This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that 's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the file s We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can't off er guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner any where in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's Information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the füll text of this book on the web
at|http : //books . google . com/
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
LElFZl(iEJ{ ^Tn)lEN
.SSIfeK ;id_EN PHILUU
HKR^AItS*.;
O.ODBTIÜS L. LAB6E 0. RIBBECK fl.LlPSIÜ£
SECnSTKR BAND
l.KlPZIii
I! I II 7 ;
Digitized by VjOOQ iC
LEIPZIGER STUDIEN
CLASSISCHEN PHILOLOGIE
HERAUSGEGEBEN
VON
O.ODBTIUS L. LANGE O.RIBBEGE H.LIFSIÜS
SECHSTER BAND
Erstes Heft.
.. ^fs « ^ R y
LEIPZIG
VERLAG VON 8. HIRZEL 1883.
Digitized by VjOOQlC
Digitized by LjOOQ iC
vG-7
DE APOLLONH DYSCOLI
EPIßRHEMATICI ET STNDESMICI FORMA GENÜINA
SCRIPSIT
THEODORUS MATTHIAS.
\ i' ■■::■
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
I. Bekkemg qni primns omnia quae snpersnnt ApoUonii Dyscoli opera annis huius saeculi VII, XIII, XVI, XVÖ edidit, praeter Porti Sylburgiique annotationes et praeter ea, quae unus et alter ad eos, qnos Apollonins attnlerat, locos scriptomm disseruerat, in asnm snnm connertere potnit fere nihil. Qno ex tempore opera mnlto maior nobilissimo Alexandrino navata est et a Lobeckio Ahrente Lehrsio, qni de grammaticis grae- eis aeteribns optime meriti snnt, et in dissertationibos uario- mm commentariornm annalinmqne philologonim ab 0. Schnei- der© 0, rursus a Lehrsio 2), a L. Langio 3) , ab A. de Velsen *), ab Eggero^), a Skrzeczka^), a Dronkio^, a Schoemanno ®),
1) 'ApoIIonü de synthesi et parath. placlta': Comment. antlqu. 1843. 81 sq. •— Diarium Marburg. 1843. — 'Ueber die Schlusspartie der Schrift des ApoUonias Dysc. ne^i int^^,^ Mob. Rhen. n. 8. III, 446 sqq.
2) Libelii qui quaestiones epicae inscribitur, uarüs locis. — Mus. Rhen. n. s. II, 340 sqq.
3) Das System des A. D. 1852. — Praeterea Philol. YD, 564.
4) Tryphonis gramm. Alezandrini fragm. colleg. et disp. A. de V. 1853.
5) Apoll. Dyscole, essai sur rhistoire des th^ories gramm. dans Tan- tiquit^. Paria 1854.
6) In egregiis sex gymnasii R^emontani urbici programm. annorum h.B. XLVU. LDI, LV, LVni, LXI, LXIX, quae laudabo ita: 'Skz. I, II, m, IV, V, VI'; et in Annal. philol. uol. CIII, 630 sqq.
7) Mus. Rhen. IX, 107 sqq. 'Beiträge zur Lehre Yom griech. Pronom. aus A. D.' — ibid. 582 sqq. de emendatione Apollonii D. — ibid. XI, 549 de Apollonii D. re'xfnj y(fafi/i, ad I. Vahlenum epist. critica I. -< ibid. XII, 321 sqq. de ApoUonii D. libro neifl imff. ad I. V. epist crit. n. — Alias dusdem emendationes ab ipso non editas e margine ezemplaris eius in apparatu editionis suae publici iuris fecit R. Schneider.
8) Emendationes aliquot locorum in Apoll, libro de adu. ind. lect Gryphisw. 1860 (» op. acad. IV, 243 sgq. ; laudabo Schoemann. op. a. IV). — Ann. phfloL 99, 13 sqq. 130 sqq. — Ann. philol. supplem. V, 1 sqq.
1*
Digitized by VjOOQiC
4 Theodorus Matthias
a Schmiederö*), a Wachsiputhio^), ab Hillero^), a Gatten- tagio ^)j a Buttmanno % ab Egenolffio % a danmairis denique Apollonianis, G. Uhligio'^) et R. Schneidero.^) Nihilo eecios ipse Schneideras, qui ante hos qoattnor annos nooam mino- ram ApoUonii scriptoram editionem eamqne nostris temporibas dignam confecit, in eins praefatione professns est etiam post salnberrima illornm nirornm doctornm studia sibi qnoqne tot macnla» relinqnendas foisse , nt saepe contentns faerit 'scrip- tnris nnici codicis Parisini 2548 (A) accnrate enotatis fnnda- mentnm iecisse, qno niti possent post se operam ApoUonio nanatari\ Quod qnam nere indicatnm sit, ex mnltb illis emen- dationibns apparet, quas Hoerschelmannns in Mos. Rhen.XXXY, p. 373 sqq. et Egenolf&as in Ann. philoL CXVII, p. 833 sqq. pro- posnemnt.
Gnm tarnen intellexissem, ne nnnc quidem Apollonii libros prae se ferre speciem genninam, mihi in praesens quidem pro- posui epirrbematici et syndesmici eam restitnere aut descri- bere imaginem, quam, cum ex auctoris manibus exirent, prae- buisse mihi uidentur.
1) 'Zar Schrift des A. de pronom.': progr. gyma. Barmensis 1865.
2) Mus. Rhen. XX, 375 sqq.
3) Quaestiones Herodianae, dissert. Bonn. 1865. p. 46 sqq. — Ann. phUol.Cm,618sqq.
4) Cnios emendatlones cum separatim editae non sint, e solo apparatn Schneiden, quocom per epistolas commonicauerat, nouimns.
5) 'Des A. D. vier Bücher ab. d. Syntax, übers, n. erl&utert 1877'; laadabo: Battmann. p.x.
6) In recensione libri Bnttmanni, Ann.plulol. uol. GXVII, 567 sqq. inserta.
7) Emendationom ApoUon. specimen, dissert. Berol. 1862. —'Zu A.D.': Mos. Rhen. XIX, 33 sqq. — 'Die t^x^ ye^fi/t. des ApoUonins u. Herodian': Mus. Rhen. XXY, 66 sqq. —■ Conunent. litter. lenens. 1878 mens. lul.
8) 'Obseruatt. critt. in A.D.': Symb. philol. Bonnens. fasc. II, 467 sqq. — 'Obseruatt. critt in A. D. specimen 11': progr. gymn. Colon. 1867. ~ 'Zu ApoUonius D.': Mos. Rhen. XXIY, 585 sqq. — 'Gommentarii critici et ex- ^etici in Ap. D. spedmen': progr. gymn. Nordensis 1878.
Digitized by VjOOQ iC
De Apollomi Dyscoli epixrhematici et gyndesmici forma genuina. 5
Caput I. De epirrhematico.
Ac prima qnidem erit quaestio de totius ne(jl eTci^^rjfAcc T(üv libelli ordiDe atqne consilio et num quae promittantar omiüa solnantur.
Declarat Apollonius libri initio totam de aduerbio dispu- tationem in duas partes se dioisamm esse, quanim in altera, id qnod doctrinam stoicornm redolet, agatnr 7t£Qi rijg iv volaQj in altera 7C€qI tov axf^fiarog rrjg cpwvrjg. Ipsa graeca nerba apposni, qnia magni interest, quomodo ea interprete- mar. Quare conferri iubeo similem dinisionem, qnam Apollo- mag indieat aliis qnidem nerbis libri de eoni. initio "^Ttahv inodiaOTaXrjaezai^) 6 jcbqI ovtwv Xoyog iv (pojvij xcri drjkov- fiiyq}^. Innabit etiam conferre, qnomodo Apollonius, prius- qnam singnlarnm classis cuinsque coniunetionum formam ex- plicet, omninm uoeum ad eam pertinentinm significationem in nniuersnm explanet: ita de disinnetinis p. 216,11 — 220,23, de cansalibns 234, 13 — 235, 4, de expletinis 247, 22 — 253, 29, quae omnes expositiones bis fere uerbis concluduntar: \al roaaika ^iv Tteql tilg ivvoLag TiSv TtQoxei/xeviav awdiafiwv nel xcJy ahiokoyiKtJv nel rtJy 7cXr]Qa)fiaTiy.iSv\ Et ex aduerbio ftd?uy aliis quoque libris eadem diuisione usum esse ApoUo- ninm intellegimus. Quare mecum putabis in epirrhematico quoqne eum nerbis illis similibus se de singnlarnm adnerbii classinm notione dissertnrnm esse poUiceri. Neque enim pro- pterea, qnod numerum singnlarem tov €7ti^Qi^fiaTog (p. 126, 24) nsnrpat, totius formulae alius est sensus. Nam in illis e syn- desmico locis supra appositis pluralis postulatur ideo, qnod ratio habetur omninm singulamm coniunetionum, quae in sub- seqnentibns explicari solent. Contra hoc de quo agitur loco magis in nniuersnm mentio fit de ui et notione eins partis orationis, cui nomen adnerbii est. Et reuera uerba nsQl Ttjg ivvolag tov iTci^^rjfxarog ita intellegenda esse elucet etiam e
1) Sic recte Eggeras pro tradito vnocTaXtiaeTat,
Digitized by VjOOQ IC
6 Theodonia Matthias
snbseqnentibas ^ifcel dh xal riva h a(Ji(piß6X(i) xa&iarrjKS xrl! Vix enim Apollonius sie perrexiBset, nisi antea in oniaersum de notionum adnerbioram generibas exposaisset eamque ex- positionem illa formnla eonclusisset. Idem nnmems singalaris eadem notione nsnrpatar de adu. 122, 33 sq. xal Toaavta fih Tteql Tov oTi ycarrjyoQel rtav ^rjfiarwv ro ini^^rifxa] nnde ap- paret, singolari namero ^%ov kTCi^^rjfÄccTog^ rationem nostram non infringi.
Porro nonnnllis locis, nbi renera de notione singulanim classium sermo fit^), totam illam de notione adnerbii partem contineri putare non licet propter has caosas. Primum de minoris tantommodo aduerbiornm partis notione disseritar, ne- qae is sum, qni scriptori neglegentiam eiasmodi et minorem insta exspectatione perfectionem tribaere quam de mannscrip- tornm integritate dubitare malim. Deinde exceptis iis, qaae 154, 2 sqq. de adnerbii evd'a notione accentus explicandi gratia exponnntur, et simili de eansa excepta longiore de aduerbiis in de exeuntibns dispatatione (177, 13 — 183,4) onmes hi loci snb finem totios tractatus leguntnr, atque ita, nt alteri de forma parti incnlcatae uideantnr. Nihilo secins iam 126, 24 eadem illa redit formnla 'nal roaauta fxiv Tteql r^g kvvolag TOV €7ti^Qrjin(xTog^ y qua in libro negl awöia^iiov singulas de notione partes conclusas esse nidimns.
Antecedit autem illam formulam inde a p. 119 nihil nisi post qnattnor praefetionis nersus (119, 1—4) adnerbii definitio (119, 5 sq.) eiusqne explicatio (119,6 — 125,5), tum parunla expositio de nomine eTtl^Qijfia et de coUocatione adnerbii (125, 6—16; 125,16 — 126,23). Contra sequitur illam formulam longior de iis uocabulis dissertatio, qua sintne aduerbia necne dubitatur (125, 27 — 145, 25). Deinde 146, 1 uerbis "sxofuvojg ax€7tTiov xofJ 7C€qI rcov ev raig (pwvaig axr]fi<itcoy^ altera de forma pars indicatur; in qua, postquam 146,15 — 151,29 de aliquot singularibus aduerbiis, de quonim scriptura dubitatur, sermo factus est, usque ad finem libelli exceptis Ulis de notione
1)154, 2 sqq.; 161, 13 sqq.; 184, 12 sqq.; 192, 15 sqq.; 194, 10 sqq.; 194,26; 195,5.23; 196, 7 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
De ApolIoDÜ Dyscoli epirrhematici et syadesmici forma geauiaa. 7
locig, quos supra commemorani, ea aduerbia, qnae iisdem termi- oationibas atantnr, generatim percensentur: 151,30 — 200,32; Dam qaae secimtüry usqne ad 210, 5 0. Schneideros LI. qnarto de constr. libro üindicanda esse probanit.
Hanc totins libelli descriptionem perpendenti uidebitar con- sentanenm pancas illas de definitione nomine coUocatione ad- aerbii paginas non esse eas, qoae iure formola 'xal roaavra fih 7t€ijl TTJg hvolag rov kfti^^T^fiarog^ conclndantur. Atqni neqae ApoUonios neque — ut praeoccnpetnr, si quis hanc claugalam ab interpolatore nenisse stataentem quaestionem se solaere putet — interpolator haec aerba scribere potuit, nisi ea, qnae iis conclnduntnr, re nera exstitenint idqae in ante- eedentibus. Itaqne non possumos non statuere illam de notione partem, quam etiam E^erus 1. 1. p. 196 et 198 desiderari obiter monnit, initio formnlae Uli antecessisse, postea periisse.
Nee desnnt alia argumenta, quibus ea eoniectara commen- detor. In codice uerbis illin 146, 1 'ix^iÄivwg aneftriov xal neQi rcSv h ralg qxovaZg oxrifianav* praecedit mainsculis ex- arata haec inscriptio '^devriga öcahvaig öiaqfxitpfevovaa xal dta* ijvovoa ra twv (piovoiv oxfif^ctta %(3v iTtt^^'rjiÄdvioy' ij yag nqiorri 7C€qI rrjg hvolag avrtSv di€i.ix^^\ übi urgendus uidetur genetinus plnralis avTtivj i. e. l^rt^^ij/uaTcuv, ut non e 126, 24 haec repetita esse eluceat. Hac igitar ex inscriptione, qaam ab ApoUonio profectam non esse concedo, lucnlenter apparet, huic parti longiorem de adnerbiomm significationibus disputa- tionem, cum illa inscriptio insereretiir, antecessisse.
Postremo Priscianns ^) in libro decimo quinto institntionum grammaticanun, qni est de aduerbio, talem adnerbiomm a signi- ficationibus depromptam diuisionem exhibet, qualem de se ipso haurire uix uideatur potuisse. Dicit enim aduerbio praeter spe- eiem fignramque etiam accidere significationem (gr. lat m, 63, 6 H.) enumeratque inde a p. 80, 30 aduerbia temporalia, dehor-
1) Hanc omnino ita Apollonio usain esse, ut singulis suis libris non totam doctrinam et semper ultimam emendatioremque Apollonii senten- tiam, sed singula scripta proprie respondentia adhiberet, in posterum mihi proposui probare.
Digitized by VjOOQ iC
8 Theodom Matthias
tatina, confinnatiua, iaratina, optatina, bortatiua, congregatioai discretina, similitudinis^ ordinatina, intentina« Et ib uniaersiuo se Graecorum aduerbiorum diaisionem reapieere ipse profitetor 88, 21 ad diminutiua adnotans ^qnae apud GraecoB non 8imt\ Praeterea antem uestigiom ApoUonianae originis deprehendo primom in eo, quod, si suam ipsius opinionem protulisset, non einsmodi noces inter adnerbia enumerasset, quales sunt %eia\ 'age' imprimisqne uocula ^o\ Hanc enim nocem aduerbium esse aut nocandi ant admirandi aut indignandi exponit 89, 3. Contra suam sententiam de hac uocula exhibet in paruulo de interiectionibus , qaae grammaticis latinis peculiaris orationis pars est, tractatu (XV, 7, 40); ubi, si dolorem aut rursus in- dignationem aut admirationem signifieet, eam pro interiectione se accipere confitetur. Deinde et in omni de aduerbio doctrina et in nonnullis ipsius notionnm enumerationis locis eongruit cum iUo DionysU Thracis interprete, cui in codice Neapolitano nomen Heliodorus inditum est^) Atque «arios commentarios^ quos scholia DionysU Thracis continent, qui perspexerit, is statuat necesse est Heliodorum aut semper eos Choerobosci commentariorunr locos indagasse, ubi ille genuina ApoUonii uerba apposuerat, aut ipsius ApoUonii scripta inspexisse. Is igitur solus e scfaoliastis cum omnino saepius Dionysium uitu- perat, tum ideo, quod de aduerbiis fieaotrjTog^ non quali- tatis dicat (Bekk. anecd. gr. ü, 941, 4 — 11); itemque Priscianus 86, 23 solum aduerbiorum qualitatis nomen admisit. — Nee minus eongruit et cum ApoÜonio et cum Prisciano scholion adespoton Bekk. anecd. gr. II, 949, 31 — 950, 2, quod propter uituperationis, quae in eo inest, similitudinem eidem Hello- doro tribuerim. Quo scholio /^a et vq uocabula ofAtntTtd rectius nominari iudicatur quam fiä uoculam arcufioriMov et vrj xajw- f^oTcuov.^) Itemque Priscianus 86, 21 — 30 solorum iuratiuornm
1) Gf. Hoerschelmann., de Dionysii Thr. interpretibuB ueteribus com- mentationis part I. Lips. 1874.
2) Nam quainquam sola V«' uocula nominatar, tarnen iprammaticam id nomen, quod nominatim hoic ulndicator, alten quoque V«(' tribaisse elucet ex bis: primum qoidem nomen 'ofuniwv^ latiuB patens eiiuqae
Digitized by VjOOQ IC
De ApoUonii Dyscoli epirrbematici et syndesioici forma genuina. 9
mentionem üacit, et Apollonins de constr. 52, 7 haec exhibet Va ofiOTixa, keyu) %d vri, f4a\ cum uoces aTtiafiori^ov et xcrrw- fioriMv ab eins doctrina ömnino alienae sint. — Porro, ut Heliodoms 934, 1—7 ad definitionem explanandam obiter mo- nüit altera aduerbia onmibas, altera, at temporalia, eingulis temporibns apponi, deinde in notionnm enumeratione foBioB de eadem re disputat 936,23 — 937,22, ita Priscianas bre- uiter 60, 9—12, fnsitis 80, 30 — 83, 8. — Nee minus congruen- ter localium denique aduerbiorum distinguit et Priscianus 83, 9 — 84, 25 altera, quae discretas, altera, quae communes loco- mm significationes habeant, et solus rursus e Dionysii inter- pretibus Heliodoms 944, 5 sqq. 0 xoTCixa xoivwg xotcov atjfial" voy%a et T<mixa avvraSeig xal arjfjiaalag dtacpdqovg %xovxa.
Ex hae uero consensione quae inter duos scriptores, quos ex ApoUonio hausisse constat, intercedit, de eis quidem rebus, quae in eo quo hodie utimur epirrhematico non exstant, ab illis autem ex ApoUoniana doctrina tractatae sunt, sequitur, utramque exemplari Apolloniano usum esse, oui epirrbematici pars illa desiderata nondum abrepta erat.
Neque est prorsus noua haec coniectura. Etenim eins trac- tatus, qui sub inscriptione neq! eni^^rnndTtov in codice fertur, integritatem in uniuersum quoque cormptam esse iam alii pro- bauemnt. Non repetenda sunt argumenta, quibus 0. Schneide- ms paginas 200, 1 — 210, 5 ab epirrhematico secemendas esse ostendit Contm accuratius, quae Dronkius in Mus. Bhen. XII, 321 sqq. de lib. negl int^^, disseruit, respici oportet. Cum enim sex^) locis ab ApoUonio ad rei alicuius tractatum relegemur,
species 'xaTtofiortxop^ eiuBdem distinctloDis membra efficere nequeunt; deinde pluralis 'avrd\ qui exstatin scholii clausula hac 'Sazs SBlo/mnixa IMTov avxa MaXely'* docet grammaticum in longiore disputatione, cuius fru- stnla tantommodo seruata habemus, de utraque nocula, et fut et ^, dis- ■emisae.
1) Ibi legendum est sie fere: zä tomxä (S. /ihi) hoipc^s ronov aij- /iaivei, siel Bi (nai BiCKfOffoC) avic^ awjaieie xai arjfiaciaif (xa&o) . . *
2) 139,15; 158,22; 160,22; 163,5; 169,24; 196,15, non, ut ipse Qoiiiit, g^tem: nam totam, ex qua septimum (166,31) deprompsit parti- cnlam, ab ApoUonio abiudicandam esse infra demonstrabo.
Digitized by VjOOQ iC
10 Theodorus Matthias
qni in eins scriptis non exstat, dispntationes longissimas deesse recte conclndit. Idem non andet ApoUonii neglegentiae tribnere, quod nisi breuissime uno nel altero loco nulla fit mentio das- sium adaerbioram eoram, qaae desinant in ei, t], rj, ev, eg, ig, ^ et qaae in € non praecedentibns d, ^, o, t consonantibus, prae- sertim cnmde orpi forma ad ultimae classis expositionem di- sertis uerbi8 relegemur bis *wg dedel^erai iv rtp negi %tiv elg l XrjyovTtDv iTti^Qrjfiarcjv' (163, 5). Praeterea flicut quod
151, 5 sqq. de adnerbiis in sg, ov, v, ä exeuntibus et cum no- minum formig congruentibus probatnm iri indicatnr, nempe eadem qua nomina orthographia ea nti, renera de adu. in a
152, 27; 153, 10, de adu. in wg 169, 29 sqq.; 175, 4 sqq., de adu. in v 200, 17. 26 demonstratur, ita idem de adu. in «^ et öv demonstratum fuerit necesse est. Adicio equidem hoc: 139, 15 sqq. praeter multas aduerbii vTtodqa^ deriuationes etiam ea promittitur, ex qua a uerbo öiQxeiv id deriuatum esse sta- tuitur; potuitautem haec deriuatio quae nusquam legitur, uix alio loco poni, nisi ubi in tota aduerbiorum in ^ desinentium classe rursus aduerbii vTtoÖQa^ mentio fiebat.
Contra falsus est idem uir doctus, quod bis locis: 151, 4: ij aitb tcSv ovo^drcov fieraTCTCoaig eig rar iTti^Qrjfiava
'Ka&^ ovg koyovg idel^afiev iv raig aqxotig xrX, 181,17sqq.: xav tolg xar* agxijv idel^afiev rag ovofiarixag
Ttrciaeig elg avv%a^tv im^^rjiiarixijy %i^€f4ivag xtX, 164, 23: ... (fwval fiivovaat h avvta^et iTCi^^fiara ylvov-
Tai, (og ra ovo^arixa anavta ovöcfxiag TcaQa^pS-OQag
yivofiivrjg iv xalg qxßvalg. ra öh vTtoSelyfiata nqoxBiTai,
aTteiqa ovta ad 119, 8 — 120, 15 respici posse negauit itaque expositionem huius rei ante 146, 15 intercidisse ratus est. — At neque, id quod Dronkius postulat, quaecunque nominum formae possint aduerbii indolem induere, enumerari opus est; neque, quod desiderat multitudinem exemplorum, ad quam respiciens gram- maticus iure dixerit ^xa 8h vnodelyiÄata Ttqoneirai aneiQa ovroy hoc quidquam offensionis habet, si nostra de perdita parte priore coniectura stat. Etenim inter formas, quae notio-
Digitized by VjOOQ IC
De Apollonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 11
num illastraBdarnm causa afferendae erant, miütas nominum formas adaerbioram loco allatas Msse nerisimile est
Ita etiam de loco, quo intercidisse expositionem pntat, i. e. de lacuna, quam in p. 146 ante uersnm 15 statuit, coniectura cadit. Nam si praeter uiginti sex paginas, quae etiam ut nunc libri statns est, antecedunt, tota prior de notionibns pars qnae intercidit ante illam locam ftiisset, Apollonius dicere neqniait 'h Talg aq^alg^ se de illo loco egisse. Qaod autem ex Pri- sciano et e scholio Dionysii Thracis deprompsit testimonium nihil nalet Nam schol. 932, 6—12 et 936, 30—32 luce clarius est fluxisse ex Apollonio 120, 1 — 4. 17 sq. Nee aliande nenernnt ea, qnae Priscianns exemplis suis latinis praemisit 63, 21 sq., eaque, quibus conclusit 65, 10—13, Apollonii uerbis 120, 9—15 respondent.^) •
Contra alind qnid, qaod rectins desiderat, eidem fere loco, quo illam de nominnm formamm aduerbiorumque synemptosi expositionem inserere nolnit, tribuere potuit. Nam de coni. 232, 8 sq. in epirrhematico demonstratnm esse dicit aduerbia a prioatino praedita non rarsns ab ipso aduerbio affirmatino, sed a nomine iam composito derinata esse itaque decomposita nominari. Recte igitnr collegit Dronkius deesse particulam, qua in nniuersum decompositomm ratio explanetur. Alteri deinde argnmento e Frisciano (80, 22 sqq.) et Heliodoro (Bekk. anecd. gr. n, 935, 26 — 936, 5) deprompto potuit adicere ter- tinm non minus graue. Dicit enim Apollonius de constr. 330, 3 sq. 'eiTtof^ev h t^ Ttegl fieroxcoy log ah]d'iQ iari ixakXov yiaKelv ra axf^fiata ovtwv naQaavvd-BTa rjfceQ avvS-era, xa&o ftav ftigog Xoyov xrX! Ex quo loco, imprimis e uerbis ^wg aXri&ig iini /näkXov^ elucet hunc terminum ab Apollonio, si non inuentum, at certe usitatiorem redditum esse. Atqui e lib. ftegl ini^^, 144, 10 ^iv Tfj} TteQl (letox^v bf.&riaofJiBd'a in- tellegitur Apollonii de participio librum post epirrhematicon scriptum esse. Terminus igitur ille, quod, cum hoc scribe* retur, minus erat usitatus, etiam magis ibi quam in libro de participio, Apollonio exponendus erat. Locus autem huius expositionis, quem Dronkius definire supersedit, alius esse ne-
Digitized by VjOOQ iC
12 Theodonis Maulüas
qnit nisi post ea, qoae 146, 2 — 14 de specie adaerbii disse- nmtnr. Nam eodem modo scholiastes Dionysii Thracis iam saepins testis aduocatuB, p. 936, 7 mtuperationi, qua Diony- sium afficit, qnod dnas tantum fignras adaerbii secemat, an- nectit Bonam nitaperationem, qnod species omnino non com- memoret Praeterea ibi signam lacunae ante 146, 15 ael id- Circo ponendum est, ^uod noatim argameDtam non dilncide indicari ab ApoUonianae compositionis ratione alienam est. Huc accedit, qnod certa qnaedam adnerbia, de qaibus hoc loco dicendam erat, hie desiderantnr. lamque aideamus, num qaae inde deprompta esse possint, inueniantur. Verissime Dronkius omma, quae legnntur 198,20 — 200,16 in media illa parte, ubi tribntim adnerbiomm genera percensentur, de illo loco remoaenda ceflsoit. At idem falsissime statuit et de totins particolae materia et de loco, nnde deprompta essent. Recte enim iam ante enm Lehrsius in Mos. Rhen. n, 340 demonstranit inde a 199, 1 post maiorem laconam, in qua capnt seqnentis explicationis inerat, de aduerbio Tcti Apolloninm scripsisse. Qnoniam antem et illa nocnla xia et altera, qoae ibi expli- catnr, ^dq o\ non, ut nolnit Dronkins, e merismi, sed ex mia eademqne orthographiae 0 ratione affertnr, dirimere totnm locnm non licet. Forma antem eig o in synt lib. IV p. 332, 12 sqq. ex eadem ratione tractatnr. Qnare neqne ea, qoae de hac, neqne ea, qnae de forma tcJ dicnntur, alii loco possont tribai nisi Uli de singnlis adnerbiis propter orthographiam commemoratn dignis particolae.
Sed remota hac scriptnrae adnerbiomm eig o et iä> ex- positione instns epirrhematici finis nondnm restitnitur. Nam anteqnanv de singnlari nocis avrvKQvg accentn ageretnr, in nni- nersom de adnerbiis in v~g exenntibns disserendnm erat; neqne iis, qnae nnnc de forma ev exhibentnr, continentnr omnia, qnae Apollonins de ea dixerat. Plnra enim enm dedisse aide* mns e schoL V ad 0 138: ^nolhiviog q)r]aiv h rtp Tte^l
1) Gf. 198, 21 '»ff 0 . . . xai iv rortp xai ip nvevftccri innfvacsafe iSüjo^ et 199, 1 *oftiXe& (BC. ro rm) nai ne(ftcna9&ai nai yifafW^ai r^W
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici fonna genaina. 13
quae in libello detrancato non exstant.
lam fortasse quispiam mirabitur, quod illos ipsos de signi- ficationibos locos, qni sab finem libelli, nbi ex totins libelli dimsione non exspectantur, legontor, adhuc fagerim. Et eai- tani eonsnlto. Nunc enim cetera omnia indieia aeri ordinis tnrbati examinata sunt; simalque cognitum est tot diuersornm argnmentornm expositiones non fortaito interiisse. Facilins igitnr qnisque intelleget, quomodo et minores illae in altera parte expositiones, de quibos monni praeeipne p. 9 sq., et tota prior pars interciderit.
Nam primnm quidem ea coniectnra, quam e materiae ratione qnisque fietcile probabit, nimimm locos illos praeter eos dnos (151,2—21; 177,13—183,4), quorum ratio supra p. 6 explicata est, sno loco non legi, hae re uidetnr confir- mari, quod horum loconim nonnuUi certo dispntationis ordine carent. Videamns igitnr singnlos.
161, 13—25 in nninersum uidetnr indicari disputatio, ntmm semper eadem sit nominis et aduerbii inde derinati signifieatio neene; nerbisque ^Sori yaQ xal iv aXkoig fisqeat loyov Ttafifcolla, olg 17 toiccvti] diacpoqa^ id, quod aduerbiis acddit, omnino iis opponitnr, quae aliis orationis partibns accidunt, non ea, quae singulis aduerbiis, iis opponuntur, quae aliis aduerbiis. Ita ne uocnla quidem mutata propterea, quod exempla a&ecoQrjrl et axkavrl allata erant, ex uniuersa de significatione parte huic loco haec inseri potuerunt. Apud Priscianum quidem similis expositio de significatione deriuata- rum formamm toti de notione parti annectitur (p. 88, 5 sqq.). — 198,5 — 194,21 exceptis 193,20—29, quos uersus hoc loco remouendos esse infra p. 16 annot. demonstrabitur, sermo fit de aduerbiis in i exeuntibus, ita tarnen, ut, priusquam de accentu et derinatione eomm disseratur, statim ab initio de affectu aliquo agatur, qni proprius est aduerbiomm in 3i uel T€ exeuntium. Ex ApoUonii tarnen disputandi ratione ap- paret antea in nninersum de aduerbiis in e, ^, re exeuntibus
Digitized by VjOOQ IC
14 Theodonu Matthias
sermonem faisse. Quam disputationem intercidisse inde intelle- gitür, qnod nerbis ra TtQOKelfieva xara TtaQayioyrjv rov d-e (193, 5) ad particulam relegamnr, qua adnerbiomm in ^ deri- uatio explicabatar. Item et ea, quae smit de notione adaer- biorum in ae desinentium (194, 10 — 13), et ea, quae de formis aduerbiornm in ^ deriaatorum (194, 18 — 21) proferuntur, fru- stnla tantum partium prorsus diuersarum sunt.
196, 6 sqq. Disputationem inde a 195, 23 de notione ad- uerbiorum in ü institutam secuntur haec: 'si qnis in exemplo "xal ecGij doQTcov hioo^u^ €t(7co, quando quidem directionem in locum significet, mutare malit in %v6ovj errat*; nam hoc rursus contra eam regulam stat, ex qua aduerbia in 'Sov ex- euntia qualitatem significant\ Deinde uero a uersu 12 iisdem fere uerbis repetitur eadem de iisdem aduerbiis sententia (—14). Verbis porro, quae secuntur 'aXXa %al o^vverai arravTa, xa^wg xceT€ik€)iTai\ quoniam antea de aduerbiis in döv nihil exstat, rursus eam disputationis de aduerbiorum in Töv forma parti- culam, ubi de accentu agebatnr, intercidisse docemur, cum alia eiusdem disputationis pars legatur in iis, quae disputantur 197,16 — 198,2. Keque enim pertinent haec argumenti tan- tum loco ad ea, quae de aduerbii häov accentu proferuntur. Nam cum ApoUonius formula, quae legitur 197, 9 'ovx ayvoöi fiivTOi ye ad extremum eam explicationem afferre soleat^), quam, etiamsi sibi nota sit, tarnen refutandam esse non cen- seat, tum non modo in illis aduerbii evdov mentio fit nulla, sed etiam noua ex hac noua regula statuitur exceptio aduerbii ßoTQvöov in paenultima littera v praediti, — Kursus igitur totius de notione et de forma aduerbiorum in ^öv particulae frustula seruata sunt.
Neque minus ab iis, quae de adu. in ^iT exeuntibus 184, 12 — 192,14 disseruntur, duae priores particulae 184,12—31 et 184, 32 — 186, 21, secemendae sunt. Verbis enim initio po- sitis ^al dia tov -d'ev TtcLQaxd^elaai ki^eig xoTtixal im^^tjfictn" xcJg T1JV In TOTCov Gxiciv atjiiaivovoiv^ indicatur et de sola
1) Cf. de adu. 167,5; de pron. 57,26; de constr. 27, 15; 45,13.
Digitized by VjOOQiC
De Apollonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genaina. 15
notione in seqaentibns agi et has uoces opponi aliis locali- bns, quae aliter exennteB aliam directionem signiiScent. — Accedit quod, si haec hoc loco ab Apollonio coUocata essenti nix explicari posset, cur inde a uersu 13 de primitinoram et deriaatiaornm aeqaabilitate dissereretur, tanquamsi primnm hie de ea re ageretar nee iam huins rei in üs mentio facta esset, qnae de aduerbiis in "Se desinentibus disputata sunt, 178, 3 sqq.
Haec de iis, quae leguntur 184, 12—31. Sed etiam ea, qnae 184,32 — 186,21 exstant, uix cum antecedentibus con- inneta erant. Kam cum de notione formarum i^id'Bv aixhev U^ev disputatnr, primun^ explicatio aliena refutatur; deinde ea profertur sententia, ex qua statnit ApoUonius et ea uoca- bnla, quae deriuantur, et ea, unde illa deriuantur, saepe idem significare. Quae sententia quamquam iisdetn fundamentis ni- titur, quae in antecedentibus 184, 16 — 31 iacta sunt, tarnen ne minima quidem herum ratio habetur ; sed denuo eadem funda- menta partim iisdem, partim aliis exemplis coUocantur. Qua- propter non iniuria suspicaberis initio has expositiones non tarn arte coniunctas fuisse et posteriorem ex ea particula de- promptam esse, ubi de iis agebatur, quae num in aduerbiorum numero habendae essent dubitari poterat. Nam similiter in antonymico de iis uocabulis, de quorum merismo ueteres gram- matici dissentiebant, p. 26,23 — 35,5 agitur, priusquam sin- gnla pronomina, quae e communi consensu ei orationis parti adnnmerantur, percenseri incipiuntur uerbis bis (49, 8) ^i^^g inl %ag xcna fiigog %ti)qrftiov\ Et satis magnas reliquias eiusdem epirrhematici particulae etiamnunc habemus p. 126, 24 — 145, 25. Atqne haec particula priorem de notione totam partem uidetur secuta esse. Nam saepius ApoUonius multo magis e notionis quam e solius formae ratione de merismo diiudicandum esse monet.0 Itaque in epirrhematico , postquam de notione ad- nerbii pars antecedit, üacilius inde ea potuerunt argumenta repeti, quibus refutarentur ii, qui de falsis argumentis profecti
1) Cf. d6ada.l34,22; 164,29; de C0D8tr.48, 14; 47,1.6.24.
Digitized by VjOOQ iC
16 Theodorus Matthias
nonnalla uocabnla adnerbiis adnumerabant. Nam aide de iis nocabaliSy de qaornm dubio merismo etiamnanc in reliquiie nostris epirrhematici agitur, dispntari ita, at de notionibus depromantur argumenta aut omnia, ut de uoeibus tvv^ et Id^ 141, 1—15, de oq>€Xov 142, 9—14, de devgo 142, 15—19, aut grauiora, ut de uocula w^oi 126, 29 — 127, 18, de XQV ^* ^^^ 128, 10 — 132, 15, de &ci?Tt 138, 13 — 139, 13, de inodga 140, 5—30, de numeralibus indeclinabilibus 142,1 — 142,8.
Restant tria ^) aduerbiorum genera ea, de quibus 0. Schnei- derus et 6. Dronkius 1. 1. monuerunt binis locis disputari et ita quidem, ut clare altero loco de forma, altero de notione agi indieetur. Sunt autem loci hi: %
1) Tria dico, qaoniam quartum, quod Dronkius deprendisse sibi uidetur, 176, 7 sqq. et 193,20—28, neutiquam eam caosam prae se fert, cur idem genas bis afferatnr. Cuius causae indicium Dronkius sane de- promit de eo, quod 194, 1 trvpvna^SiS tSv tiQ ti Xriyovxtov im^^fjfULxe^v statuitur, quam diel putat intercedere inter aduerbia, quae in öt), et ea, quae in f« desinunt, ita 'ut et ayxov, avrav et aAAar«, Trat^or« omnia t6 iv roTfi^ significent'. At ubinam apud Apollonium duabus uoeibus, inter quas <Twv7ta^S*s intercedere dicitur, idem significari sumitur? Immo aut sfgnificat nocem aliquam non nisi una cum certa altera exbiberi, ut arti- culus semper cum nomine (de constr. 16,28), aat dicitur de iis, quae di- uersa significant ab una eademque uoce deriuata (de adu. 163, 7; 196, 22; de constr. 120,18; 342,16). Praeterea ne quadrat quidem ea significatio, quam ille hoc loco sibi assumpsit : nonne enim, cum aduerbüs avrov, ayxov locus, ubi quid fiat, significetur, aduerbia aXloxs^ novroxe sunt temporalia? An putat Dronkius etiam ea, quae porro ipse Apollonius apposuit ov otc, nov Tiixe, onov oTfoxB, omnia ro iv tbnt^ significare? Immo et haec optime qnadrant ad alteram uocis vnaql%^ notionem, et quadrabunt ante- cedentia oXlaxt ndprora, si, id quod uel uocula naXiv postulat, quae ex iis, quae nunc leguntur, non explicatur, scribemus ita: 'ticl^ alkos <p(ovriv (t6 äXloffs xal} nahv to aXlors naga ze tijv navros (ro navxoifa xal) ro navTOTe\ ut aduerbiorum in xb desinentium et cum iis, quae in d7, et quae in öv exeunt, awvna^ts statoatur. Nunc quoque interrogationi, quam nemo, qui inscriptionem, quae est 'Ifmi nai irwvnaQ^ts t6»v bU I Itjyovrafv inif^/idTMv\ accuratius legerit, non faciet, respondere possumus; ad- denda nimirum inscriptioni Uli sunt haec: 'toU als äBrjdv\ — Ea autem quae praecedunt 193, 20—28, cum R. Schneidere, si non Apollonio, at certe eius de adu. libro abiudico.
Digitized by VjOOQ IC
De Apollonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genoina. 17
163 1 7 sqq.: ßaqvvesai nai
Jifjyovtfiv €7ti^^^aaLv xrL
165,20 sqq.: ra elg tj Aij- yovra ßa^verai xtA.
163, 2S8qq.: ofioiwg ymI ra öia %ov ^ Tcagayo^eva ßaqelag
192, 15gqq.: TcaQaxeiTai rolg elg &€v hfiyovai ra h roTttp xtA.
195, 23 sqq.: ra eig w AiJ- yovra l/rt^^ij^uara orjftaivei xal rb kv TOTtcp aal ro elg ronov. 194, 22 sqq.: eXTco^ev dg ra Sia Tov ^ TtaQoyofieva ctvio liovov riig TtaQaycjy^g ^«rort TTJg öia TOV yl . . . ^erai fiiv- TOI xal h^ega iTtt^^tj^aTix'^g Ivvolag . . .
Monendnm uidetnr et has de notione adaerbiorum parti- cnlas et maiorem partem earum, quas iam ab altera epirrhe- matici parte abindicauimus, sub finem rursus inde a 192, 15 — 197, 15 deineeps aliam aliam excipere. Beliqnnm est ut qnae- rator, qaomodo hae dnplices ut nidetnr de iisdem argumentis expositiones defendi possint. Et 0. Schneideram, qni Apollo- ninm, cum de localibos adnerbiis in Tiv disputaret 184, 12 — 192, 14, correlatina qnae uocant in öt;, "Wt nel öZ, 9Z, (ä genera qnamuis antea illustrata apte itemm produxisse censuit, rectis- gime refntanit Dronkius in Mns. Bhen. XII, 345 sq., non cona- tofi explicare, qnomodo haec in libmm irrepserint. Neque poteris explicare, nisi et in aliis de notione particulis supra p. 6 sq. et 13—16 tractatis et in tribus his, p. 16 sq. expo- sitis mecnm agnosces frnstnla prioris libelli partis consulto seroata et sub finem inserta. Nam nel illas, ubi nunc leguntur, inioste insertas esse nidimns. Itemqae has parti alicai, quae erat de notionibns, tribnendas esse certissime conclndendum est et ex inscriptionibus supra appositis et ex dinersa argumenti ratione, quatenus priore quoque loco (163, 7 sqq.; 165, 20 sqq.; 163, 28 sqq.) de forma, tum (192, 15 sqq.; 195, 23 sqq.; 194, 22 sqq.) de notione disseritur.
Et nunc qoidem rursus totum libri statum, qualis nunc est, omniaque et quae desiderantur et quae non ibi leguntur, ubi ab ApoUonio scripta erant, perpendens unusquisque pro-
Leipsiger Studien. TL 2
Digitized by VjOOQ IC
18 Theodorns Matthias
babit coniectaram rneam. Hanc enim miseram condicionem non modo tempornm iniquitate^ qua nonnalla eorum, qnae de- sidetantnr, interiisse Dronkio concedo, sed mnlto magia ex certo interpretis alicnins consilio eueoisse credo. Puto igitur aliqnem, qui compositionem ApoUonii opemm non perspexisset, librom ita detnmcaase, nt tota de notionibus parte de sno loco mota ea, qnae ei aeroanda nidebantor, i. e. ea, qnae locis supra p. 6 aq. et 13 — 17 tractatia exatant, ex altera parte paa- aim libro ano inaereret, ex altera eaqne maiore in illa de nariomm genernm notionibna anb finem totioa libelli digrea- aione congereret.
Caput II. De syndesmico.
Finnatnr noatra de epirrhematici atatu coniectura etiam eo; quod aimile quid ayndeamico accidiaae demonatrare poaau- mua. Et cormptnm eaae hanc qnoqne libmm, qualem nnnc habemns, cum alii niderunt, tnm Schoemannna ^) lacunoaam epitomen reatare dicit.
At non tarn inatam anperesae credo epitomen, qnippe qua omnem materiem comprehendendam fuiaae cenaeo, quam ain- galaa reliqniaa maiorea neacio quo arbitrio conaarcinataa. Nam nnnc qnidem de ploribna nihil, de iia, de qnibna agitar, plena plenimque diapntatio exatat. Attamen etiamnunc cognoacimna, quaenam huina qnoqne libelli compoaitio et qnam aimilia alio- rnm fnerit. Ut iam ad librum de adnerbio p. 5 monnimna, etiam hanc diapntationem imprimia in dnaa se partea dinianmm eaae libri initio (p. 213, 15) Apollonina indicat. Cum antem in epirrhematico eaa ita tractet, ut priua totam de notione, deinde de forma quaeationem abaoluat, in ayndeamico rem ita instituit, nt cuinaque de aingulis coninnctionum generibua ex- poaitionia haa partea diatinguat; cf. 220, 23; 235, 4; 253, 28.
1) 'Redetheile' p. 218 annot. 1.
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonli Dyscoli epirrhematici et syndeamici forma genuiDa. 19
Simul in singalamm coniunetionam enumeratione ea, de qQibns item se actumm esse 213^ 16 sqq. promittit, absoluit, a¬ans ad singolas, atnim encliticae sint necne (ita 257, 8 sqq.; 258,12), itemqne, ntrum simplices sint necne (ita 236, 19 sqq.; 239, 2 sqq.).
Aliam aero qnaestionem de iis aocibns, qnae ntram in coniimctionnm nmnero habendae essent necne dnbinm erat, nidetar, nt in antonymico, libri initio tribuisse. Probatnr haec opinio bis loeis:
257| 7 sqq. in expletioaram enumeratione postqoam &ijv, ^, vvy Ttov idem significare quod dr; dictum est, adicitor ^d(i[r\xai de xal Tteqi zov tcov, wg oix eirj avvdeaf^og, iul^^ij^ia 6k 7ta(iihcov\ Solet autem Apollonius pleromqne einlsdem libri locoB non adiecto titnlo laudare, cum alioram inscriptio- nem apponat Neque erat omnino nllios alins libelli iustior locus, quo de hac re moneret. lam igitur intelleges uix in alioatque hoc libello uixque alio eins loco de hac re dispu- tatom esse, nisi eo, ubi omnino de iis uocibus disserebatur, qnae nnm coniunctionibns adnumerandae essent diiudican- dum erat
Idem conclndes e 221, 24 sqq.: ^xad'on Ttqoelatoixev iv Toisxar' a^i^i^v, zov ro fiällov xal '/jaaov avydiofxovg elvai^\ et qnadrat profecto pulcherrime in nostram coniectnram, quod ad libri initium relegamur.
Ex eadem deniqne particula deprompta esse puto ea, quae 222, 1—23 de uocula ^, nnm aduerbium sit an coniunctio, dis- pntantnr. Hand enim apte haec quaestio, quae toti de con- iimctione ^ loco ant praemittenda aut postponenda erat, in mediam de r^ disertiua disputationem inserta est, ut huius disputationis nerba ^on ij zoiavTY] SLaq>oqa prorsus careant quo referantur. Neque uero aliter accipi possunt nisi de con- iimctione ^ disertiua. Itaque in iis, quae proxime insecuntur, uerbis *€fe ttjv iictoaqytfjfsixriv' rursus manum eins deprehendi- mus, qui libellum in suum usum transformarat et id, quod transpositione, quam fecerat, intellegi nequiuit, explicabat. At qoae haec est sententia: 'coniunctionis 17 notio disertiua e dis-
2*
Digitized by VjOOQiC
20 Theodorus Matthias
ianctiua matata est in diBertiaam' ? Immo deletis uerbis ^elg TTiv dtaaag>ririx:qv' sie interpretanda est sententia: ^nidetor per sensas qnandam mntationem ex fj disianctiua rj disertioa facta esse'. — Praeterea aliud quid in iis, quae 216,10—223,22 de 97 coniunetionis uariis notionibus disseruntur, ualde me offendit. Incipit 219, 12 quae est de ij subdisiunctina dispn- tatio uerbis ^ean xai tqItt] diaq)OQa Tc5y ftQoyceif^ivcJv avv~ diaficjVy 17 TtaQadta^evxriJi'q xalovixiviq similibusque ea, quae est de ri disertiua 221, 16 '%gtl xai (jqCyvri diatpoQa zov ij ovvdio^ov, ijrig xalelTai diaaaq)r]TiXT^\ Miror enim hunc nu- merum rglrr] dinersis rebus bis inditnm esse. — At dixerit fortasse quispiam pro Bekkeri supplemento {rQl)Ti} si potios suppleatur (Tcra^yi;, totam offensionem remoueri. Non recte id quidem. Nam 222, 26, ubi tota de illis differentüs quaestio comprehenditur, trium mentio fit ita: ' haulad-cDGav yag al ,diaq)OQal' k^ayyilkerai yaq to dia^evuTixov' »loy rovro, ov Tovro", „el TOVTO ^ij, rovro ^. xal h:i „fj tovto (jj} xal ro avvov 7] (ja) avvovxa (rj xal ra lyriqpc^o/ufiva)", onsQ xalel- tai Ttagadia^evxTixov' ro dh XaiTto^evoy „ rovro, ov rovro^^ . Recte igitur uoculae ^ notio disertiua tertia appellatur huius coniunetionis species, ut suspiceris potius in 219, 12 sqq. men- dum inesse. Accedunt, quae hanc suspicionem angeant, alia: 216, 16 — 218, 19 ea disiunctorum enuntiatorum statuitur diffe- rentia, ut alia suapte natura {(pvaei, aXrjd-cSQ) disiuncta esse dicantur, alia non nisi disiunctiuis coniunctionibus additis, qnas etiam cum copulatiuis permutare liceat Ita ex hamm quoque sententiarum natura induit eadem coniunctio disiunctiua di- uersas notiones. Est autem haec altera coniunetionis ij signi- ficationum diuisio eadem, de qua 219,12 — 220,22 similiter disseritur, peculiari tarnen nomine TtaQadia^evxrixov avvdiafiov addito atque explicato: ita enim ea nominatnr, quae etiam in xal mutari potest, cum altera, quae q)va€i Sia^evxrixi^ est, xot' s^oxqv maneat dia^evxnxi^. Quibus de causis in uerbis 'iari xal r^lrrj Siaq)OQa r(Sv 7tQ0X€tfxiv(ov awöiafioßv^ 219, 12, nisi tota secunda de disiunctiuarum et subdisiunctiuamm no- tione particula ex alio libro adscripta ueram de subdisiuncti-
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUonii Dyscoli epirrhematici et syndeBinici forma genuina. 21
narom nomine disBertationem remotam esse statuas, facile agnogces inscriptionem minime aptam lectoris cninsdam, qui antecedentinm et seqnentinm simUitndineni uel aeqnabilitatem Don perspexerat.
Qoae praeterea ex ApoUonii nerbis, qnae ad deperditos locos spectant, de libelli compositione conclndere licet, haec simi 215, 14 nerba ^avvdiafxoi ol TtQoxelfjievoi ad antecedentia referenda snnt; ex qoibns, qaamquam e foliis madore corrnptis male transcripta moltis lacunis scatent, tarnen etianmune cogno- scere possninos ibi de iis coniunctionibas, de qnibus quaestio est, non tarn pecnliariter disseri, nt Ulis nerbis iure ad ea relegemur. Snspicaberis igitnr primmn tno inre hoc loco de- esse initinm longioris de disianctinis dispntationis.
Sed mnlto plnra hoc loco intercidisse nidentor. Nam etiamsi S. Schneidere 214, 10 post aocem diva^xiv totnm folinm periisse concedas et statnas dimidinm folinm 93 et totum 94 nacua reliota esse, tarnen non ad iustam laconae magnitudi- nem pernenies. Credendum enim est iis qnae TteQt (xeqLO^ov üwdiüfiav 214, 4 agi coepta snnt, annexam fdisse nninersam de coninnctionnm sensn dispntationem eiusqne definitionem aliorom grammaticorum aliqna ratione habita; deinde, nt iam uidimns, ea, qnae dicenda erant de iis nocibus, qnae qnali orationis parti tribnendae essent, grammatici flnctuabant; deni- qne totas de nonnnllis coninnctionnm generibns expositiones, qnas disinnclinamm explicationi antecessisse probare possnmns. Nam nel ex tota ratione, qna 220, 10 sqq. copnlatinarnm et eoBtinnatinamm sensnm notnm esse snmitnr, inre conclndas de ÜB iam antea dispntatnm esse; sed etiam apertis nerbis 217,24 relegamnr ad ea, qnae antea de continnatinis exsti- terant, sed non semata snnt Ad idem genns spectant loci 251, 1 et 242, 8 öel dk voslv, ort rb dtöri h iari (xiQoq 16- yov, xa&o kTteöei^a^ey rag rtqod'iaeig iv aTtrairoig ivovad'ai, Qm locns cnm ex ApoUonii ratione iam snpra p. 19 exposita paene necessario ad enndem nostmm Ubellnm referendns sit, tarn nix aliam partem, nbi de re hie landata qnaeri potnerit, innenies nisi eam, nbi de continnatinis in iisqne de noce k^tel
Digitized by VjOOQ iC
22 Theodonu Matthias
einsqne e praepositione Iml et conionctione el compositione ^) diBsertnm est.
Ad copnlatiuas autem antea ennmeratas relegamnr lociB his: 250, 23; 251, 8; 256, 13. Ad easdem spectat praeterea 250, 12: erc 6 'di^ avvdeafÄog OTtwg TtaQakafxßaverai xal IttI 7tol<f SvvafjLu htze&elfie&a; attamen ex his, abi de iis actum Sit, conclndere non licet, quia in codice exstat ' ha;g&i(ÄS&a\ quod fortasse seraandnm esse censet R. Schneideras.
Sed alia difficnltas inde nascitor, qnod locoram illomm ratione habita iam ante disiunctinas de continoatinis et snb- continuatiuis actam faisse colligendum nidetur. Namque Pri- scianns XVI, 1, 4 (<» p. 95, 13 sq. H) Apollonium contintiatinas et subcontinuatinas nna cnm adiünctiais et effectiais et proprie cansalibus nno cansalmm genere comprehendisse docet Contra nunc duae priores illae species in particula ante 215, 14 de- perdita tractatae uidentar esse ab bisque secretae 231, 4 sqq. ceterae commnni inscriptioni cansaliom subiunctae ennmeran- tnr. Yideamns igitnr, qnomodo hanc difiBcuItatem solnamns. — Ac primnm qoidem infitior Apolloniom ita, at 231, 4 sqq. nunc qnidem legitnr totam de cansalibus expositionem incepturum, sed, ut adsolet, accurate indicaturum fuisse, nee post hanc de aduerbio ftciyre digressionem (231,4 — 234,12). At haec ex- positio ab ea particula, ubi de uooibus dubii merismi dissere- batur, tarn amplo spatio dirempta est, ut uerba ^Tt^o r^g xcrra* Xoy^g %wv aitioXoyixaiv iTtiarccriov fioQiq) riß hcrjfViy vi nov^ av eirj pii^og Uyov (231, 4 sq.) fiilso huc esse inserta existi- mem. Sunt autem etiam per se non apta: neque enim causa- lium enumeratio (xorra^o/i;) hanc disputationem subsequitur, sed magis in uniuersum 234,13 — 235,4 de earum notione conununi disseritur. Quodque maximum est, in his reliquiae quaestionis ex ApoUonii doctrina, ut docet Priscianus 1. 1., pro- fectae et idcirco accuratius tractatae abditae uidentur esse. Nam ibi agitur de proprie causalium notione, in eis quae se- cuntur etiam de effectiuis atque adiunctiuis Iva oq>^a 07C(og
1) Vide de hac doctrina de constr. B37, 24.
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUoxm Dyscoli epirrhematici et syndesznici forma genuina. 28
sermo est. Desiderator denique transitio, qualis alibi exstat Hriov i^g Ircl rag qxüvag^ (254, 1) uel gimile quid. Atque renera nerbis 'ol ahioXoyixoi avvdeofxoi xal cncokov&lag elal fcaliv S&crixol xal inaQ^eiag^ (234, 13) proxime anteceBsisse non minus uniuersam de subcontinuatiuis disputationem testa- tor Inculentissime aduerbium Ttaliv. Hoc enim ita expli- candnm est, ut etiam in proxime antecedentibus actum esse statuamus de eis coniunctionibus, quae rursus item, ut pro- prie causales, et ordinationem uel consequentiam et essen- tiam rerum significent, i. e. de ipsis Ulis subcontinuatiuis.^) — Vides igitUT ex illa parte, ubi e Prisciani testimonio Apollo- nius sub communi causaUum titulo de quinque continuatiua- rum, subcontinuatiuarum, adiunctiuarum, effectiuarum, proprie causalium generibus disseruerat, idque priore, quam quo nunc fit loco, ut docent loci p. 21 sq. laudati, haec frustula in eum quo nunc leguntur locum esse translata.
Restat denique, ut, quomodo Status libelli qualis nunc est eaadere potuerit, paucis explicem. Puto enim ea, quae nobis de ApoUonii eryndesmico seruata sunt, deberi alicui, qui sin- gida capita, nescio quo usus consilio, neque singulis sententiis in uniuersum coartatis neque ordine seruato elegerit atque eonsaTcmarit. Quot autem coniunctionum explicationes et enu- merationes ille non transscripserit, cognoscimus, si paruum nnmerum seruatarum explicationum comparamus cum Prisciani (XVI, 11) coniunctionis generum enumeratione haud dubie ex Apollonio hausta. Ibi enim, si cum C. F. lahnio ^) uocem ""ab- latiua^ tamquam uocis ^abnegatiua' glossema deleueris, sede- cim enumerantur genera.
Sed quamquam ad syndesmici quoque statum explicandum eandem atque in epirrhematico rationem adhibendam censeo, tarnen non dico omnia, quae desiderantur, eins qui reliquias nostras consarcinauit consilio periisse. Etenim primum in fine
1) Cf. Bekk. anecd. graeca n, 966, 1 — 967, 2.
2) Grammaticor. graec. de coni. doctr. p. 22.
Digitized by VjOOQ IC
24 TheodoruB Matthias
Bonnallarum expletinamm explicatio intercidere potuit. Sed deinde, nt dimidiam foliam 93 et totnm 94 in codiee nacua relicta sunt, hand dabie propterea, quod qoae in archefypo ibi scripta fuerant, legi nequienint, ita plerammqne editionis Schneiderianae paginaram nel primus obtutos potest docere, qnantam prae ceteris ApoUonii scriptis syndesmicon tempomm iniquitate depranatam sit. Itaqne hoc loco ea afferenda pntani, quae ex üs, qnae ita perierant, loco sno me reddere poBse spero.
215, 2 frofltnla relicta sunt haec: ^ . . tu^v^ h ({i iTtedel- ^afiev* et 222, 10 ^iöel^af4€v h tm . . . ^fjiavc to<v) av ovv- öeofiov' xtA. Dronkios snpplet priore loco (h t^ Ttegl hci^- ^7]fjia)T(ov , h (p ircedel^afiev j altero iöel^afiev h rtfi {ne^i im^)^rjfidri((y). Non recte. Nam qnoniam epirrhematicon post syndesmicon scriptum esse uel hinc cemitur: p. 133, 13 'xal h T(ji 7t€Qi avviiafxuiv l^ed-i^Bd-a et p. 133, 20 '17x^4- ßijidri 6 Ttegl ai/tov Xoyog kv rtp Ttegi avvdia^ojv^^ non licet locos illos ita restituere, ut ad epirrhematicon tamquam ante syndesmicon compositum uideantnr respicere. Alia igitur scripta ibi laudata fuerint necesse est. Equidem puto priore loco, quippe quo de synthesi agatur (cf. 215, 5. 7. 11), scribendum esse \iv T(^ TtBQi axfif^(i)rwv% ad quem libellum de simili quaestione p. 236, 23 relegamur bis 'dg ivrehig aTtedel^afiev iv t(^ Tteql üxri^axoiv'. Altero autem loco scribendum censeo ^kv %(^ {tibqX) QTjfidri^vy; ibi enim, cum de modo hypo- thetico et potentiali disserebatur, rem, quae tangitur, fusius tractare debuit eadem fere .ratione, qua de coni. 220, 8 de uerbo axolovS-elv et coniunctione et etsi idem ualentibus, tamen in diuersarum orationis partium numero habitis agitur.
218, 3 sqq. tota inde a 216, 16 disputatio, qua exponitur, quod discrimen inter coniunctiones disiunctiuas et subdisiunc- tiuas intercedat et quomodo cum copulatiuis et cum continua- tiuis commutari possint, concluditur uerbis bis in codiee lacu- nosis et iam ab aliis partim suppletis: 'td juivroi v7toleL7to{vTa adiaiQe)Ta 0 TcJy Aoywv, kiyo) rd f^fj VTtOTtiTcrovca {vnb x6
1) Sic Egenolffius, Aim.pliüoL 1878. p.846.
Digitized by VjOOQ IC
De ApoUonii Dyscoli epirrhematici et syndesxnici forma genuina. 25
Toiov)Toy 0 elSog (i. e. genns proprie disiunctiuarum) V7t^ avTcSv Tiav owdiofiiav Ttelaerac ...... &ai rj ovvrjg^ai\ — ülti-
mam Uconam I. Bekkerus explenit (to di€^€vx)^ai. At antea exposnit Apollonias cnm snbdisiunctiais et copnlatinas et con- tiiuiatiiiafl commutari posse (21 7, 11— 13. 16 sq.); reatitao igitur loeam ita: ^TteLoexai <to ovfine^Xix^ai ^ dte^Bvx)-
220| 4: post genetinimi axafjg tale quid desiderator (ßv- &€y ovv it)r]Ti^&ri (cf. de adu. 125, 22 ^ Aoy^ ovv).
223, 12 sqq. postqnam antecessit exemplnmy ubi quaenam fi particnlae notio accipienda sit dubitari nequit, sequi exem- plnm, nbi de hac re dubitare liceat, elucet ex iis, qnae 223, 16—22 in atramque partem disserantar. Itaqne nel hac de causa Egenolffii 0* 1* P* 8^7) snpplementa reicienda sunt haec: 'Inl fiiyroi rov a 164 o(ti Tcavrwg ctvayKri) %öv %TeQov vvv naQaöi^aa^ai, %6v dh eregov (aTtoßhjriov, aag>ig ivrev&evy. — Eqnidem *sic potins scribendiun censeo : €7cl ^{ivxoi tov)^) ndvreg x' aQTjaalar^ ikatpQoreQOi nodag elvat ^ ag>yei6TeQ0i x^^^^ ^« la&fftog %e (a 164) o{v ä'^Xov, ei del}^ xbv %%bqov vvv naqadi^aad'aij
224, 15 sqq. sententiae qnae 14 sq. est ^xa 7cä&rj ov rwv dr^lovfiiviov , rwv de q>wv(Sv^ affernntar exempla etiam haec
'xal 5 ^Ttaqa^ kfyerai ftaq' r,naQ Zrjvl*', Ttaqfpolo) *)
OTToy öiiXol kvreJiovg t^s »Tra^a***. — Ac primnm qnidem sub litteris 7taQg>oliü latere uidetnr praepositio coniuncta cnm da- tino illins pastoris nominis, qnod inuenitar apnd duos auctores aliis qnoque locis ^) ab Apollonio laudatos ; legimus enim apnd Theocritum Vn, 149
'a^a yi 7t(jt roiovde Ooixo xata Xalvov avrgov TC^ar^Q* 'HqcckX^i yiquiv karaoaro Xelqtav^^
1) Sic B. SchneideraB. 2) Sic iam L Bekkerns.
3) Et noaem fere litterarum spatinm inter o et 'tov ixB^op in A inter- eedere aimotat B. SchneideraB.
4) Qninque nel sex litterarum spatium ibi esse annotat B. Scirnei- deroB in progr. Colon. 1867. p. 13.
•6) ha de conBtr. 120, 14; 127, tO. — De pron. 75, 19. 22.
Digitized by VjOOQ iC
26 Theodoms Matthias
itemqne Pholas ille com Hercule coniungitnr in Epicharmeae alicnins eomoediae titnlo a scholiasta Aristot Eth. Nicom. IH, 5, 5 tradito: nam qnod ibi exstat ^(^EfcLxaqfxoQ) h ^Hqcnikel T(p 7taq(p6l(f recte a Camerario in h 'H. nf naq Ooktf cor- rectnm est. 0 Yides igitur ntroque loco litteras illas libra- riornm stultitia coalnisse. — Praeterea in litteris ctzTov reli- qnias agnoBco comparatini iXaxTov^ de cnins constrnctione nide exemplnm, qnod exstat de constr. 237, 27 ^%a ^Qünok^vna h ihxTTovi xaraylverat vh} %<Sv 7taQaywywv\ Itaqne totnm locnm sie reficio: 'xai rj nTtaqa^ XiyeToi Ttaq* »^a^ Zrjvl*', h^aQ 06l(ß^' (xal ovx l'A)arTov drjXol kvze- lovg rijg naqa .
225, 20 Bekkeri supplementnm ^alV (o(ßoXoyrj)(Äivwg kel-- Tterac 17 (pQciGLg tov fj^ non snfficit. Docet enim R. Schneidenus in progr. Colon. 1867 p. 13 post litteram (5 qnindecim sede- cimne litteras intercidisse. Magnitndinis igitur lacunae ratione habita scribendum censeo ^akX^ w(d€ leyofiivrj oinolo- yov)fiiv(og\ Hanc enim nltimam formam Apollonius de constr. 124, 14 exhibet: ofiokoyoviihwg ovv xrX.
230, 27 sqq.: 'Bemm duarum uoce «Zra eoninnetarum altera prios, altera postea est, uoce aal coninnctae ambae nna snnt . Hoc ultimum uerbis quae nunc cormpta sunt, 'el fxivtot rov „xal** naQcihx^ßavo^BV , afiipo .... yivovTai'^) dictum fuisse neoesse est. Quare Schneiden supplementnm a^q>6(T€Q0i^ non satisfacit potiusque scribendum est afiq)6(T€Qoi Sfia) yl- vovtoti.
Loci deinde 238, 8 — ^12 ualde corrupti nonnuUas saltem lacunas explere me posse credo: In uersu 11 sie scribo \7ta- qa&eriov) IVt eig anodei^tv tov koyov xal to aavv- {ilevOTOv^) elyai) Kai kv yivovg TtaQaXXayfj xai
1) Cf. Wdcker, EL Sehr. 1,299; Bergk, reliqu. comoed. att. antiquae, p. 149 annot.
2) Sic, non yiyvovrai; R. Schneideras in hac quidem re uidetar non satis sibi constare.
3) De uoeifl affvväXevmos notione conferri posBont loci hi: de confitr. 304,9; de pron. 45, 24; 114, 4 sq. •
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUoDÜ Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 27
OLQid'pLOv xrk! h. e/si rovv&ia esset avraTtodorixovy ut ovvexa aox, semper in omni numero onmiqne genere in «nam formam contractom maneret, quod non est'. — In litteris autem ^rtSv ev av^ aersns 15 band dnbie exemplnm nocis hexa cum pln- rali numero coninnctae agnoscendnm est. Nam elaris nerbis nen. 11 sq. indicatur exemplis quae e fonnulae et in plnrali et in feminine dinersitate et in dnas noculas diremptione pe- tantnr, rovvexa non esse nocis ovvexa avranodoxixov probatnm irL Exstat exempli gratia einsmodi locus in Solonis fragm. 37 (coQeg. Bergk):
TftJv ot;V€x' agjpjr TtarsoS-ev TivxevfÄevog tag iv xvalv TCoXhxlOiv iar^aqnjv Ivxog, ttbi, qnia ovvcKa rectius cum nerbis soUs coninngitur, Bergkius Hesychii glossa ^ra^tj {raQx^)' rdga^ig et araQxog' aTotQccxog et vaQxctlyeiv^ nisns bene coniecit:
TcJy &exa vagxf] TtartOx^ev xvxevfxevog. Tum in nersn 19 nerba secuta esse existimo sensus huins \al ovx lariv Kjielvov xov Qxri)iiaTog fi avrrj oLTCo'koyLa . Lacunamm qnae exstant 240^ 30 sq. haec proposuit sup- plementam Egenolffins 1. 1. p. 847 : '(Sore 1^ alxLov aiTiov {Itcl- (piqea&ai xai) iv d{val fxoQloig) t6 alrioloyov/jievov' „^v€Ka yoLQ xoftnov iji^^g", Sia{Xa(Äßa)voval re ovriog^. — At non placet, qnod particula xor/ post iTtKpiQeo&ai inserta ipsum exemplnm coninngit cum sententia grammaticorum, qui in eins- modi exemplis ^eve^a yaq tovtov r^kS-eg^ figuram iTtiTcloycrjg stataentes hexa cum pronomine, yaQ cum uerbo construebant. Offendit praetera elocutio 'Iv dval fioQlotg elvai\ quo termino Apollonins significat elocutiones ut ex nariis orationis parti- bnsfonnatas, ita unum corpus unamque notionem efficientes.^) Hums autem probatnm est uerbum dialafißavovaiy quod semper apud ApoUonium 'disserere de aliqua re'^), nusquam autem id, quod hoc loco postulatur 'resoluere' significat; ut taceam
1) Cf. de adu. 148, 23 ; 184, 10 ; 203, 32 ; de coni. 235, 31 ; 236, 7.
2) Ita 9iaX. 7t8^i Tivos: de constr. 22, 8; 32, 13; 33, 6; 95, 3; 162, 27 ; 167,7; de adu. 141, 16; BiaX, vniq Tiväix de pron. 8,6; et ad idem redit 6ewo ^mi. ck\ de constr. 31, 5.
Digitized by VjOOQ iC
28 TbeodoruB Matthias
de mntatione litterarnm xa, quae in codice exstant, in dia. — Eqnidem locwn sie reficere malim: 'oiare 1^ alzlov airiov {axokov&€lv)' iv d(volv äga Xoyoig) %6 alrioXoyo^- Itievov n^evexa yaq tovtov rjkd-eg^ xa(ta rovrovg, avoc- X)voval TB ov%u)g^.
2489 4 sq.: 'Iv 6(xoq)wvL(f Tta^akafißaverai (ra rotovra (seil, nentra) r^ Ix) ^) xXiaewg inl %e ev&elag xal ahtanx-^g xal Itcu . . . xhrjTiiirjg\ Yocolae IW^t loco, qnam in codice trium litteranun spatinm Bubseqnitar, I. Bekkerus senpBit in:£; sed ad lacnnae magnitudinem propius accedes mecam scribens 'xai %ri iTtW Qoae coniectnra finnatur eo, qnod nocnÜB xa/ Iht ultimum membrum addere ApoUonius ualde adamat.^)
Satis huc usque de uniuerso utriusque libelli ordine ac statu exposui. lam igitur transeo ad singula uitia, quae in utroque opere restant, accuratius examinanda.
Sunt autem quattnor corruptelarum genera, quibus prae- cipue ueterum auctornm opera foedantur: interpolationes, lacn- nae atque omissiones, transpositiones, singularum fonnarum corruptelae. £x bis autem transpositiones maioris quidem am- bitus locorum, quippe quae eins, qui libellos nostros in usum 8uum consarcinarat, consilio debeantur^ necessario iam in duo- bus prioribus capitibus tractaui. Restant band ita multae sin- gularum uel plurium interdum uocularum transpositiones. Sed quia eiusmodi transpositiones ita solebant existere, ut primum uoculae transpositae omitterentur^ deinde superscriberentur, tum üalso loco in textum irreperent, paucas illas ei adiciam capiti, quod erit de lacunis atque omissionibus. Agam igitur primum de interpolationibus, deinde de lacunis et omissionibus, postre- mum de singularum uocum corruptelis.
1) Sic Egenolffius mrsus in ann. philol. 1878 p. 847.
2) Ita de constr. 21, 5 ; 22, 12 ; de ada. 128, 25 ; 172, 9 ; de coni. 25B, 25.
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonü Dyscoli epirrkemaüci et syndesmici forma genoina. 29
Caput III. De interpolationibus.
Ae primum qnidem interpolationam ab initio seceraam eas^ qnae e dittographiis aliisqne librariorum neglegentiae uitiis ori- gmm dncnnty qnas in omnibus scriptis Apollonianis alii inda- ganmt Snfficiat apposuisse solias epirrheHiatici et syndesmici, nbi delet iam L Bekkeros 121, 8 particulam (og^ 142, 7 articu- lomra, 145, 9 aerbum Tta^akaiißaveTOj 161,1 praepositionem ivj 242, 5 noces qfcSg iari] F. I. Bastins 152, 5 fonnam yiQov; Lehrsins 226,28 uerbnm yiyga^ag] Scboemannns 133, 19 uer- bnm Ix^'^j Skrzeczka 174, 12 praepositionem fcsQl] 201, 14 noctdam yog-^ 209, 6 nerba kyivero ajcd xeld-i] Uhligios 155, 12 negationem ov] R. 'Schneideras 131, 5 nerba TCQog c^I, 207,20 particnlam yag. Qnibns haec addo:
136, 8: Apollonins, postqnam nocem tjvoQia simplicem esse refiitanit, neram derinationem propositnrns ita pergit ^aXXa ml rc Tov loyov rfjde ^€c\ — Nee tarnen complnres secnntur eiplicationes, sed nna. Ergo delenda est particnla xa/. — Eadem particnla alio loco concinnitatis cansa, quam legem in eiemplis afferendis nbiqneO Apollonins obsemat, remonenda est, dico 164, 3, nt enim a^fii a^fjuv, ^ixovoi exovaiv, liyovac Uyovaiv sine particnla affemntnr, ita ne inter Ttaial Ttaialv quidem noces desideratnr« Item 199, 25 inter qnartnm et tertinm exemplam eadem particnla delenda est — Eadem de cansa articidufl to 136, 23; 152, 20; 194, 17 et wg particnla 139, 23 ante tertinm membrum delenda snnt. — In p. 185 non modo particnla /a^, quae legitnr in n. 29, a Bekkero deleta, sed etiam ea, qnae est in n. 27, e n. 23 repetita est. Nam etiamsi apud ApoUoninm saepissime ante ydg particnlam praetermis- sionem sententiae, qnae facile snppletnr, innenimns, qnid h. 1. snpplendnm sit, nix conicies. — Deniqne de coni. 252, 11 genetiuus ixaarov e nerbis xcr^' ha hcaarov ininria hog gene- tiuo additns est. Dicit enim Apollonins, qnoniam plnres sint
1) LocoB nomeraui 1066.
Digitized by VjOOQ iC
30 TheodoruB Matthias
formae^ pancae notiones, snf&cere nnam quod proposnerit exemplum nocis to/; unamqnamqne autem coninnctionem ex- pletinam perlnstrare longiim esse.
Grauiores antem interpolationes uiri docti deprehendisse sibi uidentar has: Skrzeczka 124,25 — 27 in nerbifi ^dto xal xara a7t6(paatv rüv TtQoeiQrj/Äivuv dvo xq6v(ov kd-efiarla&rj ' (^ loyip xal To aciqiQwv zo o nQoakaßov voeluai ^ovwg a^ aeviTtov^ et 151, 29 in nerbis 'ovx äg (prjai TQvqxov dia to fioagov ä'; Wachsmuthins in explicatione quae exstat 129, 19 'rov^iariv o dTjloZ to a7caQifiq>aTov\ — R. SchneideniB in pernersa hac explicatione 168, 9 U^yco i] tov avunaru) rj xa- Tiord%(a\ praeterea 145, 10 in uerbis 'x«i yivovg firj elvai dia- xQiziTwv'j deniqne in tota de adnerbiis in öv exenntibns ex- positione ea, quae continetur nerbis 193, 20 — 29.
Sed mnlto plnribus interpolationibus epirrhematicon et syndesmiconO ab interpretibns depranata esse arbitror, qui nel similes locos ApoUonianos adscripsernnt nel sententias diffi- ciles explanauerunt uel impugnanernnt.
Ac primum quidem apponam eos locos, nbi exemplornm ab Apollonio explicatornm concinnitas atqne integritas aliis exemplis insertis deletnr. Praemitto antem in uniuersum de ApoUoniana exempla afferendi ratione haec. Et in libris de constrnctione et in scriptis minoribus 1066 locis exempla ex- stant. Qnorum locis 747 bina, locis 291 plus bina exempla affernntnr, cnins rei cansa facile perspicitnr.^) Ternis nero
1) De reliqaorum libroram interpolatiombus alias disputabimos.
2) Apponuntur onmes personae: cf. depron. 33,6; 102,12; 105,26; 107, 18. 21 sqq.; 109,4; 110, 16 saepius; omnia genera: d. de pron. 60, 22 ; deconstr. 321,108qq.; omnes nnmeri : ut de pron. 17,20; 103,20; deconstr. 188,4; omnes casus: ut de pron. 5,23; 8,18; 53,14; deadu. 171, 11; de couBtr. 63, 2; omnes aduerbiorum localium directiones: ut de adu. 206, 22; deconstr. 333, 22; 336,11; 340,23; quam plurima uel eoram quae aduer- sarii posuerant, uel nouae regulae uel totius classis exempla. Exempla huius generis plura sunt, quam ut exscribam. Solent autem haec signi- ficari uocibus formulisque bis: ra roiai/ra, rä vjtSXoiTta, ra jt^otui/isva, navra, anavra, inl TtatnSs, nrnTOre, TtoXXaxiSf aXla 7f afinolXa, nlsün^a,
Digitized by VjOOQ iC
De Apoüpiui Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 31
exempÜB Apollonios ntitur 28 locis neque intelle^mns, cur noQ binis prolatis contentns fuerit. Quorum 17 infra adnotata % com nuUa prauitatis uestigia in eis insint, corrigere non audeo. Atreliquos 11 locos, quibuB tertio aliquo exemplo et concinni- tas toUitur et contra consuetudinem illam bina exempla affe- rendi peccatur^ iam emendabimus.
123,20: proferuntur exempla, quibus demonstrat gram- matidu aduerbium avqiov non cum praeterito coniungi: 'avQiov yqatpüiy avQiov ygaipw'. Sequitur 'ovqiov avayivdoKO)^ . Quod ab Apollonio additum esse nego, qnoniam tertium exemplum eadem symmetria, qua cetera, allatum eodemque modo per dinersa, quae apponi licet, tempora perductum esse exspecta- mos. Nam quominus concinnitatis restituendae causa quartum m^mbrum addas cnjQiov avayvwoo^aLj impedimur eo, quod toto hoc loco ApoUonius non amplius unum exemplum per ea, per quae licet, tempora perducit. — • Eadem de causa 129, 12 tertium exemplum 'ßovXofiai q)iloloyelv^ coli. c. synt. 227, 13 '^£Mig ygarpeiv, avceyivdoKSiy ßovkeiy delere malim quam emn Wachsmuthio scribere TtQoaiQovfj^ai g)Lkoloysiv. Porro 143, 15 qdovxeg vf^veire uerba, quae sensu carent et sola tria- dem exemplorum efficiunt, delemus. — Item 160, 26 uerba avrdi avTa e textu remouenda sunt utpote et inconcinne allata neqne uUa de causa exemplorum triadem efficientia. — 170, 29 uerba 'xai aocLcpiig^ ut concinnitas cum uersu antecedente seraetor, tamquam e u. 25 repetita delenda uidentur. Prae- terea enim, etiamsi e formis xpevdrig — axp€v&i^g — axfjevdwv recte declaratur aduerbium aipei^dwQj ex iisdem tamen non aaaffiig'y et si Apollonius ad hoc omnes illos gradus repetere Doluit, tale quid saltem addendum erat: ^ovtcdq J^xei,' (cf. 134, 17). " SimiU de causa in eiusdem paginae u. 20 inducendum est ipevdiüjg,
Ta aidaray i^ifitüTsgov, tü£ tfxei xai, ovrios uel t^8b ^x^i^ ixxsic&ot vno' iUyfuttOj Bimilibas.
1) Sunt hi: depron. 8,24; 26,27; 38,13; 78,8; de adu. 191,8; de com. 234, 9 ; 237, 20 ; 246, 27 ; de constr. 19, 8 ; 28, 25 ; 45, 15 ; 53, 4 ; 62, 24 ; 192,11; 242,2; 324,25; 328,14.
Digitized by VjOOQ iC
32 Theodoroa Matthias
185| 15 nerba ^TtaQa %riv avtod-ev avTw\ qnae totam con- strnctionem tarbanty remonenda Biint Neqne enim exempU idem nalent atqne ^ftoQa njy avrov to ai%69ev %al TtaQcc rtjy TovTov %d Tovr6&ev\ qaoniam sine nlla particnla annectontar, com illa inter se particula xal coniiincta sint Praeterea hoc exemplom idem significat atqne illomm prins. Differt enim eo tantum, qnod de dorica forma einsdem nocis mentio fit, derinationis antem gradns innersi snnt. Qnominos antem cnm exemplis formarnm Doriensinm coninngamos, impedit incon- cinnitas, qnae exsisteret: nam exemplnm ab eo, qni forte in margine posnity qnantnm ad formam, prioribns Ulis adaeqna- tnm est.
194, 17: si ApoUonins nltima exempla ayxoae, rtilöae ad- didisset, ea etiam explicasset. Nam nisi eadem, qnae ad ante- cedentia explanatio et derinatio adicitnr, id, qnod demon- strandnm est, nentiqnam perspicitnr, nimimm adnerbia in oi exenntia eodem accentn nti, qno ea, qnae in d^v et qnae in Wl desinnnt — Praeterea ApoUonins ant in n. 14 post ailo- d-ev et in n. 17 post xvxÄo^ey, nt in n. 15 post Ttavro&evy par- ticnlam xal posnisset, ant ne hoc qnidem loco admisisset; neqne articnlnm t6 ante nocem xvxXoae n. 17 adiecisset. Qnam- qnam hoc loco ista menda band confidenter scribae codicis tribnere andeam, qnoniam hac potissimnm epirrhematici par- ticnla is, cni eins reliqniae debentnr, rndissime grassatns est.
199, 10 sq. exempla 'dt^ jile^avdqslag ^ dca rov ^Eklr^a- novrov" eins snnt, qni nt nerbis di ^qiotccqxov praepositio- nis did cnm persona, ita nerbis di' ^dle^avdQelag einsdem cnm nomine locnm significante coninnctae exemplnm satis di- Incide exprimi ant non nidit ant non pntanit Praeterea, qnod iam hie moneo, in antecedentibns, nt nnnc legnntnr, fidsns sensns existit hie et di ^QiazaQxov et dt* IdXe^avdQeiagj si de personis dicnntnr, significant '/t/vcJoxovrag !dQtaxaQxov^ . At solns Aristarchus persona est, qnare rectior responsio, qnam postnlat seqnens %b 8iy ita restitnenda est, nt scribamns: d^- kov eug arifjLalvev (ro) filv inl if^ipvxcov xtA.
204, 16 'xai To avavdtjg* additnm ab aliqno, qni nerbis
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUonii Dyscoli epirrhematici et Byndesmici forma geniiioa. 33
T^g avrijg irvolag non intellexit respici ad tov aq)a}vov ut in Q. 13 adaerbinm t6v((} eadem, quae in sabstantino inerat, signi- fieatione nti dicebatnr.
De coni. 233, 21 — 24: exposnit Apollonins saepe sim- plicia e compositis derinata esse. Exempla, qnae affert, con- cfaidnntar fonnnla 'sig t6 avro avvcix^aetai\ i. e. eidem ex- plicationi deniqne subinngendi sunt nersus 2 178 et n; 45. Nihilo secins 21 sqq. nona exempla affernntar. Sed et iUa fonnnla et sententiae inconcinnitas testantnr nerba ^elroveg ijdi erat — n^onvlfp^ ab eo addita esse, qni alia eiusdem rei exempla fortasse ex Apollonii libris quaesierat; prins ex- atat etiam de adn. 136, 24 sq., ibiqne nna cum n 45.
243, 23 offendo in eo, qnod imperatiuo dog tria ennntiata ?ya yQatffco, %va yQaxfnjg, %va yQaxprj addita snnt, cnm in se- qnentibns singnla ennntiata primaria enm singnlis secnndariis conimigantnr. Accedit, qnod, si exempli gratia öog interpre- teris Ma mihi tabnlam, ut scribam', in secundam personam eadem interpretatio non qnadrat Qnacunque ergo ratione interpretaberis, omnes personae eidem nnnqnam subiungentnr. Pate igitnr secnndam et tertiam personam male e n. 14 sq. repetitas esse.
Seeontnr alia exempla talinm explicationnm , qoales iam Waehsmnthios 129, 19 et B. Schneideras 168,9 agnonemnt (cf. p. 30).
De adu. 120, 14 sq. exstant haec: ^dia xov tolovtov vtvo- äelyficcTog del xovg dioKQlvovrag zag Toiavtag avvefiftTtiaetg T(pd€ Tip loytp xexQ^o&ai\ Sed et per se et si cnm iis, qnae respondent apnd Prise, m, 65, 12 H: 'sie igitnr discemas no- mina nim adnerbiomm recipientia nel non' conferes, uerbo- mm ^dia tov toiovtov vTCodelyftarog* et ^Ttßäe rtp loytp^ tan- tologiam animadnertes. Est antem ^ri^Se T(p X6y(p xexgrja&ai' minns proprio dictum, quam priora, in quibus inest pecu- liaie ApoÜonianum exempli nomen vTtodeiyfiaj qnod inter- polatores non perspexisse eomm fiedsa Ttafadely/tata correctio 206, 23 docet in fine igitnr enuntiati mendum latere ratus
Ii«ip«icer Stoditn. TL ^ 3
Digitized by VjOOQiC
34 TheodoniB Matthias
initio exBtitisse oenseo ^dia %ov toiovtov vnodelyfiavog del diaxQlveiv Tag ToiavTag avvB^7t%iiaei,g .
123, 14 sq, nerbonun 'ovrcjg wäre xai va a/ig>lßola tcSv ^/larwv Tfj üfiOTtjTi T^g avvrd^ewg anolvead-ai Ttjg apLq)i- ßoklag dia rijg iölag ccvrov noifad'iaecjg* hig öia zfjg iölag avTOv TtaQa&iaecog e u. 27 'dia rijg rovzcjv Ttaqad^iaeiag' re- petitis uerba rfj ldi6riq%t rijg avvra^ewg circomscribimtar.
139, 9 0 kntßUTtoiv Tovg deonoTag band dubie glossema. Neque enim ApoUonios nel maxime innsitatoram qnae affert exemplornm notionem addere solet. Et quidni etiam ÖQiana-- tßiv explicatnr? Quibas cansig 152, 15 in nerbis ^naqa %d dal(o\ accedit tertiam idqne graue argumentum, quod ex- plicatio non statim id uocabulum subsequitur, cuius iUuBtrandi causa additur.
147, 11 uerba ^a^ofiivov %ov e aTto g)wv7]€v%og* uel, ut correxit Dronkius, ^aQx6(ievov cctvo tov e qxovrjevrog^ delenda esse censeo, cum ut tradita sunt intellegi nequeant. Sed etiam quae Dronkius restituit, et prorsus superuacanea sunt, et con- cinnitatem delent. Bedolent praeterea doctrinam scholarmn byzantinarum, ubi pueruli uoces, quae a diphthongo ei incipe- rent, easdem a uocali e incipere separatim docendi erant.
154, 1 in codieibus sunt haec 'ra piii ovTiag exovTa rcSv elg d'a ki^yovra o^vevai, drjS'a ov TcaQoxelfievov elg ^cv, TQix^a fiivTOi xal reTQax^a\ Quibus in uerbis L Bekkerus 0 k'qyovra uocem in hjyovrcjv non bene mutauit. Quare Skrze- czka (n, 26) participium Xijyovra in ki^yovTi correctum post uoces elg &€v coUocauit et particulae fiivroi explicandae causa statuit aduerbii in ^ barytoni exemplum intercidisse. At barytonorum in ^ aduerbiorum exempla in antecedentibus multa allata et inde a dtjd^d iam oxytona afferri coepta sunt. Quare uocem fxivroi deleo. Et improbo explicationem, e Skrzeczkae coniectura ortam, ^ov TtaQcmelfievov elg "5^ A97- YovTi. Etenim saltem exspectaremus ^%ivl ^) elg S^ uel ofioltfi elg ^iy kijyovTi' uel simile quid, Neque aduerbii dri&a exem*
1) Huic etiam nescio quo iure negatio ov offensioni erat.
2) Gf. de adu. 149, 3.
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 85
jjiüm qnod snbinngitnr regnlae ontea expositae, eadem regida. postea mrsas probari oportet. Omnia potias iUa aerba delenda sunt, qnippe qnae ex explicatione ad uerba ra ^ii ovrmg exovra ascripta flüxerint, huins fere sensus: 'a elg ?a Xi^yovrai, av f^iv- Tov TtaQCMslfievov Ti elg d-ev ^oi;ai\ — Sensus autem hiiiTis enmitiati hie est: etiam ^V^a proprio est forma aeolica pro altera %vd'ev usnrpata, qnoniam (elye)j si ita so non haberet^ nt cetera in ?ä adaerbia, quornm terminatio non est aeolice nel dorice dicta pro communi '&bvj oxytona sunt, ita et ipsa 'oxytonos' proferenda esset.
170, 5 sq.: ad regolam ante expositam respiciunt haee 'SxxctTat iihv ovv tvqwtoq loyog, ori dia tovto tj TtBQiaTtaxai i} ßadvvetai] seqnitnr nerborom 6ia tovto explicatio haec ^dia Tov 7taQ€7t6fi€vov Tovov Tjj 7tkr]dvvTi'A^ yevix^^. Quam snpemacaneam et falsam esse contendo ; dici enim nequit ad- nerbinm ant perispomenon ant barytonon esse propter accen- tnm, qai est in genetino plnrali, sed propterea, qnod eins aceentam aecipit. IUa igitnr dicendi pernersitas caecum inter- pretem prodit Item 180, 15 uerba ^n:aQayu}y^g TvyxavovTa TT^g dia TOV di* tanquam e lectoris uerborum Va ftQoxarei- keyfiiva i/ti^^* explicatione textui illata remouenda sunt. Nam nt nunc leguntur, condicionaliter accipienda sunt, quod sensu caret. Post iTti^^fiara autem uocem uersus anteced^tis nemo nerba iUa inseret, quia ra TCQOxaTeikey/Äiva iTti^^rjfÄora, to- Ttov Idlov ixofi^vcc, alia esse non possunt nisi aduerbia in Te deriuata. Nam de iis antea dictum est et ea sola propriam fonnam aduerbialem babent, cum olxov di, ayqov 6i elocu- tiones non propriam aduerbialem, sed et nominis et particulae fonnam continere ApoUonias doceat.
