain [M] b .i. deróli na luin i farrad2 na nela [M] c [in

marg.~\ .i. dirna ainm tomais moir t oc dirnaib [M] d .i. deroil each céol i farrad

aidbse [M] e .i. deróil oenchainnell bee lii farrad cainle more [M] f .i.

claideb [M]

1-1 sic, dittography. "• farad Facs.

5b2I-6a3] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 13,

Coi/^med teóra mblíadan mbind. dorat dóib Máel Coba in cing. méraid co brátha báin. do chenéol delbda Demáin.

Corofost Colum Cille iarsein na filedu 7 co n-erbairt 350 fri //Aed.

Cormac cain buicha neoitb

nua molta crina0 seoit.

is eci ro legus roth1 cráedd

cein maire molthiar. mairg áerthiar Áed 355.

Cain in súg asa saeraigthib sugthiar mairg in íath ecnairc airthiar.

Arad clothf cain in réim riadait8' bih dofúarthet1 maini molthaidi.

Dorónad coindmed na filed iarsein fo Érind 7 ro 36» digbait iarsein a clíara .i. xxiiii. i cléir ind olloman 7 xii. i cleir ind ánraid. is iarsin bai Colum Qille icuin- chid2 Scandlain for Aed 7 ni tardad dó. Co n-erbairt- sium da.no fri Aed is e nongébad a assa imme imm iarmergi cebé bale no bethj 7 ro comallad amlaid. 365 Colmán mac Comgelláin im is é rue in mbreith eter hru Erend 7 Alban 7 do DálRíata áoside. 7 is ris dorigni Colum Qille \ in mbáide in tan ropo lenam bee in 6a. Colmán ut dixit

A chub/« con 370

a anim glan. aso póic duit dale póic dam

a .i. ro bris .i. maith ro bris fein in cáininne [M] b .i. gainne [M] c .i. tiagait as [H] d .i. filidecht [M] e .i. mad genair [M] f .i. ut dicitur i nlmacallaim in da Túarad .i. altram cloth .i. foglaim ecse. cluith do thur.i. intí icambi aenech do thúr [M] s .i. radit .i. [M] [marg.'] h .i. ut dicitux daw ongai^- etitra .i. etar a;-d .i. dam allaid .tad (?) t riagdai .i. dieithard [Jil] ' .i. marit [H] J \marg^\

bithcé .i. bet(ha)3 centarach4 [M]

rath Facs. - sic, for ic cuindchid. 3 sic Facs., now Meg. * centaradi Facs.

14 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [6a*-30

7 asbert Culum Cil/e is é dogénad síthugud eter firu

375Érend 7 Alban. 7 is i breth rue// a fecht 7 a slóged la firu Erend do grés ar islóged1 la fonnaib do gres. a cain 7 a cobach la firu Alban. 1 a mmuircoblach nammá la firu Alban ó sein immach im la firu Herend. Tanic iaram Dalian ardollom Wérend in tan sin do acallaim

38oCholum4 Chille. Conid and rogab in remfocul dó. 7 ni reléic Colum Cille a dénam secha sein co ndernad i n-amsir a éistecta ar asbert fri marb bas chubaid 7 is dochendaib2 ro thriall Dalian a dúain do dénam. Do- rairngert trá Colum Cille do Dalian i//nmassa 7 torthe

385 in talman ar in molad sa 7 ni ragaib acht nem féin 7 do cech óen no ngebad ca<:// dia 7 dofucébad etéT chéill 7 iogur ut quidarn dixit

Amra Coluim ca<r// dia cepé nod geba co follan.a

390 rosia in findlaith fia

ro ir Dia do Dalian. Tri comartha im dorat Colum Cille do in tan dogénad .i. marcach eich alaid no innisfed étsecht Coluim Chille 7 in cetna foccul no ráidfed in marcach commad

395 tosach in molta 7 a suile do lécud céin no beth ica dénam. Ic Ath Féne d&no i mMide doronad in molad sa ut Mael Suthain dixit. Adfét im Ferdomnach comarba Colu/?;/ Chille is far Slige Assail ro canad ótha Dun na nAirbed cosin crois ic Tig//3 Lommán

400 Anamainb eté-r da nin inso .i. nin i tossuch in moltai 7 nin ina deriud .i. ni discéoil 7 nim uain. 1 is gobul di .i. recne0 dechubaid .i. son t a tri do tinnscetul o áenfid beos .i. diaid i ndiaid 7 son o fid is écsamail ina diad .side.

a .i. eter ceill 7 logur [M] b .i. ansomain .i. somain án .i. airdairc. 7

isind immund tis atá ind anamain [M] c .i. cantana dechubaid im fil isind

remfocul .i. neit 7 méit. [M]

1 sic, for is slóged. 2 chendnaib MS. with punctum delens over n. 3 mark of

asp. later. 4 sic.

6a*°-6b25] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 15

Dia dia. 7 rt. Is airi emnas in cétfocwl arabela 1 ar405 lainni in molta ut est áeus dév/s mens. 7 rt. Is é im a ainm sein lasin Góedel atherruch i riguth rignáth | ar6b bíti tri quale cosmaile labartha ic filedaib na Goedeilge .i. a atherruch i riguth riglát 7 a insimqd. 7 a diabul 7 is í so aichne cech ai dib. Is é in t-aitherruch q«ide?« 410 emnad óenfoc/^'l i n-oeniniud1 isind runn 7 cen lenamain o sein immach. Is é im a insemod a innisein o mud inund .i. in t-óenfoc«l do rád co mm^;/ic isind rund co n-etartaidecht focz^l ele etarru. ut est hoc .i.

Ric in sithbea sitlas mag 415

ric in dam trí cóecait glond.

ric in gillab gusmar gand foracaib Dínisc donn.

Is e im a diabul .i. a filliud .i. do emnad ut est hoc .i.

Agur águr iar céin chain 420

bith i péin phein sith sith. amfl/ each each co bráth bráth

in cech thráth tráth cid scíd/z2 scíth.

Da email dib so isind remfocwl so. Aterruch i íiguth ngnáth 7 a innsimod. A insemod im namma425 fogabar i curp ind immuin.

DlA DIA DORROGUSd ria tías inna gnúis

.i. atagur Dia Í gudim dia ríasiu thías ina gnúis Í in tan 1

ind inbaid tias.

CULUe TRÍA NEIT.f 430

Fortched Í formolad fil hie 7 conna bitis gnee fortcheda

a .i. in dúan [M] b .i. CarpH mac Con Dinisc [M] c episiuxis nomen

huius speciei secundum Donatum .i. geminatio eiusdem uerbi \n eodem uersu sine aliqz^a dilatione ut me me3 assum qui rt3 [M] d .i. is .i. is mór atagur Dia.

i dorró .i. ro thogus rúamnad and. [M] e .i. cul .i. carpat [M] f .i. cath [M]

1 sic. 2 sic d, due no doubt to retracer. 3 faintly traceable.

16 [AMR A CHOLUIM CHILLE] [6bJ5-7a10

foi sin dichned 7 dochned 7 cennacros ut qz/idam dtcunt. bid da7io néit .i. guin ut d/citur

ro do lecht1 i farthea 435 iar do néitb séol siraichthe.c

ructhar i cappd i ndiaid phille do raccf a scáils día coemchill .1. amíz/ téit carpath serda tré chath corop amlaid dech m'animsea tria chath nemna dochum nime. Culu 440 .i. fortched1 sund incond2 ilid. ar is cul in foc«l gnáthach acht ro thuill in fili .u. sund do línad na filidechta. 1 do dúaichnigud3 na foc?/l tria digbail 7 tria tórmach 7 tria inchumscugud do dénam intib 7 atát trí gnee fair .i. dichned4j 7 dochned 7 cennachros. Is é in dichnedk a 445 chend do gait dond cu\" 7 cen ni ele ina inad ut dixit

poeta.

Dál ro dálus mór in baes isind arus huas Druim5 7a6 a mmo chomdiu a ri .ru. rá.1

45o bui bium ba bés ni thias.

rá. is e in desmerecht and sein. ar is run ran rodlecht. ise uero in dochned." da cend fair .i. a chenn féin 7 cend ele. 7 commad é a diles in litter dédenach ind ocut\ do emnad ama/ dognethea benn dondi as ben ut ázeitur 455 La mac' fir néit0 fadb corcrap

téit dáig dedemin.i ni tercda. forruim1 tend.8 do chrund ochtgac gnath cenn í c//rub Chon Echtga.

» .i. i mmochai [M] b .i. iar do guin [M] e 1 sirarde [M] d .i. i carr [M] « .i. eicli [M] f .i. do ben [M] e .i. a fir [M] h í claideb [M] s .i. deichned speciality [M] J t declined [M] k .i. dicennad [M] ' .i. run .i. rathmar

sa [M] m i bi [M] » i in declined [M] ° .i. guin [^l] p \marg.~] ut

dicitur Á. ( ) .i. ( )orb'v )a ligaib [M]8 <J i dinéim [M] r .i. ro gon ; [infra

lin.} t .i.8 ro furmi [M] 5 .i. laech [M] l .i. do crund gai i mbít ocht láma [MJ

1 1 corr. in ras. from b. 2 sic. 3 supply a luirg. ar is inunn fortched 7

fordorchad. ar is ed bis hi fortched temligud 7 duaichnigud, Rawl. 4 ch corr.

from g. 5 supply Lias. 6 This leaf, subsequently bisected, is now repieced^

1 MS. more like lain. 8 om. Facs.

7a10"45] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 17

Commad hi rét no béth in desmerecht hie .i. a chend féin for ind ir út 7 cenn neich ele ina láim acht chena is 460 i n-erlabra fégtair inna haisti 7 ni hi rét. Commad in desmeirecht hie ni t^rcda ar ro tuilled da forsin foc/d cert, acht chena increchthar sein ar ni deichned iar ndílsi tormach sillaibi acht is formolad filed. 7 is é so a deismerecht side. 465

Céim o lochaib do línnói co glothaib clu nad gandón.a techt sech eochu i cind chrice maith bethu i mbite annón

Cade di in déchnedb isind rund atrubrummar. La 470 mac1 fir 7rl.c ni handsa tenn do dénam dondni as ten .i. tene ardaig goro recrad dochenn 7 declined iar ndilsi sein. Is amlaid im dermerechtaigtir3 na hernaili sea in aliis libris .i. dichned anv;/ atá dochusin .i. tellad a chend .i. net ar is docuisnet ro bui de prius. Is e im 475 in deichned ut est maelan .i. án in cend ele. is é in chen- nachros4 ut est senchas ar is fenchas ro bui de prius is e so increchad na ndesmerecht sea .i. Jii dichned iar ndilsi dig-bail silWbi 7 ni dichned iar nd5 indara de cip ed arile. Araill and da.no is iat na focail gnátha6480 indiu dochusin 7 maelán 7 senchas iar n-arsathaib di ata deismerechta sút ar roptar iat na focail gnáthcha acuside. docuisinet7 7 mael 7 fencas. Is e im in cen- nachros indiu fenchas do denam dond ocul as senchas ar is e in gnathach. indiu senchas. ut áicitur 485

a on hk exemitw/- [M] b i in dochned [M] « \marg.~\ ( ) rethaib .i. fer

( )s.- ferr [M]

1 MS. more like lain 2 membrane cut away at shajt ofs;e Facs. 3 sic, for

desm . . * chend nachros MS., with punctum delens over d. 5 Here the scribe

has skipped a line, supply dsi tormach sillaibe acht formolad filed, Rawl. 6 sic.

1 MS. rather . . met, due to retracing.

C

18 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [7a45-7b26

Fégsait filid Fail i fos fenchas co féig la Fergos 7b mad far mal ca^ maige | immach

dorróische doíne Dubthach.

490 Fenachas is é in desmerecht ann sein .f. ar .s. and is cumma dognith^r i tosuch 7 i nderiud focail in dichned 7 in cennachros i nderiud im iocail namma as gnáth dóchned do dénam. Ni aiccem da.no ic filedaib na gaedeilge ainm sain for digbail littri 7 sillabi. am«/

495atchiam for tormach littri 7 silWbi .i. dóchned tormach littri 7 formolad tormach silWbi.

DlA NIME NIM REILGE I LLURGa I N-EIGTH1AR AR MUICH DIA MEIT.

.i. ar rélad fírinni a.tbeir Día nime 1 día fis connach Dia 500 as idal. Nim reilge i llurg na ndemnab ocá ndentar égem ar met a mmuiche.

DÍA MAR MO ANACCOL DE MÚR THEINDTIDE DÍUDERC NDÉR

.i. mór Dia domm anaccul ar immed in tened bale i 505 teilgití?r déra co cían ico déicsin .i. <\uia fit mur immed

ut dicitux

múr immed tall isind recht coph búaid is briathar lánchert. bale dúthaig lat 510 cul comet is cul carpat

diuderc da.no nomen compossitum 6 latin 7 scotic. diu .i. incían derc .i. súil ut diy.it Gránni ingen Cormaic fri Find.

Fil dune 515 rismad bude 4em diuderc.1

ara tribrindc in bith uled a meicc Maire cid diúbert.

a .i. declined iwles [M] h i in deniain dianid ainm enégthíar ar méit a niuche

[M] « t dia tibrind [M] d } mbude t hule hule [M]

7b27-8a8] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 19

DlA FIRENa FÍROCUS CLUINES MO DONUAILL DO NIMÍATH NÉL

.i. Dia Fíróen X Día na fírén. fírocus .i. quia est dé?ws520 ubique 7 prope omnibus inuocantibus eum. Mo do- núaill .i. mo do núaill .i. núall mo chuirp1 7 m'anma iar nelaib co íath nime. 1 núall fetarlaice 7 nufinad.2 1 mo do- nuaill .i. mo nuall .i. mo núali .i. do Dia. Bid da;/<? iath mind 7 iath ferand ut dicitur 525

¥6 ainm do maith is do miad. Fi ainm 3d'ulc 7 d'anriad." án fir is ni forus fand iath mind 7 iath ferand.3

De mestitia 07/2wium rerum m morte Columbae t de53o exitu Columbae4

Ni DISCÉOIL0 DUAE NEILL

.i. ni cen sc( )5 1 ni dis in seel °t ni dis in scél6 d'uib Néill. Colum Cille do éc. 1 duae Néill .i. doínui7 Néill. t ni disceoi/ Á. dáthe scéoil .i. niba seel do duid .i. 535 clothaigfit/«y.d I

Ni UCHTAT ÓENMAIGE MÓR MAIRGe MOR DEILM NDIO- 8a LAING

.i. ni do oenmaig as uch i as íachtad sed tótís ca^zpis Is mairg mór estecht Coluim Chiile deilm .i. is mor in 540 •crith 7 in cwwsugud8 tánic isin nErindla hestecht Coluim Chiile .i. quia fit deilm .i. torand t throst ut áiciíuv Atá ben is tir

ni apar a hai[w]m.9 maidid esi a deilm 545

ama/ chloich a tailm.

» .i. a oenur as firen. t firén cen peccad [M] b t 7 d'etiiad [M] » amrat .i. ánum fil and óndí as ámus éc atá. amrath di .i. ecrath ar is e Colum Cille 10 rath anduas. sMter eendaire rath [H on I. 41, left blank by A. ,] J icluinfither [M]10 <■ .i. miserg [M]

1 only a trace o/p left, remainder cut away. - sic, (a wrong expansion o/fiad)

with adnaisi added over nad by H. 3~3 in ras. and retraced ; first half of line jg

erased. 4 final e(ae) cut away. 5 él cut away. 6"6 sic, dittogr. \ sic

MS. & LH., read domui. 8 sic, for cumscugud. 9 ti-stroke om. 10 ..fit" Facs.

C2

20 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [8a9-10

RlS ASNEID COLUM CEN BEITH CEN CHILL.

Ris nád fir. 6 ricfa co tech a rig. 550 cóich bas lugu innia sin.

inná Finnía find serchaid.

.i. is diolaing dun in scél isind i n-aisnéttr dún Cdlum Cii/e do éstecht cen bith .i. cend1 a beith i mbith i i mbethaid cen chill .i. cen a beith i cill. ris. .i. seel ut

.555 £5/ i nlmmacallaim in da Thúarad .i. áil rig risi rédi. f i mBrethaib Nemed ut dicitur. díl dáimi risi .i. ni fil airfitiud dáimi do seelaib oca. i combad ed bad choir and. cen díl dámi risi .i. cen díl óegidechta in scelaigi ar bid risi .i. scelaigi ut óixii Corp/v m^c Etaine isind

560 air dorigni do Bres m^c Eladan.

Cen cholta arb craib cernine0 cen gertd ferbbac fora n-assa athirnif cen adbag fir fo druba disorchih cen díl dámi resi1 rob sen Brisse.

565 7 is í sein cétáer dorónad i nÉrinn.

COI INDIA. DUÍ DO

.i. coi .i. q?iomodo india innisfes .i. cia cruth innisfes dui de. t coi .i. conar .i. cia conair innisfes dui dé. i robo dui cech dune ina condelgsom co India.

570 SCEO NERA

.i. sceo 7 céo 7 neo trí comaccomail góedelge .i. cid Nera mac Moraind I Nera m^c Findchuill a sidib ni chóemsad a asnéis t robo dui side i n-athfegad Chohiim Chide. 575 In FAITH DE SION SUDIOTH IS NU NAD MAIR

.i. is nu atbath in faith ro suidestar for deis in

a .i. cen hiad [M] b i for [MJ c .i. clár [M] d .i. cen loim t cen geilt

[Mj « .i. [M] f .i. lóeg [M] s .i. cen tech [M] h .i. adaig [M],

.i. scelaigi [M]

8a40-8b31] [AMRA CHOLUÍM CHILLE] 21

Sioin nemdai. i da.no in faith noaisneded in sudigud bias i n-iatha Sion. i in faith ro sudestar for deis in Sion.

Nl MARTHAR LEND 580

.i. ni marthar ocund t ni fil mórath ocund hifechtsa i ni fil nech diar mórad ocund.

LES ANMA AR SUI ARDON CONDIATH |

.i. ni fil ocund nech lessaiges t soillsiges ar n-anmain 8b ifechtsa ar atrullaí úain i n-iath cain ar sui. t condio .i.585 sallim .i. inti nosailled o forcetul bréntaid ar cinad 7 ar targabal. i ni lesaigend ar n-anmain ar sui ar ro foilged erond .i. cond( )l

CoNROETOT BIU BATH

.i. inti nochometed. t nocométad2 ar mbiu atbath3 1 590 inti nochometed ar mbiu co cain atbath

Ar don bath bo ar n-aircend adilg( )ih

.i. atbath airund inti omba irchend ar n-áilgius dligthech ar dobered dun cech ni ba ail dún co gligthech5 i inti airchend fri airchesecht ar n-adlaige atbath. 595

Ar don bath fíadat foídiam

.i. atbath erund inti nod faidmis co ar Fiadat .i. co ar nDia maith .i.-ar teged a spirit for nem cec dardain

ArA5 NIN FISSID FRISBERED ÓMNU HÚAIN

.i. ar ni bered inti dobered fis síth dún i fis áith cona600 bid imecla ocund. f in fisid téged úain i n-ia( Ar ntn tathrith doslunend focul fír .i. ni aithred//end7 cocund inti no rethed úain 7 no sluined fir focuil t ni thic diar tathreos .i. díar sésugud Ar nin forcetlaid forcanad túatha toí 600

.i. ar ni mair in forcetlaid non forcanad na tiiatha co mbitis inna tost t no forcanad tuatha im denam toi. t in

» .i. hi tir [HJ '■ .i. dliged [M]

' margin cut away ; probably conditus est, Stokes. 2 cométed Facs.

1 aetbath MS. with e expwicted. x margin cut away, read adilgen. 5 sic.

'final th, and part of a cut away. '• sic MS., d (for t) no doubt due to retracing.

22 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [8b31-9a9

forcetlaid no forcanad na tuatha batar im Thai .i. ainma srotha i nAlbain.

010 HUILE BITH BA HAE HE

.i. robo lesseom in t-ule bith i dano is intirecht fégthair and .i. he .i. tniag .i. is truag atat atrebthaide in betha robo lesseom. Ms crot cen chéis iatside 7 is cell cen abaid1

615 IS CRUIT CEN CEISb IS CELL CEN ABAID

.i. céis ainm do chruit// bic bis i comaitecht chruite more hi comsinm. i ainm don delgain bic fostas in téit hi mmude na crote. i dona coblaigib. i ainm don trom- thet. t isi in cheis isin chruit ani chongbas in lethrind

9acona tétaib inti. ut dixit poeta Ros mac Find | c cecinit.

621 1 Ferchertne file.

Ni celtd ceis ceol de criiit Crabtenee coselastar2f for sluagu suanbasB

consert coibnius eter sceo Main Moriaet11 macdacht Morca1 625 ba mo lé3 cech log LabreicU

ba binniu cec céol in chrot arpete Laibraidk Loingsech Lore ciarba docht1 for rune in ri 630 nirochelt ceis Craiptini.

Prim capitulus huic usque canitur

:> in marg. t sig'ge ( ) [M], remainder cut off b .i. ceis coi astuda. i coi a iisin ciúil [M] c [marg. sup.] Is carad4 lega íii léis/ is carad4 smera ri smúais./ is amrim ri c;v/it cen chéis/ sinni d'éis ar n-argain úais. [H] d .i. niro clieil Ros mac Find

I Ferchertne fill [M] e .i. cruittire [M] ' .i. doiat [M] e .;. bas cotolta5 [M]

II .i. proprium [in marg.'] .i. Mori a th in gen Scoriath ingen rig Fer Morca isi 10 charastar Labraid. [M] ' .i. proprium gentis [M] i A. labrad do Loingsiuch ar ba balb [M] k .i. Labraid l.omgsech mac AWelln meic hoegairi meic Ugaini ^lóir [M] ' .i. ciarbo balb remi sin [M]

1-1 sic, out of place. 2 sic, for conselastar. :i letter erased after e.

4 sic, for scarad, 5 codolta Facs.

9a10-36] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 23

De ascensione eius in caelum.

ATTRUIC ROARD TRÁTH DE COLUM CUITECHTA

.i. atraracht co roard Culum in tan tánic cuitechta ara chend .i. angil Dé. 635

FlNNETHAL FRESTAL.

.i. is firm t is taitnemach in fethal día táncatar frest/^al i is finn in sídlaith tánic i {vestal Choluim Cilk .i. Axal aingel cum ceteris angelis.

FlGLIS FUT BAÍ 640

,i. dorigni figill in fot ro bai uul uita .i. cét dec slechtan leis cack lai acht i sollomnaib tantum comtar léri a asnai triana bla lin ut dixit poeta

Glé no laiged isin ngeima

ina ligu mór sáeth. 645

slicht a asna triana étach

léir dána séted gáeth.

Baí sáegul SNEID.b

robo garit a saegul. .i. uii. blW>/a lxx. ut dixit in

file. 650

Teora bl'iadtia. boí cen lés Colum ina dubreclés. luid co hainglib asa chacht iar .ui. bliadfiaió Axx.

BaÍ SÉIM SÁTH 655

.i. ba becc a saith .i. ba bec domeled t ba bee a hasad

Baí sab súithe cec dindc

.i. roba sab daingen no soad cech niummus t robo suiabb t sabb cech denna .i. cecha airechta cosa ricced Cotum Cille i ba soabb i suthemlacht cech ber\a.i co660 clethi. t robo nertmar isin tuithe co riacht co clethi.

a .i. isin n«aiií?/« [M] b .i. súail 1 bec } diriuch2 [M] c i uas. i in .i. ba suithe in each dindsenchas [M]

1 sic. 2 asp. om. Facs.

24 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [9a36-9b19

Bm DIND OC LIBUR LEIGDOCTa

.i. robo bind forcetlada leigis Colum Cille.

LAISSAISb TÍR TÚAITH

665 .i. ro soillsig i ro lesaig tiri 7 tuatha i ro las de in tir thuaid. i ro lasastar isin tir thuaid.c I ro lesaig in tir luaitk t ropo lais é.

Leis tuath occidens

.i. lessaiges t soillsigis. t robo leis tuath occidentis | 9b .i. Eriu 7 Inis Finne forsind arge .i. cutrwwa ro 67i holsig t ro lesail1 aquilonem 7 occidentem.

COTROLAS ORIENS

.i. cutrummad roba leis oriens 7 occidens.

Oc CLERIB6 CRIDOCHTAIB

675 .i. oc cleirchib na chridib fortchi. i ona cleirchib cosna cridib forcdib ro foglaim t da;/6> ropo docht a chride im clercecht fri each.

DÍBAD

.i. maith a epiltiu. quia fit dibad 7 bath 7 ba 7 teme 680 ic slui[?^]d2 epilten.

AINGIL I RE ASSIDROCHAIB

.i. aingel nime dodeochatar ara chend in tan conuargaib.

fDe regione ad quam peruenit Qolum Cille 7 de pluri- 685 bus gradibus eius. secundus capitulus hue usque iucipit tertius.

RÁNIC AXALU LA ARBRIU ARCHANGLIU

.i. ranicsom co du i Axal aingel i axalu .i. auxi-

lium i axalu .i. na imacalam .i. ranicseom tir i ndéntar

69oimmaccallaim -i. molad na trinote. quia dicunt hiruphin

a .i. no forcanad libru ind rechta co clethe quia fuit doctor in libris legis [M] b Í loss i laiss c .i. tuascert nErend [M] d i ro las cid isind airthiur [M]

e 1 o clíaraib [M] ' titul [A]

sic, for lesaig. 2 w-stroke om.

9b19-10au] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 25

7 sa.ra.phin sanctus sanctus sanctus áominus deus sabaoth. t axalu .i. uca 7 sola .i. comsmdigud 6 latin 7 o goedilg .i. ranicseom a oentoga .i. nem. i Axal nomen ind aingil noaccallad Colum Cille 7 quod est uerius ut ueniebat Uictor ad Patricium la airbriu .i. la immed. t la sluag. 695

RÁNIC ÍATH NAD ADAIG ACCESTAR

.i. ranic in ferand nád aicither adaig et[iV]L sed lux.

RANIC TÍR DO MOISE MUNEMAR

.i. ranic in tir i toimnemni Moisi do bith ar secnaid each and is coir Moise do bith and ara ebas. 7oo

Ranic maige mós nad genetar ciuil

.i. inid bes nemgenemain ceól sed sunt semper in se

Nad estet ecnaide

.i. nad eplet ecnaide. quia mali peribunt in futuro 7 non boni. i nad estet ecnaide fri araile quia omnes705 periti sunt in caelo. t ni etat ecnaide a aisneis. i ni etsend nech fri écnach i ni chluinet ecnaide ni a[;/]d! quia ciues celestes officio aurium corporalium non indigent. sed cogitation es suas introspiciunt alterutrum.

ASRALA RI SACART SAETHU 710

.i. ro la as ri na sacart a sáethu .i. i n-amsir a etsecta ut áicitur tristis est anima 7 rt. |

Hue usque tertius 7 i// hoc quarto capitulo de mart/? io 10a eiws co;//mewmorat//r.

ROCEHAES2 GAIR. CO MBUICH3 715

.i. rochesastar isin garitré ro bui i fos coro brisestar cath for demon 7 domon.

Baí húath fia demal

.i. roboiseom corbo huath he fri demon t fri demal. fri dee mali. t fri Demal .i. fri ri na lidemna4 .i. ondi 720 as demon mál .i. ri i demal nomen propriuw demonis no bith ic aimsigud Coluim Cille do ores.

1 contraction stroke om. "• sic, for ro dies. 3 co mbuich in minus-

cule. 4 n add. above line.

26 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [10ai2-10b3

DlAMBO GOISTE CELEBRAD

.i. diambo choi astuda celebrad Coluim Chille I goiste

725 airi fern .i. airet rochluned in demon guth Co/uim Chille

icelebrad1 ni lamad cor de co tairced in celebrad 7 co

n-iarfaigtis scela iar sein. o Chohim Chille i robo goiste

gabala don demon ro bui isin mac legind i nArd Macha

.i. mace legind notheged co mmnai clérig and .i. in tan

730 dognithea celebrad 7 offrenn iss and no theged cuci.

coro arig Colum Cille fecht and in demon ic smétiud for

in mac legin2 coro thairmisc Colum Cille immón mac

légind. dul immach robo goiste gobala di de demon

celebrad Coluim Chille and sein fri mile colleithmile

735 ba follus guth Coluim Chille icelebrad1. ut dixit poeta.

Son a gotha Coluim Cille

mor a binne uas each cléir co cend cúic cét dec ceimmend

aidble remmend ed ba réil.3

740 Asa cheird cumachtaig

.i. a cumachta a chleirchecta dognidsom sein.

Conroíter recht robust

.i. cain roitir f rochomét in recht sonairt t ro chomet recht .i. rectitudinem. robust .i. robusti .i. sonairt i 745 comet dirgetad

ROFES RÚAIM ROFÉS SEIS

.i. rofes roim a hadnaicthe i rofes ic Róim a ecnasom 7 a chrabud. sess .i. sofis .i. fis ecnai 7 fáitsine hi //nun4 da.no atberat araile eisseirge Choluim Chille do bith ut 750 dixit poeta. | 10b Hi co n-ilur a mmartra

diamba Cholum coemdalta dolluid essi fo dered conid Dun a sennemed

1 sic, for ic c. . " sic. 3 edbai- éil MS. * sic, fur nDún.

10b4"35] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 27

Ro SUITHE DÁMAa DEACTA 755

.i. rosuidiged do aiste na deachta ar teged each dardain ad Dominion .i. rodamad suithe na deachta ó mac etarstar1 sein. t robo i ndeacht damtha meic

DeRB2 DAGb I MBAC

.i. is demin is maith intéc//3 dochuaid i i mbai .i. 760 maith i mbai siu

Ba eola axal n-aingel

.i. ba eolach i n-immaccallmaib aingel t ba eolach i n-immaccallaim d4arigil danid ainm Axal

ARBERT BASSIL BRATHU 7C5

.i. in brath diummusa dochúaid ind i mmordáil Dromma Cetta conid airi sein tuc Baithin testemain a Basil do tróethad in diumais t noairbired bretha brátha a Basil.

ARGAIR GNÍMU DE ADBSIB AIRBRIB AIDBLIB AIDBSIB. 770

.i. ro ergair imme a menmain do bith inna Dia in molad doratsat na sloig fair t ro ergart gnimu de thaibsin na n-immed iidub duabsech 7 Ised argarg3 deseom sein in testemain a Basil 1 na bretha. aidbsi ainm in chiuil t in crónain dognitis ermór fer nÉrend in 775 tan sin cid ed doscarad immalle 7 is triasin ceol sin doronsat firErend do Cholum Chiiie i mmórdáil Dromma Ceta roás míad menman ind. 6Huc usque q?/art//5c

7De scientia ei/ts \u omin parte7 RaITH RITH RETHES 780

.i. ro raithestar i tarraid in rith ro rethestar. Dar cais'1 CAINDENAM

.i. donid caingnim dar cend a miscsen .i. quia fit cais .i. miscais.

» t dana i dámtha [?>targ.~\ t dana deachta .i. deerce " trocaire. [M] '• .i. maith ut iicitux dagdune [M] c t inima .i. eter a da á .i. a. a gene 7 a. a buis [INI]

d t dar cais .i. dar cend grada a namat .i. [M]

1 sic, for ro étastar. 2 letter erased after b. 3 sic. 4 sic, for ind.

5 sic, for argart. G'6 -written between the columns. '•-' in marg. [M]

28 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [10b36-lla=*

785 FaIG FERB FITHIRa

.i. noíúaged i no figed brethir ind forcetail in fétha- thair. t fithir .i. sir t amnas. bid da.7/0 ferb ic slaind tri rét .i. ferb br'mthar ut didtut mad iar ferbaib firamraib berlai bias bain, t is fas fénechas ic ferbaib Dé. Bid da;/<? 790 ferb bole ut dicitux turcbait ferba fora gruadaib iar llacilbrethaib | b.i. iar clóenbretaib. bid da.no ferb. ut dicitur théora ferba fira dosnacht .i. ros immaig Assal ar Mog Nuadat

GALS GLUASA GLÉ

795 .i. ba gas ic erslocud na gluas.3 f robo gaethsum ic gleod glefessa t gonais na glúasa co gle .i. eochair glé Qolum Cille do rédigud glúas t chest. Glinsius salmu

.i. roglinnig na salmu fo obil 7 astrisc i rofoglaind goo na salmu.

SLUINSIUS LÉIG LIBRU LIBUIR UT CAR CASEON

.i. ro sluinnestar na salmu ica tichtain iarna foglaim

7 is úas in sluinnsius foi sin. t sic rosluinestar libru leig

.i. ind rechta anW rocharastar libru Eoin Caseoin. t

so,-) nirbo mo leiss libuir ind rechta do thiactain c\uam libuir

Eoin Casseoin. t ro leg Eoin Cassioin libru legis

Catha gulae gaelais

.i. rogailastar catha in croís \ cúlai as maith and .i.

ro bris cath na trí cúl .i. cath Cúli Dremni for Connachtu.

81o 7 cath Culi Feda for Colman Mor mac Diarmata. 7 cath

Cnli Rathin for Ultu ic cosnam Rois Torothair eter

* .i. fétAathir* [H] [marg.] 1 ferb ( ) .i. ( ) [H]-

>' \_Marg. sup.']

JJia ecna dia dilgud dess innisid raid ritli íethes. Coicfa boi bia ba bind lib diad amiaib dia ainib Sloinnid a máre si/z maig ergnaid sui siacht slicht cethrair do chomaitlini a molta on rig Aed atnóe ule aisnid. Dia chinud do clannaib Neill innisid innisid1 buich brón bithréil. amrai inso in rig raid deóid dia degattach ni disceóil. ni disceoil .d. n. [M]

sic. dittogr, - almost wholly illegible ; om. Facs. s sic. * k am. Facs

lla25-llb15] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 29'

Colum.Cille 7 Comgall i gálais ro brisestar. ut d/xi/ poe/a

Mór do chataibgaelastar

for1 athair ralastar 815-

mac in mail a Main Masten ri fer Fail adagastar.

LlBRU SOLMAN SEXUS

f ro siach libru Solman. t sexus .i. fegius ut áicitur fenchas pro senchas. 820

SlNA SCEO IMRIMA RAITH.

imrima .i. donenna 7 ondi as imbér atá imrima raith .i. ro raidestar sein .i. doucad in tan ticfad sonend 7 donend.

RANNAIS RAIND CO FIGUIR ETER LIBRU LEIG 825

.i. ro rannastar raind co figuirdacht eter lebraib ind legind t ind rechta .i. nodeliged a stair 7 a sians 7 a moroil 7 a n-anogaig.

LÉGAIS RÚNE ROCHÚAID ETER SCOLAIB SCREPTRA

.i. ro leg rune in rosuthe co fitir na rune in tan robuÍ83o eter scolaib ic foglaim na screptra. i rosualt.i. | ainm do lib beist bis isind airci 7 is iat so a airde side .i. in tan sceas 7 a aged fri tir domma 7 Urea isin tir sin co cend .uii. mbliarfW i isin bliadain sin namma mad súas domma 7 mortlaid isind aeor sin. Mad sis domma 7 mortlaid for 835 mila in mara. no innised iarum runa ind anmannai sin do doinib co mbetis inna foimtin. rosualt da.no ann maile2 don beist sin.

SCEO ELLACHT IMMUAIM N-EISCI. IMM RITH

sceo .i. ecus ro ellged acceseom cohuaim3 retha esci 840> im rith grene .1. esci ria gran o prim co cuicid dec 7 iar grain o chúicid dec co prim.

Raith rith la grein ngescaig

.i ropo reid eolas retha escai la rith na grene

1 sic, for fora. J sic, for ainm n-aile. 3 sic, for co/«huaim.

30 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [lib15"30

845 taitnemche. is airi asberar gescach fri gré'm ar is uathi atá sollsi dona rennaib ailib.

SCEO REIN R1TH

.i. robo éolach i rrith rénis .i. maris i commad rian bad choir and ut diy.it Find hu Baiscne

850 Scél lém dúib

dordaid dam. snigid gaim ro faith sam.

gáeth ard huar 855 isel grian

gair a rrith

ruthacha rian.b

roruad rath0 ro clethd cruth. 860 ro gab gnath

giugrand guth.

ro gab uacht

ete.1 én aigre ré. 865 e.1 mo scle.2 scél lém duib

RlMFEITH RIND NIME NECH INCHOI CECH NDIRUAIS O CHOLLUM CHILLE CUALAMAR

.i. noairmebad retlanna nime inti no iwinisfed3 each roúcos rochualammar o Cholum Chille. t noinnisfed 870 Qolum Cille dia triallad rohúais do rennaib. hue usqtie quintal.

a..i. tondgarach4 [H] b .i. muir [H] c .i. raithnech [H]

d .i. ro cheil [H]

1 stop sic. 2 sic, with accent over c for scél. 3 sic, for no innisfed.

4 tAodgarach Facs.

llb30-12a16] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 31

De admiration 7 carita/^ eius hie sextus ckpitulus

COICH BOI COICH BÍA BEO BADIB AMRADAIR AR IATHAIB IRDOCHT IRTHUAITH

.i. coich roboí t cúich bias béo bad chomuasal fris 875 na^bad firfortchiu for ferannaib in tíri túaith. ar iatha/á1 irdochí .i. erdocht fria thuaithrá t thir anechtair in tan conucaib a chill hi tosuch .i. Eu. irthuaith .i. frim an- thuaith. t irdocht .i. ba erdocht hi tuaith .i. ba docht a chobaisseom fri nech i ba docht im chobais neich. 880

ADFET CONÚ NECH NAD GOÍ GEOIN.

.i. noaisneded co rici inti na aithgéoin goi and fein. t adfet fil and idem 7 uetus testamentum 7 a nnu. is nouuw testamentum .i. no aisneded | dun fetarlaic co 12a núfíadnaise ut dixtt angelus i monachus. 885

Maccán umal atbeir cet Deus ei indulget. fortgella. nú. 7 fet i mbethaid suthain surget.

GRESS RO FER FECTHNACHU2 890

.i. ro g/-v?ssaig3 t rochemnig immalle frisna firu .i. aingil. t sic .i. ba fechtnachu each gress4 in grass ro ferastar Colum Cille.

FRI ÁRTHU ARCHATRU CO DOMUN DRINGTHIER

.i. fri aradu na catrach uaisli rodringestar co domun 895 .i. corba a somain t do5 domun .i. co somain .i. cuirp 7 an ma t co domun .i. ad coelum i fri arthu archa/m6 .i. ar chatir nime coru drebraing in domun fri fidisi riagla 7 dismirechta2 noeb ar it arid dogairter ut dicitux scale i coeli s[«w]t7 sancti. 900

1 the contraction stroke is over the i, t bearing the tnark of aspiration. " sic. 3 gmsaig Facs. 4 grels Foes. 5 over d is written c. 6 the contraction stroke

is over the a, c bearing the tnark of aspiration. 1 contraction stroke om.

. 32 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [12a17-12b*

Ar DEO DOENACHTHA

.i. ar denacht1 meic rochesastar .i. co ragbad greim cesad meic De f ar Dia dognid doenacht .i. tidnacul neich ar Dia. 905 Ar assaib rigthier

.i. is airi dognidsom ar sásad isind richiud huasal

RlRIR ACCOBUR A SULA

.i. ro rec ar Dia cac/i ni rob accobor riae suil na mna 7i*.

910 Sui SLAN CREAS CK/ST

.i. in lánsui sen rocretestar Cm/ i slan cen pheccad. i creis .i. a uerbo cresco .i. ro forbrestar mntm i Crist f dorat Crist forbairt fair.

Ceo ni coirm ceo ni sekcoll2 saith sechnais beoil 9i5 .i. ocus ni ebed coirm t ni carad coirm 7 nirbo sercad leis co ollsaith do sechnad da.no in beoil

Bai cath bai cast

.i. ro bai cath3 \ ro boi cath .i. catholicus.

Bai carthait 920 -i. tóit Ian do déirc eseom uli t fichthe Colum Ci[l/<?o deseirc.4]

Clothond oc buaid

.i. robo ail [i cath4] he oc breith buada do each f clothond .i. cloch5 cloithi. quia fit ond cloch robo cloch 925 iarum cloithi each uile Colum Cille

Boi LES LAN

.i. boeseom co tabrad a lánles do each

Boi LEOR LES OIGED

.i. robo leor no lesaiged aegedu. 930 Boi obeid

.i. auidus .i. laind. | 12b Bai huasal. boi huas a bás

.i. ba fortail for bas .i. for diabul. i peccad. i rob uais a bás. i rofitir bás uasa.

1 ard enacht MS. 2 ser coll, MS. 3 sic, MS. supply fri demun 7 domunr

Rawl. 4io deseirc. JJ i cath (/. j7), in ras. by H. 5 ck in ras H.

12b4-33] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 33

Boi LIEN 935

.i. lenis .i. ailgen.

BOI1 LA CRIDE CECH ECNADA

i. robo liaig lesaigthe cride each ecnada t robo chaimrigthe do reir cride cec ecnada ondi as ligo .i. cumrigim 940

Ar aiind n-axal n-acallad

.i. ar n-úasal no aicelled in n-aingel diarbo ainm Axal t iar mind n-axal n-accallaim .i. iar n-acallaim dosom ar is ed mind n-aingel Cm/ mac í a n-as dech de ainglibba meníc dorim a n-accallaim stde ba tanaisi da//0 945 do accallaim aingel a acallaimseom.

Ba ainmne ara mbeba

.i. do ítaid atbath .i. do lugu dige atbath ar ni chaided2 lind na biad isin blisidazn atbath acht i sathurnd t i ndomnuch. 950

BIND

.i. bind a guth icelebrad3. Ba óf.n a cherd cléirchechta

.i. rob oen dia eladnaib cleirchecht ar ba suí ba fáith ba file í robo leor do each ind óenchert chleirchechta 955 bai oca, ut Patriots d/x//

Genfid maccan dia fine bid sui bid faith bid file in main lesbaire glan glé nad ebera immarbé 960

Ba do doinib discrutain

.i. ba ansa do doinib scrútan a gnim son t commad discréit bad choir and .i. ni chluined screit dune in bale i ndénad a crabud .i. isin ditrub i isin dubrecles.

BA DIN DO NOCHTAIB 965

.i. imm etach

BA DID DO BOCHTAIB

.i. immi biad.

1 supply liaig ; liag Y, lig R. LH. 2 sic, fur chaithed. 3 sic, for ic c.

D

34 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [WW-M^2

Ba nua no chesad cach tromm DIOFOTHUCII 970 .i. cach tromfotach no chésad ba anw/ nua leisseom sein t ba truimmiu cach othaig dun in cesad nua sa ar in Dall.

O CHOLUSt COSC TUATH

.i. o Cholum nochoisctís na túatha.

975 Ml AD MAR MUNEMAR MANN( )l

A. tiagmait ina munigin in morairmitnig sin im nem

dúinn. t dommunem doberthar ainnitiu mór do do

13achind na gnim2 so. Miad mair .i. imbed | Manna .i. in

maind. is ed atbertis meicc Israel fria manchu .i. qt/id est

•980 hoc nisi cibus celestis dommuinirnar iarum doberthar

arm i tin mor in bid nemda dosom

Nod geilsigfe ckisi' eter dligtechu .i. no ngebasom Crist ina geilsine .i. ina munteras eter na dligthechu. eteraingliu 7 archaingliu.

985 TRIASNA CÍAXA COTAISLIA3

.i. trisin cian robui ic taisled i fos .i. oc crabud.

De prudentia eins 7 lectio»^ 7 sapien//V?

ErGNAID SUI SIACHT SLICHT CÉTRAIR

.i. is ergna in sui ro siacht slicht na cetri smscelaigtke.

990 COITLUID LA DO CETUL DO NIMIATH IARNA3 CROICH

.i. is amlaid dolluidseom co iath nime iarna chesad i fos co cetul muint/re nime 7 talman f it i4 chlais aingel nime.

CÉT CELL CUSTOID TOND FO OGI OlFFR/ND

995 .i. rochoemestar cet cell fo chomlaintius tuinni cailig ofirind. t cet cell cosa taet tond mara 7 cintech ar écintech and.

1 final stroke of 'N and A broken off, read manna. 2 sic, fomgaim.. 3 between

coin Dins here t, not the usual ut\-sign. cp. note, p. 8j. ' iti MS., for it di.

13a22-13b9] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 35

OLL NI IDAL

.i. is oil in trenfer 7 noco n-idlacht dognith. I oil ani dognith do maith 7 ni idlacht. 1000

Nl ELLASTAR CLOENCHLEIR

.i. ni ailed na cliara nidligtecha1

DOELLAR FO INMUILC

.i. no fegad eat fo innib a n-uilc. i no taidled eat co taprad a phennait cóir for each, i ba gabail ella dondioos uasul na cloenchliara combo maith no immuilged cretim forru i nosbliged do sallund .i. do denam sallaind.

Ni FÓET NI FUACHT NAD HERIS

.i. nirofoid nech uad do denam uilc. 7 nirofuachnaig fein na heris .i. ni rabi fis comrairnech2 aicce. .i. heres 1 1010 niroaslaig heris for nech.

Ni AENED BUI I RRECT RIG

.i. dénad ni do aini acht iar nirgetaid .i. nained3 i ndomnaigib. i ni airdercaiged ni acht do reir ríagla Dé.

Nand etsa BAS BITH 1015

.i. arnad etad i na bad istad do bas tria bithu t isin bith.

Beo a AINM .i. i fos. I

Beo a anuaim 13b

.i. a anim tall. 1021

Ad4 imbud fodruair fo recht noeb .i. ro furestar co mbeith do fo dirgetaid na noeb i ara fot rodrubastair fo recht noeb is airi5 as beo a ainm i fos 7 a anim tall ar immed fodruair .i. ara fot. quia fit 1025 immed .i. fota ut d/xzV poeta is imtherc

cos int6 abcan oc imthecht. in t-aboc o Rus chaem Chas nocon-é a taeb as imda .i. fota. 1030

1 sic, for indligtheclia. '-' sic, for comraircnech. 3 sic, for ni ained.

4 sic, for Ar. 5 i hook partly oblitsrated. ar\ Facs, 6 sic.t D 2

36 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [13b=-36

Frisbert tinu a thoeb

.i. rorithbrúi conárbo thiuch a thóeb. frisbert tinu a thoeó .i. ro mairnestar ut dixit poeta

nech frisbert a thigerna 1035 nirbat1 ile a liberna

co rrucait namait a chend a gabair is a dubcend

.i. a ech 7 a chlaideb ar colg 7 dubcend duo nomina gladii stint isin tengoedilg. ut dixit poeta

1040 nir for braigt/Hb dam na bo

fromthair colg mo ruanadó for braigtib rig foceird feit indi dubcend oc Diarmait.3

TUIL A CUIRP CUILLSIUS

1045 .i. ro choillestar toill a chuirp .i. is e a milliud a nemdenam.

CUILL A NEOIT

.i. ro chuillestar in gainni ut poeta dixit

in maith lib 1050 in tan asberar fir frib

a ssaiges sere saigit seoit ni geib neoit fri nech as dil.

Nad in meic mac hui chuind

.i. cuich in mac ni handset em mac hui Chuind .i. 1055 Co\um Cii/e t nibu in meic hui Chuind gainni f neoti. \ nad maicc adnacht mc hui cheo Chuind .i. ni bui in maicc acht bás f<?/;'bthe .i. m^c hui cheo Chuind cith .i. ni bu iarmua acht ba hua Cuind quasi dixisset soerchland cia forodomair mór o Dia

1 nirba Facs. sic. 3 Diar in ras. cp. I. go-/.

13b37-14a26] [AAIRA CHOLUIM CHILLE] 37

CUIL DEIM DE EOT 1060

.i. derna de eot nodigbad cuil .i. ondi as demo .i. digbaim. i de fót as choir and .i. de fuachtain. Cuil deim de formut .i. ni derna de formut ni digbas cuil.

Fo LIB LIGE A AI AR CECH SAETH SRETA SINA 1065

.i. is maith lib a eolchu a lige Coluim Cille ar no lead a drucht 1 a úr ar ca^c1 ngalar no ráethnaiged2 rais na sina .i. each sin a rathe.

Tria thuaith idlaig dorumeoin3 retu

.i. ic dul I tria thuaith na n-idal ro finnad a 14a mbibdanas fri Dia co tabrad form cretim do Dia 7 ondi 1071 as reatus atá rétu.

Ar credla cairptiu

.i. is aire dorat in mes sa forru ar in carpat credal a cuirp t ara cleirchecht ro rec a cairptiu. 1075

Cath sir soich fir fiched fri coluaim

.i. ropo suthain a chath fri demon 7 domun soich fir .i. rosechestar firinne fiched fri culuain. no fuachtnaiged fría cholaind i fos.

CONA REGA IN RÍGM-áC FOR DEDE 1080

.i. noco raga mac in rig .i. Colum Cille for indara email fil ic Dia.

I N-ATHGUTH I N-ATHFERS

.i. isin guth n-aigthide .1. ite maledicti i i n-athguth .i. isin guth fil. Aithle gotha aile remi. i n-athfers .i. niba loss isin fers tánaise ragas acht isin cétfers .i. uenite bene- dicti. 7 rt.

ADRADNACHT RIA N-ÁES RIA N-AIMNIURT

.i. ro adnacht riasiu tísad áes .i. riasiu robo senoir 7 rob amnertach ar it bliadna .lxx. robo lán de. 1090

Ar iffurnd i n-albu ómun

.i. ar omun iffirnd dochuaid i nAlbain. hue usque .ui. id.

1 sic. - íáe] é with a stihscr. MS. 3 x\- stroke more like that ofm.

38 [AMRA CHOLUIM CHILLE] [14a26-14b8

De comendaticw£ laudis eius rege nepotum Néil.

1095 AED ATNOIa ULEb OLL DOINE DRO.VCHÉTALc1

.i. Aed mac Ainmerech dorat .uii. cumala don Dull ar ainm do thabairt isin molad sa Coluim Chille 7 roiaithnestar2 Aed don Dull commad druiniu cech cetal in cetal sa. 1100 Fechta for nia nem

.i. in tan no regad in trenfer .i. Cohim Cill^ <\uia fit. nia .i. trenfer ut áiciiur

Fidchell Cremthaind niaid Náir msheir mac bee do leitáin. 1105 leth a foirne d'ór buide

a lleith aile d'indruine. Óenfer dia fairind namma nochrenad sech2 lánamna.

Ni ANDIL mo .i. nirbo nemdil la Dia acht robo dil.

Ni SUAIL

.i. nir bee hé. 3i ni handil .i. niro indil3 7 níro úaig ni bad suail. Ni suaig 1115 .i. niro sufuaig. |

14b Ni NIA NAD NUA FRI COTACH CONUAILL

.i. ni trénfer nac/i nua insó fri cotach .i. fri glinnigud

chotaig Conaill .i. eter tuatha Conaill ar medon. i ic

dénam a cotaig fri tuathaib ailib dianechtair i ni nua .i.

1120 nocon uil ocund in trenfer uages ni nua fri cotach

Conaill 7 ni suaig tosach na ceille sic. i da?io .i. ni fil

a .i. ro aithnestár [H] b .i. conibad ulliu [H] c .i. combad diuniu a

chetal [H]

1 mark of abbreviation more like an m -stroke. 2 sic. -V3 belonging to the

previous gloss, out of place here and i?i Lib. Hy'7n.

14b8"44] [AMRA CHOLUIM CHILLE] 39

ocund in trenfer athnuiges cotach Conaill. ni nia in tosach s/c fri cotach conuail .i. ic sith eter corp 7 anmain.

Cluidsius borb beolu bennacht BATAR IC TOÍ 1125

TOILRIG

.i. ro chloi béolu inna mborb bátar ic ardríg Toi cid ed bad áil léo olc do rad conid bennachad dognitis ut fuit lalam.1

O DONIB DEIMTECHTA OC DEO DESSESTAR 1130

.i. o doinib rodigbad ic Dia2 tarrasar

AR ADBUD AR ÁNI ATRONNAI AR GART GLAN HUA HI CATHAIR CONUAIL

.i. ara ainmni 7 ara áini ro ernai gart nglan hua Conuaill inna chatir i huasom Codiáir moir do Laignibii35 i lleth o mathair i ar adbchlos ocus ar áini ro ernai in gart glan 7 rt. ar dénadsom sein ut faciunt hipocritae

Hi cudbud cainsruith sceo magist^/? muintere.

hicudbuda .i. women doloris .i. ingiub sechi robo chain iarum in sruith cona toimled magne cona ragbad 1140 in galar0 sein hé. ocus da.no robo maigister muintere immon cétna f ingu sechi .i. is ifechtain3 rothogmainga sechi ar immed a dan t ic udbud .i. ic fethugud adbb ic éirniud chest na canoni. i ic udóud .1. ic dibdud ngoa i ic udbud .i. ic foibadud .i. ic bádud cuirp Crw/ foa uil ic 1145 ofiriund. i ainm do boith légind i profir'ium loci i Ceneol Chonaill

Fri angel n-acallastar atgaill grammataig GR£ic

.i. dognid aingel d'accallaim ocus ro foglaind gram- mataig anW Gr^cu t no aicilled grammatacdu ocus 1150 Grécu. I 4

» {in marg.~\ i icud( )5 .i. ic fadb ( )5bad fad( )6 ( )6m ba b( )5d ( )6 Co\um tille [M] b Í ing [M] « .i. ingu eich [M]

1 sic, for Balam. - Ms. more like tna. ;i isi f.. MS., for is infechtain. 4 breaks off; a leaf lost here. b Meg. 6 letters cut away with outer margin.

40 [AMR A CHOLUIM CHILLE] [15a1"16

15a 'ocus Co\u7n Cille t sic frecurimsea ceill atamchomnaic dirgitetaid mo Crist cumachtaig .i. immcomairge. Finit ami« finit.

1155 Cohan Cille ceci;/it

Dia ard airlethar aingel indrechta tabred dagb^rta for ar n-imtechta.2

1160 for ar n-imrimmend

ar rxach n-elammar ar nac/i omonar riasam ternamar.

for ar 3dianarlib 1165 Dia domm aidbresa

Crw/ dom ditisea Dia dom airlesena; Dia ard 7 rt. Finit amen.

Colum cáid cumachtach a cléthib clithnimi

1170 tairi domm imnádud

archaingel Héil. ar biastaib ilardaib imdubaib imthennaib ticed domm imdegail

1175 inhua Néil.

Nert n-irsi firinni fin crothe cruthaige

1 acephalous, owing to loss of a leaf; cp. Haul. B. 502. 2 the opening stanza written in half -uncials. 3 sic, for nd. 4 sic, for airlisea.

15a16"33] [AMRA CHOLUIM CHILLEJ 41

Comdiu cloth cobtelach

cluined mo gairm. ar athchaib tennide ^80

ar intech n-anaichnid admuniu móritge - m<?zc Ethne ainm.

Ar Comdiu cumachtach

ar cond slúag sochaide ns5

ar suí ar slánicid

snadsium ar eel. ar cend cáid comarli ar commor moradbal ar n-árad firinni 1190

fiadat fri nem

Nertsom sund sírsáegul sírchóemna m'anmasa scéo colla

céin bethir and. 1195

Colum ar thrócaire co dora dom commairge

fomm esgairm thall.

Tair dag tair sacarbaic

mo beolu bánchoibsen 1200

sét bo rom. domm anim rop o lamaib Colaim accoe a colain

cen chloine cen chol. 1205

Colum caid cumactac a cléthib

í -±2 ]

[15a34-15b"

Scél Tuain meic Cairill do Finnen1 Maige Bile inso

sís

TAR dudecht do Finnén Maige Bile cosin toscelu i tír

1210 * nÉrend i crich Ulad luid dochum laich saidbir and 7

nís relic isin les cuci coro throiscet^- ací ío domnach 7

nirbu maith a chretem ind laich. Asbert Finnen fria

muinter.2 doforficba fer maith robdídnoba 7 innisfid dúib

senchas Hérend.

15b Iar sin dosfic sruith clérich | arna bárach matain moch

i2i6feraid3 failti friu. Taít limsa dom disiurt ol se is dudchu

dúib lotar leis 7 dogniat ord in domnaig eter salmu 7

precept 7 offrend. Ro íarfaig Finnen a slonniud de asbert

friu de Ultaib damsa ol se. Tuan4 mac Cairill mesi meic

1220 Muredaig Munderc. Ro gabus for orbu m'athar a

ndisCert sa5] Tuan4 mac Stairn meic Sera meic brath#r do

Y^xtholon rob e mo lonnud tall ar thus, ro iarfaig Finnen

imtechta Herenn .i. ani forcoemnacair inti o amsir

Partholoin meic Sera. 7 asbert Finnen airbértaís bith

1225 aici coro innised dóib senchasa Erend. Asbert Tuan6 fri

Finnen is ansu dún cen brethir atchúadsu dun do

imrarud.7 Is cet duitsiu trá ol Finnen t'imthechta féin

7 imthus na Hérend do innisin dun.

Cóic gabala ém ol se rogabad Hériu iar nilind 7 nis 1230 ragbad iar nilind coro chateá di bYiaa'ain8 .xii.9 ar .ccc.9 Is iarsein rogab Partholon mac Sera doluid for loiigais cethora lanamna fichet nírbo mór amainsi cáich díb fri áraili trebsat Herind co mbátar cóic mili día sil and. Dosánic dunebad eter da domnach con-erblatar uli acht

1 'fínen Facs. - sic. 3 f Facs., spot in MS. 4 Tuam, MS. with punctum

delens over the last stroke of re.. b in ras. by H. 6 n corr. by erasure from m.

1 sic, for imradud. 8 added above line. 9 in ras.

15tF-16a!1] SCÉL TUAIN MEIC CAIRILL 43

óenfér namma ar gnáth orgain cen scéola do ernam 12355 esi do innisin seel dara n-esi is mesi da.no in fer sin ol seseom

Bása iarum o dingnu do dingnu 7 o aill do aill ocom imditin ar chonaib altaib na di bliadain ar fichit ro baí Heriu fás Dolluid crini chucumsa 7 sentath 7 ro ba 1240 i n-allaib 7 i ndithrubaib 7 forémed imtecht 7 no bitis úama irdalta acum.

Ros gab iarum Nemed mac Agnomain bráthair athar damsa 7 atachimsea a hallaib 7 basa fora imcabáil 7 me mongach ingnech crin Hath nocht trog imnedach. Basa 124.5 aidchi and iarum im chotlud con-aca mo dul i richt oiss allaid. Bása i suidiu 7 me óc 7 ba maittf lim mo menma | [iss and sin roradiw-ra na briatra sa sis. 16a

Amnirt indiu mac Senbath 1249-50

ar ro scarad re thendrath ni degblad co nirt núa atá mac Senbath semúa

Na fir sea thecait anair

cona rennaib ruamnait gail 1255

nim thá lúd hi cois i i llaim

do thecht fora n-imgabáil.

Stariw is tairbech in fer

atagur Scemel sciathgel

nimm ain Andind cia dagind 126(>

mad Béoin nisn-agsind

Cía rom ácbad Beothach béo

Cachír is garb a garbgléo

Britan doni dagáib gus

ata fraech ferci ar Fergus 1265

Atát chucum a comdi cain eland Nemid nWc AgnonW» trén atat for ti mfola do chosnam mo chetgona

1 This page has been entirely re-written in /as. by H ; membrane perforated in places.

44 SCEL TUAIN MEIC CAIRILL [16a12"39

1270 Ro córaigit dam trém chend

da beind for tri fichtib rend co filim garbliath i rricht ar cáemchlód aísi a hamnirt .a.

Basathoisechsa do almaib Heretid iar sudiu o ro i rricht sétha. 7 1275 boí alma mor do ossaib alta immum each conair nothegind. Dorum- altsa iarom m'amsir amlaid sin fri hamsir Nemid 7 fri amsir a claindi. In tan iarom tánic Nemed doch«»/ na Herend a m?/rchoblach cetheora barca .xxx. a lin 7 tricha in cech báirc conosrala in muir for sechran fri bliad«<2 co lleith for muir Chaisp. 7 ro bateá iar sin 7 1280 atbathatár di gortai 7 d'itaid acht cetheora lanamna namma im Nemed. Ro forbair a silsom iar sin 7 ro chlannaigestár3 corrabatár cethri míli ar tricbait lanamna and. Atbathatarsz'i/e dano uli.

Dolluid iarom crini 7 sentatu formsa 7 basa for teched re ndainib 7 conaib alta. Bása fechtas and i ndorus m'úama cttman lim beus 7 1285 rofetar techt asin richt i n-araili. Ludsa iarom i ndeilb thuirc allaid iss and asbertsa

Glasrenga me indiu eter cuanaib am triath tren co robuadaib domrat i ndubi ndecair 1290 ri na nuli i n-ilrechtaib

Matan ro basa oc Dún Bré oc comrac fri sensruthe ba cáem mo churi dar lind lenad ócbad aibind sind

1295 Mo churi robtar dathi

eter fiannaib i n-aithi1 fogertis mo gai ma sech for ocaib Fail for cech leth.

In tan no bimmís n-ar dáil2 ,1300 oc cocert breth Partholain

ba bind fri each na eanaind ba siat briatra firthadaill

Ba bind mo chocert áni eter andrib co n-álli 1305 ba segda mo charpat cáem

ba bind mo dord dar dubráen

.i. tore [H]

1 ait/ibi MS. with punctum delens over b. - sic, for ndáil. 3 ..istár Facs.

16a1"-! 6b29] SCÉL TUAIN MEIC CAIRILL 45

Ba lúath mo chéim cen fordul

hi cathaib oc imforcum

ba cáem mo drech ro boi la

indiu ciarsam glasrengsa. gt. 1310

Bása ém forse hi sudiu isin delb sin 7 óoc 7 ba maith lim mo menma 7 bamsa rurech do thretaib tore Herend 7 doimchellaind mo dj.i|_rais beus in tan ticind hisin crich sea Ulad i1 n-amsir mo chrini 7 16b mo throgi. ar is i n-oenmagin no" claemcloindsea na delba sin uli is airi sin no thathigindsea in n-inad sin beus do idnaidi ind athnugthi. 1315

Gabais Semion mac Stariath in n-insi sea iar sin. is dibside Fir Domnand 7 Fir Bole 7 Galiúin. 7 ro trebsatszafe in n-insi sea fri ré.

Dolluid crini 7 sentatu formsa iar sin 7 batorsech lim mo menma 7 forfémmedus each rét no gniind remi do dénam. acht basa i n-uamannaib dorchaib 7 i n-allaib diamraib m'oenur. 1320

Ludsa iar sin dom durais dilis dogrés. Cuman lim each richt i rraba riam. Ro ainius mo thredan ama/ dogniind do grt's. nimbai cumang cena. Ludsa iar sin i ndeilb segi mori .i. murrech adbul. Maith lim on dano mo menma. Ba fortail for each rét. Basiratech imtholtanach dano no luind dar Erind no findaind3 each ret is and 1325 atbertsa.

Séig indiu glasreng indé

ingnad alaig utmaille

ansu lim ar each 10 de

Dia in cara rom crwthaige4 1330

Is sochaidi eland Nemid ca?i réir ruirech rigdemin uathad indiu sil Sera ni fetar cid ioiera

Uter tretaib tore ro 1335'

cía indiu eter énelta rofetarsa 'na mbia de biatsa beus i rricht aile

Ingnad roordaig Dia dil

mesi 7 clanna Nemid 1340

siatsom ac reir demain

mesi is Dia mo chomarse. seig

Gabais Béothach mac Iardonel Fatha in n-insi sea forsna cen^la robátar inti. is dibs/</e Tuatha Dee 7 Ande dona fes bunadas lasin

1 í very faint, om. Foes. - no barely legible, on fracture ; do Fans. 3 ro L. Facs. 4 gh Facs.

46 SCÉL TUAIN MEIC CAIRILL [16b*>-41

1345 n-aes n-éolais acht ba dóich leó ba din longais dodechaid1 de nim

dóib. ara n-engnaigi 7 ar febas a n-eolais. Basa tra amsera móra i

ndeilb in tsega sin co tormaltus na cenda sin uli ro gabsat tír nErend.

Gabsat dano m«c Miled in n-insi seo for Túaith Danand ar

écin. Dollodsa2 dano andside i ndeilb inna séga sin i rraba3 co mba

1350 hi ciís craind for smth. Ro aínius nómaid andszafe yrothuit cotlud form. 7 lodsa i rricht iaicha aba andaide. Domchuritar Dia isin n-abaind iarsin co mba inti. Maith lim ón &a.?io 7 basa setrech saithech 7 maith mo snám 7 no elaind as gach gabud 7 as each4 airrceis .i. a llamaib línaige 7 a crobaib ségae. 7 o gaib iascaig co

1355 filet a crechta in( )5] |

il .i. br tán [H] [leg. bratan]

1 ..chaid/z Facs. '- second o indistinct ; Do ba Facs. :i irrabas Facs.

4 gach Facs. h a couple of letters illegible, in very faint ; indum, Laud.

Breaks off, chasm in MS ere.

[ 47 ]

17a138] [DÁ BRÓN FLATHA NIME]'

2Héle co mbí fo chrund bethacl hi pardus 7 soscela ina laim do 17a ph;rcept dona hénaib út. Dotháegat iarom ind eóin co mbít oc ithe cháer in chraind. Cáera mora dano sin at milsiu each mil 7 at mesco each fin. Biit iarom oc ithe na cáer. Oslaicid iarom Eli iarsin in soscéla. Laside doimmaircet ind eóin a n-ette 1360 friu 7 a cossa can scibud ette cosse co tairic in praicept. Laithe mbrátha dano iss ed pridchas dóib .i. a ndoberar do thodérnamaib for anmannaib duíne día brátha .i. na cethri srotha im Slíab Sión ic loscod na n-anmand na ndeich mile h\\adna 7 deich cét mbliad#<a: in each mile. Fota in gábud sin 1365 dano do neoch ocá mbiat pecda. Is maith do neoch ocá mbia degáirliud cid isind sin nammá. Cen co beth and acht sein. méte cotlad nech oca imrádud céin nobeth ina bethu. Céinmothá titacht Cr/s/ co noengrádaib nime. 7 feraib talman do neoch ro génair 7 geinfes co bráth 7 muint^r iffirnd. Is 1370 amlaid dano dorróega chucu inti Isu Cr/s/ 7 a croch derg fria ais do digail forro a crochtha ara tuídecht dia tesorcain ar gin Diabuil. Is adbol iarom in slúag bias.3 Iss i fíadnaise diin tslúaig doasfénpha each a gnimu eter maith 7 saich. Cách ar úair on do thaisfénad 4a n-athcho/z/airc1 a n-atchonnarcatár a súile 1375 7 i n-atrubratár a mbeóil 7 a tenga 7 á ndorónsat a láma 7 ani mándechatár a cossa. Crist mac 7 aingil nime 7 fir thalmau 7 fir iffrind ic coistecht fris dóib uile coro láis in tasfénad sin do dénam. A demon comaitechta oc taithmet each uile dorigne ar no bídsi'de fora láim chliseom do grcs oca 1380 forcomét. A aingel comaitechta dano fora láim deis oc taithmet a ndorigne do maith.

O tháiric sin uile. Fégaid sein a brithemnu ar Crist cia de as trummu a maith andá a ole ind fir sea.5 Eirged iarom i n-óentaid aingel or Cr/s/. Dothaegat ind aingil ara cind a 1385

1 sic LL, 280a. The title and opening sentences of this tract are wanting,

owing to a chasm in the MS. Hand M begins here. - supply Téit LL.

■'• sic, supply and, LL. etc. 4~4 dittogr., om. LL. etc. 5 sic, supply Is trummu a maith, LL etc.. omitted here through homoioteleuton.

48 LDA BRON FLATHA NIME] [17a38-18an

Uáma fúcna. Fo chen duit ar each cuc«wsa doraga or araile. Is comthrom a maith 7 a hole daw ind fir seo. Lenne a leth deszV/e ar Diabul. Ni etarscérthar ind anim ( )' ar2 is

17btressiu mo chumachtasa ragaid | limsa. Is Xxumvciw da//c a ole

1390 ind fir sea. Firged des/i/e ole cosin mui[//]t/r3 doréga4. Dothíagat demna ara chind 7 ferait mifáelti fris. In tan irn ro scáig in t-et^;'gleód sa sil Adaim. is and atbera Crist techt la Díabul cona daescorslúag do neoch dpdraega 7 rolai ina muin- teras i n-iffernd cen nac/i forcend. Atreset iarsin 7 dobcrat a

1395 n-óengáir essib occá tarraing do Diab?// lais i n-iffern.

It é daw teóra gáire in domain .i. in gáir dorigset túath ocá timarcon don4 hRgepta afaió la Foraind ri Muir Romair. dia mmarbad 7 dia ndilgend 7 do thabairt a mm<7c 7 a n-ingen i ndaíre co bráth acht manis tesorced Dia. Ocns gáir fer

1100 n-iffirnd 7 anmand sil Adaim do neoch atruba.lt dib n'a crochad Crist .i. dosfuc ar ulc ri Díabul condas fil i n-erbothaib flatha nime. In gáir di ro láeset na hanmand iar n-imtholtain tuidechta ó Diabul 7 gáir fer n-iffirnd ina ndiaid. In ties gáir .i. gáir na n-anmand do neoch atroille iffernd díb icá sroínud ind do

H05 bithaitreb penc 7 rége cen nach crich etzV.

In muint6'r im doróega Dia ragaits/V/e dochum na flatha suthaine la Crist mac nDé co mbiat and sin tria bithu sir eter airbrib árchaingel.

Erbada tra lathe brátha issii/pridchas Héle ann// ro ráidsern

1410 acht is bee di mór chena ani sin.

Ama/ dúnas iarom in clérech a lebor dobcrat ind eóin a ngáir essib 7 túargit a n-ette ria tóebaib co táegat a srotha fola essib ar ómon lathe brátha.

In tEle iarom 7 in tFnóc asberar sund ernajditsiV/e ar cind a

1415 mmarbtha 7 a mmartra do chomailliud fástine in Chomded atrubairt tria gin ind fátha. Q?/is est homo qui uiuit 7 won

18a uidébit morte/// .i. Cia roblais | bethaib5 na blasfe bás. Dotháe- gats(?/// iarom ar cind Arvcxist fri dered domain conid leisidé claidbebtair .i. Diabul i rricht duine intí Ancrist am<7/ bid do

1420 tabairt cretme isin domon dotháet. epscop dogní fria ingin dia haine hé. Iss^/atberar na derna Crist hi talam mirbail na ding- neseo[;//]G acht mairb do dúscud. Acht chena bid lánsum ó etrud

1 lost in a rail, read ol Crist. ~ only abortion of a {digraph ar?) legible

Ti-stroke 0111. i sic. ° sie, read bethaid. G m-stroke om.

18a11"24] [DÁ BRÓN FLATHA NIME] 49

7 ó anbírinne [Tri bliadna. .xxx.1] co lleith da.no a áessom ama/ rob ed áes Crú/. Sood a pólaire ina etun iss é comartha bias fair. Cach óen na cretfe claidbebtair laisseom. ar iss ed atbeirseom H2.5 conid féin mac 7 conid ro thirchansatar fádi. Conid Míchél dotháet do nemdaib dia fordinge 7 conid gebes claideb dó. Conidaté íarom brón fiatha nime. Héle 7 Er.óc ina corpaib críad eter ainglib nime co táegat ar cind Ancrzs/.2 <~>

1 111 nis. bv H. T/í bl projecting into margin. 2 Remainder of column and

page left blank.

[ 50 ]

[MESCA ULAD]1 [19a'-19b'

19a dianda tairle mo lorgsa mairfidus Is messe ol Triscoth.

1431 Nách fer dib donecuchussa co handíaraid atbélat a beóil. Is messe ol Reordae drúth. Is messe ol Nia natrebuin chró. Is messe ol Daeltenga. nechtar n-átharni nod ra ol Dub J Rodub. Cotréracht each fer díarailiu imbi. Nacha foglúesed

1435 ani sin ol Sencha. Fer dongegat \3\aid cinip é gaiscedach bas dech bes and. is é nod raga. Cia uanni son ol \l\aid. Cu ChuXaiud ucut cenip se gaiscedach bas dech and is nod raga. Frisnerachtatar2 iarom isin les 7 Cu Chulaznd remib. Inn é in genid seo as dech gaisccd la hUltu ol Fintan. La

1440 sodain lingid Cu Chulaind i n-ardai co mboi for tulchinniu ind

lis. 7 fcrroebling a galsced forsind aurdrochut con torchartár dia

n-ailchengaib in gaisc^ ro bátár isin dun. Ructa iarom hi tech

ndarach ciiachlete 7 comla ibair aire i mbatár tri fertraigid dia

tiget. 7 da drolam iaraind esse. 7 indb^r íarind arin drolam

$4 íjivuuL 1445 sin. Ro hetrad a tech di cholctib 7 brothrachaib. Dobert Crom

(jc KM- Vát**d Deroil a ngaisceda inna ndiaid. 7 sudigthi. 7 arrocabar gaisc^

in*tCo*$l^* fr. . Con Cvftatnd úasaib. Tessaigid indlat dóib ol Ailill. 7 dob-rt

/7£j ["u r "*'J coirm 7 biad doib comtar mesca. Dodasathiged Crom Deróil

béos dús i mbuí bad áil dóib. 0 raptar mesca benais Senc/ia

1450 bascrand. ícwtúasiset fris uli. Tabraid tra íor mbennachtain forsin fiaith donfáncid iségonnae3 ro both frib. lám i ngort liibocht is imda coirm 7 bíad dúib lasin fláith donangz'í/ nírbu écen a rád fri urgnam. Is fir són ol Dóeltenga. Tongz^a a toinges mo thúath nkacon ricfaid far tír co bráth. acht a mbertae

1455 eóin úaib inna crobaib acht fir Herend 7 Alban do aitrib for tire 7 do breith ior mban 7 ior set 7 do brisiud cend for mac fri clocha. is de asbreth Fergus for Tána inso

Léic ass Dubtach nDoeltengad ar cul in tsluaig no srengaid |

19b nocon dergeni nach maith

1461 ro geogain in n-ingenraith.

1 Title supplied from Book of Leinster (20ib). Only the latter portion of the tale preserved here. HandM.. 2 sic, for frisrérachtatar. * sic, for is ségonnae.

19b2-20a3] [MESCA ULAD] 51

Ferais echt ndochlae ndobail

guin Fiachaig meic Concobair

nibu amru ro cloth

guin Mani mez'c Fédelmtheó 1465

Rigi nUlad ni chosnai mac Lugdach meic Casrubai iss ed dogni fri doini annad ruba contsuidi.

Ni ani sin trá ol Dubt/iac/i décidsi a tech dia daingni 7 a 1470 ndúnad fil ara tech. Nach facthi cid áil duib dul ass nípthá cumac dó. Is mebol damsa indosso mani fuil imorbága imar tobairt immuich. acht nammá in láech ucut as dech gaisc^ la hUltu rofestar fis scél úadib.

Cotrosci Chulamd 7 rólá [cor n-iach n-erredjj1 de i 1475 n-ar[da co rue]2 a chléthe n-óchtarach din tig co mboi for cléthiu in tigi aile co n-accae in slóg sis úad. Doralsat óenclár catha foraib dia tobairt. Dobert Ailill a druim frisin comlaid dia n-anacol. Gabsit a secht meic a láim on dorus.3 Dommemaid in slog for lár ind lis. Tolluid Cu Chu\ai/id coa mu'mtir 7 dobert a U80 luie4 frisin comlai co lluid a chos trethe co rice a glún. Mád do ben doléced ol Dóeltenga no biad ina lligu. Tobert Cu Chulaind a lue afridisi co mboi a n-imdorus isin tenlug fó. Fresdiadam ol Senc/za. iss ed bias and olso Cu Chulaind. Cach n-ada as ada do ócaib oc comruc bid ocaib. tofil fair5 celiu chucaib sund. 1485 Cate far n-arlea6 ol Senc/ia. tocraid ior ndrommand fri fraigid uli 7 bid a gaisced ar bélaib cáich 7 erbaid óenfer n-acallaim. Mád trummi t?/rcbáil a ndubí fochartaid a tech díb. Cia atagegalldatharb ol Senc/ia. Atagegallarsa ol Triscoth. Nách fer díb donécucussa atbélat a beóil. Batár a chéli oc airli a 1490 n-airlec immuich.

Ceist cia atageglathar 7 cetnaraga cucu isa tech ol ind óic ammuich. Ragatsa ol Lopán. Luid iarom ~Lopan isa tech cucu nonbor dó. In laích sin a láechu ol se. issed ar in laích. In fer co cind a chéli ol T)v\scoik. Fir fir. Driscoth sund | oc erlabrai 20a Ulad ni fuil aurlabrai mathi leo chenae. Danéci Trisc<?/$ co 1496 andiaraid co tarla a di bond bána fair.

a .i. for comaili [H] b .i. acaill'fes7 [H] c .i. oc denam a comairli [H]

1 Written by H in ras. - by H, da co in marg., rue in >as. cor rue Facs,

3 o in ras. l i subscr. 5 sic, the air compendium, i looks recent. c the at

compendium. " sic, i, ? stain.

E 2

52 [MESCA ULAD] [20a3-20b1(>

Tolluid iarom Fer Caille isa tech no/tbor. In lái//1 sin a laechw ol se. iss ed a n-imláin in fer co cind a cheli ol Driso;///.

1500 Daneci Drisctf//* co andiaraid co tarla a da bond bána fair.

Tolluid iarom Mianach Anaidgned isa tech nonbur. It bana linni ind o[-'thair h\et forsirr lar3J ol se. Daneci T)v\scoth. Domfecise ol se dús in n-ebél de. Gabais a cheli a chois foi 7 immambert forsna tri n0«boraib ro bátár isin tig iarom conná

1505 dechaid nach háe i mbethu ass eter sudiu.

Congair iarom in slóg ammuich immá tech dia gabáil for Ulto. Ro láiset iarom \3\aid a tech tara cend co torchratar tri chét fón tig din tslóg robuí friss anechtair. Dlútai in cath dialailiu. Batár iarom i n-imnisiu in chatha co medón laí ara

i5iobárách. Ro gab maidm for \J\tu ar abu ar bati4 úati.

Bui Ailill for sosad in dúine oca ndéscin. Roptar scéla innisen damsa scela \}\ad cosindiu. Atchúas dam ni bátár i nHére óic a cumvaa. dóib co n-accu dénat acht mebáil indiu. Is cian o as fásach ni gebthrfr cath cen rig. Mád imomsa irh

1515 dobertha in cath níbád chían folilastae. atchíd nim thása cttmac dóib is díguina domgonar imáib.

La sodain ro Cu Qhtúaind bedg de tresin mbudin 7 fordarubai thri. Fordarubai da.no Furbaidi Fer Bend mac Conchob^/r immacuaird. ni gointis a cheli ara lechetb

1520 leo. Cid na gonair ol alaile dib in ségond sa. Ni mellach acaine dogni. Tongussa a tongas [mo thúath5] cid cend óir no beth fair na ngénaind seo oc guin mo bráthar. benaid sz'de sleg n-ind 7 adbaill de. Mutti iarom in cath for Emu 7 ni ernai acht trian dib ass. Orgit \J\aid iar sin andún

1525 n-uli. 7 aingit Ailill 7 a secht maccu ar nad bátar hi cath friu |

20b O sin tra nirthrebad Temair Lochra.

Atdlui Crumthand Niath Nair ass. di Ernaib. Cowtric fri Richis mbanchainti tiar oc Eemain. mumme do Crz*//zthand in ben. In farcbad mo m^csa olsi. Forrácbad ol Cr/w/thand.

1530 Tair limsa ol si co nderais.c cisi digal ol Crzw/thand. Co rubae Coin Culaznd tara esi ol si. Cinnas dogéntar son ol éseom. Ni handsa. ma rut bet láim níbat [écen]3 nách n-aill chena ár fogéba i n-ascid.

Lotar di i ndiaid in tslúaig co farnactár Coin QvXaind for áth

a .i. sarugud [H] b .i. ara cliaimi [H] c .i. coro <iigla [_H]

1 t\- stroke converted to m-stroke by retracer. -~2 H, in marg. ' 3 H, in ras.

MS. originally ind othair ol se. i sic, for batir. 5 added above line, H.

20b10-31] [MESCA ULAD] 53

ara cind hi crích Úathne. Tiscaid Riches a hetach di fiad 1535 Choin Chulamd. Muchais Cu Chulamd a étan fri lár arnácha ndercachad a hernochta. Tofairthe hifechtso a Chrumthaind ol Richly, dofuil in fer chucut or Lóeg. Naté ém ol Cu C\\n\aind céin bes in ben in cruth ucut nís n-érussa. Gabais Lóeg cloich asin charput 7 dibaircid di condaecmaic tara lutain1 co mmemaid 1540 a druim i ndé. 7 combo marb de iarom. Cotréracht iarsin Cu Chulamd ar cend Crumtaind 7 fich fris co tuc a chend lais 7 a fodb.

Dollotár iarom i ndegaid in tslúaig co mbatár oc dun Con Culamd co feotár and i^sind aidchi sein. Bátár iarom for 1545 foirriuth co cend cethrachat aidche forind óenfeis la Coin Cu\ai/td. 7 tíagait uad iar tain 7 fácbait bennachtain leiss.

Tank da.no Ailill anes fri hUltu co mbui for célidi occo. Dobreth comlethet a enech di or 7 arg?// do Ailill 7 secht cumaXa. each meic dia maccaib. Dolluid iarom Ailz71 dochzim a 1550 thíri chori 7 óentaid fri Ultu. Boi iarom Conchob^r iarsin cen coscrad a rígi immi céin buí i mbíu .w.-^.w

1 ?nark of aspiration over t imperfectly erased.

[ 54 ]

[21b3

Táin Dartada in so sis

BOÍ Eocho Bee mac Corpri ri Clíach i nDún Cuille.a Batar cethraca dalta lais di maccaib rig 7 rurech na mMuman. Boi cethraca lulgach oca fria mbiathad na mac. Téit techta o Ailill 7 Meidb a dochttm co ndigs£<r/ | 1

» .i. i nHuib Cúanach indossa [M]

end of page, remainder wanting, owing to loss of a leaf.

[ 55 ]

21a1] [TAIN BO FLIDAIS]

:Cid dofuci or Ail/// Find, coro faeem celidi latsu fair;// ár atá21a debuid dún fri Ail/// mac Mágach. Mád nech dit muintir seo noragad for debaid no an fad limsa co roisced a sid. Nianfa1560 om or Ail/// Find atfiadar dam rotchara mo ben. Tabar ascid dún di búaib or Fergus ár atá ecen mor fornd tochsaigid in tslúaig dolluid lind for longais. Ni béraso ascid úaimsea forse úair nách anaí célidi lim. Atbéra nech is ar anacol mo mná lim dobéraind deit an conaigi. Dobér dam co tinniu dúib dial565 furriuth masa adlaic lib chena.

Ni chathiubsa do bfíadso]2 irh for Fergus úair nach berim th'ascid. Asind lis dúib di or Ail///. Rotbia són or Fergus ni gebthar forbaes fort linni. Toc?///dát ass immach. Tairced fer ar mo chendsa i n-áth fo chétóir i ndorus ind lis. or Fergus, ni 1570 herfaid^r dom incaibse on sibsi imme sin or Ail///. Totháetside i n-ath ara cend. Cia [uaind ól Fer^mJ3 a Dubth[aig ragas ar cend]3 ind fir. Ragatsa or Dubthach am so 7 am anáithiu atáesiu. Téit Dubthach ara chend. Benaid Dubthach sleg. trita co ndechaid triaa da sliasait. Toleiciseom gai do Dubthach co 1575 mbert crand trit a lleth n-aill. Focherd Fergus sciath tar Dubthach bi?«idsom hi sciath Fergusa co mbert crand *trit fodesin.

Tautat Fergus. Tobeir Fergus mac Óenláimi sciath airiside. B^aid Ail/// gai hi suide co lluid trit. Focheird 1580 co mbuí ina Hgu fora chélib. Tautat Flidais asin dun 7 focheird a brat tairsiu a triur. Muitti iarom do mu'mUr Fergusa for teched. Téit Ail/// inna ndíaid. Fácabar .xx. láech lais díb. Atluí morfesser díb do Cruachnaib |

» .i. tria Ailill [H]

1 Title supplied from Book of Leinster (247a). The opening lines are wanting, a leaf being lost here. iadso pale, in ras., a subset:, ? H. 3 in ras., pale

byK.

56 [TAIN FLIDAIS] [21b1"39

21bla [Ai 7 adfiadat a2 sscél n-uli hi sudiu and sin do Ail/// 7 do Meidb.

1588 Coterig iarom Ailill 7 Medb 7 mathi Conacht 7 in loinges Ulad

olchenae. Adcosnat hi crich Ciarraigi Ai cona mbudnib co Ath Féne.

Rofuctha colléic la Flidais isin les ind firathgoiti 7 dognith a frebaid

lea. Tecait iarom in tslúaig dond lis.

1590 Congairthér Ail?7/ Find do Ailiwd3 mac Mata immach assind lis dia

acallaim. ni ragsa orse is mór a uallchas 7 a sotlacht ind fir fil and.

Ba do chocur chore cena boi Aih'/l mac Mata do Ailill Find 7 do

frebaid Fergusa do amal bad techta 7 do4 chórai friss iarsin do réir

tigernad Conacht. Bretha iarom ind óic athgoiti5 for fuataib immach

1595assin dunad co mbátar oca n-pthor lia muintir fessin. Nos fobret

iarom ind óic for togail in duni 7 niro fetsat nách ni do6, fri sechtmain

lain dóib fón n-innas sin. Dorrochratar secht fichit láech di mathib

Connacht oc togail7 a duine for Ail/7/ Find.

Nirbo sen maith dolodbair ol Bricrin do saigid in duni seo. Adde

1600 is fir ci atberthar son or Ailz7/ mac Mata. Olc do inchaib U\ad in

fechtas so na tri8 eclaiwd do thutim dib 7 nad tabrat digail fair. Ba

háge immairic each fer dib seo. nícon torchair cid óenfer lais nách ai

dib. It mora ám na tri córaid seo do bith fo sopaib fer in duni seo.

Mor incutbiud in t-oenfer do far nguin for triur. Uch cena for Bricriu

1605 is fota a chubat for lár mo phoba Ferguis ce ro trascair óenfer.

Lasodain atregat anchinnidi Ulad 7 siat lomnochta. 7 doberat fobairt

trén tolchar co feirg 7 londnus dermar co rrucsat an n-imdorus inna

cind co mboi for medon ind lis 7 tíagait CWachta léo immalle.

Dofecat a ndun ar ecin imna láthu gaili batár and. Dofecair cath

1610amnas étrócar etorro 7 nos gaib each dib for sraigled 7 esorcon a

cheli. Iar scis imgona 7 imforráin iarom dóib srainter for lucht in

dúnaid. 7 arselgat U\aid secht .c. láech and isin dunud im Ailill Find

7 im thricho mac dia maccaib. 7 im Amalgaid 7 im Núado. 7 im

Fíachaig Muinmetháin. 7 im Chorpri Chrom. 7 im Ailill mBrephne. 7

1615 im thri Oengusa Bodbgnai. 7 im thri Echthigiu Irruis. 7 im secht

a marg. inf. Bricne cecinit Ailid Ailill amra triath/ gadaim tre ech9 asa iath./ domorched cul comlúth marc/ as ferr sagod ro ort íath./ Cóeca colg fochi/-d a dun/10 7 fúan dian funchi run./ calb Domnand fotaili fi/ \n r( )M cos tudcAamar mur./ Ailed mac Domnaill Dail/imp«- Irruis12 Do( )13 baig./ in saeglond doc^r 1110 lose/ in rose fri irgala a( )1 .u H

1 This column and ils verso (22a), in ras. H, is attached to col. a, from which it had been cut off. It contains 42 lines against 34 of col. a. A blank space has been left indenting 11. 40-42. Along the lower margin H has written the above stanzas, partly illegible, and now out of alignment. - o Fats. 3 sic, influenced by Find. 4 do Fries., tnark over o a stain. 5 agoiti Fiics. 6 dóo Facs. " 1 corr. from b. 8 natA Facs. 9 t/itch Facs. l" ~u Fats, for a dún. n Meg., read rig.

'•2 irraid Facs. Vi read Domnand. u a barely legible, read ail.

21b39-22a30] [TÁIN FLIDAIS] 57

mBresléniu Ai 7 im coícait nDomnall. Ar bátár tinoltai na Gamanraidi oc Ailill 7 each óen do Domnandchaib ro ti«c báig leis batar oca | i 22a n-oenmaigin fo bithin rofitir conos tairsed longas \J\ad 7 Ail/// 7 Medb cona socraiti d'iarraid Fergusa. ar ba fora foesam boi Fergus. Basi sin in tres láechaicmi Herend a. in Gamanrad a Hirrus Domnand. 1620 7 eland Dédad hi Temair Lóchra. 7 clanna Rudraige i nEmain Macha. La claind Rudraige im rodibdait in da aicme aili. Conderget trá \3\aid eo teglueh Medba 7 KWella leo 7 oirgset a ndún. 7 toberat Flidais leo assin dun. 7 toberat bancuri in duni hi forcomol. 7 doberat leo iarsin do neoch do sétaib 7 maínib baí and. eter ór 7 airget 7 1625 curnu 7 copana 7 baiglenna 7 ena 7 dabcha. 7 doberat a mbai d'etaigib each datha and. 7 toberat a mbai di cethrib and .i. c. lulgach. 7 da .xx. ar .c. do damaib. 7 tricho cet di mincethri olehenae.

Is de sin luid Flidais co Fergus mac Róich a comarli Ailella 7 Medba fo dáig combad furtacht dóib ocon Tána na mbó a Cualngi. 1630 Is desin no geibed Flidais each sechtmad láa di feraib Herend do bothorud dia thoscid ocon Táin. Ba sin búar Flidais. Is de sin luid Flidais la Fergus dochom a chrichi bunaid co ngab rigi blogi do Ultaib .i. Mag Murthemni cosinni baí i lláim Con Culaind m«'c Sual/az'/ra. Ba marb iarom Flidais iartain oc Traig Bali. 7 nibá ferdi 1635 trebad Fergusa on. Ar ba sisi no frithailed Fergus im each tincur hadlaic do. Is and atbath Fergus iartain hi crich Connacht iar n-écaib a mná .i. iar tíchtain do fis seel co Ailill 7 Meidb. ar do irgartigud a menman 7 do breith táircthe cruid o Ail/// 7 o Meidb. luidi siar co Cruachain. conid tiar dind fecht sin fúair a bás t;ia ét1 1640 Ailella. conid Táin Flidais a seel sin anuas.^3

[ 58 ]

[22a31-22V4

[Immram curaig1 ]\Iail Dúin inso. tri b\\a.d?ia 7 uii. mis issed boi for merogod issind ócian.

BAi fer amra di Eoganacht Ninussaa .i. Ailill Ochair Aga a ainm. Trénmílid side 7 láechthigerna a thúathi 7 a ceneóil féin. Maccaillech banairchinnech cilli caillech ro chomraicseom f/iía. Bai mac sainemail etorro dib linaib. i. Mael Duin mac Ailella esside. Iss e cruth2iarsaluid a chompertsom 7 a gein Maili Duin. fechtas dollnid ri Eóganachta for tiri hi crich 7 hi cendathaig n-aile 7 Ailill Ochair 22b3 Agai] I ina choemtecht. scorsit 7 gabsit dúnad hi sleib and.

1651 Boi cell chaillech hi comfocus don tsleib sin. Medón aidchi iarom o ro an each do imtecht is dúnud luid Ailill don chill. Is é tráth son dodeochaid in chaillech do béim chluic do íarmérgi. Gabais Ailill a láim 7 dostascar 7 dogéni

1655 a coblige. Asbert in banscál fris ni segda ar cor ol si amser chomperta damsa inso ol si. Can do chenel 7 cia th'ainm ol si. Asbert in láech Ailill Ochir Aga mo ainmse ol se di Eoganacht Ninussa.b Luid iarom in día chrich iar n-inriud 7 giallai do. 7 Ailill dano lais. Gair far richtain do Ailill

1660 día thúaith na n-ortatár dibercaig lóingse. Loscit Dubclúain fair.

Tofuisim a mbanscál mac cind .ix. mis 7 dobert ainm fair Máel Duin eszV/e. Bretha in rrurc iar sin fóchlith cúa bancbarait .i. co rigain ind rig. 7 altsom la sudi 7 asbert si a máthair.

1665 Rod n-alt iarom óenmumme éseom 7 tri m*zc ind rig i n-óenchliab 7 for áenchích 7 for áenchúd. Alaind di a delbsom 7 is infech- tain ro boi hi colaind nech bed chomalaind dó.

Asais iarom combu óclách combu thúalaing airbzrt gascid. mór dawca áine 7 a uallchas 7 a chluichechaire. forggaine

1670 for each a cluiche eter imarchor liathraite 7 rith 7 leim 7 cur liac 7 imrim ech. leis trá búaid cech cluchi dib sin. Laa n-óen

a .i. Eoganacht na nArancl [H]. b .i. a Túathmumain [H]

1 i subscr. ; under y, the mark of 'separation, pc. 2 two letters erased be/ote iar. 3 Hand M.

22b24-23a32J IMMRAM CURAIG MAILE DUIN 59'

and ro fomidigestár alaile ócláech amsach friss co n-epert la recht 7 feirg. Tussu ol se nád fess can eland cen^l duit 7 nicon fes mátair hathaír do giallud forni in cech óenchluchi cid for tir cid for usci cid for fidchill cotrísam fris. Sochtais Máel Dúin 167$ iarom ar doruménair cosin combá mac dond rig hé. 7 don rígáin dia m?i7ume. Asbert iarom fria m?/;//mi ni praindigiubsa 7 ni ib ni co n-erbara frim ol se mo máthair 7 m'athair. Inge ol si cid notai do íarmóracht indí sin. tabair dot menmain briathra na n-óclách ndiumsach. Messe do máthair ol si. Ni fulliu sere a 1680 mmac la doine in tire andas do sercso limsa. Doecmaic am sin. 7 arai fessa dam mo th//xtidi féin.

Dolluid a mummi leis iarom conda tarat i llaim a máthar| ]l co téigtís far funiud gmie issin n-insi. No lomraitis 23a ianw/ na hubla 7 nos ithitis. Tiagam ar Máel Dúin isin n-insi 1685- hansu dún oldás dona hénaib. Luid fer dib do déicsin na hinsi 7 dogair side a chéli chucai i tir. Te in talam fúa cossaib- som bíth bátir tentidi ind anmannai 7 notheigtis in tálmain úasaib. Tobertatár bee dini hublaib leó a cétlá nos ithitis inna curuch. In tan solus in matan dollotár ind eóin ónd insi for 1690' snám isa mmuir. Lasodain tócaibtís ind anmannai thentidi a cenna asa fochluib 7 no ittis na hubla co funed ngraie. In tan adcuirtis inna fochloi no théigtís ind eóin dara n-essi do ithi na n-ubull. Dolluid da.no Máel Dúin cona mu'mUr'] tecmallsat anba dina hublaib in n-aidchi sin. Cumma aranggairtis gortai 7 ittaid 1695 dib na hubla. Iss^/anr linsait a curach dina hublaib am a l mellach leó. 7 lotair for muir afridisi.

.xi.3 In tan iarom arrochiúirtár na ubla hisin 7 mór a ngorta 7 a n-itu. 7 in tan bátir lána a mbeóil 7 a sróna di bréntaid in mara. Atchiat insi nárbu mór 7 dun indi 7 múr gel 1700' ard im sodain am^/ bad du áel chombruithiu dognethe. t ama/ bed óenchloch calca uile. Máradícsa ón muir acht nád roched néolu. Oebéla ro boí in dún. Tige snechtaidi márgela immá mmúr. A llotár is tech moam dib nicon facatár nech and acht catt bee boí forsind lár oc cluchiu forsna cetheóraib úaitnib 1705- lecdaib bátar and. No linged di cech úaitniu for araili. Dofécai biucán na firu 7 nin tairmesc dia chluchiu. Co n-accatár iarsin teóra sretha isind raigid in taige immá cuaird ónd ursaind di-

leaf missing. \ x. 2 sic, something om.

60 IMMRAM CURAIG MAILE DUIN [23a32-23b39

arali. sreth and chetumus di bretnasaib óir 7 argit 7 a cosa isind

1710 fraigid. 7 sreth di muntorcaib óir 7 argit mar chirclu dabcha cech ae. in tres sreth di claidbib móraib co n-imdornaib óir 7airgit. Lána inna himda di cholcthib gelaib 7 di tlachtaib etrochtaib. Dam bruthe da.710 7 tinne forsind lár 7 lestra mára co ndeglind inmesca. In dúnni forrácbad so ol Máel Duin frisin cat.

1715 Dosnécacha talmaidiu 7 gabais cluche arísi. Atgeóin iarom Mácl Dúin ba1 doib forruis^ in praind. Prainsit iarom 7 ibsit 7

23b con|toilset. Dobertatár díurad ind lenna isna paitti. 7 doco- sechtatár diúrad in biid. In tan asbertsat iarom imthecht asbert a thris2 comalta Maili Duin in bérsa lemm múince dinaib

1720 muincibse. Nithó ol j\Jáel Dúin ni cen chomet atá a tech. Dobert cammai co rrici lár ind lis. Dolluid in cat ina ndiaid 7 lebling trit anW saigit tentidi 7 loiscthi corabu lúathred. 7 luid arisi co rrabi fora úaitni. Ro áilgenaig iarom Máel Duin cona bn'athraib in cat. 7 sudigestár in muince ina inad 7 glanais a

1725 luathred di lár ind lis 7 fochairt i n-alt in maro. Lotár iarom inna curach a mmoltais 7 a nn-adamraigtis in Comdid.

.xii.3 Matan moch tres laí iarsin atchiat insi n-aili 7 sonnach umaide tara medón ros rand in n-insi i ndé. 7 atchiat tréta mora di chairib inti .i. trét dub fri sonnach8 adiu. 7 tret gel fri sonnach

I730denall. 7 co n-accatár fer már oc eterglc* 11a cáerech. An focherded cairig find tar sonnach de síu cosna duba dub chetóir. A ndocured dano cairz^nduib tarsin sonnach ille find fóchétóir. Bátir immecalsom oc aicsin indni sin. \sed as maith ol Máel Dúin cuirem bunsaig isin n-insi. día cóemchlót

1735 dath conclóechbabamni5 día tiasam indi. Fochartatár \axom bunsaig co rrúsc6 dub isa leth i mbátár na finna 7 finnais chétóir. Fochartatár dano bunsaig snaisi gil issa leth i mbátár na duba 7 dub chetóir. sechbaid ol Máel Dúin dechammár isin n-insi. bes níbád ferr ol7 ndathni oldáti na

1740 bunsacha. Tollotár for cúlu ónd insi la himeclai.

.xiii.3 Tres lou iarsinda«<? rathaigsit araili insi máir lethain 7 trét mucc n-álaind indi. gegnaitsom banb bee dib asrous iarom a brith dia doud co tuidchetar uli imbi. Fannoiset 7 nam bertatár

1 shaft of b lost in rent. - sic. 3 in marg. 4 sic, for etergleud. 5 sic, for conclóechbamni. ^ over c mark of aspiration faint, as if expunged. 7 sic, read ar, Y ; scribe distracted by oldáti following. 8 ionnach Foes., but mere spot.

23b39-24b10] IMMRAM CURAIG MAILE DUIN 61

inna curach cucu. Atchiat úadib iar sin slíab már isind insi 7 imráidset techt día déicsin na hindse ass. A llotár iarom Diúrán 1745 Leccerd 7 German | do ascnam in tslébi arrecat abaind letain 24a nádbo domain ara cind. Tummis German irlund a gai issin n-abaind 7 immándíbdai fóchétóir ama/ bid tene nod loscad 7 lotár bad sire. Co n-accatar and da.no frisin n-abaind anall daumu mora máela ina ligu 7 fer mór inna sudiu occaib. Bi 1750 German iar sudiu crand fria sciath do bupthad na ndam. Cid día mbupthai na báethlaegu ol in t-áegaire már hisin. Cairm hi tat a mmaithre na lloegsa ol Germane. Atát frisa sliab ucut ol se anall. Tollotár afrísi coa céli 7 adfíadar scéla doib. Dollotár ass iar<?;//. 1755

.xiiii.1 Fúaratár insi nirbu chían iar sin 7 mulend már grainne indi. 7 mulleóir már brúichnech grainne and. immafoacht cía mulend so. ccr ám ol se nách eolach íarmifóich nách aithgenaidsi ol se. nátho ol seatsom. Leth n-etha for tire ám ol se is sunda melair. nách beres cesacht de isin muilind sa 1760 conmekf. La sodain atchiat na heriu tromma diármidi for echaib 7 doinib don mulind. 7 úad úano afrisi. acht ani doberthe úad is síar noberthe. Imchomarctár atheruch cia ainm in mulind se mu\e?id Inbir tre Cenand ar mul/eoz'r. Nodasénsat iar sin ó airdiu croiche Crist íarsinní o'tchúalatár 7 ó'tchoncatár 1765 na huli sea. Lotár for intech inna curach.

xu1 A llotár da;/c ond insi sin in vs\v\ind fúaratár insi máir 7 sochaide mór di dainib indi. hit é duba eter churpu 7 étach. Cennaithi imma cenna 7 chumsantais di chui. Dofuit di crandchor dondala comaltai Maili Duin dul isin n-insi. A lluid- 1770 side cusna doíni robátár oc coí. c?<i///thach fríu fóchétóir 7 gabais coí leó. Foíte días día thabairt ass 7 n-athgénatár eter a célib | fecsit cadesne for coí. ba hand asbert MaelDuin tét 24b cethrar úaib ol se co n-armaib 7 tucaid na firu ar écin 7 décid in talmain nach in n-aér 7 tabrid {or n-étaige immó bar sróna 7 1775 immó bar mbeolu 7 súgid aér in tire j3 gataid íor sella do for feraib fodeisne. Dogníth samlaid anísin. Luid in cethrar 7 dobertatár led in díis n-aili ar écin. A n-immácomraicthe ced atchoncatár4 isin tír. asbertís nicon fetammárám ol seatsom. acht a n-atchondcamár dorigénsam. Táncatár iarom co hellam iar mo sin ond insi.

1 in mnrg. "- sic, something omitted. 3 supply na, Stokes. 4 asp. om. Feces.

62 IMMRAM CURAIG MAILE DUIN [24b»-25a12

xui.9 Recait iar sin insi n-aird n-aili imbá rabatár cethri sonnaig. nod randsat hi cethair. sonnach di or chetumus. alale di argut. in tress sonnach di humu 7 in cethrazwmad di glain. Rig

1785 isin chethra7//mad rind10, rígna i n-alaili. óclácha i n-alaili. ingena isind aili. Tolluid ingen ara cend 7 dosnderaid hi tir 7 dobert bíad dóib. fri cáise ro samlaisetarsom 7 secip bias mellach la nech fogebed fair. 7 dális dóib a cilurn bic co comtalsatar mesci tri laa 7 teóra aidchi. ro mboi ind ingen oca timthirecht in tucht

1790 sa. A ndofochtraiset isin tres1 inna curuch for muir bátár. Nicon facatar nách a n-insi nách a n-ingin. ráisit ass iarom.

xuii.3 Fogaibset insi n-aili iar sin nárbu mór 7 dun indi. Dorus umaide fair 7 ágai umaidi and. Drochet glainidi arin dorus. An\a£ no théigtís súas forin drochet dofuittitis sis for cúlu. La

1795 sodain atchiat banscáil asin dun 7 cilor[w]d2 inna láim. Tócbaid clár nglainidi a híchtur in drochit. 7 linais cilornd asin tiprait boí fón drochat. 7 luid afrísi isa ndún. Táet ferthigis fri Máel Dúin ol Germane. Máel Dúin ón ém ol sisi la dúnad in dorais tara héissi. rWtais iarsudiu inna hágu umaidi 7 a llin n-umaide

1800 ro boi foraib. 7 in fogur \z.xom dorigénsat ceól meldach n-áilgen son. La sodain fochairt inna cotlud co matain ara bárach. A ndofochtraiset con-accatar3 in mbanscáil cetna asin dún 7 a cilornd inna láim 7 línaid fón chlár chétna. Iíige táet ferthaigis fri Máel Dúin ol German. Amra bríge ol si Mae( )4

1805 la dúnad ind lis tara hessi. Fosnálaigsom a ( )5 cétna co

ara bárach. Tri láa 7 téora aidchi dóib fond rían sain. Isin

chetrawmad6 lou \zxom dolluid in banscál a ndoch«#&. alain( )7|

25as [brat gel impe 7 buinne óir immá moing. mong orda íuir\'\. máelán

argit imma cossa gelchorcrai. bretnas argit co zwbrephnib óir inna brut

1810 7 léne srebnaide sita fria gelchnes. mochen duit a Mail Duin ol si 7 ainmnigestár each fer leith cona anmaim diles fein. Is cían o hi fis 7 hi forus for tíchtain sund ol si.

Dobeir lei iarom hi tech mór boí hi comfocus don muir. 7 tocaib a curach hi tír co n-accatar iarom ara cind isin tig dérgud do Máel

1815 Duin a óenur 7 dérgud each triir dia muintir. dobert biad doib i n-óenchissa cosmail do chássi tháth. ataig cuit each trir. each bias

» .i. i n-oen\esiur [H]

1 sic, supply YBL n-stroke om. :i tax faintly legible, <>m. Facs. ; mem- brane fractured. * the margin of the last seven lines broken off, carrying with it portion of the text ; on Facs., read Mael Dúin. 5 read ceol Y. 6 m-stroke om. Facs. 7 read alaind em táncus and Y. *this leaf (25-26) Interpol, by H. 9 bet. cols. 10 sic.

25a"-25b15] IMMRAM CURAIG MAILE DUIN 63

adcobrad each issed fogébed fair, no thimthirted dano do Mael Dulu ior leth. Linais dano cilarnd fón clár chetna 7 dális doib sel each thrir lee. atgeoin dano in tan ba leór leo. anais do dail dóib. Ben chomadas do Máel Dm'n in ben so ior each dia muintir. Luidsi iarom cona 1820 henchiss 7 cona cilurnd. asbertatar a muintir fri Mael Dúin in n-eberam fria dús in fáefed lat. Cid gatas uaib ol seseom ci atberaid fria. Ticsi ara barach. asbertatar fria in dingnesiu caratrad fri Máel Dum 7 in fáefe lais 7 cid 11a hanai hi fos innocht. Asbertsi na hathgeóin 7 na fit?> rét peccad. Luid iarom úadib dia tig 7 tic 1825 ara barach in tráth cetna cona t^imthirecht dóib. 7 o roptar mescai 7 roptar sáthig rádit na briathra cetna friasi. I mbarach thra ol si dobérthar athesc dúib dindísin. Luid iarom dia tig 7 contuletsom fora ndergodaib. ama/ ro dúscsetsom ina curach bátar for carraic 7 accatár in n-inis i in dún t in ben i in magen i mbátar riam. 1830

( )iii8 Amal dolotar on magin sin co cualatar anairtúaid gáir móir 7 lex ama/bid oc cetol salm no bethe and. Ind adaig sin 7 a llá ara barach co nónai dóib oc imram co festais cia gáir no cia lex rochúalatar achiat1 insi n-áird slíabdai lán d'énaib dubaib 7 odraib 7 alathaib oc núall 7 oc labra mór. I835

( )x9 Imraiset biucán ond insi sin co fuaratar insi n-aile narbu mór. Craind imdai inti 7 eóin imdai foraib 7 co n-ac( )tar iar sin fer isind indsi 7 a folt ba hetach íarfaigset iarom cúich he 7 can a cend. Do 3( )raib Herend damsa ol se. dodeochad im ailithri 4( )uruch biuc 7 dlugis mo churach fóm ama/ 5( )dechad biucan ó thír. doludsa 1840 do thír arise 6( )e 7 dobiur fót dom thír fom chossaib 7 frissocbus 7( )formuir. Ro fothaigestar in Comdiu damsa isin ma|gin se in fot 25b sain ol se 7 dobm- Dia traig cacha bliadna fora lethet. o sin co se 7 crand cacha bliadna do ás and. Ind eóin atchithisi da7io isna crannaib ol se anmand moclainnesea 7 mo chenióil10 etfrmna 7 firu até sút oc ernaide 1845 lai brátha Lethbairgen 7 ordu eisc 7 lind in topair dorat Dia dam. domfic sin each dia ol se tria thimthirecht aingel. trath nona dano dosnicseom uile lethbairgen 7 ordo eisc cech oenfir dib sút 7 each óenmná. lind in topair amal as lór la each o roptar lána a teora aidchi oigidechta celebraiset 7 asbertsom friu rosesaidsi uli ol se do for tir 1850 acht óenfer.

xx.11 Fogabat isin tres lo iar sin insi n-aili 7 múr orda impe 7 lár gel amal chluim. atchiat dano fer inti 7 issed ba hetach do findfad a chuirp fodessin. imchomaircsetar iarom cia sasad o mbered bith atá ém ol se sund topor isind insi se. I n-aine 7 hi cetain medg t 1855

1 sic, for atchiat. - The outer rim of the last seven lines has broken away ; the missing letters can be restored from YBL. Read co n-accatar. a feraib. 4 read i curuch. = dodechad. 6 ol se. 7 fair. 8 xuiii. Foes. '■> xix. Facs.

10 cheinóil Facs. u betiveen cols.

64 IMMRAM CURAIG MAÍLE DÚIN [25b15-26a28

usee doberar ass. I ndomnachaib iiii 7 hi felib mártir degassa doberar ass. Mad hi feil apstal im 7 Mairi 7 Eoin Bab/ais/ is coirm 7 fin doberar ass 7 i ssoUamnaib dano. Im nonai iarom dosnanic on Chomdid doib uli lethbairgen cech fir 7 ordu eisc 7 ibsit a ndoethain

1860 dind lind dobreth doib asin tiprait inna hinsi 7 focheird hi súan cotolta on trathsin cus arna barach. O ro fersat tri aidchi aigidechta forfor- congair in clerech form imtecht 7 lotar iarom ass for imtecht 7 celebraiset iar tain.

xxi.5 A mbatár iarom ciana for imluad forsnatonnaib atconnarcatar

1865 fota uadib insi. 7 ama/ ro scuchsat co focus di. co cualatar fogur na ngoband oc tuarcain brotha forsind inneoin co n-ortaib amc/ tnarcain trir i cethrair. in tan iarom lotar hi comfocus co cualatar in fer oc imcomarc diarailiu in failet hi focus ol se to ar araile cia son ar fer aile asberitsi do tuidecht and. Meic beca atchiat hi lothur bic anall-

1870 út (orse. O rochúala Máel Duin aní sin atbertatar inna gobaind asbei'r tecam for cúlu ol se 7 na himpam in curach acht bid a erais reme arná- ro airiget teched dún. Imráiset iarom 7 a erais resin curach. Iarfaigis aris in fer cetna bui isin cerdchai. indat facsi don purt indossa ol se. Atát inna tost ol in dercthaid sech ni thecal ille ni thiagat innond.

1875 Nirbo chian iar sin coroiarfaig don's cid dogniat indossa ol se. is doich lemsa ol in fegthaid. is for teched tiagait is sia lim attát indossa6 on phurt olda o chianaib. Dothaet in goba andsaide assain cherdchai

26a 7 bruth | romor isin tenchoir inna laim 7 focheird in mbruth sain i ndegaid in curaig hisin muir coro fich in muir uile acht nis rochtsom

1880 ar rotheichset fo ner1 bag co dian deinmtach2 3isin n-ocian mór3 immach.

xxii.s Imráset iar sin conos tarla i mmuir ba cosmail fri glain nglais buí día glaine corbo réill in grian 7 in gainem in mara ti it 7 nocon faccatar biastai na hanmannai and eter na carrce acht in grian glan 7

1885 a ngainem glas batár mor dind oc imram in mara sin 7 ba mór a etrochta 7 a alii.

.xxiii.5 Focheirdat ass iar sein hi mmuir n-aill cosmail fri nél 7 andar leoseom nís fáelsad féin nach in curach co n-accatar iar sain fón muir fóthib annís dúine c«?«tachta 7 tír alaind 7 atchiat anmanna mór

1890 n-úathmar bíastaide hi crund and 7 táin do almaiw4 7 indilib immon crand imma cúaird 7 fer cona arm hi farrad in chraind co sciath 7 gai 7 claidiub. arna/ atconnaircsede in n-anmanna mór út boí isin crund téit ass for teced fo chetóir. sínis in t -anmanna a brágit úad asin chrund 7 furmid a chend i ndruim in daim ba dond almai 7 srengais lais

a .i. loim [H] gl. repeated in marg. by a recent hand.

1 sic, read nertaib YBL. 2 sic, read deinmnetach. 3'3 in ras. 4 = almaib : almuib Y. 3 inmarg. 6 indosso Facs.

26a28-26V4] IMMRAM CURAIG MAILE DUIN 65

isin crand 7 nos ithend fo chétóir fri/^a brathad sula. Techit ass 1895 fochétoir ind innile 7 in búachaill. 7 ó'tchonnaic Máel Dúin sin cona muintir nosgeib imecla móir 7 ómon ar dóich léo roistís taris cen totim trít sís ara thanaidecht ama/ chiaich. rosagat iarom thairis iar mórgábud.

xxiiii.2 Fúaratar iar sin insi n-aile1 7 atraacht a mmuir impi súas co 1900 ndernai alle dímora impe imá cúaird. amal ro arigsetar daine in tíri sin eatsom atasfoprat ic egmig impu 7 atberat att ésim on att esim ón fot a n-a|nali. Atchoncatar iarom daíne imdai 7 alma3 mora do indilib 7 26b grage ech 7 treóit chaerech imda3. Boí iarom banscál oca ndíburgud- som anís co cnoib móraib co tairistis forsna tonnaib thúas occosom ro 1905 theclaimsí,/soin mór dina cnoib sin 7 dofucsat leo. Dollotarsom ond insi forcúlu 7 ansat na hegme la sodain. Cairm hi tát indossa ol in duine ticced fón n-egem día n-éis. Dolotar ass for cether[«]d4 aile dib. nidat é amlaid ar cethernd aile. Is fris as chosmail dano aní sin am«/ bad nech día mbeth hi tarngire leosom do dilgend a tíri 7 dia n-innarba 1910 asa tír.

xxu.9 Gabsatin n-insi aile hi tárfás dóib rét n-ingnad .i. omuargaib sruth mór a tracht na hinsi súas co téged ama/ túaig nime tarsin n-insi uli co ndiburned isin tracht n-aile na hinsi dond leith aile di 7 tictisseom foí annís cen fliuchad 7 no gantaiseom5 écne mora ass anuas. 1915 7 dofutitis écne mora dermara asin tsruth anúas for talmain. na hinsi sis comba lan ind inis uli dia mbréntaid. ár rabi nech 6 tairs&/ a teclamad ara n-imad. O espartain aidchi domnaig co hanteirt día lúain ni ngluasii/ in sruth sain, acht no thairissfi/ ina thost inna muir imon n-insi imma cuairt. immainait dóib iarom anba móir dona hécnib 1920 7 línsait a curach dóib6 7 lotar ond insi sin forculu forsin n-ocian beos.

xxui.° Imrais<?/ iar sin co fúaratar colomain móir n-airgdidi. Cethri slessa aicce i mboi 7sesbeim in churaig fri cech slis. co mbátár ocht sesbéimend don churuch a timchell uli 7 ni rabi óenfot do talmain 1925 imme acht in t-ocian anforcnedach 7 ni accatarsom cinnas boi this a hícht?*r i a huacht«r túas fora hairde. Boí lín argdide assa húachtor co fota úad immach 7 dolluid in curach fo séol trena mocoll ind lin sin. 7 dobert Diúran beim do faebur a gae tar mocoll ind lin. Na mandair in in8 lin ar Máel Dúin ar is opred10 morfer ani atchiam. ar 1930 molad anma ol Diuran is airi dogniusa so corop mote chretir

1 blot covering 1 and portion of \, e. - in marg. 3 rent here, only portion of a. left. * n-stroke om. 5 seems like o converted into a; supply súas iarom an sruth co tabratais YBL. 6 sic, for dib YBL. 7 supply da YBL. 8 sic, bis. 9 bet. cols. 10 pred faint, om. Facs.

F

66 IMMRAM CURAIG MAILE DÚIN [26b35"40

( )' 7 bérthair uaimse for altóir Aird Macha acht co rtís Hér( )3 ungi co leith iss ed boi and íarna thomus i nArd Mach( )3latár datw iar sain guth mór solusglan do áachter n( )4 út. sech fetatar cia bérla 1935 rolabair 7 cid ro( ).5

xxuii.6 Atchiat insi aile dano for óenchois .i. óenchos ( )7 7 imraisi/ a timchéll d'íarraid chonairi inti 7 ni]8

1 margin broken off next seven lines mo scela YBL. z only portion of t

left, Hérínn. di YBL. ■■ Macha. co cualatar YBL. 4 na colonina YBL.

5 labair YBL. 6 between cols. ' oca fulang YBL. 8 breaks off, leaves lost.

[ 67 ]

27a1 38] Fís Adomnán sis.1

2|S uasal 7 is adamraigthe in Comdiu na ndúla 7 is mor27a * 7 is machdaigthe a nert 7 a chumachta. is cennaisi940 7 is áilgen is trocar 7 is dearcach. ar tócurid dochum nimi chuci lucht na deirce 7 na trócaire na censa 7 na connircle. Tairbirid3 im 7 trascraid dochum n-iffir[w]d4 comtinól n-écraibdech n-étarbach na m<?c mallachtan. ar fuirid derritussa 7 foc/aice écsamla nimi dona ben- 1945 nachtnachaib. 7 tairbirid illatu pian n-ecsamail dona maccaib báis.2

Sochaidi trá do nae/zzbaib5 ocus d'firenaib in Comded na ndúla 7 d'apstalaib 7 desciplaib Isu Crz's^ díaro faillsigtheá rúine 7 derritiusa flatha nimi fori cumma sin. 7 fochraice fororda na 1950 firén 7 da.no díaro faillsigtheá píana écsamla iffrind cosna fib filet intib. Rofoillsiged ém do Phetar aps/<r?/ ind long cethararddidi doleced do nim 7 cethri suanimain esti. Binnithir each ceól a ^éstecht6. Conúargabad da.no Pól aps/Vz/ cosin tres x\em co cúala \>x\a.tlira diasnéte na n-aingel 7 imacallaim n-adamraigthe 1955 muintiri nimi. Ructha da.no beos ind apstazl uli i llo estechta Muri co n-accatár píana 7 todérnama trúaga na ndaíne n-anfechtnach díaro forcoingair in Comdiu for ainglib ind fuinid oslocud in talman ríasna a.pstn/u coro fégtaís 7 coro innithmigtís hiffer[«]d4 cona ilphíanaib arart/ dorair[?/]gertsom4 fessin dóib aní i960 sin cían rena chésad

Ro faillsiged da,7io deóid do Adamnán u Thinne do ardec- naid íarthair domain labairthz'r sund. Díaro escomlá a anim asa churp hi feil loham Baptis/ 7 día rucad dochum richid co n-ainglib nimi. 7 iffrind cona dáecorslúag.7 1965

O ro scar íarom ind anim frisin corp roarthraig fo chétóir di aingel a comaitechta céin bai hi colaind. 7 ros fuc leis arthús do fegad flatha nimi.

1 Title stained ; apparently written by M. •-- 7 he first ten lines are in the

handwriting of A. 3 second i subscr. * n-stroke om. 5 sic. 6 h oni. Facs. 1 sic, with s added above line by a modern hand. F .?

68 FÍS ADOMNAN [27a3S-27b3»

Is áano cétna tír coso rancatár tír na naeb. Tir sutach

1970 solusta iarom in tír sin. Airechta écsamla inganta ancl co

caslaib lín gil impu co culpaitib glégelaib úasa cennaib. Nairn

27ba airthir in | in1 domain ina n-airiucht fo leith i n-airthiur thiri na

naem. Nairn íarthair in domain dano i n-iarth«r2 in tire cetna

Nairn thúascirt in domain daw 7 a descirt ina ndib n-airechtaib

1975 dermáraib tess 7 tuaid. Cach óen íarom fil i tir ina náeb is cómfocus estecht inna ceól 7 innithmigud inna luinge hi failet .ix. ngrad nime íarna cém^//naib 7 íarna n-urd.

Indara fecht dano dona naebaib canait ceol n-adamra oc molad Dé. In fecht n-aill contúaset fri ceól muintire nime. Ar

1980 ni recat a les ind naim aile acht éstecht in ceóil risa coistet. 7 innithmigud inna soilse addécet. 7 a sásad don boltnogud fil is- tir.

Atá flaith adamra dano fri gnúis do gnúis3 dóib úathib sáerdcs. 7 fíal glainide etarro 7 erdam orda fris anes. Is trít-

1985 side immaiccetsom fúath 7 fóscugud muintire nime. Ni fil ifh fíal no temel eter muf/zjtz'r4 nime 7 inna nóemu acht itát i foilse 7 i frecnarcus dóib i lleth friusom dogri's. Circull tentide da?io imón tir sin imma cuaird 7 each ind 7 ass 7 ni erchótigend. Na da aps/W dec im 7 Maire óg ingen ina haireocht leith imón

1990 Comdid cumachtach. Uasalathraig 7 fade 7 descipuil Isu i comfocus dona apstalaib. Atát da7io araile nóemóga5 do deis Maire 7 nách cian etarro. Noidin 7 maccaim impu do cach aird. 7 ceól enlathe muintz're nime oca n-airfitiud. Buidne ana do ainglib coimthechta inna n-anmand oc umallóit 7 oc timthi-

1995 recht eter na hairichtaib sin i fiadnaisi ind rig do grés. Ni chumaic thra nech isin bith frecnaircsea túarascbail i innisin inna n-airecht sin. avnal itát iar fir. Na buidne ocus na hairechta datio fik'/'; i tir na náeb anW ro radsem bidat marthanaig isin mórglóir sin co mordail brátha coros córaigea in brithem firén i

2000 llathe ind fugill isna sostaib 7 isna inadaib i mbíat oc déscin gnússe cen fial cen forscáth etarru tria bithu na mbetha

Cid mór im 7 cid adbul in taitnem 7 in tsoilse fil i tir na náem anW ro rádsem. is aidbliu fo mile ind etrochta fil i mmaig

a /// the upper margin of this col. a late hand has scribbled Misi vili o Flait( ), and again between the two columns, Misi vili( ), remainder illegible, also in the centre of the leaf, late scribbling between the columns, Mul Dom. an. and. on.

1 in bis. - iathur Facs. ; tail of ar compend partly obliterated. 2 gnij MS.

i subset: 4 w-stroke om. 5 nóemógu Facs. 6 fili Facs.

27b39-28a39] FÍS ADOMNÁN 69

muintzVe nime im rígsuide in Comcled fessin. Is amlaid iarom atá in rígsudi sin inna chathaír chumtachta co cethri colomnaib 2005 di1 liic lógmair foi. Cén co beth da7to d'airfiteod do neoch acht cocetul comchubaid na cethri coloman sin ro|pad lor do glóir 7 28a d'aibnius dó. Trí éoin airegda2 im isin chathaír i fíadnaise ind ríg ocus a menma ina ndúlemain tria bithu iss é sin a ndán. Celebrait dano na ocht trath oc molad 7 oc adamrugud in 2010 Coimded co claischétol aircaingel oc tíachtain foí Ona hénaib iarom 7 ona harcainglib tinscetal in cheóil 7 nos frecrat iar sin muinter nime ule eter nóemu 7 nóemoga.

Stúag dermár da7io os chind ind ordnide ina chathaír rigdai axnal cathbarr cumtachta i mind rig. Díanos faictís roisc 2015 dóenna no legfaitís fo chétóir Tri cressa ina mórthimchell etarro 7 in slúag 7 ni fes la túaraiscbáil cid atascomnaic. mile do míledaib co ndelbaib ech 7 én imon cathaír tentide for lassad cen crích cen forcend.

Aisneis iarom in Comded cumachtaig fil isind rígsuidi sin 2020 thic do neoch acht mád doneth féin. i mani ebrad fri grádaib nime. Ar innisfea nech a bruth 7 a brig a derge 7 a rofoillsi a anius 7 a aibnius a chuwlacht 7 a chobsaidecht. imad a aingel 7 a árchaingel oc cantain chiúil dó. A thechtairi roimdai chuci 7 úad co n-athescaib rochw//mb do each budin ar úair. A mine 2025 7 a rochendsa friarailib. a ainmíne 7 a roacairbe fri lucht aile díb

Día mbé nech occá sirfegad imme anair ocus aníar anes 7 atúaid fogéba do cech leith aci agid n-airegda soillsithir secht andá grían. aicfea da.no delb ndune fair do chind i coiss 2030 acht na dlúim thentide for lassad fón mbith ocus each for crith 7 for úamain remi. Is lomnán día soilse nem 7 talam 7 ruthen am«/ rétlaind rig ina mórthimcell. Tri mile cheól n-écsamail cecha óenclaisse fil oc classchétol imme. Binnithir ilcheólu in domain each óencheól fo leith dibszV/e fessin. 2035

In cathir iarom ina fail in rigsudi sin is amlaid atá 7 uii. múir glainide co ndathaib écsamlaib ina thimcell. airdiu each mur araile. Lebend im 7 fond inichtarach na cathrach di glain gil atacomnaic co ngné gmie fair iarna brechtrad di gurm 7 chorcra 7 uani 7 cacha datha archena 2040

Muinter bláith romin rochennais da.no cen esbaid nácha

1 do Facs. * i of ax compend faint, om. Facs.

70 FÍS ADOMNÁN |;28a39-28b35

mathiusa foraib is iat aittrebait in cathraig sin. Ar nís rochet 7 nísaitrebat dogres acht nóemóig i ailitHg dútrachtacha do Dia. A n-ecor iffi 7 a córugud is dolig a fiss cinnas forcáemnacair ar 28b fil druim neich díb i a slis fríaraili. Acht is amjlaid ros córaig 2046 7 roscomét cumachta díasnéte in Chomded gnúis fri gnúis1 ina srethaib 7 ina corónib comardaib mórthimchell ind rígsuide immá cuaird co n-ánius 7 co n-aíbinnius 7 a n-aiged ule fri Día.

2050 Crand caingil di glain eter each claiss co cumtuch derscaigtech dergóir 7 argit fair. Co srethaib sainemla di liic lógmair 7 co mbrechtrad gem n-écsamail 7 co cathairib 7 chorónib carrmocail forsna crunnu caingil sin. Tri leca lógmara dano co íogtir bláith 7 co mbinne cheóil eter each primairecht

2055 7 a llethe úachtarcha ina lócharnaib for lassad. Uii. mile aingel i ndelbaib primcainnel oc soilsigud 7 oc inorchugud inna catrach cúaird .uii. mile aile ina certmedón oc lassad tría bithu sir imón cathraig rígdai. Fir domain i n-óenbale cidat línmair nos fJrfed do biud boltnogud cind óenchainle dina cainlib sin.

2060 Do neoch trá do daínibin domain nád rochet in cathraig sin asa mbíu 7 dianid érdalta a haittreb iar fugiull brátha is intib airbirit co anbsaid 7 co utmall i ndindgnaib 7 i cnocaib i sescnib 7 i rrotaigib anaitreba co chucu bráth. Is amlaid da.no atát na slóig sin 7 na hairechta 7 aingel comimtechta cacha hóenanma

2065 fil indib oc umallóit 7 timthirecht di.

Fial tened 7 fial d'aigriud i primdorus inna cathrach inna fiadnaisse 7 síat icomthúarcain2 cind ar cind tria bithu3 Fogur 7 fuamand d&?to na fial sin oc comríachtain atcluint^ fón mbith. Síl nAdádaim4 dia cluintis in fogur sin nos gébad ule crith 7

2070 úamun dofulachta remi. Itorsig5 thrá 7 it búadértha na pecdaig ocond fogz^r sin. Mád i lleth im fri muintir nimi ni cluint^r din gárbthóraind sin acht lánbec do ráith. 7 binnithir each céol atacomnaic.

Is adbul iarom 7 is ingnad fria innisin sudigud inna cat^ach

2075 sin ar is bee di mór aní roinnisemár dia hordaib écsamlaib 7 dia ingantaib.

Is andam trá lasin n-anmain iar comgnáis 7 comattrib na colla cona súan 7 cona sádaile 7 cona saíre cona sóinmige

1 gnÍ3 MS., i subscr. 2 sic, for ic c. s very faint. * autography, for n'Adainv, 6 sic, for it torsig.

28tr5-29a3:] FISADOMNAN 71

insaigid 7 dula co rigsuide in dúleman. acht rnani dig la1 heo( )chu2 aingel ar is docomail drém na .uii. nime. ar ni assu 2080 nach ai araili dib. ar itát .ui. dorais chóemtechta ar cind in chiniuda dóenna co rrice in riched. Rosudiged dano dorsioir 7 cométaid o muintir nimi do forcomét each dorais dib.

Dorus iarom ind nime as nesu ille is fair rosudiged Michel arcaingel ocus di dig ina farrad co flescaib iarnaidib j ina29a n-ochtaib do sroigled 7 d'esorcain na pecthach co comraicet iarom 2086 and sin na pecdaig fri cétglífit 7 fri cétchesad na conaire cengait.a

Dorus im ind nime tanaisi Ariel arcaingel as chometaid 7 di dig inna farrad co sroiglib tentidib ina llámaib is dibsz'c/e2090 sraiglit na pecdachu dara ngnz^sib 7 dara roscaib. Ro sudiged da.no sruth tentide co forlasair fair i fiadnaise in dorais sin Abersetus dano ainm aingil ingaire in tsrotha sin derbas 7 niges anmand na náem din chutrz/z/zma chinad nos lenand. corroichet comglaine 7 comsoillse fri etrochta rétland. Rosudiged dazz6>2095 and sin topor taitnemach co mbláthe 7 boltonugud do glanad 7 didnad anmand inna fírén. Ingrinnid ifn 7 loscid anmand na pectach 7 ni dingaib ni dib acht is tuilled péne 7 pennaite rosic and. Frisócbat iarom as sin na pecdaig co mbrón 7 dubu dermar Na fíreóin iarom co subu 7 forbáelti co dorus in tres nimi. 2100

Sornd tentide dano for lassad do gréss andszV/e. mile dec cubat iss^r/ rosoich a lassar i n-ardde. Tiagait dano anmand na firen triasin sornd sin la brafad súla. Ergorid im 7 loscid and anmand na pecthach co cend bliadna dec. conosb<?z> iarsin aingel in coimthechta cosin cetz'amad ndorus. Is amlaid dazzi?2l05 atá dorus inotachta in chetramad nime 7 sruth tentide ocá thimchell araa/ in sruth remoind. Timchellaid dano múr for lassad lethet a thened fri mile dec cubat tomsithir. Cengait ini anmand inna fírén taris anW na beth etz'r. Ocus fastóid anmand inna pectach fri da bWadna dec. i tróge 7 i todérnam 2110 conos heir aingel in cóemtechta co dorus in chuced nime.

Sruth tentide beos and andszde. acht is écsamail frisna srotha aile ar itá sóebchore sainraedach i mmedon in tsrotha sin. 7 impaíd immácuaird anmand inna pecthach 7 nos fastand co cend se mbUadua dec. Rosoichet im ind fíreóin tairis fochétóir 2115

a .i. tiagait [M]

1 le Fucs. - 1 lost in rent.

72 FÍS ADOMNÁN [29a37-29b38

cen nach furech. In tan iarom as mithig túaslucud inna pecthach ass ben&id in t-aingel in sruth co fleisc dúir co n-aicwiud1 lecdu co tócband inna anmand súas do chind na flesci. Berid da.no 29b Michel iarsin | na anmand co dorus in tsess^ nime. 2i20armitli£r irh pían i thodernam dona anmannaib isin dorus sin acht forosnait^r and o soillse 7 o etrochta líac logmar. Rosoich da.íio Michel iar sin co aingel na trinóite co taisfenat díb linaib in n-anmain i fiadnaise Dé.

Is adbul tra 7 is dírim failte muintzVe nime 7 in Comded 2125 fessin frisin n-anmain in tan sin mád anim ennac firén hi. Mad anfírén im 7 mád anforbthe ind anim fogeib anmine 7 acairbe ón Chomdid chumachtach. 7 aXbeir fri aingliu nimi. Tarrgid lib a aingliu nimi in n-anmain n-ecráibdigsea. 7 tabraid i lláim Lucifir dia badud 7 día formúchad i fudamain iffir[;z]d3 tria 2130 bithu sir. Is and sin iarom scarthair ind anim thrúag sin co áigthide 7 co hacarb 7 co adúathmar ri frecnarcus flatha nime 7 gx\uss\ Dé.

Is and da.no dolléci in n-osnaid as trummu each n-osnaid oc techt i ngnúis3 Díabail íar n-ascin oíbniussa flatha nime. Is and 2135 scarthair fri comairge inna n-árcaingel lasa tánic dochum nimi. Is and sin da.no slucit na draic dec thentide each anmain d'éis a céle co curewd úadi in draic inichtarach i ngin Diabail. Is and sin fogeib comslaintius cacha huile la frecnarcus Diabail tria bithu sir. 2140 O ro foillsig thra aingel in choimtechta do anmain Adomnan na fisisea flatha nimi 7 cétimthúsa cecha hanma iar techt assa curp. Rosfuc leis hi iarsin d'insaigid iffirn4 inichtaraig co n-immud a pian 7 a riag 7 a thodernam.

Is é iarom cétna tír coso ránic tír ndub ndóthide folom 2145 follscide cen péin and etir. Glend lán di thenid fris anall. Lassar dermár and co téit dara oraib for cech leth. Dub a íchtz^. Derg a medón 7 a úachtor. Ocht mbíastai and a súli anW bruthu tentidi. Drochet dérmár da.no darsin nglend. Gabaid ond ur co araili. Ard a medón isli ifn a n-imechtar. 2150 Trí slóig oc airwirt5 techta thairis 7 huli rosagat. Slóg díb is lethan dóib in drochet o thus co dered. co roichet ógslán cen uamun cen imecla tarsin nglend tentide. Slóg aile da.no ocá

1 the n-stroke is over the first i. - second i suprascr., n-stroke om. 3 ngnÍ3 MS., i subset . * second i suprascr. b airnirt MS., with m-sttoke over expuncted n ;

ninnirt LB.

29b3,-30a41] FIS ADOMNAN 73

insaigid cáel dóib arthus he. lethan iííi fo deóid. co rochet iarom amlaid sin tarsin nglend cétna far mórgábud. In slóg dedenach im lethan dóib arthus in drochet | cóel 7 cumung fo deóid co 30a tuitet día medón isin glend ngaibthech cetna i mbrágtib na 2156 n-ocht mbiast mbruthach út ferait a n-aittreb isin glind.

Is iat lucht diarbo soirb in set sain áes óige áes atrige lere áes dergmartra dutrachtaige do Dia. Is í dawo fairend diarbo chumu[«]c' ar thus 7 diarbo lethan fo deóid iarsin in set drem 2160 timaircitíT ar écin do denam thole 7 soit a n-écin iar sin i toltanche fognoma do Dia. Is dóib im robo lethan ar thus in drochet 7 diarbo chumung to deóid dona pecthacaib contúaset fri forcetol bréthre 7 comaillet iarna clostin.

Atát daw slóig dímóra i ndichumung hi traig na péne2l65 suthaine risin tir n-etordorchaanall. Cach ra n-úair trágicl in pian dib. In n-úair aile tic2 thairsiu. Is iat iarom filet amlaid sin in lucht dianid comthrom a maith 7 a n-olc. Ocus isin brátha miclfidz> etarro. 7 bad fid a maith a n-olc3 isind 16 sin 7 bertair iar sin do phurt bethad i frecnarcus tria bithu sir. 2170

Atat da/10 drem mór aile and hi comfocus dond lucht sin 7 is adbul a pian. Is amlaid iarom atát i czi//ir\uch fri colomna tentide. muir tened impu connice a smecha. Slabrada tentide imma medón fo deilb natrach lassait a ngn^si osin péin. Is iat iarom filet isin phéin sin pecdaig 7 fingalaig 7 áes admillteecailse 2175 7 airchinnig etrócair bite ós inchaib martra na nnáeb for danaib 7 dechmadaib na hecailsi. 7 dogniat dona indmasaib selba sainrudcha sech aigedu 7 aidlicnechu in Comded.

Atát da.no and slóig mora ina sesam do grass i llathachaib cirdubaib connice a cressa cochaill gerra aigreta impu. Ni anat2i80 7 ni thairiset tria bithu. acht na cressa oca loscod eter uacht 7 tess. Slúaig demna na mórthimchiull 7 pluic thentide ina llámaib ocá mbúalad ina cend 7 siat ic sirthacra friu. A n-aigthe uile na trúag fothúaid 7 gáeth garb goirt ina fíretan maróen ri cach n-olc. Frassa derga tentide oc ferthain forro cach n-aidche2i85 7 cach lai. 7 ni chumgat a n-imgabáil acht a fulang tria bithu sir oc coi 7 ic dogra. Araile dib 7 srúamaa tened i tollaib a ngmisse. Araili clui thened4 triana tengthaib. Araile triana cendnaib

a .i. tunni [M]

1 n-stroke <>m. - do Facs. 3 a n-olc in ras., with ism added at beginning

of next line, but by M, who evidently wrote isin in the ft> st instance for a n-olc 4 asp. om. Facs.

74 FÍS ADOMNÁN [30a4,-30b33

dianechtair. Is iat iarom filet isin phéin sin .i. gataige 7 ethgig

2190 7 áes braith 7 écnaig 7 slataige 7 crechaire 7 brethemain gúbre-

30b thaig 7 áes cosnoma | mná aupthacha 7 cánti. aithdibergaig 7 fir légind pridchait en's.

Atát drong mór aile i n-insib i mmedón in mara tened. Mur argdidi impu día n-étaigib 7 día n-almsanaib. Fairend trá sin

2i95dogníat trócaire cen dichill 7 biit araíde i llaxai 7 i téti a collai co crích a mbáis. 7 noscobrat a n-almsana i mmedón in mara tened co bráth 7 foíditir do phurt bethad iar rhbráth.

Atát da.no sochaide mór aile and ocus cassia derga tentide impu co lár. Rocluint^r a crith 7 a nggáir fón firmimint. Drong

2200 discrútain do demnaib ocá formúchad 7 coin brena lethoma leó ina llámaib oca nfuráil foraib día tomailt 7 día cathim. Rotha derga tentide for sírlasad imma mbrágtib. Bertair súas co firmimint each ra n-úair. Telcitrr sis i fudamain iffir[//]dI in n-uair aile. Is iat iarom filet isin phéin sin áes gráid tarmi-

2205 deocatár a ngráda 7 fúathcraibdig 7 brécaire brécait 7 sáebait na sluagu 7 gabait forro ferta 7 mírbaile nách fétat do dénam dóib. Isiat ifn na naídin filet ocá n-athchz/wa inn áesa graid .i. it é sin in lucht ro herbad dóib do lessugud2 7 níros lésaigset 7 níros cairgetár imó pecdaib.

2210 Atat da//<? drem dermár aile and sairsíardoib cen tairisem darna lecaib tentidib oc cathugud fri slúagaib na ndemna. At lir turim thrá frassa na saiget for dérglasad dóib ona demnaib. Tíagait inna rith cen tz/rbród cen tairsem co rochet dublocha 7 dubaibne do bádud na saiget sin intib. AtodíurP thrá 7 at

22i5trúaga na gáre 7 na golgaire doníat in pheccdaig isna uscib sin ar is tormach péne ros dóib. Is iat trá filet isin phéin sin cerdda 7 círmaire 7 cennaige esinraice. brethemain gúbretaig na nlúdaide 7 caich archena 7 ríg ecraibdig. aerchinnig claín at e colaig. Mná adaltracha 7 techtaire nos millet ina mígnímaib.

2220 Attá da.no múr tened fri tír inna pían anall adúathmairiu 7 acairbiu fo secht andá tír na pían fessin. Acht chena aittrebat anmand co bráth ar is la demnaib a n-oenur a airichas co lathe mbrátha.

Mairg thrá fil isna pianaib sin i comaittreb muintire Diabail

2225 Mairg nad foichlend in muintir sin. Mairg forsa mbia do thigernu demon discir dairmitnech. Mairg bias oc estecht fri

1 Vi-struke o?n. 2 lesugud Facs. 3 sic, for At todiuri.

30b39 -31a37] FIS ADOMNAN 75

guba 7 fri golgaire na n-anmand oc tróge 7 oc neméle frisin Comdib1 im torachtain chucu laithe mbrátha co llúath dús in fugebtaís nach n-etarúarad isind fugiull. ar ni fagbat nach ctt/ttsanad co brath acht tri úara each domnaig. Mairg dia mba 2230' dognas diles in ferand sin tria bithu sir. ar is amlaid atá. Slebe tolla delgnecha and maige loma da.no | is iat loiscthecha ocus31a locha bréna bíastaide. Talam garb ganmide iss e urcrom aigreta. lecca lethna tentide fora lár. mara mora co n-ainbthinib adhuathmaraib2 ina mbi aidde 7 aittreb Díabail dogrés. Cethri 2235 sroth' dermára dara lár. sruth tened sruth snechtaide sruth néimthe. sruth usci duib dorchai. is intib sin nos fotz-aicet slúaig digair na ndemna a haithle a n-oenaig 7 a n-aniusa oc pianad na n-anmand

In tan trá canait slúaig nóema muintzVe nime claschetol 2240 comchubaid na 11-ocht tráth co subach 7 co forbáelid ic molad in Chomded. Is and sin ferait ind anmand nualla trúaga torsecha oca tuarcain cen tairisem la drongaib na ndemna. Is iat sin trá na piana 7 na todernama rofollsig aingel in choim- techta do anmain Adomnán iar tascnam Hatha nime. 2245

Roucad iar sin ind anim la brafad sula triasin n-erdam n-orda 7 triasin fíal nglainide co tír inna náem is inti cetarucadsi in tan iw/ruloi a curp.

O ro gab iarom ceill for anad 7 for airiseom isin tir sin atchúala ina diaid triasin fial guth ind aingil noforcongrad furre 2250 co n-igs2<a? ar cúlu doridisi cosin corp cetna asar escomloi. 7 coróinnis^ i ndálaib 7 airechtaib 7 i comthinoltaib láech 7 clérech focraice nime 7 piana iffir[w]d4 feib ro follsig aingel in cóemtechta5 di.

Is é seo iarom forceful no gnáthaiged Adomnán dona 2255 slúagaib o sein immach céin buí na bethaid. Is é dano no pridchad i mmórdail fer nErend díaro fuirmed recht Adomnáin for Góedelaib. 7 díaro sáertha na mná la Adomnan 7 la Finnachta Fledach la rig nErend. 7 la mathib Werend archena. Is é dano cétscel no gnáthaiged Patraic mac Calpuir[^]d4 foch- 2260- raicenime7 piana iffirn d'innisain donafib nochretitis in Comdid triana forceful 7 nofáemtaís a n-anmchardine la turcbaW soscelai Is é da.no forcetol ba mencm dognid Petar 7 Pól 7 na

1 read Comdid, b due perhaps to the re-tracer. 2 sic, ad|hu;;t/emaraib.

3 sic. i n-stroke om. B cóemtechda Facs .

76 FÍS ADO M NAN [31a37-31b33

apstail archena .i. píana 7 focraice d'innisin ár ro faillsigthea dóib

-2265 fón cui/ia. cétna. Is é áa./w dorigni S'úuester abb Róma do Chonstantín m^c Elena do ardríg in domain isin mórdáil d(')aro' édpair in Róim do Phól 7 do Phetar. Is é seo da.no dorigni Fabian comarba Petair do Philip mac Gordián do rig Roman diaro chreit in Comdid 7 diaro chretset ilmile aile in

2270 n-úair sin. iss eszV/e cétrí do Rómánchaib ro chreit in slánjicid

31b Isu Crist.

Is é seo scél gnáthaiges Héli do innisin do anmawdrt^na firén 7 chrund bethad hi pardus. Ond úair iarom oslaices Héli in lebor do forcetol na n-anmand. tecait and sin anmand inna

2275 firén i rrechtaib én nglégel chuce do each aird. Innisid dóib óano arthús focraice inna fírén oíbnius 7 airera flatha nime 7 at forbaeltiseom in n-airet sin. Innisid im dóib iarsin piana 7 todernama iffirn 7 erbada lathe bratha. Ocus is follus co mór gné mbroin fairseom fessin 7 for Enóc conid fat sin da brón

2280 flatha nime. Iadaid Héle iarsin in lebor 7 ferait ind eóin nuallguba dermar ind úair sin 7 tennait a n-ette fria curpu co tecait srotha fola estib ar ómun pian n-ifflrnd 7 lathe brátha.

In tan iarom is iat anmand inna náem díanid erdalta síraittreb flatha nimi dogniat in guba sin. dethb/ri do dainib in domain

2285 ciamtis dera fola dognetisoc erochill lathi brátha 7 pian n-ifflrnd. Is and sin icfas in Comdiu a chommaín féin fri each nduni isin domun .i. fochraice dona firenaib 7 piana dona pecdachaib. Cuirfitir iarum anW sin in pecdaig i fudamain péne suthaine forsa n-íadfa glas brethre míscaid bretheman brátha tri

2290 bith sir. Bértair im ind naim 7 ind fireóin lucht na deirce 7 na trócairi for deis do bithaittreb flatha nimi .i. áit i mbiat isin mórglóir sin cen áes cen urchra cen crich cen forcend tria bithu sir.

Is amlaid iarom atá in chathir sin .i. flaith cen úaill cen

2295 diummus cen goi cen écnach cen diup^rt2 cen taithlech cen gres cen ruci cen mebail cen mélacht cen tnúth cen mórdataid cen teidm cen galar cen bochtai cen nochtai cen dith cen dibad cen chasir cen snechta cen gaith cen flechud cen deilm cen toraind cen dorche cen úardataid. flaith úasal adamra aererda co suthi co

3300 soilsi co mbolud tiri lain hi fail aerer cech mathiusa. Finit a.men Unit.

1 MS. fractured, only lower curve of d visible ; read diaro; dáro I''acs. 2 per

symbol, = diupairt.

31b34-32a21]

[Scéla laí brátha inso sis ., -,1

DIA do bennachad na n-éstidi uli tal)rad each óen díb leith a menmain 7 a innithim co dícra fri scélaib laí brátha .i. a.mal ferfas in Comdiu fáelti frisna náemaib 7 frisna fírénaib do aittreb na 2305 fiatha nemda. ama/ ferfas im anfáelt( )2 frisna pecthachaib 7 frisna hanfírenaib oca n-innarba i n-iffernd. Isu Cn's/ mac slánicid ind ule3 domain in ties p<?rso na deachta úasli as chomsuthain 7 as comfolbthaide dond athair 7 don spirut7 náem. isse ro ráid na scéla sa gair bic ríana chésad do folsignd na tuarascbála4 bias do féin i lló 2310 brátha cona nóemaib 7 cona fírénaib. 7 do nertad a apstal 7 a déscipul. | nachas ragbad torsi día chessadsom. ar rofitirsium coro 32a chomacsig amser a chesta. Matha mac Alphíw suí Ebraidi indara fer déc rothog Isu na muinti-rus in cethramad fer ro scríb in soscela cOmdeta iss é ro scrib 7 ro lesaig na scela so lathi bra/ha. mar rochúala 2315 a bélaib a mágistrech .i. Isu co farcaib5 hi amine, cond eclais co n-ebairt fón n-innasa. In tan doraga mac 7 duini i n-óenpeisaind. co n-onoir 7 co miadamla. 7 a ule aingil malle fris. suidfid in tan sin fora chathair rigda 7 for sossad a miadamla. 7 tinolfitir and sin na huli daine na fiadnaisi 7 dogéna a ndeligud 7 a tfrbod iar tain. 2320 Ordaigfid ém a nóemu 7 a firénu dia deis. Ordaigfid iru na pecdachu 7 na hanfírenu di chlé.

Is and sin atbéra in ri dond Fairind beti6 dia deis. Ticid a bennachtnachu selbaid flaith m'athar ro fuired dúib o thosuch domain. Úair roba i ngorta 7 doratsaid biad dam. Ro i n-itaid 7 doratsaid 2325 dig dam. Robá i rnchtain a les tigi aiged 7 doratsaid aigidecht dam. Robá cen etach 7 dora/said etach dam. Robá i ngalur 7 tancabair dom torroma. Ro ba i cttmnucb 7 tancaibair dom thúaslugud 7 dom fortacht.

Is and sin doberat na fíreóin in frecrasa for in Comdid. a thigerna2330

1 This tract and the folio-wing are in the handwriting of H ; col. b, I. 34, to end, and the whole of the verso {p. 32) have been erased to receive this homily. The membrane is very thin and damaged in consequence. -final i lost in a rent.

3 u and 1 separated by a rent. 4 tuarás written slightly under a rent, barely legible, surface being much rubbed ; tuar3 Foes. 5 in ras., ai subscr. s erasure after

beti, space for three letters. 7 spirulu Facs.

78 SCÉLA LAÍ BRÁTHA [32a20-32b16

for iat cuin atchoncammárni thú i ngorta t i n-itaid 7 doratsam biad 7 dig dait. 71 Cuin atchonnarcmár i rríchtain a les tigi aíged i cen etach 7 doratsamar aígidecht 7 étach duit. i cuin atconcamar i ngalur i i cz///much thú 7 táncamár dot fis scél 7 dot fuaslucud. Is é

"2335 seo im frecra dobéra in Comdiu forsna fírénaib. Cach tan ar se dorónsaith maith arna bochtaib im anmz^sa is foromsa dorónsaid. Is íat sin trá hernaili na tiócairi o cennaigthéT ind flaith n^wda. Is iat na dorsi glainidi triasa tic solsi in bethad suthain isind eclais. Is iat sin na cémend iarsa frescabat na naím 7 na fíreóin dochom

2340 nimi.

Atbéra in Comdiu dano cid dond fairind beti día chlí in n-attiesc n-acarb n-adúathmar sa .i. don lucht náro chomaill a thoil 7 a thimna. 7 isí</atbera fríu oca cur i n-iffern. Scuchaid dim a mallachtnachu 7 ercid isin tenid suthain ro faired do Díabul 7 dia drochmuintzr. úair

2345 ro i ngorta 7 i n-ítaid 7 ni thardsaid bíad i dig dam. Ro i rrichtain a les tigi aíged 7 étaig 7 ni thárdsaid aígidecht i étach dam. Robá i ngalur 7 i cw//much 7 thancabair dom fis scél i dom thúaslucud

Is and sin dobérat na hecrabdig in frecra sa for in Comdid. A

2350 thigerna forsiat cuin atconnarcmárni2 i ngorta. i i n-itaid 1 i rrichtain a les tigi aiged. 1 cen étach. I i ngalur i i cwwriuch. 7 na dernsamar timthirecht 7 umallóit duit. Is and sin dobéra in Comdiu frecra forrosom. Cach tan for se na dir«said maith ar na bochtaib imm anmai?/2sea3 is foromsa na dernsaid. Is iat sin tra nechi airegda

2355 triasa n-insaigthfr iffernd. Srainfitz'r tra iar sin na hanfíreóin hi péin iffim 7 isin todernam suthain. Ragait ifli na naim 7 na fíreóin isin mbethaid suthain do aittreb nime malle fri Dia cona ainglib tria bithu sir. I

32b Cesnaigthi'r isin scriptúir naim can asa targa in Comdiu do fugiull

2360 brátha. Ocus cinnas doraga ocus cid ara targa. De nim trá co denize doraga in Comdiu do fugiull brátha mar demniges in rigfaith Dam'd mac Iese. Innas ini doraga demnigid in íáith cétna 7 iss^ atbetr. Bid follus ar doraga in Comdiu dond fugiull 7 nibá toíthenach. Biaid dano tene mór ar lassad na fiadnaisi 7 ainbthini

2365 dermár imme di cach leith. Is aire iiii doraga in Comdiu dond uugiull do mes for in ciniud ndoenna etir biu 7 marbu. mar atbeir 5in rigfáith cétna.6 Tinolfait^r arse muinter nime 7 tabnan hi fiadnaisi in Chomded i llo bra. ha. Is demin dano co ndingnittr cethri budni don chinud dóenda i lló bratha. Buden ém dib dogentar do mes 7 ragait aithle a

2370 mmessa dochom péné 7 tod/r;/#ma. Is friuside atbéra in Comdiu in n-aithesc n-adúathmar so oca n-innarba uad. Scuchaid dim a

1 7 add. above line. 2 supply thu. 3 n Facs. 4 sic., for demin. 5"3 in ras.

32b16 -33a10] SCÉLA LAÍ B RAT HA 79

mallachtnachu isin tenid suthain ro faired do Diabul 7 dia droch- muint/r. Isiatsz'</e na comallat o gnim in maith gellait o bélaib. Isé ainm na fairni sin isin scriptuir. mali new ualde .i. uilc nac/z adbulolc.

Buden aile dib na dingentar do mes acht ragait fóchetóir cen 2375 mesrugud et/r forro dochom n-iffrind. 7 pianfaitz'r iar sin tria bithu na mbetha cen trocaire dia fortach'c ár thabratsom smacht t recht t riagail ar denam a peccaid 7 a ndualach hi fus. acht each ole as mó. ro fétat do sárugud 7 daine iss ed dogniat. Is é ainm na budni sin mali ualde .i. a n-as mesu don chinud dóenda 2380

Buden aile dib dogentar do mes 7 ragait a aithle a mmessa dochzzz» focraice. Is iatszafe dogniat i fus aithrige ndichra tria chongain cride. 7 lesaigit a n-ulcu remtechtacha tria sualchib 7 caíngnímaib. 7 dano doberat almsana bid 7 etaig dona bochtaib i n-onoir in Chomded. co ndichlets/t/e na pecda doronsat riam. connac/z cumnig in Comdiu dóib 2385 thall na hulcu dorónsat i fus. Is ínst'di1 atbéra in Comdiu i Wóbral/ia ica iigairm chuce doch?z/;z nime. Tait innossa a bennachtnachu do aitreib na flatha nemda. Is é dano ainm na budni sin isin scriptzzzr naim. boni -non ualde .i. matin nack adbolmaith.

Buden aile irrl dib na dingentar do mes. acht ragait fo chetóir cen 2390 mesrugwt/ etz'r dochzzw nimi. 7 focraici fororda. Is \eoside nac/i leór di maith comallud nazzn-erailendin script/zrdiada forro do denam co tuillet triana sualchib 7 triana caindu( ) h( )'- féin sin. 7 co ndénat ni as de maith andas a n-e( )ailtir3 forro isna timnaib diadaib. Is dóibside d( )4 gellas 7 tairngires Isu in mórmaith seo n( )nisti'/-5 isin tsoscéla co 2395 n-ebre friu oca n-ascin o( )6 chuce i mmórchomdáil laí brátha úair foracsabairsi foromsa7 ar Isu each maith ro boí ocaib isin tsáegul 8tancabair im muinterwía 7 im chomaitecht.13 taítsi innossa chu( )9 co mbethi malle frim for díb rigsudib déc cen m( )gud'" foraib. is sibsi oc mes in chiniuda dóenna. ( ) | u 2400

do aitreib iffirnd tria bith sir. Ocus it é betiiscoraib 7 i llongphortaib 33a Díabízz'/. Ocus scérait fri airfitiud in domain seo ro charsat. Ocus fri gnz/iib muintire nime. .i. na n-aingel 7 na nóem 7 na firen. ar mbith12 dóib mile bWadna i tenid bratha. ar is é sin lathi hratha mar innisit trachtaireda na canoni noimi. 2405

Nibá sóinmech thrá a set na pectach sin. ni faigbet dig na biad. acht sirgorta 7 roitu 7 rouacht. Is ed bertair iar sin do taig Diabaz'/ co fogur derchainte co tromosnadaib sirrechtaidib. Bid trúag gáir 7

1 sic, for friusidi; cp. 1. 2370. 3 the outer margin of the last ten lines is

fractured and lost, carrying with it portion of the text ; read caínduthracht. 3 read a n-erailter. 4 read da//o. 5 read mar innistir. 6 o very faint, read oc

tuidecht (?). 7 (orom legible in good light. 8 7 tan faintly traceable. 9 read chucum. 10 read mesrugud. u three strokes traceable, resembling Ni or M; some- thing lost here. ls in ras., under ih is written oc, the mark of separation. 13c^o/«aitec/2ta. Facs.

80 SCELA LAI BRATHA [33a10-33V*

núall golfadach 7 éigmech. bron 7 basgaire. na túath pecdach and sin

2410 ica tarroing dochum pene iffirnd. Acht bid hisin in mallaithrige cen

greim foni. ar ni chluinfid^r a ngudisium and sin. Uair na-

rofoichlitar ar thus céin ro bátár hi fus hi comaitreib a corp 7 a

n-anmand. Iadfait/r and sin tri glais na pecthach .i. iadad iffirn tria

bith sir forru. 7 iadad a sul frisin ndomun diatartsat grád 7 iadad na

2415 flatha nemda friu. Suidfit iarsin sudi nemthrócar for richessaib

rothened ar bélaib rig na claini i nglind na pian airm i mbiat dóib

todérnama tromma .i. bás cen betaid. tene dorcha. bethu bronaeh

toirsech salach inglan. airm i mbiat ilchoin géra cicara. cróesmóra

clúaslethna ingnecha crobgéra a ttóebaib. Ocus loscind géra garba

2420 oc imesorcain. Ocus nathracha nemnecha imlúatha iiri chuaird

cathrach Diabail. Ocus leómain loiina letarthacha. Ocus ilar na

ndubdlum 7 na ndublúachat. airm i mbiat eóin etecha ingnecha

ágmara iarnaide. Ocus brenlocha ainbthencha úara iffernaide. Tenti

dorcha oc sirloscud. Lecca derca fo chossaib. Claidib ic cirriud..

2425 Cait ic scripad 7'ic dercad. Demna ic píanad. Créchta cen leges.

Lassar cen díbdud. Gabáil for tengthaib. Tachtad ar brágtib.

Búadred ar cennaib. Iachtad 7 gabáil ar gothaib. Glassad ar

bonnaib. airm i mbia fri taib each uile in pheist irdairc úathmar

ilehennach co rubnib riches rúad. dia tuarascbáil .i. cet muinel

2430 torn 7 cét cend for each muineol. 7 coic .c. fiacal each óenchind. cét

lam torn. 7 c. mbas for each láim. 7 c. n-ingen for each bais. airm i

mbethir cen chóemu cen eardiu i n-itaid i n-acorus i rrouaeht i

rrothes. i n-esbaid each mathiusa 7 hi comlaintius each uilc. i n-oentaid

esóentad demna 7 muintiri iffirn. Biaid dano and sin mairg 7 iachtad.

2435 gol 7 egmech. cnet 7 grechach. each óenbeoil. 7 mallacht cen

chumsanad ona pecthachaib fora n-apaid .i. for Díabul. ar iss<</

33b dos|bi7>'sium ic fulang phéne each ole dorónsat triana aslachsom.

Ocus mallacht dano úadsom fora manchaib imme .i. forsna pecdachaib

ar is moti a píansom féin each ole doronsatsom triana aslom forro oc

2440 aslach cac/i uilc.

Is aduathmar iru 7 is granna in carcar sin dorigni in Comdiu do

Diabul cona demnaib .i. iffern. Is isel tra 7 is domain a sudigud. ar

cia noléiethe cloch mulind i mbélaib iffirn. ni indá hi cind mili

bMadna roses^/ a icht?/r. Ude anma da.no iar techt a curp fri

2445 trichat bYmdna o uachtwr coa ichtur. mar as chétfaid diarailib. Is

daingen a himtimchell na carcrach sin. Is aigthech uamnach.

gaibthech golfartach. Is dorcha dubgranna a chróes Is all do

thimarcain each anma phiantair. is bréo do loscud. israigell1 do

esorgain. is fáebur do athchumma is adaig do erdallud. Is dethach do

2450muchad. is croch do phianad. Is claideb do digail. is arm uathmar do

guin 7 do letrad. is buriud pian. is rubne todernam. is bádud isplágud.

1 = is sraigell.

33b18-34a8S] SCELA LAI BRATHA 81

israinud.1 is brúd. is linud. is tragud. is dód. is leód. is loscud. islucud.2 is ard. is isel. is roúar. is rothe. is cumung is farsiung. is mór bréni a brothgaile. Cid tra acht dia curta. nech i secht n-áesaib. 7 co mbeth mile bhadna in each aís díb andá óenmad rand 2455 fichet ole n-iffirnd no innisfed. Acht itíatsin chena primthesmalta iffirn cona phíanaib. chin for talmain cid drdrigi in domain o t///cbáil co fuinud no beth acci. díambá hadba ind adba sin 7 dia mbia i ccinniud aittreib na carcrach sin.

Gairmebtair iST co somiad. co n-onóir. co n-airmitin. na naim 7 2460 na fíreóin rochomailset tiiwma3 in Chomded 7 a forcetul. isin bethaid suthain for deis tria bith sir. .i. lucht na censa 7 na hálgini. na déirci 7 na trocairi. 7 each caíngníma archena. Lucht ógi 7 athrigi 7 fedba irescha ar Dia. Is and sin bias tairm adbul 7 fogur dermar na n-anmand nglan ic céimnigud for deis a rrig4 7 a tigernai issin flaith 2465 nemda i nggradaib rig nimi 7 talman 7 ifiirn. Airm i fil in tsoilsi doróisce each soilsi. ca« tairthim. ce[;;]5 twbrúd. cen dorchataid. Bethu suthain cen bas. nuall faelti cen torsi, slanti cen galar. óetiu cen sentataid. sid cen debaid. sáime cen dóinmige6. saire cen sáethar cen snim. cen ocoras bid i étaig i cotulta. naimi cen ais cen erc/'a. Óentu 2470 solusta aingel. airera parduis. fledugud cen t?//'brúd eter noi ngradaib aingel 7 nóemthuath richid. 7 noemairechtaib in rig rouasail. 7 etr náemtlachtaib spirtáldaib nimi. 7 étrochta gréne. hi flaith aird úasail adamraigthi. chaím chóir chumtaigthi. móir mín milidi. sair sáim sorchaide. i mbrugib richid. | i sostaib aibnib. hi cathaírib órdaib. i 34a llepthaib glainidib hi sostaib argdidib. i sudigfidfr each óenduine ara 2476 mmiad 7 ar dliged 7 ara sognim fodéin. Is diasneti7 iiE farsinge 7 lethet na flatha nemda. ar in t-én as luathiu lúamain for bith ni tháirsíí/ tóichell richid o tossuch domain coa dered.

Is adbul datio a suthaige 7 a solsi. a chaime 7 a chobsaide na 2480 cathrach sin. A sámi 7 a somilsi. a fostacht a logmaire. a rrédi a rruthnigthi. a glaine a grádmaire. a gile a ceólmaire. a naimi a niamglaine. a haille a hailgine. a hardi a hetrocta. a hordan a hairmitiu. a lánsíd a lánóentu. ni túalaing trá nac/i ndúil in chétmad rand do tuarascbail mathiusa na cathrach sin d'innisin. Acht a/wmáin 2485 is ferr in becan sa dib d'innisin indá beith hi tast.

Mogenair iiS bias co ndegarliud. 7 co ndegnimaib 7 berthair do aittreib na cathrach sin i llo brátha. ár biaid tria bithu cen chrich cen forcend. i n-óentaid na hecailsi nemda 7 ta.\ma?'de. I n-oentaid uasal- athrach 7 fádi apstal 7 descipul Isu Cr/'s/. nóem 7 nóemog in domain. 2490 aingel 7 árchaingel in Chomded. isin n-óentaid as uasliu each n-óentaid. I nn-óentaid 8na nóemtrinoti8 úasli Athar 7 Meic 7 Spirta Nairn .-.-.-.-.-

1 = is siainud. 2 = is slucud. 3 sic, for timna. 4 first x added ever a; á

Jutes. s w-stroke om. 6 dóiwmige Facs. 1 diasnedi Facs. b_s in ms.

G *

[ 32 ]

[Scéla na csergi inso [34aQ4-bn

2495 ' I "ABRAD cách dia airi co ticfa bráth is ands/í/e bias esergi dona

1 hulib daínib tri erfuacra meic De. Isind sin .i. i lló bratha

cumscaigfidiT nem 7 ta\am 7 inna hnli duli filet intib. túaslaicfiter 7

legfait ri tes tened brátha. acht cuirfíhv- na huli sin lii cruth bas aldiu 7

basocraidiu' co mór andás in eruth i rrabatar iarna mbrunniud 7 iarna

2500 nglanad tria thenid mbrátha. Is and sin techtfas in teni sin lathi brátha brig 7 nert cosmail don tenid i;;ro faite na tri meic oc Nabcodow. niroloisc in tene sin na maccu náema. Ro loisc iTil na timthirthidi ecrdibdecha batar imman sornd tened. Is amlaid sin loiscfes teni brnthmar brátha na huli pectbacbu 7 na huli ecráibdecbu. ni

''•505 erchotigfi irrl do chorpaib na fircn ar biaid in teni sin ama/ bróen n-áilgen dona náemaib loscfid in! na pecthachu.

Doraga mac duni de nim iwsind lo sin .i. i 116 bratha .i. Isu Crist 7 artraigfid isind aeór i soilse 7 étrochta dcrmair anW gran. 7 linfaid in tsolsi sin in n^Ji ndomon o t///cbáil gr^ni coa fuiniud. Atchluinfet

9510andsin na huli daini filet i n-adnaiethib guth meic De. Combad guth corptha atberad Isu sund do éstecht dona marbaib .i. guth ind árchaingil Michil doraga d'erfuacra na hesergi co coitc/ujin for in

341) cinud ndóenda co n-epri friu fo tri .i. ergid uli a bas. | i is guth nemcliorpda atbi'/V Isu sund d'estccht dona marbaib .i. forcongra

•'515 spirtalda 7 cumachta diasneti in Chomded nad chumaing nach nduil do imgabail. is triasin forcongra sin atresat na huli daine a bás .i. do neoch ro sluic talam 7 atúatár bíasta. 7 ro báid usee 7 ro loisc tene 7 dawo ro túaslaicthe for aicned na ndul dia nder/iiix. Atrcset sin uli a bás la brafad n-oeniiaire 7 gebaid each dib a anmain féin i n-oentaid

9,590a chuirp dilis 7 fedligfit iar tain i mbetaid tria bithu.

Is and sin faidfed3 in Comdiu a techtaire úasli .i. na aingliu nóema fún n-uli ndomon 7 tinolfait na huli firenti a cetri ardaib in Xíú/nan. 7 nosberat leó hi comdáil Crist isin n-aer. Tinolfit iiil na demna leó na hide pecdachu 7 na hide ecráibdechu. Beti and sin na huli sin for

059,5 aird i fiadnaisi in Chomded ocond fugiull .i. aingil 7 demna 7 daini .i. eter phecthacaib 7 firenu.

Cis/naigth/> da.no cia hinad árithe asa mbia eisérge each duine. asa

1 sic, for lias sochraidiu. - at beginning of line (race of fanner capital A and

accent discernible in ias. ■'■ sic .

34bl7-35a16] SCELA NA ESERGI 83

n-adnaicthib ém co demin. iar ndesmirecht sin chuirp in Chomded atraracht asa adnacul fessin.1 Ind airend im ro tomlithea o biastaib 7 roscailte i n-inadaib ecsamlaib atreset sin iar comarli in Chomded nos 2530 tinolfa 7 nos athnuigfe asind inud bas áil dó. Araídi iss^ as dochu and comba Aand atresat airm inro tomlithe 7 i;zro esrete. ar iss ed sin armithir ar adnacul dóib. Cestnaigthz'r da.no i mbia esergi dona togluasachtaib 7 dona toratraib2 dóennaib. Is e a frecra sin co mbia co demin esérgi thall i mbethaib3 do4 hulib ro thechtsat hi fos bás iar 2535 mbethaid. ro thechtsat di na togluasachta bás iar mbethaid cid i mbroind a máthár is demin co mbia esergi dóib thall. 7 co techtfat bethaid iarsin basin.5 Manip cumtabairt di am laid sin esérgi dona togluasachtaib is lugu co mor as chumtabairt esergi dona náedenaib 7 ■dona torothraib. 2540

Os/naigth/r di uair atresat na huli daini a bás cía háes i cia delb i ■mbia esérgi dóib. ocus tráchtaid in t-aps/W in cesta sin co n-abair. Atresat na huli daini a bás ar in t-aps/a/ iar cosmailius áesi 7 delbi 'Crist. Tri hWadna trichat im ropsat slána do Christ 7 is i cosmailius na haisi sin atrachtsom a bás. In ais da.no Crist aiheir in t-apsta/ inna huli 2545 daine do eserge 7 inna méit .i. ni6 commétius a chuirp ar ni hair- chend combat commeti ule cuirp na esergi. Fedligfid ini Crist do grés cen tulled cen dígbáil isin delb 7 isin méit i/zro arthraig dia apstalaib iar n-esergi. 7 is airi sin cid i n-óenaís atresat inna huli doíni .i. i n-aís trichtaigi. araidi techtfait méit n-écsamail 7 méit 2550 n-ecutrumma ina corpaib iar cosmailius 7 iar n-aicniud na n-amser 7 na ferand irro genatár. Aní di testá do chomlanius a cuirp forna togluasachtaib 7 arna nóedenaib becaib 7 ar arailib torothraib derólib na techtat a méit íidlechtaig 7 ara n-esbat araile baill a cuirp. com- slanaigfid | in Comdiu sin uli thall isind esergi conna heseba nách ni 35a fort/zo do rudilse a ndelbe nach a n-aicnid dílis. úair ni techtaidsium 2556 intib féin sin iar ndligud nemaicsidi 7 inclithi a n-aicnid céin coro techtsat iar n-adbar nach iar méit chorpdai.

Ind forcraid im fil for aicniud isna corpaib roremraib. 7 dano isna hulib torothraib techtait méit n-anmesarda digébthair ind forcraid sin 2560 forro thall isind esérgi. 7 fedligfid iar sin i meit dlechtanaig 7 i méit mesardai a folaid 7 a n-aicnid dilis. Na torothair da.no techtait da chorp i n-óenaccomol deligfitz'r sin tall isind eséirgi 7 gébaid each dib fo leith a chorp ndiles amal demniges lob sin ic tairchetul inna libur in tan atheir na huli daini do esérgi ina corpaib dilsib. 2565

Is tomtiu im icond eclais co techtfat cuirp na martíri nóem intib

1 feisin Facs. 2 under the second t a recent hand has added a. 3 read

mbethaid, b perhaps due to retracer. 4 sic, read dona. 5 sic, for bás sin.

6 sic, for ni i.

G2

84 SCELA NA ESERGI [35a16-35b16

iar n-esergi fulliuchta na crét/i1 forodmotár ar Crist cen esbaid cen dígbáil deílbe no socraidechta forthu do falsigud a mbnada 7 a coscair. 7 da.no do falsigud na foc/aici móri dlegait on Chomdid 2570 ara mmartra. iar ndesmirecht sin chuirp in Chomded techtas and iar n-esergi fulliuchta na crécht forodaim ó Iudib2 do fo\s'\gi/d a umalloti forbthi dond athair nemda. 7 datio do thuilliud phene 7 todernama dona hludaidib o ro fodaimsium3 na crechta sin.

Cestnaigthz'r da.no do forcraid na foltni 7 na n-ingen cia ord bias 2575 form isind esérgi. Ernid Augustin in fer naem in cesta sin 7 is i a thomtiu forcraid na foltni 7 na n-ingen connách intib féin nammá comthoítlw tháll isind esergi acht i n-aicned in chuirp hi coitc/imm'. úair ni de fat2 na foltni .i. dia forcraid. acht día n-árim nammá c«w/niges Isu isin toscélu in tan aithnes aní st-o día aps/a/a/3 co n-abbair. 2580 Foltni [or cindsi ar Isu fria aps/a/u atát i n-árim chinti 7 i n-aichnius demin icon Chomdid. 7 mértait ule duibse aci thall isind esergi.

Í da.no maso intib fein nammá comthothir forcraid na foltni 7 na

n-ingen amal is chetfaid do fairind ar iss^/as chosmail forcraid cech

baill do thinól 7 do thimarcain ind féin corop isin bill2 sa fein fogaba

2585 C1P e(i do phéin i do fochraic dliges tria chomchétfaid 7 comop/rd in

baill sin.

Isiv/as chretithe co ndluthfa 7 co timaircfea thall in Comdiu isind esergi tria elathain diasneti ind ecnai diadai curpu trw'alnidi na ndóeni i sémi 7 i fáelli ind folaid nemtrwalnidi 7 an-aicnid spirtállai. iarna 259()tirbud 7 iarna ndeligud o cech elniud. iar ndesmirecht sin 7 intsamail inna tinni dognítí-r do dlúthad 7 timarcain tria eladain ind ecnai 35tjdóennai i sémi 7 i foilli a cuirp dilis iar ndicar cech éllniuda 7 cech slaidrid úadib.

Í dano is tomtiu and co crwthaigfea in Comdiu awdall4 curpu na 2595 esergi dind adbur toltanaigfes cipé méit t laget2 i mbé in t-adbar sin .i. do neoch ro thirúarthestar din churp doenna isin duine ar cind báis. ama/ chumtaiges innossa inna curpu mora dena silaib dereolaib. 7 dano ama/ ro chumtaig thall i céttustin na ndúl na curpu dermara den dligud nemaicside 7 den dligud nemchorptha ro techtsat co 26oo hinchlithe intib na dúli diaro tusmidea na curp5 sin. Ar isochma6 do Dia coro cumtaige cen adbar t de adbar deróii cech n-admat i cech n-aicde bes áil dó. 7 combad aire sin atberad in t-augtar naro taithmiTz Isu do forcraid na foltne 7 na n-ingen i nach baill archena 7 isochma6 do Dia coroathnuige i comlanius a ndelbe 7 a7 n-aicnid dilis cen in

1 read credit. sic. a abbrev. stroke partly over f is recejit. 4 «1

faint as if erased ; read thall as in I. 258J. 5 1 ead cuirp. 6 sic, fo

sochnia. 7 a 11- add. above line.

35b!6-36a15] SCÉLA NA ESERGI 85

forcraid sin do thinól doridisi isin churp. acht araidi is dolig nach 2605 mball isin churp I nach rand de do sechmall on phein 7 on dammain dliges tria chomchetfaid n-imarbais. I ond fochraic dliges tria chom- chetfaid degnima. Conid ed is dóig di as chreti and comlanius in chuirp dóennai ule do athnngud isind esergi. co fagba ind anim i n-oentaid fón innasin1 cep ed dliges di phéin 1 di focraic ara 2610 ndegariltib 1 ara ndrochariltib. Ar fomtin di 7 ar imgabáil remlatrad .i. demnigthe aneich na dlegar do denmigud acht is coir do bith i cumtabairt ata in brechtrad tomten sa. Uair cidat demni 7 cidat falsi araile di ruinib na esergi ar is todochaide n-airchmd ind esergi fein iar forcetul ind a.psfat'1 7 na screplra archena. araide atát mini dib 2615 indemni 7 anfalsi. conid trebairiu 7 conid ecnaidiu a mbith i ndóchus 7 i tomtin andás i ndemmgtta7 tria slatrataid.

Atresat tra na huli daini thall i ndeilb 7 i n-ecosc ecsamail .i. na fir i n-ecosc ferda 7 na mná i n-ecosc banda. Uair airm i n-apair in t-aps/iz/ na ule dóeni do esergi i fer forbthe. ainm fir dorat and sin for 2620 in duine co\tche?in eter firu 7 mná. Uair digebthair thall a lochta 7 a n-anmi ara corpaib na ndáeni. Cométfaidz'r ini intib rudilse a ndelbe 7 a n-ecoscaa dilis. ni thechtfat dano cuirp na esergi intib elscoth i accobor nách ndnálaig archena. 7 is aire sin dano ni bi nach n-imnáire dóib cid lomnochta betia .i. cena fortugi etz'r o étuch. 2625

Hi corpaib dlutaib dano 7 i corpaib tiugaidib bias esergi na ndóeni 7 ni i corpaib sémib 7 rofollib mar aer 1 gaith. am<z/ ropo chetfaid sin dond eritecdu do Eotaic doruménair curpu na esergi comtis semiu 7 comtis fóíliu3 indás aér i gáeth. Ro forúaslig iin Grigoír \ náem in 36a cétfaid sin 7 rosfathgé. 2630

Cestnaigth/r di uair is i corpaib dluthib 7 tiugaidib atresat na dóeni cid ar n-apair in t-áps/o/ spirtalda dib. Combad aire atberad ara chuibde 7 ara chosmaili intib féin iar ndligud imfrecrai each baill diaraile. 7 dano ara n-áille 7 ara socraide. ara soilse 7 ara n-etrochta. ár taitnébtaít na naim thall anW grain isind flaith nemda. t is aire 2635 atbeir in t-aps/a/ spirtaldai dib ara cuibde 7 ara n-óentadchi thall do spirut inna hanma amal is óentadach innossa spirut na hanma dóib- sium. Úair bid óentadach thall co mór etfr in corp 7 in n-anmain 7 bid inund comarli fora rnbiat. úair ni bia nach frith b*rt nach n-imresain tall o neoch dib diaraili .i. on churp dond anmain 1 ónd 2640 anmain don churp. i da«0 spirtallai do rád dib úair fedligfid tall tria

u t written twice in central margin, between lines 39 and 42. // is not the usual symbol for no (i/el) : the stroke here traverses the shaft of\, in the former it is always joined to the right of it ; cp. p. 34 supra.

1 sic, for innas sin. 2 first i subscr.

86 SCELA NA ESERGI [36a,5-36b16

bithu isna sostaib spirtallaib tier aingliuDé for nim. i da?w spirdaltai do rád díb dond apsfo/ón mud sa. uair cumscaigntir thall asin tróge 7 asin trúalniud 7 asin docraidecht i failet i nglóir 7 i n-etrochta. i solse

2645 7 i soc/aidecht in bethad nemtrualnide 7 in bethad nemmarbdai i fedligfet dogrés. 7 araide niba inund socraidecht do chorpaib na naem uli thall úair nach inund cid fochraic. Acht ama/ is écsamail etrochta gréni 7 ésca 7 etrochta rétland. 7 datio cacha retlainde ri- araili is amlaid sin bas ecsamail fochraic na firen íar n-esérgi. 7 is airi

2650 sin techtfaitsom sosta écsamla i nnim ara n-áriltib écsamlaib. Araídi bia format neich díbsium friaraile. ar ita do mét dethiten 7 gráda cáich dibsium feib oc araili. iar ndesmirecht sin ind óenchuirp techtas and bullu écsamla 7 bullu ata úasliu araile 7 araide format neich díbside ria cheli. 7 dano a n-aill and úair ni chesend nech

2655 dibsom fora focraic fein ar is e Dia a óenur has cosmailius cech mathiusa tall dona hulib noemaib 7 fírenaib. Cid ecsamail di focraic na firén. araide is óenfochraic techtaitsium oraile mud .i. ind fecht- naige 7 ind fáelti chomlan fil dóib i nDia. 7 daw ar is inund frisintí fil isind fochraic as inísliu 7 no beth fein isind ochraic as uasliu intí

2660 as chominmain lais fris féin do bith isind focraic sin.

Dobéra iiií each duine thall aich1 for araile iar n-esergi. Acht araide ni bia dethitiu neich díb thall for araile iar ndligud chardessa 1 chondalbais acht óentadaigfit ule do fugiull fírán in Chomded ernifes do chách anw/ dlé.

2665 Dofucfa dario each thall na mbia fo menmain a chéli cena falsigud o briafAraib o chomarthaib ailib 7 tucfait o teorfégad spirtalla a mmenman na réta ata écnairce dóib 7 ata etírcíana úadíb iar

36b ndesjmirecht sin ind fátha noím Elesi ro thuc tria spirw/ fastine ana ndírnai a descipul Gezi ina ecmais 7 i n-etercéni úad. lóg ón do

2670 gabáil o Némán Sireta ara íc don claime. Uair cia rét fil i n-anfis2 ocond fairind dofucat in Comdid oc nách fil nách n-anfis.

Ni dingnet \m na fireóin nách monor aile thall acht aní dorairngert in fáith Dauíd co n-érbairt. Mowgenair don Fairind attrebait itegdaisiu3 a Chomdiu not molfat 7 not adamraigfet do grés triasna saeglaib4

2675 suthainib. Ni ó búathraib irrl 1 ó gothaib corpdaib sechtair dogénat na noím in molad sa for Dia. acht o theorfegad spirtalla 7 o scrwtan inmedonach a ndligid 7 a n-intliuchta.

Atreset dano na huli ecraibdig i n-óge 7 i comlaintius a corp cen dígbáil 7 cen esbaid nach mbaill forthu. Acht araide is amlaid beti

2680 na curp5 sin co tórtrommad 7 co n-emiltius co ndodelbi 7 co ndocraite dermáir ina comaitecht. Ni thatnéba da«<? i n-anmannaib na

1 read aichne. 2 fis in ras. 3f»' it tegdaissiu. 4 saegl in ras.

5 read cuirp.

36bIC-37a16] SCELA NA ESERGI 87

n-ecráibdech dliged intliuchta tucsew solsi ecnai í eólais. acht beti brón 7 torsi co temel dorchaide a n-aneólais 7 a n-anecnai ar medon. Duba datio uli sechtair o churp. Mairg iarom for in t-ecnaid dond fairind filet oc ernaidi na esergi sin. ar ni lugu as ainm dond2685 esergi sin tathchor a bás i mbás do fedlig«<f i mbás. andás tadchor a bás i mbethaid do íedWgud i mbethaid.

Is é dano bás na hanma a herchra 7 a hélúd tria phecdaib 7 diialchib 6n bethaid forordai .i. o Dia. Uair ama/ is é bethu in chuirp ind anim. is amlaid is e bethu na hanma Dia. 7 AnW is é bás in 2690 chuirp a dirge ond anmain. is amlaid sin is é bás na hanma a derge o Dia ara phecdaib 7 ara dualchib. Is and im atá esergi dond anmain in tan tathcures tria sualchib 7 degnimaib cosin Comdid. 7 ni hetar innas aile sin acht tria guth mete .i. tria forcetul in Chomded do chomollad. 2695

Is cóir a fis co filet da esérgi and .i. cétesergi 7 esergi tanaisi. is i in cétesérgi .i. esergi na hanma ona pecdaib hi sualchib tri athrigi do denam 7 ni fil acht dona firenaib namma ind esérgi sin. Is í im ind esérgi tanaisi ind esergi bias i lió brátha dona ulib dainib a bás. 7 cid óen 7 cid inund in bás sin iar n-a'icniud choitchiunn araide techtaid 2700 delba 7 gnei écsamla fair ar immad na ti-rchor 7 na tecmong triasa fagaib each and. Ind esergi coitchenn tra bias tall i Ho brátha ni hinund 7 ind esergi dianid ainm isind augtartas prfstrigia .i. esergi fuathaigthi amal in pitóndacht. I ni inund 7 ind esergi dianid ainm reuolutio .i. tathchor na hanma i corpaib ecsamlaib iar ndesmirecht 2705 na tathcorthe. I ind esergi dianid ainm metaformatio .i. tarmchrwtad iar ndesmirecht na conúcht. I ni inuf^/Jd1 7 ind esergi dianid ainm subductio .i. fothudchestu .i. amal bite lucht ind remeca. i ind esergi dianid ainm suscitatio .i. toduscud marb tria mirbail. iar ndesmirecht Lazáir. j 2710

Issed so dano bias and atrésat na hule daini thall isind esergi 37a choitchinn i n-ais trichtaigi ina ndeilb 7 ina n-écosc diles co comnius2 a cuirp 7 a n-ule cetfaide. Co comlánius dano a foltne 7 a n-ingen 7 cech baill archena'7 congéba each tria nert 7 cumachta in Chomded a anmain féin i n-óentaid a chuirp dilis. 7 fedligfit do grés isin bethaid 2715 suthain cen áes cen ercra. Ar is í sin co demin ind firesergi is di3 ainm isin script?^';- esergi tanaisi. i condiulg na cetesergi .i. na esergi bis tria athrigi.

Cipé im na crete co forbthe 7 co comlan esergi in ciniuda dóennai fon n-innassa sechmalfaid tall on tslanti suthain tarngirthir dona 2720 naemaib 7 dona firenaib fora n-iris. Acht a duine for in t-ecnaid máso dodaing lat coro chrete in mirbail sea na esergi. fég lat gnima

1 xi-stroke otn. 2 sic, read comlánius. 3 supply as.

88 SCELA NA ESÉRGI [37a16-37b20

aile in Chomded 7 cidat gnáthchiu side lugu ata mirbaile. Fég ém lethet ind nimi 7 a farsingi. méit in talman. abis in mara timchellas in

2725 ta\main sin do cech aird 7 na hule dule i\\et indib. Feg da.no aiigliu nime. Fég ém na duli sin 7 na dule archena co ndernta do nemni tria nert 7 cutnachta in Chomded. Ar is lugu co mor di mírbail nách n-aicde do dénam innossa do adbar tria bréthir nDé andát na hule dule do denam thall arthus di nemni triasin mbrethir sin. Ar is inund

2730 guth atberar sund innossa triasa mbia thall esergi dona ulib marbaib. 7 in bria///tfr triasa nderna thall ar thus na hub duli de nemni. A duine iarom for in t-ecnaid riemnig duit in mirbailsea inna esergi. na craind dermara. cuirp na ndaine 7 na n-anmanna archena genit 7 tusmitir dina silaib díreólaib. Tí^rcbala datto na rind iar

2735 funiud. Athnugud dano na fér 7 na lubi 7 cech réta archena dia fil in forbairt 7 in beógud.

Doraga tra ind úair i mbia esergi dona hulib marbaib tria erfuacra meic Dé. 7 Atreset and sin ind fairend dorónsat na mathi i n-eserge mbethad. ind fairend ira dorónsat na hulcti i n-eserge ndigla 7 fug-ill. Is

2740 and sin arthraigfes in brethem diada isin delb sin inro mided brithe- main dóennai. Is and sin midfedsom co firen forsna dóenib isin deilb in ro mided co hanfirén ónadóenib Is and sin dano arthraigfes brithem firén in ciniuda dóennai .i. in Comdiu Isu Cr/s/ isin deilb inad sochma do chách a fegad eter firenu 7 pectachu .i. i ndeilb a dóennachta. Is

2745 and sin dano ernifes focraice dona firenaib 7 piana dona écraibdechaib.

37b Uair ind fairend na techtat errannus innossa | isin chetna eserge .i. i nn-eserge na hanma atresat sin uli thall isind eserge chohcninn. 7 araide ni faigbet síth óentaid fechtnaige 1 fáelti ocon Chomdid. acht láefitz'r úad i carcair n-aduathmair n-iffirnd. 7 fodémat and sin

2750 piana 7 todernama ecutrumma ara mmiaraltib écsamlaib. Ocus cid mór 7 cid adbol ind aisram1 dobéra nech forin pein sin. is nemni sin i condiulg 7 i fegad na peni fessin ama/ atá.

Ind fairend iin atragat innosa tria Crist isin chetna esergi .i. ind esergi bis tria aithrigi. Atreset dawc thall tria Christ i n-esergi in

2755 bethad suthain. 7 nos béra leis isin flaith suthain i frecnarcus ind Athar nemda tria bithu na mbetha. Is and sin fogébat na fíreóin focraic ndermáir ara sualchib 7 ara ndegnimaib .i. in Comdiu féin o fúaratár na suálchi sin 7 na degnima. Ar is é in Comdiu bas chom- lantius cecha airir 7 cecha hairfite thall dond eclais. Is é dano

2760 atchichestár tria bithu ond eclais cen crich cen forcend. carfaid<?r cen emihius molfaidfr cen scis. Ar is e seo iar fir in bethu suthain tarngirthír dona náemaib 7 dona firénaib iar n-esergi frecnarcus na nóemthrinoti úasli Athar 7 M«c 7 Sp?'r/a Nairn]

1 aii Facs.

37b31"47]

rr'/^RAIT do Moelm/zuiri mac Ceileachair. mac meic Cuind na LL v^ mbocht ro scrib 7 ro scrút a lebraib egsamlaib in lebur sa 2765 Oráid do Domnall mac Muirchi-rtaig/z meic Domnaill meic Taid/^g meic Briain meic Aindrias meic Briain Luig/znig/z- meic Toirrdelbaig/z moir issie in Domnall sin ro 'furáil athmíid/ziug/zad/z1'' na pearsainni sin ler scribizaVz in sciam/zleb^ar sa ar Sigraid Hzza Cuirrndin 7 ca ferr duind. ar mbeandacht do chur a mbel duine go fer in liubair sea na a 2770 fágbail aigi 7 sechtm/zuin onúdh co satarn case 7 sectmuin onde co haine in césda 7 J* da aíne ordha uirri .i. áeni na fóli Mzzz'ri 7 aini in cesda 7 is ingnad/z mór sin ic araile d'eolchaib/z.]]

T50RAIT andS° d'Aod/l Ruad/l mac Nei11 g^airbh I D/zom/znaill *-*- ^^ do tohaigh co foregnac an \eabar so ar Chonnachtaib 7 in 2775 Leabzzr Gearr maille fris iarna mbeith 6n-ar n-ecmuis6 o aimsir Cathail oig I Concabair co haimsir Ruaidri meic Briain 7 dechneabz/r tigemad etorro for Cairbre 7 a n-aimsir Concobzzzr meic Aed/zo Hi Domnaill rucad/z siar iad 7 is mar seo rucadA iad .i. in in7 l.eabar Gearr a8 fuasclod/z I Dochartoig/z 7 Leabar na Huidri do dul a fuasclc^ meic9 ollamon 2780 I Domnaill re seanc/zzzj- arna g/zabail do Cathal a ngill fris ar Cenel Conaill fris sin o Concobzzr co hAed/z.]]

1 Written in a blank space at end of preceding tract, no doubt by Sigraid Húa Cuirrndin. the first i snprascr. 3 atliiiúidiudeg/zadA MS. -with tie

cancelled ; a later hand has added a under ú. 4 sic, bis. 5 Written below the

preceding by a still later hand, over an erased stir face, and projecting across lower margin. Partly retraced. 6'6 added above line, n«/-nec2Zj'tos Facs. ' sic, bis.

8 n expuncted after a. 9 .i. with c snprascr., MS.

[ 90 ]

Aided Nath 17a adnacol insó [38a1-25

RO GAB Nath I mac Fiachrach Herind 7 ro insaig co Sliab nElpa. Fcrmcnus ri TVacía tánic dia ailithri co Sliab nlilpa isind amsir sin. Dorigned leis tor cathracha 7 sesca traiged a ardde 7 óentraig déc úadsom co solsi 7 ro boíseom i mmedón in tuir 7 ni acedb gre'm na solsi. Tanic trá Nath Ic cosin tor. Ro scailset tra mu'mter Nath I in tor 7 ro airig 2790 FtfT-menus in gaíth chuce. Rue thrá Dia úadib Fwmenus ina dlúim thened mile chémendd on tur 7 ro guid Fcrmenus in Comdid na bíad flathius DaThí bád sía inná sin 7 ro guid ná- bad airdairc a ligi.e rabi trá do sáegul ocond rig acht airet robás ac taithmech na cathrach in tan tánic saiget gelán do nim 2795 chuci co fúair a bas.

Gabaid trá Amalgaid cennacht fer nErend 7 atnaig corp [a athar leiss1].* Noi cathaff ro brissitár rempu anair. I nDéssib Temrach trá fúair Amalgaid a bás.h Tucad trá corp Da Thi anair coro hadnaiced i Crúachain. Cethror óano áes 2800 gráda tucsat in corp leo .i. Dungalach 7 Flandgus Tomaltach 7 Túathal. co fil for lár Oenaig Crúacan. ama/ ro follsig Torna Éces.

Cell's each a Crz/acho chróderg cóemri Herend T)a.Thi mac Fiachach 2805 fíalri ar muir ar tír

techtastár cách cara ríg

iathraortar each cheil. celis each .a.

a .i. do fótaib 7 clochaib [M] b .i. Fnrménus |_M] c .i. [in marg.~\ .i. is de atberthea a n-ainm sin fris conid DaTlii a ainni óndní is datlii gabálaid. [MJ <* .i. mile chémend on tsléib2 sís atá Forménus. [M] e .i. Nath I [M] f .i. da

Amalgaid ro batar and .i. Amalgaid mac Fiachrach 7 Amalgaid mac Nath I [HJ s [in marg.~\ .i. cath Corpair .c. Cinni .c. Faili .c. Miscail .c. Larrand .c. Corde .c. Moll .c. Gremnis .c. Fornar. is iat si;z na catha ro maidsetár re Nath I triana thaisbenad dona sluagaib is e marb. . [M] h .i. mac Nath I [H]

in ins. and retraced, H. on sléib Facs.

38a56-41] AIDED NATH Í 91

Do Thornu Eces ro follsiged sin tria fisidecht iarna chur do feraib Herend algiusa fair immo fis cáit roadnacht DaThi conid and dorigni in retairic sea. 7 rochan na runnusa. 2810

Atá fótsu fer Fail

Da Thi mac Fiacrach ind áig

a Crúachu rochelis sin

ar1 Gallaib ar Goedelaib

Atá fót Dungalach dían 2815

tuc in rig dar muir na rian atá fót fallsigthe rath Túathal 7 Tomaltach

Tri vciez'c Echach Fedlig find

atát it múr it múr grind 2820

7 Eocho Airem fáen

arna marbad do Mórmáel

Atá Eocho Fedlech flaith

inti 7 Drebriu co daith

7 Clothru céim aisc 282&

7 Medb 7 Muresc.

Eriu 7 Fotla is Banba

tri ócmná aile amra

céin cor chaithsetar a feib2

is i in Cruachu nodas ceil 28301

Mac Cuill Mac Gréni céim ngle Mac Cecht ni lugu a lige i rRáith O^achan dodoscelt ni cheil úathad in óenlec3

Laibraid Loingsech nád gand 2835

Midir do Thúaith Danand

Cobthach Cóel Breg lith rolá

in fer uallach fot atá .a.

Tóeb fri tóeb atá in

is Eocho Fedlech co Hi 2840>

is Eocho Airem and so

isind leith túaid a Chrúacho |

1 air, Facs. 2 the membrane is perforated in the centre of b, giving it the

appearance of\; Facs. 1. 3 read óenlecht.

92 AIDED NATH I [38b1"19

38b In nóema ar togail a múir

atrubairt fris ina ruin. 2845 a ligi i a lecht and so2

nibad airdairc a Chruacho

Cóeca duma im Ov/achain cuirr ar in maig féraig forluind dofil eter firu is mna 2850 cóeca cacha duma atá. atá. f.

Tanic tra Dorban fili dar Oenach Cruachan 7 bai ic tabairt comarli dar cnoccaib inn óenaig baí ica n-áirim tria fisidecht. Is é trá tosach tuc fair. bFailet fót tri eces Her^;/^ a ardenuicc. Fland. Dub. Dorcha. Eocho fial Fedlech a theóra ingena 7 a 2855 theóra mezc 7 morfessiur úasal do sil Ugaine 7 [tri]1 mac Rossa Rúaid di Laignib Ail/7/ isinn óenuch 7 tri derbseth- racha A'\le\\a J. Niam 7 Drucht 7 Dathe. [Atat da.no tri ingena Ailella and. unde &icitux\

Niam 7 Drucht is Dathi 2860 tri ingena Roiss achi

a secht mbráthir mór a teglach Ai/z'll dar findBregmach

Atat sin sin duma mór fil isinn óenuch cen brón 2865 iíi. m^z'c rig Lagen lerda

la tri ingena delbda

A árim a innisin

na fil fóthib do láechaib nocon fil ic filedaib 2870 7 ni fil ic gáethaib

a .i. Fo/ menus [M] *> Along the upper margin, in the handwriting of H, are

the following quatrains :

Failet tri écis cen ail isind firt sa i n-oenchosair. Fland Dub Dorcha dubi3 a cliuis ni chuala athgeoga( )4is. 5Luyaid Riab5 nDerg in ri ran 7 Núada Argetlám ro adnaicit immalle oc Ráith na Cruachna cairre

1 in ras. H. 2 om. Facs. :i dabi Facs. 4 obscure. 5"5 traceable, three letters indistinct.

38b30"38] AIDED NATH I 93

Cóeca duma demnigim

fil1 i nOenuch na Owachna atá each duma dib

.1. fer firglan fuachda

Iat2 tri réilce idlaide 2875

relec Thailten re toga relec Owachan sírglaine

7 relec in Broga.

Cach cnoc fil sind Oenuch sin

atát foí laích is rígna 2880

is écis is cudchaire

7 mná glana gribda.

Slog Connacht ba comromach

airecht fírálaind fúachda alaind in cath congalach. 2885

adnacht hi cathair C/v^achna

Ni fil isin magin sein

cnoc i nOenuch na Ozfochna nách fert rig t rigflatha

i mná i eces fúachda 2890

Adnaicthe slog roMidi

ar lár in Broga túathaig no adnaictis ardUlaid

isin Taltin co lúachair

FírUlaid ria Conchobor 2895

adnaicte hi Taltin riam [co bas ind fir forburaig]3

dia ndechaid dib a niam. Niam .7.

Mathi Ulad ria Conchobor i Talten ro adnachta .i. Ollam Fótla 7 morfessiur leiss dia maccaib 7 dia uib 7 co ndréim aile290O do mathib Ulad. aUasli Túathe De Danand isin Brug .i. Lug 7 Oe mac3 Olloman 7 Ogma 7 Carpr<? mac Etaine 7 Etanb fein 7

a .i. cenmotha morfessiur4 ro had( )5 diib hi Talt()«6 [M] b .i. banfili [M]

1 fil bis, the second cancelled. - lad Facs. 3 H in ras. i Facs .

morfessiur, first s now partly lost with portion of margin. 5 several letters lost,

read hadnacht. 6 beginning of w-stroke visible, i lost with margin, read Taltin.

94 AIDED NATH I [38b38-39a^

in Dagda 7 a tri nWca 7 sochaide mór archena do Tuaith De Danand 7 Fer mBolg 7 caich archena. ^ Rígrad cóicid Galiara1 i

2905 nOenuch Ailbi. Rigrad Muman i nOenuch Cúli i nÓenuch Colman 7 Feci. Cland Dedad hi Temair Erand. Rigrad

39a Chonnacht hi Ozzachain ut dz'xz'mus | '-[Cóeca cnoc in cech óenuch díb sin. Cóeca cnoc ém i nÓenuch Cnzachan 7 .1. cnoc i nÓenuch Talten 7 1. i nÓenuch in Broga. It iat so im filid Connacht

"2910 .i. Dorban 7 Flaithcius fili. 7 Oengus fili a Gnoib in lucht sin. Torna Eces 7 Scanlan mac Eogain in fili 7 Dathen eces ro marb in bili. is de ata Bili Dathen hi tir Mani is fris atberar Bili Scathen indiu.

Atat trá in lucht sin ule i nOenuch na Owachna. 7 atá and ardri in choicid .i. Ailill mac Mata Mwresci 7 a sétig .i. Medb ingen Echach

2915 Fedlz^ iarna breith a fsrt Medba dia muntz'r ar ba hairegdu leo a hadnacul hi Crzzachain. Ni thic dim a n-áirim uli. Is and ro had[«]ac/^/3 Da Thi ardri Hereud 7 is inti atat in lucht ro Uirim Torna Éces. Ciarraigi a diri.

Fland tra 7 Eochaid eolach hua Cérin is iat ro thinolsat so a

2920 llebraib Eochoda hw/Flandacan i nArd Macha 7 a llebraib Manistrech 7 asna lebraib togaidib archena .i. asin Libur Budi testo asin carcar i nArd Macha 7 as in Libur Girr boí i mManisw'r 7 is side rue in mac legind leis i ngait dar muir 7 ni frith riam di éis. Conid senchas na relec insin.]

» .i. Aed 7 Oengus 7 Ormait4 [H] b .i. i n-iatw/1 Con&cht ita [H], marg. .i. Delmna Tiri da Loclia [H]

1 sic. - The next four leaves {pp. 39-46) are in the handwriting o/"K, and

/ire intercalated. 3 n-stroke om. i Cerm indistinct.

[ 95 ]

39a- -39b-4] [Aided Echach meic Maireda inso

RI maith ro gab Mumain1 .i. Mairid mac Cáiredo. Batár mac 2926 mathi leis .i. Eochaid 7 Rib. Ebliu iiii ingen Gúari a Bruig Meic ind Óc is í ba ben do Mairid. Ro láeside menmain fora macsom .i. for Eochaid. is ond Eblind sin da/10 ainmnigtlur Sliab nEblinde. Baisi tra oc tothlogud in gilli fri ciana. Ro laisi trá fo deoid algis2 29:;o fairsium co tudchad for aithed léi. Asbert iTil Rib fria brathair ara mberad leis in mnai siu no beth fo athis 7 no ragadsom:i a tir leis.