Neque ab ApoUonio uenisse arbitror explicationem formulae TovTwvT^Se ixovTiJv, traditam 184, 6 ^TCOQehiOfiivrig rfjg „h^ n^o&iaewg iv T(p hayxog\ Nam quae illa formula colligun- tnr, res sunt duae, itaque dnae explicationis loco exhibendae erant: et praepositionem h uocabuli hayxog abundare neque eis syllabis abundantibus accentum mutari. — Simili expli- eandi studio debetur relatioi oWe^ explanatio , quae exstat
3*
Digitized by VjOOQ iC
36 Theodorus Matthias
205, 12: 'to duUyxBod-ai eis cmaralltjkoTiijTa . Nam illud relatinnm spectat ad antecedentia 'kdoxei aloytag vi^ea&ai* (seil, ro eiüo) in exemplo ^eiaw doQftov hü6o(i€L\ nt aliter ac "%o doxBlv aloyiag rl^ea&ai uel similiter explicari non de- bnerit. Neqae, si in seqnentibas dnplicem esse aduerbii eXam directionem probatnr % in illo exemplo cmaTallriloTrjTa inesse stataere licet
lam nenimos ad interpolationes ant maioris ambitos aat propterea cognita difficiliores, qnod artissime cum geminis Apollonii nerbis coninnctae snnt Qoas iam paginanun seriem secnti perlnstremns :
De adn. 119, 14 sqq. Apollonins nt demonstret se in de- finitione sno inre adnerbinm partem orationis indeclinabilem nominasse, eam explicat differentiam, qnae est inter adiectina, si qnae adnerbiomm notionem indnnnt, et ea, qnae meram adiectinorom, i. e. nominnm significationem semant. Dicit igitnr nominnm cnm nerbis constrnctione affectnm, qni insit in casnalibns, significari et, si praeter nominatinnm etiam ca- sns aliqni obliqnns adhibeatnr, ad emn nominatini actionem nerbo expressam pertinere. Et ita accnratissime respondent bis dnabns nominis cnm nerbo constmctionihns priora dno, qnae secnntnr, exeinpla: in priore, qnod est ^Tqv(p(av neqL- 7taxBl\ nt nerbi nentrins cnm snbiecto tantnm exstat con- stmctio, ita de solins snbiecti affectn mentio fieri potest; sed rectissime in altero 'TQvqxav tvTttei Jiowaov^j in qno inest nerbi actini et cnm snbiecto et cmn obiecto constmctio, Apol- lonins statnit diabasin, i. e. transitionem actionis. Iam propter hanc inter expositionem qnae praecessit et exempla eam ex- plicantia responsionem Schoemanni (op. ac. lY, 244) n. 13 nocis diaßaaig in dia^eaig mntatio reicienda est. Nee maiore inre nir doctissimns offendit in hac innctnra ^iveQyrjrix^ dtaßaaig^ qna significetnr snbiecti actio transitina, qnae aliis locis ab Apollonio nominetnr diad-eoig iveQyrjriTti^ nel 8iaßtßao%ixq, At
1) Cf. U. 19 sq. iicu^irms ovv avofUQiff&h* ro ivSov avayxaUcK ^m-
Digitized by VjOOQ IC
De ApoUonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 87
effügenmt emn nerba paene eadem, quae praecednnt '17 dtd- ßaacg fj anb rrjg ive^yelag^] hie enim non de solo actinOi sed onmino de iis uerbi generibos disseiitar, quibuscum casus obli- qniis eoniangi potest^ i. e. de actino et de passino, nt in uer- bis Ulis et in bis de quibos sermo est actionis sine actinae sine passioae ab altera persona ad alteram transitio insit.
Qnae si recte dispntaaimns, nee Schoemanni coniectnra opus est, et dno illa exempla iam commemorata sofficinnt. Sed legimns tertinm in n. 14. Qnod si cum. praecedentibus contoleris, concedes inconcinnitatem quandam oriri. Cum enim illa sine copulatiua particula adiuncta sint, huic praecedit par- ticula KaL Et si quis opposuerit secundnm et tertium inter se artius coniuncta esse, ei respondendum est tunc explicatio- nem, quae sequitur inde a '17 Ix rov Tq. — Ji6waov\ hoc tertimn demum exemplum sequi debuisse. Porro, quidni, si reapse haec artius inter se eohaerent, rursus, ut in altero, diaßaaigy sed dia&eaig statuitur?
Iam uidemus, unde haec interpolatio fluxerit, nempe ex eo, quod diaß. ive^y. a docto quodam interpolatore eodem modo, quo a Schoemanno nostro, &Iso de solo actiuo intelle- gebabir. — Praeterea ne aptum quidem est exemplum. Nam cum antea exponatur, si casus obliquus addatnr, ad hunc esse aetionis transitionem, in hoc exemplo, cum passiua notio insit, ad casum rectum est. Quam actiui in passiuum mutationem si hoc loco ApoUonius afiferre uoluisset, haud dubio aut antea in uniuersum aut nunc ad ipsum exemplum explicasset.
Sed ne altera quidem huius argumentationis ea particula quam nunc habemus ApoUoniana est. Ad eam enim respiciens adiectiuorum cum uerbo constructionem, quae inde a 119, 8 explicatur, iam non casualia, sed aduerbia esse dicit ea ca- soälia, quae eiusmodi cum nominibus constructionem non acci- pianty nihilo secius tamen cum uerbo coniungantur. At quae- nam TOiav%v^ TtTüntudSv n^bg rä ovofiara avvta^tg in ante- eedentibus commemoratur? Nullam equidem uideo itaque puto sie restituendam esse genuinam Apollonii sententiam: Va d^ ovv TtTiaTixa, %fiv TOiavTTjv avvta^iv n^bg ra ^ij-
Digitized by VjOOQ iC
3Q TheodoniB MatthiAB
fiara firj avade^d/xeva. Est autem sententia haec: *^ca- snalia^ qnae eam^ qoae antea commemoratar, cum aerbo con- «tractionem , i. e. eam, qnae afifectmn in ipsis casaalibQS per homm ipBomm flexionem expressum efficiat, non accipionty sed tantam eodem modo, quo adieetinum sabstantino, uerbo ad- iectasunt, ea pro aduerbiis habentar\ Illam enim uerbi km- xelfieva significationem esse intellegitur e synt. 18, 6 Vo iftl^- ^rjfia lari ^fiorog kTti^eTixrj avvra^ig* colL c. Prise. XVII, 21 (III, 121, 3 H) 'aduerbium quod uerbi est ui adieetinum'. Prae- terea, quod ita conelusimus, lueulentiBsime firmatur uerbis quae in u. 2 legimus ^aneQ (sc. ra ^rj/iccra) Ttqbg %%eqa Ttrontxa TTjv Toicnkrjv avvra^iv Itcoiovvto'^ aduerbia igitur aliam atque adiectiua cum uerbis constructionem efficiunt, sed non cum nominibus.
Sed hoc enuntiatnm etiamsi meliorem uersus primi lectio- nem respicit, tarnen pro spurio habeo. Quod prorsus super- uacaneum esse ex proxime antecedentibus apparet. Neque ApoUonius alia casualia ut nomina, alia ut aduerbia construi, sed eadem casualia modo nominum modo aduerbiorum uim habere docet. Quibus concessis cum lo^cae legibus obstet heQa adiectiuum, non dubito hoc qnoque enuntiatum tanquam commentatoris explicationem delere.
121, 9 sqq.: ApoUonius postquam exposuit ut adiectiuum substantiuo, non substantiuum adiectiuo, ita aduerbium uerbo, non uerbum aduerbio indigere, docet nomen et uerbum prin- cipales esse orationis partes, quibuscum ceterae tanquam ad sententiam perficiendam coniungantur. Qnarumque quoniam participium iam commemoratum erat, enumerat deinceps arti- culum, qui cum casualibus, aduerbium, quod cum uerbo, prae- positionem, quae cum utroque coniungatur; ex qua duplici constructione etiam anastrophe eins explicatur (cf. de constr. 304, 26 sqq.). Deinde rursus uerbis infra allatis eas aut cum uerbo aut cum substantiuo construi dicit: ^dio xal fiovai ava- CTQoqnjg ervxov xal Tjjöe dvvarai ovrcaaaeod'aiy kiyw ovo- (Aaoiy x(x\ vijSey liyw ^fiadi\ — Sed uerba 'modo possunt coniungi, dico cum nominibus, et modo, dico cum uerbis', sensu
Digitized by VjOOQ iC
D« Apollonii DygcoU epirrhematici et syndeBmici forma gentüna. 39
carent Atque etiamsi e synt. 321, 17 sqq. sie fere locam re- stitaes 'rf^ds Svvarai avvraaaea'S-ai (xccra vfiv Tta^aS-eaiv), Oyta ovofiaai, xal rijde (xara njy aiv^eaiv), liyw ^i4aaiv\ tarnen hoc enuntiato idem didtor, qnod modo dictum est, nnde locmn delendnm esse conclado.
182, 18-^15: uerba 'xai to xaTaq)aTixdv di, idl(f Xeyo- fAfvovy nakiv nqog artaqTiafwv rov ^(Aorog rov Xeyofiivov Tgafalafißaverai' nqoq yad Tfjv nfyQctipag^; qxovTjv g>afiev nral'' 1] »o0"' qaamuis coli. c. synt. 117, 26 sq. et 245, 28 sq. doctrinam ApoUonianam redolentia ab hoc loeo remouenda snnt. Argnmentationis enim inde a p. 120, 19 ordo hie est. Ut demonstret adnerbinm praedicare aliqaid de nerbo, ApoUo- nius primnm ea affert adiectina, qnae adaerbia finnt, si quid de üerbis praedicant; et nt adiectina snbstantinis indigeant, non snbstantiaa adiectinis, ita ait nerbo effici sententiam, ad- nerbio non ef&ci (*- 121, 13). Qaam sententiam optime ea se- cimtar exempla, in qaibns solnm adnerbinm, qnod ad nerbnm snbandiendnm spectat, sententiam efficere tudetnr, neint accla- mationes et interiectiones (—121,26). Tnm se id, qnod eo nsqne in nninersnm probarit, singnlis exemplis demonstratn- non esse dicit; et promisso satis facit inde a 121, 27 — 122, 12 et 122, 16 — 33. Haee igitnr exemplomm series interrnmpitnr nerbis nersnnm 13—15 snpra appositis, qnibns nonnm argn- mentom rei iam pridem absolntae affertnr, dico 'oi ^ovov
Qnam difScnltatem nt remoneret, Dronkins in Mns. Bhen. Xn, 337—41 nerba inde a 120,19 — 122,34 sie transposnit: 120,19 — 121,13; 121,27 — 122,12; 122,16— 34; 121,19— 26; 122,13—15; 121,14 — 19, concedens se nnde illa distnrbatio orta Sit nescire. Attamen reicienda est haec artificiosa ratio, qna in mediam particnlam ea transponnntnr, qnae ad totam conclndendam Apollonins apposnit 122, 23 sq. 'xa2 Tocavra fthv ne^l vov OTi xccrrjyoQei riov ^rjfiot cjv t6 iTtl^^rjfxa. Nam etiam ea, qnae Dronkins post hanc conclnsionem posnit, ante eam lecta esse intellegitnr e 121, 16 sqq., nbi docemnr ac- clamationibns significari, qnae de nerbis praedicentnr. Iam
Digitized by VjOOQ iC
40 TheodoruB Matthias
R. Schneidenis (symb. phil. Bons. 1,1.) post aerba'xai to xora- q>a%t7ij6v öi^ insernit haec '(xal %o anoiptavMvy . — Sed locmn esse spurium ex aliis qnoqne intellegitar: lilq^ qnod alioqain significare solet id, qnod rei praeter cetera proprium est 0» h. 1. idem ualet atque 'per se^ solum, uerbo non 'addito'. At significatio non magis propria est quam si adicitur uerbo. — Porro leyoiaevov^ tantulo spatio diuersa significatione repetitum, priore loco idem fere est, quod lafißavofievov y altero, quod TtdoxaTeikeyfihoVy 7tQovg>€aTrjx6Tog. — DeniquCi id quod maxi- mum est, quid est aTta^iOfiog %ov ^ficcrog? Semper enim inuenies et uerbum ctTtaQrl^eiv et nomen aTcafvia^og cum sab-, stantiuo diavoia uel Uyog coniunctum.^) Et semper ad ana^ TiOfiov Tov koyov uerbum solum suf&cere ^) neque aduerbio ad sententiam efficiendam indigere dicitur.
125,6 — 16: quaeritur, cur aduerbium, quamquam uerbo et praeponatur et postponatur, tamen ab altera ex bis posi- tione nomen suum Inl^^ixa acceperit. Et Lehrsius quidem (quaest. ep. 112 ann. 2) iTtuaaaeiv h. 1. intellegendum putat 'postponi^ et iTtl^^riixa 'uocabulum uerbo postpositum'. — At hoc et per se in praepositione hnL inesse nequit et prorsoB abhorret ab iis, quae ApoUonius ipse inde a u. 16 exponit, nimirum falso aduerbium postponi, quoniam ui quidem adiec- tiuum Sit uerbi, adiectiuum autem uerbo suo praeponi soleat. Nee magis Lehrsii interpretatio commendatur eo, quod, ut eam obtineat, et u. 7 et u. 15 negatio ov ei inserenda et u. 9 uer- bum iTtvtaaaea&ai, in Ttgoraoaeod-ai mutandum est
Quibus de cansis iam Skrzeczka (II, 23) hoc quidem loco iTtiTaaaea&aiy quod alioquin nihil nisi 'apponere' significare concedit, accipi posse putat pro 'praeponere', nisus oppo- sitione, quae intercedit inter iTtiraaeead-ai et vTcoTaacaf-d'aiy et collatis Dionysii Thr. scholiorum his: ^Ttahv di k^xriaav,
1) Gf. de constr. 12,15; 13, 10 et 22; 18,14; 265,21; de ado. 120,24; 183, 19.
2) De adu. 121,3; de constr. 300, 4; 90, 5; 227, 19 ana^i^uv tov Xoyov,
3) De constr. 90, 5; 281, 12; de adu. 121, 3.
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonü Dyscoli epirrhematici et Byndeemici forma genaina. 41
d Ttqo ^fiotog xal fiera ^rj^a ^) Taaaerai, olov ,iY,aX(jig yQaqxa, yQaqxo xaAcJg*^ ntSg ciTtb ^ari^ag tcSv avvTa^€0)v ^) €7tl^^rj^a (lovov xalelTai, ovxiri dk tuxI vTto^^fta (j>. 933, 9 sqq.) et 'dia %l dk rov ^ficerog xal TtqotaaaopiBvov nal VTCoraaao^evov fiovav bti^^fia hck^q-dTj; xal q)a^BVy o%l and tijg fiiäg avv- ta^eiag r^g iKVdiixniqag* ei yoQ Xal VTtoTaaaerai zoig ^^aaiy, aU.' OfKog ij yvTjola ovrcSv cvvra^ig 17 Ttqoriqä* (p. 934, 9 sqq.). At bis locis hoc manifestam fit recentiores grammaticos ner- bnm htiTaaaeaS'ai interpretatos esse 'praeponi', non Apollo- niun; qni potins nt uerbo kTtivdccea&ai notionem praepo- nendi significari possit, exempli gratia de cons. 222, 18 tvqo ^fioTog adidendnm putat. — Sed etiam alind est, cor in Skrzeezkae interpretatione non acqniescam. Niminim Apollo- niiiiQ, cnm librom de adn. scriberet, aliter ac tum, cum anto- nymici p. 116, 13 sqq. scriberet, nomen adnerbii et pronominis avtog derinasse cum illo stataere non andeo. Hoc enim loeo e Skraeczkae sententia nidentnr ei iftl^^iia et avrtjvvfiia bdTayfiatixq inde appellari, qaod postponantur. Sed de hoc loeo infra agemos.
Yeram potins Apollonü de iTtt^^ifiaxog nomine sententiam elid posse eredo e loeo qaodam antonymici (62, 16), nbi ab Aristarcho pronomini avrog nomen ijtixayfiaTixri inditnm esse hifi didt: ^TtQoei^rjTai (og Ttavrl TtQoatiTttp oQ&orovovfiivq) avv- €an, dio Tcal iTtiTayfiorixri kxalelro vno jiqiOTa^ov^] h. e. 'inde ab Aristarcho ita appellabatnr, qaod omnino cum pro- nomine personali seu praepositione seu postpositione coniangi potest\ Neqne enim ex Apollonü ratione est, si aUomm sen- tentiam improbat, eam non impngnare. Praeterea antem hanc ipdas esse opinionem probari uidetur eo, qaod in saa ipsios disputatione üUc commonibas aocabalis cvvecri et awraoae-- o^oti atitur. — At aidentar fortasse caipiam obstare haic sen- tentiae ea, qaae de pron. 116, 1 sqq. certis, at qaidem aidetar, nerbis exponnntar ^avnawfilag €7tiTay/^aTi;xrjg et iTti^^fiarog' nomina de postpositione deriaari. — At eom et effagit Ulom
1) Sic recte R. Scbneidenu pro ^/laros e coniectora et pro uulg. kctione n^ordtteafp e cod. Barocc.
Digitized by VjOOQ iC
42 Theodoras Matthias
locam tarn corraptnm esse, at nix cognoscatur, ntrum sententia illic exposita ApoUoniana sit an adaersarionun; et inde a for- rnnla iirjftoTB^ at saepissime *) apud Apolloninm, propria Apol- lonii opinio affertur. Quam etiam e frastalis cognoscere possn- mas concinere cum ea, quam ApoUonius antonymici 1. 1. et de coDStr. 18, 6 sqq. obiter tangit et quam exhibent et schol. Dion. Thr. 934, 20: ^el dk xal TtgoravTexcti i^al iTtorarrerai, Ttwg ano (liäg avvra^ewg iiovov iivoiiaO'dri ; q)a(ABv ovv, (og ij »l/r/* TtQO'd'eaig dvo Gvvra^etav iari atjixavrixri. xai TCQOijyovfiivov yccQ Tov ^fxarog tovto dvvafi€&a KaXelv knl^Qfjfia „to kiel T^J QT^fÄOTi^ keyofievov avrl tov nfieca %b ^i]iua", üg g>afiep /ods Itü Ti^ds fil&ev*^ avrl rov nf^^^ rovde^. xal Ttakiv ofiolwg ftQori'yovfiBvov tov ^ptanog eni^^tjfia t6 avTo xaAotf- fi€Vf olov iq>* (p ^f^a ti Tld-erat, avrl tov »^uc** o"', et Pri- scianns XII, 6 (gr. 1. n, 580, 13) 'hoc pronomen kTtiTayficeri" xdy, h. e. impositinom nel sabianctiaam, uoeant Graeci, qaod uel subiangit nel sabiongitor alteri pronomi]ii\ Yidetar igitur Apollonias mediam qaandam ttiam ingressos nomen irti^^iq- f^arog et avTcovofÄlag iTtiTayiiaTiiajg ita explicasse, nt et prae* positioni et postpositioni satis faceret. Est antem tertia haec Apollonii de adnerbii nomine sententia ex eo tractatn (de pron. 113,17 — 116,15) deprompta, quemR-Schneiderus«) etG.Uhli- gins ^) bono iare rhematico tribnisse nidentnr. Itaqne e Skrze- czkae ratione ter sententiam matasse Apollonins pntandos esset. Sed praeter hanc doctrinae disorepantiam et nerbi i^ri- Tccaaea&ai usnm ab ApoUonio alienum alia qnoqne de causa locmn indnco. Nemo enim in media de definitione explana- tione h. 1. nominis iTtt^^fioTog explicationem exspectabit. Ex- spectator potins in libri initio , ut in antonymico p. 3, 9 sqq. — Sed, ut iam contrariam sententiam praeoccnpem, inde a 125, 16 nouam rem tractari e ratione intellegitur, qua tan- quam thesis proponitur et causis allatis aduersarioromque sen-
1) Ita de adu. 121,24; 164» 6; 178,3; 188,13; de pron. 18, 4; 54,17; 89,27.
2) Mus. Rhen. XXIV, 592. 599.
3) Gomment. litter. lenens. 1878 mens. luL die 20.
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonii Dyscoli epirrhemaüci et Byndesmici forma genuina. 43
tentiis reiectis probatar. Itemqne apnd Prise. XV^ 39 qaaestio de ordine adnerbiomm non partictüa est maioris de nomine adaerbii dispatationiSy sed nona et pecnliaris per se qaaestio.
Alia seDtentiamm non perspeetaram repetitio inesse mihi nidetar in nerbis qnae exstant 127, 14—18, quae necesse est respiciant ad 121, 14 sqq. — Est antem sententiarum conexns hie: iis, qni interieetionem äfioiy qoando qoidem solios primae personae sit, pronomen esse statnant, opponit omnes inter- iectiones ntpote ipsins loqnentis personae passionem indicantes hac ipsa de causa omnes solins ipsins loqnentis esse. Deinde adicitnr: 'iam nero diximns eam ne inter nerba quidem nnme- rari, et hoc ita explicanimns : omnis passio ex affecta aliqno proficiscitnr, affectns antem nerbi proprius est, ergo interiectio tSfioiy ntpote quae affectum e uerbo proficiscentem habeat, ad- nerbimn est'. Tota deniqne expositio ita concluditnr: 'elncet igitor eam non omnibns personis addi'. — Ac primnm quidem haec condnsio mihi indicare uidetnr nihil in anteoedentibns propositnm fnisse nisi eam quaestionem, cur äfioi interiectio non nt adnerbia omnibns personis addatnr, sed nt pronomina certae cuiusdam personae sit. Porro altera quaestione num MfAOL nocnla nerbum sit, qnae inest in nerbis iq>afiev 6i xtA., intermmpitar prior, ntmm pronomen sit an adnerbium, de qua et ante nerba illa et in seqnentibns rursus inde a u. 18 agitur. — Praeterea uerborum ^ovdk irtl ^rjfia (pigetai.^ signi- ficatio haud ita facilis est perspectu. Eadem enim formula saepissime, nt de constr. 31, 14; 223, 10; 338, 1 ; de adn. 131, 7, haud dnbie significatnr aduerbii nel articuli cnm uerbo con- iunctio seu constmctio. Neque nero quadrat haec notio in hnne locnm: nam grammaticus eo loco, ad quem hie respicit (121, 14 sqq.), interiectiones aut ad nerba mente snpplenda aut saltem ni tanqnam ad nerba constrni docuit. Erat igitur di- cendnm 'ort xal irtl ^f^a ovx ov q>iQ€taL, Sed haec per se Sana sententia tantum ab eins quem tractamus loci conexu abest, nt ad illum locnm respici nequeat. lam nides, ad quem locnm nerba %q>apiev di spectent, omnino non inueniri.
Bestat, si qnis hanc difficultatem ferri posse putet, nt
Digitized by VjOOQiC
44 TheodoroB Matthias
eadem nocabnla diüersiBsimnm significare terminnm stataat, nimimm ita, ut illo loco tSfioi inter uerba non nnmerari de- monstretnr. Qaod eqnidem mihi aix persnadeam; praeterea a toto loco haec quaestio, nnm nerbnm sit necne, prorsus aliena est. Porro nerba 'nav 7ta&og ylverat &c rivog öia&iaetog^ nonne onmibns artis logicae legibus obstant? Dici enim pot- est ^Tta&og ylverai Ix TtQayfiorog' uel ^i^ kv€Qy€lag*y non 'Ix dia&iaewg^] hoc enim naleret 'l| iccvrav, ix rtad-ovg avTov\ qaoniam, si ita dicere liceret, Tta&og e sola diathesi passina exsistere potest. Immo ndd'og est aliqna diathesis. — Etiam tota conclnsio uitiosa est: ""qaia omnis passio ex affectn «liquo uerbi proprio proficiscitur, w/äoi antem hone affectnm e nerbo proficiscentem habet, necessario — adnerbinm est\ Summum id conclndi potnit ipsom nerbum non esse. — Deniqne rectios 121) 26 interiectiones dicnntnr passionem indicare quam ipsae habere, ut 127, 17; habent, i. e., credo, continent eam potius eae personae, a quibus profenmtnr.
132, 15 sqq.: exponit ApoUonins etiam propterea del et X^ uerba esse putanda, quod augmento praedita praeteritum significent unaque diuersa tempora, quae in iisdem infinitiuo- rum formis insint, secemant. Ad quam ultimam sententiam explicandam affert exempla haec: ivearvixog yotQ xqovov yt- n^aerai to „del yQatpeiv*', iAyo) t6 yqotq>Biv" TtagccrariKOv dk tb n^dei yQdq)eiv*^, naqaXaßov i^ctyS'ey t6 e, OTteq tdiov ^ri" ^arog, dg xal t6 „'d'iXo) yqaq>uv^ eXr} ivearalTog did %6 -d'iXio, 7taQaraTixov öh eltrj to 0 „e-d-eXov yQaq>eiv^*. In his uerbis quid sibi uelint kiyo) ro yqaq)eiVy quae Battm. 298 ann. 3 se non intellegere confitetur, elucet ex iis, quae secuntnr 'dg %al to n&iko) yQdq>€iv'^ eXt] iveaTWTog did to '9-iltj'] hie enim subieotnm esse solum infinitiuum ^) docent uerba did to d^ikm. Et iure ita urgetur et significatur de solo infinitiuo, quae dis- seruntur, praedicari ; nam iuncturam &ii.(o yqd(peiy praesentia
1) Sic 'siri to' concinnitatiB causa scribo pro traditis *iv rq»'.
2) Hoc autem, unam toto exemplo uocolam sabiectum esse, iure non miraberis; saepissime enim apad Apolloninm Mc usus inaemtor, ita depron.8,20; 36,8.12.14; 37,27.29; 40,19.22.27; 41,4.
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUonii Dyscoli epirrhematid et syndesmici forma genuina. 45
esse temporis nemo ignorat — Sententia igitar exsistit haec: 'ot in exemplo ^ikao yQaq)€iv infinitinus est praesentis propter additnm praesens ^iXio et in exemplo Md-ekov yqaq>eiv prae- teriti propter additmn praeteritmn e&eXovj ita praesentis exem- plom est dei yQag)eiVj nempe infinitiai, et imperfecti est in- finitinns in exemplo n^dei yQa(p€iv''\ Ita neeesse est in omni- boB his qoattnor ennntiatis snbiectam sit idem infinitians. Distorbatnr antem haec aequabilitas nerbis ^TtQoahxßbv i^w- &ev To €, oTteq Xdiov ^fxarog\ qnando qoidem ea tantmn ad snbiectmn to Übi constmi possunt. Qnae nerba cetemm pror- 8118 8uperaacanea e texta remonere non dubito.
13696 sqq.: nt mnlta nocabula, qnae simplicia nidentor esse, ex compositis facta esse probet grammaticus, exemplnm nocis ^voQia apponit nerbis his Vo rjvoQia, aTtXovv voavfxevov, aTtdvTore ov xaTaartjaerai' Ttod'cv yaQ Tta^a %b avfjQ rj rijv avigog yeyixfjv ij avyxeKoiAfxivf]v avÖQog t6 rjvoQia avaz'qaeTai fj av€Qla tjg al&iQog alS-EQla, T'^g di avÖQog, tig xal Motiv, ij avdglaf
Haec cormpta snnt. Itaqne Skrzeozka (II , 24} scribere noloit Tto&ev ydq — avOTjqaetctL ; aXX^ ^ avBQla (og al&iQog aiS-egla, rijg dk avd^g, dg xal eartv, 17 avdqla, — At ne sie qnidem sententia sana est Nam statnendnm niro docto est altenun particnlam f]^ qnam exspectari concedit, cmn parti- cola 8i commntatam esse nee minus neglegenter genetinnm Tijg avÖQog pro accnsatino, qoi exspectator, ob enm qui proxi- mnB est genetinum al&igog positom esse. Praeterea non liqnet, qoid sibi nelit hoc additamentnm saperuacanenm ^wg xal Isariv'^ qnod tolerari posset, si additmn esset eo loco, nbi primmn genetini avÖQog mentio fit (n. 6). Nee remonetnr eadem offensio coniectnra Schoemanni (op. ac. IV, 252) ^Ttod'ev yaq; ovx ^yo- qia avam^aerai, all" avegia xrL\ nee B, Schneiden; qui pmctnm post avÖQla in Signum interrogationis eommutat, nee denique Egenolf&i (ann. phil. 1878, 843), cui et lacunae et interpolationes satis difficiles una statnendae uidentur: ^no&ev ydq TtaQa ttjv aviqog yevixrjv rj Trjv avyxexoftfiivrjv avdqog ^ iivoqia avafqaeTai; (ßdet yaQ (uel ^v ydq av) rijg fikv) ri
Digitized by VjOOQiC
46 Theodorus Matthias
aveifla, cfg al&iQog ai&€Qla, rf^g dk avdQog, wg xal tariv, 17 aviqla .
Et porro cur nnias derinationis aviqog — aregla, non etiam sequentifl avdgog — avÖQla exemplnm affertar? Cur genetinns r^g avÖQog bis ponitur^ ceterae formae semel? Deniqne arti- culns 17 ante nocem avÖQla positns offensionem praebet; nam ut ad fonnam aveqlciy ita etiam ad avÖQla id^ qaod est ante rjvoQiay nempe ro, pertinere exspectamus.
Qnibns omnibns de cansis 'ij avegla dg ai-d-iQog ald-egla, rijg dh avdQog^ wg xal Hotiv, 1; avdqla nerbis deletis com Skrzeczka post aerbnm avavriaetai signum interrogationis porro.
138, 19 — 21 leguntur uerba 'alXa xai i^ri rov owcug, f^vUa anoßakXBi rb a h Tip ovrtj, ovx eiQyerai r^g ßaQvrrjTog r^g xara to eig log, kTtel rtdf^Ttokka xa h ßagelq raaet in media dispntatione, qua Tryphonis (frgm. 64 ed. Ä. de Velsen) sen- tentia impngnator. Statnerat enim ille omnia nocabnla eonso- nanti aliqna nel in medio uel in fine deficiente ex alia forma ueriore magisqae perfecta deriuata enndem, quem illa habne- rit, accentnm seraare. Quam sententiam ApoUoniiis optimo dispntandi ordine ita impugnat: si accentns manet, inqnit, ea qaoque nerbomm classis, in quam nocabnlnm defectione litterae derinatum transgreditnr, per se enndem, quem illad ante habnit, accentnm habet; ita dici TtolXam dfixcrxi, qaoniam plnrima alio in I barytona exstent. Contra adaerbia oxytona ant in 7^ exenntia ant in F ita, nt in media aoce littera d insit, e propria lege (cf. 135, 3 sqq.), si illa a deficiat, bary- tona fieri; i\A %iüQlg — x^Qh cc&iaazl — exrjTi, Eidemqae legi, ex qua litterae ö defectio causa sit, cur accentos a fine retra- hatar, alias qnoqne praeter adaerbia illa orationis partes snb- inngi: ita GvvehqXaafiivoi — aweAi^Aa/uevoi (cf. 135, 5), d^ano- arrig — deanoTTjgy iQyaanjg — ioyarrjg.
Vides hnno dispntationis ordinem interrampi nerbis snpra positis, qnibns affertar exemplnm aocis ovriog^ qnae e con- trario, seu cnm littera d sen sine ea profertnr, eodem accenta ntitnr. — Sunt praeterea nerba ipsa cormpta. Nam nisi com Dronkio pro tradito 'kTtl tov oinag scribis ^%%i to oixwg ^
Digitized by VjOOQiC
De ApoUonii Dyscoli epirrhematici et Byndesmici forma genuina. 47
totnm enontiatiim sana constractione caret. Deinde pro ex- tremis nerbis ^irtel Tta^TtoXXa %a iv ßaQeltf raoBi saltem Bcri* bendmn erat ^TcdfATtoXXa ra elg w ki^yovra iv ßa(fel<f tolobi (ef. il12); non enim inde, qnod mnlta in cl^, id qiiod solum ex antecedentibns Bnppleri potest, ael omnino malta barytona exstant, Bed qaia mnlta in Q quoque aduerbia barytona snnt, sequitnr dici posse, nt ovriog^ ita etiam ovtu), Itaqne ad ea exenpla qnae inde a n. 24 nerbis ro ye fxfjv ovy^svai secnn- tor, qnae nirsns 0 illostrant, qnibns condicionibns etiam post defectionem litterae o idem, qni ante fherit, accentns semetnr, nerba illa apposita esse pnto.
Paulo post 139, 19 sq. nerba ^awi^ovot Tfjv o^vtrira rov a, xa^g iv rolg i^g elqi^aeTai^ tantnm praebent offensionis, nt ea qnoqne indneere non dnbitem. Ac primnm qnidem deest altemm exemplnm elocntionis satis mirae ^Xoyov ovvi%ovai Tijy o^TijTa toi a\ Deinde nerbis ^xad^dg iv rolg i^g eiQTf]- üetttt nos falso ad seqnentia relegamnr, qnoniam statim in eodem nersn, qnae adnerbia in ä oxytona sint, explicatnr. Deniqne qnae sola sana atqne simplex ennntiati a particnia tog incipientis constmetio est, nimirnm ad nerba koyotg totovroig^ nerbis illis prorsns obscuratnr.
142, 5 sqq.: 'o7C€q el firj ovofiariytdv eXrj, xav xa^' ha axfificcTiafiOv elxe to ftivre wg nqog ttjv tcüv ^rj^iartov avv- %a^iv. — Explicatnr tota inde a 141, 16 particnia nnmeralia indeelinabilia propterea non esse adnerbia, qnia non, nt ad- nerbia, cum omni nnmero, sed cnm solo plnrali coninngnntnr.« Eomm antem nerbomm, qnae snpra posni, anctor tale qnid, qnale esset ^Tcivxe 7taQByive%o\ fedfinm esse nidetnr demon- strare nelle. Sed nideamus, nnm in nerbis illis hoc inesse possit: oTtBQ^ band dnbie pronomen relatinnm, ad solum Ttivxe potest respicere, qnoniam id, qnod inteUegendum est, ovofiori- xov esse dicitur. Li primario antem enuntiato idem oTtsQ sub-
1) £t iare in his in uniuersnm disputatur, qaia ante solius aduerbii r&tione habita barytona et oxytona in Tc aduerbia tantum deque utrisque deriuata apposita sunt (u. 11 et 13), in initio autem (u. Ssq) de tota hac quaeatione in unineranm diiudicatnm iri indicator.
Digitized by VjOOQ iC
48 Theodorua MatÜüM
iectmn sit necesse est Quaeritar igituri quid sit to nirvei obiectum qnidem non potest esse propter illa, qnaede pro- nominis oTt^q interpretatione diximus, quoniam %b Tcivte in- declinabile habere to Tcivre^ i. e. se ipsnm, dici neqnit; et, si hoc t6 Tcivre snbiectam esse statnitur^ qnod idem in pro- nomine oneq^ qnod ad ennntiatiim et primarinm et secnnda- rinm pertinere aidimos, iam inest, prorsos sapemacanenm est Sine dubio igitor %6 nivre saltem pro glossemate pronomioia OTtBq habendnm est. Deinde elocntio 'xai9-' %va üxri^cntoiiov^ semper ant de uno nocubalo indeclinabili (ita de adn. 145, 8; de constr. 34, 3; 201, 25), aut de dnabus nocibns per compo- sitionem in unam coactis (ita de constr. 315, 1) dicitar. Qua- mm notionmn h. 1. ne prior quidem qnadrat; nam hac notione adhibita uerbis 'xav xa^' %va axTiftaria^ov elxe* negaretnr, quod nnllo modo negari potest, ro Ttivre semper xad-^ h^a oxrj^ceTiOf^oy ^ecv,
Videtor igitar haec exempli explicatio ApoUonio indigna esse; quae aero interpolator dicere aolnit, sie fere dicenda erant: ^oneq, el firj oroftarwov eXrj, nav xa^' Iva xal avrov oxrifxaTio^bv Axe xi^ TcevrcnciQ ro ^iia (og Ttqbg njv %Hiv ifti^^rjfioTCJv avvta^iv.
Locus 145, 13—25 ex duobus similibus iUustrandus est. Quorum ex altero — 166, 12 sq. — elucet av€(p ab ApoUonio in aduerbiorum numero positum esse. Sed ibi uerba xaS-otg TCQoelnofiev f quoniam, id quod tradita coUocatione postnla- #retur, antea de accentu non expositum est, post aveif coUo- canda sunt; ut ex iis quoque appareat, iam in antecedenti- bus Apollonium demonstrauisse av€(fi esse aduerbium. Altero- autem loco — de adu. 204, 15 sqq. — ab avetog adiectiuo illud aduerbium deriuatum esse explicatur.
Quare primum quisque mirabitur, quod inde a u. 15 illius loci ApoUonius uidetur eontrarium statuere uerbis bis ^^üti fihroi ye kTVixQlvai ro axnfia (sc. to av€((}) vip tov ovofiarog ' ^€Qiafi(p, iTcel avTixeloerat xrX!. — At, quae inde ab kTtel usque ad ftovoyevwv secuntur, ut tradita sunt, omni sano conexu careni Quae enim haec est sententia: uocabulum avetp in
Digitized by VjOOQ iC
Be ApoUonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genaina. 49
nomüram nomero habendam est, qnod sie, non aliter adnerbia in u desinentia formantur?' Hoc obstare aut non obstare dici potest tantommodo tum, cum qnis inter aduerbia id redacturns eansam, qnae ex aliomm sententia obsteti refutare anlt.
üt igitor ApoUoniuB hoc loco pariter atqne 166, 12 et 204, 15 avB(f adnerbinm esse edicat, negatione ovx ante ner- bnm awtxelaerai inserta scribendnm est iTti^^^ocvog pro ovo- fiOTog qnod falso e sequente ovoikxtwv profectom uidetnr es8e.O
£a nero; qnae nnnc in codice exstant, facillime ferri po- taenint, qoia etiam seqnentia ita corrnpta erant, nt ApoUonins demonstrare nideretni cfv^r^ non esse adnerbinm. Sed haec iam a Skrzeczka et Schoemanno recte restitnta snnt. Itaqne hie sanns exsistit sententiamm conexns: ^nocabnlnm Sveti) ad- nerbüs asciscere licet; neqne enim obstat illa lex, qna doce- mnr ab iis adiectinis, qnae tria genera totidem dinersis termi- nationibns significant, adnerbia in TjJg^ ab iis, qnae omnia nna eademqne forma continent, adnerbia in w derinari'. Nam qnoniam nna mascnlini et feminini forma avewg^ nnlla nen- trins generis exstat, re nera avecjg nnins terminationis est; itaqne ex neternm artificiosa doctrina rectissime ab hoc ad- ieetiao adnerbinm in (ü;^) formatnm est.
Porro antem ApoUonins n. 13 sq. dieit, si in einsmodt exemplis, nbi forma avetfi cnm singnlari coninngatnr (tp 93), apeoßg scribendnm esse demonstrari neqneat, avetp adnerbinm restare. Neqne nero illnd demonstrari potest, nisi demonstretnr avetf) adnerbinm esse non posse, itaqne, qnod adiectinnm sit, ad snbstantinnm singnlare eandem adiectini formam constmen- dam esse. Qnare in iis, qnae modo sananimns, e contrario hoc ipsnm demonstratum est äve((} adnerbinm esse inre in ti derinatum; deest igitnr cansa, cnr in exemplo *^ d' ave^fi driy ^aro' scribatnr 'ij d' avetog d^y fjaTo\ qnia avecp xaS-' ha axtiiioTiafidv et cnm singnlari et cnm plnrali coninngi potest, qnippe qnod adnerbinm sit Iam igitnr, nt n. 13 sq. ApoUo-
1) De Bimilis mendi origine cf. Uhlig. dissert p. 32.
2) d et $ in hac qoidem re non distinganntiir: cf. 145,20; 165,20; 166,23.
Ltiprifw StvAiM. YL 4
Digitized by VjOOQ IC
50 Theodorns MatthiM
nias indicanit, in iis quae dispatantor 145, 15-— 23 ea qnaestLOy cuinam orationis parti avetp tribaendum sit, ad finem perducta est. Qnare recte monnit Skrzeczka (II, 26) aerba dedel^erac yoQ e. q. s. com antecedentibiiB non cohaerere. Et altera hoiiiB loci offensio ab Uhligio av nocala in ov mntata remota est Sed cum absurdum sit id, quod iam in antecedentibus proba- tnm erat, in sequentibus denuo probari, uerba illa spuria esse existimo.
Multa in quaestione de rjvTe et evre adnerbiis 147, 24 — 150, 19 offensionem praebent Quod enim in solo augmento uerborum syllabam rjv inueniri demonstrat, praeter formam €VT€ quam 148, 6—11 agnoscit, solam alteram distractam ^üre eum probare elucetO Quare forma rjvre pro i^vire, quam Schneiderus codicem secutus probauit, restituenda est 147, 24; 149, 7. 13; 150, 16; 156, 16. — 149, 14 autem deleta xal par- ticula sie legendum puto: 'rl di^nore ro fihv rjvre rjvTe Xiyefai; — Cuius lectionis uestigium, praesertim si conferes Herod. ü, 312, 10 sqq. '%ovxo Iv nleovaüfju^ rov v rjvre avayKaltog vov rj tptXcj&ivTog 7nX.\ agnosces 149, 8, ubi si iure legeretur ijvre, etiam scribendum esset tov rjv yjdoyd-ivrog.
Quae si uera sunt, ApoUonius dicere nequit 148, 1 sqq. se idcirco hanc quaestionem tangere, quqd nonnulli in no &lso scribant eure pro rivre. Scribendum est: nad-iog^) Ttveg inex^lQ^loav ro 'evT^ oqeog %oqvq>iiai dia tov ^ xal v Yqaq>BiVy tov xotcc q}vaiv oxri^uTog anaLTOvvTog Tfiv dia TOV € xal v yQaq>r^v.
üt bis uerbis de origine uocum 171^« et evre quaestio in- dioata est, ita reuera 148, 3—6 de uocis '^vt€, u. 6—12 de uocis evT€, u. 12 — 150,14 rursus de prioris origine dispu- tatur, cum exspectetur priore loco de ea uoce, de cuius forma nulla discrepantia erat, deinoeps de altera actum iri^ Et sane illam de evTe forma particulam reuera maiori de tjike dispu-
1) Eadem sententia redit in £. M.440, 14; in BchohBSl; praecipae apad Herodianum, ita I, i96, 21 ; 643, 17; ü, 95, 29; 235, 21 ; 640, 19; im- primiB 312,10; 391,22.
2) I. e. h. 1. *8iqmdem\ ut exempli gratia p. 179, 2.
Digitized by VjOOQiC
De ApcUoDii Dyscoli eplrrhematici et syndesmici forma genuina. 51
tationi anteceesiBse elncet e 149, 8. Sed praeterqaam qnod mimm in modnm bis de forma rjvre dispütatur, etiam corrupta est prior de uoce rjvre particüla. Etsi Skrzeczkae emenda- tione pro traditis 'wg ovde^la Xi^ig^ scribentis ^ov fila Xi^iQ* sententia restit^ta esse nideatnr, tarnen illa offensio e dispn- tationis ordine deprompta non toUitnr. Idem enim, qnod sno loeo 149, 7 sq. post longam argnmentationem tanqnam ex ea demom conclnsnm proponitnr, h. 1. tanqnam notnm praesnmi- tor. Quare dispntationis ordinem sie restitno ; particnlam ^ui^v permnto in fiiy, qnae saepissime apnd ApoUoninm qnoqne di particnia non inseqnente legitnr; itaqne nerba Vo ye ^hv svre^ statim nerbis 'iyhovro dk al qxaval Tjjde^ annecto.
Qnibns probatis inde a n. 12 demnm incipit grammaticns de forma rjvTe accnratins qnaerere; nt enim aliornm adner- biomm in wg desinentinm etiam formae in a exenntes exstent, ita praeter nocnlam aig eadem notione inueniri dicit nocem a, et in compositione nt äarej ita arej ac littera 5 ionice in ^ mntata eadem significatione, qua (og^ et ij et rjTe (sie nsqne 149, 1). Deinde prinsqnam haec derinatio ad finem perdneta Bit, nona proponitnr ratio haec, nt a forma ^, qnae exstet praeter wg^ ^vre derinari incipiatnr. Non iure credo. Nam quomodo ApoUonins in eam opinionem ineidere potnit, nt altera priore ratione non perdneta existimare mallet 'qvre ex fjlvTi qnam ex ^e exstitisse? Nonne tunc etiam forma ^t«, qnae qnantnm scio prorsns deest, statuenda est? Accedit, qnod tnm demnm aliam explicationis niam iniri elncet, si cnm Lehrsio nerba ^ov fi^v akkd\ qnae in codice non apte ante- cednnt nerbis ^xal naqa tovto t6 a aTtoTeXeitac liüviKuireqov xo fj^ (148, 25), nerbis ^%al ovnag q>aiiiv* (149, 2) praemittas. Neqne nero qnidqnam credo magis prodere totam hanc parti- cnlam lectoris annotationem esse quam hoc, qnod dinersis locis hnins additamenti particnlae in textnm irrepsemnt. Qnod antem schol. £ ad ^ 87 et E. M. 440, 4 eandem, qnam eqnidem ab Apollonio abindico, deriuationem praebent, recentiore band dibie tempore, qnam quo genninns ApoUonii textns constitntns est, haec peior derinatio excogitata est
4*
Digitized by VjOOQ iC
52 Theodorus Matthias
Non igitar dabito delere nerba "^ov fiijv akUc xal cvnog q>a^iv' Tolg elg w kqyavaiv km4^fictai ovvvna(fiBi xiva eig ^ hqyovta owvovov^eva Tovroig, ovdafuSg ovdafifj, Ttawttag Ttawfi^ aXhaq SlXt), dixcSg dvx^\ Ita praeterea eo fiiciliiis n. 4 ^o^vofiivip aqa T(p wg xtA/ ad 149, 1 amectantor.
Deniqae 149, 17 nerba 'nahv avayxalug rov ^ 'tpikm- %^h%og dia vov TtQorjyeia&ai qxorqevrog^ repetita sunt e 148, 8 et 149, 7. Nam bis dnobns locis iure haec aactor addidit, ut ^ihe formam qnamqnam spiritn leni prolatam, tarnen a forma aspirata deriaatam defenderet Et si qnis opponat 149, 17 haec nerba adnersariomm esse, eo magis ea delere cogimiir. Primnm enim adnersarii trisyllabam formam impngnantes nnnm ex hnins accidentibns, primae syllabae tj spiritnm lenem, ex- plicare non debebant. Tnm si nerba illa ex ApoUonii expli- catione ii repetinisse tantnm fingerentnr, saltem accnrate cansa Apollonii exhiberi debebat Qnod non fit. Neque enim pro- pterea littera tj spiritn leni ntitur, qnod nescio cni aocali prae- cedit — nam exstant exempli gratia ijato, ^ovr] — , sed pro- pter solins litterae v epenthesin (cf. 148, 8).
151, 17 sq.: in nerbis ^^ari %t ovo^a ovdafiog, i} jtaqor- xeiTai inl^^fia ro ovdafxtSg, (f oTto &r]Xvxov naXiv axwoevog iTtl^^fia TtaQooieiTai vo ovdaf^fj^ dno ennntiata relatina aeqoa- biliter formata et per asyndeton apposita offensioni snnt Ac si qnis de altero pronomine ^ in xal mntando et nerbis iTtl^- ^rjfta TtaqaxeiTai in altero ennntiato delendis cogitet, nix de- ciarare possit, nnde haec, qnae exstat forma aeqnabilis orta Sit Immo cnm hoc loco adnerbii ovöainUg et ovdaptod'ev nnlla praeterea mentio fiat, prins ennntiatnm comparandi gratia ex alio loco ascriptnm esse censeo. Nee obstat hnic rationi nocnla Ttahv^ qnae non ad prins illnd ennntiatnm relatinnm spectat, sed ad sola nerba '<^ naqoKBixai &r]Xvx6v t6 dtjfioala^ n. 10 referenda est.
166, 24 sqq. inter adnerbia ea, qnae ei regnlae obstare nidentnr, secnndnm qnam omnia adnerbia in w desinentia breni paennltima nti dicnntnr, etiam Tto^^tf coUocatnr, cnins prior syllaba attica epectasi prodncatnr. Sed primnm solo
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonii Dyscoli epirrhematid et Byndesmici fonna genuina. 53
hocloco et illOy qao ad hunc respicitur, p. 204, 18, in syllaba poaitioiie prodoeta epeotasis statoitory com alibi et hac et simplici ha^aaig noce Apollonins ant epectasin syllabicam, qua fini noeabüli nona syllaba adicitnr 0> aat productionem breois uoealis in uocalem natura longam ^) significet. Ita etiam h. 1. omnia exempla inde a n. 25 allata in hanc notionem qna- drant, et formas axakXo} S-aJikw et qnae secnntnr non pro- dnetasy prodactam in Atticomm modum solam f^aXlov littera a natura longa praeditam statait ipse anetor loei. Quo igitnr iure nocnla fto^^tpf in cniiis priore syllaba brenis o exstat, producta in Atticomm modum dici potest? Et cur, si illa pro- ducta esset, non esset etiam l'^oi? Haec igitur, quae de epec- tasi dissenmtur, ab Apolloniana doctrina aliena sunt. Neque in üg, quae secuntur, sana argumentatio inest. Kam uerbis SHupg te TCfL p. 167, 1 sqq. tanquam noua affertur aduerbii 7t6^ a substantiuo ^oqoq deriuatio, a qua iam in anteceden- tibus auctor tacite profectus est. — Praeterea uerbis 'iawg dk xal 6 TtXeovaaftog trjg dialhctov\ antecedere oportet tale quid 'xai iv TtJLeovaofitp tov q tb 7t6^^(p\ cum uerba *o nkso- foafiog* non habeant, quo referantur.
Quibos de causis existimo totam de tto^^^ aduerbii dis- pntationem — inde a 166, 24 usque ad 167, 8 — a recentiore gnmunatico insertam esse. Atque ex eodem loco profectnm uidetnr esse glossema 'orTixtäreQov hxad-iv* p. 204, 18 (cf. snpra).
Sequitur locus difficiUimus 180,13 — 183,4: Ac primum qmdem exemplum quod exstat 180, 21 sq. 'i^g aal Ift) toi ^rvv* iici^^fictrog, drjXavvrog ro iv rovT(fi XQ^^Vf ^ Tavrdv naifayetai intellegi nequit. Neque enim uideo, quomodo illis probetur id, quod in antecedentibus probandum erat, olxov diy itynov ii duas orationis partes, non aduerbia esse. Kam in antecedentibus neque de aduerbio ab altero aduerbio deri-
Ij Itodepron.6,14; 34,6; 37, S; 60,11; 83,25; 92,14; 98,12; 99,1; deeoid.230,28; 237,9; 267,7.
2) Itadepron.50,7; de adn. 161,8; 162,11; 176,13; 194,20; deconi. 33a, 29; 258,16.
Digitized by VjOOQiC
54 Theodonu Matthias
nato agitor, neqae ex ApoUoniana doctrina aerba ayi^bv öi, OvlvfiTcov di, olxov di tanquam derinatioiieB cum aliis ab adaerbio vvv deriuationibiis comparari poBSunt, cum ApoUo- nins illa a derioationibas secernat, ut 177, 31. 32; 179 , 4; 203| 17 sqq. Praeterea wvL formam, quam solam aUqno inre a vvv deriuatam dicere potnit, potins iTt&aa&eloav quam Ttaqaxd-Blaav nominauisset. Deniqne monendnm est ApoUo- nium semper dicere naQoyea&at ano vivog ant ftaQa rij nim- qnam irtt rtvog.
Sed etsi illa delentur, tarnen dispatatio insta non pro- cedit, cüius ordo nmic quidem hie est: 180,23 — 181,8 arga- menta enumerantor, quibos nisi aduersarii einsmodi formafl miam uocem eamque aduerbialem esse contenderunt, nerbis his:
L ^einsmodi elocationes, qaoniam ima ntonttir forma nee, nt nomina, per casus nnmerosqne flectuntnr, aduerbia snnt*; na. ^conionctiones copnlatioae ad copulationem nerbomm nel enmitiationnm usnrpantür, non (quem nsnm statnit ApoUoniiis) ad localem notionem ef&ciendam'; b. ^eaeqne nominum fiexioni non obstant'; III. 'nomina, cum articulam accipinnt, excepta anctiore relatione eandem notionem seruant, quam articulo non addito habebant; sed dinersa significant olxov di et rov olxov di\ — lam huic enumerationi annectit ApoUonios 181, 9 sq. uitnperationem , qnod aduersarii, id qnod summum sit, accentus leges non respiciant.0 Postquam deinde cuncta ad-
1) Haec Bententia, quae postnlator, non inest aerbis, quibos insit necesse est, *xai ndhv avreixovxo xmv rovtKtSv fca^ayytlftare^v* ; quae ita interpretanda sunt: 'et rursns iis, quae de accentibus sunt, legibus nitun- tur'. At in omnibus, quae 180,23 — 181,8 de aduersariorum sentenda disseruntur, ne uocula quidem de accentuum legibus mentio fit. Et id ipsum potius, quia, ut in subsequentibus demonstrat (cf. supra p. 54 sq.), ex bis recta explicatio fadllime cognosci potuerit, ApoHonius uitnperat. Insero igitur post uoculam nditv negationem ovk, a librarüs in Apollonii libris saepissime omissam (cf. de pron. 50,21; de adu. 126,17; 121,16; 123,20; 131,28; 141,24; de coni. 252, 34 ; 256,25; et Skrzk. 1, 16). Sic demum ut sanus sensus, ita aduerbii ndXtv^ quae non minus postulatur, relatio exsistit: ^roUrotovxote loyote inavsixovt ned ndXiv (ovh} dprsix^nnro TCJv rovixAv na^yyBXfidxatv* .
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUonii Dyscoli epirrfaematid et syndesmici fonna genuina. 55
nersariomm argumenta se refotatamm esse indicamty id qaod proximum esse debebat, illam de accentos legibus nitupera- tionem instam fnisse demonstrat 181, 13 — 15 et 181, 24—31. Ji antCTd coninnctionis commemoratione addactns est, nt sta- tim ülnd adnersarionun ai^mentum, qaod significaui IIa, refiitaret (181,32—182,20). Hnic antem rursns simile haad dubie aidebator id, qaod IIb notaoi, qaod qaia rarsos e ma- teriae latione idem fere ao primom est, ana cam hoc refellitar 182, 21—26. Deniqae 182, 27 — 183, 4 tertii sequitar refatatio.
Tota igitnr inde a 180, 23 dispatatio bene progrediretur, nisi ea refatationis particala, qoae de accentu est aerbis 181, 1&— 23, male dirimeretar.
Ac prioB aerba ^TtQog olg xai al qxoval xXivofÄevat 616- TüLtj^ol tiüixon alrtatiyaiv Ttttiaiv* akk^ ov tovto q>rjiiii üvv- exriTMv %ov üo fi^Qtj Xoyov elvai, imel xav tolg xcrr' a^y ideliafiev vag ovoficcvixag rtTtiaeig elg cvvra^tv iTti^^rjf^ceriKfiv Tid-B^ivag xal hti^^rniata xaXovfiivag^ (181,15 — 19) sospicio- nem ex iis qaae aatea dispataaimos profeetam singulis offensis aogent. Nam aitaperare adaersarios, qaod statoant aliquid, qaod saepe ipsi quoque statuendum esse statim concedit, in- eptum est Deinde inter id, quod interdum fonnae Dominum aduerbialiter accipiuntur, et id, quod olxov di diaersae orationis partes sunt, tertium comparationis desideratur, cum illae for- mae, sine nomina sunt siue aduerbia, una orationis pars sint. lUiog olg antem aerbis primo argamento nondum absolute uti oix lieait Itaque totum illum locum non ab ApoUonio pro- feetam esse arbitror.
Restant uerba 181, 20—23 quae nunc falso loco leguntur, cum neque pars eorum sint, quae 181, 11 sq. secutura esse promittuntur, et explicationem accentus locutionum ol-Mvdi, MlvfiTtoydi — 181,13—15 et 24—31 — male interrumpant. lam eni loco tribuenda sint inuenisse mihi uideor. Quamquam enim aduersariorum argumenta supra IIa et IIb notis signata contra eam Apollonii deriuationem pugnant, ex qua ohov di parathesin accusatiui nominis et particulae di esse statuit, tarnen in antecedentibus haec deriuatio non exstat. Quam
Digitized by VjOOQ iC
56 Theodorus Matthias
neglegentiam ApoUonio oix tribnerim. Neqne ea, qoae 180, 13 — 23 legontaTy Sana mihi uidentur ease, com enontiati ^ov yciQ Tctirrov iari rtp oXtco&l* expositio desideretar. Pnto igitnr uerbis 181, 20—23 post uerba paginae 180, 21 ^ov yoQ tovtov iari T(p o%yu>^i insertis scribendum esse: \alka diaq>iQ€v, wg) diaifiQei ro oXycod-ev roi i^ oixov . . . ., xal t6 otxo&i tov iv oixtii KrL\
ünde optimns sententianun conexns exsistit hie: loeatio- nes, inqnit (180, 15 — 17), olxov di, ayQov di, OvXvfirtov di^ etsi eonstraetione adaerbionim ütantar, tarnen adnerbia non sunt, id quod 1$ oixov ionctara demonstratar. Qnibos adicitnr 'item se habet iv tiüurj^ enm non idem oaleat aique o'/xo^£ forma\ Deinde ad prins exemplnm respiciens, pergit grammatieos ^sed ut oXxo&sv a ionctara 1$ oXxov diJETert, cum illnd esse nnam orationis partem, hoc ex doabns constare niderimas, ita etiam forma oXxo&t a innctora h oixtfi et oixade a innctura eig olxov discrepat, et nt eig olxov dnae orationis partes sunt, sie etiam olxov di, qnia di particula inest'. Cui disputationi illnd tertium exemplnm oixade — elg olxov an- nexnit, ut transiret ad eam formam, quam hoc loco accuratius explicare sibi proposnerat.
186, 10 — 15 uerba 'ai dij naqrjyfnivai avrtowfilai — e/ci- di%ovrai Ttqod'iaeig al yevixal^ male intermmpunt totam inde a 185, 17 ad 186, 21 pertinentem disputationem , qaae illis uerbis omissis rectissime progreditur ita: 'Hac demonstratione utendum est: et inter nomina — secuntur pauca exempla 185, 18—21 — , et inter formas in &€v exeuntes sunt exempla deri- uationum idem quod primitiua significantium' — rursus se- cuntur exempla usque ad 186, 9 — . Inde recte pergitnr, si statim adiungimus quae 186, 15 a uerbis oTtedideixro ovv se- cuntur: Memonstratum igitur est multas exstare deriuationes primitiuorum notiones semantes; harum igitur ratione etiam illae pronominum formae, de quibus tota quaestio institnta est, deriuatae sunt'.
Sed praeterquam quod uersibus 186, 10—15 argumenta- tionis ordo male disturbatur, singula quoque offendnnt. Neque
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonii Byscoli epirrhenuttici et syndesmici forma genuina. 57
enim Apollonins in nniaersum dicere potuit ^al Tcaftjyf^hai avTuyvfilai^ qaoniam ita nominat possessioas; erat dicendum 'al rijÖB na^yixivat avr!. Deinde dura est nocabüli advvarov coniiuictio cum contrario eonun, qnae ante dicta suni^) Porro pronomen roiovroig non habet quo referatar, nisi lacnnam gtatoas. Tum qnid sibi aolunt uerba Teva aklrjv nqod-Baiv'i quasi illa in "STv derioatio praepositio esset. Ac ne exempla qaidem concinna sunt, com ad prins in margine codicis '^ Ttqog ^€aß6&€v\ adaltenun8ola^7r^g^^a/9oi;^annotatasint. Deni- qae totins loci argumentum idem est, atque uersnum 17 — 11. Qoae offensiones cum nulla uirorum doctorum emendandi ra- tioue tolli potuerint, uerba spuria esse iudico.
lam uenimus ad syndesmici maiores interpolationes.
817, 7 sq. ut probetur alias sententias sua natura alias non nisi coninnctionibus disiunctiuis appositis disiungi, afferuntur exempla haec: primum ^fi^iqa IotI, vv^ hTi\ quae uerba tj particula omissa tarnen disiunctiue intelleguntur. Cui exemplo hoc respondet: 'ro dk sTsgov ov Ttdvrwg' „TQvqxov naQiarac, liTtoXhioviog 7taQiazai'^^')\ additurque huius quoque exempli explicatio, quae explicationi prioris respondet Inter quae exempla haec scripta leguntur 'to dl eneqov aXrj&ig, ei (paltj- fity cvrtjg nW^Q(xg ovar]g fifiiqa IotLv*^] ubi saltem eandem sententiae permutationem etiam in altero exemplo exspecta- mns. Deinde^ id quod grauius est, prorsus non intellegitur, qnomodo ad ea, quae demonstranda sunt, hoc exemplum qua- dret: nam cum inter prius et alterum differentiam intercedere exponendum sit, haec permutatio pariter atque priori potest dien accidere: * ^Ttolkoivlov naqovrog Lirtolhiviog TtaqioTai ^ et hoc quoque uerum erit Praeterea hoc medio exemplo ce-
1) Uhügii et Egenolfiii medendi rationes non suffidunt, cum non una omnee offensiones tollantur.
2) Nam ov negationem ante uerbnm na^icxa^ traditam delendam esse docet et prins exemplum, coi respondere debet, et hnius ipsias ezempli pemratatio, quae subsequitar.
igitized by
58 TheodoraB Matthias
teroram responsio deletnr haec: ^t6 yovv TtqoTeqov vrtodeiyfia . . . ftahv iv dta^ev^ei ^arai , , ,, zb dk h?€QOv ov ftwmaq . Hig de causis hoc exemplnm deleo.
225, 18 sqq. refatatar eorum sententia, qni o^a ooninnctio- nem esse propterea negabant, quod atrum poneretar ne^niey nihil ad sententiam interesset: affertnrqae primam exemplnm X 251 sq., nbi nocula xa/ omittatnr^ quam nihilo secios con- innctionem esse ab omnibus concedatar. Secmitnr deinde, nt iam Schneiden et Bekkeri snpplementis ntar, haec: ^oüm ju^v ovSk Sklr} Xi^iQf (^l xa2 la^' ore Ttle^ovaaeisv, ov TtoQa tovto Ttkiov %i ava(߀deyfiivai) elol, Xiyio xa&okav iTtl naüfSv U^Biav;^ Qnae delenda esse censeo, cum hnins ennntiati oon* strnctio li^ig . . . avadedeyixivai elalv nel tritissimis gramma- ticae de subiecti et praedicati congruentia legibus oppugnet. Desideratur potius nomen aliquod plurali numero positum quäle est ^q)qaoeig\ atque pro aXXri li^ig si scribimus aXlrj Xi^^i et haec uerba cum enuntiato condicionali coniungimus, haec sententia oritur: ^enuntiata, quamquam per pleonasmum primam quamque uoculam accipiant, inde non plus edicere'. Sed ne ea quidem sententia, licet ex ApoUonii de pleonasmo doctrina Sit, argumentum est eins quaestionis, de qua hoc loco diindi- candum est. Quod ut esset, saltem addendum erat etiam alias praeter coniunctiones uoces, si per pleonasmum adderentur, inde suae ipsarum orationis parti attribui non desinere.
239, 2 sq. ApoUonius postquam formam hexa cum gene- tiuo casualium, ovyexa^ quae idem significat quod ort, cum uerbo coniungi exposuit 238,23 — 239,1, quaestioni, quae possit exsistere, num, si pro forma ovvcKa distracta ov heyca cum uerbo coniungatur, etiam simplex hexa cum uerbo con- iuncta sit, respondet ita: 'alla xav ovo fiigr] loyov xa-S-earqxtj t6 ovvsKa, ^ei nq&KStfjiivriv njv „roi;* y^vtxijv. to oAro xai ifcl %ov ovveKtt. — Quae manifeste corrupta sunt. Est autem sola conexus explicatio haec: 'si coniunctio ovy&ici in duas uoces distrahitur, harum prior est ov 0, .et ad hanc, non ad uerbum
1) Sic igitiir 239, 2 sq. legendom censeo : V;^e« n(fOK8ifiipf}v t^ ov
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUonii Dyscoli q»irriiematid et syndesmici forma genoina. 59
(id quod nonnidli credidisse nidentur) he)ca constmitar'. — Sed com priorem nocis partem esse genetinom ov^ de fonna Tovy&ia dici nequeat, ne in altere qnidem ennntiato ratveaa pro eoy quod ezstat ovv&ia scribendum est. Immo delenda sunt nerba 'to av%o xal Inl rov ovveKa\
2A2y 1 sqq. nariae de coninnctionis diSri origine sententiae ita mdieantnr ^i^tl ravvov iniarriaav riveg, ei f^eva r^g n^i^^ 7tQ0&ia€(og. avyxeirai 6 nOTi^ avvdeafiog i] to „oti^ TCtiaxfxov^ additnrqne hoc casuale aut imam esse posse Simplex , oxi a dialectica forma oTig deriuatum (de constr. 318, 18), aut dnas uocalas o et %l inxta positas. Sed inuenies hoc qoidem loco refatata priore iUa de praepositione dia et coniunctione an originatione (— 242, 18) de eo solo cogitari esse apposita praepositionem dia et dnos accnsatinos o et %L Cnm antem nuUo argmnento demonstrari possit partem aliqnam de tertia iä%i originatione periissei illa nerba \al &qlov on rj aTtXovv ^ h Ttafa&iaei %ov o" (242, 2 sq.) ab eo apposita esse pnto, qni etiam de hac re ApoUonium accuratissime quaesiaisse in qaarto de constmctione libro (p. 318, 14 sqq.) meminit.
248, 1 sqq. e Chaeremonis sententia ita coniunctionam ex- pletinamm nomen explicatnr, nt et ex forma et ex notione dactom esse patronymicomm possessinorumqne exemplis pro- betor. Qoae igitur de illornm nominibns disputata sunt, ad idem de coninnctionibus illis probandnm inde a u. 6 compre- henduntor sie: 'wg ovv ro T(p rvTtip TcarQww^iTup TCQoaxexQ^^ Itivov, ov /Eii^y drjlavfiiv(p, Ttaxqiowiiiiwv xaleZrai, äarteg %a xvTtifi aQaeptxa, ov fiijv drikovf4iv(p, otQaevixa TtaXelrai, ovrto xril.'. In qua comprehensione miror id^ quod iam ut nouae conclu- sionis fdndsünentom esset ^ coUectum est, nouo masculinamm formanim exemplo probari. Aut, si altero enuntiato compara- tiao nouum eiusdem momenti exemplum afferri putes, asyn- deton mrsus, quod intercedit inter hoc et antecedens enuntia- tarn, mihi uidetur prodere uerba 'dg xal %a rvTCfp agaeviTid, ov fifjy dr]kovfiiv({} y aQoevvKa xaXelTai* e margine in textum irrepsisse.
251, 12 sqq. Afferuntur inde a 249 , 29 exempla, qnibus
Digitized by VjOOQIC
60 TheodoroB MatthiM
ApoUonius probat interdiim nel expletinas coninnctiones uim propriam habere. Inter haee postquam uocalae Iteg (251,1 — 7) et fiT^v (8 — 12) prolatae sunt, prinsquam eodem modo agatnr de nocidis $ et ^'^ insenuitar rursns de particula tcsq haec: *iV«ta Tovrov ro „aya^og tcbq iciv, -S-eoelaeX* ^xiIXbv*^ elg %bv ^dri^ fieraXafißaverai, ort fiij xvQlaig t6 drikovfxevov ctvrov anaiTBl 6 l6yog\ — At haec et exemploram illorum ordinem turbant et sensa carent, cam nerba hfexa rovtov non habeant, quo referamos. Possent enim referri ad nihil nisi ad exposi- tionem ab hoc loco alienam eamqne antecedentem, qua ex- plicaretOTy quomodo expletinae, cum non unam certam uim habeant, inter se mutari possent.
256, 23 sqq. Eorum sententia, qui dif et ij unam uocem esse censebant, cum öi^ forma per aphaeresin d litterae in for- mam ^ mutata esset, u. 25 sq. ita refutatur, ut eodem iure statui posse dicatur littera d per pleonasmum formae ^ ad- dita alteram dij exstitisse uerbis ^Ttqwxov tL ov fiSllov 6 dij fteTtXeovaxe r<^ ?;\ E formula autem nqüxov ncsL alia argu- menta ad eandem per solam aphaeresin deriuationem refellen- dam exspectari necesse est. Nihilo secius 256, 26 eins, qui modo aphaeresin, modo pleonasmum statuit, opinio inseritur haec: ^ctXX^ Xcwg rig q^i^oeu vavra %al TcXeova^eiv xal kelTtuy avfigxava, Oftov yi q>a^Bv Trjv iwKag diumag elvai xal rrjv a%eqdov axeqov ovüav xal naqa ro v(o vdtaQ' xal ih&ica rov- Tov ovre 6 dij ovve 6 ij** — Attamen his uerbis prioris argn- mentationis ordo prorsus interrumpitur atque desunt ^), quibus haec inserta opinio refutetur, et singula quoque exstant, quae offendant. Primum ubique in eiusmodi formulis, qualis exstat^ 'akX* taug rig qn^aeu futurum inuenies.^) Deinde inconcinne tria exempla tribus diuersis modis apponuntur. Tum deside- ratur conclusio, quam aduersarius hoc loco inductus ex exem- plis suis fecerat. Videtur tarnen latere in uerbis ^xal ivexa
t) Nisi forte haec agnoBces in uerba 'xal Svna rovrov ovtm 6 8ri avrt o ^', de quibus aide qoae infra disputabo.
2) Ita depron. 4,13; 8,27; 38,1; 103,5; 104,3; de constr. 26,2; 60,5; 112,13; 175,23; 176,7.22; 182,21; 188,23.
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonii DyscoU epirrheiiiatici et Byndesmici forma genninA. 61
Tot^ot; xTil/y qoae ut saltem aliqnantalum refutationis Apollo- nianae ezstaret, scripta sunt pro iis, qaae antea exarata erant *xol &€xa tovTOv eire 6 dij etre 6 f]\ Sola enim hac scrip- tiira probata nerbi ellipsüii qnae solins coptdae karl esse pot- est, recte explices. Ut uero uerbis ApoUoniaiia adnersarii re- fatatio messet, tale quid dicendam erat ^xal hexa rovrov xal rov S^ %al Tov ij eva elvai ov didorai , — Qnas omnes diffi- coltates si comprehendes, totnm locum snpra p. 60 exscriptam interpolatam esse &cile mecom putabis.
257| 9 sqq. In sententia viiQ fjtivroi awra^etag diaq>oQav ej^avai sabiectnm esse possunt nnllae noces, nisi qnae ante in particnlae hnins inscriptione ennmerantnr, dr^Vy qa, vi, Tcovy qnaeqne cnm bis comparatnr nocnla di;. Qnare miror, qnod in seqnentibns cnm hac aliae dnae nocnlae antea non nomi- natae, 17 et o^, comparantnr. Credo igitnr ant has qnoqne ipsi inscriptioni inserendas ant haec nerba 'xorl „^" xal »cr^*"' pror- sns delenda esse. Eas antem ibi inserere netamnr et eo, qnod de nocnla ^ iam propria particnla exstabat 255, 5 — 257, 16, et eo, qnod av nocniam idem nalere, qnod ()ry, dicere non licet Ergo nerba 'x«l ,^" xai »ofÄ"' deleo simnlque pro aviyyiUxoi scribo avtyxXixoq.
Nnnc qnidem licebit monere nix casn accidisse, nt omnes fere, qnas indaganimns maioris et cognitn diflGciliores inter- polationes in iis libellomm nostrornm partibns deprehende- remos, nbi in nninersnm de aliqna re dispntatnr, non in iis, nbi singnlae formae ennmerantnr. Neqne qnisqnam hoc mira- bitnr. Nam in Ulis praecipne exstant ant tidia, qnomm si- milia alibi qnoqne inneniantnr, ant talia, qnae ntpote intel- lectn di£Gciliora Incnlentiore explicatione indigere potnerint niderL
Digitized by VjOOQ IC
62 Theodonu Matthias
Caput IV. De lacunis atque omissionibtis,
Lacananim quidem et eas, quae eins, qni epirrhematicoii et syndesmicon in eam quam nos habemufi formam transmn- tauity consilio debentnr, et eas, quae nacno relicto in codiee spatio cognitn faciles in syndesmico exstant, in cap. I et II commemoranimas.
Sed inesse cum ceteris Apollonii scriptLs tum epirrhematico et syndesmico multas lacunas librariorum neglegentia ortas et cognitu difficillimas primus I. Bekkerus in annotationibus edi- tionis suae, deinde G. Dronkius (praecipue in Mus. Rhen. IX^ 606 sqq.)) probauerunt et si qui alii data opera libellos illos emendare studuerunt. lam sequantur quae ipse lacunas inda- gaui earumque medelae:
123, 1 sqq. sententiam quam proposuit '^ na&oXiwSg avy- €lvai %olQ ^fiaai %a ifti^^rjficrva rj fi€Qix(Sg' probaturus Apol- lonius, postquam prioris iuncturae exempla apposuit, per^t n. 5 ita: ^ut adiectiuorum alia omni nomini apponere licet, alia non licet, ita etiam aduerbiorum nonnulla propter notio- nem a constructione prohibentur'. — At non omnino construi nequeunt, sed possunt non coniungi cum onmibus modis tem- poribus personis. Ut igitur in u. 2 sq. et 7 eae, quae in sen- tentia probanda insunt, oppositiones 'xad'oXixcSg' uel ^Ttdvra* et ^fi€Qix(Sg' quam maxime urgentur, ita hie quoque scriben- dum est r'^g {xad-okmijg) awr. Eiusdem paginae u. 27 pronomen TovTcor, etiamsi cum Dronkio quae nunc 124,8 — ^^14 leguntur inseris 123, 16 post exemplum aye tvTtrea&ej tamen quo referatur non habet. Nam praecedunt ea, quae cum Omni- bus uerbi fonnis conuenienter coniunguntur, cum uerbi avv- ifiTcrwai discemendae sola ea aduerbia seruiant, quae non Omnibus apponi possunt. Scribo igitur, postquam id adiec- tiuum, quod insero, intercidit, tcJv in tovtcjv correctum esse ratus, dia T'^g twv (jieQixujv)^) Ttaga^iaeug.
1) Cf. Bchol. BioD. Thr. 937, 33 sq. *ovro> tuü v6 ü^fte^or, av^tor xal
Digitized by VjOOQ iC
De Apolloni Dyscolii epirrhematiGi et gyndeemici forma genuina. 63
I3I9 7 ApoUoniiui nt exempÜB demonstraret uerbmn del per onmes personas nna eademque forma nti propter constmc- tionem ad solnm mfinitiamn pertinentem, immn exemplnm 'llii del YQaq>uv' apponere satifi habere non potuit; Bed quia in n. 12 sq. tria explicantnr, etiam hie tria apponenda erant: 'xai ivd-Bv iiovoaxfi^artOTOv %6 ^ifxh öeZ yQdq)€iv, {oi del yfag>€iv, ixelvov del yqoKpBivy .
138 1 9: 'noeabnla consonanti aliqna nel in medio uel in fioe deficiente ex alia forma neriore deriuata illius accentum non semanty nisi forma, quae restat, aecipere potest aceentum' (d ftrj 6 Tvnog 6 vicokemofievog TtaqadixoiTo %6v tovov), Ur- gendnm erat 'enndem aecentom', itaque scribendum esse censeo
%0V {aVTOv) TOVOV.^)
144 9 11 sqq. 'noeem av€(p quidam nominatiuum plnralem nocis avetog esse rati ita derinabant: 'Ut a substantiuo axta fit aaxioQj ita a snbstantino ia (— q>unn^) Sviog, Deinde haeo forma atticam epectasin et litterae l ia e metathesin patitnr aeqne atqne in nocibos fxavtecjg oq)etagj qnae snnt pro ionicis liimiog oq)iogy ob illam epeetasin eadem metathesis adhibetar\ Seeontnr haec: 'ay' av TtXtj&vvrcxri hitpoQa aTTiTcfj ave(f . — Seest nocabnlum, ad qnod relatinnm a(p* ov pertineat Potnit antem nnllnm esse nisi to avetag^ qnod nel ideo exspectatnr, quod tota explicatio 144, 13 — 23 institnitnr, nt fonna avBojg deriaetnr. Itaqne post nocem kneKTacewg n. 23 signnm lacnnae ponendnm censeo, cni haec fere sententia infnit: ^ovrwg dij ovp yivoixo av xci %b avewg\
155, 6 codex exhibet ^o^verai xal to iv 6fioq>u}vlf ovde- T€Qa TtXfi&vvtvKa . Hoc falsum esse perspicientes scripsemnt Bekkems 'oideziQif TtXrj&vrvtxfj^ , Skrzeczka \ircQ6g} ovditeqa nXfidvmxa. At si conferes qnae accnratins solaqne recte scripta snnt 153, 10 ^ßa^vverac xal oaa Iv ofxoipuvlif xad-iarrpce nhfj&vvtouSv ßa^vToviov dvofidrwv' intelleges snf&cere neqne ea, qnae ilii nn. dd. proposnernnt, neqne qnae similia leguntnr 139, 22 *Ta Of^ioqxjjvovvra ovofiaazLxij TtXTj-dvvTixij ovderiQtjc^,
1) Cf. de conL 224, 23, ubi Bpatiom adhac relictam in codioe eandem oocem interddisse Bigniftcat.
Digitized by VjOOQ iC
64 TheodoruB Matthias
Nam sola ea aduerbia in a oxytona sunt, qnae nominatiaQ nentriiifl pluiaüs et ipsi oxytono congniimt. Itaqne scribo 155} 6 'va kv 6fxoq)a)vl^ (ftqbg o^VTOva) oidirega Ttltj- '9'VVTixa^ et 139, 22 Va T€ 6fioq)üßvovvTa (jo^vzoytp) ovofiaariTifj 7cXr]'9'. ovd\
161, 8: ut semper, ubi de syllabarnm qnantitate disseritar, ea apertis aerbis describitnr 0» quoniam aUter notare ApoUo- nioB sen noiait seu neqoiit, sie etiam hoc loco scribendnm est: ^OTi yaq ra TOiaira dta rov l (jiaY,qov).
164, 13: adnersariis nt demonstrarent genetinomm deri- natorum plnralem et singularem numemm acute distingui, etiam genetiuoram plnraliam secretonim exempla apponenda erant:
168, 25: Offensionis ansam praebet nndom participiom avwnaQxovra. Neque enim in uniuersnm dictum esse potest, nt inteUegantur nocabnla, quae omnino cum comparatiuis ad- uerbiorum exstant'^); nam eiusmodi sunt exempli gratia etiam comparatiui adiectiuorum, quorum commemoratio ab hoc loco prorsus aliena est. Item ad antecedentes fonnas spectare ne- quit, quoniam non plus una avanarw praecedit Subiectnm igitur iustum enuntiato restituendum est ita: ^öri (ra vTteQ- i^crtxa) avvvTtaQxovTa .
170, 7 sq. leguntur haec Vo ixiyag kcB^OTcnarov ^) ex^ei %o fieyalov xai ro i^l^^/jia ov Ttaqa Tijy f^iyccg, dg Ttaqa Tfjv fieyaka}v\ — In uerbis inde a particula dg quod nemo adhnc haesit, ualde miror. Mihi quidem in litteris cS^ nidetur latere aduerbii fieyalwg syllaba extrema scriboque 'xa^ to kTtl^- ^vjfia ov Ttaqa Trjv fjiiyag, (akka fieyaX)iag Ttaqa ri^v fieydkiüv.
1) Cf. 150,25 r^ 1 fl^axei; 26 tis fumQW xo 7; 151,2 ««ff ß^^X^ S; 158, 21 hr fuutqq^ r^ ä; 27 8ta xtfv cv9Tolrjv xov ä; 159, 5 nw . . . /r htxaüu rov a iariv\ 7 rov iXlaiTtovros ä Sr avcrol^] 187,20 xofiad'ev ip ßifaxtü r^ a; alibi.
2) De hac substantiiii quidem cwvnaqSn notione, uide quae disserai •upra p. 16 ann.
3) Ita recte Egenolffias pro tradito iro^MUrot^,
Digitized by VjOOQ IC
De Apollonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 65
184| 11: omni sanitate carent haec: ^ avyaXrjXififiivov toi a eig %o ^\ Nam nt contractio statni possit^ antea dnas nooea seeretaB exstitifise oportet. Scribendum igitor est ex Apol- lonii uocis xi^/^Jg e uocnla ionica x^ et forma, quam ponit, oyiog deriuatioiie ^avvalijXif^fiivov rov (jj xal tov) 5 alg
184^ 30: Yix dici potest . . . TOTtLxrj hupoQa . . ., Xiyco h x6jtov^\ sed dicendmn eslL^^y« (rriv) ix voTtov,
189, 10 ad normam antecedentiam exemplomm etiam ante nocem aTeg>avo7toi6g primitinum inserendnm est ita: (jtaQa %o ariq>avogy axeq>avo7tot6g^ idqne concinnitatis causa; quod uero a uoce ßaXavov sola deriuatio ßakavr]q)6Qog appo- sita est: fieri aliter non potuit, quia ßakavoTtoiog non formatnr.
199, 11 : antea inde a u. 8 usque ad uerba 6ia rov 'Ekkrjo- Ttovtov n. 11 exponitnr praepositionis dia cum genetiuo con- imictae aliam esse notionem, si genetino. persona, aliam, si ei loci aliqna significatio insit. Secuntur haec: Vo yaq in aiuaviydjg naQalafißavofAevov alriokoyiKriv vTtayoqevei ^^a- oiv\ — In quibus urgendum erat, cum notio praepositionis com genetiuo coniunctae diuersa esset pro natura ipsins gene- tim, semper eandem esse notionem eiusdem praepositionis cum aceasatiao coniunctae. Itaqne post Tta^akafißavofievov parti- dpinm fAovov aduerbium insero, quod propter litterarum simili- tndinem excidit
Eandem uocem insero post eandem participii formam de coni. 244, 28. Ubi ut exsistat sententia haec ""coniunctio effec- tiua etiam cum fiituro, i. e. et cum praeterito et cum futuro, caosalis cum solo praeterito coniungi potest', scribo 'tov dk aixioXoyiMV XeyofÄevov (jiovov) 7caQ(^Tf]fiivocg\
203) 30 in uerbis . . . diaq)iQU x6 Toiavra^ xad-o o (xiv ioti naQffffiivov dia xav Te, o di h dval ^iqeoi Xoyov Tcxk^ et pronomen xa xoiavxa et formula o fikv — o dh quo refe- rantur desiderant Nee prorsus tollitur haec offensio B. Schnei- deri coniectura hac 'xa&o x6 (xhv ^o5e^ — , xb dk ,8 di*^\
1) Ita Dronkiiu pro codicis vvnav.
Uifiigw StadiM. Tl.
Digitized by VjOOQ iC
66 Theodonu MatUiiaB
qnia ne ita qaidem pronomini rä roiavra insta explicatio et relatio redditar. Equidem non mnto formnlam o filv — o öi^ ApoUonii propriam <), qnam saepiuB et tractat et ipse adhibet, et post pronomen ta roiccvra ^cf. 193, 6) insero: (ro 'ode^
204| 19: ut in n. 17 sq. ad adnerbium xvxko) daris uerbis annotatnr eins notionem lo(^em non derioationi, sed primitino iam ipsi, qnod locali notione ntatar, deberi, sie rofsus eadem de causa ad adnerbium Tto^^ii) *) annotatnr ^ Tta^axBlptevov toJ vtoqoQy TtaXiv roTcixrjg hvolag ovurjg^ Sed tradita nerba sie interpretari debemus: 'item no^^q)^ localem notionem habens et a nomine noQog deriuatum\ Postulatur autem, qnantnm quidem ad sensum, hoc: ^ofiolwg aal ro Tto^^trfy TtaQa- xelfievov x(ji noQog, Ttdkiv Torttnijg kvvoiag (fivroi TOVTq) iv)ovar}g\
206, 2 sq. enuntiati condicionalis ^el dh ^ij ye ij dia tov o ') yQcifpri lYylvevai apodosis prorsus deest, qnod neminem ad- huc sensisse miror. Ad normam igitur eornm, quae exstant 192, 17, post nerbnm iyy/yerat insero haec: {ro ^ dg ro a /^eraka^ßaverai)] quamquam non nego eodem iure e ratione eorum, quae leguntur 163, 11, suppleri posse (avrl tov 'S^ To ö naQaXafißavexaC). Sed siue hoc sine illud statnis, post supplementum coIon, qnod dicitur, ponendum est, ut hoc ipso in sequentibus utriusque formationis exempla afferri notetur.
Iam uenimus ad syndesmicon:
216,13 e uerbis, quae antecedentium continent causam exemplique explanationem, %i6vov yag ^v iari rcJv voovfxivwv TcqayfjiaTiav xara ravra TtaQaXafißavead-ai^ elucet in antece-
1) De pron. 35, 7 sq.; 59, 2. 5 ; praedpae de ada. t55, IS ; ftingfllatiiD de ea ezponit de conBtr. 35, 1 sqq.; 92, 20 sqq.
2) Sic, non no^^m icribendam est secundum ApoUonii a uocis «o^ datiuo deriuationem (cf. de adu. 167, t sqq.).
3) Haec enim littera, qoae recte ezstat in u. 2, pro traditis öic u. 3 restitaenda est
Digitized by VjOOQ iC
De ApoDonii Dyecoli epirrbematici et Byndesmici forma genuina. 67
dentibns otrarnqne illarnm remm, de quarnm neritate nt do- ceret exemplnm appositnm est, commemorata esse. Aocedit, qaod disinnctionis exempltUD solo disiunctionis altero membro apposito praestari neqnit. Qnare locum reficio sie: ^aaq)ig yevrjoerai ix xov (tj f^iiiqa iarlv) ij^vv^ ia%t^,
221, 1 sq. uerbis, qnae nunc exstant ita: 'injv rtiv tcqo- TtLoxeiley^^ywv rd^iv iariv oixelwg kudi^aa&ai^j si conferes n. 11 — 15 y faeile perspicies scriptorem haec dicere nolnisse: 'potest coninnctionnm, de qnibns agitnr, coUocatio ipsaram naturae propria nideri'. — At in traditis uerbis haec inesse nequennt; nam haec ^^any oixelwg htdi^oax^ai" nidentur signi- fieare 'sna qnisqne ratione eas potest intellegere'. — Yide porro nerba 'wg €q>a^{€v ovv Tfj dvvd)fi€t tüv awdiafiwv (^xelunai^ quae ita, nt nunc tota particnla legitar, qno referantar non habent Pntabis antem, si nsiim respexeris, quem Apolloniiis obsernat, si lectores ad alinm locnm relegat ^\ ea nerba illnd habnisse in ipsa, de qua qnaestio est, particulae inscriptione. Qaare nt et nerbis ^rpafiev ovvy qno referantnr, et ennntiato 'njy TcJy TtgoxtneiX. xrA/ sententia qnae postulatnr, reddatnr, eqnidem enpplendum esse censeo ita: 'rijr twv TcqoxatBi- leyfiivujv rd^iv tanv olxelwg {rij dvvdfi€& l'xovaay)
2ä5| 9 sq. exempla qnae antecednnt ^oti ripiiqa 'iorl, qxSg loti' ort TteQinardiy xivovjuat* ori rjTcaidevTrjaag , dagt^aij^ explicantar nerbis bis '. . . ra di dvo rä TtQorcQa cevrox^ev naJiiv elxe ttjv Ifttfpoqdv akrfSij ' iftel ov Ttdvrojg ort dviyvtag, tifirj^^aij* ov ydg ftdvrtag avveari ri^ dvayvtivai ro ti/jItj^ ^val\ Qnornm in complnribns haereo: prins qnidem exem- plonun trias, qnam nisi certis cansis postnlaretnr, ApoUoninm
1) RectisBime enim <os ffa(juv ovv) a Bekkero suppletum est
2) Eadem nerbi iuBi^ttüd'ai constructio inaenitur de cooBtr. 6,7; 156,20; eademqne eins ennntiati, qaod exstat de coni. 241, 25 Bq., ad nor- ntm prioriB membri hniuB 'r/ /a^, n ual ovra r«s inBi^aiTo^ tov »ya^* nXeora^ptrta* alter! qooqae membro reddenda uidetur. Ibi igitur Bcribo Tcy T< nfitär* ovM acvr^ws avrl rov „fifftf* na^9ihfififUpov^ pro tradito . . . na(f»i}jiifd'tn.