Dobert iarom 'Eochaid Eblind leis for aithed 7 tic Rib leó. Deich .c. a llin do feraib. Is amlaid tancatar co n-étaib 7 co n-ahnaib léo. Asbertatar a ndruid friusom connách i n-óeninad boí i ndan dóib orba 2935 do gabáil. scarait iarom oc Beluch da Liac. Luid Rib siar co Tir | Cluchi Midira 7 in Meic óic. Luid Midir chucu 7 capull cengalta oci 39b co srathair fair iar marbad dosom a n-ech4 uli remi. Doberatsom a crod uli fair co rue leó co tici Mag nArbthen .i. ait hi fil Loch Ri indiu. Laigid in gerran occo and sin 7 siblais a fual corbo thipra. 2910 conid sin tánic tairsibsium iar sin coros bdid uli. conid Loch Ri. Luid da.no Eocho co ránic in mBruig Meic ind Oc. Tánic fer mór chucu 7 dlomaid dóib asind ferand 7 ni der[;/]sat5 fair. Marbaid in fer da./io a n-eochu uli ind aidchi sin. Tic in fer cétna ara bárach 7 asbert friu. Mairfetsa forndoeni uli innocht forse mani fácthai0 in tir 2945 forsatáthi. Dorignis mór d'ulc frind chena for Eochaid ar n-eich uli do marbad. Cia bad áil dun techt ni etam dul cen eochu. Dobeir Oengus ech mór doib 7 curit a crod uli fair. 7 asbert friu cen scor ind eich 7 arná léictis airisium arndr siblad a fúal arnabad fochond báis dóib. 2950

Imtigit iar sin dia domnaig isin mis medonaig ind fogomair. co rancatar Liathmuine i nUltaib. Tecait uli dia saigthin ind eich 7 berait a crod uli i n-óenfecht de. 7 niro soi nech dib aiged ind eich in frithlorg. silis in t-ech oco iar sin combo thipra. Dogni Eocho iar sin tech immon tiprait 7 comla f«rri 7 oenben oca hathigid. Ro chosain 2955 Eocho lethrigi nUlad iar sin fri Muridach mac Fiachach Findamnais.

3 .i. Mag Find [H]

1 ancient blot here, but ai traceable ; Muma Facs. z algis add. in mar^

3 ragatsom Facs. 4 barely legible, eochu Facs, 5 w-strohe om. 6 fúgthai Facs,

96 AIDED ECHACH MEIC MAIREDA [39b=5-40a10

Fecht and tra náro íad in ben in tiprait atraracht Lind Muni dar

Liathmuni.1 7 ro báded Eocho cona chlaind and acht Li Ban 7

Conaing 7 Cwman onmit Is on Chonaing sin da.no ro chinset Dál

2960 mBúain. 7 Dál Sailne. Baí trá Curnan oc taircetul doib ind locha1 do

thichtain tairsib conid and asbertsom.

Ticid ticid gebid faebra snaidid ethra ticfa Lind Muni dar Liathmuni co llethba.2

Baidfid/V Airiu 7 Conaing sin lind lethain 2965 snáifid Li Ban sair siar sanchan tar each trethain.

Fir on dosom sin ar ro boi Li Ban tri chet bYiadna ar fut in mara 7

a orci i iricht dobran ina diaid each conair no theiged can scarad fria

eteir do gréss. conid si fein ro3 innis a imthechta do Béoan mac Inli

dia ragaib hi ina linaib conid and sin ro chansi inna briatra sis

2970 iarom. |

4Qa Fo Loch Echach adba dam

ard in sceng dron dringed graig erdalta fo brunnib bare

tond mo tugi tracht mo fraig

2975 Duil echnat ind airmairi*

gnáth brónan for sudi is mairg frisi tibi gen in ben di thonnaibb tuli

Fossod a tond medrach mend 2980 mandra sál fri ainbthe hirc

tairind di;/etan do fraig1' nomléic bicata«4 do thir

Asta di«etan fort chind cian o ra ét locha lind 2985 tri chét bliad/ia otu sund

o bate and Eocho find

Inula imned in cech du

ni mad chin dun mac na mná mag i mbitis drongu ech 0990 conid ethair immará

» .i. don topur [H] b .i. in tipra [H] c .i. firinni [H] d A. tabair

haigtd form [H]

Liathmime Facs. llethlia Facs. 3 no Facs. 4 m-stroke Facs.

40a11"28] AIDED ECHACH MEIC MAIREDA 97

Tipra meic Maireda mais

b^waid frais fri hadba nuis a Hind laichnech lethan glais

immáteged each dia chuis

Dia mbá fo lind locha lain 2995

imrordusa rig richid ráin ateochb in n-athair is náem

atlochor braen batis báin

Bása inón bíasta n-oll

ro snadius muir medrach mend 3000

domfuc tond ós letha lind

i rricht iaich acht mo chend

Ciapsa duine ciapsa bled

rom charsat mail Maigi Breg nírbo lesainm básá 3005

rom anacht ri rethes ler

Máré matan matan Mairt

fúar ethar ni fúar bairc

is and dolluid ba seel ngle

Lind Muni dar Liathmune 3010

mo matan do Maig Cecht

son forcetul imomracht siachtsom donend 7 úacht

domruacht tond fri trethan tracht

M'oenurán im romra 3015

ro snó farrci garb a glend muc mara méthas tond

baíthium anfud milach mend

Ardomneat anfuth úar

fri uarfarrci dulgi fál 3020

murbrucht Locha Echachach1 ain

cenid in murgelt már

Dorairngert Curnan cét gal

in seel sa dodeochad dun tipra ro boi inar tig '3025

is si non curfed dar múr

a .i. [sic.'] b .i. atchim [H]

sic, read Echach.

98 AIDED ECHACH MEIC MAIREDA [40a89-40b8

Fota mo chomnaidi sund amal rom ordaig mo ri mar romchertaig Dia do nim 3030 ar cind ind fir Brenaind bi

Na téig a Brénaind na teig

conid arlasar do léir innis dam ar Dia do nim

cia ri dofil for Loch Léin

3035 Atbérsa frit rád mer

is ri Fiachna formna gil

ro techt1 aichnid o mac

inné dodechaid do nim

Fomtiu do chach crad mete 3040 dáig iss e conic each ni

comsid2 na náem násad n-an Dia már midedar3 each ni

Nirbo in murgeilt már nirbó in traignech thrén 3045 blaisiu magri matan moch

Loch Echach adba én

Mithig damsa dul for eel

scarad frim etal bes ni rom blaisiu maigri matan moch

fo Loch Echach adba dam. f.

3050

Gudim Brénaind tria bith sir

hi céin béo fo lindib lo cobair fir a culchi chiar

rom áin co cían funchi fó. .L.

40b 4Tipra meic Maireda mais

3056

for lind laiss lodomar dó. úasu immi ro as muir

7 is tir hi fuil fó. fo Loch E.

Issed sin da.no is ro scail Ultu fo Érind tomaidb5 Locha Echach. 3060 fo thir. Doratad da?w ainm do Li Ban iarna baisted .i. Murgen .i. gein mara. a leth na bratan ro boi 7 a lleth n-aill na duni. is disi rochet in senchaid na runnu sa.

1 no tAecht Facs. - m-stroke om. Facs. 3 mided ar MS. 4 This last quatrain is in ras. 5 sic.

40b»-41al] AIDED ECHACH MEIC MAIREDA 99

Mwrgein is gein co mbúadaib

ingen Echach imuallaig

dochúaid sech cisu co cert 3065

dorat Isu i n-anrecht

Ro char in ben secech1 treib

Li Ban ingen ind fir sein

ro airbir bith fon tsruth trom

noco tard guth do Cholom. 3070

Alios a lin is a craind Beoan iascairi Comgaill dosrat iarna taistel tair coro baisted2 i ndabaig

Ingnad in richt as bai lus 3075

Dia dorigni in firt follus a drech abban ceirbo cacht a lleth do bratan bitbalc

Día n-ebart carais m'áeda

Oengus hua Aiblen áebda 3080

moe3 Dia is ada sin

gein mór in mara Mwrgein. M. is .g.

Li Ban tra 7 Airiu da ingin Echach Find meic Maireda. ro baided Airiu ben Cz/rnan and. atbath dawCwrnan dia cnma.\d side inde Carnd Cornan no??n'natur. ar ec Cwrnan and sin. 3085

Bhadain Ian tra do Li Ban ina gtíanan fón loch 7 a mesan inna farrud and 7 Dia oca anacul ar uscib Locha hEchach. Co n-érbairtsi i n-araili lo and. A Chomdi for si mogenair no bíad i rricht na mbratan co mbeth sechno'w in mara for comsnam friu. Ro soiedsi iarsin i rricht bratan 7 ro soied a orci i rricht dobran. co mbid na 3090 degaidsi fóna uscib 7 fóna murib each conair no imthigedsi for each n-aird. Co rabisi 0 amsir Echach mm; Maireda co amsir Comgaill Bendchair fon n-innas sin.

Roiai Comgall úaid Beoán mac In dli o Thig Da Beóc co Roim do accallaim Grigair for cend uird 7 riagla. In tan ini ro batar lucht 3095 curzig Beoan oc ivaxum forsind farrci co cúalatar celebrad aingel fon churuch. Coroíarfaig Beoán cid dia ta in celebrad sa for se. Messi dogni for Li Ban. Cia thusu for Bean.4 Li Ban ingen Echach m«c Maireda missi for si. Cid fotera duit bith amlaid sin ar esium. Attú tri chét bYvddna fond farrci for si. 7 is tanac | dia innisin duitsiu 541a

1 sic, for sech cech. 2 baisded Facs. 3 sic, read m'óeda = mo féda, as in

I- 3°79- 4 sic. 5 This leaf (41-42) is worn very thin by abrasion, and is

perforated in places. jj 2

100 AIDED ECHACH MEIC MAIREDA [41a1-41b8

3101 mo dala chucutsu siar co Inber Ollorba. 7 frithailt^r misi acaibsi for naemaib Dail Araide isind lósahi cind bliad;za 7 abairsiu fri Comgall 7 frisna naemaib olchena insein. Ni ebnr sin for Beoan acht mani thucthar a log dam. Cia log connaigi ol isi. t'adnacul ocumsa fein im

3105 manistz'r. Rot fiasu sin tra olisi.

Tánic Beoán anair íarsin 7 ro innis do Chomgall 7 dona cleirchi1 olchena scéla na mwrgelti. Tánic in bliadain ass foi sin 7 ro indiltea na lina 7 rogabadsi i llin Fergusa o'2 Miliuc. Tucad co tir hi iar sin 7 ba ingnad a túarascbail 7 a delb. Tancatar sochaidi dia descin 7 si3

3110 isind ethur 7 usci impi and. Ro hoi toisech ua Conaing and cumma cáich 7 brat corcra immi. Ro boisi dano ocá sirdescin side. Roiarfacht in t-óclaech di masa th'airi téit don brut for se rot fia. Ac for si ni hairi atú ca descin etz'r acht brat corcra ro boi im Eochaid in ro báided hé. Rath fortsu dano for si 7 for fir t'inaid ina log sin. 7

3115nirab écen iarfaigid fir t'inaid do gr/s. in each airiucht i mbia. Tánic laech forgrainni dub mór 7 romarbsiafe a mesansi. Foracaibsi doside 7 dia thúaith a ngaisced fora n-ottraigib. 7 can a n-uile do dígail dóib coro troisctis accisi. slechtaid in t-oclaech di iar sin.

Roboi iarom imcosn<zOT impisi. Asbert Comgall robo lei.s In ar is

3120 na ferund rogabad hi. Asbert dano Fergus robo leis hi ar is na lin tarras hi. Ro raid Beoan da.no corbo leis hi ar rogell fein dó. Ro troiscset ule inna naim sin tra co rucad Dia breith etorro inima n-imresain. Asbert in t-aingel fri araili nduni and. Ticfat da dam allaid i mbarach for se a Carnd Airend 7 tabraidsi in carpat foraib

3125 for se 7 in leth bertait sin hi lecidsi dóib. Tancatar na daim arna. bárach anW ro thizzgell in t-aingel 7 rucsat hi co Tech Da Beóc. Tucsat na clérig a rogo di iar sin .i. a baisted 7 a tocht dochum nimi fochetóir. isind uair sin. t a fuirech in comfot cétna 7 a techt dochttm

41b nimi iar sirsaeglaib. Iss e roga rucsi | a éstecht and sin. Ro baist

3130 Comgall hi 7 iss é ainm dorat di Muirgein .i. gein in mara. t Muirgeilt .i. geilt in mara. Ainm n-aill di4 da.no Funchi.

Dognitir da.no ferta 7 mirmaili trethisi and sin. 7 ita ama/ each naemóig co n-onoir 7 co n-airmiten ama/ dorid[;/]<2^/6 Dia di i nnim . - . -]

1 sic. 2 a Facs. 3 perforation here, only top of % and lower portion of i left.. 4 sic, for di. 5 n-stroke om.

[ 101 ]

41b9-42au] [Fotha Catha Cnucha inso 3135

DIA mboi Cathair Mór mac Fedelmthi Fir Urglais meic Cormaic . Geltai Gaith i rrigi Temrach 7 Cond Cétchathach hi Cenandos hi F^rand Rigdomna Boí drui amra la Cathair .i. Nuadu mac Achi meic Da Thi meic Brocain meic Fintain do thuaith DaThi a Bregaib. Boi in drui oc iarraid feraind i lLaignib for Cathair. ar3140 rofit/r combad i lLaignib no beth a chomarbus T)obeir Cathair a thoga tíri dó. Iss ed ferand rothog in drui .i. Almu. JRob i robo banceli do Núadait .i. Almu ingen Becain. Ro cumtaiged dun ocan1 druid and sin i nAlmain 7 ro comled alamu dia sund corbo aengel uli. 7 combad de sin no beth Almu {arx'\ dia n-ebrad 3145

Oengel in dun dremni drend mar no gabad ael Erend. dond alamain tuc dia thig is de ata Almu ar Almain.

Roboi ben Núadat .i. Almu oc iarraid a anma do bith forsin cnuc 3150 7 tucad disi ind ascid sin .i. a ainm do bith forsin chnuc ar is inti ro a.d[n~]ack/2 iartain dia n-ebrad.

Almu rop alaind in ben.

ben Núadat móir meic Aiched.

ro cuinnig ba fir in dál 3155

a ainm for in cnuc comlán.

Boi mac sainemail oc Nuadait3 .i. Tadg mac Nuadat. Rairiu ingen Duind Duma a banchéli side. Drui amra da.no Tadg. Tanic bás do Núadait 7 ro ácaib a dun ama/ ro boi oca mac. 7 iss é Tadg drui do Chathaír dar ési a athar. Bert Rairiu ingin do Thadg | .i. Mwrni 42a Muncaim a ^ainm4. Roás gnóe móir i«n ingin isin co mbitis meic rig 3161 7 roflatha na Erend oca tochra. Boi da«i> Cz^«mall mac Trénmóir rígfénnid Herend fri láim Cuind. Boisidé dano cumma cháich oc iarraid na ing/;/i. Dobreth Nuado era fair5 ar rofitz'r combad tremit nobiad scarad fri Almain. Inund mathair do ChumaM 7 d'athair 3165 Cuind .i. do Fedelmid Rechimar.

1-1 in ras.; traces of the former writing clearly visible under Núadait, r under a, b under d. NuádAait Facs. 2 vt- stroke om. 3 t add above line. 4 asp.

am. Facs. 5 i of ' xix- symbol faint, om. Facs.

102 FOTHA CATHA CNUCHA [42a13-42b"

Tic trá CiwiaW 7 berid ar écin Mwrni for aithed leis ar ni thucad chena hi. Tic Tadg co Cond 7 innisid a sarugud o Chumall. 7 gabais fri grisad Cuind 7 oca imdercad. Faidid Cond techta co

3170 CumaW 7 asbert fris Eriu d'ácbáil t a ingen do thabairt do Thadg. Asbert CutnaW na tibred acht is each dobérad 7 nibád si in ben. Faidis Cond a amsaig 7 Uz/;-grend mac Lugdach Cuirr ri Luagni. 7 Dáiri D<?rc mac Echach 7 Áed a mac is frisside atberthe Goll iartain do saigid CummaiW.

3175 Tinolaid CumaW a socraiti chucu 7 doberar cath Cnucha etorro 7 marbthair CummaW and 7 carthz'r ár a muntiri. Dofuit C«wall la Goll mac Morna. Gonais Luchet Goll ina rose cor mill a suil conid de rod lil Goll de conid de asbert.

Aed ba ainm do mac Dáiri 3180 díargáet Luchet co n-áni.

ó rogáet in laigni trom airi com ate fris Goll.

Márbais Goll Luchet. Is de sin dano roboi fich bunaid et^rmaccu Morna 7 Find. ainm ro bálar for Dairi .i. Morna 7 Dairi

3185 Luid Mwrni iar sin co Cond ar rodiúlt a athair di 7 nirleic cuci hi ar robo torrach hi 7 asbert fria munt/r a breoad. 7 arai nir lam a

42b mmudugud | fri Cond. Roboi ind ingen oca iarfaigid do Chund cinnas dogenad. Asbert Cond eirg for se co Fiacail mac Conchind co Temraig Mairci 7 dentar th'asait and ar d/rfiur do ChumaW ben

3190 Fiacla .i. Bodball Bendron. Luid Condla gilla Cuind lei dia idnacul. co ranic tech Fiacla co Temraig Mairci. Roferad fáelti frisin n-ingin and sin. 7 robo maith a rrochtain and. Ro hasaited ind ingen iartain 7 bert mac 7 dobreta Demni d'anmum dó.

Ailti'r in mac iartain leo corbo tualaing fogla do denum for each

3195 n-aen rop escarait dó. Fuacraid dano cath 1 comrac oenfir for Tadg t lanéraic a athar do thabairt dó. Asbert Tadg co tibred breith do ind. Rucad in bret 7 is si in breth rucad do .i. Almu ama/ roboi do lecun ar dilsi 7 Tadg dia facbail. Doronad amlaid ro Facaib Tadg Almain do Find 7 tanic co Túaith Da Thi coa ferand duthaig fesin 7 ro aitreb i

3200 Cnuc Réin frisi raitir Tulach Taidg indiu. ar is uadsom rait<r Tulach Taidg fria. o sin co sudi. conid de sin asbert inso.

Cuinchis Find for Tadg na tor i CumaW mór do marbod. cath can chardi do ca« da.il 3205 t comrac oenfir d'fagbail8

1 over a, what looks like traces of an older aspiration mark. - ai subscr.

42b30-46] FOTHA CATHA CNUCHA 103

Tadg uair nir tualaing catha i n-agid na ardflatha. rofac leis ba loor do mar ro boi uli Almo.

Docoid Find i nAlmain iar tain 7 ro aittreb inti 7 is si robo dunarus 3210 bunaid céin robo béo.

Doroni Find 7 Goll sid iar tain 7 doratad eric a athar o claind Morna do Find. 7 batar co sidamail noco tarla etorro i Temair Lúacra imman muic Slanga 7 ini banb Sinna m^'c Mail Enaig do marbad. dia n-ebrad. 321.5

Ar sin doronsatar sid

Find 7 Goll co meit gnim.

co torchair banb Sinna

mon muic hi Temair Luacrae . .1

[ ]04 ]

C-Siicht Libair Budi Slani2 ['43^-43^

Seirgligi Con Culai/id inso sis 7 óenét Emire

o

^ENACH dognithe la Ultu cecha bliadna .i. tri ria samfuin 7 tri laa iarma 7 lathe na samna feisne. Iss ed erel no bitis

Ulaid insin i mMaig Murthemni. oc fcrthain óenaig na samna cecha 322j bliadwa. 7 ni rabe isin bith ni dognethe in n-eret sin léu acht cluchi 7

céti 7 ánius 7 aibinnius. 7 longad 7 tomailt conid de sin atát na trenae

samna sechnón na hErend.

Fechtas and tra fertha óenach la hUltu i mMaig Mi/rthemni. 7 ba

hairi no fertha leu fo bith taba; ta do chách a chomraime 7 a gascid 3230 dogr/s cecha sanma. Ea bés leu daw di ág inna comraime ferthain

ind óenaig .i. rind:i aurlabra cech fir no marbtais do thabairt inna

mbossán. 7 dobertis aurlabrai na cethrae do ilugud na comram hi

sudiu 7 dobered each a chomram and sin ós aird acht each ar úair.

7 is amlaid dognitis sin a claidib fora sliastaib in tan dognítís in 3235 comram. Ar imsoitis a claidib friu in tan dognitis gúchomram.

DeithbzV" on ar no labraitis demna friu dia n-armaib conid de batir

comarchi forro a n-airm.

Tancatar Ulaid uli dochom ind oenaig acht dias namma .i. Conall

Cernach 7 Fergus mac Roig. Ferthair a n-óenach ol Ulaid ni firfidéT 3940 ol Cu Chulaind co ti Conall 7 Fergus fo bith ba haiti Fergus 7 ba

comalta Conall Cmiach. Asbert Sencha iarom. imberthar fidcella dun

coléic 7 canitcr drechta 7 agat clesamnaig. Dogníthír iarom ani sin. A nibátar and iarom tairnid enlaith forsin loch ocaib. ni batar i

nÉre énlaith ba caini. Batar imtholtanaig na mná imna heónu 3245 imdarubart fair. Gabais each dib immarbaig a mmuin a celi im

gabail na n-én. Asbert Ethne Aitencaithrech ben Conchobair 43b asagussim én cechtar mo da gúaland | dind énlaith ucut. Assagussem

uli ol na mná ani sin. gabtair do neoch is damsa cetagébthar ol

Ethne Inguba ben Con Culaind. Cid dogénam ol na mná. ni handset 3250 for Leborcham ingen Oa 7 Adairce rigasa úaib do chuinchid

Con Culaind.

1 This and the following leaves {p. 43-46) have been intercalated by H ; the writing has been skilfully retouched. 2'- added later by another hand: the ink is yellow,

not having been retouched. :! .i. add. between columns, rind, evidently omitted first, added partly before the next line, where .i. originally stood; ink pale.

43b5-44a19] SERGLIGE CON CULAINN 105

Luid iarom co Coin Culaind 7 asbert fris. is ail dona mnáib ind eoin ucut úatsiu. Atetha a claideb do imb/Vt furri. Ni fogbat merdrecha UW an-aill acht foraim én dóib do thabairt fornd indiu. Ni cóir duit ém for Leborcham fúasnad friu ár is triut atá in tres anim fil 3255 for mnáib VXad .i. guide, ar it é téora anmi fil for mnaib UXad a. cluine 7 minde 7 guille. ár cech ben rocharastar Conall Cernach. ba clóen each ben divw ro charastár Cúscraid Mend Macha mac Conchobair dobered íorminde fora erlabrai atá samlaid. cech ben rocharastar CoinCwXaind no gollad iarom a rose fo chosmailius CoxvCvdaind 7 ara seirc ar dán 3260 dosom in tan ba n-olc a menma no slocad indalasuil conna roched corr inna chind. Dotéirged indala n-ai immach commeit chori cholbthaigi.

Indel dun in carpat a Laich ol Cu ChuXaind. Indlis Lóeg iarom in carpat 7 téit Cu ChuXaind sin carpat. 7 ataig taithbéim dia claidiub dóib co ruildetar a mbossa 7 a n-eti dind usciu. Nos gaibet uli iarom 7 3265 dosbírtatatár1 leo.7fodailset dona mnáib conná rabi ben nád rissév/dáén diib acht Ethne Ingubai a hóenur. Tánic de iarom coa mnai fessin. Is ole do menma ol Cu ChuXaind fria. Ni hole- ol Ethne. úair is uaim fodailt^r doib. Is dethb/r dait ol si ni fil diib mnai nachit charad no beth cuit dait. Uair mád messi ni fil cuit do nách ailiu inniumsa acht 3270 duitsiu th'óenur. Nábad ole do menma trá ol Cu ChuXaind dia tisat eóin Mag Mwrthemni t Boind in da én ba haildem dib duticfat.

Nibo chian iarom co n-accatar da én forsind loch 7 rond dercóir etorro. Cansit ceól mbec. Torchair cotlud3 forsin slóg. Atraig CnChuXaind a ndocum. diacoistithe frim or Láeg 7 ol Ethne ni rigtha 3275 chucu. ar itá nách cumachta fora cul na n-én sa atethatár eóin damsa chena. In dóig bát dom éligudsa ón ol Cu ChuXaind. Gaibthi cloich isin tailm a Loíg. Geibthi Lóeg iarom | cloich 7 dobeir isin tailm. 44a Dosleci Cu ChuXaind cloich foraib. Focairt imroll. Fe amae ol se. Gaibid cloich n-aile. Dosleic dóib 7 luid seocu. Am trúsa tra ol se 3280 ó gabussa gaisced niro la imroll mo nxchur cussindiu. Fochairt a chroisig forro co lluid tré scíath n-ete indala heóin la sodain. Lotair foa lind.

Dotháet Cu ChuXaind iar sin co tard a druim frisin liic 7 ba hole a menma leis 7 dofuit cotlud fair. Co n-accai in da mnai cucai. Indala 3285 n-ai brat úaine impe. Alaili brat corcra cóicdíabail im sude. Dolluid in ben cosin brot úane chucai 7 tibid gen fris. 7 dobert béim dind echfleisc dó. Dotháet alaili cucai da«<? 7 tibid fris 7 nod slaid fón alt cétna. 7 batar fri cíana móir oca si« .i. cechtar immasech cucai beus dia bualad combo marb acht bee. Lotir úad iarom. 3290

Arigsitar Ulaid uli ani sin 7 asbertatár ara nduscide. Ace ol Fergus nachi ngluasid res atchi. Atracht iarom trena chotlud. Cid

1 sic, dosbertatár Facs. " asp. mark om. Facs. 3 cotlad Facs.

106 SERGLIGE CON CULAINN [44aI9-44blfi

dotrónad ol Ulaid fris. Niro fet iarom a n-acallaim. Norn berar

for se dom sergiigu .i. don Teti Bricc. naba do Dún Imrith. t do 3295 Dun Delca. Not bertar do saigid Emiri do Dun Delca for Láeg.

Aicc ol se mo breith don Teti Brie. Berair ass iarom co mboi co cend

mbliadwfl isin magin sin cen labrad fri nech etir.

Lathi n-and resin tsamfuin aile cind bliad;/«. A mbátar Ulaid

imbi isin taig .i. Fergus etir 7 fraigid. Conall Cernach etir 7 crand. 3300 Lngaid Reóderg etir 7 adart. Ethne Ingubai fria chossa. A mbatar

iarom fón samail sin tánic fer chucu isa tech 7 dessid forsind airiniuch

na imdai i mboi Cu Ckulaind. Cid dottucai and sin ol Conall Cernach.

Ni handsa ol se. Mád ina sláinti ind fir fil sund robad chomairche ar

Ultaib ulib. inid i lobrai 7 i n-íngás da.no atá is móo de as comairche 3305airlhiu. Ni agur nech iarom uair is dia acallaim dodeochad. Tathut

fáelte ni áigthír ni ol Ulaid. Atraig iar sin inna sesam 7 gabais doib

inna rundu sa sis iarom. |

44b A Cu Culaind fot galar

nibo sirsan in t-anad 3310 not ícfitís díamtis lat

ingena Aeda Abrat

Asbert Li Ban i mMaig Crwaich bis for deis Labrada Lúaith robad cridiscel la Faind 3315 coibligi fri Coin Culaind

Robad inmain mád fir ricfed Cu Ckulaind mo thir rambiad arcat 7 ór ro mbiad mór fina do ól

3320 Diammad chara dam co se

Cu Ckulaind mac Soalte i n-atconnarc ina súan bes atcoad cena slúag

I mMaig Mwrthemni s«;/t tess 3325 aidchi samna nib amies

domficfe uaimse Li Ban a Cu Ckulaind cot galar. a Cut. c.

Coich thussu1 ol iat. messi Oengus mac Aeda Abrat ol se. Luid

úadib iarom in fer 7 ni fetatar cia deochaid \ can dowluid. Atraig

3330 Cu Ckulaind ina sudi iarom 7 labrais iar sin. mithig cm ol Ulaid

ani sin isnith cid a ndotrónad. Atconnarc cm ol se aislingi immón

1 thussa Facs.

44b16-45a22] SERGLIGE CON CULAINN 107

samain innuraid. Adfét dóib uli am«/ atchonnairc. Cid dogentar di su«d a popa Choncobair ol Cu Chulaind. Dogéntar ol Concobar orta co ris in corthe cétna.

Luid Cu Chulaind ass iarom coránic in corthe co n-accai in mnai 3335 bruit úani chucai. Maith sin a Cu Chulaind ol si. maith dún ém cid for tw'rusi chucund innuraid ol Cu Chulaind. Ni du for fogail ém ol si dodeochammárni acht is do chuinchid for caratraid. Dodeochadsa ém dot acallaimsiu ol in hen o Faind ingin Aeda Abrat ros léci Manandan mac Lir. 7 dorat seirc duitsiu iarom. Li Ban dano 334a m'ainmse féin. Timarnad duit iarom óm céliú o Labraid Luathlam ar claideb. DobeVa deit in mnai ar debaid n-óenlai leis fri Senach Siaborthe 7 fri Ecdaig nlúil 7 fri Eogan nlnbz'r. . Nim tha maith em ol se do chath fri firu indiu. Bid gar úar aní sin or Li Ban. Bia slan 7 doformastar deit a ndotesta dit nirt. Is denta dait ar Labraid 3345 ani sin ar is e láech as dech di ocaib domain. Cisi airm hitaszi/e for Cu Chulaind. Itá i mMaig Mell oUsi. Is ferr damsa techt leth n-aill ol ind ingen. Táet Laeg lat ol Cu Chulaind d'fis in tiri asa tudchad. Taet iarom oLi Ban.3

Lotar iarom co rancatar co airm i mboí Fand. | Tic iarom Li Ban 45a dia saigid Loig 7 geibthi ar gúalaind. Ni raga ass tra a Loig ol Fand 3351 indiu i mbethu acht mawitainge ben. Nibo ed as ro gnathaigsem dun custrathsa for Loeg bancomarchi. Appraind 7 bithappraind nach Cu Chulaind fil it richt indossa or Li Ban. Bad maith limsa dano combad no beth and for Láeg. 3355

Lotar ass iarom co rancatar tóeb na indse. Co n-accatar in lungine crédume forsind loch ara cind. Tiagait iarom isin lunga 7 tiagait isin n-insi 7 lotar do dorus tige co n-accatar in fer chuc^u is and asbert Li Ban fris

Cate Labraid Luath lám ar claideb 3360

as cend mbuden mbúada. búaid úas chret charpait glinni

dercas rinni ruada.

Frisgart dissi in fer iar sin co n-epert so fria.

Atá Labraid luithe eland 3365

nibá mall bid imda. tinol catha cuirthírár

día[?«]bá3 Ian Mag Fidgae

Tiagait iarom isa tech co n-accatar tri cóecto imdad istig. 7 tri coicait ban indib. Fersait ule faelti fri Lóeg. Is ed asbertatar uli fris. 3370

1 1 added above line. 2 sic, for ol Li Ban. 3 sic, m-stroke om.

108 SERGLIGE CON CULAINN [45a22-45b16

Fo chen duit a Loig diag neich las tudchad 7 o tudchad 7 dit dáig

fesni. Cid dogena fechtsa a Loig for Li Ban in raga do acallaim

Fainde coléic. Ragat acht co fiasur in n-airm atá. Ni hatidsa. Atá i

n-airicul fo leith ol Li Ban. Lotar iarom dia hacallaim. 7 feraissztfe

3375 fáelte friu fon innas cétna. Fand di ingen Aeda Abrat .i. áed tene

is he tene na súla in mac imlesen. Fand iarom ainm na dére dotháet

tairis. Ara glaini ro ainmniged disi sin 7 ara coimi ar ni boi isin bith

frisa samailte chena. In tan mbátar and iarom co cúalatar culgaire

carpait Labrada dund insi. Is olc menma Labrada indiu ol Li Ban.

45b Tiagam dia acjcallaim. Tiagait ass immach. 7 ferais Li Ban faelti

3381 fris. co n-epert.

.r.1 Fochen Labraid Lúath lam ar claideb comarbae buidne 3385 snede slegaige

slaidid sciathu scailid gou créchtnaigid curpu gonaid sóeru 3390 saigid oirgniu

aildiu innaib man raid slúagu sreid muine fobartach fian fo chen. fo ch&n Labraid.

3395 Nis frecart Labraid beus 7 asbert ind ingen atheruch.

.r.1 Fo chen Labraid Lúath

lam ar claideb augra

urlam do rath

rurtech do chách 3400 saigthech do caih

créchtach a thóeb

cundail a briathar

brigach a chert

cartach a flaith 3405 laimtech a des

diglach a gus. .tinben laeochu

Labraid fo chen. f. L.

Niro regart beus Labraid canaidsi laid n-aili affridissi.

between columns = retoiric.

45b16-46a18] SERGLIGE CON CULAINN 109

r.1 Fo chun Labrazd Lúath 341»

lam ar claidem láechdu ócaib uallchu murib manraid gossa.

gniid cathu 3415

críathraid ócu tocbaid lobru tairnid triunu fo chen Labraid. f.L.

Ni maith a n-asbm a ben ol inti Labraid conid and asbert. 3420

.r.1 Ni ual na húabur dam a ben

na.cn ardarcnid mellchai mescthair ar cond

rechmi cath n-imrind n-imda n-imamnas

imberta claideb nderg ar dornaib desaib

tuathaib ilib oenchridiu Echdach Iúil 3425

nitan bi nach n-uall.

ni uall ni uabar dam a ben.

Bad maith lat do menma tra ol in ben or Li Ban fris atá Lóeg ara Con Culaind sund 7 timarnád duit úad doticfa slóg úad. Ferais Labraid faelti fris iarom a n-asbert. Fo chen duit a Laig fo bith na 3430' mná las tánac 7 in cháieh o tudchad. Do duit do tig a Laig or Labraid 7 ragaid Li Ban it diaid.

Tic Laeg ass iarom co Emain 7 adfet a scéla do Choin Culaind 7 do chach olchena. Atraig Cu Cnulaind iar sin na sudi. 7 dobert láim dara agid 7 acallais Láeg co glé 7 ba nertiti leis a menma na scéia 3135 adfiadar do in gilla. j

Bai da;/c terchomrac oc crethri2 ollchoecedaib Yiexend ind inbaid46a sin dús in faigbitis nech bad toga leo dia tibertis rigi nErend. Uair hole leo tilach airechais 7 tigernais Herend .i. Temair a bith cen rechtgi rig ínrú. 7 ole léo na túatha cen smacht rig oc cocirtad a 3440 cotrebi. Ar bátar fir Herend cen smacht rig forro fri re .uii..mbliad«a iar ndith Conaire i mBrudin Derca c#ísin mórdail sin cethri cóiced nErend hi Temraig na rig hi tig Ere mete Corpri Niad Fer.

At iat so iin rig bátar isin dail sin .i. Medb 7 Ailill. Roi 7 Tigernach Tétbannach mac Luchtai 7 Find mac Rossa. Ni dentais 3445 iarom ind fir sea comairli rig fri Ultu bith ar is d'óenóentaib bátar ind firse hi cend \J\ad.

Dognithfr iarom tarbfes leo and sin co fiastais esti cia dia tibertais

1 .r. between columns. '- sic, read cethri.

110 SERGLIGE CON CULAINN [46a18-46b1?

3450 Is amlaid dognithe in tarbfes sin .i. tarb find do marbad 7 óenfer do cathim a satha día eóil 7 da enbruthi. 7 cotlud fón saith sin. 7 ór firindi do cantain do cethri drudib fair 7 atchíthe i n-aslingi innas ind fir no rigfaide :and asa deilb 7 asa t«rascbail 7 innas ind oprid dognith. Diuchtrais in fer asa chotlud 7 adfiadar a res dona

3455 rigaib .i. móethoclaech sáer sonairt co nda ens derca tairis 7 os adart fir i sire i nEmain Macha.

Faiditz'r iarom techta frisin2 co Emain. Is and sin bátar \J\aid ina t«rchomruc im Choncobor i nEmain in tan sin 7 Cu QhuXaind ina seirgligu and. Atfiadat a scéla do Choncob^r 7 do mathib \]\ad

3460 olehena. Fil linni mac sáer soceníw'l fon samail sin ol Concobar .i. Lugaid Réoderg mac na tri Find Emna dalta Con Culaind fil os adart na himda thall amne oc urgartigud a aiti .i. Con Culaind fil hi sirg. Atraig Cu Culavid andaide 7 gebid for tecosc a daltai conid and asbert. |

46b Biiatharthecosc Con Culaind inso

3466 Nirbat taerrechtach debtha dene dóergairce.

Nirbat díscár dóichlech díummasach.

Nibbát ecal ocal opond esamain.

Nipát tairne ó main mandartha mesctha. 3470 Nibat dergnat colla coirme hi tig rurech.

Nibat ilfurig im írad n-echtrand.

Ni sáis daíne dochla díchumaing.

Ni íadat iubaili for étechtu ail.

Airlit(?r cumni cóich comarbai cré. 3475 Cuibsigtír sencaid sin co firinne fiu hit fíadnaisi.

Finnatar bethamain brathir scéo mbroga.

Mrogatar genelaigi gesci úa genitír gein.

Gairtír beoaigtf?' fri oethu. airm irro trebsat mairm.

Mainigtir comarbai fora thechtu thoich. 3480 Tocumlúzt anfini coa nemthe nert.

Ni fresnesea co labur.

Ni aisneisea co glórach.

fuirse.

chuitbe. 3485 faitchithir senori.

Nipá mithomtinach o neoch.

géis co ansa.

Ni ettis nech cena domanches.

1 letter erased before and, trace of accent over a. 2 = fris sin.

46b18-47a9] SERGLIGE CON CULAINN 111

Caínoís. Caínéra. Caínairlice.

Bát umal múnta ó gáethaib. 3490

Bat cumnech coisc ót senaib.

Bát seichmech ríagla athardai.

Nipat úarcraidech im chardiu.

Bat gusmar im naimtiu.

Nipa frithenech debtha hit ilchomraicib. 3495

Nirbat scelach athcossanach.

Ni faisce.

Ni thaisce ní.

Níba torba.

Consecha do cursachad i [«jgnímaib1 antechtai. 3500

Ni chomainse th'irinne ar thoil daine.

Nibát athboingid ar narbat aithrech.

Nibat comromach ar nábat miscnech.

Nirbat lesc ar narbat meirb.

Nirbat roescid arnabat doescair. 3505

Ardotchuibdig fri sechem na mbriathar sin a nWc. ~

Is and asbert Lugaid inso sis fri Coin Culaind.

Ed as mait a mbith ule

arin festar each dune

noco teseba ni de 3510

firfaider mádurise.

Luid Lugaid iar sin frisna techtaib co Temraig 7 gongarar garni2 rigi 7 fais hi Temraig ind aidchi sin 7 luid each dia metmut iar sin.

Imthusa im Con Culaind iss ^adfíastar sund coleic. | 3Do duit uaim 47a a Laig for CuC/iulaind co airm hi ta Emer 7 innis condat mná sidi 3515 rom thathigset 7 rom admilset 7 apair fria is ferr a chách itosa 7 táet dom indnaigid. is and asbert in gilla oc nertad Con Ciúaind inso.

Mór espa do láech

laigi fri súan serglige.

ar donadbat genaitia 3520

áesa a Tenmag Trogaigi.^

condot rodbsat

condot chachtsat

condot ellat

eUr briga banespa. 3525

.i. mna [H] b .i. a Maig Mell [HJ

1 sic, n-stroke om. 2 sic. 3 11. 1-18 (=3539), where first Interpol, ends, in

ras. by H.

112 SERGLIGE CON CULAINN [47a8-28

Diúchtra" a terbaig andregoinb ar dotáet do lochbriga0 eter argaihd erritib. condot rudi sudi n-óg. 3530 condot chelltie

condot chiúrthi margnítnu.

Día focart lúth Labrada

a fir rudi atraí coropat mor. mór e.

Téit in gilla iarsin co airm i mboi Emer 7 adfét ama/ boi 3535 Cu C/iu\aind. Olc duitsiu a gilli for si ar is taithiges in sid1 cen feib ica do tigerna d'agbáil lat. Truag d'Ultaib for si cen sirthin amárica. Diambad Conchobur credbaigte t Fergus thastar súan t Conall Qexnach tabsat crechta is Cu Chulaind cobarthe. Cachainsi iarom Laid la sodain fon cr«th sa.]

3540 A meic Riangabra rír

cid menic imthigi in sid ni moch doroich let ille ice m«c delba Dechtere

Truag d'Ultaib co lin garta 3545 eter aite is cbomalta

cen siriud in domain duind d'icc a carat Con Qulaind

Mád Fergus no beth i ssúan dán-iccad aicned oendrúad 3550 bíad mac Decbtere i fos

co fagbad drui dia tomos

Díambad Conall chena fris mheíís crechta is cneda no sirfed in in mith mbras 355,5 co fagbad liaig da leges

Mád do Láegaire Búadar// tísad ág bád imuallach nosirfed Herind na n-íath d'íc mt'/c Connaid meic Iliach

a .i. erig [H] b .i. a galar ban sidi [H] c .i. do laechbriga [H]

anradaib [H] e .i. co ndcrna [H]

corr. from síg.

47a29-47b2] SERGLIGE CON CULAINN 113

Dambad do Cheltchar na celg 3560

tísad súan 7 sirserg robad astrach aidchi is eter sídaib Setantá.

Dámbad Furbaidi na fian

nobeth i llige lanchian 3565

no sirfed in domon ndron

co fagbad a thesarcon

Atbathsat slúaig side Truim

ro scarsatar a morgluind

thét a ecu dar cona 3570

o ro gab súan sithbroga

Uchan do galur nom geib

ó Choin cherda Conchobair

isáeth1 rem chridi is rem cnes

día tisad dim a leges. 3575

Uchan is crú mo craide serg for marcuch in maige conna. toraig sund ille d'óenuch Muge Murthemne

Is de tic a hEmain 3580

dáig na delba rondedail is merb is is marb mo guth dáig atasí?;// drochcruth

Mi 7 rathe 7 bliadam

cen chotlud chomríagail. 3585

cen duini bad bind labra

chúala a mezc Riangabra a vneic R.

Tanic Emer rempi co hEmain iar sin d'innaigid Con Culaind j2 dessid issind imdai i mbai Cu Culaz'nd 7 ro baí rád is mebul duit or si laigi fri bangrá<f. Uair dogénad galar duit3590 sirligi 7 bai ca a.ca.\\ai7U 7 ro chan laid |

Erig a gérait Ulad 47b

rod dúsci suan slán subach

deci rig Macha mo cruth

nit leci re rochotlud 3595

1 sic, for is sáeth. 2 7 indistinct.

I

114 SERGLIGE CON CULAINN [47b3"31

Deca a gúalaind lán do glain déca a churnu co comraim déca a chairptiu cinnit glend déca a rretha fian fidchell

2600 Déca a churadu co mbrig

déca a ingenraid n-ardmin déca a rigu rem n-aga déca a rignu dermára

Déca tossach gemrid gluair 3605 déca each ingnad ar n-úair

déca let \ssed fótgní a fuacht a fot a hamli

Is meth ni maith cotlud trom is mertan ar n-écomlond 3610 is loim for saith suan hi fat

tánaisi d'éc éccomnart

Rodusig suan síd ar n-ól tclci ri robruth romór ilar mbv\a.thar mbláith rot char 3615 érig a gerit Ulad. erig. a U.

Atracht iarom Cu Chulaznd iar sin y dorat laim dara agid 7

ro chuir a mertnigi 7 a tromdacht de 7 atracht iar sin 7 tanic

remi iar sin co mboí i nAirbi Roir. Co n-acca chuci iar sin

Li Ban 7 roráid ind ingen friss 7 bai oca thócuriud l[din tsid.

3620 Cisi airm hi Labraid ol Cu Chtúaind. Ni handsa ol si.]1

Atá Labraid for lind glan dia n-aithiget buidni ban níba scith let techt dia tuaid '[mad ar fis Labrada Luaith

3625 Lainid3 tech a des tindben cét

eolach inti asidfet corcair co n-aldi datha samail gntadi Labrada]1

1-1 in ras. by H. - traces of former á after initial L.

47b32-*6] SERGLIGE CON CULAINN 115

Crothid conchend catha ceirp1

fiada chlaidib thana deirg 3630

bruid idnu buden mbáeth

brisid sciathu lenna laech

2£Li sula a chnes isin tres ni mairnd cairdiu a forámles

inrice feraib side 3635

fer ro selaig mór mile

Láechdu ocaib amru scéoil3

rosiacht tir Echach Iuil

folt fair amal flesca óir

bolad fína lía anóil 3640

Amru feraib fúabair nith is garg fri cíana cocrich riadu curach 7 graig sech inis hi Labraid.

Fer co n-ilur gnim dar ler 3645

Labraid Lúath lam ar claideb ni fuband conroiihi de is fulang súain sochaide

Srian muinci dergóir fria graig

7 nocon ed nammá 3650

turid airgit 7 glain

iss ed fil is tig hi ta ata L. f.]2

Noco ragsa ar Cxxiaind ar cuiriud mná ticed iarom ar ind ingen Lóeg and sút d'is cech réta. Tiat ian?m ar Cu\amd. Atralacht Lóeg iarom lasin n-ingin 7 dochuatar do Maig Luada 3655 7 don Biliu Buada 7 dar Oenach nEmna 7 i nÓenach Fidga 7 is andside bai Aed Abrat cona ingenaib. Feraid Fand failte fri Lóeg. Cid dia mbai Cu (ZhuXaind cen tiachtain or si. Nirbo ail leiss tiachtain ar banchuriud 7 dano co finnad i«n4 uaitsiu rosiacht fis dó. Is uaim ar si 7 ticed co lúath diar saigid ar is 3660 indiu curthir in cath.

Luid Láeg atheroch co airm i mboi Cu C&ulaz'nd* Cinnas sin a Loig ar Cu ChuXaind. Ro frecair Láeg 7 ro radi is mithig techt ar se uair ita in cath oca ferthain indiu 7 is amlaid roboi oca rád 7 ro chan laid. | 3665

a 7 Fand malle fris addtd in marg. by H.

1 eir retraced by H. ■-• in ras. by H. 3 i added below line, am. Facs. i i Facs. 12

116 SERGLIGE CON CULAINN [48a1

48a Ranacsa rem rebrad ran

bale ingnad ciarbo gnád íw/nici in carfwjd1 fichtib drong hi fuar Labraid lebarmong

3670 Co fuarusa sin charf^/Jd1

ina sudi milib arm mong buide fair alii dath ubull oir ocá iadad

Corom aichnistar iaraim 3675 a lleind chorcra coicdiabail

atbert rim in raga lim don tig hi fail Faelbe Find

Atát na rig is tig Failbe Find 7 Labraid 3680 tri .1. im chechtar

is é lín inn óentaige

.Li lepad na leith deiss 7 .1. airides .1. lepad na leth chli 3685 7 .1. aeridi

Colba do lepthaib cróda úatne finna forórda is si caindell ardustá in lía lógmar lainerdá.

3690 Atat arin dorus tiar

insinn ait hi funend gn'an graig ngabor nglas brec a mong is araile corcordond

Atát arin dorus sair 3695 tri bile do chorcor glain

dia ngair in énlaith búan bláith don mtfcraid assin rígráith

Ata crand i ndorus liss ni hétig cocetul friss 3700 crand airgit ris tatin gn'an

cosmail fri hór a rom'am

1 «-stroke om.

Ma»"-] SERGLIGE CON CULAINN 117

Atat and tri .xx crand comraic nad chomraic a mbarr biatar tri .c. do each crund do mes ilarcla imlum

Atá tipra sin tsíd thréll cona tri .1. breclend 7 delg óir cona li i n-óe cecha breclenni

Dabach and do mid medrach oca dáil forin teglach maraid beds is buan in bes conid bithlan do bithgm;

Ita ingen is tig trell ro derscaig do mnaib Érend co fult budi thic immach is si alaind illánach

In comrád doní ri each is alaind is ingnath maid id cridi cech duni dia seirc is dia inmuni

Atrubairt ind ingen trell coich in gilla na haichnem masa thú tair bic ille gilla ind fir a Murthemne

Dochúadusa co foil I foill rom gab ecla dorn onóir atbert rim in tic ille oenmrtc digrais Dechtere

Mairg dechaid o chianaib

7 each icá iarrair

co n-aiced immar ita

in tech mór atchonnarcsá

Dambad lim Ériu ule

7 rige Breg mbude

dobéraind láthar lac

ar gnais in bale ránac. ranac .r.

3705

3710

3715

3725

3735

118 SERGLIGE CON CULAINN [48a37-48b*

Is maith sin ar Culamd. Is maith ar Lóeg 7 is cóir dul dia riachtain 7 is maith each issin tir sin 7 is and asbert Loeg 3740 beós frisseom ic innisin oibniusa in tsida.

Atconnarc tír sorcha sáer inná ráiter cloen fil and rúamna buden Labraid Lúath lam ar claideb

3745 Oc techt dam1 [dar Mag Lúada]2

dommárfas Bill Búada ro gabus i mMaig Denna la natraig imchenna

Is and atrubairt Li Ban 37i>0 isin baliu i rrabammar

robad [inmain lem in]3 firt diambad3 Chú no bet4 it richt

Alaind bantrocht búaid cen chacht

ingena Áeda Abrat | 48b delbad Fainne fúaim co Hi

3756 ni roacht rígna

Atber úair is lim ro clos sil nAdaim cen imarbos delbaid is Fainne rem 3760 na fil and a llethete

Atconnarc láechu co Hi co n-armmaib ic imdibi atconnarc étach ndatha nocon erred anflatha

3765 Atconnarc mná féta ic fleid

[atconnarc a n-ingenraid]0 atconnarc gillu glána oc imtecht ind fiddromma

Atconnarc áes ciúil is tig 3770 ic aerfitiud dond ingin

manbad a lúas tísa ammach domgentais co hétréorach

1 dar corr. to da/». - in ras. by H. 3 ad in ras. * beth Facs.

5 H, atcownarc ani in ras., remainder at end of line, g very characteristic.

48b10-36] SERGLIGE CON CULAINN 119

Atconnarc in cnoc robui alaind ben Eithne in gubai ^acht in ben atberar sund 3775

beres na slúagu asa cund. atconnarc m.

Luid Cu Chulaind lee iarom is tir 7 bert a charpat les co rancatár in n-insi. Feraib2 Labraid fáelti fríu 7 fersi in bantrocht uli 7 ferais Fand dano fáelti sinredaig3 fri Coin Culaind. Cid dogentar sund hifechtsa ol Cu Chulaind. Ni handsa or Labraid iss ed dogenam regmai 3780 corolam cor imón slúag. Tíagait ass iarom co rancatar tor na slúag 7 co rolsat súil tairsiu. 7 dírim leó in slúag Eirg ass hifechtsa ol Cu Chulaind fri ~Labraid. Luid Labraid ass iarom 7 anais Cu Chulaind ocon tslóg. Fanócrat in da fiach druiidechta1 dogensat in tslúaig. Is doig ol in slúag in riastartha a Herind iss ed terchanait ind fiaich. 3785 Dossennat in tslúaig iarom conná fúair ined leó is tír. Dotháet Eochaid Iúil iarom do inlut a lam don tiprait matain moch. Atconnairc Cu Chulaind iarom a gualaind tresin cochull. Doléci gai co luid trit. ro marb triar for trichait dib a oenur. Tofobairt iar sin Senach Siabortha 7 ferait morgleó 7 marbthus Cu Chulaind iarom. Tic 3790 Labraid iarom 7 mebais riam forsna slógu. Ro gáid Labraid anad dind imguin. Atagamar tra for Loeg in fer d'imbzrt a ferci5 fornd úair nach lór leis di cath fúair. Tiagar for Lóeg 7 inlitir teora dabcha uarusci do dibdúd a brotha. In cetna dabach i tét fichid tairse. In dabach tanaise nis fodaim nech ara tes. In tres dabach is comse a 3795 tes. In tan atconcatar na mná Coin Culaind is and cáchain Fand inso.

Segda cairptech docing rot

cesu amulach is óc.

alaind lúadam luades blai 3800

fescur iar n-óenuch Fidgai

Ni céol side séol fodgain

is fordath fola fil fair.

cronan canas6 ( )7 chreit

focanat roith a ch( )8 3805

Eich fil charput glinne an frim céin córdasille. ni fúair a samail9 di graig it lúathidir gaith n-erraig.

1 what follows, 486 II to 49 a 16, is written by H over an erased surface. 2 read Feraid. 3 sic, * read diuidechta, H. 4. 22. 5 From this point

on, the right-hand portion of the column is stained and difficult to decipher; several letters have been broken off at the end of the lines. 6 down stroke of s legible. 7 several letters lost, supply uasa, H. 4. 22. 8 lost; charpait, 0' Curry, and H. 4. 22. 9 wzail barely traceable.

120 SERGLIGE CON CULAINN [48b37-

3810 Imbeir cóic deich ubull óir

ós clesit fora anóil. ni fúair a samail di rig1 eler min 7 anmin.

Fil i cechtar a da grúad 3815 tibri derg anW crú rúad.

tibri uani1 tibri2 g( )3 tibri corcra dath n-étrom.

Fil secht suilse ara ruse ni scél fácbala hi lusc. 3820 4imdenam súla4 saire

abratchair duba daile5

Fil fora ehend cid fer atchlos fo Érind imbel. tri foilt6ni hinand a nd{ )th 382«, gilla oac amulaeh.

Claideb russi roindes era cona imdurnd airgdidú. sciath co mbualid7 óir budi 7 co mbil findruini8

3330 Cingid dar firu in each tind

imthéit i n-ág i n-eslind. ni fil do bar laechraid9 laind as chosmail fri Coin QiAaind.

Cu Chu\aind dotháet ille 3835 in t-ócláech a Martemne.

is iat dorat sund10 hi fat ingena Aeda Abrat10

Bróenán fola fota fland la toeb crand comarda 3840 ilach1" uallach uabrech ard

la gol mairg fri síabru sé. segda c."

Ferais Li Ban faelti fris iar tain con[jd~\n and asbert inso sis. |

1 very faint. - tibri very obscure, but can be read -with patience against the light. 3 Meg., gorm, H. 4. 22. *-4 barely legible. 5 indistinct; fracture

here. 6 -It just traceable, remainder of line very obscure, but can be read against

he light ni hinand a ndaih, H. 4. 22 ; foiltni co sairie dath, O* Curry. ' legible

against the light, co /«buallaib Facs., but the a is subscript. 8 final i faintly

traceable ; -e Facs. 9 1 added above line, dohairde cruaid Facs. 10 faintly

traceable. u legible against the light. '- contraction stroke out.

49a1"16] SERGLIGE CON CULAINN 121

Fo chen Cu Chulaind 49a

torca torachtaide

mál mór Maigi Mwrthemni 384.5

már a menma

míad curad cathbúadach

cride niad

nertlia gaise

flandrúad ferci 3850

aurlam fri firecrat

lath ngaile Ulad

alaind a li

li sula do andrib

is fo chen. fo chen. C. 3855

Ci/s/ cid doronais a Cu ChuXaind or Li Ban fris. is and asbert Cu ChuXaind andaide

Tarlucus urchur Mom sleig1

i ndúnad Eogain2 Inb/r

nocon ietur sochla set 3880

in buaid dorignius 1 in bet

Cid ferr cid messu dom nirt

co sse ni tharlus dom chirt

urcwr anfis fir hi céo

bes na n-árlaid duni beo 3865

Slog find forderg formnib ech domroipnitar forom leth munter Manandan meic Lir cotagart Eogan Inbir

Immimrous cipe cruth 3370

in tan tánic mo lanlúth oenfer dia tricha cet conda rucus dochom n-éc

Rochuala cneit Echach Iúil

«1 nuLijiiditi LiieiL celiac

i socraidi labrait biuil

í'AoAfc^ ^ mad fir co fir bes nin i

3875

mad fir co fir bes nip cath

in t-urcur ma tarlacad. tar/ucus .u.33

rf[H]

1-1 in ras. 2 Eoguin Facs. 3 Here interpolation of H ends.

122 SERGLIGE CON CULAINN [49a17-49b!i

Foíd Cu\amd iar sin lasin n-ingin 7 anais mis ina farrad. 7 celebraid hi cind mis di 7 atbertsi frissium in bale ar si atberasu 3880 frimsa dul it chomdáil ragatsa 7 is and dorónsat comdáil ic Ibur Cind Trachta. Ro innis do Emir ani sin. Dorónta scena acciside do marbad na ingine. Tánic 7 cóeca ingen lee conmci in comdáil. Is and ro boi Cu Chulaind 7 Lóeg oc immirt fidchilli 7 níro airigset na mná chucu. Is and ro ráthaig Fand 3885 7 asbert fri Lóeg. Fégsu a Laíg ani atchiusa. Cid insin ar Lóeg. Dercais Lóeg 7 is and ro radi ind ingen inso .i. Emer1

.r.3 Fég a Loig dar th'eis oc coistecht frit filet mná córii ciallmathi co scenaib glasgéraib ina ndeslamaib co n-ór fria n-uchtbrunnib cruth caín atchichith^ ama/ tecait láith gaile dar 3890 cathcairptiu glé rosoí gné Emer ingen Forgaill.

.r.2 Nit ágara ar Cu Chulamd 7 nicon tora etzV. Tairsiu isin

creit cumachta lasin suidi ngrianda form dreichsea focléin ar

dothesarcainbsea ar andrib ilib imdaib hi cetharaird Ulad ar cia

nos baigea ingen Forcaill a hucht a comalta im gnim co czw/achta

3895 bés lim lámathair.

Asbert beós Cu Chulaind

.r.2 Not sechaimsea a ben am<?/ sechnas each a chárait rubimsea do gae crúaid crithlamach nach do scían tim thanaidi nách t'ferg treith timaircthech ar is mórdolig mo nert do scor 3900 ó nirt mná.

Ceist trá ar Emer cid fódruair latsu a Chú QvXaind mo>

dimiadsa fiad andrib ilib in chuic//id3 7 fiad andrib ilib na

Hérend 7 fiad áes enig archena ar is fót clith tánacsa 7 fo |

49bollbrig do tharisen ar cia not bagea uall ollimresan bés nipad

3905 rith latsu mo lecunsa a gillai cia no trialltá.

Qefct tra a Emer ar Cu QhuXaind cid arna leicfideádamsa ma denus i ndáil mná ar chetus in ben sa is si in glan genmnaid gel gasta dingbála do rig ilehrothaig ind ingen sin do thonnaib dar leraib lánmóraib co ndeilb 7 écosc 7 sóerchenel co ndruni 3910 7 lamda 7 lamthorud co ceill 7 c/zond 7 cabsaidecht co n-immad ech 7 bóthánte ar ni fil fo nim ni bad tol ria cóemchéle na dingned cia no comgelltá. A Emer ar se ni faigebasu curaid caín crechtach cathbúadach bádam fiusa.

Bes ar Emer nocon err in ben dia lenai. Acht chena is alaind 3915 cech nderg is gel each nua is cain cech ard is serb each gnáth.

1 recte Fand ; om. H. 4. 22. 2 in marg. 3 sic.

49b14"38]

SERGLIGE CON CULAINN

123

cáid cech n-écmais is faill cech n-aichnid co festar each n-eólas.

A gillai ar si ro bámarni fecht co cátaid acut 7 no bemmis dorisi

diambad ail duitsiu 7 robo dograch furri. Dar mbrethir tra ar /, G/v

se isatt ailsiu damsa 7 bidat ail hi céin bat béo.

Mo lecudsa di ol Fand. Is coru mo lecudsa ar Emer. 3920 Náthó or Fand messi leicfidir and 7 is ro baeglaiged o chéin 7 íbrópair oc dogru 7 oc domenmain móir ar nar lée a lécud 7 dul dia tig a chétóir 7 ro buadir in rograd hi dorat do Coin Chulaind 7 is amWí/roboí oc dogru 7 doroni in laid sea.

Messe ragas1 for ast//r 3925.

ce dech lim ar mórgestul

tara? nech lin a blad

ropad ferr lim tairsem

Robad ferr lim bith hi fus

dober fót laim cen dobus 3930

dula cid ingnad lat

co grianan Aeda Abrat

A Emer is lat in fer

7 ro mela a deigben

aní roich lam cid acht 3935,

is écen dam a dútracht

Mor fer ro boi com iarraid

eter chlitar is diamair

noco dernad riu mo dál

dáig is misi rop irán 3940

Mairg dobeir seirc do duni

menes tarda dia airi

is ferr do neoch a chor ass

mane chartar mar charas

Cóeca ban tánac ille 3945

a Emer án foltbuide

do tascrad ar Faind

is marbad ar andró

Atat tri .1. rim la

do mnaib aille oentamá 3950

a.ai7/i i ndún immalle

noco treicfitis messe. mese.

124 SERGLIGE CON CULAINN [49b39-50a13

Iar sin ro fallsiged do Manandan ani sin .i. Fand ingen Aeda Abrat do bith i n-ecomlund ic mnaib Ulad 7 a bith coa 3955 lécud do Choin Qhulaind. Tanic iarom Manannán anair do saigid 11a hingini 7 ro boi ina fiadnaise 7 niro rathaig nech dib ani sin acht Fand a hoenur. 7 is and sin ro gab e.ter& móir 7 drochmenmain in n-ingin oc fegad Manandán 7 dorigni laid |

50aa Fégaid mac laechraidi Lir

3960 do maigib Eógain Inbir

Manannán úas 'domu» dind1 ro boi tan rop1 inmain lim1

Mád indiu digrais núall charand mo menma muad 3965 is éraise in rét in tserc

téit a héol cen immitecht

ro bása 7 mac Lir hi ngrianan Dúni Inbir ropo dóig lind cen anad 3970 noco biad ar n-imscarad

Danam thuc Manannan mass robam céle comadas noco berad orm ria lind cluchi erail ar fidchill

3975 Danam thuc Manandan mass

robam céle comadas dornasc d'ór2 aromthá3 thuc dam i llúag m'imdergthá

Bai acum dar fraech immach 3980 .1. ingen illdathach

doratus do .1. fer centar in .1. ingen

a Along the upper margin in the handwriting of M : yiac Lonaw dixit Mian mná Tethrachb a tenidc slaide sethnachd iar sodain. subac lubaf fo lubaibs ugailh troga' dir drogaini

b .Í. badb [M] " .i. gae 7 arm [M] d .i. táeb [M] e .i. fuil [M]

f .i. corp [M] s .i. feraib [M] ■» .i. súli [M] j .i. cend [M] i .i. ííaich [M]

1-1 in ras. retraced and stained ; doman, H.i\. 22, read domuin. 2 sic for d\ óx. add. above line.

50a13-32] SERGLIGE CON CULAINN 125

Cetra .1. cen miri

iss é lucht inn óentigi

da .1. fer sonmech slán 3985

.1. ban find follán

Atchíu dar in muir ille

nin acend nach meraige

marcach in mara mongaig

ni lenand do sithlongaib 3990

T'imthecht seochainni co se ni acend acht sidaige maraid do chiall cech slúag séim cía beit úait i n-etércéin

Mad messe dethbz'r dam 3995

dáig at báetha cialla ban inti ro charus co holl domrat sund i n-ecomlond

Celebrad dit a Chú chain

aso sind uait co sochraid 4000

cén co tísam dútracht lind

is ard cech recht co himchim

Erge seo mithig damsa

atá nech risnid [andsaa]1

is mór in tócosol tra 4005

a Laig a nWc Ríangabrá

Ragat rim chéli fodéin

dáig noco dingnea m'amréir

nár apraid is ceim i cleith

mád alic duibsi fegaid. fegaid. 401(>

Atracht ind ingen iar sin i ndiaid Mannatman 7 ro fer Manaunan faelti fria. 7 asbert maith a ingen ar se in oc urnaidi Con Culamd bia fodechtsa i in limsa doraga. Dar ar mbrethir ém ol si fil uaib nech bad ferr lim a chéli do lenmain. acht ar si is letsu ragatsa 7 ni irnaidiub Com Culamd ar rom three 7 araill 4015

a .i. risnad dolig [H] 1 in ras. by H.

126 SERGLIGE CON CULA1NN [50a32-50b14

and dano a degduini fil rigain catamail acotsu. ata h"1 la Coin Culamd.

Ó'tconnairc iih Cu Chulaz'nd in n-ingin ic dula úad co Manantzan ro raid fri Lóeg. Crét sút ar sé. ni handsa ar Lóeg

4020 Fand ic dul la Manan«<2?z mac Lir ar ncorb2 álic duitsiu hi. Is and sin tra ro ling CúChu\awd tri ardlém^zd 7 tri deslem^zd Lúacra co rrabi fri fotá cen dig cen biad sechnon na slebte 7 is and no chotlad cech n-aidchi for Sligi Midluacra. Dochoid trá Emer do saigid Concob/ZzV co hEmain 7 ro innis

4025 Chiúaind anW ro boi. Ro faid Conchobor filedu 7 áes dána 7 drúdi Ulad dia saigid co fastaitis 7 co tuctais co hEmain léo

50b hé. Ro triallsom da.no in n-áes ndána do marbad.3 Ro chansat- sz'de brechta druidec/tta ina agid coro gabait a chossa 7 a láma conos tanic trell dia ceill. Ro boiseom da.no oc cuingid digi

4030 chucu iarsin. Tucsat na druid dig ndermait dó. Ama/ atib in dig nirbo chumain laiss Fand 7 cech ni doroni. Tucait dauo deoga dermait a beta do Emir ar nirbo ferr ro boi. Ro croth dano Mananna?z a brat eter Coin Culaz'nd 7 Faind conna-ro chomraictis do grés. Conid taibsiu4 aidmillti do ChoinC\\\x\aind

4035 la háes sidi sin ar ba mór in cumachta demnach ria cretim. 7 ba a méit co cathaigtis co corptha na demna frisna doinib 7 co taisfentais aibniusa 7 díamairi dóib. amal no betis co marthanach is amlaid no creteá doib. Conid frisna taidbsib sin atberat na haneolaig side 7 áes side. - . -

1 the symbol for ' autem,' added above line and retraced. 3 sic, for nocorb.

3 marbod Facs. 4 sic, for taiilbsiu.

[ 127 ]

50b15-51a4] Senchas na relec inso 4040

MORRI mórbrethach ro gab os Herind .i. Cormac mac Airt meic Cuind Cetchathaig maith iarom bai ind Eriu ria lind déig ro scailed breth rechtgae fo Erind acciseom. Conná laimtheá guin duni i nHérind fri iúbili bicci .i. uii. mb\\a.d)ia. ar bai cretim in óenDé oc Cormac do réir rechta. 4045 ar ro ráidseom na aidérad clocha crunnu acht no adérad intí ■dosroni 7 ropo chomsid ar cul na uli dúla .i. in t-óenDia nertchomsid ro crz/taig na dúli is no chreitfed. Conid eseom in tres ro creti i nErind ria tiachtain Yatraic .i. Conchobor mac Nessa díaro innis Altus cesad Crist. Moranda mac Corpri 4050 Cind Chaitt indarna fer. Cormac in tres. 7 ane is doig co ndeochatár drem aile fora slicht imón cretim sin. Is and trá no gnátaigedb a dodgnos hi Temraig ar slicht ceck rig remi. no coro milled a rose Oengus1 Gai buaphnech mac Echach Find Fúath Airt. I nAchaill0 irn 7 i Cenandas 7 hi Tig Cletig4055 no bidsom iar tain ár níbá hada ri co n-anim hi Temraig. Tánic tra bás dia i/maigidseom hi Tig Cletig isin bliadain tanaz'se ar coll a roirc4 íar nglenamain cnáma bratan ina bragit.d Ro ráidseom6 im fria muintir cena adnaculf issin Brug daig ni hinund Dia roadairseom 7 ce^ oen ro adnacht issin Bruig acht4060 a adnacol i rRos na Rig 7 a aiged sair.

Fúairseom bás iar sin 7 ro ferad comarli oca áes gráda 7 iss ed ro chinset a adnacol isin Bruig áit i mbátar rig Temra romiseom. Ro tócbad iarom corp ind rig fo thri dia breith issin Bruig I 7 hitracht in Boand thri i n-arda conná fétais a techt^la Co tucsat dia n-uid cor tiachtain dar breith fiatha techt dar timna 4066 in rig. Ferait a fert iarom i rRos na Rig anW asbert féin.

a .i. mac Main [M] b .i. Cormac [M] c marg. .i. tulach hi fil Serin3.

Choluim Cille ind( f [M] A i it siabra [marg.] ron ortsat .i. T( ) D( ) birthea sia( )3 [M] e .i. Cormac [M] f .i. dái» relec idaladartha [M]

1 sic, for ó Oengus. - s very faint, on fracture, n legible against the light ;

sgrin Facs. 3 indiu Facs., iu now illegible. i sic, read roisc. 5 very

faint; two short lines mostly illegible : read Tuatha Danann ar it friu asberthea siabra. Cp. H. 3. 18, col. 731.

i

oe^-^

128 SENCHAS NA RELEC [51a5"40

Roptar iat so trá prímreilce Herend ría cretim .i. Crúachu. in Brug. in Talltiu. Lúacair Ailbe. Oenach Ailbe. Óenach

4070 Cúli. Oenach Colma;z. Temair Erand. Oenach Cruachaw chetus iss and no adnaictis clanna Heremoin .i. rigrad Temrach. no co tánic Cremthand mac Lugdecha Riab nDerg .i. Cobthach Cóel Bregb 7 Labraid hoingseck 7 Eocho Fedlec/i cona tri maccaib.c 7 Eocho Airem. 7 Lugaid Riab nDerg 7 ingena

4075 Echach Fedlz^"3 7 Ailill mac Mata cona secht mbratribe 7 ind rigrad uli co Cremthand.

Cid iotera nach isin Bruig no hadnaictiV na rig. Ni handsa. ar roptar iat da cóiced ro techtsat eland Heremoin .i. cóiced nGáleoin8 7 coiced 01 nEcmacht.h Coiced nGalióin chetus ro

4080 gabsat sil Labrada Loingsig. Cland Cobthaig Coil Breg ifn he a flesc láma side, coiced Connacht. Conid airi iss é thucad1 do Meidb cech coiced.1 7 dano in tan na bid rigi nErend o1 claind Chobthaig Coil Breg- ba cóiced Connacht a ruidles.j Conid airi sin no adnaictis i nOenuch na Cruchna2 iat. Issin Bruig irn

4085 no adnaictis iat o amsir Chrimthaindk co amsir Lóegaire meic Neill cenmothát tríar .i. Art m«c Cuind 7 Cormac mac Airt 7 Niall Noigiallach. Ro innisemmar tra in fath ar nách and ro adnacht Cormac.

Is airi da.no nach and ro adnacht Art. ar ro chreit in ria

4090 tabairt chatha Muccrama 7 ro tharngir1 in cretim 7 asbert combad and no beth a fert i nDuma nDerglúachra áit hi fail Treoit indiu. diaro dechtsom isin duainm dorigni sin .i. Cain do Denda Den.

In tan roucad" a corp0 sair iartain dia mbetis fir Hercnd oca sreing ass ni fetfaitis3 coro adnacht isind inud sain, fo déig ar

4095 rop eclasp cathalacda iar tain bali in ro adnacht. fo déig na firinni 7 na cretmi ro mbi ar ro faillsiged tria fir flatha dó.

Niall im iss and ro adnacht i nOchain. Conid de atá Ochaín

a .i. iss eside cétii díb ro adnacht isin Brug [M] b .i. is iat so ro adnaicit hi

Crúachain [M] c .i. na tri Find Emna .i. Bres 7 Nar 7 Lothor [M] d .i. Medb 7 Clotliru Muresc 7 Drebriu Mugain 7 'Ele [M] e .i. Cet Anion Dóche. 7 relici [M] f .i. sil Cobthaig co Cremthand [M] s .i. coiced Laigen [M] h .i. coiced

Connacht [M] ' .i. coiced Connacht [in marg.~\ is airi tuccad orba do Meidb ar

ni boi do sil Echach nech bad túalaing a gabáil acht sisi ar nirb ingnima Lugaid in tan sin. [M] i .i. a flesc láma [M] k .i. Niad Nail [M] ' J. co forbérad in

cristaidecht for Erind [M] m .i. dúan dorigni Art 7 iss e a toissech. Cain do

Denna Den. 7 f. [M] n .i. co Duma nDerglúachra [M] ° .i. Airt [M] p .i.

Tieoit indiu [M]

3 ietfuitis Facs.

51a40-51b18] SENCHAS NA RELEC 129

forsin telaig .i. och caini .i. ind ochfad 7 ind écaíni dodrónsat fir Herend oc caini Neill and.

Conaire Mór áano ['hi mMaig Feci3 i mBregaib roadnacht acht 4100 chenaissé Conaire Carpraige ro hadnacht andsz'i/e 7 m2 he Conaire Mor. 51b Combad he da.no in tres ri no hadnaicthe1 1 3hi Temraig .i. Conaire 7 Lóegaire j3] Hi Talltin im no hadnaictis Ulaz'd A. Ollom Fótla cona chlaind co tanic Conchobcr .i. ar is and ro thogszafe a thabairt eter Slea 7 muir 7 aiged sair fo déig na creitmi ro 4105 mboi.

Uasli Tuathi Danandb issin Brug no adnaictis. 7 fora slicht side dochóid Crimthand. ar ba do Thúaith Dea a ben .i. Nár 7 is si ro aslaig fair combad he bad reilec adnaicthi 7 dia chlaind in Brug conid fáth a Tzn^/zadnaicthi hi Crúachain. 4110

Lagin i nOenuch Albi.c Cland Dedadd hi Temair Erand. Fir Muman' i nOenuch Culi 7 i nOenuch Colman. Connachta hi Cruachain. Conid d'innisin na rig ro gabsat Temraig iar Cremthand do neoch roadnacht isin Brug ro chum Cináed hua hArtacan in laid sea. .i. dia fallsigud na mathi ro n-adnacht 4115 isin Bruig.<~

An sin a maig M^zc ind Oc

fairsiung do rót rethaib cét forolgais mór flathe fir

do aicme cec/z rig mót rét 4120

Rot brecai each n-ingnad n-án

a clár findglan fictib slúag a thír ferach fénach féig

a íath n-énach n-indsech n-úag

Tech Meic ind Oc ós do dind 4125

rigda íbt fri féle find. taircet éim os do lind duind

geill a sidib Héreud ind

a .i. oc Ferta Conaire [H] h A. in Dagda 7 a thri meic 7 Lug 7 'Oe 7 Ollam

7 Ogma 7 Etan 7 Corpr*? mac Etaine [M] c .i. Catair cona chlaind 7 na rig

rempo [M] d .i. sil Conaire 7 Ernai [M] *" .i. Dergthene [M]1

1-1 in ras. by H. - fracture here; top of 7 and of 'n traceable; 7 H f. /7.

3"3 written above first line of col. b bylSL. 4 Dercthene Facs.

130 SENCHAS NA RELEC [lb19-

Ingen Araind fort lár luind 4130 [caín' máPj molbthach3 in mind

furri ro lád in tor thall

ni gand i[«]4 gnod ós do chind

Atchiu lind find Féic na Fian frit aniar ni tim in gnim 4135 co brátha brígach bág

méraid hi fán rátha rig

Lánamain contuiled sund

ria cath Maigi T 'aired tall in ben mór in Dagda dond 4140 ni duachnid a n-adba and

Cnoc in Máthaia iarna guin léir fort a Bruig breccas graig

a chnáim rochorbai in muir dia Inb^r Colbtha cain

4145 Sechi Boadain búain

os gruaid a5 liac budi bain t^rmond na fían fedeil féig im reid airthir Nemid nair

Hi Fertai na Failend fand 4150 is and ro maided in glond

mór in6 gnim n-úalle do rind echt Find for fein Lúagni lond

Génair inneot mellach mac Cellach ro slat leirg for Lore 4155 túalnge trebe rot chacht

co n-appad éc n-ualle fort

A bare brainech na tor trom

tathig trethan trom do dind otha Chremthand Niad co Niall 4160 relec na fian find

a .i. Matha Mallcosach, between columns, pale yellow ink, not retouched, H ?

1 in ras. H. 2 a subscr. 3 molbthuch Facs. 4 n-stroke lost in erasure.

6 a subscr. 6 add. above line.

51b35-52a5] SENCHAS NA RELEC 131

Fintan Feradach fecht fland

ro thecht do thalam in trom Tuathal Techtmar tn'ath ar eland

foliring do land lechtach lorn

Fedelmed Rechtach it rim 4165

gein glecach fri cec/i toir nidat écradach hi tir

focheil Cond Cétchadach1 cóir

Ni thoracht Art aidble uird

immánaig tess2 luirg for leirg 4170

ro gab lige n-uachal n-ard

arg na laech i lLúachair Deirg

Ni thoracht Cormac cen lén

dead na firinni rod fir ro gab foss os Boind báin 4175

forsin tráig ic Ross na Rig

Corpri Liphechair fort lar

Fiachra rán roiptine3 réil Muridach Tirech din Bri

in ri Eochua [athair Neil]1 4180

Ni thoracht Niall núal nad

dirsan do in rian ro ra | iar ndul do Elpa fo secht 52a

rofes a lecht áit i tá.

Iar sin tánic cretem glan 418g

for mag Fail bes nirbo rom co fail each i rreilcib nóem

dia scarad fri clóen fri col

Focheil cúani colma cain

a mag M^'c in Dagdai déin 4190

na der[«]sat6 adrad móir

andso dóib hi tát hi péin.

1 sic. 2 tess or teis MS. read immanaigtis. 3 = Sroiptine.

gloss over Eochu erased by H. 6 n-stroke oi/i. K2

132 SENCHAS NA RELEC [52a6-1

Iatsom dimbúan tussu búan immótreide cec/i slúag slán 4195 iatsom dosrogáed a mbés

tussu fogéba áes án. an .s.

Boand bale roglas réil

mana sechut la séil slain cen niwdais úabrig úaib 4200 Senbic a túaim immais áin. an .s.

Congalach culli cond fian

dian a buille dond a dál is búale rantor co rian

is cúane n-ardchon is án. an .s.

I 133 ]

52a12-52b4l Genemain Áeda Sláne ínso sí.c

4205

T EM AIR na rig is si dodgnas diles do cech rig nogebed Herind. ar ba co\tchenn dosom cána1 y smachta 7 cisa fer nErend connici sin. coitchenn da.no do feraib Herend tiachtain as cech aird co Temraig do chathim fessi Temrach ar cech samain. ar hiat da comthinól airegda no bitis oc feraib 4210 Herend .i. fes Temra cecha samna. ar hist'de caisc na ngente. 7 óenach Tailten cech lúgnasaid. Cech smacht im 7 cech recht no ortaigtheá ó feraib Herend i nnechtar dib sin ni laimthea a sarugud co tísed áigi na b\\a.dna sin.

Baí trá móráenach mór fecht and hi Talltin la Goedelu. 4215 Iss é im ba ri for Erind in tucht sin Diarmait mac Fergusa Cerbeóil. Rohordaigit trá fir Herend for foradaib ind oenaig .1". each ar miadaib 7 dánaib 7 dlestunus and am«/ gnath co ssin. I3ai dano forud ar lcith ocna mnáib im sétig ind rig Ba hiat rígna bátár hi fail Diarmata in tan sin .i. Mairend Máel 4220 7 Mugain ingen Chonchraid me2c Duach Duind do feraib Muman. Baí tnúth mór oc Mugain fri Mairind. 7 asbert Mugain frisin mbancanti dobérad a breth féin di dia mbenad a mind oir do chind na rigna. ar is amlaid boi Mairend cen folt conid mind rigna no bid oc foloch a lochia. Tanic trá in 4225 bancháinti co airm i mbui Mairend 7 boi oc tothlugud neich furri. Asbert in rigan baí acci. Biaid ocut so or si oc tarraing3 in catbairr orda dia cind. Dia ocus Chiaran risside im or MaÁrend oc tabairt a lám mo cend. Ni tharnic im do neoch issin tslúag dercad turn in tan rosiacht áth a da himdad in folt 4230 fand flescach forórda ro asair furri tría nert Ciaran. Machthaigit in slog in mirbail 7 maith leo cen meblugud na rigna. Tuca Dia friss or Mairend11 corot imdergthar ind i fiadnaisi fer nErí«í/. 7 ro firad ón. |

Boi Mugain iar sin hi fail Diarmata 7 si amrit. torsech 52b Mugain dest'de ar ro midair in ri a trécud uli 7 da.no torsi 4236 leisi inna mná aile bátár con rig iatszVe oc breith clainne

■■' .i. fri Mugain [M]

1 cára Facs. - taiaing Fact,

134 GENEMAIN ÁEDA SLÁNE [52b4"

.i. Eithne ingen Brenaind Daill do Chonm<?/c.;ib Cúlt Talad intinrud.1 hísz'de máthair Colmain Móir 7 Brea2 ingen

4240 Cholmáin meic Nemáin o Dún Súane máthair Colmain Bic. brónach trá Mugm'n de sin .i. a bith cen m^c cen ingin 7 in ic falmaisi a lecthi.:i

Dorala [4Finden Maigi Bili 7 epscop Aed macBric4 5i mBregaib5] Tánic in rigan dia saigid 7 boi oc etargudi [nar'] clér[ech7] im

4245 fortacht dí. Ro btfwiiach [Fi7/den8 57 epscop Aed6J usci 7 tuc di co n-essib. 7 torrachsi desi'de. Iss ed tra roucsi don torrchius sain úan. Am mairgsea deszV/e or Mugain .i. cethir do chompert dam. ar nípam comchirtisea do neoch asa aithli. Ni hed bias and or Finnén. acht bid cosecrad dot broind aní

4250 sin .i. intamail ind úain nemlochtaig 10 hedprad dar cend in chiniuda dóenna. Ro bí/vnach in clérech daríssi us« di 7 torrachsi dest'de 7 iss ed rochompir andszV/e bratán airgdide. Am mairgsea deseo ar si. Is mesti trádamsa ina ndéni achlérig. úair bid airdairc ic feraib Yiexend an gein sea. 7 ním thasa

4255 maith di síu. Ni lied bias and or in clérech acht bératsa in mbratan airgdide 7 dogcnaitiv m'ethla lim de 7 biaso m«c cind. 7 forbéra a braithriu. 7 bid lía úad for Erind andás óna maccaib aile. Maith lem or Mugaiu acht coro comaltar frim na rádi. Comal \taru or in clérech.

4260 Dogni iarom Finnen8 bé7znachad na rigna 7 béwnachad in tail no genfed úadi. 7 atnaig usee ina chuach 7 atnaig don rigain 7 ibis 7 fothraicis ass. Ro torrched trá in rigan de sin 7 bend mac. 7 rop éstde Aed Sláne. Maith tra in gen ro compred and .i. Aed S\aue. 7 at mathi a chland .i. Fir \R) 1265 Breg .i. im gart im allud im ordan. im crúas im chána im forlamus. im dirgi im dretlat im thoid^rci. im ord im brugas im buci. im gnáis im alaig im sotlotus. im blad im báig im cridechairi. im cruth im chéill im ergna. im miad9 im mathius im roithinchi./ ar rop é in síthbe óir dar in clár fíndruini síl

4270 Aeda Slani1" dar Bregmag. Ar each maith mortheglach mórecarthach do neoch as ulliu cech maith is co Aed Sláne

■{ 7 epscop Aed beus, add. bet. cols, by H.

1 = tsainrud. - Breo Facs. 3 ligatured ti, owing to retracing resembles u ;

lecu Facs. *'* in ras., H ; esp- Facs. ; Brio Facs. 35 add above line. H.

6 in ras., H: a subscr. ' ech in ras., H; clcr retraced with trace of asp. over c.

MS. originally had in chlérig. 8 Finden in ras H ; a contraction stroke has been

left over f. MS. originally had in clérecli. 3 ínuád Facs. "' la faint.

11 ccmair Ms.

52b44-53a18] GENEMAIN ÁEDA SLÁNE 135

cutrommaigt/zér. - | Conicl do chumnigud in gnima sin 7 dia53a thaiscid hi cu/mu do chách ro chan in senchaid inso .i. Fland Manistrech

Mugain ingen Choncraid chain 4275

nWc Duach don Desmw/z/ain ro chrew fialgarta1 cen faill. ben Diarmata meic Cerbaill

Cachtsus rosacht ind rigain

fósalt co fírdígail 4280

úair tarmaltad a suth

co tarmartad a lécud

And dolluid ba gialltach gnía

úa féig in Fíatach Finnía

i n-íath2 Bregmaige co mblait 4285

coár ndegduine co Díarmait

Dolluid dochum in rig rúaid

cen dochund is cen dimbúaid

nábad and cathalt blad

and rod n-adacht in rígan 4290

Ráidis fris ránic a les

no ícad a ances

dia chloí bad gell co nglicce

ar baí trell i n-amrite

Rodas b^«nach Finnia féig 4295

combad chennach dia cóemréir asa chuch forodail dig don mnaí forrain etrochtgil

Iarom ba halacht Mugain

slánalt rodá samsubaid 4300

co mbert úan nárbo deilm di

narbo dual do deilb duini

De ro dubaig dar grtíad nglan

Mugain maith in morrigan

ferr a fethim cen claind cirt 4305

indá cethir do chompirt

1 lialj4 in ras. 2 stained; rath Facs.

136 GENEMAIN ÁEDA SLÁNE [53a19-3

Na síreclaig de ar Día ar in fírecnaid Finnía taraill cosecrad do brond 4310 in t-úan alaind etrochtoll

Iarom halacht in ben ropo máralt airmiten maccan ro lamnad de bratan algan airgdide

4315 Edprais do Finnia fond glan

ar in Día día fegfognad a bratan os brí cía is maccan dia ésse.

Dogníth la Findbarr fúaim nglan 4320 c;/;//tach dindmall daigfethal

ba blatdál1 cen bron ce do bratan mór Mugaine

Compert Mugain each claind do mac cóir chubaid Cherbaill 4325 iarom os róen rúamach

in nÁed sáer sluagach Sláné

Segait for nert Fótla fía feib dodarair[«]gert2 Finnía glana glórda im gním ngle 4330 clanna mora Mugaine

( )s3 í seo cen betblaid mbrath

cétfaid araile senchad

cona ollaltaib cen ail.

do Chonnachtaib Mugain. Mugain .i.

1 under 1 and the c of cen are the two curved strokes oc, used as a mark of separa- tion. 2 n-stroke om. a I lost in a marginal rent.

[ 137 ]

53a33-53b31] Tucait innarba na nDessi i mMumain inso 4335

[7 aided Chormaic1]

CID dia cóechad Cormaic hi Temraig Ni handset fer amnas ro boi dona Déssib Maigi Breg .i. Óengus Gai buafnech .i. gai nemnech co slabradaib. Teóra slabrada esti triar for cech slabraid. Is airi atberthe Oengus Gai buafnech de .i. 4340 digail gres ccx\coi\ dognid .i. bale i ndénta fin gal t etualand d'immirt for fannaib ni anedsom co n-indechad. Rue Cellach mac Cormaic ingin a brátharsom .i. [Forrach ingen SoraitAaJ2 Is and boi Oengus ic digail gressi cen^cz'l i cociud Conacht in tucht sin. Téit Eogan d'insaigid Oengusa. | is rochliamain 53b damsa mac Cormaic a Oengus or se. Do dotaig3 ar Oengus ar 4346 ni ricubsa co ndernur4 inní fris tánac. Tanic Oengus matan moch iar sudiu 7 scith ocurach iar barbad5 dremmi ro immir in fingail. co mnai 7 si a hoenur6 oc ergnom cota methli. Deoch 7 mir dam a ben or se doig am ítmar acurach. NÍ4350 [liairchisi7] th'opar8 or si andá opar in lochia asa cuit seo. Ba scith lasain mnai a ndognid Oengus. Olc or si do dán bith oc buadred na Herend 7 t'enech d'ácbáil fo biad. Dochu lim. or si andá digail saraigthi do bratar écnigud óenmná dait. Nos9geib ferg 7 tomlid na hocht mbargi/z 7 dobez'r a láim fon mudi 7 4355 tocbaid fair 7 nir ét in ben a thairmesc. Fecid in ben ocá cháiniud. Tócbaid in derba fair 7 dobei'r bulli \n cend na mná conid romarb. Gebid ferg 7 luindi 7 tic immach 7 tecmait da sleig inna dib lethfoltaib cor scail a folt mo chend.

Luid iar sin do saigid Temrach Atchimsea or in dercaid 4360 láech orcnech garb grelliath 7 turi rigthigi fria ais 7 tarfas dam gné fergi fair. Is é Oengus or Cormac 7 tabar d'oid hé. A dalta hi farrad Oengusa .i. Core Duibni mac Corpri Muse mé?zc Conaire m<?zc Etersceoil10 ro boiszV/e o feraib Muman i ngiallai

a .i. nteic Artcoirb [H]

1 in ras. H. asp. mark om. Facs. 2 in ras H ; altered evidently from Creide

ingen Eogain, //. 2.15. 3 for dot taig. 4 ndernusi Facs. b sic, for marbad, second b altered from p. 6 hoenur followed by 7 expuncted; preceding si also has

punctual deiens in error. 7 in ras. H. s ar perforated by erasure on verso, but

traceable ; added again at end of line. 9 Ros Facs. 10 meic Etersceoil, which is also the reading of H. 3. 1 7, is cancelled in darker ink ; read meic Moga Lama, H. 2. 15.

138 TUCAIT INDARBA NA NDÉSSE [53b^,-54ali

4365 fri láim Cormaíc I tech nOengusa ro aithniset fir Muman a ngiall dia airchisecht. Luid Óengus issa rígthech i rrabi Cormac ni tharat im Cellach i n-eslis Oengus. téit co mboi iter Cormac 7 fraig. Cid not heir and sin a gilli or Oengus la tabairt forgoba inna bruinni co mboi isin cleith fris anall. Oc

4370 tabairt in gai a bruinnib in meic taraill brefe na slabraidi dar súil Cormaic co ndernai da leth di ina chind. Co n-ecmaing a hirlond6 i n-étan ind rechtairea co mboi triana chend siar. Immalle dorochratar in m<7c 7 in rechtaireb 7 ro mebaid suil Cormaic 7 ni roacht greim fair co rránic a tech. 7 ro marb

4375 nonbor do churadaib Cormaic oca thofund 7 a dalta leiss .i. Core Duibni 7 atrulláeszV/e a giallai.

Ni deochaid1 di Cormac hi Temraig ónd uair sin ar ni hada ri co n-aniw i?/ti2 conid i nAchaillc ar Themair ro boi. Issin bliadam ar chind da.no fúair Cormac aidid hi Tig Cletig.

4380 Doratsat tra na Dessi .uii. catha iar sin do Cormac 7 ro mebdatar forsna Desib. Batár tressiu fortlisi fer nErend fo deóid la Cormac. maith cid a cen^lsom na nDessi .i. eland Fiachach Suigthe m^ic Fedelmede Rechtada meic Thúathati Techtmair. Oc Dumu Dér iss and celebraisit mná na nDessi

4385 do Themraig .i. dera fola ro teilcset oc scarad fri Temraig .i. fria tir 7 fria talmain co bráth. I mMaig Inir is and tucsat in cath ndédenach. is inir in cath sa innosse or Cormac. bided

54aainm in maigi | [3co brath Mag nlnir. Lotar na Desi iar sin co mbátar oc Ard na nDesi i mMaig Liphi. 7 atraigsetar4 iar sin Lagin

4390 do gabail in tiri sin forro di each leith. Ro bátar iar sin hi cosnam fri Dunlang fri rig Laigen 7 fri ilcenelaib ailib sechn<?« na Hérend. 7 dociuchratar a trénfir 7 a laith gaili and. Mór do chathaib tra ro chuir Oengus 7 Core Dubni and sin. Dorochair Oengus and sin i lLaignib fri maccaib Corpri Lifechair .i. Fiacho Srobtine 7 Echaid

4395 Domlen 7 Eocho in chacaid i ndigal Chellig5 sula Cormaic3] Lotár di co mbatár i ndesciurt Lagen [3na Desi3] .i. i tir aessa na imirgi. Tiagait iar sin for muir aniar oc Miledoch .i. mile tiged doronsat and.

Lotár iar sin la muir siar co rrancatár Tech nDuind iar

4400ndErind. Sund rom altsa or Core Duibni atrebom sund .i.

» .i. marg. .i. Sétna meic Blai. [H] b .i. Setna mac Blai [H] c .i. áit hi fil Serin Cholaim Cille indiu [M] d .i. iwde Milidach nóminztur [H]

1 partly covered by a blot, but legible. - \\\-slroke covered by blot, and illegiblet

also the \i- stroke of inti. i-'i in tas. H. * ..atar Facs. 5 something om. herer 6 lirelond Facs.

54als-4s] TUCAIT INDARBA NA NDESSE 139

Corpri Muse mac Conaire dia tát Muscraigi Muman is é doroni fria derfiair .i. fri Duibind ingin Conaire in tan ro boí i rrigi Muman. Bátár mesaite a torthe. na flatha fót<?raso or Corpr/ fingal ani doromts. In fil ni de fil da mac .i. Core 7 Cormac i n-oentairbz'rt ructha. Ro chore indala n-ai araile4405 i mbroind a mathar. Loscth^r or fir Muman conná raib a n-anfial is tir. Tabar damsa or in druí ro boi isin dun.ud in Core ucut cono rucursa a Herind conná raib a n-anfial and. Doratad 7 roue leiss i n-indsi 7 a chaillech. Boi a ainm na calligi 7 bo find óderg leo. Dobertheá dinech for Core for 4410 druim na cacha óenmaitni. A llá sin dauo cind bliadna conos in uadib issin muir co nderna carraic di issind fairrce .i. gentliucht in mcic dochóid furri. Boi ainm na- cairrce 7 Inis Bui ainm na indsi. Tucad in m^c iar sin i nHerind afridise. Geib th'ua it ucht a Sárait or Boi fri ingin 4415 Cuind Cetchathaig.

A Boi.

céin bes in cethrur innuae.a

cia no charthaso ba lat

mac dot ingin mac dot mac. 4420

or Bui. Is and asbert Sárait fri Boi insob

Mo mac

nirbo choir a ngradugud

Corpri Muse do dul coa fiair

Corpri Niad dom sárugudc 44:>.5

.i. a sarugud do Chorpri Rigfota im marbad a fir etcr a láim .i. Nemed mac Srobcind hi cath Grutine oc marbad Ingciuil ro boi for inchaib Nemid co torcratár a nnís i cath Grutine la tri maccu Conaire do digail a n-athar for Ingcel. Hi fail Nemid ro boi a mmáthairseom coro marb Corpri Rigfota eter a láim 4430 conid de sin ro gabsi in rand. Is é in Core sin tra dodeóchaid

t innui [M] '- .i. fri mumrai a m«'c [H]1 e .i. im marbad Nemid [H]1

1 itten by H in spaces apparently left blank.

140 TUCAIT INDARBA NA NDÉSSE [54a45-54b31

lasna Deise anair. ['Anaid Core thess Batar na Desi for fainnel

as each inud na chéli o amsir Chormaic co amsir Óengusa mete

Nad Fraich. Asbertatar a ndruid friu conna gebtais fos acht tria

4435 ingin rig Laigen d'ailemain doib. Conid é doratsat Ethni" cucu for

54b altrom | ( )b2 doberthe di combad prapiti no asad E ( )3 .i. ingen

Criwt^aind.4 Tabraid damsa for Oengns do mnaP ( )3J .i. for ndalta.

7 dobersa ferand duib ['na tinscra .i. ferand rig1] fil damsa la

Osraige frind andes 7 is cet duibsiu a forsingud foraib. Doberar

4440 ind ingen. Tiagait fodes i mmedon in tire, acht chena

nírb áelid dóib ar bui in slúag forro for cech leth. Is amlaid ro

bátár am«/ mucca eter conaib. In rotach leósom ifn for each

leth. in cath di cech leith dib cech oenlathi in maidb3 remibseom

for each leth. Cách fénnid 7 each foglaid dodeochaid asa tir

4445 doberedsi ór 7 airget dóib ar cungnam risna Désib. Dil m^c Creca o Druim Dil drui dall di Osraige is uad t^rchanad" forna Deise co mmaided forro. Ingen uallach leis maith lei teglachas. ro gab co Ethne. no aithiged co Ethni. Conas tarats?iafe doch?/7/z fir dona Desib. Noco maith 7ar noediu7 or Ethne atá th'athair

4450 friar muintir. ni chumgaimsi am ni de or si8 Eirg damsa or Ethne1' 7 tabair múin imme dús in dingebad di»9. Robad maith a lúag duit. maith ám or si. Luid siar ind ingen co Dil. Can so a ingen or se. ón Chasiul sa atúaid or si. In fir bith duit hi fail na Ethni corpthi sin atuaid. is fir or si. Maith ám

4455 or se. Dotidnadso dodeocadsa or si1" Pait meda ro gabussa ar bith ós chind cáich. ataifetsa11 tenid dait tomail co rrucursa do bennachtain. Ibthi di9 co maith. Ataig a dichelta ass iar sudiu. Is ole or se1- in sathe ro gab duib i cind for tiri13 .i. na Dessi. Gumma sin or se14 ragait ass i mmedón laí i mbárach. Atósa ic

4460 tarchitul15 forsin dlai ucut fil imm asso loiscfid/r in Inneóin i mbar ()16 biaitseom i nUrd alláthíar co n-acatar a dé. Leicfidir1' mael derg taris siar. nos genat in óengair focichret. ragait ass noco taidlébat a tir se co bráth. Maith or ind ingen cotail

» .i. Uathach [H] " .i. Uathach [H]

'-' in ras. H. - about eight tetters illeg. 3 read Ethne, the margin is stained and partly effaced. * etaind Foes. ■' = maidni. G t;-i . . Foes. '•'' nice|diu Facs. 8 amni [ ] Facs. '■' dim Facs. "' or si, stained, but traceable in good light.

11 . . etsa legible against the light. v- or faint, top of s traceable, e very faint.

13 áfor ti Facs. u s indistinct, e traceable ; si Facs. ls . . ul indistinct,

tarcid[ ], Facs. lc end of line, read i mbarach ; bar very faint, cb lost in rent.

17 final ir traceable.

54b31"49] TUCAIT INDARBA NA NDÉSSE 141

in tan bas mithig lat1 Contule iarom. Berid ind ingen dloi ind assa colleic co ranic Cassel ria matain. atnaig Ethne fades 4465 cosin dloi co ránic na Desse. Loiscthz'r in dloi seo for Ethni 7 tabar máel derg dun nicon frith in bó. Maith or in drui dona Desib ragatsa i rricht na dom guin sair ar sairse ona Dessib dom claind co brath. Dognit/ier amlaid. Leicthzr8 in bo sair. Is and bátar Osraige i nlndiuin. Cid dogniat na4470 Desse innossa or Dil. Tene do loscud 7 do lécud forsind áth aníar. Nibo iwmain3 ón or se. In fil in dloi isind assa or se. Nád fil or in gilla. Olc ón ovi or se. gonat4 ind fir in boin orse nos lécet seco. Nos gonat gilli na n-ech iarna cul. Cissi gáir seo orse a gilli. Na gilli oc guin na bó. Fe a;;/mae5 4475 mo carpat dam orse. A hOrd slatir6 \n Indiu ( )7 o Indeoin co Lainnin. nico^8 bia tairisium fair. Ba f( )r9 ón ro srainset na Desse taris aniar10 [ ].u

1 lat slightly above the line. - stained, but legible ; Luid Facs. 3 i/z . .

legible. 4 . . at traceable in good light; goin Facs. ; gon H. 3. 17. 5 traceable. 6 sladir Facs. 7 very faint, read Indiuin, H. 3. 17. 8 vsx-stroke Facs. 9 fir, í Meg. 10 i subscr., om. Facs. u end of leaf , breaks off.

[ 142

Táin Cúailnge inso sis.,1 [55a1"29

4480 npARCOMLÁD slóiged mór la Connachtu .i. la hAilill * 7 la Meidb 7 hetha húaidib cossna tri chóiced aili. 7 foíte techta ó Ailill co uii. macu Mágach .i. co hAilill. co Ánlúan. co Moccorb. co Cet. co Én. 7 Bascall. 7 Dóche .xxx.a cét la each n-ae. 7 co Cormac 4485 Cond Longas mac Conchohair cona thríb cétaib boí for condmiud laa Connachta. tecait uile íarum co mbátar hi Crúachnaib Aí.

Trí luirg di do Chormac oc tochím do Crúachnaib.

In cetna lorg broitt brecca i forcipul co filliud impu.

4i9oFortu bértha foraib. léini fo thairinniuth cota nglun

7 fotalscéith foraib 7 manais lethanglas for crúnd

midsing i lláim cech fir.

In lorg tánaisi broit dubglasa impus/tfte 7 lénti co ndercintliud co horcnib sis 7 moúga tara cenna siar 7 4495 lubne gela foraib 7 slega cóicrinné2 inna lamaib. Ni Cormac beus or Médb.

Tic in tres lore da.no broitt chorcra impu 7 lénte

culpatacha fo dérggintslaid co traigthe 7 berthai slechtai

co guaille 7 crómscéith co faebraib condúala ímpu 7

4500 tiirre rígthige i llaim cac/i fir. is é Cormac inso hifechtsa

or Medb.

Doecmalta da;/c [arum .iiii. coiced Herend co mbatar hi Crúachnaib Aíi. 7 nis téilcset a fáthi 7 a ndruíd ass

» t [M]

1 55a-b33 is written by the first hand A. The title appears to be in the hand- writing of M. On the lower margin of col. a a later hand has written alemisi. 2 first i subscr. faint, om. Facs.