6*
Digitized by VjOOQ iC
68 Theodoros Matthias
euitasse snpra p. 30 sq. exposni; tum exempli alionins, qaod antea non exstat explicatio, eaque ezemplis antecedentibus per particnlam caoBalem adinneta: 'ifcel ov TtavrtjQy ort av- iyvwg, Tifiifj^i^afj xtL\ Quibns de caosis tribns Ulis exem- plis post secimdiuii adicio hoc quartum \oTi. aviyvwg, ti-
239, 18. Exponit ApoUoniiui inde a u. 11, si in periodo canBali coniimctioniB otl loco ponator yaqy emmtiatam caa- sale postponendam esse; nam si illa tantnm omissa et enon- tiato cansali non transposito particnla yaq alteri loco, quem locnm sibi uindicarit, inseratnr, falsam exsistere sententiam. Gnios rei illnstrandae causa affertur exemplnm hoc ^To/q^iqa iarlv aXriov laxLxov q>wQ elvai' »oVt ripLiqa IütI, qxog Icrrt*. „g)(Sg yaq iari'*. wg TtqouTtov, xpevdrig 6 l6yog\ — Verba qpcJg yaQ kaxiv corrapta sunt. Nam etiam in falsae sententiarum per particnlam yäq iuncturae exemplo utrumque periodi membrum, et causam et condusionem, exstare oportet. Neque enim per se falsa est sententia ^q>äg yaq iariv\ sed tantnmmodo propterea, quod tanquam causa affertur rei eiusmodi, cuius sit conse- quentia. — Tum offendit transitio ad uerba ^tag Tcgoehtov xtL\ ut nunc quidem est, per asyndeton, satis abrupta. — Quibus de causis totum enuntiatum sie fere restituendum esse censeo : \alV iv %(^ y^fiiiiqa katl') qxSg yaq iariv^j tag nQosl- novy tff€vdrig 6 X6yog\
240, 28: exemplnm otc yaq naqeyivov quod iam in u. 21 exstat, hie supemacaneum est Hoc loco potius duarum con- iunctionum iuncturae 'oti ydq' ipsa explicatio Tryphonis po- stulatur, qui ex duabus unam ef&ci statuit Post eam demum exhibitam iure potuit adici 'xal inl tiHv TtaqaTtltialcjv to avTo^. Insere igitur post alterum exemplum eins explicatio- nem hanc {tjg 'diori ^aqeyivov^).
247, 8 quae antecedunt, coUiguntur ita: 'ergo in eiusmodi phrasibus „kfitjv xaqiv, arjv %otqvv'* uocula xaqiv nomen est\ Quaeritur, quaenam sequentibus ^ovdhv iiivrot %(aXvov^) xai
1) Ita pro tradito nwXvot, scribendum esse infra p. 74 demonstrabo.
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonü DyBcoli epirrhemAtici et syndeBinici foima genuina. 69
To M^ifiov ixöi^aa&ai ovopia insit sententia. Aocnrata et Sim- plex interpretatio nidetur postolare, ut haue inesse statoamns: 'atque adeo asitatum ipsum illüd nomen in Ulis innctoris nifiriv xiqiVy a^v xaqtv^ inest'; qua sententia fortasse Apollonios nideri possit praeocenpare nelle, si qnis id uocabnlnm x^Qi-^} quod lÜis qnidem innetnris inest, propriam fonnam, adner- bialem forsitan, esse existimet Postnlatur nero hie sensns: '^nibil impedity quin etiam in uocnla xaqtv cnm genetino snb- stantini coninneta nsitatnm illnd nomen agnoscatnr\ Tanc demam tota argumentatio, qoae subseqnitar, sana est: 'etiam in hac innetara exstat nsitatum illud nomen, si qnidem in ea nt in altera, praepositio elq snbaaditnr\ Qnare eqnidem ad nonnam antecedentinm 'xcrra %ag roiavtag avvra^eig^ (247, 8 sq.) , qnae snnt x^Q^^ nocnlae et podsessiuornm innctarae, seribo sie: 'ovdkv fiivroc maXiov xai (^ara rag irigag ovvTa^sig} To td'ifxov ixdi^aa-S'aL ovof^a. Apparet igitnr R. Schneidemm haec uerba lineola sna interposita non debniflse ab antecedentibns secemere.
Sed ne ita qnidem tota de nocula x^Q^^ particnla prorsns sanata est. Qnae enim 247, 14—20 dispntantnr, ApoUonius band dnbie enuntiato ^Ttdw di iazc xcmeivov anodei^ig^ indi- care nolnit. At, nt nnnc fonnatnm est, eo enuntiato illa indi- care non potuit. Desideratur enim demonstratiutmi aliquod et offendit particnla %al pronomini iKslvov antecedens (xoxe/vot; exstat), quia non noni quidquam probandum est, sed idem iUnd, quod antea: %cr^^v uoculam et cum possessiuis et cum genetiuis substantiuomm coniunctam nsitatum nomen esse. Ita equidem coli, de constr. 19, 1 'iq aal avzr] oTtodei^lg ioxi . . .' seribo ^Ttavv di ioTt xa(i avTt] f)%Blvov ccTtodei^ig^, Sententiarum autem per particulam 247, 4—20 exstitit ordo pulcherrimus hie: 'I. in talibus elocntionibus n^f^V^ X^Q^^y ^v xaqiv*^ uocnla xa^tv notum illud nomen est, quia possessiua enm nominibus ita coniunguntur; n. etiam in talibus nX^qiv kTtoliMvlov"^ idem substantiui accusatiuus exstat, qui in illis, quia eadem eig praepositionis ellipsis statnenda est; m. im- primis autem demonstratio etiam in eo uersatur, quod ut in
Digitized by VjOOQ iC
70 TheodoroB Matthias
elocBtione x^Q^^ GicJvoQy ita oi quidem in ianctara ifi^v fotqiv genetiniui a sabstantino pendens inest'.
251, 29 ApoUonios nt demonstret etiam e collectiuis, nt- pote e complnribus expletinis saepe compositiSi explediuarnm nim ac notionem cognosci, a£fert exemplam %olvw. Sed tun abrapte, quam nunc qnidem allatam oidetur, per nndum accn- satinnm sine praepositione et sine nerbo regente, ab ApoUonio appositom esse prorsas nego. Insero potins ante accosatinam ^tov Tolwv' formnlam Hyw di nel Xiyw drjj quam eodem modo prima manns codicis A de constr. 204, 3 praetermiserat
Haec quidem de lacnnis. Ab bis enim distingnendae mihi nisae sunt omissiones panmlanun uoculanim, coninnctionom nimirum et partienlaram et articnlorum, atqae adeo singola- rnm litterolanmi.
Initinm &eio ab iis locis, nbi, praecipne in exemplis äffe- rendis.coDcinnitatis cansa, quam supia in p. 30 sq. commemo- raui, inserenda sunt aut articulus aut particula duxI uel ij aut utraque uocula. — Scribendum igitur est 128, 25 xorro to rtQÜTOv xori (to) devTSQOv xal eri to tqItov, 154, 18 xal (%dy elg %6tcov xal (to) Iv xonif, 161, 1 oüTwg (t^) aTQefUfi (to) OTQifia xal avQifiag, 176, 1 maQct ovo öiBaTiüra to ^Qeupg Ttayog (to) uiQBiOTtaylTtjg , 184, 20 xal (to) ad normam uer- suum 18. 22. 23. 24. 25, 193, 16 sq. to nore noxa iavi, to aXlore akloxa, (to) ot6 oxa^ 202, Isq. TiSv h xofctf ^/rt^^- /EioTcoy xal (twv) elg roTtov (cf. 204, 27. 32). 161, 2 sq. to itoi- Xaxtg xal ftolXaxi, towaxig (xal) Toi;Taxe$. 165, 4 sq. (ig TO xahLOipiv xal n:aaaal6q>iv, xal h doTixfj, log q>qrix^ipi
(xal ), xai iv ahiaTixij, (wg) de^i6q>tv (xal) a(fia%6q>iv.
194, 17 xal inel xvxkoS-ev (xal) xvxXo&i (cf. u. 15; praeterea antem supra p. 32). 198, 2 xtf likv ßalvw oi Tcccgoxeirat %6 kfißadov, fiäkkov dk x(ff ßä rj ßißijfii, wg xip laxcS (ij) Yaxtjfii TO axadov, 203, 24 to xtjvixdde xal xtjvUa, xfjfioade xal xijfnog^ (ode (xal) ä. De coni. 233, 6 dg iv x(p avxi^viof xal aya^ Tttivmq {xal) 'EXftijvoDf, — u. 8 iam recte Schneiderus x{ai
Digitized by VjOOQiC
De ApoIloDÜ Dyscoli epinrhematici et syndesmici forma genuina. 71
N€ff%o)^€ta, De adu. 166 , 23 ilg ^i%u %6 haariQUi xal to t6v((P {xal To) avia. Itemqne ona cum particola xal excidit uorala val 209, 20, ubi scribendam est o^ola t(^ (val xal} vtt^i, ov xal ovxL
Einsdem condnnitatis causa 187, 2, at in primo et secondo membro exstat ano avrtjvvfiiiijv et aTtd ovofianDv^ ita in tertio quoqne scribendam est \al {arto) €7ei^^r]fÄdTwv\ — Similiter 197, 1 nt primum et tertinm argumentum a coniunctione ort incipit, ita eadem in secundo post particulam xal inserenda est: ^xal {oti} a (ikv xtX.\
Atque si bis locis certis legibus de Apolloniana exempla afferendi ratione obseruatis particulam xal deesse quam fir- missime probatur, non dubitabis eandem uel aliam inserere aliis qnoque locis, ubi asyndeton, quod exstat, sana ratione explicari nequit Ita scribendum eenseo: de coni. 216, 14 ftaQahxfxßavBO^ai. {xaT) ^ hTtayv^Xla xtA., 239, 10 ^u ih TtaQallayaq ro fiii ^tjTslad'ai Ttooa ptiqri loyov t6 (je) iv aq%f naQaXafißavead-ai xrX.y 253, 24 ra 7ta%(fiow(itxa . . . (xal) %a xTfjrixa . . . xal ^i Ta ovyxQvtixa . . . xa\ tol VTtoXoiTta, Oontra ii uel similis particula desideratur locis bis: 151,31 asyndeton, quod exstat ante uerba Vor rcgcjtoTVTta' , excusare non licet eo, quod sit in enumeratione. Affertur potius re- galae antea in uniuersum appositae certa species, quae illi opponitur. Scribendum igitur est 'ra (dh) 7tQ<i)x6%v7ta\ Neqne talis digressionis conclusio, qualis exstat 152,24 in nerbis ^h roig TCQOxeifiivoig eXfrjTai Ixavuig Tteql xov V7t6d(fa^, particula carere potest; restituendum igitur est \^XX^) h tolg TCQox. xrk!,
lam annectam eos locos, quibus nudus optatiuus legitur, cum e legibus grammaticis particula äv adicienda fuerit. Sed quoniam omnes fere, qui Apollonium tractauerunt, hi loci effngere uix potuerunt, nemo autem nisi inconstanter uno uel altere loco particulam addidit, nudum optatiuum pro optatiuo cum av coniuncto omnino ab ApoUonio usurpari uidentur pu-
Digitized by VjOOQ iC
72 |Theodoru8 Matthias
tare. Itaque de nudi optatiui potentialis usu ApoUoniano acca- ratins agendum esse nidi.
In Omnibus ApoUonii scriptis inneniontar optatini parti- cula äv praediti exempla 159, quae apponere snpersedeo, nndi optatiui eius, qui non e ratione orationis obliquae explicatur % 21 j quae infra annotabuntur. Quam numerorum rationem non uidentur cognouisse Bekkerus, Uhligius, Schneiderus, Ege- nolffius, qui satis inconstanter hoc et illo loco mutauerunt, in plurimis non offendebant. Sine dubio aut omnes 27 loci, ut traditi sunt, relinquendi sunt ususque ApoUonii proprius aguo- scendus est, aut omnes, nisi forte nonnullis certa causa ab- sentiam av particulae excusabit, corrigendi. Ut uero hanc alteram uiam ingrediar, praeter numerorum supra appositorum rationem multa me commouent.
Ac primum quidem äv particulam in ApoUonii quoque scriptis Ubrariorum neglegentia excidisse docet uel iUe locus, qui exstat de constr. 206, 27, ubi codex C, qui optimo A proxi- mus est, eam non exhibet; itemque ipse A de constr. 128, 11 pro eo, quod postulatur '^qoi av\ praebet &!>qouv\ porro de adu. 134, 10 particula av a correctore demum addita est; de adu. 186, 5 autem ei lacunae, quae propter desideratam negationem ov statuenda est, simul cum hac av particulam infdisse uerisimile est; neque aliud quid nisi y^a&b av ng ini- an^aeie latet de constr. 94, 3 in codicis A scriptura 'xa^' ov
1) Ex hoias ratione equidem ezplico locos nonnullos, qui aliis fortasse ad iiiam 27 numerum accedere uideri possint; iis enim usarpator nndus optatiuus in enuntiatis quae uocant obiecti, etiamsi praecedit uel praesens uel perfectum. Exstat de adu. 146, 17; 159, 15; de constr. 47, 5 'T^^c^v fi]air, cjß eiri\ itemque 332, 15 sqq. 'H^cLxXaiSrjs ffjai ..., <&£ Birj^. Hic igitur Apollonius mihi quidem uidetur praesenti praeteriti uim tribuisse. Neque aliter explicandus est locus de adu. 164, 4 'vnBiXtjnra^ noQa naatv, €js imffrj/iara ufjy tav iari xal T^^c9v\ — Contra 166, 2 'ubi exstant Tce */ ovv n^xareiXty/Mva dädaixTai cjs 8irj nai^ytoya^ et de coni. 257, 10, ubi leguntur ^si^ai Si nai ne(>l rov ttov, a£ ovx tirj <rvvS9ajiiO£\ dubitari potest, num deductus sit, ut nudum optatiuum usurparet, ipse Apollonius ea re, quod Sideuerai et ei^ra^ eodem fere sensu, quo saepius iSei^a, ÜBlxd^ usurpat, posuerat, an bis quidem locis av, librariorum culpa omissum, addendum sit. Equidem hanc alteram uiam praeferam.
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUoDii I>78coli epirrhonatici et syndesmici forma genuina. 73
riQ htiOxriaBi. Non minus confidenter scribarnm neglegen- tiam deprehendisse mihi nideor iis locis, nbi intra minimum spatium idem modus et coninnctns cum particula et sine ea innenitur notionis differentia non intercedente. Ita res se habet de pron. 31, 14 et 19 et de constr. 178, 17 sqq., nbi binae sen- tentiae sibi respondent.
Sed dixerit fortasse quispiam initio in certis tantum for- mnlis hnnc nudi optatiui usum ApoUonio stetisse atque inde latins serpsisse. At contraria sententia aera est. Cum enim nihil firmius exstare eiusmodi formulis concedendum sit, tum re uera plures earum eadem semper constructione utuntur. Ita habes solius praediti particula optatiui exempla a uerbo TtQoa- ri&ivai nouem haec: de constr. 72, 14; 162, 19; de adu. 125, 16; 182, 11; de coni. 226, 23; 230, 22; 231, 24; 253, 10; 255, 14. — 220, 13, ubi exstat nQoa&elrjfÄev ^ in ipso codice lacunae uestigium restat; a uerbo evqlauLBLv 4 haec: de adu. 137, 8; de constr. 128, 12 (nam codicis ^Qotev nihil nisi Sqoi av esse potest); 210, 12; 211, 8; a uerbo IcplaxrnAt uel in elo- eutione, cui substantiuum iTclaraaig inest, 4 haec: de adu. 134, 14; 178, 25; 179, 29; de constr. 94, 3 (cf. supra p. 72); formularum, quae ad avvtjyoQlag notionem spectant, 6 haec: de adu. 187, 8; de coni. 240, 34; 242, 3; de constr. 186, 19; 226, 24; 235, 14; formularum, quae ad aklag notionem, 4 haec: de pron. 38, 11; 58, 16; 109, 6; de constr. 239, 24; formulae neqiaadv av eirj denique 3 haec: de constr. 231, 5; 272, 1; 291, 5. Utque hae omnibus locis, ubi inueniuntur, unam ean- demque constructionem exhibent, ita ceteras quoque eadem constantia olim usas esse statuo. Quae coniectura firmatur etiam eo, quod earum formularum, quas Codices particula et addita et deficiente exhibent, semper multo pluribus exemplis av inesse adsolet. Ita exstant exempla formarum uerba q>avai uel kiyeiv particula praeditamm 23, ea carentium 8, uerbique didovai e priore parte stant 5, ex altera 2, formulaeqne ahyyov av dr^ e priore parte stant 5, ex altera unum, formularum demque, in qua uox ivdei^ig uel alia uocis öel^ig composita insunt, proportio est haec: 5:1.
Digitized by VjOOQ iC
74 Theodoros Matthias
Cam igitur ApoUonio illae formulae particulam exhibentea uBitatissimae sint, non dabito semper ad plariam exemplorum normam corrigere singnla eiosdem generis discrepantia et ce- tera paocissima, qnae aimilinm formarum analogia defendi non posaunt.
Ceterum facillima mntatione eam, quam ex regula ex- spectamuB, constructionem assequi poterünus. Nam sola lineola mutata de adu. 175, 22; de coni. 241, 24; 247, 9; 248, U pro nudo optatiuo qui traditur %iaXvoL restituo participium xiaXvov seeundum exempla, quae ex usu Apollonii, qui parti- cipia uerborum finitorum instar posita ualde in deliciis habet % exstant de pron. 72, 23 et de aduerb. 225, 5.
Nee plus mutandum est de adu. 171, 3; 174, 18; de constr. 222,2, ubi xa/ particulam desideratamque Sv con- traho in xäy, quam formam Apollonins ualde adamat.^) Seribo igitur, ut nunc solius epirrhematiei locos apponam, 171, 3 'xay lawg VTtoXaßot rig^ et 174,18 'xav xot« tovto ovv Tig atifienücaito^.
Deinde saepius syllabae similes, quae aut praecedebaat aut sequebantur, effecerunt, ut particula av periret; sed ipsam ueram lectionem rursus appono solorum epirrhematiei et syn- desmici locorum: de adu. 156, 25: ^xcrro ro devTegov (av) öiaTto^riatti Tig^\ contra in eiusdem paginae u. 23 aut cum Bekkero scribes naqade^alued^ av aut non minus facile jcaQaä€^6fi€&a\ 162,28: avaXoyiareqa re rä rotaiza eirj {av} iv ßageiif rdasi] 180,29: ov yccQ Xiyoi tiq {av) avd-QWTtovg htX.\ 200, 3: fCQog ov q>altjfi€v (av); 207,3: ov yag d'q ye {av) kv oXko^-I rig g>alij] de coni. 241,8: c5g inl %ov avtaq {av) tv vrtoXaßoi rig (cf. de pron. 65, 14; de constr. 54, 19; 114, 11). Ceterorum scripto- rum sanandi sunt loci hi: de pron. 43, 28; 63, 7; de constr. 87, 9; 120, 10; 133, 14; 175, 26; 320, 26.
Praeterea aliam uiam, id quod iam supra tetigi, monstrant
1) £xempla haias usus infra apposita iuuenieB. 1) Cf. de constr. 161, 16; 265, 18; 337, 22; de pron. 15, 17; 69, 1. 4; 72, 1 2 ; 78, 24 ; de coni. 252, 6.
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 75
ipei codioesy qni optatini aoristi et indicatiui foturi fonuas nomumqaam confiuidimt; ita exempll gratia de constr. 68, 25^ nbi A praebet ataicFi^aeuVj ceteri &l80 araxTi/jaei, Qua con- fuflione nigns iam Bekkerus de constr. 278, 24 restitait ^fjtrjaei^ et eqnidem scribo de adn. 126, 2 ^akl* iawg ng (priOBt\ de qua formüla nide qnae ad p. 60 annotaai.
De adn. 141, 8 codex exhibet d-aganjaei evrigy ita tarnen nt litterae evrig alio atramento scriptae uideantnr; ev uero litterae prodere mihi nidentnr nocalam a nocali incipientem intercidiäse, eamqae paiücalam aV; scribo igitor ^ovdh &aq- cfjceiev (av) rig\ Similiter res se habet de constr. 326, 4.
Ex 27 locis iam reliqui sunt dno soli, nbi neqne ex eins- modi indicio cognoscitnr renera olim exstitisse particnlam, ne- qne simili syllaba, nt facilins neglegeretnr, efficiebatar: de pron. 115, 19 et de constr. 325, 14.
Qnoniam antem ad illam de particnla av cnm optatino coninncta qnaestionem ipsa epirrhematici et syndesmici emen- dandi opera dncti snmos, etiam de particnla av in Apollonii periodis irrealibus qnae dicnntnr apposita nel non apposita quam brenissime disserere licebit. Quamqnam concedo etiam hnins generis complnribns locis e scribarnm culpa av parti- cnlam excidere potuisse, tamen nego de hoc genere nos similes ac de illo leges emere posse, qnibns nisi omnes locos ad nnam normam possimns corrigere. Neqne enim similis exemplomm numerorum proportio exstat; nam apposita particnla est locis 48 0, contra deest locis 20.^)
1) De pron. 4,14; 15,15.17; 25,32; 30,12; 31,14; 41,20; 50,1;; 60,1.2; 69,1.4; 72,12; 7S,24; 95,3; t04,12; de ada. 134, 10; 168,4.8; 180,25; 199,27; 209,9; de coni. 228, 19; 230,16.30; 232,6; 256,3; de constr. 16, 1 ; 35,20; 60,14; 96,3; 114,16; 130,12; 161,16; 162,20.22; 163,25; 172,2; 178, 17; 181,22; 206,27; 260,1; 265,18; 275,22; 280,24; 325,19; 329,15; 337,22.
2) De pron. 12,30; 31,19; 46,8; 62,13; 63,14; 72,30; 91,23; de ada. 127, 24; de conL 237, 1 1 ; 255,30; deconstr. 50,13; 131,11.13; 145,27; 178,23; 180,16; 239,2; 289,1; 309,21; 317,20. De utriusque tarnen partis
Digitized by VjOOQ IC
76 TheodoruB Matthias
Non miror hanc in hoc genere aliam proportionem ex- plicoqne dinersitatem ita : Apollonios, com particalae av apad tempora praeterita et formas idecy ix^v similes ellipsin aiiim- aduerteret neque uero, quibns de cansis particnla deesset, per- spiceret, facile latins patere illam ellipsin potnit pntare. Qnare, qnia prionim exemploram numerus 47 non tantus est, ut dis- crepantia iis adaequare cogamur, eqnidem eos tantum locos Gorrigendos esse censeo, in quibns hypothesin irrealem inesse nullo indicio significatur. Ita de pro n. 72, 30 uerbum hoalTo hypothetice positum esse non cognosces, nisi scribes: ^iTcel i'vexa rovxov ivixov xal TtXrjd'vvTixdv (av) ivoelro^; etiam uerba quae secuntur 'ottsq aloyov^ uidentur postulare, ut quam luculentissime uis antecedentium significetur. Item 91, 23 enuntiatum secundarium condicionale deest, cum ^ei yag ciTCo TTJQ yevixijg rfjg vcSiv viüIt€qoq xai aq>wiv Gq>iol%eQog^ ^ causale sit; condicionalis uero sententia supplenda est haec ^d riv 7} Gcpiülv ytviYxi ^ cui respondet 'ottc^ ov% €aTiv\ Quare hypothesis atque oppositio ut satis eluceant, scribo: ^d'^lov WQ y.av ccTco rijg tov rglrov yevin'qg iylvero dvixov^.
Bectissime porro äv iam B. Schneiderus de coni. 237, 11 inseruit, ubi ex iis, quae tradita sunt, plane contraria ei, quae postulatur, sententia intellegeretur; eodemque iure Uhligius de constr. 131, 11 et 13. Contra ex mea quidem seütentia de adu. 127, 24 Egenolffii mutatio particulae xal in xoV super- uacanea uidebitur ; falsam autem idem haud dubie emendandi rationem ingressus est de coni. 233,6, ubi Bekkeri in ante- cedentibus supplementi tantummodo fieriiTceaev) ratione habita codicis lectionem TtageiTtoirot mutat in TtaQBinero. Bectius scribes cum Schneidere TcaqifcoixOy sed antea snpplebis ^ier{a7iiaot)y quem optatiuum ApoUonius cum formula oinc aXkiog av —, d fii^ coniungere solet; cf. de constr. 120, 10; 133, 14. Non minus denique ut omnino quae subtilior diffe- rentia inter indicatiuum praeteritorum particula av praeditum
exemplis aingala iam nunc deducenda sunt ex iis, quae dispatauimus in p. 73 de lociB de pron. 31, 14 et de constr. 178, 23; restat igitur proportio 47 : 19.
Digitized by VjOOQ iC
De Apollonü Dyscoli ^irrhematici et syndesmici forma genuina. 77
et ea non praeditnm intercederet, non perspexit ÄpoUonius, ita ael iis locis, ubi ipsa necessitatis notio condicioni cuidam sabiecta est, nndum exifijv similesque notiones scribere potuisse pntandns est Itaqae de pron. 16, 20 et de adu. 184, 8, ubi Uhligins (emend. apoU. p. 17 et 15) particulam av inserit, nee miniis de constr. 187, 9 nadum l%^v nel 'edei geruandnm esse eenseo.
Haec de omissionibos hactenos. Sed eidem librariorum neglegentiae pars aliqua eanim transpositionum debetnr, qui- bos nostri quoque libelli foedati sunt. Nam alteram eamque maiorem, plnres illas transpositiones frustulorum ex aliis libello- mm partibns seniatornm aliisque insertoram iam in I et n capite tractatas, certo alienius consilio deberi uidimus.
Sed praeter has et praeter alias qnas statnernnt Dronkins 128, 8—14 et 161, 17—25, Schneiderus 197, 22, equidem 181, 20—23, qoales nnde originem ducere soleant nemo nescit, etiam singnlae nel plnres uocnlae ita omittebantur, nt uidimus p. 70 sqq. ; hae nero , si eas omissas esse animadnertebatur, üacile nel in margine nel snpra uersus annotari itaqne si minus ab iisdem, a qnibus omissae erant, at a posterioribus librarüs textni, sed falso loco, incnlcari potnemnt. Et agnonerunt re- nera iam alii nostrornm libellomm mnltis loeis transpositiones, quamm illa est origo.^)
Sed etiam nunc restare mihi nisns est band ita paruus locomm numerus, qui eadem medela sanari possint. Ita 136, 30— S2y ut pro explanatione longiore nertam, exstant haec: 'ipfoyti metathesi litterae £ in ö a uerbo q>Q€v(S formatum esse neqnit; dinersa enim utrique notio subest, si quidem meta- thesis, nt ceterae passiones, non ad notionem pertinet'. Haue pemersissimam esse argumentationem quisque nidebit, cum recta condusio sit haec: ^cpQovoi metathesi a uerbo q>Qev(j!) for- matom esse non potest, quod nocum passionibus notio uerbo-
1) Ita Bekkeras 127, 1 ; Skizeczka 144, 3 sq. ; 192, 16 ; Schoem. 133, 9 ; UhligiuB 166, 9 ; B. Schneiderus 153, 4 ; Egenolffias (aon. philol. CXYII, 843) 136,2.
Digitized by VjOOQ iC
78 Theodoros Matthias
mm non mutatur; hoc nero stataendam esset; diuersa enim est notio uerborum (pqeviH et q>^ov(S\ Quam sententiam re- gtitao uerbiß 'ov yaq 7 ceivfi %vvoia post nerba *€?/€ fta&r} ov T(3v kexTcSvy twv di (puviav^ insertis. Non enim obstat hnic transpositioni id, qnod ante particnlam yaQ snpplendnm est tale quid: 'hoc antem statnendum esset\ Nam einsmodi sententiaS; nt iam in p. 29 monni, ApoUonins saepissime omisit. 146 9 8 ad normam antecedentium wg ^oqcc to ixelvog hielvwg, ovrog ovrcjg, airog avro&ev et (og Tcaqa rb iTttCTa- fuvog kTtiarafiiywg xal i^^wfiivog i^^tj^ivcog pro tradita coUo- catione ^wg l| i^u) aal naqa ro ev evdov^ facili transpositione ordo sie restitnendas uidetur: 'wg {naqa to) i^ ?fw nal
147, 11 sq. exemplnm to iadev^ nt simnl nerbi Tvleova^eiv snbiectum esse elnceat, sie coUocandum est: ^ro ^edva nXeo- vaJ^ei T(j} €, TO i€i7C€^)y TO iioQWV xal (to eadey}, el fifj dtaiQeotg toi fjde, and dh xov »Sdc d* ^'EytroQC fiv&og*'^.
151, 4 ea particula xa/, quae nerba iTiftp loyif) seqnitur, iis anteponenda est; nam etiam antea de adaerbiomm idlijc et Sf]iÄoal<f per i scriptura disseritnr (151, 1); de eadem igitar re, sed etiam alia ratione dicendnm est inde a n. 4.
162, 5 eadem particula e concinnitatis ratione post uerbum ^et transponenda est; formulam enim ovriog Hx^i xal usita- tissimam inuenies exempli gratia ter 187, 23 — 26. Probabiliter praeterea conicias uerba ^naga to dogl^w^ interpolata esse ad normam expositionis proxime antecedentis ; ibi enim uer- bum, nnde aduerbia derinata essent, apponi oportebat, hoc loco uerbum illud et superuacaneum est et concinnitatem delet. — Tertium exemplnm particula xal transponendae exstat 195, € : nam pro traditis bis ^akka TtaXiv idoxet xal to „Ttqo^ avti- xelüS-ai scribendum est ^aXla xal näXiv xxX\ Iam enim in iunctura ovqovoS'i n^o praepositio Ttqo regulae obetabat; eadem obstat rursus quoqne in ea, quam alii statuebant, lec- tione ovoavod-ev tk^o.
1) Cf. supra p. 34.
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUonii Dyscoli epirrbematiici et syndesmici forma genuina. 79
De uerbiB \a^€jg fCQoslTtofuy' 166,13 cf. sopra p, 4&. Similitery atqne ibi de illo loco diiudicaai, de eadem formula 179, 29 diiadieandum est: neque enim antea exponitar id, qnod eniiiitiato a coninnctione ort incipienti inest, Apollonianae uo- cnlae wde deriaationi obstare, 8ed tantammodo ad quaestio- nem de uoee h&ade prorsas aliam solnendam afferebatnr. Ita uerba \a-9'wg ei^tof^er' conianetioDem ort subsequantur ne- cesse est
199| 27 nerbonim coUocatio haec ^xal ItcI ye fidliara rov fTQoxeifiivov fioQlov^ et ex grammatica ratione et ex nsn Apol- loniano — cf. de adu. 204, 22 ^xal (xaktara ye knl tilg xtL' — mntanda est in *xai iiaXiara ye knl rov tvqotc, ^/.
204, 7 contra codicis anctoritatem nerba ita coUocanda sunt: *Ta dia rov Te fioviog tj^v elg xonov oxiatv ar^- fialvei^j nam malta alia qaoqne adnerbia directionem in loenm significant, sed aduerbia in ^ solam hanc. Exempla iitstae aduerbii fiovwg coUocationis babes 151, 31; 207,^9; de constr. 131, 14; 339, 18.
209, 28 articnlnm rf , quem post datinum (pwv^ ferri non posse nidit Uhligins, ante datinnm illom coliocandnm arbi- troT. Exsistit ita raras 0 ill6 substantini datiui cnm articnio nsus, qni exstat 184, 7 in nerbis 'nf) ivm^^ itemque de coni. 215, 18 *T<^ TVTCif Trjg q)iovrjg^.
De coni. ^3, 10 sq. exstant haec ^nqood-üriv d* av y,al rovroy log ovdh anb rov d7]lovf.tivov äwarov ijv ti}v orofna' Clav d'iod^ai. — At iam in antecedentibus exponitur expleti- narnm nomen non ab eamm significatione derinari, nt in- eptissinia sit oppositio ea, qnae particnlae ovdi coUocatione, qnaKs nunc est, exsistit. Hie potius est sententiamm eonexus: 'eo Qsqne demonstratnr reuera non esse eamm nomen a signi- ficatione derinatnm; exinde demoiu^trandnm est ne potnisse iqnidem 'fieri, nt ita derinetar\' cf. 253, 17 sq. ^xal d diacpoqoi xerra ro dt]kovft€vov , ftwg*f]v dwatov (xittv ovoiiaülav areb
1) Uiitttr enim Apollonius alibi praepositione nara cum acc. oel ivBKa cum gen. coniancta.
Digitized by VjOOQ iC
80 Theodonis Matthias
zov driXovfAivov x«^?'<^o^/ — Verba igitur transponenda sunt ita: 'cjg ano rov dtjXovftivov ovdi dtvarov rjv tijv ovopLaalav d^iijd-ai.
Caput V. De singularum uocum corruptelis.
Atque haias quidem corraptelamm generis mnlto plares quam antecedentium easque e magna parte salaberrimas aiL dd. iam praebuernnt. Sed qaamqaam ea re factum est, nt hnius generis medelas de meo pauciores adicere possim, reticendas tarnen non pntaui eas coniectoras, quibns etiam post illas Apollonii de aduerbio et de conimietione scripta mihi uisa snnt indigere.
12ö| 16 sqq.: 'Si adnerbio propriam reddis collocationem, praeponitur et in omni postpositione hyperbaton agnoscendnm est'. Pergit ÄpoUonins: ^aXXa ro avvrjd-eg rov Xoyov dg iv iatp TTjv ovrca^iv Iftoiriacno^ ^ satis neglegenter, cum quam- nam constructionem et cuinam nesciamus. Quare uocis avv- ra^tv loco eam, quae exempli gratia exstat de pron. 116, 5 et de coni. 239, 11, restituo, inora^tv.
137,17 pro eo, quod in codice exstat, ^iv kelipei^ Bek- kerus ediderat h (iX)Xelip£c. Equidem coUatis bis 'ag)^ ov yiyove . . . iklel^ei rfjg €v ditp&oyyov rivoqia (136, 12) et 'oSvw xai Ttaqa xo avw avavog xai ikXeltpet rov v avaog^ (seil, ayro- Tekslrai, yiverai: 145, 3 sq.) scribere malim faciliore litterae v in k mutatione merum datiuum ikkelipei.
144, Isq. in editione Schneideriana legnntnr haec: 'ro oq>€lov {v7t€lXt]n:rai) Ttqog ivlwv xccra cvveKÖQOfx^y yeyovivac kv T(p (jüg oq>€X€g, el firi ^6 äq>eiXov VTtoovyniKOTtraL . — At ceteris locis, ubi uerbum vTcoavyxeKOfp&ai exstat, semper ipsa forma per syncopen formata snbiectum est; ita 113, 11; 146| 20; imprimis 142, 11. Itaque ad herum locornm rationem scri- bendum esse censeo: ^el piri (seil, ro oq^eXor) ix rov ä(pBi^ Xov vTCoavyxixomai^.
Digitized by VjOOQ iC
De ApoUonli Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genaina. 81
150, 11 nt iure regnlae ezpositae exemplum yiwg snbiangi possit, scribendum est *i} yaQ eig vg evd-ela pro traditis ^17 yccQ dg evg tvS^ela. Nam praeterea ex ApoUoniana doctrina ne yqi]^g quidem dicitur, sed yQtfvgy et aut yqrivg aut yQTqvg iam in u. 5 scribendam est. Denique in n. 23, si quidem, ut an- notat R. Schneiderns , in codice post nocalas V/ yaQ' uesti- ginm ärticnli t6 erat, non est cur haec forma non restituatur; innenies enim 172, 1 ^ovdhv ovv to lfZ7todoiv\ de coni. 225, 5 'ti yccQ TO xu)Xv6v lart'; de constr. 156, 27 V/ yaQ %6 i^- ftoöviv;'
153, 12 : quin recte formata sint aduerbia ^akhara, ^axara e. q. s/, nemo dubitabit; ergo superuacaneum erat hoc claris uerbis ^oQ^tjg i^xu^ edicere, aut saltem idem de aduerbio 'qdv- Toza sie fere ^oQ^'wg {aQa} ^«t, (^ad-aTtsQy annotandum. Offendit etiam asyndeton. Ut haec omnia remoueantur, scribo ^ofioiiag ?%fit to xalkiaTa xtA.\
155, 4 sq. pro iis, quae satis ineleganter tradita sunt '0^1;- lerai ra elg 5 h^yovTa iTti^^rj/^ara, wg TCQoxeirac, eig 5a '/jyovra . . ., o^vetai xal t« iv ofiocpovlif , . ,\ band dubie, praesertim cum totnm locum corruptnm esse iam supra p. 63 aiderimus, concedes scribenda esse haec: 'O^vveTai twv (ig a Irjyov^rcjv) ra iTti^^rjfiiaTa, wg TCQOneizaLy eig y^a XriyovTO* ,
158, 8 offendit particula yaQ. Nam hoc loco ea, quae de sententia ante hanc particulam apud ApoUonium saepius sup- plenda iam monui supra p. 29 et 78, exhiberi nequeunt. Qoare eam muto in aliam aQ\ quam exempli gratia etiam de coni. 225, 13 pro tradita yaQ restituendam esse iam uidit Uhligius. — * Eandem iuncturam evrev&ev aQa ratio cogit restituere 185, 5.
158^ 13 sqq. : ApoUonius, ut in uniuersum suam de uocum aßals, a, ßaXe necessitudine sententiam probet, dicit, si qua Qox semel integra fuerit, nee per apocopen nee per aphaeresin notionem integrae deleri, ut dcJ idem ac dw^ia et d'ilu) idem atque i^ikto significet. Secuntur uerba '0 loyog xa&ohxog, XiOQig ei fifj V7C^ a^KpifioXlav nioot Tt, ijg xal ra XotTta tuv
L«ipt%er StvAien. YL g
Digitized by VjOOQ iC
82 TheodoroB Matthias
Xi^€wv aTtoXverai öca tcSv GvfifpeQOfiivcjv^ ^ qaomm sensüfi hie est: ^regula illa semper constat, nisi si uox ita detruncata in ambiguitatem cadit, qua uel ea, qnae de uocibus, qnae illos affectus passae sunt, relicta snnt^), totins enuntiati eonstmc- tione et conexn, qnaenam notio postaletnr, docente liberentnr^. Quam oltimam sententiam ApoÜonianam esse qnamquam do- Cent multi loci, ut de adu, 123, 13 sqq. et de constr. 24, 2 — 6, ab hoc tarnen loco prorsns aliena est. Intellegitar enim aerbis 'o ?.6yog 7ca&oXcx6g, x^Q^S d firj — restrictionem regnlae sapra expositae adicere Apolloninm uoluisse, qnae nunc quidem non exstat Nam e ratione eorum, quae tradita sunt, idem exemplum dcJ, quod regnlae illi snbiungitnr, restrictioni quo- qne subinngendnm est, quoniam fonna du ntmm idem signi- ficet ac dwixa an sit coniunctinus aoristi uerbi diöovai, non intellegitur nisi toto ennntiato addito. Si nero eins tantnm modi ambiguitates exstarent, qnibns eadem exempla, qnae regnlae, snbinngi possent, restriotio omnino esset nnlla. Pn- tandns potins est Apollonius cogitasse de eiusmodi exemplis, ubi constmctione ambignitas illa non remoneatnr. Quam senten- tiam nt eruam, particnlaifi xa/, quae negatiuo qui postulatur enuntiati relatiui sensui non conuenit, permuto in negationem ^11]] ut Apollonius eiusmodi locis formas, quae illos affectus passae sunt, adhiberi omnino uetet.
Sed etiam conclusio totius huius de formis aßake, a, ßale disputationis in codice cormpta traditur: ^ro al<pa arceycoTtr] dia TO h airtj) drjXovftevov, aal ro ßaXe cKpalqeGiv dia rb iv kexTff} xaraktf^Ttdvead'ai t6 ä\ — Rectius Skrzeczka pro accu- satiuo a(palQ€aiv scripsit acpalgeaig quam Dronkius aq>r]QiS'i]. Atque cum ühligio praeterea pro aoristo aTcexoTtt] substan- tiuum ccTcoKtoTtT] restituo; nam hac uoce etiam formam per apocopen deriuatam significari docent loci hi: de adu. 157, 23; 209, 9. 14; de coni. 224, 10. 21. 26; idemque est usus uocis (TtyxoTTij de adu. 169, 15 et 206, 7. — Sed causa, unde nocula
1) Hunc esse sensum uerborum 'ra Xomä rwv Xe^ecav^ docent loci hi: de coni. 224, 24; 232, 24 sqq.
Digitized by VjOOQ IC
De Apollooii Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 83
a 0 apocope esse dicitur, mihi manca uidetur: 'öid to h avTi^ drlovfievov\ Urgendum erat hoc: eandem inesse notionem atque ei nocabnlo, unde deriuatnr. Seribo igitur ^öia (Tav)T( ev avT(o drjkovitievov xal to ßake a(palQ€atg dia t6 iv lexrip -KaTaXt^Tcavead-ai . Simnl enim ultimae, qnae tradimtur, litternlae ^%6 a indncendae erant; prorsns enim smit absordae, qnoniam forma ßale aphaeresis integrae aßale est oon propterea, qnod eadem notione ntitur qua a, sed eadem, qua aßale, — Notionem autem rovrcji ante uocem h'Kff^ rarsas exhiberi non opus est, qnod et aliquo modo nerbo xarahfiTcdvead-ai inest et de eoni. 233, 2 eodem sensu dicitur ^ro a<fjiQrif.ihfOv^) Iv kexTip nccd-eiOTrixeL .
159, 10 sqq. in iis, quae de uoce unav disseruntur, plura etianmunc medelam desiderant. Ut incipiamus ab ipsa uoculae orthographia, ex his 'xai xar^ iiXXov dl Xoyov iTttozacecog btvx^, xa&6 SiroveV elucet Apollonium ei non, ut fecit Schneiderus, nnimi, sed duos accentus dedisse. Ac priori parti, i. e. inter- iectioni c^, alius atque circumflexus conuenire non potuit. Sed dabitatur de alterius syllabae accentu: Schoemannus et Schnei- derus circumflexum accipiunt, quia uerba "^TcagaTtefi^tofniviüv f^imv xtt£ rov o^vv tovov ccvtI naQiOTtcofxhiov f^erakaßeiv^ (160, 12 sq.) sie interpretantur : 'cum etiam circumflexum in acutum transmutare supersedemus\ — At haue sententiam ab ApoUonio alienam esse elucet ex eo, quod dicit inesse uoca- tiuüm hav (160, 9 sq.) et uoculam w rav quantitatem litterae a, non accentnm seruare (159, 11). Itaque lacuna 160, 11 sq. ex Uhligii ratione expleta ^o{v dvayii)aiov TtaQaftef^iTtofiiviov fi(.uov (jo e) y,al tov b^v tovov ccvtI 7ceQt07tio^ivov (neraXaßsiv^ sie explicabimus 'uocabulorum c3 hav litteram € delere et syllabae räv circumflexum in acutum mutare oportet' et, ut iam G. Hermannus ad Soph. Philoct. 1373 monuit, scribemus 159, 11 lo TCfv.
Porro corrupta exstant in codice haec (159, 10 sq.): o avrog
1) Sic enim cum Schneidero pro codicis lectione aX^a legendum est.
2) I. e. ea nox, quae aphaeresin passa est: cf. de constr. 208, 6.
Digitized by VjOOQ iC
84 Theodorufi Matthias
koyog TtaQCMoXov^uei wg &€xa ye tov xovov neu S7ci tov €o rav, Tfjv fikv fiayiQOTriTa tov a g)vka^v, oi furiv rfjv raoiv^ . Utque incipiam a re exteriore, mntandam censeo accasatiaain qwXa^av in genetinum (pvka^avrog, qnia fonnulam o avrdg ijoyog uel ravro 7tagaxoi,ov&€i Apollonius semper cum prae- poBitione inl et genetiuo coniangit, ita de constr. 10,7; 37, 13; 39, 6; 54, 2.
Deinde negationem ov in u. 10 deesse perspexit Schnei- derus. — Porro uero particula yi uerborum wg h&id ye tov Tovov restrictionem aerbis reddere nolnisse ApoUoninm indicat. Qoare non probo Dronkii et Egenolffii, qui illum seqnitar, uocis TOVOV in tvtcov mntationem. Tunc enim omnis nocis ilnav cnm antecedentibus adnerbiis similitudo negaretar; sed est aliqua Bimilitado, quatenos et antecedentia aduerbia et corav exennt in av. De quibus antem rebas dnbitetar agatnrqae qaibnsqae differant, ipse ApoUonins aperte dicit 159, 20 sqq. Qnare 159, 10, qnoniam non snffieit tov tovov ^ inde insero ^nal TOV xQovov\ Legendus igitnr totns locus sie est: ^6 avrog koyog jtaqa'Kokovd-r^aei,, wg Bve%a ye tov tovov (xai
TOV XQOVOv), ov Xat BTtl tov WTav, TTjV fikv fiaXQO-
TTjTa tov ä ifvka^avTog, ov [lijv ttjv tccoiv^.
Tertiam offensionem praebet particnla hTcelToi 160, 2, quae qnod ceteris locis 0 significat, idqne e natura compositionis, 'quia\ ^nam\ hoc loco significare nequit: nam id, quod suam uocis (aTciv deriuationem optimam esse ApoUonius putat, non causam repraesentare potest sententiae antecedentis huius ''ov yaq Tttd-avov ex leiTtovarjg q)Q(ia€0}g Xi^iv xa^loTaad'ai, Quo- niam autem uerbis IneiTOL öo^et xtL omnibus aliomm den- uationibus refutatis extremo loco ipsius Apollonii explicatio affertur, optime quadrat usitatissima illa in conclusionibus interrogatio pendens a particula STceiTa. Secemo igitur uocem STtelTOi in %7teiT^ et ot, et in litteris ol latere existimo nega- tionem ovy itaque scribo: ^ctcbct^ ov do^ei TtSv TZQoxaTei' layfiivcjv vyieOT^Qa jjde ij xaTdoTaaig elvat;^
1) De adu. 175, 28; de coni. 232,18; de constr. 77, 20; 270, 22; 285, 19.
Digitized by VjOOQiC
De Apollonii Dyscoli epirrhematici et syndesmici fonna gennina. 85
171, 25 sqq. haec exstant 'ra xTrjTixa twv elg kog XrjyövriDv itaQa yeyixag oxfjf^ctTl^eTai ^not^evinoVj ^tIovtixov^, akka jd ^ijkvxov Tta^ ev&elav' t6 TtavrjyvQiKog^ — Initinm iam ab Egenolffio (1. L 844) recte sie emendatnm est VcJv xTtiTi-- mv Ta elg xog IqyovTa. — Sed etiam sequentia ^alka to ^kvxov' corrupta sunt. * Neque enim — nam ita sapplendam est — TO &r}kvxdv axrjfictTlCeTai] exemplum enim TiavrjyvQixog est mascnlini generis; sed a feminino TtainfjyvQig deriaatnr to j:anjyvQtx6g. Scribo igitur pro traditis 'akka %6 &r]kvx6v^ Sic: aA/ ano ^rjkvTcov .
177, 32: neutiqnam dici potuit ^iv alriatixfj xov aka\ im mauis scribere Vov akg\ facile putabis a stnlto correctore datiünm t?;, quem ApoUonius scripserat, ad nonnam formae tov et antecedentis et subseqaentis in genetianm rov matatnm esse.
185, 5 sq. in nerbis inde ab ""ivrev^ev aqa *) sequentibus hane sententiam infnisse oportet: 'quoniam illae in ^£v deri- nationes per solam apocopen ultimae litterae genetiui singu- laris nolla praeterea mutatione aecedente fiunt, etiam kfiid-ev a forma ifxev^ non ipLov derinatum sit necesse est'. Quam sententiam ut ex iis, qnae nunc exstant ^oxt ovx ff kf.iov iarc tiaqax^elca lizTiKrj, akk^ ^Iwvixfj rj ^wQLxrj £f4€v^ ernamas, haec nerba haud dubie cormpta ita sunt transponenda et sup- plenda: 'evrev'd'ev aqa aal ofxokoyov, ort ovx V •^^" Tixri n^t^^^^ iaiL, TtaQ* ^V ij ifjii^ev iarl Tcaga- l^ilaay akV -q ^Iwvixtj rj ^wqitl'^ „IjWCtJ"^.
188, 5 exstant haec ^ei öh xal oTto qri^cnog eirj (seil, ra f/g t^ev ki^ovra im^^fiara), Jtaktv t(^ cwrqf Ttagaki^yerai, ii' ov TO kijyov tov TtQunorvnov^ . — Etiamsi to krjyov pro snbstantiao to t^jIo^ nsarpatnm ApoUoniannm est, tarnen hoc loconon quadrat; sine enim ex antecedentibos subaudis Ttaga- i^i'/frai sine ki^yerai sine ^or/, sensns bonus non enadit. Quare seribendum esse censeo: ^öi* ov xal krjyov^) to nguTo-
XVTtOV*.
1) Cf. Bupra p. 81.
2) Non absonum uisum est exempla hulas asus apponere. Inneniantar ita piaeter usitatiora na(^ atqae Mv ss if a<rrc et 8iov « Stl etiam haec:
Digitized by VjOOQ iC
86 TheodoruB Matthias
191, 1 offendit genetiuus absolutus ^rov de Tto-d-ev avvexd- oteqov xal ovTug leyofiivov' „Hygatpag; Tto&ev;"^ praesertim cum particnla di netet antecedentibus haec applicari. Si con- feres, quae praebet E. M. 698, 45 sq., nbi totns locns paene iisdem nerbis exscriptas est, ^ro dh Ttö&ev ercl r^g ov ccqvt^- oews avv€X(Sg liyerat, olov y,egyaipag; 7t6d'ev;^\ uix dnbi- tabis, quin olim e more ApoUonii, quem merum participium pro uerbo finito band raro ponere saepius monui 0» scriptum fuerit: *To Ö€ TtoS'ev GvvBXBOTeQOv aal ovrwg leyofievov^.
198, 5: ^fj Ttaqct ^rjfia (seil, tcc elg drjv TCaQayerac) dia tov 'S xal TOV avyyevovg ß 7taqahxixßavoixivov\ At non per litte- ram d littera ß adhibetur, sed propter eam. Seribendum igitur est ^dia To y.
209, 24 textui aptae concümaeque constructionis causa reddendum est, quod exarandum esse iam uidit is, cui codicis manus secundae scripturae debentur, dico ^o/iolwg T(p ov\
De coni. 217, 16 sq. uerbis, quae inde a uocula <ag se- cuntur, non causa antecedentium affertur — haec enim exstat iam 216, 16 sqq. — ; sed quae antea exemplis illustrata sunt, bis colliguntur. Seribendum igitur est ojaT\
226, 11 sqq.: B. Schneiderus in progr. 1867 p. 13 docet in codice exstare haec: . . . vTtavrti^Bv Ttenolrjy ipseque emen- dauit ^7t€7colj]'Äag;^ — At primum quidem interrogatio non eo potest exstare loco, quo ex iis quae antecedunt ^ovtwg ircav- TwiiBv\ iam responsum exspectatur. Et porro omnino locus noster multo magis, quam sensit Schneiderus, cormptus est. Nam ubi est bxi Je, quod respondeat antecedenti bxh fxhv? Et quaenam haec est tautologia: 'ovrwg vTcaruw/uev ano^i- vofjLBvoi'i Nee uoces val TtBTtolrjyia sunt 6Qia^6g^\ sed sunt et aduerbium val et to oqtaTVKov. Postulantur quidem haec:
de pron. 63, 14 ivSexofievov; 72, 23 xtoXvov; de adn. 189, 4 iixw; de coni. 224,11 yevofisvoe; de constr. 20,24 8ioürotn^a\ 286,23 yei^fievov; 300,12 y8yBvrjfiivov\ denique Xayofuvov de ada. 191,7.
1) Gf. p. 85 not. 2.
2) Nam o^/ios semper est definitio uel circumBcriptio, ita de constr. 67,23; 74,7; 101,9; 103,21; 117,24; 229,4; 264,27.
Digitized by VjOOQ IC
De Apollonü Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 87
^€Ti y€ firiv TtQog Tag iQiaxriüeLg 6%h (ihv ovtcjq vTtav- T(Sfiev' ,f7t€7tolrj(xa' ork dk)^ ccTtoycQivoitie&a ro „val'^ iq dia Tov ogiaxt-KOv (re xae tov „val" to) y^val 7C€- nrofijxa"'.
234, 18 pro tradito TtaQaavvrjfifiivwv scribendnm est 7t a- QaavvaTtrncwv] nam, ut prorsus ex re est, dicnntor ipsi Xoyot (7taqa'-)awriiifxivoiy aviiTteTtXeyiiivot y ahioXoyovfxivoi, contra avySeafioi {7taga'-)avva7mxol, avf^TtXexrixol, aixtoXoyvKoL
248, 22 sqq.: primnm qnidem ut nnmeroram aeqnabfli- tatem in exemplis allatis restitnam, deleo kiyjiaiVy quod ob seqaens Uyrfi^a insertnm nidetur esse. Praeterea offensionem praebet asyndeton, quod exstat ante nerba ij tüv devrigcov xrLj quia tertium membrum particula xa/ annectitur. Cetemm uix habebis, quomodo u. 23 uerba ^'^ twv devriqojv eis ^* ex antecedentibus suppleas: neque enim avXlaßri eis ^j sed sum- mum 5a esse dici potest; nee magis quadrat ij twv öevtiqvjv Ulis] denique Ttagayiayri ^ quod restat, longius abest, quam quod facile subintellegatur. Scribo igitur ex antecedentis exempH ratione '^ rtJv devrigcov t6 a&a^. Nam ut in formis (Xfi^iy 7tafiq>alvriai litteras öl terminationem esse Apollonius statnit, ita in formis liyrjad-a, q)iQ7)Gd'a litteras ad'a esse sta- taerit necesse est; quod probatur etiam in ficta ab Apollonio fonna codicis lectione ^Hytaa^a in u. 27, quae retinenda est. Denique praepositionem enl u. 27 muto in uoculam exi. — lam totus locus perfectissimam concinnitatem exhibet haue: (jJS 'cuiv tqItwv to ä~i* ^Xffl^^^ 7tafiq)aivriaL' rj Tüiv devriqmv to aWa' XiyTßod-ay (pigrjo&a'
ovd av i(j)(jLi. m 249, 12 accuratior est restituenda responsio haec: Hv ols ov avXXaßal, ev tovtols Xi^eis^i cf. de pron. 68, 26; 41,20; deconi..219, 7.
250, 15 sqq. '^particula yi partim abundat, partim certa notione utitur; et stoici qnidem illam particulam, quae coaluit e duabus öi et yij assumptiuam uocant\ Secuntur haec: 'tovs yaQ a/co avvaqyijs Xoyovs (= r. avvrifx^ivovs X.) eis oxriftari-
Digitized by VjOOQ IC
88 TheodoruB Matthias de ApoUonii Dyscoli epirrhematici etc.
afAOv fiSTiovrag ij TOiavTtj ovvTa^ig ij tcSv avvdiofxiov VTtayec (i. e. annectit)* ei fniiqa iart, q)(og sctiv' fipii^a di yk lativ" , — At in quam figarationem in hoc exemplo ennntiata transeant? Equidem agnoscere possam nnllam. Sed continetur illo exem- plo syllogismi utraqne propositio, itaque sententiarnm , qnae ante uerba supra apposita exstant, series ita perseqnenda erat: ^nam ea enuntiata, quae continaatiua excipiont itaque in syllo- gismum transeunt, illis particulis argumentationis ordini in- iunguntur'. lam uides pro substantiuo axrjiiaTiaftov postulari avlloycofiov,
253, 27 : Simplex uerbum axolov^elv, ut usitatissima no- mina simplicia axokovd'og et axoXov&Lay paucis ceteris locis, ubi exstat (de adu. 163, 16; de coni. 235, 17), ut par est, conse- quentem ex analogiae ratione aut formationem aut coUocatio- nem significat. Contra hoc loco postulatur notio accidentis itaque restituo usitatissimum illud compositum ^Xiyio rfjv xoivdjg Ttäat 7taQaiioi.ovd'riaaaav\
256, 24 postulatur et ratione et concinnitatis lege, ut earum quoque uocum, quae utpote et ipsae inter se cognatae cum uoculis Ö7] et ij comparantur, utraque apponatur. Scribo igitur: 'lüg xai {rq} la ravro} to fiia cKpaiQe&ivrog xov Ji iv T(ß ia\ et in sequentibus deleo praepositionem iy, quae e prioris exempli explanatione merae appositioni illata uidetur esse: 'rj ro yaia rif) ala^ (seil, rairo iori).
257, 15 pro priore praepositione i^tl restituenda est avrL Nam uocis o^olwg loco e sententia hie apposita uocabulum e^iTCTfi ponitur. Erat eadem opinio Aristarchi 0 et ex huius aliqua annotatione fluxit sine dubio ea explicationis forma, quam huic quoque ApoUoniano loco reddendam esse censeo, locis tribus his : schol. uet. ad P 632 : t6 e/iTCTjg avtl rov 6(xoUog rirccKTav'^ schol. Pind. Pyth. V, 74: xQwvrai dl t(^ %fi7tav av%\ TteQiOTtwfjiivov rov ofÄwg, o kaxiv Xoov rtp o/iol(ag; Apoll. Soph. ed. Bekk. 67, 24: e^Ttrjg noth (xhv ofiiog . . ., Ttoxe dl avrt (nam false Lehrsius h. 1. exscripsit Inl) tov oßoLiag rj Inia^g.
1) Gf. Lahrs, Arist. stud. homer. p. 142.
Digitized by VjOOQ iC
INDICES.
Index locorum in hac dissertatione emendatorum uel e(vplicaiorum.
|
ApoU.deada. 119 |
rl4 |
sq |
. p. 36Bq. |
De ada. 139, 19 . . |
p.47 |
|
120,1-3 .... p.37Bq. |
139,22 |
p. 63 sq. |
|||
|
120,14 . . |
p.33 |
-, 23 . . . . |
. p.29 |
||
|
121, 9 sq.. . |
. p. 38 sq. |
141,8 |
p.75 |
||
|
122, 13—15 |
p. 39 sq. |
142, 5 sqq. . . . . |
p. 47 sq. |
||
|
123,11 . . |
p.62 |
143,15 .... |
. p.31 |
||
|
-, Usq. . |
p.34 |
144,4 .... |
. p.80 |
||
|
-, 20 . . |
. p.31 |
-, 23 . . . . |
. p.63 |
||
|
~,27 . . |
. p.62 |
145,13-25 . . |
p. 49 sqq. |
||
|
125,6—16 . |
. p. 40 sqq. |
146,8 .... |
. p.78 |
||
|
-, 19 . . |
. p.80 |
-, 17 . . . . |
p. 72 ann |
||
|
126,2 ., . , |
p.75 |
147,11 .... |
. p.34 |
||
|
-, 24 . . |
. p.5 |
-, Usq. . . . |
. p.78 |
||
|
157,14—18 , |
p.43sq. |
— , 24 — 150, 19 . |
p. 50 sqq. |
||
|
-, 24 . . |
. p.76 |
147,24 .... |
. p.50 |
||
|
128,25 . . .. |
. p.70 |
— , 24 — 148, 3 . |
p.50 |
||
|
129,12 . . . |
. p.31 |
148,3—6 . . . |
. p« 50 sq. |
||
|
131,7 . . . |
. p.63 |
149,24 .... |
p. 51 sq. |
||
|
132, 15 sqq. . |
p.44sq. |
— , 7. 13 . . . |
. p.60 |
||
|
132,22 . . |
p. 44 ann. 1 |
-, 17 . . . . |
. P..52 |
||
|
136, 5 sqq. . , |
p. 45 sq. |
-, 14 . . . . |
. p.50 |
||
|
-, 8 . . |
. p.29 |
150,5 .... |
p.81 |
||
|
-, 23 . . |
. p.29 . |
- 11 |
. p.81 |
||
|
-, 32 . . , |
p.77 |
-, 16 . . . . |
p.50 |
||
|
137,17 . . |
. p.80 |
-, 23 . . . . |
. p.81 |
||
|
138,9 . . . |
p.63 |
151,4 .... |
. p. 10.78 |
||
|
— , 19-21 . , |
p. 46 sq. |
-, nsq. . . . |
. p.52 |
||
|
139,9 . . |
p.34 |
-, 31 . . . . |
. p.71 |
||
|
-, 15 . . |
p,10 |
152,15 .... |
. p.34 |
Digitized by VjOOQ iC
90
Theodorus Matthias
De adu. 152, 20 152, 24 153, 12 154, 1 .
-,18
155, 4 sq.
-, 6 .
156,16
-,23
-, 25
158, 8 .
-, 18sqq
159, 15
.— , 10 — 160,13
160, 26
16t, 1
-, 3
-, 8
— , 13—25
162, 5 .
-,28
164.3 . -, 4. -, 13 -23
165. 4 sq,
166.2 .
-, 13 -23
166,24— 167, < 168, 25 170, 5 sq -, 8 . — , 20. 29
171.3 . -,27 174, 18 175, 22 176, 1 . 177, 32 179, 29 180, 15 — 13 — 183, 4
p.29
p.71
p.81
p.34
p.70
p.81
p. 63 sq.
p.50
p.74
p.74
p.81
p. 81 sqq.
p. 72 ann.
p. 83 sq.
p.31
p.70
p. 70
p.64
p,13
p.78
p.74
p.29
p. 72 ann.
p.64
p. 10 sq.
p.70
p. 72 ann.
p.48
p.71
p. 52 sq.
p.64
p.35
p.64
p.31
p.74
p. 85
p:74
p.74
p.70
p.85
p.79
p.35
p. 53 sqq.
-31
De adn. 180, 21 sq. 180, 29 181,9 — , 15—19 — 17 sqq. — , 20—23 184,6 -, 8
-, 11 -, 12 -,20 — , 30
— , 32 — 186, 185,5 . — , 5 sq. -, 15 . -, 27 . 186, 5 . — , 10—15 187,2 . 188, 5 . 189, 10 191,1
193.5 — 194,21 193,17 . — , 20—28 194, 1 sq. -, 17 . — , 14. 15.
195. 6 . 196, 6 sqq.
197. 1 .
198. 2 . -, 6. . — , 20 — 200, 199,10 .
-, 11 .
-,25 .
-27 .
200. 3 . — , 29 sqq. 202, 2 . 203,24 .
17
21
16
P- P- P- P. P- P. P- P- P- P.
p. 53 sq. p, 74 p. 54 ann. p. 54 sq. p. 10 sq. p. 55 sq. p.35 77 65
14 sq. 70 65
14 sqq. 81 85 32 29 72 p. 56 sq. p.71 p.85 p. 65 p.86 p. 13 sq. p.70
p. 16 ann. 1 p. 16 ann. 1 p. 29. 32 p. 32. 70 p.78 14 71 70 86 12 32 65 29 79 74 p. 12 sq. p.70 p.70
Digitized by VjOOQiC
De Apollomi Dyscoli epirrhematici et syndesmici forma genuina. 91
De ada. 203, 30 sq. 204,7 -, 16 -,18
-, 19
205. 12 206, 2 sq. 207,3 209,20 -,24 -,28
ApolL de cobL 215,2
216. 13 -, 14 217, 7 sq.
-, 9
-, 16 218,5 219, 12 220,4
221. 1 sq. 222, 1—23 -, 10 . 223, 12 sqq. 224,16 . 225, 18 sqq, -,20 . 226, 11 sq.
230. 27 . 231,4 — 234,12 233,6. . — , 21—24 234, 18 . 235,9. . 238, 8—12
239. 2 sq. -, 10 . -, 18 .
240.28 . — , 30 sq. 241,8 -,24 . — , 25 sq.
p.65
p.79
p.32
p.53
p.66
p.36
p. 66 c. ann.
p.74
p.71
p.86
p.79
p.24
p. 66 sq.
p.71
p. 57 sq.
p.57 ann. 2
p.86
p. 24 sq.
p. 20 sq.
p.25
p.67
p. 19 sq.
p.24
p.25
p. 25 sq.
p.58
p.26
p.86
p.26
p.22
p. 70. 77
p.33
p.87
p. 67 sq.
p. 26 sq.
p. 58 sq.
p.71
p.68
p.68
p. 27 sq.
p.74
p.74
p. 67 ann. 2
3
De coni. 242, 2 sq. . p.
243,4 . . . . p.
-, 23 . . . . p.
244,28 . . . . p.
247,4—20 . . p.
248, 7 sq. . . . p,
-, 11 . . . . p.
— , 22 sqq. . . p.
249, 12 .... p.
250, 16 .... p.
251,12—15 . . p.
-, 29 . . . . p.
252,11 . . . . p.
253, 10 .... p.
-, 24 . . . . p.
-, 27 . . . . p.
256,24 . . . . p.
— , 26 sq. . . . p.
257.9 . . . . p. -, 10 . . . . p. -, 15 . . . . p.
Apoll, de pron. 16, 20 p.
31, 19 ... . p.
43,28 ... . p.
63,7 . . . . p.
72,30 ... . p.
91,23 ... . p.
115, 19 .... p.
Apoll, de constr. 47, 5 p.
87,9 . . . . p.
120.10 . . . . p. 133, 14 .... p. 175,26 . . . . p. 178, 23 . . . ^ p. 187,9 . . . . p. 222,2 . . . . p. 320, 26 .... p.
325. 14 .... p.
326.4 . . . . p.
332. 15 sqq. . . p. Schol. Dion. Thrac.
944. 5 sq. . . . p. 949, 31 sqq. . . p.
59
28
33
65
68 sqq.
59
74
87
87
87 sq.
59 sq. 70
29 79 71 88 88
60 sq. 61
72 ann.
88
77
73. 75 ann.
74
74
76
76
75
72
74
74
74
74
73. 75 ann.
77
74
74
75
75
72 ann.
9 ann. 1 8 ann. 2
Digitized by VjOOQ iC
1
92 Theodoras Matthias de Apollonii Dyscoli epirrhematici etc.
//• Index rerum nonnullarum, quas e doctrfna Apotloniana explicauimtis.
De orthographia uocis y^s p. 50. 81
n n aduerbii ^vre p. 50
„ no^^V p. 66 ann. 2
» » m carav p. 83
De int^^ffiaroe et ayrannf/ilas inixaYfiartMfi nomine . p. 40 sqq.
///. Index annotationum , qu(u fecimus, ad elocutwnem, imprimts technicos Apollonii terminos spectantium.
De notione nocis ana^iafios . , ' . p. 40 c. ann. 2
r » n axolav&elv p. 88 (84)
„ n tt aytoxoTtTJ et avyxoTt^ p. 82
» n participii a^Qfjfievov p. 83 ann. 2
„ „ uocis diaßaais ive^yrjrunj p. 36
n » 9 ikraat£f inixxaaiQ p. 53
„ „ elocutionis iv dvai fAi^Bci (Xoyov) elvai . . p. 27 ann. 1
n r, aduerbii iSla p. 40 c. ann. l
„ n elocutionis xad'* Sva axijfutrtc/iov .... p. 48
„ » uocis 6^iafW9 p. 86 ann. 2
„ „ „ awvna^ie p. 16 ann.
„ „ elocutionis fa^M&at Sni ^rifia p. 43
De constructione fonnulae aJUMVo»« m ^cei^ similium p. 60 ann. 2
„ „ uerbi Siala/ißavetv p. 27 ann. 2
De formula xal in , p. 28 ann. 2
„ „ d fUp — o 8e . i . p. 66 ann. 1
„ „ ßirJTune p. 42 ann. 1
De ratione syllabarum quantitates notandi . ^ . . . p. 64 ann. 1
n n exempla afferendi p. 29. 30 sq.
De participio uerbi finiti instar posito p. 74. 85 ann. 2
De Apollonii usu modorum potentialis et irrealis . . . p. 91 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
DE
HERACLIDiE MEESII STÜDIIS HOMERICIS
scRiPsrr
GUILELMUS FRYE.
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Oommentationem de Heraclidae Milesii studÜB homericis institiieDti in mentem mihi uenit quod Valckenaerius in prae- Mone Ammonii tradidit, accepisse sese a summo Hemster- hnisio Heraclidem Enstathio citatnm grammaticorom fuisse paene emditissimam. Atque cum ceterorum grammaticorum ftagmenta tum Herodiani doctrinam curantes post ipsum Val- ckenaerium inprimis Lobeckios et Lehrsins peculiari studio farraginem illam molemque indigestam Etymologicorum, Eu- stathii ia Homeri carmina parecbolas perlnstrauerunt, fontes examinauerunt, a magistrorum hariolationibus commentisque probata ueteribus grammaticis discreuerunt. Heraclidae uero fragmentorum quae iniquitatem temporum efifugerunt, sat ma- gnom numerum primus L. H. Ahrensius in celeberrimig libris de graecae linguae dialectis protulit, patuitque, quantum bonae frugis e ueteribus posset grammaticis percipi, quam multa neque ex scriptoribus neque ex titulis nobis comperta debere- mug Heraclidae, ApoUonio, Herodiano. 0 Quattuor annis post F. Osannas duabus quaestionum homericarum particulis ^) Hera- clidae de carminibus Homeri merita exponere conatus est. Ne- que uero satis fecit seuerioris artis legibus^); nam arreptis quae
1) De Aeol. dial. p. 6. 165 sq.
2) Quaestionain homericarum partic. III. Gissae 1853. partic. IV, ibid. 1854.
3) Iure miraberis Osannum ueniam se ab aequo censore impetratu- nun esse confidere, unum alterumue fragmentum si ommissum deprehen- dator, nt qui inter sexaginta fere plus uiginti quinque eaque Heraclidae nomine insignita praetermiserit : Eust. 28,45; 54,18; 365,27; 718,4; 'W,28; 764,28; 773,29; 831,63; 840,52; 842,46; 872,19; 1064,4; 1098, 15; 1383, 20; 1385, 31; 1401, 5; 1407, 57; 1434, 20; 1442, 47; 1443, 68; 1499,50; 1647,32; 1770,25; 1787,40; 1859,54; 1887,5; 1895,45; 1907,44.
Digitized by VjOOQ iC
96 • Guilelmufi Frye
primo coDBpectai obtalerant Enstathius et Fauorinus snper- sedere se posse pntanit, labore perserutandi Etymologica, seho- lia, Anecdota oollatis Eustathianis, nnde quae Heraclidae essent attribuendae adnotationes grammatici nomen in fronte non ge- reutes exploraret, fragmenta reperta emendaret, adderet noua, singula illustraret.^) Sospitatorem igitnr sunm adhuc exspectat Heraclides. Interim nos accingimnr Btudia eins homeriea exa- minare paucis quae ad uitam scriptaque pertinent praemissis. Perlustrantes autem fragmenta, quae archiepiscopus Thes- salonicensis commentariis inseruit, reperimus Heraelidem libros Dionysii Sidonii^) a Varrone^) commemorati, Tyrannionis ^}, quem M. TuUii uxor in libertatem asseruit % Aristonici ®} com- mentarios mann uersasse. Neqne Characis historias ignorajsse nidetar; addit enim Enstathius'^) Heraclidae nerbis etymo- logia uocis xikev&og allata ^q) Xoyq) xal Xaga^ rriv avlwvlav xavhüvlav q>r]alv h^Iralixolg' ovrio d^ q>r]ai (Bcih^HQoxleidrjg) xal Ta av&i^ha xavdi^ha\ Atque de Gharace haec habet Suidas: Xdga^ negyafirjvdg t€Q€vg xal (pik6aoq)og . . . eari di Tcov iLiera Avyovaxov TtoXh^ vedreqog ' fiifiV7]Tai yovv ev Ttfi ^ Twv ßißlliov AvyovOTov wg Ttdkai yevofiivov KalaaQog xal iv Tfj) ^ Nigcovog xal raiv fiev* avtov ßaailevaavTCJv' fygaxpe ^EXlrjviTccjv xal Iotoqiwv ßißkla ^i\ Sic Codices tres; Wester-
Alia ut 1561,60; 1562,42; 1714,54; 1854, 5S in Eustathii libris non inda- gata ex eius epitomatore Fauorino licait Osaano mutuaii, quamquam et hac in re parum diligenti. Cur enim Fauorini lexicum magnom asper- natuB sola ecloga Dindorfiana uti uoluit?
1) Neque Philemonem qoi dicitiir (cf. p. 114 n. 1) a se ipso editom tetigit Osannus, neque 'hortoB Adonidis', cum iam Ahrensius (dial. Aeol. p. 67 n. 2; dor. 328 n. 1) monuisset multa ibi ab Heraclide profecta latere.
2) Vide Eust. 1410, 69, Osanni q. h. part. UI p. 24 fr. 58.
3) Varr. L. L. X, 10 p. 240 M. — Dionysium Aristarchi scholis inter- fuisse cognoscimus e Didymi schol. 7 365. Lehrs, de Aristarchi studiis homericis p.362 (346^).
4) EuBt. 1613, 18 = Osann. fr. 65.
5) Suid. 8. u. Tv^awiaw; Cic. ad Att. IV, 4, 6, ad Quint. fr. III, 4, 5.
6) EuBt. 1596, 8 ^ Osann. fr. 75.
7) Eust. 734, 46 ^ Osann. fr. 63.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii stadiis Homericis. 97
mannns 0 ii^ro recte insemit 'iTahxcSv, quod non solnm locus Eostathianus alterque Characis ^) satis commendant, sed etiam sensas ipse efSagitare uidetur. Atqne parum caute, si quid uiAeOy Meinekins^) locum Eustathii temptauit, quod pro Gha- race reposuit IlaQ&a^ ex Herodiani libro^) tvsqI /novqQovs iiiSeiog I, 19, 9 'eariv ^Ig vfjg "'irallag log ndg&a^ iv rqi ß' TcJv ^IjaXixdv et ex Etymologico Magno (544, 30) KvUaxavog TtoUg ^ Iraklag ' IlaQ&a^ [ök to] ^) {iv T(f}) ^Qcirq). Nam Par- thacis ^Iralixuiv loroQuov nee uola nee uestigium alibi ap- paret. Itaque multo rectius cum Muellero Characis nomen genninum habebis apud Herodianum, cum de Charace histo- rico omnino non possit dubitari eiusque quae mausere frag- menta eiusdem natnrae sint^) atque id quod Herodianus ser- uaait. Etymologi uero mere compilantis oscitationem uel hoc ipso loco proditam quis est qui a nominibus propriis arceat? Itaque si Heraclides s. u. '/.ilevd^og Characis commeminerat, fieri non potest quin eius aequalis fuerit. Namque ApoUonius Dyscolus tribus locis Heraclidae librum laudauit^), Charax autem testimonio Suidae et Herodiani ad quos accedit Anto- ninus Liberalis (VIII, 25) ad Traiani et Hadriani tempora relegatur.
Cum ex uniuersa fragmentorum, quae seruauit Eustathius,
1) Biogr. p. 229.
2) Muelleri fr. bist, graec. uol. III p. 641 sqq. fragm. 22. Breuiore titulo iffxo^tc»v utuntar Malala et Eudocia.
3) Cf. Anall. Alexandr. p. 139 not.
4) Addaa uelim 'parum diligenter scripto'; ut enim Lehrsii uerbis atar, in Herodiani monadicis niiUus fere adiri uersos potuit, quin haeren- dum esset editori et circumspicieadum, quid stare posset quid non (Lohrs, Herodiani scripta tria emendatiora praef. p. V).
5) Uncis incluBunns acuminatis () quae ad resarciendos locos mutOos reponenda, quadratis [] quae reprobanda uidebantnr.
6) Gf. Gharac. fr. 1. 2. 3. 4. 5. 7. 9. 11. 23. 26; de urbibus ItaUcis (22). 41.42.56.58. MneU. I.e.
7) ApoUon. de adu. in Bekkeri Anecd. Graec. II p. 585, 14 « p. 174, 1 R. Schneider. Osann. fr. 29 ; Apoll, synt. lY, 10 p. 332 Bekk. "M^auXaldrjs . . . iv t4' 7ra(fl xa&oXuajg Tt^oetpSüis' Osann. fr. 33; Apoll, de synt IV, 10 p. 334 B. Osann. fr. 34.
I ^Ldpiiger Stndi«]i. TL 7
Digitized by VjOOQ iC
98 Guilelmus Frye
indole ac natara, tarn graniBsimis Apollonii et Ammonii 0 testi- moniis comperimus prosodiae catholicae scriptorem exstituse Heraclidem. Hoc tantum quaeritar, quos inter Aristonicam et ApoUoninm grammaticos nomine Heraclidae insignitos fnisse nouimns, ntram Heraclidae Pontico minori an Milesio, quem solns Herodianns (II. pros. & 178) commemorat, attribuenda Sit catholica.
Fac enim Eustathinm de sno addidisse Characis adnota- tionem: iam quid obstat, quin Heraclidem Clandii, Neronis, Vespasiani temporibns ad stndia grammatica incuboisse pona- mos? Audi igitur Suidam: ^HQoytkeldrjg 6 novTixdg oaug Je- dv/Äq} rr/7 Ttavv xara ti)v IdXe^avÖQelav iq)olrrja€v' ovrog Sfcel r'TLOvaev ^^Tteqog tov ldQiOTaQ%ov fiadTjrov evdoxi/dovvTog xa%a tijv ^Pwfirjv TtoXla ze rov Jidvfiov diaavqovrog, %yqa\pe fiizQq} 2a7tq)i7t(^ Tfioi 0akaixl(i) ßißkia y ivatq^vqv^vxa %ai TtokX^v TTjv ctTtoQlav exovra nqoßaXXo^iivuiv rdSv ^rjTrjfiariov , ariva kiaxag kxakeaev ' eig ^PiofiTjv di xo/dlaag xal tov ^fceqog xa%a- (pavelg xaTifieivev axoXaQ%u}v iv avrfj inl Kkavdlov xal Ni- Qcjvog ' tyqaxpe dh 7toirii.iata Inixa TtoXXa, Eiusdem Heraclidae meminit Diogenes Laertius V, 93 : devxeqog (seil. ^Hqaxkeidr^g) TCoUrrjg aixov (seil, rov Ilovrixov) Ttvqqlxag xal q)kvaqiag awrerayf-iivog,
Doctomm igitur uirorum coUoqaium ^) instituerat Ponticns Heraclides, quäle uidemus apud Athenaeum, ""ubi alter alteri de rebus grammaticis, historicis, mythologicis spinosas pro- ponerent soluerentque quaestiones", neque exignas partes, ut egregie coniecit Meinekius^), ipse sustinuit Aper, ita tamen ut a ceteris inscitiae argueretur. Hoc uero neminem, ut de metro Sapphico taceam, fugiet, quam diuersa fuerit natura
1) Apollonii locos modo citaui; Ammon. dediffer. 124 p. 120 ed. Lips., Osann. fr. 31.
2) yiiaxnt q^^voL^lar cf. Hierocl. apud Apostol. XI, 90 oi ronoi, iy ok Buod'eaav a&^i^ofiievoi tpikoaotpäiv , kdcxai ixaXovvro * Athen. II, 59, F. Eurip. Philoct. ap. Stob. eth. II, 4. Valckenaer, animadu. in Ammon. 212 (III, cap.lO).
3) Meineke, Anall. Alex. p. 377 sq.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii studüs Homericis. 99
atqne indoles hniuB operis grammatici (neqae altemm nonimus Pontici) atque prosodiae catholicae, quam ApoUonius, Ammo- nios, Eostathins oculis inspexernnt. Enimuero nuUum frag- mentam, qnod diserte tribnitur Pontico Heraclidae, in explo- randis accentibus, spiritibus^ ceteris ad prosodiam pertinenti- bus nidemus occupatom. Quae cum ita sint, miraberis ne uno qnidem nerbo ApoUonium tetigisse Heraclidem Ponticam? Et hoc nelim attendas. Herodianus qni peculiari studio persecu- tn8, quae de rebus grammaticis airi docti disseniissent supe- riores, ad prosodias catholicam et homericam conscribendas se accinxit, pauca tantum frustola modo iure Herodiano ad- scripta a Lentzio e lescharum libris protalit, nbi tarnen non grammaticum , sed seriptorem respexit, qni singularibns usus esset nocibns: Herodian. apud Steph. Byzant. MoxfjOTvia' 6 TtokiTjjg MoipOTCievg xai MotpOTteiog öia öttp^oyyov* 'H^er% •AJLeidrjg ök 6 novTixdg h a liaxiß MoipOTtlTrjg q)rjai xal ^ddei Mo^oTvitirrjg* Xacog di xor' vq)€aiv tov ü' nonne innnit Hero- dianus nomen iUud proprium Heraclidem nsurpasse pro Mo- iponuirrjg, nbi de incolis Mopsopiae tradidit, minime nero de scriptura disceptanit? lam uidesis Bekk. An. gr. 1196 OTtavta lojiv ij xqfiaig rijg ßovg evd^elag rcSv Ttkri&vvrcxwv y fiäkkov de Ol ßoeg ^Qrjrai ' htl dh trjg ofioqxovovatjg avrij alriariycfjg ).iy<a dk rrjg rag ßovg Ttkatela eattv tj /^^(Ttg wg iv Koka^iv EvTtohdog
^kg Yvv ayqovg aal ngoßara xal ßovg
Kai naga Trp ^HQaxXeldT] ev vf} aQxfj '^VS («) ^^OX*??
10 ßoeg aal lo ßovg
ofiogxovcjg rij eiS-elifj quae ad Herodiannm redire docet Choerob. 242, 16. Conferas praeterea Herodian. I, 250, 25; E, S93, 17; 534,6; 690, 1.
Quapropter onmino segregandus est ab hac quaestione Heraelides Ponticus neque alind restat, nisi nt Heraclidem, qnalem compertnm habemns ex ApoUonio et Enstathio, enndem esse dicamns atque quem Herodianus D. pros. 0 178 Milesium 0
1) Eadem ex commentariis Apionis et Herodori dedit Eustathius p. 705, 60; cf. Lehrs deArist. p. 387. 370*.
7*
Digitized by VjOOQ iC
100 Guüelmufl Frye
nuncapauit 0: ^ß^VXQ^' ^ H^ccxleldrjg 6 Mth^aiog ßaqvvu wg aatza ' loytp dh XQriraL tovti^ x. t. L ; cf. Anecd. Oxon. I, 95, 8 ßXtjXQoV nivdaqog fihv ßkrjXQOv ro iaxvQOV ^7tQ6q>aai[v]{g) ßhqxQOv ylverac v€Ueog^ q>riaL , • . %v&ev 'HQaxleidrjg 6 McXr^- OLog xara ßa^elav tdaiv aviyvo) ro drjlv}(6v aßhqxQtiv, E 337 rjyelTai yccQ atiQrjaiv (elvat) ov fcleovaa^ov' ?Jyo^€v öi x. t.A. Quod fragmentum eiusdem esse Heraclidae atque quem Eusta- thius saepissime landanit, hanc sententiam Don temere arripui^ sed qao diutius perpendi eo magis inualuit. Inqairebat igitur Heraclides in eatholica prosodia (cf. locum ßimillimum Apoll. synt. IV, 10, 332 B) 2) in accentum adiectiuorum a prinatino instructorum sibique persuasit aßlrjxQog quoque uocem inter haec adiectina ennmerandam esse. Egregie antem et prorsos e mente Heraclidae ülvöagog . . . (prjalv ' ev^ev ^HQccKk€iörjg «K. T. X., quippe qni Bnmma diligentia caraque singulari poetas ueteres exploraret, unde in rebus grammaticis posset proficere : ita ad Pindarum nos relegat Eust. p. 756, 31, ad Alcaeum p. 1596, 7 (Osann. fr. 75), 1759, 26 fOsann. fr. 59), ad Alcmanem 1787, 45; 1892, 44 (Osann. fr. 62), Corinnam 1654, 26 (Osann. fr. 79), Anacreontem, Hesiodum, Aristophanem alios. Prae- terea argumentum illius loci quadrat ad cetera: Ammon. p. 125 (Osann. fr. 31) ^HQonleldrjg öh 6 rifiireQog (prjoiv. ^H^aQvrja&al (,101 öonel Ttaqa rolg "EIXtjoiv o^vrovov^ievov tovvofia (seil. ara(pvlTJ) ' ovdkv yaq xwv elg 7^ kriyovrwv &rjlvyurv ovofiatoiv {a)(ii%oxov yivovg rov ovöerigov naQaTeXevriovrog tov v o^v- Tovelrai • . . olov xovdvXi] JafivXri Oaiavhq (doxei öh avrr] (ila Tiov Tid'TjvrjOa^ivcüv tov Ji^vvooVy ag 6 AvuovQyog
2€V€ Tcat^ rjya&eov Nvarjtov [Z 133]) '^ävXrj' o&€v xai t6 OTacpvlrj ßaQVTovt]Tiov' xt^. ; cf. Herod. I, 323 Lentz., uel Eust. 1724, 36 (Osann. fr. 35) 'q^xaQTrjTat Tiara tovov t6 cd^TTjg' Tcc yaq eigTr^ aqaevina rrß rj 7taQaXr]y6(i€va
1) Idem contendunt lohnsius bist. phil. 11, tl, 4, Roulezius de Heracl. Font, in Ann&U. Lovaniens. 1823/24 p. It2, Osannus, q. h. IV p. t4.
2) ^HqoMXBlSrfi iTtifu^i^tov ras ov dwa/ievas Xe'ieie oSsiav imBi^ac^'ai hf x^ ns^ Ma&oXiHfjs 7t^ocq^8üts tpriciv ms oavcrarov stij rb eiao ini^^/ia iv oiaiq raaei Harayiraa&at x,r. L »= Osann. fr. 33.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii studiis Homericis. 101
o^^verar olov Ttoiti fCOLTjrijg' ofioliog rjXfj'^Sy ^i^rjrrjg' ovxovv aal t6 acJ ai^aio roioikov yevva' Enst. p. 1475,45. Sed par- cam chartis. Quid? si demonstraaerim, Herodiano non illo ono loco Heraclidae commenta obuersata esse. Heraclides apud Eust. p. 756, 27 re altius repetita ovrcog ovv ait (pd-eLqu (f&€gQW xai agaei rtSv tvqwtwv avfiq)(jiv(ov cqqo} • xal ol l4^i- QxaqxeLov de {(prjal) avv^öovai rrj roiavriß Ttaqayoyyfj' %6 yccQ ^fgO* h, vjfjoov^ X 72 i^rjy(ovv)Tai ^(lera gyS'OQag aTttd-c'^ at Heradianas 7t. ^lovfiQ. X4^. ü, 948 Lentz. (43, 17 Lehrs.) eiueg ovv AioXvKov HO iQQO) (quod cum aliis Heraclides contenderat allatis TcelQfü xiQQO} l^iQQCj), ^rjTrjriov rl ovtov rjv tloivoV ov yctQ avTO to q)d'€iQw log oiovral riveg'
Heraclides apud Eust. 1562, 1 (Osann. fr. 63) avrd öi to id'M ov XQV^'^S ^^ ''^(p \€^cov) Oivrjog akanjv^ I 540 and tov idiü kfyei 6 'HQoxkeldrjg 7taQTJ[xT](x^ycci' 0 duQiiiav eS-ei ' sed Herodiauus H. pros. / 540 ... Tfjv yaQ ino riviov q)€QOjiiivr]v idmv TtaQaiTrjr^ov. A,
Eust. 853, 5 Tb olda AloXiTLÜg TteTtoirja&al qyr^aiv 6 ^Hga- '/Midrß, (ig xal to didoixa, ?Jkoi7ta, ninoid'a' Ta yaq xoiva T} iia TOV € xal l diq>&6yyov TtaQalr^yea&ai ßovkerai = Eust. 1618, 48 (Osann. fr. 68); negat haec Herodianus apud Choero- boscum: el ovvto avvoiöa ötaXvovai (seil. olAiolelg) avvolda UyovTBg (Herodian U, 777, 13), Srilov oti ovx eoTtv ri oi öl- (p^oyyog AloXixi^.^)
Quod Enstathius 365, 27 de Heraclidae scriptura uocis Wfiveg enotauit, ex Choerobosco petiuit, ut Herodianum sen- tentiam Heraclidae protulisse cum Lentzio H, 550, 18 arbitrer. Nee aliter res se habet Herodian. H, 521, 10, ubi iam Usenerus monuit Heraclidae de dyj^axw, ^Qqiaxio, fii/iv^axio sententiam refnngere frustra conari'O Herodianum. Quid plura? Tenen- dam igitur hoc est, ApoUonium, Herodianum, Anmionium, Enstathium unius eiusdemque Heraclidae Milesii libros euol- nisse. Hlud enim minime moramur, quod archiepiscopus no-
1) Fauor. p. 236 nageix^ai, 2) Yide Apoll, de synt. p. 350 Bekk. 3) Anall. Fleckeisen. XGI p. 246, Lentz. ad Herodian. n, 521, 10; 522,16.
Digitized by VjOOQ IC
102 Goüelmas Frye
mioe Alexandrini interdum omaait Heraclidem 0 , memores quot uiri docti ea sola de causa inter ciues Alexandrinos a posterioribns sint relati, quod in clarissima illa artiom et litte- rarom sede litteris operam nauauerant Nonne princeps gram- maticorum andit Alexandrinas ?^) Nonne Zenodotus Malld- tes?^) Nonne Dionysins Thrax?^) Nonne celeberrimns ille Glaadias Ptolomaens Ptolomaide Hermei orinndus?^) Neqne alia de cansa Flauins Philostratas Lemnins apud Ensebinm p. 430 ed. Ol. ciuitate Atheniensi donator, nisi quod Athenis longum per tempus artem sophisticam tradidit
Quod Heraclidem ab Enstathio citatum eondem esse pro- nuntiaaimns atque quem ApoUonius et Herodianas lectitauere, cane respondeas, non ex suo Heraclide sententiam de accenta adiectiai aßkrjxQSg enotasse Eastathiam ^) , sed ex Apionis et Herodori commentariis. Quis enim ignorat, hos commentarios Enstathio, at parecbolas conficeret in carmina homerica, atra- mento calamoae haud minas necessarios Msse? Et hoc me- cum aelim consideres, longum per iter parecbolon ne sensisse quidem Eustathium commentariis Apionis et Herodori eadem contineri, quae uolumine scholiorum, eadem quae libris Hero- diani. Quae res impediuitne qaaeso, quominus Herodianam Apionis et Herodori scholiis interdum opponeret?^) Itaque nihil fere te uelim in Eustathio mirari nisi ambitionem, qua tot scriptorum nomina in commentariis suis uoluit effulgere et so- cordiam, qua optima grammaticorum testimonia misere uexauit.
1) Eust,734,47; 840,51; 872,19; 1787,40; Oaann.fr. 53, 62 n.27, 71.
2) Suid. lAgiCTaQxo^ ^ äXeSavS^svs d'äaet, r^ Si tfvCB^ JSa/io&Qq^,
3) Suid. Zrjv6Soxo£ji}.e^avS^8V9 y^a/Afiarixos 6 ^ äarei xXrj&Ble; cf. F. A. Wolfii prol^gg. 110. 209 'ab aliis patria Mallotes, ab aliis more aetatis illius Alexandrinas dictus'. Wegener, deaul.AttaL p. 158.
4) Seroias de accent. § 19 in Endlichen AnaU. gram. p. 530 'Diony- siuB autem Aristarchi discipulus cognomento Thrax, domo Alexandreas' coli. Anecd. Bekk. II, 723 ^laxiov 8i on J^ovvatoe 6 O^qi 6 rrjv tixvtiv Cvyy^ay^oLfievos ro fiep yevos rjv Bv^avrtos, ixaXelro da 0^i.
5) Cf. Fabric. Bibl. Gr. IX p. 198 coU. Suid. s. u. nToXe/iaJos.
6) Eust. 705, 59.
7) Ettst 496,36; 518,17 coli. IL pros. JAb2, E^l,
Digitized by VjOOQiC
De Heraclidae Milesii studüs Homericis. 103
At enim qnae Ammonins una cum Enstathio de nocabulis yvv et oraqprÄiJ protnlit, hie non ex suo Heraclide sed ex Ammonio mntaatiiB est. Garn Valckenaerio (praef. Ammon. p. XXTT sqq.) band paucas obseraationes de nocum differentiis ex Ammonio in Enstathii commentarios rednndasse • ingenne fatemur; argnemus uero praui eum indicii, qni bane necessi- tndinem inter Ammonium Eustatbiumque Herennii Philonis ratione non habita soluerit. Etenim Eustatbius quattuor ad- notationes Ammonianas Herennio Pbiloni (ovro) ^rjrtSg iv lolg ^Eqivviov (Dlkiüvog) acceptas rettulit. Qui uero potuit fieri, ut EoBtathius Pbilonem quam Ammonium, hunc si exacripsisset, nominare mallet? Neque fiigit Valckenaerium , ea quae ad aocem alvog (Her. Pbil. p. 162) pertinent, ab Ammonianis uer- bis diaersa cum illis conuenire, quae sub Herennii nomine Eustatbius protulit. Nam usque ad nostra tempora epitome libri Ammoniani peruenit in fronte gerens nomen Herennii Philonis. Qua de causa hoc tantum concedimus Valckenaerio, Eustatbium locupletiorem Ammonii epitomen in scriniis ha- buisse, quam quae bodie exstat; sed non esse contendimus, quod Eustatbium nescio qua ambitione Ammonium pressisse silentio dicamus, Pbilonem sancte nominasse, ut qui et alio- mm multorum nomina celasset, quorum obseruationes ad uer- bum transscripsisset, prorsus ut Thomas Magister. Persuasum enim babemus, libro Herennii Philonis ex Ammonio compilato satis illustrari necessitudinem illam inter Eustatbium et Am- monium intercedentem , nimioque uidetur metu Valckenaerii iudicium in deteriorem partem flexum esse, ne commentariis Eustatbii opus illud de uocum adfinium differentiis Ammonio abiudicatum attribueretur Pbiloni. Sed ne nodum in scirpo quaerere uideamur, perbene accidit, ut uocabula TtaQaxiXevTog ftaQctrekevraü) soli inter grammaticos Heraclidae probata et in Eustatbianis fragmentis saepissime occurrant neque in Am- monii, quem examinemus, loco ^) desint. Qua re omnis toUitur dubitatio. Etenim ultimam uocabulorum syllabam ApoUonius,
1) Amm. 8. u. CTa4pvh] p. 120 ed. Lips.
Digitized by VjOOQ iC
104 GailelmuB Frye
Herodianas, alii Televxaiav appellanenmt; nnsquam aero nsi sunt nocabulis naqarekevrau) , nagarikevrog id quod satis mirari non possam in Herodiano, cum de iisdem rebus at- que Heraclides exponens plns tria uolumina, qualia nidemus Lentziana, amplissimi ambitus exarauerit.
Scriptoram, quae Heraclides Milesios reliquit, granissi- mom atqne copiosissimnm putanerim prosodiam catholicam, e qoa longe plurima fragmenta ab Enstathio seruata suo iure desumpta esse contendit Osannus; neque enim alterum qao referre possis, opus nominatur et ipsa fragmentorum natura probatur sententia. Grammatici ueteres, id quod e celeberri- mis Herodiani catholica et homerica prosodiis apparuit, tria potissimum ad prosodiam reuocauere, accentus, Spiritus, sylla- barum moras, e quibus graecae linguae uocabula examinareut, similia certis normis adstricta componerent adderentque orj- fx€ioidr]y fiiiaQTTfifxha y jhovtjqtjj quae ceterorum normam sequi non uiderentur. Neque aliter Heraclides, cuius rei -nonnulla exempla adstruam: Eust. 1854, 59 (Osann. fr. 72): tä ^ifiara ixovTci juera to TtQOXfyovfievov 5 ev av^cpojvov aTtkoiv krto- f.i€vov TtegiOTtärat' vo^cS aoßcS gotpcS (poqw' rb juev xo/ttw ßaQvvetat kjcel ävo avfxqxova Sfcerai avT(^' ro dk oCw xal öeoTto^u) inel diTckovv, quo cum canone Heraclidae conferas Herod. pros. cath. 432, 18 ftegianuivtat ra ^exovra o fdixQov rj lö h rfi ^caQakrjyovajj aoßcS OTQoßcS kwßdi x. r. k.
Heraclides apud Eust. 1625, 56 Ta elg €> yca&aQov hqyovxa öiovlkaßa xal %%ovta qxavrjev ßgccxv nccQccvikevzov dlxa rov ö l-uxqov ßagvvovrai, ei i-irj nov neQiGTtaa&dvra kriqav evvoiav 7Coiria€i (ig to //vcJ' to; (J* akXa ßaqvvovza dlxa tcJv Ttaga-- ?,r]yofih(jJV t^ ö olov fivw xXvoj jtXio) vaa) Qiio rlio Vto d£ fiiv iv xaQog aXarj' £ 378, quocum conferas Herod. catli. pr. 453 sqq. Heraclides apud Eust. 764, 30 6 ö' airog (seil. "Hga- xkeldrjg) Tteql tov ayvra) xal aqvru} elTtwv aavvi^&(üg avra ex^iv (ig fiTjdevog elg w hqyovxog ßaqvTOvov 'exovTog to t ap- xTixov T17S rekevralag avkXaß^g ' Ttavra yaq 7teQi07t(jjvTaL olov xq(n(S, TtarcS, alrfjj, xqot(ü, gpoircJ iTtiyei x. t. A. qua in re non habuit consentientem Herodianum (cath. pros. 441, 23):
Digitized by VjOOQiC
De Heraclidae Milesii studiis Homericis. 105
Tff slg icJ diGvXXaßa iiri xor eTtiTtkoyiijy %ov d TteQiaTtärai jr^TÜ XQOTui nemo , . . ßQOvrti' Ta fiivroi ßaqvtova öia rov f &v Ttoila (Heracl. fufjdiv) lOTtrai xal i^rj ive^ririxiSQ keyofieva ' aUa t6 klT(o o&€v t6 llrofiai xai t6 nHui ö&€v %6 Ttirofxat Koi hia a rjdrj Tteqianvifxeva inll^y), wOTteg rb xivTU) l^ ov xb \ivaai ofioxlTJoag^ ^^337 xai awo), o^ev to ^ avrofiBvog^ 0 165. t6 dk avvTCo xal aQVTU) rw t inXeovaaey dg ix tov avivD xal aQvw,
Videsis praeterea Ammon. p. 125 quem lucülentissimam prosodiae locum dixerim, Eust. 780, 33 (Osann. fr. 80); 670, 62 (08. fr. 52); 734, 57; 1641, 37 (Oß. fr. 78); 1647, 32; 1722, 59 .08. fr. 51); 1724, 36 (Os. fr. 35); 1770, 24.
Quot tarnen libris prosodiam catholicam amplexus sit, aat qaem ordinem in disponenda materia institnerit Heraclides, omnino non liquet, qaamqnam non dubito, quin suo iure in praefatione operis praefigere potaerit, qnae scholiasta Dionysii Thracis p. 741 Bekk. apposuit: 'int Ttavttov rtZv ovof^drwv tat Tiav Qi]fiaTWv xal rvSv fxeQCÜv ^) rov koyov axQißiüg KfjTOvv- Tsg xal ra ofioia tolg ofioloig Ttagari^ijuevoL Tovg xavovag ia(faJL(og a7Coq>aiv6fAB^a* .
Alterins quem nonimns libri Heraclidae^) titulum memo- riae tradidit Orio p. 54, 1 ^ovnog "^HQaxleldrjg iv rfii tvcqI iioxkituv Qrjfidriüv'. Sed ne in hoc quidem libro homerica defuisse ostendit Eustathins p. 1815, 4 ^HQaxksldrjg h olg negl ii(jxliT<i)v ^rjfiariov yQag>€i, ^aQtoq>aüg eptfievai ovdag" q 196 ^{Tfll yQaq>€0&aL ov[x] (x}aX[i]cig ^) vTto tlvcüv. Dabitabam qaondam an maiora huius operis semarentnr fragmenta a re- centioribos grammaticis compilata. E codicis enim Parisini 2600 folio XVn Gramems (Anecd. Par. II p. 116) haec eno- tauit: ^Tte^l fcaQaycjyvSv dvoxXhmv ovo/ndtcuv' o^ev ro arcevdo)' hxov OTteldu) x. t. k! quibuscum conferebam Eust. 1726, 25 (Os, fr. 66) artivdü) ov jtQoycoxvTtov to aTteldo) xard ^HgaxXel- ir^v X. r. L ; magister tarnen inter ovo^ara et ^i^fiiara discer- Bere operae pretinm non habuit. Qua de re recte me suspi-
1) Gonieci: xal twv (aXXtov) fUQmv, 2) Gf. Osanni fr. 38, 39. 3) Correxit La Roche, adn. crit. ad Odyss. q 196.
Digitized by VjOOQ IC
106 Guilelmus Frye
catam esse uidebis, si legeris initiam opuscoli Pseudo-Hero- diani, qui inscribitur rtaQayioyal dvaullTtov ^rjfiarcDy' no&ev t6 OTtivdo) • hi Tov OTteiövjy ov 6 (liXXtov OTtelau) xai 6 aoQi- arog aa/tuaa . k^ ov xb Ttaqa ^Ofii^Q(p ^aTtelaavreg eßav xXi- alrjvde hcaaTog\ hirov ovv aTteldco yiyove %a% Idqyelovg xat KQrjrag . . . Oftivdo). ovroi yciQ 7Colkoncig k^aiqovvzeg ro 7 tot- Tovai %6 V' x.T.L Huius aero opuscnli, quod inspiciendi peropportunam facaltatem debeo bibUothecae regiae ac publi- cae Monacensi, singnlas deioceps obseraationes grammaticas ex Heraclide profectas esse mox aecuratius exponam.^ Sed et ipse Eustathins laculentissimum illius operis fragmentam seruauit. Elacet enim ex Orionis loco etymologiam quam dicunt grammatici recentiores adnerbii ev^d^ in libro Ttegl dvaxklToiv QrjfdaTioVy ubi de formis yhroj xivroj akäa&aty Ttlaväa^ai, eQQ€ aliis dissernit, ea de causa protalisse Heraclidem, ut €qqio per aeolicum qid^iQQio a (p&elQO) repeteret. Nobis uero cum perbene accidisset, ut Eustathium tribus locis de eadem re ex Heraclide proferentem uideremus, ab omni parte emendatum proponere licuit fragmentum.
Tradit compilator Etymol. M. 248, 53 haec: 'Hgaxi^fjg Iv Tf/7 tzbqI tov xQ^ xal dei oxrjidaTl^ei Ttaqa to Siia dikog xat öovlog 6 ikkelncüv rfj a^erij oig q)r]avv p Ttoirjrrjg q 322 ^'Hfxiov yccQ X* aqer^g ajtoaLvvrat evqvöTta Zeig ^4viQog, evT^ av fiiv xara dovXiov rj^iag UXjjoiv, Librariorum compendium rjg siue ^q iam Sylburgius ^H^a- xleldrjg interpretatus est; sed enim noluimus leuissimo illo argumento nisi rem diiudicare, quod Milesium de x^f}'^ forma quaestionem instituisse comperimus ex Eustathio ^), praesertim cum facillime etiam aliorum grammaticorum nomina in illo possint latere compendio neque raro Herodiani et Heraclidae compendia permutentur: Or. 146, 35; 147, 5; 189, 31; Zonar. lex. 1655; Etym. Magn. 654, 3 "HQuydiavög; fjQ D, "HQccxXd- dr]g P; 654, 18 'Hgiodiavog' ^q D/'HQoyMidrjg PV.
t) Cf. p. 114. Fseudo-Herodiani naqayoycm 8vaxl£rofv ^ijuanop publici iuris fecit Aid. Manutius in cornu copiae inde a fol. 204i>-~206«. 2) p. 1647, 32.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii studiis Homericis. 107
Difficillimam de etymologiaram libro Heraclidae 0 quae-
«tionem uix satis miraberis quanta socordia instituerit Osannns,
qaippe qui argamentis nisos fere nullis^) non dnbitet, quin
Pontici cognomen in Etymologicis magno, Gudiano, Orioneo
nimis sedulae compilatornm indnstriae Heraclidis Pontici in-
tempestine recordantinm debeatnr.^) Tantum uero afnit, ut
hanc sententiam penitus in animo figeret teneretque, ut etymo-
logiarnm Orionis, quibus praeiudicatam opinionem labefactari
arbitratud est, alteram ne proponere quidem quaestiones ho-
mcricas perlustraturis änderet <), altera ueterem Ponticum de-
iraudari nollet (fr. 44). Qua quidem causa Orionis lemma
ovqavog omiserit, profecto non assequor. Nonne perperam
adici pronuntiauerat nomen Pontici? Quid quaeso intercedit
inter hanc ceterasque in ordinem fragmentorum receptas ety-
mologias ? Nihil uero esse, quod Heraclidi Milesio tribueretur
noeis oßelog etymologia, cum non grammaticum, sed histori-
cnm redolere uideretur^), recte sibi persuasit Osannus.
Enimuero prorsus alia, ut dicam quod sentio, uia ac ra- tione hanc quaestionem suscepturo ingrediendum est. Atque primum quidem solis fere fragmentis Eustathianis totius quae- stionis substemitur fnndamentum certissimum, quae si cum lemmatis Orioneis contuleris, patebit et Milesii et Pontici libros ab Orione in usum uocatos esse. Adde quod syllogen illam etymologiarum ita instituit Orio, ut in singulis litteris ex certo, si pauca excipiuntur, ordine etymologorum commenta compo- neret, id quod j>rimus indagauit Eleistius , Lentzius ^) retrac- tauit Herodiani potissimum ratione habita.
Recta igitur uia ducimur ad fontes, e quibus hauriendum
1) Or. p. 185, 3 et lex. Angelic. ed. Ritschelian. p. 6 ^H^axlelSr]« iv rtö ff£^ iwfioXoyimv Or. Exe. 186 'H^axXei9i]e 6 JIovzixos iv (r^) na^l irv- {ioloyuhf Osann. fr. 1.
2) Sentit mecoin H. Eleistius, de Philox. grammat. stud. etym. p. 22 n. 7.
3) Qoaest h. IV p. 11. 4) Qoaest h. III p. 11, 4.
5) Redit enim meo iudicio ad Heraclidis Pontici librum 7i9Qi rrjcafv cf. Steph. Byz. s. u. ^iiUa^£,
6) EleistiaB I.e. p. 15 sqq.; Lentzius in censura libri Kleistiani in- serta Anali. Fleckeis. 1865 uol 91 et praef. Herod. GCYIII.
Digitized by VjOOQ iC
108 Gai]elmu8 Frye
jFdit, examinandos, qnornm agmen ducat Orio. Atqae ut ety- mologiarum ab Orione conflatarnm ordinem cognosceret, egre- gie profectas est Kleistius a commentis Sorani medici, cnins neqae nomen in etymologico prorsus euanuit, et etymologiae ab aliornm lemmatis faeile poBsnnt distingoi: cf. Or. p. 143, 37 — 44 anXrjv arcläyx^ov , oq>vq6vy alaXog, anvßaXov, av<paQ (acSfia etymol. Piaton.), arigcpog, axrjvog, aiJQayyeg etc. , otrj- d'og {ovrwg 2wQav6g), anldyx^a, oxikrj (ovrio SwQavog). Se- quitur arvyvog . . . ovrwg iDM^evog et, nonnuUis aliis nescio nnde additis iam incipit regnom Heraclidae avQiy^ (Hqct^L- ör^g' E, M. ^HqvjdtcLVog) , aelQtog?, OTtadTj?, OTcadwv ('Hlpa- xkBldrjg), aeki^vr] C HQcmkeldrjg) , cnorog CHgcmkeldrig. 6 de ^H^coöiavog x. %, k,), axia CHqaTikeLdr}g), occQxa CHQccxk€lörjg\ quae etymologiae inde a adrvQog Philoxeno probatis exci- piuntar. Neque aliter rem institnit Orio in littera 0 p. 115, 4; etymologiaß enim Sorani oftq)akog, oövvat, oqd-qog, [oßekog . . . ^Hgiodiavog' ovkog], ovqd, odfirj, OQvig, oaxeog, OQ%ig, ovqov oQTcckixog . . . odovreg, ovkov (ovriog 2(üQcev6g) secuntur non- nnlla ex Herodiano et Philoxeno petita, qnae excipiantor com- mentis Pontici Heraclidis oßekog, ovqavog, oTtiaqa, Sorani igitor etymologias excipi inssit Orio lemmatis Heraclidae, interpositis plemmque quibnsdam ex Herodiano aat Philoxeno depromptis, ut in littera F p. 40, 12 Sorani yaari^g, ykovxoLy yovvj praemissis adiecit nonnalla ex Herodiano, qnae secuntur' etymologiae Philoxeni et Heraclidae Milesii (y)ivTo (yiovla?) ytvciaxcjj yvcifttj, ab Osanno quidem, cum nomen Heraclidae non inuenisset, praetermissa; at quin sint Milesii, omnino du- bitare non potest, qui Eustathii p. 756, 30 et 1064, 6 inspexerit. Osannus igitur exceptis, ut rettuli, lemmatis oßekog et ovqavog Orioneis, omnes etymologias in Orionis lexico Heraclidis no- mine insignitas attribuit Milesio, quod Suidas s. u. ^HQcockeldtjg IIovTixog etymologiarum libri mentionem non iniecisset. At eiusmodi argumentum aliis debebat confirmare, nisi, quod nomen Pontici e lexico Orionis Suidae lenunate multo superiore furca expulerit, socordiae et leuitatis merito argui uellet. Enimuero iam ueterem illum Heraclidem Ponticum artem etymologicam^
Digitized by VjOOQiC
De Heraclidae Milesii studiis Homericis. 109
coiuB inde a temporibiui Prodici sophistae Studium effloruit, exercoisse ipse Osannus negare ansus non est noluitque quae Photius de uocabulis hvov et kvaioi TcksTal tradidit, Peri- pateticom defraudari, cnius ad libros de re musica alternm fragmentam rettuljit RouleziusJ) Testantur praeterea Heracli- dem Ponticum Or. p. 147, 5 = Exe. Or. 189, 31 ubi codex Parisinus 346 et Zonar. lex. p. 1665 ovriog ^HQankeldrjg 6 IIov- Tixog exhibent. Atque huic codiei Parisino, qui aliis quoque loeis emendatiora seruauit, et Zonarae 'diligentissimo^, ut Bit- schelii uerbis utar^), *in hoc genere etymologo^ fides utique habenda est. Neque Orio p. 19, 5 cum Etym. Gudiano 99, 50 et Exe. Or. 186, 10 in uoce ax^vg deriuanda de Heraclide Pon- tico non consentit, quod eo magis ualet, cum ex meliore Orio- nis codice hanserint, quam quem nunc habemus. Accedit quod ne unum quidem eorum quae Pontico bis in lexicis tribuuntur, collatis Eustathii commentariis ab Heraclide Milesio profec- tum esae docemur. Nee profecto compilatores illud *o Tlovri- y,6g' addere quam omittere dicemus proniores. Prorsus uero a nostra re alienum uidetnr, quod Osannus ad sententiam 8aam stabiliendam protulit, similiter in Ammonii libro nomini auctoris male adiectum esse nomen patris Hermeae ; hoc enim in uno tantnm codice Angelicano exstat idque in titalo libri {actum esse uix est quod mireris.^)
Meo igitur iure mihi pronuntiasse uideor, perperam Osan- num e lexico Orioneo erasisse Heraclidem Ponticum; utrum uero maioris (id quod uerisimilius duco) an minoris Pontici etymologias receperit Orio, adhuc non liquet. Minime tamen Milesium omnino ad partes uocatum esse ab Orione negauerim; etenim iam supra aliquot etymologias e lexico Orioneo in medium protnli, quas ex illo depromptas esse dixi. luuat igitur nonnuUa collatis Eustathianis componere aduersis fron- tibus:
1) L. c. p. 103. Yellem insuper addidisset suo Heraclidi, quod Orio s.n. oßsXos ex Heracl. P. enotauit.
2) De Oro et Orione, opnsc. I p.608.
3) Cf. Yalckenaer, praef. Ammon. p. XXY sqq.
Digitized by VjOOQ iC
110
Quilelmas Frye
Or. 42, 1 1 (y)ivTo ' ^kero iati aal xora avyxoTtfjv sIto aal TQonfj Tov T eig v evto, log to riXd'ev [xoi] (jii%a)7toiovaLv ol Jioqulg (eig) rivd-av ' xai nXeo-. vaCfifp TOV y yivro,
Or. 42,16 yivcianu)* votj vot- ayiio xcri tqojcj} tov o eig ü xal aTtoßoXfj TOV T voiaTiü) xal xorra ^HrceiQWTag yvciaxo) [xal] Tcleo- vaapKi) TOV y' xal diTtXaaia- 0(.i(if^) (yiyvdaxo)' eha xar' a(palqeatv tov higov y) yivw- oxw Or. 25, 29 ayvod' yvoti ol AioXelg (cpaal) liyovaiv . . .
Eußt. 756, 30 Tq) X avTiüToi" Xovai Jiaquig iv Tq) (plkTozog (plvraTog, r^l&ev rivd-ev^ q)lkTtg (plvTig Ttaga HivSagii) 01-VI, 22 eXero %VT0 xal [Scoq] {aio)^i- xiHg yivTo 0 ' xiXei^o xivTO ^caqa WXxpiavi (ex Heraclide).
Euflt. 1064, 6 (ex Heraclide) kx TOV votJ ylverai votaxio Tcal xaTa awalgeatv voioxio aal TtQO&iaec TOV y AioXixuig yvoJ- axo)' i/tel xal t6 vow (patjiv AioXeig . . . xal xa%^ avadi- Ttkaaiaofiov yiyvoiaxio ' Xeyei de 6 avTog (seil. ^HQoxkeidrjg), log ol ^HneiQCJTat ^QOOTi&iaai xal avTol t6 y iv Talg Xi^eaiv X. r. L
cf. Or: 19, 17 =: Eußt. 1724, 35 (Os. fr. 35) ; Or. 95, 24 = Eust. 1398, 31 (Ob. fr. 73); Or.18,1 — Eu8t.l648, 8; Or. 49, 17 (25, 30) = Eust. 1383, 20; Or. 54, 1 {ovTwg "HQoxXeiörig h Tqi TtSQl övaxklTiov QtnidTOJv) = Eust. 756, 27 ; Or. 74, 9 = Eust. 1064, 4; 1722, 40; Or. 135, 7 = Eust. 1654, 14; Or. 168, 14 = Eust. 452, 21. Taedet plura proferre; hoc tarnen uel ex iis, quae oculis subieci, perspicies, quam diuersa sit natura eorum quas coUatis Eustathianis Heraclidi Milesio adscribere cogimur at- que futilium illarum ac ne minimam quidem speciem ueritatis gerentium etymologiarum , quas Orio Pontico tribuit, neque usqnam Milesii tractandi uocabula rationem non agnoscimus, ut qui scriptorum dialectorumqne haud immemor hinc uoca- bula repetat, hinc uarias eorum formas explicet.
Totam de Orionis lexico quaestionem minime absolui; neque enim ad studia Heraclidae homerica cognoscenda mul-
1) Correxi ex Eust 1064,6 cf. p. 101.
2) Larcherus, qai cetera emendauit ad Or. 42, 16 scribere debebat
Digitized by VjOOQ iC
De Heradidae Milesii Btudiis Homericis. 111
tarn confemnt etymologiae illae praesertim cum tarn matilae ae corrnptae legantnr, ut semper fere medela opus sit. Ne- que multum proficies solius Heraclidae in examinandis lexici Orionei fontibus habita ratione, sed Herodiani, Didymi, Apol- lonii, Philoxeni, Etymologicorum magni, Gudiani, aliorum the- sauris comparatis atque coUatis sua cuique iusta manu red- dendo par eriS; quod munus uelim post Ritschelii, Kleistii, Lentzii aliorum summa laude dignas commentationes a philo- logis nostris suscipiatnr atque perficiatur. Inuiti quidem tam diu hac in re sumus commorati ; sed enim aperiendum uide- batur, qua de causa impeditos nos esse arbitraremur, quominus cum Osanno faceremus.
Pancis nunc attingam, quae Sturzius e codice Darmstadino fappend. Etym. Gud. et Or.) publici iuris fecit inde a p. 660, 40. In tria igitur fragmenta omnia mecum facile diuides, quorum prius 660,40 — 661,30 ex Herodiano petiuit compilator; ter- tinm ApoIIonio et Herodiano attribuendum est (662, 8—50), (joibus interpositum est fragmentum Heraclidae Milesii (661, 30
- 662, 8) ; quamquam enim auctoris nomen suppressum est, eollatis commentariis Eustathii Heraclidae sua reddi possunt.
- Atque unum adscripsisse locum satis habui: Exe. Or. 661, 37 To IXavvio TtoQct To ikdo) xai AIoXikt} rtqoad'iaBi rov v kkavu zal Tcara ^ioqulg ngoad-iaei rov v ilavvcj' ol yaq Jioquig TU dg (jj xa-d'aQov ki^yovra Qi^f.iaTa dia rov v TtQocpiqovrat' olov dvcü dvvu), &VÜ} dvvu' wg tcoiq* ^Of.ti]Q(i) ^-d^uve yaq afi- nilov TtojapLoj nhfi^ovTi ioixiag^ E 87; quibuscum conferas Eust 831,62: 7tenoLrirai dh ij ki^ig avrrj xa^^ ^Hgaytleldriv iio.)hcioig TQialv' Bouotcjv fthv yaQ to iXau) xa&a xai to ^uviwy diipaco xal ra ofioia' Alokicjv dh rj TtQoaikevöig tov v, % h Tffß tpaviOj xQavoSy avio ' JwQiog 8h <> vckeovaafiog tov v '^aH iv uf) övvia, &vva) {&vv€ yaq afUTtediov 7tOTa^ui} 7ckri- hm eoixiog E 87); cf, praeterea Exe. Or. 661, 31 = Eust. H18; Exe. Or. 661, 34 = Eust. 756, 33; Exe. 661, 43 = Eust. 1562,41 ; Exe. 661, 48 = Eust. 1064, 4; 1722, 35; Exe. 6ßl, 51 = Eust. 1654, 13—27; Exe. 661, 58 = Eust. 756, 30; Exe. <)61, 63 = Eust. 1643, 2.
Digitized by VjOOQ iC
112 GoilelmuB Frye
Orionem cum demonstrauerim ex Heraclidae Milesii libris grammaticis etjmologias uocnmqne derinationes enotasse, et in Etymologico magno eiusque nt ita dicam editione minore, Etymologico Gndiano, grammatici nostri aestigia cognosci posse apparet. Etymologus tarnen non solam totnm fere Orionis lexicon ut commodam praedam abstnlit, sed etiam, Orioneia minime contentos, ipse libros Heraclidae, Apollonii, et impri- mis Herodiani adiit, nnde molem illam etymologiarum remm- qne grammaticarum amplissimam conflaret, hie grammatici unins conunentam apponens, illic dnorum pluriamue testimonia per i] uel xoe contaminans. Nee non ex iisdem fontibos By- zantinus qnidam epimerismos homericos (nide Grameri Anec- dot. Oxon. nol. I) compilauit, etymologica tarnen minnjs curans quam explicationes formamm epicamm. Velim igitur compo- nas Etym. M. 661, 51 (Et. Gud. 460, 25; Anecd. Ox. I, 353, 11) cum Heraclidae sententia apud East. 1098, 13 (1654, 34 Osann. fr. 79); Et. M. 667, 29 (Anecd. Oxon. I, 366, 20) cum HeracL apud Eust. 1643, 1 (Os. fr. 70); Et. M. 608, 43 (Et. Gud. 412, 31) cum Heracl. apud Ammon. p. 99 (Eust. 1840, 1). luuat unum subicere locum: Eust. 1643, 2 (Fauor. 310 Dind., Os. fr. 70), quocum conferas (Et. M. 667, 29, Fauor. 355, 33) Anecd. Oxon. I, 366, 20: 7teq)vt6T€g 0 6 xceza-diaX&iTOv' eori yag 6 Ttaga- Y,ei(XBvog 7ci(pvxa, ov fj ^exoxfi Ttecpvxdg' 6 yovv ^ikxaiog [jueTa- Tid^eig xb g elg ro v xara TtXeovaafxbv rov izigov y] (pf]ai ^ Tteqwyycov^ ol di vewxeQoi "itoveg Tf/7 ^ awi tov y XQ^^^o^ od-ev xoi To qwyo) cpv^cD xai rb nicpvya 7tiq)vt,a, xai rb Tte- cpvyoreg neffvCoreg [xal rb TtecpvxwgY xara vijv cnycfjv avre- axoixLav xcu rb oklyov oki^ov XiyovaiV (jq viöneq anb rov xiaaa liiaaw ovtoj xal anb rov (pv^a cpvtjü (pv^ijaio 7t€q)v^i]- xcig xal avyxoTtfj TtecpvUg) ftecpv^rjTcoTeg xal avyxoTtjj 7t€q}v- toTsg' (ov dvvarat yccQ fiiaog TcaQaxeifisvog elvai' ovöircoTe yag fiiaog naQaxel/itevog dia ovo ovfKpwviov xara avkktjrpiv kxq)iQ€Tat ovdh öia diTtXcSv xciQccxTrjQlKeTaiy ^ Tenor expositio- nis', addit Lentzius Herod. H, 265, "^Herodianum prodit; epi- tomator epimerismorum in eo Herodiani sententiam de 7t€- gwyywv peruertisse uidetur, quod dicit fierari-d-eig x. r. X. ; nam
Digitized by VjOOQ iC
De HeraclidM Milesii stadiis HomericiB. 113
Heioduuiam de Tte^pvyycov non aliter atque Heraelidem apnd EwsL 1596| 5 mdioasse ex H. proB. M 125 appajret; cetemm causa cor ftefpv^oreg perfectnm ^medium esse non poestt, ac- cessit ex Et. M. 667, 29' (Fauor. 355). Vellem lamen non omnia adscripsisset Herodiano; collatis enim Engt. 1643, 2 Fanor. 310 nemo non nidet, Etymologiei magni compilatorem Heradidae et Herodiaoi sententias uerbis rj äaneq discemere uolnisse, reqtique quid suboluisse Lentzium, cum de partieipio nr^gpt^ccivO ad Heraclidem nos relegaret. Atqne ut omnes dabitationes toUam, adeas qnaeso Fattorinuniy.qai HeracUdae eommentom p. 310, 3 apposuit, Herodiani nero, qai Heracli- dem refellere conatns est , explicationem p. 355, 33 tradidit (cf. Sehol. Yen. B ad II. XXn, 1). lam addo Heracl. East. 1389, 31 — Et M. 562, 15 (Et. Gud. 367, 12; Exe. Or. 661, 31; Anecd. Oxon. 1, 262, 26 ; Anecd. Par. III, 336, 16) ; HeracL Enst. 1648, 9 = Or. 185, 11 (Et. M. 38, 26; Et. Gud. 21, 19).
De Faaorino et Philemone, qui uocator, uix est quod disseram, cum ille Heraclidae fragmenta avroXe^el e commen- tariis Eustathii descripserit ^), Philemon uero omnia Fanorino debere nt nos celaret, frnstra elaboranerit.^)
1) Emenda hinc East. 1596,5: itaxa IdkKoiov n%^yyio(vy Geterum quod lones recentiores ohJi^fiv pro hliyov usarpasse contendit HeraclideSt Lycophronem (627) et Nicandram (Ther. 212, 372) respicere nidetar; Aeoliis tribiiH Ad. Dionysius apud Eust. 1160, 18, caius obseruationis fontem nobis aperuit Stephaniu Byz. s. u. *OArg<&r * Bttrealoi Si, cas mtto^«! Jrjfwcd'dvrjs iv jctUfMi , To /it9€(wy oki^ov «aXovaw ' qaa re egregie firmatur Lentzii seatentia, Herodianum a Stephano compilatam esse. Idem enim enotauit £u8t 329, 14 ex Apionis et Herodori (i. e. Herodiani) commentariis. ^ Paroxytonon retinal auctore Aelio Dionysio 1.1. doHsl 8i (seil, ro 5Xiiov) ij l^iS Atoliatv slvai' 8io itai n^7ta(foSvvara$ ro oXi^ov,
2) Yalet hoc et de Yarini Fauorini Camertis 'magno dictionario' (praetto müii fuit editio Yeneta anni CI9I0CCXII), et de eelogis, qoas es 'hortis Adonidis' unlgauit Dindorfios in grammat. graec. uol. I, Yarini Oamertis. Quae necessitudo, si ex me qnaesieris, intercedat inter ntrum- qne Fauorini libnim, respondebo, ex iisdem fontibus repetitas esse eclogas atqae 'dictionariom magnum', non uero ex altero opere alterum.
3) Ylde Lehrsii commentat. de Philemone, Anall. Fleckeis. uol. CY p. 466 sqq. et quae supra monui.
Lftiptiger Stiidi«n. YI. 8
Digitized by VjOOQ iC
114 Goilelmus Frye
Qnae grammaticorum fragmenta Aldus Manntius in 'Hortis Adonidis' edidit Venetiis CIOCCCCLXXXXVI, noli snspicari me, com raro landata inneneris, accnrata exammatione indigna dnxiiBse. Ut enim Fauorini eclogas missas ÜLcismnSy opusca- lum illnd, quod inscribitnr 'jtaQoywyal SvauXlTtov ^rjfiarwv^ iam sapra commemoram non Herodiani esse sed Heraclidae Milesii. Iam aliquot uersns oculis subiciam: fol. 205% 13 fc6- ^€v To ilctvvu)' Ttaqa %d DaS devrigag avKpyigg rijg Tte^i- amofiivwv xal Ttaga Boionolg ikaw xcrl xat* u^iokelg TtQoo- d-ioBi Tov V kkavü) Ttal xcera /JoßQielg TtQOO&iaei rov v iXccvvto " Ol yoQ Jiaqulg %a elg w Xrjyovra ^fiora xa&aQa T(ß v TtQO- q)iQOvaiv' olov dvo) dvvio, &vu} &vvw' dg na^a rqt 'OfjLTqqiii ^&vv€ yaq afin:€d{l)ov TtoTapLiji Ttk'q&ovTl iovxiog^ E 87, ut anb- inde memineris, te eadem in Excerptis codicis Darmstadini, eadem apud Eustathium ^) legisse. Quamquam uero toto opn- Bculo de doctrina Heraclidae nihil comperimus nisi quae iam ex Eustathio nouimus, tarnen minime paenituit me hanc quo- qne partem hortorum Adonidis peNustrasse, quod non solum scripturas quasdam ibi repperi emendatiores sanioresque, sed etiam dilucidius apparuit, quam recto Ahrensius bis de frag- mentis grammaticis iudicio usus sit^), quam caute Lentzius multa Herodiano ibi iniuria tributa reliquerit Heraclidae red- denda. En singularum obseruationum indiculum: Hort. Ad. 204% 22—28 — Eust. 722, 59; 1726, 24; Os. fr. 66. H. Ad. 205% 1—3 = Eust. 54, 18 (774, 54; Os. fr. 73). H. Ad. 205% 4—7 — Eust. 32, 36; 764, 30; 842, 63; Os. fr. 50. H. Ad. 205% 8—12 = Eust. 756, 32; 842, 46; 1647, 64. H. Ad. 205% 13—18 = Eust. 831,62(154, 13); 670,62; Os.fr.52. H. Ad. 205% 19—25 — Eust. 1714, 54; 28, 44; Os. fr, 61. H. Ad. 205% 26 — 205% 3 — Eust. 23, 28; Os. fr. 67. H. Ad. 205%3— 6 = Eust. 1562,41 (1561,60— 08.fr.63); 773,34, H. Ad. 205% 7—11 = Eust. 1654, 28 (Os. fr. 79). H. Ad. 205% 12—15 = Eust. 1722, 35; Os. fr. 51 ; Eust. 1064, 4.
1) P. 111 disBert. nostrae; Ezc. Or. 661, 37 ; Eust. 831, 62.
2) Ahrens, de dial. aeol. 210 d. 5 'grammaticus ille in H. Ad. plemm- qae cum Heraclide accnrate conspirans'.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Mflesii studiis Homericis. 115
H. Ad. 205^ 16—20 — Eust. 756, 31.
H. Ad. 205^ 21— 23 = Eust. 1643, 1 (An. Ox. 366, 20; Et. M.
667,29); Oß. fr. 70. H. Ad. 205^ 23—26 == Eust. 1383, 20. H. Ad. 205*, 26—30 = Eust. 734, 51 ; Os. fr. 54. H. Ad. 206», 1—6 = Eust 1596, 2; Os. fr. 75.
In scholiis ad Iliadem celeberrimis codicis Veneti A uno tftntum loco Heraclides landatur, ubi Herodianus (H. pros. @ 17S) Heraclidae de adiectiuo aß^tßCQog sententiam refntat. Scho- Uasta codicis Veneti B nonnuUa alia seruauit, non diserte qni- dem grammatici illius nomine apposito nisi / 378, quocum consenüt Heraclides apud Eust. p. 28, 44; 1714, 56; Os. fr. 61 ; cetera coUatis Enstathianis indagaui: .^ 103 BL »» Heracl. apud Eust. 1383, 20; A 104 BL «= Eust. 54, 18; A 133 BL = Heracl. apud Apoll. Anecd. Bekk. H, 585, 16; £ 504 V »» Eust. 1596, 2 (Os. fr. 75); ^ 124 B — Eust. 734, 58; 780, 34 (Os. fr. 80), alia. Sed noui nihil fere bis ex scholiastarum B, L, Y adnotationibns lucramur, neque uUa fere eis fides habenda est ^), cum suo Marte grammaticorum testimonia am- plificauerint, decurtauerint, uera falsis miscuerint Hlo ipso loco, quo scboliasta B mentionem iniecit Heraclidae, depre- hendimus uera fabulosis angentem: /378 Avaavlag 6 Kvqri' raiog . . . xal ^glora^x^g ^h xtjQdg aiaji 9>V^i kiyeiv rov ^toirjTTiv dwQiTuiSg fieraßakovra t6 t^ elg ä . . . ^Hgcndeidrig dk (frfiiv OTi TU ix Tov ij €ig ßgaxv a fierayofieva i(ovixa eiaiv, aU.^ ov JioqUdiv avOTokal B, Quid uero Aristarchus? 17 ^^" ^rlrjj inquit Aristonicus, ort avviovalTai 'laxiog 'ev xaQog (xitFjß avrl rov *ly xrj^og^' ofioiov yaq x. t. X. A, Prorsus uero abiudicanda sunt Heraclidae Milesio, quae scboliasta B ad- notauit JB649, r236^); babebat enim in scriniis Peripate-
1) Cf. Lehrs. de Arist stad. hom. p. 38.
2) B649 K^njifftf exarofinoXiv' 8ut ti ivrav&a /lev Ttsjtoifptev 'aXloi y oi K^^fjv htarofinohv a/iftvi/iovro^ B 649, iv 9i t^ ^OSvcaaiq sintov hl ini K^^fj xaXfj «al nisi^a . , . inay8$ 'iv 8' tiv&Qafnoi noXXol ansf (ftutoif xai irrfpuyyra noXfjas^ t 174 ... ^H^ankBtSrfi oiv xai aXXot Xveiv intxti^ow ovTitfs . . . £; uide praeterea schol. i' 119.
8*
Digitized by VjOOQ iC
116 GaiielmoB Frye
tici librum '^OfifjQixcSv kvasiav* a Diogene La6rtio commemo' ratam. 0
Pernenimag ad Eustathrnm, cui omnia fere, quae de sta- diis grammaticis Heraclidae Milesii comperta haJbemns, deben- tar. Itaqne accnratins in hanc farraginem mole sna quam doctrina et ernditione molto graniorem nobis inquirendmn fait. Atqne in fontibns Eostathii ad examen uocandis hac potissi- mnm diffienltate irretimnr, qaod uetemm grammatieomm oom- menta tarn male amplificata, ampntata, in deterins detorta, adeoqne oomipta legnntur, ut ambigui haereamus, ntram Enstathio melioris notae libros osurpare non licnerit, an iptsum neglegentiae atqne socordiae coargnamus. Habebat in seriniis libros qnosdam Herodiani^); at melins ei nisnm est nti oom- mentariis Apionis et Herodori') nt pote ad singnla Homeri carmina digesta.^) Qnibns si addideris qnae scholiornm Vene- tornm nolnmine continentnr, nnllum alinm notae interioris librnm ab Enstathio ad partes nocatnm esse pronnntianit La Rochins ^) male oblitns Stephani Byzantii ; egregia enim lexica^) rhetorica Aelii Dionysii et Pansaniae, qnornm plns trecenta qninqnaginta fragmenta semauit Enstathins''), nt mere com- pilata La Bochins; quae obiter stringeret, satis duxit.
Inter grammaticos locnm ab Herodiano proximum Ensta- thins obtinere inssit Heraclidem. Neqne nero nllius gram- matici excepto Herodiano scholiisqne Apionis et Herodori ex eodem petitis testimonia tanta liberalitate, tarn peculiari cupi- ditate in commentarios rettnlit dignaqne habnit qnibns aeqnnm
1) Diog. Laert V, 88.
2) Eust. p. 265,43 na&okiitfj nQoai^Bia^ 154, 19 cvfiTtoinor.
3) Quem pro Heliodoro substituisse uidetar ; cf. Ritschi, Alex. Biblioth. p. 141 = OpuBC. I p. 118.
4) Eust. 1 257, 53 'H^odat^oe nal ' iniatv iv rots sie U <rxolio$s,
5) La Roche, Hom. Textkritik im Alterthum p. 170—174.
6) Gf. Ritschi de Oro et Orione p. 34 = opusc. 1 p. 617 sq. Naber, praef. in Phot lex. § 4 p. 28, 30.
7) Gf. Naber 1.1. §24 p. 192 sqq.; Rindfleisch, de Aelii Dionysii et Pansaniae lexicis rhet. diss. Regimont 1865.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii sludiis Homericis. 117
eoncederet 8patium.O Dolendum tarnen est qnod grammati- eomm eommenta modo inique contraxiti modo langnidifl ope* TOBiaqne additamentis inquinanit, id qnod maxime eognouimos ex quo Villoiso praestantissima iUa soholia Yeneta apernit, Lehrsiiis monuit, ne plus aequo fidei haberemus Eustathio. biterdum tarnen ipsa Heraclidae uerba seruauit: p. 1410, 56 erc di Xiyei atpoÖQwg xal o%i ^eycoye avoiav xaradixd^ü) Ji5v oiofiiviav inhctaaiv r^g^-wy elvai v^v i(ov fietoxrjv x. t. A/; p. 1625, 56; 1892, 32—36, ibid. 38—44; 1946, 24—29; 1407, 60 — 64 (Os. fr. 58, 62, 59). Atque ceterorum quidem gram- matieorum nomina sescenties suppressit contentus inauissimo illo ol Jtakaioiy Tivig^ %vtoi^ (paal\ neque tarnen ita in Hera- clide, quem singulari reuerentia %bv -Aalov, %bv mQißokoyov^ fievowj Ttolvyovv, ßadvv, ao<p6v nuneupanit^) Sed ne sie quidem a me impetraui, ut ipsius Heraclidae operibus integris atque ineorruptis usum esse ponerem Eustathium. Ut enim Herodiani libri a turba recentiorum grammaticorum ^) auctoris flui uestigia seruorum in modum prementium dilaeerati, ex- eerpti, ipsorum eommentis flocci faeiendis aucti ad nostra per- aenerunt tempora, ita Heraclidae quoque libros corrnptos et iam in breuiorem formam redactos ea aetate exstitisse cum Osanno pro certo afifirmarim. Sic factum est, ut ne titulum quidem prosodiae catholicae compertum haberet Eustathius, eademque de causa non Milesium, quod cognomen in codice non inuenit, sed Alexandrinum nominauit. lisdem compila- toribuB tribuendum est, quod catholicae prosodiae speciem et indolem band raro in fragmentis euanuisse grauissimaque eis
1) Cf. Eust 1654,13— 34; 1700,32—50; 1755,54—1756,20; 1722, 33-65; 1759,6—41; 1885,40—58; 1892,30-46; 1557,34—48 (Ob. fr. 79, 57, 64, 51, 59, 65 al.).
2) Eust 1383, 20; 1722,59; 1770,31; 1641,35; 1892,37; 1759,5 (Os. fir. 35, 78, 59, 62). loculare in malum inddlt NicolaittB (Griech. Litte- ntnrgesch. n, 1 p. 340). Qui cnm ab Osanno hanc rem tractante Dionysii Halle, locom (Art Bhet p. 365 Reisk.) appictum inueiuBset, eum temere m eommentarioB suos transtoUt, Heraclidem suspicatuB laadari a Dionysio HaUcamasBensi.
3) ChoeroboBcam dico, Arcadinm, Stephannm Byzantium.
Digitized by VjOOQ IC
118 Qoilelmas Frye
uulnera illata nidemos, quae caneas omnia Enstathio referas accepta. Neque uero Enstathius abstinaity quin, qua erat in- curia, corrnpta redderet corrnptiora. Quemadmodum enim copiis suis usas sit, et collatis scholiis Venetis egregie docoit Lehrsius, et Strabonis libris IncnlentiBsime confinnatam est.^) Ut igitnr omnia fere, qnibus Strabo, Athenaeos, alii Homerica carmina tetigere, in commentariis suis effalgere nolnit, eadem ratione quae in catholica Heraclidae prosodia ad Homemm spectabant, fere omissis qnos ille insemerat, nersns homeri- eo8, suis quaeqüe locis adnotans transtnlit. At quam negle- genter, quam incongiderate atque sine ulla sana ratione hie illic fontes usurpauit, grauiora nouaque nihil curans! Enim- uero prout cupiditas incessit, aut Über ei oblatus est, modo arripuit, ut complures locos exscriberet, modo dimisit et per longum eommentariorum spatium oblitus intactum reliquit, id qnod maxime in parecbolis ad Iliadem factum uidemus, ubi in carmine A sexies, jB ter, J semel, H semel, B ter, / sexies, A bis H semel, P semel Heraclidae mentionem iniecit, in ceteris uero FEZKMNO et inde a ^ ne uno quidem loco diserte Heraclidem commemorauit. luuat Eustathii rationem compilandi exemplo illustrare. Exscripsit p. 1724, 30 (Fauor. p. 80 Dind.) quae de äu Srifii ctqrrig adnotauerat Heraclides, quorum frustula seruauerunt Or. 19, 17; Et H. 23, 2; schol. V. £ 526. Licet igitur hunc fere in modum Heraclidae common* tum restituere: üaneq Ix tov q>iha yb/verat AloXüuSg q>ikrj^i, ovTiag otTCo tov adS arifit' ^HaLodog Theog. 875 (^aXlare d^ akloi aetai^) diaaxidvccol %e vijag^ xai 'avi/iiov fiivog vyQov aivTiav" Opp. 625 xcri ^'Ofirj^og) 'diaoxidvaaiv aivreg^ E 526. xai ciTiolov&ojg wg rcaga ro q)il(S ylyverai iq)llet dia r^g ~€i öi(p&6yyov xai AloXixwg €g)lXr] tqItov ivixov, otkiog xai naga %b a(ü Sei xai xortr* Aiokelg atj' ^'OfATqqog (jl 325 'Mrjva ök navT akkrjXTog arj voiog* xai log (piXiqTOv övlxov ovrtag arjrov (^riüTS QQ7jXf]d^€v arjTOv' I 5> ovlhxlel Sh x. r. A.*)
1) Cf. La Roche, Hom. Textkritüc p. 172 sq.
2) De hoc accentu cf. Flach ad Hes. Theog. 875.
3) Alia suis locis notaui. Haad temere in Eustathii fragmenta uete-
Digitized by VjOOQ IC
De Heradidae Mflesii studiis Homericls. 119
Haec habui quae de Heraclidae Milesii temporibus et scriptis, fontibnsqne ex quibns dissertationem nostram hausi- mos, praemitterem. Nunc ipsam qaaestionem de Heraclidae stadiis homericis aggrediar, ita qoidem, nt primum recensione quam Osannns ex Eostathio elicitam tribnit Heraclidae, car- miniim homericomm examinata proferam ea, quibus textum quem uocamns homericam interpretatos est aut temptanit. Tum in proBodica eins studia, quatenus cum homericis carminibus cobaereant, inquiram; etymologica uero et epicarnm forma- nun explicationes grammaticas dialecticasne locum obtinere iossi postremum.
mm Bcriptorum, inprimis Homeri testimonia reduxi, qaippe quae compila- tores resecaerint modo omnia tollentes, modo onam relinquentes.
Digitized by VjOOQ iC
Xost Zenodotnm Aristophanernque Ärigtarchne, com per tot annos in examinandis interpretandisque canninibus Homeri aliornmque ueternm poetarnm uersatus esset, confisns subtili- täte ingenii natiuoque ueri falsiqne sensa mire dactns nee non rationibns innixus eritico et philologo aeque dignis ad fidem potisBimum meliornm codicnm carmina homerica denno recen- suit. Atque eonBentientibiis totius antiqnitatis sofiragils mnnere suBcepto egregie perfanetns opus omnibns nnmeris absolntam poBteris tradidit neqne qnisquam exstitit, qui post Aristar- chom hoc sibi monas denno snbenndum esse censuerit. Hoc enim potissimnm restare arbitrabantnr Aristarchei recentioris- que aetatis granunatici, nt magistrnm de Homero optime me- ritnm ab adnersariis qnam acerrime defenderent, iisdem qni- bns Aristarchns nisi rationibns res ad antiqnitatem homerioam pertinentes mythicas, historicas, geographicas ex ipso Homero indagarent, nocabnlomm glossarnmque notiones legesqne pro- sodicas (id qnod maximae fnit grammaticis cnrae), spiritns dico, et syllabamm qnantitates et accentns, retractarent. Hinc tot grammaticomm, qnomm sat magnnm nnmernm Herodianns in prosodia homerica ad partes nocanit, libri Tcegl 'O^rjQocfjg Ttfoaipdlag, Tteql 7tQoc(pdi(Sv nomen traxemnt. In primis nomi- nandi sunt Philoxenns Angnsti aeqnalis, qnem libro fce^l ngo- a(pdic5v (Nicanor ad H. ^ 231) uninersam accentnum doctrinam explorasse suo inre contendit Friedlaender ^), et Trypho aetatis Tiberianae grammaticns celeberrimns, qnem stndia homerica in ampliores regiones detulemnt, nbi philosophicis et prae- cipue dialectologicis, qnas dicunt, quaestionibns operam na- uanit Idem relicta ceteris grammaticis prosodia homerica ad
1) Nicanoris reiiqq. Regimont. 1850 prolegg. p. 15.
Digitized by VjOOQ IC
De Heradidae Mileni stadüs HomeridB. 121
Attieun sese conuertitO fondamentam sabstrataras , in qao prosodiae totam sermonem graecam complectentis aedifieiam exstraeretor, quod mirniis primus snscepit HeracHdes Milesiiuiy retraetatiim absoluit Herodianus.
Atque hac et in catholica prosodia et in libro tvcqI dva^ TÜihiov ^(jLoxbiv Homericornm stadiomm frnctns Heradidem proposaiflse exploratam habeo. Neqne enim de aliis, qnibns canoina Homerica tetigerit, libris alinnde constat ipsisqne firag- mentis doeemur omnis ernditionis fnndnm rernmque grammati- carnm agmm feracissimam carmina illa recte habmsse cum eeteros granunaticos tarn Heraclidem. Itaqae cum et leges proflodiaoaa ad oniaeisnm sennonem gpectantes inuestigandi eonBilinm iniisset et animo stadiis dialectologicis excnlto ad granunaticas etymologicasqne qnaestiones se conuertisset, band portremnm locnm destinanit canninibas Homeri. Stndia igitnr Heradidae Homerica non critici ut Aristarchi^ sed grammatici, qnales nonimos ApoUoninm, Herodianimi; esse dixerim animo neraans illnd Cratetis^) 6 ygafifiorixog aTtltSg ykmöooiv i^rp yriTixog ycal Tt^ootfidlag otTCodoriTidg xal tcJv i^ovroig Ttaqa"'^' jtlr^cliov üüriiJLijav. Egregie haec in Heraclidem. Etenim hnnc nnaqnam fere nidemns artis criticae mnnns snstinentem, qui poetae sententiam innestiget, sententiarnm conexmn admnbret, hoB neiBns a praeproperis reprehensionibns defendat, illos nt poeta parom dignos reiciat^ res ad antiqnitatem pertinentes aliaque einsmodi exploret atque iUustret. Quin immo haec omnia mimm qnantnm ab Heraclidae consilio, si quid aideo, afoisse persoasnm habeo et nubem pro Innone amplexos est Osannos, qni ex Enstathii nerbis infra afferendis carminnm Homericornm recensionem ab Heraclide confectam sibi eli- coisse nisns est % cuins nee nola apparet nee nestiginm. Qua in re adstipulamur Sengebuschio ^) et La Bochio ^) pancis hanc
1) Herodian. 7t. /cot^^. iU£. 11,42, 15.
2) Apud Sezt Empir. adu. Math. 1, 3 f 79.
3) Qoaeat hom. III p. 1—5; lY p. 17 sqq.
4) Homer, diaaert. prior, p. 82 (in Dindorfii edit. Uiad. lY).
5) Hom. Textkrit p. 79. Sed qaae idem p. 80 apposuit, haec profecto
Digitized by VjOOQ iC
122 Goildmiu Frye
quaestionem tractantibns. Sana enim ratione ex loco illo Eusta- thiano posse condudi nihil aliud, nisi Heraclidem ut Grate- tem, Tyranmonem , Ptolomaenm Ascalonitam, alios id libris grammaticis coiiBtitueiidae apnd Homerum lectionis rationem habuiBse. Sed ipsi quid fitatnamos, ernere'acdngimur. Ut igitnr ponamus carminum homericoram diorthoten exstitisse Heraclidem MileBinm, profecto sno iure mimm habuit Osan- num, ne ab uno qoidem antiqao Bcriptore hanc recensionem esse commemoratam. Gerte debebat exspectare, diligentissi- mum superioram grammaticorum perscmtatorem in proBodia homerica mentionem hains recensionis iniecisse. Hercle nero' eodem iure Tyrannionem, ÄBcalonitam, Herodianum, omnes deniqne qui unum altemmue uersam homericum constitaisse perhibentur, diorthotas atqne editores poterat pronontiare. Sed enim nihil aliad protulit Eostathius nisi fragmentum libri TteQi dvaxUTwy ^rifiatwvj ubi Heraclides de arifit arj arj%ov sen- tentia exposita canonem e prosodia catholica petitum de arixtjg allegauit Audi enim haec: Uyei 'H^cnclelörig roiavra^)' jce- noir^at 6 arjTfjg dg ccTto neqi07t(a(iivov tov acS ariaw* öio ^/xa^rjTat xora (tov} tovoV ra yoQ tolg elg c5 TteQiOftcjfie- voig ^iiaai TtaQaaxflf^ccvi^ofieva elg ¥ijg aQoevixa %i^ ^ Tirana- kriyoiieva o^vetai' olov ftoicS Ttoitjrrjg' ofiolwg ^xi/^ft A**/*^~ Tijg' ovxovv Tcal to aw ai^aa) roiomov yewq' 6 ök oijnyg ovx ovTtjg a?J,a ßaQvverai ' Xiyei dk roiovrov afid^rrj^a elvai xal Iv TO) ;fij^waTa/' %ov yaq ^fiarog XV9^ ovrog Tte^ianw^vov Tovvo^ia ovx o^vTOveltai afxa di %ov%o neQtaadv ^ei t6 ö' xal at]fi€l{(üOai) ro tolovtov xatvwg TtagadoS-kv iub tov ^Hga-
non asseqaor: 'Osann setst das Zeitalter dieses Heraclides in das erste Jahrhundert unserer Zeitrechnung, versteht also den darunter, von wel- chem Suid. erw&hnt: oons JM/ap rtp naw naxa rfiu li4Xe^v8^8ia$f itpoi- rrjasp. Das war wohl kein anderer als Heracl. von Milet, den auch die schol. Veneta erw&hnen'. Vereor ne praestrictis iUe oculis Osanni disser- tationem inspexerit Quid enim? Sat accurate Osannus inter Ponticum et MUesium distinxit £t apertis uerbis Suidas : 'H^axXaiSr^Q 6 irovratog, ooris Jidvfiip X. T. X. Sed certe non euoluit La Rochius.
1) Nisi manis Eustathium haec frustula cum uerbis illis suspectis üvXXaXai 9i m. t. L (cf. Os. q. h. III p. 4) male coninnxisse.
Ofgitized by VjOOQ iC
De Heradidae Milesii studiis Homericis. 123
xlelSov ^ yciQ^Iliag dioQ&wd-elaa wg Jloixev varsQOv ov ygatpei XrjQfSoTai 7t€Qia7t(Ofiiviog aXX* o^vei olov ^xriqiaOTal 6k dta xrijaiv öccriovrai E 158. Heraclides igitur primae declina- tiooiB snbstantiiia in Tfjg exeuntium atqne a uerbis contractis repetita uolait esse oxytona; sed ex hac nonna excipi cn^rrjg et x^QwoTtjg (xifiafTrjfiiya)^ cum contra analogiam paenoltima acoentn notaretur. Qnae cmn legisset Eustathins^ sno iure miratus est x'lQ^^'^S non aliter qnam aqrrjg pro barytono Omnibus probate ab Heraclide nenditari, codicibos oxytonon exhibentibns. Itaqne pro suo ingenio Diadem post Heracli- dem, qoippe ouias aetate xi^^cJaxi^g genoina habita esset lectio, denno esse recensitam conieeit, qoamqnam e scholiis Didymi et Herodiani E 158 iam Aristarchnm xri^iooTal excudisse licuit colligere.
Aliter rem expedire conatns est Osannus; persuasit enim sibi nir doctus, Heraclidem scripto aliqno eos castigasse, qui arjfnig et xriQiaavfig Homero obtrnderent^), postea tamen in recensenda Iliade ipsmn dedisse x^Q^^'^^^ mutata sententia.
1) £ust. 1724, 35; Osann. fr. 35.
2) Hac ex falsa inteipretatione (iuuabit enim statim intercessisse) pro- düt error Osanni. Age alt disceptatom ea aetate de nocis xfiQonnrfi ac- eenta: (quam litem de o^s coortam esse neque scimas neque aerisimile dadmos) at Heraclides, com uerba illa conscriberet, supposoit, inuti^arrfiai, ut aerbis Heriodani utar, avaYvci>9$v ßa^ovoVf neque agnosci xvf^^^'^v^ nisi barjtonon perinde atque cSittj^c. Quodsi secos interpreteris, non solum nerbi afia^ave$v notio apud grammaticos pecaliaris, de qua mox diapu- tabimas, neglegitor, sed etiam nooa suboritur difficoltas e uerbis Hera- didae afia da rovro na^iffffov ixsi ro d. Noxme enim luce clarios esse dicemos et accentum et sigma abundans parlier oideri Heraclidae i^fia^- rr.fUva i. e. analogiae sermonis graeci aduersaria? At si quis a se im- petranerit, ut credat grammaticos in Homerum x;riqio9roU reducentes ab Heraclide castigatos esse, fieri non poterit quin 'xn^f&rrfi* Heraclidae antea probatom censeat At castigandi notionem Osannus sine uUa causa intulit in uerba Heraclidae : . . . tovvofut ovx oSvroväiTcu (non oSvtovrjriop) * Sifia 9i m^chv $x*i ro üly/ia' Addo locum Heraclidae persimilem: Eust. 1457,45 (Osann. fr. 81) 'HfnodTriTCU xad"^ ^H^axlalBriv i6 iari' mS ya^ ov liyofitp B$ixrvar$ rj faare, ovrofs ovBi ixi iari' in 8i xa&6%i oiivBxai'' üv8ip ya^ rmv aU ri ^yavrafv x.t,X. ... M^ct&i Xiyaiy orc xo iafüv iffri aicif ai xfd tjfta^Tf^rttt oSvrovavfiavaf ofian inad'ov xovxo.
Digitized by VjOOQ IC
124 Goilehmu Frye
Ut recte disputanerit Osaimiis, Enstathinm Ana ipsius mana non solum Heraclidae scripta grammatica, sed etiam Iliadis ipsam editionem inspexisse quin statuat fieri non polest. Cre- dat Indaens Apella! Neqne enim eo quem tractamns loco scripsit £nstathiag kv ttj ^IXiadi . . . dtof&tüd'elori y^d^ei 'HfOKkeldtjgy neqne nllo loco h rfj ^Hfaxkeldov ^i^erai, ^ ^Hfcnckeldov yfag)ei^ similia. At nihil omnino est, cnr ad dioQ- d'ij&elaa snbandiamns vq)* 'H^wikeldovy ant Enstathium, dno- decimi p. Chr. n. saecnli commentatorem, ita intellexisse pa- temns; id nnnm ille snspicatas est post Heraclidem canaina homerica esse reoensita diorthotamqne exstitisse, qoi pro x*]^ ^iSotai £ 158 reposnisset xtiqoiotaL Unde qnaeso comperit Osannns Heraclidem de xti^iaatai sententiam mutasse? Cum nero Osannns concesserit, illa Heraclidae editione Enstathinm non esse osnm, sed ex alio fönte tradidisse episcopnm, Hera- clidem postmodnm in Iliade a se recensita XVQ^^''^^ edidisse mntata sententia, coniectnram proposnit, cuins fondamenta in nerbis Enstathii nisi oculis praeiudicata opinione praestrictis innestigare non possis. Nos uero ipsa nerba prementes multo nerisimilins dncimus, Enstathinm nihil aliud nisi suam sen- tentiam aperuisse suspicatum, post Heraclidem, qui xJ]QiaQTai ^fiaQTTifiivov (accentu scilieet et litterae sigma pleonasmo) YjfiaQTTifiivov Ttaq '^'Elkrjaiv eaque de causa non temptandum censuisset, accentnm uocis x^^cJa^at immutatnm esse. Velim enim inspicias mecum haec: Enst.1410,59 (Os.fr. 58) Mi^q>etaL CHQcndeldfjg) dk xal %6v Siöviviov Jiovvaiov elTtovra diakixTq» ^t^ldi TtBTtotfiad'ai oaa TtXeova^ei t6 e xar* a^x^S' '^*' ^^^* xal To ItffvoxoBt J 4 xal zo iwv' ayvoei di, (prjal, hcelvog %6 iqyoiv ^Uqywv^ M 201 , xai ro ^akXa av Ttiq fioi ieiTtt* d 379, 468, av%\ tov elni' o xal orifieUoaai dg xaivoV Ta TcXelo) yaQ ziiv ^O^tiqiMxiv avriy^aqxav ^akka av niff ^oi eirti^ yQaq)ovaiv. Dubitabisne quin Enstathius de suo addiderit ^a ftkelü) X. T. A.? Quid? si inspexeris schol. ö 379: Zrjvodorog %€i7ta xcmwg H, quae cum uerba legisset Eustathius, suo iure potuit asseuerare: za Tikelw yaq zaiv 'OfitjQixdiv avziyqag>iav . . /eini^ yqacpovoiv. Geterum qnid indicauerint Aristarchus
Digitized by VjOOQ IC
De Heraclidae Mileeü studiis Homericia. 125
et Herodianus de hanim nocnm accenta, uidesiB Herod. H. pros. A 454, ZV^ 382, X 67.
Qaod pro certo af&rmani, non consolto Heraclidem in interpretandis edendisqne carminibus homericis, si quidem indicio ati nolumas ipsis fragmentiB stabilito, nersatum esse, sed nbi occasio oflFerretar, inter explorandas res grammaticas hnius generis nonnnlla protalisse, prorsns nt ab HerodianoO rem institatam nidemiis in catholica prosodia, nescio an Ulu- streinr laealentiiis quam fragmento prosodiae catholicae ab Ammonio s. n. oxottpv'kfi sernato: navca xa VTtig ovo avXXaßag ßaqvTovelTai (seil, substantioa feminina in Xti exenntia) olov xovdvlfjy Jafivh}, Oaiavlrj (p. 100). Neqne profecto a sen- tentia.nostra ablndit Enst. 1815, 3 (Os. fr. 39) 'HQOKXeidrjg di h olg n€Ql dvaxXlrcjv ^rifidrwv Y^atpei, ^aQiag>alkg ififievai oidag^ f 196 (prjol y^atpea^ai [ovx aXXwg] (av xaXtSg}^) vito tivtavy seil, pro 'aQiog)aXi^ i^fievai ovd6v\ Atqae ipsnm sub- Btantiiiimi ovöag (codd. omnes nostri ^196 exhibent ovSov) lecte reprobanit Heraclides. Ovdag enim apnd Homenun idem significat, qaod Latinornm 'solum', 'panimentom^ qnod pedi- bos terimns, et opponitnr sublimi, in qnod erigimur: cf. ^ 376 0 j' and xd'Ovog v\p6o* aef&elg ^rjiölwg fie&iXeaxe, naqog noülv ovdag hUod^at" \p 46 cfi 6i fiiv afopi ycQaralTtedov ovöag ilov%eg xelar^ Itaqne de cadentibns potissimom ovdag oda^ ihiVy ovdag i^elo^, oviaade^ qnae notio minime ad nostrum loeom pertinet, nbi de nia, qna urbem petitnri snnt Ulisses et Enmaens, nootnmis imbribns (^457 — 59) male moUita ac Inbrica et collibns hinc illinc adsnrgentibas {n 204) impedita sermo est
Continna nunc serie producam Heraclidae fragmenta, qui- bü8 nersnnm homericomm lectionem constituere nel interpre- tari conatns est, reliqna, qnomm nnmems band magnns exstat.
SchoL Od. a 320 o^vig d^ log avoTtaia ' 6 fih ligltna^og avoTtata TtQonaQO^zovtDg avayivtiaxei ovofjia oQvi&og Xiyiov
t) Cf. BchoLVenet. A ad IL A 190; An. Ox. I, 370; ^498, B 592, ^480, ytfieO, ¥"698.
2) Corr. La Boche, in adnot. crit. ^ 196.
Digitized by VjOOQ iC
126 Goilelmus Frye
6 6h 'Hfiodiavog avoTtaia avrl tov aoQoviog iV' j) ovöiteQOv TtkrjdvvTixov wg ro ^Ttxmva fiaXa o%Bva%iav^ 2 318. [xaiUJg] (xoxcJff) 0 dk 6 'HQOKkeidtjg qnjclv kv taig ofioiorrjai juiy kfti- (piq€a9ai (t<^) o^vig to xvqiov* ekad-e yaQ avrov %o ^ofvi&i hyvQJj kvallyyLtog' S 290 EHQR. At minime refhtaait scho- liasta sententiam Heraclidae adstrncto exemplo S 290 oQvid-i IvyvQfj haklyxtog (i?Vr* iv oqbogl x^^^^^ xixkijaiiovoi &eoi, avÖQtg dh xvfiivdov). Etiamgi enim posnerimofi scboliastam Don kiyv^ij pro nomine proprio nenditasse, sed recte de ^Xak- xlda enuntiati relatiui cogitasse, ne sie quidem erroris cnlpa potest abBolui, cnm nerba Heraclidae iv raig o^oioTt^ai male perspexerit Bono enim inre contra Aristarcbnm Heraclides monnit, in comparationibus homericis nocabnlornm collocatio- nem, qnalis esset a 320 oQvig wg avonata^ si nomen proprium avonaia seqneretnr appellatinnm, non inneniri interposita par- ticnla üg. Homems enim ant simplex substantiaum ^ 383, E 78, K 33, d 160 particnla wg excipi inssit, aut substantinum com ennntiato relatino J 482, & 306, 7V173; aliis locis par- ticnlam c^^ interposuit inter substantinnm et adiectinnm jB 781, y 164, 1 143, a 29, nnsquam nero inter appellatiuiim et nomen proprium.^)
Hand eadem diligentia discrimen inter Ixia&ai et aq^i- xia&ai exploranit ; cf. Ammon. p. 73 (Herenn. Phil. p. 205 ed. Valoken.) «« Osann. fr. 32. Nihil enim profecto est, qnod in acpixia&ai notionem redenndi inesse dicamns^), qnamqnam hoc libenter concedo, notionem perneniendi quo qnis teten- derit, panlo grauins uerbo composito significari, N 645, x 420, fi 345, quam simplici ixia&ai Z 367, ifj 151.
Sed infelicissime haec excogitauit: Eust 1885,40 (Osann.
1) Gorr. A. Mai; male retinuit xaXme Osann. fr. 47.
2) Cf. Wörner in Curtii Stud. uoL VI p. 358.
3) Caue dicas repugnare anodidovai, quo in uerbo praepositio ano ea tantum de causa notionem uemaculi 'zurück' adsumpsit, quod solitum huius uerbi obiectum est ra o^eiUfiera (Plat. rep. I, 332, a) ro o<phjfia (lustin. apol. 11, 1 1) et simUia ut x^Q^^^ '^o nqourpiov ; significat igitur ano- 8i86vat abtragen, abbezahlen seil, debita, i. e. zurOckerstatten.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii stadiis Homericis. 127
fr. 65) *^v ^iXiadt TO eYatai h /leyaQOig Tcottdiyfi^vat J3 136 \pikog xad-^ ^HQcndeidrjv Ttgoev&iziov' ov ya^ xa^vTai, g>r^al, aXA' vTta^ovatv . . . "lofveg yaQ roig naQaxeif^ivoLg avrl ive- tntixiay xQiSvrai, olov diavev6f]/Aai x. t. L (Codex Venet. ^4 exhibet eiW ev quod ut corrigeret alter librarius ex alio co- dice adsotanit yg. E^icn hl] sed pamm recte Bekkeras et La Rochius [Text, Zeichen, schol. Venet. u4 11.B 136] hanc cor- reetoiam inter Didymi scholia rettnlernntO) Nnm Aristarcho qnoqne eiarai probatnm fnerit, dubito; de solo enim imper- fecto etoTo loqnitnr Herodianus II. pros. O 10 ... 6 ^glaraQ- Xog ifJiXol TO eioTo ofioliag tloI Inl tov 'ev^e d^ inl otv^'C yXa(pvQ(^ &iTiv, afxipl d^ t' SkXai ria^' Sfitjycqhg^ ii 83 X. T. l. A] cf. Herodian. Z 336. Attamen persnasum habeo Aristarchi auctoritate seduetnm^) Heraclidem eXarac .B 136 ge- nninnm poetae obtrnsisse. Sane concedimus in perfectis qui- bosdam notionem praesentis inesse, praesertim cum de ne- eessitndine quae perfecta inter ac praesentia graeca intercedit, acenratios nunc possit indicari ^) ; sed neqne lonibns hoc pro- prium tribnimns, neqne diavevorjfiai Xen. mem. III, 6, 2, ivre- ^fiTjfiai ahab. IH, 1, 43; Thuc. I, 120; Plat. Phaedr. 227d onmino einsdem atqne praesentia notionis esse dicimus. Per- fectnm nero ^fnai pessime indagauit Heraclides, cum Aristar- chus eiaro ex imperfecto ij^rjv repetendum censeret. Neqne de coningatione periphrastica cogitasset, si maiore diligentia mnm homericum nolnisset innestigare. Nonne ipse dixerat apud Enst. 1885, 56 to fivrat ^cerat iv Tfp 'oi drj vvv %atat Qiyf^ r 134. Addo praeterea ß 403 TrjUiiox ijörj (liv rot iihmifiiSeg itaiQoi eiW krcriqeTiiOL t^v a^v TtoTidiyiAevot oq- firjv^ xfß 90 *o S* oQa nqog xlova juox^v rjaro xarcj OQOiov noTidiyfievog* r] 1^1, (o 396. Sed ne Aristarcho quidem con-
1) Cf. Wachsmuth in Mas. Rhen. aol. XYIII p. 183 et A. Ladwich in Mos. Rhen. uoi. XXXII p. 7.
2) Quam haad malte post (1885,54 »» Os. fr. 65) ad partes uocauit eontra Zenodotum , qni dederat n 243, imüxiarai pro iniaxrirai : 97 ^^<-
3) Cf. Cortias, das Verbam, aol. II, 154.
Digitized by VjOOQ iC
128 GaUelinas Frye
cedam legendom esse 'ev^e i* ivl OTtij'i ykaq)VQfi) 9^^^ afig>l di t' akkat eia&^ ofirjye^ieg aktat d-eaC ß 83; nide enim qnae secuntur 88 oqao Qin et 98 ^qov d' evqvona Kgovl- dr]v, Tte^l ö^ akkoi aTtavteg eia&' o^rjyeQeeg fimageg &€oi , . . fj d^ aga (seil. Oitig) ftaQ^ JCt ftaxgl xa&iKero, el^e d^ j^^vij; cf. uu. 125, 160: Priami filii natiq^ afiqfi xa^ficvoi ivdodev avkfjg öccKQvaiv ei/ior' iqwgov. Quid? nonne bis omni- bns locis poetam tritissimo Uli ehat lucalentios f)a^ai prae- taÜBse arbitrabimur? Neqne nero cum Aristarcho t; 106 sno esse loco contenderim. Mola enim ueterum e duobus compo- sita erat lapidibns, catillo pondere mnlto grauiore et abaco ex ampliore in modom cnnei escendente^ altero metae nomine uocato et paulo leuiore, qnem sernae inmisso molili monerent. Atqne Homerus, nt ingens Aiacis describeret robur ki^ov eYkerOy inquit, x^^^ ^^^ij] (seil. ^'JSxrw^») fxikava tQrffvv ie ^liyav T€'
devtegog txvt* j£iag Tcokv fieiCjova kaav aelgag • . . eXato d' aoTtld^ Ha^e ßahav ^vkoeiSei Ttitqifi H 264 sqq. cf. M 161 : ßakkofievac ^vkaxeaai. Ergo recte interpretaberis fivkai xa&rjVTo, idgvvro in solo fixae^? quam notionem in nerbo '^ad^ai inesse ex bis coUigas exemplis Herod. DiL,57 ^Qov fjOTOy VIII, 44 ro Iqov W^vrat (cf. IL B 191 cev%6g t€ •KOL&rioo xal akkovg idQve kaovg); Arist. polit. V, 12 avögiayra kv Tjj ayof^ xadrjpievov] Plat. symp. 215* ol Setkrjvol kv zolg iQlLioykvq>eloig na&rjfÄevoi] Thuc. II, 49 to iv rij %B(pakfj nQÜ-
TOV lÖQVV&lv XOKOV.
Ceterum nobiscnm fecit Herodianus IL pros. O 10 . . . jucra- kajiißdvei (seil. liQlaragxog) to 'ela^' o^rjyegieg^ ii 83 elg ro vftrJQxov' ^ixBi dh BnloTaatv el tov elfxl Tta&rjriyLOv dvvccvat xatä OYif^aivofievov rj XQV^^^ ^Ekkrjvixfjv (qaoram to arifiai- v6fi€vov nos ipsi illustranimus, r^v uero XQV^^'^ Herodianas H. pros. Z 336 to iJ^yjv . . . artavlug xaza t^v XQV^^^ ^^^^ 'EkkT^vojv ... 0 fxhroi TtoirjTtig ovx IjfßiJaofTo A) dio afisivov öaaivBiv xal ixd^eaS'ai ivöiirQißov xa\ ixad-rjvro' xal yäg
1) Idem sensit Buttmann 'Ausf. Grammat." p. 528 n. **.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii atadiis Homericis. 129
aQfio^or tolg VTtoyteifiivoig O 10 xelad-ai pikv ^'ExTOQay n€Qi- xa&iT^BO&ai dk av%6v Tovg halqovg avyxafivortag A. Kestat nt moneam diphthongnm hoc in perfecto band magis genai- oam esse, quam in elog^ atqne grammaticornm sine snperioram librarioram errori tribnendam, qni traditnm HEOG, HEATAI ilog, eYarai transscripsere , ubi poeta primam sjllabam pro- doxitO Atqne iam Heraclides ijarai agnonit apud Enst. 1895, 46 rjarai diä xov tjva,
Helins Aristaroho rem gessisse uidetnr Heraclides apnd Eost 1457, 46 (Os, fr. 81) . . . xai 'AQlaxaQxog afia(fTav€i, (frjclv), iyaUvag Iv 7Ato<Ji F 280 t6 v^elg fiaqzvqol lote' ov yaQ avfjfrjral %i fi^ TCfozeifOv o^vtovovfjtevov ei dh ayj^Qtjzai %6 o^ovavfievov, a%onog (gyrjol) xal 17 fyKXiatg x. %. L Sed qna assolet neglegentia Enstatbins pessime tnrbanit nerba Hera- clidae^, qni primnm de indicatino' nerbomm in iu7, praed- pue nerbi snbstantini dissemerat, et qxxri et iari ripLaqrrifxiva esse propter aceentnm indaganerat. At cane Heraclidem ea de cansa reprebendisse Aristarcbi enclisin censeas, qnod la%i contra analogiam acnto notaretur; etenim ^el aal rjfia^rjTai o^ovovfieva oincjg %7ta&ov xovxo*. Pessime nero interposuit eompilator xal ^Qlaragxog x. t. X. Res patet. Indicatino exa- minato transiit Heraclides ad secnndam imperatini cni eandem esse formam atqne indicatini plnralis secnndae exceptis eare et (pare. At Enstatbio melins nisnm solita avcacecpalaioiaet has formas confhndere cf. Herod. catb. pros. 464, 20 edit Lentz. Iam qnaeritnr, nnm Heraclides recte Aristarcbi lectionem re- probanerit, qnod nt £acUins j)0ssis diiudicare, infra snbieci nersns homericos r276-282.3) Ubi mnlto aptins praemissis
1) Cf. Gurtins, Mus. Rhen. N. S. IV p.242; Verb. I p.94; Nauck, Bulletin de Facad. de St. P^tenb. uol. VI p. 17.
2) Cf. ApolL (synt. lU, 27 p. 263) Heraclidae uesti^a prementem.
3) Ztv naxB^ "iStj-^iP fuBitov ...
riihos d'\ OS navx* ifooqs xal vcavr* inatuweis, Moi mnafiül xal ycua xou 01 V7tire^&» xofiovras av&^€ffnovs riwa&ov, or»« x' inio^v ofwffarif vßuU fioitrvoo^ i&re, mvlaaraTS 8* o(mta niffra' 2S0. et fuSp xav Mtvdlaov AU^avi^ xaranifvrji avtos in8t&* ^EXifnpf ixir» x,r,X. Leiprifw Stoditn. YI. 9
Digitized by VjOOQ iC
180 GailelmaB Frye
nocatinis addi imperatinum quam indicatinum neminem fogiet, qua de re totos onm Herodiano consentio H. pro8. r 280 i^aQ- rvQOi ?<TW Ttafo^vverat ro eare Yva ftQOinan;vüdv yhnjvcti o^oliog t(^ (pvXaoaere * m&avtitefov yaQ 17 TOictvri^ avdyvioaig ' Tiokka yaq %a%i TtQoazcncrixa xai wg TCQog rovg &€avg' 'Zev 7tat€Q alka av ^aai in rjiQog vlag !dxotuiv Ttolrjaov d' aX&Qtjv, dog d' otp&akfiolatv idia^ai P646 Ar, adicio H 76 ^Zevg d* afxfi* iTcifiaQTv^og ?aTw\ Memorandum et hie La Rocliium eum Bekkero errasse , qui codicis Veneti adnotatio- nem marginalem, akkoi yq, fid^vQol iore pro Didymi scholio uenditauerunt.
Cum Arifitarehus eis quae topicis dialectis propria fne- runt, non tantum tribuendum censeret, ut consuetudine totias Graeciae conmiendatas atque oceupatas in edendis carminibos homericis respueret nominum propriorum scripturas legesque prosodicasy Heraclides ad dialectos potissimum oculos con- uertenB indeque uoeabulorum orthographiam repetens gram- maticorum normas primas agere iuBsit partes. Eustathins enim p. 365, 27 tradidit haec: 'HQoxkeidr^g di, q)aaLv, avev rov T yqacpei xovg arcd tov Malovog xltj&ivrag Mfiovag liywv Botio- xiav elvat ttjv T0tavT7]v fieraßolfjv wg rtSv Boiunwv tijv ohr^v äi dLq>d^oyyov eig rj xa%a(x6vag fieiaßaklomov , oig tcov Y.al XoiQoßoaxog naQaarjfieiovrat iv olg i^yelrat tov 'HQwdiavov. Mutuatus est hunc locum e commentariis Apionis et Herodori innuitque Ghoerobosci dietat. 403, 10 (Anecd. Bekk. 1215), ita ut Herodianum Heraclidae sententiam protulisse cum Lentzio Herod. 11, 550, 18; 352, 10 statuamus.
Sine dubio ea re permotus est Heraclides, ut iota sab- scriptum reiceret, quod a poeta J 395 dux Thebanorum uoca- tur Maluv Aifiovldrjg. Maeones uero socii Troiani non sunt Boeoti sed Lydi ind TfAcikuj ysyatoTsg B 866. Nee si essent Boeotorum coloni, contra consuetudinem Graecorum scribere- mus Mrioveg^ memores praecepti illius Aristarchei apud Herod. IL pros. M20 Kdqriaog' TvQavvlutv o^vvet zb Ka^tjaog cog Ilaqvaaaog. ovrio ydg vTtb Kv^ixrjvwv ovo^d^eaS^ai tov tco- TafÄOV* 6 öi li^loTaQxog ßaqvvBi cog Kdvwßog' eiTcofiev di h
Digitized by VjOOQ iC
• De Heraclid&e Milesii studiis Homerids. 131
kigoig o%t ov Ttavnog iTtix^arei 17 otco ziSv id^iov XQriOig Mi ini trjv 'OfiriQixijv avdyvwaiv, OTtote TteQi rov rkiaavta B 504 dulaßofuv, €1 ye Jiovvaiog lazoQei zovg lyxioqlovg ciatiXleiv t6 T xai f^tj ^te^iOTiav' ro t€ AvuaOTog 6 avxbg Itn^ei o^veO'&at, fifiüv avayiyviaaiMVTiav ßaQvrovwg B 647. ovriag ovv eixog xai k^tl zov Kagi^aog fi^ neia^vai zbv Idgl- atafxov o^oliog toig kyxwqloig Tt^oevfyTtaad-ac ttjv ki^iv ' Taxa ii snspicator Herodianns, in^l iwQa va elg og i/qyovra vtzI^ dio avXkaßag o^vofieva T(f) rj naqaXriyofieva ev€QOv exovta ä, Tovto 3i ev avade^dfÄevov, diä tovto i^kXa^ev am 6 r^g Ix«/- ywv raaewg, eXye %o ^XixaQvrjaaog diaoov 'ixei xo 5, Avua" fyaaog, Tafttjaoog, xo (livxoL KaQtjaog ?v exet to ä' A,\ e£ praeterea II. pros. B 498, 504 et praecipne K 266 emen- datun a Lehrsio.^) Iota adscriptnm inuenimus Hippon. tr. I, 2 Mr^ovicrij 16, 1 MrfCovBg^ Hesych. Mrjovig Avöiq' TLal Mrjovla' Sed tranfieamus ad rem multo grauiorem: Enst. 1064, 4 (1722,35 — 47; Os. fr. 51) q)rjalv 'H^axlelörig na&d/ceQ Telw feliaxta laxtUg xal S-oqcj S-o^laxo} ncal jUoAcJ (loXianu), i^ tov tb ^^iiaxa), eri dk xal to ßhicxw, ovtia xal ex %ov vow yl- vnai voicxio xal xard ovvalqBOtv voiaxo) ' xal nqod^ioei zov y AloXvxbig YvciaxWy kTtel xal zo vow yvow (paalv ol jiloXeig' hd^iv ij aziQtjaig ayvoü (xaJ z6 a^iyvoeiv xal fi ^yyvoia} ' 2) Uy€i de 6 avzog xa\ wg ol ^Hneiqwzai ngozid-iaai xal avzol TO y zaig Xi^eaiv zbv dovnov ydovnov liyovzeg, ev-^ev 'i^l- ydovjtog rcoatg ^'H^g^ 0 112 xal ccTtb zov viq)og yv6q>og x. r. A. Profecto uim intnlit Heraclides uerbo yiyvwaxBLv\ ged ut in- tellegas, unde talem fonnatioußm indagauerit, inspicias Etym. Mag. 452, 40 (Herod. II, 521, 10 Lentz.), ubi grammatici nostri doctrinam latere primoB aidit Usenerns.^) Etym. Mag. 452, 40 (An. Ox. 1,203, 30; Eust. 1227,27; Zon. 1056) ^v^axw (Didy- mns iota subscriptum respnit) alXoi dh Xiyovatv, ozi ötd zov ioxw yivezai ij nafaywyrj drrj'iaxw fÄvrjiaxu (ß-QWiaxu))' ov mhiSg dh Xiyovaiv x. z. A. Res patet. Ex uerbornm ^vjßaxu}
1) Lehn, de Arist. st. h. p. 273 ; Herod. Script, tr. p. 259.
2) Inserui ex Eust. p. 1722,43.
3) Cf. Anall. Fleckeiseni nol.XCI p. 246 sqq.
9*
Digitized by VjOOQIC
ia2 OnaelmoB Frye
fiifivf^ayiio &Q(itax<ü orthographia profectos Heraclides nestigia formationis in TäxtS indagauit, quam nellem üa tantmn tri- bnisset, quibus xata ttjv Tta^adooiv iota snbscribitnr genui- num (An. Par, III, 323 ^inr^OTcovrag . . . ^ei dk to i rjctra naqadoaiv TiQoayeyQainfiivov'). Inioria antem Didymns illnd iota uerbomm, qnae attnli, refellere conatns est e faturo ^-yci ^yj^aio male snspioatos prodire ^i^ctxcü; sed mnlto magis miroB no8 habet quod Herodianas Didymo assentitar n. pros. yl 799 avyxaTctvld'efiai t6 fttj dvvaad-at %a dia tov otüö ex€iv x(fo tikovg dlq>&ayyov hupwvovfAivrjv ort firj njy diä tov v ntgxxvaxo}' 6 di loyog nafaivelrai n^v AloXLda 6iaXeK%ov^) dia TO fjiifivalaxw %al to dyalmua* woTe ots Üyei itaxta xara dialqeatVy vyitig a7tog>alvBTai , etye Tta^a to etdcj l^int7tT€ (liXXiJv 6 eiati), og wg>eiXev iTtev&iaei tov x noi'^aai to etaxio, (ig (ledvia fie&vaxw dqaao) ÖQacnnj , , . A.