55a29-55b20] TÁIN CÚAILNGE 143

sein co cénd cóicthigis oc írnaidi seóin. Asbert Médb íarum fria haraid a llaa documlásat. Cach óen scaras sund 4505 tra indiu ol si friachóem 7 a charait doberat maldachtain fórmsa úair is dorinól in slúagad sa. Ansu ol in t-ara co n-imparrá in carpat deisel 7 co ti nert in tseuin ara tísam ar frithisi

In tan di dosoí in t-ara forsin carpat 7 lotair do4óio thecht ass. co n-accatár in n-íngin m^cdacht remib. Folt buidi furri. Bratt brecc impe. Delg n-óir and. Léine culpatach. co nderggintslaid ímpe. Da assa co foraíb óir impu. Agad fochoel forlethan. broí duba dórchaidi | Abrait duib daín co mbentaís foscod55ba i8 mmedón a da gruaide. Indar latt ropo2 di partaing45i6 imdéntai a beóil. Indar lat ba fross do nemannaib boí inna bélaib .i. a fíaclai. Teóra trillsi fuirri .i. thriliss immo cénd suas. trilis tara haiss síar. co mbenad3 a. da colptha inna díaid. Claideb corthaire do fíndruine 4520 inna láim esnaid óir and. Tri vneic imlisse4 cechtar a súla. Gaisced lasin n-íngin 7 ech duba foa cárput.

Cía do chomainmsiu ol Médb <6frisin n-ingin. Fedelm banfili do Chonnachtaib mo ainmsea or ind ingen. Can dothéig4525 or Medb. A hAlbain iar foglaim6 filidechta or ind ingen5. > In íil imbass forósna lat or Médb. Fil écin or ind ingen. Décai dámsa di co bbia mo fechtas. dosnécce ind ingen iarum. Is and asbert Médb. A Feidélm banfaith7 co accib in slúag. Frisgart Fedelm co n-epert. 4530 Atchíu fordérg atchíu rúad. fir són ém ol Médb. Ar atá Conchobor ina chess i nEmain 7 hUlaid imbi

a marg. sup. Probatio pennae Mail Muri m«c m<?/c ( )' [M] atchi [A]

1 stained and illegible; room for a letter after Mail, u of muri obscure, might be a; read Cuind na mbocht. 2 ropa Facs. 3 nibeired Facs. * imlissé Files., but no trace of ' w-stroke. 5'5 mostly in ras. by M. 6 . . ain iar foglaim not in ras.,

projects into ?narg. 7 faint traces of asp. mark discernible. 6 m-stroke om. Facs.

144 TAIN BO CUAILNGE [55b20-42

co neoch as dech1 a n-ócc 7 ráncatár mo thectasa co tucsat fis seel damsa ass.

453.5 Fedélm baníáith co acca ar úuag ol Médb. Atchiu forderg atchiu rúad ol ind ingen. Ni fir són ol Medó2 ar atá Celtchar mac Gxtthidir co tríun hUlad imbi i nDún Lethglaisse. 7 atá Fergus mac Roeich mcic Echdach lenni sund for longais co .xxx ( )3 chet imbi.

4540 Fedélm hanfaith co acca ol Meáó. Atchiu fordérg. atchiu ruad ol ind ingen ni baa ani sin tra ol Med<£. 4Ar bit imserga4 7 cirgala 7 fuili fordérgga i each slúag 7 i each thaurchómrac dunaid móir. Déca atheruch dund da.no 7 abbair a fir frind. Feidelm hanfaith co acca

4545 Achiu5 forderg atchiu ruad ol Fed<?l;// [Gconid and asbert

Atchiu fer find firfes11 cles co Hn crechta fora chnis7 liian láith i n-airthiur a chind óenach mbúada a thulchind

4550 Fail .uii. ngemma láith íigaile

for lár a imlisse8 fil fuidrech fora glinni fil leind ndeirg ndrolaig iwmi

Dofil gnúis as grato do 4555 dobet'r mod9 don bancureo10

duni óc is alaind dath dofeith ndeilb iidracuiw do« c^ath11

Cosmail innas a gaile fri Coin CvAaind Murtheimne12 4560 nocon fetar cúich in Cu

Culaind asa caini clú 13acht rofet?/rsa amne is forderg in sluagsa de

1 d faint and broken, ech traceable. 2 méd Facs. for mé, cp. 58a6. 3 letter over xxx. obscure; a Facs., ? it. 4-4 in ras., imfeiga Facs. 5 sic.

6 The poem that follows is written in ras. by H. " ciis Facs. 8 imlissean Facs. 9 o add. over m. 10 bancured Facs. 11-n much rubbed or erased, but traceable in good light. 12 m-stroke rubbed and partly Meg. 13 between columns

opposite acht, is a hooked V-shaped capital by H. u sirfes Facs.

55b43-56a38] TÁIN CÚAILNGE 145

Atchíu fer mór forsin maig

dobet'r tres dona slogaib1 4565

cetri claidbini cles n-an

fil i cechtar a da lám |

gáe bolga immosb«> 56a

cenmothá colg det i sleg2

ardaric3 imbert don tslúag 4570

sain gnim fristeit each n-arm úad

Fer i cathfochrus bruit deirg

dobei'r in cosmail each leirg

ardaslig tar fonnad clé

cotagoin in riastarthe 4575

delb domárfas fair co se

achiu4 imrochlad a gne

Ro gab toscugud don chath

mam airlestar bid brath

dóich lim iss e dobobsaig 4580

Cu Culaind mac Sualdaim

Slaidfid for slúagu slana

fochiuchra for tiugára

fáicfidi leis mili cend

ni cheil in banFaith Fedelm 4585

Snigfid crú a cnesaib curad

do láim laich bid lanpudar

oirgfid ócu imregat fir

do claim aib Dedad nWc Sin

beit cuirp c^rbtha cainfit mná 4590

la Coin na certa atchiusa. a.]

.r.5 In luan iar samain is and docz^w/laiset iss ed dollotar sairdes a Cr^'achnaib Aii .i. for Muicc Cruinb. for Té?r]och Teora Crich for Túaim Mona for Cuil Sibrinnea for Fid. for Bolga for Coltain for Glúne Gabair for Mag Trego for Tethbai 4595 túascirtb for Tethbai descirt for Tiarthechta for Ord for Slais fadess for Indiuind for Carnd forOchtrach. for Midi for Findglassa Assail for Deilt. for Delind for Sailig. for Slaibre for Sléchtai selgatar for Cuil Sibrinni for Ochuind fadess for hUatu fathúaid for Dub.

a .i. Loch Carrcin. 7 o Silind ingin Madchair 10 ainmniged . [H]. b .i. Carpri [H].

1 aib barely legible. 2 = is sleg. 3 ar faint. i sic. 3 .r. in marg. = retoiric ; what follows to I. 4612 is written in two cols.

L

U6 TAIN BO CÚAILNGE [56a38-56b25

4600 for Comur fadess for Tromma for Othromma sair for Slani for Gort Slani for Druim Licce fadess for Áth nGabla for Ard- achad for Féraind fothúaid for Findabair. for Assi fadess for Drúim Sálfind for Druim Cain for Druim mac nDega for Eódond Mór for Eodond mBec for Methe Tog for Methe nEóin

4605 for Druim Cáemtechta for Scuaip for Imscuaip for Cend Ferna

for Baile. for Aile for Bail Scena for Dáil Scena for Fertse for

RossLochad for Sale for Lochmach forÁnmag for Deind forDeilt

for Dubglaiss for Fid Móra for Colbtha for Crond hi Cualngi

A Findabair Chúalngi is ass fodailte in tslóig Herend fón

46locóiced do cuingid in tairb. Ar ropo thairsiu sin dochótar céin co ráncatar Findabair. Finit a titulrad incipit in seel iar n-úrd.- |

56b In seel iar n-urd inso sis

O dodeochatár a cétna n-ude1 a Cruachnaifr co mbátár hi 4615 Cúil Sibrinne.b Asbert Medb fria haraid ara n-indled a noi carptic coro lád cor isin dunud co n-accad dús cía lasmboth scíthd 7 lasmboth laind techt in ts\ogaid.

Focress a phupall colléic for Ailill 7 sudigthe a thincur etcr

choilcthe2 7 brothracha. Fergus mac Roich di for láim Ailello

4620 isin phupull. Cormac Cónd Longas ma^Conchobair fora láim sidi.

Conall Cernach fora laz'm side? Fiacha mac Fir Febe fora láim

side mrtc ingine Conchobair. Medb ingen Echezr// Fedlig fora

láim aili do Alill. Findabair ingen Ailello 7 Medbi fora laim

sidi.e cenmothá fossu 7 timthirthidi insin.

4625 Tic Medb iar ndescin in tslóig 7 asbert ba n-espa do chách

dul in tslógaid dían teset in .xxx. cét Galión. Ced ara tansi na

firu or Ailz'/l. Ni tánsem dam ol Medb it ána ind die. In tan

ro mboi each oc gnim a sosta ro scáig dóibseom tuga a sosta

7 fune a mbid. In tan ro mboi each oc praind ro scáig praind

■0. Icj. .C&-.**t> J(* 4630 dóibseom hi suidiu. 7 robbátár5 a cruti ocaó n-airfitiud. Is espaf

di ol Medb a techt is foraib bíaid búaid in tslóig. Is airiund

arbáget da.no or Ailz'/l. Ni regat lend ol Medb. Anat di ol

» .i. Trúalli [M] b .i. áit hi fil Loch Carrcin indiu [H] c .i. nonbor cairp-

thech6 no bidsi for leith arna salcad dendgur in morsluaig hisi [M] d .i. lasmbad dolig [M] Flidais fora laim sidi [H]4 ' .i. is feles [H]

1 rude Facs. - i subscr. 3 lám MS. 4 add. in marg. H ; Flidaisi Facs.

5 rob at end of line, shaft of\> re-inked larger. 6 asp. of t om. Facs.

56b35-57a17] TÁIN CÚAILNGE 147

Ail/'/l. Nách ainfet dai?o ol Medb. Ficfit íorná iar tiachtain ol si 7 gébtaít ar tir frind. Qeist cid dogéntar fríu or Aih7l innách maith a n-anad nách a techt A nguin ol Medb. nÍ4635 chélam as banchomarle or Ail//l. ni maith a n-asbzV. La sanais ón ol Fergus maricfe úair is áes comchotaig1 dúinni nar n\]\(aib acht ma non gontar uli. Cid ed ón dorigenmaísní11 ol Medb. Ar atúsa sund mo sainteglach díb tríchtaib cét ol si. 7 atát na .uii. Mane .i. mo secht mete .uii. tríchait chét cotaroi'4640 a toccad ol si .i. Mane M.d±hramatl 7 Mane Athramazl 7 Mane Morgor 7 Mane Mingor 7 Mane Moepz'rt .i. iss eside Mani Milscothach Mane Andóe. 7 Mane Cotageib Ule. Is esz'de tuc cruth a máthar 7 a athar. 7 a n-ordan dib línaib. Nipá fir son ol Fergus. Atát .uii. rig sund din Mumu 7 xxx.a cét la 4645 cech n-ae comchotach dúinni nar nUltaib. .Dobérsa cath duit ol Fergus for lár in dúnaid hi tarn cosna .uii. trichtaib cét sin 7 com thrichaitchét fadéin 7 co tríchait chét na nGalión Acht ni thacersa ani sin ol Fergus. Arlifimni na hócu chena conná gébat forsin tslóg. Secht .xxx. | chét deac lenni ol Fergus. 57a iss é lit! ar ndúnaid cenmothá ar ndaescorslúag 7 ar mná. Ar itá 4650 a rigan la each rig sund hi comaitecht- Medba 7 cenmothá ar maccáemu. Iss e in t-ochtm()d:i .xxx. chét déac inso .i. xxx. cét na nGalión. Fodailter fón slóg ule. Cumma lem ol Medb acht na robat isin chair chomraic i taat. Is ed dognith and 4655 iarom fodailte in GaYwiu fon slóg.

Dollotár ass arna bárach do Móin Choíltrae dosnáirthet4 ocht fichit oss n-allaid and i n-óenalaim. Cúartait impu nos gonat íarom. Nách airm thrá i mbui fer donaib G&Uonaib is he arddaánaic. acht .u. oss arránic in slog ule diib. Dotháegat 4660 iarsudiu i mMag Trego 7 scurit and 7 arfognat doib. Asberat- som is and sin 10 gab Dubthach in laid seo.

.r.5 Atmaid nád chúalaid co sse costecht fri tress nDubthaige

slúagad n-ímdub arubtha 4665

fri Findbend mna Ailellá.

■i 10 fetfaimmais a denom [M]

1 com add. above line. - small inset here (11. 1-4), out of alignment ; ct partly

scaled off. '■'■first stroke of m is traceable and portion of á. 4 ár compendium. Facs. 5 in marg., om. Facs.

L2 *

US TAIN BO CUAILNGE [57a"-57b

Doficfe in slúagadach gébas ar cend éte Murthemne.1 ibait fíaich lúgbairt lacht 4670 di gnáis inna muccaide.

Gébaid Crann fóitech friithir nísléícfe i Murthemniu con roisc opair fer Féne isin tsléib túad Ochaíni

4G75 Crib ol Ailill fri Cormac

tait co comsaigid far m^c tháet di maigib in búair nach robda fuam in tsluaig

Bid cath inso iarsind uair 4680 la Meidb co triun in tslúaig

bíait colnai de iné de dianub thi in ríastarthé.

Dosfóbair thrá ind Némaina la sodain 7 nip si sin adaig sámam dóib la budris ind athigb triana chotlud. Fosci7'dat

4685 inna buidne fochétóir 7 fochérd dírna mór din tslóg co luid Medb día chosc. Dothíagat iarom co féotár i nGránairud Tethbac túascirt. Iar tabairt imthúsa fordallaig forsin slúag dar grellacha 7 dar sruthra.

Dobreth robud o Fergus i suidiu co \}\tu ar chondalbi

4690 bátirsidé hi cess calléic acht Cu QX\w\aind 7 a athair .i. Sualtaim. Dolluid Culamd 7 a athair íar ríachtain ind4 robaid o Fergus co mbátár i nlraird Cuillend'1 oc frecomét in tslúaig and. Atta menma in tslóig ocom innocht ol Cu Chulaind fri5 athair. Ortháe úan co rrobud do \J\tatb. isim écensa techt i ndái]

4005 Fedelmae Noíchride .i. i ndáil a hinailte boí i comair Con Qxxlaind i ndormainecht* dim glinniu fadein dochóid friae. Dogní id n-erchomail iarom ría techt 7 scribais ogum inna menoc 7 focheird \m úachtar in corthe.:!

57b Dobreth tuus na conaire do Fergus ríasin slúag | Luid

.i. in Bsidb [.Ml *> .i. Dubthaig [M] '- .i. Giánard indiu [M]

Crossa Caíic [M] - .i. eirg [M] » .i. chlitli [fí]

1 n altered from t. -first i added over f by later hand (? H), not the usual

hook of "M. 3 cAorthe Facs, * h\d Facs. 5 sic. '' Cuil Facs,

57b1-15] TAIN BO CÚAILNGE 149

Fergus dl fordul mór fadess co íótsed do Ultaid terchomrac 4700 slóig ar chondailbi doróniseom sin. Arigthi Ailill 7 Medb ba and asbert Medb

A Ferguis is andam amne.

cinnas conaire cingme.

fordul fadess no fothúaid 4705

tiagmai tar each n-ailetúaith.

Atotágatliar dia mbrath

Ailill Aie lía slúagad.

ni tharat menmain co se

do thus inna conaire. 4710

Maso chondalbi dogni na tuid inna echraidi. bés adchotar nech aile do thosach na conaire. ro recair Fergus. 4715

A Medb cid not medraisiu ni cosmail fri mrath inse. is la hUltu a ben trá a tir tamdotuidisa.

Ni ar amlessaib in tsluaig 4720

tiagu cech fordul a húair. do imgabail in mórgeine immandig Mag Murthemne.

Ní1 arná corad mo chiall

arna fordulu no tiag. 4725

dús i[«]4 riwgaib ced iartáin

Coin Culaznd mac Sualtaim.

Tecait trá co mbátár i nlraird Onu\\\end.& Eirr 7 Inell. Foich 7 Fochlam2 3a nda ara. Cethri2 mete Iraird mete Ánchinne3b It esidé no bitis remain resi[«]4 slog do i[;//]didnad4 4730

a .i. is fris atberar6 Crossa Cail7 indiu [M] b [in ?narg.~\ i cethri meic Nera

meic Niiado m«'c Taccain ut in alis Yibris inuenitwr.- [M]

1 i added below line. - aspiration mark otn. Facs. 3~'s in ras. [M] and spread

out to Jill line. i n- stroke om. 5 m-stroke removed here and I. 4J31 by

erasure of preceding line. 6 asberar Facs. 7 Cuil Facs.

150 TÁIN CÚAILNGE [57b15"40

a [?/z]bretnas 7 a fortcha 7 a mbrat ar nácha salchad dendgor in dirma. Fogabatsz</e in n-id focheird Cu CvXaind. 7 arigsitára in geilt1 geltatár ind eich. Ar geltatar ech Sualtaim a fér cona bun a talam. Lelgatárb im da ech Con Culatnd in n-úir

4735 co rrici na clocha i ndegaid ind feúir. sudit íarom co tánic in slóg 7 aruspettetc a n-áes ciuil. Dosberat i lláim Fergusa m£/c Róich in n-id arlégaside in n-ogum boi isind id. Asbert Medb iar tiachtain cid frisin n-anaid and anmai or Fergus frisin n-id n-ucut atá ogum inna menuc2 7 iss ed fil and tiagar secha co

4740 n-étar fer ro laa id samlaid cona óenláim 7 óenslat día 7 friscuriur mo phopa Fergus. Fir ol Fergus Cu C\uúahid rod la 7 it é a eich geltatar in mag so. 7 damb^zV i llaim in druad 7 cachain Fergus in laid so sis.

Id inso ced sloindnes dún 4745 ind id cía fo a run

cia lin ro insé inn úated in sochaide

In déne erchóit don slúag4

docoiset ude n-úad 4750 finnaid a druide ni ar sin

cid frisi farcbad in t-id in drui dz'xzV3

Crephnas churad caur rod

lán aingces for erred a 4755 astúd rurech ferg i ndá

óenfer co n-óenlaim ro lád

In nách día réir slúag ind rig inge máro choilled fír conid ro lá5 úaib nammá 4760 óenfer anW fer ro

nocon íetur acht insin frisi corthe in t-id. id inso .c. s.

Asbert Fergus íarom friu saraigthe in n-idse6 ol se thíastá secha cia beith i lláim duni no i taig glas ricfe

a .i. atconcotár [M] b .i. lomraiset [M] c .i. sennit [M] d 1 feirg i ndáil ro oenfer co n-óenláim [M]

1 ei in ras. and re-inked; i altered to 1. 2 menuc/t Fac s. 3 between columns. 4 sic. 5 in ras. 6 so Facs.

57b10-58a^] TAIN BO CUAILNGE 151

i ndead ind fir ro scrib in n-ogum n-ind. 7 genaidside guin 4765 dune dib ria mmatain mani laa nech úaib id samlaid. háil dúinni ém guin dune din chétóir ol A i 1 /71 . Regmai for muncind ind feda móir ucut frind andes. 7 ni ragam tairiseom eter. | Raselgatár na budni iarom in fid resna carptib. Iss6v/58a ainm in puirt sin Slechta. Is and atá Partraige. Mad far 4770 n-arailib im [dorala and so1] imacallaim cter Medb 7 Fedelm banfáith4 ama/ ro innisimar remoind. 7 [da«o is1] iarsind frecra dofratsi1] for Medb ro slfechtad1] in fid .i. deca dam or Mec$ co bia mo fechtas. is anso- dam or ind ingen níro láim súil toraib isind fid. Is ar bias ón or Medb silsimini in fid. dognithir4775 da.no aní sin. conid sed ainm in puirt sin Slechta. Feotár iarom i Cúil Sibrillea ferais snechta mór forru co fernnu fer 7 co drochu carpat.

moch a mmatan arna bárach do érgiu nirbo hi sin adaig ropa sám dóib lasin snechta 7 airgénsat3 bíada dóib ind 47S0 adaig sin. Nipo moch dolluid ChuXaind asa bandáil. anais co foilc 7 co fothraic.4 Dotháet iarom for lorg in tslóig. lodmar do ol Cu Chulamd mertamar Ultu roléicsem slóg forru cen airfius Cure airdmius dun tarsin slog ol Culaz'nd fri Lóeg co fessammar lin in tslóig. Dogní Lóeg4785 aní sin 7 asbeir fri Coin CuXaind. is mesc limsa ol se anisiu ni ermaisim. Nípá mesc atchiu acht co risa ol Cu CuXaind. tair isin carpat di or Láeg. Tic CuXaind isin carpat 7 focheird airdmius forsin lorg iar céin móir. Cid tussu. or Láeg réid fort. Is assu ém damsa ol Cu ChuXaind oldás daitsiu. air itát tri búada 4790 formsa .i. búaid roisc 7 intliuchta 7 airdmessa. ro láosa di tra ol se fomus forsaní sin.b Ochtricait5 chét deac inso ol se ara rim acht forodlad in t-ochtmad .xxx. chet deac fón slóg n-ule conid mesc fria rim .i. xxx. chét na nGalión

Dolluid Cu ChuXaind iarom timchell in tslóig co mboi oc Ath 4795 Grena bena\d gabail i sudiu óenbéim cona claidiub 7 saidsius for medón na glassi cona dichtheth carpa/ friae di síu nách anall. Dofuircet oco Eirr 7 Inell Fóich 7 Fóchlam a nda ara.

11 .i. Cennannas [M] b [in marg.~\ Is si seo in tres árim is glicu 7 is dolgiu dorigned i nHerind .i. árim Con Culaind for feraib Herend ár Tána. 7 árim Loga for sluag Fomórach ar Cath Maigi Ti/red. 7 árim Ingciúil for6 slóg Bruidni Da Dergae. _ [M]

1 in ras. H. ansa Facs. '■'• argénsat Facs. 4 aspiration mark faint, om. Facs. 5 sic, for ocht tríchait. 6 s Facs.

152 TÁIN CÚAILNGE [58a3a-58b2s

Bí/zaidsom a cethri cinnu díb 7 focheird for cethora benna na

4800gabla. Is de atá Ath nGabla.a

Tiagait íarom eich in cethrair i n-agid in tslóig. 7 a fortchai forderga foraib indar leó cath boí ara cind isind áth Dothéit buden úadib do déscin ind átha ni acatár and acht slicht ind óencharpait. 7 in gabul cosna cethri cinnu. 7 ainm

4805 ogaim1 íarna scribend ina tóeb Ric in slúag uli lasodain. In diar muintirni na cenna ucut ol Medb. Is diar muintirni ón 7 is diar forclidib or Ailz/1. Ardléga fer díb in n-ogum roboí i tóeb na gabla .i. óenfer rod in gabuil cona óenláim 7 théssid secce conda rala nech úaib co n-áenláim cenmothá

4810 Fergus Is machtad ol Aih'/l a thraite ro bíth in cethror.

58bNápaded bas machdad | lat ol Fergus bád béim na gabla di bun óenbéim 7 mássu óenleód a bun is crichidiude 7 a intádud in tucht sa ol claide ro clas rempe 7 is a íarthur carprtzV rolád co n-óenláim. Dingaib dind in n-ecin seo a Fergus ol Medb.

4815 Tucaid carpat damsa trá ol Fergus conda tucsa ass. co ndercaiss inn óenleód a bun brissis Fergus iarom cethri carp//« déac día charpt//). combo assa charput fessin dosbert a talmain co n-aca ba hoenleód a bun. Is tabartha do airi ol Ailz/1 indass in cemut] cosa tiagam. Ergnad each úaib a bíad. Nírbo sám

1820 dóib, irraír lasin snechta 7 innister dun ni do imtechtaib 7 airscélaib in cemutl cosa tiagam.

Is and sin trá adfessa dóib imtechta Con Culaind. Imcomarc Ailz/1 iarom inn é Conchobtfr dorigni seo. Nach he ol Fergus ni tergadsufe co hor criche cen lin catha immi. Cets/ inn é

4825Celtchar mac Uthidir. Nách ni thargadside co hor criche cen lin catha imbi. Ceist inn é Eógan mac Durtacht. Nach ol Fergus ni thargadsz'dfe2 tar or cococriche4 cen trichait carpat n-imrind imme. Is é fer dogénad in gnim ol Fergzis Cu Chulamd. Isé no btv/fad a crand óenbémim di bun 7 no génad in cethrur

4830 ucut hi p^api 10 mbíthá 7 doragad dochom criche 7 a ara.

Tnna formolta inso sis

Cinnas fir or Ailill in rochúalammár la hUl/w. Cia háes in gillai sin is irdair^. Ni handset, ém ol Fergus inna .u. bliadam

a .i. oc Beloch Caille More fri Cnogba atúaid [H]

1 oguim Facs. 2 thargatsi'</e Foes. :! between columns; ina Facs., n- stroke om. 4 sic, dittography

58bJ5-59aJ1] TAIN BO CÚAILNGE 153

luid dia cluchiu cosin macraid do Emain Machi. Issin tsessed b\\a.dain luid do foglaim gaiscid 7 chless la Scáthaig.a Isin 4835 tsechtmad bMadain gabais gaisced. Isin tsechtmad bWzdain dec a áes ind inbaid sea. Inn é sin as andsam fil la Ultu ol Medb.1 For each n-aí ém ol Fergus ni fairgébasu ar do cind láech bas andsu. rind bas áigthidiu bas altnidi bas athlaimi láth bas luinniu. fíach bas feólchairiu. 4840 comlond a áesa ródsá co trían. léo bas feocru cláriud comlaind. na hórd esorcthe comla ergaile. bráth for buidne. ergaire mórslúaig bas inraici. fuircébasu and fer rosasad a áes. 7 a ás. 7 a erriud. 7 a erúat.h. a erlabra. a áinius. a irdarcus. a guth. a cruth. a chumachta. a cr//as. a chless. 4S4-5 a gaisced. a béim. a bruth. a barand. a búaid. a brath. a búadrisi. a foraim. a fbmsigi. a fianchoscur. a déni. a tarptigi. a dec/ad. co cliuss nonbair for each rind amcr/ Choin Culaind.

dénaimsea baa de sin ol Medb. I n-óenchorp ataszafe. | 59a fodaim guin. mou gabáil. lasanní is áes ingini macdacht4850 insin 7 thángatár a fergnima beus. Ni ar ni son ol Fergus, nibo machdad dagnim do dénam dossom indiu. ar cid in tan ba soosom batir ferdai a gnima. -

Na m^cgnímrada inso sis ~

Altasom ém ol Fergus la mathazV 7 la athazV ocond 48-55 dairggdig i mMaig Murthemne. Adfessa airscéla na m^craide i n Emain. ár bíit trí chóecait mac and ol Fergus oc cluchiu. Is amlaid domel Conchobtfr a flaith. trian ind lai oc déscin na m^craide. A trian n-aill oc imbz'rt fidchille. A trian n-aill oc ól chorma conid gaib cotlad de. Cia bemni -i860 for longais ni fil i nEre óclaig bas amru ol Fergus.

Gudid CuXaind día máthair di a lécud dochom na m,-?- craide. Ni rega ol a mathatr condit roib cáemtecht di ánrodaib XJlad. Rochian limsa anad fri sodain ol Cu Chu\aind. Incoiscsiu damsa ced leth atá Emain. fathúaid amne ol a mathat'r 7 is 4S65 doraid a n-ude ol si atá Sliab Fúait etruib. Dob£> indass fair ol Cu Chu\aind amim2

Teit ass iarc/// 7 a sciath slissen laiss 7 a bunsach 7 a lorg

a [between columns'] Obicitiir Tochmarc Emiie de so. [M]

Medb MS. - sic.

154 TÁIN CÚAILNGE [59a2-59b18

áne 7 a líat/'ait. Focherded a bunsach ríam conda gebed ar loss

4870 resíu dorótsad a bun for lár Téit cosna maccu iaroju cen naidm a fóesama forru. ár théged nech cucu ina cluchimag co n-arnastá a íbesam. Ni fitirsom aní sin.a Non saraigedar in mac ol Follomon mac Conchob#z> sech rafetamár is di XJltaib dó. Argu[ntís do benaid foo.1] Focherdat a trí cóecta

4875 bunsach fair 7 arsisetar isin scíath slissen uli lesseom. Focherdat áatw a líathróite uli fairseom. 7 nos gaibseom cech óenliathróit ina ucht. FocheraW da.no an tri .111. lórg ána fair araclichsom conach ráncatár 7 gabais airbir clíib fria aiss. Ríastartha immiseom i sudiu indar lat ba tinnarcan asnort each

4880 foltne ina chend lasa comérge conérracht. Indar lat hoíbell tened boí for each óenfinnu. Iadais indara súil connárbo lethiu indás cró snáthaiti Asóilgg alaile combo móir béolu midchúaich Doérig día glainíni co rici a hou. Asoilg a beólu coa inairddriuch combo ecna a inchroes. Atreacht in lúan láith assa mulluch.

4885 B6'//aid fona maccu iarom. Doscara .1. mac diib síu ristaís dorus nEmna. Forrumai nonbor díib thoromsa 7 Conchobar

59b bámár oc imbz'/t fidchille. | Lingidsom dano tarsin fidchill i ndegaid ind nónhatr. Gaibid Conchobar a rig. maith airrailt£T in macrad ol Conchobar. Deithb/r damsa a popa

4890 Chonchobí/2> ol se. Dosroacht do ch\uc/i/?i óm thaig óm mathair 7 ó///m'- athair. 7 maith ro mbatar frim. Cia th'ainmseo ol Conchobar. Setanta mac Sualtaim atomchomnaicse. 7 mac Dechtere do phetharsu. Níba3 dóig mo chonpére sund. Ced náro nass do foessamsu ds.no forsna maccu ol Conchobar. fetarsa

4895 aní sin ol Culaiud. Gaib it láim mo fóesom airtho di. Atmu ol Conchobar. La sodain doellasom forsin macraid sethnón in taige. Ced taí dano dóib innossa ol Conchobar. Coro nastar a foesom formsa da.no ol Cu Chula/V/i/. Gaib it láim di ol Conchobar. Atmu ol Cu ChtActind. Lotár uli isa

4900 cluchemaig iarom 7 atarachtatár in maic hi ro slassa and. Fosráthatar a mummi 7 a n-aiti.

Fecht n-and da.110 or Fergus in tan gilla chotlad i nEmain Macha co matain inndis dam ol Qonchobar fris cid cotlai. dénaim or Cu <Zw\aind cen chomard frim chend

.i. in ges boí foraib [H]

x in ras.lS.. "-sic. 3b corr. from n, a corr. from u.

59b18-60a7] TÁIN CÚAILNGE 155

7 frim chossa. Dobreth iarom la Conchob^r coirthe fria chend 4905. 7 araile fria cossa. 7 dognith imdai fo leith do etarro.

Luid in fecht n-aile da.no araile fer dia duscudsom co mbt'^som dia dur[«]d! ina étan co rruc tulchlár ind étain co mboi forsind inchind 7 corthrascair in corthe rigid. Rofes or Ail//1 robbó2 dorfwjd1 3niad 7 ropo rig3 rúanada. O sin trá ol Fergus 4910 ni laimthesom do dúscud co ndusced a óenur.

4Aided na maccraide inso Bai in fecht aile da.no oc áni líatraiti i mmaig in cluche fri Emain anair Do leith da.?zo a óenur frisna tri cóectu mac conbóing airthiu. iarom each cluchiu ind indas sin caidche. 491& Gabait in gillai oc sudiu imbirt a dor[^]dx foraib conid apad .1. mac clíib. Téit for teched lasodain co mboi fo adurt imdai Conckobatr conerget \5\aid imbi conergimse 7 Conchobar laisseom. Conerigsom fón imdai da.no co corastar de in n-imdaí cosin .xxx. láth ngaile ro boi indi co mboi for lár in 4920 tigi. Sedait Ulazd imbi la sodain isin tig. Córaigmitni iarom or Fergus 7 sídaígmít in mtferaid friseom iarsin.

5Cath Eógain meic Derthacht do Concobtfr inso. Boi imnisse chatha eter U\lu 7 Eogan mac nDurtacht. Tiagait \J\aid don chath. Facabarsom inna chotlud. Maiti4925. for \J\tu Facabar Conchob<?r 7 Cuscraid Mend Macha 7 sochaide mór olehena. Dofúsciseom a ngol. Sinithi iarom co memdatar in da liic ro batár immi. Hi fiadnaise Bricriu ucut dorónad ol Fergus. Atraig lasodain. Cotricimse fris i ndorus ind lis. 7 athgaite. Fuit Dia do bethu a popa 4930 ¥ergus ol se. Gate Concob<?r. ni etarsa ol mé. Teit ass iarom. Ba dorcha ind adaig. Fóbair a n-armach. Co n-acca ara chind in fer 7 leth a chind fair. 7 leth fir aile fora | muin. 60a Congna lem a Chú C\\\\\aind ol se rom bith 7 tucus leth mo bráthar ar mo muin heir sist lim. Ni her orse. La sodain 4935- focheirt in n-aire dó. Focheirdsom de. Immasínithar dóib. Doscarthar Cu Culaind. Cu cuala ni in boidb dinib collaib. Olc damnae laich fil and fo chossaib aurddrag. La sodain fónérig Cu ChuXaind 7 bévznaid a cend de cosind luirg áne 7 gabaid

1 xi-stroke orn. 2 o in ras. with erasure of a letter following. 3"3 in ras. M. 4 between columns. 6 in marg.

156 TÁIN CÚAILNGE [60a7-39

4940 imraan liathraite riam dar in mag. In fail mo phopa Conchobar isind ármaig se frisgairszVfe dó. Téit chuci conid n-acca issin clud 7 roboí ind úir imbi do each leth dia diclith. Cid dia tánac isin n-ármag ol Conchobar co ndeochais uathbás and. Tanócaib asin chlud la sodain ni t////rcébad sesser linni di

4945 trenferaib \J\ad ni bad chalma. Tair reond don tig ucut ar Conchobar1 dianom thisad mucc fonaithe robadam béo. Ragsa conda tuc ar Cu CuXaind. Téit ass iarom co n-accai in fer ocond fulucht i mmedón ind2 feda indara lam cona gaisciud inti ind lám n-aill oc funi in tuircc. Ba mór a úathmaire ind

4950 fir fanópairsom arapa 7 dobé?z>a chend 7 a muicc laiss. Loingid Conchobar iar sin in tore. Tíagam diar tig or Concobrrr. Condrecat fri Cúscraid mac ConchobazV. Bátár da.no tromgona fairszV/e dobeir Cu Chulaind fora muin. Dollotár iarom a triur co hEmain Macha.

49-55 3Aided na tri nonbor inso 7 in fath arna laimthé a nguin ina

cess. Fecht aile dano bátár \j\aid inna noendin. Ni boi noenden linni iarom for Fergus for mnáib 7 maccaib nách for neoch bis fri crich nUlad anechtair nar// for Coin Culaind 7 fora athair.

4960 7 ane ni lamar fuligud forrosom. Ar conscescing in cess for inti nod goin. t a meth i a garséle. Tonnecat tri nónbor a hinsib Faiche lottar for in n-iarless tan bamár inar noendin. Egit in bantrocht isind liss. Boi in nvzerad i mmaig in cluchi. Doíagatszí/<? fóna hegme amal atchoncatár in m«crad

4965 na firua4 duabsecha. Tiagait ar teched ule acht Cu Culaind a óenur. Imbertszífe na lamlecca foraib 7 a luirg áne foraib. Marbaid nonbor diib 7 facbait .1. cned fairseom 7 docztmlat ass iarom olehena. Fer dorigni inna gnima sin iwraptar lán a cóic b\\a.dtia nirbo machthad ce na5 thised6 co hor cocn'chi 7 ce

4970 no eisged a cinnu don chetror ucut.

3Aided con na cerda inso la Coin Culaind 7 am dia fil Cu Chulaind fairseom

Rafetammár ém in gilla sin ol Conall Cernach 7 ni messaite

a duba add. alongside by H.

1 omission here through hofnoioteleuton, supply co ndernai tenid dam and. Ataiseom tlienid moir do. Maith di or Conchobar YBL. - in feda Facs.

3 in mar g. 4 under u of firu is the separation sign jc (r Facs.) sasubscr. 6 in ras.

60a39-60b33] TÁIN CÚAILNGE 157

fria fis is dalta dun. Nipu chían iarsin gním adchúaid Fergus indossa co ndernasom bét n-aile. Dia forgéni Cauland cerdd 4970 oegidacht do Conchob//r asbert Cauland iarom nábad sochaide no bertha chucai áir nípu du thír na ferund a fuirec dorigni acht do thorud a lám 7 a tharnguir. Luid Conchob<?r iarom 7 .1. cairpfcc/i imbi do neoch [ ba sruthem 7 ba haeregdu inna 60b caurad. 4980

Adell Conchobrtr laiss iarom a cluchemag. Ba bés da.no do grcs a n-adall 7 a tadall oc techt 7 oc tuidecht do chuingid a bennachda' cosna maccu. Co n-accai iarom Coin Culnind oc áin líathroti frisna tri cóectu m^c 7 birt a ráena forru. In tan ba háin phuill dognitis. no linadsonr in 4985 poll dia liathrotib 7 ni chumcaitis in meic a ersclaige. In tan batir heseom ule dobictis3 in poll arachlichedsom a óenur conná téged cid óenlíathróit ind. In tan n-imtrascrad dognitis dorascradsom na tri .1. mac a oenur. 7 ni chomraiced imbiseom lin a trascartha. In tan da.no n-imdirech dognitis dosner- 4990 gedsom uli co mbítís tornochta. 7 nocon ructaisseom im cid a delg asa brotsom nammá.

Ba hamra la ConcobdT anisin. Asbertside in etarbiad a gnímu acht tised dóib co áes ferdatad. Asbert each ety/rdabiad. Asbeir ConcobrtT fri Co[z'«4]CultfzW. Tair lem ol se dond fleid 4995 dia tiagom dáig ot áegi. Nimda sátech dom cluchi béos a bobba ConchobrtzV ol in gilla ragatsa in far ndiaid.

O ráncatár uli iarom don[d fleid.5] Asbert Cauland fri Concobrtr in frithalid nech infar ndiaid ol se. Náthó ol Conchobtfr. nirbo chuman laiss" dal a daltai inna díaid. Atá 5000 árchúa lemsa ol Culand. tri slabrada fair 7 triar cacha slabraide. A hEspáin dosfucad. LeicthéT de dáig ar n-indili 7 ar cetra 7 duntar in less.

Tic in gilla fo sodain. Fónópair in cii. Nos fethedsom a cluche colleic. Focherded a líathróit 7 focherded a loirg inaóoos díaid co mbenad in liathroit. Nibo moo in band oldas a chéle 7 focheird a bunsaid inna ndiaid condagebed re totim. 7 niro tairmesc a cluchi immi. ce ro boi in oca ascnam. Torbais Conchob^r 7 a muinter ani sin connarbo etz> leo a ngluasacht

a .i. doratad7 dar muir .i. cuilenbrotcon.» [M]

1 sic, d may be due to retracer. - ro Facs. 3 sic. 4 abbreviation stroke om. , d 'fleid in ras. H ,; lass Facs. ' dorucad Facs.

158 TÁIN CÚAILNGE [60b34-61a26

5010 indar léo ni faircbitís i mbethaid ara cind cid ersloicthe in less. In tan dolluid in chucaiseom focheirdseom úad a líathróit 7 a loirg. 7 frisindle in coin cona díb lámaib .i. dob^zr indara láim fri ubull bragat in chon. Dobez'r araile fria chúl b^ztai frisin corthe inna farrad co sescaind each ball de a lethe. Mad

5015 iar n-arailiu im is a líatróit ro lásom inna beolu co rruc a inathar thrit.

Comérgit \}\aid ara ammus. araill dib for less, araill for

dorus liss. Damb^rat i n-ucht Conchob*?/;-. Fochertar armgrith

mór leo .i. m<7c sethar ind rig do folmaisiu a báis. Dothéit

61aa Culand issa tech la sodain. | Fo chen duit a maccain fo déig

5021 cridi do máthar Messe im ni mád airgénus fleid. Is bethu immudu 7 is trebad immaig mo trebad i ndegaid mo chon.b Conággaib ainech 7 anmain damsa ol se in fer muintire ruccad úaim .i. mo chú. Robo din 7 ditiu diar feib 7 ar n-indili.

5025 Ropo imdegail cacha slabra dún eter mag 7 tech. Ni mór brig sin trá ol in gilla ébéltair culén din chúani chétna lemsa duit 7 bíam cúsa do imdegail do chethra 7 dot imdegail féin colléic cor ása in hísin 7 corop ingníma. 7 imdíusa Mag Murthemne uile noco mberthar uaimse eit na halma ass manip aúrderg1

5030 limsa. Bid Cu\aind t'ainmsiu íarom or Cáthbad. Maith lem cid ed mo ainm ol Fer dorigni sin amdar lána a .ui. \A\zdna nipu machdad doronadsz'í/e dagním ind inbuid sea in tan ata lána a secht mbWadna déc ol Conall Cernach.

-Aided tri mac Nechta Sceni inso sís.

5035 Dogéni fecht aile dawc ol Fiacha mac Fir Febe. Boí Cathbad druí hi fail a meic .i. Conchob^zV vneic Nessa. Cet fer ndéinmech oc foglaim druidechta úad is é lín doninchoisced Cathbad. Iarmifoacht araili dia felmaccai;//3 do sudiu cid díambad maith a llása. Asbert Cathbud ócláech nogébad gaisced and forbíad

;> Along the upper margin a late hand has -written: SengallocclacA dimór dob/n ag 'O Dómiiíi/7/ .i. 'O Cuirri/z iss é fuair Tobar I Chuirri« a nDun na nGall

'■ [in marg.\ nirbo é in ties ro4 boí i n-inchind Congánchnis in sin ama/ is cétfaid do foirind. ar is do digail Con Roi for \J\taib dodeocliaid Conganchnes6 7 fota a haithli6 na Táná cid hesidé 7 lii cind a secht mbliadna 10 marbsom (.i. Cu Chulaind) coin na cerda. ~ Conid bréc ami aid sin cétfaid na fairni út ar is a hEspain tucad na cerda amal innistf;- hi curp in sceoil., [M]

1 d corr. from h. - in tnarg. 3 sic. 4 ra Foes. 5 g MS. ; g asp. Facs. 6 asp. faint ; om. Facs.

€la26-61b25] TAIX BO CUAILNGE 159

a ainm Herind co bráth ar gnim gascid 7 no mertais a 0040 airscéla co brath. Rochlunethar Cu ChuXaind ani sin. Dothéit co Conchob<7/' do chuingid gascid. Asbet'r Conchobor cia dorinchoisc duit. Mo pobba Cathbath ol Cu ChuXaind. Rofetam- mar ém ol Concobr<r. Dobeir gai 7 scíath dó. B^rtaigthus for lár in taige conna temó dona .11. gaiscedaib déc nobitis di 5045 imforcraid hi tegluch Conchobew- fri maidm n-airm no fri gabáil ngasced do neoch. Co tardad gaisced Conchobrtz'r féin. Falloingside ifn eseom 7 b^rtaigthi 7 bennachais in rig gaisced 7 asbert céin mair tuaith 7 cen^l díanid ri in fer assa harm so. Dafic iarom Cathbad chucu 7 asbeir in gaisced gebes 5050 in gilla or Cathbad. ed ol Conchob«r. Ni sirsan do mac a máthar ém ol se. Ced ón nách tussu ém donarchossaig ol Conchobtfr. Nách écin ol Cathbad. Cid do chana duit in bréc do imbzVt form a siriti ol Conchob^r fri Co[in]]CuXaind. A Féne bréc | ol Cu Chulaind. Is dorinchoisc dia61b feXmacaió i mbúaruch 7 rachúalasa fri hEmain andess 7 5056 dedeochadsa2 chucutsu iarom. Is maith ane in laa ol Cathbad is glé bid airdairc 7 bid animgnaid inti gebas gaisced and acht bid duthain nammá. Amra brigi son ol Cu ChuXatnd acht ropa airdercsa. maith lim cen co beind acht óenlá for domun. 5060

A lláa n-aile imchomairc araile fer dona druidib cid diambo maith a 11a sin. Nech no ragad hi carpat and for Cathbad forbiad a ainm Herind co bráth. Roclunithar iarom CuCxxXamd sin. Dothetszife co Coxxchobar co n-epert fris a popa Chonchobaz> ol se carpat damsa Dob«Vside carpat dó. Forrurim a láim eter 5065 di fertais in carprn't co mmebaid in carp#/. Brissis in carpat deac in cr?/th sin. Doberar do iarom carpat Conchob^zV. Foloings/íjfe heseom Téit isin carpat iar sudiu 7 ara ConchobazV leiss. Imsoi in t-ara .i. Ibor a ainm side in carpat foiseom. Tair isin charpat fechtsa ol in t-ara. It cóema na heich am 5070 cóemsa daw<? a maccán ol Cu ChuXaind. Tair n'un timchell nEmna namrná 7 rot bia a lúag airi. Téit on dano in t-ara 7 cotnéicnigidar Cu ChuXazud iar sudiu co dairled forsin slige do chelebrad dona maccaib 7 condam bennachtais in m^z'c. Gáid do c\ano co tairled in sligid dorísi o tháncatár ón dano asbert 5075 Cu ChtiXaind frisin n-araid indaig brot forsin n-echraid trá ol se. Ced leth ón ol in t-ara céin adiwdain in tslige or Cu ChuXaind.

1 abbreviation stroke om. - sic.

160 TÁIN CÚAÍLNGE [61b25-62a16

Tecait di sudiu co Slíab Fuait forreccat Conall Cernach and. Do Chonall da.no dorala imdegail in chóicid a llá sin fo bíth

5080 no bíid each láth gaile do \JXtaib a laa hi Sleib Fúait fri snádud neich dothíssad co n-airchetul t do chomroc fri fer combad and sin condrístá fris arná te'xsed nech dochum nEmna cen rathugud. Do sónmigi sin tra or Conall. Rob do búaid 7 choscor. Eirgsiu trá a Chonaill don dun 7 rom leicsea oc

5085 fcrairiri1 sund colléic or Cu ChuXaind. Bid lór son or Conall mad fri snádud neich co n-airchet/ml. Mád do chomruc fri fer im is rom son daitsiu co se beus. Bés nípu hécen ón etz'r ol Cu ChuXaind. Tiagam etarphort ol Cu ChuXaind do déscin úan for fertais Locha Echtra. Is gnath airiseom óc féne and.

5090 Is maith lim or Conall. Tiagait ass iaxom. Focheirdseom cloich asa thábaill co mmebaid fertas carp^zV Conaill Ch&rnaig. Cid frisind rolais in cloich a maccain or Conall do phr^mad2 mo Xám 7 dirge mo urchair or Cu ChuXaind 7 is bés duibsi far nUltaib réidid tar3 [églindne4] Aircsiu do Emtfin aridisi a

5095 phopa Conaill 7 rom leicse sund oc forairi. Maith lim da.no

62a or Conall. ni dechaid ] Conall Cernach sech in magin iar sudiu. Teit Chulaind ass iarom do Loch Echtra. 7 ni fuaratar nech and ara chiund. Asbert in t-ara fri Coin Culaind ara n-urthaítís do Emain co társitís ól and. Ace ol Cu ChuXaind. Ced sliab

5100 inso thall ol Cu ChuXaind. Sliab Monduir[«]d5 ol in t-ara. Tiagam co risam ol Cu ChuXaind. Tiagait iarum co rrancatár. Iar riachtain dóib in tslébe. imchomarcair Cu ChuXaind iarom cia carnd ngel inso thall i n-úachtor in tslébe. Findcharnd ol in t-ara. Ced mag ani thall ol Cu ChuXaind. Mag mBreg ol in

5105 t-ara. Adfét dz.no ainm cech primdune eter Themair 7 Cenandas. Adfét chetumus a n-iathu 7 a n-áthu. a n-airdirci 7 a treba. a ndúne 7 a n-arddindgnu.

Inchoscid dz.no dun tri mac Nechta Scénea .i. Foill 7 Fandall 7 Túachell a n-an[mandaidi.6] Indat eside asberat or

5110 CwChuXaind wkcW móo fil do XJXtaib i mbethaid oldás ro beótarsom

a .i. o Inb<?r Scene [H]. [in marg.~] Fer Ulli mac Lugdach a n-athairj Nechtan Scene a mmáthair. Ulaid8 úa?io ro marbsat a ii-athair iss air' ro batár hi cocad faraib. [H]

1 = forairi, MS. has air siglum followed by hi. - promat Facs. 3 tar, ar

sigium, ivith cross stroke imperfectly erased, and followed by r. 4 églindne in ras. H; read églinde. 5 n-stroke om. 5 mandaidi in ras. H ; n-anmand Y. ''sic, for airi. 8 Ullaid Facs.

62a16 -62b14] TÁIN CÚAILNGE 161

dib. At é écin ol in t-ara. Tiagom conda risam or Cu Chu\aind. Is gúais dúnn em ol in t-ara. día imgabáil ám tiagma ol Cu Chidaind. Tiagait ass iarcm 7 scorit a n-eochu oc commor mana 7 aba allándess úas dun a chéle. 7 srethe in n-id boi forsin corthe róut a láma isin n-abaind 7 leicthe la sruth dáig ba coll 5115 ngisse do maccaib Nechta Scene ani sin. Arigitsz'i/e \arom 7 dothiagat a ndochum. Contuli Cu Chidaind iarom ocon chorthe iar lécud ind ide frissin sruth 7 asbert frisin n-araid, Nim dersaige fri úathad nom diusca im fri sochaide. himecal im in t-ara colléic 7 indlidsidfe]1 a carpat 7 dosrenga a fortgae 5120 7 a forgaimniu ro batár for Coin Cku\aind úair nach rolamar a dúscud. Daig asbert Cu Chu\aind friseom ar thus nách dusced fri húated. Tecait iarom meic Nechta Scene. Cia fil sund ol fer dib. M«c bee dochóid indiu ar esclu hi carpat ol in t-ara. Nipo do soinmige ol in láech 7 nirop do fechtnaige a 5125 chétgabáil ngaiscid. Na bid inar tir 7 na gelat ind eich and ni as ol in láech. Atát a n-essi im láimsea ol in t-ara. Nirbo latsu tollem écraite ol Ibar frisin laech. 7 attá da.no in mac ina chotlud. Nimda mac écin or Cu Chulat'nd acht is do chuingid chomraic fri fer dodeochaid" in mac fil and. Is sain 5130 limsa ón ol in láech. Bid sain duitsiu innossa issind áth ucut ol Cu Chulaz'nd.

Is tacar dait trá or in t-ara foichle in fer dotháet ar do chend3 Foill a ainm or se. ár mani thetarrais issin chetforgam ni thetarrais co fescor. Tongu do dia toinges mo thúath nocon 5135 imberasom for Ultu a cles sin dorísse | diano tárle mánaís mo 62b phopa ChoncobtfzV as mo laimsea. Bid lám deóraid do. sréthis fair iarom in sleg co mmebaid a druim trit. Dobet'r leiss a fodb 7 a cend iar sudiu. Foichle in fer n-aile da.no ol in t-ara Fannall a ainm side. Ni trummu do[n]essa4 in n-usce oldás ela no 5140 fandall. Tongusa da?io nocon imberasom for Ultu in cles sin dorissi ol Cu QhuXaind. Atconnarcsu ém ol se indas imatiagsa in lind oc /iKmam. Condrecat ianwz issind áth. Gonaidsom da.no in fer sin 7 dobert a chend 7 a fodb lais. Foichle in fer n-aile dotháet chucut ol in t-ara. Tuachell a ainm ni lessainmóHS dano ar ni thuit di arm etz>. Ondar dossom in del chlis dia mescad conid ndérna. retherderg de or Cu ChuXaiiid. Srethius

1 e added above line, by later hand, and in paltr ink. - i subscr. 3 ce«d

Facs, 4 n-stroke orn.

M

162 TÁIN CÚAILNGE [62bI4-63a13

fair iarom in slig conid rallá ina chomsudiu Dolluid a dochujn iarom 7 b<?#naid a chend de. Dobert iarom a chend 7 a 5150 fodb laiss diaraid1 fadessin co cúala íar sudiu foíd a mmathar ina ndíaid .i. Nechta Scene. Dob^'r a fodb di sudiu 7 dobeir na tri cind laiss inna charpz^ 7 asbert. fuicéb trá mo choscur ol se co rríus Emain Macha.

Doc///;/lat ass \axom cona coscor. Is and sin asbert Cu Chu\aind 5155 frisin n-araid Dorar[«]gertaissiu2dagérim dund ol Cu ChuXaind 7 rosnecam a less indossa diág in tressa 7 inna iarra fil inar ndiaid. Imriadat iarom co Sliab Fúait. Ba lúas ind érma donucsat iar mBregaib far ngn'sad ind arad co togrennitis3 ind eich fón charpat in gaith 7 inna heonu for luamain 7 co táirthed 5160 Cu ChuXaind in n-urchur dollécéd asa thailm riasú rísad talmain. Iar riachtain dóib Slébe Fúait forrecat alma n-oss n-and ara ciund. Cissi slabrai in discer sa thall ol Cu Chulaind. Oiss alta ol in t-ara. Cia or Cu ChuXaind bad ferr la \5Xtu a mmarb [t a mbeo4^ do breith dóib. a mbeó. Is inganto 5165 a mbeó ol in t-ara dóib ni each óen condric samlaid. a mmarb im ni fil úadibseom ónach ric Ni ch«;«cison5 a beó nach ae do brith ol in t-ara. Cumcim écin ar Cu. Indaig brot forsna eochu issin monai. dogni in t-ara on ani sin. Glenait ind eich isin mónai ian?m. Taurlaing Cu ChuXaind 7 gabaid in 5170 n-oss ba nessom 7 caimem díb. Slaittius sethnón na móna 7 dammainti fo chétóir c?^;;/rigis eter da fert in carpaii. Co n-accatár eill ngésse ara ciund atheroch Cia de bad 63a ferr la \JXtu or Cu ChuXaind a mbéo | a mmarb dóib. Is a mbéo b^res a n-as béodu 7 a n-as segundo ol in t-ara. Látraid 5175 iarom cloich mbic forna héonu co mbí .uiii. n-éonu díb. Inláa afrithisi6 cloich móir co mbí da en déc diib. Tria tháithbém^/d trá insin uli. Tecmall na heónu dun tra ol fria araid. Mád messe dig dia tabairt or se conclichfe in dam allaid fortso. réid dam a techt ém ol in t-ara rodass^imna heochu conna 5i8odichtim seccu. Ni étaim dano techt sech nechtar in rotha iarndae in carpait ara fáebraige 7 ni dichtim da?/<? sech in dam árolín7 a congna eter di fert in carpait ule. Cingsiu amend dia congno or Cú. Tongusa do dia toingte UXaid cXóenad clóenfatsa

"■ .i. fonnod [M]

1 = dia araid 2 w-stroke orn. 3 togrernitís Facs. 4 in ras., end of line H, a substitution for nach ae, Y. 5 sic-. 6 asp. om. Facs. " = ar ro lin.

63a13-63b6] TÁIN CÚAILNGE 163

mo cend fair i in tsúil dogensa fris nocon focher cor dia8 chind riut 7 noco lémaith^r a glúasacht. Dognít//1 són iarom conrig 5185 Cu Chu\aind inna esse 7 tecmala2 in t-ara inna héonu. Conreraig CuChulaind iarsin inna héonu di thétaib 7 refedaib in carpazV. Conid samlaid sin luid do Emain Macha. Dam allaid i ndiaid a charpczzY 7 fall gesse oc fblúamain uassa. 7 tri cind inna carpz//. 5190

Recait iar sin co Era«w. Carptech dorét far ndochzzz/z ol in dercaid i nE.va.ain Mac/ta ardailfe fuil laiss each dune fil isind lis mani foichlith^r 7 mani dichset mná ernochta friss.3 Tossoísom \axom clár clé a carp«zY fri hEmain 7 ba gess di ani sin. 7 asbert Cu Chulaind tongu do dia toigt/ze4 \J\aid mani 5195 étar fer do gleó frimsa ardailfe fuil each n-áen fil isin dún. Mná ernochta ara chend ar Conchobtf?-. Tothéit iarom bantrocht nEmna ara chend im Mugaina mnai Conchob^zV vaeic Nessa 7 donnochtat a mbruinni friss. It é óic inso condricfat frit indiu or Mugain.b Foilgiseom a gnúis. La sodain atnethat 5200 láith gaile Kmna 7 foch^ndat i ndabaig n-úarusci. Maitti immiseom in dabach hisin. In dabach aile da.no in ro lád fichis dornaib de. In tress dabach i ndeochaid iar sudiu fosngertsz>/e combo cbuimú a tess 7 a fuacht. Dotháet ass iarom 7 dobez'r ind rigan iar sudiu .i. Mugain bratt ngorm n-imbi 7 delg n-argit 5205 n-and 7 léne chulpatach. 7 suidid fo glún Chonchob^zr iar<?m 7 ba si sin a lepaid do gr/s iar sudiu. Fer dorigni sin inna sechtmad bMadain ol Fiachna mac Fir Febe nipo machdad cia chonbosaide for écomlond 7 cia no tragadc for comlond in tan ata lána a bX\adna dec indiu. 5210

Slicht sain sod co aidid nÓrláim |

Tiagam ass trá hifechtsa or Ail///. Roeca6 \a.rom Mag 63b Mucceda. B^wnaid Cti Chulamd omnae ara ciund i sudiu 7 scribais ogum ina taib. Iss ed ro boi and arná dechsad nech sechai co ribuils^ érr óencharpa//. Focherdat a pupli i sudiu 5215 7 dotiagat7 dia leimim inna carptib. Dofuit .xxx. ech oc sudiu

a t im Feraig secundum alios [M] b t or Férach5 [M] c .i. cia no érged

[H] d .i. sis [M]

1 stain over t, faint traces only of mark of aspiration ; dognit Facs. ; dognid Y ; dognith Eg. MS. has tecmalta with punctum delens over t. 3 fHs Facs.

4 sic, for toingte. 5 Féraig Facs. 6 sic, read roecat. 7 at written below line, ^probably by H. 8 a faint and partly illeg. owing to stain ; otn. Facs. M 2

164 TÁIN CÚAILNGE [63b6"42

7 brisit^r .xxx. cavpat and. Belach nAne iarom iss ed ainm na maigni sin co brath

Aided Fraich

5220 Biit and co ára bárach congairther Fraech dóib tonfóir a Fraích ol Medó. Díscart din in n-ecin fil fornd. eirg dund ar cind Con Culaind dús in comrasta fris. Toc//;//lai ass mattain muich n<??zbor co mboí oc Áth Fúait co n-acca in n-óclaig oca fothrucud isind abaind. Anaid sund or Fráech fria muintir.

5225 conid rolursa frisin fer n-uccut maith i n-usa'u or se. Tíscaid a étach de. Téit isin n-usci a doch?tm. tair ar mo chendsa or atbéla de 7 is tróg lim do marbad. Ragat óm ol Fraech co comairsem isind usciu 7 bad chert do cluchi frim. CVw/mitti són amrz/ bas maith latt or Cu Chulatnd. Lám cechtar náthar

5230immáraile or Fráech. Atnagait co céin móir oc imtrascrad forsind usci 7 bátir Fráech. Tanócaib súas afrithisi in dulso or in didma th'anacol. Noco didém or Fráech. Atnaig foí atherruch conid appad Fráech. Tocurethar for tír. berait a muint^r a cholaind co mboí isin dúnud. Ath Fraich iss ed

•r>235ainm ind atha sin co brath. Coínti a ndúnad n-ule Fraech co n-accatár banchun i n-inaraib úanib for colaind Fraích m«c Idaid. Focessat úadib issa síd. Sid Fraich ainm in tsida sin iarom. Lingid Fergus darsin n-omnai ina charp?//. Tíagait co mbátar oc Áth[Táiten2] Toscara sessiur dib and .i.

5240 [sé Dúngail Irruiss3]

Tíagait ass iarom hi Fornocht. Culen la Medb Baiscne a ainm. Lécid irchor fair co mb^t a chend de. Druim ainm inna maigni sin iarom o sin immach. [5Mor in cuitbiud dúib ol Medb can tophund na erri angceóil ucut fil co lor nguin. Doberatsom

5245 iarom topund fair iar siwi1 coro brisiset fertsi a carpat oca5]

'Aided Orlaim

Dothiagat ass da.no tar 6Iraird Culend ara bárach6 7Dosleci

ChuUuneF riam dofuric araid nOrlaim m^z'c Aik/lo 7 Med&a

i Tamlachtai Orláim fri Dísiurt Lóchait antúaid bican oc béim

5250 feda and. Mád iar n-araili slicht irh is fertas carpal ConCulatnd

» between columns. ' in ras. H ; Meislir Y. 3 in ras. H ; Meislir 7 rt F.

sic. 5"5 in ras. H. 6'6 in ras. ; tar Airdd Y. ''-'' projecting into margin.

63b42-64a35] TÁIN CÚAILNGE 165

ro maid 7 is do béim fertas dochóid in tan cotranic fri araid nÓrláim. Is é in t-ara ros ben na fertsi mad iarsin tslicht sa. Is nephnár a ndogniat Ulaid masat é file sund | tall ol céin 64a file in slóg fora tairr. Teitseom cosin n-araid dia chose indar leis ba di \J\taib co n-accai in fer oc béim feda .i. fertas 5255 carpait. Cid dogni sund ol Cu. Fertse carpait do béim ol in t-ara. ro brisisem ar carpal oc tofund na ailite ucut Con Culaind. Congná frim ol in t-ara. Déca namma \n teclaim na fertas dogéna fa na n-imscotad. Bid a n-imscotad ém ol Cú. Imscothis iarom na fertse culind tria ladra. a glac hi fiadnaissi 5260 a cheli conda cermnastar eter ruse 7 udbu. Nip si th'opar comadas dobiur fort ol in t-ara bad n-imomon side. Can duit ol Chulaind ara Orláim meic Ailella 7 Med3a or se. 7 tussu ol in t-ara. Culaind mo ainmse ^1 se.1 Romairgge són :ém ol in t-ara. Ni agith^r1 ni ol Cu Chulaind. Cáit atá do thigerna 52G5 or se. Atá isind fertai ucut ol in t-ara. Coisle di as immalle frim ol Cu Chulaind ax ni gonaimsea aradu etz'r. TeitCu Chulaind dochom nÓrláim gontai 7 bennald a chend de 7 ros ecroth a chend- frisin sliiag. Dobi?z> in cend for muin ind arad iarsin 7 atbert heir latt sin or Cu 7 tési don dúnud amlaid. Manip 5270 samlaid téis roticcba cloch úaimse asin tailm. A ndochóid i n-occus don dúnud tisca a cend dia muin 7 adfét a imtechta do Meidfr 7 AilzY/. Ni frithid bid eissine éma ol si. 7 asrubairt mini thucaind for mo muin doch<?;/z in dúnaid brisfed mo chend formsa co cloich. 5275

3Aided tri mac nGárách

Ansait iar sin tri m^z'c Gárach fora n-áth it é a n-anmand side .i. Lon 7 Ualu 7 Diliu. Mes Lir 7 Mes Láech 7 Mes Lethan an4 tri araid. Ba foróil leu a ndorigni Cu Chulaind .i. da m^cdalta ind rig do goin 7 a mac 7 crothad in chind frisin slóg. 5280 Co rubaitis Coin Culaind tara ési 7 co ndergabtais a n-oenur a n-imneth sin din tslóg. Bentatar tri fidot dia n-ardaib5 co róiltis glied fris a ssessiur. Nos gegoinseom uli iar núair4 ro brisiset fir fer fair. Ro boi ara Órláim in tan sin Iter Ailill

a .i. ni inund 7 en do gabáil [HJ

1-1 apparently in ras. {and retraced), but by M. 2 mark of aspiration of

unusual form. :i in marg. i sic, and Y, read a. 5 sic, read n-aradaib, Y.

6 iar|núaí> MS., a wrong expansion ofrkx uair; read inrom úair, Y.

166 TÁIN CÚAILNGE [64a35-64b2*

5285 7 Metdd. Tanettata cloich fair co mmebaid a chend co tánic a inchind fora chlúasa .i. Fer Tedil1 a ainm. fir trá amlaid sin na marbad aradu. marbad ém cen chinaid cip innus.

2Aided in togmaill 7 in pheta eóin

5290 Bágais Cu QhuXaind hi Methiu port iar sin i n-acciged Ailz'// i Medb fochichred cloich asa thábaill forru. Dognísom ón da.no .i. doléci cloich assa thailm co n-ort in togmall boí for gúalaind Medba frisin n-áth andess is de atá Méithe Tog. 7 ort in n-én boí for gualaind AWella fri ath antúaid. Is de atá

64b Méthe nEóin. i da.no is for j gúalaind Medba batár immalle

5296 eter togán 7 én 7 is a cind bí?«tatár na urchora díb.

Báite da.no Reuin ina loch is de atá Loch Reóin. cían úaib atá far céle or Ailz'// frisna Mane ataregatside súas 7 immusdecat in tan siasatár[som da//í>3] atheroch benaid fer

5300 dib co mmebaid a chend fair. mád lodsaid níbu ádas far mbraisse or Maenén drúth. dob^raindse a cend de. Tolled cloich co mmebaid a cend fair. Is amlaid trá ro marbthá in luct sin Orláz/z//z chetumus4 ina dind. Tri m^zc Gárach fora n-áth. Fer Tedil ina dédlib. Máenán ina dind. Tongu do dia

5305 toingthe mo túath ol Ailz'// fer dogena a écnach sund dagénsa leth de. Táet ass eter laa 7 aidchi chena dund or Ail/// co risam Cual[«]gi5. Mairfid in fer sa da trian for slúaig fón n-innas sa.

Is and sin dosnancatár cruitti Cainbili o Ess Rúaid dia n-airfitiud indar leó ba6 du thoscelad forru o U\taib. Doberat

5310 toffund forru co llotár rempo i ndelbaib oss ian?;/z isna coirthib oc Líac Mór antúaid. ar roptar druid co móréolás

7Aided Lethain

Dagéinib da.no Lethan fora áth for Nith la Conailliu. Anais

cadessin ara chind Con Culamd. sáeth laiss a ndogéni

5315 Cu Chulaind. Esgid da.no Cu Chulaind a chend di sudiu

conid fácab laiss is de atá Ath Lethan for Nith. 7 memdaitir

* .i. teilgid [M] *> .i. tic [H]

1 tAedil Foes., but MS. has a dot, not the usual mark of aspiration. 2 in marg. 3 in ras. H. 4 over t, the beginning of an aspiration mark. 5 n-stroke om.

6 leóba ivith the usual maris of separation, oc, underneath ; leosom ba Y. " between columns.

64b25 65a1

TÁIN CÚAILNGE 167

a carpait leu oc comrac forsind áth inna farrad is de atá Ath Carp#/. Docer Mulcha ara Lethain isin guala fil etarro is de atá Gulo Mulchai. Céin bátár di in tslóig oc tochim Maige Breg forrumai Allechtu colléic. Noch is í in Mórrigan 5320 són i ndeilb eúin co mboi forsin chorthi hi Temair Cualngi 7 asbert frisin tárb.

r.1 In fitir in dub dusáim can eirca n-echdaigb dál désnad fiacht fíach nad eól ceurtid namaib ar túaith Brega bíth i ndainib tathum rún rofiastar dub día n-ísa mai mui« tonna fér forglass 5325 for laich lilestai áed ág asa mag meldait slóig scoith nía boidb bó- geimnech feochair fiach fir máirm rád n-ingir cluiph Cualgni coigdec díace bás mórm^cni iar féic muintire do écaib.

Luid in tarb \a.rom 7 .1. samasca imbi co mboi hi Sléib Chulind 7 luid a búachaill ina diaid Forgem*?/? a ainm. Fochéird- de 5330 na tri .1. mac nobitis oc cluchiu fair dogrh 7 márbais da trian a m^craide 7 awcechlaid búrach hi Tír Marccéni hi Cualngi re techt. I

Ni rubai Cu QhuXaind nech eter na Sailiu Imdorthi hi 65ad crich Conailli co rancatár Cuailngi. Bai Cu QhuXaind ian?m hi 5335 Cuinciu" .i. arbágais iarom in acciged Mezd£ notróistfed lais in cloich fria c/iend. Nírbo réid dosom on ar is amlaid imtheged Med£ 7 leth in tslóig impe 7 amdabach scíath uasa cind.

3Aided Lócha inso

Luid di inailt do Medb Lóchu4 a ainm do thabairt uisce5340 7 bantrocht mór impe. Indar la Coin CuXaind si Medb Sráithius di cloich a Cuinciu5 conda ort ina réid is de atá Réid Locha hi Cualngiu.

A Findabair Chúalngi fosdáilset in tslóig 7 adachtatár in crich hi tenid. Doinolat a mbaí di mnáib 7 maccaib 7 ingenaib5345 7 búaib hi Cualngiu hi teclom co mbátár hi Findabair uli. Ni ma lodsaid ol Med£ ni acciu in tarb lib. Ni fil isin choiciudf etz> or each. Congairth<?r Lóthar dóib búachaill do Medb. Cáte in tarb or si in dóig latt. Isam ómun ara aisnéis

a .i. cen bréic [H] b .i. éca [M] c .i. each die cc .i. laa [H] d \tnarg. sup.~\ O Emani [M] " « .i. sliab [H] ' .i. isin chreich [H]

1 between columns. i subscr. 3 in rnarg. 4 marks of aspiration over

both o and c. 5 C//iii«ciu Facs.

168 TÁIN CÚAILNGE [65a18-65b16

5350 ol in búachaill. Ind adaig or se dochótár Ulaid ina nóendin dolluid 7 tri fichit samaisce imbi conid fil i nDubcairiu Glinne Gatt. Ergid or Medb 7 berid gatt eter each ndís úaib. Dogníat ón iar^m is de attá Glend nGat [forsin glind sein1] Doberat2 ian?m in tarb co mbaí in Findahw áit i n-accaia in búachail .i.

5355 Lothor tofóbair cucai co mbcrt a inathar ass fora bennaib 7 tofóbair conatri cóectaib samaisce a ndúnud co n-appad .1. laech laiss. Conid aided Lóthair ar Tána [sin. Luid uadib in tarb iar sin asin dunud 7 fetatar cid dochóid úadib 7 méla léo.s] Ro íarfacht Medb in buachaill dóig leiss cáit i mbaí in tarb.

5360 Dóig lem bád i ndíamraib Slébe Culind no beth. Tintaíset iarom amlaid sin íar n-indred ChuaXngi 7 fuaratár in tarb n-and. Conéracht Glaiss Chruind fríu i n-enna crand co féotár fuirri.b 7 asbert Medb fri drécht día muintir ara tístais taris.

4Aided Úaland

5365 Luid láech amra ara bárach Úalu a ainm gabais liic móir friais5 do thecht darsin n-usce dochorastár in glaiss for cúlu oss é cona liic fora thairr. Atá a lecht 7 a lia forsin tsligi ocon glais .i. Lia Ualand á ainm.

Lotar iarcm timchell Glaisse Cruind co rrici in topor 7

65b docóes|tis eter a topor 7 slíab. acht nád étad o Meidb ba ferr

5371 la sudi techt tar slíab ara marad a slicht and co bráth ar sár for Ultu Ansait tri laa 7 tri aidchi and sin co cechlatár a n-úir remib Bmias Báu Cualngi.

Is and sin geogain ChuXaind Crond 7 Cóemdele 7 ro fer

5375 fuire n-imnaise Atbath .c. n-ánrod friss x'iná ríg imRoán im Roae im da senchaid na Tána. Cetbri ríg ar secht fichtib ríg atbath laiss forsin nglais chétnai. Dollotar ianw/ for Bmias Cualngi co folodaib 7 indilib Cúalngi co feótár hi nGlind Dáil Imda hi Cúalngi. Botha a ainm in puirt sin úair dogénsat

5380 botha forro and. Doíagat árna bárach do Cholptu. fanópaít" tri anfót conerachtside friu da.no co mbert .c. cairptech úadib dochom maro iss<?i/ ainm in tire m robáte Clúain Carpa/. Lotár timchell Colbfo ian?m docbum a thopair do Belut Alióin co feótár oc

a .i. in tarb [M] b j. fora bru [H]

1 in ras. H ; iarsin slicht sin Y. 2 obi; at in ras. ; atchoncadar Y. 3in ras. H. 4 in tnarg. $ = fria ais. c sic.

65b1,;-66a10] TAIN BO CUAILNGE 169

Liasaib Liac iss ed ainm in puirt sin úair dori?zgset liassu fora* loegu and eter Chualngiu1 7 Conailliu. Dollotár ian?m dar 5385 Glend nGatlaig conérracht da.no Glaiss Gatlaig friu. Sechaire a ainm ríam. Glas GalXaig o sein úair ba i ngataib dobertatar a llóegu co feótár i nDruim Féne la Conailliu. It é sin trá a n-imthechta o Chualngi co Machairi iarsin tslicht sa. Dogniat im augtair 7 libair aile corugud aile fora n-imthechtaib a 5390 Findabazr co Conaille .i.

[-Orgain Chualngi inso sis]

Atbert Medb iar torachtain cáich cona gabáil co mbatár uli hi Findabair Chualngi. Randtar in dunad sund or Medb ni rucfaid^r ind imirgi se for óenchoí. Tíat Ail/71 la leith na 5395 immirgi for Midhiachrae. Ragmaine 7 Fergus for Be mas nUlad. ségda or Fergus in leth donroacht dind imirgi. rucfaiter na bai tarsin sliab cen raind dognith on conid de atá Bímas nUlad.

Is and sin asbert A il//l fria araid3 Cuillius. Finna dam 5400 indiu Meid/; 7 Fergus ni fetur cid rodanuc don choibdin se 7 bid lim donís^ comartha n-úait.7 Dotháet <Zu'ú\ius in tan bátar hi Cluichrib. Ansait ind lánamain fo deóid 7 lotar ind óic remib dotháet chúcu CuiWíus 7 forchúalatár4 in5 fer fcrcsi. Ecmaic boí a chlaideb6 hi farrad Fergusa. Tánísca Cuillius asa 5405 thruaill 7 fófácaib in trúaill fás. Dotháet CuiWzus co AilzVl. Ameind or Ail/// amne da//6> or CuiWius undar dait sund comartha. Is maith sin trá or Ail///. Tibid cechtar de fria chéle amfl/ dondruiminso or Cuillz'z/5- is amlaid fosfairnecsa hi comlepaid. Is dethbzr disi or Ail/// is ar chobair ocon Táin 5410 dorigni | maith bláth in claidz^ lat or Ail///, atnaig fót suide 66a isin carpzzz* 7 anart léined imbi. Atraig Fergus dia chlaidzzz^ ian?m aill amai or se. Cid notaí ol Medb. Olc gním dorígnius fri Ailz'// or se. Indnaidid sund co tísa asind fid or Fergus 7 nip machdad lib cid cian co tisor. Ecmaic ni fitir Med$ tesbaid 5415 in claidz^. Téit ass 7 berid claidiub a arad laiss iua láim. Dogní claidiub craind isind fid Is de atá Fid Mórdrualle la \J\iu. Tiagam ass i ndíaid ar céle or Fergus. Cotrecat isin

1 n add. above line. - in marg. IS.. 3 ar in ras. * . . ár originally the

ar siglu?n, with cross stroke erased and r written after, then a couple of letters erased. 5 i and first stroke ofw in ras. e d corr. b. ' úaitA Facs.

170 TÁIN CÚAILNGE [66a10-*6

maig a slógaib ulib. Arrócbat a pupli. Congairth^r Fergus

5420 do Ail/// do imb/rt fidchille. In tan dolluid Fergus don phupull gabaid Ail/// gári fris. Asbert Fergus '.r. Fergus dixit

fer fris tibthtfr manip sceó mera mórgnimo merthar airbiur2 mo chlaidib mache mind mosdísem calga de galión gáir

5425 manip ed búaid mná mis rálastar di dáil dondlecht sceó gaib geni;/ almi ét ar mórslúag murechaib fester do sleib aui Nessa nith do slóg co mbrig cosrife medrathu3 fer. ».r. Ail//1 dixit Na fer baig or Ail/7/ dit díth claidib sceó airdib áth brond

5430 rig m^/zmonfait ces sóe fére frit gallnai gáir dait deim Medb ar iltúatha dothoing fiad ni fairis lim de debuid ar mnáib étscchaib ar cía denat torruídet scéo thadet di each airm ar céo mórglonnaib fechat. Suid sis trá or Ail/// co n-imberam fidchell is fo chen do thichtu.'1

5435 ».r. AiliVl dixit

Imbeir fidchill sceó buanbach ar bélaib rig seed rignai cluche arafuiretár fo mórslúagu dulecha nibecaumu* frit cia thochill b^rae ar is di iarnantaib cungnas ar rignaib ingenaib am mareóla bés ni gáubu cetchinta for mnaib meldrigi scco chara Findabair

5440 Fergus rodanae ar búaib burechaib co slogaib móraib timchella di thuataib techtmóirib5 co n-ilc/'/zth rig co mbruth dracon co n-anáil nathrach co mbeim léoman dethairith tossaig Fergus mac Rossa Róich. Gabsait imb/rt na fer fithchill^ 'mrow adrethsat na firu óir 7 argait tarsin clár crédumae.

5445 >.r. co clos Ail///

Ni cóir rig cóel caíni tria rind umae báis berair is aldu seed clár airbule islú ataurrid a Medb mórglonnach seed fer sanais fri Fergus ar imdigirt cliche ciambre. l.r. co cloth ni Medb

5450 Léic de bríathra athig déroig ruben sceó atúar atmib macrath mín in éri chuairm nita cailtech esbrethach fritoing di thúatha nitat neúit éiti ar buaib sceó foicherthar6 di gnússi glanfidir Fer^z^. Co cloth Yzxgus. \

ni agais ni added in marg. H

1 in marg. " u written <>z<er i. 3 th added above line. 4 a added above

line. 5 teclit móiiib, MS. 6 foicheitar Facs.

66b1"37] TAIN BO CUAILNGE 171

1.r. Fergus dixit 66b

All amai or Fergus na bn'athraib ilib imgonm ar bélaib 5455' iltúath sceó anassaib ailfitir sceó sétaib sebortir scéo5 gáib glanfitir sceó rígaib imgenait^r deraga rofír .i. dogéntar do ríar. Anait and ind aidchi sin cocúalatár Ailill isin matin ara bárach.

Kr. A'úill dixit

Tofil mórglond ar bélaib morslúaig fri Cruind uisci ui Nessa5460 níthu donteilgfet Fir 01 n-Écmacht ar fir fuilglassa de fulib méderath fri dáil dondlechtaig sceó mórfer taurcbat iltonna fri níach n-amaulach di Ultaib ticfa. Medb dixit.

l.r. Med£ dixit

Na fer immorrain a meic Máta mórúallaig scéo gres erreth 5465 a ardaib auralig drongtar fir fertar mná búaib remib cennaib slúag dem^zsatár claidib cech muint^r céochlessaib imbret sceó damaib ágat scéo mnaib berat arbertat mórslúaig di roí Chúalngi contolat in tslúaig.

l.r. co cloth Fergus 5470

Gremmaigtlw mórchend for bruinniu drochol tíagait ria ríagaib in braiss mórm^/zmnaig di thúathaib toinget di rígnaib báiget fri namte agat.

Co cloth Medb. déntar dentar a n-asbeir.

\r. Medb dixit 5475

Fót mám midedar de ilsluagaib cengat cen Ailz'// fót chommus tabairth^r. Toczz;/zlat ass do Glaiss Cruind^wz co cualatár Mane mac A'úei/a.

\r. Mane dixit

Díam dían léicthir ar fir find cless scéo máthair athair ar 5480' búaib bmnachaib arciuchlais co rrís mod de carp" arscin di búaib ardchles no silis roí.

'.r. Co cloth Fergus

Na téig a nWc mórglonnaig ni bad chomarli berat co ticfa dít chend dit muníul berthair la gilla n-amulach totáet imardda 54S5- fri roí búrethar fortoing glaiss boccit cuillte ar silestár i rrichtu airchecht mórglond usci {or bádfae di dameib3 mórslúag arit guinfa dimecfit^r Medb ilgnússi archel a rroíb rindechaib.

Rom lecidsa com loingis hi tossuch or Fergus ar náro brist^ fir fer for in gillae 7 na bai riund 7 in slúag inar ndeóid 7 na 5490- mná ina ndiaid side. Co cloth ni Med<£.

1 between columns. 2 scéo added above line here and retraced by a recent

hand. 3 dameib Facs.

172 TÁIN CÚAILNGE [66b37-67a23

'.r. Meád d/xíV Cluinte a Fergus dit inchaib anmain ar búaib aurscaig cot slúagaib maithib thelce Ultu di thnutaib tairbertha tarcoba 5495 a gári i mMag nAí forbm dáil slicht. l.r. Fergus dixit

Aill amai or Fergus a Medb co mbaisse nat guth cluniur fo thuáthaib nim thorais ar nim thá m^c moethlig fri gailte ar Emuin. Mórbulli for túathaib biu rom léic dit leccaib •5500 nam iarraira cosin nalaide2 cúlaid di maithb lessa ar fechtaib. | 67a Tothét Cu ChuXaind co mboi oc Ath Chruind ara chind. a popa Loig ol se firia araid dofil na slua'gu dun. 3.r. Lóeg dixit

Artungsa déu ol in t-ara firfassa ardchless ar bélaib eirred 5505 hi cocill chumucc for echaib sengaib co cungaib argit co ndrochaib órdaib for búada bertair cichis ar chennaib rig a conicim toberat búaid aráu scindairecht Cu ChuXaind dixit. 3.r. Cu CuXaind dixit

Emde a Laig or Cu ChuXaind co «gaba eissi fri mórbúaid4 5510 Mache ni srengat tar drong fri umed mná muidme tiarmaig derúich mac seed aitti ailmi fri etnai eocrith seed hWill Medba melleth fri imtecht di éiss roslúagaib. Adeochosac or Cu Chulaind inna husci do chongnam frim. Ateoch nem 7 talmuin 7 Cruinn in tsainrethaig. 5515 Gaibid Crón cóidech fríu

nisleicfe Muirthim[//]iu5 co rroirc6 monar Féne isin tSléib túath Ochaíne.

La sodain cotnoccaib in t-usci súas co mboi i n-indaib 5520 crand.

Téit Mane mac h\\ella 7 Med&z ria each araslig Cu ChuXaind

forsind áth 7 bátir .xxx. marcach dia muintir isind usci. Toscara

Cu ChuXaind da ndéc ndaglaech dib aith^roch immon n-usciu.

Focherdat a puiple icond áth sin. Totháet Lugaid mac Nóis 7uí

5525 Lomairc Allchomaig7d do acallaim Con CuXaind .xxx. marcach.

» .i. nan tiagar [M] b .i. dirorbi« [M] c .i. atgiw [H] d .i. techt

taidecht [H]

1 between columns. 2 dala nde Y. 3 in ?narg. * bu corr.from na [M]

; w-stroke om. 6 sic, read co rroisc. 7-7 in ras. and spread out, but apparently by M ; L. om. Y.

67a2*-67b16] TAIN BO CUAILNGE 173

Fo chen dait a LuigzV/ ol Cu Chulaind ciia foígela énflaith Mag Mmthemm rot bia cauda co lleith alailiu. Dia1 to;//nab dano iasc indbzVu rot bia éu .i. bratán co leith arailiu. Rot biat na tri gaiss .i. gass biroir gass fochluchta gass trechlaim. Rot bia fer i n-áth tart chend. Is torisse or ^Lugaid feba túathe don m<?c 5530 dodúthracar. It caini for slúaig or Cu Chulaind. Nibu dirsan dait do úati ara cind or "Lugaid. Imgéna fir limsa 7 daglaechdacht or Cu Chulaind. A popa Lugaid inim áigetarsa in tslúaig. Tongu do dia or Lugaid ni laimethar óenfer días úadib tabairt a fúail i n-imechtz/r in dúnaid mani bet2 fichtib i tríchtaib. 5535 Bid sain dóibsom ón or Cu diand ragbasa díburgud asin tailm. Bid adas dait a Lugaid in chocélisi fil dait la hUltu dianom tisse brig each fir. Apuirseo trá cid as all dait ol Cú. Conom raib cairte lat frim bud in. Rot bia acht ro comarthae f?*rri. 7 apair frim popa Fergus bid comardae fora mbudin. Apair 5540 frisna legi bith comardae fora mbudin 7 toinget anmchomet frim 7 domiced biad each n-óenaidche úadib.

Téit Lugaid3 úad. Ecmaic buí Fergus hi pupaill P Ail/// Cotgair Lugaid imach 7 rati fris insain. Co cloth ni Ailill. 67b

5.r. Ailz'// dix.it 5545

Cáir iss i sanassaib ferthair hi meltmuigib nimrath morslúagaib díar tuathaib ticset fo bith fir Róich aisnethar díndethar fiadon falnathair ar Meidrh6 meldulig tonfáir mórchobíz/r. Tíagam úathad slúaig co pupaill móirscoith 7 scor anacol di leccaib artuirb imfóit ardálaib díamraib tascnae tanicc. Tongu do dia 5550 nim thá ar Lugaid cen athchomarc don gillu. Tomair a Lugaid7 eírg cuici dús in rága Ail/// .xxx.a. cét cucttmsa. im budin heir dam co tinni 7 taulchuma fína. Téit chuci ian?m 7 rati fris. limsa ón or Cu Chulaind cia théis.

Cotrecat a ndi budin iar<?m. Bit and cot ádaig. Brisid 5555 Cu Chulaind .xxx. láech dib cosin tailm. i co mbetis .xx. aidchi and sin araa/ itberat araili libair. Bit olca far n-imtechta ol Fergus toficfat Ulaid assa noindin 7 cotomélat ar múr 7 grian is ole in chúl catha inon fil.

* .i. cadán [? H] b .i. dia [H]

1 a subset-. 2 mark of asp. erased over t. 3 ág Facs. ; small oval inset here,

unevenly re-inserted. Facsimilist misread L as first stroke of an open a (= u), the second stroke being concealed in a fold ; now visible. 4 = la. 3 between columns. 6 sic, for Meidb. " Luguid Facs.

174 TÁIN CÚAILNGE [67b17-68au

5560 Taít ass do Chúil Airthir ecmaic dochúaid Cu Chulaind in n-aidchi sin do acallaim XJlad. Scéla lat or Concob^r. l.r. Cu Culaind dixit

Mná brataitir ol Cu Chnlaiiid éti agatair fir gonait/r. ciche

brata cíche áig ciche goin. Bertius buchae fuile fuirtbe gainne .i.

5565 cend fuirtbi áir berthius A'úilí mac Matae 7 Fergus mac Róich

rodána roda clecht claideb conda í^scar eochridi Conchobair

cáich 7 codescarfa.

mór torbai dait or Conchobtfr indíu tonánic ar tinorcain in chétnae. Téit ass iar sudiu úadib co n-accai na sluagu o2 5570 scuchuda ass

l.r. Ail/// dixit

Aill amai or Ail///. Atchiu carpa/ condathrmd táur//at slúagu is bodbdae ardibi firu i n-áthu argéba curetha bith a tríchait imb^ra iar tudecht slúag búanaib .i. di Laignib. sreithfid fuil 5575 a mméderad dofóetsat oc imorráin ar búaib Ulad issin n-áth.

Gonaid Chulaind .xxx, láech díb for Ath Duírn. Ni roachtatár ian?m conid adaig rancatár Cúil nAirthir. Gonaid tricha dib sudiu 7 focherdat a pupli and. Buí ara h\\ella .i. Cuillius oc nigi na fondad issind áth mattain 5580 B^/tiseom co cloich conid ro marb. Is de attá Áth Cuillne hi Cúil Airthir. Rosagat trá co feótár i nDrúim Féine la Conaill/z* amal atrubrawar remoind.

Dosnet//at Cu Cwlaind suidiu orggaid .c. fer cacha aidche

diib na .iii. aidchi mbatár and gabais tabaill dóib a hOchainiu

5585 inna farrad. Bid dimbúan ar slóg la Coin Culaind in cruth sa

ol Ail///. Berar imarchor comai úan .i. ra mbía comméite

68a Maige Murtemne'di Maig Aíi 7 carpat bas dech | bess i nAii 7

timthacht fer déac. Airg mad ferr laiss in mag sa in ro halt

7 tri .nii. cumail 7 adgignethar each ni atbath airi dia thribi

5590 7 indili 7 imgéntar laiss immi. 7 táet im gelsini sea is ferr do

oldás celsine óctigernd. Cia ragas fris sin. -Mac Roth sund ucut.

Luid for sin do Delga Mac Roth techtaire Aile/ia 7 Medba

is é timchellas Herind i n-óenló. Is and bad dóig la Fergus

bith Con Culaind i n Delga. Atchiu fer chucund or Láeg fri

5595 Coin Culaind berrad bude fair. Fethal linda imbi. Lorg

anfaid inna láim. Calg dét fóa choim Léne culpatach co

a .i. oc techt3 [H]

bet'iveen columns.

'68a11-68b1] TÁIN CÚAILNGE 175

ndergintliud imbi. Cia do láechaib Lnd rig sin or Cu Chulaind. Imcomairc Mac Roth do Láeg cia díambo chéli. Céle dond fir uccut tis or Láeg. Boí Cu Chulaind sudiu isin tsnechtu1 co rrici a di leiss cen methiT imbi oc escaid a léine. Atheir dz.no sgoo Mac Roth fri Coin Culaind cia diarbo chocéle. Céle Concobtf z> meic Nessa or Cu Chulaind. Indad fil slondud bas derbu. Is lór sin or Cu Chulaind. Anáu cia airm sund hi Cu Chulaind ol Mac Roth. Cid ros berthá fris or Cú. Adfét in n-imarchor n-ule ama/ asrubartmár. Cia no beth i n-occus ni dingned 5605 insein. rriri bráthair a máthar ar rig n-aile.

Doét^6 chucai afridisi 7 asbreth friss2 a mbad soirem na mban 7 a mbad seise dind folud arna imbreth in tabaill forroib i n-aidchi cia nos gonad fri dé. Ni dingén or dia ructhar ar mna dóera úan biait ar mná sáera for bróntib. 7 beimni cen 5610 blicht ructhar ar mbai blichta úain. Doéth7 cucai afridissi 7 asberar friss ra mbiat na mná dóera 7 na bai blichta. Ni dingén or Cu Chulaind dobérat U laid a mná dóera chucu i llige3 7 bertair dóermtfz'cni dóib iarom 7 imbérat a mblichtach do feólaib hi [w]gaimred8. In fil na aill di ol in techtaire. Fil ol 5615 Cu Chulaind 7 ni epe'r fritsu. Dothiasar fair ma atchosse nech dúib. Rafetarsa or Fergus damsa ararocles in fer a foilsigud 7 im ni less doibsi. 7 iss ed inso in choma or Fergus4 .i. áth forsi ngénathar a gléo 7 a chomrac fri óenfer arna ructhar ind éit de sin laa co n-aidchi dús in táir cobair \5lad foo. 7 machdad 5620 limsa ol Fergus a fot co tecatside assa cessaib. Is assu ém duinni or Ailill in fer cech laí andás a cét each n-aidchi.

5Aided Etarcomail 7 imarchor n-athisc fer nErend i mbéolo9 F&rgusa do Coin Chulaind.

Luid Fergus iar^m forsin n-imarchor n-isin. Lila di sudiu 5625 ■da.7io Etarcomol mac Eda10 7 Létrinne m^cdalta Ailclla 7 M&dba. Ni haccobor lem do t/zecht6 or Fergus 7 ni ar do miscais. Scíth lim namá comrac dúib 7 Chulaind. Do sotlacht 7 do saisle11. luinneb | 7 ansirce drús 7 tarpige 7 dechrad do chéli .i. 68b

a .i. lenaid [M] b [in lower ?narg.~\ amera [H ?]

1 s add. above line. 2 supply doleicfithe, Eg. Y. 3 liege MS., i corr. above line. 4 the e in Fergus is by H, who evidently erased something between

lines 34-35, probably a gloss, and re-inked the letters partly obliterated. 5 in marg. 6 faint traces of asp. mark ; om. Facs. 7 h in ras. foil, by erasure. 8 n-stroke o?n. 9 mbéola Facs. 10 Edá Facs., mark over a accidcfital u saisle Facs.

176 TÁIN CÚAILNGE [68b1-43

5630 Con CuXaind. Ni bia maith do íor comruc. Cáni setz'r latsu mo snádud. airi or Etarcomol. Seitz'r dano ol Fergus acht. nammá ni tharda a rad fri díardain. Tecait de i ndib carptib do Delga. Baí ChuXaind ind úair sin oc imbz'rt búanfaig fri Láeg a di chulaidseom friu 7 enech Laíg. Atchíu charpat chucund or

5635 Láeg fer mór dond isin carp?// toisech folt dond craaebach1 fair. Brat corcra imbi. óir and. leni chulpatach co ndexgintltud imbi. Cromsciath co fáebur chonduala fair di findruini. Manais bréfech o mimusc co hadairc ina2 láim. Claideb sithidir loi churaig fora díb sliastaib. Is fás ind laí mór sin doberar lam

5640 popa Fergus ol Cu QlmXaiud ar ni fil claideb ina intiuch iiige claid^ craind. Atchoas dam da.110 ol Cu ChuXaind ro gab Ail/// a mbáegul inna cotlud héseom 7 Medb. 7 dorétlaistir a claidiub ar Fergus 7 dorat dia araid dia toscaid 7 doratad c\a\deb craind ina intech.

5645 Tic Fergus sodain. Fochen sin a phopa Fergus ol Cú. Dia ti iasc i n-iribera rot bía co lleith araile. Dia ti iall a mmag rot bía caúth co lleith alaili. Dor[/z]d3 birair i femair. Dornd fochlochta. deog de ganim. Techt i n-áth ar cend fir thecra t'imaire co comthala rat bia. Is tarise lim ol Fergus

5650 ni do biad dorochtamar rofetamar do threbad sund. Arfoim Cu Chulaind iarom in n-imarchor o Fergus. Téit Fergus ass iarcm.

Anaid Etarcomol oc déscin Con CuXaind. Cid dofecai ol Cu. tussu ol Etarcomol. Mós tairchella* ém súil tar sodain

5655 ol CúCulamd. Is ed ón atchiu ol Etarcomol. Ni fetar ni ardott áigthe do neoch. Ni acim di grain na héruath forlond lino latt maccáem tuchtach amne co ngaisciud do id 7 co clessaib ségdaib atotchomnaic. Cía nom cháne ol Cu ChuXaind nit génsa fo bith Fergus*?.2 Manipad do snádud im roptis do

5660 renga rigthi 7 do chetramain scaílte ricfaitís úaim dochom in

dúnaid i ndegaid do charpait. Náchim thomaid im sodain ol

Etarcomol in cor amra ro nenaisc .i. comrac fri óenfer is messe

ciatacomraicfe frit di feraib Fiexeud i mbárach. Teit ass iaxom.

Tintaí afrithisi ó Méthiu 7 Cethíu. A n-asbert fria araid.

5665 Ro bágus ol se fiad Fergus comrac fri Coin CuXaind i mbárach. Ni hassu dun di a idnaide. Toi forsna heochu asin telaig dofrithisi. Atchí Láeg ani sin 7 asbez'r fri Coin CuXaind. Dofil-

1 sic. 2indaFacs. 3 n-stroke om. 3 asp. o?n. Facs. 5 Fergus, MS.

68b«-69a36] TAIN BO CUAILNGE 177

in carpa:/ afrithisi. 7 dorala clár clé frinn. fíach opaid ol Cú. accobor lem ol Cii a condaigi form. | is écen daitsiu ón or 69a Etarcomol. Benaid Chulaind in fót baí fo chossaib co 5670 torchair ina lige 7 a fót fora tairr. Aírg úaim or Cu CJmlaind is scith lem glanad mo lam inniut. Fotdáilfind i n-ilpartib o chianaib acht manibad Fergus. Ni scarfom in cruth sa ol Etarcomol co rrucsa do chensu1 i co farcabsa mo chend latsu. Is ed ón ém bias andsom ol Cu CJmlaind. F>enX.a\ Cu Chulaind 5675 cona cXaxdiub asa dib n-axalaib2 co torchair a étach de 7 ni iorbai ima cnes. Colla trá ol Cu Chulaind. Aic ol Etarcomol Danaidle iarcm co fogaid in c\a\dib co sebaind a folt de ams/ bid co n-altain no bertha ni forroim cid drisiuc for toind do. O ropu tromda iarom 7 ropo lenamnach in t-aidech bentai hi 5680 fossud a mullaid conid rorand co rrici a imlind. Co n-acci Fergus in carpat secha 7 in n-óenfer and. Tintai Fergus do debuid fri Coin Culah/d. Olc dait a siriti ol se mo diguin. Is garit mo lorg latt ol se. Naba lond frim a popa Fer^j ol Chnlaind. 5685

.r.3 Fri baga berax fri náimtiu ascada cen claid^ fa allud is tororáid ar \J\tu aigid seed slechtfa ailtu tairbirt fo mám Etarcomol úallaig dimrén esbláthaib in neoch nam accae arbail uallchas fochemdib fialum forsaid ligu fortchi forcar^Wcotlud longud sám lam balcbrain na fer aithb^r form a popa 5690 Fergus.

Talléci inna sléchtain co ndechaid carp*?/ Fergusa taris co fo thri. Iarfaig dia araid in fódrúar. Náthú ecin ara arasom. Asrubairt ol Cu Chulaind ni regad co rrucad mo chendsa no co farcbadsom dano a chend lemsa. Cia de bad assu latsu a popa 5695 Fergus or Cu Chulaind. Is assu ém lemsa a ndorónad ar Fergus. úair iss éseom ropo uallach. Atnaig Fergus \arom id n-ercho- mail tria a di pherid 7 berthi i ndead a carriait fadessin don dúnud. In tan no theiged tar carrce no scarad a leth olailiu.4 In tan ba réid conrictís affrissi. Danécai Medb ni boid ind 5700 \xx\berX. moithchulióin sin a Fergz/.y ol Medb. Ni tocrád dam dano in t-atechmatud ol Fergus glieid frisin coin móir nád n-árgarad.

Cladar a fert iarom sátir a lia. scribthair a ainm n-osraim

2 second and third a subscr. 3 in marg. 4 = o alailiu.

N

178 TAIN BO CUAILNGE [69a3r-69b30

5705 agair a gubae. Nis dibeirg QliuXaind dano dádaig assa thábailla

JAided Nath Crantail inso sis Cia fer fil lib ar cend Con Cu\aiud i mbárach or Lugaid. Daberat daitso i mbárach or Mane mac A'úella. Ni étom nech

5710 ara chend or Med^ robíth essemón laiss co comthastár2 fer do atchotad ón da.uo. Ced leth ragthar uaib or AWill do chuingid ind fir sin ar cend Con Cu\aiud. Ni fil i nHére or Medb adchotar mani. thuicth^ Roí vaac Dáre i Nad Crantail fénnid. Boí fer di muintir Con Rui isin phupaill. Ni iherga.

5715 Roi orse is leór leiss dodeochaid dia muintzV and. Tiagar co Nad Crantail | b

691, Téit Mane Andoí cuci adfiadat a scéla dó. Tair lind di giull di inchaib Connacht rágsa ol se inge doberthar Findabair dam. Totáet led iarom doberat a gaisced hi carr a

5720 hairthiur Chonnacht co mboí isin dúnud. Rot bia Findabair or Med£ ar dul ar cend ind fir uccut. dagén or se. Totháet Luigid co Coin Ctdaind in n-aidchi sin. Dotháet Nad Crantail ar do cendso i mbárach is dirsan duit fáelais. sin or Cu Chtdaind. Combed and sin no chanad Cu Chulaind.

5725 Ma dofoetsad Nath Crand/W

Teit Nad Crandtail arna bárach asin dúnud 7 berid .ix. mbera culind fúachtai follscaidi laiss. Is and boí Cu isudiu oc foroim én 7 a carpal inna farrad srid Nad Crantail biur for Coin QuXaind. Clissis Cu Chulaind for rind in bera hisin 7 ni nderbai

5730 di forimim inna n-én. A chumut na hocht mbera aili. In tan focheird a nómad mbir techid ind iall o Choin Chul^zW i sudiu. Luid Cu Chulaind iarom for slicht na hélle. Cingid iarom for rindriis3 na mbera anW én di each biur for araili i n-íarmóracht na n-én arnách elaitís. Glé la each irh ba for teched luid

5735 Cu Chulaind remiseom. For Cu C 7m la ind uccut ol se dochóid

a 7 dobertar a mna 7 a ingena do 7 leth a 7 doberthe biad do fri dei.~ add. between coltunns by H, pale ink. b along lower margin in a late (? ibth cent.) hand is the following quatrain :

Beith at altrainw d'ardrig A\ban.

ni hail linn a luad id díaíd.

tuc clu ar do dalta os na daltaib.

altra tu ac Baltair a Briain

in marg. 2 written in space between columns. 3 first i subscript.