Sed ne nos qnidem facile ezpediemns, qni £actnm sit ut ^vj^axw, fii/Äv^ßcmw, S-^^ianw et fortasse nixkijaxw (ita Cod. Venet. -^ II. Ä 300) per ZoxS, cetera ut yiyvtiaxo} ßXtoaxio^) SidQaaxo) alia per solum oxw formata sint, nisi cum Curtio ') de prototypis ^fivalio *dyalo} *&Q(^ijj cogitaueris. Sed dubito an rectum uiderit Siegismundius ^) , qui Aeolica fzifivaUTKw dyaloxai e fiL-^av-l-onaß S-av-l-axio deriuauit, cum et Use- nerus 1. 1. ex d^Qt^aiMo eruerit protolypon &0QßiaK(ü collatis tS-oQ^ov &ovQog pro S'O^ßog ut yovvoTa pro yovßara. Cete- rum larga manu Usenerus codicum testimonia de S-vj^axw fii- fivj^aiiw d-Qi^ano) adstruxit petita e Veneto ^, Mediceo Aesohyli, Laurentiano Sophoclis Bodleiano Piatonis, ad quae te rele- gasse satis babui; hoc unum addo, uirum doctum minus recte obiecisse Heraclidae, quod in yiyviaoiMa ßlciaxü) aliis iota ad- scriptom non postulauerit At si quid uideo, ob eam rem lau- dandus est. Quid enim? Negabisne ^ifivT^axw ^yijoxoi ^^oxcd eiusdem esse formationis ac äidQaaxcj, yiyvdaxu}, ßhaojuo'i
t) An. Ox. 1, 196, 39 ro ... &v^cxm uai fuftv^fntat 6 ftäp Ji9vftos ärsv tov i3ra' ^ fUpxoi Tta^ooiS avx in»io&tj avrtf, intl ol AtoXäU dyatCKto Mtü fivaüruw Xiyovc$v. 2) MoXiaxof enim finxit Heraclides.
3) Verb. 1, 271 ; I«, 278. 4) In Curtü Stud. V p. 207.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Mileaii stodiis Homericis. 133
Mmime illad iota incobatinoram cbaracteris esse contendimns.O Modeste igitnr neterem Graecomm osiun codicnmqne anctori- tatem plus nalere malnity quam ingenio mdalgere, tradita re- gpiciens et lingoae graecae nonnas e traditis sibi ernendag arbitratns. Neqae id silentio praetermiserim , de ^oqfaxu), »ev^fiog^) (Eust.1227,27; 326,10; Etym. Mag. 456, 47) prae- ter Heraclidem et ApoUoninm Archibii filimn idem sensisse teste epitomatore An. Ox. I, 203 ,18 xal ro &Q(pafidg avv t(fi l äcTtif xal IdTtoXhiviog 6 läffxißLov] sed soli debemns Hera* clidae Epirotas non /i^^aioxco sed simpliciore yvwanij} osos esse, qnod eum Latinorum gnosco optime congmit.
Iflün difficillimam snbire cogimnr qnaestionem de uerbo- rnm barytonomm praesentia tertia riöi jjäi. Etenim Heracli- des apad Enst 1576, 55 %a xqlxa^ inqiiit, %tiv o^iattxfSv Tte^i- Qjtia^hiüv Tfjg a av^vylag xal rtSv ßa^vroviov dh ^tjfÄatcjy xarcr To hiTcov eig Tfjv ai avXkaßijv Ttegarovrai xov fj ytaqahfiyov- leg in Rheginonun dialeeto. ro yaq q^ikel xal Uyu g>lk7]ai (paul xal kfyriai xal q>iQifjai' zoiovrov di xal ro *kafi7t(f6v naiiqiaivrjüi E 6 Tta^^ *Ofii^^(p aTta^ {(pijdl) XQV^^f^^^V '^S iiaUxxffi iitl xavzov. [xakeltai xal to (Jx^fia ^IßvxBiov vnb t<Sv y^fmoTiXijJV dia %ov iieijOTtoiov ^'Ißvxov q>iXf}&ijaavTa Toiavrt] yldcoTj X. T. A.] ; cf. Os. fr. 69. Eadem exstant in Etym. Mag. 650, 7 mire tarnen confosa cum Herodianeis (11, 563, 16 Lentz.) Ttafiipalyfjoi ^ai * secontur nerba Herodiani , . . rj 'ian Ttafi-- (palpw' diaXixz({) ök 'Prjylviav ygonperat ro y 7tQ6au}7cov dia tov rj [fiegä zov i\ %d yaq voel xal (pikel (yoriat xal (plXriai) Uyovoiv ixelvoi Ticleovaa^ip tijg äi avXkaßijg' ovtu} xal to Kanfpalv{rj)ai ^Ikiadog E 6 (eodd. vof^at (pLXißat, TtapKpalvjiai).^)
Atqne Aristarehns nerbomm barytonomm formas in i^ae
1) Cf. Cort nerb. 1, 272.
2) ApoU. Rhod. B 823 optimus codex Laurent., qui ubique iota adscr. accorate addit, ezhibet &^an4rfu>vs,
3) Male Osanniu In adnot. ad fr. 69 «= East. 1576, 55 de eiadem for- lois eogitaase Herodianom D. proB. ^129 opinatus est librarii deceptus erroie; agitnr enim j4 129 de coninnctiao 9»^^ v^ev^^^ ut recte edidit Lehrdni.
ITY
Digitized by VjOOQ iC
,->^
134 GuüelmuB Frye
iota adscripto adindicauit coniunctino: Aristonic. £6 17 di7c?.rj ort 7tafzg)alvf]ai avrl rov 7taiig)alvf] • TcXeovatei ik ^Ißvüog T(f totovrq) A. ^IßvKeiov antem oxfjina . . . avxlazQocpov iari rcJ KoQtv&lqi, v7C0TcniTiiuft XQiiiievov avzl rov oQitnnwv.^) Ne- qne alia ratione Aristarchus dafivjiat E 746 kd^ero d^ ^yxog (Athene) Tf/7 dafirrjai oxixag aviqwv (= 0 390, a 100) geiiiii- num arbitratuB est teste Didymo E 746 (Et M. 247, 11) 0 ä- ddviog av€v tov 7 x6 ddfÄvrjaL, 6 de ^glaraQxog v(f I, uix recte; nam poeta e 47 eikero Hennes de ^aßdov, tjjt' avigüv oiilitna 'Stilyei et Pindarus Ol. IX, 34 ovd^ Üdtdag axivijTav ^€1 ^aßdovy ßqoTsa atifia^^ ^ xardyei xotXdv Ttqog ayvlav &vaoyu}VTO)v: est igitur tertia uerbi dafzvrifii E 893 ^rrjv /ikv
Ut ad Heraclidem reuertar, grammatici de his mdicatiois in rioi exenntibns testimonium misere inquinanit Eustathins schemate Ibyceo, qnod ab Heraclidae sententia ^) omnino alie- nnm est, qui non conionctiunm pro indicatino sed ipsnm indi- catinom his in formis agnonit Atqne nostrae aetatis potissi- mum niri docti adstipulati sunt Heraclidae, quorom Gorssenas ex historia lingoae graecae, alter Naegelsbachins, cui obtem- perat Baenmlinus, e quaestionibos syntacticis profectns indi- catinos nerborum barytonomm in riai apnd Homemm defen- dere studuerunt. Cum uero G. Curtins Corssenum refatauerit »), aecnratius Naegelsbachii ^) sententiam examinasse satis habeo.
Atqne primum monendnm est, hos indicatinos ad nanm omnes apnd Homemm in ennntiatis ant a relatino ant ab 6 de, 6 öi Te exordientibns atqne ad comparationem perttnentibns inneniri. Relatinomm antem ennntiatomm natnram cnm atten- disset, hanc ille normam indaganit, Homero in relatina con- structione si qnid necessario constanterqne snbiecto tribneretnr eiqne qnäsi natnra inhaereret, probari indicatinnm, coninneti-
1) Cf. Lesbon. de schemat. p.l66 § 179 ed.Valck.
2) Gf. Schnddewin, Ibyc. reliqq. 3) Verb. 1, 203 coUata p. 58. . 4) Excnn. IX ad Hom. Hiad. ; aasentitar Baeumlinns in praef. Diad,
p. XL. De Hesiod. Erg. 712 i&skriffi (Koechlyus -ijai) cf. Rzach in Fieckeis. ann. phil. nol. supplet. YIII p. 438.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii studiis Homericis. 185
ttom, ubi adderentar natura cmn snbiecto non coniuncta et fortnito libereqne adiecta. Sane concedimus, nobis quoque in nninersnm probari liane sententiam: P133 lunjxee wg xlq re liittv , . . ifi ^d T€ yrjTti äyovri owavr'qaiDVTai . . • Svögeg et- v9i evr' itar^Q vTceqiaxt (paavrarog, oaxe fiakLOra ^E^exai ayyiUAov q)aog ^Havg '^Qiyeyelrjg. Fallitnr tarnen uir doctus, quod hac norma ennntiatoram apnd Homernm relatinornm con- stmctionem ab omni parte illnstrasse et ad liquidum perduxisse sibi nidetur, enuntiata comparationi adnexa nibil moratus. Velim igitnr conferas haec:
2V62 uivrog d^ äar^ iQr]^ wxvTtreQog wqto fcitea&ai,
og ^d t' au alylkiTtog nizQrjg nBqifirjKeog affS-elg
oQfAi^afj Ttedloio et € 51 JSevttr' ^fteir' iul xvfia la^ip oqvtd-i koüitig,
oare nard deivovg -iwXrtovg aXbg oTQvyiroio
ix^g ay^ioGOCDV Ttwuva 7t%eqd deverat aX^t]' Nonne eadem necessitudo inter subiectum et relatiuum enun- tiatnm priora et posteriora intercedit? Minime tamen dicemus big Naegelsbachii sententiam firmari. Idem ualet in M299 B'q ^' ifisv, äare Xiuv oqealTqoq>ogy oat* iTtidevijg
drjQov Mf] xqeitivy niXerai di l &v(xdg äyijvwq et X 401 EvQ€v 'Odvaa^a , • . aifiaTi . . . TtenaXayfiivov äaze
kiovra,
og ^a T€ ßeßQiayaag ßobg ^'^erai ayqaiXoio, lam compara M421 IdXl^ äoT a(xq>* ovqoiai 6v aviqB driQiaaa&ov
... w T* oUyip hl x^QV ^Qi^^'f^ov Tteql Xatjg et JI 756 . . . Aiovd-^ &g örjQivdi^Trjv
oiT* ogeog xoQvqrrot tcbqI xzaiiivfjg kXacpoio . . . iid-
XBod-ov ; 0 579 • . • iTtoQOvae %viav äg, oa%^ Irtl veßQfft
ßXrjfiivtt} at^ et 0 586 ftQBöe StjqI . . . hixiog
oaxB nvva ictelvag . . . (pevyBt\ P725 et ß 80 ali^ Taedet plura aduersis frontibns componere. In relatiuis igitur enontiatis ad comparationem pertinentibus (nam haec sola nunc
Digitized ßy VjOOQ iC
186 Goflefaniu Frye
earamii8) interdam poeta indicatiauin asnrpaiüt haud addita re eam snbiecto coniancta necessario, sed institntae compara- tionis fines libere transgresgiiB non rem fieri solitam, sed hoc ipBO momento fieri fictam nolnit genBui nostro sabmiiUBtrare ^), cetera nihil cnrans: cf. x 302 dt d^ waz^ aiyvTtiol yafitpwwx^g ayKvXoxelkai
. . . in^ oQvi&e^ci ^oQwaiy jal fiiv t' iv TtBÖlifi viq>€a Ttxiicaovüai levtai, ot ii %B tag olixovaiv iftaXfievoi, ov6i vig ahcfi ylyverai oidk (pvyri ' xalQOvai di t^ avifeg ayff], wg x. c. X. Contra ree Bubiecto necessario tribnendae band rare in ennn- tiatis relatinis per coninnctianm adicinntar, a poeta certoin tempas respiciente ant certas condiciones qnibnB res descri- benda com Bubiecti natora arte coniimcta OBtendatar: £6, de quo uerBu mox exponemos, et O 410 ÜdkJi^ äare arä&fÄrj 86qv vrj'iov h^idivei tixroyog h TtaXa/iijat dcnjfiovog, og ^a re Ttdarjg ev eiSij cotplrjg. Negabitne NaegelsbachioB hie rem cum subiecto artins dici coninnctam? Quis enim nouit r^rova Jon;- fiovaj qoi non bene calleat? Minime tamen conimictiniim re- probabimns. lam singalos adeamns nersüs, in qnibus indica- tiüom in tjoi exenntem agnouere Naegelsbachins et Baenm-
linus. Atqne £ 4 legantur haec: Jali ol ttvq
jiatiq* OTtioQcvffi ivaUyxiov, oare fiahara uiapiftqby 7tafiq)alvrjai XehiVfxivog ^Slxeavolo. ^ Sane eandem innuit poeta stellam, qnam dicit X25
1) luuat hie uerba Autenriethii apponere aers. ^ 523 illaBtrantis (Ameis, Anh. zu Hom. Od. ed. C. Hentze 1872 p. 44 Heft II): Interessant ist es, dass dorch das l&ngere Verweilen bei dieser nur gedachten Scene die- selbe im weitem Verlauf für den Griechen solche Lebendigkeit gewinnt, dass das Bild gleichsam wirkliches Leben wird (526), daher nachher be- sonders in dem Hauptmoment desselben der Modus der Bestimmtheit 527 xfonvBi, 529 avayovüi hervortritt. Es ist für das Gemfith des Hörers wohl ansprechend, dass nicht die anfängliche Reflexion das Feld behauptet, sondern der kalte Verstand dasselbe dem theilnehmenden Gemathe rihimto muss; ef. Lessing, Laoc. XVI.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Mileaii Btudiis Homericis. 137
Tdv d^ 6 yi^fiDv . . . idev oq)^aXfAOlaiv
0^ ^a %^ oniofiTjg elclv, iql^loi di ol aiyal (faiyovtai TtokXolat fier^ aargaai vvxTog a^ioi/yifi* ov Te nvv^ ^SigLiavog inhiXriQLV xaXiovaiv, At nel ipsa poetae uerba i^kovfävog ^Shteavolo nellem mo- naiflse&t Naegelsbaehiam, ne eandem esse diceret loci haius natiuram atque fi 289 ^ yovov ij Ze<pvQOio dvaaiog o% t6 ^aXiora vija diaQQalovai ^mv aixrjri avaxTiov aut v 93, a 283, ^ 284« Nam in uersibus quos nominani proximos, inprimis fi 289 solam snbiecti naturam indolemqae insitam respiciens poeta deseripsity iinde subiectom ipsum accuratius cognosceremus (^ewy aiycfiTi avdxT£t>y), priore uero loco E 6 hypothetica uel temporali ratione usus id addidit, quod certo tantum tempore certane condicione ortnio in subiecto inesse dicemus. Qua- propter interpretaberis: atniqt omaqivf^ evallyxiov o%av le- Ijoviihog ^Shuavoio fiahoTa Ttafiipalrijai (ut P 755 wäre \pa' (wv veq>og e^^rat • . . ovXov K&dLrjycjTeg ore nQotdaxfiv lovta Tdqxov) 'dem Sterne des Herbstes vergleichbar, wenn er, dem Bade des Oceanos entstiegen, im hellsten Glänze erstrahlt^ c£ 0 416, P725 X^aav dk xvveaatv koixoreg dir^ iTtl naTtQfi» ßhfjfiivqf at^wai tzqo tuwqmv ^rjQrjvi^QVJv.
Neqne X23 cum niris doctis agnosco indicatiamn Sevafievog oiaS'* %7t7tog aed'kotpoQog avv ox^aq^iv, og QU T€ ^ela -d'ifjac tvraivo^evog Ttedloio, cnm ipsi coninnc- tinmn ediderint ^517 "Oaoov öi TQOxov iTtreog ag)l0TaTai, og qa %" avoKva 'ihcfiaiv TtBÖloio tiTaivofjievog avv oxsa(piV] cf. JI386. Paidlo difficilins expeditio K 360 wg d^ 0T€ . . . öv(ü xvve . . . layiodv Inelyetov . . . Xiüqov aV* vhqevd^f 6 di %e fcqod'ifjai fiCfirixtig x. t. A., ubi editornm pleriqne STeelye^ov pro coninnctino nenditant Vemm oidit Cnrtias, qni 6 6i te^ qnod in Aristarchea editione legi testatnr Didymns {vhfievra^ 6 di, egregie mntauit in ore, Verb, n p. 73.
Digitized by VjOOQ iC
138 GttUdmtts Fiye
£362 XiÜQOv av vkrjev&Of o t« TtQO&ifiai fiefitjxwg'
coUatis N 62, quem p. 135 attuli et ^518:
lüg d^ oV aoidov avfjQ fCOTidiQxerat, og re &€(Sv l§ aelSj] äedacjg %7tB^ IfxeQosvra ßgoToloi. üt Cartio ad-
Btipulemur eo magis compellimar, quod apnd Homenun enun-
tiata ab 6 di te exordientia constanter nonam atque directam
meunt constructionem: uidesis ^ 419. 11 389, 633. P 133, 742.
^318. X93.
Sed ut nos uel inuitissimos coargnant indicatiuis in rjWl
homericis, relegamur ad t 107 sqq.:
w yvvaij alloqnitar Ulixes Penelopam, aev xkiog ovqavov evqvv Ixavei
109 uicTe TSV T] ßaaikrjog oifivfiovogy og %e d-eovirig avdqaoiv Iv TtoXkolai aal [(p^lfiotac avaaomv evdiTclag avixfjoi, (pif^ot dh yala fiikaiva
112 7tvQ0vg xai xQi&ag, ßgl^rjai dk divdgea KaQTCfj),
€^ evtiyealrjg, agerwoi dk kaol vtc avT(lf 115 %(p ifih vvv Tct fikv aXka fisrakla a(^ hl oixq)
fifjd^ ifibv l^eQietve yivog xoti Ttarglda yaiav x. t. A. ubi Naegelsbachius contra Codices omnes iota snbscriptam omisit avixriOL, (piQrjai, ßQLdiqai. At uero omnes editores con- imictiuos edidissent iv^j^ot, q)iQ7]oi, ßQi&rjai si deessent uer- BUS 114, 115 band aliter atque O 410. Tenendum uero est ipsum Platonem rep. n, 363 B. coniunctiuos babuisse non solum avi^noi, (piQJiai, ßQl&rjotj sed et t/xt;^, ^ccgixj] ners. 113. Ne- que est quod propter particulam di uers. 111 nouam directam- que requiras constructionem : conferas Od. t 5
Ov yaq iyd yi tl q>r]fit rilog xaQiia%eQov elvai rj Öt^ ev<pQoovv7] fikv %X71 xa^a drjfiov aTtavra daiTVfioveg <!' ava öcifAccr^ axovd^tovrai aoidov
naQa dk Tthqd'CJifi TQafce^ai
olvoxoog q>0Qh)ai xai iyx^lfj deTtaeaai. Neque uero propter rUrei Ttagix^i (si quidem recte indi- catiui eduntur) etiam avixnai, q^iq^oi, ßqldT^oi inter indica- tiuos rettulerim: cf. il 384
Digitized by VjOOQ IC
De Heraclidae Milesü studiis Homerids. 139
iog d* VTto Xalkani Ttaaa xeXaivri ßißgid-e xd'iiv ijficcT* OTCWQivtp, ore Xaßqotavov x^ßt vdiaq Zeig, o%B dij ^' avdqeaai xoveaoafievog xakenrirfi, 886 ot ßlfj elv ayo^ axokiag xQlvtaai d^iiiiatag hc di dUfjv eXaoMOty &€tiv oniv ov% aXiyorfeg' ftüv di re Ttavrsg fikv Ttota^ol Ttki^-^ovai ^iovveg nolXag dh xlirig ror^ aTta^pirffovai xoQaÖQai 390
ig d* ala 7toQq>vQh]v fieyaka atevaxovat ^iovaat l§ oqi(av inl nag, piivvd'et di re %qy^ av&Qoijtwv äg iTtftoi Tgtiiov pieyaka arevaxovro S'iovaat. 39J
Hoc annm interest, qnod inde ab b di re (aers. 389 iT) constanter, Baepe ab 6 dh, ots nouam constructionem institnit poeta. Minime igitur impedimnr quominns rill sqq. avixj}oi, (pi^oi, ßQl&jjOi coniunctinos esse dicamus cum Piatone, Ari- starcho, omnibns codieibns. Sed ut concedamus Baenmlino, genmnos esse eo quem tractamus loeo indicatiaos (nam huins- modi fonnas indicatiai a scriptoribus graecis recentioris aetatis prolatas esse constat) quid aliud lucramur nisi nouum argu- mentum quo uerss. t 109 sqq. uati posthomerico tribuendi sunt: quo referamus particulam ^109 non habemus; nee enim ^ Bekkeri arridet; adiectiuum &iovdrig ceteris locis non nisi cum voog^ dvfAog coniungitur; eidiTilrj uero (uox Graecorum scriptonun nulli probata) et evrjyealt] hoc tantüm loeo apud Homemm inueniuntur. Prorsns nouum evdutlag avixeiv (Ari- starehus: avw ex^iv) iustitiam exercere; nusquam nisi hie 7taQix€iv primam produxit syllabam, misere Claudicat i^ evij- yealifjg. Varie uoces eirjyeairj et %^7teöa interpretes uexauerunt. Neque aq^äv homericum esse dixeris, quo semel usus est poeta in prouerbio ^ 329 ; alii alias dubitationes hisce de uersi- bus protulerunt.O
Cui praeter Heraclidem de indicatiuis in ^ constiterit, inter ueteres grammaticos reperio ne unum quidem; nostrae
1) Friedlaender, Aoall. homm. p. 8 » AnnaL philol. III p. 462; Nitzsch, Sigenpoesiep. 339; TolckmannuB, comment. epic. p. 110 sqq.; DUntzer, die Hom. Fnge p. 223.
Digitized by VjOOQ iC
14a GttileliDaB Frye
quoque aetatis doctiflsimi quique niri stobant a grammaticis conionctim amantibus donec ValckenaeriuB Adoniaz. p. 254 Incem attolit.
Neqne tarnen nlli aelatis nostrae grammatico contigit, at probabilem proponeret rationem, qna tales fonnas possent Graeci procndere, cum Schneidewini sententia, quam postea Corssenns aliis uerbis repetimt, ab Ahrensio et Cnrtio refatata eBse uideatar. Rheginorum aatem dialecto tribnuntur ab Hera- clide band alia de cansa quam qaod Ibycmn Bheginom üb nsum esse aidit. Qua propter aixwv bwrui ys 9vn(^ eo re- nertor qaod iam Abrensins dial. dor. p. 303 suspicatas est, tenendomque censeo has fonoas a poetis loeos nonnullos Ho- meri male interpretatis per imitationem procnsas esse. Pro certo enim possmnas af&rmare Ibycum neqae sna dialecto hisce in formis a Doride alienis usnm esse, et ex epicornm potissi- mnm carminibns, qnae ipse caneret, repetiuisse. Ab hoc loco non aliennm nidetnr Ibyci reliqnlas qnasdam proferre: Herod. fiovrjQ. ke^. 36, 2 Ttad'og, Taq)og (neatra in og TtaQakrjyofieva a aweaTakfiivfi))' oneq %al aQOtvuov iam ii 804
äg oXy a^fpUnov zaipov ^'EmoQog iTCTtodofioio xal STjkvyLov inl tijg v^aoV 6n6%e dh kTtl i:i]g kKTthq^etag n:€ifaXaftßdverai, yivog miöix^<xi to ovdheQov
iq d^ ävew drjv 'qavo, %a(pog di ol tjtoq ^xavev tfj 93. aU,^ Hawg toiro afiq)ißokov' o f4ivToi*'lßvxog diitneiXe ro yivog iv T<p jtQWTifiy axedbv top 'OfitjQixdv fievalaßtav" g>i]al ya^
JaQov XQOVov ^oto vaipet Tt^nriytag" ov%w yctQ hthvev wg ßiksi*
Herod. fiov. Xe^. 32, 20 ovdh eig aüQ ovditeqov vnkq (jlIov avkkaßrjv ^«t avfi7tXox:^v dvo avfKpciviov ftqb tov c3 . . . vlniOQ • . . vdwQ ekdfOQ' ov yaq ovfiTtkoxfj ivS'aÖBy ciXXa dcaaraaig' 6 de ^IßvTLog ea&^ ore xaJ ^At;xcJg Ttgocpigerai
ovni aara <jq)€TiQav iiXdu)' xal io&Xav Ttotiöey^ivtav iiXdw
Herod. fnov. Xe^. 38, 13 ... TtenXdvrjTai ovv *'lßvxog elnwv Aißvaq)LyBvrig.
Digitized by VjOOQ iC
De HeracUdae Milesii stadils Homericis. 141
Atqtte relinquendos uel carminibns Homericis illins for- mationis indicatiiios recentiori aetati necegse est attribnas. Dabitauit antem Bekkeros an huc referendi sint a 349, ^ 1S9 collatis J 37, v 45, % 67 (id'ilf]at — i&iXei) recentiore aeuo aerba qnaedam baiytona ad oomugationem in ^i pristinam rediiflse snapicatos 0^ qnamqnam concessit apnd Homerom talee formas nonniai in ennntiatis relatiuis ad oonionctinnm quam ad indicatiniim pronioribns reperiri^), non nero ut in Bionis epit Adon. 84
Xc5 fihv %XvaB Ttidikov ^dtividog, og ök lißrftt XQvaelfp q>oqiriaiv vdiaQ, 6 dh firjQla Xovei. Qnos ex bymnis bomericis enotanit in rjai indicatinos Abren- sm 1. L, in censnm uenire non possunt. Nam hymn. XXXI, 15 lacnna probibemnr quominns certi qnid stataamos; altero nero loco, XXXn, 4 Codices haec exbibent:
Atykijg kafiTtavarjg, arllßei <J* akdfiTtetog arjQ cod. Laurent, fortasse: arlXßei di 'i akafiTcerog, Vix est qnod moneam, 17 196 h&a d^ UrteiTa Ttelaerai aaaa 01 alaa xarä xlai&ig re ßageiat yeivofiivfp vi^aavTO klvtp, ore fiiv rixe ^i^ttjq ülnd Heraclidae commemoratnm xarcnchi^ai ßa^ela a nano qnodam critico, qui ners. 198 omittere debebat, intrusom esse ex V 128 (fl 210)
vaxBQOv ctvre tu Ttelaerai aaaa ol alaa yeivofiivtp Inivriae Xlvcp, ote (iiv tixe f^rJTtjQ,
Ex üs qoae prima huius commentationis parte disputaui, hoc magis appamisse arbitror, fragmenta Heraclidae, qnae in interpretandis constitaendisne nersnum homericoram lectioni- bos nersantur, ad nnnm omnia e grammaticis desnmpta esse scriptis et lenissimis nismn argumentis de recensione carmi- niun Homeri ab Heraclide instituta cogitasse Osannum. Atqne 8i commeminerimus ad recensenda Homeri carmina aditumm fiiisse facile neminem, quin assidno studio materiam totam
1) 'Hom. Bl&tter' p. 219. 2) Ibidem p. 66.
Digitized by VjOOQ iC
142 Guilelmus Frye De Herad. Mil. stad. HomeridB.
pertractasset, res mythicas historicas geographicas explorasset, usum homericnm indagasset, certas quibas niteretur rationes conBtitiiuset, ne ab hae qmdem parte nt sententiam folciret, eontigit Osanno. Nee tarnen nostram sententiam relinqniinns, qni stndia Heraclidae grammatica ex homericis carminibns profeeta et ancta eodemqne e latioribns, in qnos ocnlos con- uertere solitns sit, finibns nsqne redire statnerimas.
Digitized by VjOOQ iC
Uuod certamen grammaticoriim de lingaae graecae ana- ' logia et anomalia Aristarchns et Grates inierant, susceptnm Don sine linore ntriusqne discipfiili acerrima simultate et con- tentione persequebantor. Atqne Aristarchus inductinam quam dicimns rationem et disciplinam secutns, et quo erat ueri falsi- qne sensn natino modestissimiun sese praebebat grammaticum, neque nsoi cominimiqae Graecomm consuetadini locnm dene- gabaty id qnod Lehrsius e fragmentis Aristarcheae doctrinae egregie indagauit et Varro illustrauit L. L. VIII p. 126 "Ari- starchns cum de aequabilitate scribit et de uerborum simili- tudine, qnornndam declinationes sequi iubet quoad patiatur coDsuetudo'. At Grates ^Ghrysippo, homine acutissimo, fretus' phQosophuB ad studia grammatica incubuit et rationis empiri- cae reprobatae loco logicam reposuit id monens discipulos, ne fonnas eonsuetudinis Protei modo uultus mutantis mallent cu- rare quam categorias logicas in ipso sermone conditas. Et profecto quot irretiebantur laqueis grammatici ueteres? Fere unius tantum linguae cognitione instructi eiusque et patriae, et uarietate dialectorum abundantis formationes modo diuersas saepeuumero ad eadem atque aliarum elementa reduxerunt, modo similes cum alienis contulerunt. Quid igitur mimm, quod Cratetem Mallotam 'sex libris tccqI rrjg avwinaUag contra analogiam atque Aristarchum^ contendisse penitusque sublata analogia onmem potestatem consuetudini usuique Graecorum communi concessisse tradidit Varro? Nos uero, quibus et uete- mm grammaticorum commenta et inde a temporibus renatarum litterarum tot argutissimorum uirorum quaestiones et sententias retractare liceat, adiuti praeterea cognitione tot linguarum et cognatarum et diuersarum, band facile intellegimus, quemad- modum ueteres in ista re tarn amplam certandi materiam in-
Digitized by VjOOQ iC
144 Guilelmos Frye
neDerint Cam enim non ea sit disciplina grammatica (utor uero I. Classeni nerbis) quae multa habeat soli ingenio inda- ganda, sed cuius summa laus cernatur in diligenti obsernatione componendisque iis rebus , quae in linguae usu inueniuntur, ipsa rerum natura certis comprehendit legibus, quantnm relin- quatur ad analogiae normam inuestigandum quantnmue ano- maliae tribuamus liberaeque loquendi eonsuetudini. Verum utcunque de hac contentione iudicamus, Cratetis ratio Stoico- rumque in grammaticis auctoritas ualidiori cedebat scholae Ari- starchi. Neque tamen negandum est, analogeticos quibus erant impedimentis obstrueti erroribusque obnoxii, extortis falsis ana- logiis in linguam ipsam exstitisse dominos nugisque scholasti- cis uera obruentes uim exercuisse. Etenim nihil non ad fixas et quibus omnia parerent normas reuocabant, illud obliti, ad certas quidem leges animo hnmano sermonem esse procrea- tum, libertati tamen insitae pulchraeque uarietatis discrimi- numque studio hie quoque haud raro cedendum esse atque multa sibi eripi usum non passurum. Cuius rei luculentum apponam exemplum: Herod. II. pros. N 103 &w(jjv' jiqlüxaQ- Xog ßaqvvet rb S-wiav tücu knela&r} 17 naqadooig' 6 dl ndfX" q>iXog TVBQiüTt^ knel ra elg eg l'qyovTa Siavklaßa ovoiiaxa ivt ev^slag TtXrj&vvTcxrjg exet yeviycfjv TteQiaTtWfiirqv ' dio xal zo Tq(6(ov xal dficimv xal Ttaldwv av€ylv(aaxe TteQiüTtwv, fot 6i xal To TtdvTWv Ttal Idwv Kai rlvcjv, Tteql wv loyov l'dwxav xai ol TtQo fifKJiv xal fi^ABlg A\ cf. B 262. Sane modestiores, id quod ipsum magistrum concessisse modo diximus, anomaliae defensoribus id largiti sunt, ut non ubique analogiae insiste- rent ipsamque analogiam relatiuae quam dieimus naturae usu- que restrictam asseuerarent; sed grammaticorum de his rebus consensus non euasit. Nam ex quo Dionysius Thrax artem grammaticam uocauerat k^iTteiQlav ^), in hanc uoeem inquiren- tes alii {l^TtBiQiyLol) grammaticen äloyov i^TtetQiaVj alii {%€%" vixol) rix^tjv dixisse Dionysium arbitrati mutatis nominibus
1) Gf. Dionys. Thr. grammat. ed. Bekk. (An. Bekk.) p. 629; Sezt £mp. adu. Math. 1, 3 § 57.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii stndÜB Homcpricis. 145
eandem litem continnabant 0; etenim qui t^vtjv esse uolaernnt (qnae fonnam loqnendi ad certam redigit artem), analogiam debebant agnoscere^ cum kfifteiQixol nihil antiqnius haberent, quam nt analogiam technicornm refellerent.^) Atqne inter tech- nicos ona cnm ApoUonio et Herodiano referendus est Hera- clides Milesias, qnippe qui non h zQißfjg TvaQedrjqxog ra axT^fiora xtuv li^ewv sed «c dvvd^ieiog twv xara /taqadoaiv 'Eilrjvwv 'AOL vfjg avfiicaQeTtofiiivrig €v avroig avakoylag (Apoll, desynti, 10) uocabulornm proprietates legesqne prosodiacas certis ut adstringeret normis, qaibus totius lingoae Graecae USQ& pateret, snmmopere elaborabat; quare non dubitamus, Heraclidem inducere loqaentem, quae scholiasta Dlonysii Thra- eis (An. Bekk. II, 741) comprehendit: €7tl Tcavrwv ovv twv ovo- uauoy xal riov Qrjfidrvjv xal toJv (alkwv) fiegdSv %ov Xoyov axQißuig ^r^rovvreg xal ra o^oia rolg ofioloig naqoLtiS'ifievoi lohg Ttavovag aaq)ahjig a7Coq>aiv6fi€&a. Nam analogia nihil aliud est nisi loyog an^odeixtixog xa^' ofioiov 7taQad'B0vv Trjg h hcaOTfi} fiiQ€i Xoyov cptavrjg axokovd-lag, tov Xoyov avkXi- yovaa xal Idlqt yMvovt anovi^iovaa (Anecd. Bekk. 11, 730).*) Haud uero illorum grammaticorum qui ut Pamphilus, usn et eommnni Graecorum consuetudine posthabita, ubiqae canonum potestatem solam ualere uoluemnt, pedisequus fnit Heraclides, nt qui inaestigato, nbi contra analogiam accentmn, ut certo
1) Sext Emp. adn. Math. I, 3 § 72 'Acxlrintadrfg fufifsrai rov Sq^na ätopvctop ifinti^iav Xfyovra rrjv y^afifiarutriv , quam ipse § 74 Texrrjv appeUat. -— Ibidem § 60 iyKa}jii Si avr^ (seil. Jiawaiq)) nroXs/iaXoQ Ilsqi- Junr^ixcSj ori ov9c i%ifi(v ifATiH^iav Bi^fp<evai x^y y^a/iißiartxrjv' otvrrj fiev y^ ifinBi^la tQißrj rli iari xal i^arie ra xal aXoyos ' ^ Bi y^afißiarixtf ze'x^ w&^nptsr' cf. Theod. Alex. p. 30 GötÜing Tives Xe'yavciv Sri xarax^üri- *m ixaXsaav {duivvfttoi) ifi7t8i(fiav (tr^ y^aftfiarixtpf) avrl rov yvmfstv' ül»» Bi fpcMiv ort, inttdri o axoTto« avrov tt^c aiaayofUvovs lyf {Bßl Ba T«; u4ayafyas anax^a&ai rmv Bvax^fov) aiBeas ort xal ifiTta^^la ytoXXaxöfS ^w« noffa roU a^x"^^^' ^*''* Y^9 V ei^os r^tfirj* iffri Ba xal ^ Xoytxrj yrtkis,
2) Cf. Sext Emp. 1, 10 j 179 ai ol yi^afifuntMol vnufxvovvjai tä^vi^v Tiwt T171» xalovfUtnjr draXoyiav na^aBmcaiv . . . vnoBatKjiov oti iavcraxos i9%w 17 touivtfi raxyrj id qaod amplissima dissertatione conatos est ostendere.
3) Cf. Theodofl. ed. Göttl. p. 204.
Ui^iigw Stndien. TL 10
Digitized by VjOOQ iC
146 Guüelmus Frye
defangar exemplo, excudisset Aristarchus (et paradosis gram* maticoram principis nestigia fere premens) plernmque modeste abstinait, quominns audacius mutaret. Malnit enim repertae normae addere rniaQzrjfiiva ^ sine, ut Herodianeo nerbo atar, arjfiemdrjj armeuoTia^ TtaqaiTr^ia,^) Atqne dnplici sensu Hera- clides hoc nerbum a^aQravuv nsnrpanit; et sensu quidem uul- gari peccandi, male rem gerendi, ubi certam innuit personam cogitatque de uitio corrigendo, cuius rei exempla uide haec: IdqlaxaqxoQ i<p^ol) a^a^avei iyxklvag to h ^iXiadi ^vfieig fidgrvQol iüte^ r280, qnod supra fasius illustraui ^) ; Heracl. apud Eust 1907, 42 otl to ^noloi % ehe' <jp 195 yqatpavtm Tivwv 'ftolot % ehi^ avrl rov ^iati^ . . . ^Hgcnckeldtig tovg ovtiog avayivcioKovrag a^aqravuv q>rialv, xcs^ort oqwxmv ^fia %({i x€ avvdiaiKp vTtayovoiv] 1907, 48 ekiyx^'^ CHqo- nleldrjg) xoKwg vo^aac TOvg elTtovrag TtQoarcncrtxdv elvai to 'ßlelo' N 288. Sed plerumque huie uerbo subiecit notionem peccandi contra analogiam normarum, quas in similibus aliis uocabulis secuta erat consuetudo linguae graecae, ubi uox quaedam contra analogiam ceterarum similiter formatarum sin- gulari, ut eodem exemplo fnngar, accentu notata inueniebatur. Gaue tamen arbitreris Heraclidem alium praecepisse accentam. Vide enim haec: Eust 1457, 44 r^piaqTrp^at xa*' 'Hqwdeldriv TO kaxi' wg yaq ov Xiyofisv deUwate ij (paavif ovriag ovöl hk eari' &r4 dh xad-ori o^vevat' ovShv yaq tiSv elg ie Irj- yoYtiav o^oveZrac rjfiaQrrjfiivov tov {pavL Contra analogiam igitur g additum et accentu acuto ultimam notatam esse indi- cauit. Quis uero sibi persuadebit, Heraclidem Ire scripsisse? quin ipse addit el xal '^fiaQTrjrat t6 iafdiv, iari, elai, oficog CTtad-ov Tovro.
Eust 1729, 25 ^/ua^ijTöt xara tov tovov (to arJTrjg)' ra
1) Egregie hnc facit Herod. ftovi^^, >U$. 1, 4. 9 rmp fUvxoi U^bov <nra- viati oQOffUvav ijrot. xara tt^ Xi^ovaav ffvXlaßfjv tj rfp^ n^ avtfje, 17 xßta Ttoaaxfjra fUfMiafgtivmv iv oxoixtioi^ ts xcU avXlaßcüe, rj 9ia^^ xwt^ m- X(n]fiiv{ov xal ovx ofioiats vdis oftotOMaraXrittTOiS iXeyxov ane^d^ertu ff ava- Xoyta ovx äno9oxifia^ovaa x^^^^^t o.XXa fftjfieiovfUptj ro (fmviov,
2) Gf. p. 129 sq.
Digitized by VjOOQ iC
De Heradidae Milesii stadiis Homericis. 147
yap ToZg elg ü Ttegiamaiiivoig qri^iaat 7taQaaxr)f4aTi^fi€va elg f^' aQoevtxa t^i rj itaQahriyofieva o^verm' olov Ttom Ttoirj- Tijg, ofiolmg ^JjTJjs fiifirjti^g' ovkovv xal ro ccJ ai^oo) roiov- Tov y£w^; atque to sibi arjrijg probari coniciamus, addit ro dt aj^Tjg ovx ovrwg, alka ßaqvvstar cf. Herod« D. pros. E 158. Nolai plara afferre ex Heraclidae libris, ne noctnas portare oiderer Athenas. Quis enim est, qui lecta uel nna pagina prosodiae catholicae Herodiani uerba arjfieiova&at, fiaxeod-ai noü inaenerit prorsus eiusdem notionis atqae afiafraveiv' cf. p. 235|16 fiax^Tai ävrixQvg ib ^oqvvad'^ tTt/codafioi Tqweg^ J 509. lv€Q)njTixdv ya(f ov ULal fifj vTtOTthttov xavovi Tip nqo- 7ta^o§vtovovvTi TtQOTcaQw^'Tovrj-lh]' Apoll, de pron. 33, 17 Schneider: Neque alinnde coUigi potest äklog pronomen esse neqne ex ea re, quod in 5 exit nentram ut alioram pronomi- num. Nam roiko a^aQ%riiia g)(oyrjg, oTceq xaTioQ^ovro iv t^ Qvv^hip, %d 6g}€il6f4€vov V TtQoaXafißavov' e^alkov yag xal 'Ufiakkov.
SubBtantinornm igitnr et aerborum ceterarnmque orationis partimn leges prosodiacas siue doctrinam accentuum, spiri- taam, syllabarnm qaantitatnm 0 ad eertas normas discriptaras
1) Praeter accentns, spiritus, syllabarum moras La Rochios (Text- krit p. 118) ad prosodiae doctrinam quaestiones de Iota subscripto et signis iiacxoJi^ et avr&iceate {vf* iv) rettulit deceptns, ut nidetor, Herodiani homerica prosodia uel Arcadii testimonio. Ut enim iota subscriptum omnino ex hac re dimittamus (cf. Sext. Emp. ada. Math. 1, 8 § 169) nad'rj illa quae Arcadins p. 191 (Lentz. praef. Herod. XXXIY ; scbol. Dionys. Thr. in Anecd. fiekL n, 674, 679) enumerat : anocxQOfo^y v^p' Sr, vnodiaaroX^, neque sunt proBodiae et in Herodiani catbolica prosodia nisi quatenns cum uninersa Mcentanm doctrina cohaereant, prorsus omissa; at cum ad illustrandos scriptonmi singolos locos haud raro multum ualeant, quid miramur, Hero- dianum in prosodia homerica earum rerum rationem habuisse ? Neque aliter doctrinam interpunctionis tractauit Herodianus in libro Catholicae sub- ioncto, qua de re loquitur Lentzius in praef. Herod. p. LIX (cf. p. XXXXIV, LV). Ceterum relego te ad Herod. cath. pros. 1, 5. 1, ubi Herodiani de pro- sodiis sententia a scholiasta Dion. Thr. egr^e illustratur (»Anecd. Bekk. il,677) cweigvyftspa opo/id^ei 'ÜQfo^iavoi tovs t« %6vov9 %al ravs xq^ov^ ^'« ii liffv mal ra Trvsvfiara, oxi xavra ndvra xai tov x^ß n^ocatSias o^v htSix&VTM xal ngocfpBiai xalovvrcu' ibid. p. 678, 27 Sri ov rove rovovs
10*
Digitized by VjOOQ iC
148 Goilelmas Frye
additis 'qfiagrrjfihoig magnum sane opus snscepit Nee miram habebit qaernqnam, qnod lapBQS est saepenumero praesertim cum uoenm leges prosodiacae apnd Atticos atque Homeram ne confanderentUT canendam esset, ut taceam quotiens apnd nniim Homerum idem aocabulam uariis prosodiis obnoxiam enotandum fuerit ut avo) &v(a, tio) rfco, Tisome rteaxs alia, ut nisi quis de linguae graecae progressu atque nona gene- randiy uetera mutandi studio obseruauerit, frustra in certis pro- sodiae nonnis constituendis tempus sumpturus sit. Hie uero silentio minime premendum est, librorum Heraclidae fragmenta tantum eaque a compilatoribus uix aecurate trausscripta man- sisse. Eust 1434, 20 (Osann. fr. 71) ad Odyss. ß 58 "lariov de Ott xaS'^ 'HQcmkeldrjv cifietvov Hyeiv avito i]7C€Q avo) Yva ^rj TtaQaloywg fATjycvvrjrat tb 5* ovdiTtore yag ig>t]ol) firpcvverai TtQorjyovfiivov rov v ml tc5v elg vUi. a-AOTtrjriov di^ asseuerat Eustathius, etfceg rjxQlßunat ovvog 6 loyog enl rcdvTwv* ymi Ivdv^iqTiov %o vKavü) hirelvov ev TtoXkolg (!) vriv Tta^aXrjyov- aav. At quomodo ß 58 avca in avvo) mutari possit, non asse- quimur. lam uero uerborum ty^ava) et xtxavta non meminisse Heraclidem, quae quamcunque carminum homericorum pagi- nam euolueris, nitro offerentur, credat Apella. Neque ambi- guus haereo, quae scripserit. Disseruerat de uerbis in Srw, quorum ä paenultimae plemmque corripitur addiditque ut as- solet avu) (quod sane cum kafißavo) fiav&avu avdavcj aliis componere non debebat) esse fifict^ri^ivov siue TcaQaloywg firjKvvetv ro ä; Eustathius autem pro suo ingenio coniecit: xot^' 'HQomkeldrjv Sfietvov kiyeiv avvw ijrteQ avo). De iu%ävtj
fiSvav coQÜraro (H^atStaros) xai rovrove n^offtpSias ixdXsaBv £s rtaw i9o(£y . . . dXla xai xä nvcvfiaia xai tovs x^ovovs* xal yaQ xal oi x^oihh raair ^XOvai xad'o o fiiv ixTsiverou, 6 9i avardXXerai' xal rd nvev/iara 8i x. t. X. prorsuB e sententia Herodiani qui libris cath. pros. I— XIX accentaum, XX autem spirituam et quantitatom doctrinam tradidit: cf. Herod. 1,520,17; 536, 35 Lentz. Ildd^ autem, quae dicebantur, ad prosodias referendas non esse, fusius docueruot scholiasta Dion.Thr. An. Bekk. II, 683,22 x^ Si yivt&üxtiv oTi rd ndd^ ovx eial xvQion n^octp9iat , ' dkld xarax^rfcnxwi X. T. X. et Choeroboscus An. Bekk. II, 705, 5, quibus adstipulatus est Lentzios praef . Herod. p. XXXHT.
Digitized by VjOOQ iC
De Uerftclidae ^esii studüs Homericis. 149
et ixavo) quid senserit Heraclides, postea docebo. Ipse igitnr minime contenderim in constitnendis canonibos abiqne satis aocarate et circumspecte rem egisse Heraclidem. Ät hoc a me impetrare non pottd, ut hanc nerborom ubiuis obniorum oblitam esse crederem.
lam adnotani band ita raro grammaticos neteres neram analogiam non indagasse multaqae eam ob cansam (nt Icf^ir iati caias uerbi thema uel nt nostro more loqnar radicem primns coniecit Herodianas n, 833, 8 Lentz. dvvarai dh ro hfiky ano tov ka^iL ehai) inter ^fiaQrrjfiiva , arjfieKaSrj , at}- litwnia rettnlisse. Nee mimm. Solins enim linguae graecae rationem habentes atque schematismo illo qai nocum nataram minime tangit osi graoissimis obnoxii erant uitiiS| qoamqnam et hac in re mnlto cantias progressum esse Herodianmn nemo nescit Quo schematismo quam iniqne irretiatar interdmn Hera- clides eo uel maxime patet, qnod res natura dissimillimas ac diBSOciabiles innitae necessitndinis nincolo religat
Qnodsi non negauimns Heraclidbrn interdmn band ea qna par erat diligentia atqne circmnspecta ratione in canonibns con- stitnendis nersatom esse^ contra singalarem atqne cantissimam Herodiani disciplinam admiramor, qai id mihi recte sensisse nidetar, aocabulorum graecoram prosodias apud Homerum eeterosqne scriptores param apte ano eodemque aolamine posse Gomprehendi (id quod Heraclides institaisse aidetor), sed totam materiam inter catholicam et homericam prosodiam esse dis- pertiendam. Qaibos Heradidae rationem illustraui p. 104 sqq. faagmentis nunc addo Ammon. p. 99 (Herenn. Phil. 171 ; Ei Gad. 412, 31 ; Eust. 1840, 1) Nvv %al vvvl diaq)iQ€c, (priol xara Tivag 'Hqcndeldrjg ev Ttqtotiff neq! yca^okixijg TtQoatpdlag ' ro ^kv yaq vvv xQovixov iTtlQqrifxa rdaaerat STtl TQiaiv XQOvcjv, iveariSTog JtaqifXrjfiivov xai fiiXlovrog ' olov oti ayiov vvv itni (yvv Ttag- iji^ev) vvv earai ' ro öh vvvl iTtl iiovov tov iveartoTog. Probari oidetor Heraclidae hie canon, cum Ammonius, quibus refella- tor, non enotanerit, id quod fecit s. uu. aragwkr] et TQoxog, At qni Aristophanis fabulas peruestigauerit, non assentietur cum Wolfio ad Leptin. p.242 Heraclidae: equit 482 wvl didaSeiy
Digitized by VjOOQ iC
150 Ouflelmos Frye
uesp. 151 vvvl xenkrjao^ai] eccles. 630 vvvl fpQoyi^oei\ Plat Hipp. min. 372 c vvvl neQieXi^kvS'e Ar. nab. 825.
Qnod ad Homerum attinet, nee mtilta nee graniorifl mo- menti ad solaHomeri earmina speetantia enotaait Eostatbius; Qon tarnen pigebit Heraclidae stndiorum prosodiacornm frag- menta ad earmina poetae pertinentia snbieeisse ac paneis illa- Strasse.
Atqne de formis ecazai e'iarai iam supra disputauimus; qaibus si addideris ea qoae Enst 1641^ 45 memoriae prodidit Ter hc daavvopiivov %ov e &ificcza TtQoakafißavet rb l Iv tf^ xin^aei' olov i^rtu el^Ttov, elxio elhcov, ^nofiai elTtOfitjv* hu- cpigei CHQccxleldrjg) xai to exo^iai elxofirjv' xal yaq y.al ivTt^ t^w öaav riv %o €, Ixpihid'rj dk dia tijv rov % Inifpo^lav' ito kiaavv&t] 6 ixiXXojv e^fo, diiaaxmv and tmv airiSv %oig he- OTtiat fcvevfiariov aQxsaO'ai tovq fnikkovragj en habes spiri- tnnm doctrinam Heraclidae, quantam a fragmentis pendet Atqne recte illaqnae modo apposni indaganitHeracIides; sed qnod in constituendis canonibns minns accnrate interdum rem gessisse enm monnimns, hie qnoqne accidit, cnm i^a^ofiai Idco i&l^(o alia praetermiserit.
De xQo^^v doctrina qnid Heraclides dispntanerit^ non com- perimns ex Enstathio, qni haec tantnm sernanit p. 1625,56 TCc diavkkaßa etg w nca&aQov Irjyovza xai sxovra q>wy^€v ßQojv naqariXevtov dixa tov 5 ßaQvvovtai, ei firj ne^iaitwfieva hi- Qav ^vvoiav Ttoti^aei tog ro fivio' ra (J* aXka ßa^vovrai 6ix(t rwv JcaQakfjyofiivuiv rqf o' olov fiiw, xXvo), 7tXi(a, va(0, Ww 'rlo) di fiiv Iv xaQog aiat]^' I 378 o&ev {(prjcl) aal to aio ff/ovv Ttviw T(Sv ßaqvroviov lati 'aoI ov 7teQi07miABvov. At uflum Homericnm si exponere nolnisset, band accnrate obsemasse diceremns grammaticnm. Occnrrit qnidem vSio O 197, ^292; sed väov e222 (Aristarchns varov); väo/u£vo^ Nie. apnd Atheo. XIV, 684; haiBv Archestr. apnd Athen. IV, 136 B; vaev CalKm. Dion. 224; cf. schol. Ap. Bhod. I, 1146 vac' to. vaev avü rov €QQ€i log xal "Ofiriqog ^vaev 6^ OQiji ayyea nana i 222 ^9 ov del YQaq>Biv [xcri] (yaUv)' rov vd(o yag fxaxQa ^ nagakrj- yovaa^
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii stadiis Homericis. 151
Codicnm, nt dicam qnod sentio, auctoritate permotus vaUv reposmt Aristarchus stirpisque haec fuit progenies *2NAFISl
— vaiiJ — vacj — vaio — prorsus ut *8eßjv} — Selio (cf. delv ^ delov) diu. *2NAJ=Si — vcxver ^el ßlv^ei Hesych. — *Ö€ßü}
— dev(o i 540; cf. y^Xalo) = *iilaFja) {yikavaovpiai) , ayalofiat ayao^ai (ayafiai) = *ayafjofiai {ayccvog), xa/w = *xaFj<a (xavaw) xaio uide Curt. Verb. H 2, 433. Neque miramur illud valü) iam sat antiqno tempore enanaissei qnod tritissirnnm illnd valcj 'incolo' eundem sonum habebat. Similiter se habet rUoiTiovai {in ihesi) ?84; rnoai J258; rlifiev o543; hiofiev ;.483; Tioy ^703; t/w / 378. «F705; rivetv r289; rfyvfiai r279, Itaque haec proposuit Curtius (Verb. I^ 168; 1,225)
1) Tivvo) *rlvvo) rivci} rivcj (Pind. P. II, 24)
2) ricj tiw (cf. aTCvreiho) = aTtorUTO) in inscript. arcad. Ännal. Fleckeis. LXXXIU, 585). TtvBa»ai inde a Pindari tem- poribns et tuo apnd Atticos radicantnr. Paucis attingam iivw : iiiaav ii 637 ; Enr. Med. 1123; Soph. Antig. 417 ; ^ifime ß 420 ;
^ //tcJ Herod. II, 51 ; Arist. pac. 278; plnt. 845; et xAvcü, qnod constanter priorem syllabam corripit apnd Homernm excepto imperatino xlv-^i. Renertendnm est ad nerba in ävcH exenntia, de qnibns Enstathinm nix recte nobis rettnlisse iam snpra monni. Didicimns enim diffidere Enstathio et memores tortnosi iUins et nescio qnam ridicnle seneri (aiiOTCTjTiov di, e%7tBQ riKfißünac ov%og 6 loyog' xal Ivdv^rpsiovX ro havia Iv Ttol- lolg\ hreivov ro S) generis dicendi Enstathiani pro certo affir- mamns nerbnm Svo) rifia^rj^ivov nocatnm esse ab Heraclide, praesertim cnm avvu nnllo loco homerico reponi possit pro oyoi. Mimm et hoc: schol. Vindob. 5 Od. y 496 'qvov odov* yqaq^etac rjyvov avrl tov dnjgx^vt^] rjvov avrl rov ijwov BQ. Atqne Svw priorem prodncit syUabam excepto 2 473 sQyov ivovto^ nbi Bnttmannns ac Doederlinns avv%o nt optatinnm nerbi Swfiai commendant, qnam formam fragm. Mose, et Co- dices Lips. Barroc, itemqne Etym. Gnd. 61, 47 confirmant; in Anecd. Oxon. I, 16, 30 reperio l'^y* avvoiro ; sed Heraclidem non avü) sed Svw nt TtaQaloywg firptvvofievov respnisse tradit Eustathins. Veteres grammatici Svw inter dlxqova recepemnt
Digitized by VjOOQ IC
152 Guilelmos Frye
I Et. M. 115, 13; An. Ox. 1, 16, 25; Et. Gud. 61, 44; avvoß autem ael Ev avarolfj o noiriTriq Ttagala/aßtivei. lam si quaeras, quae necessitado intercedat inter avio et avicu^ non cum Lo- beckio (Pathol. El. I, 324) facimus, qui Heraclidem (An. Ox. I, 16, 25; Eußt. 32, 39; 764,33) secutus ex avio repetioit avvio] sed aasentimur Doederlino (glo88. 699) et Curtio (Verb. I, 244) qui ex avvio prodiisse docnenmt hvio avo) non aliter atqne
TlWfiai *riVViü TlVO) %tviO et OQWfU OfVVO) ') *6qIVVü} *OQlvfiO
oqIvvü) oQmOf ut hanc propaginem agnoscamus: dvvo) *avJ^io *avvw^) Hv(a ano. Apnd Atticos uero arvu) peperit avvrw ut aQvio aQVTU) ; recte enim bis de nerbis dissemit Heraclides apud Eust. 32, 39; 764, 33.*) Neque Heraclldes nerboram xi- xavot et Ixavio oblitus est; cf. Eust. 1525, 16 (Ob. fr. 60) ava- koytoreQOv t6 %iy%oiyia xai lynavo) *) rot; xtjjorw xal bcayo}, ha xal avra lelTtiovrai tqioI y^a/n/naai rov xlxio xcrl ixu (ut adio avdavw). Quid uero de a paenultimae produeto statuerit, ne- scimus; licet tarnen suspicari, non aliter cum sensisse atque Herodianum dichr. ü, 10, 5 Lentz. ta dia rov avio qr^icna vjtiQ dvo avlXaßag ßagwofteva ^ei ro 5 avveüTalfiivov hfi- 7tav(a, [lavd-avto . . . to ^ivroi Ixavo) xal xo xix<ivw aloyov 'dxovra rov 7tQ(Srov xQovov %ov aoQloxov baelvsi rov SevreQOv. Quod supra diximus Heraclidem in accentibus ponendis Aristarchi potissimum et modestiorum grammaticorum uestigia legisse, uel inde elucet, quod duobus tantum locis rem aliter atque Aristarchus gessisse ab Herodiano commemoratur: D.
1) Quod cur Btellula notanerit Cortins, non assequor; apud Pinda- rum enim (Ol. XUI, 12) o^ti consentientibus mss. et m^wt Pyth. IV, 1*70 cod. R, o^fPV9 IPQ, reU. o^w, cui comparandam est oXkvfu oiXveoj Archil. fr. 27, 2 "jivaS 'AnoXXov . . . ü^ias oliv' SanB^ ollvBis.
2) Cf. Pind. Ol. Xm, 10 Smai; äwnai Q.
3) Cf. Aesch. Ag. 1123 iwavviei', Eurip. Ion 1066 iiavvi;m\ Xen. Cyr. V, 4, 18; oi^vw Hes. scut. 301, opp. 548; a^m Arist Nub. 273; Plat. Criti. 120a; Ion 534a; Xen. Cyr. 1, 2, 8.
4) Dindorfins x«/xa^<» e oodd. aestigiis indagauit restituitqae Aesch. Choe. 622 xiyxavu 3i /uv 'E^fi^6. Soph. 0. C. 1450 MTi /loi^a /itf tuy^^*^ (cod. Med. xvyxavrii correctom in xixfi^vTji), £ur. Hei. 597 Mtvihu^ /ioarsvefv CS luyxavoi ftolis.
Digitized by VjOOQ iC
De Henididae Milesii studiis Homeficis. 153
pros. © 178 = Cr. Anecd. Ox. I, 95, 8; Engt. 705, 59 (Os. fr. 35) ^HQcaclelSrjg 6 Mih^oiog ßoQvvet (to aßlrixQcc © 178) wg aaira' ißyq) de XQV'^^'' '^ovr(fi dg on ßhqxqov eari %b io%vQbv (plov Ttaqa nivöa^q)' 7tQ6q}aaig ßXrjXQOv ylverat veixeog 245^ Bergk; inserni ex An. Ox. 95, 8) otcsq xaza oreQrjOiv 6(peLlet Xiye- a&ai SßkrjxQog (og axoTLog' arjftalvet yaq to aoS-evig* ij fiiv- fOL jtaQadoaig o^vei ro aßXrjXQa © 178 xal aßkrjxQr^v E 337
£gregie Herodianas sententiam Heraclidae H. pros. © 178 refiitanit; uellem tarnen etiam Pindari locum, ad qnem Hera- clides pronocauit, accnrate examinasset. Daobas autem locis oc4}arrit nox ßltjXQog in Pindari fragmentis, quoram alteram Heraclides attulit An. Ox. I, 95, 9 lUvdaqog (ih ßlrjXQov to taxvQov ^nQ6q>aaig ßlrjxQov ylverat velxeog^ fr. 245 Bergk*. Neque tarnen qnidquam certi ex hoc lucramur fragmento. Al- \enun igitor snbministrani fragmentum a Platarcho (130 Bergk*) sematam 17 ^^ tqItt) tiüv avoalwg ßeßiumoTwy aal Ttaqavo^cov odog iariv eig egeßog %e xal ßaqad-QOv d-d-ovaa rag ifjvxag "Evd^ev rov ajteiQOv iqevyovrai axorov B/LTjXQol dvoq>eqäg WY^tog nora^oL Hos nersus Boeckhius ü p. 621 et Bergkias accnrate dixernnt respondere nltimis binis nersibns, quos in describenda sancto- mm beatitndine posnit Pindams fr. 129 Bergk* "Oipia S* igarov xara x^Qov xldvarai Alei &va [Äiyvvvrwv tcvqi rrj\leq>avei Ttavroia d^eiHv eul
ßw/iolg csms scilicet metricis, quibns ad nostram qnaestionem nihil profidmns. Praeterea in eo haeremns atmm dixerit poeta ipsa tartari fimnina tenebras exhalantia, an per metaphoram nubes ealigmosas Orcnm ignaae permeantes cf. Pind. Pyth. I, 20. Mrva Ttavereg xtovog o^elag rtd^va' tag igeiyovrai ^iv ccTtkarov rcvqog ayvoraraL Ix nvxijiv Ttayal' Ttora^ol 8^ a^igataiv fthv TCQOX^ovrt Qoov KLanvov aid-mv" . Sed secunda interpretatio ad nemm maxime mihi uidetur accedere, quae et Pind. Pyth. I, 23 et ceterorum scriptomm anctoritate, Alcaeum dico, Hippocratem^
Digitized by VjOOQ iC
154 Guilelmas Frye
Apolloniom Rhodium (ü, 205 sqq. coli. 1 135) 0} Platarchnm, comprobatur. Ita Hippocrates Ttvgetdg ßhjxQogj aqnyyiiol ßlij- XQol (pulsus debiles, länguidi), vovaog ßkrjXQoriQa (cf. Aphrod. Alex. Problem. 1, 83 p. 272 Sylbg. ubi aßkrjXQog Ttvqecog oppo- nitur o^el et ohyoxQovlii}).
Quod enim Plutarchus (de occ. uiu. 7 = fr. 129 Bergk^ = Boeckh II p. 621) sedem beatomm e Pindari earmine descri- bens addidit: xal Ttorafioi tiveg SnkvCToc nal Xsloij dabito an de sno inseruerit, com in consol. ad Apoll, c. XXXV idem Pindari fragmentnm ^tecuratins repetiuerit fluniomm lenium mentione non facta. Quin etiamsi ipse Pindarus flaaionim sedis beatorum eommqae lenis strepitns mentionem iniecerit^), non tamen est, quod utique oppositos dicas nersus fr. 130 ev^ev Tov aftuqov SQevyovrai ohotov ßhqxQoi dvoq>€Qag vvTcidg no- ra/xolj qnippe qnibos tenebras potius Orcnm replentes ignane- qne permigrantes nubes opposuerit poeta splendidissimae luci sedem beatomm coUustranti.^) Neqae nocis ß^x^S originatio patitor Heraclidae interpretationem. Redit enim ßXrjxQog ad stirpem ^ka sine fjiak (cf. Curt. El.^ p. 326), qnam reperimns in fxak'ceKo-g , ^ak'd-coiO'g, fiwkvg, ftsfialayfiivog et in Lati- nornm noce 'mollis'; nt ßkctS pro fika^, ita ßkrjxQog pro fikrj- XQog. Atqne cum a-ßktjXQog conferas nelim a-/MaA-o-g = tener; itaqne ä priaatinum omnino missnm faciemus, nt in ifißkvQy a-fiaQvoaecVy coUatis [la^'iialquv^ fÄaQ-f^aQvyi/j. Neqne id si- lentio praetermittendnm est, omnia nocabnla e stirpe f^aX (fika) enata in deteriorem nergere partem, nt ßkd^ ignanns, moUis,
1) Merkel in praef. Ap. Rhod. p. CLXXVI Pindari fragmentnm ßhj- XQoi Svofe^s rvKTos nora/toi suspicatus est ApoUonium ante oculos ha- buisae scribentem
y 152 otov 0X9 ßkriXQoUii xvltvBofutfOv nsXayscct xvfut ßiiXav nanpov r§ xal aßqofiov . . . , qnod tamen ntrobiqne uarios habere ezplicatus contendit.
2) Gf. Find. Ol. II , 70 ^d'a ficataqav vacov foxeaviBe% avQ€U tcm^- TtveotciV av&8/ia 3e %^aov yXäyet, xa fiw xeQOo&Bv ajt^ aylaeay davB^ofv,
3) Gü Find. fr. 129, i Bergk'; Ol. II, 6t r<ra«c Si vvttreaciv aUl Xüov iv üLfiiQWi aX$&p l^o«^r«s, anericragar ialol Biieovreu ßünov.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae MileBÜ stadiis Homericis. 155
^le-fiakayfievosy f^cokvg iners. Qua de cansa recte mihi uideor aertere cnm Boeckhio Pindari fragmentam 130: nbi immensas ernctant tenebras ignani caliginosae noctis fluuii.
Itaqne apnd Homerum, qui semper forma aßlrjXQog usus est, a intensiuum agnoscimus; quod ad Pindarnm attinet, res extra dubitationem poni non posse uidetur, quod neque frag- menta prolata unam certamque interpretationem facile patiun- tnr, neque grammaticus An. Ox. I, 95^ 8 rem confecit
Acriter eos increpuit Heraclides, qui uocabuli araq>vh] accentum ut normis grammaticis commendatum defenderant. Qua de re explicatum fragmentum seruauit Ammonius p. 124, qnod breuiore forma Etymologici magni auctor in sua trans- tulit 742, 44, pessime corrupit Eustatbius 341, 30—38 (Osanni fr. 31).*) Neque Ammonius omnia praebet concinna: ^H^iaq^ TTfld^ai doxeiy inquit Heraclides, Ttaga rolg "Elkrjciv o^vrovov- fiBvov^)Tovvofia {aTa<pvlri)" ovöh yaq tcJv elg {1)7} XriyovTwv djjkvmiv ovo^anov {a)fihoxov ^) yivovg rov ovderiQOv, TtaQa- tBlsvTwvTog Tov V, 6^vT0V€iTai, aXla Ttavra vniQ dvo avXlxt" ßag ßaQVTovBlxat [xoto to v addidit glossator; alteri melius nisrnn explicare ^uij o^vTovov/xeva , akka ßaqvrovovvra ro (t5)
(noixeiov ^€i] olov -Kovdvlr}, Ja/ivXrj Tivig dk ßorj^
^ovvreg rfj avvrj&eltf xal o^vrovelv ßovkofievol q>aaiv ort oaa rov avTov aTtaQakkdxrojg J^x^rai orj^aivoinivov, opKnoveV oaa ii diaXXaaaei [riSv] (xr^) arjfiaivofiiv(i)[v] , ovxiri' 6 fihv ovv (fllog xaJ q>llri xai ^ivog xat ^ivrj xal tcc TtQOnelfieva oTtaq- aiUaxTa iariv' dio o^oroveV ra de diafpiQovra ov^iin' xad-- imq yaq x^^^S xohliy %a\ tgoreog tqotci^ . . . dofiog do^nq' [ntq! TovTOv ovv iv aXXoig ivteX^Sg eiQritat o%t diatpiqBi se- clndenda uidentnr] ei ovv hrc o%a(pvXog aqaevvKOVy diaq>iQ€L il Tut arjfiaivofiivfi} 17 aTaq>vXi^, 07ttoQa di, ovriog o^vvetai. T6 (iivtoi TVQoxel^evov addit Ammonius tov 'HQaxXeldov 7caQa''
1) Qua ex re laculente apparet, quot focile erroribus implicemur abi 80U Eustathio fides habenda sit.
2) Herod. cath. pros. 323,21 crafvXii ro rsxtovueov ii^yaXsXav, ora- fvlij 8i 6 xa(f7t6s ' 10 fUvroi ^Aytcvkri Hai ^AyqvXri ovofuira drjfuav o$vr<Tcc«,
3) Non apte Osaiums futixpv.
Digitized by VjOOQ IC
156 Quilelmus Frye
TYiQTi^a iöxvQOVy %a&{o) TtaQaYyiXXBxai [o§] (ßaQ)v%oveiv , ov (lovov dta Tcc TcaQcmolov&ovvra %(fi ovoficcti (Bcil. 2rag)vlog araq)vkT]), aXk* otl xal vtcIq ovo eozl avXXaßag ' ra yaq TtQO- xel/ieva (seil. jjoAog x^^9 dofiog öo/arj alia) diavlXaßa' wäre ovöe Trjv OTCiüQav o^roveiv avaXoyla iTtiTQiTtei x. t. L
Docnit igitar Heraclides contra analogiam substantinnm aTaq)vX'q acuto notari, neqne si repeteretor a atd(pvXog esse quod nltima acaeretur. Atque qui ßotj&ovvreg ttj avvrj&elif ex eo probarent oxytonesiny qaod a mascnlino ataqwXog femi- ninnin aTaq)vXri ut TQonog rqoTtri notione differret, ne hos qoi- dem Heraclidae canonem refregisse ostendit Ammonios 0» cum non trisyllaba sed disyllaba in medinm protolissent. Qoae aero Ptolomaeo responderit Heraclides accentuih araqwlij taenti nt discrimen oriretor inter ora(pvlrj (ij xa^ufiivt] fxoXvßdog) et otaq>vh!i {ontiqa) Anunonius non enotaoit: aXXa xal fi ÜToXe- fxalov TtaQon^Qrjaig a&ersViai (vq>^ 'HQoxXeldov^), xad-^ ^v dtaq>iQuv q)rjal x. t. X. Sed utat est (nam qoae Heraclides disputaaerit, qoae de sno addiderit Ammonius, num Heraclides Ptolomaei sententiam sibi compertam refataaerit, diindicare non possnmos), hoc tantnm nobis licet affinnare, Graecorum consaetudinem in atcKpvXri a recta nia aberrasse arbitratom Heraclidem; nnm nero Homero ntique censnerit restitaendam araq)vXr], praesertim cum nocis afiagraveiv notionem attendam, mihi quidem non com Osanno uidetnr extra dnbitationem po- sitnm esse.
Com de nominum on^Trjg et x^9^<f'^S antea dispntaneri- mns accentn, restat nt nerba (paad-ai et acJ arnxt pancis attin- gamns. Atqae libenter neniam dabimns Heraclidae^ qui cum aliis hac in re peccauit. Cum enim uerbi (pTq^i praesens me- dium q)a^al nusquam repperisset (Eust. 1641, 39 = Os. fr. 78) ceteraque uerba in ^u trisyllabum exhiberent indicatiuum, in- finitiuum q^aad-at ad coniugationem uerborum purorum (q>aa&ai)
1) Parum recte Osannus Valckenaerii notam repetiait Verbia enim ov fwvov 3uL ra naQtutolov&ovvra x. t. X. si In Heraclidae libro negaueris quidquam respondisse, qui superiora inde a riyiß ßorj&ovvxai x. r. L Hera- clidae poteris uindicare?
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii studiis Homericis. 157
rettnlit^ immemor imperfecti €q)afirjv ; cf. Herod. Od. pros. ^ 200 TvQawlo)v avariXXei (to (pdad'e) amo xov (prifil ofiolmg Tqf 'xal ayyeUriv a7c6q>aad^B\ I 649 riveg dh ofiolcjg r(jJ vvaäa&€,^ ug xal i7t€XQarr]aev. H. Q. et Od. pros. e 129 ayaa&e dg dvvaad'e xov dewiqov 5 avareXXo^hoV dvvatov dh xal wg rj(yaad'€) * olde yag avxov xal xo Koxa dialqeotv dg xo ''9'eaig ayaaö&B € 119 xai ^x6(pQa ol rjyaaa&e^ «122 P.
Recentiorig aetatis scriptoribus probatum ^aio rjyovv nviia (cf. Ap. Bhod. I, 605 'avxij/iaQ fihv aev voxog^) dabitationem iniecit Heraclidae, utmm aio an acJ genninom esset: Eust. 1625, 61 yQaxpag 6 'HQoxXeldrjg , oxi xa elg w xad-aQOV krj- yovxa xal x(p 5 ßQoxvTtaQakrjyofiSva TteQiOTCWfxevd xe xal ßa- fVTova AioXixa elaiv, fiovov . TcegikelTtea&ai Hyei xo aw a^i- (pioßrjxovfzevov xaxa xov xovov. Rem panllo altias repetamos. Etenim si huins nerbi stirpem aße ponamns, ad «daas coninga- tiones huins nerbi, quae apad aeteres poetas occurrant, formas renoeemus necesse est. Atqae aliae aerbomm non thematico- nim in ]ü7 exeuntinm flexionem secnntar: ariat Hes. opp. 516. 552, diariat Hes. opp. 514. 517, divxeg Hom. IL E 526. € 478, Hesych. t^aivxeg (diahxeg) Ttv^ovxeg, qnare a^uationem pro- pommns xld^fjfui&e «= arj^uiafe-j aliae analogiam nerbomm denominatinoram (sof&xo nerbali ja anctomm) ostendnnt. Col- latis enim cn^f^evat y 176 (xi&rj^evat ^^83, q)ikijfi€vai X265), arfieyog 'F 214. ^131 (xt^fievog K 34, Delphomm TtouL^evog Mleifievog aiQel^ievog)^)^ aijvat y 183. x 25 (g)oqijvai B 107), arirai Find. Isthm. HI, 27, aij /i 325. | 458, diarj e 478. x 440, quam formam hnc traxi eollatis arixov I 5, arixo 0 386, Hes. mmt 8, negari non potest^), flexionem nerbi arnai nt aliorum mnltomm, inter qnae et xl^fii est, fluctuari inter coniugatio- nem nerbomm non thematicomm et nerbomm denominatino- ram id qnod hac mihi liceat aeqnatione ocnlis snmministrare :
1) Gf. Gortias, Act sodet litter« Saxon. 1864 p. 221; Hinrichs, de hom. elocut. aestigiig aeoll. p. 126.
2) Eodem loco recenseo aeiat pro aspri aeolico notandum accenta, coi oomparo Boeot ^iXapri, oiKept* Heracl. ap. Eust. 1557,44; lüde quos Uadanit v. n. d. d. Flachina ad Hesiod. Theog. 875.
Digitized by VjOOQ IC
158 Guilelmos Frye
arjfit (rld-rigxc) : a/e- (rt^fi-) = q>lkrifii : q>iX-€'^ qnamqaam non ignoro, tplXr^^i prodiisse ex (pil'-e-je-iii^ aifj/xi antem eandem ^atque Tl^r^fxi habere formationem. Qui nero cam Leskieno stirpem ducnntO genainam aßeg (at aequatio eaadat rciUq/'cci: reA^w = afeajegii: af]fxi)y his omnes, quas apposui, formae uerbi ar]fu referendae sunt ad coniugationem contractonim ipsumque nerbam 'lacnlentissimum est exemplum antiqaioris coDBuetüdinis aerba contracta in Ju flectendi\ id quod sno more grammatici neteres pronuntiant arjfii et q)lXrjfic ut ez aiw et (pilio) orta ad Aeolicam dialectnm renocantes: Heracl. Eust. 1407, 63 xai to arifievai 81 fia^VQei t(^ aiS ftSQ^anü}- ^iviff] 1724, 33 iag Ix rov tpiXcS cpllrjfxt AioXiTuag, ovTwg xai ccTto Tov aw arjfii xal . . . ätj ft 325; 1724, 35 TtBTCoLrjxai ro wqrrig c5g ctTto 7t€Qiaftü)f/ävov tov am ai^au). Neque alia de cansa idem Heraclides^) participinm ovrjfievog Enst. 1432, 35 ex Aeolica dialecto repetinit pro ovov^evog snoque iure inter praesentia rettnlit, qua de re te relego ad Cartium, de aerbo gr. I, 356.
Disceptauere grammatici de accentn fatnri Dorici qnod aocant laoBlrat] quod circnmflexo notandom esse sibi persuasit Heraelides; hie enim ^aetus ille technicns', quem legit Ensta- thius p. 655, 10 Xiyu Tig Ttalaiog Texyi-mog. ort öoxei fjiot fii/iKpead-ai tfj ovvri&elfjc ^iarat ksyovOTj' ovdiTtore yag to y fcqooiafcov tcjv toiovtwv ficXkovraiv xQetoi/iOTtBlTai TtaQaXiqye- a^ai g)iovq€VTi i'va Tig eXTtt] nakiaerat YMkioTai rj to TeXiae- Tat TeXioTai' kiysi 8h xal Sixekixov elvac to taoerai ov fiijv AioXiTwv. (Velim enim conferas Heracl. apud Eust 718, 4 'HQaKlel8rjg TceTtoirjO'd'ai kiyei to eaofxaL and (xovoavXXaßo% TOV w fiyovv vTtaQxu), %va t] äaneq xaXoi xaXioo) TLaXioo/iai
1) Cf. Hinrichs 1. L p. 133, qui ad Leskienum prouocat in Curtii Stud. II, 101.
2) Eust. 1432, 35 Atolsii (^al 'H^axXaidtjQ) rr^ öv Bif&oyyov na^a- Tt'XsvTOv ovaav . . . bU rj furari&iacir, ol xai ro ixaXov/itiv xai dvoavfitjr xai oaa ofuna trfi nQttnrjs av^vyüis xwv ne^ianatfiivtov ixaki^fajv xai iro-^ ftrjv Xiyovat. xai ini fieroxear xaXqfiBvos vofffievoe . . . Sidaair ovv • . . ^Ilqa- xXeiBfje xai tov 'otnifisvas* AioXioov SiaX&eTtp a^xh^ eJra$ ro orovfieros.
Digitized by VjOOQ iC
De fleraclidae Milesii studiis Homericis. 159
ovtfoxaltd cJ €Oin^Moofiai, o xal nlatvvet hcelvog xaivore^ov) IixtXol yoQ diTcld^ovaiv iv roTg roiovroig t6 5, /JioQielg di Tovg ToiovToig fiiaovg Ttaqevd'iaei tov I 7CQoq>€Q6fi€voi TteQi- QTtQaiv nlevaeiTai ^evaelrat' ovrat yovv xal rb 'a^iov la- aeirai g>vyi€iv' B 393. Jlwv fiivroi TtQOTtaQO^vzovmg quod ne in atpitav aq>€l(av, aniovg OTtelovg qaidem mntetnr accentus, intnram laaelxai legendom censet; viyjüüt dl ofjuag tov Jltova Ol neqianiivceg ab iaaeiTai. luuat et haec exscripsisse: Eust 1557, 34 JwQielg kv T(p le^eirai noirjoeitai fiercerid'iyTeg *) rfjv ftaQoriXevTOv Ji dl(p&oyyov elg Trjv ov naQevd-iaet rov v Ttotrj- aovwi (paal xai tbXboovwl xal iaaovvrt' Ttag yciQ ^ikXuv xa^' ^HQoxXeldfjv TOLOVTog htl tqItov Ttki^dvvrixov Jw^ixiog elg rb ii hfjyei trjg ov diq>&6yyov TcaQakrjyofiivrig , . . TtoirjaovvTi yaq ml oqd-waovvTi xal ra o^oia' kitl fiivroi devri^ag dia tov 5 firpivvofiivov xai tov v yelaaovvTi xal yelävTL xal ßoaaovvTi Xßi ßoavTi' iTCt di ßaQVToviov ij öv avlkaßtj TtaqarelevT^ olov iiyovTi avrl tov Xiyovor TtSv ä^ cevTiov JiaQtimv xal Tb q>qo' fdvTi . . . {flTteq l^aqaei tov v XeyofXBva aioXtxa Iötiv olov (f^vevTi)y Jkc dh xal Tb €v(y)Tc -) ovt) tov elalv, oneq aXXmg Inl Xiyerai ^wqiov bfxov ov xal AioXixov' x. r. X.
Heraclidae qni Doriensibus iaaelTai tribnit, auctoritete repudiata Abrensins ^) ad schol. Theoer. I, 83 et Herodian. IL pro8. B 393 prouocauit loaeitai pro Dorico uenditantes. Atque Herodiani quidem testimonium ael innito Ahrensio typotheta mendo liberatnm exeudit: TtQOTte^iüTtaOTiov Tb iaaeVrar ov yaq TtQOTtaQo^vvT^ov ] gcripserat enim Abrensins de dial. dor. 28 n. 8 duce cod. Veneto A jtaqo^vTioVy wg Tiveg, kTtel Jw- (lov fjörj yccQ noXXri x^^^S '^^'^ toiovtuiv naq jiTTixolg* A\ et An. Oxon. IV, 198 ; 1, 1 36, 7 ; seboL D. N 31 7 ; Lebrs, Herod.
t) Pessime peruertit £uBt. sententiam Heraclidae inserto fmari&Srres xr.iL Qois enim sibi persuadebit, Heraclidem tarn accurate de tertia penona nerbi apad Dorienses disputantem tarn misere confudisse mediam com actino. Bed Eostathius ipse haec pro suo ingenio inda^uit seseque unparem ostendit nel BimplicissimaB res grammaticaB accurate tradendo.
2) Cf. Ahrens diaLaeoL p.209; Cortius Verb. 1,70.
3) Ahnens dial. dor. p. 28 n. 8.
Digitized by VjOOQ iC
160 Guilelmas Frye
scripta tria p. 208. Scholiastae antem Theocriti uel ea de causa diffido, qaod in hoc ipso scholio repagnantia tradere aidetar; quid enim est quod Dorienses haeltai protnlisse credamns, at liyerai proparoxytonos eiusdem syllabae quantitatem non cnrantes?
Haec babai qnae de stadiis Heraclidae Milesii prosodia- cis, quatenus ad Homeri carmina pertinent, dissererem, panca sane neque grauioris momenti, qaippe quae ex catholica cum maxime prosodia promenda fnerint Eustathio. Sed qnae erat Heraclidae stadiomm natara atqne indoles, in dialectis potissi- mam uersabatar cognoscendis, nnde in explicandis nocabnlo- ram formis^ praecipue epicae dialecto propriis, fractos rednn- darety qnapropter ingeninm excolebat assidna perscmtatione cum carminum Alcaei, SapphoniS) Alcmanis, Pindari^ Ana- creontis, tum Homeri. lam nero si parui quae aetatem tnle- nmt fragmentomm nnmeri aeqnam habueris rationem, qaem grammaticomm dices dialectos perlnstrandi cnpidiorem? Ut de lonmn, Atticoraniy Aeolensiom, Doriensinm consaetadinibns qnas illustrauit Heraclides, taceam, audimus eam ad partes Qocantem dialectos 0 Rheginornm, Cretensium, Siculorum, Cy- priorum, Argiuorum, Boeotoram, Epirotarum, Macedonnm, Pam- p^liomm, legimns Eust. 1643, 1 "Iwveg ol vetireQoi] 1885,51 €VLOi %viv ^Iciviov] 1892, 40 a^aloi !d%Ti%ol\ 1613, 17 %viol Twv AloXiuiv qnos nnns Heraclides in Lesbios et Boeotos diuisit apad East. 1613, 18.
Neque tarnen neganerim, praecipue in ratione dialectos tractandi apparere, qnam infirmo fundamento cum aliorum tarn Heraclidae stndia grammatica fuerint saperstmcta. Tantam enim afait,. nt nominam uerborumqae formis epicae dialecti atque aliarum inter se comparatis etyma detegerent formamm, ut ex ipsis dialectis homerica repeterent: omnia fragmenta re- dolent sententiam, quam ridicule satis coluit auctor neql ^O/Är^- fix'^g dialiKrov: ^'O/urj^og U^ei Ttov^lh} xexQtjfihog rovg ano
1) Gf. Eust. t576, 57 Rheg.; 1726, 24 Gret.; 32,37 Gypr.; 1726, 24 Argiu.; 1654,26. 1613,20 Boeot.; 1064,4. 1722,46 Epirot.; 1654,18 Ma- ced., Pamphyl.; 1726,27. 1596,5. 1654,26 TareDtin,
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Mileaii studiis Homericis. 161
dTJkog iari näaav ^EkXada ineld-wv xal Ttäv ^e-Syog,^) Quid? Donne tota huins sententiae pemersitas retegitur, cum in eadem fonua dnabns tribasae dialectis poeta nsus esse dicatar. En Heraclidem haec molientem 2) TteTtolrjTaL (ro kkavv(a) xara HQaKleidrjv öiakiycroig TQialv BoLunwv juer yccQ ro iXdw . . . AloHoiv dk fi TtQoaiXevotg rov v . . , dcnQUiDv de 6 Tckeova- ofiog Tov V ; cf. praeterea Eust. 734, 51 (Exe. Or. 662, 2 ; Gra- men An. Par. IQ, 340) ubi eiXrjXov&a eihfilovd'fiev ex Attico- ram, lonmn, Boeotorum, Aeolom oonsaetudine repetitor. Eae- dem prorens machinationes offeruntur in glossarum explicatione caiufl rei mox lucnlentifisimam subministrabo exemplam, eius- dem notae, qnae ApoUonins ex Heraclide apposuit^): TtaQa- ^oofiai Kai tb Ttqbg rov ^HgcmkelSov (cnius catholicam p. 326 laadaait) elqrifxivovy (og xal ro ^iniel^ ;fpovtxof iTtlQQtjfia hc ^g 7tQ0€iQri/Liiv7jg avvrd^ewg kyivevo ' kx roTtixov ydg iTtiQQTj- iiarog rov ^ov^ dTtexekeiro {(prjalv) ^cjQixtj fievdXrixlJig 17 ^^V ofioiwg rq) ftov nel, avrov avtei, (^ avvj^ei Ttqod-eaig rj kjtl rj vvv iaoövvaftovaa %fj ccTto, xa&o xal Iv erigoig ly q^Tto avrl rrjg ijcl' to yaQ ^ ccTto/urjvlaag^ B 112 iv latp r^ kfCifirjvlaaQ' nbi aelim animaduertas et hoc fragmento illnstrari, quam recte affinoanerimuB, et omnis eruditionis elementa fandumque gram- maticarum atque etymologicarum quae^tionum in Homeri car- minibus reponi, et unnm eundemqne esse Heraclidem apud Enstathinm et Ammoniam.
Inuat omnem materiam ita distribuere, nt primum de ety- mologicis Heraclidae studiis ad Homerum pertinentibus disse- ramns, deinde uocum homericarum grammaticas explicationes examinemus. Atque quod p. 107 obiter contendimus maiorem quas Orio Heraclidae nomine insigniuit, etymologiarum nume-
1) Apud Maittaire, de dial. graec., ed. Sturz p. 477.
2) Eust. 831, 62. Fauor. ecl. 182, 27.
3) Desynt. lY p.334B; cf. IV p. 332, ubi Apollonius suo iure im- probat €0% ro eUfb yta^fct ro iats ini^(jirifia ioxr^fidriarai amvrmv tüv noQ^ tKOfuvov ip vnB^ßanp yBvoßivtovX 6 ya^ x^voQ 6 ini ro TfiAoff (leg. rov rilnfs) fur^ei ini ro a^x^^^t ^^ ''^ ^^ rälovs I ir fieconjri na^htfißä' *ero xtd ri hf a^fxv oSeia fursrid'ero ini ro riXoe,
Leipziger Stodion. Tl. 11
Digitized by VjOOQ iC
162 Guilelmus Frye
rum Milesio abiudicandam esse, ut quae Heraclidae Milesii rationem derinandi minime gererent, et ApoUonii locis eon- firmaai et explicatissimo nunc probatari sninas exemplo. Per- bene enim accidit, ut unum idemqae fragmentnm dignam haberet Easta^thins, quod tribas locis in commentarios recipe- ret % nobis sane band innitis niam planans ut ab omni parte emendatum exbiberemus.
Eust. 1647, 61 To ^QQ^ (kü vrjoov) x 72 eginrivevovGc ol !dqia%aQ%eioi, ^^era q)^OQaQ arttd'i k^yov/nevoi heivoL ovro)
1647, «2 xaS-^ ^HQCcycXeldrjv knel h, roxi (pd-elQiJ yiverai \ x6 cqqw TcaQ- iaet %ov ^ xai 5\ ^'Idiov yccQ ^Iwvmv xai AioiAwv rä zwv dS liSsiov TtQwra avfigxova aiquv \ eixe tv tuxoi ov olov Xaiipri- Qog aiiprjQog {n'qyavov ijyavov, deivbv alvov), eXre ovo (plov) TcXevga^ evQa^ to naga 7cXevQav tJtol TtXayiov inLqqrifxa nou)- rrjTog (Ttag^ ^OftrjQi^ olov arfj d^ evQcc^ .^211 xai 7taga ^v-
IfrlS, 1 xoipQOvi 920) • ovTO) yovv xal to q^d^elQU) €iQ(o, | k^ ov Aiokt- xcJg eqgtj dg xelgcj xiggio, deiQU) öiggio' AioXelg yag {cpiqai)
2 Twv Toiovrwv d'efiatcüv Tijr nagarikevrov dUp&oyyov akkoui- aavreg %al ixerarvid-ivreg xo T eig ^sqov q X8ia Ttoiovai Qrj/naTa'
3 Tcagayaywv \ dk ^HQaxXeldrjg rcqbg bfjiOiorrjTa xov (pd'eiQCJ eiQU)
4 xat TO TvXavTj avi] xal avxcd'iaet:^ tov v eig X\ akt] xal eifcwv avTiCTOixeiv to X xal to v [Alok] {Jo)Q)iyLwg c5g Iv t(^ avt] ahf] (xai Tclavaa&ai akäad-at) ovtcj %al iv t(^ (plkTctrog qp/v- TaTog (ov X9V^^S ^tag^ ^Ertixagfxip iv Tijj ^q)lvTccTai Taivlac^}
5 rji/d-ev rjv&€v, o dtj xal iv tc^ 0lvTig ylvetai naga \ Ilivddgtp
1647, 61 (ix vTjaov) addidi ex Eust. 756, 34. — oi ^A^utxaqxtMi cf. Ari- Btonic. S 239 ^ B^nXri oti rb i^qoiv ovx ^<Fxi tptlcäs na^ayivofisvoi , aXla fiera xp&ogas A ; idem / 364. — 63 {nrtyavw arcessiui CX Eust 842, 47. — {naq* 'Ofirintf cf. EuBt. 756, 29; naqa Avxo^gori addidi ex Ettst 842,51. — 1648, 4 JofQixcjs emendaoi ex Eust. 756, 31. — <ov x^ria^e x, t. L addidi ex Fauor. magno diction. s. u. <PivTrjs.
1) Eust 756,37; 842,66; 1647,61 (Fauor. s. ua. aiy^^os, atpaigeaa, g^^oi^ <PivTTje). At ne unum quidem locum inuenisse Osannum iure mira- beris, praesertim cum quinquies ipsum nomen Heraclidae apposuerit Eusta- thiuB. Multo meliore oculo usi sunt magistri Byzantmi, qui hoc idem fragmentum certatim arripuerunt: Et. M. 38,66; 226,9; 144,35; EtGud. 21, 19; Fauor. alia Orio occupauit 18, 1; 42, 11. Sed absit iniuria uerbis!
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesü Btadüs Homericis. 163
Ol. VI, 22 (xai slero %vto xai [^w^] {Alo)^i;)^uiq yino (^yivro i' Ifiao^Xry & 43), nilero uhro rtaQa !dh^avt) xai rtaq^ !4%rixolg dh xai iv rip vItqov Utqov xcri Ttvev^cjv Tckevfiojv fjyei xai (og Ix zov (pd'BiQw \ yLvexai, xora dioqUag qyd'aiqo}, 16i9, 6 ay' ov To eqyd-aQY.a %ai Ix toi Yxelvu) XTalvw Ju}Qi;^wt€Qov .roQa ^huxl(p' \ ofioia dh aal to fieaoyuov (leaSyatov xai xv- 7 nu^ov TtvTtaiQOV tcoq' !dXii^ävL' xal ell^e al&e xal deivog aivog na^ioei %ov 7 ^lüfvixij \ diaXhcrip ' xal ovma to q>d'elQ(a 8 (f&aiqiü /IwQLxmgy k^aiQiaet 8e rwv TtQvirmv avixqxavwv äiQfo xai v7teQßißaa^(p xora ^I(avag Qalw e^ ov \ al aqyvQai oth fiiv 9 ^aiat^Qsg xoivoxBQoy orl dk algai ov XQV^'^ (jcaga Kai^kt- ^0)} kv rt^ (^Aa^QT^ dk tzoq^ ^H^aloToio xafihoig) eatQ€q)ov aiQtttüv e^a didaax6fievoL\ Hie addendum. censeo xal ol 'AQunaQxeioi dk, (qyrjol), avyqdovoi rij Toiavrr] ex tov (p'&'eiQu> .raQoyiüyfj' to yoQ ^ex vqaov 'sqq^ x 78 k^yovvrat ^fi^a q>d'o~ QQQ am^t , wg 8h xo Tckij&vvrixov rov eqqe TtQoazaxxixov to • tQQne dia üo X yhaoüa rig g)rjaL, KaXXL^a%og drjkol ev t(^ 'hlsTe ßaaxavltjg okoov yivog^.
Negcimns profecto ntrnm magis miremur eruditionem suin- mamqae qna etymologias Mcire studuit, in analogiis conge- rendis diligentiam, an disciplinam prorsos omissam et panun temperatam libidinem, qua, qnae natura dissimillima snnt, eins- dem analogiae norma coninnxit, uoces uincido nisi similis Dotionis nnllo religatas arreptis hinc illinc litterarum mata- tionibas alteram ex altera repetinit. Lapsom esse etiam Ari- starehnm non ignoramas uoeam etyma qnaerentem; sed hac re totins antiquitatis grammaticos superauit, qnod nocabuloram natnram atque notionem ex ipso Homero innestigare maluit accorata obseraatione et interpretatione, qaam ingenio indnl- gens lubricas tantisque impedimentis obstrnctas etymologo- nim semitas perseqni. Yidesis Heraclidem haec machinantem: ApolL adnerb. p, 585, 14 Bekk. to avTcjg . . . ^ . . . dexTiov
5 (xal iXezo et Eust. 756, 32 ; aioXmcis Engt. 1064, 5 £zc. Or. 661, 58 ; locag homeriGHB 0 43 ex Et M. 226,9. — 9 (pta^ Kcdhfidxe^Bxcemvd a Engt. 1648, 9 et Et M. 38, 36, ubi pessime al(fa «7 a^al^a pro or^^a. ~ Cetera auppleui ex Ea8t.756,34.
11*
Digitized by VjOOQ IC
164 GuüelmuB Frye
'&€fj,aTix6v, 7] avjncoTa&eTioy ^Hgcntkeldtj fpafiivtfi dg xaza a%i- ^fjülv koTL (vfiv äia) Tov ä ovrwg, avvaloiqyijg yevofÄivrjg tov a xal 0 eig ficci^ov wg ro Mevikaog Mevihxg, Joqvhxog Jo- qvXag, nxeqikaog TheqiXag' ra yaq h t(^ diovtt firi y«- vofieva fjtaTaicog ylverai' q>afikv yaQ kv vij äeovarj 7tou6%rj%t 'Ttolrjaov ovTwg'; cf. An. Paris. III, 125; schol. fi II. a 133. Merito tarnen granius castigaremus HeracUdem, nisi et aeqnam eorum rationem haberemns, qoae snperiores assecnti erant, nt qai analoga minime corantes et dialectorum cognitione hand pariter instrncti nihil non VTtegßißaOfjiaJi , aTtoßoXfj, hcßolf^y avvaiQiaei, fieca&iaei, diJtkaaiaOfKp , Ttkeovaapu^y v^pai^oei, ovyyLOTtfi non solam singolaram litterarum (neqne nllam inueni qnae etymologornm scalpella et forfices effdgerit), sed etiam syllabaram, derioare et explicare conarentnr. Multo certiore nia progressQS est Heraclides, qni qnantam nobis e fragmentis seruatis iadicare licet, nnllam syncopen, nnllam sine Hocaliiiin sine consonarom mntationem temptanit, qnin similibas qnae nidebantnr, aliorum nocabnlornm a£Fectionibns tneretnr.
Apponam alia panca generis etymologici:
Enst. 1098, 13 iV^cr iv&vfirjriov xal tov ^Hgcmisldov einov^ Tog €v rolg tzbqI tov Ttiwavaxu} (= 1654, 28 — 34 Os. fr. 79) OTL xal To Ttag' ^OfirjQq) cj Ttinoveg iV 120 xar^ avadiTtlaaia- Ofiov TteftolrjTat (jolg ^Iwül ovvrj'dTJ) wg anb tov q)6vov iieza- neoovTog tov q> dg to tz {Ogvyixffi i&ec)^)' ol yaq JtaQieig Tovg iTtovuöloTovg ^q>6vovg^ Hyovaw olovel a^ia tov tpovov deÖQaxoTag xal fiera TtQod'iaeiag xaTa(p6vag q>aalv. De Dorico g)6vog ant xa%a(f6vrig alinnde non constat; nescio an cogitanerit de loco qnodam scriptoris qnalis est Pindari P. IV, 250 Bergk
KXixfJsv TB Mrideiav tov Ilekiao q)6vov^) ita codd. BDV; rell. 7teXiaoq)6vov, R 7t€haq)6vov: cf. Prop. HI, 19, 15 ^Crimen et illa (Myrrha) fnit patria sncoensa senecta^'
1) Yd Mcocedopixe^ ut BiLmtos Ba^eviKij Her. ap. Eust. 1654, 18.
2) Sic lecte Ghaeris emendanit: schol. Find. P. 17,250 (» Didym. rd. ed. M. Schmidt p. 226) Ilaliao ^ovov 6 Xalga ov ßovhBxtu cw&irmQ avayiypwrxsiv . . . fjrot avr, ^civ 6 Jidv/ios, n^apsH%i»v rar UeXiao- ipovov oivtovto^ IV* ^ ipovtvxiHTjp ij Tto^ivrovtos rftiQ ffv TOV ntUao ^povos.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii Btadäs Homericis. 165
1, 11, 30 'Ah pereant Baiae crimen amoris aquae\ Katag^ovi]^ aatem mihi in memoriam renocauit ii 253, ubi Priamns filios caatigat
Sneiaceci fioiy xaxa riKva, xccTfjq)6v€g' al9^ afia Tcan^eg "ExtoQog wq)ik€T^ avtl '9'ofjg eTtl vrjval 7t€q>aad'ar (S fioi iyu} navoLTtovfAog etc. ; xaTtjipoveg enim a scholiastis prorsns eisdem nerbis explicator atque ^q>6vog^ xaratpovrjg ab Heraclide.
Male e^cuy interpretatus est Heraclides apud Enst. 775, 29 (753, 61; 1562, 41; 452, 17) "HQoxkeldrig (ptjolv wg rwv xpm- xwy Ttveg . . . cJv eavi xal [Tialag] {Nixlag}^) vniQßa%ov iXeyov slyai to MS^a^v 1 540 iV* r avrl rov xoTad^icDv xara" %(iX(av' cnrwog ök h. rov Mdw (prfil yevia^ai xora Jwqielg xb €&w (filov 2) B&iav Olrqog aXt^v I 540) oi nal xov (ladbv fi(t(a)dvv^) Xiy&vüt mal t6 tffevdog tpvS'og^)' %6 8h e^w Ttgcj- xitvnov 6 (xvrog elvai kiyei tov MaS'ut ^) etc. Heraclides igitnr . / 539 (OQoey . . . avv ayQiov agyiodowa, og yccnca TtoX)^ %q8b~ Guv €^wy Olvijog ali^rjv interpretatos est ia^lwvy ut a 375 aiiag 6^ aXeyvvete dalrag v[ia xTrjfiar^ Morteg. Sed suo iure Herodianus D. pros. / 540 rijy vtco tiviav q)eQoiiivriv 'l'dwy' naQaarjTiov' A. Neqne uero xfjevdog xfwS'og debebat com- parare, cum nocis ^pevdog radix sit tpv^y cuins aspirata in mediam abiit: Hesych. Mipvd'ev hpevaaro' ifw^-cSveg didßoloi, ^pv&og AesehyL Agam. 465, 1059; schol. Lycophr. 235, 1219. Qnae faerit sententia Heraclidae de 'adnerbio eiao^ et piaepositione i^£/, snpra commemorani. Hoc nnum nunc addo, quod apud Apoll. Dysc. (synt. IV p. 334 B =*= Os. fr. 34) cctvo-
1) 'Nicias' scripsi pro "üsias' de quo alionde non constat; Niciam nero in homerlca proBod. saepe laudat Herodianus, B 717, 839. jr240. /6. T^ E20Z. 2) Suppleoi ex Enst. 452, 20.
3) De Dorico fia(c}d'6s non constat; Theocr. 111,16,48; IV, 34 ez- ^abt^ futeSoe; contra fuj&aie av&sis ftrj&a/uod'ap ftjjd'a/iök saepe in titulis dorids occnrrunt.
4) Hinc corrige Et. Or. p. 168 (yw&os x6 y/ßv3os) anoßoXfi tov c M* tqonf^ TOV d eis & ^a](vy&os; cf. Curt. Elem. Etym.^ p. 464.
5) iv&io Alcm. fr. 13 p. 244 Schneidewin; Grit. deg. 21>, 3 p. 140 Sdmeidewin.
Digitized by VjOOQ iC
166 Guilelmus Fiye
/urivlaag idem atque kTtcfxrjviaag esse contendit, ex eo profectus esse nidetar, quod Codices inter hcc^rivLaag et aTtofitjviaag Don nno loco flnctaantnr: schol. Yictorian. H 230 aTcofirjvlaag' jiQiataQxog iTti/arjvlaag ; idem T 62 Xafxaikiwv di yQafpet iiti- /iirjvlaavTogj qua de re disputaoit La Rochius, ' Hom. Textkritik p. 189 qui tarnen male ApoUonimn illas praepositiones con- fudisse assenerat. Melius haec egit Heraclides: Eust 1385,30 TO dcx^a %Qix&'a TCTQaxd-a JvjqixoV twv yaq Jujqiiwv ^ tov & kv Tovroig iniv&eoig' ovro) xal kv T(p fiaXaxbg fial&axog Tiai xafiaXri X'^^l^^^V' ^^^^^ ^^ elftovriov to avzo ylvea&ai xai iv %(^ rjad'a 6 ^HQcntXeldrjg oint movet. Quo tarnen iure Doricum nuncupauerit epenthesin, non assequimur.O
Etymologiarum agmen claudant ytyyoiaxcu, (pQa^io, Ttiq^av- anu in quibus uetenun grammaticornm eruditio simul et dis- ciplinae peruersitas cum maxime apparent, ut qui ex attica plerumque profecti dialecto atticorumque proprietates uocabn- lorum solas genuinas arbitrati rectam sibi uiam nitro obsträxe- rint. Ita y in Epirotarum yroJoxw, Atticorum yiyvwaxw yvcifUi äyvoi ^yyvota *ydovnog IqiydovTtog ab Heraclide (Eust. 1064,4; 1722, 35 = Os. fr. 51) Aeolensium pleonasmus sumitur eodem- que y pleonastico expllcantur Xtjfidu} yXdfitJv Tcaqd tqi ninfimif eccl. 254. At quantis ambagibus dialecticisque a£Fectionibu8 opus erat, ut q)Qd^w et Tti^avaxio ab eadem stirpe repeteren- tur; livina&ev, g)rjal 'HQcndBldrjg apud Eust. 1654, 14 = Os. fr. 79 ijyovv e^ «W?5 d-e/ÄOT Licfjg %aTi qxo rb Xiyio • ov fi^ot^, aoqtaxog q>aaag wg xlcj nXdaag yuxl avynoTtij q)dg olov ^g>(x9 %fiBV aTtroXe/dOv^ I 35 üaTteq xai laXag Ttaqd ^vcncQiovrt (ano- nHg Anacr. fragm. apud Athen. XI, 472 e)* to di q)w Ttaqax^h elg TO q)d^a} k^ ov (paaig, TtQoakrjtpei dk tov q q)Qd^o) o&bv >; g}Qdaig' aklcog ök /LieTakr}q)'9'h McaceöovtxdSg xcri i^evex^h ^^^ TOV ß Ttout TO ß(o ßdtjui 2tK€ktx(!ig xard to aiycü atyd^o) and avid^io ctTifid^ü) Ttekd^M' ht, dk tov ßäC/u} x«i ij ßd^ig rfwpt- i^wTeQOv (rtagd T(fi Mi^viQfiip ^xal fiiv Itz* av&fWTtoi^g ßd^^ exet x«^^«^* xofJ ^d^yaXirjg aiel ßd^tog UfjiBvoL inserui ex Et. M. 179, 66) X. T. X. Nolui plura exscribere; adeas igit«''
1) Gurtins, £1. Et. p.604.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesli studiis Homericis. 167
Osanni fragmentnm 79 ubi praeterea Pamphyliorum, Lesbio- ram, Tarentinomm et Boeotorum dialecti ad partes nocantur, Qt anam q)Qa^a) (pQaaao) constituatur. Dilacerauerunt haec etymologi recentiores: Orio p. 37, 1; 38, 5 (cuius altera pars Philoxeno debetur: ef. Et. M. 673, 50); 135, 7; Et. Gud. 557, 13; Et M. 179, 46; 799, 31; 673, 49. Sed ne Eustathius quidem 1654, 14 totnm Heraclidae locum exscripsit. Doctissimum enim Heraclidae fragmentum An. Ox. I, 62, 16 (cf. Eust. 1398, 31 ; 77S, 54; Os. fr. 73; 824, 30; 54, 18; Cr. An. Par. HI, 72; HI, 241; E. G. 367, 2; Exe. Or. 661, 31; Enst. 1654, 28, ubi apud Os. fr. 79 n. 22 nonnuUa interciderunt), sie fere constituendum AloXelg dh ra €ig rtTO) Irjyovra ßaQvrova ineraTtd-iaaiv eig ovo ad log xal 17 ^Odvaaeia driXol olov TtiTcno Ttiaaco (^alXa de nioou rj 119) xal otttw oaau) ^oaaoneyog 7taxkq iad-lov^ ö 115 xal viTtTO) vloaw. TaQavTlviüv dh (piavfi ylvezai vl^io' naqa dh ro vl^io ylvetai vlijtytqov log i^idaaw f.iax€Qov xal Ttijjaaiü ftkijxTQov' xal fcaq ^OfxriQip ij dialexrog xelxai olov yiV vöaTc x^^^QV ^ 289' o^ioiov öh zolg ^rjd-elai xal %b hi- muß hlaao} x, r. X. Os. fr. 73 p. 8 u. 3. Hinc liceat corrup- tissimum scholinm An. Par. in cod. 2766 ad H. or 120 correctom apponere ra elg mio Xrjyovra ol AioXeig 8ta ovo aa Xiyov- üiv olov TtirtTb} [7ts\Ttiaoio , ßXiTto) ov avvd-erov %b aßXsTttio ßUauio' TtaQeveiQavTsg ovv tb v lölfi) id-ei {iv T(j}} ß[a]Xi(T{a)(ü {xal) 7taQia[a]€i {tov ß Xevoau) (paoiv). Veram ille necessi- tadinem, quae inter uerba in ^lo ttcj oou) Ttru intercedit, nostro demum tempore indagatam neqne perspexit neque per- spicere potait; sed soll debemus Heraclidae quae de Tarenti- norum et Siculorum uerbis in ^cü aato comperta habemus.O
Vereor sane ne aequo copiosius de rebus etymologicis diaseruerim, praesertim cum ad studia nostri grammatici cogno- scenda pamm conferant; sed enim ef hoc iuuabit ostendisse, qnam per omnes recentioris aeui grammaticorum et etymo- logOTum libros fragmenta doctrinae Heraclideae lateant dis- persa, et quam neglegenter hanc praecipue materiam absol- nerit Osannus.
l) Cf. Curtii El. Et.» p. 599. 601.
Digitized by VjOOQ iC
(luibas grammaticaram qnaestionum fragmentis etymo- logica excipi iussi, ea Enstathias cum ex prosodia catholica, in qua Heraclides de singalis generibos, modis, temporibos aerboram, nominnm casibns, ceteramm orationis partium for- mationibos qaatenos cum accentuam et quantitatum doctrina cohaerenty dissernity tmn e libro Tte^l dvaullrwv ^rjfidrußy^) enotauity in quo fosias illnm de anomalis exposuisse persnasum habemuB. Neqne mirnm potest nideri grammatici argnmenti fragmenta sernata maximam partem respicere ad earmina home- ricai quippe quae exoletis ac uariis uocabulorum förmig rednn- dantia Enstathias conmientariis illnstratnms ad neteres gram- maticos confagit, nnde &rraginem illam minore sane disciplina ac ratione, quam ambitione conflaret sibique eruditissimi inter- pretis homerici famam pararet
Innat snpra dispntatis nunc pauca addere. Atque eidem cni ceteri grammatici, schematismo rerum naturam minime
t) Eadem Heraclidae fragmenta, qaae Aldus Manutius in Hortis Ado- nidls fol. 2041», 22 — 206», 6 edidit, La Rochins e duobos cod. Yindobon. publici ioris fecit (in programmate gymn. acad. Vindob., cui sabicitnr über jta^Uißokav rov fuyalw ^fioros ix xmv 'HQto9iavov^ Vindob. MDCGCLXIII) eaqne molto emendatiora, quamqaam ne ille qoidem fons, unde haec frag- menta hausta sunt, poram Heraclidae doctrinam praebuit; cf. Eust. 1722, 35; 1064, 4 (Os. fr. 51) cum La Roche parecbol. p. 27, 21 (H. Adon. 205 b, 12). Saepius tarnen Eostathius bis ex fragmentis potest emendari et augeri: Eust. 1714, 55 (28, 2) nrjinj fjyow ita^ leg. i7^^#6 üa^ts parecb. 27, 6; Eust. 23, 27 (Os. fr. 67) augetur parecb. 27, 10—12 (H. Ad. 205», 26—28) et uersu hom. II. i^ 281; Eust. 1383, 20 insere fragmentum Euphorionis 'Bixyvco H^^' parecb. 27, 31 ; Eust. 1726,24 adde uers. 7 712; Eust 28, 45 insere nu. ^134. B41; alia. Debeo autem hoc programma summae liberalitati doctissimi humanissimi Dr. Fr. Hochegger, gymnas. acad. Yindob. directo- ris, cui hoc loco gratias ago quam maximas.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii Btudiis Homericis. 169
gpectanti obnoxius est Heraclides: uetera et recentia, sono similia et re diaersa, primaria et secundaria mire confandim- tnr. Gollatis %l^iiie> (pa^iv formam i/uer primariam asseuerat; comparatis kaßovrog ilaßov qxxyovrog €(payov indagat iovrog hv. Littera r in avcnctog, vvyrog (qoam C. Inlins Caesar pri- mos primariam cognonit) eodem modo atque in Ttrolefiog ^troXig avvTU} aqvxia Ätticomm nocatur et Gypriornm pleo- nasmus. Ätque cum Herodiannm, qno erat ingenio ac doctrina, arripoisse calamnm non nisi tota materia diligenter examinata et perpensa uideamns, Heraclides band raro operose festinat, lenes spargit coniectnras, quae exposuerit male oblitus noua molitur, superiora enertit recentioribus, id quod ne Eustatbinm qüidem fugitO Hie ^/iijv ex iiiai repetit, illic Aeolicam con- tendit pro ov^Tqv comparato ixaki^fiav ivo^i^av. Modo ^ov, modo Bov probat, neqne ia genninum repudiat Ätque bis nitiis eo magis obnoxius est, quo minore formarum propinqua- nim ratione babita ad hanc illamue formam explicandam tota mente incubat neque id studet, una ratione ut quam plnrimas formas, qaantum disciplina recte temperata concedatur, compre- hendat neue antea indagata posterioribus quaestionibus euellat sine neglectis quae eadem lege teneantnr, siue hac illaue forma adductus nouam aequo citius rationem amplexus. Neque hoc qnemquam fngere potest, qui fragmenta adhuc prolata animo renoluerity Heraclidem band aliter atque in etymologicis id praecipua cura egisse, ut epicorum poetarum formationes ana- logiB quam maxime fulciret expUcaretque e ceteris dialectis petitis. His uero in latis ac nouis campis a nouis ei foueis canendum fait. Etenim cum Äristarchi uirtus atque disciplina celebemma etiam hac in re cematnr, quod carmina homerica recensitums eadem irretortis quantum par erat, oculis spectabat censebatque assiduis quaestionibus usum potissimum Homeri enndeandum '% ceteris uero scriptoribus nisi ubi rerum natura
1) Cf. Ettst. 1407,58; 1625,60.
2) Facit hnc ApoUon. de pronom. 91 A — 92 A » p. 71, 22 — 72, 16 ed. Schneider; addo ApoU. de pron. 101 G » 79, 12 Schneider tXyB to an^i- ßii rrfi avayvaCBOH xaxa avxo ro rov noiijTOv avrfj^BS iSera^Brai ; de synt«
Digitized by VjOOQiC
170 GoüelmuB Frye
postnlaretur in Homernm auctoritatem esse concedendam, cum alii tum Heraclides egregiae rationi ac disciplinae Äristarchi male obtemperans e finibus bene cireumscriptis aequo iiberias egressus, homericas cam ceteraram dialectorum proprietatibas inique confüdit, de linguae aetera mutandi noaaque generandi studio obseruandi sibi ipse uiam obstruxit Quamquam igitar interdum diiudicare noiv possumus, quonam iure grammatici ueteres haec illaue ex aliis dialectis ab Homero in carminum lonicorum elocutionem recepta dicamus, cum in titulis frustra quaerantur,.attamen hoc negare non possumus, grammaticos ueteres saepissime a uia recta aberrasse, cum 'senerioris saue disciplinae subsidiis et in primis ratione quae aetatum demum decursu excolitur historiam linguae et dialectorum contem- plandi^ quam maxime destituti fuerint. lam ad singula ac- cedimus.
Atque quae de homericis S^€io, ßXelo, diaTLQiv&slxe Easta- thius ex Heraclidae libris enotauit^ ut nunc leguntur, ineptis- sima sunt: Eust. 1756, 13 === Os. fr. 64 s. fin. Emendaturi proficiscimur a uerbis anb r^g eXg jtietoxijg et Eust 1907, 42 iyxQlvei dk (seil. ^HQcmXeldrjg (jp 195 ^noloi x^ eh^ ^Odvürfi ctfii" vefisv^) t6 elre avrl tov eirjTe kiywv ort fj aq%ala Lix&lg %(t TOiccvra evxTixa avyxoTcreL . . . -noa^rjd'eiTB B 126 ytal dicmQiv ^elTS n02 xai ehe cp 195" h olg dk ravrd q)r]ai, Xiyei xcri Ott %6 €ifC€Q yaq x£ (Helo 7cov€Vfi€vog, 07t€Q kv ^Ikiadi N 2SS xelraty €vy,Ti:i6v ia%iv x. t. A., quod fragmentum cum altero (1756, 13 = Os. fr. 64) coniungendum esse apparet. Haec igitur Heraclidem scripsisse pro certo habeo: Kcnctog voovai oaoi to ^eirceQ yoQ X6 ßkelo 7covev/tievog' OTteq kv 'ikiadt xelrai N 288, TCQOOTOxTixov clvat ßovXovrat' eazi yaq ^vxtixov xa*' t'^ot; Tiov 2ixekij}v • Ol yuQ 2lx€XoI oiTto rcJv elg eig fierox^Ji^v jtoiovoi TO, ev'KTixov olov ^elg d-eio, ßkeig ßXeio' nav di %oiov%ov siniTixov elg o Irjyov Ttaqa SixeXolg ctTto TtSv elg eig fieroxdv fieraßdkXov to o elg e to nlridwrixdv rcoiel TtQoad-iaei rov i d^eio ü'eiTe, aipayelo afpayelre xai "Oi^ifjQog a7cd rcSv Ttaq^ fi^dv
I, 38 p. 77 tpalvaxat ot# rov l^^lCTaQxov ixtvet ro i&ifiov rov Ttotijrov , oi aw^&ofs iXleinet rots ä^d'(Hfte x. t. X,
Digitized by VjOOQ IC
De Heradidae Mileeii Btudiis Homericis. 171
dicm^iv^elg mal rov hcei&sv SiTcekiKOv diaycQcv&elo %q>ri ro ^dia- KQivd'elfe ToxiüTa F 102. xal ano Trjg eig jieTOxfJQ (addo Eust. 1787, 44 ^g xklaig Ttaqa Tolg TtoirjTaig elTtMv qwXoctzead'ai Tiaqayet (seil. ^HQccKXel&qg) XQV^^'^ ^^ ^kxfiayog t6 ^eOTi Ttagh- Twv fiväoTiv iTCtd-iü^ai y ov xara e^agalv qyrioi rov ö and Tai TtaqeovTwv, otll^ hc rov eXg ^vrog ^iohxov) xal rov ixel- ^ev 2ixekixov elo x6 ehe olov 'nolot x elx^ ^Odvaijt a^vve- fiev* ip 195. a/iia^avovoi öi Tiveg YQoxpavxeg zo Ttoioi xehi, ta^oxi OQiOTixov ^fia T(p xi avvdiofi(p vTcayovotv og ixdaroje VTtoraxtixdv airsl ij evxTixoV "L^kXoi di ra TOiavra ekeyov ovyxexotp^ai, olov to diax^iv-S-elre ex tov dtaxQiv&elrjre xal %6 ehe otTto tov eirp^e' xal fj/xelg 3k ov dtatpeQoiied'a avzolg' m> yciQ aroTtov avra xava avyxoTcqv i^€yrivi%d'ai ' ij yccQ aqx^^^ jit&lg %a evxTixa avyxomrBi xa% i^aqatv /itag avXXaßrjg olov fo {diayxoafir]^€lr]fiev xal diaxQiV'9-€lr]fi.€v axokoud-cjg ök xal t6 ärj^ev {diaxoofiri&elfiev B 126), dlaxoafiri&elre xal (ßtaxQiv- ^üliBv"), dictxQtv&elxe F 102 xal (slfiev) elre qp 195' to ök 'än^ yoQ x€ ßkeZo 7tovevfi.€vog^ N 288 OTteg kv ^Iliadt xelrai, mxixov lOTlV X. T. A.
Keqne tarnen sie Heraelidem eontenderim rem aeeurate egisse. Vellem enim distinxisset inter aoristnm quem dieimas secnndum medii, eaias snnt sßXrjro, %v^ßXii%o ^ 54. S 39. 231 ; ßlfio^ai, ^vfißhfiiievog A 127. o441. V' 274. u)2Qi)y^v^ßliiv%o xl05. ä27. ß709; ^fxßXrjrai (schol. »? 204. P ^vfißkrirar hnvxjj TtQOTtaQo^vTovtag) rj 204 ; ßkrjerat q 472 et aoristnm se- cimdmn aetini 'ißXrjv eoius sunt ^v^ßh^TTjv cp Ib, %v^ßhi)iJievat <Z^578 sensu passiuo; kßXri^v enim apad Homerum nondam ocenrrit. Caue tarnen emn Ährensio^) £aeias ex Epieharmi 9^Mrig aoristam kßaXrjv indagante.^) Qnemadmodmn enim eßgiov e ßQüjj iaxXrjv e axXrj prodiit, ita ßXeirjg nihil alind est nisi optatiuns stirpis (ßXa sine) ßXe pariter atque xeX et xaX^ axeX et (juaX inter ä et £ fluetuantis, e ßaX sine ßeX prodiit per metathesin ßXa sine ßXe: cf. Curtius, de uerbo graec. I p. 190.
1) De dial. dor. p. 338.
2) Schol. cod. Yen. A ad iV288 (uide notam seq.); Hesych. ßXaiijs' ßk^tifi^ xal ßXeio ärr Etym. Gud. 103, 39; An. Ox. 1, 93, 3.
Digitized by VjOOQ IC —
172 GnilefannB Frye
Beete igitar Etym. 199, 52 ßk€l(ri)g . . . rj ano tov ßkijfjii 6 devT€Qog aoQiorog ^ßXriv olov ^no&ev d^ cjixog evmerig ißhqg^ xlvfjfia yaq xal ov avyxo^ seil, hc tov ßltj&elrjg ' ovrwg 'Hjpco- diavog negl na&üv.^)
Quod Heraelides tradidit netenim Atticomm breaes esse optatiai fonnas, Glassenns et Stahiins in textn quem aocant Thneydideo eonstitaendo probe memores adhibnere: 11,45, 1 TtQi&elTe] in, 42, 5 neia^elev] VII, 77, 7 au^eVtBy quod et eodiee Vaticano cai in libris VII et VIII summa fides habenda est, commendatur. Namque ad Thucydidem potissimum Ulis uerbis Heraclidem respexisse ex alio tibi testimonio facile per- suadebis: Eust 1946, 22 «» Os. fr. 59 Tta^adldwoiv 'HQonclei- dijg oTi ^TTixol Tovg vnBQüWTBkvKovg kv r(^ rj fi6v(p nega- Tovoiv ijöri Xfyovteg xal hsvor^xt]' xal ovto) ^al Ilavqlriog (addit Heraelides) exeiv rag yQaq>ag naQa nXarwvi' xal &ov- xvölörjg dk xixqrftai t(^ TOiovTtf} !4x%txi^ U&ei x. t, A., quo cer- tissimo testimonio librornm ambiguitas, praesertim cum haec norma non solum consentiat cum Thucydidis, AristophaniSy Piatonis consuetudine, sed etiam cum natura plusquamperfecti, cuius terminatio est Ja pro eaa: iftennjy-ea == pepig-eram, re- spuenda est librariisque tribuenda ^), qui recentioris plusquam- perfecti formas ^deiv iTteTtoirjxeiv adhibuerunt
Quo errore uirum doctissimum Augustum Lentzium in 7t€(pv^%e deceptns sit, ostendimus.') Nee mirum. Cum enim sibi recte persuasisset ad Herodianum potissimum onmia fere, quae melioris notae grammaticae exstarent fragmenta, redire, andacius interdum progressus aliena admiscuii Minime tarnen eam ob rem uirum doctissimum reprehenderim memor quan-
1) Quae in cod. Yenet. A ad N2BS adnotata sunt ßXeXo ßXr^eirj^' ifirri 8i axoXav&ov /uroxfj r^ ßXäfUvos * nex^P^^ ^< ^Bnixa^ftoi ^cal i^ it^s^ Yff€Mt} ^aX «a TV ßkairfe 9tpavB6vq* ' fi»6 cw ^ifuvos d'eio cvxof ßXdf^a^oG ßlalo' t6 9i ßkalffi rg ßWi^ yta^anai^ ex Herodiani D. prosodla de- Bumpta pntaait Lehrsias, sed in ordinem fragmentorom recipere dubi- taoit LentaduB, qaamquam technologiain redolent Herodianeam.
2) Cf. Cobet, nou. lect. 212— 222. 277; GurtiaB, de nerbo n»237.
3) Gf. p. tl3 noBtrae disBert; cnm Lentzio fallitnr HlnrichsiaB 1.1. p. 42 Bq.
Digitized by VjOOQ iC
De Heradidae Milesii stadiis Homericis. 173
tum ille labor^m sustinuerit, com non solum Herodianea dis- cemere atqne inuestigare, memoria tenere sed etiam ceterorum grammaticoram, qnoram nomina ab epitomatoribus fere omissa sant, perlnstrare et amplecti deberet. Sed tarnen dubito an Lentzins eadem iniuria Herodiano II, 326, 1 tribnerit, quae exstant apud Fauor. 224, 6; Etym. M. 419, 20; congrunnt enim eum Heraclideis apud Engt. 1946, 23 nee non idem de plos- qnamperfecto ^dea testimoninm e Callimacho enotatnr utro- qne loco.
Atqne Heraclidae de 7t€q)v^6T€ sententiam qnodammodo probauit Cnrtins, nt a (pv^ia = ipvyja) profeetns praesentis con- sonam detenninatinam eadem ratione in perfecto sernatam arbi- tretnr 0, qua in niTtoaxa (Epich. fr. 7 Ahr.), Ttecpvyycov Alcaei, Uhyyxa^ xixavda aliis; uide qnae disseruit nir doctissimus de TCBqw^oreg fxcfivtoreg lekeixfioTeg nerb. 11 p. 202, elem. etym.^ p. 432. ^OXlKiJv nero et oXiKov comparatina esse perspexit Herodianns H. pros. 2 519 et ad antiqoissimam lonnm consue- tudinem pertinere discimus ex netusto titulo Attico (okslCoai praebente) haue formam, qnae ab aliis alii dialecto tribnitnr. Interdnm tamen nis comparatina in positinam abiisse nidetnr eoque niti Heraclidem argnmento oXi^ov recentioribns loni- bus adindieantem pro ollyov et cogitantem de epica dialecto Lycophronis (u. 627 fiexoxUaag oh^ov panllulnm relaxans), Nicandri (Ther. 372 fier^ aiKplaßaivav oUtova xai fitvv^ov- oav] schoL fiiXQav xai ßQadelav] Ther. 212 av^ EvQtircrjv oXl- tova), aliomm.
lam cetera qnibus participinm perfecti actini illnstranit Heraclides fragmenta paucis examinemus. Minime ueternm erat grammaticomm primariam perspicere formationem in par- ticipiis XeXocKvla ^85, (xe^cmviai ^435, quae per Systolen lonicam e Xehr][Kiüg X 141, fuefirjxoig K 362 deriuantur ab An- Btarcho et Heraclide, comparatis fieaa^ßgla Herod. in, 104; 17, 14 aixqiiaßcnieiv , a/iq>iaßaal7] Herodot. VIII, 81; IX, 74; tit Mytilen. 2166, 20 (Olymp. 114, 1), niJQig üdgig. Adnersis
1) Cortius, de uerb. 1, 321 'Herodiani'.
Digitized by VjOOQ iC
174 Goilelmas Frye
nunc frontibns hniosmodi participia homerica componamns: aQTjQoig J 134. x 553, agagvla 0 M 56. € 361. S 181 , kekrjyccis X 141, XeXaxvla fi 85, fie^awg 2) J3 818. iV 197, ficfiavia J 440, jLUfirjxwg K 362, fiefjaKvlai J 435, (oeariQwg Arist pac. 620, aeaoQvla Hes. scut. 268), redn^hig M103, TC^aÄvrav /208, ad qaae accednnt nsTtadvla q 555, 7t€q>vvla ^513. £* 288. Vides in omnibns terminationem viä qoae prodiit ex *vata\ 8tirpi ita annexam esse, at uocalis stirpis non mataretur. Aliter se habent: x^xAijytJg B 222. £ 591. A^755, yLeuXriyvla Hes. opp. 451 (TLeyLlayyvla Xen. Cyneg. III, 9; VI, 23), TtSTtkriycig X497, 7t£7t'A.riyvia E 763, TtenTtjoig ^ 354. ;c 362, yc€7tTrjviai v 98 (Ap. Rhod. II, 535), TezQlyükeg B 314, TerQlyvla W 101. w 9, ts- TQTixvla H 346. Apparet enim taliam nerborum *) syllabam reduplicatione ortam positione longam esse et häc de causa nihil alind relinqui poetae, nisi ut femininum antepaenultimae auctae adhiberet.^)
Quae snpra enumeraui participia, bis addidit nouum Hera- clides apud Eust. 1700, 39 = Os. fr. 57 rgirog (TtaQcrKel/jievog) 7t aQ^ ^'hoüL dL%a tov x 7teq>LXria, yeyi^tja olg, g)rjal, xal ^'OfAT^- qog XQV^^^'' SLCJ&ev k(p^ eriQwv Qrjfidrwv, wg oze Ix tov ne- Tv%ri%a reTvxrja Xiyet ^diajcgvciov tervxtjtig^ P 748 quod, si cetera comparaueris yc&ia(pr](6g E 698, nexaqrjoig Hil2, T€Tcrj(6g
1) Hes. Theog. 608 aqfjqviav MEOr, metro postulatur; ceteri codd. d^a^iav; Hom. hymn. Henn. iBrjBvXau recentioris aetatis est: cf. Rzach, Dialect des Hesiod, in Fleckdseni Annal. uol. suppl. YIII (1875/76) p. 445.
2) /ie/ia6re£ N1S2. JS:339.
3) Corüas, uerb. 11,229.
4) Ahrens, Mus. Rhen. 1843 p. 177 sqq.
5) Eadem 'systola lonica', quam adhibuerunt Aristarchus et Hera- clides (aide Aristonic. / 378. S 25), uütur Heraclides in ^17x01 Saxro) ; falso enim Ahrens dial. Aeol. p. 107 Herodiani sentenüam Heraclidae tribuit, quam hie superioribus iam grammaticis probatam repudiauit d^a Bayxavta ii ov ' HQaxXsiSrjs avyxexo^d'ai qnjal xo Baxvc» xara rivas, 01 ^d'os tp€Ufiv AioXuiov' . . . avTOfi fievtoi ix rov Brixat (quod postea in prosod. cath. ipse amplexus est Herodianus 436, 2 Lentz.) nanoirja&ai ftjat rovro x, r. L = Eust. 28, 44 (Fau. 232 ^ Os.fr. 61) quare nescio num recte G. Ourtius uerb. I p. 223 praesenti drjxo} locum denegauerit: cf. Hippon. chol. 28,6 p. 215 Schneidewin.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii Btadiis Homericis. 175
N.
/30, ßißaqr^wg y 139, xßcoTijwg O 456, ne^oqriwQ a 372, tc- rkrjiig i; 23, TvercTrjtig §354, fortasse mecnm duces ojutiqixw- uQoy et elegantius quam anlgatom et reeentiorem redolens aetatem Ttvvxrpujig^ praesertim cum xexvxriy^iog solo dedoJiTLOTeg ß 41 tneri possimns. In eis quae apud Eustathium 1700, 41 secontnr, mendum relinquitur toUendum: rhagrog d^, (priol 'HqaxkeLdrig, TtaQccKBlpievog rov (ptkci 7teq>LXBia nQog ov "Ofiri- Qog iyqaxpe ro ^vbkvwv xaTaredyeiiiTiov^ H 409. K 343. X 39 k Tov ri^eia 7taqayiel(.ievov* rti^mog TtaqccKslfjLevog ex rov .UifiUia 6 TterpLXea dixct tov I, av Ttqbg axoXov&lav to 'kreoT^ elv Idtdao^ at 203, pro quo scribendnm censeo ioreujT^ dv !dtdao. Ätque primiim quidem Heraclides posita qaarta forma ^zedyuunuv^ quintam profert iota carentem, nihil addens de ü in 5 mntato. Deinde, nisi in iareore omicron fiera- XOQccxjTjQiCovTwv essc crodideiis , iarewTe norma grammatica postulatur; nam ex 5o kara{ß)6T€ lonum more per rjö euadit eonstanter «w, contra rjo ex uetustiore eßo ortum in €ö tra- dueitur.»)
Perfecti homerici ab Heraclide explicati duo adhuc re- stant fragmenta, altenun de formatione in edtäi^ alterum de perfeetis in modam praesentium flexis. Ätqne de ecam tjatat iicnai sapra disserni; nunc reliquam eins fragmenti partem illustrabo: Eust. 1885, 51 ; Os. fr. 65 rovroig äh 6 avrog'HQa- vMidr^g iTcayu xal ort eviot ttjv ^Icivwv, olg axokov&el, q>rjal, 'm 6 ja Na^iaxa ygaipag OikrjTag eXre KaXklvog fiovov ro tj ly Toig TocovTOig 7taQ(xxeL(.iivoig eig e xal a tipivovTeg tb eno- uevov V (pvXarrovaL 7t€7toiiavTat Xiyovxeg xai yeyeyiavrai xa&a m 10 eyivoyro eyevTO (?)" xal oye ZrjvoöoTog rtoXXixig, q>r]al, itoQa Tf;7 7C0ir]Tij ovtio yQarpBt xal ra ivixa ölxcc fiivroi tov n' to TteTiolrjTai 6 452 xal vevorjzai jceTtouarat xal vevoiarat X- r. X, Iure miraberis qui Philetam potuerit Heraclides collo- care cum Callino! Rectum inuestigauit Meinekius'^) aduocato Etym. M. 795, 12 OiXriag . . . /caQciw/nov dg Ttgwrog Hqu)-
1) Copiosias de hac re dlBseruit Merzdorf, in Gurt. Stad. IX p. 226. 233 sqq.
2) Anal. Alex. p.351.
Digitized by VjOOQ iC
176 GaileliDus Frye
riag, agiOTog Idgiatiag (addo q>iXog Otliag Herodian. I, 276, 30; 287,19; 379, 29 saepius). Othciag öi kartv 6 xalovfievog taroqmbg 6 ra Na^iaxa (codd. Na^ux) avv&elg x. r. L ubi codd. MY pro xakovinevog praebent Kakkaßalog, qaod recte mntauit Valckenaerius in Kakaxralog. Scripserat igitur Hera- clides OcXriag (id quod nel falso accentu OiXi^Tag oommen- datnr) 6 Kakaycralog, quem laudanit Tzetzes ad Lycophr. 633: 0ilTiag iv y' Na^iaxdiv. Ceternm persuaBum habemos cum alios, de quibus hoc loco cogitauit Heraclides, tum Philteam non minus plurales in lövrccl imitatione in deterius flexa pro- cudisse quam Zenodotum aliosque singulares in ärai.
Ut enim in lingua sanscritica 0^ ita in Graecorum consue- tudine aut vrat aut arai reperimus, quae male miscuit Philetas. Zenodotum uero interdum singularem in ärai apud Homerum admisisse Äristonicus quoque adnotauit 77 243 17 dirck'^ TteQi- eariy/iivr] oti ZrjvoäoTog ygacpet iTCiariarai (pro singnlari In;/- arrjrai)' ayvoel de. oti ra roiavTa ^ri^ara Ttkrj&vrvtna eiaiv A\ cf. schol. Victorian. ^ 197 Okeyed-olaro' Evg)OQlwv xaxcjg n^ qri^ati ivixcig xorfTat et An. Ox. I, 373, 29: Ilaqelaro' Kakki- fioxog ^ycovQT] dh Tta^eiaro danQvxiovaa quibus apposuit Hera- clides: r} fiivxoL ^ÄQioraqxetog SKÖoGig ovx oldev rfjde t^ dia- khttii) xqfjj^ievov sl aal rcacv ^do^ev ofnoliog rqi Tcenoirjrai neTCOiiarai ovzia Y.a\ xo rjvzai earat hmov yeviod-ai earai h T(^ *o? dij vvv 'darai oiyfi F 134' 0 dij aitoqqctTcltßi ^Hgcaikei- drjg eiTtwv ovöinoxe tov ^'OftrjQOv kvvKOlg xqfjod'ai Qrj/iaaiv arxl nkrjdvvTixwv ^), xad-oiTteQ kvloig Botancjv Mdo^ev, Neque uero alius ueterum neque Heraclides rationem et necessitudinem per- spexit inter rjvTäi (fjorai^ et eäzäi intercedentem , qua de re
1) Gf. Curtios, uerb. I, 92. Miror tarnen, ne ullam qnidem grammati- coram de terminatlonibus inai, aräl disserentem Heraclidae adnotationem commemorasse ; omnes enim summa cum fiducia tales formas nouas atque inauditas nunquam procusas esse asseuerant.
2) Schemati igitur 'Pindarico' locum in Homero denegauit Her.; cf. Lesbon. de schematt. p. 17 1 Valcken. ; Villoisonis An. Gr. U, 95. IIw8a^ix6y 8e [t6] (rrfv) rciie nXrj&wTinöis ovo/iaciv wutav ^fiaxfav [Äj^ovra] httr tpoqav oloVf (<f &v8tou) avS^es vni^ noXtos (rov i^&vrov d'avacrov} Pind. fr. 78 B^ xai HaxBi ßaqvfp&ayxTav [tov] ayiXa(C) Xaovxatv fr. 229.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Milesii studiis Homericis. 177
haec Btatait : iiavn^fj x^ricu rov rjxa elg € xal ä {nal Ttaqiau toi i) vevotjvrai vevoiarai Heracl. apud Eust. 1 885, 47 ; 1 946, 26 ; aot ^ xarä Tfi^oiv . . . ^vrai iarat mal . . . ^arvdyrjv ^OTva^ yta, JiOfii^dr]v Jio^ridea nal . . , fidriv ijdsa 1759, 38; aut ijifjv hevorpcrjv inenonpofjv, afp" tSv xal ovrcSv al rfiT^aeig yivoivr^ av ^dea xai hevoi^Ttea ytal IneTtoirpiea xora to i4iiTvayrjy jiarvayea 7t aq^ ^HQodotq) xal ^rrac ^arai xal tjv la 1946, 25. Re antem nera HomeruB terminationes aräi aro af&git ^ ex ö aat e producto ßeßh^cevac ^ 657, ßeßXrjaro 5 28, dedfii^ato ri83, x«aijttTO K 195, 7t€(poßriceTo O 206, xBxohaaTO §282: d Gnrtias, aerb. I, 92 sqq. Qnae tarnen tradita sunt perfecta et plosqnamperfecta homerica antepaenultimam prodnctam non gerentia: icnav r 134. / 628, %a%o H 414, xicnat ^826, titno iV763, in his lonam cum Merzdorfio agnosco Stadium, qaod iam in Homeri canninibns sublncens temporum decorsn exeolentes lones recentiores x6 ^ra alia uocali exceptam atte- Duatione et metathesi uocalinm deuitauerunt; etenim in Hero- doti dialecto ionica constanter earai adhibetur.
Sed misso iam perfecto passiao transenndum est ad per- fecta praesentinm in modnm declinata, de qnibus disseruit Heraclides apud Enst 1596,2; Fau. 357,28 ^ Os.fr. 75; An. Ox. I, 374, 18 ; Eust. 1954, 26 ; Cram. An. Par. ffl, 294. Atque grammatici commentationem sie restituo: ro ninXriYov ^Idviav xai 2vqaxoval(üv Xi^g iarlv [ov . , , XeXd&o)] ' ol ydq SixeXol fo a Tüiv TtaQccxeifiiiviJv eig c5 fieraTi&iaaLv olov Ttenolrjxa ni7toirpiLO}y TC^TtXfjya TteTtXijyu), (pv 6 jcaQOTOTixdg hciTtXijyov olov ^inijcXriyov Ttoöeg %7t7rwv^ E 504 xal ^laxaig jtinXrjyov moßoXfj vfjg hiraoeutg ^TtiTtXrjyov 6k xoQov noalv* & 264 ex- pleoi ex An. Ox% I, 374, cum Eust. illud ^IcnuSg non expli- casset) (^ovTw dk xal XiXrj&a XeXijd'O) xal iaxjj avaroXij dg ^ifirpta f4€fia{x)vla J 435, XiXn\xa XeXaxvla fi 85 XiXa&a) in- semi ex An. Par. III, 294, (ig)' ov) h 'iXiddt ro 'hcXiXa&ov n^aqioxvv^ B 600 * iäQiarovixog dh ov 2ixeXixd rovra Xiyu
1) Yide Merzdorfii commentat. m Cartii Stud. uol. IX p. 216 sqq., qiu inflaper formarum Herodotearum in eSxai iärö catalogum adstmzit p. 217 n. 13 ; non tarnen debebat de Heraclide Pontico cogitare p. 217 n. 12.
leipsigsr Studien. Tl. 12
Digitized by VjOOQiC
178 Goüelmos Frye
akX^ avadiTtXoiaeig 'laxag ßovXexat üvai xorra %d xenafiio H 5 keXdßw d 388. xata ^ivxot %6v avwTCQov Ijoyov (seruaui uerba Enstathii) ylvetai xal Ivearcjg fC€<pvxw ex rov 7tiq>vxa, ov Tta^atarixog naq* ^Hawdfp h Qeoyovltf 673 to 'ifci(pvxov^ xal oiTto Tov niq>vya %6 xar* uiXxalov ^ fteq>vyyu}(y/ , (tag anb rov ßiß^uid'a ßeßQcid^uß to ^wfiov ßeßqiod^otg üglafiov* J 35) addidi ex An. Par. III, 294. Non tarnen debebat Heraclides hnc referre aoristum XiXa&ovj cuias medium XeXdd'ovro J Hl Sapph. fr. 44 occarrit, quamqnam de Hesiodeo krci(pvxov recte indicanit. Sed de Homerico iTtiTtXrjyov uidetur adhuc sub indice lis esse, atrmn cum Äristonico ad aoristum an cum Heraclide aptius ad perfectum reuoeetur. Classenus ^) quidem aoristum defendit, qui et formis mediis proderetur neTiXi^yero M 162. V 198, 7t€7tXi^yovTo 2 51 et uersu Aristophanis au. 1350 'og av TteuXriyt} rov Ttariga veorxog wv\ cum in rogationibus aoristum Graeci solerent usurpare. Sed repugnat participium TieftXriycig B 264. E 763. X 497 , neTtXiqyovxBg CaUim. hymn. lou. 53, quo perfectum subministratur. Äccedit quod in legi- bus saepissime praesentia uerborum adhibentur, quod cur in TtenXriyri non agnoscamus, non assequor.^) Quid? qui ßeß^oi- d'Oig jd 35; IXTJxrjoi (p 365; yeycovWj xexXi^yovTeg M 125. Hes. scut. 379; k7tiq>vxov Theog. 151, 673; iqQlyovxt Hes. scut, 228; Alcaei Tt^ffvyyiav legerit, idem IniiitXriyov et ifniinfjxov i 439 piusquamperfecta esse negabit? Quaeritur autem, num solis Doriensibus talem perfecti inflexionem concedamus; participia enim perfecti apud Aeolenses in eandem terminationem övrög orceg (nam de caaibus obliquis certissima habemus testimonia) atque praesentis uulgaris exierunt: Didymus ad D. 2V^430 xcxAfj- yovreg' kv rjj ereQtf rov ^dqiaraqxov xexXijydÜTeg^) uä, ovrwg xal ol 7tXeiovg' ov yaq avayxalov to ^ioXixbv /litQov fifj ijtelyovTog V., et Herod. H. pros. M 125 xexXiqyovzBg dg aQti- yovzeg' ov yaq %b xexXtjyoreg kftXmvaae t<^7 ?, ovdh naQoc rb
1) Beobachtungen über den hom. Sprachgebr. lU p. 100 sqq.
2) Gf. GurtiuB, uerb. II, 23 sqq.
3) Unde comperit La Rochius, Teztkrit. p. 296, AriBtarchum in se- cunda editione nexXrjyöhss praetulisse?
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Müesii stodiis Homericis. 179
^o^ia x&thjycig^ B 222 hcXl^rjy akla Ttaga ro xixkifjya yiyovev 0 IvQctKOvoiog heartog xenkf^yu), dg TcaQcc ro avwya avwyw, jxiTthqya nsTtlriyo) ^iv&ev t6 ' iniTtXrjyov nodeg %7t7tiav E 504. imolov^og dk Tfft xeKkrjyo) fieroxf] ij xeaXrjyiov ßa^vofiivr] ev&ey t6 xeKXrjyovreg ^) ÄV.
Qua ex Äeolensinm consuetadine repeto xexkadorrag Pind. P. IV, 74, necpvyyuv Alcaei et quae Hinrichsius e titnlis eno- tauit TceTtkTjQwxovTa Lesb. 2189; ycavekrjkv^ovTog apnd Gonz. in itin. Lesb. tab. VTH, 2, 9; iTtireteXinovra tab. XVII, 1, 6; :im(npiwy apud Kaibel in Cyriaci syllog. XX, 5 p. 6 quibus addo Pordosel. 2116c yLcneavaxovriav , a7t€X{eLX)v{d')ovi;€g in tit Theban. apud Keil, Nachtrag zur Syllog. inscr. boeot. p. 34, 542, cuios formationis participia apnd Dorienses nisi generis feminini non exstant.^) Enimuero ceteri modi e ratione prae- sentiam flexi apnd Dorienses latissime patent et consensni grammaticomm ntiqne eodicnm ambignitas debet cedere, prae- sertim cum apud Epicharmum, Sophronem, Ärchimedem libro- nun qnoque auctoritas fere adstipuletur testimoniis grammati- conim^): dedoUtj Theoer. XV, 50 ; TteTtold-eig V, 28; al^pd-e- (tmsi Sophr. fr. 83 Ahr.; yeyomeiv Pind. Ol. VI, 83; xexXddeiv fr. 79 B *. Äpud igitur Dorienses, quin perfectorum flexio ex aoalogia praesentium repetenda sit, dubitatio non potest oriri ; sed Aeolensium tperfecti participia in oJy ovrog terminantia eodem ex suffixo originem traxisse, ex quo prodierunt lonum in (äg oTogy cum Giesio et Hinrichsio persuasum habeo.*)
Consulto omisi de uariis uerbi substantiui formis homericis quid statuerit Heraclides, uberius disserere; pertaesum enim
1) Hoc scholio lectiones codd. egregie illostrantur: P 756. 759 omnes codd. (teste La Rochio) xAxiliT/oirrM; £ 30 y^. tSres, ceteri cod. »mAij/ot^ Tcs; AT 125 OL Townl. Kex^orM, ceteri 'rjyovT8£; 17430 LS mkAi^/otm, reü. -riyovrK; ^256 M -ohras, KNS -orae, HI -rjy^as; Nom. Sgl. mhX^ yov (cf. ntnorpti»v in tit. apud Eaibel Cyriaci syll. XX, 5 p. 6) apud Home- nun non inuenitnr, sed constanter xtxkrjyioß B222. £591. ^168.344. ^Y7&5. P88. Ai408. Heg. Bcut. 99,442.
2) Gf. Ahrens, de dial. Dor. p. 331.
3) Ahrens, 1. c. p. 329.
4) Cf. Hinrichs p.l21.
12*
Digitized by VjOOQ IC
180 Guilelmiu Frye
est tot nitia retegere ac refeiiere, qnibus in haius nerbi förmig derinandis lapsos est Neque enim perspexit radicem ael ut illorom more loquar ro &ifia esse ia-fil (quarnquam ne Hero- dianas qnidem re indagata probe usos est) neque qua par erat constantia atqne sagacitate ad rem incubnit; pamm enim se- cntus, qua erat animi mobilitate et inconstantia, oertas ratio- nes, quibns singnlomm tempomm formas ampiexus explicaret, modo hac modo illa dialecto adnocata easdem formas alio aliter loco enncleare conatns est. Sed ab hac parte laadandas est, qnod nbiqne a traditis exorsns tradita soluere malnit quam ingenio indulgens normisque extricatis confisus noua audacter temptare: Eust 1641, 44 (Os- fr. 78) ro tjfitjv ov ft^ook'qtf/ei Tov i(OTa ' TCQOKLQiTiov yoQ, (prjOi ( HQaxkeldr^g), ziiv 8va tov ij
YQacpriv. Erant igitor qui ex 6^/ul prodire iuberent ^V?v ! Hera- ciides uero ^V^y traditum explicaturus confugit ad eoiiai ovftfjv quod Aeolensium more ut haki^^rjv hoi^firjv in tjfitjv abiret Quin Tyrannio communi de uerbis in fit ex Aeolica dialecto repetendis sententiaeO obnoxius (eadem de causa uerbomm eifil et qyrjfil accentum rißai^rjßivov esse arbitratus est Hera- clides 1313, 20 »» Os. fr. 55, mutationis minime cupidus) aeoli- cum accentum obtrudere Homero conatus est '^) ""qniiit yaQ ovv xcecavevoac £350, si quidem uerbis Eustathii fidem habea- mus, qui pro uirili parte uerba Heraclidae cum aliis locis tum p. 1613, 16 — 45 = Os. fr. 55 uitiis inquinauit.
Quod fragmentum ut paucis attingam, iniuria Ahrensius reprehendit') Heraclidem, cum hie non de onmibus uerbis in ocD sed de paucis tantum e coniugatione 'aeolica' in fit flexis ut *g)d(o qyrjfil, azdw Yarrjfii aliis cogitauerit ^) , neque
1) Quam Herodianus strenne refutauit ü, 825 Lentz.
2) De enclisi a Tyrannione statuta cogitaaere Lehn, quaest. ep. 126; Bekker 'Hom. Blätter' 1,87; Gkiettling, de accentu p.393; Hinrichs l.c p. 14.
3) Eadem iniuria idem Heraclidae uertit crimini, quod participii «Ts nomiuatiuum ut Aeolicum uenditasset, parum memor £u8t. 1787, 44, coios uerba supra apposui p. 172.
4) 0aw inuestigauit Her. e ^ac&cu Eust. Iß41, 36 » Os. fr. 78; egregie autem Curtius, uerb. H, 374; 1,213, talia grammaticorum themata in hac
Digitized by VjOOQ iC
De Heradidae Mflesii Btndiis HomericiB. 181
aliam ob causam Aeolensibus adscriptis, nisi quod omnia nerba in fii e dialecto Äeolica repetenda esse censait. Etenim de aerbis nere aeolicis secundae classis perispomenon haec aiserte affirmat 1613| 23 ooa rwv eig fTiTtj äi diq)d-6yy(^ Ttaqa- IvffOfieva ohv yilaifii x. t. X. , AioXma ov%a xvjg Aeoßliav ^ovrai dialix^ov. Qnis antem a se impetrabit, nt Heracii- dem nno eodemque emmtiaio de aerbis in fit aeolicis senten- tias inter se pagnantes prompsisse credat? Bes patet. Gram- matici neteres breniloqnentia band raro pamm apta usi formas e. g. doricas nttncnpant ttel aeolicas, in qnibus Tta&og qnod- dam hnic nel illi dialecto proprinmfdeprehendere sibi uidentur ipBam formam Doriensibns nel Aeolensibus minime tribuentes.^) Ita dXrikov&^ev 1 49 ex Atticorum consuetudine repetiuit Hera- clides propter atticam quae dicitur reduplicationem ; ipsum dhfjXov^^ev Atticorum esse negauit. Et Eust. 1892^ 41 coUatis doricis (^Ttkeev) ETtkrjVy (iggeev) ^qqtjv ^v quoque ut ex hv ortam Doricum nuncupatur ; sed ipse haud multo post ^g pro ^v uere Doricum esse affirmat. — In eodem quod tractamus frag- mento, quomodo Osannus exhibere potuerit Boioniov rjiilf pro- feeto noB intellego. Nonne utitur Heraclides fiera&ioei %ov ^ €{g €£? nonne addit to devregov eig? nonne Hyei 6 av%6g, oxi BoiiOTol ro ij Ttagccrilevrov vijg TtQwrrjg t(Sv elg fit fisra- ti^ivreg eig rfiv Tt ditpd-oyyov x. x. X. ; itaque legendum est tmovv mal anb %ov w eXri av aloXmov 7}fii aal BoiwTixfj ^«rcr- ^aei rov ^ elg Trjv 71 dlg>^oyyov elfxi '^fia^rjfiivov ov n^ t6y<fi na^a higa^d-i Xiyei (p) avrog' ta yaq AioXixa d^Xov on ßaqvvovrat* tov di toiovxov Boiwzlov [ij^e] (jdfxC) ro dev-
iDue dialecto ezstitisse adnotauit: ^av Isyatv Hesych.; ßaa cf. tabb. HcTaeLI,68 iniß^; Cratiii. com. 11, S8 n^ßc^ss; foed. Lacedaem. Thuc. V,77 ixßävras; iXam in Doride uulgare; d'ito {rl^fu)J\,A2%\\ Eünrichs i.l. p.126.
1) Qoae si recte disserui, Hinrichs quoqae reprehendendus est qni p. 134 haec scripsit: 'balbutit grammatlcuB ille (apad Haittaire p. 478 ed. Störs.) de Aeofismo B$ari cum t,arj sicut in dial. Cypr. iiM^ audire debeat'; nam grammaticas solam terminationem imperfecti respiciens coUaüg iflXti hwi et Star} Aeolicnm nominauit.
Digitized by VjOOQ iC
182 GailelmaB Frye
reQov [elg] (eig) x. r. it. Ceterum haec cum nerba Heraciidae et qaae mox secuntur liyei 6 avrog ort Boiwxol to ^ TtaQa-- rikevTov rijg TtQcirrjg x. t. X. accnratios inspexiBsem, iam non dabitabam qnin pessima illa %axet(ic xlQveifii pro Boeoticis uenditata deberemuB Eustathü ingenio, non Heraciidae. Ne- qne Eastathio fides habenda est inter boeotica ennmeranti 7t€(pll€ifu vBvoetfii 1613,22; grammaticus enim H. Adon. ^ple- romque cum Heraclide conspirans' sola q)LXei(iL voetfAt praebet. Itaque suspicor solita avax€<palauüa€i nsum Eostathium aliena neglegenter admiscnisse in quibtis Heraclides de solo eifxl i/nfAl üfifievai dissernerat; cf. Eust. 1408, 1 i^lov dg xai to [?/i*K^>- fievai and xov d neQiavccjfiivov rijg a av^vyiag . . . ^IoXictI (pafJLBv efifi€vat xad-OTi ol AloXslg xai Iv &ifiaaiv zo ftQO- rffovfjLBvov ri (lexaxL&ivteg elge ÖLTrkovat^) ro jw olov nO'^jiÄt Ttod-epLiii (plXri(jLi (pikefjLiiii Ahrens dial. aeol. 61.
Einem uero hnias fragmenti (Os. fr. 55) medicina andaci mitto aliis curandom; certe pro ^Alolelg' scribendam est: JioQieig q)i]al q)a%l Xiyovöiv. ^liov^g (dh uLal Aiolslg) ijcri dix^ %ov q>.ct Hermipp. com. 11, 382, 6 Meineke et Sapph. fr. 48 Ahr. Tjoi öioaofiev rjat TtdrrjQ. Multam nersanit et huc illuc torsit sententiam de v paragogico imperfectonun ^v et fjoiceiy dqta -Kala r388; ovSelg enim, loqoitar apud Eust. 1892, 33 = Os. fr. 62 TcaQaTOTiytdg eig v Ttegarovrat kv r^iiip ivixi^ TcaQ^ ^'Ellijaiv. Nam zoig eig ßqa%v TteQctrovfihoig elza avv~ aiged-eiOL zoiovzoig TtQoaiüTtotg ovxhi (nerovala zov v. Sane nonam auribns Graecomm aeoi Alexandrini, minime uetenun. Etenim in titolis ionicis saeculo IV saperioribns v paragogi- cmn fere ubiqne conspicitur, cum inter nndeuiginti uocum for- mas V paragogici participes sedecim v ostendant^): Trjtoiaiv z6, iöiüKLBv SvxaevoLv, fjotv ij et quod grauissimum ^E{xO^V' flog fie €7coi€iv in tit. Miles. Ol. LXXX. Neque aliter res se habet in titulis Atticis Euclide archonte superioribus, ubi v
1) P.1442, 50 idem p. 780, 35 — Os. fr. 80 male inuezit Jm^uTs Si nXtova^ovtftp ro d [ainovTK iafup] cf. p. 1892, 46 <= Os. fr. 62 8.{fLa.
2) Cf. Gartius, Verb. U, 99.
3) Cf. Erman, de dial. Ion. in Cart. Stad. V, 278 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Miiesli Btadiis Homericis. 183
paragogicnm, pariter atque in boeoticis titulis^), minime ea sola de causa positum est ne hiatus enaderet^), id quod re- centiore demum aetate factnm est.^) Atque cum Aristarchus et in plusquamperfectis ßeßh^xeiv E 661 , dedemvrjxeiv q 359, Tjvciyeiv Z 170, ion^xeiv P 133 illud v admiserit, iam non dubitabimus quin paruerit codicum auctoritati: Did. Z170 rjvdyeiv' ovrwg avv r(p v läQloTaQXOS' rjvtiyeev yoQ A] Did. £661 IdqlöTaQxog f^eta xov v ßeßki^xeiv x. r. l. Et La Sochium multis nerborum ambagibus illud v Z 110. q 359 al. repudian- tem ueri aliquid suboluit^), cum Didymi scholion 2*412 in sospicionem uocaret, quod a Kaysero ^) emendatnm propono: ovTug l'^fti Tov V IßeßXri'Kei] xaJ avev xov e (ßeßki^xei) Zrjvo" öoTog xal uiQiaroqxxvqg' (Jäglara^og di) avv rq) v ßeßkij- uiv A cf. Did. £ 661. Sed quid sibi uolunt apud La Rochium scbolia de iazi^Ket elatnjxeij quae nihil aliud nisi augmentum respiciunt? Quam uero leui argumento La Rochius praecepta Aristarchi aspematus sit, tituli ostendunt; cf. praeterea An. Bekk. 442 ans^qdyu xcJ övv T(j} v ccTceQQtiyeiv to y tvqoo- (üTcov et recte Aristarchus rivioyetv Z170' rivdyBev yaq,
Sed reuertamnr ad Heraclidem, qui cum tertiam riv neque ex ^ov rieg ^6(y) neque ex %e explicari posse arbitraretur ^), ad Doricam confugit dialectum, cnius imperfectis iqqriv %nlriv ionicis ^ bqqbbv enXsev respondentibus etiam rfv tertiam ut ex %ev Doriensium more ortam tueri se posse putauit. Atque titulis
i) Beermann, de dial. boeot in Gort. Sind. IX, 59.
2) Caaer, de dial. Att. uetust. in Gurt Stud. YIII, 292.
3) Gf. Hedde Maassen, de w paragogico in Leipziger Studien 1882.
4) Textkrit p. 194.
5) Phüolog. noLXXI p.328, unde Gortii uerb.11,239 sententia cor- rigatur.
6) Gomparato Aristarcbeo mvü pro Kvfj xvqov ^638, quod ea de caoBa Aristarcbos temptasse oidetur (Eust. 872, 18 » Os. fr. 62 not. 27 nvH TW ^AQtexa^x^Uiv inBoüBotv \oXvq^ Il^aftvel<p, inl ^' aXyBiov) xvea tvqov^ ^638 kiyovoiv) ut uersum inl 8^ cuynov Kvrj rv^ KvTi^rxi. x^^^^V Q^u^is in gpondds remorantem paullo concitaret.
7) Egreg^e has fonnas ionicas contra Ermanam defendit Merzdorf in Gort Stud. YIII p. 146.
Digitized by VjOOQ IC
184 GnUelmus Frye
qnidem Dorioa illa non confirmanturi cum in eis imperfecti nerbomm perispomenon tertiam singalarem *) non inneniarnns; sed 8i homerica Tjvoiy^iv ßeßXr^xeiVf Milesiorum i/toleiv, Homeri Ijaxaiv respexerimuBy non erit, quod Heraclidae de 'enkriv ^qhtjv generioris sane Doridis teBtimoninm respoamas.
Adnotantnr interdom in scholiis leetiones quae iibrarii in ipsornm dialectos proniores Homero obtrasemnt, at <Z> 351 al hc Tciv 7t6Xeu>v ^ride TcvfcaiQov' elxov A. Prorsufl simile uitiom (nam xvTtaiQov Doriensinm esse testantar Herodianas et Hera- clides) ^) e codicibos qaibusdam Heraclides enoteuit apud Eost 722, 58; 1726, 24 -= Os. fr. 66 'ov fÄ^vzov xdfietov ye fiox^jy ava xvöiavemav G 448. Quam lectionem cur Osannus q. h. IV p. 20 in Iliadem ab Heraclide 'recognitam' rettnlerit, non in- tellegimus. Qaid enim legimus apud Enstathinm? IWe dh xoi heQolag hcdooecDg yQa<pfj v^oävanolog xa^' ^H^cndeidrjv avtri, ov fiivTov (pro '^ijv) x. t. L Fnit com sospicarer oca- lonun errori fiivrov deberi citios ad xafierov delapsonun ; sed Photius tradit in lexico p. 258 fiivror %6 dh fiiyrov ßaQßa- Qov^), [ei] (fp) xal XQvoiTCTtog XQijraiy qnare non dnbito qoin pariter atque %v7tat4(ov in carmina homerica irrepserit^): Eust. 1726, 25 ri 6h öiakexTog avTtj ^hi xal vvv ati^evai TtaQa toIq avj;vyqaq>otg\ to yoQ . . . ov fiirroi ov fiirtov liyovuiv x. t. i.,
1) Qaod AhrenB der. 201, l e tabb. Heracl. enotauit impeifectam inafiiffxn ßi 1^) uerbi nafuoxia (ibid. 11, 168), coniectarae debetur.
2) Apad Eust. 1648, 7; cf. Alcm. fr. 20 p. 246 Schneidew. Kvnai^ffxw.
3) I. e. puro AtticiBtarum sermoni abiadicandum; cf. Herod./iav. Ut- Ij 20 nlarmv iv 'T^e^ßoXip SunaiSa t^ arev rov y mjfffiw ok ßoQßa^ov Xfy»v ovTWs: 'O 8^ Ov ya^ ^rüuf^, <S Mo(v)<rai fihu
14XV onoza /lav X^alrj 8ifjTt6/irjv Xfyetv
"Eftufiu Sfjrdfitjv, anora S* atnelr Sdoi
"OUyov oUov. Est autem iXiM TareDtinorum teste Herod. nov, lat 1, 19 ^^ r» Ta^artlvoi, XO>(^ Tov y 7t^Ofa(f6ftayot rijv X^$v avahyyioxaQOv ano^paüfovrai , Sena^ 'Ptv&ofv ip Sovltp MaXaay^ 'oXionriv vfiÄv i/ind^pvH* evywxia\ Ael. Dionys. Eust 1160,10. Photii lociim correxit Dobraeus ada. crit. 1, 601.
4) Non commoramur in adnotatione Osanni ad fr. 66 rem se in q. h. Y de Chrysippo tractatorom poUidti. Yana enim nos spe deceptos illinc ad Buperiorem locum relogauit (q. h. Y p. 15).
Digitized by VjOOQ iC
De Heradidae Milefiii stadüs Homerids. 185
qood fragmentum incredibili oscitantia descripserant compila- tores Et H. 135, 44; Etym. Gad. 23, 29; An. Oz. I, 31, 30 qui pro ji^eliov sabfititaenmt 0 ^Pqylviov uel 'Prjvwv. Neqae Hera- elides Sicnlis aneliw attribuit, sed TtQtmovvTtov arbitratuB est esse anelöio %ov ü7tivdw\ qaod ille Siculis concesserati his meliiuB nisiun Rheginis tribnere. Sed palmam meruit Et. Gnd. 16$, 50 17 yaQ ji^yeliav diaXe^og fLtetaßdXkei %b v eig l' ro ya^ oniyöia aneido} liyovaiv xal to evöov elöov nbi ad annm onmia pessime corrnpta sunt Nee feliciter fenerati sunt com* pilatores hoc fragmentum. Vix enim Herodianos (Fauor. 124, 31 ex quo lacnnas Et. Gud. 73 s. u. aQy(evv)fja{i) et An. Ox. I, 31,28 &cile explebis), quae necessitudo inter oQyewog no- &iyv6g et aQyeivog no&eivog intercedat, primus perspexit, com iam Heraclides nelfo) q>&€iQO} delQw cum aeolicis xi^QO) (f^i^gio difQU) comparauerit , quod quin in adiectiuis repeti- nerit ut Herodianufl, non dubito. Sed etymologi qui Heradidae de OTtivöixß OTceldu) ti^elg Ti&ivg alel aiiv adnotation^m lege- lant, eadem in adiectiuis aQyevvog agyeivog Tto&eivog no&evvog explicandis, ut multiplici doctrina imbuti uiderentur, abusi sunt, id quod facile perspicies ex Et. Gud. 73, 39; An. Ox. I, 31, 28 coUato Fauor. 124, 31.
Getemm Codices nostri omnes Q 448 rectius praebent fiax]] Ivl xvdtav^lqiß pro ftoxriv avä xvdtaveiQav. Cum enim prae- positio Iv sensu generali regionis locum quendam respiciat, in quo quis uersatur, xora distributiua notione ad compluria
7) Yix recte Schneidewin Ibyci Rbeg. reliq. p. 64 scripsit £t. M. 73, 44 fd'os icrl %ihv ^Briylvwv BtaXitcrtf ro 7 r^eneiy als v ' 10 ya^ antUsm cnerc» UyovQi *ai ro iv8oi ivSov x. r. X. Odofr. Müllerum secutus. Nam 'Prjyivofv eorrapte legitur ^Tol4^Blatv\ ut uero pro ffnaidi» univBo} edatur aneiüot 9srn««9, neque Eostathii uerbis couceditur (722,61 bU M, nd-eic ri&äpt, »U oftcior ro üjteid» cniw9n\ 1726, 24 cnivSt» . . . ov n^anorvnov ro 9^818» xa&* ^ffgoitJisiStjv; 1726,25 • . . ok o/iolwrai ro cnaiBm cnivBcai)^ oeqoe nllius eorom, qui Heraclidae sententiam propagaront: auctores £t. M., 6ud., Anecd. Oxon., Fauorinus, grammaticas Hort. Ad., reliqui. Gf. Apoll, tynt IUI, 3 p. 313 01' . . . n^üxelüerai {rb v) (Atta ro a, xairoi reliKov ov noXkwv X^iacfTf xa&o ro ö rov v ov n^OffyBirat, avanaXty ftivroi, Se yi yta^* l/^dytioii ftafinoXXoQ iaxiv 17 rotavrri tfvvraiii.
Digitized by VjOOQiC
186 Guilelmns Frye
spectet eiusdem regionis loca oocnpata, praepositione ava usi sunt Graeci ut continnam rei per totam regionem propagatio- nem denotarent; ita contagio ivvrjittaQ ... ava otqotov ^x^o A 53, laeta nidet Inno Neptanum Ttontviovxa ittaxrjv ava xv- didveiQav H155y Koiqavitav krccTcufkelTo Agamemno arlxag avdqtiv, rjl&e d^ ItvI K^rjftetsai xicjv ava ovkafiov ovÖqwv J 250. E 167. Hoc uero a ners. & 448 aliennm esse non est qnod contra Osannum (q. li. IV p. 20) mnltis explicem. Codi- cnm igitnr aactoritate non solnm, sed ipso sensu qnoqne com- mendatum probo idaxf] hl xvöiavelQrj ut Z 124. H 113. A 409. JT 147, h va^ivfi J/ 462. JB 712, kv drilorfjri F 20. H40. JV207, iv aikjj P167, iv aradlr] H241. 0283, h ai»kfi> n 390.
Fragmentorum seriem clandat Eust. 1443, 57 rjv fuh yqa- (pead^at rijv aQxovoav {rov ^ uieicixQtrog* ß 242) dia tov rj xai 5 (og hc TOV lr}6g 6 Xaog' ov fiifdvrjTai 'HQaxkeldrjg xa^* Ofxoio- TTfra TQv vtjog vaog xai Ttrjog naog 6 i^ ayx^arelag Tt^oa- yevrjg' omcu) di rjv iTtl 'OfitJQOv iv x^^^^ ^^ ^V^S o laog, qnae meliore forma exstant in An. Ox. I, 265, 2 rov vaog zga- ftivTog ^iv Ttlovi vrjq)^ B 549 xai rov Ttaog *xai Tvrjfp tcbq kowt^ X 441 ro laog ' aTQSTttov efjisvve rcaq ^OfirJQip xalroi rij /^lera- yeveariQif 'laät rganev, olov ^Xr^ov (d^y a&^aag^ ^iTtTtiSva^.
Atque Ttaog Doricum quidem est (Hesych. Ttadrai avy- yevelg' Aaxiaveg) sed in nulgarem usum abiit, ortum fortasse e stirpe na ne-Ttä-^atj cf. Callicrat. in Stob, floril. 85, 16 iTtlxxriTOL avyyevelg, Eur. Androm. 641. Uberius dicendam est de laog kriog. Nam com appellatiuum, ut recte obsemauit Heraclides, apad Homerum constanter ä paenultimae retineat, nomina propria cum Xaog composita alias normas secantur. Atque in carminibus homericis plerumque etiam in nominibus propriis Xao seruatur: Aaoyovog AaoSafjiag Aaodixr] Aaod-orj Aaofiidiov quibus opponitur AeiioxQiTog ß 242. P 344. x 294 in quo eandem atque in leiovacv E 782. H 256. 0 592 uoca- lium mutationem digammate euanescente genitam agnouerim. 0
1) Xdavüi semel occarrit X262.
Digitized by VjOOQ iC
De Heraclidae Mileni stadiiB Homericis. 187
Praeterea ^yiXaog © 527. A 312. t; 321. % 327; "A^eolhxog B445. 0 329; Ev^kaog JT411; Mevikaog, Sd-evikaog H bSQ^ sed HyiUiog % 131. 247, nrjvikewg B 494. JV92. P597 inter quae eadem fere ratio intercedit atqne inter ^Exiviqog H 468, KJAJtovrfig * 119 et IdvaßriaLvBwg * 113, Idi^QOvecog ^111. Homenim imitati sunt poetae elegiaci: laog Galliii. I, 8; Tjrrt. XI, 13; Xenophan. m, 15; Theogn. 53. 781; XaqUaog Archil. 79, 1 ; ep. 1 19, 3 ^lohxog ; sed A€i6q)ilog ter apud Archil. tetr. 60 p. 187 Schneid. Inde a temporibus Hipponactis i.ri6g inneniri docuit Heraclides si quidem Eostathimn (1443, 57) secnti recte tribnimus Heraclidae fragmentum An. Ox. I, 265, 2. Tituli qnoque, nt hoc addam, in nominibus propriis fluctuantor; in netostissimo enim Milesio saec. VI reperio ^Hyi^aavdQog xal {It)v(ß}iog xal ^iva^iXewg^ sed in inscriptionibns Euboeicis ^) priore saecnli V parte exaratis occnrrnnt AaoT^QaTrjg 105, Aew^ x^crrijg 107, XaQlXaog 207, AevxaQog Nixoi.T}tdrjg 138.
In lade recentiore nomina propria in aog terminantia nisi ex Attica qnae uocatnr declinatione non flectuntur: ^Qxeal" hiog Herod. Ü, 181. IV, 159. IV, 160; ^qx^^^(^9 VH, 204; 'EyTflile(ag VII, 204. Vm, 131; eqaavk&ag 11, 113. 116; Ni- zoi€aig VII,134; ile^a««^ IX,103; /T^ij^aßwg IX,107; /T^cn- tmXtcog Vn, 33; XaQlleojg IV, 145: excipiun*tar NiTcolav VE, 137 A^x^laot tribus Sicyonia et MeveXaov VH, 169, quod ab Omnibus fere editoribns recte mutatum est in Mevilew. Varias tarnen formas apud Herodotum induunt, quae a laog exor- diuntur nomina Aaoddf^ag IV, 138. IV, 152; AaodUrj IV, 33; AadUr] 11, 181; Aa(pdvr}g Areas VI, 127; AcntQlvi]g Laco 1, 152; AevTvxldrjg (sie constanter scriptum et conferendum com Euboeico AevxaQog)^ cetera nomina propria lew syllabam ostendunt: AewßoiTrjg Aeamjdrig AecDTtQ^Ttrjg etc., quocum Wk Herodoteo consentiunt tituli Thasii quos publici iuris fecit Müler 'revue archöolog.' XII, 139. 268. 368; Xm p. 276. Ap- pellatiuum uero modo Xadg^ modo Xiiog^ modo krjog scripse- nmt librarii Herodotei; sed Heraclidae et Herodiani H, 108
1) Cf. Mus. Rhen. uoL XXII p. 276 sqq. ; Erman in Gurt. Stud. uol. V.
Digitized by VjOOQ iC
188 Guflelmiu Frye De Heracl. Mü. stad. HomeridB.
Lentz. anctoritatem plnris qnam codicum aestimandam cen- Bnerim cum Dindorfio (praef. p. 39), cum et vrjog codicibns Herodoteis 1, 183. VI, 19 commendetar.
lam snbicio indicem fragmentonun Heraclidae numeros Eustathianos cum Osannianis exhibentem:
|
Eust Ob. fr. |
EoBt. ( |
Og.fr. |
Enst. 08.£r. |
|
|
p. 23, 19 «= 1 |
B.67 |
p. 1398, 31 = |
n.73 |
p. 1700,31 — n.57 |
|
28,44 « |
61 |
1410, 53 -« |
58 |
1714, 56 == 61 |
|
32, 36 ^ |
50 |
1411,22 » |
64 n.l |
1721,62-= 77 |
|
44,30 *» |
74 |
1432,30 » |
71 |
1722,33» 51 |
|
145, 35 » |
51 |
1457,44 — |
81 |
1724, 30 = 36 |
|
341 ^ |
31 |
1525, 10 — |
60 |
1726,26- 66 |
|
452, 18 » |
63* |
1561,60 » |
63 |
1756, 53 « 64 |
|
670, 62 « |
52 |
1576,58 » |
69 |
1759,1 — 69 |
|
722,68 = |
66b |
1596,2 » |
75 |
1815,3 » 39 |
|
734,42 - |
53 |
1613, 16 « |
55 |
1S54, 58 — 72 |
|
734, 51 — |
54 |
1618,48 — |
68b |
1885, 43 » 66 |
|
774, 54 -» |
73b |
1641, 34 » |
78 |
1892,31 = 62 |
|
780, 33 -« |
80 |
1642,2 « |
56 |
1946,22- 69b |
|
853,5 » |
68 |
1643,2 -= |
70 |
872 — 62 n. 27 1654, 13 ->= 79
Digitized by VjOOQ iC
ov&sig, atj&eig.
Von
Georg Curtias.
lieber das Vorkommen dieser Formen statt der älteren and von den Atticisten allein gebilligten mit d sind wir durch die Inschriften jetzt hinreichend au^eklärt. Was durch Weck- lem (Curae epigraphicae p. 30), Herwerden (Lapidum testi- monia p. 61), Butherford (New Phrynichus p. 271) und andere Gelehrte festgestellt ist^ läuft darauf hinaus, dass die Formen mit 1^ im 4. Jahrhundert v. Chr. in Attica, vereinzelt auch in Nordgriechenland auftauchen und daher auch in die Litteratur dieier Zeit^ namentlich des Aristoteles, obwohl ohne Gonse- qnenz (Index Aristotelicus s. y. f^ri&eis)y und in die der spä- teren Zeit eindringen. Aus Eaibers Epigrammata e lapidibus ooilecta bringt Rieh. Wagner in seinen soeben erschienenen Qoaestiones de epigrammatis e lapidibus collectis grammaticae L.1883 p. 92 fünf Beispiele bei.
Wie aber erklärt sich dieser seltsame Vorgang? Ver- gebens sieht man sich nach Fällen um, in denen ein andres allgemein Übliches Wort sein bis dahin unangefochtenes d im i Jahrhundert in * verwandelt Dass jeder Erklärungsver- such der Aspirata von dem Ursprung des Zahlworts aus elg anfizQgehn habe, liegt auf der Hand. Aber wie kommt es, ^ das Bedllrfiiiss den spiritus asper des zweiten Bestand- theilg m dem Compositum zur Geltung zu bringen, Jahrhun- derte laug den Griechen fem blieb, um erst zur Zeit des Ari- stoteles sich geltend zu machen?
Digitized by VjOOQ iC
190 Georg Gurtius
Oosb Meyer Gr. 6r. § 215 sucht diese Frage durch die Annahme eines etymologischen Irrthnms oder, wie er sich ausdrückt, einer 'Verwechslung' zu beantworten. Er sagt: 'ov'9'€lg, (irid-sig, ovd^iv, fxrjd-^v (nie ov&efila, fjttjd-e^lal) offen- bar in Folge einer Verwechslung von ovöi mit ovt€\ Ver- wechslungen bedeutungsverschiedener Wörter und Wortformen sind bei den neuesten vergleichenden Grammatikern tlberhaapt ein sehr beliebtes Auskunftsmittel. In diesem Falle hätte diese Annahme doch nur dann die mindeste Wahrscheinlichkeit, wenn sich irgendwie nachweisen Hesse, dass in jener Zeit die Griechen überhaupt unsicher in ihren negativen Partikeln wur- den, so unsicher, dass nicht etwa nur von dem satzverbinden- den ovöi zu ovT€ gelegentlich abgeirrt wurde, also in den Partikeln, die im lateinischen neque zusanmienfliessen , son- dern dass sogar das in ovo' elg steckende ovöi ne — quidem mit dem copulatativen ovre verwechselt ward. Bisher fehlt es, so viel ich weiss, gänzlich an solchem Nachweis fiir diese Periode. Für diese ist ein lautliches Abirren von dznz ebenso unerhört, als das Verlernen der in vollster Blüthe stehenden attischen Prosa, das wir in Athen selbst am allerwenigsten irgendwie erwarten werden. Schon deshalb ist jener Erklä- rungsversuch verfehlt.