69b20-70a16] TÁIN CÚAILNGE 179

reomsa for teched. I)eithbz> son ol Medb ma ranistaís dagóic gébad in siriti fri feta. Ba saeth la Fergus co nUltaib ani sin. Dotáet Fiacha mac Fir Feibe úadib do chose Con Culaznd. Apair fris ol Yergus fial buith arnaib ócaib céin dogeni •calma. Is féli irh ol Fergus a imfolach in tan teches ria 5740 n-aeniur ol nípo móo a gr^ss andás1 do Ultaib archena. Cia ro maidi sin ol Cu Chulaind. Nad Crantail ol Fiacha. Ced ed no maidedsom a cless dorigniusa fíada nipu anféliu or Cu Chulaind. Nicon maidfedsom em acht no beth árm ina láim. Rafetarsu ém ni gonaimse nech cen arm. Taet tra i mbárach ol 5745 Cu Chulaind co mbé eter Ochine 7 muir 7 cid moch donté fomricfasa and 7 téis riam.

Tairnic Cu Chulaind \arom a dáil 7 focheird fáthi n-imbi iar cathais na haidchi 7 ni airigestár in corthe már bai ina farrad •comméte friss fessin. Daratailc etir 7 a brat 7 saidid inna 5750 farrad Tic Nad Crandtail fo sodain hi fénai bretha arm la suide. Cáte Cu Chulaind ol se undse sund tall or Fergus. Nipu samlaid domarfás indé ol Nad Crantail. In Cu Chulaind. Ocus imassu2 dano or Cu Chulaind. Másu thú ém ar Nad Crandtail noco rucaimse cend úain bic don dúnud ni her do chend ngillai 5755 n-amulaig nicon messi etzV ol Cu Chulaind. Eirg a dochum timchell ind aird. Totháet Cu Chulaind co ILáeg commail uilchi •smerthain damsa latt. Ni hétar | forsin trénfer comrac frim cen 70a nielli. Dogni'the dó. Téit ara chend forsin taulaig. Coru lim on or se. Déne cóir ngascid frím trá ol Nad Crantail. Rot bia 5760 son co fesamar or Cu Chulaind. Fochichursa aurchor dait or Nad Crantail 7 ni n-imgaba. Ni n-imgeb acht i n-arddai or Cu Chulaind. Focheird Nad Chrantazl aurchor dó. Lingid Cu Chulaind i n-arddi riam. Is ole dait a imgabail ind aurchora •or Nath Crantail. Imgabaso mo aurchorsa i n-ardda dano or 5765 Cu Chulaind. Légid Cu Chulaind in ngae fair acht i n-ardda conid anúas tocorastár inna mullach co lluid trit co talmain. Amai ole is láech as dech fil i nHerind or Nath Crantail. Ataat .iiii. m^zc fichet damsa isin dúnud. Tiagasa co n-ecius dóib a fil lim di foilgib 7 doragsa co ndernaso mo dichennad air 5770 atbelsa dia talltar in gae as mo chind. Maith or Cu Chulaind

[in upper margin] probatio3 pennae Mail Muri iuso O 'Kmnnnel [M]

an in ras. 2 over m an accidental stroke, paler ink. 3 i subscr., om. Facs, N 2

180 TAIN BO CUAILNGE [70a16-70b5

dotéis dorissi. Téit Nath Crantail iarom don dúnud. Dotháet each ara chind. Cáte cend ind riastarthi lat or each. Anaid a láechu co n-écius mo scéla dowmo maccaib 7 co ndeochus

5775 dorissi co ndernar comrac fri Coin Ctilaind. Tiat ass di saigid Con Qwlaind 7 dolléci a zlaláeb for Coin Culaznd. Lingidside i n-arddae co mbi in1 corthe co mmebaid in claid<f/; i ndé. Síartha im Choin Culamd amal dorigni frisna maccu i nEmain 7 lingid Cu Chulaind fora sciathsom la sodain co mbi a cend de.

5780 Bentai aitheroch inna méde anuas co imlind. Dofuitet a cethri gábaiti for talmain. Is and sin iar<?/// asbert Cu Chulaind inso.

dorochair Nath Crantail bid formach dond imargail apraind cen chath iwsind úair 578,5 do Medb co triun in tsluaig.

Fagbáil in tairb iarsin tslichtsa so sis

Is and sin luid Medb co triun in tsloig le hi Cuib chuingid in tairb 7 luid Cu Chulaind ina ndiaid. for sligi Midluachra di dochoidsi do indriud \J\ad 7 Cruthne co dice Dun Sobarche.

5790 Co n-accai ni inti Cu Chulaind Bude n\az Báin o Sléib Chutind cosin tarb 7 u. samaisci deac imbi .lx. láech a lin de muintir A'úella. Brat hi forcebul im each fer. Dotháet Cu Chulaind chucu. Can tucsaid a folad ol Cu Chulaind. on stleib2 ucut ol in láech. Ceht cate a mbúachaill ol Cu Chulaind. Ata am«/

5795 fóndráncamár ol in láech. Focheird Cu Chulaind tri bidcu ina ndiaid oc saigid acallma forro co tice in n-áth. Is and sin asbert frisin toisech. Cia t'ainmsiu ol se. Nachit aiss nachit chara Bude mac Báin ol se. Are in gaise for Bude ol Cu Chulaind. sraithe dm chertgai co lluid i nderc a oxaille co mmebaid i nde

5800 ind óe altarach resin gai. Gontai sin fora áth. Is de atá Áth

70b mBude. Berair in tarb isin | dúnad3 la sodain. Imráidset ian?m nípád ansu Cu Chulaind acht tuctha a cletine airi.

4Aided Redg cáinte inso

Is iar<w; luid Redg cainte Axlella a comarli chucai do

5805 chuingid in cletine .i. gai Con Culaznd. Tuc damsa do gai or in

cánte. Ace óm or acht dabeV seótu dait. Nad gébsa ón ar

1 \m Facs. 2 sic. 3 n resembles r ; dúrad Facs. * bet-ween columns.

70b5iJ] TÁIN CÚAILNGE 181

in cainte. Gegnasom da.no in cáinte úair nad fáet úad a targid 7 asbert in can/*? na berad a enech mani berad in cletini. Focheird Cu Ckulaind iarcm in cletine do co lluid triana chend forstarsnu. Is tolama in sét se ém ol in cante. Is de ata Ath 5810 Tolam Sét. Atá da?/<? áth friss anair airm i n-arrasar a n-uma don cletiniu Humarrith ainm ind atha sin da.no. Is and sin tra geguin Cu Ckulaind inna hulesea asrubartmar hi Cuib .i. Nath Coirpthe occá chrannaib. Cruthen fora áth. Maccu Buachalla ocá carnd. Marc ina thelaig. Meiile ina dind. Bodb ina xhur. 5815 Bogaine ina grellaig.

Tintai Cu Ckulaind aAxheruck i mMag Murthemne ba diliu laiss imdegail a mennato fessin. iar tiachtain iarom geogain firu Crochineb .i. Focherda ,xx. fer focherd de dosnetarraid oc gabáil dúnaid dóib .x. ndeogbaire 7 .x. fénnide. Tintai Medb5S20 aitheruch atúaid ó ro an coicthiges oc inriud in chóicid 7 o ro rich cath fri Findmóir0 mnai Celtchair meic Uthidir. 7 dosbert .1. ban iar togail Duin Sobarchi furri hi crich Dail Riatai. Nach airm trá i Cuib in rosaidi Aledb echfleisc is Bile Medba a ainm. Cach áth 7 each dingnai ocár fíu is áth 7 dindgna Medba a ainm. 5825 Condreca,t uli iarom oc Focheird eter Ailill 7 Medb 7 in fiallach timtacht in tarb. Acht gabais a mbúachaill a tarb dib conid timachtatár taris i mbernai cumaing la crand for sciathu. Conid bertatar cossa na slabrai triasin talmain. Forgem^w ainm in búachalla. Atá and iarom conid ainm in cnuic Forge- 5830 men.

Ni baí imneth foraib trá isind aidchi sin acht adchota fer do dingbáil Con CuXaind for áth namá úadib.

['Guitttr cardi chlaidib úand for Coin Culavidor Ailill Tiat Lugaid fris ol cach. Téit iarom Lugaid dia acallaim. Cinnas atusainnosi ocon 5835 tslóg for Cu ChiAaind. Mór era in cuitbiud condiachtais forro for ~L\igazd .i. do mná 7 t'ingena 7 leth do duit. 7 is trummu leo a nguin 7 do bíathad indá cach ni Dothuit fer cach lai leis co cend sechtmaini and sin. Brist/r fir fer for Coin Culaind láitir fichi i n-óenfecht dia saigid. 7 nos geogainsium uli. Eirg cuci a Fergus for Ail/// conda 5840 raib claemchlód magni lais. Tiagait iarom co mbatár hi Crónig.

set talman [H] >> 1 Croiniche [M] «= fri add. at end of line [H].

1 Quitter to end of column in ras. by H, and the following leaf (71-72) inter- calated by H.

182 TÁIN CÚAILNGE [70b42-71b*

Iss ed dorochair1 leiss ar galaib oenfer isin magin sin .i. Roth Luan banteolaid .x. ndruith .x. ndeogbaire .x. Fergusa. seser Fedelmthe Fiacraig. Ro bitha trá sin uli lesium ar galaib oenfer. 71a O ro láiset iarom a pupli hi Cronig ro imráidset cid dogén tais fri 5846 Coin CuXaind. Rofetursa ol Medb a n-as maith and. Tíagair uaind día saigid condaraib carti claidib úad frisin slóg 7 ra mbía leth na mbó fil sunda. Berair iarom in fis sin chuci. Dogensa aní or Cu ChuXaind acht nar milter úaibsi a n-arach.

6850 =Comrac Con Crúaind fri Findabair inso

Immarchuirthér fris or Ail?'// Findabair do thabairt3 7 a dingbáil dona slogaib. Téit Mani Aithramail a dochwm Teitside co lLáeg hi tossiuch. Cia díandat céliusiu ol se. n-arlasair Láeg da«í>, Asbert Mani fris fo thri in cruth sin Céli do Choin ChuXaind for se 7

5855 nacham forraig nad n-ecma nad benur do chend dit. Is lond in ferso ol Mani la soiid úad Téit iarom do acallaim Con CuXaind is and ro boi Cu ChuXaind 4íar béim dei4 a lened 7 in snechta immi ina sudiu corici a cris 7 ro lega in snechta immi ferc«7«at fri méit brctha in miled. Asbert Mani dano on mud chetna frisside fo tri cia diambo

5860 cheli. Celi Conchobair 7 nacham forraig. Dianam forgea ira ni bas siriu bithus di chend dít ama/ tíscar di lun. Ni réid 6ol Mani5 acallaim na desi seo. Teit Mani úadib iarom 7 adfet do Ail/// 7 do Med/) a scéla.

Táet Lugaid chuci or Ail/7/ 7 ara n-airlathar in n-ingin. Teit

5865 Lugaid iar sudiu 7 adfet do Coin ChuXaind ani sin. A poba Lugaid ol Cu ChuXaind is brec sin. Is briathar rig assidrubairt for Lugaid ni bia bréc de. Dentar amlaid ol Cu ChuXaind. luid Lugaid uad la sodain 7 adfet do Ail/7/ 7 do Medb a n-atesc sin. Táet in drúth im richtsa or Ail/7/ 7 mind rig fora cind 7 fasisidar di chéin Coin CuXaind arnacha

5870 n-aithgné 7 teiti ind ingen leis 7 aranaiscea hi 7 tecat ass ellom fon cruth sin. 7 is dóig iff/merthai ceilg fón crwth sin conná fostba sib céin co ti la hUltu don chath.

Téit iarom in drúth cuci 7 ind ingen lais. 7 ba di chein arlastar Coin CuXaind. Teit dia saigtin. ecmaic atgeoinsium for erlabrai

5875 ind fir combo druth. srethis liic telma boi ina láim fair co« sescaind ina cend co tuc a incind ass. Tic dochum na ingini bi/zaid a di trilis

71ba di 7 sadid liic triana brat 7 tríana lénid 7 sádid corthe | tria medon in druith. Atat a ndi chorthi and .i. corthi Findabrach 7 corthi in druith. Facbais Cu ChuXaind fón crath si[«] iat. Tiagair o Ail/7/ 7 o

a [in upper margin'] s.men [H]

1 ar- comp. Facs. in marg. 3 asp. om. Facs. 4~4 in ras. 5"5 added

between columns and in margin. 6 w-stroke om.

71V-72a18] TÁIN CÚAILNGE 183

Medb do íarmóracht a mmuntiri ar ba fota leó ro mbátár co n-accassa 5880 iarom isin tunidi sin. Atchlos iarom fon dunchaire uli ani sin. Ni baí tra carti dóib la Coin Culaind iartain.

^omlond Munremair 7 Con Roi inso

A nibátár in tslóig and trath nana, co n-accatar docurethar in lia forru anair 7 a chéli aníar ara cend. CVwdrecat isind aer. no thuititis 5885 eter dunad Fergusa 7 dúnad \\-k\\ella 7 dunad Nerand. Ro both ocond reib sin 7 ocond ábairt on tráth coraile. 7 ro bátár in tslúaig inna seseom 7 a scéith fora cennaib día sáerad for barnib na cloch combo Ian a mmag2 dina lecaib. Is ata Mag Clochair. Ecmaic im iss e Rui mac Dairi dorigni insin dodeochaid do chobair a muntiri 7 5390 boi hi Cotail for cind Munremar3 meic Gerrcind doluidsidé o Emain Macha do chobair Con Culaind co mboí i nArd Róich. Rofitir Roi ni boi fer fulaing Munremair insin tslóg. It é di dorigensat ind abairt sin etorro a ndis. Guitter ón tslóg forro bith na tost. Dogniat corai iarom Munremur 7 Cu Rui 7 téit Cu Rui dia thig 7 Munremur do 5895 Emain Macha. 7 thánic Munremur co in chatha. thánic dano Rui co comrac Fir Diad. Apraid fri Coin Culaind ol Medb 7 Ail/// conda rabni claemchlod magni leis. Doberar dóib iarom 7 claemchlóit4 inad. Ro scáich noínnin Ulad fo sodain. Ar in tan dofiuchtraitis asa cess tictis drecht díbbeus forsin slóg conos gabad a 5900 tindorcain doridisi.

*Aided na m^craidi inso

Ro imraidset iarom mrtcrad Ulad i nEmain Macha oco. Tróg dún ar siat ar popa Cu Chulaind cen chobair dó. Ceisi em ol Fiachna Fulech mac Fir Febi derbráthair side do Fiachaig Fialdana mac Fir 5905 Febi rom biasa cethern lib co ndeochsaindsea do thabairt cobra de sin. | Tiagait tri coecait mac leis cona lorcaib áni 7 be sin trian 72a macraidi Ulad. Ataci5 in slóg cucu tarsa mag. Tofil slóg mór tarsa mag cucund or Ail///. Teit Fergus dia ndescin araill do macraid Ulad inso for se 7 do cobair Con Culaind tecait. Eirged buden ara cend or 5910 Ailz7/ cen fis do Choin Chulaind ar di6 comairset fris ni faelsaid iat. Tiagait tri cóecait laech ara cend. Immacomthuit dóib conná tadcith7 nech dib i mbethaid ass do gleri na mmac oc Liic Tuill. Is de sin atá Lia Fiachrach meic Fir Febi. ar is and sin rothuit.

Dénaid comarli for Ail?7/ gudid Coin Culainde imófor lecud asind 5915 inud sa ar ni ragaid ar ecin tairis uair rod leblaing a Ion laith. ar

1 in marg. - an mag Facs. 3 i\t-comp., read Munremair. i claemchlóid Facs. 5 second a subscr. 6 read dia. 7 i add. above line. 8 in ras.

!S4 TÁIN CÚAILNGE [72a18-72b37

bés dosom in tan no linged a Ion laith ind imreditis a traigthi iarma 7 a escata remi 7 muil a orcan fora lurgmb 7 indala súil ina chend 7 araili fria chend anechtair. Docois^ ferchend fora beolu. Nach

5920 findae bid fair ba háthithir dele sciach 7 banna fola for each finnu. Ni aithgnead cóemu na cairdiu. cumma no slaided riam 7 iarma. Is de sin doratsat Fir nól nEcmacht in riastartha do anmaim1 do Coin Cu]a i?id.

2Banchath Rochada inso

5925 Foidis Cu C/iu\aind a araid co Rochad mac Fátemain di Ultaib co tísad dia chobair. Ecmaic dano ro carastar Findabair Rochad ar isseside ócláech as aildem 10 boi la Ultu ind inbaid sin Teit in gilla na doch7/;« Rochad6 7 asbert fi is techt do fóritin Con Cvdaind ma dodeochaid asa noennin. Co tartaitis ceile immon slóg fri tarrachtain

5930 drechta díb día n-airlech. Dotháet Rochad atúaid cét láech dó. Décaid dún a mmag indiu for Aih'll. Atchíu diiim tarsa mag ol in dercaid 7 máethócláech etarrb thacmainget ind óic acht co rici a gualni. Cia sút a Fergus for Ail///. Rochad mac Fatheman for se 7 is do cobair Con Ciúaind dotháet. Rofetwrsa a n-as maith dúib fris

72b ol Fergus. Táet cet láech úaib lasin | n-ingin út co ria medon in

5936 maigi 7 teit in3 ind ingen reman remib. 7 téiti marcach dia acallaim co ti a óenur do acallaim na ingini 7 tabiaitir láma tairis 7 immacurfi sin fogail a muntiri dind. Dognith*;- iarom amlaid sin. Téit Rochad ar cend in marcaig. Dodeochadsa o Findabair ar do chendso co

5940 ndechais dia hacallaim. Téit iarom dia hacallaim a óenur. Mutti don tslóg immi di each leith. nos gabar 7 fochertar lama tairis. Maidid dano dia muntirseom for teched. Lecairsium iarom ass 7 fonascar fair can tudecht forsin slog co tisad ar oen fri Ultu uli. Dorairngired dano Findabair do tabairt do 7 immásoí úadib

5945 iar sudiu. Conid banchath Rochada insin

4Aided na ngamus inso Guitter dano cairdi chlaidib dun for ComCulaind for Ail/7/ 7 Medb. Teit Lugaid fris sin 7 dobeir Cu Chulaind in cartini. Tabar fer for ath damsa i mbarach for Cu C/iulaind. Batár sesiur rigamus la Meidb .i. se 5950 rigdomnai do chlannaib Dedad .i. tri Duib Imlig 7 tri Deirg Sruthra. Cid dun ar siat can techt i n-agid Con Crúaind. Tiagait iarom arna bárach 7 geogain Cu Cnulaind a sesiur iat.

4Aided Cáuir5 Guitar dano Cúr mac Da Lath dóib im dula for cend Con Culaind. 5955 inti assa teilcedsztfe fuil is marb re cind nomaide Mad dia ngona ol

1 anm MS. a in marg. 3 end of line, dittography ; omit. 4 between cols.

5 i subscript. 6 sic.

72b27-73a2C] TÁIN CUÁILNGE 185

Medb is búaid. Gid gontair and dawo is dingbáil dromma do/w1 tsióg. reid bith fris im longud t im ligi. Teit ass da.no. Nirbo maith lesside iarom techt for cend siriti amulaig. ém ol se is cert in brig dobmd6 dun. Ma rofesind combad ar cend ind fir se nom faíte ním foglúasfind féin dia saigid ropad leór lem gilla a 5960 chomadais dom muntir na agid. Ecca sin for Cormac Cond Longas ba hamra dúnni dia ndingbaitea fessin he. Cipé cruth tra ol se ol is formsa fein doberar imthesidsi ism matain i mbarach dia saigid. Nim erchoisse guin na erri ucut. Teit iarom matain muich ara bárach ara chend. 7 asbeir frisin slóg tarrgraige n-i'mtechta a séta rempo ar 5965 suba sliged dogénadsum di techt ar cend Con Culaind. Luid2 iarom. Boi Cu Chulaind ac imbert chless isind úair sin .i.]3 |

4Turim na cless inso sis 73aa

5In t-ubullchless 7 faeborcless 7 fáencless 7 cless cletenach 7 tétcless 7 covpc/iiess 7 cless caitt 7 ich n-erred 7 cor ndeled 7 léim 5970 dar néib 7 filliud erred nair 7 gai bolga 7 bai brasse 7 rothchless 7 otar 7 cless for análaib 7 bruud gine 7 sian caurad. 7 beim co commusb 7 táithbéim 7 dréim fri fogaist co ndirgiud crette fora rind co fornadmaim niad náir.5

Ro boi UB.no Cáur oc airimbé?rt gascid hi túamaim a scéith 5975 corrice trian ind lai frisseom 7 nicon tetarraid béim na forgab fair la dechrad inna cless 7 nicon fitirseom in fer i n-imforgub friss co n-epert Fiacha mac Fir Febe fri Coin Culaind. Fomna in láech fodotbé«. Danécai secha sráithi in n-ubullchless tarraid ina láim co lluid iter chobrad 7 bróin in scéith co lluid 5980 triana chend ind athig siar. Combad i nlmslige Glendamnach da.no dofáethsad Cáur iar n-araile slicht.

Tintai Fergus frisin slóg. mánop gaib far glinne ol se anaid sund co bárach. Nip and ol Ailz71 regmai diar sostaib afrithisi.

Guittér da.no Láth mac Da Bró ara chend amal ro ngess 5985 Cáur. DatuitszV/e dano cadessin. Dointáth datio Fergus beus do chor a glinni forru. Ansait and sin trá co rrubad and Cáur mac Da Láth 7 Láth mac Da Bró. 7 Foirc mac Tri nAignech. 7 Srub Gaile mac Eóbith. ar galaib óenfer ro gáeta uli.

a [in upper margin'] O Emanuel [M] b I co fomus [M]

1 sic MS., read don. 2 d add. above line. ;i interpolation of H ends, mar?. Dirim Facs. 5"5 in three cols. MS. 6 dobid Facs.

186 TÁIN CÚAILNGE [73a27-73b15

5990 » Aided FerBaíth inso

Collaaa dún a popa Loíg issa ndúnad co n-airlithérb Lugaid mac Nóiss ui Lomairc. Dús cía dotháet ar mo chend i mbárach. Iarfaigthé'r co lléir 7 a imchomarc lat. Rosoich iarom Láeg.. Fo chen dait or Lugaid sirsan10 do Choin Chulatnd a n-imned

5995 i a óenur fri firu Herend. Ar cocele díb línaib amin mallacht a gascid fair is é théte ara chend i mbárach Fer Báeth Doberar Findabair airi 7 rígi a ceniuíl.

3Soid Láeg afrithisi co airm i mboí Cu Culamd.3 Ni forbáelid mo popa Laeg dia athiusc or Cu Chulaind. Adfét

6000 Láeg uile aní sin.c Ro congxafr P^er Baeth hi pupull do Ailz'/l 7 Medb 7 asber fris suide for láim F'mdabrac/i 7 a tabairt dó. ar ba a togu ar chomrac fri Coin Culamd. Bahé fer a ndingbála leó ar cuma dán diblinaib la Scathrt7>. Doberar fín iarom corbo mesc 7 asber fris cáem léosom a Hind sin

6005 tobrad acht5 ere .1. fén leó 7 ba hi ind ingen no gebed láim fora cuitseom de. Ni haccobor lem or Fer6 Báeth comalta 7 fer |

73b bithchotaig dam Ch?i\amd. Ragatsa ar apa ara chend i mbárach co topachtwr a 7chend de.7 Bid dogénad or W\edb. Asbeir ChuXaind fri Láeg techt ar cend Lugdach co tísad

6010 día acaXXatvi. Dotháet huigt'd chucai. Fer Baeth ane dotháet ar mo chendsa i mbarach or Cu ChuXaind. Fseom ón óm ar *L.wgaid. Olc dia sin or ChuXaind nicon béosa i mbethaid di sudiu da chomais sind chomsolam da chutrzmmae8 co comairsem. A Lugaid celebor dam apair friss dano fír laech-

6015 dachta tuidecht ar mo chendsa. A pair fris táet ar mo chendsa innocht dom acaXXaim. Rati Luigz'i/ friss. In tan nád rimgab Fer Baeth luid in n-aidchi sin do athchor a chairdessa for Coin Ctdai/id 7 Fiacha mac Fir Febe lais. Attaich9 Cu ChuXaind friss a chomaltus 7 a mummi díb linaib Scathaig. Isim

6020 egen tra ol Fer Baeth darindgult.'1 Dosella do chotach di ol ChuXaind. Luid Cu QhuXaind fo luinni úad fornessa sleig

a .i. erig [M] b .i. co n-iarfaigea [M] c .i. a athesc [M] d .i. ro gellus

[M]

1 in marg. 2 sic, read Fir. 3_3 in ras. M ; slightly oat of alignment, and

so written after I. 35 was completed ; om. Y. i 0 with contraction stroke over it,

MS. 5 contraction stroke, s apparently erased, faint outline traceable, 6 only

the upper portion of Fer left, the remainder lost in an excision made by H on the verso. 7-7 in ras. 8 chut Aremmae Facs. 9 ch corr. from 1, MS. 10 sirsar Facs.

73b16-»] TÁIN CÚAILNGE 187

culind isin glind hi coiss Con Q,u\aind co túargab1 ocá glún súas a cend. Dasrenga ass. Xa téig a Fir Baith co n-aicther in fríthi fónúarsa. Tochrae úait ar Fer Báeth. Focheird Cu ZhnXaind in sleig n-iarom i ndegaid Fir Baith co «-érrmadair áth 6025 a da chulad co ndeochaid fora béolo sair co torchair tara aiss issa nglend Focherd sin ém or Fer Báeth. Is de atá Focherd Murthemne. i iss é Fíacha asrub^rt is béoda do feocherd indiu a Cu Ch«lrt///rf or se conid de attá Focerd Murthemne Atbail fo chétóir Fer Báeth isinn glind. Is de atá Glend Fir Baith. 6030 Co cloth ni Fergus co n-ep^rt.

A Fir Baith is báeth do fecht

sin magin i do fert

rosiacht coll6 do chombár and

is crichid hi Cróen Chorand. 6035

Fithi ainmnigth£r a n-ard

co bráth bid Cróenech i mMuirthemniu

ondiu bid Focherd a ainm

ind airm i torchair7 a Fir.

a Fir Baith. ;c. 6010

Tarrochair far céle or Fergus eprid in n-icfa in fer sin i mbárach ícfa écin or Cu ChuXaind. Foidid Cu C/iulaind atheroch Láeg do fis scél dús cia cruth imtháthar isin dunud 7 in bo béo Fer Báeth. Asbert Luigi'd atbath Fer Báeth. 7 dotháet Cu Chulaind iar n-úair do chomacallaim. 6045

;[Comrac3] Lárine meic Nóis inso

Nech úaib i mbárach 4co ellom4 ar cend far céle or Lugazd ni faigebtharszV/e etir or Ail/7/ acht dorónaid ceilla occai nách fer dotháeti5 chucaib tabraid íín corop maith a menma 7 asbertar friss iss ed nammá fil dond fin tucad a cCrz^achnaib6050 rosáeth linni do bithsiu for uisciu isin dúnad 7 doberthar Findabair fora desreth 7 asberthar ragaid chucut dia tuicce cend ind ríastairthe dúinni.

.i. ceilg [M]

1 t'argab, with ur symbol, MS. 2 between columns. i in ras. H. 4~4 appar- ently in ras. M ; om. Y. 5 é caudata. 6 letter erased after 1. 7 i of trigraph faint ; om. Facs.

188 TÁIN CUAILNGE [73b»-74a37

No foíté co each láth ngaile a aidchi 7 no ráté fris ani sin.

74a No gonadsom | each fer dib a úair. féta nech led ara chend

6056 assennad.

ConaTgthéT1 dóib Larine mac Nóiss olla2 n-aile bráthair side do ~Lugat'd rig Muman. mór a uallchas. Doberar fin9 7 doberar Findabair fora desraid. Tossecai Medb a ndis is

6060 mellach lim ind lánamain ucut ol si ba coindme a comrac. Ni gebsa dít ém or Ail///. Ra mbia dia tuca cend ind riastairthe damsa. Dobér i?h ar Láríne. Tic ILugaz'd fo sodain. Cate lib i mbárach fer i n-ath. téite Lárine or Ail///.

Dotháet Lugaz'd ian?m do acallaim Con Culaz'nd conrecat \m

6065 glend Fir Baith. Ferais cechtar de comráichne friaraile. Is dodeochad dot acsAlazm or Lugaz'd. Atá atechmatud druth sotal sund ucut ol se bráthair damsa Larini a ainm dober bréc immón ingin cétnai. Fort chotach ruba é nacham fácbasa cen brátair. Ar is airi doberarsom chucutsu ar dáig co forgén-

6070 maís ar ndis debuid. Maith lem chena no slaiss co léir ar is dar mo théTthogu theite.

Téit \Ax\ne ara bárach ar cend Con CiAaind 7 ind ingen inna farrad. dia nertad. Danethat Cu Chulaind \arom cen arm laiss Dolodside a árm n-airi ar écin. Gabaid iaxom et^r a láim 7

60"5COtmeil 7 fochrotha cow sephaind a channebor ass combo buad^rtha in t-áth dia chacc 7 combo thruallnethe aér na cethararda dia dendgur 7 focheird co mbaí itérda láim Lugdach. Céin robo beo ni thaudchaid a brú for cóir.3 Ni robai cen cliabgalar niro loing cen airchissecht.4 Iss é óenfer ar apaide

6080 adroinni drocht^mam úadsom di neoch cotranic friss ar Tána.

5Imacal!aim na Mórigna fri Coin Culaind inso

Co n-aca Cu in n-ócben cuc//i7 co n-etuch each datha impe 7 delb roderscaigthe furri. Cé6 taisiu or Cu Chulaind. ingen Buain ind rig or si. Dodeochad cuc//utsu.7 Rotcharus ar th'airscélaib 6085 7 tucus mo seotu lim 7 mo indili. Ni maith ém ind inbuid tonnánac. Nach is ole ar mbláth amin8gorti ni haurussa damsa da.no comrac fri banscáil céin no mbeó isind níth so. Bid in

1 sic, read congairther. - otta F(ics., mere smudge ac?-oss 11 MS. 3 shaft

ofx lost in an erasure on line underneath ; n Facs. i iss in ras., but by M.

5 in marg. G under Cé, something like i, very short, perhaps unintentional.

1 sic. 8 ainm Facs. 9 fi«d Facs.

74a37-74b28] TÁIN CÚAILNGE 189

chobairse daitsiua oc sudiu. Ni ar thóin mná da.no gabussa inso. Bi ansu daitsiu or si in tan doragsa ar do chend oc comruc frisna firiu. Doragsa i rricht escongan fót cossaib issind áth co 6090 taithis. Dochu lim on oldas ingen rig. Notgebsa or se im ladair co mmebsat t'asnai 7 bia fond anim sin. coro secha bráth bennachtan fort. Timorcsa in cethri forsind áth do dochwmsa i rricht soide glaisse. Léicfesa cloich daitsiu asin tailm co commart do suil it cirid. 7 bia fónd anim coro | secha bráth 74b bennachtan fort. Torach dait i rricht samaisci maíle dérce 6096 riasind éit. co mensat1 ort forsna ilathu 7 forsna hathu 7 forsna linniu 7 nim aircechasa ar do chend. Tolecubsa cloich deitsiu or se co mmema do fergara fót 7 bia foind anim sin coro secha bráth bennachtan fort. La sodain téit úad. Combad sechtmain 6100 dosom for Ath Grencha 7 dofuitted fer each laí i nAth G^ncha laiss .i. i nAth Darteisc.

2Aided Lóich m^z'c Mo Femis inso sisb Gessa Lóch dano mac Emonis amal a chéliu 7 dorairngired comméte Maige Murthemne di min Maigi Ai 7 timtacht da 6105 fer deac 7 carpa/ .uii. znma\ 7 nirbo fiu laiss comrac fri gilla Bai brathair laiss Long mac Ebonis cadessin. Dobreth do sudiu a tinscra cétna iter ingen 7 dechelt 7 carp<?/ 7 tír. Téitsidé ar cend Con Culaind Gontai Cu Chulaind co tobrad a marb ar beólu a brathar .i. Lóich. Asbertsz'oe dano fess^ acht 6110 combad fer ulcach nod ngonad no mairfedsom3 he ind, Berid grem catha chuci ar Medb fria muintz> tarsin n-áth aniar co ndigsid taris 7 brist^ fir f[er fair1].

Tiagait na secht Mane mílid i tosoch5 conid n-accatar10 for bru ind atha aniar. Gabaidsom a díllait n-óenaig imbi in laa 6115 sin. Iss and fordringtis na mná na firu dia descin. Is sáeth dam or Medb nách accim in gilla imma n-ágar sund. Niba slániu de latt do menma or Léthrend echaire A'úella dia n-aicigtlw. Dotháet ian?m dochum ind átha anW buí cia fer sucut a Ferguis or Medb. 6120

.r.6 Gilla araclich claideb co scíath ar búaib mór serig ar

a .i. dogénsa congnom latt [M] b [along lower margin in a later hand, not H] : Lóch Mór mac Mo Femis (1 Emonis [above line}) 1 mac Mo Febis (.i. Febes ainm a mathar [above line']). Lóch mac7 Luidech meic Ecacli fir Áne m«c Duach8 Duind dailtai Deaid9 meic Cairpri Lusced. 7 dia sil Ail/71 Olom far tain.

1 sic, read memsat. - in inarg. 3 mar.. Facs.; the air symbol. * H partly in ras. 5 tosach Facs. 6 between cols. ' first two strokes of m scaled off.

8 ch add. above line. 9 = Dedaid. 10 ac/katar Facs.

190 TÁIN CÚAILNGE [74b28-75b5

mnáib feraid fodil di íer lessaib ar óenathib Ulad imgóet caín fera fodil di fodbaid rig than rhc dían día ngarar Muirthemne mag másu Cháuland Cú.

6125 Fordring Medb da.no na firu la sodain dia déscin. Is and sin asbertatár na mná fri Coin Culaz'nd dognithe a cutbiud isin dúnud úair nad baí ulcha laiss 7 nicon teigtís dagóic acht siriti ara chend. Ba hassu ulcha smérthain do dénam leiss. conid gnidsom aní sin ar dáig cuingthi comraic fri fer .i. fri

6130 Lóch.

^Gabais iarom Cu Culaind lán duirnd dind féor 7 dichacaina fair combo hed domuined each combo ulca baí lais. Fir or in bantroct is ulcach Chvdaind is cubaid do niaid comrac fris. Oc gressacht Loich ón dorigensatsom aní sin. Ni digéonsa comrac co cend secht

6135 lathi ondiu fris for Loch. cubaid dúinni cen fóbairt ind fir frisiw re2 sin ol Medb tabram fían láech each n-aidchi do seilc fair dus in

375a tairsimmis1 |a baegul. Dogníthfr iarom samlaid Dotheged fían láech each n-aidchi do seilg fairsium 7 nos gonadsom uli. It e seo ifn anmand na fer dorochratar and. Secht Conaill .uii. nÓengusa

«140 .uii. nÚargusa .uii. Celtri. Ocht Féic. Deich nAilella .x. nDelbaíth .x. Tasaig. It é insin gníma na sechtmaine sin dosom i nAth Grencha.

Co/miachtb Medb comarli dús cid dogenad fri Coin Culaind ar ba aincis mór lei an ro bíth leis día slógaib. Is i comarli arranic áes

■6145 feig forúallach do chor i n-óenfecht dia saicht^iw4 in6 tan ticfad i n-airis dála di6 accallaimsi. Ar bai aires0 dála dissi ara barach fri Coin Cul<z/W do denam sída célci fris dia tarraehtain. Foitisi teehta úadi dia saig7 ar co tiasad na cotnm. 7 bad amlaid tiasad 7 se anarma. Fodéig ni ragadsi acht si cona bantrocht dia ailseom.

6150 Ludi in techtairi .i. Traigtrén co airm i mboi Cu Culaind 7 adfét do aitesc Medba. Bágais Cu Chidaind co ndingned samlaid. Ced on cinnas as áil duitsiu tect i ndáil Medba i mbárach a Cu ChtAaind or Láeg. kmal iwmiachtd Medb da.no ol Cu Chu\ai?id. At mora glonna

75b Medbi ol in t-ara atágur lám ar cúl aci | Cinnas as dénta duw

«155 samlaid for se. Do chlaideb fót choim ol in t-ara arnachat fagthar i mbáegul. Ar ni dlig laech a enecland dia mbé i n-écmais a arm.

» .i. bricht [H] b .i. arranic [H] c .i. comdal [H] d .i. ro cuinnig [H]

'-1 in ras. H. 2 an oval-shaped piece of vellum, replacing an excision, has been inset here, extending to the lower margin ; the n-stroke and the upper portions of re have faked off. 3 "75-76 a smaller leaf intercalated by H. 4 -thin in ras., ti pale ink, abbreviation stroke retraced. 5 in prefixed to beginning of next line. A cor?-ection from dia saich, cp. dia saig, /. 6148. 6 for dia. 7 read

saigthin.

75b6-76b8] TÁIN CÚAILNGE 191

Conid cáin midlaig nondlig fón samail sin. Dentar amlaid iarom ol •Cu ChuXaind. Is and iarom bai in chomdál i nArd Aignech. frisi rater Fóchaird indiu. Tic iarom Medb isin dáil 7 inlis cethri firu dec dia sainmuintir fessin do neoch as dech engnowzma bai dib fora 6160 chind. At iat so mtsi'de. Glas Sinna da mac Buccridi. Da Ardáin mac Licce. Da Glas Ogma da mac Cruind. Drucht 7 Delt 7 Dathen. Tea 7 Tascur 7 Tualang. Taur 7 Glese.

Tic iarom Cu ChuXaind ina dáil. Ataregat ind fir dó. Sretais1 cethri goí deac i n-óenfecht fair. Nosditin iarom conná riacht 6165 toind i fóescham fair. Imsoi foithib iarom 7 marbthus iat a cethri firu deac. Conid iat sin cethri fir deac Fócherda. 7 is iat fir Chrónige ar isin Chrónig oc Foceird ro bita. Conid de asbert Cu ChuXaind.

.r.2 Fóa mo c^erd láechdachta |

benaim beimend3 ágmara. 7ga

for slóg siabra sorchaidi. 6171

Certaim ág fri ilsluagaib.

im dith erred anglondach.

sceó Medbi 7 Ailella.

altai drochrún derchoblid. 6175

gossa dubrúin banmassa.

cengait celga úargossa.

fri ág erred anglonnach.

congeib dagrun degmessa

oc fir dia ndich dagarliud.66 6180

im anglonna fó. .m.

Combad de sin dano rod lil a n-ainm as Focherd dond inud .i. •cérd .i. maith in cherd gascid donecmaic do Choin Cu\aind and sin.

Tánic dano Cu ChuXaind 7 dosnetarraid oc gabáil dúnaid 7 bithus Daigri 7 da Anli 7 cethri Dúngais Imlich dib.4 Gabais dano Medb 6185 for gr<?ssacht Loich andaide. Mór in cutbiud dait for si in fer ro márb do bráthair do bith oc dithugud ar slóig cen techt do chomrac fris. ar is derb lind ni déma siriti bras birda na letheti út fri bruth 7 feirg niad do letetisiu.5 7 dano is o énm«?«mi forcetail conrotacht dan <hiib. I 6190

Tanic &a?io Lóch i n-agid Con CuXaind do digail a bráthar fair ar 76b donadbacht ba ulcha boí lais Tair dond áth úachtarach or Loch nipá isind áth escomon sa condricfem áit hi torchair Lo«g. Ó thánic iarom do saigid ind atha bibsat ind fir na tairis. Biaid tart eisc

a .i. maith [H] b .i. oca mbí degbríathar [H]

1 read sretair. - between cols. 3 i subscr. 4 add. above line. 5 second

e corr. from i. 6 dagazVliud (air -compendium) Facs.

192

TAIN BO CUAILNGE

[76b8-77a19

G195 sund indiu or Gabran fili. Is de atá Áth Darteisc 7 Tír Mór Darteisc o sin forsin phurt sin. O 10 chomraicset iarom ind fir forsind áth 7 o ro gabsat oc gliaid 7 oc imsesorcain and 7 o ro gab each dib for truastad a chéli. focheird ind escongon tri ola im cossa Con Cu\aind co mboí fáen for tarsnu isind áth ina ligu. Danautatb Loch cosin

6200 chlaidiub combu chróderg in t-ath dia fulriud. Olc ón ora for Fergus a ngnim sin hi fíadnaisi námat. Grossed nech úaib a firu for se fria muintir in fer nár tháeth i n-ascid. Atraig Bricriu nemthenga mac Carbatha 7 gabais for grcssacht Con Culaind. Ro scáich do nert ol se in tan is bratan bee dottrascair in tan dofil Ultu asa ces chucut Dolig

6205 duit gnim n-erred do gabail fort hi fiadnaisi fer nErend 7 laech ansa

77a do dingbail a gasciud fon samail.1] | La sodain atraig 7 benaid in n-escongain co mebdatár a hasnai indi 7 cowboing in cethri darsna slúagu sair ar ecin co mbertatár a puple inna n-adarcaib' lasa torandcless darigénsat in da láth gaile isind áth. Tanau-

6210 tatsom in tsod nWc tire doimairg na fair síar. Léicidsom cloich asa tailm co mebaid a súil ina cind. Téite i rricht samaisce maíle derge.3 muitti4 ríasna búaib forsna linni 7 na hathu. Is and asbertsom ni airciuc a n-áthu la linni. Leicid- seom cloich don tsamaisc mail déirg co memaid a gergara foi.

62i5Cáchain laid la sodain.

M'oenuran dam ar étib sech nís n-etaim nis léicim atú ar trathaib uaraib5 m'oenuran ar iltúathaib

G22(i

Aprad nech fri Conchobtfr cía domiss^/ nibo rom rucsat meic Mágach a mbu condarandsat etarru. Ro bii cosnom im óenchend acht nad lassa nac/i óencrand dia mbetis a f a tri lasfaitis a n-athinni Bee narom nitsat ind fir ar imad comlaind oenfir ni rubaim nith n-erred n-án immar atú m'óenuran.

m'oenuran .d.

a .i. tri curu [H] 1 interpolation ofi ofH, due to retracing.

h .i. búalis [H] c .i. ni rochim [M ?]

ends. 2 n altered from a. 3 first e and r characteristic

1 first i subscr.

77a20-77bu] TÁIN CÚAILNGE 193

Is and sin trá dogéni C/^laind frisin Mórrigain a tréde dorairngert1 di hi Táin Regamna. 7 fichid Loch isind áth cosin gai bolufa doléic in t-ara lasin sruth. Gaibthi co lluid hi timthirecht a chuirp ar ba conganchnes oc comruc fri 6235 fer boi la Lóch. Teilg traigid dam or Lóch. Doléiciseom Chulaind combo tharis docer. Is de atá Ath Traiged i Tir Mor.a

Is and sin conhoc\\X. fir fer fairseom a llá sin dia lotar in cóicfer cucaiseom fón oínme .i. Crúaid Chalad2 Derothor. 6240 Nos ngeogain Cu Chulaind a óenur is sin Cóicsius Focherda 7 Coicer Oengoirt t is cóic dec iss ed ro boi Cu Chulaind hi Focheird conid de atá Cóicnas Focherda isin Tána. Dosmidc Cu Chulaind a Delga conna cáemnacair anmanna de duniu na cethir ronucad a ainech secha fadess \\.er Delga 7 muir. 6245

3Slánugud na Mórrigna inso

Ocond aiscis mór sin trá do Coin Culaind danarraid in Mórrígan i ndelb na sentainne caillige 7 si cáech lose oc blegón triphne íwziachtsom dig furri. Dobertsi blegon sini iniam bid slán doduc ol Cu Chulaind bennacht 7 ande fort ol se. 6250 Déi leósom in t-áes cumachta andéi im in t-áes trebtha. íctha a cendsi iarom combo slán Dob^/r blegon indala sini combo slán a súil. Dobert blegon in tress sini combo slán | a fergaire. 77b Combad ed atberadsom in cech ni dib sin bráth bennachtan fort or se. AtbzW frim trá or in Mórrígan nim biad ic lat 6255 co bráth. Acht rofessin combad ol Cu Chulaind nit icfaind tria bith sir. Combad riamdrong Con Culaind for Tarthesc ainm in sceóil sea isin Tána.

Is and sin siacht Fergus fora glinne arna bristé fir fer for Coin Culaind. Is and sin ian?m etha Cu ar galaid óenfer coicer 6260 Cend Coriss i Dúin Chind Coross .i. Delgu Murthemne ind inbuid se Geogain Cu Chulaind and sin Fota ina roí. ' Mailce fora áth Salach ina imliuch. Muinne ina dind. Lúar i lLethb^raib. FerTóithle hi Tóithlib. Hit é a n-anmand na tiri sin co bráth each bale i torcair each fer dib sin. Geogain 6265 Cu Chulaind da/10 Traig 7 Dornu 7 Dernu. Col 7 Mebul 7

a [add. between cols, by H] bi?/?aid Cu Chulaind a cend de iar sudi

1 air compendium, dorarngert Facs. - asp. om. Facs. 3 in tnarg. O

194 TÁIN CÚAILNGE [77b15-78a10

Eraise for Áth Tíre Móir de síu oc Méthiu 7 Cheithiu. Di9 druíd insin 7 a teóra mná. Iar sin tra foídis Medb cét fer dia sainmuintir do guin Con Cxúaind. Nos geogainseom uli 6270 iarom for Áth Cheit Chuile. Is and asbert Medb. Is cuillenda dund ém 'guin ar muintzVe. Is de átá Glaiss Chráu1 7 Cuillend Cind Duin 7 Ath Ceit Chúle.

2In carpat serda 7 in Breslech mor Maige Muvthemne inso.

Rogabsat trá cethri chóiced Herend dúnad 7 lowngport isin

6275 Breslig Móir i mMaig Murthemne 7 ro láiset a n-ernail búair 7 braite seoco fodess hi Clithar Ulad. Gabais Cu Chulaind icond fert i lLercaib i comfocus dóib. 7 ataís a ara tenid trath nóna na haidchi sin .i. Loeg mac Ríangabra. Itchonnaircseom úad grístaitnem na n-arm nglanórda úas chind cethri cóiced

6280 nErend re funiud nell na nóna. Dofánic ferg 7 luinni mór ic aicsin in tslóig re hilar a bidbad re himad a námat. Ro gab a da sleig 7 a scíath 7 a claideb. Crothis a scíath 7 cresaígis a slega 7 bertnaigis a chlaidew.3 7 dobert a srém caurad asa brágit coro recratár bánánaig 7 boccánaig 7 geniti glinni

6285 7 demna aeóir re úathgráin na gáre dosbertatár ar aird. Cordas mesc ind Némain forsin tslóg.4 Dollotár i n-armgrith cethri chóiced5 Érend im rennaib a sleg 7 a n-arm fodessin co n-erbaltatár .c. láech díb do úathbas 7 cridenes ar lár in dúnaid 7 in longpairt in n-aidchi sin.

6290 Dia mbaí Láeg and con-acca in n-óenfer dar fíartharsna in dunaid fer nErend anairtúaid each ndíriuch ina dochum.

78a Óenfer sund chucund innossa a Chúcán or Láeg. Cinnas | fir and sin or Cu QhiAaind. Ni handset fer caín mór and dano berrad lethan laiss folt casbude fair, brat uanide i forcipol

6295 immi. Cassán gelairgit isin brot uassa bruinne. Lene de sról rig fo dergindliud do dergór i cústul fri gelcnes co glúnib dó. Dubscíath co calathbuali findruni fair. Sleg cóicrind ina láim. Foga fogablaigi inna farrad. Ingnad ém reb 7 abairt 7 adabair dogni acht ni saig nech fair 7 ni saigseom 6for nech feib

6300 nachas6 7faiced nech hé.7 8Is fir8 sin a daltan for se Cia dom

* .i. is col lind [H]

1-1 in ras. M. 2 between cols. 3 ai perforated by an erasure on the verso.

4 dslóg Facs. 5 asp. om. Facs. 6~6 in ras. M. "-" between cols. M. 8"8 in tnarg. prefixed to following line, M. 9 sic, read Tri.

78a10-38] TÁIN CÚAILNGE 195

chartib síthcairesa sein dom airchisechtsa dáig ar bith foretatár- som in t-imned már inam fuilsea m'oenur i n-agid cethri n-ollchóiced nErend ar Tain Cualngi don chur sa. Ba fir ém do Choin Chu\amd anni hisin. A nad ránic in t-ócláech airm i mboí QliuXaind argládais 7 airchississ de. Ferda sin 6305 a Chú Chiáaind ar se. Ni mor side eti'r for QhuXaind. Dabérsa a-A.no cobair dait ar in t-ócláech. Cía taisiu eter or Cu QhuXaind. Iss messe do athair a ssidib .i. Lug mac Ethlend. It tromda da.no na fuli formsa ba héim dam mo ic. Cotailsiu sin bic a Chu QhuXaind or in t-ócláech do thromthortim 6310 cotulta hicond ferta Lerga co cend teóra láa 7 teóra n-aidchi 7 fífatsa forsna slógaib in n-airet sin. Canaid a chéle ferdord contuli friss con-accae nách crecht and ropo glan. Is and asbert Lug.

.r. Eli Loga inso sis1 6315

Atrai a meic mórUlad

fót sláncréchtaib curetha

fri náimtiu fer melldarath

móradaig todonathar

dia ferragaib sligethar 6320

slúaig immenard nerethar

fortacht a síd sóerfudut

issin mruig ar conathaib

cot anmui'7/z4 arfucherthar

fóchiallathar óengillae 6325

arclith ar búaíb báifedae

slig delb silsa riut.

[3Ni fil leó do nertsaegul

fer do baraind bruthaigte

co niurt for do lochtnamtib 6330

cingith carpat comglinni

is iar sin atrai.

atrai .a .m.2]

Teora3 la 7 teora n-aidchi bai Cu Chulaind ina chotlod. dethbzV són ém ce ro bai do met in chotulta boi do met 6335 na hascisi. On lúan iar samain sainrud cosin cétain iar n-imolg

1 in marg. 2-3 in ras. H and retraced. 3 retraced, but M. 4 anmul [n- stroke) Facs.

02

196 TÁIN CÚAILNGE [78a38-78bM

niro chotail Cu ChuXaind frisin sin acht mad man\ chotlad fithisin mbic fria gai iar medón midlaí 7 a chend fora dorj/zjd1 7 a dor^zjd1 ima gai 7 a gai fora glún acht ic slaidi 7 ic slechtad

6340 7 ic airlech 7 ic esorcain cethri n-ollchóiced nÉrend frisin re sin. Is and sin focherd in láech side lossa 7 !ubi ici 7 slánsen

78b i cnedaib 7 i créchtaib i n-aladaib 7 i n-ilgonaib | Con CuXaind co temó ChuXaind ina chotlud cen ráthugud etz'r.

Is í sein trá amser i llotár in macrad atúaid o Emain Macha

6345 tri .111. mac rig do UXtaib im Follamain mac Conchobair 7 dosberat teóra catha dona slúagaib co torchratar a tri comlin leó 7 torcratár in macrad dano acht Fallamain mac Conchobair. Bágais Fallamain ragad ar cúlu co hEmain co bruinni mbratha 7 betha co mberad cend AXXelXa leiss cosin mind óir

6350 boí úaso. Nirbo réid remiseom aní sin. Uair dofairthetár da mac Bethe meic Báin da mac mumne2 7 aite do Ailz'/l 7 rod gonsat co torchair leó. Conid Aided na macraide XJXad insin 7 Fallawaa mez'c Conchobaz>.

Cu ChulazW im bai ina súantairthim cotulta co cend teóra

6355 láa 7 teóra n-aidchi hicond ferta i lLergaib. Atracht CuChulaz'nd iar sin asa chotlud 7 dobert láim dara agid 7 dorigni rothmúal corcra o mulluch co talmain 7 ba nert leiss a menma 7 tíasad í n-óenach. i i tochim \ bandáil t i cormthech \ i pn'moenach do primóenaigib Ftend. Cia fot atúsa isin chotlud sa innossi a

63G0 óclaich ar Cu ChuXaind. Tri 7 tri aidchi for in t-ócláech. Ron mairgsea deszV/e or Cu ChuXaind. Cid de on or in t-ócláech. Na slóig cen opairt frisin sin ar Cu Chulaind. Ni filetsom on om etz'r or in t-ócláech. Ceist cia arránic ar Cu ChuXaind. Lotar in macrad antúaid o Emain Macha tri .111. mac im

6365 YoWomain mac ConcobazV do maccaib rig XJXad 7 dob^r/sat teóra catha dona sluagaib ri hed na tri 7 na tri n-aidchi hi taisiu it chotlud innossa 7 torcratár a tri comlin leó 7 torchratár in macrad acht Follomain mac ConcobazV. Bágais YoWomaiu co mb^ad cend KxleWa 7 nirbo reid dósom ón ar

6370 ro marbad. Apraind bása for mo nirt deszV/e. Uair dia mbeindse for mo nirt ni tóethsitís in macrad feb dorocratár 7 ni tóethsad Follomain mac Concobair. Cossain archena a Chúcán ni haisc dot inchaib 7 ni táir dot gasciud. Airisiu sein innocht dun a óclaíg or Cu ChuXaind ar co ndiglom malle in macraid

1 n-stroke om. read mumme.

78b34-79a33] TAIN BO CUAILNGE 197

forsna sluagaib. Nad anéb om ale for in t-oclaech uair cid mór6375 do chomramaib gaili 7 gascid dogné nech hit arrad so ni fair bias a nós nác/i a allud nach a irdarcus acht is fortso is aire sin nad aniubsa acht imbz'rseo féin do gnim gascid t'oenur forsna sluagu úair ni léo atá commus t'anma don chur sa.

7 In carpat serda a mmo phopa Laig ar Cu CJiu\aind in 6380 coemnacar a innell 7 mnatá1 a threlom cotnici a innell 7 dotá a threlom no n-ii«nill.2 7 mani fil a trelom nacha n-innill eti'r.

Is and so atracht in t-ara 7 ro gab a fianerred aradnachta immi. dond fianerred aradnachta | sin ro gabastársom immi 79a a inar bláith bíannaide is é étrom aerda3 is é súata srebnaide is é 6386 úagthe osslethar conna gebethar ar lúamairecht lám do anech- tair. Ro gabastarsom forbrat faind taris anechtair dorigni Simón drui do Dair do rig Roman conda darat Dair do Chonchobor conda darat Conchob^r do Coin Culaz'nd conda- 6390 rairbert Cu Chulaind dia araid. Ro gabastar in t-ara cétna sin ddiiio a chathbarr círach clárach cethrochair co n-ilur each datha 7 each delba dara midguallib sechtair somassi dosom sin 7 nirbo thórtromad. Taraill a lám leiss in gipni ndergbudi mar bad land dergóir do brondór brúthi dar or n-inneóni4 fri étan 6395 indchomartha a aradnachta sech a thigerna. Ro gabastár idata aurslaicthi a ech 7 a del intlassi ina desra. Ro gabastár éssi astuda a ech ina thuasri .i. aradna a ech. ina láim in chli re imchommus5 a aradnachta. Is and so fochéird a lúrecha iarnaidi intlassi immó echaib co ngebethar doib o thul co aurdornd do 6400 gainib 7 bírínib 7 sleginib 7 bircrwadib corbo birfocus each fonnod isin charpat sin corbo chonair letartha each n-ulind 7 each n-ind 7 each n-aird 7 each n-aircind don charput sin. Is and sin focheird bricht comga dara echraid 7 dara chomalta connárbo léir do neoch isin dúnud 7 corbo léir dóibseom each 6405 issin dúnud. deithbz'r ém focherdedsom inni sin dáig ár bith bátár teóra búada aradnachta fori« n-araid in sin .i. léim dar boilg 7 foscul ndírich 7 imorchor ndelind.

Is and so ro gab in caur 7 in cathmilid 7 in t-indell chró bodba fer talman Cu Chulaind mac Sualiaz'm ro gab a chather- 6410 red catha 7 comraic 7 comlaind. don catherred catha sin 7 chomraic 7 chomlaind. Ro gabsom immi .uii. cneslesti6 fichet

1 sic, for indot tá. % sic. 3 in ras., membrane perforated . 4 inneóin Facs. 5 asp. om. Facs. 6 sic, for cneslénti.

198 TÁIN CÚAILNGE [79a33-79b29

cíartha clártha comdlúta bítís thétaib 7 rothaib 7 refedaib hi cústul fri gelcnes dó. arnacha ndecrad a chond nach a chiall o

64i"doficed a lúth lathair. Ro gabastár a chathcriss curad taris anechtair do chotutlethar crúaid choirtchide do formna .uii. ndamseched ndartada co ngabad othana a thaíb co tiug a ochsaille ro bíth immi ic díchur gai 7 rend 7 err 7 sleg 7 saiget. Dáig is cumma focherditís de 7 mar bad do chloich i charraic I

6420 congna ro chíulaitís. Is and sin ro gabastár a úathroic srebnaide sroill cona cimais do banór bricc fria fri móethichtz/r a medóin.

79b Ro gajbastár a dondúathróic ndondlethair ndegsúata do formna cethri ndamseched ndartada cona chathchris do cholomnaib ferb fua dara fúathróic srebnaide sroill sechtair. Is and so

6425 ro. gabastar in rignia a chatharm catha 7 comraic 7 comlaind. Ba don chatharm chatha sin iarom.1 ro gabastar a ocht claid- bini ima arm dét íidrechsolus. Ro gabastar a ocht slegini ima sleig cóicrinda Ro gabastar a2 ocht ngothnatha goth néit. Ro gabastar a ocht cletini ma deil diss. Ro gabastar a ocht

6430 scíathu diss imma chromscíath ndubderg ina téged tore taiselb- tha ina tul tárla cona bil áithgéir ailtnidi imgéir ina hurtimchull co tescfad finna i n-aigid srotha ar athi 7 ailtnidecht 7 imgeri inbaid fogníth ind3 oclaig fáeborchless di is cumma imthescad sciath 7 sleg 7 chlaideb. Is and so ro gab a chirchath-

6435 barr catha 7 comraic 7 comlaind ima chend asa ngaired gair chét n-oclách do sírégem cecha cúli 7 cecha cerna de. daig is cumma congairtis de bánánaig 7 boccánaig 7 geniti glinne 7 demna aeóir ríam 7 úaso 7 ina imtimchiull each ed no téged re testin fola na mmiled 7 na n-ana«glond4 sechtair. Ro chress a

6440 celtar comga taris don tlachtdillat Tire Tair[«]gire5 dobretha o aiti druidechta.

Is and so cétríastartha im6 'hoinCulain d 'co nderna úathbásách n-ilrechtach n-ingantach n-anaichnid de. Crithnaigsetachan'ni imbi imar crand re sruth i imar bocsimin fri sruth each mball

6445 7 each n-alt 7 each n-ind 7 each n-áge de o mulluch co talmain. Ro lae saebglés diberge churp i mmedón a chrocind. Táncatár a t^aigthe 7 a lúirgne6 7 a glune co mbatár da éis.

a 7 a saigetbolg add. in marg. H

1 in ras. and slightly out of line; uncertain if by H. a corr. from o.

3 ind MS., -with functum delens over n. 4 dittography, read n-anglond. s n-stroke om. 6 i subscript.

79b29-80a29J TÁIN CÚAILNGE 199

Táncatár a sála 7 a orcni 7 a escata co mbátár ríam remi. Tancatár tulfethi a orcan co mbátár for tul a lurgan combá métithir muldor[«]d4 míled cech mecon dérmár díbide. Srengtha 6450 tollfethe a mullaich co mbátár for coich a muineóil combá métithir cend rru'z'c mis each mulchnoc dímór dírim direcra dímesraigthe díbide. And sin dorigni cúach cera da gnúis 7 da agid fair. Imsloc indara súil ina chend iss ed mod dánas tairs^a? fiadchorr tagraim do lár a grúade a hiathor1 a 6455 clocaind. Sesceing a setig co mboí fora grúad sectair. Riastartha a bél co úrtrachta. Srengais in n-ól don fi'dba chnáma comtar écnaig a ginchroes. Táncatár a scoim 7 a tromma co mbátár ar etelaig ina bél 7 ina brágit. Benais béim n-ulgaib leóman don charput uachtarach fora (orcli comba 6460 métithir moltchracand cec/i slamsrúam thened doniged | ina 80a bél asa brágit. Roclos bloscbéimnech a chride re chliab imar glimnaig n-árchon hi fotha i mar leomain ic techta mathgamnaib. Atchessa na ktne2 bodba 7 na cithnella neme 7 na haible tened trichemrúaid i nnellaib 7 i n-aéraib uasa6465 chind re fiuchud na ferge fírgarge hitrácht úasto. Ra chasnig a folt imma cend imar craíbred iidergscíach3 i mbmiaid atálta. Ce ro crateá rígaball rigthorad immi iss edmod da risad ubull dib dochom talman taris acht ro sesed ubull for each óenfinna and re frithchassad na ferge atracht da fult úaso. Atracht in 6470 lúan láith asa étun comba sithethir remithir airnem n-óclaích corbo chomfota frisin sróin coro dechrastár oc imbz'rt na sciath oc brogad ind arad oc taibleth na slóg. Ardithir im remithir talcithir tresithir sithidir seólcrand prímlui[^]gi4 móri in buinne díriuch dondfala atracht a firchlethe a chendmullaig hi certairdi 6475 co nderna dubchiaich ndruidechta de anW chiaig do rigbrudin in tan tic dia tincur hi fescur lathe gemreta.

Iar sin riastrad sin riastarda im Choin Qu\aind is and sin doreblaing ind err gascid ina chathcarpat serda co n-erraib iarnaidib cona faebraib tanaidib5 cona baccánaib 7 cona bircrwa- 6480 dib cona thairbirib niath cona nglés aursolcdi cona thair[?z]gib4 gaithe bitis ar fertsib 7 iallaib 7 fithisib 7 folomnaib don charpat sin. Is amlaid boi in carpat sin cona chreit chróestana chróestirim chlesaird clangdírig caurata ara taillfitis .uiii. n-airm

1 sic, for hiarthor. 2 = coinnli, St. 3 iiderg add. end of line between columns, sciach in ras., M. 4 n-stroke am. b tanaid Facs.

200 TAIN BO CUAILNGE [80a29-80b29

6485 n-indflatha co lúas faindle i gaíthe i chliabaig dar roe maige. Ro suidiged in carpat sin for n-echaib diana dremna dasachtacha cendbeca cruindbeca corrbeca1 biruich bascind bruinnedérg sesta suachinte sogabalta sodaín fo grinnib áillib 2a fen.2 Indara hech dibside ocus se lugaid Iúathlemnech

6490 tresmar túagmar traigmar fótmar fochorsid. In t-ech aile ocus casmongach cascháel coseng seredchoel airgdecli.

Is and so focheird torandchless cét 7 torondcless da .c. 7 torandcJiless tri .c. 7 torandchless cethri .c. 7 tarrasair aice for tor a.ndc/i less .u. cét. úair nírbo furáil leiss in comlín sin do

6495 thotim leiss ina chétchw///scli 7 ina chétchomling Ccitha for cethri chóiced Here?/d 7 dotháet ass fón cumma sin d'insaigid a námat 7 drobretha3 a charpat morthimchull cethri n-ollchóiced

80b nErfflí/ ammaig anechtair 7 dosbert| fobairt bidbad bidbadaib foraib. 7 dobreth seól trom fora charpat. 7 dollotar rotha4

6500 íarnaidi in carp<7z/ hi ta\main corbo leór do dún 7 do daingen feib dollotár rotha íarnaide in charpait hi taXmain uair is cumma atrachtatár cluid 7 cairthe 7 carrce 7 táthleca 7 murgrían in taiman aird i n-aird frisna rothaib iarndaidib súas sell sechtair. Is aire focheird in circul modba morthimchull

6505 cethri n-ollchóiced nErend ammaig anechtair arná teichtis úad 7 scailtís immi coros tdixrsed fri tendta fri tarrachtain na macraide forro. 7 dotháet isin cath innond ar medón 7 failgis falbaigi mora do chollaib a bidbad morthimcoll in tslóig ammaig anechtair fo thri 7 dobert fobairt bidbad fo bidbadaib

6510 forro co torchratár bond fri bond 7 méde fri méde basí tiget ind áirbaig. Dosrimcheli aridisi fa thri in cruth sin co farcaib cossair sessir impu fa morthimchull .i. bond trir fri méde trír chúaird timchill immón dúnad. Conid Sesrech Breslige a ainm issin Táin. 7 iss ed tres ndíríme na Tána .i. Sesrech Breslige 7

6515 Imslige Glennawmach5 7 in cath for Gárig 7 Irgárig. acht ba cumma 7 ech 7 dune and Iss ed atberat araili ro fich Lug mac Eithlend la Coin Culaind Sesrig m Breslige. Nicon fes irri a árim 7 ni cumangar a rim cía lin dorochair and do daescor- slúag. acht ro rímthé a tigernai namma. It e seo6 a[«]mand7 side

6520 inna rurech 7 inna taísech .i. .r.8 Chrúaid da Chalad da

1 . . ca corrbeca in ras. M. 2"2 in ras. M, old accent left over 1. 3 read dobretha. 4 membrane perforated at a by erasure on verso. b sic, for Glennamnach. 6 supply a n-. 1 TL-stroke om. 8 between cols., and the names are in three cols.

80b30-81a23] TÁIN CÚAILNGE 201

Chír Chíar da Ecell tri Cruim tri Caurith tri Combirgi cetn Feochair cetri Furachair cetri Caiss. cetri Fotai .u. Caurith .u. Cermain .u. Cobthaig .ui. Saxain .ui. Dáich .ui. Dári .uii. Rocháid .uii. Ronáin .uii. Rurthig .uiii. Roclaid ocht Rochtaid ocht Rindaich ocht Corpri ocht Mulaich. .ix. nDaigith .ix. 6525 nDári. .ix. nDámaig .x. Féic .x. Fiacaich .x. Fedelmid.

Deich ríg ar secht fictib ríg robí Cu Qhulaind i mBresslig Móir Maigi Murthemni. Dírime im olchena di chonaib 7 echaib 7 mnáib 7 maccaib 7 mindaínib 7 drabarslog. ar nír érno in tres fer do feraib Herend cen chnáim lessi i lethcind \ lethsúil do 6530 brisiud i cen bithanim tria bithu betha. lj dotháet úadib iar sin iar tabairt in tressa sin forro. cen fuligud cen fordercad fair3 fein i fora gillu I for ech dia echaib1 |

3Túarascbail delba Con Culaind so., 81a

Dotháet Cu Chulaznd1 arna barach do taidbriud in tslóig 7 do 6535 thaisbenad a chrotha álgin alaind do mnaib 7 bantrochtaib 7 andrib 7 ingenaib 7 filedaib 7 áes dána úair nír míad na mass leiss ind úaburdelb druídechta tárfás dóib fair ind adaig sin reme is aire sin tánic do thaselbad a chrotha algin alaind in sin. Alaind ém in mac thánic and sin do taselbad4 a chrotha 6540 dona slúagaib .i. Cu Chulaznd mac Soaldaim. Faircsi tri folt fair dond fri toind cind. Cródérg ar medón mind orbude arda- tugethar. Cain cocarsi ind fuilt sin co curewd téora irnsrotha im claiss a chúlaid comba samalta 7 orsnáth each finna fathmain- nech forscaílte fororda dígrais dualfota derscaigtech dathálaind 6545 dara formna siar sell sechtair Cet cai'rches corcorglan do dergór orlasrach imma brágit. Cét snáthéicne don charmocol cum- mascda hi timthacht fn'a chend. Cethri tibri cechtar a da grúad .i. tibre buide 7 tibre úane 7 tibre gorm 7 tibre corcra .Uii. ngemma do ruthin ruisc cechtar a rigrosc .uii. meóir cechtar 6550 a choss .uii. meóir cechtar a lám co ngabáil ingni sebaic co forgabáil ingne griúin ar each n-ai fo leith 5diib sin.5

Gabaidseom az.no a dillat n-óenaig n-imbi in laa sin. Bai da étgud immi .i. fúan caín6 cóir corcorglan corthorach cóicdíabuil. Delg find findárgit arna ecor d'ór intlassi úasa bánbruinni gel 6555 imar bad locrand lánsolusta nad chumgaitís j suili doíni déicsin

1-1 in ras. M, and re-traced ; om. Y. 2 trace of old accent over fair. 3 in marg. 4 first a altered from o. 5~5 in ras. M. 6 a altered from o. 7 asp. om. Facs.

202 TÁIN CÚAILNGE [81aM-81b9

ar gleoraidecht 7 glainidecht. Clíabinar sróil sirecda9 chnes co ngebethar co barrúachtar a dondfúathroci donddergi míleta do srol ríg. Dondscíath dondderg dondchorcra co cóicroth óir

6560 co mbil finddruini fair. Claideb órduirfwjd1 intlasi co torceltaib óir dérg i n-ardgabáil gaili fora chris. Gai fota fáeborglas re faga féig fobartach co semmanaib óir orlasrach inna farrad issin charpat .ix. cind isindala láim .x. cind isind láim aile. Ros ecroth úad frisna slúagaib. Conid comram aidchi do

6565 Choin Qhulaind sin. Is and sin frisócbat mná Connacht forsna buidne 7 fordringtís mná firu do descin crotha Con Ctdaivd. Follaig im Medb a hainech 7 lámair taidbsin a gnusi acht boí fo damdabaig scíath ar omon Con QuXaind. Conid de sin asbert Dubthach Dóel Ulad.

6570 .r.* Masu in riastartha

bíait collai duíne [de | 81b Beite3] éigme im lissu.

biait fuind fri airisiu.

Biait corthi i llechtaib 6575 bid formach do rígmartaib

Ni maith no fichid in cath i lleirg frisin n-oennenach

Adchíu in cruth immondnaig ocht cind inna chuillsennaib 6580 *Adchíu fodb leiss i mbrétaib

.x. cind ina rosétaib

Adchíu dofócrat far mná a ngnúis tarsna ergala 4Adchíu5 6far rígna in móir6 6585 ni toccair dond imforráin.

'Diambad me bad chomarlid bíad8 slóg imme di each leith

Conid and rochan Fergus inso co n-ebairt.

1 n-stroke om. in marg. 3 in ras. H. 4 large cap. in ras. ; small a

discernible underneath. 5 adchiu altered from atchiu ; 6-e in ras. M. 7 small d discernible under capital. 8 a subscr. 9 scribe om. upper portion of t.\ i Facs.

81b10-27] TÁIN CUAILNGE 203

.r.1 Ber ass Dubthach nDóeltengaid

iar cúl in tslóig na srengaid 659»

nicon dergeni nach maith o geogain in n-ingenraith

Ferais écht 2ndochla ndobail2

guin Fiachaig3 mez'c Conchobair

nípau chaíniu rocloth 6595'

guin Corpri mez'c Fedelmtheó

Rígi nUlad ni chosnai

m«c Lugdach mez'c Casrubai

iss^ dogní fri doini

a nad rubad cosaidi 6600-

Bid olc la longais nUlad guin a mft'c nad lánulach costud \J\ad ma dobi adsuifet in n-imirgi

sirfid in noindin hi fot 660»

do \3\taib co wderasot.

Biait4 techta seel mara

biait rignai dermara

biait créchtai fuidb bechtai

biait buidne airlechtai 6610-

Biait collai chossaib biait brain for branfossaib beti fáenscéith hi lergaib bi5 cumtach do dibergaib.

Roínfid6 fuil féne fo don 661»

la slúag inna ndunechon regaid ind longas hi fat do Ultaib díanda risat

ni geib coistecht arubthá

ber ass Dubtach nDoeltenga. ber .a. 6620

Sréid Fergus Dubthach úad iar sin co n-arrasair di sruib fri budin anall. Co cloth ni Ailz'/l co n-ebairt.

1 between cols. 2~2 in ras. M. 3 . . aig in ras., . . ach Y, LL. 4 large

capital in ras. 5 sic, for bid. 6 oinfid in ras. M.

204 TAIN BO CUAILNGE [81b29-82a16

.r.1 Na fer báig a Fergus ar buaib seed mnáib U\ad aithgén ara mbernaib beit mairt ili sund slig ceni silsit^r acht i 6625 n-óenferaib ardeslig isind áth each denlathiu. Co cloth ni Medb.

.r.1 Comérig a Ailind co fiannaib fotrind ar duth2 buaib sceó genat mc melchib athaibi ngrenchaib móraib i llinibdubaib forbrisfet comlund scéo Fergus dánae co loingis Ulad biaith and 6630 iartach i ndiaid in chatha memais caumu3 co filib8 Féne.

aBanairle4 báetha nacha auchide. nacha co cloth ni Fergus cluinte co teintib bláthaib sceó cholet muint^r seed chenel olca anapthai rosri a chialla consuidet na tádet. Co cloth Gabrán file. 6635 .r.1 Na briguid briathra seed laidib5 rignaib for bronnaib di thuathaib déni dia messaib blassaib. dia fáebra fichi cessóe cía bera na sui forellig na tulle miscais. 82ab Na femdit far | céle taít ara chend isin n-áth or Fergus.

Auchaide Ailz'/I or Medb. co cloth ni Aih'/l. 6640 .r.6 P"ergus rofitir morthúathaib for far muintíV méilaith ni imthecht ar far mbiiaib acht cia far slig slattaib i mbúaib dithoing ceóbera. di far mór di belgib brassaib 7Co cloth ni Fergus."1

.r.6 Na fer a Medb mórscoith dit loingis buirr bráthu iar 6645 mbliadain seed cháthig mná massa iartaige nád imdat dit morchothaib dia thuathaib tisccet.

°Imroll Belaig Eóin inso

Fíacha Fíaldána Dimraith dolluid do acaWaim meic sethar a máthar .i. Mane Andóe a ainm. Dolluid Docha mac Mágach «650 1a Mane nAndóe. Dolluid Dubthach Dóel Ulad la Fiachaich Fialdána Dimraith. Docorastár Dócha gai for Fiachaig co lluid i nDubthach. Focheird da//<? Dubthach gai for Mane co lluid i nDócha. Di fieir im máthair Dubthaig 7 Doche. Is de atá Imrull Belaig Eúin.

a Fergus dixit add. between cols. H. b along the upper margin are two lines

by a later hand, not H, almost wholly illegible owing to stain : G ( ) os mag ass combatar oc dr ( ) tess Toscarjand sin 7 tintad uadib la sodain ( )

1 between cols. - dath Facs. 3 a subset: 4 ai in ras. 5 i subscr . faint .

tnarg. "~7 between cols. 8 sic. for filedaib.

82a17-82b5] TÁIN CÚAILNGE

205

i is de atá Imroll Belaig Eúin .i. tiagait na sloig do Beluch 6655 Eúin anait a ndí dirim suidiu. Tic Diarmait mac Conchobair di \J\laib antúaid. Eirged marcach úaib or Diarmait co ti Mane dom accallaim dis 7 ragatsa dis ara cend. Condrecat iarow. Todeochadsa or Diarmait o Chonchob^r co n-erbora fri Medb 7 Ailz'// co relcet na bae ass 7 slán1 uile a ndorónad and 7 6660 tabár in tarb aniar cosin tarb ille co comairset uair ro báge Medb. Ragatsa or Máne co n-apror fríu. RatiszV/e da//<? fri Meidb 7 Ail///. Ni hetar for Medb." Ani siu or Mane. Dénam cóemchlód gaisced di or ])ia.rmait.2 Massu ferr latt. Maith lim or Mane focherd cechtar de gai for araile conid apthatar a 6665 ndis. 7 conid Imroll Beltf/o- Eóin ainm na maigni sin. Maitti a ndírím araill. Dofuittet tri fichit dib di cechtar lina. Is de atá Ard in Dirma.

Aided Tamuin druith inso.

Foruirmiset muinter AWella a mind rig for Tamun drúth ni 6670 lamair Ail/71 a beith fair fessin. Srédis Cu ChuXnind cloich fair oc Ath Tamuin co wmebaid4 a cend de. Is de atá Áth Tamuin 7 Tuga \m Thamun.

Aided5 Oengussa mac Óenláma.

Dointaí iaro/n Oengus mezc Oenláma Caíme óclach dána di 6675 Ultaid. in slog n-ule oc Modaib Loga. Is inund on da?io 7 Lugmod co tici Ath da Ferta nís léic secha 7 dosmbidc co llecaib 7 asberat ind eólaíg i///neblaida6 riam remain co tiastam7 fo chlaideb oc Emain Macha acht bid ar gaXaib óenfer conristá friss. Brisit fir fer fair \axom 7 ra mbeótar i n-ecomlond. | 6680

8Comrac ¥evg-/isa fri Coin Cn\aiud 82b

Táet nech uaib ar mo chendsa ar Cu Chulamd oc Ath da Ferta. Nipa messe nípá ol each assa magin ni dlegar cimbid dom cheniul cia no dligthe 9nipad me9 dobertais tara chend im cimbidecht. 6685

Is and gessa do Fergus m<7c Roich techt 9ara cendsom.9

a .i. ro fost [M] ; ro fós Facs., bict accent belongs to riam

1 in ras. 2 sic. omit stop. 3 in marg. 4 co mebaid Facs. 5 Oeided Facs. s read immusneblaid Y. ' sic. s between cols. 9"9 end of line, more like H

than M, also side dano dul /. 668j, perhaps due to retracing}

206 TÁIN CÚAILNGE [82b5"44

Opaidsz'tffe da//<? dul ar cend a daltai .i. Con CuXaind. Dobreth fin do 7 ro mesca9 co trén 7 roguded im dula isin comrac. Téit ass iar<?/// ó robás oca etargude co tromda. Asbert GuChuXaind

6690 ian?m is com glinni dothéig ar mo chendsa a popa Fergus ol se cen claid^1 inna intiuch. Ar gatsai Ail/// ass ut praedz'xz'mus.2 Is cumma limsa et/r or Fergus cia no beth claideb and imbertha fortsu. Teilg traigid dam a Cu Chit laind or Fergus. Teilgfeso cXano damsa arisi ar Cu ChuXaind. samlaid ecin or

6695 Fergus Is and sin dolléci Cu Chttlaind traigid for culu re Fergus co rrici Grellig nDoluid ara telced Fergus dósom traigid i lló in catha. Tairbling Cu Citulai?id iarom hi nGreXXai'g DoXXm'd. ara chend dait a Fergus or each. Aicc ol Fergus ni ord erossa is robeóda intí fil and conom thí de chind chúarda ni reg.

6700 Tiagait secha iarom Co ngabsat dunad hi Crich Ross. Raclunethar són da?/í> Ferchú loingsech bui for longais re nAil///. Dotháetside ar cend Con CuXaind. Tri fir déac da.no bahé a lín. Gontai 3Cú ChuXahid3 oc Cingit Fercon. atát a tri Hie déac and.

,6705 [4Comrac Alaind]

Foídís Medb [6AIand Muresci mac Dairi do Domnandchaib do comrac fri Co/« CuXaind derbrathair side 7 Daman athair FirDiad. Ba fer borb brogda iarom im longud 7 im ligi in Aland. Fer dothengtach dobeóil ama/ Dubthach Dóel Ulad.° Ba fer taile trebur co sonairte

<6710 ballraid. anw/ Munremwr mac Errcind. Trénfer tnútach am«/ Triscod trénfer tigi Concobair. Ragatsa 7 anarma 7 conmel eter mo lamaib ar ni miad 1 mas lem arm d'imbz'rt for siriti n-amulach amne. Luid iarom do saigid Con CuXaind. Is and bolside 7 a ara forsin maig oc frecomet in tsluaig. Oenfer encund sund or Láeg fri

'6715 Coin CuUind. Cinnas fir ol Cu ChuXaind. Fer dubdond taile tarbda 7 se anarma. Léic sechot ol Cu Chulaind. Tic cucu la sodain. Do cur chomlaind frit dodeochadsa ol Aland. Gabait iarorn for imtrascrad fri cian 7 trascraid Coin CuXaind fo thri Aland. Conid greis in t-ara. Diambad curadmir do chosnam i nEmain duit for se

<6720 ropadatren7 for ocaib P2mna. Tic a ferg niad 7 atraig a bruth miled cor trascair Aland fón corthi coro scor i zwmiwagib.8 Conid de atá Mag Mandachta .i. Aland échta .i. écht Alaind and.]10

1 i om. Facs. 3 ftc^ Facs., c caitdata. 3-3 in ras. and out of alignment,

but by M ; Fergus Y. 4 bet-ween cols, in ras. H. 5 from this point to end of

col. in ras. by H. 6 Utad MS. 'for ropadat trén. 8 I mi Facs. ; end of

line, with erasure of one or more letters ; reading obscure ; mi, if correct, apparently ■an alteration in ras. 9 sic. 10 breaks off, lacuna in MS.

[ 207 ]

83a1-33] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA]

xairiut. Naté em ol sesseom haurchur sáegail damsa in 83a breth ronucus. Ni crochfait6'r ind fir acht eirget senóri leósom co rrálat a ndíbeirg for firu Alpan. 6725

Dogniat ani sin. Tiagait ass forsin farrci co comarnectár fri mac rig Bretan .i. Ingcél Caech hua Conmaic. tri .1. fer cona senorib léo co comarnectar forsind fargge. Dogniat cairdes 7 tiagait la Ingcel co rrólsat a ndibeirg lais. Is í orcain tuc á aínfén dósom. Con[z'd']2 si adaig and sin ro curthea a 6730 mathair 7 a athair 7 a3 ui.4 nderbráthir do thig rig a thúate. Orta uli la Ingcél i n-óenaidchi. Dollotar5 trá forsin farci anall hi tir nEtend do chuingid oirgne fón orgain rodligestár Ingcél díb.

Lánsíd i nEr ind hi fiaith Conaire acht boí imnesse catha et?r6735 da Corpr^ hi Túathmumain. chomalta dosom íat. Ni boí a córugud co ris^ Conaire. Geiss dosom techt día n-et^rgleód riasíu dorostais chuci. Téit iartrn ciarbo geiss 7 dogéni síd n-etarro. Anais .u. aidche la cechtar de. Geis dosom da.no ani sin. Iar ngleod ind áugrai. ro boíseom oc saigid do 6740 Themraig. Is ed gabsait do T&mraig sech Usnech Midi co n-accatár iar sain a n-indred anair 7 aniar 7 anes 7 atúaíd. 7 con-accatár na buidne 7 na slúagu 7 ropo nem tened tír úa Néill imbi. Cid ani seo ol Conaire. ni handset ol a muinter ni duachnid son is i in chain ro mebaid and in tan ro gabad for 6745 loscod in tire. Ceisi cid gébmani ol Conaire. Saerthúaid for a muinter. Iss ed ro gabsat \axovi deisiul Temra 7 tuaithbiul Breg 7 tosessa lais clóenmíla Cernai. Ni accai corro scáig a tofond. Is iat dodróni in smúitcheó ndruidechta sin din bith siabrai 6fo bithin ar ro corpait géssi Conaz're* 6750

Immusrala7 trá in t-ómon mór sin do Chonaire connach rabi dóib conar dochoistis acht for sligi Midlúachra 7 for sligi

1 acephalous, owing to lacuna in MS., the equivalent of a leaf wanting here. 2 contraction stroke om. 3 a om. Facs. 4 read uii. 5 Dolotar Facs.

6-6 partly in ras. M, . . pait add. at end of line, géssi Con. above line. 7 Immusra . . add. in marg. before next line, a subscr.

208 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [83a32-83b25

Cualand. Is ed ro gabsat iar^m la hairer n^rend antúaid. Is and asbert Conaire for sli^z Cualand cid ragma innocht ol se. 6755 Dommáir ada1 Conaire for Mac Cecht mac Snaide Teichid cathmilid Conaire m<?zc Etersceo'ú. Bátar m£;zciu fir Herend oc do chosnomso each n-aidche indás bith deitsiu for merogod tige oiged.

Totháet meis amsera for Conaire. Boi cara damsa isin

6760tirse for Conaire. acht rofesmais conair dia thig. Cia ainm side

for Mac Cecht. Da Derga di Lagnib ol Conaire. Ránic

cucumsa em ol Conaire do chuingid aisceda 7 ni thuidchid co

n-éru. n-írusa im chét mbó bóthána. Ra n-írusa im cét

83b muca | muccglassa. Ra w-írusa im chét mbrat cimgás clithetach.

6765 Ra n-zrusa im chét ngaisced ngormdatha ngubae. Ra xx-írusa im deich ndeilci derca diorda. Ra w-írusa im .x. ndabcha déolcha deich donnae. Ra n-írusa im .x. mogu. Ra n-írusa im .x. meile Ra n-irusa im thrí .ix. con n-éngel inna slabradaib airgdidib.2 Ra w-írusa im .c. n-ech mbúada hi sedg/^gaib oss n-ewg. ara

6770 maithem icia x\sed beos/ Doberad a n-aill. is ingnad mád brónach frimsa innocht. A mbása éolachsa ém dia thig side for Mac Cecht is crich a tribe chuci \\11f tsligi forsa tai. Téit co téit isa tech ar is triasin tech ata in tslige. Atát .uii. ndorais isa tech 7 uii. n-imda iter each dórus 7 ni fil acht óenchomlaid

6775 n-airi 7 imsoíth^ in chomla sin fri each ndorus dia mbi in gáeth. Lin atai sund ragai hit broi dirmai co tarblais for lár in tige. Masu ed nothéig tíagsa co n-árlór tenid and ar do chind.

In tan ro boi Conaire iar sudiu oc ascnam iar slige Chualand rataiges in triar marcach dochom in tige. Teóra léne dergae

6780 impu. 7 tri bruit dergae impu. 7 tri scéith derga foraib. 7 tri gae devga ina lámaib. 7 tri eich derga foa suidib. 7 tri fuilt derga foraib. Dergae uile eter chorp 7 folt 7 etgud. eter echu 7 daine. Cía rédes riund for Conaire. Ba geiss damsa in triar ucut do dul reum for Conaire na tri deirg do thig Deirg. Cia ragas

6785 ina ndiaid co taessat i llorg cucumsa. Ragatsa ina ndiaid for fri Flaith mac Conaire. Téit ina ndiaid iarom for echláscad

a along lower marg. in a sixteenth cent, hand is the following quatrain, stained and obscure at beginning and end :

A deg (?) rmúmecht am bulg dubh. ni fudhan ni don min gil. ciasa teimhen mo comainm. is geal mo toigairm ior nim.

sic. through homoioteleuton ; a rad a Conaire Y. 2targdidib Facs. 3 n-stroke onu

83b35-84a19] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 209

7 nis n-arraid. Boi fot n-aurchora eturro. Ach ni ruct/^aisom aireseom nirucadsom foraibseom. Asbert friu nad remthiastais in rig. Nis n-arraid acht ro chachain in tres fer laid dara ais.

.r.1 En a nWc mór a seel seel o brudin bélot long luaichet6790 fer ngablach fíangalach ndoguir cnéd míscad mór bét find for ndestetar deirgindlid áir. 2én .a.

Tíagait úad iar<?m atároí3 astód. Anais in mac ar cind in tslúaig. Asbert fria athair a n-asbreth fris. Nibo ait laiss. Ina ndiaid deit or Conaire 7 tairg tri dumu4 7 tri tinni dóib 6795 7 airet beti im theglochsa ni bia nech etarru o thenid co fraigid. Téit iarom ina ndiaid in gilla 7 toirgid dóib aní sin 7 nis n-arraid acht ro cháchain in tres fer laid dara ais.

.r.1 En a mezc mór a seel gerthiut gorthiut robruth rig eslabrae tri doilbthiu fer forsaid fordáim dám nonbair. én .a. 6800

Tintai in mac afrithisi co rragaib in laid do Chonaire. Eirg ina ndiaid for Conaire 7 toirg dóib .ui. dumu 7 .ui. tinni 7 mo fuidellsa 7 aisceda i mbárach. 7 airet beite im thegluchsa ni bia I nech eturru o thein co fraig. Luid in gilla ina ndiaid 84a iarom 7 nisraraid5 acht frisgart in tres fer co n-epert. 6805

.r.2 En a meic mór in scél scitha eich imáríadam imríadam eochu Duind Tetscoraig a sidib ciammin bi amin mairb mora airdi airdbi sáegail sasad fiach fothad mbran bresal airlig airlíachtad fáebuir ferna tulbochtaib trataib iar fuin. én .a.

Tíagait úad iarcw. 6810

Atchiu niros astais na firu for Conaire. Ni rod merta ém ol se .i. or fri Flaith. Radis a n-aithesc ndédenach asbertatár fris. Nirptar failte de. 7 Batár iar sain na mithaur- rússabs imómna foraib. Rom gabsatsa mo gessi uili innocht ol Conaire. Uar óessac indarbae in triar sin dochotár riam 6815 dochom in tige co rragbaiset a suide isin tig 7 coro airgisetd a n-eocho dergae do dorus in tige. remthochim na tri nderg sin isin brudin.

Is ed ro gab Conaire cona slúagaib do Áth Chliath. Is and dosnarraid8 in fer máeldub cona óenláim 7 óensúil 7 óenchoiss. 6820 Mael gárb fo9 suidiu. Cia focerta miach di fiadublaib fora

a .i. ro follaig7 cen in techtairecht do denam [M] b .i. drochmenmand [M]

c .i. nár fetad [M] d .i. cor cengailset [M]

1 between cols. - in marg. 3 supply a n- Y. i damu Facs. b /end nis n-arraid. . rúss in ras. 7 ro follang Facs. s dosnaraid Facs. 9 sic, fur for.

P

210 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [84a19-84bu

mulluch ni foichred ubull for lár acht no giulad each ubull dib fora finnu. Cia focerta a srúb ar gésce immatairisfed dóib. Sithremithir cuing n-imechtair cechtar a lurgan. Méit

6825 mulaig for gut each mell do mellaib a dromma. Gabollórg iarim1 inna láim. Muc máeldub dóthi fora muin 7 si oc siregim 7 ben bélmar már dub dúabais dochraid ina diaid. Cia focherta da.no a srúb ar gésce folilsad. Tacmaicced a bél íchtarach coa glún. Tacurethar bedg ara chend 7 ferais failte fris. Fochen

6830 dait a phopa Conaire dan rofess do thichtu sund. Cia feras in fáilte for Conaire. Fer Caille co muic duib daitsiu do thoccomol arná rabi hi toichneda innocht. Is as dech tánic in ndomon. Cia ainm do mná ol Conaire. Cichuil ol se. Nách n-aidche aile bas áil duib for Conaire roborficba 7 sechnaid innocht

6835duind. Nathó or in bachiach ar rotficbam co port i mbia innocht a phopan chain Chonaire. Téit iarom dochom in taige 7 a ben bélmar már ina diaid 7 a mucc máeldub dóithi oc sírégim fora muin. Geiss dosom ani sin 7 geis diberg do gabáil i nErind ina flaith.

6840 Gabtha tra diberg la maccu Duind nDéssa 7 cóic ,c. fo churp a ndiberge. cenmota na rabi do foslúag leó. Baí láech maith isin tír thúaid. Fén dar Crinach ba sed a ainm. Is de ro boí Fén dar Crinach fairseom. ár is cumma no cinged dara

84bcho|laind 7 no chess^ fén dar crinach. Gabtha dibérg da.no

6845 \as\xide 7 u. c. fo churp a ndibergae a óenur cenmothá fosluag.2

Bátár and iar sin fíallach bátár uallchu .i. uii. meic Ai\el\a 7

Medba. 7 Mane for each fir dib. 7 forainm for each Mani .i. Mani

Athremail. 7 Mane Máthramail. 7 Mane Mingor. 7 Mane Mórgor.

Mane Andóe. 7 Mane Milscotach. Mane Cotageib Uli. 7 Mane as

6850 Ep^rt. Gabtha diberg la suidib. Mane Ma.'&iramail da.no 7 Mane Andóe cethri fichit dec3 fo churp a ndíbergae. Man<? Athremail .1. ar ccc. fo churp a ndibergae. Man£ Milscothach .u. c. fo churp a ndibergae. Man*? Cotageib Uile .uii. c. churp a dibergae. Mane as Epert .uii. c. 4fo churp a dibergae}

6855 .u. c. fo churp dibergae each fir dib olehenae.

Baí triar treblandb di feraib Cúaland di Lagnib .i. tri Ruadcoinc Cúaland. Gabtha6 diberg da.no lasuidz^ 7 .xx.

a .i. hi tioscud [M] b .i. gusmar [H] c .i. Cithach 7 Clotach 7 Conall

a n-anmand [H]

1 sic, for iairn. 2 a add. above line. 3 add. above line. i'i in ras. M

5 \.h in ras.

84b14-85a9] [TOGAIL BRUIDNE DERGA] 211

•deac cburp a ndibergae 7 dám dasachtach leó. Bátár díbergaig trá trian fer nRrend hi flaith Conaire. Ro boíseom do nirt 7 cumachtai a n-innarbai a tír Hereud do athchor 6860 a ndíbergae allánall. 7 tuidecht dóib dochom a tire iar n-athchor a ndíbergae.

In tan ráncatár formnae na fairgge cotregat fri Ingcél Cáech 7 Eic[cel 7 Tulchinni tri met'c Chonmaic]1 di Bretnaib for dremniu na farrce. Fer anmin mór úathmar anaichnid in 6865 tlngcél. Óensúil ina chind lethidir damseche duibithir degaid 7 tri nWc imlessen inte. Tri chét déc fo chtirp a díbergae. Bátár lía dxbergaig fer nHrend andáti.

Tíagait do muirchomruc forsind airrce. Nábad ed dognethi for Ingcél brisid fir fer fornd dáig abtar lia andúsa. Noco 6870 raga acht comlond fo chutrawmus fortso forda2 diberga Herend. Atá as ferr dúib or Ingcel. Dénam córai ol atarrobradsia3 a tír líerejid. 7 ato;zrárbadni a tír Alban 7 Brettan. Dénam óentaid etrond taitsi conod roláid for ndib^zVg im tirse. 7 tiagosa libse conid ralór mo díbezrg in bar tírsi.4 Dogniat in comairle 6875 'hísin 7 dobertatár glinni ind di síu 7 anall. It é aitz're dobretha •do Ingcél ó feraib Here?id .[. [Fer Gair]5 7 C3aburb 7 Fer Rogain im orgain bad togaide do Ingcél i nErzW. 7 orgain bad togaide do maccaib Duind Déssa i nAlbain 7 i mBretnaib. Focres crandchor forro dús cía díb lasa ragtha i tossoch. Dothuit dul 6880 la Ingcél dochom a thíre. Lotar iarcm co Bretnu 7 oirg athair 7 máthair 7 a .uii. nderbrathir amrt/ ro ráidsem reond. Lotar iar sin dochom nAlban 7 ortatár a n-orgain and. 7 doathlasat iar suidi dochom x\Rrend.

Is and sin trá dolluid Conaire 6mac Rtersceoil6 iar slige 6885 Chualand dochom | na brudne. Is and sin tancatár na diberga 85a co mbatár i n-airiur Breg comarda Etuir forsind farrci. Is and asbertatár dibergae teilcid sis na séolu 7 dénaid óenbudin díb forsind farrci ar náchbar accaist^/- as tir 7 etar nach traigéscaid úaib isa tir dús in fugebmais tesorcain ar n-enech fri Ingcel. G890 Orguin fón orguin dorat dun

Oz*s/ cía ragas dond éistecht isa tir. Nech las mbeth na tri búada .i. búaid clúaisse 7 buaz'^ rodairc 7 buazd n-airdmiusa.

a .i. robar cured [PI] b i Fer Lee [H]

1 in ras. H. sic, for fordat, cp. I. 6gj i . 3 read atobrarbadsi.

Facs. 5 Fer in ras. H, Gair add. end of line H. 6"6 in ras. M.

P2

212 [TOGAIL BRUÍDNE DERGA] [85a9-85b11

Atá limsa for Mane Milscothach huaid duaz'sse. Atá limsa da«í?

6895 for Mane Andóe buaid rodeirc 7 airdmiusa. Is maith a dul duib amláid forna dibercaig fóa n-iwnas sin.

Totíagat nonbor ian?m co mbátar for Beind Etair dús cid roclótís 7 adchetís. Táa chein for Mane Milscotach. Cid sin for Mani Andoí. Fuaim n-echraide ríg rocluiniursa. Atchíusa

6900 tría búaid rodeirc fora chéli. O/s/ cid atcísiu. hi suidiu. Atchíusa and for se echrada ána aurarddai ailde agmara all- marda fosenga scítha sceinmnecha. fégi faebordae fem^/dae foréim focrotha morcheltar talman doríadat ilardae uscib indberaib ingantaib.

6905 Cit n-e asa 7 ardae 7 inbera dorríadat. Ni haudsa. Indeóin

Cult Cuilte?z. Máfat Ammat Iarmáfat. Finne Goiste Guistine.

Gai glais úas charptib. Calga dét for slíastaib. Scéith airgdidi

úasa n-ullib. Lethruith 7 lethgobra. etaige cech óendatha impu.

Atchiusa iar sin sainlabra1 saináithe remib .i. tri .111. gabur

69io ndubglas. Itt é cendbeca corrderga biruich. baslethain. bolgróin.2 bruinnideirg. béolaide. saitside. sogabaldai. crechfobdi. fégi. fáebordae. feiwwdae cona trib cóectaib srfan cruanmaith friu. Tongusa a toinges mo thúath for fer ind rodairc is slabrab nách suthchernai insin. Is i mo airdmiusa de Is é Conaire mac

6915 Et<?rscéle co formnaib fer nErwzrf n-imbi daróet in sligi.

Tíagait for cúlu iarom co n-ecsetár dona díbergaib. iss ed inso rochúalammár 7 atcownarcmár ariat.

Bátár sochaide tra eter siu 7 anall in tsluaig se .i. tri .111. churach 7 u. míli chét indib 7 deich .c. in each míli. Rothocaib-

6920 set iarom na seóla forsna curchu 7 doscurethar docom tíre. co ragbaiset hi Trácht Fuirbthi.

85b In tan ro gabsat na curaig tír is and ro m boí M^c Cecht oc béim thened3 i mbrudin Dergae. I.a fúaim na spréde focressa na tri .1. curach co mbátár for formnu na fairrce.

6925 chein for Ingcél samailte lat so a Fir Rogain. Ni íetursa. ol Fer Kogain manid Luchdond cainte fail i nEmain Mtic/ia dogní in bosórguin se oc gait a bid aire ar écin. t grech ind Luchduind hi Temair Lochrae. t beim spréde Mé7c Cecht oc átúd tened ria rig nKrend airm hi foí. Cach spréd tra 7 each frass doleiced

6t)30a tene for lar no fonaidfidé cét lóeg 7 di lethorc fria. Ni thuca

» .i. clostid [H] b .i. is cethir [M]

a sainslabra. 2 = bolgsróin. 3 asp, mark om. Facs.

85bu-86a12] [TOGAIL BRUIDNE DERGA] 213

Dia and in fer sina innocht fordat mezc Duind Désa. Is liach a bith.1 Nibu liachu side, limsa for \ngcel indás ind orcuin doratsa duibse. Ba mo líthsa combad docorad and.

Toscuirethar a coblach dochom tire. A ngloim ro lásat na tri .1. curach oc tuidecht hi tír forrocr^th brudin Dergae 6935 conná rabi gai for alchaing inte acht ro lásat grith co mbátár for lar in tige uli. Samailte lat a Chon^zW? cía fúaim so. Ním thása a samail acht manid talam immidróe.b i mania in leuidán timchella in ndomon adchomaic a erball do thóchur in betha tara chend. i bare mac Duind Désa ro gab tir. 6940 Dirsan náptar bátar and. Bátár comaltai carthancha dúnd. inmain in fianlag nis n-áigsimmis2 innocht.

Is and ránic Conaire co mboi hi faichthi na bruidni in tan rochúala Mac Cecht in fothrond. Atar lais roptar óic táncatár coa muintzr. La sodain forling a gaisced dia cobair. Aidblithir 6945 led bid torandchles tri .c. a chluiche oc forláim a gaiscid. bai báa di sodain de sin.

In bare íarom i mbátar mete Duind ba inte boi in caur márthrelmach andiaraid inna braine na bárce. In led uathmar andsa Ingcél Caech m^c ui Conmaic. Lethithir damsechi ind 6950 óensúil boi asa étun .uii. meic imlesain inte. Bátar duibithir degaid. Méit chori cholbthaige cechtar a glune. Méit chléib búana cechtar a dordn.3 Méit mulaig for gut mella a dromma. Sithithir cuing n-úarmedóin cechtar a lurgan. Gabsat tra na .u. mili .c. sin 7 deich .c. cacha mili hi Tracht Fuirbthen.4 6955

Luid tra Conaire cona muintzV isin mbrudin 7 gabais each a suide is tig eter gess 7 nemgess. 7 gabjsat na tri Deirg a 86a suide 7 gabd7'.y Fer Caille cona muic a suide. Tosnánic Da Dergae iarsin tri .111. óclách 7 fotolb^n-ad co clais a chúlad for each fir dib 7 gerrchocholl co mella ndá lárac. Berdbrócabrecglassa6960 impu. tri 111. maglorg ndraigin co fethnib iarind ina lámaib. Fo chen a phopa Conaire for se. Cid formna fer nEré'^dothaistis latt ros biad failte.