Aber es gibt noch einen andern Grund. Gesetzt — was wir bestreiten — es hätte sich bei den Griechen des 4. Jahr- hunderts der seltsame Wahn gebildet, in ovS-elg stecke nicht ovdk e/g, sondern ovre elg^ so müssten wir unbedingt auch für *ovdefxiaj *fiTide^la ovrefiia xmd fitjzefUa eTWsateiL Denn dass diese Sprachverbesserer etwa für das Masculinum und Neutrum ovze fttr angemessen hielten, im Femininum aber das ovöi nicht antasteten, wird niemand glauben. Ich finde dies Argument schon bei Trendelenburg in seinem Commentar zu Aristoteles de anima p. 202 : ^a particula ovre ov&iv duci non potest cum propter particulae usum, tum quod ovrefila nusquam legitur\
Sehen wir uns also nach einer andern Erklärung um. Wenn ein alter Lautbestand in einer verhältnissmässig jungen
Digitized by VjOOQ iC
ov&siSy jiirj&ai£. 191
Sprachperiode vereinzelt geändert wird, so liegt es am näch- sten bewnsstes Nachdenken als die Quelle der Aendernng zu betrachten. Wir hätten es also mit dem Vorgang in der Sprach- geschichte zu thun, den wir Etymologismus nennen können, das ist mit einem Theil jener tlbel angebrachten Sprachmeisterei oder Schulmeisterei , der unserm Jacob Grimm so sehr zu- wider war. ovd-elg gehörte dann in dieselbe Kategorie wie das deutsche ^ohngleich', ^ohngefähr' (im Anschluss an Ohnmacht u.a.), oder mit der pedantisch gezierten Form 'die Beamteten' statt der volksthttmlichen. Auch die Ber- linische Betonung 'Vormittag, Nachmittag' (anders der Sänger des Liedes 'ich hab' den ganzen Vormittag u. s. w.') beruht wohl auf dem Streben die Herkunft des Wortes deut- licher zu machen, oder es, so zu sagen, auszukernen. Dass die Athener solche Versuche nicht verschmähten, besonders seit Prodikos oq^ottjq tiSv orofiarcov lehrte, haben wir Grund ZQ vermuthen. Vielleicht hängt es mit dieser um jene Zeit geschärften Beachtung solcher Dinge zusammen, dass, wie Wecklein und Rutherford beobachtet haben, schon von Aristo- phanes an oidk elg, firjäk elg als ^caQa&eta häufiger werden, anch auf Inschriften firjdk kvl, oidk ha. Diese Ausdrucks- weisen wurden aber mit der Zeit zu schleppend und wider- sprachen der durch die rhetorische Bildung eingeschärften fiiga hiatus. Wie wenn nun das verbundene fxrjö' hl, ovo'' ha eben dadurch, dass man sein Wissen von der Herkunft aus elg durchaus zum Ausdruck bringen wollte zu jenem med' hen, od' heni ftihrte, von wo zu firj&iv ovd-evl nur ein Schritt war. Ungewöhnlich bleibt freilich auch so das xh als Aspirata von i. Aber einmal darf man Erscheinungen wie diese, welche dem Kreise bewusster Umdeutung angehören, nicht mit dem- selben Maasse messen, wie die natürlichen Producte instinc- ti?en Sprachlebens. Dann aber fehlt es doch nicht ganz an Fällen, in denen bei dem Hangel einer weichen Aspirata die einzige den Griechen geläufige harte ftir den weichen Laut der Media mit einzutreten hat: z.B. ßißka(pay elloxa, TtqoxWi dag anders als aus 7t(i6-y(())w zu deuten niemand gelingen
Digitized by VjOOQ iC
192 Georg GartioB avd^le, fir^&eis.
wird, und av&QUTtog^)^ dessen erstes Element von avÖQ- zn scheiden bedenklich ist v. d. Mtthll in seiner Schrift 'Ueber die Aspiration der Tenaes' (L. 1875) hat darauf hingewiesen, dass die Aspiration in vielen Fällen dadurch begünstigt wurde, dass der Explosivlaut in dem Silbenauslaut zu stehen kam, so in Ttkox'^o-g neben Ttkoxa-iio-g und in dem eben erwähn- ten Ttqoxvv.'^) Auch in (pQolfitov und im lokrischen (pgiv hängt die Aspirata wohl mit der Ausdrängnng des Vocals von nr^o zusammen. So entstand das & in ov&elgy firj-^iv, indem man nicht ov-dsig, sondern ovd^ elg sprach und den Hauch um kei- nen Preis verloren gehn lassen wollte.
1) Pamphyl. ax^mnoufi. (Roehl Inscr. Antiqu. 505, 7) neben aS^onfa (Z. 8).
2) Es scheint mir diese Wahrnehmung zu der AufTassong zu passen, welche Sievers in seinen 'Grundzügen der Phonetik' (L. 1881) S. 116 gel- tend macht.
Digitized by VjOOQ IC
Digitized by VjOOQ iC
LEIPZI6EE STUDIEN
ZUB
CLASSISCHEN PHILOLOGIE
H£RAUSG£GEB£N
VON
O.OÜBTIÜS L. LANGE O.BIBBEOE H.LIF8iaS
SECHSTER BAND.
LEIPZIG
VERLAG VON S. HIRZEL 1883.
Digitized by VjOOQlC
LEIPZIGER STUDIEN
ZTJB
CLASSISCHEN PHILOLOGIE
HERAUSGEGEBEN
VON
G. OUBTIUS L. LANGE 0. BIBBEGE H. LIFSIÜS
SECHSTER BAND
Zweites Heft.
LEIPZIG
VERLAG VON 8. HIRZEL 1883.
Digitized by VjOOQlC
Digitized by VjOOQ iC
INHALT.
S«ite THEODORUS MATTHIAS, De Apollonii Dyscoli epirrhematici et
syndesmici forma genuina 1
GUILELMUS FBTE, De Heraclidae Milesii studiis Homericis . . 93
GEORG CURTIÜS, ol^sis, fitj&ais 189
CÜRTIÜS MCCARDUS OPITZ, De argumentorum metricorum lati-
nomm arte et origine 193
J. HERMANN LIPSIUS, Ueber die Unechtheit der ersten Rede
g^en Aristogeiton 317
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
DE
AäGÜMENTORÜM metricorüm utinorüm
ARTE ET ORIGINE
8CBIPSIT
CURTIÜS MCCARDUS OPITZ.
Digitized by VjOOQIC
Digitized by VjOOQ iC
PEAEFATIO.
Cnm nihil magis dedeceat philologum quam paraolas res fastidire, quaestionem de arte et origine argumentoram Flau- tinis &biilis praefixornm, quam A. Lorenzius epicrisi retrac- tandam esse censuit in Bursiani Annall. uol. 3 a. 1874/75 p.606^ libenter suscepi, praesertim cum Ribbeckius, praeceptor illu- 8trij9simus, me adhortaretur. Atque spero haud superfluam fore commentationem meam, si quae a doctis niris usque ad hoc tempns passim prolata sunt, accurate coUegero, diligenter exa- minauerOy pro uiribus suppleuero. Verum tamen, ut firmum habeat quo nitatur fhndamentum disputatio mea, initium fa- ciam a Terentianarum fabularum periochis, — qnippe qnarum auctoris et nomen et aetas et condicio nota sint, — maxime propterea, quod certam quandam necessitudinem intercedere inter has et alterum genus Plautinorum argumentorum docti qoidam uiri contenderunt uel etiamnunc contendunt. Ut autem tota materia exhauriatur, tractabo Vergiliana quoque argu- menta et breuius alia neque data occasione ab angusta uia panllisper declinans flosculos hinc illinc carpere grauabor.
Pars I. De periochis Terentianis et Plautinis non-acrostichis.
Quaestio 1.
De C. StUpicii Apollmarü studm et de argumentorum in librü manuscriptis condicione.
Auctorem argumentorum Terentianorum cognouimus ex optimo Terentii codice, ex Bembino, in quo singula sie in-
13*
Digitized by VjOOQ iC
196 Gurtiofi Riccardas Opitz
soribantar: G. *) Sulpici Apollinarifi periocha. Coins docti oiri paroa esset notitia nostra, nisi plora de studiis eins memoriae prodidiflset grata cninsdam discipuli sedulitas. Gellias enim, qui aduleBcentalofl aliquamdin Solpicium secatus erat (Noct. Att. Vn, 6, 12; XX| 6, l)y in duodecim capitibns doeta quaedam responsa et similia posteris seruanit Nomen magistri triciens commemoratar, atque noniens 'Sulpicias ApoUinariB^ sexiens 'Apollinaris Snlpicius^ quinquiens deciens ^Apollinaris' in eis Bcilicet capitibns, in qnibns plenam nomen iam dictnm erat, nisi qnod in capite 15 libri XI 'Apollinaris noster' innenitar nnlla praeterea hnins nominis commemoratione facta.
Nnsquam antem 'Snlpicins^ solnm reperies, neqne tarnen nel ideo cansa est, cnr argumenta illa in Vergilii Aeneida a doctis airis Apollinari attribnta ab eo abindicemus, qnia in codice Vossiano sie indacontnr: 'H exastica Snlpicii cartagi- niesis in eisdem libris' cf. Anthol. Lat. c. 653 Riese. Immo cum tota artis similitudo auctorem enndem esse manifesto de- claret, snspicio, qua hunc hominem Sulpicium inter VergUia- nos grammaticos nominatum esse statuimus, augetur etiam eo, quod ad enndem cum probabilitate scholiorum Yeronensium locus, ad Aen. TK, 369, refertur^) hie: 'alio loco ostendit illos a Tumo missos. hoc loco adnotant Probus etSuIpicius con- trarium illi esse Yü, 600. Saepsit se et q. b.\
Argumentis autem in Vossiano antecedit ut Sulpicianum epigramma de Yergilio hexastichon longe diuersum ab Ulo, quod eidem') datur in uita Vergilii de commentario Donati sublata; cf. Suetonii reliquias ed. Reififerscheid. p. 63. Quam rem silentio praeterire non licet, quia infra ea nitemnr. Quodsi quaerimus, utrum primarinm sit, mea quidem sententia dubiom esse non potest, quin Vossiani epigramma maiorem nim rhe- toricam prae se ferat, quod ut fiacilius intellegatur, alterom alteri opponam:
1) De quo compendio cf. Dziatskonem in ed. Phorm. p. 100.
2) Cf. Bibbeck. Proll. Yerg. p. 173 ex.
3) Schedae Scalig. Focae dant, nimimm quia hie uitam Venigilii uersi- bns condidit, Anthol. Lat carm. 671.
Digitized by VjOOQ iC
De aigamentonim metricoram latinomm arte et origine. 197
Cod. Voss. Anthol. carm. 653 R:
Carmina Yergilins Phryginm prodentia Martern
Secnm fatali insserat igne mori. Tacca negat, Varius prohibet, saper addite Caesar
Nomen in Aeneae non sinis esse nefas. 0 quam paene iterum geminasti fernere fiinns, Troia, bis interitos cansa fhtara tni. tita Verg. Donati:
lasserat haec rapidis 0 aboleri carmina flammis
Vergilins, Phryginm qnae cecinere dacem. Tncca netat Variosqne simnl: tu maxime Caesar
Non sinis et Latiae consniis historiae. Infelix gemino cecidit prope Pergamon igni, Et paene est alio Troia cremata rogo. Vide igitor qnanto exqnisitius sit ^fatali igne — mori' quam 'rapidis aboleri flammis \ tnm 'saper addite Caesar' seil, 'no- men in Aeneae' (L. Hneller Mus. Rhen. nol. 19 p. 121) qaam 'ta maxime Caesar', inprimis aatem, qaanto illins dao altimi uersns prae alterius ieianitate eniteant. Hac accedit, qaod in qnarto aersn imitatorem a aera forma abdnxisse aidetnr hnins Propertiam loci memoria IV, 3, 10 ed. Lac. Mneller^) 'Ite et Romanae consulite historiae'. Praeterea me non intellegere &teor, cur genninnm com argnmentis coninnctum epigramma credamns spnrio esse mn- tatum. Neque tamen quidquam aalet L. Maelleri argamentam (Mas. Rhen. nol. 19 p. 121) — caias sententiae adstipnlatas est Comparettias ') — : com prae Donati aactoritate Vossiani in- scriptio spemi possit, pronomen 'haec' in Donatiani earminis u. 1 referendnm esse ad ipsos snbscriptos cum argamentis libros Aeneidos. Nam illad addi potaisse etiam ab imifatore, qui
1) 'Rabidis' L. MneUer Ann. PhiL uol. 95 (a. 1867) p. 800.
2) [Yidit imitationem nunc Baehrensins quoque, Poet. Latr Min. IV p.44, inde colligens non seriori aetati tribaendnxn esse hoc poema.]
3) Cf. Comparetti, Yergil im Mittelalter, quem librom in lingoam Gennanicain DnetschkiaB nertit, p. 137 adn. 3.
Digitized by VjOOQ iC
198 GortiuB RiccArdus Opits
qaidem sciret uersus Sulpicii Aeneidi praefixos faissey nemo est, quin aideat.
Reifferscheidii sententiam nide Qaaest. Sueton. p. 404, qai ipse quoqae epigramma Yossiani inter imitationes releganit cum carminibus Anthologiae Lat. 655 et 672.0 (Qoasdam inter c. 672 et c. 653 similitudineB obsernanit Ribbeckius cf. 672, 2 nefas, u. 3 morietnr, n. 7 prohibete, a. 24 itermn.) Tertiam for- mam illins epigrammatis, trnncatam — nam aliud Carmen esse u. 5 sq. param probabiliter Riesius Anth. Lat 11 p. XLVIII contendit — legimus in fine nitae Vergilii de commentario Valerii Probi sablatae, cf. Saeton. Reiffersch. p. 54, oriundmn illam sine dubio ex uitae Donatianae forma, quia Ultimi uersus lectionem 'non tibi sed Latiae. consulis historiae', qnae ieiuna est, ex hac 'non sini set Latiae consulis historiae' corruptam esse apparet.^) Qnartam formam ab antiqua aetate onmino
1) De conexu, qui inter carmina 655 et 672 intercederet, uehementer dispatauerunt Baehrensios et Riesius : cf. Baehr. Anall. Gatull. p. 66 sqq. ; Mus. Rhen. nol. 31 (a. 1876) p. 451 sq. et p. 608 sqq. uol. 32 p. 320 sqq. [nunc etiam Poet. Lat. Min. IV, 183]. Symbolam mihi liceat conferre, qoae ad codicum scrlptoram recte intellegendam spectet. Garm. 672 u. 4 sqq. legimus: 'Soluetar littera diaes
Et potenint spectare ocnli, nee parcere honori
Flamma sao ductumque operi seruauit (alii: serua^it) amoiem?* Puto : dudumqup » dadom quae o. seruauit a., et uerto : und die Augen werden es schauen und das Feuer wird die Ehre (die es geniesst) Yer- letsen können, das doch so hinge dem Werke Liebe bewahrt hat? u. 32 sqq. : 'Quod iusserat ille
8i [Sit Buechel. Ries.] uetmsse meum: satis est post tempora uitae.
Immo Sit et q. s.' hitet in tradito *satis est' 'taceat*, quod primum in 'sätest' nidetnr cor- ruptum esse. Scribendum igitur: 'Quod iusserat ille,
81 (I) uetuisse meum, taceat post tempora uitae?
Lnmo Sit etq.s.' Quibuscum conferenda sunt:
c. 655, 10 sq. : *Nam post sua tempora uitae
Non taceat, immo etq. s.*
2) Uncis circumcluBum est epigramma a Reifferscheidio ut ex Semii genuina uita, quae non seruata sit, interpolatum, cf. Quaestt. p. 398 sq. Oblocuti sunt de Seruiana uita Hagenus scholl. Bemens. in Ann. Phil. suppL uol. IV p. 682 adn. 1 et Comparettius Verg. i. Mittelalter p. 127 adn. 2.
Digitized by VjOOQ iC
De argnmentomm metricoram latinorain arte et origine. 199
abiadicandam nide in Anthol. Lat. n p. XLYIII ed. Ries. Quin- tam deniqne L H. Toscani adfert Barmannas ad Anth. Lat. 1.11,174 p. 352.
Sed ne abripiar contmua quaestinnoolarum serie relegatis qai de Snlpieii ApoUinaris stndiis Yergilianis plnra scire cu- pient ad Graefenhanii in diarn. ant. stnd. a. 1847 p. 19 sq. et ad Bibbeckii in Prolegg. Verg. commentationes , iam qoaera- mus, qnatenua in antiqnis comicis uersatus esse Snlpicins possit patari. Quod qno facilins intellegamus , operae pretinm erit, qnosnam scriptores et qnas litteramm disciplinas grammaticns flle amplexns sit, diligenter circumspicere. Ac mirnm sane qnantam proninciam Snlpicii doctrina occapauerit. Etenim non modo recentiorum aetatom scriptores in disputationibus adhibet, praeter Vergilium (Noctes Att. 2, 16, 8; 4, 17, 11; 16, 5, 11), Cleeronem (20, 6, 11), Sallustium (18, 4, 3 sqq. et 20, 6, 14), M. Catonem H. f. M. f. (13, 20, 11), aemm e'tiam ex antiquiori- bog et ex antiqnissimis fontibus argumenta hanrit, at ex Lu- cretio (16, 5, 7), ex Laberio (20, 6, 6 et 19, 13, 3), ex L. SuUae renun gestarom libro (20, 6, 3), ex Quadrigario (20, 6, 11), ex Afranio (20, 6, 5), ex Graccho (20, 6, 11), ex Lucilio (16, 5, 7), ex Terentio (20, 6, 4), ex Plante (ib. 9 et 12). Grammaticonun libroB cognonit (18, 4, 11 : ^etyma qnoque harum nocnm et ori- gines scriptas esse dicebat in libris Nigidianis') ipsosqne re- prehendit, at Caesellinm Yindicem (2, 16, 8), ad Latina expli- canda Graeca adhibet, nocabula (18, 4, 10 et 19, 13, 3), con- Btmctiones (20, 6, 2 et 10), pronerbinm (13, 18, 3); Graecos seriptores landat: Homemm (7, 6, 12), Aristophanem in Hol- eadibns (19, 13, 3). Qnid quod praeter nolgarinm nocabulomm formationes (11, 15, 8) etiam iuris augnrii locutiones inter- pretatur (7, 6, 12) et de iuris libris iudicare potest Oatonis (13,20,9)?
Ita cum l^ellius Sulpicianorum studiorum praeco exstiterit, qoaerat fortasse quispiam, cur Vergiliana illa et Terentiana
[BaehrenaiuB Poet. Lat. Min. uol. IV p. 45 Donatii epigramma ipse qaoque exeoqHar eiirtiinaiiB Seniio Yaro, nni *ex sexcentis Ulis aeui Augaatei QAtibiu, de quibuB alionde nil nobis traditum est', aindicat.]
Digitized by VjOOQ iC
\
200 CurtinB RiccarduB Opits
argnmenta ne conunemorata qmdem apud illam reperiamos. At qni attente obsernaaerit Gellii in laudandis . doctifl uiris rationem, seiet band solere eom dedita opera seripta illoniin enarrare, de qua re M. Hertzins in ^Bamentomm Gell, man- tissa altera' p. 7 hnnc in modnm disserait: ^ . . Oellius, aeqna- leSy quos praeter omnes admirabatur et ex qaonun ore pen- debat, sermocinantes potios indaeere quam describere solitiu, nelnti Frontonis Herodisqae Attici scriptomm nnlla apud enm eztat memoria\
Ac paaca de ceteris Terentianis studiis praeceptoris ex Gtollio discimus. Nam solnm aersum Phorm. 172 profert ille (N. A. 20, 6y 4)y qni quamqoam in Bembino deest tarnen spn- rins esse non uidetor. Qno ono nestigio, si qnae propter pe- riochas de textos Terentiani recensione ^) snspicio oriri potes^ sane non fnleitur, quamqnam in oonferendis libris manoscriptifl Apollinaris nersatns est secnndum Gellii qnendam locum^), qai ilÜos aetatis stndia Incnlenter iUnstrat. Nee plnra scimns de Plautinis Ajilollinaris stadiis: hnc qnae pertinent, inaeniuntnr in eadem illa quaestione (N. A. 20, 6) de pronominum ^nestri', 'nestnim', ^mei' usn, ad qnem illnstrandom adfert Pseud. u. 3— 6 et Most. n. 280 ed. Bitsehelins. Praeter periochas antem aliud quid non sine probabilitatis specie Solpicio me nindicare posse spero, epigramma illud hexastichon (AntiioL Lat c. 734) , qnod aeqne periochis Terentianis praemissnoi foisse persnasnm habeo atqne praemissa sunt tria illa disticha argomentis Vergilianis. Terentios ipse sie praefatar:
Natus in excelsis tectis Earthaginis altae Bomanis dncibus bellica praeda fai.
Descripsi mores hominom, ianenumque sennmque, Qoicanqne et semi decipiant dominos,
Quid meretrix, quid leno dolis et fingat') anams. Qnae quisqnis tentat, hie puto cautos erit.
1) Ut de VergOM recensione cogitaueront docti niri cf. Ribbeck. ProU. Yerg. p. 174: 'ezemplar Aeneldis sine a se ipso sine ab alio aeqoali certe recognitom". 2) N. A. 20, 6, 14.
3) De hoc loco cf. Baehrens. Annall. Phil. aol. 106 (a.1872) p.363,
Digitized by VjOOQiC
De argumentoram metricorum latinoram arte et origine. 201
Qoae coniectnra aide quo fandamento nitatar. In Bern- bino ooiDiüm fabtüaram periochas innenimas praeter Andriae, qnae in prioris partis mntilatione interiit. Calliopii antem re- eenfiionis hoc proprium nidetur esse, qaod anonyma argumenta exMbet et Eunuchi argumento prorsus caret, nisi quod De- cnrtatus solus etiam hanc periocham praebet^ Quodsi quae- rimnsy nnde compensationem detrimenti sui repetiuerit hie über manuscriptUB, quamquam eins periochas ipsas quoque cohae- rere cum GalUopü recensione demonstrant loci quidam ^), tarnen probabiliter quis contendat Eunuchi periocham ex ipdius Bem- bini Bi non archetypo at cognato aliquo originem ducere.^) Epigramma autem plenum in Dec. exstat (cf. Umpfenbach. p. XXni), quo ex eodem fönte atque Eunuchi argumentum, seilieet ex Bembini familia, uenisse illud conicias. Itaque maxime probabile mihi uidetur etiam in Bembino, cuius initium obtruncatum est, quondam epigramma fuisse.'^)
De Bembini in periochis tradendis auctoritate dicit Um- pfenbachius in fine praefationis pendere eum etiam in hac parte (seil, ut in notitiis didascaÜcis) a deteriore exemplari. ünde hoc sciat uir doctus, non uideo. Nam omnes fere cor- raptelae ^) eiusmodi sunt, ut ab ipsius Bembini librario possint
qoi propter cod. Lips. saec. X scripturam 'coin fingat^ proponit 'con- fiagat'.
1) In cod. Vatic. G mann saecoli nndecimi argumentum pedestri ora- tione eompotitam adacriptum est.
2) Ut Ad. u. 6 sq. , nbi Call, reo., in eaque Dec, habent 'famamque &mori8\ Bemb. solus 'famam rei amorem'.
3) Quod onam grauiorem iUam discrepantiam Decurtati in n. It atti- net: 'Cittis [inprimis] repertus', ex antecedentis nersus uoce 'introiuit* ühd glossema cormpta forma mihi uidetur repetitum.
4) In Victor. (Umpf. p. XVIII) et in Riccard. (ib. p. XXXU) in re- centibus folüg additum est, omissis dnobns uersibus (4 sq.) in Paris., quam foitaase rectam formam esse Riesius nescio qua de causa suspicetur. De cod. Lips. cf. p. 200 adn. 3.
&) Vide conspectum: £un. 2A: 'abduxit', ut in fabulae u. 1,2,81 cf. Umpf. p. LXXXII,; adnezit; 3 eines : ciuis; 4 idem : eidem; 5 abiit: tbit; Haut 1 Miliam : Militiam; 4 clam patre : c. patrem; 5 ac : ad; 6 'CU- lua' omis.; 7 et:nt; 8 quod: quo; tO meretricula:meretricu]ae; 12 alia:
Digitized by VjOOQ iC
202 Cartius Biccardus Opitz
esse introduotae neglegentins hie munere soo fangente. Nam hoc credibile est librarios, id quod in argumentis Plaatinis adhibebimas, haec poemata minus curasse qnam ipsas fabalas. Geternm alterius qnoque recensionis libri multis uitiis labo- rant. At restant paacae, qaae ad archetypum omninm codi- cnm redeant, corraptelae, de quibns infra loquemar. Nunc Eun. n. 10 corrnptum in Bemb. et Dec. emendabo: exstat in illo 'INTROnT ÜITIAT', in hoc: Untroit^u/, Wagner retinuit: ^introiit', Fleckeisenus et Umpfenbachios scripserant: 'intro iait\ At offendit perfectom, cum praesens subseqnatnr. Nam alia res est u. 2, abi 'adnexit' pertinet ad tempus fabulae ante- cedens. Qnare credo scribendum esse INTBO(UT)IIT, qoae constractio legitnr And. a. 5 et 9, Haut. 4, Ad. 11. Separatnm a uerbo uide 'intro' exempli causa Ad. 854: U ergo intro\
Itaqne cum in omnibus Terentii codicibus omnia fere ex- stent argumenta Terentiana, Plautina non-acrosticha miram quandam dissipationem sunt experta. Etenim in libris Pala- tinis quattuor inueniuntur: Amphitruonis et Aululariae in BDE, Mercatoris et Militis gloriosi in BCD. Quibus ex Ambrosiano addenda sunt argumentum Pseuduli ab A. Maio primum edi- tum, quod, ut Studemundi uerbis (comment. in honorem Momm- seni p. 803) utar, 'in paginae 119 (— fesc. LXXV 1') parte inferiore sub didascalia addidit manus recentior saeculi ut uidetur quinti (uel sexti), cuius scripturae imaginem non omni- bus numeris absolutam edidit Angelus Mai'O; praeterea in- certa 'uestigia argumenti in Persam, ab eodem homine saeculi quinti scripti' et argumenti in Stichum paruae reliquiae, qnas p. 804 Studemundus expressit. 'In pagina 49, ait, postquam eadem manus, quae reliquam codicis Ambrosiani partem exara- uit, uersus prologi in Casinam 38—56 conscripsit, posterior
aliam; Phor. 1: Ckremes : Ghremetis; 2 Antkone : Antiphone; 3 *clam' onus. ; et : ac (?) ; 4 unicam : unice ; 5 gnatam pkidicinam : gnatnm ph. ; Hec. ad u. 6 infra redimos; 9 reicere : recapere; pater incusat Baeckidem: p. i. Bacchidis; Ad. 4: captus : captam; 7 eripit lenoni: 1. e.; 8 ciue : ciaem; 11 et: ut; daciV ita ^esckinos: d. Ae.
1) et M. Acci Plaati frgg. inedita Mediol. a. 1815 p. 36 n. UI.
Digitized by VjOOQ iC
De argamentomm metricorum latinorum arte et origine. 203
amanBensifi (quem enndem Msse atque enm, qni Psendoli argamentnm addidit, ipsnm scriptarae genas docet) priore ficriptnra ablnendo fere deleta Stichi argumentum ita addidit, Qt et q. s/ De tota illa argumentorum in Codices distractione cmn aliqua probabilitate uidentur haec statui posse. Ne cre- damns alius fortasse coUectionis ac Varronianae reliquias esse, hoc obstat, quod omnino ad nuUam praeter Yarronianas fabu- lam argumentum habemus, quamquam sane contendat aliquis aliarnm comoediarum argumenta in nostros Codices non re- eepta üstcile periisse. Attamen Yarronianas indicare uidetur uel hoc, quod sine dubio argumentum Amphitruonis , decem tantum senarüs conscriptum, primum ab auctore conditum est, qui tum, cum sensisset decem uersuum orbe non bene cir- cmncludi totam fabulam, reliqua quindecim uersibus scripsit. Qnare non iam mirabimur, qui factum sit, ut uersuum numerus in Amphitruonis argumento cum ceterorum non congruat, ne- que cum Ritschelio (op. Y p. 525 adn. **) — quem non defue- nmt qui sequerentur — quinque uersus periisse neque cum alüs ex peculiari fönte illud manasse credemus. Habemus satem partem abruptam, nam delectus rationem non reperio. Qna in quaestione multum me uexauit quae in glossario Plau- tino legitur comoediarum coUocatiO; in quo solo priores usque ad Henaechmos fabulae secundum accuratum elementorum or- dinem respectis etiam ceteris praeter initialem litteris dispo- sitaesunt, subfinemautem hunc animaduerte ordinem: Miles, Mercator, Pseudolus, Persa, Stichus, Amphitruo (cf. Ritschel. op. n p. 238), ubi omnes eas fabulas sese excipere uidemus, qnaram cognouimus argumenta non-acrosticha, nisi quod Aulu- laria sola separatur, quam tamen in codicibus Ritschel. testatur ibid. p. 236 sq. agitatam esse huc illuc.
Sed quoquo modo nostra argumenta ex illo ordine pen- dent, hoc mihi constat duo quondam faisse argumentorum cum &biilis uolumina, quorum prius Palatinorum archetjpi libra- rins, posterius Ambrosiani amanuensis adhibuerit. Distributae antem erant üabulae ex alphabeti ordine, ut in priore uolu-. mine exstarent argumenta: u4mphitruonis, ^ululariae, ifilitis
Digitized by VjOOQiC
204 Gnrtitts Riccardus Opits
gloriosiy Jtfercatoris; in posteriore autem: Aeuduli^ Persae, iStichi. Qnare prohibenda est Studemundi sententia (1. 1. p. 797), qui argumeBtum Mercatoris in cod. Ambros. exstitisse posse opinatnr. Nimis autem audax neqne nlla re commendari mihi nidetnr Osanni (Dinm. ant. stud. a. 1849 p. 213) suspicio non- acrosticha snperesse ex coUectione argamentomm ad omnes Planti fabnlas qnondam seriptomm.
Qnaestio 2.
De re meirica et prosodiaca argumentorum TererUianorum et Plautmorum non- acrostichorum.
Qui docti uiri in artem metricam Plauti et Terentii in- quisiuerunt, plerumque etiam, si quid in argumentis legibus inuentis repugnabat, animaduerterunt , non tarn Ritschelius in Prolegomenis Plautinis quam A. Luchsius in 'Quaestionibus metricis' 0 et 0. Brugmanus ^) ; neqne tarnen quemquam fugit inde non perspici, num omnes, quas poetae illi admisenmt, licentias argumentorum auetores ipsi quoque sibi indulserint. Quod ut statuamus, operae pretium erit, denuo argumenta sola discutere, praesertim cum quaestio de auctore magna ex parte quidem diligenti artis metricae comparatione contineatur. Ita- que primum de caesuris, tum de accentus cum nume- ris consociatione, denique de clausulis senariorum, appendicis autem loco de metris in uniuersum, quae di- cenda sint, explicabo.
A. Senarii caesura longe usitatissima, penthemime- res, in septuaginta duobus Ulis periocharum Terentia- narum uersibus sexagiens bis ita inuenitur, ut syllaba elisa aut numeretur ut Hau. 3: ^Animique sese angebat £Eicti paenitens'; Hau. 5: 'Ad Clitiphonem. is amabat*scortum Bac- chidem'; Phor. 11 : 'Haberet ipse. argento hoc emitur fidicina'; Eun. 9 (ubi accedit sequentis uocis diuisio): 'Omatu Eunuchi
1) Gf. Stademondi Stadia in priscos scriptores Latt coli. uoLI, 1. ^ 2) In dissertatiione, quae inscribitnr: 'Quemadmodom in iambico se-
nario Romani ueteres uerborom accentus cum numeris consodarint'.
Digitized by VjOOQ iC
De argmnontomm metricoram latinonim arte et ori^e. 205
indnitar (snadet Parmeno)^- aat spernatnr nt Ad. 7 sq.: Tidi- einam lenoni eripit. uitianerat Idem Aeschinus einem Attieam paiiperciilam\
Secnndariae sunt semiseptenaria et pogt seenndiim pedem caesnra, qnae plenunque dm snam ad aequandam illam pri- mariam consoeiant in argamentis Terentianis noniens omn^no atqne etiam in his exemplis: Haa. 6: ^Cnm arcesseret enpitam Antiphilam Clinia'; And. 11 : 'Mox filiam Glycerium insperato agnitam'. Semel, ubi nomina propria eonearrunt, semisepte- naria sola aersmn moderatnr: Hau. 11: ^Antiphila Clitiphonis reperitnr soror' neqne tarnen nnqnam illa altera.
Minus freqnenter Plantinornm argnmentornm auctor in nndeseptnaginta nersibns (nam Psend. 1 non plenus est) semiqninaria usus est, nndeqninqnagiens. Qni name- ns non mnltnm angetaiy si primariam caesoram etiam in his nersibos statnimns: Anl. 8: 'Dorös senex nix pro|mittit atqne anlae timens'; Herc. 11 : 'Eam doml dejprensam coninnx illios'; 8ed eadem tum statnenda erit in Phor. n. 9 : 'Pater et Chremes reinersi fremere. dein minas'.
In iis antem, qni restant, argnmentornm Plantinornm nersi- bns dnodeniginti aperte coninnctas habemns niearias caesnras duodeciens; neqne tamen dnbito etiam in his qninqne illam 8oeietatem agnoscere: Amph.7: 'nterqne dejludnntnr'; Herc. 5: 'Qaoins sit, per|contatnr'; Merc.10: 'Vicinnm praelmercatnr'; MiL15: 'Dimittit conjcnbinam'; Psend. 2: 'Efflictim de|peribat\ Semel in his qnoqne argnmentis semiseptenariam — pntes propter nocabnlomm longitndinem — solitariam innenimns: Psend. 10: 'Adgreditnr adnlescentis semos Psendnlns' ^), alte- ram ne hie qnidem solam.
In caesnris igitnr parnam dissimilitndinem no- tamns. Qnodcum rhythmi snanitas in ipsa nersns partinm inaeqnalitate contineatnr, incisionem, qnae est in medio nersn, ApoUinaris qnoqne nitanit. Admittit antem antiqnomm licen- tias, enm sine dnbitatione non modo monosyllabam nocem
1) At com liceret exceptionem singalarem euitare, equidem pro certo babeo anotorem Bcripsisse: *Adgreditar seruos adolescentiB Pseadalns'.
Digitized by VjOOQ iC
206 Cnxtias Riccardos Opitz
septiens (And. 3, 8, 12; Hau. 4; Hec. 3; Ad. 4, 9), neram etiam nocabnla ex dnabus correptis ^) syllabis constantia ter (Eun. 3 ; Hau. 7; Hec. 9) et bisyllaba (-v^, --) synaloepha imminata quinquiens (And. 5, 9; Phor. 3; Hec. 11; Ad. 2) post legiti- mam caesoram ponit, cnm trisyllaba, qnae qois exspectet, (wws^^ v.v>~) nescio qua de causa non inneniantur. At ne poly- gyllaba qnidem elisa sollicitanda sunt haec qaattaor: And. 11 : 'Mox filiam Glycerinm insperato agnitam'; Hau. 6: 'Cum ar- cesseret cupitam Antiphilam Clinia'; Phor. 10 et 11: 'Triginta dant parasito, ut illam coniogem Haberet ipse. argento hoc emitor fidicma\ Fngiendi autem mrsas sunt nersas sie tri- partiti, nt incisio locum post secnndum pedem et post qnar- tnm simnl obtineat, qnod uitinm nndnm omnino in uno tantom exemplo agnoscimos: Ad. 8: 'Idem Aeschinus einem Atticam paupercnlam^ (nbi nomina propria animadnertenda sunt), cnm syntiloepha ueletur in altero: Hau. 8: 'Habitnm gerens Anti- phila: &otam id qno patrem'.
Ab ingrata illa in medio nersu diaeresi aeqne Plantino- rum argumentorum auctor abhormit, quare plane abicienda sunt talia: Amph. 7: 'Uterque Induntur dolis mirnm in modum' quod Pareus exhibet contra codd. lectionem : ^u. deluduntur d. in m. modum^ ubi sine dubio ^dolis^ ex u. 5 irrepsit cf. Maell. Pros. Plaut, p. 173; uel Merc. 15: ^Orat cum suo patrö (nato ut cederet)', ad quem uersum restituendum Huellero 1.1. p. 18 et 538 placet: 'exorat'. Sed qui fabulae exitum a u. 966 re- spexerit, Ritschelii emendationem ^hortatur' concedet esse aptiorem. Qui mox proposuit: 'nato ut cedat [suo]'; equidem magis probabiliter mihi uideor commendare: 'Hortatur cnm suo patre, nato ut concederet' ut Eun. a. 6: 'Thrasoni oratus biduum concederet'. Nam facillime excidere potuit praepo- sitio 'con' si compendio scripta erat, ut ipso illo Terentii loco in cod. G exstat: ccedere.^)
1) Quod ne a Plauto quidem aut Terentio aUenum aase Ritschel. op. V p. 508 sq. non diserüs uerbis commemorat.
2) Etiam in Plautinis codicibus nonnumquam cf. Mil. u.468: cmea- tu8 : CD. Altera qnoque hoius u. corruptela compendio ezplicatnr : (h)ortat. [Ussingius scripsit: *Orat cum sao patre una, nato ut cederet*.]
Digitized by VjOOQ IC
De ait|[umentoruin metricorum latlnorum arte et origine. 207
At praemissa uoce monosyllaba (-) septiens (Amph. 2; Aul. 1 et 10 (e coni.) et 13; Mil. 12; Pseud. 3 et 5), et idem tempuB. explenti bisyllaba (^^w) semel: Merc. 15 (econi.), et bisyllaba synaloepha deminnta (-v^, - -) ter (Ampb. 6; Aul. 14; Psend. 12) lenitam illam incisionem anonymus non exclusit^ polysyllabtun antem Bemel tantnm inuenitur Mil. 15: ^Dimittit coneubinam et moecbns uapalat'.
Versnum antem illam in tres partes aeqnales dinisionem deprehendimns semel in Plantinis quoqne argnmentis satis dnram, sed excnsatam nomine proprio: Ampb. 10: ^Adulterum se Inppiter confessns est', praeterea qnater synaloepha mono- syllabisqne molUtam: Anl. 8; Anl. 11; Merc. 14; Pseud. 8. Itaqne in bis rebus consentiunt auctores.
B. Es, quae de uersuum incisionibus disseruimus, facile est ad intellegendum ita contineri uerborum accentuum cum ietibus consociationem, ut in tertii pedis fine uocabuli exitum ponere non liceat, cum perperam uersus in duas partes discin- deretnr. Quae tertii pedis condicio eo magis notatu digna mihi uidetur esse, quia ceteris uersus locis iambicas quidem noces collocare Plautus et Terentius nunquam dubitauerunt, dico iambicas, nam in primo tantum pede, licentiarum illo receptaculo, et in quinto, de quo infra uidebimus, etiam spon- diacas et anapaesticas uoces admiserunt, quae in secundo et quarto tarn sedulo exclusae sunt, ut poetas Graecanici usus seueritate accentuum impunitatem redimere uoluisse opineris.
Atque quoquo modo factum est, ut in medio uersu artius sese adstringerent poetae, hoc constat leniora iudicata esse iaQibica uocabula aliis. Guius rei causam hanc putat esse Ktachelius (op. V p. 448 in.) quod 'aegrius in longis syllabis quam in breuibus accentus insolentia illo loco delitescere uisa' Sit; eontradixit Gorssenus, Vocalismus II p. 992. Suo igitur Karte Brugmanus p. 52 sq. soluere hanc quaestionem conatur, cnios aerba haec sunt: 'in uocibus iambicis, quippe quae ce- teris leuiores sint, accentuum et numerorum discrepantia non aeqne male ad aures accidit atque in spondiacis'. Quam rationem mente non assequor, nam si ualeret, mirandum uide-
Digitized by VjOOQ IC
208
Curtius Riccardtts Opits
retnr pyrrhichia uocabida (^^^, J) fere prorsos esse repudiata. Keque nero confiigio ad eomm niigas merito a Bragmano ex- plosas p. 53, qni hanc causam sibi fingunt, qnod iambicis uerbis quam spondiacis looupletior fiierit lingua Latina, — nera, si quid sentio, ratio haec est: iambicamm aocnm propter impar syllabanim pondns nt posteriorem, qoae est plenior atqne graoior, aecenta efferamns, indacimur necessitate qna- dam, coi repognare non est consentanenm. Quacam sententia bene congmit, qnod noces anapaesticae, in qnibns dnae priores syllabae nltimam pondere aeqnant, minus in usu fuerunt Ex analogia autem explicandum nidetur, qnod etiam tales: ^^ ^-l, quamquam iambica uox excusationem habet, sunt uitatae. At trochaicae et pyrrhichiae in ultimam syllabam itemque dac- tylicae uel tribrenes in duas ultimas syllabas sonum nanquam fere assumunt apud comicos, nisi in primoOi quandoquidem etiam longius a cotidiani sermonis usu talia abhorrent. Ita- que Hilbergus in fine libri, qui inscribitur: 'das Princip der Silbenwägung in d. griech. Poesie', quaerens (p. 278), num Romani quoque syllabas ponderare sint soliti, cum in uniuersum de uerborum accentus cum numeris consociatione uerba Setciat, illam distinctionem ut certissimum indicium debuit adhibere. Quibus praemissis Terentiana argumenta perscrutemur et Plautina, qua in re hie conspectus adhibeatur.
|
Inneniiintar in pede |
I |
II |
III |
IV |
V |
|
|
1. aooes iambioae |
Ter. |
6 |
3 |
— |
1? |
1* |
|
Plaut. |
8 |
4 |
— |
— |
— |
|
|
2. uooes spondiaoae |
T. |
7 |
— |
— |
4+1? |
|
|
P. |
9 |
— |
— |
!♦ |
3 |
|
|
3. Qooes anapaestioae |
T. |
3 |
— |
— |
— |
2 |
|
P. |
1 |
— |
— |
— |
— |
|
|
4. Qoees daotylioae |
T. |
2! |
— |
— |
— |
— |
|
P. |
— |
— |
— |
— |
— |
|
|
5. uooea tribrenes |
T. |
1? |
— |
— |
— |
— |
|
P. |
— |
— |
— |
— |
— |
1) Qua in re quae praeterea ezceptiones admittantar, Brogmanaa p. 43 enarrauit.
Digitized by VjOOQ iC
De aigamentomm metrieomm Utinomm arte et origine. 209
Accednnt aoces polysyllabae, qaamm clausula in finem pedis alieaiuB incidit
|
In pede |
II |
III |
Ljvj |
V |
|
|
ad 1 |
T. |
5 |
— |
17 |
— |
|
P. |
9 |
— |
5 |
— |
|
|
ad 2 |
T. |
— |
— |
— |
6 |
|
P. |
— |
— |
— |
7 |
|
|
ad3 |
T. |
!♦ |
— |
— |
— |
|
P. |
— |
— |
— |
2 |
Cetera desunt. Videmus igitur in summa re congruere duo- nun auctorum placita et inter se et cum legibus supra pro- positis. Sunt tarnen quaedam, quae accuratiorem tractationem postulent
Ac primum quidem quod Apollinaris amauit uocabulum creticum post caesuram primariam positum septiens deciens, saepins quam anonymus, cuius sunt quinque exempla, dis- crimen est dignum commemoratione. Manifeste autem cor- rapta est auctoris scriptura Ad. 7, ubi Bemb.: 'Fidicinam eripit lenoni', Calliop.: 'F. lenoni eripuit', nisi quod Decurt/eripit' (ex: eripuit)^ quod retinendum est. Tum seruandum est unum illod uocis iambicae in quarto pede exemplum, Hau. 4, quia probabilior lectio 'clam patrem deuortitur' quam 'clam patre d.\ Snspectum autem inter spondiaca uocabula ^technis' Hau. 9 'Sumn celaret Glitipho, hie technis Syri'. Immo comicorum forma adhibita: Hechinis', quae fortasse etiam tum legebatur in fabulae u. 471 >), scripsisse uidetur Sulpicius 'hie techinis Syri\2) Postquam hie iambicae uocis speciem sustulimus — Bam poterat aliquis etiam 'technis' suspicari — , restat unus locus satis ambiguus, Hec. 6, ubi edi solet: 'Hanc mater utero grauidam ne id sdat socrus'. Bemb. exhibet 'gr. cum comperit' Umpfenbachio, 'gr. comperit' Michaeli et Studemundo testibus omissis uerbis 'ne id sciat socrus'. Tale quid Sulpicius addidit etiam Hau. Ssq. 'factum id quo patrem Suum celaret\ Bem-
1) Oblitterata est nunc in codicibus.
2) Qaod iam Luchsins noluit p. 65.
Uipsiftr StndUfti YL 14
Digitized by VjOOQ iC
210 Cartias Riccardns Opitz
bini igitnr lectio mihi uidetur librarii conamen lacimam casu quodam ortam explere studentis. In similem sententiam in- uitus incidit cod. Vatic. librarins: 'ut uidit'. Itaque Lachsio assentiri nequeo, qai p. 65 nerba 'ne id sciat socrus' nt inter- polata repndiauit, sie fere nersum refingens: 'Hanc mater utero quom esse grauidam comperit' uel similiter. Leniore equidem mntatione usus propono: ^Hanc mater utero graui- dam, ne id sciret socru8\ Praeterea tarnen censeo, quod plane inepto et inaudito modo appositum est ad '^grauidam', uoeabulum 'utero^ esse corruptum. Ni fallor, 'utero' ortum est ex 'uicio', cf. u. 2: 'uitium obtulit' et fab. u. 832: 'Philume- nam compressam esse ab eo et filium in de hunc natum\
Aul. 10 offendit uox spondiaea in quarto pede: "^huiiis Lyconidis\ lambice legi uoluisse auetorem pronomen "^huius' nemo credet, quia duo illa exempla apud Muellerum Pros. Plaut, p. 401 iure delentur et, si iam antiquitus exstabant, pau- ciora sunt, quam quae itnitatum esse anonymum ueri sit si- mile. Itaque emendandum censeo hunc uersum transpositione: ^huius facit Lyconidis^ Nam eidem, qui 'ei' ausus est Mil. non-acrost. 12, 'huius' tribui poterit; de coUocatione cf. Mil. non-acrost. 6: 'illi captus militi'. Deinde in suspicionem uocandum est uoeabulum choriambicum Hau. 1: 'In militiam proficisci gnatum Gliniam' et per se et propter anapaestorum concursum cf. p. 213. Nam^ quaJis in heroico uersu per se cogitari possit, mensura: in militiam, comicis non nisi in libe- rioribus metris concessa, non admittitur. Brugmani autem co- namen p. 45: 'in militiam proficisci (cf. pröterue Hec. 503)' non intellego, ipse 'in militiam' ut glossema supini rarissimi ^) 'mili- tatum' eiciens scribo: 'Proficisci gnatum militatum Cliniam'. Nam probabile est auetorem Terentium ante oculos habuisse, qui eiusdem fabulae uersu 117 sq. dicit: 'In Asiam ad regem militatum abiit, Ghremes Gh. quid ais? Me. Glam me profectus mensis tris abest'; et Ad. u. 385: 'Profugiet ali- quo militatum'.
1) Cf. p.226.
Digitized by VjOOQ iC
De argnmentornin metricoram. latinornm arte et origine. 211
Dactylicas noces in Terentianis tantnm argnmentis innesti- gamoB has in primo pede: Eon. u. 5: ^^baidos amator' — et Ad. 10: 'Demea iargare', quae tarnen licentia satis mihi uidetur excnsari Graeconim pronontiatione &aidog et Jrjfiiag. Quibus exemplis addendnm esset nocabulnm tribrene: Hec. 4: ^De- d^rat amicae^, cum productionis qnidem (dederät) nnllnm in argnmentis exstet certnm nestigium. At nix mihi persnadeo, nt credam Apollinarem repndiasse hanc coUocationem: 'Ami- eae dederat, Bacchidi meretricnlae\
G. lambicum in qninto pede cur nitetar uocabulnm, recte seDsisse mihi nidetnr Brugmanns p. 17 hoc proponens: ^si ultima aersos nox est iambica, nerba quae praecednnt, non ita se habere licitnm est, ut iasta iis conclusio uersns formari possit'. Ex hac ratione omnia scaenicomm placita intelle- gontor: admissae olansnlae hae: -|v^, -1^^-; ^-|^- (in uno nocabulo); i, ^|w-, |w-; contra aitatae : >Lw|w-, |^- ; cf. Br. p. 16 — 21. Quibns condicionibas aliam nos statim addemus. Etenim Sulpicins qninqniens creticum posuit post uocabnla in trochaeum desinentia, quae ad exempla prope accedunt hae clansnlae: Phor. 9: ' — fremere. dein minas'; Ad. 10: 'terr^. mox tarnen' y ubi creticus ex noce monosyllaba cum iambica constat, ita tarnen, ut partes illius interpunctione ab ante- eedentibns separatae, artius sie inter sese coninngantur. Di- iambica idem bis adhibuit: Hec. 1: ^Philnmenam'; Enn. 7: 'paeliolam^ anonymns ipse quoque bis: Anl. 10: 'Lyconidis'; Aal. 15: ^Lyconidi', qni cretica cum antecedenti trochaeo sexiens posuit et haec miro qnodam consensu: Merc. 8: * — na- tu», ut suo'; Pseud. 9: 'militaris. hunc^) <dolis>\
Appendicis loco alia quaedam, quae ad artem metricam speetant, addam:
Ac primum quidem cum Bitschelio auctore (op. V p. 510) constet ^eum dactylum uitatum esse, qui compositus sit ex mi secundi pedis anacrusique tertii, maxime autem uitatum esse in semiqninaria caesura^ tamen ut excusatione utantnr
1) 'hunc' Buggius pro codicum lectione 'nunc' in Philo!. aoL XXX\ p.25t.
14*
Digitized by VjOOQ iC
212 CurtiaB Biccardas Opitz
ii nersos, in quibns ant caesnra post secandam arsin disfitectas est ille daotylns ant semiBeptenariae propinquitate occtdtatar, arg^mentornm anctores Terentianorum qnater, Plaatinonun ter licentiam coniimctifl Ulis condicionibus admisenmt cf. Hau. 5 et 10; Phor. 10; Ad. 11 — Aul. 5 et 11 et 12. Vitiosa i^tor Hec. 5 omnium codicum lectio: ^DeYn profectus in Imbmm est^ praesertim cum diaeresis in noce 'dein' offendat cf. p. 216. Fleckdsenus soripsit: "^Dein est pr. Imbrum:', sed ÜEUsilins me monet Bibbeckius emendari: 'Profectns dein in Imbrnm est'. Tmn anapaesti primam syllabam a seqnentibus nnsquam se- parauernnt (exceptis monosyllabis cf. Mil. 7 — And. 5 et 7 ; Hau. 5), qnod nitinm qnam senere Apollinaris qnidem fagerit, docet Hau. 7: 'Ut 0 eins Bacchis nenit amica ac sernolae', nbi consentanenm erat: 'üt eins amica B. n.'. Anapaesti thesin integre nocabnlo effectam Apollinaris admisit in primo pede (Phor. 9: 'Pater 6t'; And. 2: 'Genere Andriae'), in quinto tri- syllaba tantnm innenimns synaloepha deminnta (And. 10: 'ge- nernm abdicat'; Phor. 12: 'patrno agnitam'; Hec. 2: 'nitiom obtulit'), qnare supra p. 210 Hec. 6: non 'ne sciat id socnis' commendani, nimis religiosns fortasse hac in re, qaoniam etiam Phaedms in qninto pede qnater exceptionem fecit (Mueller de re m. p. 416 sq.). Anonymus autem praeter haec primi pedis exempla: Merc. 4: 'Pater aduolat'; Mil. 9: 'Apud hospitem' praebet Aul. 1 : 'Senex auarns uix sibi crädens Euclio'; u. 8: 'Durus senex uix' (ambigue Merc. 11: 'Eam domi deprehen- sam'), quae corrigere non audeo, cum credibile sit auctorem comicomm licentiam sibi uindicasse, cf. exempli causa Trin. 83: 'nam nunc ego si et q. s.'.
Porro proceleusmaticnm non modo cum, qui uno pede (Pseud. u. 4 aperte corruptus est), sed etiam illum, qui affi- nium pedum arsi thesique continetur, qualem ne Plauti qni- dem ars tulit (cf. Bitschel. op. V, 513), illi repudiauerunt In uniuersum autem laudandum est, quod breuium et longamm
1) Hie non sanum est Wagneri iudicium redpientis cod. A corropte- lam: ET, quae redit Ad. 11.
Digitized by VjOOQ iC
De argamentornm metriconim Utinonim arte et origine. 213
Byllabanun sat mcnndam temperationem institaeruntO Versus, qni pnram in pedibos paribus habeant thesin, anonjmus se* dedm, Stdpicins niginti formanit, qni osns fere cum Phaedri xm coDgraity cuius in 72 primis uersibus 17 exempla inuenL Itaqne in uninersum assentiri possumus Dziatzkoni ^) posterio- mm tempomm placita agnoscenti. At conlatis comicorum sex loeü, qui fortnito in manum mihi uenemnt, inueni : Ter. And. ed. Fl. 1, 1, 1—74 (duobus spuriis omissis): 7; Eun. I, 1, 1—35. 2, 1-37: 6; Hau. I, 1—72: fere 13; Plaut. Ep. m, 4, 433— 504 G.: 11; Pseud. I, 1, 3—74 FL: 12; Cure, ab initio 1—72 6. : 18. Yidemus igitur antiquorum ipsorum usum uarium fhisse.
Anapaestum autem in duabus deinceps sedibus Uli non eoncessenmt, nam unum illud exemplum Hau. 1 iam deleui- nnis p. 210. Eandem legem Phaedrus obseruauit, cum a Lu- oilio et a Varrone nersus initinm exciperetur, Plauti autem usus etiam liberior esset; cf. L. Mueller de re m. p. 416 et Bitschel. op. V p. 497.
In synaloepha admittenda illi, quamquam satis liberi — nisi quod iambicae uocis elisae nullum certum exemplum iBuenitur — mnltum tamen inter se differunt: quadraginta fere exempla ex anonymo, plus quam sexaginta ex Apollinare enotaui, in bis lougarum syllabamm octo ex illo, ex hoc unum et niginti.
Hiatus dubitari nequit, quin in his quidem argumentis plane nullum locum habeat Quare miror Umpfenbachium Phor. 7 hunc uersum recepisse: ^Funus procurat. ibi eam uisam Äntipho Cum amaret\ ubi nitro se offert transpositio. At Fleckeisenianae 'ibi eam cum uisam A.' praefero haue: 'ibi
1) AnonymoB in 70 nersibns i. e. in 420 pedibns 187 i«u thesin breni syDaba contineti uolnit, alter in 72 nn. » 432 pedibos 209ia». Solnerunt thesin iUe 20^»«, hie 28i«nf, arsin nterque 47ieiu.
2) In editione Adelph. ad per. u. 1: 'War nnprünglich auch eine Nachahmung der Terentianischen Metrik beabsichtigt, so wirkte doch un- wfllkOrtich in Bezug auf die Bildung des Trimeters die Yerschiedene Uebnng der klassischen Latinit&t insofern ein, als die Zahl der sedibus paribus umgeformten Trimeter ungleich grösser ist als bei den alten Komikern'.'
Digitized by VjOOQ iC
214 CartiuB Biccardus Opitz
eam uiBam cum A.\ qua cohaerentia uocabnla non distrahon- tnr. Omissa post ^aisam' uocnla "^cam' in margine notata est.^) — At ipse non constat sibi Umpfenbachius , cum And. 4 de- leat hiatnm: 'Forehanc, namqne aliam pater ei desponderat' (codd.: nam) probabili emendatione.^) Qtu in Plaatinis argn- mentis hiatns insnnt, ipsi sese condemnant, at in manco aenu Herc. 5 sq. : ^Sernos pediseqnam Ab adnleBcente matri | em- ptam I ipsiuB' et Herc. u. 15 de quo cf. p. 206. Legitimus autem ille per se hiatus (^, ^jJ) exstat Aul. 2 in quinto pede, quo loco a Plauto et Terentio repudiatur, nimirum quia tales clausulas \Aj^j^\^a oderant aeque atque argumentorum auc- toreSy apud quos solutae quintae argeos huiusmodi tantnm in- ueniuntur exempla: Merc.5: 'pedisequam'; Mil. 9: 'parietem', 11: 'mulieris'; Pseud. 3: 'mulierem*, 7: '^mulierem'; — And. 9: 'puerulum'; Phor. 11: *fidicina\*) Quare nescio an recte qui- dam, quamquam parum confidenter (cf. Goetzii adn.) supplen- dum esse illum uersum censuerint, ac propono: ^Domi suae defossam multis cum opibus (clam omibus)' cf. prol. u. 7 : 'Auri thensaurum clam omnis'.
Prosodiam autem sie licet adumbrare, ut dicamus ano- nymum quaedam ausum esse ex antiquorum comicorum imi- tatione, apud Sulpicium certa talis studii exempla non inueniri. Atque admisit ille Aul. 8: 'Durus senex uix promittit^ quam ne mireris solitariam licentiam, ex ipsa fabula petita est Ter enim in Aul. ^senex' legitur, u. 295 initio senarii, u. 410 in octon. troch.y u. 665 in medio senario usu singulari cf. Hueller.
1} Plane geminum Ad. u. 142 sq. exemplum mihi uideor inuestigasBe, ubi cum codd. 'Non nil molesta haec sunt mihi, sed ostendere Me aegre pati ilU nolui' exhibeant perperam (cf. Mueller Pros. Plaut, p. 371), scri- bendum esse censeo: 'sunt mihi, sed me ostendere A^gre pati illi nolui'.
2) Abicienda sont aliorum conamina: librarii illud 'desponsauerat', incertum per se 'despoponderat' cf. Ritschel. ad Trin. u. 603, Wagneri *nempe' parum quadrans ad argumentorum simpUcitatem.
3) Itaque, ut hoc statim addam, ne hanc qnidem diuisionem | -, w w, |v^A admiserunt, quam comici tulerunt, neque admisit Phaedrus (cf. Muelleri ed. min. p.IX), quem fortasse illi secnntur.
Digitized by VjOOQ iC
De argamentorum metricorum Utinoniin arte et origine. 215
Pr. PI. p. 141 sq. — Contra 'doHs' ex Amph. u. T^merito ex- polimog. — Plantinam praeterea monosyllabum ei habemns: Mil. 12: ' — mox ei dominiis aediom'. Goniectura nostra ni- titor illud 'huius' Aul. 10, ''suae' Aul. 2. Antiquitäten! affeetant fortasse genetini MlUns' Merc. 11 et 14, 'ipslns' Merc. 6, qnam- qnam non sunt Plautini, quod nuper demonstrauit Luchsius in Stadiis Stndemondi 1, 2. De alia illomm aliis temporibus men- snra cf. Bitschel. op. 11 p. 696 additis exemplis, quae Kenias collegit n^ 202 sq. et 209; ipslus: ex Catallo, Verg. On. Manil. ; Uliug: ex Lncilio Lucr. Cat, Verg. Hör. Tib. Ou. Manil. Lieen- tiis bis in Terentianis argnmentis nihil potest comparari, in qnibns tarnen alia qnaedam acenratiore digna sunt tractatione. Obtinent cum Umpfenbachio Spengelius et Heissnerus diae- refiin nocis "^sttasu": And. 8: ^Daui süasu^ quamquam legimus Eun. 9: suadet Parmeno (Aul. 6: suasus ducere). Distractio illa exstat semel apud Lucretium IV, 1157 in fine uersns: ^Ve- neremque suadent", unde pendent, si quid sentio, hae apud molto posteriores poetas hexametri clausulae : Anth. L. c. 485, 65 R. (carm. de fig.) '— deinde suasi'; Anth. L. Burm. I p. 33 : 'mntare suasit'; Anth. L. c. 594, 1 B.: ^Anna suadet'. In scae- nica 0 autem poesi frustra exempla quaeras cf. Bitschel. op. ü, 59S sq. de similibus uocabulis disserentem. Quare cum Fleck- eiseno corrigendum illum locum esse stat mihi sententia, dum- modo probabilis inueniatur emendatio. Atque magis quam doctissimi uiri coniectura 'Huic Daui suasu' mihi mea arridet: 'Daai psuaBu et q. s.\ Cf. 'Persuasu serui' ^) Epid. arg. 2 et disce, qnaeso, ex fabulae u. 375 sqq. uerbum persuadendi quam sua- dendi quanto sit aptius.
t) ESc non tacebo in Phaedri iambis quae a uerbo 'saesco' descendont, ut ait L. Muell. ed. min. p. Xü, modo uocalem sonare u modo consonam.
2) Substantiaiim 'suasus' Terentius habet Phor. u. 730 'ob meum loasom'; Plaut. Pers. 597: codd. praeter A: 'suasu atque impulsu meo*. Redit uocabulum in Digestis demum, apud Apol. et Tertull. 'Persuasus' ter inaeoitur: in arg. illo Plaut.; in uerbis Cic. apudQuintil. 5, 10,69: 'huius penoasu' cf. lleuius I p. 504. Addendus hie est Augnstin. c. Secundin. Man. IS in p. 382 edit Antuerp. : 'siue alterius persuasu'.
Digitized by VjOOQ iC
216 Cortiiu Rieeardas Opitz
Similis quaestio oritur de mensnra^ 'dein' Hec. 5, quam sopra tetigimos p. 212. Beperimas Mein' Phor. 9, nee ante Terentiannm didnctom in dnas syllabas aocabalnm cf. L. Mnell. de re m. p. 265 ex. Eo autem quem tractamns loco uel cod. Bemb. scriptora Men' monosyllabnm indieat, qnod nidit iam Spengelins in praef. And. p. XXXI § 8.
De mensnra nominis; 'Demeä' Ad. 10 liceat ad Corsseni Vocal. U p. 454 et ad Nenii locnpletissimam collectionem I p. 53 sq. relegare. Spengelii regolae , qai docet in editione comicos in trisyllabis nnnqaam admisisse correptionem re- pngnat ^Simmiä' Psend. 944.
Quaestio 3.
De sermone argumentorum Plautmorum nan-acrostickorum.
De sermone non-acrostichorum primos sententiam tiüit Osannns in Dinrn. ant. stad. a. 1849 p. 213, qni propter anti- qanm quendam colorem aetati inter Aarelinm Opilinm et Cioe- ronem intermissae auctorem tribnit. Nee fngit me non ultra probabilitatem qnandam duci posse singulas qnaestiones. At est quaedam necessitaS; qua cogamnr, si intra tarn artos fines inneniuntur eomplnres res posterioribns potissimom temporibns nsitatae, non ei aetati tribnere illas, qua perraro exstant apud poetas uel scriptores eorruptioris sermonis praennntios. Ac primum quidem uox 'indigus' Pseud. 2 digna uidetur, cuius historiam diligentius persequamur. Inuenitur autem primum bis apud Lucretium: 5, 223: "^Nauita nudus humi iacet, inians indigus omni Vitali auxilio' — et 2, 650 de natura: 'Ipsa suis pollens opibus nihil indiga nostri' ubi Wakefieldus praeter lustin. 24, 6 confert Ciaud. Mall. Theod. cons. 4 et Lae- tant. de ira d. c. 8, ad quos locos infra redibimus. Interim consentaneum est uocem illam a Lucretio % quantum intelle- gimus, inuentam non statim usu esse receptam cotidiano. Ac
1) A dactylico quidem poeta dactylic&m formam metri caasa fictam esse apparet.
Digitized by VjOOQ iC
De argnmentoram metricorum latinorum arte et origine. 217
poetae qnidem omnino non nidentnr nisi imitati Lucretiam illo uocabnlo xm esse. Hoc uel inde elacet, qnod fere sem- per paennltimam hexametri sedem explere nox illa solet. At mnlto elariora imitationis testimonia exstant. Vergilius enim fere totam Lncretii locom alteram in snum osum conuertit Ge. 11,428: '(poma) Et uires habuere suas, ad sidera raptim Vi propria nitontur opisque haut indiga no8trae\
Ex Onidii autem texta (ex p. 4, 3,44) hnnc aersum: 'In- digos effectus omnibns ipse magis' nt interpolatnm remonit Riesins cum aliorum consensn. At in Lucani uerbis genninis 8,446: 'Terra snis contenta bonis, non indiga mercis Ant loais^ qnis non agnoscit LacTetinm?^) Apnd Valerium Flaecnm deest uox, non apnd Silium Italicam, cnins nide imitationem : 2,155: 'Agmina nastabat claua, nihil indigns ensis^ neque apnd Statinm: Silo. V, 3, 252: 'Raperis, genitor, non indigns aeui' et IQ, 1, 102: '— mihi panper et indi- gns nni Pollin8\ lam delabimnr ad posteriora saecnla, qoi- bos nulgatnm fuisse nsnm noeabuli probabile est, ut Ansonius habet: 192, 16 (Prof. Lat. Ale.): 'Ant liberalis indigis'. Sed etiam tnm thema illnd, nt ita dicam, Lucretiannm ant Yergi- tiannm nariatnr cf. Glaad. 17, 4 (Mall. Theod. cons.) 'Nil opis eitemae cnpiens, nil indiga landis' et 47, 6 (Nilns): 'Ae- gyptos sine nahe ferax, imbresqne serenos Sola tenet. Se- cnra poli, non indiga nenti Gandet aquis, qnas ipsa uehit, Niloque redundant'. Mart. Cap. 1,21: 'quosqne in- diga ueri Gnra faeit dabio8\ Paul. Nol. 27, 4: cui fortasse loens Vergilii obuersatur: 'Quos magis indiguos opis et uirtQte carentes Affectu rimante uident'.'^)
Sed pauUnlum recedamus: in prosa oratione uoeabulum legimus primum apud Plinium n. h. 4, 7 (11): 'Libera haec
t) Adoptatam sie semel uocem Lucanus rursus posuit 9, 592 W, et 254 (qai aersus codd. auctoritate nititur non omnium).
2) Formam 'indigaas' adferre non possam nisi ex Apul. de deo Socr« el Lnetiohann. p. 6, c. I p. 113 Hildebr. (cuius cf. ad h. 1. et ad Met. 1. IX, 12 in. adn.) et ex Pallad. Neu. c. XI (uol. III p. 244), ubi Schneider non recte recepit aliorum codd. lectionem: 'indigns plantarum'.
Digitized by VjOOQ iC
218 GurtiuB RiccarduB Opitz
cinitaSy nee indiga nllius praeconii amplios'; 8, 40(61)^ 143: 'haec erant fidisBima aaxilia nee stipendiomm indiga\ Deinde usarpanit Tac. Hist. 3,22 in.: 'indigus rectoris'; c. 48: ^ut — nrbem quoqne externae opis indigam fame ärgeret^, qai loci in memoriam renocant illa exemplaria, dno priores anti- thesi, ultimas ipsis uerbis. At confidentins apud Apnl. de deo Socr. c. I p. 113 Hildebr. imitationem reperio: "^pollens spe- eiern sui nariat, sen tota proprii candoris expers, alie- nae lucis indigua et q. s/ (Hndieia codd.', "^indiga' ed. Rom.), quo loeo in Lncretii doctrina uersatnr ipsnmque mox landat Apuleius.') Unum ex posterioribas adferam, qnod si easu faetum, satis mirandum est. Etenim in Symmächi epi- stulis, si Parei lexieo fides habenda est, qainqniens omnino exstat uox 'indigus', semper eum genetiuo ^opis' ut in Verg. loeo eoninneta: 4, 67 in. : 'opis indigos sublenare'; idem 7, 107; 4, 68: 'nnne opis indiga — exoptat'; 5, 75: 'Opis indigam esse non patior — iunenem'; 1, 3: 'meaene te opis indigum men- tiare?' (ed. Mog. itemqne Hignius: 'indignum^). Testis antem est Laet. de ira d. e. 8 (VII p. 95 Mi.) notnm Msse loenm La- cretianum inter posteriores. Qoibns eognitis de uocaboli 'in- digas' origine et propagatione quis etiamnnne contendet iam ante Gieeronis aetatem tam tritmn illnd fuisse, nt quilibet exiles aersns faciens eo posset uti?
2. exspes Mere. 13: Legitor haee uox iam apud Accinm nimirum tragieo aceommodata cothnmo u. 376 B. : 'ille orbos exspes liberum' et 415: 'exsul inter hostis, exspes expers de- sertus uagus'; — deinde Hör. Epod. 16,37: 'moilis et ex- spes* et A. P. 20: 'Si fraetis enatat exspes'; Ou. her. VI, 162: 'Erret inops exspes'; quem locum ipse expressit Met. 14, 217: 'Solns inops exspes'. In pedestri sermone non ante Taei- tum hoe uoeabulum legimus, cf. Ann. 6, 24 : 'Mox, ubi exspes uitae fuit'.
3. aether Amph. 9: Graeeorum hoe uoeabulum quam- quam iam Ennius in suum usum uertit Ann. 520: 'elamor — per
1) Qaa ratione etiam 'poUens' folcitur, quod Salmasius et Luet- iohannus sollicitauerunt.
Digitized by VjOOQ IC
De argamentoram metriconxm latinorum arte et origine. 219
aethera nagit'. Sat. 3 V.: ^aetheris oras Gontemplor' (aethra A. 418), — Pacauius tarnen nondum reoeptum in linguam Latinam testatnr n. 89^); cf. etiam u. 93. Atque ad priorem nersum pertinent Ciceronis uerba haec (de nat de. n, 36, 91): matoemar hoc qnoqae uerbum dioatnrqne tarn aether Latine quam dicitnr aerV seil, nt tenninns technicns in philoBophicis dispntationibns , in qnibus adbibaerat iam Lucil. I u. 1 cum Mnell. adn., deinde adhibuit Lacretias, poeta simul et philo- sophns, et ex prosae orationis scriptoribns : Seneca, natt. qnaest. ; Ptiniiig, n. h.; Apnleins, de mundo. Sed multo liberior usus erat posteriorum inde a Vergilio poetarum promiscue pro no- tione caeli hanc uocem usurpantium. Ad proprium discrimen pertinent, quae Lachmannus Lucr. p. 167 disserit.
Ex quo poeticorum flosculorum usu, quippe qni prorsus coDtrariuB sit huius generis exilitati, cognoscimus illam aeta- tem, qua rhetoricis stndiis uocabulorum color extinguebatur. Praeterea mirus quidam uigor non apto loco hie illic apparet; nelnt in deliciis habuisse uidetur auctor uerbum ^aduolat' Merc.4: ^Pater aduolat'; Mil. 7: ^aduolat Adulescens', quod ex dactylicis poetis, quamquam etiam a Cicerone in alacri oratione illud uerbum nsurpatur, originem ducere suspicor heroes sie inducere solentibus^): Verg. X, 456: 'utque leo — . adaolat'; u. 896: 'Aduolat Aeneas'; Xu, 293: 'Aduolat hasta Messapus'; Lucan. IX, 885: ^quocunque uocatur AduoW; Yal. FLI, 108: 'Tirynthius Argis Aduolat'; 163: 'regia proles Ad- Qolat'; n, 124: 'aduolat nitro Impatiens'; III, 72 sq.: '(Ousto- dum) manns — aduolat'; IV, 300: 'Pollux — Aduolat ora uiri'; VI, 342: 'aduolat Idas'; 370: 'aduolat ipsa'; 655: 'Aduolat AeBonides'; VE, 265: '(unus) aduolat'; 618: '(heros) aduolat'; Sü. It XV, 243: 'Pedes aduolat'; Stat. Th. V, 555: 'aduolat ardens Areas'; Vin, 135: 'Palaemon aduolat'; XI, 426: 'ad- uolat—Adrastus'. — Quocum studio bene congruit hie cobr Aul. 4, ubi de Euclione sermo est: 'Exsanguis amens seruat'.
1) Id quod nostri caelum memorant, Grai perhibent aethera'.
2) Nimiram semper hac praesentis forma propter metrum.
Digitized by VjOOQ iC
220 Gurting Biccardus Opiti
ac recte nunc intellegimns illnd ^naae exilit' Merc. 3, quo loco Bothias 'exiit' scribere maluit.
Aliam antem Bnae indolis partem, maiorem in gyntaxi licentiam, prodit anctor hig exemplis : Qaamqaam constat com aerbo 'snadere' infinitiniun coniongi perraro inde a Cice- ronis aetate, qai bis hanc constnictionem admisit (cf. Draeger. synt. n, 3t2sq.; Knehner. gramm. n, 502^), accusatiaiim antem pro datino non nisi labentis Latinitatis temporibns (cf. Draeger. n, 374, 7 ; Knehner. U, 230) — accnsatinum cnm infinitiao in- nenirnns iam apnd Terentinm semel: Hec. 481: 'Nnnc me pietas matris potins commodam gnadet sequi'; praeterea apnd Lncr. t, 140 sqq. ; Verg. Aen. 12, 813 sq. ; Apnl. Met. 5, 11 p. 337 Hildebr. ; ib. 9, 26 p. 820. Neqne tarnen coUigere inde licet etiam passinam constmctionem personalem antiqnioribns tem- poribns posse impntari. Immo recte hanc ad posteriora Kneh- ner 11,76,5 nidetnr relegare, qnae talia tnlernnt: Apnl. Met 5, 6 p. 322 (quem 1. Kuehner ommittit) : 'Monnit ac saepe ter- mit ne quando sorornm pemicioso consilio suasa de forma mariti qnaerat; ib. 9, 22 0 p. 807 Hildebr.: ^lam ego tibi probe snasnm et confirmatnm animi amatorem iUnm alacrem nadi- monio sistam^ nbi pemersa mihi nidetnr propter coninnctam notionem ^confirmatnm animi' Hildebrandii explicatio: 'qni comprobatns est et commendatus nxori propter nigorem'; adde Psendo-Apnl. Asdep. 25 in.: "^et his amplins mnltoqne dete- rins ipsa Aegyptns suadebitnr'; Amob. 1, 64 Reiff.: '(Inmor- talitatem) habere confiditis hnmanis pancorum adsenerationibos snasi'; id. 2, 26 1. 20 sq.: ^Oppositione alterins non impeditnr nee potest äliqnid snaderi perdere' (Oehler: snadeni); Gael. Anrel. morb. chron. n, 5 p. 114 ed. Haller: ^emnt snadendi, nt'; ib. HI, 8 p. 257 : ^alii neqne snaderi neqne cogi posse pro- bantur'.2)
1) £tiain Ten. argg. sermo ex Apuldano illostrari potest: nam Han. 6: 'cupitam Antiphilam\ ad qaod Wagner adnotat 'geziert und nicht im Stile des Terenz' positum est pro 'amata A.' ut Apnl. habet: 'ne cum sua cnpita conueniret'; cf. Hildebr. ad Met IX, 18 p.797; ib. 7,28 p.381.
2) Cf. Neuium II p.26t (II, 822 sq.).
Digitized by VjOOQ iC
De argnmentomm metricoram latinoraiii arte et origine. 221
Videmns igitar Afrorum hanc constructionem esse pro- priam. Cetemin cauendain est hac in re, ne diaersa confan- dantnr. Nam 'persoasns' qoidem saepius iam antea innenitor % 'dissuasns' rursns semel omnino et apnd Hjginum demum fab. 219: 'Hie ab amicis dissuasns fidem fTaadauit\
AuL 11 sq.: ^^obsecrat — sibimet eedere'. Verbum ^'ob- secrare' asqaain cum infinitiuo coninngi negat Draeger 11, 310 diseriis nerbis, tacet autem de hoc usu Euehner n, 502^. Omisernnt igitar illum quem nos attulimus locum uiri docti. Atque hanc quoque qaamquam üacile quispiam ad normam redigere possit coniciens: 'obsecrat — cederet', tarnen feren- dorn esse censeo infinitiuum ut posterioris aetatis licentiam, eom alia quoquä uerba singulari abusu cum infinitiuo sint eoniuBcta seil, petere, precari, rogare.
Amph. 2: 'Dum bellum gereret\ Qua de construc- tione, qoam Fleckeisenus non debebat corrigere 'quom b. g.' scribens neque Ussingius debebat ignorare, uide Draeger. n, 580; Kuehner. n, 913 sq., 7. Giceronis aetate prima et rara nestigia apud illos auctores inueniuntur, qui genere dicendi atontur minus pure, nanquam apud Ciceronem ipsum uel Cae- 8arem. Itaque apud auctorem belli Hisp. 23 in.: 'hie dum in opere nostri distenti (Nipp.: cum) essent, complures — decu- cuTremnt''; apud Varr. in sat Men. cf. Eum. fr. 34 p. 132 R.: ubi dispUcet mihi Draegeri explicatio 'bis': 'qui dum messem homam adlatam imponeret aedilis signo Gybelae, deam gal- laates uario recinebant strepitu^ de ipsa scriptura non con- Bentiunt uiri docti cf. Buechelerum. Incertus est locus Comif. ad Her. 4, 50, 63 Or. et B., ubi codd. dissentiunt ac satis boni exMbent 'peregrinatur'. — Apud Com. Nep. XX, 1, 4: haud seio an ex Timoleontis sententia dictus sit coniunctiuus: 'ne ad- spieere quidem fratemum sanguinem uoluit. nam dum res con- ficeretnr procul in praesidio fuit, ne quis satelles posset suc- eiuTere\2) Sed certa praeterea exempla exstant apud Liuium,
1) Cf. Neuium il p. 261 (II, 822 sq.).
2) Dabito, num idem cadat in aigumenti simpliciter compositi locum, nM ne propter subiunctiaaB qaidem sententiaa iUa ratio se offerebat
Digitized by VjOOQ IC
222 GortiiiB Riccardas Opitz
Valerimn Maximum, Suetomum, posteriores quosdam prosae orationis auctores et apnd poetas qaoqne hie iÜic inde a Ver- gilio. Hane quaestionem traetanit etiam Koehler^ ''de anct belli Afr. et Hisp. Latin/ in Actis Sem. Erlang, nol. I p. 422, ex plebeio sermone illam consuetadinem dedneens. In Afro- mm quoque Latinitatem usum receptam esse docet Roenschins, Itala et Vulgata ^ p. 400. Reconditiora exempla protolit Pancker Mas. Rhen. nol. 35 (a. 1880) p. 602 sq. cum adn. 1.
Addendae sunt glossae nonnullae, de quibus hoc in uni- uersum moneo: glossas qui adhiberent ne primo quidem ante Gh. n. saeculo defuerunt, sed haut tarn multi tum erant Sisen- nae, ut hac re delectarentur. Contra multo latius patebat illud Studium Hadriani et Antoninorum aetate , ' ad quam reliquo dicendi genere iam ducti sumus, atque eo confidentius huc re- feremus anonymum auctorem, si certos quosdam illorum tem- porum auctores his ipsis glossis usos esse ostendemus:
Ita aduerbium ^insperato' (Aul. 14), quod Nonius (p. 35) ex Lucilio adfert (30, 38 M): Mnsperato abiit', Apuleius habet: Met. 9, 38 p. 855 Hildebr. : 'insperato et longo contra eiujs opi- nionem resistens', praeterea Sulp. Apoll, argum. And. 11. Hanc locum omittit Neuius ü, 648, item Euehner I, 679. De simili- bus formis cf. Hildebr. ad Apul. Met. uol. I p. 333.
^Protelare' (Merc. 12: ^protelat uirum') sensu uerbi *^ex- pellere' Nonius p. 362 ex. et 363 in. ex his locis adfert : Ter. Phor. (213): 'Ne te iratus suis saeuidicis dictis protelet'; Si- senna bist. 1. III et 1. IV; Turpilius Lemniis (u. 91 Ribb.). Postea autem usurpauerunt hoc uocabulum Apul. Met 8, 18 p. 704: 'cladem de uestris protelamus manibus' (cf. Hild. adn.); id. ib. 9, 2: ^ut exitium commune protelarent'; Fronte, cuius locus in lexicis deest, ad Gaes. UI, 3 p. 42 in.: 'protelarei conuidis'. TertuU. de Spect. c. 1 : Mgnorantiam protelet in occasionem et q. s.' cognata significatio uidetur esse. ^)
1) Gf. Fest. p. 234 [a] 24 'pr. longe propellece ex Qraeco uidelicet rijls, quod significat loDge*; alias sJgnüicatioiies aide apad IctoB et Eccie- siasticos: 'dilferre, aufschieben, fristen*, quae a uooe 'pro — iatare' repetitae mihi uidentur.
Digitized by VjOOQ iC
De argumentonim metricorum latinorum arte et origine. 223
Etiam nox 'asotus^ quam Ritschelios certa coniectara restitnit Merc. 1 cf. op. U p. 396 sq. — fortasse ex antiqno asu expressa eist. Ritsohelius iam attolit nomen comoediae Sta- tianae ^Asotns'. Praeterea antem testis est Macr. Sat. 6, 4, 22: 'Sed hac lieentia largius nsi sunt ueteres, parcios Maro, quippe illi dixerant et pausam et machaeram et asotiam et mälacen et alia similia". Posteriores caute hanc glossam adhibuenint: die. in philosophico tantom sermone; Rut. Lnp. II, 9 Halm. InHyperidis nerbis ex Graeeo nersis; Gell. 19, 9, 8 in laliani nerbis; 10, 17, 3 fortasse secnndam Laberiom.
'Praemercatur^ antem, quod Merc. 10 ex Epid. 407 re- petitnm esse potest, redit apnd Plin. n. h. 32, 2 (10) in nerbis Cassii Heminae.
Granior de noce ^cacnla' oritur qnaestio Psend. 13 sq.: 'Dat snbditicio cacnlae cnm symbolo Lenonem fallit secophan- taeie^) cacnla', quam nt solnere possimns, de nocabulo 'sub- diticins^ ^) aecnrate dicendnm erit. Nam Bergkius (Beiträge z. lat. gramm. I p. 114 adn.) transpositis nocabnlis ^snbditicio' et 'eacnla' illam formam argnmenti anctori nindicans piodnctio- nem uocis "^cacula" ab eo abiudicanit ^), qnod nnm inre fecerit, scire mnltum interest.
Ac primnm qnidem dubitari nequit, quin fab. n. 752: 'Snb- ditinom fieri ego illnm militis sernom uolo' anctor ante ocnlos habaerit, nbi tamen rectam formam Ritsch elins demum resti- tdt, cnm leniter cormpta sit in cod. G: ^subditiam' seil, nna littera u omissa'*), Ipngins processit corrnptela in cod. D: 'snb- diciii[n]m' et in B: ^snbditum'. Itaque formam ^snbditicins' com antiqni Codices nondnm exhibeant, ex Ulis quidem anctor non recepit. Itemqne forma ^snbditinns' metro postnlatnr Amph. n. 497 et n. 828; de Bacch. 26 cf. Ritschel. op. II p. 334 sqq.
1) 'Soecoph.' Ribbeckius sec. lect. cod. A SEG. 2} De formatione similium scripsit Aufrechtus Diom. Euhnii II p. 210 sqq.; exempla coDgessit Roenschius, Itala et Yulgata' p. 123 sq.
3) Secuttts est Lorenzlus in editione.
4) Qoam omisaionem licet ex inscriptioDam bis exemplis illustrare: '^na, ingoiaB* alüs, cf. Brambach. orthogr. p. 87 sqq.
Digitized by VjOOQiC
224 Curtias Riecardaa Opitz
Praeterea Caecilii qaaedam comoedia "^Sabditinos' sec. Gell. 15, 9, 1 ab ipso anctore, nt me monet Ribbeckias, HypoboU- maeiis inscripta nidetar esse. — Gic. Verr. 5, 27, 69 : 'sübditi- anm archipiratam' cum optimis codd. scribendum est, nbi solus Leidensis exhibet: ^subditicmm^ deteriores: ^sabditum^ ael 'subditnnm'. — Sen. Oed. u. 803 Leo sine codd. uar.: 'qaod sab- ditioi praemimn nati petit?'. — Apud Quint. I, 4, 3: ^snbditos' Halmios scripsit: Ambros. I s. XI 'subito^ solus Monac. s. XV: 'snbdititios'. — Apud Suet. Nero 7 Rothius ^Britannicum fra- trem — ut subditiuum^ edidit — Apud Amob. adu. nat V, 32 Reifferscheidius ^allegoricis sensibns et subditiuis' sine uar. — At apud Lampr. Heliogab. 17, 9 lordan-Ejss. et Peter Salma- sium secuti receperunt ^subdititio', quibus assentitur Paucker de Latin, scriptt bist. Aug. Dorp. 1870 p. 31 et p. 22*. Attamen ab hoc quoque loco, si quid sentip, forma illa prohibenda est, nam codd. Palat et Bamb. et ed. Mediol. exhibent ^subdecio^ quae eorruptela facile explicari uidetur ipsa u littera omissa: subdeci[u]o =» 8ubdeti[u]o. Quod eo magis probo , quia "^sub- ditiuus' inuenitur apud eundem Lampr. Alex. 5, 3 : quem loeum lexicographi ^omisemnt. Quae cum ita sint, dum certiora pro- ferantnr testimonia, uocem ^subditicius' ex lexicis omnino ex- pellendam censeo ut fictam a librariis analogia et facili propter ductuum similitudinem errore. HIo autem de quo dicimus loco forma illa ^subditiuo', quam iam Ritschelius restituit, nerbo- rum coUocatione defenditur, quam commutare non possumus, quin caesura optima deleta uersum elumbem reddamus, — qualem ne unum quidem auctor excudit, — simulque in uersu sequenti uocem 'cacula' transponamus, quod 0. Seyf- fertus 'de uers. bacch.' thes. 6 sie conatus est: 'Lenonem iUlit cacula sycophantice' consentiente Lorenzio. At quis huic libi- dini adstipulabitur, cum medela praesto sit tradito uerborum ordine seruato? Nam Loewius in Anall. Plautt. p. 150 'syco- phantans cacula' proposuit, equidem autem auctorem scripsisse iudico: 'Lenonem fallit sycophanta eo cacula' sc. symbolo, ut Pseudulus dicit u. 690 sq.: 'nunc ego hac epistula tris de- ludam erum et lenonem etq. s.\ Veniamus nunc ad ipsum
Digitized by VjOOQ iC
De aigumentorum metricorum latinorum arte et origine. 225
illud'cacula', de quo legimas apud Paul, ex Festo p. 45, 16 sq.: 'Cacula sernus militis. Plantas : uideo caculam militarem. Di- citnr aatem a Graeco xäXov 0, qnod fustibus claoisque ligneis ad tatelam dominorum armari soliti sint'. Glossariomm cete- rorum locos coUegit Loewius Annall. Phill. uol. 111 (a. 1875) p. 535 sq. Ac Plauti ille locus inuenitar Trin. n. 721 : 'Video caculam militarem me futaram haud longias\ Praeterea Accias hoc Qocabulo usus est — quod addendum lexicis — secundum Fest p. 146, 30: 'Galones famulique metallique caculaeque\ Mensura uocis quamquam ex utroque loco facile erui potuit, noD tantopere mirabimur primae syllabae produetionem, si quidem eonicere licet etymologiam illam {xaXov) esse ob- aersatam auctori periochae, qua fortasse etiam Accius com- motus est, ut metiretur: 'Cälones et q. s/ itemque Horatius.
Alia frequentius apud Plautum inueniuntur: ut '^efflic- tim deperire', Pseud. 2 cf. Lorenzii adn. et de usu Apulei Hildebr. ad Met. V, 28 p. 381.
'Clanculum': Mit. 10, inprimis sane comicis usitatnm est, sed ne a posterioribus quidem alieunm cf. Auct. b. Hisp. 32 ex., Gell. 1, 8, 5: 'Demosthenes clanculum adit'.
'Usnrarius' Amph. 3 sensu "^quasi per usuram captus^ depromptum est ex ipsius fabulae u. 498 et 980, praeterea cf.Curc. u. 382. — 'Cluenta' Mil. 13 ex fabulae u. 789.^)
Itemque uocabulum ^aula' Aul. 3 ex fabula ipsa origi- nem ducit rediens etiam alibi.
Contra quod in arg. Mil. u. 13 pro tradito 'sollicitandum' Brixios eenset fortasse scribendum esse 'sublectandum' propter fabulae illud ^sublecto^ in u. 1066, concedere nequeo, cum uideatur mihi auctor aliam formam eodem sensu propterea posmsse, quia mox sequitur ^subornat'.
1) Ad eandem etymologiam spectat Seru. ad Aen. ?1, 1 ; cf. Lacil. ed. L Mneller p. 153 In. (qai non deboit recipere 'scinde calam at caleas' cf. adn.); Loewios, prodr. p. 321 sq. Contra Fest. p. 225, 8 uox 'cacula* cam shnUibus (calo, calator) a Graeco xaXsiv deriaatar.
2) Yox est rarissima: ex 'Militis* loco fortasse sumpta etiam a Front Ad M. Caes. 2, 8 p. 32 ael ex Poen. 5, 4, 7 a. 1168 Geppert.; Rad. 893.
Uipsigw SUaien. TL 15
Digitized by VjOOQ iC
226 CurtiuB Eiccardos Opits
A uocabuliB transeamns ad syn taxin:
Amph. n. 7: 'uterque deladantnr' nomeniB plnralis positaB est constructione illa, qnae nLcna avveatv nocator. Qnae licentia non modo antiquis, sed etiam posterioribus placoit: cf. Holtzii synt. II p. 198 sqq.; Kaehner n p. 16; Draeger I p. 147. Ex Planto complora exempla adfenmtar, nnrnn ex Amphitruone (223): ^uterque imperator in medinm exeunt^ ut cogitari possit hinc illmn pendere. Eladem ratione 'qnis- qne^ pronomen plnralem assumit ut Plaut. £p. 212: 'Filios 8U08 quisqne nisunt^ quo usu Stichi arg. acr. u. 7: emendan- dum censeo: 'Suam quisque retinent ac Sticho ludos da- tur', quoniam codd. BCD exhibent: 'retineat' (cf. RETINEN — RETINEAT).
Supinum ^mercatum^ Herc. 1 Plauti proprium est, ut illud 'militatum' (cf. p. 210) Terentii, de qua re cf. Draeger synt. n, 827. Aliam constructionem babemus Pseud. 8: 'missns ad prendendum scortum a milite^, cui Ritschelii emendationi non merito Buggius Philo!, uol. 31 p. 251 praetulit ^ suam: 'ut prehendat'. Tarnen dubito an omnino uerbum "^prehendere' significans ^fassen, festnehmen^ minus quadret. Fortasse quon- dam fuit: REPETENDÜ (cf. SCORTU), unde facillime fieri potuit: PREHENDIT.