In tan bátar and co n-accatar a n-óenbandscáil do dorus na brud«£ iar fuiwud ngr/ne oc cuiwehid a lleicthe issa tech. 6965 Sithidir claideb garmnai cechtar a lurgan. Bátár dubithir

1 .i. Conaire [M]5 b .i. ro bris [M]

1 supply fo dochur namat Eg. - read áigfimmis. 3 sic, for dornd.

n-stroke om. Facs. * written over . . ca Dia.

214 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [86a12-86b9

druim ndail. Brat ríabach rolómar impi. Taicmainged a fés íchtarach co rrici a glún. A beoil for leith a cind. Totháet co tard a lethgúalaind fri haursaind in taige oc admilliud ind rig. 7

6970 na maccóem ro bát.ar imbi isin tig. Esseom fessin ataráglastar* as tig. Maith a banscal or Conaire. Cid atchí dúnd massat fissid. Atchiusa daitsiu im ol sisi nocon érnába cern cárna dít asind áit hi tudchad acht na mbérat éoin ina crobaib. Nibu do chél célsammár a ben or ésseom chélas dun do grés.

6975 Cía do chomainmsiu or se a banscál. Cailb or sisi. forcraid anma son ol Conaire. Echéb it ili mo anmand chena. Cade íats/í/e ol Conaire. Ni handsa orsi.

.r.1 Samon Sinand Seisclend Sodb Saiglend Caill Coll Díchóem Díchiúil Díthim Díchuimne Dichruidne Dairne Dáríne

6980 Déruaine Egem Ágam Ethamne Gním Cluiche Cethardam Níth Némain Nóennen Badb Blosc Boár Huae Óe Aife la Sruth Mache Médé Mod.

For óenchoiss 7 óenláim 7 óenanáil rachain2 dóib insin uile3 o dorus in tige.

69S5 Cid as áil dait ol Conaire. A n-as áil daitsiu á&no or sisi. Is gess damsa ol Conaire dám óenmná do airitin iar íuxm'ud grene. Cid gess or sisi ragsa co ndechac mo aigidecht ráith isind aidchi se innocht. Apraid fria ol Conaire bérthair dam 7 tinne di immach 7 mo fuidellsa 7 anad i mmagin aile innocht.

6990 dothánic ém dond rig or sisi co praind 7 lepaid óenmná inna thig fogébthar na écmais o neoch aile ocá mbía ainech ma ro scáig coible4 na flatha fil isin brudin. Is feochair in frecra ol

86b Conaire. Dosleic ind cid gess | damsa. Buí gráin mór foraib iar sin día haccallaim na mná 7 míthauraras. acht nad fetatár

6995 can boí dóib.

Gabsait na diberga iar sin tír 7 dollotar co mbátar oc Leccaib Cind Slébe. Bithobéle trá in bruiden is aire asberthea bruden di aris cosmail fri beólu fir oc cor hruióne. i hxwden .i. bruthen .1. en bruthe inte.

7000 mór in tene adsuíthe oc Conaire each n-aidche .i. tore caille .uii. ndoraiss ass. in tan doniscided crand asa thoíb ba mét

a .i. ro aicill [H] b .i. dorcha .i. is follus [M] c .i. co ferur t co rucur [M} .i. ro berthi [M]

in marg. 2 sic. '- uil Facs. 4 i subset.

86b9-87a7] [TOGAIL BRUIDNE DERGA] 215

daig ndáirthaige each tob no théiged asa thaib for each ndorus. Robátár .uii. carpait deac di charptib Conaire fri each ndorus don taig 7 ba airecnaia dond aes bátar oc forcsin ona \ongaid1 in tsoillsi mór sin tria drochu na carpat. 7005

Samailte lat a Fir Rogain for Ingcél cisi suillse mór sucut. Noconom tha a samail for Fer Rogain acht manib daig do rig. Ni tuca Dia and innocht in fer sin is liach a orguin. Cid ahéb libse a flathius i[w]d2 fir sin hi tír Erend ol Ingcél. Is maith a x\athius or Fer Rogain. thaudchaid nél dar gréin o gabais 7010 fiathius o medón erraig co medon iogamair. 7 ni taudchaid banna drúchta di feór co medón lai. 7 ni fascna;«3 gáeth chair- chech cethrae co nónae. 7 ni forruich cmac tire ina flaith. acht tárag firend cacha indse o cind bWadna co araile. 7 atat .uii. meic thire i ngialnai fri fraigid ina thigseom fri comet ind rechta 7015 sin. 7 atá cúlaittiri iarna chúl .i. Mac Locc 7 is taccair tara chend hi tig Conaire. Is ina flaith atát na tri bairr for Exind. .i. barr dias 7 barr scoth 7 barr messa. Is ina fiait/i as chombind la each fer guth araile 7 betís téta m^wdchrot ar febas na cána 7 in tsida 7 in chainchomraic4 fail sechnon na Herend. Ni thucca 7020 Dia and innocht in fer sin is liach a orgain. Is mucc remithuit mess is noidiu ar ais. is liach garrséle dó. Ba mo lithsa for Ingcél combad no beth and. 7 robad orgain fo araile insin. Níbu andsa limsa andás mo athair 7 mo mathair 7 mo .uii. nderbráthir 7 ri mo thuathi. doratussa duibsi ría tuidecht i 7025 n-athchor na dibergae. Is fir is fir or in t-áes uile ro bátár immalle frisna dibergachu.

Toscurethar bedg na dibergaig a Tracht Fuirbthen 7 doberat cloich5 each fir leó do chur chairnd. Ar basi deochair lasna fianna hi tossuch eter orgain 7 maidm n-imairic. Corthe 7030 no chlantais in tan bad maidm n-imairic. Car[«]d2 im focherti- tis in tan bad x\-orgain \ Carnd ro láiset iarom in tan sin úaire 87a ba orgain hi cianfocus on tig on arna forchlótís 7 na haiccitis on tig. Ar díb fátaib dorigset a carnd .i. ar ba bés carnd la áíbeirg 7 dano co fintais a n-esbada oc brudin. Cach óen 7035 no thicfad slán úadi nobé7'ad a cloich asin charnd. Co farctais im cloch6 in lochta no mairfitis3 occi. Conid as sin rofessatár a

a .i. ba follus [M] b .i. dno [M] c [betzveen cols.'] .z.

log ms. n-stroke om. 3 sic. 4 asp. of second c om. Facs. e line. G sic, /or clocha.

216 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [87a7"32

n-esbada. Conid ed ármit eólaig in tsenchas sa conid fer each clochi fil i Carnd Leca ro marbait dona dibergaib oc brudin.

7040 Conid din charnd sin atberar Leca i nUib Cellaib.6

Ataither tore tened la maccaib Duind Desaa do brith robaid do Conaire. Conid hi sin céttendál robaid dorigned 7 conid di adauter1 cech tendal robaid cosindiu. Is cd armit fairend aile combad i n-aidchi samna no írrthá orgain brxxidne 7 conid din

7045 tendáil út lentar tendál samna o sin co sudiu. 7 clocha hi tenid samna.

Dorónsat iarom na dibergaig comarli bali in ro lásat a carnd. Maith tra or Ingcél frisna héolchu cid as nesam dun sund. ni handset. Bruden ui Dergae rigbriugad Wexcnd. Bátár dócho

7050 ém fir mathi do saigid a céli don brudin sin innocht. Ba si comarli na ndibergach iaro/u nech úadib do déscin dús cinnas ro both and. Cia ragas and do deicsin in tigi. Cia no ragad or Ingcél acht mad messi úair iss dliges fiachu.

Tothéit \ngcel do thoscélad forsin brudin cosin sechtmadb

7055 mac imlessan na hóensúla ro boi asa etun do chommus a ruisc isa tech do admilliud ind rig 7 na maccóem ro bátar immi isin tig <:cwdadercacha tria drochu na carp#/.

Ro ráthaiged \axom as tig anall Ingcél. Docuirethar bedg ón tig iarná ráthugud. Téit co rránic na diberga bali hi

7060 rrabatár. Fochress each cúaird immalaile don dibezrg fri éitsecht in sceóil. Airig na dibergae hi firmedón na cuardae.

a Along the upper tnargins of pp. 8j, 88, 8q the following verses are -written by H in a loose script resembling that of pp. 41b and 105a :

Monor secht mac Duind Désa inso. Cain treith doadbanuwr oen for sesiuur sáerbrathar macni Désa diberci ba Duind denniig dafy/'baig Fer Gair gnim fri reilforcsin. Fer Lee fri cluaiscoistecht. Fer Rogair réil fri roardmes. Lomna domnais drechnatha. Fer Rorogair fri niadnascaib [p. 88~\ ba se in cing for comranna. GeVer fri gail n-oenduni 2Glas fri seruad3 2saerselca. buaid ngelfini Galioin co4 crodi;ci cutechta. brogsat brudni breogaili caini turscur tareraid. co saini suth saemi3 gnim glond gnatail" maini mw//ni Maz'cniad. mail macei8 [p. 89] each miwnota cirt ba Cairpri cain. cain .t. [H]

t cosin tres [M]

1 air symbol, read adainti/-. 2 - in ras. to saer ; traces of former -writing.

sernad BB$6<)a. 4 cob BB. 5 saerniad BB. 6 sic. '• gnataltaig BB.

i subscr. (?), o7n. Facs.; maice BB.

87a32-87b24] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 217

Batár hésidé Fer Gér 7 Fer Gel 7 Fer Rogel 7 Fer Rogain 7 Lomna Druth 7 Ingcel Caech. Sesiur i mmedon na cuardae 7 luid Fer Rogain dia rithchomarc. Cinnas sin a Ingceóil for Fer Rogain. Cip indas for Ingcél is rigda in costud islúagda1 7065 a sséselbe is fiaithemda a fúaim cía céin co and gébatsa a tech issinní no ndligim Dotháet cor mo diberga de.

Foracaibsemne fri láim daitsiu a Ingceóil fordat comaltae Conaire nád n-íurmaís orgain co fesmais cia no beth inni

C«'s/ in dercachasu a tech co mmaith2 a \ngcr.oil for Fer 7070 Rogain. Ro mo súilse lúathchuaird and 7 gebait im fi'achu ama/ atá. Is deithbzV dait a Ingcecil cia no | gabtha ol Fer 87b Rogain ar n-aiti uli fil and ardri Hére/id Conaire mac Ktersceoil. Ceist cid atchondarcsu isind focluí féinnida in tige fri enech rig isind leith anall. 7075

3Imda Chormaic Condi Longas

Atchondarc and ol se fer gormainech már rose nglan ngleórda lais. Deitgen cóir. Aiged focháel forlethan. Lindfolt find forordae fair. Forti choir imbi. Milech airgit inna brut. 7 claideb óirduir[«]d5 inna láim. Scíath co cóicroth óir fair. 7080 Sleg cóicrind ina laim. Coinso choir chain chorcorda lais os é amulach. Ailmenmnach in fer sin. 7 iarsin cia acca and.

3Imda noí céli Chormaic

Atconnarc and triar fer fris aniar 7 triar fris anair. 7 triar ara bélaib ind fir chetnai. Atar let is óenmáthair 7 óenathair dóib 7085 It é comáesa comchore comalli cosmaile uli. Cúlmongae foraib. Bruit úanidi impu uli. Tanaslaide óir inna mbrataid. Cúarscéith chredztmai foraib. Slega druimnecha úasaib. Calg dét i lláim each fir díb. Óenreb léo uli .i. gabaid each fer díb rind a claidrá eter a mér 7 imdacuiret immá mér 7 noda sínet na claidz^ 7090 a n-óenur iar sudi.

Samailti lat insin a Fir Rogain or Ingcel. Ni handsa damsa a samail for Fer Rogain. Cormac Cond3 Longas mac ConchobazV insin. Laech as dech fil iar cúl scéith hi tír Herend. Is ailmenmnach in mac sin. Is fail atágethar innocht is láth 7095 gaile ar gaisced. is brigu ar trebachas. Is é in nonbor ucut fil

1 = is slt'iagda. - m-stroke om. Facs. 3 between cols. 4 od MS. 5 n-stroke otn.

218 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [87b24-88a20

immiseom. na tri Dúngusa 7 na trí Dóelgusa 7 na tri Dangusa .ix. céli Cormaic Con hongas m^zc Conchob^zV. Ni rubutar firu riam ara ndochur 7 niros anachtatar riam ara sochzz?-. Is maith

7100 in láech fail etorru .i. Cormac Cond Longas. Tongu a toinges mo thúath totháetsat .ix. ndeichenbuir la Cormac inna chétchumscliu 7 totháetsat .ix. ndechenbair muintzV cenmothá fer cech airm dóib 7 fer cech fir dib. 7 roindfid Cormac comgnim fri each n-óenfer ar dorus na bruidne 7 maídfid búaid rig t

7105 rígdamnae t airig dibergae 7 immaricfa elúd cid crechtach a muint^r uli.

Mairg iuras in n-orgain sa for Lomna Drúth cid a dáig ind óenfir sin Corm^/c Cond1'' hongas mez'c Concobair. Tongusa. a to'xnges mo thuath for Lomna mac Duind Désa. mad messi

7110 corn's^ mo chomarli níaidlébthai ind oxgain cid dáig ind óenfir sin nammá 7 ara léchet 7 ar febas ind laich. Ni ch«;//thi for \ngcel. néla femid dofortecat. Fir íigér ngúasfes da ngrúad ngabair gébthair fris la lugi Fir Rogain ruidfes. Ro gab do guth maidm fortsu a Lomnae ol \ngcel at drochlaechsu.

7115 7 rotetarsa néla fémid do fortes/. Arnbia basa lecht bas

88a briscem lurgu mais for traig maitne | do Thig Duind matin moch i mbárach. Assu éc ernbais ar thromsluaigthig coddet co teinnet co dered mbetha aisnébat sin na senchaid dul damsa ónd oxgain corommé nos n-órr. Na haithb^r ar n-einech a

7120 \r\gceoil for Gér 7 Gabzzr 7 Fer Rogaz'u. iurthar ind orgun mani in talam fúe cono?z robarbtharni1 uli occi. Ango dano is deithbzV daitsiu a \x\gceoil for Lom/z# mac Duind Desa. ni daitsiu adomaine na oxgne bera. cend rig alathúathe la thartbe2 alaile 7 toernae as do thriur derbrathtfr assind oxgain .i. \x\gcel

7125 7 Ecell 7 Dartaid na Dibergae.

Is ansu damsa im for Lom/w Drúth. mairg damsa ria each mairg iar each is mo3 chendsa cetna imcoicertar and innocht.4 iarsind uair et^?' fertsib carp^/ áit i comraicfét díabolnamat .1. focicherthar iwsin bruidin co thri 7 dofoicherthtf?- eisse co

7130 thri. Mairg no thet mairg lasa tiagar. mairg cos tiagar Itroich5 no thíagat itróich5 cussa tiagat. Ni fil nád damsa ol Ingc^el inid mo mathair 7 mo athair 7 mo .uii. nderbra//zz> ortabairsi limsa ni fail nád fóelusa o sin innond. Cid fin bare totess^

1 sic, for ro marbtharni. 2 seamd t added above line, read hartbe. 3 o and

following ch in ras. 4 . . nocAt compressed and in ras. inocht Foes, 5 = it troich. 6 od MS.

88a20-88b7] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 219

treu ol Gér 7 Gabwr 7 Fer Rogain iurtar lat ind orgain innocht. Mairg dosbéra lámaib1 namat for Lomna. 7 Cia acca and 7135- iar sin.

2Imda na Cruthnech inso

Atconnarc and imdae 7 triar indi. Tri dondfir mora. Tri cruindb^r/tha foraib it comlebra for cul 7 étun. Tri gerrchochaill dubae irnpu co ulni céinnidi fota forna cochlaib. 7140' Tri claidib duba dímóra leó 7 teóra dubboccóti úasaib 7 teórá dubslega lethanglassa uassaib. Remithir inbcr cairi crand each ae dib.

Samailte lat sin a Fir Rogain. Is andsa damsa a samail. Nis fetursa. i nHerzW in triar sin. acht manid in triar 7145 ucut di Cruithentúaith dodeochatár for longais asa tir conda fil hi tcgloch Conair<?. It é a n-anmand. Dubloinges mac Trebúait. 7 Trebúait mac Lonsce. 7 Curnach mac ui Fáich. Tri laich ata dech gaibthe gaisced la Cruthentúaith in triar sin. Dofáetsat6 .ix. ndechenbor leó ina chétch«/;/scliu 7150' 7 dofaeth fer cech airm léo cenmotha a fer fessin 7 conraindfet comgnim fri each triar isin brudiu 7 maidfit búaid rig i airig diberge3 7 immaricfa élód dóib iar sin cidat crechtaig. Mairg iuras in n-orgain cid daig in trir sin namma. Tongu do dia tongé\y mo thuai/i mad mo chomarle dognethe and 7155^ ni iurfaithe ind orgain for Lomna Driith. Ni cumcaid for \ngcel. Néla femid dofortecat. Fir ngér gúasfes 7 r. 7 cia acca and iar sin. I

4Imda na cuslennach 88b

Atchonnarc and imdai 7 nonbor indi. mongae findbudi 7160 foraib. It é comálli uile. Bruit brecliga impu 7 noi tinne cetharchóire cumtachtai uasaib. leór suillse isind rigthig5 a cumtach fil forsna tinnib cetharchórib hísin.

S>a.mailte lat a Fir Rogain. Ni handsa damsa a samail for Yer Rogain. Nonbor cuslennach insin doroachtátár co Conaire 7165-

1 14 added at end of line by H (?) and erased from beginning of next line, whe?-e accent and traces of a. are still visible. in marg. 3 dibwg MS. cp. I. "JI*J0.

4 between cols. b thig added above line, ink browner, not retraced. 6 \.h Facs.

220 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [88b7-43

ara airscélaib a Sid Breg it é a n-anmand. Bind. Robind. Riarbind. Sibe. Dibe. Deichrind. Umal. Cumal. Ciallglind. It é cuslennaig ata dech fil isin domon. Dofoethsat .ix. deichenbfr leó 7 fer cech airm 7 fer cech fir. 7 maid/id each fer 7170 dib buaid rig I airig diberge. 7 immaricfa elúd dóib iarom ^sind orgain ar1 bid imguin fri scáth imguin fríu. Génait 7 ni génait^r úair is a sid dóib. Mairg iuras in n-orgain cid dáig ind nonbwzV sin. Ni cttmcid for \ngccl. nela íemmid dofortecat. 7 iar sin cia acca and.

7175 2Imda tztissig teglaig Conairg

Atchonnarc and imdai 7 óenfer inti. mael garb for suidi.

Cia focerta míach fiadubull fora mail ni fochriched ubull dib for

lár acht nogiuglad each ubull fora finna. A brat rolómar taris

isin tig. Cach n-imresain bis isin tig im suidiu i ligi is ina réir 7i80tíagait uli. Dofóethsad snatat isin tig rocechlastai a totim

in tan labras beds. Dubcrand mór uaso. Cosmail fri mol mulind

cona sciathaib 7 a chendraig 7 a irmtiud.

Samattte lat a Fir Kogain insin. Ni handset, damsa on.

Tuidle U\ad insin. rechtaire teglaig Cox\a.\re. Is écen aurthua- 7185 sacht a brethe ind fir sin. Fer come suide 7 lige 7 biad do

chách. Is í a lorg theglaig fail uasa feis libsi in fer sin.

Tongu a tonges mo thuath bit lia mairb leis 11a horgni andáte

a mbí. Totháethsat a thri comlin lais 7 dofáeth féin and.

Mairg iuras ind orgain 7 f. Ni cumcld for Ingcel. Nela 7190 iemnnd doiortecat. y3 Cia acca and iar sin.

2Imda Mez'c Cecht cathmiled Conaire

Atcowiarc and imdae n-aile 7 triar indi. Tri muil midrecht. Moab4 dib in mael medonach. Múadblosc bráenach. Bairend- chorp báirnech béimnech balcbuillech benas ar .ix. cétaib hi 7l95cathcomlond. Crandsciath odor iarndae fair co mbil chot//ut condúala forsa talla certchossair cethri ndrong ndechenbair ndedbol fora tairsciu tharlethair. Taul fair fortrend fodomain cairi choir chutr«;/zmae cetri «dam tollchruis tolb^rbud im chethóra mucca midisi inna midchróes mórthaltu. Atát fría

1-1 in ras. M. - between cols. 3 om. Facs. 4 sic.

88b43-89a38] [TOGAIL BRUIDNE DERGA] 221

di n-airchind n-airidi. nóe chúicsesschurach cutrw/z/mae 7200 dingbála tri ndrong ndechenbair | cechtar a trénchoblach. 89a Gai laiss gormrúad glacthomside fora chrund comaccmaic. Rosaig far fraig for clethi conid fri ta'lmain tairissidar. Foriarnd fair dubderg druchtach. Cethri traigid trethomsidi eter a na( )g' imfáebair. Tricha traiged tromthomsidi in- claidz'^7205 glondbéimnech o dubdés co iarnndor[«]d3 tadbat tuidle tentidi forosnae Tech Midchúarda o cléithib co talmandae. Trénecosc adchíu. Náchim rala úathbás oc imcaissiu in trir sin. Ni fail bas decmaicci. Días máel and sin im fer co folt. loch im sliab. Da sechi im rolaig. nóíne lána de delgib sciach for 7210 rothchomlai occaib. 7 is cosmail limsa fri cóelglais n-usci forsa taitni grian 7 a4 trebán úadi sis 7 seche i n-ecrus iarna chúl 7 turi rigthaige co ndeilb lágin móir uassae. Dagere cuinge sesrige a crand fil indi.

Samazlfe lat sin a Fir Rogam. Ni ka?idsa lim a sam#z7. 721& Mac Cecht mac Snaidi Teichid insin cathmilid Conaire meic Et^rsceoil. Is maith in láech Mac Cecht. Inna thotam chotulta ro boí fáen inna imdai in tan atchonnarcaissiu. In dias mael im fer co folt atconnarcsu. It é a glún immá chend. In da loch im sliab atcond<2?r at é a súil imma sróin. In di sechi 7220 im rolaig zXcondarc it é a n-o immá chend. In cóicsess5 for rothchomlae atcondtfrc at é a bróic fora sciath. In chóelglais6 usci atcondaTT fora taitni grian 7 a trebán úadi sis iss é brechtrad a claidz'^ sin. In tseche i n-ecrus secondare fil iarna chúl. is í truaill a c\a.\dib insin. In turi rigthigi atcondart 7225 is i a láginsom sin da«<?. 7 Cressaigthiseom in gai sin co comraicet a da n-ind 7 doléice aurchur a riada di in tan as n-áil dó. Is maith in láech Mac Cecht. Totháetsat chét ina chetch?mscliu lais 7 fer each airm cenmothá a fer fodessin 7 conraindfi7 comgnim fri each n-óenfer isi[«]s brudzn 7 maídfid búaid 7230 rig i airig dibergi ar dorus brud^g. 7 immáricfa élúd cid crechtnaigthe 7 in tan immáricfa 9élúd cid crechtnaig//^9 tuidecht foraib asin tig bit lir bomand ega 7 fér for faichthi 7 renna nime for lethchind 7 for lethclocind.-.y caip for n-incindi

1 letter or two erased here; only the first stroke of a (open) remains. - sic, for irca. 3 n-stroke om. i a subscript. 5 read cóicsesscliurach : cp. I. J200.

abbrev. stroke 07)i. 6 asp. mark om. Facs. 7 d om. Facs. 8 n-stroke om. ;

inserted in Facs. 9"9 sic, error caused by homoioteleuton ; read do with Y, H.

222 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [89a38-89b31

7235 7 for cnámradach 7 daisse do for n-apaigib combrutib laiss iarna

scaíliud fóna fuithairbi.

Techit iarom dar teóra fuithairbi la crith 7 omon Mete Cecht.

Gabsait na haittiri etorro afrisi .i. Ger 7 Gahur 7 Fer Kogatn.

Mairg iuras in n-orgain for Lomna Druth. Friscichset for 7240 cenna dib. Ni chumcld for Ingcel néla femmid doiorlecat. 89b Ango | d&no a Ingceoil for Lomna mac Duind Desa. ni deit

atá a domain na oxgne. Mairg damsa ind orgain ar bid

cétchend rosía i mbrudln mo chendsa. Is andso damsa or

Ingcel is í mo orgain doruided and. Ango da.no for Ingcel 7245 at mbía bása lecht bas briscem a[«]d' 7 f. 7 iar sin cia acca

and.

2Imda tri mac Conaire .i. Oball 7 Oblin 7 Corprz

Atcondarc and imdae 7 triar inti .i. tri móethócláig 7 tri bruit sirecdai impu. Téora bretnassa órdai inna mbrattaib.

7250 Téora monga órbudi foraib. In tan folongat abairbthiu tacmoing in mong orbudi dóib co braine a n-imdae. Inbuid conócbat a rrosc conócaib in folt connách ísliu rind a n-úae. Cassithir rethe copad. Cóicroth óir 7 caindel rígthige úas each ae. Nach duni fil isin tig artacessi guth 7 gnim 7 bréthir.

7255 Samaz'lte lat a Fir ~Rogain. Ro chi Fer Kogatn combo fliuch a brat forá bélaib 7 hétas guth assa chind co trían na haidchi. A bec//u or Fer Rogain is deithbzr dam a ndogníu. Oball 7 Oblini 7 Corpri Findmór tri m^z'c rig Herend insin. Ron mairg masa fir in scél ordat meic Duind ~Desa. Is maith in triar fil

7260 i«sind3 imdaí. Gnása ingen m^cdacht léo 7 cride bráthar 7 gala mathgamna 7 brotha léoman. Cachóen bís ina ngnáis 7 inna lepaid chotlai 7 loingthe co cend nomaide iar scarad fríu asa n-ingnais. It mathi ind óic ina n-áes. Dotháetsat trí dechenbair la4 each n-ai díb ina cétchumscle 7 fer cec/i airm

7265 7 a tri fir fessin. 7 dofáeth in tres fer dibseom and. Mairg iuras in n-orgain bithin in trir sin. Ni5 cumcid for Ingcel nela iemmid dofortecat 7 c. 7 cia acca iar sin.

1 Xi-stroke om. - between cols. 3 after second i traces of a letter erased (?) i ;

the writing has been clumsily retraced in this portion, including the initial n-stroke, which may be due to the retracer, cp. I. 7355. 4 in ras. la corr. from leó ; let Facs. 5 an xn-stroke partially erased over i.

7270

89b31-90a18] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 223

'lmda na Fomórach

Atcondarc and imdae 7 triar inti .i. tríar úathmar anetargnaid trechend.

Tri fothuct Fomórach

nad ndelb dúine nduinegin

fora ndreich duichni diulathar

rodaler lond lathrastar

lánchend tri lorg línfíaclach 7275

o urbél co úae

Rechtaire múad muinter ceck cétglonnaig

claidib tri slúag selgatar

roselt ar Borg mBúredach

bvud/te Da Dergae turchomruc. 7280

Sa.mailte lat a Fir Rogam. is andsa damsa a samail ón Ni fet«rsa di feraib Herend nach di feraib betha manip é in triar thuc Mac Cecht a tírib na Fomóre ar galaib óenfer. Ni frith do Fomórib fer do chomruc fris co tucc | in triar sin úadib 90a conda fil hi tig Conaire hi ngiallnae nar coillet ith na blicht7285 i nHert'nd tara cáin téchta céin bes Conaire hi flaithius. Is deithbz'r cid grain a n-imcaissiu.3 Tri luirg fiacal o hui diarailiu inna cind. Dam co tinniu iss ed [mir3]a each fir dib 7 is ecna in mir sin doberat inna mbéolo co teit sech a n-imlind sis. Cúimm chnámab uli in triar sin. Tonga- a tonges mo Xknatk 7290 bit lia a mmairb led na oxgne andáta a mbí. Tothétsat4 .ui. c. láech led inna cetch/z;//scli 7 fer cech airm 7 a triar fessin 7 maídfit búaid 5rígí airig5 <\\herg\. 7 5níbá i ó mir i ó dúrnn i o lúa5 mairfes each fer léo. Dáig léicte;' airm léo isin tig úaire is i ngiallnai6 fri fraigid atát arná dmiat mídénom issin 7295 tig. Tongtc a tonges mo Xhuath día mbeth gaisced foraib arnonsligfitís co trían. Mairg iuras in n-org<2Z>z fo ndáig ni comrac fri seguinni Ni chtcmciá for \ngcel 7 r. 7 iar sin cia acca and.

a .i. cuit [H] b .i. cen alt intib [M]

1 betwee?i cols. - n-imcuissiu Facs. 3 mir (in ras.) and the gloss above

line, in pale ink, apparently by H, final s of iss also pale ink, partly retraced. 4 sic. 5"5 seemingly in ras., M. 6 isi/nigiallnai lacs.

224 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [90a18-90b9

7300 'Imda Munremaira 7 Birderg meic Ruain. 7 Mail meic

Telbaind.

Ax.cor\darc and \mcia 7 triar indi. Tri dondfir mora, tri dondbi?rrtha foraib. Buind cholbthae remrae léo. Remithir medon fir each ball dib. tri dondfuilt chassa foraib co remorchind.

7305 Téora lenna brecderga impu. Tri duibscéith co túagmílib óir. 7 teora slega coicrindni úasaib 7 c\a\áeb dét2 each fir dib. Is si reb dogniat dia c\a\dbib fócherdat i n-ardae 7 focherdat na trualli ina ndiaid 7 noda samaiget3 isna truai/ib riasíu tháirset talmain. Focherdat dano na trual/* 7 na claidbiu ina ndiaid

7310 47 atethat na trutfllz condasamaig^/4 [impu5] a n-oenur riasiu táirset talmain.

Samailte \al sin a Fir JLogain. Ni handsa damsa a samaiL Mál mac Telbaind 7 Muinremor mac Gerrcind 7 Birderg mac Rúain. Tri rigdamnae tri láith gaile tri laích ata dech íar cúl

7315 gascid i nHerzW. Tothoei/isat c. láech léo ina cétch»#zscliu 7 conroindfet comgním fri each n-oenfer isin brudin. 7 maidjit buaid rig t airig diberge 7 immáricfa élúd dóib iarom. Nípu orta ind orgain cid dáig in trir sin. Mair6 \uras in w-oxgain for Lom«#. fer7 buaid a n-anacail oldás buazV/angona Cén mair

7320 noda ansed mairg nodo géna. Ni cumún for Ingcel 7 r . 7 cia acca and iar sin.

Tmda Cona\\\ Chernaig

Atcondarc and i n-imdae chumtachtae fer as chainem do

laechaib Hcrend. Brat caschorcra imbi. Gilithir snechtae

90b indala g/v/aid | dó. Brecdergithir sión a ngrúad n-aile. Is

7326 glasidir buga indala suil. Is dubithir druim ndail in tsuil aile.

Meit clíab buana in dosbili find fororda fil fair. Benaid braini'

a da imdae.b Is cassidir rethe coppad. Cía dóforte míach di

chnoib dergfuiscib fora mullach ni foichred cnoi dib for lár.

7330 Claid^ órduirn ina láifn. Scíath cróderg robreccad do

semm(?;/naib findruini eter eclannu óir. Sleg fota tredruimnech.

remithir cuing n-imechtraid a crand fil indi.

a .i. meic Gerrcind [M] b .i. a da less [H]

in marg. Munremar Facs. supply i lláim Y. s áamaigetwr Facs.

ras. M, with nn accent left over atethat. 5 in ras. H, end of line, ink pale..

read mairg. " sic. for ferr. s in marg.

90b9-"] [TOGAIL BRUIDNE DERGA] 225

Samat'tte lat. sin. a Yir Kogain. Ni handsa damsa on a samazl ar rofetatar1 fir Hercnd an ngein sin. Conall Cernach mac Amorgein insin. Dorecmaing immale fri Conaire ind inbuid se. 7335 Is é charas Conaire sech each fo bith a chosmailiusa fris. ar febas a ch.r0th.a7 a delba. Is máith in láech fil and Conall Cemack. In scíath croderg sin fil ara durnd ro brecad do semmawnaib findruini conid brec. Ro nóeseged ainm la UUu .i. in Bricriu Conaill Chevnai'g. Tongu a tonges mo thuath bid imda bróen 7340 dérg tairse innocht ar dorus bxudne. In tsleg druimnech sin fil úasa bid sochaidi forsa ndáilfe deoga tonnaid innocht ar dorus btudne. Atát .uii. ndoruis asin tig 7 arricfa Conall Cernach bith for each dorus dib 7 ni bia a thesbaid as nách dorus. Toxhocihsai tri .c. la Conall ina chétch«;;/scliu cenmotha fer 7345 each airm 7 a fer fessin 7 conrainnji comgn'im. fri each n-oen isin brudin. 7 in tan immaricfa tuidecht foraib asin tig beit lir bommand ega for lethchind 7 for lethcloczW 7 for cnáma déis a c\a\dib. 7 immáricfa élúd cid créchtach. Mairg iuras in x\-oxgaiii fo daig ind fir sin nammá. Ni cumgid for \?igcel. 7350 Néla 7 r. 7 iar sin cia acca.

2Imda Conaire fessin

Atcondarc and imdae 7 caímiu a cumtach oldáta imdada in tigi olehena. Seolbrat n-airgdidi impe 7 cumtaige isind imdae. Atcondarc triar n-inni. In dias imechtrach 7355 dib finna dib linaib cona foltaib 7 a [7//]brataib.3 7 it gilithir snechtae. Rudiud roálaind fo grúad cechtar n-ae. Móethóclách etorro i mmedón. Bruth 7 gnim ruirech lais 7 comarli senchad. Brat atconnarc imbi is cubes 7 ceó cétamain. Isain4 dath 7 écosc cacha húari tadbat fair, áildiu each dath alailiu. 7360 Atcondarc roth n-óir isin brut ara bélaib adcomaic húa smech cóa imlind. Is cosmail fri tuídlig n-óir forloscthi dath a fuilt di neoch atcondarc de delbaib betha is i delb as aldem dib. Atcondarc a claideb n-orduir[//]d3 occo this. Ro boi airthcr láme din c\a\diub fria truaill anechtair. A n-airther lámi sin 7365 fer no bid i n-airthiur in tigi tíscébad frigit fri foscod in c\a\dib. Is bmni bindfogrogod in ch\\dib oldás bindfogwr na cuslend

1 rofetartar MS., ar symbol, with tail and cross stroke partially erased, 2 between cols. 3 m -stroke om. 4 = is sain. s n- stroke om.

226 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [90b46-91a18

91a n-órdae | fochanat ceól isind rigthig. Is and asbertsa. for Ingcel acá déscin.

7370 Atchíu flaith n-árd n-airegdae

asa bith buillech buredach bruchtas róimse robortae rechtbruth caincruth ciallathar.

Atchiu clothrig costodach 7375 cotngaib inna chertraind choir comchet/zbuid1

o cr?md co fraig foa suidi

Achiu1 a mind findflatha

conid fri recht ruirech rathordan

ruithen a gnúis comdetae.a

7380 Atchiu a ndá ngrdaid ngormgela

conid fri fúamun find fuinechdae

fordath sóerdath snechtaide

di díb súilib sellglassaib

glannu a rose robuga 7385 teinniu a chuinscliu caintocud

iter clethchor ndub ndóelabrat.

Atchiu ardroth n-imnaisse imma chend cocorse conid fri fultu fvithecrus 7390 fordath n-órda n-ollmaisse

fil úasa berra.á buidechas.

Atchiu a brat iierg n-ildathach noitech siric srethchisse sluind ar delbthor ndimaisse 7395 dind ór aúrdeirc ailbend

alathúaith ndronaicdi.

t comdéntae [M]

91a19"39] [TOGAIL BRUIDNE DERGA] 227

Atchiu delg n-and olladbol

de or uili intlaisse

lassaid ar lúth lanésci

lainne a chuaird corcorgemmach 7400

cáera crethir comraicthe

congaib ar dreich ndendmaisse

eter a gelgúalaind chóir

Atchiu a léine ligdae linide

conid fri sreband sirechtach 7405

scáthderc sceó deilb ildataig

ingelt sula sochaide

cotgaib ar méít muinenchor

sóerthus ar néim imdenam

or fri siric srethchisse 7410

o adbrund co urglune.

Atchiu a chlaid^ n-órduirn n-intlaisse

ina findiuch findargit

aisnéid ar cheirr cóicroth

conid fri crúaid n-aurdairc n-aister. 7415

Atchiu a sciath n-etrocht n-ailenda

fail úas drongaib dimes

tréthiír di or oiblech

ar thur sceó bil banbruth

forosnai líth luachet. 7420

Turi di or intlassi

lám rig fris dess dingabar

fri trieth tailc taurgaib

conid fri cernu crúadchassa

tri .c. chorae comlána 7425

úasind rurig rathrúanaid

fri boidb hi rhbroi b^rtas

is brudin bróntig achiu.1 atchiu Raith w-ard.

Roboi xzxovi in móethóclach ina chotlud 7 a chossa i n-ucht indala fir 7 a chend i n-ucht araile Doriusaig iarcw assa 7430 chotlud 7 atraracht 7 ro chachain in laid se

Q2

228 [TOGAIL BRUIDNE UERGA] [91a40-91b*

.1. .r.1 Gáir Ossaira assir chumall goin gair ooc 7435 i mmullach Thuil Gossi

gáeth úar tar fáebru eslind adaig do thogail rig ind adaig se.

Cotlais afridise 7 diuchtrais ass 7 canais in retoric se. |,

91b .1. .r.2 Gáir Ossirb

7440 ossar chumall

cath ro dlom

doerad túathe

togail bruidni

bróncha fianna 7445 fir guiti

goíth imómain

imórchor sleg

sáeth écomluind

ascuir tige 7450 Temuir fás

forba n-aniúil

comgné caíniud Conaire

coll etha

lith ngaland 7450 gáir égem

orgain rig Here7id

carpait hi cucligi

dochraite rig Temrach.

Asbert in tres fecht.

7460 .1. .r.3 Dommárfás imned

immed siabrai

slúag fáen

fálgud námat

comrac fer for Dothrai 7465 docraite rig Temrach

i n-oitid ortae.

» .i. cu Conaire [Hj b .i. messan Conairi3 [H]

in marg. 2 between cols. :' Conaire Foes.

91b10-92a7] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 229

Samaz/te let a Fir Rogaz'n cía ro cháchain in laid sin. Ni handset damsa a sanW/ for Fer Regain, ésce cen rig on im is é as anem 7 as ordnidem 7 as chainem 7 as chumachtom thánic i ndomon uli is ri as bláthem 7 as minem 7 as becdu1 dodánic 7470 .i. Conaire Mór mac Etersceóil is é fii and ardri Herend uli. Nicon fil locht and isind fir sin eter chruth 7 deilb 7 dechelt. eter méit 7 chórae 7 chutrz^/zmae. e2 rose 7 folt 7 gili [3et<?r gjais 7 álaig 7 erlabrae. eter arm 7 eirriud 7 écosc. eter ani 7 immud 7 ordan. et^r ergnas 7 gaisciud 7 cenéd. Már a oitiu ind 7475 fir cháldae forbaíth conidralá ar gním ngaiscid mád día nderscaigth^r a bruth 7 a gal o beit fíanna fer nErend 7 Alban ar thig híurthar ind orguin céin bes inni. Tothóetsat .ui. chét la Conaire ríasiu rosia a árm 7 tothóetsat secht cet lais ina chétchzmscliu iar saigid a airm. Tongu do dia a 7480 toinges mo thtcath mani gabthar deog de eéin co beth nách aile isin tig chenae acht é a óenur tanairs^ in fer ó Thuind Chlidna 7 o Thuind Essa Rúaid sibsi ocon brudin.

Atát noí ndorais forsin tig 7 dofáeth .c. láech lais cech dorais. 7 in tan ro scáig do chách is tig airbert a gascid is and 7485 fochichersom ar gnim n-aitherraig 7 dia 'mairi do thuidecht foraib asin tig. Bit lir bommand ega 7 fér for fagthi4 for lethchind 7 for lethchlocind 7 for cnáimred5 fo faebur a chlaidzA Is dochu limsa 'mmáricfa tuidecht asin tig. Is inmain laisseom in dias fil imbi isind imdae .i. a aiti Dris 7 Snithi- 7490 Tothóetsat tri .111. láech la cechtar de i ndorus na brudne 7 nibá sire traigid úaid ille 7 innond hi tóetsat.

Mairg \uras in n-oxgain cid daig na dessi sin 7 na flatha fil etorro ardri Werend Conaire m^c Etersceóil líach dibdud na flatha sin | for Lomna Drúth xnac Duind Désa. Ni cumcxd for 92a Ingcel néla femmid doforfecat 7 r. Is deithbz> daitsiu a 7496 \x\gceoil for Lom«tf m«c Dui[«]d6 YJesa. dait atá a domain na orgne ar béra cend rig alathúathe lat 7 doernaba fessin. Is andso damsa chena ar bid cena7 ortábthar for brudin. Ango d&no for Ingcel adfia basa lecht bas briscium 7 r. 7 Cia acca 7500 and iar sin

1 becda Foes. 2 sic, read eter. 3 in ras. H. 4 sic. 5 n add. above line. n- stroke om. ''sic, /or cétna.

230 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [92a8-92V

^mda na culchometaide

Atcondrt;r and da fer deac for clíathaib airgdidib immón

n-imda sin immácúaird. monga findbudi foraib. Lente glassa 7505 impu. it é comaldi. comchróda. comdelba. C\a\de& co ndét i

llaim each fir dib 7 nis teilget sis eU'r acht it é echlasca fil2 imon

imdui sin immacúaird.

Samailte let sin a ¥ir ~Rogaiu. Ni handset damsa ón. comé-

taide rig Temrach and sin. It é a n-anmand. tri Luind Liphe 7 7510 tri Airt Átha Cliath 7 tri Budir Búagnige 7 tri Trénfir Chúilne.

Tongu a toiuges mo thuath bát ili mairb occo immon mbrudm.

7 immáricfa élud dóib ass cidat crechtnaig////. Mairg iuras in

n-orgam fodéig inna buidn3 sin. 7 iar sin cia acca and.

'Lé fri Flaith mac Conaire asa sa?;/mail so

7515 Atcond#;r and* mac brecderg i mbrut chorcra atá oc sírchoí isin tig. Bale hi fail in ,xxx. c. gabthai each fer a a5 ucht i n-ucht. Atá iarom 7 cathair glas airgdidi foa sudiu for lár in tige oc sirchoi. Ango da.no it brónaig a theglach occa cloistin. Tri fuilt forsin mac sin it é tri fuilt ón .i. folt úani 7 folt corcorda

7520 7 folt fororda. Nocon fetursa. indat ilgné dochuirth^r in folt fair indat6 fuilt failet fair, acht rofetar is fil ni adage//z«r innocht. Adcondarc tri cóectu mac for cathairib argdidib immi. 7 robátár .xu. bonsimne i lláim in meic brecdérg sin 7 delg sciath7 a cind each simni dib 7 ro bámárni .xu. feraib 7 ar cóic suili dec

7525 dessa do cháechad 7 in sechtmad mac imblisen ro boi im chindsa do cháechad do ol Ingcel.

Samailte \at sin a Fir ~Rogain. Ni handsa damsa on a samail. Ro chi Fer Rogam co tarlaic a déra fola. Dirsan ol se iss ed gein n-imarbaga fil la firu Herend fri firu Alban ar gart 7 cruth

7530 7 deilb 7 marcachas is liach is mucc remitéit mess damna flatha as dech tánic Herz'nd insin. Noidiu Conaire mete Etersceoli .i. fri Flaith a ainm. .uii. mbUadna fil ina áes. Ni indóig lim cid trú díag na n-ilgne filet forsind fult fil fair. 7

92b inna ndath | n-écsamail docorethar fair. Is é a sainteglachsom

7535 sin na tri .1. maccóem fil imbi. Mairg iuras in n-orgain for

xinmarg. - supply ina lamaib Y, etc. 3 sic, /or buidne. 4 letter ?)

erased after and, mac in ras. 5 sic, dittogr. 6 supply tii. ' sic, for sciach.

92b2-"] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 231

Lomna cid bíthin in mete sin. Ni cumcxd for Ingcel nela iemmid dofortecat 7 r. 7 iar sin cia acca and.

'Imda na ndaleman

Atcondarc and sessiur arbélaib na n-imdad2 cétna. Monga findbudi3 foraib. Bruit úanidi impu. Deilge4 créda i n-aurslocud 7540 a mbrat. It é lethgabra anW Chonall Cernach. Focheird each fer a brat immáraile 7 is lúathidir rothán nibúaled is ing inda áirthet do súil.

Samailte \at sin a Fir Fiogain. Ni handsa damsa ón. dálemain rig Temra insin3 .i. Úan 7 Bróen 7 Banna. Delt 7 7545 Drucht 7 Dathen. Nis dérband día ndáil ind reb sin 7 ni clui a n-intliucht5 ocá ndáil. It mathi ind óic fil and. Fothoethsat a tri chumlund leó conraínfet comgním fri each seser isin brudin 7 asluífet airib úair is a sídib dóib. It é dalemain ata dech fil i nHenW insin. Mairg iuras in n-orgain fo ndeig sin. Ni 7550 ch?/;;zcid for Ingcel nela 7 r. 7 iar sin cia acca and.

'Imda Tulchinne Druith

Atcondrt^r and borróclaech ar bélaib na imdae cetnae for lár in tige. Athis maili fair. Finnithir canach slébe each finna ásas tríana chend. Unasca óir immá ó. Brat breclígda imbi. 7555 .ix. claidz^ ina láim 7 noí scéith airgdidi 7 .ix. n-ubla óir. Focheird cech ai dib i n-ardae 7 ni thuit ni dib for lár 7 ni bi acht óen dib fora bois 7 is cumma 7 timthirecht bech i lló ánli each ae sech araile suas In tan háni atconnarcus ocon chlis 7 ama/ dorecachasa6 fochartatár grith immi co mbátar for lár in 7560 tige uile. Is and asbert ind flaith fil isin tig frisin clessamnach cotráncammár órbat mac bee 7 ni ralá do cless n-airiut cosin- nocht. Uch uch a phopa chain Conaire is deithbz'r dam domrecacha súil féig andíaraid fer co tríun meic imlisen foraicce dul noí ndro[«Jg7 méti dosom a ndéicsin andíaraíd sin 7565 fichitzV catha de or se Rofessar co brátha bas n-olc ar dorus brudne. Gabais iarom na c\a\dbiu inna láim 7 na scéith airgdidi 7 na ub/a óir 7 fochartatar grith imbi doríse co mbátár for Iar tige uile. Dorat i mmoth ani sin 7 roléic a chles n-úad 7 asbert. 7570

1 between cols. - read liimdad, n due perhaps to retracing. 3 in ras.

4 Deilgi Facs. 'partly in ras. 6 dorecAachasa I'acs. ~< xx-stroke om.

232 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [92b35-9318

.r.1 A fir Chaille comérig laig a slige sligairdbi do muic

fintai cia fail ar dorus tige do áí^lius3 fer mbruid^^. .r.1 Atá and

or se Fer Cualngi Fer Gar Fer Rogel Fer Rogain dlomsait

gnim nad lobur logud Conaire o .u. maccaib Duind Destf ó .u.

7575 comaltaib carthachaib.

Samai/ie lat sin a Fir Rogain. Cia ro cháchain in laid se. Ni handset limsa a sam«7 or Fer Rogain. Taulchinne rigdruth 93 rig Temrac/i clessamnach Conaire insin fer comaic | 3[moir in fer sin. Tothóetsat trí 4nrwbur ina chétcumscli leis4 7 conrainfe 7580 comgnim fri each n-óen isin brudin. 7 immaricfa elúd ass cid crechtnaigthe. Cid ni chena nibu orta ind orgain cid fo bithin ind fir sin. Céin mair noda ains«/ for Lomna. Ni ciimcxá for \ngcel.

5Imda na muccidi

Atconnarc triar i n-airthiur in tige tri dubbirrthae foraib. tri forti 7585 úanidi impu. tri 6dublenna tairsiu.6 tri gat)ulgici úasaib hi toib fraiged. se dubassi dóib ar cn/nd. cia sút a Fir Rogain. Ni handsa ol Fer Rogain tri muccaidi ind rig sin Dub 7 Dond 7 Dorcha. Tri brathir tri m«'c Maphir Themrach. Céin mair nud n-ains^i/ mairg nod ngéna ar búaid a n-anacail oldas a ngona. Ni cumcid for7

7590 6Imda na n-arad n-airegda

Atconnarc triar n-aili ara mbeiaib. téora lanna óir for airthiur a cind. teora berrbróca impu de lin glas imdentai di or. tri cochlini corcrai impu tri broit chrédumi ina láim.

Samail let sin a Fir Rogain. Rosfetar ol se. Cul 7 Frecul 7 7595 Forcul tri primaraid ind rig sin tri comais. tri meic Sidbi 7 Cuinge. atbéla fer cech airm leo 7 conraínfet búaid n-echta.

6lmda Chuscraid meic Concobair

Atconnarc imdui n-aili.8 ochtwr claidbech inti 7 máethócláech etwrro. máel dub fair 7 belra form end leiss contúaset áes na brudni 7600 uli a condelg. aildem di daínib hé. cáimsi imbi 7 brat gelderg. eo áirgit inna brot. Rofetwrsa sin ol Fer Rogain .i. Cuscraid Mend Macha mac Conchobair fil hi ngialnai lasin rig. A chometaidi im in t-ochtwr fil immi .i. da Fland da Chwwzmain da Aed da Chrimthan.

1 between cols. domálius MS. ax-stroke over o. 3 here a smaller leaf

{pp. 95-94) written in one wide column, has been intercalated by H ; the writing has been retraced, with the exception of the marginalia, which are pale. 4_4 <?«bur to

leis, pale, not retraced, seemingly in ras. 5 in marg. 66 in ras. 7 supply Ingcel. 8 final i subscr., pale, not retraced.

-9318-9413] [TOGAIL BRUIDNE DERGA] 233

conroinfe/ comgnim fri cech n-óen isin brudin 7 immaricfa élod dóib ass fría ndaltai. 7605

'lmda na foarad

Atchonnarc nonbur for craund siúil dóib. noí cochleni impu co lubun chorcrai 7 land óir for cind each ae. noí mbruit inna lámaib. Rofet/^rsa sin ol Fer Rogain. Riado. Ríamcobur. Riade. Buadon. Búadchar. Búadgnad. Eirr. Iner. Argatlam. noi n-araid foglomma 7010 la tri primaradu ind rig. Atbela fer cech ai dib 7 f.

^mda na Saxanach Atconnarc isind leith atúaid din tig. nónbur. noi monga forbaidi foraib. noi camsi fogarti impu noi lennae corcrai tairsiu cen delgae indib. noi manaise .ix. cromsceith déirg úasaib. Rusfetamar 7615 ol se .i. Osalt 7 a da chomalta. Osbrit Lamfota 7 a chomalta. Lindas 7 a da chomalta. tri rigdomna do Saxanaib sin fili/ ocond irag. conrainfet in lucht sin búaid ng[«]íma2 7 r.

^mda na ritired

Atcon««7Y triar n-aili. téora máela foraib. tri lenti impu 7 tri 7620 broit hi forcepul. sraigell i llaim each ae. Rusfetwrsa sin ol se ,i. Echdruim | Echriud Echrúathar tri marcaig ind rig sin .i. a thri 94 ritiri. tri brathir iat. tri m«c Argatroin. mairg iuras in n-orcain c'td fo dáig in trir sin.

'Imda na mbreteman 7625

Atconnarc triar n-aili isind imdai ocaib. Fer cain ro gab a3 máelad hi cetud. di oclaig leis co mongaib foraib. Teóra lenda cummascdai impu. argit i mbrot caech4 n-ai dib. tri gascid úasaib hi fraig. samail let sin a Fir Rogain. Rusfetar son ol se. Fergus Ferde. Fer Fordae. 7 Domaine Mossud tri brithemain ind rig sin. mairg 7630 iuras in n-orcain cid fo deig in trir sin. Atbéla fer each ae dib.

'lmdaí na crwtiri Atconnarc nónbur n-aile friu anair noi monga cráebacha cassa •foraib .ix. mbroit glassa luascaig impu .ix. ndelce óir ina mbrataib .ix. failge glano immá láma ordnasc óir im ordain each ae. 7635 auchuimriuch n-óir mo5 chach fir. muinee aircit im brágit each ae .ix. mbuile co n-inchaib órdaib uasib hi fraig 6.ix. flesca findarcit anna lamaib. Rofetwrsa sin ol se. noi crutiri ind rig insin. Side. 7 Dide. Dulothe 7 Deichrinni. Caumul 7 Cellgen. 01 7 Ólene 7 Olchoi. Atbela fer each ae leo. 7640

1 in marg. s n- stroke om. s a subscr. 4 sic. 5 sic, read i n-ó; i n-ói Eg. •6 .i. add. Facs.

234 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [9413-95a*

'lmdai na clessamnach

A.icox\tiarc triar n-aile isind airidi. Teora caimsi hi foditib" impu.

scíatha cethrocairi \n% ina lámaib co telaib óir foraib 7 ubla airgit 7

gai bic intlassi leu. Rosfetwrsa ol se. Cless 7 Clissine 7 Clessamun

7645 tri clessamnaig ind rig sin. tri comais. tri derbráthir. tri meic

Naffir Rochlis. Atbéba6 fer each ae léo.

'lmdai tri n-anmed ind rig

Atconnarc triar n-aili hi comfocraib imdai ind rig fessin. Tri

broit gorma impu 7 teóra caimsi co ndergintlaid tairsiu. arrocabtha

7650 a ngascid úasaib hi fraigid. Rusfetwrsa sin ol se .i. Dris 7 Draigen 7

Aittit. tri anmed ind rig tri m«'c Scéith Foilt. Atbela fer each

airm leó.

^mdai na mBadb

Atconnarc triar nocht hi eléthi in tigi a tóesca fola trethu. 7 7655 suanemain a n-airlig ara mbraigti. rusfetwrsa sin ol se tri ernbaid úagboid triar orgar la each n-áim insin.

:Imda na fulaehtori

Atconnarc triar oc dénam fulochta i mberrbrócaib intlassib. Fer findliath 7 di oclaig na farrad. Rusfetwrsa 3sin ol Fer Rogain tri 7660primfulachtore3 ind rig sin .i. in Dagdae 7 a da daltae .i. Séig 7 Segdae da mac Rofir Oenbero. Atbéla fer la each n-ae dib 7 f.

xImda na filed

Atconnarc triar n-aili and. teóra landa óir tara cend. 3Tri broit brie impu. teora3 camsi co ndergintlaid. teora bretnassa óir inna 7665 mbrattaib. teora bunsacha4 uasaib hi fraig. Rofetwrsa sin or Fer Rogin. tri filid in rig sin .i. Sui 7 Rodui 7 Fordui. tri comais tri brathir tri meic Maphir Roehétail. Atbela fer cech fir dib. 7 congeba each dias búaid n-oenfir etorro. Mairg5 iuras ind orcain 7 r. |

:Imda na foschometaidi

95a 3Atcon«<z?r and oclaech ina sessom os cind ind rig. crom- 7671 seiath 7 da bendehlaidiub mara occo. lenna d^rca impu. delci

findairgit isna brataib. Bun 7 Meccun sin ol se da chometaib7 ind rig

insin da mac Maffir Thuill.3]

a .i. hi cenglaib [H]

1 in marg. 2 in bis, end of line. 3"3 in ras. * final a subscr., -paler ink. 5 in ras. 6 sic. 1 sic, for chométaid.

95a6-95b3] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 235

aImda na cometaidi ind rig

Atcondarc nónbor i n-imdae and ar belaib na imdai cetnae. 7675 mongae findbudi foroib. berrbróca impu. 7 cochléne brecca 7 scéith béimnecha foraib. claid^ dét i lláim each fir dib 7 each fer dotháet isa tech. fólóimetár a béim cosna claidfo'^ ni lomethar nech dul dond imdae cen airíasacht dóib.

Samai/te \at sin a Fir Rogain. Ni handsa damsa on. 7680 Tri Mochmatnig Midi. Tri Búageltaig Breg. Tri Sostaig Slébe Fuait. nonbor cométaide ind rig sin. Tothoethsat .ix. ndechenbair leó ina cetcu?nsc\ui 7 r. mairg iuras in n-orgain ndéig sin. ni ctnncid for \ngcel. nela iemmid 7 r. 7 iar sin cia acca and.

Tmda Nia 7 Bruthni .i. da foss mési Conairi 7685'

Atconda;r imdae n-aile n-and 7 dias indi. It é damdabcha balcremra. Berrbróca impu. It é gormdonna ind fir. culmonga cttmri foraib It é aurarda for étun. It lúathidir roth búali cechtar de sech araili. Indala hai dond imdai alaile don tenid.

Samailte \at sin a Fir Rogain. Ni handsa damsa. Nia 7 7690 Bruthni da foss mése Conaire insin. Is í dias as dech fail i nHerind im less a tigernae. issed fótera duinni dóib 7 aurarda dia fult athigid in tened co menic. Ni fil isin bith dias bas ferr ina ndáu andáte. Tothoet/isa/ tri nonbor leó ina cétc//;//scli 7 conrainfet comgnim fri each 7 immaricfa e\ud doib. 7 iar sin 7695 cia acca and.

xImda Sencha 7 Dubthaig 7 Gobnend m^z'c Lurgnig

Atcond^ri: imdae as nesam do Conaire tri prímlaích in ti it é cétlíatha. Teora lenna dubglassa impu remithir medón fir each ball dib. Tri claidz'^ duba dímóra leó. siathir claid^ ngarmnae 7700 each ae. No dídlastaís finnae for usciu. Lágen mór i llaim ind fir medónaig .1. semmend trethe. Dagere cuinge sesrige a crand fil indi. Cressaigthe in fer medónach in lágin sin. ingi tiagat a huirc ecgi essi. 7 benaid a hurlond fria bais co thri. Lónchore mór ara mbélaib méit chore colbthaige. Dublind 7705 uathmar and mescthus beós isin duiblinn isin. mád chian co tairi a fobjdud. lassaid fora crund.2 Indar lat is derc tentide bis 95b- i n-úacht/zr in tige.

1 in marg. 2 crand Facs.

236 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [95b2- 96a1

Samailte \at sin a Fir ~Rogain. Ni handsa. Tri laich ata

7710 dech gaibthe gaisced i xxHerind .i. Sencha m«c alaind Aik/la 7 Dubthach Dóel Ulad 7 Goibnend m«c Lurgnig. 7 ind lúin Cheltchair itiévc Utidir forricht hi cath Maigi T tired is si fil i lláim T)x\\bthzg Duil Ulad. Is bés ind reb sin in tan as apaig fuil námat do thesin1 di. is écen core co neim día fábdud

77l.'í in tan frisailt^r gnim gona duine di manis tairi sin. lassaid ara durnd 7 ragaid tria fer a himorchuir no tria chomdida ind rígthaige. mád fúasma doberthar di mairfid fer each fúasma ó bethir ocond reib sin di ón tráth co araile 7 nis n-aidléba. 7 mád urchur mairfid nónbor cacha urchair 7 bid ri 1 rigdomna

7720 i aire dibergae in nómad fer. Tonga a tonges mo thúath bid sochaide forsa ndailfe deoga tonnaid innocht ar dorus na hrudne ind luin Celtchair meic Guthidir. Tongti do dia tong^y mo thuat/i tototthsat tri chét lasin triar sin ina cetchumscliu 7 conrainfet- comgnim fri each triar isin brudin innocht 7 maXdfit

7725 búaid rig t airig dibergae. 7 immaricfa éiud dóib. Mairg \uras in n-orgain for Lomna Drúth cid fo bithin in triir sin. ni cut/tcid {or higcel 7 r. 7 iarsin eta acca and.

3Imda tri n-aitech Fer Falga Atconda/r and imdae 7 triar inti. Triar fer fortrén feramail

7730 fortamail nacha sella duini tairisethar fri án teóra drecha éitchi androchta ara n-imómon imcissin úath imdatuigethar celt clithargarb íinna conwácb a chuirp imcháit agrind a rruisc roamnais tria fróech finnu ferb cen étaige imtuige co certsála sis. La teóra monga echda úathmara ségda co slissu laich luind

7735 lúatar claid^z'^ balcbéimnechu fri bibdadu béim búrit fri teóra sústa iarndae cona secht slabradaib tredúalachaib tréchissi cona secht cendphartib iarndaib a cind cacha slabraide trummithir tinni deich brudamna each n-ae. Tri dondfir mora. Culmonga duba echda foraib rosegat a ndi sail. ndagtrian damseiche

7740 i mmedón each ae. 7 it remithir sliastae fir cech dubdrolom cetharchoir fordadúna. Iss ed étach fil impu celt asas tréu Ro cessa trillse dia cúlmongaib 7 sithrogait iarnd sithremithir cuing n-imechtair i lláim each ae 7 slabrad iarind a cind cacha

96aj0irge 7 pistul iairnd | asithremithir4 cuing n-úarmedóin a cind

a i comsid [M]

1 sic, read thestin, Eg. etc. 2 conráinfe Facs. 3 between cols. 4 sic, for

as sithremithir.

96a1-36] [TOGAIL BRUIDNE DERGA] 237

cecha s\abraide 7 atát ina mbruc isin tig 7 is leór grain a 774& n-imcisin. Ni fil isin tig beth ina foditin.

Samai/ie \at sin a Fir Rogaiu. Sochtais Fer Rogaiu. Is andsa damsa a samail Ni fet&rsa do feraib betha manid in triar [aithech1] ucut ro anacht Cu QhuXaind hi forbais Fer Fálga 7 ro marbsat .1. láech oca n-anacol 7 ni relic Cu Chu\aindl7b0 a mmarbad ara n-ingantai. at é a n-anmand in trir sin .i. Srubdairi mac Dor[«]dbruiges 7 Conchend Cind Maige 7 Fiad Sceme mac Scípe. Totoei/isai tri chét leó ina céXchumscliu 7 conrain/^ comgnim fri each triar i mbruc////! 7 dia tuidchet2 foraib immach bid intechta tría críathar n-átha bar mbrúar lasin 7755. n-innas dofíurat cusnaib sústaib iarind. Mairg \\xxas in n-orgain cid bíthin in trir sin ar nilach3 im ségond 7 is cendarraic comrac friu. Ni cz*///cid for Ingcel r\e\a iemmid dofortecat. 7 iar sin cia acca and.

4Imda Da Dergae 7760

Atcondarc imda n-aile and 7 óenfer inte 7 gilla ara bélaib. 7 moing foraib indala hai is dub. alaile is find. Folt derg forsincl láech 7 abrait deirg lais. Da ngrúad chorcorda lais. Rose roglas rochain occa. 7 brat úanidi immi. léne gelchulpatach co ndergintlaid imbi. 7 claid^ co n-imdurnd 7765 dét ina láim 7 arric airechtain cacha imdae isin tig di lind 7 biud oss é cossalach oc timthirecht in tslóig uli.

Samaii/e \atsin a Fir Rogain. Ni handsa. Rofetwrsa inna firu sin. Da Derga insain is lais dorónad in bxwdeu 7 ó gabais trebad niro dúnait a doirse nam o dorigned acht leth dia mbi in gáeth7770 is fris bis in chomla 7 o gabais trebad ni tuccad a chairi do thenid acht no bid oc bruith bid do feraib Hcrei/d. 7 in dias fil ara bélaib dalta dosom in mac sin .i. mac rig Lagen .i. Muredach 7 Corpri. 7 totoo.\./isdt tri deichenbair lasin triar sin ar dorus a tigi 7 maid,/?/ búaid rig i airig dibergae 7 immaricfa 7775- elud dóib ass iar suidi. Céin mair nodo ansed for Lomna. ferr búaid a n-anacail oldás búaid a ngona. Bátár anachthae cid bíthin ind fir sin. túalaing a chomairgi in fer sin for Lomwtf Drúth. Ni c«7//cid for \ngcel. nelu. 7 iar sin cia acca and. 778a

1 in /as. H. - read tuidchiset, St., etc. 3 armlach Facs., read ni hilach Y.

4 in marg. b n-stroke om.

238 [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] [96a37-96V2

'Imda na tri niad a sidib

Atconda;r and imdai 7 triar indi. tri bruit dergae impu 7 teóra léne derga impu 7 tri fuilt derga foraib. derga uli cona fiaclaib. Tri scéith derga úasaib. Tri gaí derga ina llamaib.

7785 Tri heich derga ina srianaib doib ar dorus bvudne.

96b Sawai/te \at sin a Fir Regain. Ni handsa. Tri nia do'rónsat goí i sidib. Is í digal doratad foraib la rig side a n-orgain co thri la rig Temrach. Is é dedenach lasa n-orgiter la Conaire mac nEtersceli. Asluifet airib ind fir sin. do chomallad

7790 a n-orgni dodeochatár sech génaitér génat nech. 7 iar sin cia acca and.

2Imda na ndorsairi

Atcondnrc and triar for lár in tige ocon dorus. Teóra lorga brebnechaa inna lámaib. Is lúathidir fiamain each ae dib 7795 timchull araile dochom in dorais. Berrbróca impu it é breca 7 bruit lachtnae led.

Samniltc \at sin a Fir Rogain. Ni handsa. tri dorsaide rig

Temrach insin ,i. Echur 7 Tochur 7 Tecmang tri meic Ersand 7

Chomlad. Tothoethsat an tri chomlin led 7 conrainnfet búaíd

7800 fir etarro 7 immáricfa e\ud dóib cidat créchtaig. mairg iura.y3

for homna TJru/h. ni cumzxd for \ngcel 7 r. 7 iar sin cia

ace a and.

2Imda Fir Chail

Atconda;r and ocon tenid airtheraig fer maeldub co 7805 n-óensúil lais 7 óenchoiss 7 óenláim 7 mucc maeldub dóithe laiss for tenid ocsí4 oc sírégim. 7 ben bélmar már inna farrad.

Samailte \atsin a Fir Rogain. Ni handsa. Fer Caille cona muic 7 a ben Cichuil. Atát a aidni thechta lasin n-aidchi farrridse5 innocht Conaire. Dirsan dond aigid ruidfes etorro. Is 7810 di gessib ém do Conaire Fer Caille cona muic. mairg iuras in n-orgain for homna. ni cumcXd for Ingccl. 7 iar sin cia acca and.

- .i. tolla [M] ' in viarg. 2 between cols. 3 end of line, supply in n-orgain. 4 sic, for os hi. 5 sic.

96b23-97a7] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 239

'Imda tri mac mBaise di Bretnaib

Atcondarc and imdae 7 tri nónbor inti monga findbudi foraib it é comalli. cochléne dub im each n-óenfer dib 7 cenniud 7815 find for each cochull 7 cuirce derg for each cenniud dib 7 delg n-iarind i n-aurslo^W each cochaill 7 claid^ dub dímár brut each fir dib 7 no dídlastaís finna for usciu 7 scéith co iaebur chondualtf foraib.

Samaiite \at sin a Fir Rogain. Ni handsa. Diberg tri mac 7820 mBáithse di Bretnaib insin. 'Yotoethsat tri nónhor leó ina cctchumscliu 7 conraínfet búaid fir etorro. 7 iar sin cia aeca and.

Tmda na fursiri

Atcondarc and tríar forchuitbidi hi cind tened tri bruit odra 7825 impu o nobetís fir Herend i n-óenmagin 7 nobeth colaind a mathar i athar ar bélaib each fir dib ni foelsad2 nech dib cen gári impu. Coi hi fil in trichoit .c. issin tig ni ermada nech dib a suidi nách a lige lasin triar cuitbidi sin. nách tan tosnaidle súil ind rig tibid la each ndéscin. 7830

Samailte \at sin a Fir Rogain. Ni handsa. Máel 7 Mlithi 7 Ádmlithi. Tri cuitbi3 rig Hérend insin. Atbéla fer la each n-ae 7 conraínfet búaid fir etorro. mairg iuras in n-oxgain for Lomna 7 r. 7 iar sin cia acca and. \

4 Imda na ndeogbaire 97a

Atcondarc and imda 7 triar indi tri bruit glaslúascacha 7836 impu. Cuach usee ar bélaib each fir dib 7 popp do birur for each cuach.

Samailte \at sin a Fir Rogain. Ni handsa. Dub 7 Dond 7 Dobur.a Tri deogbairi rig Tcmrach5 insin6 ( ): t( )8 m^zc Lai 7840 7 Aidchi. 7 iar sin cia aca and.

4Imda Náir Tuathchaích

Atcondarc and 9fer tuadcháech9 co súil millethaig cend mucce lais for ten id os si oc sírégim

* t Dorchae [M]

1 between cols. foelsat Facs. 3 sic. 4 in tnarg. 5 a small oval inset

here (II. 5 and 6), the writing has flaked off in places. 6 only top of s left. 7 Meg., X. Facs. 8 Meg., tri Facs. 9"9 partly flaked off, but traceable.

240 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [97a8-97b*

7845 S&mailte lat sin a Fir "Rogam. Ni handset damsa a samaiL Nár Túathcáech sain muccid Boidb a Sid ar Fem/« nach fled oca rabi riam dodórted fuil occe.

Comérgid súas trá a fíanna for \x\gcel dochom in tige.

Cotaéirget \a.r om la sodain na dibergaig dochom na brudfi^ 7

7850 fochartatar a ndord n-impi. chéin for Conaire cid so. Fianna

ar thig or Conall Cernach. Oic dóib sund ol Conaire. Ricfaider

a les innocht or Conall Cernach.

Is iar sin dolluid Lomna Drúth riasin slóg isin mbrud*».. Bensait in dorsaire a cend de. Fochres iaro;// isin mbrudz>z co 7855 fa thri 7 dorralad eiste co thri feib dorair^Jgertsom1 fessin.

Dothic iari?m Conaire immach asin bxuxdin 7 drécht día muintzV lais 7 ferait comlond frisin slóg. 7 dofuitet se .c. la Conaire ríasíu rosassad a arm. Adaint^?- xaxom in hxwden co thri 7 dorróbdad anall co fa thri. 7 rodet ni iurtha ind oxgain 7860 mani gabtha gnim n-aithergaib do Conaire. Dotháet Conaire do saigid a harm iar sin 7 gebid a erred cathaigthe imme. 7 gabaid glés n-imberta a arm forsna diberga cosin mbudin ro boi. Tofuitet da.no chét lais iar saigid a airm inna chétcz/w/scliu. Ro gab roiniud forsna dibergae iar sudiu. Atrubartsa fribse 7865 for Fer Rogaz'n mac Duind Desa. O beit fianna fer nErend 7 Alban do Conaire ar thig ni iur/har ind orgain main millt<?r a bruth 7 a gal Conaire. Bid gar úar dosom on or na druid ro bátár immalle frisna dibergae milliud són dobertatár conid ragaib roluigi dige 7870 Dolluid Conaire issa tech iar sin 7 conatech2 dig. Deog dam a phopa Mete Cecht for Conaire. Ni ord ro ngabus úait cosse ém for Mac Cecht tabairt digi dait. Atát dálemain 7 deogbairi lat tuicet dig dait. In t-órd rongabwsa úait cosse to imditiu o beit fianna fer3 nExettd 7 Alban deit imon mbrudm 7875 raga slan úadib 7 ni raga gai it chorp. Cuindig dig cot dálemnu

7 cot deogbairiu \

97b Is and sin conatecht Conaire dig coa dálemnaib 7 coa

deogbairib ro bátár isin tig. Nis fil and chetus ol seat ro dóirteá

forsna tenti na lennand ro batar isin tig. Ni fúaratar na

7880 deogbaire dig isin Dothrae.a 7 ro boi in Dothra triasin tech.

a .i. aband [M]

1 n-strolce om. 2 sic, for conatecht, as below I. t]8'j']. 3 contraction stroke over fer.

97b5"43] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 241

Is and conaitecht Conaire dig aridisi. Deog dam a data1 a Mete Cecht is cumma dam ce bát3 é éc tíasur ol atbél chenae.

Is and sin tra ro Mac Cecht rogu di láthaib gaile fer nErend ro batár isin tig. dús in bad imchomet ind rig bad dethiten dóib. t bád chuingid dige dó. Iss é ros frecair isin 7885 tig Conall Q<zxnach 7 ba lond laside in comram 7 baí fich doszV/e do grés iar tain fri Mac Cecht. Léic dúinni comet ind rig or Conall 7 eirgsiu do chuingid na digi úair is cucut conaitegar.

Luid \axom Mac Cecht do chuingid na dige 7 gabais \r\ Flaith3 xxxac Conaire fo axail 7 in cuach órdae Conaire i mb^rfide 7890 dam co tinni. 7 bz'rt a sciath 7 a gai 7 a cXzxdeb. 7 bz>t inber in chore .i. inber iairnd. Farrumai immach cucu 7 dobert .ix. mbulli dond inbwr iarind ar dorus na brud?z£ 7 tofuit nónbur cacha buille. Dogní ian?m fáenchles don sciath 7 faeborchles don claidz'zz^ imma chend 7 tobert fobart mbidbad forro 7 7895 tofuitet .c. lais ina chétclwwscliu. 7 teit iar sligi cét tria budin sechtair.

Imthzh-sa lochia na brudne iss ed chestnigth^r sund colléic. Atraig Conall Cernach 7 gebid a gaisced 7 imsoi dar dorus na brud^i 7 timchellaid a tech 7 dofuitet .ccc. lais 7 dichuirid na 7900 diberga* dar teóra fuithairbi ó bru^z sechtair. 7 maídid búaid rig 7 tintaíd i mbrudzVz 7 créchtach.

Tic Cormac Cond Longas 7 a noí céli malle fris. 7 doberat a czz/v/scliu forsna diberga 7 dothuitet .ix. ndeichenber la Cormac 7 noí ndeicheuóor la muintz'r 7 fer cqc/i airm 7 fer cec/i fir 7905 7 maidid Cormac lecht airig diberga. 7 immáric chid dóib cérbot execbtaig.

Tecait in triar Cruithnech a brudiu sechtair 7 gabait gles immerta a n-arm forsna diberga 7 dofuitet .ix. ndeichenbi?r leo 7 immaríc e\ud dóib cíarbat crechtaig. 7910

Tecait in nonbor cuslennach immach 7 imrubat a [?z]gnims forsna diberga 7 immáric elzz^ dóib.

Cid fil and trá acht is fota fri haisnis is tophlíúin menman is búadred do chétfaidib is emiltius fri hestidib is imarcraid n-innisen tiachtain darna nechib inundaib fo di. Acht tancatár7915 iar n-urd lucht na brud«^ immach 7 ro fersatár a comlonna forsna diberga 7 dotuitset leó arrW ro radi Fer R.ogam 7

1 apparently in ras. M. - sic, ligatured té. 3 fl of Flaith altered from frif

by ~Sl, who repeated f>i inadvertently. 4 dib'g MS. 5 xi-stroke om.

R

242 [TOGAIL BRUIDNE DERGA] [97b«-98a39

98a Lomna Druth fri \ngcel | .i. no theiged lucht cecha imdae béus co fertais a comlond 7 imrulaítís ass iar sin. Connach

7920 farcaib i mbrudzw i farrad Conaire acht Conall 7 Sencha 7 Dubtach.

Frisin mórbruth iarom 7 fri met in chiwzlaind ro fer Conaire dofic a mórthart ítad 7 aplis do thám arnach fúair a dig. O 'tbath iarom in dotháegat in triar út a brudzVz immach

7925 7 nos gabat sáebglés ndíberge forsna díbergaib 7 imthíagat o brudzVz co créchtach aithbris1 7 athgoite.

Imthz/jsa Meic Cecht im luidsz'^e co ránic Tiprait Casra ba occus i mbui hi Crích Cúaland inna farrad 7 fúair lán a chúaich inti di usci .i. in cúach orda Conaire ronuc ina

7930 láim. Dorimchell rigusciu Hereud ria matain .i. Buas. Boand. Banna. Berba,. Neim. Luae. Laigdae. Sinand. Siur. Slicech. Samair. Find. Ruirthech. 7 ni fúair lán a chúaich di usci intib. Toróchell da.no primlocha Hevend ria matain .i. Dergderc. Loch Luimnig. Loch Ri. Loch Febail. Lock Mesca. Lock nErbsen.

7935 Lock Laíg. Lock Cúan. Lock nEchach. Mórloch 7 fúair lán a cuaich di usci intib. Luid co ránic Úarán nGarad for Maig Ai. Atroasidé a dicleth n-airi co tuc lán a chúaich ass 7 docer in vaac foa choim. Dodeochaid iar sudiu co tánic brudin Dergae ria matain.

7940 In tan dodeochaid Mac Cecht triasin tres fuithairbi dochom in tige is and ro boí días oc béim a chind do Conaire. Benaid iarom Mac Cecht a chend dondala fir adchomaic a chend do Conaire. Ro boi da.no in fer aile oc élúd ass cossin chind dochoemnacair coirthe cloche fo chossaib Meic Cecht for lár na

7945 brud«£ toléice2 dond fiur aile occa rabi a cend3 tara chóeldruim co rróemid a druim and. Benaid Mac Cecht a chend de far sudiu. Dórtais Mac Cecht in cúach n-usci in n-airsci 7 i mméde Conaire. Asbert iarom cend Conaire iar tabairt ind usci ina médi 7 inna ersci.

7950 Maith fer Mac Cecht fer Mac Cecht.

dobeir dig conoi rig dogni echt.

Luid Mac Cecht iar sudiu iarom4 i ndegaid in madma.

Iss ed tra ármit araile libair and so conna torchair acht uathed mbec im Conaire .i. nónbor nammá. 7 mór ma

i sic, read aithbriste. 2 doléice Facs. 3 cAend Facs. 4 om in ras.

98a39-98b33] [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] 243

doerna sceóla indisen seel dona fíannaib ro bátár ar tig doib. 7955 Baile i rrabatár .u. mile .c. 7 x. c. in each míli érna acht óenchoiciuir dib ass .i. Ingcel 7 a bráthaira [U. Ecell2 7 Tulchinne.b Luid iarom Ingcél i nAlbain iar tain | 7 gabais rigi 98b dar esi a athar ó rue buaid rig alathúathi leis dia thig.

Is^s ed3 im is slicht i llebraib ailib and 7 is dochu combad 7960 firiu. Cethracha i coica4 do thutim do8 lucht na brud;/£. 7 teóra cetraimthe do thutim dona dibergaib. 7 a n-áentrían nammá do élúd ónd orgain.

In tan da?io ro boi Mac Cecht fora áltaib isind ármaig cind in tres lai co n-accai in mnai sechae. Tadall lat ille a banscál 7965 for Mac Cecht. Ni laimim a dul ol in ben lat graain 7 t'omun. Ro boi úair damsa di sudiu a ben for M^c Cecht. Nod gaibim for fir mo enig 7 mo faesaim. Adella in ben chuice iarom. Nocon fetursa ol se in cuil in corrmíl in sengán nom gaib isin crecht. Ecmaing mongach meic thire ro boi and 7970 connici a gúalaind isin crecht. Ro gab in ben ar but 7 dosrenga asin crecht 7 dob^zr lán a bél lais ass. Is sengan sentalman ém or in ben ani seo. Tongu do dia toinges mo thúath for Mac Cecht níbu limsa oldás cuil t corrmíl i sengan sin. Atbath da.no fri Flaith mac Conaire oxail 7975 Meic Cecht. [37 ro leg bruth 7 alius in miled hé.

Dolluid Mac Cecht iar sin iar nglanad ind áir5] cind in tres lai 7 dosrenga Conaire lais fora muin coE6ro adnacht7 hi Temraig ut alii dicunt.6] Doslui Mac Qecht iar sin hi Conachtac co ndernad a leges i mMaig Bréngair. conid de ro len in t-ainm a mmag 7980 do ingor Meic Cecht .i. Mag mBrénguir.

Asluí dano Conall Qcxnach o brudz'u 7 dochúatar tri .111. gai triasin láim i mboi in scíath dó. 7 luid iar sin co rránic tech a athar 7 leth a scéith inna láim 7 a c\a'\deb 7 brurech a gai. Forránic iarom a athair i ndorus a liss hi Talltin. Lúatha coin 7985 dotroiphnetár a maccan for a athair friss. iss ed ron bi do chomruc fri ócu ón a senlaich for Conall Ccrnach. Scéla lat di

a [in marg.~\ .i. tri m«'c ui Chonmaic [H] b .i. Dartaid na Diberca [H] ca chrích fessin [H]

t-1 in ras. H. 2 EcAell Facs. 3 second s (om. Facs.) erased, but traceable; two strokes over the large capital S, which has been retraced. i i altered to e; coéca Facs. 5"5 in ras. H. coarse large script, widely spread to fill space. 6"6 in ras. H, partly retraced. ' the mark of aspiration is over t. 8 don Facs.

R2

244 [TOGAIL BRUIDNE DA DERGA] [g^-SBa»

na brudwé Da Dergae ol Amorgin. In beó do thigernae. Nocon beó im for Conall. Tongu do dia toingthe mórthúatha

7990 Qlad is midlachda dond fir dodeochaid ass i mbethaid íar fácbáil a thigerna la náimtiu i mbás. Nidat bána mo chrechtasaa sen- laich ol esseom. Doadbat a láim scéith forsa rabatár tri .111. crecht iss cd adcoimced furri. In scíath trá immardítnestar iss ed ros anacht. Ind lám dess im immarobrad for sudi co rrici a da

99a cutr«7//mae. Ro cirred iar<?m|ind lám sin 7 ro hathchummad 7 ro

7996 crechtnaiged 7 ro críatrad acht1 conácaibset na féthi frisin corp cen etarscarad innád rabae in scíath ocá imdegail. Ro fich ind lám sin innocht a maccáin ol Amorgein. Fir son a senlaich ol Conall QetJiach is sochaide dia tard deoga tonnaid innocht ar

sooodorus bruidw.

Imthus im na [«Jdibergach2 each óen terna dib o brudzVz dollotar cosin carnd dodrónsat isind aidchi remideogaid. 7 bertatar cloic3 each fir beógaíti leo ass. Conid ed ro márbad dib oc brudin fer each clochi fil hi Carnd Leca. Finit z.men Unit.

8005 Slicht Libair Dromma Snechta inso

ORGAIN Brudne Ui Dergae trá iarna remscélaib .i. iar Tesbaid4 Etaine ingine AiWlo 7 iar Tromdáim Echdach Airemón 7 iar nAisnéis Side Meic Oic do Midir Breg Leith ina sid. Conaire mac Et^scéli m^zc m^zc Ier di Ernaib Muman

8010 is é ro hort isin brudzVz seo. Mess Búachallo da.no a máthair ingen side Echdach Airemon 7 ingen ingine Etaine ut dz'xz'mus. Conid Conaire ó máthair do Echdaig .i. Conaire úa hEcach .i. mac ingine ingine Echach hé.

Is ed fodrúair a orcain hi cinta Echdach ar is áes side

8015 Breg Leith dorinólsat in n-orgain fo bith tonaidbecht forro a sid oc cuinchid Etaine la Echdaig. Ros dolbsat iarom lucht in tside sin hi slúagu 7 dollotár do inriud Maige Breg 7 tarfás samlaid do Chonaire. Ecmaing ba tir dudlotar ar is ri insin loingside siabrai. Ar gabaissom5 flaith i ndiaid a athar 7 asbert

8020 Ninión druí bátar n-é airchoilte a flatha. ar hechtrad a Temraig each nómaid aidche 7 fuinmils^/ gata ina flaith.

1 achd Facs. ~ n-stroke om. 3 sic, cloicA Facs. 4 baid added above line, M. 5 abais ui /as. M.

99a»°-«] [TOGAIL BRUIDNE DERGA] 245

7 na gabtha diberg. 7 ni áirsco7 augra in túathmaíl túath Maugnae. 7 foíed hi taig asmbad ecna soilse iar fuiniud gr/ne 7 r.

Slicht na cíni béos. 8025

Mane Milscothach mac Carbad 7 Gér mac ui Necae 7 tri meiz ui Thoigse it é nod n-ortatar Conaire tre chomarli Ingceóil. Dobreth Geer mac ui Necae hi rráith fri Ingcél im orgain no thogfad i nHére dó. Roda nertsatside do chomollod fri Ingcel a n-ebred Mani Milscothach. Asbert Mani ba liach 8030 hxwáen do orgain fo déig Conaire. Is de no geibed Ingcél grtúad1] 7 fir ui Necae. Tri .111. ba a llin ocund orgain Is ed dollotár riam i nAlpain do chor a ndibergae and ar nir léic greim Conairi doib a cor i nHere. Conid iar sin tancatar Hérind a llín cétna 7 ortatár brudzVz. Conid Bruden Ui Derga8035 cona fúasaitib 7 cona slechtaib 27 cona remscélaib ama/adfiadar i llebraib insin anúas a3 bith samlaid., ., ., |

1 úad, end of line, by H, ink paler. This leaf is in two sections; the lower of triangular shape, has been re-joined out of alignment, so that certain letters, bisected, hi both columns, recto and verso, do not meet; several are lost, cf. infra. 3 Facs. has ar siglum ; but there is no trace of cross-stroke.

[ 246 ] [99b1

tm,V4

■#*&

99b Incipit Fled Bricrend 7 in Curathmir Emna Macha 7 in Briatharchath1 ban Ulad 7 Tochim Úlflfl? do C//;^achnaib 8040 Ai 7 Cennach ind Rúanada2 i nEmain Macha

B

fled mór la Bricrind Nemthencra do Chonchobwr mac

flede. Dorónad ian?m tegdas chumtachta lais fri frithailem tomalta na flede. Conrotacht iarom a tech sin la Bricrind i

8045 nDún Rudraige chosmailius na Cráebrúadi i nEmain Macha acht nammá ro derscaigestar a tech so eter adbur 7 elathain. eter chaimi 7 chumtachtae. eter úatni 7 airinigi. eter ligrad 7 lógmaire. eter sochraide 7 súachnide. eter irscartad 7 imdorus do thigib inna hamsiri sin uli.

8050 Is amlaid trá dorónad a tech sin sudigud Tige Midchúarta fair .ix. n-imdada and ó thenid co fraigid .xxx. traiged i n-airdi cacha hairinig crédumae co ndiórad óir friu uile. Conrotacht rigimdae and iarom do Chonc/wbur i n-airinuch ind rigthige sin úas imdadaib in tige uile co ngemaib carrmocail 7 lógmaraib

8055 archena 7 ligrad óir 7 airgit 7 charrmocail 7 datha each thire combo chomsolus 7 adaig inti. 7 Conrotachtá da.no imdaí dec in erred dec Ulad impe. Ba comnart iarom indas in gnima sin 7 ind adbaz'r dobreth dénom in tigi. Sesrech oc tabairt cecha clethi 7 mórfessiur di thrénferaib \J\ad oc cor

8060 cacha hóenslaite. 7 .xxx.cha sáer do prímsáeraib Herend ocá dénam 7 oca ordogud.

Dorónad dano gríanán la Bricrind fodessin fo chomardus imdai Qoxxchobair 7 inna láth ngaile. Conrotacht iarcm in gn'anan sin do imdenmaib 7 cumtaigib sainamraib 7 ro

8065 sudigthe senistre glainide ass for each leth. Conrotacht \axom senestéT- díb uasa imdaidseom fadéin combo fodirc dósom imcissin in tige máir úad assa imdaí déig rofitirsom ni léicfitis Uiazd isa tech.

1 above line in bria= is repeated by a recent hand, -which has clumsily retraced bria of the original. 2 final a indistinct; in upper margin ruanadha is repeated by the same recent hand.

$>(£<^i£Ur

99b«-100as5] FLED BRICREND 247

In tan tra urlam la Bricrind dénam a thige máir 7 a

gríanán 7 a n-errad díb linaib do brothrachaib 7 brecánaib 7 8070 cholcthib 7 cerchaillib 7 a tincor do lind 7 do bind 7 nad rabi ni bad esbaid úad eter deintrub 7 comadbtfr na flede. Dotháet iar sin co toracht Emat'n Macha ar cend Conchob^z'r co mathib

J- fer nUW imbi. Ba hed and sin iarom ro boí óenach la hUltu i nEmaz'n Macha. Ferthar failti fris iar sudiu 7 dofesszV/8075 for gúalaind Conchob«z>. Adgládastar1 Concobar co nUltaib olchena. Tait limsa ol co tormail( )2 ( )2 lim. Maith limsa dano ol Concob^r mad maith la \J\itt. Frisgart Fergus mac Róig 7 mathi U\ad archena co n-epertatár. Ni ragam ol seat ar bit lia ar mairb oldáte ar mbí iarnar n-imchosait do 8080

£• BricrzWdía tísam do thomailt a flede. Bid messu dúib ém ol

se a ndogensa céin co tísaid lim. Cid dogénasu3 | di sudiu ol 100a Conchobar cén co tiasat \J\aid lat. Dogénsa ém ol Bxicriu imcossait na rig 7 na toisech 7 na láth ngaile 7 na n-ócthigernd co 'mmáromarba each dib a chéli mani thisat lim do ól mo flede. 8085 Noco dingniumni airutsu sin or Conchobar. Immacossaitiubsa eter in mac 7 a athair co 'mmámuirfe dóib. Mani fetzzj'sa sin da.no or se immácossaítiub eter* in n-ingin 7 a mmátair. Mani fetur sin dano or se immacossaitiub cích cacha óenmná la U\tu co 'mmatuaircfe dóib co mbrenfat 7 co llofat la sodain. Is 8090 ferr a techt ol Fergus m«c Róig bid fir sucut ol se. Denaid immacallaim di or Sencha mac A'úella úathad do degdaínib Ulad mád maith lib. Biaid ole de ol Qonchobar cen co déntar comarlí fris.

Tiagait iaxom mathi5 U\ad uli i n-imacallaim. Ba si comarli8095 Sencha doib dano ina n-imacallaim 6Maith tra ol Sencha uair atabair ecen techt la BricrzVza7 togaid6 aitm7 de 7 sudidigid8 ochtur claidbech imbi im dul asin tig acht co taisfena a fled dóib. Dochóid Furbaide Fer Bend mac ConchobazV lasin n-athesc sin co n-écid do Bricrind in n-imacallaim uli. Maith 8100 lim ol Bx'xcriu a denam samlaid. Toczzz/zlat ass ian?m \J\aid o Emain Macha each drong immá rig. each réim immá rurig. each buden immá tósech. hálaind iar^m 7 hamra in tochim ronuicset in trénfir 7 ind láith gaile dochzm ind rígthaige. 8105

1 Atgladastar Facs. 2 letters lost, only upper portions of'ú left; read tormajlte fleid. 3 dogenasib Facs. * added above line. 5 mati Facs. 6~6 in ras.

7 added at end of line. 8 sic, de 7 sudi added at beginning of line, M.

248 FLED BRICREND [100a25-100b23

$• Ro imráid íarom Bricrz'u inna menmain dús cinrias doragad

ar imchossait XJlad ó dodeochatar aittm na trénfer tara chend. O ro glé di a imrádud 7 a scrútan uli inna m^wmain. Dolluid co mboí i mbudin Lóegaire Buadaz'g mez'c Connaid m^zc Iliach.

8110 Maith sin tra a ~Loegaz'rz Buadaz'g or se a balcbullig Brég.

a bráthbullig Midi, a bethir breóderg a búaid n-óc nXJlad.

Cid daitsiu nábad lat in curathmir Emna do grés. Mad ferr

limsa ém or se bid lim. Ríge láech nÉre7zd uaimse dait ol

Bricrzu acht co nderna mo chomarlisea. Dogén im or Láegaire.

*f 8115 Mád lett ém cauradwz'r mo thigese bid lat cauradmz'r Emna1

do grés. Is cóir curathwz'r mo thige do cosnom or se ni

cauradnzzr tige meraige. Atá dabach hi talla triar and di

\athazd gaile fer nUW<^ iarna h'nad do fin acneta.a Atá tore

.uii. mbliadua and o ro léorc2 becc ni dechaid inna beólu acht

LMtv 8120 littiu lemnachta 7 menadach i n-erroch 7 fircroith 7 fi'rlemnacht

a^aíí<j^-'Li'; \ 100b i ssamrud. Eitne end 7 firchruithnecht hi fogomur | 7 feóil 7

enbruthe hi [«Jgemrud.3 Atá thúir and díandat4 slána a secht fa mbUadna o robo lóeg bec dechaid fráech \ foigdech inna beólu acht fírlemnacht 7 luigfér glasfeóir 7 arbar. Atát cóic

8125 fichit bargen cruithnechta and iarna fuine tría mil. Cóic méich fichet tra iss ed ro bronnad frisna cóic fichtiu bargen sin. 7 cethri bargein di each míach. Iss e sin cxxvadmir mo thige or Bricrz'^. Úair is tussu láech as dech fil la \J\tu is dait as chóir a thabairt 7 is dait donúthracarsa. In tan iarom bas urlam taisbenad inna

8130 flede deód laí érged do araso súas 7 bid doberthar in curadznir.

Beit fir marba and i dogéntar samlaid or Loeg^zV^. Fáitbestár

Bricriu la sodain 7 maith lais a menma.

10. O ro scáich do iarom imcossait Loegaz'ri Buadaig dolléic i

mbudin Chonaill Cher;mz^. Maith sin a Chonaill Ckerrzazg or

8135 Bricrz'u is láech na cernd 7 na comram. At mora na comrama dait sech ócu Ulad olehena. In tan tiagait U\az'd for cricha echtrand udi tri 7 tri n-aidche daitsiu remib for áthaib 7 ilathaib.5 da;/<? tara n-éssi dorísi ocá n-imdegail oc tíchtain ass conna torgethar sechut na treót na torot. Cid

8140 daitsiu iarom nád bod latt curadmir Emna Mac/ia do grés.

" .

.i. sainemail [H]

1 lower part of e lost. oro obscure owing to faulty re-joining of lower portion of leaf {see p. 245, n2) and mutilation ; léorc sic. 3 n- stroke om. 4 díáat Facs. 5 il apparently altered from r.

100b23- 10 la17] FLED BRICRLND 249

Cerbo mór trá a mmuinbech dorat im Loegaire dorat a da

cutrzzzz/mai im Conall Qemach.

Iar n-imchossaít Conaill Cetnaig iar[i?]m1 ama/ robo

data lais dolled i mbudin Con CvXaind. Maith sin or se a

Chu QhuXaind a cathbúadaig Breg. A ligbrataig Liphe. 8145

; 7~ uim*- *****>■

A m^cdretill Einna a lennán ban 7 ingen. ni lesainm dait

incliu QhuXaind úair is fer aurbága fil la \J\tu dóeme a

mmorgrt'ssa 7 a mmóraurgala 7 saiges a chert do cech óen

la UXtu 7 ni nad roichet UXaid uli rosoichisiu th'óenur 7

addaimet fir Herend uli do gail 7 do gaisced 7 do gnima 8150

úassaib. Cid daitsiu iar<?m in czuradmir do lécud do nách

aile do XJXtaib uair túalaing nech di feraib Herend a chosnam

frit. Tongu a to'mges mo thúath im or Cu QhuXaind bid da */^"

cen chend inti doraga dia chosnam frim. Scaraid dano Bncn'u

friu iar sodain 7 dotháet hi comaitecht a slóig anW na dern&d 8155 ■*•/ A*f

etz> in n-imchossait.

Lotár iarom dochom in tige co rragaib each a lepaid and isind rigthig. et^r rig 7rigdomna 7 airig 7 ócthigernd 7 maccóemu. Leth in tige iar<?m do ConcXwbur co láthaib gaile fer nUlad immi 7 a lleth n-aill do bantrocht UXad im Mugain ingin 8160 Kchac/i Fedlig mnai Conchob^zr j Batir ianwz bátár im 101a Chonchobar i n-airinuch in tige .i. 2Fergus mac Róich. Feradach Find Fectnach

Celtchar m^c Utheckatr Fedelmid Chilair Chétaig

Eogan m^c Durt/zac/it Furbaide Fer Bend 8165

7 mac ind rig .i. Rochad mac Fathemon

Fiacha 7 Fíachaig Loegairé Búadach

Fergna mac Findchoime Conall Cernach

Fergus mac Leti Culaind

Cúscraid Mend Macha mac Connad mac Mornai 3170

Conchobair Ere mac Fedelmthe

Sencha m^c Ailella Illand mac Fergusa

Tri meic Fiachach .i. Fintan mac Neill

Rus 7 Dáre 7 Imchad Ceternd mac Fintain

Muinremur mac Geirrgind Factna mac Sencada 8175

Errge Echbél Conla Sáeb

Amorgene mac Ecit Ailill Miltenga

Mend mac Salchadae. Bricriu fodein

Dubtach Dóel UXad

1 abb rev. stroke om. - arranged thus in two columns.

250 FLED BRICREND [101a17-101b,&

8180 7 formna láth ngaili Ulad arcena 7 a maccaem 7 a n-áesa dána. /3. Ardopetet iarom a n-áes ciúil 7 airfite céin both oc taisbenad na

flede dóib.

O ro taísfeóin iarom Bricritt in fled cona imthprmaigib ulib forócrad do Bricrind fácbáil in tigi de inchaib na n-atairi.

8185 Atrachtatár na aittiri la sodain 7 a claidz'£ nochta na lámaib día innarba asin taig. Téit iarom Bricriu cona tegluch1 assin tig dochom a gríanáw. Oc techt iarom fo díbí ind rigthaigi is and asbert. In cauradmt'r ucut ol se anW ro aurgnad ni caxxr admir tige meraige. Láech bas dech lib do Ultaib

8190 damberaid dó. Fosfácaib la sodain.

/«f Ataregat ind rannaire do raind in bid la sodain. Atraig

iarom ara Uoegaz'ri Buad^Tg- .1". Sedlang mac Riangabra co

n-epert frisna rannairib. Dale sechut ol se a cwradmir n-ugut2

do Loegat're Buadach uair iss é no ndlig sech ócu Ulad archena.

8195 Affraig dano Id mac Riangabra ara Conaill Cheruaig co n-epert a cétna. Affraig dano Lóeg mac Riangabra co n-epert a cetna frisna raruiairib. Tucaid do Choin Chulaind sucut ol se ni mebul do Ultat'b uli a thabart dó. is é gaiscedach as dech fil dib hé. Níbá fir sin or Conall Cemac/i 7 or Uoegatre Búadac/i. If. 8200 Atafregat for lár tige 7 gabtait a sciathu foraib 7 taurlaingset a claid^zw'a triur. Immanesoirg dóib combo nem tened indala leth dind rígthig lasna claidtóz 7 la fáebru na ngai. 7 combo 101bén]laith glégel a lleth n-aile di cailc na sciath. Foceird armgrith mór a rrigthech la sodain 7 ro crithnaigset3 ind láith

8205 gaile. 7 ro fergaigestar Concobar* fodessin 7 Fergus mac Róig oc ascin ind étúalaing 7 ind anfir .i. in dias do gabáil immón n-óenfer .i. Conall Qeri/ach 7 Uoegaire Bnadach im Choin Culaz'nd. Ni rabi la Ultu fer no lamad a n-etargaire co n-epert Sencha fri Conchob^r. Etarscar na firu or se ar is é dia

8210 talmaide ro boi oc U\tai'& ind inbuid sin Qowchobar.

IC. Dolluid Con[i//6>]brtr5 7 Fergus etarro iarcm. Dollécet a

láma la tóeb chetóir. Dénaid mo reirse or Senc/ia Dogen-

amne ol seat. Is í mo ríarsa di or Sencha in canvadnur ucut

ol se do fodail fón slóg uile innocht 7 techt immi iar sudiu i

8215 rréir nh'úella meic Mágach ar bid aingcess la U\tu in dal so do gleód man'x brethaigther hi Crz/achnaib. Fodailt^r iar sudiu

1 teglach Facs. 2 g perhaps due to retracer, cp. ucut, /. 8188. 3 a subscript. 4 MS. has an abbreviation stroke over o. 5 abbrev. stroke otn.

í cUU- :<4at~tCr

UZ

101b15-102aln] FLED BRICREND 251

biad 7 lind dóib 7 tairmchell dáil tenid led 7 gabsus meisce 7 bátar failte. Bvlccritt dano 7 a n'gan ina grianán. foderc iarom assa imdui suidigud ind rigthige anWro both and. Ro scrút inna menmain cinnas doragad ar imchossait na mban 82201 anW dorigni imcossait inna fer. /7. In tan iarom ro scáig do BricrzW a scrutan ina menmain

anW doragad airi ba si úair insin dolluid Fedelm Noichride .1. ban asind n'gthig immach iar tr/zmmi oil. Addaci Bnccriu sechai. Maith sin innocht a ben Loeg<zz>z Búadaig lesainm 8225- dait da.no Fedelm Noíchri^ ar febas do chrotha 7 do ceille 7 do ceneoil. Conchobrtr cóicid Here/id do athair. Uoegaire BwadacJi do chéle. acht nammá níbo lim dait conna tissad nech di mnaib Ulad riut hi Tech Midchuarda 7 combad hit íarsála no beth bantrocht Ulad uile. theis isa tech ar 8230 thus innocht doroimle caidche aís banrígnacht uas bantrocht Ulad uli. Téit ass Fedelm la sodain tar teóra fujthairbe ón

tig-

/9. Tic immach iar sin Lendabair ingen Eógain m^zc Derthacht

ben Conaill Qhernaig. Atgládastar dano Bxxzrin co n-epert. 8235. Maith sin a Lendabair or se ni lesainm dait ind Lenabair at banlendan 7 at men marc fer ndomain uli. ar do aine 7 t'urdarcus. A n-ed rue1 do chéli do ócaib domoz/z ar gaisciud 7 cruth roucaiseo di mnáib Ulad. Cid mór tra a muinmech3 dorat im Fedeilm dorat a cutrz/;/zma im Lennab^zV fóa n-innas 8240 cetna.

/?. Dolluid Emer immach fo sodain .1.* ban. Slán seiss a Emer

ingen Forgaill Manach ol Bricrz'zz a ben ind fir as dech i nÉre. Ni lesainm dait ind Emer Foltchain is húariud do rigaib 7 rigdomnaib Herend immut. A n-ed rucc gn'an do rennaib 8245 nime rucaisiu j de mnaib domain ule. ar chruth 7 deilb 7 cend. 102a.

^ ar oiti 7 áni 7 irdarcus. ar allud 7 érgna 7 aurlabra. Cíarbo mór ; ' :

trá a mainbech dorat imna m[?z]á4 aile dorat a thri chomméit & im Emir.

Xe>. Tiagait ass iarom na teóra \mdne co mbatár i n-óenmagin .i. 8250' téora fuithairbi on tig 7 ni fitzV nech dib for araile a n-imchossait do Búcrind. Dotháegat dia tig la sodain. Tochim fossad n-álaind n-ínmalla issin chetna fuitherbe. is ing ma rofuc nech /K«ac*^( dib a choiss sech araile. Ind fuithairbe tanazse im miniu 7

}ruch Facs. 2 only a trace of aspiration mark left. 3 .i. Facs. 4 n-stroke omr

252 FLED BRICREND [102a10-44

■8255 lúathiu a n-imtecht i ssudiu. Ind {uithat'r&c im ba nessu don tig is samlaid rue each ben dia seitche1 ar écin 7 tuargabsat a lénte co mellaib a lárac do imchosnom dul isa tech ar thus úair iss ed atrubairt Bricw/ fri each ae timchell araile is si robad banrigan in chóicid uli inti dib cétna ragad issa tech. Ba si

8260 méit a fothraind tra oc imchossnam techta ar thossaig each

ríana chéli amal bid fothrond .1. carpat dothisad and co forcroth

L^t*^t a rigthech n-uile 7 co raeblangtár ind laith gaile dia ngaisczW

co folmastar each dib aidid a chéle isin tig.

//. Anaid or Sencha nídat námait táncatár acht is Bricrm

8265 dorat imcossaít et^T na mná dochótár immach. Tongu a toinges mo thúath or se mani iatar a tech friu bit lia a mairb and andat a mbi. Iadait na dorsaide in comla lasodain. Rosaig Emer ingen Forcaill Mánach ben Con Culaiud ar lúas ríasna mnáib aile co tard a druim frisin comlaid. 7 co n-arlastár úadi

8270 na dorsaide ríasin rhbantrocht orchena. Conérget a fir isin tig la sodain each fer2 diib do oslogud ríana mnai combad a ben cetna tisad issa teeh ar thus. Bid ole ind adaig or Qonchobar. B<?7/aid a cló n-argit ro boí ina láim frisin n-úaitni créduma inna imda co ndesitar in tslúaig inna sudi. Anaid or Sencha niba

8275 cath co ngaisczW dogentar sund acht bid cath co mbnaXhraib la sodain. Tolluid each ben fo choim a céli ammaig conid and sin dorónsat in hr\a.\.\\(irc/iath ban U\ad.

3Bn'atharcath na mban inso %2 Asbert Fedelm Noicride ben "Loegairz ~2>uadaig

8280 .r.3 Cotomb^rtsa brú sóer

sruith dim chlaind comceneoú cinsiu di churp rig seed rignai richt forcaini costud conid cruth buidech berar úaim

8285 noíthium cruth caín

t-.-»^ *[ ^r consert la feba Féne

fogart geinsiu genas

luchthond lámderg Loegairi

lin rhband mbalcbúada

'•-8290 beras4 ar iath nJJlad

1 i subscr. 2 fir Facs. 3 in marg. l in ras.

102a41-102b23]

FLED BRICREND

253

It L*^'

102b

áurslaid1 crícha comnart2 comnámat cen Ultu imbi. inrtts •í*^**,^** Imúsdích | immustecrathar imgoin airriu

airdercu laechaib LoegazVr.

lín a búada bias úas cech láech. 8295

Cid nabsin Fedelmsa Findchóem chruthbúadach búageltach cichs^ ría each mnaí hi Tech Midchúarda medrach.

<*>• Asbert Lendabair la sodain ingen Eógain meic Dertacht ben 83oa

Chonaill C&rnaig mei'c Amorgt'n.

.A*

ií^Jii « rív^

'jUf^^

IH.

Ux~.<L'~

Ar is mése cruth chéill chongraimmim jf^ h*~-, lriA*~'-*

coiblethar céim cruth caín caurchasta najwl-XUx

i Tech Midchúarta ríg

ría mnáib \]\ad. 8;

Ar is mo chéle cáem

Conall coscorach credmair

coibledar céim n-ard n-adguide

i n-uchtu ergal n-eirrind ría each.

Cain tintaí chucum co cernaib co cennaib 8

co ruccai calca crz/aidae comraicthi \j\ad

arsaid each n-áth con id día thuil torglaí .

arslaid/z4 a n-áthu arfich a ngressu /\

comaig láech arabí lecht líac

laimethar m^z'c áin Amor^ accalldaim 8

ar is Conall ar lín a cherd

cim/ges ría each laech.

Cid nabbsin Lendabairse

súla cáich

cichsed ría each mnai 8

hi tech rig.

Asbert Emer ingen Forgaill Manach ben Con Cul^zW

.r.3 Cotomgabasa chéim cruth cheill congraimmim coiblmd búada báigthir each delbchaín chucztm conid mo rose sóer setta doíne dom gnúis ené 8

?? C6-^Jr<Uo,

laid seemingly in ras. - com in marg. as if added after nart.

4 sic, d apparently altered from t by retracer.

* *;. Ihtt, "ZCP ms.lSl

3 between

254 FLED BRICREND [102b23"44

ni frith cruth córai congraiw/ frith gáes gart genus. frith luth seirce sóerligi na celle conom thicse S330 ar is immumsa ochsatar Ulaid uile

is a cnú chridi

glé diawmbése báeth fíad etarlu. JZI&atuá. . ,

nimmar mbith ben úadib lía céle Atí *~*^ on trath sa co alaile 8335 is Cu Qhu\aind mo chéle

ches . crithir fola fora crund

cobur fola fora claediub. r, il^ , Cain forondar a chorp hi crú

8340 créchta ina chaíncnis

álta ina thóeb liss

caín feid a rose rocheim inna chend síar caín fúalaing fuither glaini sair sírderg a sella 8345 ógdérg a fonnaid

fordeirg a fortgae arfich ó aíb ech 7 analaib fer foceird ích n-erred ind aíb atetha cles dond cless dall cless n-eóin S350 immelig loa usci

atetha cless nonbair conboing catha cróchombág Ia&í^^s falgai betho borrbuidne

brissid úath n-adarccna ?

8355 is fer seirgeis i lligu

is crón chutma cúaride1

is!,í, ri™ Tá,siúil R- '*- -r i *& '*•* '

sedda Ulaid uh . °

co rrici mo chélese Coin Cxúatnd

cró dond glé sin samlaitíir 1 *&«^ « u °

at salaig úantamd t&j *** f«-€ í V*- - ^^^*

at húanaind chrisalaig

at gairb chaithlig l£^ «^t *j n+^]L £****<

1 a subscr.

C^jC

,,0»*«£^,**s''

102b"-103b1"] FLED BRICREND 255

at cróna cutrz/wma

»at crothle garmiline 8365

at búanaind bodelbae " Pi PeJ D 1S l r!Crechtaib 7 dam 7 ech 103a1

"**? >j[ settai mná UW uli conom thicisea.

15"- Lasodain baed dogensat ind fir batár sin tig .i. Loegaire 7 Conall

Cernach o ro leblaing a luan laith iar closin imacallma na mban. 8370

Ro brisiset cleith di clethaib ind rigthige foa comartus immach conid

si conar dollotar a mná chucu isin tech. Cu ChiAaind im tuargaib a

tech i n-aurchomair a imdaí comtar fodirci renna nimi fon fraigid

immach anis con[zV/]2 si sin conar dolluid a b^wsom 7 cóeca ban

cechtarde na da ban aili 7 .1. ban a mná fodéin. connabad cuihrummus 8375

disi frisna mna aili uair nirbo chutrwwmus dosom fri each. Dolleci

Cu CAwlaind a rrigthech sis iar sudi co ndechatár secht ferchubat di

senamain in tige i talmain co forcroth a ndún uli 7 cortrascair grianan

Bricrend fri lár taiman co torcair Bricriu fodein 7 a rigan co rrabatar

isind otruch for Iar ind lis et*r na conaib. Aili amai for Bricriu 8380

tancatar námait a ndún la eirgi súas co opund. Coro cor immán

rigthech co n-acca araa/ ro clóenad a thech conda tarla fora lethbeólu '

uli. Adsoirg a bossa lasodain 7 léicthe isa tech iar sudi 7 ni rabi la

Ul/« fer asaithgned araa/ ro salchad conid ina labrad atgenatar. c ,

2.t. Asbert Bricriu friu iarom do Iar in tigi. Ni ma torchomlodsa fleid 8385ACe

dúib tra a Ul/« for se. Is ansu limsa mo thech oldás mo trebad uli. -- Is geis dúib tra ol Bricriu ól t longud t chotlud co fargbaid mo thechsa ama/ fondrancaibair for bar cind. Atregat laith gaile fer nUlad uli . r

I'^pyiX. js^n tjg ja soc]ajn j doberat triawmai don tig 7 nír thúargaibset cid '

co tisad gáeth etorro 7 tak;«. Robo cheist for UUjt da.no ani sin. 8390 toJJr I Nochonom thasa dúib ol Sencha acht in fer fodrácaib co claen aitchid

17. fris a facbail co diriuch. Asbertatar \J\aid fri Coin Cu\aind iar sudi a tech do dirgiud. 7 asbert Bricriu a láech íiErend for se mani dirgisiu corop cóir nocon fi.1 isin domun nod ndirgi. Doratsat Ulat'd uli impidi fair im thúaslucud na cesta. Afraig Cu Chu\ai?id la sodains395 na betis áes na fledi cen 01 cen tomoltus. | Dorat iarom Cu Chu\aind\Q2ib triam dia twrcbáil 7 foremmid Ro riastrad immi iarom iar sudi co rabi banna fola i mbun cacha finna 7 ro súig a folt inna chend corbo f súas maeldub demis chas chirdub ba forcsi fair. 7 ro gab imbri bró \

ro sini iar sudi co taillfed fertraig feroclaig eter each da asna do. 8400

Zt- Tancatar a áes cz^achta 7 a lucht adartha na dochz/m 7 tuargaib a

tech iar sudi 7 forruim co riaM a dirgi fesin inna cetna. 7 sám

1 This leaf (pp. 103, 104), -worn very thin by abrasion, is by H. 2 abbreviation stroke om.

* A* CC+M Lx. AL*Sk

256 FLED BRICREND [103b10-104a1

doib iarom oc tochatim na fledi .i na rig 7 na toisig isindarna leith im Concobur clothamra im ardrig n-anira n\J\ad. Ind rigna iru isind

8405 leith araill .i. Mugain Aitencaetrech ingen Echach Fedlig ben Conchobair m«c Nesa. Fedelm Noicrothach ingen Concobair .i. noi crotha no tadbantais iurri 7 aildiu each cruth araili. Fedelm Foltchain dano ingen aili Conchobaz'r ben Loegairi Buadaig. Findbec ingen Echach ben Chethirnd meic Fintain. Brig Brethach ben

8410 Celtchair meic Uthichair. Findige ingen Echach ben Eogain meic Dzzrthacht. Findchaem ingen Cathbad ben Amargin Iarngiúnaig.1 Derb Orcaill ben Lugdach Riab nDerg m«'c na Tri Find Emna. Emer Foltchain ingen Forcaill Manach ben Con CvAaind meic Sualdaim. Lendabair ingen Eógain meic Dwrthacht ben Conaill Cernaig. Niab

8415 ingen Celtchair meic Uthechair ben Chormaic Cond Longas meic Concobair. Is lia t«rem tra 7 aisneis ina mboí degmnáib and chena.

Dorala in tech ina ráithsechaib briathar ocna mnaib doridisi oc imarbaig eter 3. feraib 7 siat fesni. co folmaiset ind fir comergi debtha

8420 dorisi .i. Conall 7 ~Loegaire 7 Cu Qhu\aind. Atracht Sencha mac Ailella 7 ro croith in c/aib Sencha 7 contoiset U\aid uli fris conid and asbi/rsom oc cose inna mban.

.r.2 Cotobsechai;/ a laichessa

ána áurdairce airegda Ulad. 8425 anat for mbriatra bági

na banaitír fergnúsi

i cc?7/adaib comraicthib

tria úalle a nglond.

ar is tria chin mban S430 bit fernai fer dlochtai Aw^~

fir i n-irgalaib

J1.

immad már galgat -^^ ^Ju^ ^^

comlud ferglunni

ar is dia mbrígaib báesaib 8435 bés dóib dofurcbat nad iccat

imsuidet nad rairget cotobsechaiw a laicesa ana urdairci.

30. Is and asbert Emer oca frecra.

8440 .r. 2Deithb?'r damsa a Sencha uair isam bensa cwrad cain cotngab- 104a thus3 cruth ceill o ro damnad a forcetul | cen díchill. etir chles for

1 Iarnoiunaig Facs., but the stroke over u is not the usual n-stroke, and seems recent. - between cols. 3 asp. mark otn. Facs.

104a1-42] FLED BRICREND 257

análaib 7 ubullchles 7 siaburcles 7 cks cúair 7 cl<?s cait 7 dergfilliud erred nair 7 gai bolcai 7 bai brasi 7 bruth ngene 7 sian curad 7 rothchles 7 faeburchles 7 dreim fri fogaist 7 dirgiud cretti for each n-ai.

Ni faigbistar fer and conmestar 8446

a aes 7 a ás 7 a anius.

a guth a gáes a chenri.

a anius a urlabra.

a ág a gal a gaisced.

a bruth a búaid a búadirse. 8450

a foraim a fómsige.

a déni a tharpige

a fianchoscur co cles nónbair

fo Choin Culaind comchosmail.

3/. Fir inna radisiu a hen for Conall Cernach. táet ille in gilla clesach 8455

sin co comairsem. Nathó for Cu ChuXaind am scith aithbristi indiu conda esur biad 7 coro chotlur ni dingon comlond. Ba fir ém dosom áano ani sin fo dagin issed láa and sin immanarnic dosom frisin Liath Macha hi taib Lindi Leith. hi Sleib Fúait. Ro selaig Cu QhiAaind chuci iar tichtain asind loch co tarat a di laim imma brágit. co 8460 ragaib etorro oc gleic coro thairmchellsat tir nErend fon n-innasin. co toracht inn aidchi sin1 cona eoch riata leis co Emain Macha. Is fón n-innas cetna da«o fuair in Dub Sainglend a Loch Duib Saingl£«i/. 32. Is and asbert Cu ChnXaind ani seo. Ro sirius indiu 7 in Liath

morbrugi Erend .i. Brega Midi M#resc M«?themni Macha Mag 8465 Medba Curxech Cleitech Cerna Lia Line Locharna Fea Femen Fergna Urros Domnand Ros Roigne A?/nr Eó. Ferr each cles cotlud diliu lim longud oldás each ni. Tongu do dia toinges mo thúath diamsa saithech bid 7 cotulta conid cles 7 cluchi lim comrac fri óenfer. 8470

S3- Immacomarnic tra dóib debaid do denam imman curadmir doridisi.

Dogni Concobur 7 mathi Ulad olehena a n-etrain coro glethe a mbrethugud. Eircid for Concobur cussin fer folimathar for n-etrain co Coin Roi mac nDáiri. conid and asbert.

.r.3 Alid in fer 8475

conceria do chách

mac Dairi dúir

caemroth Cu Roi

«welecht fir forcoll

mad fri góe gebitar 8480

fer find firen

1 i very faint ; om. Facs. sic. 3 in marg.

S

258 FLED BRICREND [104a42-104b36

fer maith mormiw/mach brugaid ar brugachus láech ar laimthenchus 8485 ardri ar airechus

concertfa, fir foraib feidm airg ailfes alid. alii/.

$if. 104b Foemaimsea sin trafor Cu Chulaind. Get lem da.no for Loega/re | a

dula dano for Conall Cemack. Gabtair th'eich di1 for Cu QhuXaind 7 8490 indillti/- do charpat a Chonaill. Aill amai for Gonall. Eche for Cu Chulaind foriU'r each amglicu t'echradsu mailli do cheim 7 t'innell imtr«;;/mu f<?;zci//geng2 do charpat co tocba clod cechtar a da roth rocharpait con\id^ slicht suachnid fri ed mbliad«a do ocbaid \J\ad each rot riadas do charpatsu a Chonaill. jj'. 8495 Atclunisiu s«t a Loegairi for Conall. Fe amae for Loegaire nacham

ail nacham imderg.

Am escidsea for atha for ilatha co ucht anfaid irgaile re n-ocaib U\ad. 8500 ni chuir formsa remthus rerig

iw/clechtaimse cainnteoraeht re n-arcaib n-erredaib ri oencairptib i ndolgib i ndrobelaib hi cailtib hi cocrichaib 8505 nad clechta err óencharpait

do imluad ar m'ési. a.

2/ La sodain ro inled a charpat do Loegaire 7 ro leblaing ind 7

imreid dar Mag Gabul dar Bmiaid na Forairi dar Ath Carpait Fergusa dar Ath na Mórrígna do Cbáerthiund Clúana Da Dam hi 8510 Clithar Fidbaidi hi Commur Cetharsliged sech Dun Delca dar Mag Slicech siar hi Sléib Breg. Ro gab tromcheó doborda dorcha doeo- lais and sin connarb inríata in chonar. Anam sund for Loegaire fria araid coro digla in ceó dind. Tairbling Loegaire asa charput. Ro chuir in gilla na eocho hi fergort boi hi comfocus do-

37. 8515 A mboi and in gilla co n-acca in scáilfer mór ina dochzim. nirbo

segunda a tuarascbáil se mullachlethan belremur bolcsuilech grewd- etenach1 granna grwcánach dosmailgech docraid adetig. taile talchar tinsensach sotal sucach séitfidach rengmar rigtrén rochalma. borb brogda bachlachda. Mael dub demsidi fair arit

1 t/á eich dui/i Facs. sic. :i abbrev. stroke om. 4 gd, with two w-strokes over g, Facs. ; MS. has g with é suprascr., and the t has been given a curved head so that it forms a tall e, to read te ; grenetnach, H j. 77, grindednach Voss., grindétanach Eg.

7ju^

104b33-105a42] FLED BRICREND 259 [

2cf I

•• Ti> odor immi inar co fop_h a thona im sodain senbrisca a salcha 8520 chossa. Mátan maglorci móri fria ais ama/ mol mulind.

35. Cóichet na heich se a gilli for se la fegad co andiaraid fair. Eich

Loegairi Buadaig for in gilla. Fir for se maith in fer asa eich. is amlaid ro raid sin la twrcbail a mátan fair 7 dobretha béim dón gillu o adbrond co hó. Egis in gilla. Doroich Loegat're fua. Cid dia mbá 8525 don gillu I ( y hoegat're. Hi cinta ind fergoirt do milliud for in 105aIa t-aithech ( )e3 fein ticfa for ~Loegaire. Immacomsinitar dóib daw.4 Techid Loegaire iar tain co ránic Emain Macha iar facbail a ech 7 a gilli 7 a armgascid.

3?. Nirbo chian iar tain co toracht Conall Cernach in sligid cetna co 8530

ránic in magin in ro artraig in ceo dr«idechta do Loeg<zz>v. Artraigid da/10 in dubnel cetna dorcha doborda for Conall Ctrnach connar cungain nem 1 talmain. Tarblingis Conall iar tain 7 scurid in gilla na eochu isind fergort chétna. Nirbo chian iar sudi co faca in seal cétna chuci. Iarfaigis cia diambo cheli. Am celisea Conaill 8535 Cernaig for se. Maith in fer for in seal la tócbáil a lámi co tarat beim ó cóa fodbrond. iachtais in gilla. Tic Conall fo sodain. Immacomarnaic 7 don seal. Tresi cluchi ind athig. Techis Conall ón mud chetna ama/ ro theich Loegaire iar fácbáil a armgascid 7 a ara 7 a ech co ránic Emain Machai 8540

lf«. Dolluid Cu Chu\aind iar sin forsin tsligid chetna co ránic in n-inad

cétna conos tarraid in dubchéo cétna feib tarraid in lucht remi. Tarblingis Cu Chtúaind 7 berid Láeg na eocho sin fergort. Nirbo chian co n-acca in fer cetna chuci 7 immafoacht de coich diambo cheli. Celi do Choin Chulaind for se. Maith in fer for in seal la 8545 iuirmed in mátan fair. Iachtais Láeg. Tic Cu Chulaind fo sodain 7 immacomarnaic 7 don seal. 7 nos tuarcend each araili dib. Traitar in seal coro dilsig na eocho 7 in n-araid 7 co rue eocho 7 aradu 7 ' armgaisced a coceli leis co ránic TLmaiu Macha cona morchoscur 7 dorat dia fíadnaib fein iat. 8550

Is letsu in curadmir ol Bricni fri Coin Culaind is follus as for ng[«]imaib5 ni dligthi comardad fris etz>. Nibá fir ani sin a Bricriu for siat úair foretammarni conid áen di chardib sidchairechta dosfanic do immirt mela 7 cumachta forni immon curadmir 7 ni léicfemni uaind air sin. Femdit tra Ulaid 7 Concobar 7 Fergus a n-etérgleod no ro68555 cwrtis do saichtin Con Roi meic Dairi I do saichtin Ailella 7 Medba co Cruchain6 Ai.

in dei nomine marg. sup. rec. man.

+ 1.

1 col. a also by H in ras. - Meg., read for. 3 Meg., read is me. i d barely legible; a is traceable, with a mark over it. 5 w-stroke om. c sic. S2

t±u

260 FLED BRICREND riO5a43-105b3

Tochim \J\ad co Cruacain1 inso

Dorónsat iarom \J\aid comarli a hoeninud im comuaill 7 im

8560 chomdimmus in trir curad sin 7 is i comarli doronsat mathi U\ad im

105b Conchobar do techt leo d'etérgleod a cesta co tech2] | nAilella m<gzc

Mágach 7 Medbi co Cruáchnaib immá curadmír 7 im

o. imarbáig na mban. caín 7 ba haíbind 7 spcraid a rréim

ronucset \J\aid do Cruachnaib. Anais im Cu Chtúaind colléic

8565 do éis in tslóig oc airfitiud ban n\J\ad .i. ix. n-ubla clis 7 .ix. cletíne clis 7 ix. scena clis 7 thairmescad nach ai alaile.

Luid Lóeg vnac Ríangabra iarom a arasom Con Culatnd día

^- acallaimsom bale i rrabe oc na clessaib co n-epert fris. A

claín trúaig or se ro scáig do gal 7 do gaisced dochúaid úait in

8570curathmír rosíachtatar \J\aid Crúachain ó chíanaib. Nír rathaigsem etz> ém a Laíg. Indill dún in carpat trá or se. Indlis Lóeg ian?m in carpat 7 lotár for érirn. Rosíachtatar trá slóig U\ad arcbena in tan sin Mag mBreg. Ro boí di lúas ind érma ronuc Cu QhuXaind trá ó Dún Rudraige iarna grísad dond

8575 araid tucht imruláith in Liath Mac/ia 7 in Dub Sainglend fón charput dar fot chóicid ConcobazV 7 tar Slíab Fúait 7 dar Mag mBreg conid in tres carp*?/ cetna ránic Cruachna Ai.

Lasa réim 7 lasa mborrfad tra ronucsat láith gaile fer n\J\ad uli im Chonc/tobar 7 imón rigraid olchenae do Cniachnaib Ai. ro

8580 armgrith mór di Cruachnarf co torchratar na hairm asna fraigthib co rrabatár for tailmam. 7 ros gab sliiagu in dune ule conid samlaid ro mboi each óenduine isind lis auW bis curcas fri sruth. Asbert Medb la sodam cosindiu da.no ol si ó gabrisa Crúachna chúalasa in toraind cen na niulu and cosindossa.

8585 Luid Findabd7> la sodain ingen KWella 7 Medba co mboi isin ngrianan for fordorus in dúne. co n-érbairt. Atchíusa cairptech issa mmag a mátharnait ol si. Cuire samla fair ol Medb a crúth a écosc a chongraim delb a fir dath a ech tochim a charpait.

8590 Atchíusa ém ol Findabair na ech filet fón charp^/ ech bruthmara brecglassa comdatha comchrótha commathi combúada comlúatha comléimnecha biruich ardchind agenmáir allmair gablaich guipchúil dúalaich tullethain forbreca fosenga forlethna

Carpat fidgrind féthaidi.

Cruac^ain Fucs. - Interpolation ofH. ends.

tH*-.

**■

105b39-106a2S] FLED BRICREND 261

Da ndroch duba tairchisi. n-all n-áebda imnaissi. Fertsi 8595

crúadi colgdírgi. Cret noíthech1 notgl'mne. Cuing druimnech

dronargda. n-all ndúalcha dronbudi. Fer findchass folt-

lebor isin charp?//. Folt dúalach tri ndath fair. Folt dond fri

tpind cind. croderg a medón. Mind n-óir budi in folt

fordatuigithar. Ro lásat tri imrothu imma chend cocairse each 8600

ae dib hi taib alaile. I Fúan caín corcra n-imbi. cóicroth óir 106a H- ,; *"» '

airgdide and. Scíath brec béimnech. bil ban findruini. Gilech

cúach cóicrind ar a dur[«]d2 derglassid. Anblúth n-én

n-etegnáith úasa creit charp<?z7.

Atgénammár asa samail in fer sin ol Medb. 8605

.r.3 Greit rig

senrechtaid búada

bare bodbae

bruth brátha

breó digla 8610

drech curad

cúinsiu chórad

cride ndracon

altfad mbrochbúada for dun dibni

in luchthond lámdérg ~Loegat're 8615

luth la fáebra foltchíp

tond fri talmain tadbéim.

Tongusa a tonges mo thúath ol Medb más co mbaraind debtha totháet ~Loegaz're Buadac/i cucund arart/ bentair foltchib fri lár X.a\man co n-altain áith bid si sein glicci ind airlig dóbéra forond 8620 lín atám hi Cruachnaib Ai mam fochlith<?r a bruth 7 a brig 7 a borrfad fóa réir fodein co tlathugud a debtha.

Atchiusa da.no cavpat n-aile isa mag a matharnait ol ind ingen mesu dotháetside, cuire samla fair ol Medb. 7 r. Atchiusa ém ol si indala n-ech file4 fon carpz^. Gabur cenand 8625 cróndatha crúaid dian daigerda bedgach baslethan uchtlethan benas buille balcbúada tar áthu tar inberu tar aittiu tar imratiu tar maige tar midglinni co ndasaid iar mbúaid midise a samlaib én n-etarlúamain nis feid mo rose ran indiut fora rríad rochéim rám étruth. Araile ech derg taullethan drondúalach dúalchass 8630 drúimlethan foseng feochair fond fortrend forrgethach athechtai

1 noitech Facs. 2 n-stroke om. or very faint. 3 in marg. 4 fil Facs.

*«.

262 FLED BRICREND [106a28-106bis

iath n-etarmaige eter mothru 7 amréthi. fogaib and imdoraid hi tir omna riad root. Carpat fidgrind fethaide dia ndroch finna umaidi sithfe find forargit cret aurard drésachtach cuing

8635 druimnech dronuallach día n-all dúalcha dronbudi. Fer findchass foltlebor isin charpui. Drech lethderg lethgabur laiss. Fúamain find fuinechda brat gorm crónchorcra. Sciath dond telbude. Bil chondúail crédumai. Luchair derg daigerdae ara durn derglasaid. Anbluth 'n-én n-etegnaith1 úasa creit

8640 chroncharpait.

Atgenamár asa samail in fer ol Medb.

.r.2 Oxad leoma/;/

londbruth loga

lia cain cermnae 8645 cern eter crethaib

curethar crúaid

chend ar chend

giond ar glond

gleó ar gleó. 8650 glé nodon sel

ni sladar iasc mbrec for ganim deirg

diambi fergi fuasnadar3

mac Findchoimi frind

Tongu a toinges mo Xhuath ama/ sladar iasc mbrec for lice

106bdergáin co sús|taib iarind bid si sin mi;zi na hesorgni dob6ra

8656 Conall Cemac/i forni día fúasnaith^r frind.

^ Atchiusa da.no c&rpat n-aile isa mmag. Cuir a samail duin

ol Medb 7 r. Atchiusa ém ol ind ingen indala ech fil fón

charp?//. Ech Hath lesslethan lond lúath lúamnach londmar

8660 lugleimnech lebormongach maignech toirnech trosmar túagmong

ardchend uchtlethan lasaid fót fond bras fochuirse focrz/aid fóa

cruib calath cethardu dogreind almai énlaithe lúith búada berid

riuth for sét foscain úathu ech n-anailche. uiblech tened

trichemrúaid tatnit a cróes glomarchind.

SO 8665 Araile ech círdub crúaidchend cruind coelchos cálethan

cobluth dían dulmar4 dúalach druimlethan dronchóchech

maignech aignech bairrnech balcceimnech5 balcbéimnech

1-1 seemingly in ras., a subscr., M. - in marg. 3 fuás nadar MS. 4 dubuar Facs. » first c altered to 1 by retracer ; ballceiwnech Facs.

106b14-40] FLED BRICREND 263

lebormongach casmongach scuaplebor grind imma áig iar nith aigi ech i n-íath. Moscing srathu sréid sergi sétid maige midglinne. Carpat féthgrind fethaine dia ndroch ernbudi 8670 iarnda. sithfe co féthain findruine Cret chréda chromglinne. cuing druimnech dronordae. n-all dúalcha dronbudi.

Fer broinech dub isin charpz^ as aldem di feraib Herend. Fúan caín corcra cóir imbi. heó óir intlaide uassa bánbruin- nechur ina háthaurslocud fris mben lúthu láthbulli. Ocht 8675 ngemma deirg dracondai for lár a da imlisen. Da ngrúad gormgela cróderca dofich uiblich tened 7 análaich. Focheird hich n-erred n-indnae cless níad nonbair úasa errid óencharpaz'/. Si. 1.r. Is banna2 ría frais ón trá or si atgénammár asa samail in fer

sin or Medb. 8680

Bráo mara

bara bledmaill

blog dergthened

tond mairnech mathrúamdae

mórbruth mborrbíastae 8685

brisiud múad mórchatha

comboing tar écrait n-écomlund

allbach mbratha brógene.

Bruth matho

murt chét 869o

for crethaib cuirethar

glond ar glond

cend ar chend.

Canaid cóir

coscrach cridemail 8695

frisin Coin (Zulaind comchosmail.

Cutanméla mulend múadmraich.

Tongu a toinges mo Xhuath ol Medb mád co féirg dothí Chulamd chucu[«]d3 ama/ meles muilend .x. íorcél braich rocmaid is amlaid cotomélani4 in fer sin a óenur ar úir 7 grían 8700 cía no betis fir in coícid uli immond hi Crúachain mani fochlithír a bruth 7 a brig. ■3 Ocus hifechtsa cinnas dothiagat ol Medb. Dóit fri dóit or

1 betweeti cols. - banna, in ras., light brown i?ik, small and compressed,

probably by M. 3 w-stroke om. 4 cotomélam Facs.

^>.

264 FLED BRICREND [106b40-107a31

ind ingen. leóit fri leóit. fúamain fri fuamain. gúalaind fri 8705 gúalaind. bil fri bil. fonnad fri fonnad. fid fri fid. car pat fri carpat dosfil uli a báidmáthair.

.r.1 Comlúd marc rhbuada

maidm toraind tollchléthi. trethan from ainbthine 8710 allchliu fri immalldu

fortacrith in n-irind imtrén trómthuinset.

107a Mná finna fornochta friu | ol Medb. aurchiche aurnochta etrochta. co llin n-ingen n-aurlam n-mchomraic liss aurslocthi.

8715 Búirg2 fáenbéla. Dabcha úaruisci dérguda indlithi biad glan imda braichlind múad mescmar maith feinne fothud fo chen in cath tothóet bess nin ortar tairis

La sodain dolluid Medb for fordorus ind liss immach isin n-aurlaind 7 tri .111. ingen lée 7 teóra dabcha úarusci don triur

8720 láth ngaile dodánic resin slúag do tlathugud a mbrotha. Ro lád roga dóib iar sudiu dús in bad tech for leth dobertha do each fir dib. i in3 4tech dóib a triur.4 A tech for leith do each or Cu Chulaind. Iar sudiu berthar i tigi5 co ndérgothaib sainamraib 7 an robo dech leó dona tri coec/aib ingen 7 dobreth

8725 Findabair la Coin Cu\aind sech each isin n-airicul i rrabi 7

tancatár \}\aid uli iar sudiu. 7 luid Ailz'/l 7 Medb 7 a teglach

n-uli coro fersat faelte fri hUltu. Frisgart Sencha mac A'\\cl\a

is maith lind or se.

gg Tiagait \J\aid iarom isin dun 7 dolléicth^r a rrígtech dóib

8730 anW dorímthé'r .i. uii. cúarda and. 7 uii. n-imdada o thein co fraig. Airinich créduma 7 aurscartud dergibair. Tri stéill chréduma i taulaich in taige. Tech darach co tugi slinned. Di senistir dec and co comlathaib0 glainidib friu. Imdui h\\el\a 7 Medba i mmedon in tige. Airinig airgdidi impe 7 steill

8735chreduma 7 flesc airgdzde ocond airinuch ar bélaib íK'úel\a adcomced midlisse in tige do chose in teglaig do grés. Tairmchellsat gascid fer nUlad ón dorus díarailiu dond rigthig 7 ardopettet a n-áes ciúil céin both oc aurgnom dóib. Boí trá día farsingi in tige i tallastár formna lath ngaile in choicid uli

1 between cols. ~ i subscr. 3 i in between cols. M. 4_4 in ras. M, 5 a final letter erased, evidently b. 6 second a subscr .

107a31-107b26] FLED BRICREND 265

im Conchobwr. Concob«r im 7 Fergus mac Róich i n-imdai 8740 A'úe/la 7 nonbor di láthaib gaile fer nUlad olchena. Tosn air- nectar1 fleda mora iar sudiu. Batár and iarom co cend trí 7 tri n-aidche.

iar sudiu da.no conacrad Ailz'/l do Chonchodur co nUltu immi cid dia rabi a rréim. Dorrími Sencha iarom in caingz>z 8745 immá tullatár .i. im chomúaill in trír chaur<2^ immá cura^mir 7 im chomúaill na mban immá tússigecht isna fledaib úair rodmatár a mbrethugud i nnách baliu aili acht ocutsu. Sochtais Ailz'/l la sodain 7 nibu fáelid leis a menma. Nirbo chucumsa era or robo chóir dál inna caurath sin do thabairt mani 8750 tabraitár ar miscais Nibá nech bas ferr nod gléfe ém or se ataisiu. Maith limsa scrz/'tain dam2 fris da.no or Ailz'/l. Recamni a les ém ar curaid | ol Sencha ar is mór do midlachaib 107b a llóg. Lór limsa da.no. tri 7 teóra aidchi fri sodain ol Ailz'//. Ni forcraid cairde dano ani sin ol Sencha. Timgartatar UlaidSlbó celebrad iar sudiu 7 bátár budig 7 dober3at bennachtain do Ailz'/l 7 do Med/;3 7 dobertatar mallachtain do Bricrind úair iss e fpdrúair a n-imchossait. 7 lotar dia crich iar sudiu. 7 fácbait L,oegaire. 7 Conall. 7 Coin Culaind dia mbrethugud do Ailz'/l. 7 dobé/'the praind .c. do each fir dib each n-aidche. 8760

Dobretha a cuit dóib ind aidchi sin 7 dolléicthe tri caittini a húaim Crúachan dia saigid .i. tri biasta druidechta. Techit iarom. Conall 7 "Loegnire for sparrib na tigi 7 fácbait a mbiad oc na biastaib 7 fecit fón samail sin cusarnabárach. Nir theig Cu Chulaind assa inud frissin mbiasta rosiacht chuci. acht in 8765 tan do sined in beis4 a bragit cosin n-esair dounsi Cu Chulaind béim din claidz'zz£ na cend doscirred5 di mar bad do charraic. No thairnedsi sis di sudi. Nir thomail 7 nir súan Cu Chulaind fon cruxh sin co matain. Ro thinsat na cait o robo maten. 7 atcessa iatsom fon crzzth sin ara barach. Nach leór a comram 8770 sin do bor mbrethugud or Ailz'/l. Nátho or Conall 7 Loegaire ni fri biasta6 chathaigmitni7 acht is fri doini.

Luid iarom Ailz'/l ina airicul 7 dobeir a druim fria raigid 7 níbu sáim a menma 7 ba aingcess laiss in dál dodfánic 7 nir

1 TosnairnecAtar Facs. - Facs. 3"3 om. at first through homoioteleuton, but add. by M in marg. and above line; following ~ dober prefixed to ?iext line. 4 sic, for beist. s i suprascr. 6 what appears to be a mark of asp. added over b by the

retracer. 7 murk of aspiration over t faint; om. Facs.

5*.

266 FLED ERICREND [107b26-108a19

8"75chotail 7 niro loing co cend tri 7 teóra n-aidche. Conid and asbert Medb. is midlachda no tai ol si. mani brethaigeseo brethaigfetsa. Is andsoa damsa ém a mbrttht/gud or Ail/7/ 7 is mairg cosa tuced. Ni andsab im ol Medb. dáig or si na fil eter créduma 7 fíndruini atá etcr Loegaire 7 Conall Cernach.

8780 A fil a3.n0 or si eter findruini 7 dergór ata eter Conall Cernach 7 Coin CzAaind. Ba hand sin tra conaccrad Loegaire Buadach do Medb iar scrútan a comarli. is and sin asbert Medb fri Loegazre.

Fo chen a Loegaz'rz Buadalg ol si is comadas caum^mír do

8785 thabairt dait. ríge láech nKrend dait úainne on trath sa 7 in caurad/uz'r 7 cuach créduma 7 én1 findruini fora lar. Conid ruca lat sech each hi comartha mbreithe. 7 ni n-accathar nech aile occut conid tárfas isin Cráebruaid Conchobazr deód laí in tan doberthar in cauradmir etruib bad and sin tadbae do

S790 chúach fíad mathib \J\ad uili. Bid lat in cauradmir iarom 7 ni

chossena nech do láthaib gaile fer n\J\ad olehena frit. Uair bid

comarda n-aichnid2 la UUu uli ani no mbera latt. Iar sudiu

108a doberar in cuach do hoegaz're Buadack 7 a lán do fin | aicnetai

and. Ibid ina3 dig iarom for lár ind rigtaige a Hind ro boi isin

8795 chuach. Atá a[«]d4 sin fled chaurad dait trá ol Medb doroimle (,0 corbat cétach cetblíadnach ar bélaib óc n\j\ad uli. Celebraid

~Loegaire iar sudt'u. 7 congarar Conall Cernach do Meidb fo n-innas cétna co lar ind rigthaige.

Fo chen a Chonaill Chernaig o\ Medb is comadas cauvadmz'r

8800 .7 r. 7 cúach findruini dano 7 én óir fora lár .7 f. Iar sudiu daizo iarom doberar do Conall 7 a Ian do fin .7 r.

Celebraid Conall Cernachh iar sudiu. 7 tiagair uadib ar cend Con Culaind. Tair do acallaim ind rig 7 na rigna ol in techtazre. and boí Chidaind oc imb/rt fidchille 7 Lóeg

8805 mac Ríanga&ra á ara fessin. Is dom chuitbiudsa on or se fuiris dobertha bréc im nach meraige. La sodain dolléci fer dina feraib fidchilli don techtaire co mboi for lár a inchinne. Conid ed dochóid for lie trascair a báis co torchair eier Ailz'H 7 Medb. Aill amai ol Medb iúrthuwd Cu Chulaz'nd or si clia

» .i. is dolig [M] b .i. ni dolig [M]

01

1 7 én perforated by erasure of H on verso; very faint; om. Facs. - d per- forated, only the lower part of the bow legible. 3 \n added slightly above line, same hand. 4 n.- stroke om. b .i. Facs.

108a19-108bn] FLED BRICREND 267

siabairthirr immi. Atafraig Medb la sodain 7 luid co rráníc cossio Coin Culaind co tard láim imma brágit. Tabair bréc im nách n-aile or Cu Chulaind. A meic amrai U\ad 7 a lassar láech nEre/td bréc as áil dun immut ol Medb. Cía thíastaís formna laech wEr end uile is duitsiu dobérmaís remib ani irao mbethe. Uair atodaimet fir Heve/td iiasaib. ar allud 7 gail 7 8815 gasciud ar áne 7 óetid 7 irdarcus.

Affraig Chulaind la sodain 7 téit la Meidb co ránic a rigtech. 7 feraid Allill fáelti friss co mór. 7 doberar cúach dergóir 7 a lán do fin sainemail and 7 én do lie lógmair fora lár 7 doberar cutr«;//ma a da súla8 do dracón leis sech each. 8820 Atá fled chaurad9 dait sund tra ol Medb. Daromle corbat cétach cétb\\a.dnach ar belaib óc nUlad uli. 7 is si ar mbrethni da.no beós ^or Ail/7/ 7 ol Medb uair nachat filsiu fein hi cutrwwmus fri ócu Ulad conna. be2 do ben hi cutrummus fria mná1 ni forail3] lindacorop si cetathe do grés ria mnáib Ulad uli ar thus hi tech 8825 n-óil. Ibid4 Cu Chulaind iartrn ina óendig a llán ro boi isin5 cáuch 7 celebraid iar sudiu dond rig 7 dond rigain 7 don tegluch uli. 7 luid [6iar sin i ndegaid a cheli.

Atá cómarli lim ol Medb fri Aih7/ fastud in trír churad út ocaind innocht doridisi 7 frsmtha aili do thabairt forro béus. Déna ol Ailz7/8830 ama/ as ad|laic let fessin. Fastaitir iarom ind fir. 7 biTta7 hi 108b Cruachain iat 7 scurtir a n-eich.

Dobretha rogu dóib cid biad no ragad dia n-echaib. Asbert Conall 7 L.oegaire airthend da bliada/z do thabairt dia n-eehaib. Grán eórna im ro thog Cu Chulaind dia eehaib. Feótar and ind 8835 aidchi sin. Rointir in banchuri etorro hi tri. Dobretha Findabair 7 cóeca ingen impi hi tech Con Culaind, Dobreta Sadb Sulbair ingen aile Allella 7 Medba .7 I. ingen impi hi farrad Conaill Chemaig. Dobretha Conchend ingen Cheit meic Magach 7 .1. ingen malle fria hi farrad Loegam Buadaig. No thathiged Medb fessin ira co 8840 gnáthaeh sin tech i mboi Cu Chulaind. Féotar and ind adaig sin.

Atragat iarom matain muich iarna barach 7 tiagait sin tech i mbátar in macrad oc cur in rothclessa. Gebthi Loegaire iarom in

a \in marg.~\ 7 is áil linni [H]

U1 in ras. H. - cona he Facs. 3 ni in marg. prefixed to next line, n perforated, only upper and lower portions left, i very faint as if erased, forail in ras., f barely traceable; i subset: overlooked by retracer, who has altered 1 to i, reading orailiwd (sic Facs.). i d altered to t by retracer. 5 issin Facs. 6 From this point to end of col. b in ras. H. ' sic, for btfrtar. 8 sulu Facs. 9 chuurad Facs.

&

268 FLED BRICREND [108b17-109a26

8845 roth 7 nos cuir i n-arda co ranic midlisi in tigi Tibit in macrad im sodain 7 doberat gáir dó. do chuitbiud Loegairi ón. Indar ra1 Loegat're ini gair búada. Gebthi Conall daw in roth 7 ba do lár. Focheird iarom im roth co hochtaig ind rigthigi. Focherdat in macrad gair foa indar la Conall gáir chommaidmi 7 búada. "Gair

8850 chuitbiuda iaH lasin mtfcraid ani sin. Gebthi a3.n0 Cu ChiAamd in roth 7 ba hetarbúas tarraid hé. Focheird daw in roth i n-ardi coro lai a ochtaig on tig co ndechaid in roth ferchubat hi ta\main fri les anechtair. Tibit in macrad gáir commaidmi 7 búada im Choin Cv\aind. Indar la Coin Culaind ini gair chuitbiuda 7 fbnamait

8855 focerdat in m^crad im sodain.

Tic Cu ChiAaind do saigid in bantrochta 7 berid a trí cóectu snathat úadib. 7 nos dibairg 11a tri .1. snátat2 each i ndíaid araili dib co tarla each snáthat dib hi cró araili co mbatar ina líni fón samail sin. Tic iarom dia saichtin doridisi 7 dosbi//- a snáthait fein i llaim

8860 cacha hóenmná dib doridisi. Molsat ind óic á&no Coin Culaind im

sodain. Timnait iarom iar sudi celebrad dond rig 7 dond rigain 7 don

tegluch olehena.

1, Eircid 6ol Medb6 do thig m'aitisea 7 mo mumrm .i. Ercail 7

Garmna 7 feraid for n-aigidacht innocht and. Lotar iarom rompo3

8865 iar cor graphand doib i n-óenach na Crúachna 7 rue Cu CluAaind

109a4 buaid ind óenaig fo thri. Rosagat iarom | tech nGarmna 7 Ercoil 7

ferait faelti friu. Cid dia tudchaibair ol Ercail diar rhbrethugud

daitsiu ol iat. Eircid co tech Samera ol se 7 dogena for mbrethugud.

Lotar iarom 7 focertar fjadain led. Ferais Samera faelti friu.

8870 Dobretha Búan ingen Samera grad do Choin Culaind. Asbertatar

iarom fri Samera do brethugud dóib dodeochatár chuci. Foidis

Saméra iat iar n-urd cusna genitib glinni

,-j Luid Loegairi ar5 thus, fácbaiside a arm 7 a etach occo. Luid

az.no Conall fon cumma cetna 7 fácbais a goo occo 7 dobretha a arm

8875 laich leis .i. a claideb. Luid da.no Cu Ckulaind in tres adaig. No sgrechat na geniti dó. Immacomsinitar dóib. Brútir a gai 7 bristir a sciath 7 rebthair a étach immi. 7 nos curat 7 nos traethat inna geniti hé. Amein a Cu ChuXaind or Láeg. a midlach thruag. asiriti lethguill dochóid do gal 7 do gaisced in tan ata urtrochta not

8880 malartat. siarthar1 co urtrachta im Choin Cu\aind andaide 7 imsoi cusna húathaib 7 nos cvrband 7 nos bruend iat combo lán in glend dia fulriud. Dobeir iarom bratgaisced a muntiri leis 7 imsoi co tech Samera cona choscur co airm i mbátar a muinter. Ferais Samera faelti fris conid andaide asbert.

1 sic. "- snatAat Facs. 3 rompa Facs. * This leaf (pp. 109-110), worn

thin by abrasion, is by H. 5 iarthus Facs. 6~6 otn. at first; ol corr. from do ;

Medb do add. mar*.

VI

109a29-109b6] FLED BRICREND 2G9

.r.1 dlig comraind curadmir 8885

ferbaa brachtchib brothlochi

sceóc mátaid moogthi

tre banna miach tortaide'

fri iwmescad2 cóemchóecat

fri Coin Culaind clothamra. 8890

is ferna fodluigthe

is bran carna comramaig.

is tore tren hi fothugud

traithaid3 nerta lochnamat

ama/ aedf tria fithicén. 8895

is othair érEmna

is menmarc ban buaignigi.

is fland tedma troinchatha

méti cénid chocerta

nachasella sithethar 8900

Cims a fresib frithbera.

bati longbaird lcingsigther.*

is culmaireh bolgadan.1

is crú fechtaj modcernae.

is gnoek grianna gelfini 8905

cid arbad chutrummus

fri Lóegairi leoairrbi

1 fri Conall clothriatha.

Cid dond Emir úanfebli.15

nachasáil in nertnuadatm 8910

ría n-andrib án ardUlad

no chinged ind ollbrigach

hi Tech medrach Midchúarda

conid de imrordaimse

a chomraind ni dlig. ni dlig comraind. 8915

Is í mo brethsa dúib tra for se in curadmir do Choin Chtdaind 7 tus dia mnai ria mnaib XJlad. 7 a gaisced úas gaisce!daib caich 109b cenmotha gaisced Conchobair.

Lotár iar tain co tech Ercoil. feraisz'í/e faelti friu. Feótar and ind aidchi sin. Fúacrais Ercoil comlond féin 7 eoch forro. 8920 Luid 'Loegaire 7 a ech na n-agid Marbais gerran Ercoil ech Loegairi. Fortamlaigid Ercoil for Loegaire fessin 7 tecisside remi iss ed con air rod ngab do Emain dar Ess6 Ruaid. 7 iss ed rue leis tásc a muintiri * .i. [H] b .i. methi [H] <= .i. acus [H] ^ .i. mucci [H] ^J.

bairgen [H] ' A. tenid [H] s A. cis [H] h .i. is cairptech [H] * .i.

dar berna [H] 3 .i. badb [H] ■< A. ségda [H] ' .i. foltchain [H] .i. in rig [H] 1 in marg., om. Facs. 2 iwmescad Facs. z second & sub scr. 4 loiwgsither Facs. 6 uan in ras. 6 eis Facs.

lo

270 FLED BRICREND [109b8"43

do marbad do Erco/1. Luid dauo Conall fón cumma cetna hi teced 8925 remi iar marbad a eich1 do gerrán Ercoil. Iss ed dolluid Conall dar Snám Ráthaind do saichtin Emna. Ro báided dano Ráthand gilla Conaill and sin isind abaind conid de ita Snám Rathaind o sin ille,

Marbais in Liath Macha im ech Ercoil 7 nos cengland Cu Chvdaind ~Ercoi\ fessin i ndiaid a charpait leis co ránic Emain Macha. 8930 Luid tra Buan ingen Samera for lore na tri carpat. Atgéoin slicht fonnaid Con QuXaind fo dáig nách set cumung no théiged no chlaided na muru 7 no fairsinged. 7 no linged dar bernadaib. Ro lebling ind ingen trá léim n-úathmar ina diaidsium for furis in charpait co n-ecmaing a tul immon n-all combo marb de conid de ainmnigthir «935 Uaig Búana. In aim tra ráncatar Emain Conall 7 Cu QhiAaind iss and ro bas oca cainiud and ar derb leó a mmarbad. iar mbreith a tásca do Lóegairi leis. Adfiadat iarom a n-imtechta 7 a scéla do Choncobwr 7 do mathib Ulad olehena. Bátár inT ind2 errid 7 ind láith gaili olehena oc toibeim for Láegairi. don badbscel ro innis o 7/. 8940 chelib conid and asbert Cathbath. inso sis .r.3 Dimbúaid sceóil fartbi ecland la borg dubaithech. dorara dusib la henechgris 8945 rúanad roUlad.

rulaid Lóegaire cosnam cirt curadmir iar ndorair a badbscélai. is Cu Culaind dligetar 3950 arróet caincomram búadErcoil

cenglathar err thréntnuthach i ndiaid erri óencharpait. ni chelat a márgnima adrollat0 a mororgni. 8955 is err threntairpech

is cur caín cathbúadach is glond catha comramaig. is mortcend do ilslúagaib. is riatai di rathbriugad. 3960 is triath taile tnuthgaile.

conid de imrolaimse comraind curadmiri fris is dimbúaid sceoil. diambuaid sceoil

a .i. dochur [H] >> .i. trenfer [H] c .i. innisit [H] 1 i subset: 2 in add. above line, same hand. 3 between cols. * c^omramaig Facs.

109b«-110a50j FLED BRICREND 271

7*- Ro ansat ind óic día n-imratib 7 dia radsecliaib. Rosoich iarom

co praind 7 co tomaltus dóib. 7 iss é Sualdaim mac Roig athair Con 8965 Culaind fessin ro frithaig Ultu ind aigchi1 sin. Ro linad iarom ind Aradach dabach Conchobair dóib. Dobretha a cuit ini inna fiadnaisi iar sudiu 7 tiagait na randairi2 dia raind. | La sodain ro gabsat ind 110a randaire in curadmir asin raind ar thus. Cid tabraid in cauradmir ucut ar Dnbtach Dóeltengad do churaid úrdalta úair thudchatar in 8970 tríar ucut o rig Crúachan can chomartha nderb leó do thabairt in cuxadmire do neoch dib.

73. Affraig LoegtfzV'i? Buadack la sodain 7 túargaib in cuach credtima 7

én airgit fora lár. is limsa in camadmir for se 7 ni chosna nech frim hé. Nibá lat for Conall Cernach ni hinund comartha tucsam lind. 8975 Cuach creduma thucaisiu3 cuach findruini ini thucusa.. is réil asind ed fil etorro conid limsa in cauradmir. Nibá la nechtar etir for Cu Qhu\aihd 7 atafraigsz'oe la sodain 7 asbert. Ni tucsaid comartha tairces chuxadmir dúib for se acht nirb áil don rig 7 don rigain cusa rancaibair tullem ecraiti frib a tind hi tend. Ni da.no a cin frib ol 8980 se indás na tucsaid úadib. Bid limsa ini for se in curadmir úair is thuc comartha suachnid sech each. 7<f. Tanócaib súas la sodain in cuach ndercóir 7 én do liic logmair

fora lár 7 cutrwwma a sula do dracoin conid n-acatár mathi \J\ad uli im Concobar mac Nessa. Is mesi iarom for se dWges a cauradmir 8985 acht mam bri stir an fir form. Cotmidem uli ol Conchobar 7 Fergus 7 ol mathi \J\ad olehena. is let a cauradmir a breith K\\el\a 7 Medba. Tongu a toinges mo Úxuath for Loegaire 7 for Conall Cernach ni cuach cen chreic dait in cuach thucais an4 ro boí di sétaib 7 mainib it selbae iss ed doratais airi5 do Aih7/ 7 do Mez'd<5 ar na ructha do bag it S990 cend. 7 tarta in cauxadmir do neoch aili ar do bélaib. Tongu a toinges mo tbuath for Conall Cernach níbá breth in breth rucad and 7 nibá lat in curadtnir. Cotnerig each dib diaraili la sodain cusna claidbib nochtaib. Tothaet Concobar 7 Fergus eturro iar sudiu. Tollécet a llama sis chétóir 7 doberat a claidbi ina trúallib. Anaid 8995 73"". ol Sencha denaid mo riarsa. Dogenam or iat. Eircid co Budi mac mBain for se coa áth 7 dogéna for mbrethugud.

Lotar iarom a triur churad co tech mBudi 7 adfíadat a toisc 7 a n-imresain immá tudchatar. Nách dernad etercert dúib hi Cruachain Ai la hAilill 7 la Meidb ol Budi. Dorigned om for Chulaind 7 ni 9000 daimet ind fir út fair eter. Ni didemam om oldat ind fir aili ar ni breth etz'r ani rucad dun. Ni hawsa1 do nách aili for mbrethugud datio ol Budi. in tan na hantai for cocertad Medba 7 Aileila. Ata lim for Budi nech folimathar for mbrethugud .i. Uath mac Imomain fil oca

1 sic. 2 rowdairi Facs. 3 aspiration mark om. Facs. i ar Facs. ° in ras.

7í-

272 FLED BRICREND [110a60-110b50

110b loch. dúib iarom dia saichthin 7 dogena for cocertad. | Fer

9006 cumachta mori dano in tUath mac Imomain sin no dplbad1 in each richt ba halic leis 7 no gniad druidechta 7 certa commain. Ba sin dano in siriti on ainmnigthír Belach Muni in tSiriti. 7 is de atberthe in siriti de ara met no delbad i n-ilrechtaib.

9010 Rancatár iarom co Úath coa loch 7 fíadu o Budi leó. Atfíadat iarom do Úath aní tudchatar dia saigthin. Asbert Uath friu nod lemad a mbrethugud acht condaimtis nammá fora breith. Fodémam or iat. Fonaiscid forro. Atá cennach limsa for se 7 céb é uabsi comallas frimsa bid beras in curadmir. Cinnas cennaig sin for

9015 siat. Biail fil limsa for se 7 a tabairt i lláim neich uaibsi 7 mo chend

do béim dimsa indiu 7 mesi dia béim desium i mbárach.

_-_ Asberat iin Conall 7 Loegaire na dingentais in cennach sin ar ni

boi occosom do chumachta a mbith beó iarna ndichennad acht mani

rabi ocasom. Obbsat iarom fair Conall 7 Loegaire in cennach sin.

9020 ciatberat araili libair co nd<?r;zsat cennach fris .i. Loegaire do beim a chind de in cétla 7 a imgabáil 7 Conall dia imgabail ón mud chetna. Atbert im Cu ChiAaind co ndingned cennach fris dia tuctha in curadmir. Atbertsat im Conall 7 Loegaire co leicfitis in curadmir dia ndmiad cennach fri Uath. Fonaiscid Cu Chu\ai?id

9025 forrosom cen curadmir do chosnam dia ndernad cennach fri Uath. fonaisccitsium fairsinm da;/<? a dénam in cennaig. Dobeir Uath a chend forsin lica do Choin Ckulaind 7 dounsi Cu Chulaind béim da biail féin do co topacht a chend de. Luid iarom fon loch uadib 7 a bial 7 a chend na ucht. 7$. 9030 Tic iarom ara barach dia saichtin 7 no sinithar Cu C/ndaind forsin lice. Tairnid fo thri in mbial fora mu/zél 7 a cúl rempi. Atrai a Cu Chu\aind for Úath rigi láech riErend duit 7 in curadmir cen chosn^m Lotar a triur churad co hEmain iar tain 7 nir daimset ind fir aili do Coin Chulaind in breth rodnucad dó. Boi in t-imcosnam

9035 cetna beius imón curadmir. Ba si comairli Ulad forro dano a cur do saigid Con Roi dia mbrethugud. Fáemitsium dano ani hisin.

Dollotar iar sin sin matin arna bárach a triur churad co cathraig Con Roi .i. Cu Culaind 7 Conall 7 Loegaire. scorit a cairp/iu i ndorus na cathrach iar sin 7 tiagait isa rigthech 7 ferais faelti móir friu

9040 Blathnat2 ingen Mind ben Con Roi meic Dáiri 7 ni rabi Roi hi fus ara cind ind aidchi sin 7 rofitz'r co ticfaitis. 7 foracaib comarle lasin mnai im réir na curad co tisad don turus dia ndechaid sair hi tirib3 Scithiach fó3 bith niro derg Cu Rui a claidi/3 i nErind o ro gab gaisced co ndeochaid bás. 7 ni4 dechaid bíad nErend5 inna béolu

a .i. iar cor brechta hi fáebur in bélae [H]

7?

1 initial d retraced as t ; t Facs. - BlatAnatA Facs. 3"3 . . rib to in ras.

smudged; no Facs. 5 n-stroke om. Facs.

110b50-llla41] FLED BRICREND 273

cein ro mboi ina bethaid.1] | o roptar slána a secht mbliadna. úair Ilia niro thallastar a úaill nach a allud nach a airechas nach a 9046 borrfad nách a nert nach a chalmatus i nErind. Boi im in ben día réir co fothrocud 7 co folcud 7 co lennaib inmescaib 7 co ndérgodaib sainamraib comtar budig. %*• O thánic dóib vaxom co dérgud asbert in ben friu iar sudiu 9050

each fer dib a aidchi do fairi na cathrach co tissad Rui. 7 da?z<? or si is amlaid atrubairt Rui a fari dúib iar n-aesaib. Cipé aircl do airdib in domain tra i mbeth Cui2 Rui dochaineth fora chatraig each n-aidchi combo demithir3 bróin mulind conna fogbaithe a ddorus do grés iar fui?zud r\grex\Q. 9055

^/. Luid iarcwz Loegazre Buadac/i dond faire in chétaidche úair

is ba sinser dóib a triur. Ro boi isin tsudiu faire iar sudiu co dered na haidche co «n-aca in scath chuci aniar rodarc a sula co fota dond farrci. Ba dímór 7 ba grainni 7 ba úathmar laiss in scáith ar indar lais rosiacht co rrici ethiar a arddi 7 9060 fodeirc folés na farrci foa gabul. Is amlaid tánic a dochzzz/z 7 lán a da glac lais do lommánaib darach 7 ro boi eire cuinge sesrige in cech lomchrund dib acus nir aith^/Tacht béim do bun chraind dib acht óenbéim co claid z'zz^ Tolléci gecán dib fair, leicthe Loegaire secha. Cóemcloíd di thrí 7 ránic 9065 cnes scíath do l^otgat're. Tolleci Loegat'te dano fairseom gai 7 ránic hé.

<ÍX. Rigidsom a láim co Loegm're iar suidz'zz. Boí tra dia fot

na lamae co rroacht tar na teóra fuithairbe ro bátár etz/rro ocond imdíburcud conid iar sodain ro gab ina glaic Cíarbo mór 9070 7 cíarbo airegda tra hoegaire tallastar i n-óenglaic ind fir dodfánic feib thallad mac btiadua 7 cotnomalt eter a di bois iar sudiu anW tairidnider fer fidchilli for tairidin. Tráth ba lethmarb iarom ind innas sin tolled aurchor de la soóai'u tar cathir ammuig co mboi for ind otruch i ndorus ind rígthige 9075 7 nir oslaiced in cathir and etz>. Doruménatár ind fir aile tra 7 muinter na cathzvzc/z uli ba léim ro leblaingseom tarsin ca.th.razg ammuich día fácbail forsna feraib aile.

%3. A mbátár and co deód laí co trath na faire. Luid Conall

C&mach issa sudiu na fari úair ba siniu oldás Cu Q\\u\aind. 9080 n-innas cétna da.7/0 anW forcóemnacair do hoegaire uli ind adaig thússech. In tres adaig da;z^ luid Cu QhtAaind isi[zz]4 sudi

1 Interpolation of YL ends. 2 sic; cu Facs. 3 sic. 4 w-stroke om. T

274 FLED BRICREND [llla41-lllb33

fari. Ba si sin tra adaig ro dálsat na trí Glais Sescind1- Úairbeoil. 7 tri Búagelltaig Brég. 7 tri m^zc Dornmair Cheóil do orgain 9085 inna cathrach. Ba si dano adaig ro boi hi tairngire don pheist ro boi isind loch hi farrad na cathrach fordiuglaim lochta in phuirt2 uile eter daine 7 indile. $*-. Bui Cu ChuXaind tra oc frithaire na haidche 7 bátar mi-

111b thurussa imda fair. | Tráth medon aidche íarom co cúala 9090 in fothrond chuci. Alia alia for Cu ChuXaind cia fil alia mástat carait conná'musnágat mastat námait co'mmosralat conggairet gairm n-amnas fair la sodain. Conclith3 Cu ChuXaind forro iarom conid a mmárb tarraid taXmain a nónbur. Ataig in cendáil occo isin sudi faire mod nad mod i ndesid inna sudiu. Conggair 9095 nonb&;' aile fair. Ro marb trá na tri nonboru fóa n-innas cétna co ndernae óencharnd díb eter cendail 7 fodbu. ^$-. Amal ro mboi and iar sudiu co dered na haidche 7 ba scith

7 ba torsech 7 mertrech4 co cúala czzmgabáil in locha i n-airddi amrt/ bid fótrond farrci5 dimóre. Ni fordámair trá a bruth each a 9100 raba di met a thiirse cen techt do descin in delmae móir rochúala. Co n-acca in comerge dorigni in pheist. Dóig leis dano ro boi .xxx.cha cubat inne uasind loch. Tosnúargaib súas iar sudiu isin n-aer 7 ro leblaing dochom na cathrach. 7 adrolaic a beólu co ndechsad óen na rigthige inna cróes. it. 9105 Foraithm^watharsom2 la sodain a foramcliss 7 lingthi i n-ardi corbo lúathidir rethir fuinnema imón peist immá cuaird. Iadaid a glaicc immá brágit iar suidzw 7 ro rigi a láim co rrici ina cróes co tóerbaig a cride este. condarala úad for taXmain. co torchair béim n-asclaing don pheist asind aér co rabe for lár. Imbeir 9110 Cu ChuXaind in claid<?£ fuirre co nderna minmirend di 7 doheir a cend co rabi oca isin tsudi faire ocon chendail aile. ctf Tráth ro mboi and iar suidiu oss é aithbriste tróg isin dedoil

na maitne co n-acca in scáth chuci aniar dond arrci .7 T. Bid ole ind adaig ol se. Bid messu daitsiu a bachlaig ol 9115 Cu ChuXaind. La sodain tolled gégán díb fair. Léiethi Cu ChuXaind. Coemcloíd di thri 7 ni xanic cnes na sciath do Choin ChuXaind. Tolléci ChuXaind gai fairseom dano 7 ni xanic. Rigidsom a láim co Coin CuXaind iar suidz'z/ día gabáil ina glaic amal ro gab na firu aile. Focheird 9120 Cu ChuXaind cor n-iach n-eirred de la sodain 7 forathm^zzadar

1 ses cind MS. 2 asp. mark om. Fnes. s sic. * sic, read mertnech. 5 fairrci Facs.

lllb33-112a25] FLED BRICREND 275

a foramclis 7 a claid^3 nocht úasa mulluch corbo lúathithir fíamuin oss é etarbúas imbi imma cúaird conid derna rothbúali de. Anmain i n-anmain a Chu Chulaind or se. Tabar mo thri drindrosc dam daw<? ol Cu QhuXaind. Rot biat ol se feib dothai- set latt aiwáil. Ríge laecb nErend dam on trath sa 7 in cawxadmir 9125 cen chosnam frim 7 tús do mmo mnaí ría mnáib U\ad uli do gres. Rot bia ol se la sodain chetóir. fitir cía arlaíd1 úad inti ro boí oca acallaim.

g<?. Immorádi inna menmain iar suidzw a lléim dochúatár a áes

comtha tarsin cathraig ar mór 7 lethan 7 hard a lléim. 9130 Ba dóig laisseom tra combad ó2 lémum dochúatár ind laith gaile tairse. Dammidethar día lémaim 7 forémid. Mairg dorumalt a n-imned dorumaltsa custrathsa imma cawxadmir ol Cu ChuXaind 7 a techt úaim la féimmed ind lemme dochúatár ind fir aile. tra báethir dogéni Cu Chulatnd ocna imratib 9135 se | no cinged fora chúlu etarbúas fot n-aurchora on cathraig. 112a Docinged dauo etarbúas dorisi asin baliu hi tairis^ co mbenad a thul cind frisin cathraig. No linged dano i n-arddi in fecht n-aile combo foderc aní no bid isin cathraig uli. No theiged da.no in fecht n-aile isin tahnain connici a glún ar thxummi a 9140 brotha 7 a neirt. In fecht n-aile da;z<? thiscad a drucht do rind ind feóir ar demni ind aicnid 7 lúthige ind láthair 7 méit na gaile. Lasin n-adabair 7 lasin siabrad ro siabrad immi. Fecht n-óen and cingthiseom tarsin .cathraig ammuig co rrabi thall i mmedón na cathrac/i i ndorus ind rígthige. Atá inad a 9145 da traiged isind lie fil for lár na cathrac/i bale i rrabi imdorus ind rígtaige. Téit isa tech la sodain 7 tolléic a osnaid.

Is and asbert Bláthnat ingen Mind ben Con Roí. Ni hosnad

iar mbebail2 ém or si is osnad iar mbúaid 7 coscor. Rofitir ingen rig Insi Fer Falga trá a ndo doraid tarraid Coin Culamd isind 9150 aidchi sin. Nirbo chian dano iar sin co n-accatár Com Roi chucu isa tech 7 bratgaisced na trí nónbor ro marb Cu Culaind laiss 7 a cindnu3 7 cend na biasta. Asbert la sodain iar cor na cendaile de asa ucht for lár in tige. Ba gilla comadas or se do faire duine rig do grés in gilla sa ata chomrama óenaidche so ule. 9155 Aní immá tudchaibair imresain ol se imma cainWmir is la Coin OiAaind iar firinne ar bélaib óc nErend uile hé. Cia beth

1 arluid Facs. - sic. 3 sic, for cindu. T2

276 FLED BRICREND [112aM-112b,s-

nech bas chalmu and or fll rosía lín comram friss. Is í breth rue Cu Rui doib iar suidzw in caurad/rn'r do Coin Qhu\aind 9160 7 lathus gaile Góedel uile 7 tús día mnaí ria mnaib \J\ad uile hi tech n-óil. 7 dobert .uii. cumala di ór 7 airgí?/ i llúag in gníma óenaidchi dodrigni. q0 Celebrait iar suidiu do Choin Rui 7 dollotar co ndemetár k

Emain Machtf a triur ria ndeód laí. Tráth tánic dóib iar suióht 9165 co roind 7 dáil ro gabsat na ran n aire in ca.uradmír cona fodai di lind riasind roind co rrabi ocaib for leth. Is derb lind tra or Dubt/tac/i Dóeltenga fil imchosnam lib innocht immá canr admir. ro lámair brethugud dúib intí ráncaibair. Asbertatar in fíanlach aile fri Coin Cu\aind iar suidz'^ thardad 9170 in csLuradmir do neoch díb sech a chéli. Mád in ra brethaigestar irh Ruí dóib a tríur ardamair de etz> do Choin QhuXaind o rancatar Emaw Maca. Asbert QhuXaind la sodain nárbu santach fair cauradmzr do chosnam etz'r fo bíth nárbu a solod dontí día tibertha oldás a dolod. O sin níro rannad 9175 cauradmír and co tánic cennach ind rúanada i nEmrá Macha.

'Cennach ind ruanada inso

f/. Fecht n-and do \3\iaib i nEmam Macha iar scís óenaig 7

cluchi. Dolluid Conchobar 7 Fergus mac Róig 7 mathi \3\ad

112baolchena asin cluchemaig ammuig co nde|setar thall isin Craeb-

9i8orúaid Conchobair. rabi Cu ZhuXaind and na Conall Cernac/i na Locgaire Buadac/i ind aidchi sin. Batár iiíT formna lath úgaile fer nUlad olchena. ArcW ro bátar and trath nóna deód laí co n-accatar bachlach mór forgrainne chucu isa tech. Indar leó rabi la Ultu láth gaile rosassad leth méite fair.

9185 úathmar 7 granni a innas in bachlaig. Senchodal fría chnes 7 brat dub lachtna imbi. 7 dosbili mór fair méit gamlías hi tallat .xxx.ait ngamna. Súili cichuida budi inna cind méit chore rodaim cechtarde na sula sin fria chend anechtair. Remithir dóit láma neich aile each mér día méraib. Cepp ina

9190 láim chlí i rraibe ere .xx. cuinge do damaib. Bíail ina láim deis i ndeochatár tri .111. bruthdamna. Buí feidm cuinge2 sesrige ina samthaig. No thescbad finna fri gaith ar altnidecht.

a in tnarg. sup. man. al. in Dei nowine amen

1 in tnarg: 2 cAuinge Facs.

f

112b16-48] FLED BRICREND 277

^z- Dolluid fond écosc sin co rrabi inna sessom i mbun na gabla

ro boi hi ciund tened. In cumce in taige duit ale or Dubt/iac/i Dóeltengad frisin mbachlach in tan nád fagbai inad aile and. 9195 acht beith i mbun na gabla manid caindleóracht in tige as áil duit do chosnam acht namá bid bas loscud don tig oldás bas suillse don tegluch. Cid mo dán da//<? bes cotmidfid^r each a dim airddi combad coxtchenn a suillsi don tegluch 7 connábad loscud don tig. 9200

9?. Acht namá or se ni mo dan do gr/s atát dána lim chena.

Ani dia tudchad cuingid im ol se nocon íúar i nErind nach i nAlpain nach i nEoroip i i nAffraic i i nAssia co Gm:ia 7 Scithia 7 Insi Ore 7 Colomna Ercoil 7 Tor mBregoind 7 Insi Gáid nech no chomollad fir fer frim imbi. Uair roucsaidse for 9205 nXJltaib or se do slúagaib na tiri sin ule ar grain1 7 greit 7 gaisced. ar airechas 7 uaill 7 ordan. ar firinne 7 féle 7 febas. Fagabar uaib óenfer chomallas frimsa in ceist immá tú.

9tf-. Ni cóir ém enech cóicid do brith or Fergus mac Róich araí

óenfir do thesbaid díb oc denam a n-enig. 7 bes nipe nessu éc92io do suidz'z^ oldás daitsiu. Ni oca imgabail sin da.no atúsa ol se. Finnamár da7io do cheist ol Fergus mac Róig. Acht cor damthar fir fer dam ol se atb6T. Is cóir fir fer do chomollod im or Sencha mac K\\el\a ar ni fir fer do slúag mór muinterda brisiud for óenfer n-anaichnid et/zrro 7 bád dóig lind da?io ol 9215 Sencha mád costrathsa fogebthá óenfer dotdingbadsu sunna. Facbaim Concobar fri láim ol se dáig a rige 7 fácbaim Fergus m^c Róig dáig a cotéchta 7 cipé díb or se lasim sétar cenmothá in dis sin. Táet co tallursa a chend de innocht 7 co talla | 2

1 asp. mark add. Facs., is a smudge. ! breaks off, five leaves missing.

[ 278 ] [113a1-

113a Siaburcharpat Con Culaind inso

9221 JpvOLLUID Patraic do Themraig do erail creitme for rig l_y nErend .i. for Loegaire mac Néill ar is eside ba ri Herend ind inbaid ar ni chretedsidé in Comdid ciano pridcaide dó. Asbert Loegaire fri Patraic noco chretiubsa duitsiu nách do 9225 Dia coro dusce Coin Culaind damsa míadamla feib adfíadar i scelaib conid n-acur 7 conid n-arladur ar mo bélaib sund is iar sain no cretiubsa duitsiu. Is folaith do Dia am sin ol Fatraic.

Tic techtaire iarom on Chomdid co Patraic co tairistis co 9230 arna bárach for dua na rátha .i. na Temrach 7 ticfad Cu Chulaind a ndochzm and. Is iar sin iarom luid Lóegaire do acallaim Patraic iar taidbsin Con Culaind ina charput.

Asbert Patraic fri Poegaire innut tarfás ní. Domarfás1 im

for Poegaire 7 nim thá cumac dia aisnéis mani sénasu 7 mani

9235 chosecra mo gin. Ni senubsa ol Patraic do ginsu conom raib

mo ríar. arsénub im in n-aér dotháet as du ginsu co n-écis* in

tadbsin tarfás duit.

A mbása em for Poegaire oc dul dar Fan in Charpait do

Cnuc Side in Broga hi Tulaig in T^rchomraic i mBruig Meic

9240 ind Oc. Co n-acasa in gaíth n-úair n-aigidi ama/ chroísig dibroi

bee nád rue ar folt diar cennaib 7 dechaid triund fodesin co

talmain. ro iarfacht in gaith do Benén or Poegaire. Asbert

Benen frimsa is í gáeth iffir[«]d3 insain iarna oslucud ria Coin

Culaind. Co n-accamár iarom in tromchíaich máir doléic fornd.

9245 Ro iarfachtsa dano do Be/ién in tromchiaig sin. asbert Benén

bátar anála fer 7 ech immandeochatar in mag riam. Co

n-acamar iarom in feóchúni mair uasund túas. Ba lán in tir di

sudib 7 ba heter nélaib nime bátár ara n-airde. Ro iarfacsa do

Benén aní sin. Asbert Benen batar fóit a cmib na n-ech bátár

9250 charput Con Culaind.

A mbámmár and iar sain co n-acammar fúatha na n-ech triasin ciaich 7 na fer isin charput solam arae apri hesi for ard síthbe sigidi eich doríadat séotu. Co n-accasa iarom in ech

1 sic. ! conic1) MS. 3 n-stroke om.

H3a3í-113b3 ] SIABURCHARPAT CON CULAINU 279

commóra comaille acht nammá co sain delba 7 datha. comlúa- tha comchóri comgníma boslethna deslethna biruich ardchind 9255 agenmair gobchuíl dúalaig dénmecha dathálli tullethain forarda forána forbreca. At é cendbeca cruindbeca urarda aurderca aurgastai. Bruinni derga beólaidi sulgi slemna saitsidi sogabalta fégi fáeborda femenda cassmongaig cóiri caím casarcig broga forfuil ina díaid inétside da ndroch duba tarchise. roth 9260 chóiri cóicrisi. Fertsi crúádi colgdirgi. n-all n-aphthi n-intlasse. Síthbe findargit co fethan | findruine. Cuing 113b dron dr«;«nech fororda. Pupall corcorda. Fortche uanide. Láech and isin charput sin súas máeldub demis fair for suidiu. Atá lim is roda lig. Súil glas bannach ina chind. Fúan 926.5 corcorgorm im suide a cetoraib orgait1 óengil. Dulend dergóir fora bruinnib ro leth dar cechtar a gúaland. Léni gelchul- patach immi co nderginluth intlase. Claideb orduir[«]ds i n-ecrus sésta fora slíastaib. Manaís lethanglas for crund miding ina láim. Foga fogér fóbartach ina farrad. Scíath 9270 corcorda co comrod argit co túagmílaib óirúasa díb n-imdadaib. Atá limsa frass do nemannaib ro lád ina chend. Dubithir leth dubfolach cechtarde a da brúad. Deirgithir partaing a beoil. Ara ara bélaib isin charput sin araile forseng fánfota forbrec. falt forchas forruad fora mulluch. Gipne findruine fora étan nád 9275 léiced a folt agid. Cuache de or fora díb cúalaid1 hi taircellad a fait. Coichline ettech immi co n-aurslocud ara dib n-ullennaib. Bruitne di dergór ina láim. dia taircellad a eochu. Dóich limsa bad Cu Chulamd 7 Lóeg a ara no beth and 7 Dub Sainglend 7 Liath Macha. no beth fón charpat. 928°

In creti Dia fodechtsa a Loeg^zW ol Patrazc úair dodeochaid Cu Chulaind dot acallaim. Mása é Cu Cxúaind atconnarc is garit limsa ro boi ic cotnaccallaim. Is folaid Dia ol FdXraic mas éseom ro boi and dorega dot acallaimsiu afrithisi.

A mbátár and iar sin co n-accatár in carpat isin mag a 9285 ndochw7« cona dib n-echaib 7 Lóeg mac Riangabrat1 ina farradnacht 7 Cu Cmúaind ina erredacht. Secht 3cles li ani3 fichet úasaib etarbúas. 4Tairmcles nónbai 4 .i. cles cait 7 cles cúair. Cless daire. Dallchles n-eóin. léim dar neim. 7 dergfilliud5 erred náir. 7 gai bolga. 7 bai bresse. 7 bruth ngéine. 9290

1 sic. - n- stroke om. 3-3 in ras. and retraced, i of ani altered from e [M]. i-i seemingly in ras. [M]. 5 the dot is over following i ; om. Facs.

#

280 SIABURCHARPAT CON CULAIND [113b33-114a*>

7 sian churacl. 7 rothchles. 7 fáeborchles 7 ubullchles. 7 torand- chles. 7 dréim fri fogaist. 7 dirgiud creitte fora rind 7 fonaidm níath náir. 7 táithbéim. 7 béim co fomus. Immasleig each la b^zVt immin n-araid gabáil na n-ésse biid1 uasaib 7 análaib. 9295 Dolluid QvXaind do acallaim Fatraic 7 bennachais dó. is and sin asrubairt.

Ateoch a nóemFatra/'c

itt arrad iteó. romucca lat chretmecho 9300 lii ti'rib na mbeó.

Creit do Dia 7 do náemFatraic a ~Loegairi túadaig tond

talman torut ar síabrae rodatánic is C/iulowd mac Sóalta

ar is bith each rúanaid recht talam each ciúin celar each

114a triúin | talam each naib nem ar is dord siabrai cen midisiu

9305 is bith cáich ar úair immáredisiu. Boi Cu Chulamd ina thost 7 ni arlasair ~Loegai're. Cía rét Brega a Loegtfzrz cia suides a fantu. Cia aires a n-áthu. Cia aithet a mna. Cia charat a n-ingena. Ced duitsiu 7 damsa or Loegtfm? a n-iarfaigidszV/e. Ro boi tan a Loegairi messe immátheged immatimchellad

93ioimmidamthellech. Ba mesi alau cúrad cartais glonnaib arddaib immanaigtis ro boi tan a LoegrtzVz'. Ba messi dothéged a mar- g;rssa norui'ned2 a márcongala. messi in Cu Chulai/id cathbúadach gnússachtach gesechtach rigderg roiglethan rogell- ach no bid ar Maig mainech Murthemne. Creit do Dia 7 do

9315 Fhatraic a Loegairi ar ni siabrai dotánic3 acht Cu Chu\ai//d mac Soalta. Mássa Chú fil and or l^oegaire adfét dúnd dia márgnímaib. Ba fir son a Loeg«zV/or Cu C/ndaind.

Bassa collid giallasa i n-airitin átha mo thúath. Basa balcbcmnech for niathaib 7 mórslúagaib. Imréidindsea a

9320 nggraige senh'iatha mo námat isnaib lúacrachaib lánaib co fagbaindse a n-eltae beómarbae isnaib slcbib iar n-ardbiu a comlund comardae na fer no bítís foraib.

Manus fil samlaid na gnima sin feib adrímiu batár gnima erred latsu niptar gnima con.

9325 fir son a L,oegairi ol seseom. Nipsa chúsa gabála lis. Basa chúsa gabála uis. Nipsa cháusa cruib i n-aurchaill. Bása chúsa comnart do chomlond. Nipsa cháusa imlomtha

1 second i add. belozv line. = no irained. norúnied Facs. 3 dot/iánic Facs.

114a36-*] SIABURCHARPAT CON CULAIND 281

fuidell. Basa chausa tairtbe buden. Nipsa causa ingaire gamna. Basa cháusa ingaire Emna.

Manus fil na gnima sain feib dodrímiseo bátár gníma erred 9330 latso.

fir son a Loegrt/Vv ol Cu ChulazW bátar gnima erred limsa. Bása eirrsea. Bása aura. Bása ara carpait máir. Bása máeth fri maithi. Basa imdenach frim tháir. Bása ennach mo námat. nipsa nemthenga mo cn'ch. Bása chomrar 933.'> cacha runi do andrib Ulad. Bása mac la maccu. Ba fer la firu. dim chusc asrarath. Basa maith frim air. Basa ferr fri1 molad.

Mása é Cu Chulamd fil and or Loegairc adfét dun ni dona morgabthib ro gábi. Ba fir son a Loeg<?zW ol Cu Cxúaind. 9340

Immáredindsea márgraige

la Concobor crúaid i n-ailethúaith

aslingind each mbúaid.

Ro clisius for analaib 934f>

uasa uib na n-ech. ro mmebdatár riumsa

mórchatha each leth.

Ro brisius aurgala

for triunu na túath. 9350

misi in caur claidebrúad

iar sligi na slúag

Ro brisius a fáeborchlessa

for rindib a claideb. rosiacht a mórairgne r,355

ba tria daigte tened.

Tairred n-aile dochúadussa a LoQgairi

acht ba sin iiair. coro ferusssL1 márchatha

fri Lochlaind atúaid. | 9360

1 f/imolad MS. for frim molad. - a. formed from 3, inadvertently repeated.

282 SIABURCHARPAT CON CULAIND [114b1-13

114b Araile láech and domárraidsi

iar techt dam for set. tricha cubat a ardai ba ed sin a met.

9365 Iar sin ro selachsa

iar nglés dún fo thri. fochartsa a chend isin cath co torchair in ri.

Iar sin dorochratár 9370 ro thesbaid dib.

secht cóecait each óenchatha o ro gabthá a rrim.

Is far sin ro nenascsa

foraib fora ndáil 9375 .uii. cét talland argait báin

'im secht .c. talland óir

si2 sin in chain1

Tairred dochuadusa a LoegtfzW día lád hi tir Scaith 9380 dim Scáith and cona glassaib iarn

forurmius láim fair

Uii. múir imón cathraig sin

ba etig3 a dend. sonnach iarn for each múr 9385 forsiw bátár nóe cend.

Dorse iarn for each slis

frimna4 niro chosnoda. atacomcussa com láu

condarrala i mbrosnacha.

9390 Bui cuithe isin dun

lasin rig adfét .x. nathraig doróemdatar dara or ba bét.5

'-' written on space left in upper line; im to si seemingly in ras. [M], 2 accent converted into an w-stroke by tetracer. 3 g altered to d ; d Facs. i sic, for

frimsa. 5 erased space here, preceded by the usual JJ signs.

114b11'27] SIABURCHARPAT CON CULAIND 283

Iar sin atarethusa

ciar adbol a ndrong. 9395

co ndernus a n-ordnecha

eter mo dornd.

Tech lán do loscannaib

dofarlaicthe dun. míla géra gulbnecha 9400

ro leltar im srúb.

Biastai granni dracondai

cucund dofutitis. tréna a n-amainsi

echdíli cíadcutís. 9405

Iar sin atarrethusa

in tan fóm rois. cotamfoltsa comtar m*?«bacha

eter mo di bois.

Bai coire isin dun sin 9410

lóeg na teóra mbó. .xxx. aige ina chroes

nirbo luchtlach dó.

Taithigtis in cairi sin

mellach in bag. 9415

théigtis úad for nách leth

co fácbaitis lán

Baí mór di ór 7 argut and

hamrae in frith, dobirt in cori sin 9420

la ingin ind rig.

Na téora bai dobertamár

ro snaidet a muir. ba here desi di ór

la each fora muin 9425

Iar tudecht dun forsin farci

hadbol la túaith. báite fairind mo churaig

lasin n-anfod crúaid.

284 SIABURCHARPAT CON CULAIND [114b28-39

9430 Iar sin immórousa

gíarba gábud grind, nonbur cechtar mo lám xxx. for mo chind.a

Ochtur form díb sliastaib 9435 rom leltar dim churp.

samlaid sain ro snausa in farrci co mboi isin phurt.

An ro chesusa d'imned a TLoegairi 9440 for muir 7 tir.

ansa damsa óenadaig la demon co n-ix

Mo chorpan ba crethnaigthe la Lugaid a búaid. 9445 roucsat demna m'anmain

isin richis rúaid

Immárubartsa in clétine7

gai bolgae do léir. ro bása i comchétbúaid 9450 fri demon hi péin

comnart mo gaiscedsa

mo chlaideb ba c/ziaid. domrimartsa1 in demon co n-óenmeór

isin richis rúaid

9455 Ind rig consniat a rn'ge

cía beit co mméit a mbrigi. ni cumcat ni2 la mac nDé acht a cubatt i ndire.3

Slúaig Ulad im Chonchobar 9460 calma i«4 coraid.

nadasraiglet in dewnae5 i n-iffur[«]d6 at brónaig.

a t for mo druim [M]

1 domrimardsa Facs. ni faint ; cumcet Facs. 3 . . att i «dire, very faint. 4 im Facs. * in dew very faint, but legible against the light. 6 r converted into n by retracer, and i add. over second {,. to read iftmind ; iffurd Facs, 'final e stained; om. Facs.

114b10-115a8] SIABURCHARPAT CON CULAIND 285

Acht in ri mac Nessa

arbáge ar mac Maire. atát i pein iffWnd1 94 65

formna na lath ngaile.

mád tulad dot brethir a 'Loegai'ri

fri "Patrat'c iarrid uair. conom thucadsa a hiffur[«]d3 &470

conid dam[sa a búaid']

Is búaid mór do Góedelaib

co clothar in sluag. 4cech óen4 chreitfes do Patraic

i nnim níbá trúag. 9475

Ceni cretindso a LoegazW do Patraic

na creitfet Ulaid. sa« ro chesz^sa5 do imned

5bá mo t?/rem.5 |

[Iss ed mo chose do each óen 115a6

scarad fri peecad fri clóen 9481

each óen cret/es do Patraic ragaid hi tír inna náem

Cach mac rig rochluinethar

di Ultaib i iiHéie 9485

creitted do Patraic for rith

bad mór a dene

T)obeir bennacht for Patraic

fitful a llin in cech óenaird i nHére 9490

a mbia a sil.

Is búaid mór do Goedelaib

no chluined in slóg cach óen creitfes do Patraic

for nim níbá tróg 9495

1 rind very faint. n-stroke om. 3 in /as. H. 4~* om. Facs., though legible. 35 very faint, but legible against light. 6 this and the following leaf (pp. 115-1/8) written by H over a surface abraded to the point of perforation.

286 SIABURCHARPAT CON CULAIND [115a9

Is cian mór ó 'tbaltsa

ropu mór in túath is cumachta mór domfuc

ar cend inna túath

9500 Is cian scarsu fri eochu

fri carpat foa li is cumacta mór domuc anW atomchi.

Ind eich seo a Loega/ri 9505 retha rith co mbúaid

is Vatraic dodrathbeogastar condat e ata lúaith

9510

In carpat so atchisiu

i ndegaid na n-ech is Vatraic ro cr«thaigestar

conid as dech

Cosind étuch cosinn arm

cosin erriud clis is cian mór o atrubaltsa

o ro scarus fris.

In slúag mór donarrchomlais

file foa li nos mairfed Tatraic for rith

connaptis bi.

Dosraithbeoigfed aitherruch

robad mór in band co mbetis i mbithbethaid

ar bélaib na eland

Atomchi a Loegazn 9525 atomglaithe leir.

mani crete Fatraic biasu hi péin.

Cid latsu bithbetho talman cona li. 9530 is ferr óenfoc;aic i nnim

la Crist mac bi

115a=6-115b17] SIABURCHARPAT CON CULAIND 287

Ateoch a nóemPatrat'c

it arrad nom theig romfuca1 !at chretmecho

is tir immaréid. immaredind. 9535

Creit do Dia 7 do nóemFatraic a hoegairi arna tudaich tond talman torut. Doraga niba cumtabairt mani crete do Dia 7 do nóemPatra/c ar ni siabráe dotanic is Cu Chulaind mac Soaltai. Ro firad da.no ani sin. dodeochaid talam tar ~Loegaire adfiadar nem do Choin Culaind. Ro chreti trá Loegaire do Vatraic iarom. 9540

mór trá a cumachta do Vatraic .i. todúscud Con Culaind iarna bith .ix. cét bliadraa hi talmain .i. o flaith Conchobair meic Nessa iss eside ro genair hi comgein fri Crist co dered flatha hoegairi meic Neill. m^'c Ecach. Mugmedóin meic Muredig Tin'»- meic Fiacrach Roptine meic Corp/7' ~Lipkeckair meic Cormaic U\/o/ai meic Airt Oenfir9545 meic Cuind Cetchathaig meic FedelmMf Reckiada meic Tuathai/ Techtmair meic Feradaig Find Yechtnaig meic Crimtaind | Niad NiZ?'rll5b meic Lugdach Riab wDerg dalta side do Choin Chulaind mac Soalda.

De genehgia Con Culaind.

Culaind mac Soaldaim meic Dubthaige 2m«c Cubair. m/?zc Lir meic Nelruaida meic Cúsantin meic Adagair meic Boado meic Midgin meic Caiss meic Uacaist meic Branaill meic Rethaig meic Rindail meic Rindbailc meic Slóitgen meic Rothchlaim meic Uacais0 meic Meic Cuill meic Ormata meic in Dagdai. meic Elathan meic Delbaith meic Neit meic Indui meic Alloi meic Thait. meic Thabuirnd.-

i ita genelogia Con Culaind

Cu Chulaind mac Soaldaim

meic Dubtaigi meic Cubair.

meic Lir meic Cusantin.

meic Adachair meic Báetain

meic Midgni meic Uachaill

meic Cais Clothaig meic Cfrmata

meic in Dagdai meic Inde

meic Dorain meic Nomail

meic Condlai meic Memnrá

meic Samrith meic Buithe

meic Tigerndmais

meic Follaig meic Ethrióil.

meic íareóil Fátha

mí'/cErimoin meic Miled Espai«.2]

9.560

nemthig [H]

1 mark over f not so long as in Facs.

m\nd [H] c toi [H] 2"2 arr. in cols, as above.

[ 288 ] [115V*-116a»

D

CCath Cairnd Chonaill ria Diarmait mac Aeda Sláni for Guari Adni

IARMAIT mac Aeda Sláne Sinech Cró rod n-alt. no bfrtis Conachtai a búsi co taratsi imchosait móir eter Diarmait 7 9570 Guaire Aidne. Is and asbertsi.

A Diarmait a mallchobair úamun Gúare fónfodair ár it anmand clnithe cath tair chucund a dunebath

9575 Leic de Diarmait mairid fris

in cath ni heól firdis denid cóir mar atá foid chuci dotathlebá

Rúanaid atberthe co sse 9580 frisseom ar met a náire

indiu is lobrand i miMide DiarnW/ mac Aeda Sláne

Tricha tinne tricha fz^rec ceneoil Fergusso 9585 ícdai dartaid hi cind gait

inna forreith do Diarmaz/. a.

Beit fir móra ar macáin bic co ti ar cobair co Grip bit daim ríata laíg ar mbó 9590 co ti cobair Diarmato. a Diarmai/

Ro ic ni dissi inl in cossait sin. Ro thinoil Diarma// slúagu 7

socaide leis do inriud Cowacht. Iss ed iarom ludi Diarmaz/ oc techt

hi Ciwachta co Ciuain ra«c Nois. Dorigensat iarom samud Ciaran

cona n-abaid .i. Aedlug mac Commain etla fri Dia fair co tísad slán

9595 d'inchaib a coraigechtasom. Ro idbair in ri iarom Tóim nEirc cona

fodlaib feraind .i. Líath Manchan ama/ fót1 for altóir do Dia 7 do

Chiaran. 7 tobert teora tristi for rig Midi dia cathed nech dia

116amunt2> I cid dig n-usci n-and conid de sin na laim ri Midi a ascin 7

na laim nech dia munt/r a biad do chathim. Is de sin aa.no doráegart

9600 Diarmait a adnacul hi Ciuain meic Nois conid iarom ro adnacht inti.

1 fód Facs.

116a5-40] CATH CAIRND CHONAILL 289

Dorat Diarma?'/ laim dar 0«achta remi co ránic Aidni. Ro thinoil Gúairi firu Human dia saigid. Roptar iat so rig tancatár hi forithin Gúari .i. Cuan mac Ennai ri Human 7 Cuan mac Conaill ri Uua Fidgente 7 Tolomnach ri Uua Liathan. Doratad iarom cath Charnd1 Chonaill etorro hi llo cengciges co ráemid for Gúari corro lad 9605 ár cend and. im Chuan mac Énnai ri Muraan. 7 im Cuan mac Conaill rig Hua Conaill. 7 im Tholomnach rig Una Líathán. a

Cámmini Insi Celtra iss é dorat brethir for Gúari conná gébad fri ócu. ár ro boí Cámmini tri trath oc troscud fair im slanaigect hi tarat hé. ar ro sáraig Gúari2 hé. 9610

Mad cóir la Dia ar Cámmine in fer fil hi comtairisem frimmsa níro thairise fri námtiu.

Dotháet Gúairi do aurgairi Chammini 7 sléchtaid dó. Doreilced in t-irchor sa or Cámmine ni chomraim a ostud. comluath sin dano for Cammini 7 doberat do réir duit in lucht maidfit maidm fort .i. 9615 doberat do réir duit fo chetóir. Is de asbert Cammin.

I mbíat fáebra fri fáebra

7 finne fri finne biat aithrech a Guairi

cléirchin fris tarlais tinne. 9620

Iar réir doarbart Mac

fri athlad na óenúaire cride Guaire fo chinu

inna trinu fo Gúaire.

Troisc limsa áano for Gúaire fri Cammin fri Dia co tarda itchi 9625 dam. Lotár iarom a triur isin n-eclais .i. Cammini 7 Guairi 7 Cummini Fota. Eclas mór dorónad la Cámmin is inti bátar. Batar iarom na clérig oc tabairt a chobsena for Gúari.

Maith a Guair[<?]3 ar iat cid bad maith lat do linad na ecailsi sea hi

a Along the upper margin, also by H :

Mrtc Da Certa cecinit Gort maccu Ciib cruth rod gáb adas nach Mumanchlár. hi fil Galand rosoi dath dirsan son ar Talomnach

Ri da Chonchend ri Chi docer hi rroi Cendfotai. atá a lecht isind fan inti mac Conaill Chuan.

sic, ar compendium. 2 Gúat'ri Facs., «a compendium. 3 abb rev. stroke i U

290 CATH CAIRND CHONAILL [116a«-117a7

116b tarn, ropad maith lim a llan di or 7 d'argut 7 ni ar | saint in tsáegail

9631 acht dia thidnacul ar m'anmain do náemaib 7 ecailsib 7 bochtaib in domain. Dorata Dia fortacht duit a Gúaire ar iat. Dobérthar in talam duit doidnais ar t'anmain 7 bát nimidech. Is bude lend or Gúaire. Ocus túsu a Chammini or Gúare cid bad maith lat dia linad.

9635 Ropad maith lim a linad do sáeth 7 galur 7 cech aingcis bad messo do duni combad for mo chorp dobertais uli. Ocus tussu a Chummine or Guaire cid bad maith lat dia linad. Ropad maith lim a llán di lebraib .i. dia tudecht do áes légind 7 do sílad brethre De hi clúasaib each duine dia thabairt a lurg Diabail dochu?n nimi.

9640 Ro firtha tra uli a n-imrati dóib. Doratad in ta\am do Gúaire. Doratad ecna do Chummin. Doratá sóetha 7 gallra for Cammine conna deochaid cnaim de friaraile hi talam. acht ro legai 7 ro lobai ri aingces cech galair 7 each threblaiti. co ndeochatar ule dochum nimi lia n-imratib.

9645 Techid tra Gúaire assin cath for leith 7 a gilla i rraith. Ro gab in gilla bratan riamnaige. ro fon 7 dorat do Gúari. conid and asbert Gúari.

Atlochwr do Dia i n-etad innocht dom feis óenfeccad 9650 rom buise adaig aile

dombert secht mbú Mac Maire.

Dolluidseom tra do giallad fri claideb do Diarmai/ intí Gúairi. Maith or Diarma/'/ Cid ara ndéni Guairi in féli ucut .i. inn ar Dia inn ar daini. Mád ar Dia dobéra ni innossa. Mad ar daine ni thibre

9655 ol atá co feirg 7 londus mór. Dotháet chucu. Ni dam a Gúaire ol in druth cingthe secha. ni damsa a Gúaire or in clam, rot bia or Guaire. focheird a goo dó. Ni damsa or a chéli. focheird a sciath dó. Ni damsa or a chéli aile. focheird a brat 7 a delg 7 a cris dó. Nit ain or Diarmai/. Tair fón claideb. Ni damsa a Gúaire for in

9660 céli Dé. An bic a T>\ax?nail or Guaire co tallur mo lene dim don

chele Dé. Maith or DiarnW/ ro giallaisiu do rig aile .i. do Mac Dé.

117a asso mo giallsa duitsiu iuT. Slechtaid | daw DiarmazV fo thri do

Gúari. Nip anchobrai trá or Diarma// co ndigis ar mo chendsa do

áenuch Tallten conda ragbat fir Herend do chomarlid 7 do chind

9665 athchomairc dóib. dogéntar or Gúan? Is and sin ro chan Sinech in molad sa do DiarnW/.

Cach mac tigirn timcraidi tathut airle limsa de dothe desell mo roga 9670 leio fudell mo rúanado

117a923] CATH CAIRND CHONAILL 291

Ni for brágtib dam na clóthir colg mo ruanado is for rigaib focheird feit indiu dubchend la Diarmati

Gúaire mac Colmain in ri 9675

ro chacc for craibiu Adni ro búalta meit cind ar ómon mo ruanadó

O ro breca bróenán cró

léni nde[«]dgznrm1 nDíarmató 9680

erred fir cluas catha

ni comtig cen ildatha

O ro breca bróenan cró

brunni gabra Diarwató

usee asa negar Gripa 9685

ni lustab fri sacarbaic

Ó doleict^ immasech

cranna fanna for each leth

nípo decmait casal cró

for crwnd4 a duirnd Diaraató. 9690

O dosernatár gai bic

hi tossuch a n-imairic

is í cétní and arric

a gai is a gabair la ~D\axmait

9695

Adnuu ón adnuu da reis Sinich co cr«u nocos fáecebad la biu atabiu com luu.

Adnuu or si 9700

ni ric Sinech co cruu ni fil occu imochaid3 cid náci fitir nuu.

a .i. ech DiarmaAz [H] b .i. ni glan [H].

1 n-struke otn. - in tnarg. ; read Ar. 3 second i subscr. ; caimchaid

Facs. i crand Facs.

U2

2a Guai

292 CATH CAIRND CHONAILL L117aM-117b""

Diarmai/ rúanaid ^iaith in ri1 9705 forbrid *ar each tria limni1

forbrid ar each n-óen 2do gnáth in2 ri eo cuir3 bróen ar each. each.

Luidseom iarom intí Gúairi do áenuch Talten ar cend Diarma/a 7 míach argit leis dia thabairt do feraib Here/id. Maith or Diarmai/ in ' 9710 fer dotháet chucaib atethaid a innili oca thig. Isárugud4 damsa trúag i trén isind óenuch do chuingid neich cuci.

Luidseom di co mboi for láim Diarma/a for foradaib bit5 isind

óenuch. In la sin tra ni chuinnig nech cucasom. machdad

leiseom ani sin. Maith a Diarma?'/ or Guar* epscop do gairm cucumsa

9715 co tardsa mo choibsena dó. Cid so or Yixaxmait. Cid nách mana éca

letso damsa a T)iarmatt áit hi tát fir Here/id eter truag 7 trén nack

117b cuinnig nech dib ni chucumsa. Niro gebthar fort or Diarmaii | miach

argait duit sunnút. Atá airget irri limsa ol Gúairi. Atraracht ira

Gúairi 7 nos tairb/r assa dib lamaib. 7 asberatsom ba lethfota a lam

9720 ónd úair sin oc rochtain na céli nDé.

Dogniat iarom ógsid .i. Diarmait 7 Guaire. 7 ro gabsat fir Herend intí Gúairi do chomarlid 7 do chind athchomairc dóib ond uair sin tria bithu cein robo béo.

maith iarom inti Guairi. Is doratad tria rath féli in co 9725 n-aib itha 7 inna sméra sind fulliuch. Is é doróni in firt n-amra hi Cluain meic Nóis dia rucadsom dia adnacol di. Tánic in drúth dia saigid 7 ro gab algais de im athchuingid fair. Doratsom a laim darsin forbaid immach. 7 ro gab lán a duirnd don ganium 7 ro dibairc i n-uc^6 in druad co nd^rna bruth óir dé. Conid sin enech 9730 dedenach Guairi. Conid Cath Diarma/a 7 Guairi Adni a seel sin anúas .-.-.<-]

1-1 seemingly in ras. 2~2 in ras. co Facs. ; gnátAin MS., with marks of separation (yc) under ti. 3 i subscript. ifor Is sárugud. 5 h\th Facs. 6 sic.

U7bm-U82L2i] [ 293 ]

[Comthoth Lóegairi co cretim 7 a aided adfét in seel so

BAI comthinol fer nErend hi Temraig i n-amsir Lóegaire m«c Neill. Is de im boi in comthinol sin occo im dála na creitmi. O desid iarom ógi na cretmi la firu Herend 7 o ro pridcastar Patraic 9735 soscela dóib 7 ro sáraiged Loegaire cona drúdib hi fertaib 7 hi mírbailib dermáraib do neoch doróni Patraic hi fiadnaisi fer nErend. conid iarom ro chreti 7 forusestar Loegaire ógréir Patraic. Ro luic dano in talam Loegaire drui tria brethir Patraic conid na chend chacait na huli coin tecait hi Temraig 9740

Asrochongrad iarom o Loegaire formna flathi fer nErend do thudecht i n-oenmagin fri hóentaid n-imacallma im chorus a mbescna 7 a rechtgai Dochós uadib co Patraic co tudchis^ don dáil A llathe dl re tichtain do Patraic cucu immusnarlasatar fir Herend etorro monetir. 9745

Ceis/ or Loegaire friu cid as andsam* 1 lib ro pridchastar in clerech dúib. Ni handsa. cáin dilguda or siat. ár ond úair gébas each duni céill for dilgud aneich dogéna di ulc. ni bia commus for foglaid de sin 7 genaidb | each fer araile ár nibá hecal leis a aitb^r fair Ceis/ 118a di cid dogénaid fris sin or Loegaire. Cade do airlisiu immi ol iat. 9750 Is Carrie mo airse de ol se masa chomarli libsi .i. fromthar a aicned fessin ocaind immon ni ro forcan. .i. gontar nech dia muintz'r ara bélaib. mád dia loga bemitni fora breith. mani loga irS ni bemni forsind recht sin. Ro sudiged di a comarli Loegairi 7 fer nErend 2ferc sainrodach do guin ind arad boi ar bélaib Patraic ama/ tisad 9755 isin da.il. Dorigned iarom samlaid.

Iarsindi di ro bith in fer do muintir Patraic ara belaib oc tairléim asa carpat. Dorecacha Patraic dochum nimi ar ba hand boi a socraiti. La sin ro gab crith 7 talamchumscugud mór insi Herend 7 a firu 7 ro in slúag boi isin dáil tara cend 7 ros gab crith 7 ómun 9760 dofulachta 7 doronait marbtís máirb

La ssin di slechtais Loegaire co dutrachtach co formnu fer nErend do Patraic. Ainmne ainmne a Patraic oldat fir Herend ro pridchais dilgud tabair dilgud dun. Tuc iarom Patraic óg ndilguda dóib. Gabthus iarom Loegaire ainmchairdine Patraic and sin 7 bennachais 9765 Patraic 7 a sil.

a .i. dolgi [H] b i. gonfid [H] c [in marg.~\ A. Nuadu Derg dalta Loegairi iss e ros gon. ~ [H]

1 andsa Facs. 3 .i. add. above line, intended originally for gloss c, which is in

tnarg.

294 COMTHOTH LOEGAIRI [118a25-118b33

Tabair tra oldat fir Herend fri Fatraic comarli dun immon ni sea .i.

im cangin dilgotha cid dogénam immi. Ar in caingen forsa tairisfe

ocainni innossa for siat is fair bias túath 7 eclas. 7 dano ol fir Herend 9770 recmait a les sudigud 7 ordugud each rechta lind cid i n-ecmais na

caingni sin. A dénam samlaid ol Patraic tasfenad each a dán hi

fiadnaisi fer liErend. Is and sin trá tarchomlad each óes dána i

riHerind cor tasfen each a cherd fiad Patraic 7 fiad firu Herend.

Rocwrit dano a forbonna and sin úadib 7 ro eóraigit ina téchtu. 9775 Do Dubthach macvr Lugair da;/0 ro herbad coceirt a mbreth

iarna bennachad do Patraic 7 iar senad a gena co tanic rath in Spirta

Nairn fair. Conid ro taisfen filidecht 7 brethemnas 7 recht fer

nErend olehena hi fiadnaisi Patraic. Nonbur airegda ro boi ocond

ordugud sin. Patraic 7 Benen 7 Cairnech o eclais .i. tri epscoip. 9780 Loegaire mac Neill ri Herend. 7 Dáiri ri Ulad 7 Core mac Lugdech 118b ri Muman na tri rig. Dubthach macu Lugair 7 Fergus | fili 7 Rus

mac Tricim sui b^rla Féni.

Is ed trá arricht occo and sin im dála dilgotha .i. in bibdu 7 in

cintach na chinaid 7 logad da anmain .i. aithrigi do lecun 7 cen 9785 logad día churp .i. bás d'immirt fair. Ro ordaigsí/ dano fir Herend

a nemthiu and sin .i. cloc 7 salm do eclais. Geill do rigaib. Trefoclae

techtae do filedaib. Aithgabáil do fennethaib.

Ni tabairthe3 tra co tanic Patraic1 erlabra acht do triar .i. fer

comeni cumnech díambad eól fresneis 7 aisnéis 7 scélugud. Fer 9790 cerda fri molad 7 air. Brithem fri brithemnas ar roscadaib 7

fasaigib. O thánic Patraic im is fo mámmus atát nahí seo .i. do fir in

birlai buain .i. inna canoni naimi.

Boi Loegaire trichait6 mbWadna iar sin i rrigi Heretidh'i comling fri

Patraic 7 do réir Patraic chena boiseom. Luid iarom Loegaire 9795 slogad co Laigniu do chuincid na boromi foraib. Ro thinolset

Lagin 7 doratsat cath 7 maiti for Loegaire in cath .i. cath Atha

Dara. Ro gabad Loegaire sin chath 7 dobretha ratha fri Laigniu .i.

grian 7 esca usci 7 aer. 7 adaig. muir 7 tir. conna iarfad in

mboromi céin bad beó. Ro leced ass iarom. 9800 Is ed tra. ro tair[«]gired5 do Loegaire combad etér Erind 7 Albain

fogebad a aidid conid de sin na deochaidsium muirchoblach riam.

Luid tra Loegaire doridisi slogad már co Laigniu do saigid na

boromi faraib. Ni thuc im a ratha di oid. O ranic iarom Grellaig

nDa Phil for táeb Chassi i mMaig Liphi eter na cnoc .i. Eriu 7 9805 Albu a n-anmand atbath and sin ó grein 7 o gaith 7 ona ráthaib

archena. ar ni laemthe tudecht tairsiu isind amsir sin. conid de

sin asbert in fili.

1 mc úlugair MS. 2 mc ulugair MS. 3 t/?abairthe Facs. 4 nic Patraic in

ras. 5 n-stroke om. 6 ..it stained ; om. Facs.

118b31-"] COMTHOTH LÓEGAIRI 295

Atbath Loegaire mac Neill

for táeb Chassi glas a fir. duli adroegaid raith 9810

tucsat dal báis forsin rig

In cath 4 nAth1 Dara déin

i rragbad Loegaire mac Neill.

násad fir na «dúla de

iss ed ro marb Loegaire. 9815

Tucad dano corp Loegairi anes iar tain 7 ro hadnacht co n-armgasciud isin chlud imechtrach airthirdesci/tach rigratha Loegairi hi Temraig 7 a aiged fodes for Laigniu oc cathugud friu ar ropo námasom na biu do Laignib. Ba si dano ráith Loegairi Tech Midchúarta in tan sin 7 is airi conaitechsom a adnacul and.2] | 9820

1-1 iiath MS. Facs. iiath. 2 interpolation ofS. ends.

[ 296 ] [119a1-

119a Fástini Airt meic Cuind *; a chretem inso

ro boi Art m«c Cuind ic selga i mBregaib Is and boiseom na sudi selca oc Duma Derglúachra .i. áit hi fail Treóit indiu. A mbai and iarom oc fegad ar ind radairc

9825 for cech leth co faca timthirecht na n-aingel súas 7 anúas and. Dobeir di oid ani sin 7 ro linad o rath in Spiruta Nairn chetóir. 7 tic rath fastini fair. 7 fallsigthz'r each ni no biad do iar tain. 7 a imscar 7 Meic Con asin chath ro boi ar bert oco. Iss ed armit fairend conid :ara bárach luid do thabairt catha

9830 Mucrama dia ndechaid in n-echtra do thig1 Uilc2 Acha in goband diar chomraic fri Etain dia ndernad Cormac. Conid and ro togsom a adnacol isind inud sin fo déig na cretmi ro biad iar tain. Conid for slicht na fisi sin ro chansom na runnu sa 7 ic tair[/z]giri3 na cretmi. co n-epert.

9835 Cain do Dennaa Den

doma addonrúacht úas Brega brug drécht Derglúachra cen uacht

Nibat fergaib fir 9840 con fóefet hi fos

imróefet fri b^rla o Róimb dítnib doss.

Sosod sóe co cned aithne aingel ngel 9845 comrad clocán bind

ra lind tailcend treb

Treóit tréde fót

im thri fotu ind rig in tan bas bee each 9850 and bas már a mbn'g

a .i. Denna Dimor fer grada Airt [H, between columns] b .i. imrádfit bírla Románach [M]

1-1 in ras. [M] and retraced. 2 add. in marg. 3 n-stroke om.

119a23"38] FÁSTINI AIRT MEIC CUIND 297

Básá már ar thus

ic Dia digrais gail bása bee bíaid úair

basa már iar tain.

No thogfaind mo chliua 9855

ma úir úarda band for nim iar mbráth glond

don drong cowbia and

Ge fia dig1 fa huir

as fir is ni 9860

la lúth aingel ngel

dobérthar nem

Bádat ail each cluain

niptar dirna oiss2 immá duma dess 9865

hi tairndfet do chrois

Dána társind talcind

ropad amra in brig a doní in muir

a doní in tír 9870

Messi 7 Mac Conb

din bat budig brain torsi ac mnáib aníar

loing ac mnaib anair

La Lugaid mo lecht 9875

cofzcab and mo firt dofóeth Eógan már

do láim Beinne Brit

Temair Fail cen rig

Eógan cen Chliu Mail 9880

bruig Banba fo lén

ni seel crotha cain. cain .d.

.i. mo chorp [M] b .i. Lugaid [M] gefia dig MS. i subscr.

298

FÁSTINI AIRT MEIC CUIND [119a39-119b9>

9890

119b

9905

Mo dumaa mo dín iar scarad ram slúag

mo phort idan án m' ilad 7 m'úag

Gid ébind bith sund oc seilg ar each fíad

aebni in maith iar cind ocond flaith find fíal

Mo labra lim

acht frisin flaith find atchíther cam

ra ríg ríchid rind

Ticfa in tailcend tend cona muintir maith |

nom1 nigfea domm ucht ar in phurt in flaith.

Faícfid acom sundb nech tic mo dínc

bid moti bas trén mo scél hi tig rig

Ic dígail ar cned

misi 7 mo náem bid in t-ere mór

is ma thened ram tháeb

Mairc ócán dom síl

asa hole donrúa digeltar co prapp

mairg a m«c 's a úa

Mairg ríg co bráth brecht gébas eill mo naím

do Themraig in trír atchíd nibá caín.

cain .d.

a .i. Duma nDergluacra [M] .i. Lonan [M]

.i. hi Treóit [M]

i. Lonan Treoti [M]

119b10-25]

FASTINI AIRT MEIC CUIND 299

Ri Temrach in trir 9915

gen Erind na laim co bráth níbá ri

noco nar ndáil

Trosced tréde sund

a thol féin ros bia 9920

messi leiss com náem

a thol fein ros bia.

Mo thonach co trie

a tiprait in trir mo chorpan glan glúair 9925

isin cnocán caín. cam .d.

Is Art a

cen mo mac hi cri is sáeth lem in bith

cen ith co ti 993a

Bid less d'Erind úair

da farcbur in main dom echtra hi tech nUilc

ria crad mo chuirp chain. cain .d.

Biaid 'com foluch1 án 9935

iar tonuch mo tháeb en co nertaib núal

dar dercaib slúag saera

Atlochur dom rig

ria tochur ma náem 994G

bith dom churp co sáim

isin phurt cháid chain. cain .d.

Arco fuin dom rig

ferr múin each main mo chorp uag i n-úaig 9945

cona chloich cruaid chain. cain .d.

.i. usee dar súilib soercland ocom chainiud [M]

1-1 in ros. and retraced, traces of g visible under c of com.

300 FÁSTINI AIRT MEIC CUIND [U9b2

Lúagni cen recht rim

cen dola ar fecht lem bád é luag ailal trom 3950 co soich bond is chend.

trichait marcb min

cen tart do cech thaíb2 <:<?//certsa in sreith

cen chleith níbá caín. caín d.

9955 Tíagsa for cath coí

mór bas bath dom ar each i i crí nad sechna tol

Bas lir fidbad fér 3960 fir fuigset mo dind

slúag do nim nél co n-etib én find.

Beth rom béra dráeth mo chen amlaid éc 9965 mese im rith

cid ba bith is bréc

i nErind áin

risi tabraim thóeb ingic Athar Mac 9970 7 Spirut Náem

Bíaid dom thrucha trén

uch uch is manúar na bretha co sáeb

na hetha na súan

3975 Mo thasi for coí

bád masi la Día a úaig dil fo mo chin ri co rría

* .i. cloch [M] b .i. ech [M] c .i. acht [M]

luagail MS., with the tnarks of separation {oc) retraced. 2 taib Facs.

119b'2-120a2] FÁSTINI AIRT MEIC CUIND 301

Bása chell mo dind

bad lem Erend iath 9980,

bruig Temra na tuath

contuil fedna fiach

Consoífi cruth cnáim

úas If mind each main la hor betha búain

bad buaid cetha caín. cain A.

9985

Lecht meic Cuind atchid j20a

co tuind dara thaib for brú in locha lain

seel crotha cain. cain do Demia. 9990,

c

[ 302 ] [120a3-

Ectra Condla Chaim meic Cuind Chetchathaig inso.

ID dia n-apar Art Oenfer. ni handsa. ro boi Condla Rúad mac Cuind Chetchath^z^- for láim a athar i n-uachtor Usnig. Co n-acca in mnaí i n-étuch anetargnaid na 9995 dochum. Asbert Condla. Can dodeochad a ben or se. Dodeochadsa for in ben a tírib beó áit inna bás peccad na imorbus. Domelom fleda búana can rithgnom caincomrac leind cen debaid. síd mór i taam conid de suidib nonn ainmnigth^r áes side. Cia a gillai ol Cond fria mac acailli. loooo úair ni acca nech in mnai acht Condla a óenur. Ro recair in ben.

.r.1 Adgladadar mnaí n-óic n-alaind soceníwl nad fresci bás na sentaid ro charus Condla Rúad cotgairim do Maig Mell inid ri Boadag bidsuthain ri cen gol cen mairg inna thír ó 10005 gabais flaith.

.r.1 Tair lim a Condlai Rúaid muinbrec cainelderg barrbude fordotá óas gnúis corcorda bid ordan do rígdelbae chotu- méitís ni2 chrinfa do delb a hoitiu a haldi co bráth brindach. Asbert Cond fria druid Corán a ainm side, ar rochúalatár looio uili an ro rádi in ben cenco n-acatár.

.r.1 Not álim a Chorán mórchétlaiga mórdanaig forbond

dodomanic as dom moo áirli as dom moo cumachtu níth náchim

thánic o gabsu flaith mu imchomruc3 delb nemaicside coto-

méicnigidar immum mace rochaín d'airchelad trethoathbandudi

10015 láim rígdai brectu ban mberir.

Dbcháchain iarom in drui forsin nguth inna mná connach cúala nech guth na mná 7 conna haccai Condla in mnai ond úair sin. In tan trá luide in ben ass re rochetul in drúad dochorastár ubull do Condlu. Boi Condla co cend mis cen 10020 mir cen dig cen bíad. Nirbo fíu leis nách túara aile do thomailt acht a ubull. Ni digbad ni dia ubull cacha tomled de acht

1 .i. canas chetla [M]

in marg. 2 n smudged. 3 mnwi chomruc MS.

^Oa^-lSOb19] ECHTRA CONDLA CHAIM 303

ógslan beus. Gabais eólchaire íarom inní Condla imon mnaí atconnairc. A llá lán a baí for láim a athar i mMaig Archommin inti Condla co n-aca chuci in mnaí cétna an-asbert fris. 10020

.r.1 Nalla suide saides Condla oXer marbu duthainai oc idnaidiu éca uathmair. Totchurethar bíi bithbi at gérat do daínib Tethrach ardotchiat each dia i ndálaib t'athardai eter du gnathu inmaini. |

Ama/ rochúala Cond guth na mná. asbert fría muintz>120b gairid dam in druíd atchíu doreilced a tenga di indiu. Asbert 10031 in ben la sodain.

.r.2 A Chuind Chetcathaig druidecht nís gradaigth^r ar is bee rosoich for messu ar Trág Máir. firién co n-ilmuinteraib ilib adamraib motáticfa a recht conscéra brichtadrúad tardechta 10035 ar bélaib demuin duib dolbthig.

Ba ingnad tra la Cond nicon taidbred Condla aithesc do neoch acht tisedin ben. In deochaid ol Cond fót menmainsiu a radas in ben3 a Condlai. Asbert Condla reid dam sech •each caraim mo doini. Rom gab da.no eólchaire immón mnaí. 10040 Ro frecart in ben andside. co n-epert inso.

.r.3 Tathut airunsur álaib

fri toind t'eolchaire ofadib im loing glano condrísmaís

ma roísmais sid Boadaig. 1004-5

.r.2 Fil tir n-aill

nad bu messu do saigid atchiu tairnid in gréin ngil cid cian ricfam ria n-adaig.

.r.2 Is ed a tir subatar looso

menmain cáich dodomchela ni fil cend and nammá acht mná 7 ingena.

O tharnic dond ingin a haithesc. foceird Condla iar sudiu bedg úadib co mboi isind noi glano .i. isin churuch4 comthend 10055

» .i. uasal [H]

hi marg. between cols. 3 erasure after be//. * churach Facs.

304 ECHTRA CONDLA CHAIM [120b19"2*

cíw/maidi glanta. Atconnarcatar úadib mod1 nad mod1 .i. in fat rosiacht ind radairc a roisc. Ro ráiset íarom in muir uadib 7 ni aicessa o sin ille 7 ni fes cid dollotar. A mbátar fora n-irnrátib isind airiucht co n-aicet Art chucu. Is a oenur d'Art 10060 indiu ol Cond dóig ni fil bráthair. Búadfocol an ro radis or Coran iss ed ainm forbia co bráth Art Oenfer conid de ro len in t-ainm riam o sin immach. , . , . ,

1 o suprascr.

120b27"45] [ 305 ]

[CETHRI ARDA IN DOMAIN]

CETHRI arda in domain .i. tair 7 tiar tess 7 tiiaid. Bátar da.no cethror intib .i. fer cech arda 7 is do mórad adamra 7 mirbaili dorigni Dia sin .i. d'innisin senchasa 7 inganta in 10065 betha do sil Adaim.

Fintan m^c Bócra meic Lamiacha is é in tres fer tánic i nErind ria ndilind is eside ro chomét senchasa iarthair in betha .i. i nEspáin 7 i nErind 7 in each conair dodeochatár Góedil archena .1. bliadna re ndilind 7 .u. c. 7 u. m bhadna iar 10070 [«Jdilind1 a aes co n-erbailt ac Dun Tulcha.

Ferén mac Sistén meic Iaféd meic Nóe is é ro chomét senchas tuascirt in betha iar [^Jdíiind1 othá Slebi Riph atiiaid co Muir Torrén fodes. Atbath for brú srotha Araxis i nAsardaib iar cathim do cethri .m. mbliadna. isin chóiced bliadain dec 10075 flathiusa Tibir Cesair atbath. actts" isin bliadain ro crochad Crist.

Fors mac Electra meic Seth meic Ádaim. is é ro chomét senchas 3tair otha in Muir3 nlnnecda co rici Muir Torrén siar. atbath Fors i nGolgotha ri Hierusaltv// anair iar cathim do .u. 10080 m bliadna. isin bliadain* .ui.5 ar .xx. flathiusa Octafin atbath .i. isin bliadain ro genair Crist.

Annoit mac Ethióir meic Cais meic Cáim meic Nóe is e ro chomét senchas tes otha6 in nOcian Cantabmda thes co Muir Torrian fothuaid. I n-amsir Cormaic but Chuind atbathb iar 10085 nglenamain cnáma mil móir ina bragit. Is iat sin tra in cethror ro chomet senchas in betha. Conid dib sin7 |

» [between cols.~\ i Fintan mac Libi meic Lamiach. [M] i Fintan mac Bóchrai meic Ethiair meic Púail meic Airrda meic Cairn meic Noe. [H add. underneath'] .i. hi Corsic for Muir Torren [M]

' n- stroke om. '-very faint, fere;? .i. Facs. '■'>-'■'> very faint; asarda o muir

Facs. 4 bli very faint. 5 almost illegible; isin seisidh bt. dég ar xx. Ferm.;

ar .ix. Facs. ° ota Facs. 7 end of leaf , breaks off.

L 306 1 [121s

[IMRAM BRAIN MEIC FEBAIL]

121a l Lil in chertle dia dernaind boi in snáthe inna certle hi lláim

inna mná cowsreng dochom poirt. Lotar iarom hi tegdais 10090 máir arránic imda each lánamna and .i. tri .ix. n-imdae. In

praind dobreth for each méis nír ircran díib

Ba bUadatn donarfás dóib bith2 and ecmaing batir 'ubWadua

ni tesbi each mblas. Gabais eólcaire fer diib .i. Nechtan mac

Collbrain. Atchid a cend fri Bran ara tia leis dochom nErend. 10095 Asbert in ben ropad aithrech in fáboll dálotar cammae. 7 asbert

in ben arná tuinsed nech dib a tir 7 ara taidlitís léu in fer

fodnácaibset i n-Inis na Mell tar essi a chéli.

Dollotár iarom co tornachtatár in dáil hi Srúib Brain.

Iarmofochtatarside dóib cía dolluid in muir. Asbert Bran 10100 messe or se Bran mac Febail. Ni beram achni ani sin ol a chéli

di híu. Atá i ssenchassaib lenni chena Imram Brain.

Docurethar úadib in fer asin churuch. Amai condranicside

fri talmannaib na Herend lúathred chetóir ama/ bid hi

talom no beth triasna hilcheta bliadiia. Is and cáchain Bran in 10105 rand so.

Do mac Colbrain ba mór mbaíss3 tórgud a láme fri ais can nech dorratad toind usci glain tar Nechtan mac Collbrain.

10110 Adfet iar sin Bran a imthechta uli o thossuch cotici sin do lucht ind airechtais 7 scribais inna rundnu so tre ogum 7 celebrais doib iar sin 7 ni fessa a imthechta ónd úair sin.

1 Beginning wanting : lacuna in MS. 2 tk retraced to look like g ; lugh Facs.

3 .m. add. between colmnns.

121a25 121b20l [ 307 ]

Incipit Tochmarc Emere

BAÍ ri amra airegda i nEmain Macha fecht n-aill .i. Concho- bur mac Fachtna. Boí már de amru inna flaith la hUltu. 10115 Bai sid 7 sámi 7 caínchomrac. Baí mess 7 claiss 7 muirthorud.1 Bai smacht 7 recht 7 degflathius fria remis la hUltu. Boí mór d'ordan 7 d'aerechas 7 d'immud isind rígthig i nEmain.

Is amlaid iarom bai a tech sin .1*. in Cráebrúad ChoncobazV intamail Tige Midchúarda .i. noí n-imda o thenid co fraigid 10120 and .xxx. traiged i n-ardai cech airinig créduma boí istig. erscar do dergibar and. Stíall ar chapur far n-icht/vr 7 tugi slinded íar n-úacht«r. ímduí Conchobtfz'r i n-airenuch in tigi co stiallaib airgit co n-úatnib crédumaib co lígrad óir fora cendaib co ngemmaib carrmocail intib combá comsolus 7 10125 adaig inti. Cona steill airgit uasind rig co ardliss ind rigtigi. In um no búaled Concobar co fleisc rigda in steill ^wztoitis Ulaid uli fris. Da imdai deac in erred deac immón n-imdai sin imma cúairt. No thelitis im láith gaile | fer nUlad oc ól 121b isind rigthig sin 7 ni bid nech dib hi comchetfaid alaili. 10130 hán aircech aibind no bítis láith gaile fer nUlad isin tig sin. Bai már do immud each thzzrehomraic2 isind rigthig sin. 7 do airfkib adamraib. Arclisti 7 arsenti 7 arcantá and .i. arclistis errid no chantais filid. arsentis entire 7 timpanaig Dia mbátar dl Ulaid fecht and i nEmain Macha la Conchobur 10135 oc ól ind ierngúali. Cét mbrothe no théiged ind de lind im tráth cacha nóna. Ba si sin ól ngúala is si no fired Ultu uli i n-óensíst. No clistis errid Ulod for súanemnaib tarsnu on dorus diarailiu isin tig i nEmain. Cóic traigid deac ar no3 fichtib ba met in taigi sin. Tri chless4 dognítís ind errid .i. 10140 cless cleténech 7 ubullchless 7 fáeborchless. It é ind5 errid dognitis inna clissu sin .i. Conall Cernach mac Amorgeni Fergus mac Roich Rodáni. Lóegaire Búadach m^c Connad. Celtchar mac Uthidir. Dubthach mac Lugdach. Cu Chulaznd mac Soaldaim. Seel mac Barnenia dorsid Emnae Mache is de 10145

a [in ?narg.~\ .i. a qwo Belach mBarnini nominatur. [H]

1 muh torud ivzej. thw/comiaic Foes. 3 sic, for noi. 4 chles Facs, 5 imFacs. X2

308 TOCHMARC EMERE [121b "-122a11

atá scél Sceóil ar brasscelach side.. Dirósced Cu Chulaind1

diib uile ocon diss ar áne 7 athlaime.

Ro charsat mná Ulad co mór Coin Culaind ara áni ocon

diss ar athlaimecht a lémmi. ar febas a érgnai. ar binni a

10150 erlabrai. ar chóemi a gnussi. Ar sercaigi a drechi ar bátár

[sect2 3m«'c imlesain ina rigrosc .i. a4 cethair3j| isindala súil 7 a tri

hisin tsuil aile do. Secht meóir5 cechtar a lam 7 a uii.

cechtarde a chos. Batár búada imda fair. Búaid chetus

a gáes 110 co ticed a lón láith. búaid clessamnachta. huaid

10155 mbúanfaig. huaid fidchellachta. huaid n-airdmiusa. huaid

fastine. huaid ceille.1'' huaid crotha. Tri lochia irn Con

Culaind a bith roóc ar níro ásatar7 a renga rodaim 8ar mote

concéistis óic anaichnid fair, a bith ro8dána a bith roalaind.8

Bai comairle la hUltu fo déig Con Culaind ar ro charsat a

10160 mna 7 a n-ingena co mór ar boi setig hi fail Con Culaind

in tan sin. Ba si comarli cor) ir set sétig bad toga la Coin

Culaind do thochmarc ar derb leo comb[ad lugaiti]10 no

saigfed milliud a n-ingenraidi 7 faemad serci a mban fer dia

mbeth setig a chomrestail oca. 7 ds.no sáeth 7 hómun

10165 led mocherchra do bith do Choin Chulaind corb occobor leó ar

in fáth sin tabairt mna fo déig co farcbad comarba. Ar

rofetatár is úad fessin no biad a athgein.

Dobretha iarom Conchobtfr nonbor úad cacha cóicid i

122anHerind do chuingid mna | do Choin Chulaind dús in faigébtais

10170 i nnách dunad t i nnách prímbali i nHerind ingen rig \ roflatha

\ briugad do neoch bad áil do Choin Culaind do thoga 7 do

tochmarc.

Tancatar uli na techta dia hlia.dna. 7 fúaratar ingin ba toga la Coin Culaind do tochmarc. Luid Cu Chulaind fessin 10175 iarom do tochmarc ingine rofitir hi Luglochtaib Logo .i. Emer ingen Forgaill Manaich. Luid di Cu Chulaind fessin 7 a ara Lóeg rrxac Riangabraa inna charput. Is é óencharpat insin nad foglentais dirmand na hec/'ada di chairptib Ulad ara deni 7 ara ani in charp^z/ 7 ind erred aridsuided and.

\ Remcobir [.M]

1 asp. mark om. Facs. '- in marg., end of line, H. a"3 in /as. H. 4 a subscr^ seemingly in /as. '• something erased between lines, membrane perforated over c. ásatAar Facs. 8-8 in ras. '-'first a and i snbscr. ; traces of former writing-

0 ad lugaiti in /as. H, ai subscr.

122a»-122b10] TOCHMARC EMERE 309

Forránic iarcw Cu Chulaind1 in n-ingin inna cluchimaig cona 10180 comaltaib impe ingena son da.7io inna mbriugad bátár im Dun Forgaill. Batarside oc foglaim druine 7 deglamda la hEmir. Is í sin da.?to áeningen ba fiu lesseom do ingenaib YLerend do acallaim 7 do tochmarc ar is si congab na búada furri Á. búaid crotha buaid ngotha. buaid bindisso. buaid druine. 10185 buaid ngaise. buaid ngenso. Asbert Cu Ckulaind acht ingen bad chomadais ar ais 7 cruth 7 cen^l 7 cless 7 solmi bad dech lámdai. di ingenaib Werend nad regad leiss 7 nábad chomdi do banchéli mani beth samlaid. Ar is í sin óeningen congebed uli na modu sin iss airi is dia tochmarc sainrud ludi 10190 Cu Ckulaind.

cona thimtacht óenaig doluí2 Cu ChuXaind a llá sin do acallaim Emeri 7 do thaidbred a chrotha di. A mbátár inna ingena i sudiu3 for forod áenaig in duini co cualatar ani na ndocbu 1/1. Boscairi na n-ech. Culgairi in charpait. siangal inna 10195 tét. Dresacht inna roth, imorrain ind láith gaile. scretgaire4 na n-arm. Fecced óen uaib for Emer cid dotháet innar ndochtim. Atchiusa ém and for [Fial ingen Forcaill.5] da ech commora comalli comchroda comluathu comleimnecha biruich ardchind agenmair allmair gablaich gopchuíl dúalaich tullethain forbrecca 10200 fosenga forlethna forráncha casmongaig casschairchig. Ech líath lesslethan lond lúath lúamnach londmar lugléimnech lebormongach maignech tornech trosmar túagmong ardchend uchtlethan lasaid fót fondbras fochuirse focrz^aid foa c/u\b calath cethardu dogrind almai énlathi lúthbuada benz\d rith 10205 for sét foscain úathu ech n-anailche. Uiblech tened trichemruaid tennes a cz'áes glomarchind fil do desfertais6 in charpait. Araile ech círidub crúaidchend cruind cóelcossach calethan coblúthl22b dían dúalmar dulmar dúalach druimlethan dronchóechech maignech aignech bairrnech balccemnech balcbéimnech lebor- 10210 mongach casmongach scúaplebor drondualach tullethan grind immaáig iar nith aigi ech i n-íath. Moscing srathu sréid sergi sétid maige midglinne. Ni fagaib and imdoraid hi tír omná ríad root.

Carpat fidgrind fethaide dia ndroch finna umaide. Sithbe !0215 find findairgit co fethain findruine. Cret urard drésachtach si chreda cromglindne Cuing druimnech dronorda. Da n-all

1 asp. am. Facs. - do lui MS., for doluid. 3 i add. above line. ^ partly

in ras. ■' in ras. H. r' desfertais Facs.

310 TOCHMARC EMERE [122b,0-123a1

dúalcha dronbudi Fertsi crúadi colgdírgi. Fer bróenach dub isin charp/// as aldem di feraib Here/id. Fúan caín corcra

10220 cóicdíabail imbi. óir intslaide úasa bán bruinnechur ina áth aurslocud fri mben luthu lanbulli. Leni gelchulpatach co ndergiwliud oir forlasrach. Secht ngemma deirg dracondai for lár cechtar a dimcaisen.1 Da ngruad gormgela croderga dofich uiblich tened 7 analaich. Dofich ruithen serci ina dreich.

10225 Atá lim ba fras do nemannaib ro laad ina chend. Dubithir leth dubfolach cechtar n-ai a da brúad. Claidt/; orduirnd i n-ecrus sesta fora dib sliastaib. Gai gormrúad glacthomsidi la foga2 féig fobartach for crannaib roiss rúamantai hi cengul chréit3 cróncharpait. Scíath corcorda co comroth argit co

10230 túagmílaib óir úasa díb n-imdadaib. Focheird hích n-erred n-indnae immad cless comluith úasa errid óencharpait.

Ara ara bélaib isin charput sin araile forseng fánfota forbrec. Falt forchas forrúad fora mulluch. Gipne findruine fora etan nád leced a folt fúa agid. Cúachi di ór fora díb cúladaib hi

10235 taircellad a folt. Cochline ettech immi co n-urslocud fora díb

n-ulendnaib. Bruitne di dergór ina láim dia tairchellawd4 a eochu.

Doriacht Cu C/iulamd co airm i mbátár ind ingenrad foí sin.

7 bennachais dóib. Tócbaid Emer a gnúis caímcrutaig i

n-arda 7 dobreth aichni for Coin Culaind conid andaide asbert.

10240 Dess imríadam dúiba or si. Slán imreisc5 dúibsib ol eseom.

Can dolluidisiu ol si. De Intidiu Eómnac ol se. Cia airm hi febair ol si. Femmir ol se hi tig fir adgair búar Maige Tethrae.d Ce for fess and ol si. Fonoade col carpait dún and ol se. Cissi chonar dolod ol si. Eter cotot feda ol se.

10245 Cid adgaibsid6 iarom ol si. ni handsa ol se. Di themi maro. For amrun fer nDea. For úan da ech nEmnae. For gort na Morrignae. For druim inna mórmucce. For glend in m(')dáim.7 Eter in dia 7 a faith. For smiur mna Fedelmae.* Eter in tn'ath 7 a sétchi. For towgi ech nDéa. Eter rig gnied. Do mondchuilib | [cetharchuli domain.

a .i.10 deus A. Dia do redigud duib [H] b .i. rop slán sibsi ó cacli aisc [H] .i. den mache na Emna [M] d 7 i tig fir arclaid iasc i mmuir ethiíar11 [H] .i. ro i/wmained12 [H] f 1 nArand [M]

1 = da imcaisen. 2 faga Facs. 3 asp. om. Facs. 4 = tairchellad (cp. I. q2j8), r\-stroke darker, probably added in error by retracer. 5 in ras. and retraced. 6 adgaibside Facs. ' = mór, or lost in rent, but accent visible ; mor Facs. * upper portion of\ now lost. 9 1 23-124, a smaller leaf intercalated by H, and retraced. 10 .i. faint, om. Facs. u ethiar Facs. 12 n partly scaled off, ro iwmanad Facs. ; ro himfuined Harl.

ma'-ma3] TOCHMARC EMERE 311

For Ollbine. For tresc in márimtill. Et*r dabaich 7 dabchini. Do 10251 LugIochtaiba Loga. Do ingentib niad1 Tethrach rig Fomori

Cade do slonnudsu a ingen ol Chulaind.3 ni handset ém ol ind ingen. Temair banb baine ingen inching gensa.c gass nád forfáemthar. d^rcaid nad decsenachd doirb annire imnair/ tethra tethra 10255 da lua lúachair nad imthegar.g ingen rig richis garta.h conair nad forémthír do chonair chaíl érmaim conid fri súan senbath srethaib cerd adbchlosaib erred, arcotaim trénfir tíarmórset .i. atát lim trénfir dodigenat5 m'íarmoracht cepe nom bera dar a terthogu cen forus mo caingni chucu 7 co Forcall. 10260

Citni trenfir dotiarmórsetsu a ingen ol Cu Chulaind. ni handsa ém ol Emer. Da Lui. Da Lúath. Luath 7 Lath Goible. mac Tethrach Triath 7 Trescath. Brion 7 Bolor. Bas mac Ómnaig. octar Condlai. Cond mac Forgaill each fer dib co nirt chét and 7 clis nónbair. Forgall fessin da.no ansu árim a ilc«/«achta tressiu each gniaid éolchu 10265 each druid amainsiu each filid. Bid formach duitsiu cluchi caich fri tressaib Forgaill fessin | ár atchota ilehumachtai ocai fri coibled 123b fergnim.

Cid nácham airmisiu a ingen laisna trénfiru sin ol Cu Chulaind Ma atchotat do gnima fessin dano ol ind ingen cid dam nachat 10270 airmébaind etorro. Forglim féin ém a ingen ol Cu Chulaind comba luiet mo gnima eter clothaib neirt n-erred. Cade do nertsu da.no ol Emer. ni handsa ém ol se argair fichit fand mo chomraic lór do trichait trian mo gaili. Ro fera cethrachait mo chomlund m'oenur. argair .c. mo chomairche. Imgaibtir athai 7 ergala rém fúath 7 rem 10275 erud. Techit sluaig 7 socaide 7 ilar fer n-armach ri úathgráin mo gnusi. At mathi na comrama máethmacaím sin ol ind ingen acht nad ránac co nert n-erred béus. Máith ém rom ebladsa a ingen for se lam popa Conchobwr. amal fogní athechán orbugud a chlainni. etér lic 7 lossait t o thenid co fraig i for blai' óenirlaindni rom altsa la 10280 C0«concobur6acht eter erredaib 7 ánrathaib. et<rdrúthaib 7 drudib. etér filedaib 7 fissidib eter briugadaib 7 biatachaib Ulad ro[mJ forbaigedsa co filet a mbésa 7 a ndána uli limsa.

Citne and di rott eblatar isna gnimaib sin maidi ol Emer. | ni 124a handsa ém ol se. Rom ebail Sencha sobérlaid conidam trén trebar án 10285

a .i. do gortaib [H] b .i. amal atá Temair os each t/uilaig- sic itúsa úas each mnaí [H] c .i. in genusa [H] d .i. nom dectharsa o chách ar mo chaimi 7 ni decaimse nech [H] e .i. ben [H] f [in tnargj] .i. in tan fegthar1 in doirb4 is i n-ichtwr ind usci thed [H] s .i. ara caimi [H] h .i. eineeh [H] ' .i.

faichthi [H]

1 mad Fiics. - asp. mark oin. Facs. 3dechtar Facs. i d blotted and indistinct. \C. 6 xa- stroke on/.

312

TOCHMARC EMERE

[124as-124b31

athlum athargaib. am gáeth i mbretaib. nidam dermatach. adgadur nech ria túaith trebair arfochlim a n-insce. cocertaim bretha \J\ad uli. 7 nis n-insorg. tria ailemain Senca1 form. Rom gab Blai Brigu chucai for acci a threbi. coro ferad mo théchtai oca. Conid iarom adgairim

10290 firu chóicid Chonchobair immá rig nos biathaim fri re sechtmaini. Fossudiur a ndána 7 a ndiberga farrid a n-enech 7 a n-enech- gressa.

Rom alt Fergus conid rubaim trénócu tria nert gaili. Am amnas ar gail 7 gaisciud conidam túalaing airer crichi d'imditin fri ecrata

10295 echtrand. Am din each dochraid. Am sond slaide each socraid. Dogniu sochor each thrúaig. Dogniu dochor each thriúin tri altram Fergusa form.

Rosiachtus glún Amargin filed coro molaim rig as each fei.b i mbi co ndingbaim oenfer ar gail ar gaisced ar gais ar áine ar amainse ar

10300 chirt ar calmatus. Dingbaim each n-errid ni tullim budi do neoch acht do Conchobwr each.

Rom ergair Findehóem conid comalta comluid dam Conall

124b Cernach coscorach. Rom thecoisc Cathbad eóemainech di ág | Dech- tiri conidam fissid fochmairc hi cerdaib druidechta conidam

10305 eolach2 hi febaib fiss. Bad chumma rom altsat Ulaid uli et^r araid 7 errid. eter rig 7 ollomain conidam cara slúaig 7 sochaide conid cumma dofichim a n-enir//g;-<?ssa3 uli. Isaer4 ém domrimgartsa ó Lug mac Cuind meic Ethlend di echtra dian Dectiri co tech mBuirr in Broga.

10310 Acus tussu da.Tio a ingen ol Cu Qhu\aind cinnas rot altsu hi Luglochtaib Loga. ni handsa ém ol ind ingen. Rom altsa em ol siadi la feba Féne. hi costud forchaini. hi fogart genussa hi comgraim rigna. i n-ecosc sochraid. conid chucum bagthir each ndelb sóer sochraid etiriallaib ban búagnithi. At mathi ém na feba

10315 sin ol Cu Chulaind.

Cinnas di for Cu Chulaind nachar chomtig dun díb linaib eomrichtain. Ar ni fuarsa co sse ingin follongad i n-airius dala imacallaim fón samail se frim

Ceist in fil banceli lat ol ind ingen ar fomditin do threib dit eisi.

10320 Natho om ol Cu ChuXajnd. Ni techtu dam dál fri fer 6ol ind ingen5 hi fiadnaisi na sethar as sinu andu .i. Fial ingen Forcaill atchi imm arrad sund is si 10 ben beim forais for in lámthorad. Ni hi em ro charusa for Cu ChtAaind. 7 az.no nír forfáemusa mnaí atgnead fer I 6

leaves.

enc^a Fucs. as. = Is saer.

2 ch add. abo: e line. •'i the contraction stroke is over « only.

5-5 in ras. 6 chasm in the MS. here, equivalent to four

125a1

)nmain

1032G

)i«

)

)si«.'~

)is

10330

)d

)a

)nfir4

)ic

)g

10335

)adar

)seom

)i

Ciáaind

)erred6 |

10340

125a1-125b15] TOCHMARC EMERE 31:

)s'J hi )ai(

)dama ( ) gial( Muin( )ú(b

)d( )ti( )bad (

) Oell( )muintz>5 (

)• ( )air( )or( )eisseom6(

)i(

)cles ( 7 cor ndeled. 7 leim dar néim. 7 filliud erred náir 7 gai bolca. 125b 7 boi brasse. 7 roúicless 7 otharc/m 7 c/fij for analaib. 7 brud ngeme. 7 sian churad. 7 beim co fomus 7 táithbéim. 7 dréim fri fogaist co ndirgiud Crete fora rind7 7 carpat serda. 7 fonaidm niad for rindib sleg. 10345

Tánic timgairi tíchtain dia crich fessin iar sin 7 timnais celebrad. Asbert iarom Scatach friss iar sin aní aridboi dia forciund 7 arcáchain tria imbas forosnai conid and asbert na briathra sa dó.

Fo chen a scíth búagnigi 10350

Bbuadaig bágaig8 urbágaig

úarcraidi taiscea.

corraib fortacht fort.

nibá fortacht can recni.

nibá recni can decni. 10355

Imbé eirr óengaile.

Arutósa ollgabud.

úathnd fri eit n-imlebair.c

óic Craachna rascerasu.

a ( )sc [H] drinnruisc Bail. b ( jmaim [H] ; read probably addamaim,

glossing atmur R, -which has been cut away. e .i. for Táin Cúalíigi [H]

1 This leaf{ 125-26) also by H. The first column has been cut off, only the letters at the end of the lines being left. - only the top of s left. 3 = finial of a..

*fnial only of n. 3 filial only of m. 6 only top of first e left-, eired Foes.

7 bow of d cut away. *-8 in ras.

314

TOCHMARC EMERE

[125b15-

10370

10375

10395

Cotut curaid cellfetar.* fortut brágit bibsatar. bied do cholg culbémend1 cruoch. fri sruth Setintib sennait rout ruadtressa. rinnib riscloífet cnámreda. clárad im búaib1 bendc;«di. tithis fidoch fáeburamnas. fethail feola fedclessaib. ferbac dod Breg bratfatrtr. brágti do thúath4 tithsitir. trean cithoch cóictigis. cichis do búar mbealtu. Ba hoín ar slóg sirrechtach sírdochair sirdemin. sirguba. sifise do fuil flandtedmand. fernaibf ilib ildlochtaib armaib seéo mnáib dergdercaib. cródergfa arm armeth mellgléo. fiaich fotha firfitir. arath croich crosfait/r. recur serech sárlatir. gáetar lunni loscudi. Lin difedat ildamaib. ilar fule firfitir ar Coin Culaind cencolind. césfe álag n-encraide. ana doláth tetharbae. dideirns bródeirg brufitir. Brón ar each dot bráthbreislig. día taib Maigi Mwrthemni. dia mbia cluchi tregaigi. bruthaig fri toind tréchtidi. frisin mbelend mbandmiach. belaig úathaig ochtclesaig. belend di chet clesamna cichit biet banchuri. bagthi Medb scéo Ailella.

giallfuit( )2 [H] b .i. proprium nomeii Con Culaind [H] e .i. selfa [H] f .i. sciathaib [H] K.i. dot grain [H]

.i. bai [H]

bow of final letter cut aitay. - i emainder cut ojj

rloss erased. 4 thúat Facs.

125b36-126a17] TOCHMARC EMERE

31 i

Arutossa1 otharlige.

ucht fri echtga irgairce.

atchiu firfid Findbiwnacb

fri Dond Cúalnge ardburach.

Cuin dorega. cuin doriidfea.

ros do gaili gnáthgéri.

b<?«fait bémend íarlebra

m«'c Roich rúadrindig ardurgna.

naiscseta n-ollach n-óenellach.

lochta do tham doscura cetha.

Erig do loch lúrechda.

cuchtach écsi ilcowraic3 ]

selaig tanaig trubud

cu tír nUlad ógérig.

do mnáib Ulad oentomaim.

do scíath cnedach ccrnromach

do gai túagach tairbertach tréntnrig.

do cholg dét dathbuth/'r

a ndondálaib.

rasia th'ainm Albanchu.

ciach do gair gemadaig.

Aífi Úathach iachtfaitit.

alaind sethnach sóermilfa.

etrocht soebrocht suanaigfe.

teora bliad/w ar tréntrichait.

bat neirt ar do lochnamtib.

tricha hVvdána bagimse

gus do gaili gnáthgeri.

o sin immach ni fullimsea.

do saegul ni indisimsea.

eter búadaib banchuri.

ge garid étgene

dit álaib fo chen. fo cen a scit .b.

10405

126a

10411

Dodeochaid Cu ChuXaind iar sin ina lunga do saigid Erend. is iat robo lucht oenlunga .i. Lugaid 7 Lúan da mac Lóich 7 Fer Báeth 7 Lárin 7 Fer Diad 7 Drust mac Serb. Lotar do thig Rúaid ríg na n-insi aidchi Samna. Is and bátar i ssudiu fora chind3 Conall Cernach 7 Loegai're Búadach oc tobuch a císa ar baí cís a hlnsib Gall 10435.

1 Arut ossa MS. cind Facs.

2 tilcow/raic Jis., with punctum delens over t ; t<Mcbwnaic Facs.

316

TOCHMARC EMERE [126a17-127aM

do Ultaib in tan sin. Atchlui» Cu ChtAaind iarom in mbrón fora chind oc dun ind rig.

Cisi núal so for Cu Chulaind. ingen Ruaid berair hi cis do Fomorib ar iat is airi fil in bron sa sin dun. Cait hi fil ind ingen ol

10440 se. fil isin tráig this ol iat. Tic Cu Chu\aind co mboi hi comair na hingini isin tracht. Immáfoacht Cu ChiAaind scéla di. Adfét ind ingen du léir- Can asa tecait na fir ol se. ond insi eté7'céin tall ol si na bi sund fora cind na n-écland. Tarrasair and iarom fora cind 7 ro marb na tri Fomóri. ar galaib óenfer. Ro chrechtnaig im in fer

10445 dedenach dib eseom fora dóit. Dorat ind ingen breit dia hetuch1 ma crecht. Téitseom ass iarom cena slonnud dind ingein.

Tic ind ingen don dun 7 adfét dia hathair in seel n-uli. Tic Cu ChiAaind don dun iar sin amc/ each n-aigid. Ferait faelti fris iarom Conall 7 Loega//r. Maidit sochaidi isin dun da.no marbad na Fomori.

10450 acht niro creit ind ingen dóib. Dorónad fothrucud lasin rig iar sin 7 dobretha each ar úair chuci. Tank: ua.no Cu Chu\aind cumma cháich 7 dorat ind ingen aichni fair. Dob/r in n-ingin duit for Rúad 7 ícfat féin a tinscra. Nathó for Cu ChiAaind ticed dia bliadwa co Herind im degaid mad ail di 7 fogéba messi and.

10455 Tánic Cu Chulaind co | 2

127a3 ( )r4 in glond dorignis ol Emer in cét fer ( )5ach n-inchomlaind do marbad. bid Glondáth a ainm ( )c co bráth ol Cu ChiAaind.

Doróich Cu ChiAaind co Crufait Ráe Ban a hainm ar thus co tici sin. Bentaiseom bráithbemenna mára forsna slúagaib isind inud sin

10400 coro maidset na srotha fola tarsi for each leth, is fót cró in tilach sa indiu Iat a Cu ChiAaind fors7 ind ingen conid de sin dogarar C;v/fait di .i. Crófót .1. fót cró.

Doróich in t-íarmóracht forro co hAth nlmfuait for Boind. Teit Emer asin carput. dobeir Cu ChiAaind tafond for in tóir coro

10465 sceindset na fóit a cruib na n-ech dar áth fothúaith. Dobeir tafond aili fothúaid co sceintis na fóit a cruib na n-ech for áth fodes. Conid de sin dogarar Áth nlmfoit de dina fotaib adiu 7 anall. Cid fil and tra acht marbaid Cu ChiAaind .c. for each áth o Ath Scenmend for Ollbini co Boind mBreg. 7 comallastas8 ule na gnimu dorair[;z]gert9

10470 dond ingin. 7 Téit slán iar sin co ranic Emain Macha fo demi ind aidchi sein.

Atnagar Emer hisin Craebiúaid co Concob?/r 7 co mathib Ulad olehena 7 ferait faelti fria. Boi fer duaig dothengtha do Ultaib istig .i. Bricriu Nemthenga mac Arbad. Conid and asbertside. Bid dolig

1 hetach Facs. - col. b cut off. 3 The entire recto and part of the verso

{col. b) of thin leaf is in ras. by H; the membrane is much worn, and a section of the lower inner portion is lost. i margin mutilated, only top of r left, read Is mór.

5 read n-armach. 6 read di Harl. '' sic, = for; ol and Harl. 8 sic.

9 n-stroke om.

127a2'-127bn] TOCHMARC EMERE 317

em or se la Coin Culaind ani dogentar and innocht .i. in ben tuc leis 10475 a feis la Concobar innocht ar is leis coll cet ingen ria nUltaib do gres. Nos fuasnaithcv im Coin Culaind andside oca clostecht sin 7 nos bertnaigend co ráemid in cholcid boí foi co mbatar a cluma for folúamain immón tech immá cúaird. 7 téit immach la sodain.

Atá dolig mór and for Cathbad acht is geis dond rig cen an ro 10480 raid Bricni do dénam do Bíihus Cu Chnlaind iru intí fáefes lía mnaí. Gairthír Cu Chulaind dún ol Concobflr dús in fetfaimmís talgud a brotha. Tic iarom Cu Chulaind. Eirg dam ol Ccmcobar 7 tuc dam lat almai fil dam hi Sléib Fúait. Téiti1 iarom Cu Chulaind 7 nos tiwmairg12 leis ina fuair do muccaib 7 d'aigib alta 7 d'ernail cacha fíada 10485 olchena hi Sleib Fúait 7 dosb«> i n-óenimmain leis co mboí ( )2 faichthi na hEmna. Téit da//<? a fere la sodain for ( )ulu3 do Choin Chulaind.

Dognither imacallaim oc Ultaib ( )*s í comarli arricht leó.

Emer ( )5aidchi sin 7 Fergus Cathbad ( )6 ( )homo,\? enig Con 10490 Culaind. 7 bennacht ( )émad.7 Fáemaid ( )aid8 Concobi/r

tinscra 9( )10reth a enecland do ( )c(/2)iu sin lia bancheli. 7 niro|

scarsat íar sudiu co fúaratar bás díb linaib. 127b

Atnagar cennacht macraidi Ulad do Choin Chulaind iar sin. Is iat so roptar macrad i nEmain ind inbaid sin dia n-ebairt in fili oc 10495 tabairt a n-anmand ós aird.

M^crad Emna alii sluaig

inbaid batar sin Craebruaid

im Furbaide find in tslat

im Chúscraid is im Cormac 10500

Im Conaing in Glasni nglan im Fiachaig is im Findchad im Coin Culaind cruadach ngle im mczc mbúadach nDechtíVe

Im Fíachna im Follomain and 10505

im Cacht im Mane im Crimthand im secht Mane i Sléib in Chon im Bres im Nar im Lothor

1 Téit Facs. ~ read for; last nine lines mutilated, a triangular piece

broken off; cp. Harl. and D. iv. 2. 3 very faint, c lost. 4 read immon

caingin sin. Is. 5 read do feis la Conchobar in. 6 read i n-óenlepaid

friu do. ' read Ulad don lanamain ara fáemad. 8 ad Facs.; read ani sin 7 dognither samlaid. Iccaid. 9 read Eniire íarna márach. 10 read Dobreth.

11 mark of asp. Meg. y read Choin Chulaind 7 foidis in aidchi. 12 m-stroke lost

in perforation.

318

10510

10515

10535

TOCHMARC EMERE

Im se maccaib Fergais and im Ilarchles im Illand im Fiamain im Bunni im Bri im Mul im Chlaidbech im Cotix'i

Laegaire Cass Conall Claen is1 im da Ether ardcháem Mes Diad is Mes Dedad dil clanna Arnargin Giunnaig

Conchraid mac Cais a Sleib Smóil Concraid mac Báid Bmiad Broin Conchraid mac in1 Deirc mm; Find Conchraid Súana mac Sailcind

Aed mac Findeirg2 ollach mbrec Aed mac Fidaig formna nert Aed mac Conaill cirrid cath Aed mac Duind Aed mac Duach

Fergus mac Lete lith ngle Fergus mac Deirg m«c Dáire Fergus mac Rois luadit raind Fergus mac Duib mete Crimthaind

Tri mac Traiglethain trén blad Siduad Cwrrech is Carman tri mete oc Uslend na n-ag Naisi 7 Anli is Ardan

Tri Flaind tri Find tri Cuind ciuil anmand do noí macaib Sciúil tri Fáeláin tri Collai cain tri meic Neill tri meic Sitgail

Lón is Iliach aille fir comaltai Cormaic crichid tri Dondgais mete meic Rossa tri Dúngais tri Dáelgosa

Aes dána do Chormac ciúil .ix. m«c Lir meic Etersciúil a tri cuslendcha cáem in band Find Eochaid 7 Illand

[127b1*-*

add. above line.

Fi;/d deirg Facs.

127b30-37]

TOCHMARC EMERE

319

A chornaire ciúil iar sin im Aed is im Firgein trí drude denma glam ngér Athz'me is Dree is Drobél

A tri dálemain co mblaid Find Eruath is Fatemain tri ú Chletig comol ngle Uath Urud is Aslinge.

Aed Eochaid airdairc Emna da mac aille Ilgabla mac Bricrend ro brunned bla erdairc ic macraid Emna.

10545

macrad E. aj1]

Interpolation ofTSL ends; remainder of column blank.

[ 320 ]

[128a]

Compert Con Culaind

L

M

AA n-áen ro bátar mathi Ulad im Chonchobur i nEmain Macha. No thathigtis énlaith mag ar Emuin. Na gelltis

10560 conna facabtais cid mecnu na fér lossa hi talaw. Ba tochomracht la hUltu a n-aicsiu oc collud a n-hirend. Imlaat .ix. cairptiu dia tofund laa n-and ar ba bés léusom forim en. Conchobar dano hi sudiu inna charput 7 a fiur Deichtine os si maccdacht. Is si ba hara dia brathair. Enid Ulad archenae

J0565inna carptib .i. Conall 7 Lóegaire 7 each olehena. Bricriu dano leu.

Fusrumat a n-éin remib dia ndaim tar Slíab Fúait tar Édmuind tar Brega. Ni bid clad na hairbi na caissle im thír i nHére isind amsir anall co tanic remis mac nÁeda Slani acht

10570 maigi réidi. ar imad na treb dano inna remis sz'de iss aire conopartatar cocrícha i nHére. Ba hálaind tra 7 ba cain in t-énlorg 7 in t-énamar boi leu. Noí fichit én dóib. rond argit eter each da én. Cach fiche inna lurg fo leith. noí luirg dóib. Samlaid.da én bátar rempu cuing airgit etarru. Toscartha tri

10575 eúin dib co haidchi lotirb remib hi cend in Brogo. Is and ba hadaig for feraib Ulad. Feraid snechta mór foroib dno. Asbert Conchobar fria muintir ara scortis a cairptiu 7 ara cuirtis cor do chuingid tige dóib.

Luid Conall 7 Bricriu du chur cúarta1 fofuaratár óentech

105S0 nue. Lotar ind. Foráncatár lánamain and. Boithus failte. Lotar ass coa muintir. Asbert Bricrz'« nibú fíu dóib techt don tig cen brat cen biad. Ba cumung dano cid ar indus. Lotar cammaib.c Tubírtatár a cairptiu leu. gabsat nammár isin tig. Co n-accatar talnridud- dorus culi friu. In tan

10585 mithig tabairt biid dóib batir faelti meisc iarom fir Ulad 7 ba maith a thunithe.3 Asbert in fer fri Ultu iarom boi a ben fri

a a Libnr Dronima Snechta [added by H, paler ink, not retraced] Ma

[add. above line, possibly by a later hand, and retraced] c .i. doiidisi [H]

d .i. iar sin [M]

cúarta add. bet-ween coin

thunithe Facs.

128a39-128b32] COM PERT CON CULAIND 321

idna inna cuili. Luid Dechtine a dochum atdisesa birt mac. Láir da.no boi i ndorus in tige trogaisb di lurchuirec. Gabsit Ulaith iarom in mac 7 dobertsom na lúrchairiu do macslabri don mace. Alt Deichtine in mac. tráth maiten dóib | conda 128bd accatar ni i n-airthiur in nibroga cen( )2 eónu acht a n-echrada 10591 fadesin 7 a mmac cona lúirc( )3 Totháegat far sin do Emain. Alair leo a mmacc combu4 bláicce. Dafúabair galar iar suidiu. Atbail de. Ferthair a guba. niár a sáeth la Deichtine dith a daltai. 10595

Baisu luge do dig oc tintud on gubu. Tothlaigestar dig a llestar humi. Dobreth di co ndig nách mod donbered dia bélaib dolinged mil mbec iarsin lind dochum a bél o rauccad o bélaib nacc ni i nneuch scéinti lea hanail ho chud. Contuli iarom dadaig12 co n-accai ni in fer chuicci atagládastár asbert 10600 fria rubad torrach húad 7 nuda bert a dochum don bruig. Ba leiss fétir. Baí13 in mac altae 7 ba tatharla inna broind 7 bid Setanta a ainm. 7 hésse Lug Lug5 mac Ethnend. 7 co n-altá ind lúirchaire din mac.

torrach di ind ingen. Ba ceist mór hUltu nácon fes 10605 céle fora seilb dumet hómu;/6 leó ó Chonchobur thré mesci ar leis no foíed a fíur7. Arnenaisc iarom Concobar a fíair do Sualdaim mac Róig. Ba mór a mélacht lea techt cosin fer i n-imdaí os alacht. A n-am luide8 don chrund siúil brúchtis a croith innallaili combu ógslán. Luid cosin 10610 fer iarom. torrach atheroch ellam. Birt mac [97 doberar Setanta fair.

Is and sin iarom batár Ulaid hi comthinol i nEmain Macha in tan b^ta10 in mac. bátár iarom oc imchosnam cia dib no ebelad in mac 7 lotar i mbreith Conchobair. Asbert Conchobur. Bei'r duit a 10615 Findchóem in mac ol Concobar. Dofécai Findchoem in mac iarom. Carais mo chraidisea11 in mac so ol Findchoem conid cumma lem 7 bid he Conall Ccxfiach. is bee duit etorro ol Conchobar .i. do mac féin 7 mac do di-rfethar7. Conid and ro chácham Conchobar inso.

a .i. rucastar [M] b .i. twjmis [M] c .i. serrach [H] d [over the first line H has written] is and asbert Coneotw;' iss ed canid auga inso for se ( )l do ani( )l

1 tost in rent at end of line. - top of e andfinial ofn lost, cu[ ] Facs. ; read cen tech cen H. 3 huirib lost in rent. 4 top of u lost b sic, dittogr.,

beginning of line. 6 hómaw Facs. 1 asp. om. Facs. 8 laide Facs. °From this point to end of page by H in ras. Membrane perforated and ?nutilated (see note, p. 317). w sic. n chraidise Facs. 13 iidadaig MS. (n expuncted).

13 sic, for ba ai. Y

322

COMPERT CON CULAIND

[128b32-47

10620

10625

.r.1 Sochla brec becaltach búithig dág Dect/re domroet2 ria sein secht carbtib sephaind3 úacht domm eochraidib airunutathig4 ernithib donnuc5 for set 6Sétanta

Geib duit in mac6 ol Conchobar beos fria fiair. .r.1 Niba si nod n-ebela em ol Sencha.7 acht is messe nod n-ailfea. ar am8 tren am8 trebar. am 9an a?«9 athlom athargaib. am ollom. am gáeth. nidam d<?rmatach3. Adgadur10 nech ria rig. arfochlim a insce. admidiur ( )u

10630 hi cath ria Conchobar cathbúadach. concertaim bretha12 UW 7 nis n-insorg. nim thorgnéa eter aite ( )13

.r.1 Cid messe ém nod ngaba ol Blai ( )14 na héislis lemsa. ro

ferad21 m( )15. congairim firu coicid16 Hererid n( )17 sechtmaine

i de( )ma( )18 dib^rga. forri( )ih a n( )19 or Fergus

10635 dorraegai20]

1 between cols. - final letter fractured, domroed Facs. 3 asp. om. Facs.

4 air (trigraph) end of line -with faint traces of Liter (?) u ; arrunu taing Eg. 1782. •' dowiwuc Facs., two iecent dots misread as m-stroke, and tongue of e showing through membrane from obverse misread as n-stroke; donanicc Eg., donfuc D1. 6-6 formerly cqyered by tissue, now legible. ' cha fractured. h m-stroke om Facs. 9-9 barely legible. 10 first d faint, end of line, on fracture. n from this point on a triangular section rent off; sa ríg D-. '- first portions only ofb and r left. 1:l aili inge Conchobar, Eg., aile ingé mad C, D2. 14 Biiugaig ni ejielai faill, Eg. iS only first stroke of m left ; mo thechta tosscoi (toscai D-) co Conchobar Eg. 16 first i subscr., om. Facs. ll first stroke only of n left ; Nos biathaim co cend D2.

18 ch, etc., lost; dechmaide. Fosuidiur a ndámha (ndano Eg.) 7 a ndiberga D1.

19 Forriuth a 11-écnacli (11-enech Eg.) 7 a n-enechgresa amin. Is ainle (anble Eg.) sin L>2. 20 ae fractured, tail of g and portion only of a; Dorroegai, etc., Eg. ; breaks of, lacuna in MS. 21 roferat Facs.

129a1-36] [ 323 ]

[TOCHMARC ETAINE]1

athaigi 7 a grianan co senistrib solsib2 fri techt ass 7 tobreth 129a tlacht corcra impe 7 imchuirthe in gríanán sin lasin Mac Oc each leth no théged 7 ba and contuiled each n-aidchi occa chomaitecht do airec menman conda tanic a suit 7 a fetb. 7 no linta in gríanán sin do lubib boladmaraib ingantaib combo de 10640 forberedsi di bolod 7 blath na lubi sainemail logmar.

Atchúas do Fuamna/g a ngrád 7 a mmiad doratad di lasin Mac Oc. Asbert Fua.m7tac/i fri Mid/r congarar deit do dalta co ndemsa.i chorai fri dib linaib 7 co ndechos for iarair Etaine. Dotháet techt co Mac nOc o MidzV 7 luidsi dia acal/^zV/z 7 10645 dolluid Fuamuac/i timchell calléic co mboi isin Bruig 7 tobert in n-athaig cétnae fo Etain conda bert asa gríanán for in fuamain forsa rabi nam co cend .uii. mbliadna fo Hevind conda timart athach gaíthe ar thrógi 7 lobrai conda corastár for cléthe tige la Ultu i mbátár oc ól co torchair isin n-airdig n-óir ro boi 10650 for láim mná Etair in chathmiled o Inbiur Cichmaine a coiciud Choncobizz'r conda sloicside lasa loim gabais asind lestzzr co mb*?rtai di suidiu foa broind combo ingen iar tain. Dobreth ainm di .i. Etain ingen Etair. Di bWaaaiu dec ar mili trá o gein tuissech Etaini o Ail/// cosa ngein ndedenach o Etzzr. 10655

Alta iarom Etain oc Inbiur Chichmuini la hEtar 7 .1. ingen impe di ingenaib tzissech 7 ba hesseom noda biathad 7 no n-eted ar chomaitecht Etaini a ingini do gres. n-and doib a n-ingenaib uilib isind3 inbiur oca fothrocud co n-accatar in marcach isa mmag cucu dond usciu. Ech dond tuagmar foran 10660 forlethan casmongach caschairchech foa suidiu. sid/zalbrat4 uaine hi filliud immi. 7 léne fo dergmliud5 imbi. 7 eo óir ina brut rosaiged a gúalaind for each leth. Sciath argdidi co n-imbiul oir imbi fora muin. Sciatrach argit and. 7 tul n-oir fair. 7 sleg coicrind co fethan óir impi o irlond co cró ina 10665 laim. Folt findbudi fair co hetan. Sníthe óir fria étan conná

1 acephalous, owing to lacuna in MS. - mark of erasure between o and 1, probably of subscript i. 3 sind Facs. i mark of asp. seems later, and is not

.retraced. 5 dergi liud MS., with space for t, probably effaced. Y2

324 TOCHMARC ETAINE [129a3G-129b12

teilged a folt fo agid. Assisedar sist forsin purt oc deiscin na n-ingen 7 ro charsat na ingena uili. conid and asbertsom in. laid seo sis

10670 Etain indiu sund amne

oc Sid Ban Find iar n-Albai eter maccaib beccaib di for brú Inbir Cichmuini.

( )s1 hi ro híc súil ind rig 10675 a topor Locha Lig

is i asibed sin dig la mnai nEtair hi tromdig

Is2 tria ág dossib in ri inna héonu di Thethbi 10680 7 báidfid a ech

i Hind Locha Airbrech.

Biat imda coicthe ili tríat ág for Echaig Midi ( )iaid3 togal for sidib 10685 7 cath for ilmilib. |

129b Is í ro loited is tir

is í archosnai in rig is i Be Find fris dogair is i ar nEtain iar tain. Etain indiu.

10600 .n.4 Dochúaid úadib in t-óclaech iar sain 7 ni fetatar can dodeochaid i cid dochóid iarot/t. O ránic in Mac Oc do acallaim Midz> ni forme Fuaimtaig- ara chiund 7 asberta fris bréc dorat in ben imond 7 dia n-ecastar di Etain do bith i nEre. 7 ragaid do denam uile fria. Domuiniur is dóig bid fir

10695 ol Mac Oc. Atá Etain ocom thigsi isin Bruig o chianaib isin deilb hi tarfas uaitsiu. 7 bes is cuice forobart in ben.

Dotháet Mac Oc dia thig fora chulu co farnic a gríanán nglainidi cen Etain and. Immasoi in Mac nOc for slict Fuam-

■< .1. Mid*> [M]

1 Is Facs., initial capital now ait off. - I partly gone. 3 bíaid Facs., b now lost. 4 between cols. ; r Facs.

129b12-18] TOCHMARC ETAÍNE 325

naige co tarraid for Oenuch Bodbgnai oc tig Bresail Etarláim in drúad. Fosnopair in M«c Oc 7 benaid a cend di 7 dobert lais a 10700 cend sin co rrabi for brú in Broga. Acht chena iss ed islicht1 i «n-inud aile conid la Manandán ro marbait a ndis .i. Fua.mnack 7 Midir i mBri Léith día n-ébrad.

P"úamnach báeth ben Midir

Sigmall is brí co mbilib 10705

i mHrí Léith ba láthar lan

ro loiscthe la Manandán.

[ 326 ] [129b20-130a10

^ochmarc Etaine inso beos.

GABAIS Eochaid Haeremon rige nErend 7 argiallsat cóic coicid Erend .i. ri each cóicid. Batár a rn'g in tan sin .i. Concobizr m^c Nessa. 7 Mess Gegra. 7 Tigernach Tétbannach 7 Ruí. 7 Ail/7/ mac Mata Muirisci. Bátár dúine Echdach .i. Dun Fremain i mMidiu 7 Dun Fremain hi Tethbai. Fremain Tethbai inmainem lais do duinib Herend.

10715 Arfócarar o Rchaid for firu Hei£//d feis Temra do dénam in bliadam iar ngabáil rige fri commus a mbésa 7 a c/zisa dóib co cend .u. mhliad/za. Ba inond aithesc la firu Herend fri Eochaid. Ni theclaimtis feis Temra do rig cen rignai lais ol ni rabi rigan hi fail ind rig in tan ro gab fla/'/7/. Foidis Echaz'd techta each

10720 cóicid úad fo Erind do chuingid mná i ingine bad aldem no beth i nEre dó. Al asbert ni biad ina farrad acht ben nad fessed nech do feraib Here//d ríam. Fofrith oc Inbiur Chichmuini2 .i Etain ingen Etair. 7 dosbert Echat'd iaiw/z ar comadas ar cruth 7 delb 7 cené'l 7 áni 7 oítid 7 airdarcus.

10725 It é tri mcic Finda m<?/'c Findloga meic na rigna .i. Eochaid Fed\cc/i 7 Eochaid Airem 7 Ail/71 Anguba. Carais Ail/7/ Anguba iar<?»z Etain hi feis Temra iar feis di la Eochaid. Fo dáig dognith ábairt dia sirsellad. 7 úair as descaid serci sirsilliud. Cairigsi a menma Ail/71 don gnim sin dogéni 7 níbá cobor dó.

130a Ba tressio tol aicniud. Focherd Ail/7/ i serg de dáig | naro

10731 tubaide fria énech 7 nách erbart frisin mnai fodesin.

Dobreth Fachtnai liaig Echdac/i dia imcaisiu in tan ro ngab céill for écaib. Asbert fris in liaig. acht nechtar na da idan marbtha duine nád icat lege .i. idu serci 7 idu eóit3 it é fil

10735 innutso. árdámar Ail/7/ ar mebol lais. Forrácbad iar<wz Ail/7/ hi Fremain Tethbai fri bás. 7 luid Eochaid for cuaird nErend 7 forrácbad Etain hi fail AUe/la co ndernaitis a thiugmaine le .i. cor clasta a fert coro hagtha a guba coro orta a cethrai.

a i tri meic Findgair [tnarg. M]

1 in ?narg. 2 Chichmaini Facs. z ecit Facs.

130a10-130b8] TOCHMARC ETAINE 327

A tech i mbith Ail/// ina galur dothéged Etaín each dia dia 10740 athreós 7 lugaite a gaWsom on do suidiu 7 céin no bith Étaín isin magin sin no bithsom ocá déscin. Ráthaigis Etaín aní sin 7 focheird a menmain airi. Asbert Etaín frisseom n-and a mbátár ina tig díb línaib cid día mboí fochond a galazV. Atá dit serrcseo ol hWill. Dirsan a fot co n-erbart or sisi 10745 ropadat slán o chíanaib día fesmaís. Cid indiu badam slánsa mád áil daitsiu ol Ail*//. Bid áil écin or si.

Dotéiged iar sin each dia do folcud a chind 7 do thinmi bid 7 do aurgabáil usci fora láma. Dia teóra nómad ia.rom ba slán Ail*//. Asbertsom fri Étain. 7 a testa dom icsa cuin rom 10750 bia uaitsiu ol Ail/// Rot bía i mbárach ol si acht niba issin tossud na fírflath^ dogéntar a col. Totaisiu i mbárach im dailsi cosin tulaig uasind lius.

Bai Ail/// oc frithairi na aidchi. Contuli tráth a dála dersaig co tráth teirt ara bárach. Luid Etain ina dailseom co 10755 n-accai in fer ara ciund co cosmailius crotha A'úella. 7 coinis \n lobra a galtfzV. A n-aithesc rop áil do Ail/// iss ed ro ráidseom. Dofúsci Ail/// tráth teirt. Fota fécais for torsi tráth dodeochaid Étaín isa tech. Cid dotgni torsech or si. Do foidiudsiu im dailse 7 ni ránac ar do chiund. 7 dorochair 10760 QOÚud form conom érracht innossa. Isuachnid1 ni rrodchad mo icsa. Ni son ol Étaín atá i ndegaid alaili. Gaibthi frithairi na haidci sin 7 tene mór ara bélaib 7 usci na farrad do thabairt foa suili.

Tráth a dála totáet Étaín ina dáil co n-accai in fer cetnae 10765 amiz/ Ail///. Luid Etain dia tig. Fecis Ail/// oc cóí. Dolluid Etain co thri 7 ni arnic Ail/// a dáil. Co fornecsi in fer cétna. Ni fritso or si ro dálussa cía so thú dodeochaid im dáil. In fer frisro dálusa ni ar chul i amies ticht ara cend acht is ar accuis tesairgne do mnai rig Érend don gah/r fod- 10770 rubi2. I Ba tochu dait tuidecht cucumsa ol in tan ropsa Étain 130b Echraide ingen A'úella messi do chétmuintíT. iar do sárlúag do prímmaigib Herend 7 uscib 7 ór 7 argz// co tici do chutra/^mae do fácbáil dar th' éis. Ceist ol sisi cia th' ainmsiu. ni handsa. Midz> Breg Léith ol se. Ceht ol sisi cid ronn 10775 etarscar. ni handsa. fithnaise Ynzxanaige 7 brechtai Bresail Echarlaim. Asbert Mid/r fri Etain in ragaso limsa. Nathó ol

1 = Is suachnid 2 fodrabi Facs.

328 TOCHMARC ETAINE [130b8"18

sisi. Noco ririub rig nErend ar fer fetar claind í cen^l do.

Is messi ém ol MidzV dorat menmain hWella do seircsiu co 10780 fota co torchair a fuil 7 a feóil de. 7 is messi thall each

n-accobor collaide n-airi na beth milliud enech daitsiu and.

Acht téisiu limsa dom cn'ch dia n-apra TLochatd frit. Maith lim

ol Etain.

Tic iarom dia tig. Is maith ar comrac or Ailz7/ sech rom 10785 icadsa afechtsa ni fil imlot n-einig daitso and. Is amra amlaid

or Etain.

Tánic Eochaid dia chúaird iar tain 7 atlaigestár bethaid a

brathar 7 budigthe fri hEtain co mór a ndorigni co tánicsom

130b19-131b] [ 329 ]

Tochmarc nÉtaine dd.no so sís.~

FECHT n-aile asraracht Eochaid Airem Temrach 10790 n-álaind i n-amsir samrata fosrocaib for sosta na Temrach do imcaisiu Maigi Breg. Boí fo a li 7 bláth each datha. A n-imracacha inti Eochaid imbi co n-acca in n-ócláech n-ingnad forsin tossad inna chomair. Fúan corcra imbi 7 mong órbudi fair co braini1 a da imdae. Rose cainlech glas ina chind. Sleg 10795 cóicrind ina láim. Scíath taulgel ina láim co ngemaib óir íurn. Sochtais Eochaid ar hti'r a bith isin Temraig in n-aidchi riam 7 ni orslaicthe ind lis in tráth sin. ToWuid ar inchaib Hochoda iar sain. Asbert Eochaid iar^m fo chen dond láech nád athgénmár. Iss ed dorochtmár or in t-ócláech. Nit athgénmár 10800 or Eochaid. Atotgénsa chetus ol in t-ócláech. Cía th' ainmseo ol Eochaid. Ni airdairc son ol se MidzV Breg Léith, Cid dotroacht ol Y^ochaid. Do imbzH fidciile fritsu ol se. Am maith se ém ol Eochaid for fithchill A fromad dun ol Alid/r. Atá ol Eochaid ind rigan ina cotlud is in tech atá ind 10805 fithchell. Atá sund chenae ol MidzV fidchell nad messo. fir on clar n-argit 7 fir óir 7 fursunnud cacha hairdi forsin clár di liic logmair 7 ferbolg di figi rond crédumae. hcraid Midz'r in fidchill iar sin. Imbz'r ol Midir. Ni immer acht di giull ol Eochaid. Cid gell bias and ol Midz'r. Gumma lim ol 10810 Eochaid. Rot bia limsa ol Midz'r mád b^ras mo thóchell .1. gabur ndubglas it é cendbrecca. croderga biruich bruinleth- ain bolgroin cosschóela. comrassa faeborda fem^wdae aurárda aignecha sostaidi so2 |

Iar sin doberar uir 7 grian 7 clocha forsin monai. Fri etnu 131b3 dam d&iio bátár fedmand la firu Hereud cosin n-aidchi sin. 10816 Co n-aicces la lucht in tside fora formnaib. Dognith samlaid la Eochaid conid de atá dosom Echaid Airem ar is aice toisech tucad cuing for muinélaib dam do icxaib Hevend. Iss ed di and focol ro boí i mbélaib in tslúaig oc denam in tócuir. 10820

r.4 Cuire i lláim tochra i llaim aurdairc damrad tráthaib

1 brán Facs. -end of column, lacuna in MS. 3 col. a cut off. 4 in marg., om, Facs.

330 TOCHMARC ETAINE [131b83*

iar fuin fortrom ailges ni fes cuich les cúich amies1 de thóchur dar móin Lámraige.

Ni bíad isin bith tóchur bad ferr mani bethe oca ndéscin.

10825 Forrácbad de bochtae and iavom. Iar sin dolluid in rechtaire co Echazd j adfét scéla in mórfedma atconnairc fíadai 7 asbert nád rabi for fertas in betha cumachra dodrósce de.

A mbátar fora mbriathraz'^ co n-accatár MidzV chucu. ardchustal 7 drochgné fair. Atraigestar Eochaz'd 7 ferais faelti

10830 fris. Is ed dorochtmár ol Mid/;-. Is torcda 7 is díchéill no tai frim mor decrai 7 mór aingcessa do thabairt form. Adethaind ni bad maith lat chena acht is bairnech mo menma frit. Ni bara fri búre daitsiu ón dogignestár do mcnma for Eoch<?zV/. Gebthar dano ol MidzV. In n-imberam fidchill for MidzV. Cid

10835 gell bias and for Eochaz'd. Gell adcobra cechtar lina for MidzV. Berar tóchell nEchada a llá sin. Rucais mo thócell for Echazd. Mad áil dam no béraind ó chianaib for MidzV. Ceist cid adcobrai formsa for Echazd. láim im Etain 7 póc di ol MidzV Sochtais Echazd la sodain 7 asbert tis dia mis

10840 ondiu doberthar dait ani sin.

In hWadain ria tuidecht do MidzV co Echazd do imbzVt na fidchille boi oc tochmarc Etaine 7 nis n-étad leis. Is ed ainm dobered MidzV di Be Find, conide2 asbert

A Find in raga lim 10845 i tir n-ingnad hi fil rind

is barr sobarche folt and is dath snechta corp co ind.

Is and nad bi m_ui na tai gela det and dubai brai 10S50 is sula lín ar slúaig

is dath siona and cech grúad

Is corcair maigeb each main is lie sula ugai luin cid caín déicsiu maigi Fail 10855 annam iar [/z]gnáis3 Maige Máir.

t is brecc [M] b t lossa [M] c t is dath [M]

1 aw les MS. sic, /or conid de. 3 n- stroke om.

131b35-132a13] TOCHMARC ÉTAÍNE 331

Cid mesc lib coirm Inse Fail is mescu coirm Tire Máir amra tire tir asbiur ni théit oac and siun

Srotha téithmillsi tar tir rogu de mid 7 fin doini delgnaidi cen on combart cen peccad cen col

Atchiam each for each leth

7 nicon n-acci nech 10865

temel imorbais Adaim

dodonarchéil ar araim

A ben clia ris mo thuaith tind

is barr oir bias fort chind

muc úr laith lemnacht la lind 10870

rot bia lim and a Find. a B ( )'

( b E f matumchotaise3 om ahheck tige ragsa ( )4

fetai ni rag.

Is iar sin dolluid Midz> | co Echaid 7 dámair a thochell 132a chétóir co mbeth folo acai do Echai'd is airi ro ic na comada 10875 mora 7 iss airi is anfis conatig a gell. Conid iarsin giull adrubrad. In tan trá ro boi Midz> cona muintz'r oc ic comad na aidchi .i. in tóchor 7 dichlochad Midi 7 Luachair Tethb^z'5 7 Fid Darbrec/z iss é seo anno foci boi ocá muintz'r am«/ atbezr Leb^ Dro;«( ) Sn( )6. 10880

Cuirthe i Hand tochre i Hand airderg damrad trom in choibden clunithar fir ferdi. buidni balcthruim crandchuir forderg saire fedar sechuib slimprib sníthib scítha láma ind rose7 cloína fo bíth óenmna8 dúib in digail duib in tromdáim tairthim flatho fer ban fomnis fomnis in fer mbraine cerpae 10885 fomnis diad dergae fer arfeid solaig fri aiss esslind fer brón

1 end of line, only the shaft of b left, remainder cut off: a be. f. Facs. 2 beginning of line, MS. mutilated; space for Asbert Etain, H, top of b and of E left. * only the finial of initial m left. l mutilated ; chugat. mana H. 3 asp. om. Facs. 6 end of line, cut off with col. b recto ; sn written under áxom, filial of n cut off- Di omnia Sneclita. ' s add. above line. 8 second n add. above line.

332 TOCHMARC ÉTAÍNE [132a14-45

fort íer techta indea lámnado lúachair for di Thethbi1 di lecad Midi indracht cóich les cóich amies Tochzir dar cech main. Dalis Midz'r dia mis. Fochiallastarb Echat'd formna láech 10890 nErend co mbátar hi Tem7'aig- 7 an ropo dech do fiannaib Her end each cúaird imm araile im Temraig i mmedon 7 anechtair 7 is tig. 7 in ri 7 in rigan i mmedon in taigi. 7 ind lis íatai glassaib ar rofetatar doticfad fer in márchumacht ( f Etáin boí ocon dáil ind aidchi sin forsna flathi ar ba saindán 10895 disi dál. A mbátar iarcm fora mbr xathraib co n-accatar Mid/r chucu for lar ind vigthigé. cainsom do grt's ba caini dano in n-aidchi sin. Tosbert i mmod na slúag3 atconnairc. Sochsit uli iarcm 7 ferais in ri faelti fris. Is ed dorochtmar ol Midz'r. An ro gellad damsa or se tucthar dam. Is fiach ma gelltar an 10900 ro gelltf^tucus daitsiu. Ni imrordusa for Eehaid ani sin co se. Atrugell Etain féin damsa ol Midir ticht úaitsiu. Imdergthar im Etain la sodain. imdergthar imut for Mid/r ni drochbanas duitsiu. Atusa ol se hWadain oc do chuingid co mmainib 7 sétaib at áildem i nEre 7 ni tucusa comad 10905 chomarlécud do Echaid. tría deóas damsa ce dotchotaind Atrubartsa fritsu ol si conom rire Echaid nit rius. Atometha lat ar mo chuit féin díanom rire Echaid. Nit ririub im for Echaid acht tabrad a di láim imut for lár in tige anW ro gaba/>. Dogéntar for MidzV. Atethac a gaisced ina láim chlí* 10910 7 gabais in mnai foa lethoxail deis 7 fócoislé7 for forlés in tige. Conérget in tslúaig imón rig íar mélacht forro. Co n-accatar in ela timchell na Temra. Iss ed ro gab^Yz/do Sid ar Eemun. 7 luid Echaid co formno fer nErend imbi do Sith ar Femun .i. Sid Ban Find. Ba si comarli5 fer nErend fochlaid each side 10915 ( )6 used a ben úadib. Focechl ( )8 |

a .i. more [M] b .i. ro tinóil [M ?] c .i. Midir [M]

1 theth bi MS. 2 end of line, t partly cut off. 3 sinuous stroke over u, due doubtless to retracer. 4 cli Facs. 5 ..a si com., not in Vacs., but quite legible.

6 end of line, MS. mutilated. '• fócois MS. 8 top of\ etc. lost in rent;

remainder wanting, col. b cut off.

133a1-2'] [ 333 ]

[COMPERT MONGAN]

deeming a chobair di. di neoch bad chumacht. Asb«-tsas 133a dagní ar atá do chéle i ngúais3 már2. Tucad fer húathmar ara chend nad forsabatár1 7 atbéla leis. Dia ndernam mád caratrad berae mac de. Bid amre in mac bid Fiacnai dano. Regasa dun chath firfidir i mbárach im theirt ara n-icubsa 7 10920 fessa in mílid ar bélaib fer nAlban. 7 asbtvt2 frit chéliusiu ar n-imtechta 7 as tussu rom foidi dia chobair.

Dognith samlaid. In tan reras in cath diarailiu co n-accatar ni in tsluaig in fer sainigthe ar beolo catho Aedain 7 Fiachna3. Dolluid dochum Fiachna in tainredach 7 asbert fris accaldaim 10925 a mná a llá ríam 7 donindgell dia chobair isind uair sin.

Luid iarom resin cath dochum alaili 7 fich in milid 7 memuid in cath ria nÁedán 7 Fiachna 7 dointai Fiachna dia chn'cii 7 torrach in benA 7 bzVt mac .i. Mongan mac Fiachna 7 atlugestar a cell a ndogéni friss 7 addámirsi a imthechta uli. 10930 Conid mac do Manannán mac Lit* intí Mongán césu Mongan mac Fiachnai dogarar dé. ar foracaib rand lía máthair a llude uadi matin a n-asbert

Tiag6 dum daim

dufail in matin bánglain 10935

iss é Monindan mac Lir

ainm ind fir dutárlid.

» .1*. ben [H]

1 Acephalous owing to a lacuna in the MS. ; Compert Mongan YBL. Col. a, which is joined to col. b, appears to have been originally part of the leaf, the margins having been cropped, carrying away portions of the capitals, etc. - sic. '■' i add. below line. 4 second a add. below line. 5 c corr. from i. 6 portion ofT cut away.

[ 334 ]

[133a35-133bl

'Scel asa mberar combad Find mac Cumaill Mongán 7 aní clía fil aided Fothaid Aircrdig a seel so sis

10940

BAP Mongan hi Foreoll file 1

Ráith Móir Maigi Lini inna rigu. Dolluid

ndó. Infeded in fili seel cacha aidche do Mongán. si a chomsae a rnboth samlaid ó samuin co béltaine. seóit 7 bíad ho Mongán. Imcomarchuir Mongán a filid laa n-and cia

10945 haided Fothaid Airgtig. Asbert Forgoll goíte i nDubthair Lagen. Asbert Mongán ba gó. Asbert in fili nod n-airfed dia áithgiud 7 no áerfad a athair 7 a máthair 7 a senathair 7 docechnad fora n-usciu conná gébtha iasc ina inberaib. Do- cechnad- fora fedaib conna tibertais torad fora maige comtis

10950 ambriti chaidchi cacha clainde. Dofarraid Mongán a réir di sétaib co tici secht cumala i da secht .c. i tri secht .c. Torgid asennad trian t leth a feraind t a ferand óg asennad acht a soiri a óenur cona mnai3 Breóthigirnd mani forsulcad co cend

133b trisse. At|bobuid in fili ui!e acht mad cussin mnai. Atdámuir

10955 Mongan4 fo bith a énech. brónach in ben imme ressan. Ni gattad dér di gruaid. Asbert Mongán fria arnábad brónach bés dosnís^ cobair.

Tánic de co tici a tres laa. Gabais in fili día nadmim. Asbert Mongán anad co fescor. Boí Mongan 7 a ben inna

10960 ngrianan. Ciid in ben in tan nessam a n-idnacul 7 nád accai a cobair. Asbert Mongan nadbad brónach a ben. Ásáe fer dotháet indossa diar cobair adhaim5 a chossa hi Labrinni. Anit etir.

Cich in ben aithiruch. cíi a ben ásae fer dotháet diar

10965 cobair indosso adhaim a chossa hi Main. No antais eter each truth in tucht sin. isind lóo no chiadsi asberadsa7 beus. a ben fer dotháet diar cobair indossa adhaim a chossa hi

[in marg. mutilated) ( )air Droma8 [H], read Slicht Libair Dromma

Snechta.

1 upright ofB cut aivay. 2 docliechnad Facs. 3 n-stroke faint over a, om. Facs. 4 dot ovem-stroke om. Facs. 5 adhai/« MS., second a altered from i apparently,

with traces of what looks like an m-stroke over it. 6 t/oma Facs. ' sic.

133bI8-134a12] MONGAN7AIDEDFOTHAID AIRGDIG 335

Lemuin hi Loch Léin hi Samaír &\.er Ui Fidgente 7 Aradu hi Siúir ar Femun Muman hi nEchuir hi mB^rbi hi Rurthig hi mBoind hi Nith hi Rig hi nOlarbi ar bélaib Rátha Móri. 10970

In tan dunnánic adaig. boí Mongán inna chétud inna rígthaíg 7 a ben fora déserud osí brórtach. In fili oca fúacru fora nglinne 7 a nadmand. Tráth mbátár and adfógarar fer dun raith andes. A brat hi forcepul immi 7 dicheltir inna láim nádbu érbec. Toling frissa crand sin tarna teóra ratha co mboi 10975 for lár lis di sudiu co mboi for lár ind rigthaige. Di sudiu co mboí eter Mongán 7 fraigid for s'md1 adart. In fili i n-iarthur in taige fri rig aniar. segair in chest isin tig feád ind oclaig dudánic. Cid dathar sund ol sudiu. Ro gellsom ol Mongán 7 in fili ucut im aidid Fothaid Airgtig. Asrubairtsom is i 10980 nDubthor Lagen. asrubartsa is gó. Asbert in t-óclách dond filid. Bid aithlig2 ol Forgoll cille dano dumm áithgeód. Ni baa son ol in t-óclách. Proimfithir. Bámárni latsu la [3Find ol in t-óclr/c/z3]. Adautt ol Mongán ni maith sin. Bámárni la Find trá ol se dulodmar di Albae. Immarnacmár fri Fothud 10985 nAirgtech hi sund accut for Ollorbi. Fichimmir scandal n-and Fochartso erchor fair co sech trit co lluid hi talmain friss anall 7 co facab a iarnd hi talam iss ed a ndiceltar so ro boi isin gai sin. Fugebthar | in máelcloch día rolusa a roud sin4 7 fogebthar 134a a n-airiarnn isin talam 7 fogebthar a ulad Fothaid Airgtig fris 10990 anair bic. Ata comrar chloche imbi and hi talam. Ataat a di foil airgit 7 a di bunne doat 7 a muintorc argit fora chomrair. 7 atá coirthe oca ulaid. 7 atá ogom isin chind fil hi talam din corthi. Iss ed fil and. Eochaid Airgtech inso. rambíCaíltei n-imaeriuc fri Find. 10995

Ethea lasin n-óclaic aricht samlaid ule 7 fofrítha. Ba Cailte dalta Find dodánic. Ba Find dz.no inti Mongán acht nad leic a forndisse. <- . -

a .i. dognither [M]

1 = f/v'sin. - aith Y\g MS. 3"3 in ras., H, and somewhat compressed, a space

insufficient for ac/z left between i of odack and stop. 4 w-stroke om. Facs.

[ 336 ] [134a12-134be

Scél Mongán inso

liooo r^viA mboí da.no Forgoll fili la Mongan fecht n-and. Luid ■L^ Mongan ar dún tráth di lóo fecht n-and. Foric in n-écsíne oc múnud a aiciuchta. Asbet'r1 Mongán.

Is búan.

huli hi íbla lumne. 11005 condarois íar techtu

inna drechtu im druimne.

Arceiss2 Mongan iarom dond éicsíniu boí hi fola na lumne terc each n-adbar dó. Asbert friss dús imbad diuit 7 imbad maith a thaírus conid tingell intamus dó. Aírg ol Mongán cowrís

11010 Síth Lethet Oídni co tucae liic fil domsa and 7 dobérae pún findairgit duit fadéin hi fíl di ufigi deac rot bía occo. It do huide2 de sunde do Chnuc Báne. Forricfe fáelte and fom bíthse hi Síth Chnuic. De sudiu do Dumu Gránerid. De sudiu3 do Sith Lethet Oidni. Doberae dam.sa in iiic 7 téissi

11015 do sruthair Lethet Oidni fogebai pun óir and i mbíat noi n-ungi damberae damsa let.

Luid in fer a fechtas dofornic lanamnai sainredaig ara chiund hi Síth Chnuic Báne fersat failte móir fri techtaire Mongán a luide foranic alaili hi nDumu Granerit.

11020 Baíthi ind faelte chetna. Luid do Sith Lethet Oidni foránic da.no lánamnai n-aili hi sudiu. Fersait faelti móir fri muintir Mongán. Ferthae a oigidecht co léir anWa na haidchi aili. Bai airecol amrae hi toíb thaige na lánamnae. Asbert Mongan

134b frisseom ara timgarad a echuir. Dogníth | samlaid. Dobreth

11025 a echuir atnoilc. asbreth friss arná taibreth ni assin taig acht a foíte leiss. Dagni dobert in n-eochair aitherruch dun lanamain. Dobert iin a liic leiss 7 a pun airgit. Luid iarom do sruthair Lethet Oidni dobtz> in pún óir a sudiu. Dolluid afrithisi doch( )4 Mongán dobreth. dobreth5 do Mongan a

11030 liic 7 a o( )6 Beridseom a airget. Bátár sin a imtechtai.

u between cols, at end of line . m [M]

1 zsberi Facs. 2 i subscript. 3 sudiu Facs. 4 um lost in rent at end of line ; Facs. has however m-stroke over c. 5 sic, dittography. 6 r cut off.

t 337 ]

134b9"35] Tucait baile Mongán inso

EÍSSISTIRa ben Mongan1 .i. Findtigernd do Mongán ara n-indissed di diuit a imtech( )'- Gáidside di mithisse .uii. mbW&dna. Dogníth tánic de in t-áge hísin. Baí dál már la firu Herend i nUsniuch Midi blíadain éca Cíaran mate in 11035 tsaír 7 gona Tuatail Mail Gaírb 7 gabala rigi du Díarmait- Bátar in tslúaig for Usniuch. Tusfúabart cassar mór and. si3 a mét. DA prímglais deac foráccaib ind óenfross i nEre co bráth. Atrecht Mongán mórfessiur din charnd for leth 7 a rígan 7 a senchaid Cairthedeb mac Marcáin. Co n-accatár ni in 11040 less rhbilech mbroinech sainemail. Tiagait Con lotar issin less tíagait isin n-arecol n-amrae and. tonnach crédumi forsin taig. Grenán hoím( )ind4 fora senestrecha. marfessiurdeligthe and. Tárgud amra isin taig do cholcthechaib 7 brothrachaib 7 di sétaib ingantaib .uii. taulchubi de fin and. Fertha faelte 11045 fri Mongan isin taig. Anais and gabais mesce. Is and di cáchain Mongán and sin in mbaili don mnaí bith donningell infessed ni di dia imtechtaib. Indar leó nibo érchían bátar isin taig. Nibo aidbliu leó bith óenadaig. Batár and im bliadain lain, a ndifochtrassatar co n-accatár ba hi Raith MórnoóO Maige Line i rrabatar. J . ~- '. ~ 1 <-

a .i. iarfaigis [H] b i add. above first e, as variant; Cartide Betham 145

1 Facs. omits dot over n-stroke. 2 ta cut off at end of line. 3 si Facs.

4 end of line cut away, the top of a b (?) left; hoimbind (?) = oibind.

[ 338 ] [134bs

Inna hinada hi filet cind erred Ulad inso. A lLibu( y

H

OND úair dundánic Fáilbe d'Elíu iar n-imram chu( )2

indíd damse cit n-armand hi fil chend erred Ul( )3

lama thabairt do Maig Breg do Raith Emnae tuaith A( )4

adradnacht cend Conchobuir fora cholaind i mMachi.

Góeta di ág mná Celtchair

cinid cechind ha hisil. cend Blai Briugad íar n-insu 11065 danéim hEmuin fades( )5

1 The end of the last seven lines of the column have, with two exceptions, been cut away ; only the first stroke of u left, = A ILibur. 2 only the first stroke of u left,

evidently churach. 3 read Ulad. 4 read (?) Achi. 5 read (?) fadesi« ; beginning ofabbrev. stroke left. Here poem breaks off; end of MS.

[ 339 ]

CORRIGENDA

1. 96 4 should be before Saleph 1. 1 5 1 read rana :

p. 12 n b delete 2 ; n d read farrad 2 1. 427 readD'\SLc p. 18 nb read Enégthiar 1. 667 read tuaz'd p. 36 headline, read 13 b 9"32 p. 37 headline, read 13 b 33 1. 121 1 raza? throiscet 2 1. 1260 reads, ndind ci adagind (?). 1. 1 521 read a. caine (?) p. 54 razd? 20 b 1. 1609 read áoíechaX. p. 61 n 2 read sic ; for

1. 1875 mzi/indossa6 and delete 6 in following line 1. 1885 read an gainem p. 72 n 5 read airmirt 1. 2288 read amlaid 1. 2378 i&/^& stop after 1. 2379 razdf sin. 1. 2545 read I n-ais 1. 2775 read fwegn^c 1. 2860 read Achi 1. 2894 read (?) Lúachair 1. 2999 read (?) i n-on 1. 3001 read (?) Letha 1. 4027 read mar|bad 3. p. 130 headline, read 51b 1. 4178 read Roiptine

1. 4623 read Medbi e and delete e in next line ; in footnote, read fora laim sidi Flidais [H]4. 1. 4730 read i[;«]didnad 5

340 CORRIGENDA

p. 160 n a read Inbiur 5053 read (?) dochana 5219 read1 Aided 5659 read Fergus^:.5

5686 read (?) bena\

5687 read (?) UW 5758 marg. read 70a a 5879 read si[ti]* 5900 read.dib beus 6409 r^^ t-indellchró 6417 read o thana

. 204 dkZete note 2, and add to note 5 first 7038 razdi tsenchassa . 7123, 7242, 7291 read oivgne 7368 read asbz>/rtsa . 230 delete (?) note7 7571 read Fir 8390 read Ultaib

8440 //$£ superior 2 should be after .r. .258 note1 read tra 8957 read comramaig 4 9248 read iarfacsa '

9969 read Athair ; MS. has the digraph 4 instead of the ■a ph. 10340 read ) erred 6a, and last line but one prefix 6a to eired

trig, Facs

10490 after Fergus add 7 10616 read Dofécai 322 note 5 read do;«mi«uc 10644 read frib 10653 read(?) mbtf/ztai

ADDITIONAL NOTE.

p. xl. 1. 24. The notes and glosses have been edited and translated by J. Strachan in Archiv. f. Celt. Lexikogr. i, p. 1-36.

Printed by Pcmsonby & Gibbs, University Press, Dublin.

j

J

I

A^r