Arg. Mil. 1 : 'Meretricem ingenuam deperibat mutno' a locutione ^deperire mutuo' Plauti usum abhorrere docae- runt interpretes Lorenzius in praef. adn. 3 et Brixius ad h. I., haesit autem in ipsa locutione soW Brixius, quae res sit, non perspiciens. Nam si comparamus cetera exempla: Varro sat p. 178, 2 R: ^uiue meque ama mutuiter'; Plane, in Cic. fem. 10, 15 ex.: 'fac ualeas meque mutuo diligas' sc. ut te diligo; id. ib. 10, 9 ex.: ^te, ut diligas me, si mutuo te facturum scis, rogo' — uidemus non tam in uerbo 'deperire' offendendum esse quam in eo, quod minus üacile suppletur: "^ut illa ipsam deperibat' neqne legitur ^inter se deperibant'.
Einem faciant formae quaedam: ^Potitur' Pseud. 15 paenultimam correptam habet non prosodiae quadam licentia,
1) Secutns est Loreodus.
Digitized by VjOOQiC
De argumentorum metricomm latmornm arte et origine. 227
sed qma, ut ait Sernius ad Aen. 3, 56, ^hoc uerbam de bis est, qaae penniscent coniagationes\ De osn, qni non desiit posterioribns temporibas cf. Nemum ü, 418 sq. In Terentianis qnoqne ar^. (Ad. 12) exstat illa forma ex Adelpb. u. 871, 876 repetita. niinc autem in Plautina transiisse nidetnr.
De perfecto ^rediere' Ampb. 6 cf. CoTssen. aoc. I, ISösq.; Neoinm n, 389 sqq.
De adnerbio 'rursum' Aal. 3, qnod fnit praeter 'rursus' iam antiqnis temporibus, cf. Neninm 11, 637.
Antiquae orthographiae dno tantam, in arg. Mil., exem- pla innenio: u. 4: 'semos', n. 8: 'reaortitar' in Vet., ut niminB Sit Osannns 1. 1. p. 213 (ansserdem Formen, namentlich ortbo- graphiscber Art et q. s.}.
Ex ÜB, qaae initio bnios qoaestionis disseraimns, boc iam manifestam est Plantina non-acrosticba ipsa qaoqne nt Teren- tianas periocbas ex posteriore, ac si Africae Latinitatis aestigiis quibosdam niti licet, ex eadem fere aetate originem dncere. Videamns igitar, atram stabiliri possit an refntari Ritscbelii snspicio , qai op. V p. 525 ex sola Planti Terentiiqae propin- qnitate eondem esse anctorem coUegit Itaqne primnm pro- feram, qaae iteram iteromqae perlectis argamentis similia ael aeqoalia indagani: Ampb. 4: 'formam gerit' = Haa. 8: *babi- tum gerens'. — aerbom 'aitiare' semper babent et Terentiana et Plantina argumenta, nanqaam ^comprimere, staprare' talia cf. Aal. 5 Aal. 11 = And. 2; Ean.l0etl2; Hecll; Ad.7etl2 (Hec. 2 : 'nitiam obtolit' ex fabala). — pro notione ^in matrimo- niom dare^ qaae semel exstat in argamentis Plaatinis, legimas 'conlocare' cf. Aal. 15 »» Ean. 11 (semel praeterea ^coniagem dare' And. 12). — 'daras': Aal. 8: 'daras senex' = Hau. 2: 'durus pater', Ad. 4: 'sab daro ac tristi patre\ — *mox' =« 'tum': Aal. 13, Mil. 12, Psead. 8 — And.ll, Haa. 4, Ad.lO. — Aul. 13: 'per dolam' — Hec. 3: 'per aim*. — 'aliqaam de- perire'i Merc. 4, Mil. 1, Psead. 2 — Ean. 8, Mil. 8: 'deaortitar Apud hospitem* = Haat. 4: 'deaortitar Ad Clitipbonem'. — Mil. 14: 'sperat naptias' — And. 10: 'recasat n.'; And. 6: 'ßimolat fataras n.\ — Psead. 11 sq.: 'symbolam Aafert' —
15*
Digitized by VjOOQ iC
228 Gurüiu Riccardos Opitz
Hau. 10: Mecem minas — aufert'. — Pseud. 15: *^8Corto Caly- dorns potitur' =» Ad. 12: ^potitur Ctesipho citharistriam'.
Notandus etiam defectos mfinitini 'esse' Amph. 10: 'adnlte- rum se — confessns est^; Merc. 5 sq. : ^pediseqnam — (fingit) — emptam' = And. 6: ^simnlat futuras nuptias^; And. 9: ^natom ut nidit pnenüiim^; Ad. 3 sqq.: ^hunc — captam — celabat'. Simillimae inter se hae quoque strnctarae snnt: Merc. 4: 'aisam ancillam deperit' »= Phor. 7 sq. : 'eam uisam com Antipho Amaret', et: Pseud. 4: 'Minis mercatns abiit, solnit quindecim' "= Hec. 5: ''Profectus dein in Imbrnmst: nuptam haut attigit\ Unum restat grauissimum: Aul. 14: 'insperato inuenit' »» And. 11: 'insperato adgnitam'.^)
Hisce adiungam, quae diserimina possunt deprehendi: ac saus graue mihi uidetur quod Sulpicins deminutiua in deiiciis habet: 'meretricula' : And. 1, Hau. 10, Hec. 4; 'puerolos': And. 9; 'puellula': Eun. 7; 'seruula^ Hau. 7; 'adulescentolos': Ad. 1; 'paupercula': Ad. 8, quibuscnm ne unum quidem in Plautt argg. comparari potest, nam aliud quid est HU. 10: 'clanculum\ Praeterea Apollinaris antiqna uocabula minofl studiose captauit, haec sunt omnia: illud'insperato', 'techiniB': Hau. 9, et: 'paupercula' Ad. S (cf. u. 647) ex ipsa &bala. Porro hie ter utitur infinitiuo historico (Phor. 9 ; Ad. 10), qui deest apud anonymum. Dissentiunt auctores in constmctioDe uerbi 'potitur': alter ablatiuum habet (Pseud. 15), alter accnsa- tiuum (Ad. 12, sec. Bemb.).
Sententias primarias particulis frequentius coniungit Apolli- naris quam anonymus. Nam coniunctiones copulatiuas item- que aduerbia temporum seriem indicantia seil, inter sententias primarias deciens tantum legimus in Plaut, argg.^): 'que': Aul. 3, 15, Pseud. 12; 'atque*: Aul. 8, 11; 'et*: Mü.15; 'in- terea': Aul. 5; *mox': Aul. 13, Mil. 12, Pseud. 8. — in Ter.
1) In orthographia comparationem aersari nolo cf. Dziatzk. ad Phor. 12, qui tarnen errare mihi nidetor Ad. 8 : 'eidem' («» idem) ApoUinari tribaens, quod haud scio an propter sapencriptttm FIDIGINA et subBcriptom FIDEM hanc mutationem ezpertom sit.
2) Argumenta Amph. et Merc. prorsus carent iis.
Digitized by VjOOQiC
De aigamentomm metriconun latinoram arte et origine. 229
antem deciens sexiens: 'qae': And. 3, Enn. 3, Han. 3, Ad. 5 (?)'atqaey ac': And. 5, Enn. 5; 'nam(qae)': And. 4; 'sed': And. 9, Enn. 10, Ad. 3; dein': Phor. 9, Hec. 5; 'deniqne^ Ad. 6; 'mox': And. 11, Hau. 4; 'mox tarnen': Ad. 10.
Idem fere cadit in coninnctiones sabinnctinas: qnibns co- pnlantar enuntiata in argg. Plant, quater tantum: 'dum': Amph. 2; *cnm': Aul. 14; 'postquam': Amph. 6; *donec': ib. 9. — in argg. Ter. nouiens: 'dum': Hec. 10; 'cum': Eun. 8, Hau. 6, Phor. 7 (8), Ad. 1; 'ut': And. 5, 9, Hau. 4, Ad. 11. Praeterea ex mea coni. Eun. 10. His absolutis iam in eo est, nt meam de auctoribus sententiam expromam. Discrepantiae igitur, quas inuenimus, et sermonis et prosodiae et rei metri- cae, quamuis paucae sint, diuersos auctores mihi nidentur postuläre. At propter summam in plerisque rebus metricis coDgmentiam ex eadem disciplina illa argumenta orta esse pro certo habeo, qua suspicione etiam sermonis similitudines explicantur. Sed ad hanc necessitudinem infra redibimus.
Quaestio 4.
De uita et aetate C. Sulpicii Apollmaris,
Quamquam Apollinaris uita cum Gellii iuuentute artissime eohaeret, nihil tamen inde proficimus ad illius aetatem defi- niendam, quia ipsius Gellii aetas alta caligine obruta est, quam paruo cum fructu docti uiri conati sunt disturbare. Et- enim non minus quam quinque lustris in natali Gellii anno sta- tnendo differunt inter se, c'um Th. Vogelius (de Gellii uita etq. 8. in progr. Zittau, a. 1860) Traiani temporibus eumque secutuB Teuffelius litt Rom. ed. 1 0 c. 340: anno 115, Baehrius autem (Ersch et Gruber, Enc. s. u. G.) a. 140 cum natum esse opinentur. Hediam autem uiam ingredi suo iure sibi uisus Friedlaender (Sitteng. m^ p. 470 sqq.) in a. 130 uel 134 diem natalem Gellii collocauit. Cuius quaestio cum maxime pen- deat ex anno, quo Athenas Gellius se contulerit, definiendo, Qon eante fecit, quod hunc incerto argumento circumscripsit.
1) In ed. ni Gellium circa annam 1 25 natum esse dicit.
Digitized by VjOOQ iC
230 GortiaB Biccardoa Opitz
Nam quis hoc argamentum probabit (p. 473) Gellium Athenas profectam esse a. fere 160, qnia nusqnam appareret iam ante profectionem duos Augostos imperium suscepisse? Qaod aatem ApoUinarem attinet^ ex CapitoL Helu. Pert. c. 1: 'Puer (Per- tinax) litteris elementariis et calcolo imbatns, datas etiam Oraeco grammatico atque inde Snlpicio ApoUinari, post quem idem Pertinax grammaticen professus est' — at fit probabile ApoUinarem circnm a. 140, quo Pertinax (a. 126 natns) quat- tuordecim puer annomm erat, etiamtam nixisse, ita nalla re cogimnr ultra a. 146, quo Pertinax uicensimum uitae annnin jdxplebat, mortem Sulpicii promouere. Potest etiam paulo ante mortnus esse, cum non obstet hie locus Gellii (13, 18, 2): 'Em- cius Glarus, qui praefectus urbi et bis consul fuit, uir morum et literarum ueterum studiosissimus, ad S. A. scribsit'. Nam si exprimere uoluisset auctor iam illo tempore iterum con- sulem fuisse Erucium — quod a. 146 &ctnm est — 'bis consul erat' non 'fuit' dicere debuit. Gellius autem etiam exacto anno uicensimo quinto Apollinaris consilio usus est. Nam hanc aetatem munus iudicis postulabat, quod ipso legitimo tempore adeptus uidetur esse secundum locos a Friedlaendero p. 472 allatos. Possimus igitur, si in Ultimos Apollinaris annos haec consuetudo incidat, Gellii natalem ponere a. circa 115, ut a. 145 (circum quem Ap. fortasse diem obiit) triginta fere annos fuerit natus. Cui temporis descriptioni non repugnat, — qua in re alterum Friedlaenderi argumentum uersatur p. 471 — quod de Terentio Scauro legimus N. A. 11, 15, 3. Nam si a. 130 hie iam mortuns erat, suo iure eum 'diui Hadriani tem- poribus grammaticum uel nobilissimum' Gellius potuit nomi- nare, sicut snae memoriae doctissimum appellat ApoUinarem (N. A. 13, 18, 2 et 18, 4, 1), neque opus est cum Friedlaendero propterea in finem imperii Hadriani natalem Gellii relegare. Nam puerulus profecto doctos aetatis suae granmiaticos non multum curabat. Non igitur. uidetur necesse esse ultra annum 146 Apollinaris aetatem prolatare.
Domitium quendam ApoUinarem reperimus in Plinii epi- stuUs, amplissimum uirum et gratissimum, quem commouere
Digitized by VjOOQ iC
De argumentorum metricorom latinorum arte et origine. 231
stndet Pliniiis ad Erncii Clari petitionem adiuaandam (ep. 11, 9, 6). Fuit aatem consul designatns a. 97, — sententiam dicit (ep. 9, 13, 13), — legatusqne ftiit Lyciae {dcxaiodoTrjg) cf. C. L Gr. 111,4236.0 Contra litteris minus uidetur operam dedisse, si qnidem ex Plinii silentio in ep. 5, 6, nbi maxime in § 41 sqq. commemorandi talis stndii occasio erat, illud conicere licet. Hnnc igitnr qnidam docti uiri'^ persuasum habent enm esse grammaticnm, qui a Martiale comploriens commemoratar. Gui opinioni nel hoc repngnat, qnod hnnc artissimo cum Martiale coniimctnm nidemas uinculo, quäle uix amplitudo concessit QUoB. Sed utcunque haec res se habet: ut illum in litteris flomisse nusquam legimns, sie hunc ad munera publica ge- renda accessisse ne uno quidem uocabulo traditum est. Ita- qne, ut sine ambagibus eloquar, quid sentiam: credo Martialis ApoUinarem esse hunc de quo disserimus G. Sulpicium. Nam uide, quam accurate cum hac apud Gellium laude Apollinaris iudicii N. A. 12, 13, 4: 'cum uerborum Latinorum sententia, usus, ratio exploranda sit, scaeuus profecto et caecus animi forem, si, cum haberem tui copiam, issem magis ad alium quam ad te' et animi: N. A. 13, 20, 5: 'ut mos eius in re- prehendendo fuit, placide admodum leniterque' — quam accu- rate, dico, cum hac iudicii et animi laude congruat hoc Mar- tialis epigramma: IV, 86:
'Si uis auribus Atticis probari,
Exhortor moneoque te, libelle,
Ut docto placeas Apollinari.
Nil exactius eruditiusque est
Sed nee candidius benigniusque:
Si te pectore, si tenebit ore,
Nee rhonchos metues maligniorum
Nee scombris tunicas dabis molestas.
Si damnauerit, ad salariorum
Curras scrinia protinus licebit,
-Inuersa pueris arande Charta.'
1) Cf. Mommsen. in ind. ed. Plinii EeiL 2) Cf. SchwabiuB in Teuffelii Htt. Rom. c. 328, 3 et P. Giesii de personis apud Martial. comm. libellom.
Digitized by VjOOQ IC
232 Curtitts Riccardus Opitz
atqne simile est argamentam ep. VII, 26: 'ApoUinarem con- neni menm, Scazon et q. s.'. Eidem amico simul et iudici lasciaiam libri XI Mart. excnsat cf. XI, 15 n. 11 sqq.
Ac temporis qaoque ratio quae innenimus confirmabit. Nam si statoimns circwn annnm 60 natam esse Apollinarem, a. 88 nel 89, quornm alteratro editns aidetar 0 esse Mart. Über IV, annum 29 nel 30 agebat. Tarn iunenili eam aetate tarn doctom iam fuisse, nemo'mirabitar, qui secam repatauerit, quam mature ^} Ulis maxime temporibas adulescentali ad litte- ras accesserint, atque etiam minus mirabitnr in iuuene Car- thaginiensi, si Apuleinm audiet: Flor. 20 ex.: ' Garthagini — , ubi tota cinitas emditissimi estis, penes qnos onmem discipU- nam pueri discunt, iunenes ostentant, senes docent'. Martiale igitur anno 42 nato ApoUinaris minor duodeniginti fere annis erat, quae tamen res sunmiam illius erga doctum amicum re- uerentiam non impediebat. In epigrammate autem Vn, 89 (a. fortasse 92 scripto^), quo Hart, quinquaginta annorum erat): 'I, felix rosa et q. s.' cum donum, tum uerba 'nectere Candida«} sed olim* ad iuniorem hominem magis quam ad quinquagena- rium quadrant. Ita a. 146 annos fere 85 Sulpicios habebat, quam ad aetatem quod statuimus eum docuisse neminem offen- det. Ac sane uidetur non iunior fuisse illo tempore, quo Era- eins Glarus, qui consulebat eum in quaestionibus dif&cilibns (N. A. 7, 6, 12; 13, 18, 2), ipse paene octogenarius erat, si a 97 uel paulo post *) Plinii ep. U, 9 de petitione illa tribunatas scripta est. Huc usque si recte disseruimus, iam accuratiorem ApoUinaris uitae imaginem proponere licebit: Natus Gartha- gine circum a. 60 mature Bomam peruenit, ubi mox arte gram- matica florebat. In matrimonium deinde duxit Tiburtinam ali- quam cf. Mart. ep. X, 30, 5: 'Non ille sanctae dulce Tibar uxoris' atque fortunis auctns — nam uillam possidebat Formiis a Martiale ipso illo epigrammate laudatam — , et a nobilissimis aetatis suae hominibus celebratus (cf. inprimis N. A. 19, 13,2)
1) Cf. Teuffei. litt. Rom. c. 322, 4. 2) Cf. Friedl. III» p. 341 sq. 3) Cf. Teuffei. 1.1. 4) Cf. Teuffei. c.340.5.
Digitized by VjOOQ iC
De argnmentoram metricorum l&tinorum arte et origine. 233
nitam degit semper Romae nsqne ad mortem, qnantüm nos possnmas iudicare.
In fine liceat aliam coniecturam addere, qnam supra in- serere non potui. Inneniuntnr in Anth. Pal. dno epigrammata: ^jiTtolhvaqLov^ inscripta^: alterum XI, 399 Glyconem gram- maticnm irridens, altemm XI, 421 de falsis amicis, adespota nimirnm per se, nam qnis sine indicio de tot Apollinaribns certo coidam attribuere ea andeat? Atqai 6. Weigandos Mus. Bhen. nol. 3 (a. 1845) p. 552 demonsttauit tres locos ad ordi- Dem elementarinm compositos reperiri in Anth. Cephalae poe- tamm, quornm 'antiqaissimns, Lacillins, sub Nerone flornit, recentissimns, Lncianns, uitam nsqne ad annum GC p. Chr. prodaxit'. His igitnr in reliqniis operis nt nidetnr a Dioge- niano Heracleota eompositi insunt illa qnoqne epigr. dno, qnare iam Weigandus p. 554 de dnobns pntanit altemtri ea attri- bnenda esse ant ApoUinari, episcopo Ranennati^), qni snb Yespasiano martyrium snbiit, ant Clandio ApoUinari, episcopo Hieropolitano ^), qni circa a. 171 nixit. Eqnidem de hoc non minns qnam de illo dnbito, sed argnmentornm anctori illa qnoqne opnscnla nindicanerim.
Non Graecos solnm, sed etiam Romanos symbolas snas ad corpns illnd Diogeniani contnlisse ex eo intellegis, qnod Traiani epigr. (XI, 418) band procul ab altero ApoUinaris in- est.^) Snlpicins antem ApoUinaris, qnam Graecis litteris doctns faerit, supra nidimns p. 199. Deniqne ad quem alterins epigr. argntidentnm magis qnadrat, quam ad grammaticum, cni nimi- ram rinalis alicnins delndendi saepennmero se offerebat oc- casio? Praeterea color qnoqne hornm poematiorum nonne pror- sos connenit Ulins hominis leni humanoque ingenio?^)
1) Cf. DuebD. ind.: XI, 346 et 424 non iure eidem tribuuntur.
2) Cf. Fabricü bibl. Graec. ed, Harl. VIII p. 586.
3) Cf. Fabr. ib. et Paulii enc. s. u. Ap. 2.
4) De Latinis in Anth. Pal. nomioibus cf. Finsler., krit. Unters, z. Gesch. d. gr. Anth. p. 125 adn., qui multa ezempla coUegit.
5) De dinersa nominis forma cf. Ritschel. op. lY, 446 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
234 Curtius Riccardos Opitz
Pars II.
De acrßsHchis Hatäinis.
Qnaestio 5. De auctore quid adkuc susptcaii shU uiri docti.
Denno nobis idque ad acrostichoram qaaerendum ancto- rem ex portn nanigantibas certiora ab initio indicia uidentnr snppetere, qnae tarnen fiihili esse mox intellegemas. Ac pri- mam qaidem, qnod Donatus locntionem qaandam ex acro- stichis ut Plantinam expromit % credat qnispiam ex antiqnusi- mis qnidem temporibos — nam de Planto ipso nemo iam cogitat — illa originem dncere. Verum etiamsi Donatus, seu errore ductus seu parum aecnrate locutus, Planto ipsi argu- menta tribnit, haec uel ducentis annis ante Donatum orta esse potest putari.
Porro meram fabulam a Guarinio Veronensi, si Wolffio credere licet (cf. Prolegg. ad Piauti Aul. p. 24), institutam se- quebantur ii, qui Prisciano argumenta tribuebant, eamque fetlla- cem, ut ex Donati testimonio uidemus, praeterquam quod Pri- scianum tam bonos iambos scribere non potuisse Carmen eiufi ad Anastasium missum (cf. Prise, de laude imp. An. ed. End- licher: initio) satis luculenter demonstrat.
Neque uero minus errant, qui a Sidonio ApoUinare, cele- berrimo quinti saeculi episcopo, facta esse argumenta nostra contendunt, ut Forcellinius in lexico s. n. 'compressor' Sido- nium nominans ; praeterea cf. nirum doctum in Panlii enc. s. u. Apollinaris Sidonius: 'ihm legen einige die den Stticken des Plautus vorgesetzten metrischen Inhaltsangaben (Acrosticha) bei, welche andre dem Grammatiker Priscianus zuweisen'. Nimirum hi episcopum cum Sulpicio Apollinare, Terentiana- rum periocharum auctore, confuderunt.
Qui M. Varronem idoneum, in quem conferrent argumenta
1) Cf. ad Ter. And. III, 5, 4: 'pretiam ob stultitiam: Sic Plaatos locatas est : FreUum ob asinos, pro asinonim pretium' scU. aig. As. a. 3.
Digitized by VjOOQ IC
De aigumeDtonim metrioorom latinonun arte et origine. 235
illa, pntabant, sine dnbio Plantina eins gtadia spectabant, quam sententiam per se pemersam esse non contenderim ^), si modo nllam ade^set adminicnlom nee certa qnaedam obstarent. Ad- minicalnm qnidem Osamius inuenisse sibi uisos est certissi- miim, caias tamen aestimatione ob^caecatas quae repugnant circomspicere non cnranit. Oonator enim commentatione, quae inserta est dium. antiq. sind. a. 1849 p. 193 sqq., demonstrare Anrelinm Opilinm grammaticam haec conscripsisse poematia 8oli8 bis nisns nocabnlis Suetonii de ill. gramm. 6: 'Huius (sc. Anrelii) cognomen in plerisqne indicibus et titnlis per onam / litteram scriptum animaduerto, uerum ipse id per duafi effert in parasticbide libelli, qui inscribitur Pinax'.^j Speciosa sane coniectura Osanni et quae multis hominibus doctis probatur, quam tamen ne accipiamiis grammaticis impedimur scrupulis graoibus, id quod infra demonstrabimus. Sed ne quis uel hoc Osaoni sententiae opponat nescire nos^ quas pro genuinis habnerit Plaut! fabulas Opilius, continentur Yarronianae quae dicontur üabulae iis tantum, quae ab omnibus ante Yarronem doctis uiris itaque etiam ab Aurelio Plauto attributae erant. Atqui id per se uerisimile est, si Opilius ad alias quasdam fitbolas praeter XXI illas fecisset argumenta, haec separata intereidere potuisse.
Ätque arbitretur quispiam acrosticha antiqua esse nisus Fleckeiseni, uiri doctissimi, commentatione (cf. Annall. Phill. nol.93 p. 9—13, contra RitscheUum in Prolegg. CCCXVIII), qua illam formam 'Pseuddus', acrosticho traditam certissime, meliorem esse et antiquiorem demonstrare conatus est — nam Bitscbelio non persuasit (cf. op. III p. 7 adn.). At sit forma Qla antiquissima, nonne ex libris Plautinis, quippe in qnibus etianmunc legatur, ab auctore potuit adoptari?^) Sed prius-
1) Cf. RitBchel. op. Y p. 524 sub finem.
2) De hoc Opilii opere cf. Ritschelü Parerga p. XY sqq.
3) De antiqua forma 'Pseudolas' 0. Seyffertas in Pliilol. aol. 25 i p. 448 sq. adn« Fleckeiseno suffragatus ad aetatem acrosticbomm definien- dam alio aigumento usus est, quod infra uidebünus ; infra etiam de ceteris latiqniB formis uerba faciemuB.
>/
Digitized by VjOOQ iC
236 GartiuB Riccardos Opitz
quam ad meam argnmentationem transeaiUy absolaenda est controuersia qnaedam tacta tantam ab Osanno (cf. p. 199 et adn. t), qni locnin attulit ex Bekkeri Anecd. Gr. aol. in p. 1461 adn. *) AndroniciO caiasdam ftegl ra^stjg Ttoirjrcjv, ubi sub finem legimus haec: ^^ di via (sei. xw/K^töla) iÄ7]d^ dlwg ainy- fuceTviörjg, Tckrjv €7tl dovXiav xal ^ivcjv, ijig kTtiarniog Mhav- ÖQOQ xal Ttaqa ^Pwfxaloig TsQivriog xai Jlkavrog, XW^^* ^^ ^cQOTaaei xal ifiiraaeL xal avaarQOipfj 6 TeqivTiog, xal äg Ttivre axrjvag diaiqel t6 ÖQaiia, üXavTog TteQioxfjv noui r^s avrov ^xwf^ffidlag, Te^hriog eJ' ov, TQayixiSv dk Ttoirpm et q. 8.*. Ex nerbis autem IlkavTog TteQioxfjv Ttotei rqg avrov xo)fi(fidlag, Te^ivriog d^ ov Osannos grammatico Uli Teren- tiana argumenta nota non fnisse colligens ante C. Snlpiciain Apollinarem, anctorem illoram, eam fnisse contendit. Quod si recte iudicasset nir doctns, iam eonstaret ante Sulpicinm scripta esse Flantina argumenta, aut non-acrosticha illa aut ipsa acro- sticha. At primum mihi maxime est dubium, num nostra argu- menta dicat ille grammaticus, si quid sentio, plane aliud quid in mente habet: prologos Plautinos et Terentianos. Namqne cum Terentius in prologis identidem dicat se non exponere fabulae argumentum, in Plautinis prologis satis frequens est illa argumenti explicatio. Quae sententia etiam probabilior fit, si locum illum ex Donati comm. (ad And. u. 1) conferimos^): 'Haec scaena pro argumenti narratione proponitur, in qna fundamenta fabulae iaciuntur, ut uirtute poetae sine officio prologi uel d^Bwv aito /dtjxccvrjg et periocham eomoe- diae populus teneat et res agi magis quam narrari uideatar'. Quocum loco conferas haec Euanthii'de tragoedia et comoedia uerba: apud Klotz, uol. I p. XIV 1. 16: 'Tum etiam Graeci pro- logos non habent more nostrorum, quos Latini habent. Deinde &€ovg ccTto firjxavrjg, id est, deos argumentis narrandis machinatos, ceteri Latini instar Graecorum habent: Teren-
1) De auctore illius scripti cum Osannos dabitaret, probabiliter ex Andronici Rhodii opascolo aliqno exscriptam esse hanc particolam con- iecit Bergkias ed. p. YUI.
2) Quem Osannus non intellexit
Digitized by VjOOQiC
De argumentonuD metricoram latinorum arte et origine. 237
tins non habet'. Etiam Eagraphii comm. in And. ad prol. 0. 1 adhibenda sunt nerba: 'omnis prologas triplici indacitar caosa, ael ut argumentum fabulae possit exhibere, uel poetam populo commendare uel ut a populo audientiam pofltalet. Sed bis omnibus causis Terentius non ita usus est'.O
Sed concedamog paullisper ad argumenta spectare scrip- toris uerba, qnis inde coUiget fnisse illis temporibus Flautina ai^menta, Terentiana non fuisse? Namque cum in codicem Planti Ambr. posterioribus demum saecuÜB non - acrosticha panca intrarint, omnino nunquam acrosticha , nonne etiam in Terentii quibusdam codicibus defuisse periochas statuere pos- simins? Sed mittamus hoc, quia uana est tota Osanni sen- tentia/^)
lam ut accnratius cognoscamus argumentorum naturam, instituatar
Quaestio 6.
De sermane acrostichorum.
Quanta cautione opus sit in lubrica hac materia supra monnimus, tarnen , quae cum probabilitate elici possint, sta- taere licebit. Quod mouit hanc quaestionem, laus est Ottii (in Annall. Fhill. nol. 109 a. 1874 p. 863 adn.), quare ab huius argamento incipiendum erit Docuit autem ille, ut ipsa uox inoieem' laxius et a posterioribus tantum ponitur pro locu- tione 'inter se' ad reciprocum, qui dicitur, conexum significan-
1) Cam Andronico Terentii interpretes etiam aliis in rebus consen- tiant, at Don. de qoinque actibus identidem loquitur. Ita apad A. ava- ot^o^ corrigendam est (qnod dabitanter iam Bergkios proposuit ed. p.VIII, ODe cansa delens nomen Terentii) ex Enanth. comm. I p. XV 1. 33 sqq. : prologum, protasin, epitasin, cata Strophen'.
2) Unum addere mihi liceat: uidetur aoctor io lyricis inprimis Sappho poetam amasse, qoippe quam solam laude extulerit: cf. in uersu 8 Bekk.:
>w^v, BoHxvliSav, 2ifimviBov^ ^Tßvieav, aal ra rrjs funnriMCsrarijs JSanfovi. Qnare conidas einsdem esse epigramma illud Anth.yil, 181 conformatum a Sapphns carmine YII, 489, ubi Duebneri conferas adnotationem.
Digitized by VjOOQ iC
238 Gortius Riccardos Opits
dorn, abnndanter comnnctnm Mnaicem se' apad lustiDiim demnin esse nsitatnm. Ante enm dno tantom exempla in- ueniimtiir (Tac. dial. 25 ; Plin. epp. m, 7, 15), qaae tarnen Ottins in dnbitationem nocanit. Sed quoqno inre hoc fecit, aersns ille Men. 10: 'Ibi se cognoscunt fratres postremo inuicem' nidetar non ante exiens primnm p. Ch. saecnlnm posse scriptos esse. 2. Amph. 5: 'Is adaenientis semom et dominnm frostra habet': Locntionem'frastra habere* legimas Tac. Ann. 13, 37: 'Gorbnlo — frastra habitos' et ib. 14, 11, nam speciosa et eerta paene est coniectnra Moreti 'postqoam frnstra habita sit\ His dnobns locis cnm ^eludere' significet illa locntio (cf. Nipperdei et Orellii adn.), tertio pro nerbo 'neglegere' positam eam esse apparet Ann. 13, 51: 'qnae breui semata, dein frnstra habita sunt*. Ad Ann. antem 13, 37 Nipp, disertis uerbis af&rmat apnd Tacitom locntionem illam primnm inaeniri. Qoa, si Handinm Turs. n p. 748, 6 et lexica seqnimur, ex posterioribas aactori- bns praeter Amm. Marc, nemo est usus cf. 18, 6, 6 (Ejss.): 'si Persae frnstra habiti redissent*; id. 31, 12, 9 ex.: ^frnstra habiti discesserunt*. At apnd Symmachnm innenio ep. n, 72: 'Id si ita est neqne me opinio frastra tni habet'. Plantns ipse ad sensum illnm reddendnm cum nerbo 'habere* datinnm snbstan- tini coninngere solet ut 'inridicnlo habere' Poen. 1172 6e. (5, 4, 10), Indificatui h. ib. 1270 (5, 5, 2), frnstratni h. Men. 695.
3. Legimns Aul. 7: 'compressor', quod in Mythogr. tan- tum Lat. exstat 1, 18 ed. Bod. (scriptt. rer. myth, uol. I) 'a com- pressore in uaccam transfigurata est*. Quomodo inde a Liaio et Sallustio increbruerit Studium talia substantiua fingendi licet e Panckeri Meletem. Lexistor. spec. Dorp. 1875 cognoscere, qni in hac dissertatione 'kleine Beiträge zur lat Lexicogr. etc.' Mölanges Gcöco-Rom. III, 522 'compressor' inter uoces Hadriani aetate posteriores adfert.
4. Most. 6: 'Lucripeta*, quamquam comoediam redolet, rursus offendimus apnd solnm Cassiod. Var. 12, 11 tom. LXIX ed. Mign. 'nesciunt enim esse lucripetes (!)'. Simile nocabolum Apn- leins finxisse nidetur 'poscinummins* Met. X, 21 p. 933 Hildebr.
5. Certa aetas est rursus significationis, qua usurpari nide-
Digitized by VjOOQ iC
De argamentoniin metricomm latinorain arte et origine. 239
mos nerbnm 'sustinere' Stich. 3: 'perseuerent — ita snsti- oere fratreB neqne relinqnere'. Nam quam exspectes, 'aufrecht erhalten', non qnadrai Immo agnosco hie sententiam 'erwar- ten', qnae apad Africanos demum nidetar inneterasse , nt ex litteris sacris plarima exempla attnlit Boenschins It. et Vulg. p. 381 sq., praeterea ex TertuUiano, Cypriano, etiam ex Hygini fabolis et ex Peraigilio Veneris. Contra qnod ex Martiale con- fert, non aeqne dilncidnm est, cum nerti posset etiam 'aus- halten, sich gefallen lassen' cf. IX, 3, 13: 'Exspectes et susti- neas, Augaste, necesse est\ At Apuleio uindicanda est illa significatio (quem R. omisit) Met. XI, 21 p. 1066 'me. quoque oportere caeleste sustinere praeceptum', ubi negat eam omnino cogitari posse Hildebr. Nam cf, c. 22 in. p. 1068: 'nee me — longi temporis prolatione cruciauit deae potentis benignitas'.
Nouum autem inferioris aetatis testimonium haberemus, si Amph. 9 constaret non 'Alcumena' sed 'geminos' interpola- tnm esse, quod mihi quidem constare uidetnr; tum adhibendus esset Boetticher in lex. Tac. 'eniti sine casu i. q. parere' in iis enomerans , quae Taciteae propria sunt aetatis. Ceterum de hoc loco cf. quod infra dicemus.
Verum tamen nondum exhaustae sunt nostrae copiae,- immo reperimus praeterea nonnulla, quae iam melioribus temporibus a poetis uel uergentibus etiam a pedestris sermonis scriptori- bns, neglegentioribus quidem, passim admissa, postea in com- munem nsnm recepta sunt.
Ordiar a uoce 'terrificus' Most. 4, quam paulo longius mrsns non sine fructu prosequemur. Ac primum quidem afifero loeos Lucretianos: VI, 387: 'Quodsi luppiter atque alii ful- gentia diui Terrifico quatiunt sonitu caelestia templa' ' et II, 632: 'Terrificas capitum quatientes numine cri- stas': qui u. redit fere totos: V, 1315: 'Terrificas capitum qua- tientes undique cristas', ubi deleuerunt Faber, alii.0 Aperte
1) Transponi maluit BockemaeUer post aocem 'tenere' in o. 1312 Lachm. eL etiam GneiBsii de uersibaB in Lacretii carmine repetitiB, Dissert Argent. öoLn p.77.
Digitized by VjOOQ iC
240 Curtius Riccardus Opitz
secnndum locam imitatus est Ouidiofi, qai semel omnino uoca- bulum illud habet, Met. I, 179: 'Terrificam capitis Con- en ssit terque quaterque Caesariem*. Tectius Vergilius pri- mnin Aen. VUI, 431: de fnlminibas in Aetna monte factis dicens: 'Fulgores nnnc terrificos sonitnmque metom- que Miscebant operi' (de lect. 'horrificos' cf. Ribbeekii adn.). Praeterea innenitnr illa uox Aen. XII, 104: 'Mngitus uelnti — taurns Terrificos ciet* et ib. V, 523 sq.: 'Docuit post exitns ingens, Seraqne terrifici cecinernnt omina nates Namque nolans liqnidis in nnbibns arsit hamndo'. Posteriores autem Vergilinm ita secnti sunt, nt plernmqne ibi nocem 'tem- ficns' adhiberent, ubi de monstro aliqno a natibus praedicto nel omnino de Phoebi sacris sermo est. Cf. Lucan. Y, 12S: 'Limine terrifico metnens consistere Phoebas — noscendi ar- dore futnri'. Liberius nocabnlo nsns est Val. Flacc. I, 785 snmpto tarnen ex Vergilio, siquidem etiam alibi (V, 261 cf. W. Ribbeck. ad Verg. V, 524) illum locum imitatus est. Fre- quentier usus apud Stat., cuius Theb. III u. 666 sq., VII u. 407 coli. u. 402 sq., X u. 170; Silu. V, 3, u. 96 sq. similes sunt loco Vergilii (V, 523 sq.), contra Theb. III, 224: 'Fulmine eri- statum galeae iubar, armaque in auro Tristia, terrificis monstrorum animata figuris, Incutiens* magis locum Lncretii in animum reuocat. Restat Theb. VI, S35. Deinde Glandiani conferamus in cons. Eutr. II (20) leep. u. 45 sqq.: 'Tum uates sine more rapi Ijmphataque passim Fectora terrifici stimnlis ignescere Phoebi Fac nuUos cecinisse deos et q. s.'; qnae conscripta sunt, ut recte monet Gramlewiczius apud leep. uol. II p. CIX ex Aen. VII, 377 — sed assonant praeterea ad V, 524. 'Terrificos mugitus' ut Aen. XU, 103 sq. aabemus de rapt Pros. n (35)8: 'Terrificis gemuit mugitibus Aetna'. Praeterea Claudianus uocem habet: ib. I (33) 163 sq.; Ruf. I (3) 131; Gigant. (37) 75 ; Hyst. c. min. 20, 23.
Hinc si respicimus, uidetur Lucretius huius uocabuli anctor esse eo magis, quod apud eundem primum uerbum 'terrificare' inuenitur. At exstat apud Gensor. in frg. de met. 96 I. ') hie
1) Gramm. Lat. uol. VI p.614K.
Digitized by VjOOQ IC
De argumentorum metrieorom laÜDorum arte et origine. 241
nersTis Aristobolii (?) cf. Bibbeck. tragg. ine. ine. n. 96: 'Qoae Um terribilis tüa pectora tnrbät terrifico sönitn im- polit', quem nersum cum uicinis fictnm esse a grammatico con- tendit L. Mneller Annall. Fhill. nol. 97 (a. 1868) p. 434 sine causa, si eam Ribbeckio anapaestos metimnr. At hoc nescimns, nnm ante Lucretium anctor illins nersns fnerit, immo expromptns mihi uidetQr hie ex loco Lucretii: 'Qaod si Inppiter atqne alii folgentia dini Terrifico qoatinnt sonitn caelestia templa', nbi sabseeontnr haec: 'Fectore perfixo' u. 392, "tnrbine eaelesti subito correptos et igni' n. 395. Sed nt sit Laeretins imitator, ntiqne prorsns poetica nox illa initio ftiit, qnare prosae orationis scriptores raro ea usi sunt Apud Flininm maiorem nnns reperitur locus, N. H. 11, 25 Detl. (p. 88 1. 22): 'Sed cometes nunquam in occasura parte caeli est, terri- ficum magna ex parte sidus'. Qnare equidem persuasum babeo Plinio obnersatos esse hie illos de uatibus terrificis omina canentibus et de cometa uersus Verg. Aen.y, 524sq« Qaod cadit etiam in Flinii minoris locum illum, quo solo uox 'terrificus' apparet ep. VI, 20, 19: 'Plerique lymphati terri- fieis uaticinationibus'. Et ne mireris nos tantam auctori- tatem uindicare loco iUi Vergiliano etiam Spart, uita Getae e. 3, 7 ad enm respexit, quod indagauit Baehrensius Ann. Phill. Qol. 107 p. 67. Itaque hie quoqne dieendum erit non iam Aurelii Opilii temporibus in qaolibet poesis genere illam uoeem potoisse adhiberi.
Verbum 'generare' et apud poetas et apud scriptores po- steriores haud raro inuenitur, ut semel apud Enn. Ann. u. 31 sq.: isqne pium ex se Anchisen generat', tum apud Yergilium, Oaidinm, Manilium, Silinm et apud Curtinm, Plinium (N. H.), QaintQiannm, Suetonium, lustinum, (rellium, Modestinum (Dig.). Poeticam autem huius uocabuli originem uel ex iis locis cogno- scimiis, ubi Cicero eo usus est, nimirum nusquam nisi in elata müone de diis uel de rebus diuinis sanctisque uerba faciens. In orationibns semel exstat Fhil. lY, 2 (5) Baiter et Kayser: ' deo — , a quo populum Bomanum generatum aeeepimus'. Paulo freqientius in scriptis philosophicis; uerum animaduerte hie
L«ipiiStr Stiidbn. TL lg
Digitized by VjOOQ iC
242 Gurtias Riecardas Opitz
qnoqae orationis colorem: de legg. I, 9 (27): 'hominem — ge- neranit et omauit deag\ Adde : Tuac. V, 24 (69); Offic. 1, 7 (22); ib. 29 (103); de rep. 2, 12 (24) ; Tim. 2. Plane similis est vm% ille locus Cornelii Nep. Att. I: 'T. Pomponius Atticns, ab ori- gine ultima stirpis Bomanae generatus'. At toto caelo distat ab bis eist. 2: 'natam generat nuptiis'.
Gorruptela laborat Mil. u. 8: 'Obherentis^ atque cum £acile eognoscatur ex sequentis nersus primo uocabulo 'Ridi- culis' nltimam syllabam in eum intrasse, ut ex hoc in alte- rum praepositio 'de' (de tegulis) delata est (cf. 'deluditor' in codd. praeter Vet.), euadit fere lectio'obhaerens', quam tarnen ipsam quoque Bitschelius op. 11 p. 410 sq. spemendam esse uidit. Nusqnam eodem sensu, quo 'occubare', et non nisi apud poetas uel posteriores scriptores legitur cf. Lucr. IV, 420; SenecaTranqu, a.VIII,3, alibi; Suet.Tib.2, id. Nero 19; Apul. Met. VI c. 12 ex.; Auct. de origine gent. Rom. 20, 3; Lactant op. dei 11 apud Hign. uol.Vn p. 52. Sestat igitur quod satis probabiliter scripsit Sitschelins : ' o b e r r a n s'. A ttamen ne hoc quidem uocabulum excepto uno loco Horatiano A. P. 355 sq.: 'ut citharoedus Bidetur, chorda qui semper oberrat eadem', apud meliores scriptores legi ex lexicis intellegas, ubi nnlla nisi ex Curtio, Seneca, Persio, Plinio (N. H.), Silio, Tacito, Claudiano deprompta afferuntur exempla.
Truc. 8: 'Natique causa dat propensa munera'.
Vocabulum 'propensus' proprio sensu, ut sit 'propendens', non saepe adhibetur: a Solino p. 109, 1 Mo.: 'Est et alce mnlis comparanda, adeo propenso labro superiore et q. s.', a Capit u. Gord. 19, 4 P.: 'quem uulgo iocantes quod esset natura pro- pensior Priapum non Priamum saepe uocitarunt*. Eandem sententiam statuo Cic. Parad. III, 2 (24) , ubi a libra repetitnr similitudo: 'Causa igitur haec, non natura distinguit, quae quoniam utro accessit, id fit propensius, si utroque adiancta est, paria fiant necesse est'. — Pluribus locis ad hominem relatum adiectiuum 'propensus' significat 'inclinatum ad ali- quid^, seil, translato sensu, uel absolute 'facilem, habilem', quas significationes non opus est illustrare exemplis. — Restat
Digitized by VjOOQ iC
De argomentomm metricoram latinoram arte et origine. 248
tertia qnaedam, 'grauidum', quam nt Giceronis illo loco, quem iam expediuimas, ita Plaut. Bacch. u. 513 B. adiectiuo Uli sub- esse docent niri docti:
'Verum quam illa umquam de mea pecunia Bamenta fiat plumea propensior, Mendieum malim mendicando uincere'. U88ingiiis igitur adnotat: 'propensior i. e. grauior', ipsa Truc. arg. uerba conferens. At primum quidem satis miro modo Mnesilochum de pondere amicae sua pecunia augendo loqui nniisquiflque concedet, praeterea autem ille non eo in Bac- chidem animo est — quam u. 505 R. etiamtum amare 8e di- Ineide confitetnr — ut uel minimam a se utilitatem ad eam redondare nolit, uerum hoc tantum af&nnat nunquam sua pe- cimia (hoc urgendum uidetur) infidelem illam se placaturum esse i. e. paulo seil, plumae ramenta propensiorem — nam 'mnlto' non sperat — redditurum. Geterum perperam hos nersos intellexit iam auctor alterius recensionis: 'Ramenta fiat granior aut propensior'. Sed ut redeamus ad Trucul. arg., ne hie quidem sensus 'grauia' aptus uidetur, cum munera sint: ancillae duae u. 530, pallula 536, tus, amomum 540. Quare hand scio an scribendum sit: 'dat propense munera'. Quod tarnen aduerbium satis raro et apud laxiores tantum scriptores innenitur: apud Lentul. in Gic. ep. Xu, 15 (3): 'ut hanc con- eordiam — propense non crederent esse factam'.* Liu. 37, 52, 6: 'propensius cumulatiusque — senatum facturum'. Apul. Flor. XX p. 96 Hildebr. : 'eoque propensius fortasse laudandus est, quod et q. s.\ Hygin. de mun, cast. § 7 L. : 'binos equos possi-* dentes propensius tendant'.
Truc. 2: 'Rure unus, alter urbe, peregre tertius'. De ablatiuo loci, quem habemus in uoce 'urbe', adeas Drae- geri synt 1, 485, ubi legimus: 'andre mehr vereinzelte Ablative der Ortsruhe als die oben erwähnten sind in alter und classi- scher Zeit höchst selten, werden aber von Liuius ab und dann im silbernen Latein gebräuchlicher. Namentlich wird später der blosse Abi. ohne Attribut häufiger'. Huius quidem casus ex Linio haec tantum exempla habet: I, 34 (8) 'Ibi ei carpento
16*
Digitized by VjOOQiC
244 Gurüas Riccardus Opits
sedenti', nbi Weissenb. cl. Oa. Fast 4, 345: 'plaostro sedens* poeticnm colorem cognouit; V, 40 (9): 'Plaustro coningem ac liberos habens'; XXn, 4 (6): 'nebula campo qnam montibm densior sederat\ Ex Cnrtio dnos locos adfert, ex Tacito mnlto plares; cf« etiam Enehneri grammaticajn II p. 261sq. i, adn. 5.
Mil. 9: 'Ridiculis — luditur': Seyffertus Philol. uoL25 p. 439 ^ridicnle is' sine necessaria cansa scribere malait, cf. Ritschel. op. II p. 412 adn, Adiectiua in casibns obliqois nro pro substantiuis osarpari docet Draeger I p. 41 sq. § 21 : ex üs antem, qnae attnlit, exemplis maxime illi, de quo quaeritaij respondere nidentnr Tacitea: Ann. 11, 27: 'iunenem — facilem inanibus'; 11, 78: 'promptns feroeibns'. Etiam Enehner n p. 174, 4 docet inprimis apad posteriores et apud poetas hrnic asnm latias patere.
Capt 9: ^Indicio qnoins alinm agnoscit filinm* et Gas. 2: "Alium senex adlegat, alinm filins'.
De 'alins' pronominis pro 'alter' nsn et Draeger. I p. 88, secondnm quem constat uel in dnplicato pronomine tarn tan- tnm 'alias' locnm habere, si ipsa diaersitas prematar. Re* pugnat hnic regolae exemplnm illnd inscriptionis Gracchomm fere aetati tribnendae in Anthol. epigr. Lat spec. I (ind. schol. Gryph. aest. a. 1870) p. 8 sq. c. XX, 5 com adn. editae a Bae- chelero, qni tamen ipse qnoqne nallnm praeterea ex antiqnis temporibns exemplnm inneniri censet landaus ReisigU lectt (ed. Haasius) p. 334 sq. Ac singnlarem esse etiam posteriore aetate nnnm locnm illnm Linii I, 25 (5) recte statnit Draeger: 'dno Bomani snper alinm alins — cormernnt*. Sed Africanis nidetnr placnisse illa licentla, nt Apollinari And. 12: 'Hanc Pamphilo, aliam dat Charino coningem' et Haut. 12: 'Hanc Clinia, aliam Clitipho nxorem accipit' et Apnleio, de caitts nsn cf. Hüdebrand. ad 11 p. 210. Ex posterioribns scriptori- bns exempla attnlit Paucker de Latin. Script bist Aug. melett. Dorp. 1870 p. 66 adn., qni tamen non apte comparat Plantinofl locos: Capt 455 Brix. et 507, nbi 'alii' est 'ol allot scilicet 'ceteri' (Draeger I p. 87). Praeterea inspice Milanges Or.-Bom.
Digitized by VjOOQ iC
De argamentonun metriconun lafanomm arte et origine. 245
m p. 595 sq. cum adn. 4. Itaqne non persuadet Stowasser in Stad. Vindob. uol. HI a. 1881 p. 298 formam 'altrum* in ar- gamentiB Plantiiiis restitnens.
Trin. 9: 'qnoius nubunt liberi' laxior est et proprius posteriomm scriptorom nsas Qerbi'nnbere', quarnquam hie, übt cum filio eoniuncta est filia, aliqnid sane habet excnsationis.
Stich. 2 8q. : 'Tarn persenerent — ita sustinere'. Non ante Ciceronis quidem aetatem coeptnm est nerbnm ^per- seaerare' coninngi cnm infinitino, freqnentissime antem a Seneca filio cf. Draeger. n p. 305 sq. ; Knehner. U p. 492 c.
Stich. 7: 'quisqne' habemns pro ^uterque*, quod inde ab Onidio demnm et Linie innenitnr cf. Draegeri synt. I p. 85; Kuehneri gr. 11 p. 475, 10.
Fortasse nnnm desideras: coninnctionis 'et' pro coni. 'etiam' nsnm in his nerbis Trin. 4: 'Nam et aedis nendit', qnem non nisi ante pronomina locnm habere snnt qni doceant. Satis antem mnlta exempla Uli similia etiam ex Cicerone et maxime eoninnctomm 'nam et' Knehner II, 636, 15 collegit, qnamqnam in nninersnm sane ramm illnm nsnm dici posse apnd bonos anctores concedit.
Ad alind qnoddam genns, scilicet locntionnm andaciomm, baec refero, ipsa qnoqne florentis aetatis scriptore indigna: Tme. 6: 'rapiant — parsimoniam' plane singnlari modo dictnm est pro hoc: 'rapiant rem parsimonia partam'. At cansam qni- dem hnins nsns infra afferemns. Tnm Mil. 6 : ' Geminis com- mnnem dam parietem in aedibns' offendit, qnamqnam ab- surda non est, praepositlo 'in', de qna cf. infra p. 268. 6ra- uins nidetnr Mil. 11: 'Omissnm facere', qnod nnsqnam reperio, com 'missnm &eere' nel 'omittere' sescentiens legatnr. Aeqna ratione Psend. 8: 'palam cognoscitnr' conflatnm est ex dnabas loentionibns seil, ex 'cognoscitnr' et ex 'palam fit'. Contra logicas leges est Hen. 6: 'Qnaeritat Circnm omnis oras. Post Epidamnum denenit' particnla 'post', qnam nix eo licet ex- cnsare, nt dicamns pro ipso 'postremo' positam esse nt Mil. 0. 653 (cf. Brixii adn.).
Digitized by VjOOQ IC
246 Curtias Riccardus Opitz
Denique nerborum collocatio torta est dnobos locis: Amph.8: 'Uter Sit, non qtüt, Amphitrao decemere', coins rei causam infra exponam, et Pseud. 7: 'Nam Simmiae Leno mnlierem, quem is snpposuit, tradidit'. Sine dubio facilior ad intelle- gendnm est haec collocatio: 'Nam tradidit Leno mnlierem quem is snpposnit, Simmiae', qoam ab anctore adhibitam esse ego censeo: nam pronomen ante ennntiatam relatinnm omittitnr etiam Cist. 6: 'dncit quam compresserat'; Trin. 7: 'Mandat qni dicat*; Trac. 10: 'nt — dncat, qni nitiarat, con- uenit*.
In iis, quae de laxioribus constractionibns protoli, nnam fortasse uidebor omisisse Aul. 6: 'Aoro formidat Eaclio\ cmn datioi constractio, usitatissima illa in nerbis 'metnere' et ' timere', admodnm rara et poetica sit in ceteris 'panere, pallere, formidare' cf. Bnddiman. inst, gramm., qni nnam praeter illmn locnm secnndum Forcellinium adfert Oi itemque Bamshomins, gramm. (a. 1830) p. 371 adn. * addens tamen ex Plinii Fan. 27 in.: 'Nemo iam parens filio — horret'. Becentiores tacent de hoc nsu. Sed inuenitnr in uerbo 'formidare' iam apnd Accium trag. 354 B. Similiter apnd Ter. 'paneo' Phor« 187: ' qnom mihi paueo'; Hör. epist I, 7, 7: 'pueris — pallet'. Verum Piautas ipse — nimirum orationis concinnitate adductus — semel constructionem illam adhibuit Amph. u. 1113: 'Metuens pueris, mihi formidans'. Qnare cautus hanc licentiam seposoi a ceteris Ulis. Atque etiam alia reseruaui, quae utrom ex Plauto (aut Terentio) expressa sint an posterioris aetatis con- suetudini debeantur decemi nequit. At dubito de directa imi- tatione etiam in bis exemplis:
Amph. 7: 'Baptant pro moechis': uerbum'raptare*. Piautas rarissime adhibuit: Aul. 632: 'Quid me adflictas? quid me raptas? qua me causa uerberas?'; Cist. U, 1, 8 sq.: 'Ita me amor lassum animi ludificat, fugat, agit, appetit, Bs^^tat, retinet, lactat, largitur: quod dat, non dat: deludit' — nos- quam Terentius. Contra poetae daclylici hoc uocabulo sae-
1) Vol. II p. 153 adn. 27.
Digitized by VjOOQ iC
De argumentorum metricorum latinomm arte et origine. 247
pios nsi sunt et Cicero quoque in oratione elata pro Sest 69 (145): 'euersa domns est, fortnnae uexatae, dissipati liberi, raptata coniimx, frater et q. s.'; de domo 23 (59): 'nxor mea misera — , quam uexaaistis^ raptauistis, omni cmdelitate lace- rastis?' Adde auct. b. Afr. 73: 'ut legiones — hue atque illuc raptaret'. Postea redit uocabnlum apud Tac. Ann. 1, 30: 'tur- bine atqae nnda raptabantur' ; Ann. 4, 23 in.: 'raptabat Afri- cam', ib. 12^ 54: 'raptare inter se'; Hist 3, 22: 'hnc uel iUac raptabat'y e£ etiam Boettich. lex. Tac. p. 398 s. n. 'raptare'. Cetemm sensnm 'increpandi, obinrgandi' nno tantam loco in- oenio: Prep. Uly 11^ 27 Baehr.: 'Nam quid ego heroas, quid taptem in erimine dinos?', si qnidem hie com archetypo bo- nonun codd. (0) 'in crinüne' legendnm est. Nam cod. V (Ottob.- Vat saec. XIY) man. 2 scriptoram 'in crimina*, quam Baeh- rensias probaait, non intellego; cf. etiam Hertzbergii adn.
Vox *forare', cf. Mil. 5: 'forat — parietem*, semel apud Plautum inaenitur: Most. 56 B.: 'Ita te forabunt patibulatum per uias' et redit apud Sen. phil. demum (de bren. u. 10, 5), apud Columellam (cf. Bitschel. op. II p. 408), apud Celsum, Ma- crobium, Sidonium ApoUinarem in epistulis.
Rud. 6: 'Snoque amico Flensidippo iungitur'.
Yerbnm finitum 'iungi' raro apud bonos soriptores cum ablatiuo aut datiuo nudo componi uidetur cf. Kuehner U, 233 adn. 5; Draeger I p. 393 § 187 in. De actiuo ille nihil certi proferty sed quod hie affirmat: 'Erst Yergil hat den Dativ auch beim Activum', haud scio an refutetur loco Ter. Hec. 798: 'Refert gritiam ei unäque nos sibi öpera amicos iüngit'.
Capt 4: 'Tantum studens, ut — natum recuperet* de eonstrnctione 'studere ut' tacent interpretes, at Draeger 11, 253 8q. docet: uerbum 'studere* cum coni. 'ut' diuersis quidem temporibttSy sed raro esse coniunctum. Adfert Cato de re r. 5,8K.: 'stercilinum magnum stude, ut habeas'; auct. b. Alex. 1: *C. maxime studebat^ ut — haue — excluderet'; cf. etiam Phaed. II epil. 6: 'ne solus esset, studui' et digestorum locos nonnullos. Aliena sunt illa exempla, ubi pronomen ' id' prae- cedit: Poen. 3, 1, 72 (u. 566 Gepp.): 'Lenonem periurum ut
Digitized by VjOOQ iC
248 GortiuB RiccardoB Opitz
perdasy id Stades'; Haut. 382: 'Id cum stadaisti, isti fonnae nt mores consimiles forent'; Lin. 40, 56: 'id stadere — ne frueretur'; Qaint. 10, 2, 6: 'in id solnm stndent, at — seiaat'.
Porro Stich. 5: 'Habere nt sineret, qnos semel nactae forent*: 'forent' cum part. perf. positnm est pro ooni. plns- qnamperf. , de qna licentia destitnimnr a Draegero I p. 267. Complnra dedit Reisigins in lectt (ed. Haasins) p. 514, sed plnrima exempla coUegit Nenius, nbi non exspectantnr, n p. 367—369, ex Plante unnm afferens: Most II, 2, 62 (494 R.): 'Mirnm qnin nigilanti diceret, qni abhinc sexaginta annis oc- cisns foret', deinde ex Sallnstio tria, plnrima ex Linie, ex Tacito complnra. Atqne poetae Angnsteae qnoqne aetatis hanc consnetudinem adoptanemnt.
Cognatns est ille nsns Men. 7: 'Hie fuerat alitns 0 iUe snrrnpticins' ab interpretibns plane omissns, ex quo pro forma 'erat' adhibetnr 'fuerat' cf. Nenium II p. 357 sqq., qni ex Plauto tres locos attulit (cf. etiam Lorenz, ad Most 472 et 808), dnos ex Terentio, ex Ciceronis epistnlis, quattnor ex Sallnstio, pln- rimos ex Linie, nonnnllos ex Qnintil. PUn. min. Suet neque tacebo Hadrianae aetatis anctores amasse hnnc nsnm, com Apuleins dnodecim exempla praebeat, Gellins sex atqne Fron- tonis alius discipnlns haec dno: cf. 3, 21 p. 57 N.: 'ipse in alio negotio occnpatns fneram'; et 5, 39 (54) p. 87: 'dimisso -^ eo, per quem fuerat allatns'.
Kursus oTta^ elQif]f,iivov est apud Plautum nox 'snbser- nire' Men. u. 766 B.: 'qnae nirös subsemire sibi postnlant', nt Amph. arg. 4: 'Habitn Mercurins ei subsemit Sosiae'. Semel praeterea innenitnr apud Naen. com. 112: 'regnm filiis Lin- guis fianeant atqne adnutent . . ant subseruiant', quem locnm laudat M. Caesar in epistnla ad Frontonem data p. 33 lin. nlt. N. — Semelque apud Terentium in And. n. 735: 'tu ut snbsernias Orationi, utcnmque opus sit, nerbis nide'; ad quod cf. Don. And. IV, 4, 4: illum Terentii locnm respicientem: 'Non mihi
1) De forma 'alitus', quam cum Pylade credo latere in codd. lectt.: 'auttos', 'auitus\ cf. Neuium 11,555.
Digitized by VjOOQ iC
De argamentoram metricomm latmorom arte et origine. 249
respondes?' Bene: ^non respondes?' snpra enim memor est netitam qüldquam dicere, nisi sabserniat orationi Daui. Ac placait haec nox posterioribas cf. M. Caesaris ep. ad Front. p.61 1.4: ^nam omniatai anres tnae uocnlae subsermunt'; Apnl. de dogm. Fiat. 1, 13 p. 201 Hildebr.: 'Cetera enim membra an- ciUari et snbsernire capiti'; Pacat. pan. 18 Baehr.: 'an — sie tibi aliqna nis diaina snbsernit'?; Angustin. ep. 154, 1 : 'snbser- niente nereeundia'.
Versamor igitar hie in sententiis nocabnlisqae ex anti- qaonun nsn in posteriornm, inprimis Apnleiorom, Frontonam receptis nt iam snpra similia uestigia innenimus.
Exceptionem faeit nocabnlum 'clandestino' Trac. 4, Don rediens postea, cnius exempla non exhaurit Nenins U p. 649 nee lexica omnes locos exhibent. Exstat antem apud Plaut, in Mil. n. 956: 'nam hoc negoti clandestino nt agerem mandatumst mihi' et landatur in glossario Plaut, ex deperdita Amphitmonis parte cf. Bitschel. op. 11 p. 273. Adde Pompon. com. 23 et Lucil. 26 u. 68 p. 86 M.
De noce 'cacula' cf. p. 223 sqq. et infra.
Sed ut npstri auctoris imitandi amor et Plantina stndia certius apparerenty quae ex unaquaque fabnla in argumentum einsdem recepit, singula nerba uel continnas locntiones, in nnarn coUegi eo libentius, quia haud raro ad textum siue ar- gamentorum siue fabularnm restituendnm haec coUatio potest Qtilis esse. Sed presse mihi liceat totam materiam enarrare.
AmfUtmo ed. Fl. in exitu u. 474: 'denique Alcume- nam luppiter' = a. 1: 'Alcumenas luppiter'; u. 476: 'Nam Amphitruo actntum uxori turbas conciet' = a. 6: Tarbas uxori ciet Amphitruo'. Ex perdita fabulae parte cf. frg. XIX in recentissima recensione S. Brandtii Mus. Rhen. uol. 34p.589: 'Qui nequeas nostrorum uter sit Am- phitruo decernere' = a. 8: 'Uter sit, non quit> Am- phitruo decernere'; u. 491sq.: * — resciscet tamen Amphi- truo rem omnem'«« a.9: 'Omnem rem gnoscnnt'; u. 1004: *— eins studio seruire addecet' = a. 4: 'ei subseruit';
Digitized by VjOOQiC
250 CartittB Riccardas Opitz
a. 480: 'Hodie lila pariet filios geminos duos'; a. 1070: 'atqne illam geminos filios pneros peperisse coimpicor'; u. lOSSsq.: 'omninm primnm Alcumena geminos peperit, filios A. Ain ta geminos? B. Geminos'. Ex tribus tarnen bis locis cane col- ligas etiam a. 9 'geminos' seraandnm, 'Alcnmena' fortasse in 'illa' mutandnm esse. Immo lector aliqais nt necessariom 'geminos' illud ex locis prolatis interpolaoisse uidetor; cf. Spengel. in Fbilol. aol. 17 (a. 1861) p. 562 boc proponentem: Omnem rem gnoscnnt (quom) Alcumena enititnr'. Qnod ita mihi arridet, nt post 'gnos-cnnt' fonnam 'cum' facilins in- tercidere pntem potuisse. Scboellins contra in Anall. Plautt. p. 33 sq. adn, pro bis 'geminos cum illa enititnr' falso snppleta
enm
esse baec pntat: 'g. (Al)camilla enititnr' — minus probabi- liter. Huic autem interpolationi infra alias addemus.
Asinaria ed. G.-L. u. 57: 'Tune es adiutor nunc amanti filio?' et u. 309: 'Sis amanti subuenire familiari filio' = a. 1: 'Amanti argento filio auxiliarier'; u. 87: 'dote Im- perium uendidi' = a. 2: 'Sub imperio'; u. 347: 'Ait se ob asinos ferre argentum atriensi Saureae' = a. 3: 'Ita- que ob asinos relatum pretium Saureae'; u. 934: 'Cano capite te cnculum uxor ex lustris rapit' iam Camerarius ad restituendum a. 8 adhibuit, ubi Codices praebent: 'eins tris- rae (tris rae)', scribens: 'Adcurrit uxor ac uirum e lustris rapit'.
Aulularia ed. 6. pr, 26: 'Peci thensaurum ut hie repe- riret Enclio' »» a. 1: 'Aulam repertam auri plenam Eu- clio'; pr. 39: 'ne subreptum siet' (uocabulum subripere etiam u. 464, 634, 760, 822) = a. 8: 'Idsurpit'; in exitu u. 577: '— abstrudam foris' = a. 6: 'abstrudit foris' (codd. fores, Pius: foras); u. 709: 'Exfodio aulam auri ple- nam'; u. 821: 'Aulam auri plenam' (contra 'onustam' u. 611: 617, 809), ex quibus locis suspicor librarium aliquem a. 1 uerborum coUocationem sie mutauisse: 'Aulam repertam auri plenam Euclio', cum quondam legeretur: 'Aulam repertam (auarus) plenam auri Euclio' (sie Bothius) — nam cum
Digitized by V3OOQ iC
De argnmentonun metricomm latinoram arte et origine. 251
tnmspositione facile uocabnlnm aliquod intercidere potuit — nel qnod Goetzios dabitanter proponit: 'Aulam senex reper- tarn plenam anri Enelio'.
Capiitn ed. Fl.: In hac fabnla dnplicem hie illic imita- tionem cognoscimns: prologi aactor Plantam, argnmenti anctor prolognm imitatur (a. 760: 'Paerum qnadrimnmy quem mihi sernos siirpnit'}: pr. 8sq.: 'Altrnm quadrimum paernm 8611108 surpnit Eomque hine profngiens uendidit in Alide' ita contraxit noster, ut nnllam uocem adderet, n. 2: 'Ali um quadrimum fugiens sernos uendidit'; n. lOOsq.: 'Ho- mines captiuos conmercatnr, si queat Aliquem inuenire, suom qui mutet filinm' = pr. 27 sq.: 'Coepit captiuos con- mereari hie Aleos Si quem reperire posset, qni mutet snom' «:= a. 3: 'Pater captiuos conmercatur Aleos'; nersns qui sequitor, ex Ulis fortasse sie supplendus est: 'Tan- tum stndens, (mutatum) ut natnm recnperet'.
Itaque maxime mimm esset, si u. 94 sq.: 'illi captust Alide Philopolemus huius Hegionis filius' (codd. lectio: 'iUie est in Alide' suppletnr ex u. 330: 'Filius mens illi apud QOflsemit captus [in] Alide') argumenti auctor u. 1 non sie contraxisset: 'Captust in Alide Hegionis filius'O? praeser- tun com 'in Alide' initio argumenti uel perspieuitatis causa fiagitatur. Atqne adminiculum huius eoniectnrae haud leue lüde repetOy quod secnndum Goetzii, cui uiro doctissimo hie qaoque gratias ago, eollationem mecum benigne communica- tarn in cod. E Ambrosiano post 'pugna' est circa Septem litte- nmun (puto: 'in Alide') spatium. 'In pugna' autem glossema est Qt Bupra 'geminos'. Pr. 36 sq. : 'Quo pacto hie sernos snom emm hinc a mit tat domum, Itaqne inter se commutant nestem et nomina' = a.6: 'Is suo cum domino ueste oorsa ac nomine, ut amittatur feeit'; 'amittere' etiam n. 332 alibi exstat.
Curctäio ed. G. u. 67 sq.: 'Nunc hinc parasitum in Gariam misi menm Petitum argentum'; et u. 206 sq.: * — para-
1) In eandem coniecturam etiam Stowasserum nunc incidisse uideo {cf. Studd. Vindob. IH 1881 p. 298).
Digitized by VjOOQ iC
252 Cortins Riccardus Opitz
situm misi nndiiisqaartns Gariam Petere argentnm' »» a.1: 'Cnrcolio missns Phaedromi iuit Gariam Ut petat argen- tnm'; n. 609: 'elnsi militem, inqaam in alea' et 629 sq.: 'imde iUnm habeas aqnlum, Quem parasitas hie te elnsit' -B a. 2: 'Ibi elndit analo Bioalem'. Fortasse argnmenti qaoqne auctor scripsit 'annla', qaod fetcile corrampi potoit; u. 423: 'cape Signum nosce' = a. 4: 'Cognoscit Signum'; u. 621 et 625: 'ambula in ius' et 6S3: 'ille in ins me nocat' — a. 6: *in ins rapit*.
Casind ed. Par.* pr. 52: ' — pater adleganit uilicom', (u. 55): 'Filius autem armigerum adleganit suom' »= a. 2: 'Alium senex adlegat, alium filius'; n. 80: 'Quam semi summa ui sibi uxorem expetnnt\ nnde a. 1 sie putani hiatu posse liberari: 'Conseruam uxorem duo eon8erui(ni) expetunt'.
Cislellaria ed. Par.^ 1, 3, 9 sq. : 'Mereator uenit hue ad hdoe Lemnins Isqne hie eompressit uirginem adnlescen- tulus' »= a. 1: 'Gomprimit aduleseens Lemnins Sicao- niam Is et q. s.'; I, 3, 18 sqq.: 'Dat eam puellam ei serno exponendam ad necem, Is eam proieeit; haee puellam sustulit, nie elam obsemauit semos; Quo ant quas in aedes haee puellam deferat' — a. 3 sqq.: ' — haue sernolus Tollit atque exponit et ex insidiis aueupat Eam sublatam mere- trix alii detulit', ad quae praeterea et 1, 2, 5: ^Puellam pro- ieetam ex angiportu 8ustuli'etniyl,5: 'erepundia insunt, quibuseum te illa olim ad me detulit'. — lUum aatem u. I, 3, 20 ex arg. 4: 'haue seruolus Tollit atque exponit et ex insidiis aueupat' sie sanandum esse eenseo 'Die dam obsemauit (ex insidiis) seruo(lu)s', praesertim eum etiam 1 9 3, 38 sq. legatur: 'Meretrieem illam inuenire, quam olim tollere, Quom ipse exponebat, ex insidiis uiderat'. 'quam eompresserat' uide in fine u. 1,3, 14 et a.6; 1,3, 43: 'Is amore proieetieiam illam deperit' » a- ^' 'Amore eapto illius proieetieiae'; 11, 1, 21: 'mihi — quam despondit pater', 11,3,57: 'filiam Suam despon- dit in diuitias maxumas'; attamen a. 7, ubi eodd. exhibent'de-
Digitized by VjOOQiC
De argumentoniH metricorum latinornm arte et origine. 253
8pondit'y aersn flagitatar simplex nerbum: 'Lemnique natam spondet adnlescentiilo'. Habemus igitur nomim exemplnm inteqK)latioms ex fabnla ipsa repetitae, certisBimnm ael prop- ter perfectam.
Bacchidum argumentiim deest nt totum fabnlae exordinm neqae quidqiiam in fragmentis inest, qnod ad illud possit referri; sappositicia autem argg. Ritschelins tractanit Par. p. 399 sq. et in adnotatione.
Epidicus ed. 6. ex a. 312 sq.: 'Sed me ona tnrbat res ratioque^ Apoecidi Quam ostendam fidicinam aliqnam con- dneticiam' a. 2 mntilatom sie snppleas: 'Persaasn serui qni aliqna condncticiam'; codd. exhibent: 'PersnasQ semi atqne eondactam', alioram conamina uide infira; ef. etiam 0.315: '— mane me iossit senex Condacere aliqnam fidi- ciDsm'; n. 490: 'Nam pro fidieina haec eerna snbposita est tibi' » a. 3: 'Itemm^pro amica ei snbiecit'; n. 429: 'os finblitnm esset', n. 491: 'Senex, tibi os est snblitnm plane et probe' »» a. 6: 'Gognonit — sibi senex ob snb- litum'.
MostellaHa ed. B. n. 471: 'semel nt emigranimus'» 0.503: 'nnnc tn bine emigra', n. 953: 'hodie emigranit' (id restitnendnm n. 951 nocem illam adhibnit R.) « a. 5: inde — emigratnm'; n. 1139 sq.: 'Fateor potanisse, ami- cam liberasse absente te Faenori argentnm snmpsisse: id ene absnmptnm praedico' »» a. 2: 'Omnemqne absente remsaoabsnmit patre'; n. 505: 'Qnae hie monstra finnt', tmde eorreetnm est olim a. 4: 'monstra dicit fieri', nbi cod. Ba: 'dici . . . . leri', Bc: 'dicit . . sileri', CD: 'dicit sileri'; 0.663: 'in nicinnm hnne proxnmam' cL n. 669 »» a. 9: aitnicini proxumi'. Gf. 'sodalis' n. 310, n. 1154: 'so- dalem me esse scio gnato tno', n. 1120: 'tni gnati so- daUm' addito n. 1175: 'exorarier', n. 1180: 'sine te exo- rem' » a. 11: 'Ab sni sodale gnati exoratnr tamen'.
Menaechmt ed. B. pr. 17sq.: 'Mercator qnidam fdit STnusasis senex Ei sunt nati filii gemini dno' »» a. 1: HereatOT Sicnlns, qnoi erant gemini filii, Ei snbrnpto
Digitized by VjOOQ iC
254 Gurtius Riccardus Opitz
altere mors optigit'. Darior hie est ellipsis, nam'erat' nel 'fait' auctor nimqaam omisit. Et quam feicile scopnlam eoitare potait scribens, quod fere Florentinas quidam codex (cf. Osann.) praebet, nindmm ex coniectora: 'Ex illis snbrepto altere mor- tem oppetit*. Fortasse tarnen malait: 'Eorum s. a. m. o.'. Vestigia corrnptelae in cod. B apparent, qni 'ei' exhibet'e corr. post ras/ et prima mann 'altero . . morf foptigit' (pnto: 'morte o.'). Itaqne hie qnoque librarios quidam fabnlae nerbis ad interpolandum ductus est. Pr. 42: 'Illius nomen indit illi qui domist' »= a. 3: 'Nomen surrupti indit illi qni domist' (eodd. illi indit); u. 60 in fine'surruptieiam', item- que u. 68: 'surruptieius' ut a, 7. U. 70 sq.: 'Hodie in Epidamnum uenit cum seruo suo Hüne quaeritatam geminum germanum suom', adde u. 237 sq.: 'orasque Italicas omnis — sumus circumuecti' =» a. 5 sq.: 'Et is germa- num, postquam aduleuity quaeritat Circum omnis oras. Post Epidamnum deuenit'.
Mües gloriosus ed. R. u. 114: 'Athenis auectam' = a. 1: 'Athenis auehit'; u. 102: 'legatus Naupactom fait' = a. 3: 'legato peregre'; u. 120: 'Ille qui me cepit, dat me huie dono militi' = a. 4: 'Et eidem illi militi dono datust'; u. 139: 'Qui amantes una inter se facerem con- uenas' = a. 7: 'Licere ut quiret conuenire amantibus'; 'de tegulis' in exitu u. 173 et a. 8. ü. 1145 sq.: 'Nam ipse miles coneubinam intro abiit oratum suam ab se ut ab- eat .... (1148:) omnia dat dono, ab se ut abeat'; u.l095sq.: 'de coneubina? .... quam illam omiserim' (codd. ob- miserit [!]) = a. 11: 'Omissam faciat coneubinam — (13) ültro abeat, orat, donat multa'. 'Moechus' legitur saepius ut 1390, 1398, 1436 cf. a. 14.
Mercator ed. R.: pr. 9: in fine uersus: 'forma eximia mulierem' utu.210et260 = a.2: 'Emit atque adportat seita forma mulierem', unde etiam u. 106 sanatur: codd. 'mi atque aduexi heri': R. cum Reizio: '(e)mi (eam) atque aduexi heri'.
Pseudulus ed. R. u. 302: 'praesentes minae* addito
Digitized by VjOOQiC
De argnmentomm metricoram latinorum arte et origine. 255
exitu u. 53: 'quindecim miles minas' = a. 1: 'Prae- gentis numerat qnindecim miles minas'; u. 57: 'qai huc adferret eins similem symbolum', u. 649: 'qni argentam adferret' = a. 3: 'qui eum — adferat'; u. 541: 'qui me argento circnmnortant?': codd. . R. delet 'me'^); Lorenzins: qni me argento internortant*; n. 900: 'muliere interuor- teret' = a. 4: Mnteruortit symbolo'; n. 706: Palatini ex- bibent: 'In libello hoc opsignato ad te attnli panxillnlo', ubi ant ex n. antecedenti 'laetitias' snpplendum est ant deletis nocnlis 'ad te' alind qnid interponendnm , qnod mihi magis plaeet, qnia cod. Ambr. scriptnra ' obsonato abs te hoe attnli* ^) aDtiqnam lectionem obliteratam esse indicat. Possis igitnr cnm raennda adliteratione conlatis n. 669, 671, 708 scribere: 'In libello hoc opsignato Opern attnli pauxillnlo', nt explicentnr, qnae antecednnt Cich habe nämlich Hülfe gebracht*)- For- tasse tamen pro illo 'ad te* legendnm est 'hasce*. Sed ntnt haee res se habet, hoc probabile est argnmenti anctorem n. 6 scripsisse Planti nerba imitatnm: 'Opemque erili ita {at)tulit\ Redncimnr igitnr ad Bothii coniectnram nel per se maxime
Poenulus ed. Gepp.: Prologi u. 66 totnm sibi adsnmpsit anctor ef. a. 1: 'Pner septnennis surripitnr Cartha- gine'; n. 74: 'Osori mnliernm* et n. 75—78: 'emit — Pnemm illnm enmqne a dop tat sibi pro filio Enmqne here- dem fecit* «« a. 2: 'Osor mnliernm emptum adoptat baue sene^ Et facit heredem*.
Ad prologi nerba (u. 66) arte cnm sese adplicaret argn- menti anctor, in enndem errorem atqne illins anctor indnctns est Etenim cnm in fabnla ipsa sexennis pner raptns esse dicatnr cf. n. 892: ' Agorastocles Ibidem gnatnst, inde snrptns fere sexennis postibi* et n. 976: 'qni illim sexennis per- ierim Carthagine', in prologo legimns: septnenni illnd ac- eidisse. Qnem errorem explicare me posse spero. •Certam
1) Codd. lect. tueri conatur Rebllng. Annall. PhiU. 1880 p. 368.
2) Cf. 0. Scyffert Stud. Plaut, p.7.
Digitized by VjOOQ iC
256 Gurtias Riccardus Opitz
quandam necessitadinem inter Poennli et inter Henaechmo- rmn prologos intercedere doctos luros non fngit, cniiiB tarnen Datara adhac latait, nt Brixins 0 ad Men. proL n. 55 satis habet illam stataere, ad n. antem 62 prologi aactorem ipsa 'Poenuli' uerba imitatum esse adnotat : mea qaidem sententia, qui 'Poennli' prologum scripsit, Menaechmenun ante ocnlos habuit indeqae cum illo8 locos tum ex u. 24: 'PoBtqaam iam pneri Beptnennes sunt, pater Oneranit et q. s/, id qnidem innitns, Agorastoclem qnoqne septnennem raptnm essefinxit.
Persa ed. R. u. 457: 'Nnne ego lenonem ita hodie intri- catnm dabo* »» a. 5: 'Atqne ita intricatnm Indit potans Dordalnm. A. 3 in codicibns legitar: 'Raptamqne ai emeret de praedone uirginem' (nisi qnod 'vi* cod. C exhibet), nbi iam Pins scripsit, qnem Ritschelins secntns est, £ftcillima mnta- tione: 'raptamque ut'; attamen nix de lectione 'ni' dabitare possnmns, si comparamns fab. n. 380, nbi ex cod. Ambr. scrip- tnra: ETÜTUISURRÜPTA (cett. praebent: et id nt snrnipla) Ritschelins hoc recepit: 'et nt ni snrpta (fneris)'.
Qna occasione eontrariae conmntationis exemplnm ad- feram: Trin. n. 681 codd. exhibent: 'Meam nissoror^n tibi dem snades sine dote . . .', nbi Ritschelins Gnyetnm et Bei- zinm secntns 'nis' omisit, qnod Bothins sernare malnit omim noce 'snades' hnnc in modnm: 'Meam sororem nis tibi dem'. Vernm nidetnr hoc: nocnlam 'nt' corrnptam in 'ni' ex ae- qnenti nocabnlo litteram s ad se arripnisse: 'meam nt soro- rem tibi dem snades'.
Rudens ed. FL nox 'eiectns' in fabnla nonnnnqnam legi- tnr, absolnte pro 'eiectns e nani' pr. 73, 155; nel pro 'eiectos e mari' 188, 409 nt a. 5: 'Nanfragio eiecta denenit'. — n. 1109 sq.: '. . . in isto nidnlo, nbi snnt signa'; n. 1130: 'estne hie nidnlns, nbi' »« a.lsq.: 'nidnlnm, nbi erant et q. s.'.
Stichus ed. R. 'delenitnr' in a. 4 ex fab. n. 457: de- leniam'.
]) Ed. 3 a. 1880.
Digitized by VjOOQ iC
De aigamentoram metricoram laünorum arte et origine. 257
Trimmmus ed. R.^ u. 112 gq.: 'Quoniam hinc itumst ipsos in Selenciam Mihi conmendanit uirginem gnatam suam Et rem snam omnem': ""mandare" u. 117, 128, 136sq., 158, 956; U.149: 'Qnoniam hinc est profecturus peregre Char- mides* codd. cum exhibeant 'profectus', ' profectnros' con- iectm^ est Scaligeri, quam Ritschelius merito in alteram edi- tionem recepit. Nam, si quid uideo, corrnptela ex compendio profectur' nata est Cf. a. 1 sq. : 'Thensaurum abstrusum abiens peregre Charmides Remque omnem amico Callicli mandat suo'.
Vides, quam arte Plauti uestigia presserit auctor: Cur igitor participium futuri repudiauit, quod exspectamus? Cau- sam non uideo, quare adstipulor Fleckeiseno, qui 'abiturus' proposuit. Ac si cui forte corruptelae origo difficulter expli- cari posse uidetur, ego hie quoque compeadium scriptum fnisse sngpicor sc. abitur', cf. exempli causa Truc. a. 5: 'trucib; morib;'. V.330: 'qui eam perdidit sc. rem'; u.332: 'j^bi rem per- didit' = a. 3: 'male rem perdit filius'; u. 374 sq.: 'soror illist adulta uirgo'; u. 378: 'indotatam' = a. 5: 'uirgo indotata soror istius poscitur'; u. 778 sq.: 'Seque aurum ferre uirgini dotem a patre Dicat' =» a. 7: 'Mandat qui dicat aurum ferre se a patre'.
Truculentus ed. Seh.: Vox 'bolus' legitur u. 31, 723, 844, ef. a. 3: 'Utque ista ingenti militem tangat bolo'. Yerbo längere' Petitus u.886 restituit scribens 'tactum iri mili- tem' pro codicum lectione'tantumrimlitem'. — Vocem'lupae', qnae certa coniectura illata est a. 6, — cod. B: 'Lut poeni'; C: 'I poeni'; D: 'It poeni' — , ex fab. u. 657 auctor argumenti hausit
Sequitnr exemplum, ex quo discimus tantopere Plauti ser- monem affectasse argumentorum anctorem, ut in errorem in- cideret. A. 6: 'Lupae ni rapiant domini parsimoniam' propter inauditum uocis 'parsimonia' usum Scaliger 'Patrimo- nium' eoniecit. At perperam in fab. u. 309 sqq.: 'Non enim illic meretriculis Moeniendis rem coegit, uerum parsimonia Dnritiaque, quae nunc ad uos clam exportatur, pessu-
L«ipil«»r Studien. YL 17
Digitized by VjOOQ iC
258 Cnrtiiu Riccardos Opitz
mae' pronomen relatinnm 'qnae' ad noeem 'parsimoniam' (et daritiam) refereng, non, id qnod Plaatng noluit, ad 'res illnd 'rapere parsimoniam' admisit
Pr. 20 sq. ex corruptissimis textus uerbis bis: 'Quid malta?
StQie snperet malierem (D: sapere) Hiseam anima ad
enm habenti erce teritar' sat dinersa uiri docti elicaeronty qnae coUecta nanc in Schoellii editione habemos. Videamns nos, nnm qnid argumenti ope hac in re difficillima proficiamas. Atqae cum iam Spengelins in n. priore coniecerit: 'Qnid mnlta? tris nicissim pereunt mnlierem', nbi sane 'oicissim' illud minus placet, eqnidem in alterins n. exitn: 'X^abent) ierce teritar' arg. uerba n. 2 'peere tertinf agnosco^ ad qnam claaBiilam apta exempli cansa cetera uerba sie possint emendari: 'ex his dnm amica* dno habent, peregre tertins'.
Sed ne qois forte existimet anetorem ex singalis fiibnlis miseros qnosdam pannos ad argamentom consuendam colle- gisse, stndiafp Plauti satis strennum etiam ex aliis nestigiis apparet: sie 'nt nanctus' habet Plantus compluriens nt in Truc. n. 844: 'Nunc habeas, ut nanctns". — Rud. 871: 'ut nanetus' habe'. — Trin. 61: 'habeas ut nanetus'' — Cist a.11: 'Alcesimarchus, ut erat nanctus, possidet'.
Tum ellipsin animaduerte in Pseud. a. 5 uoeis 'ser- uos' uere Plautinam: 'DicensSyrum se Ballionis Pseudolus', ad quem 1. Lorenzius exempla omnia collegit. 0 Eadem antem ellipsi tuendam esse censeo codd. lectionem Cure. a. 1: 'Gnr- culio missus Phaedromi iuit Cariam' (Gulielmius, quem Goetzius secutus est,: missu), si quidem u. 67 legimus: 'Nanc hinc parasitum in Cariam misi meurn'.
Adde locutionem 'Sticho ludus datur' Stiehl a. 7 — eo sensu, quo nos dicimus: '(sich) einen guten Tag machen' —, quam Plantus habet Bacch. 1082 R. cum adn. crit., Gas. pr. 25^) ambigue.
Nee dubito ex Plauti imitatione deducere, quod auctor
1) Spengel. ad And. u. 357 monet in inscriptionibus (quoqae) sepul- cralibus semper omitti uocem 'Beruo8\
2) Ex poBterioribos : Cic. pro Cael. 12 (28) ; Hör. od. 3, 12» 1.
Digitized by VjOOQ iC
De argnmentonim metricomm latinoram arte et origine. 259
'tarn' pro 'ita' posoit Stiohi a. 2 'tarn perseuerent', de qua lieentia fhustra recentiores adii. Prohibendi autem sunt, si quid oideo, omnes ii loci, abi particiilae'tam' — 'quam' sibi respon- dent, neque alind mihi nidetnr illad exemplnm, quod in lexicis eircumfertnr: Vell. 2, 88, 2 ex. H. : 'nee minora conseqni po- tnit, sed non tarn concnpinit (puto: quam Agrippa)'. Comico- ram aateni exempla coUegit Th. Brannias obBS. gramm. Bert>l. a.1882 p. 5l8q., ex Planto haec: Pers. 693; Baceh. 779; Gas. IV, 4, 24; eist. I, 1, 56; Most. 890 (?).
Hnc pertinet etiam illa auctoris consnetndo, qna laxius pronomine 'is' sententias copnlat, quod cotidiani sermonis proprium est; cf. Mil. u. 134 cum Brixii adn., in uniuersum Holtzii synt. I p. 357 sq. In argumentis: Amph. 4 sq. : 'Mercu- riüß ei subseruit. Is — frustra habet', — As. 6 sq.: 'Riualis amens . . . Is — nuntiat', ubi superflua est Gulielmii mutatio 'It\ Nam simillimum est Catonis de agric. 157, 3 E: 'Cancer ater, is ölet'. — Cist. 1 sq.: *Comprimit adulescens — Is redit'. — Truc. 5 sq.: 'Vi magna seruos est . . . Et is tamen moUitur'.
Alterum genus imitationis in eo cemitur, quod eadem nerba uel eaedem locutiones eisdem uersus locis, quibus apud Plautnm saepius (ac maxime in exitu), in argumentis redeunt. Ad quod demonstrandum pauca sufficiant exempla: Cist. a. 4: ex iusidiis aucupat' «= Men. 570: 'ex insidiis aucupa'. Ep. a. 4: 'destinat' = Rud. pr. 45. Poen. a. 6: 'adligat' — Rud. pr. 46. Mil. a. 4: 'dono datust' = Stichus 665. Formae ncrbi 'expeto' Pseud. 1087 ; As. 27 — Gas. a. 1. 'Emittat manu' similia: Rud. 1388, 1410; Pseud. 358 = Pers. a. 2 et Epid. a. 8.
Haue totam imitationem si consideramus, duae res fiunt planisshnae, altera: ne ueteres quidem illas formas ex uiuo sermone, sed ex granunatico studio fluxisse, ut infinitiuum aaxQiarier' As. 1 ; gen. ' Alcumenas' ^) ; formas ' Capteiuei', ^ Men- aechmei'. Praeter has in acrosticho traditas uerisimile est etiam alias auctorem adhibuisse, quarum reliquiae hie iUic exgtant in codd. ut 'seruos' Merc. 4 (B), 'quoius' Trin. 9 (B),
1) De cuius OBU cf. Ritschelii op. Y p. 526; Lor. ad Pseud. u. 1082.
17*
Digitized by VjOOQiC
260 Curtius Riccardus Opitz
'uolt' Mil. 2, Mnteruortit* Pseud. 4. Diphthongi autem'ei' panca uestigia remanserunt: unum Grateros innemsse sibi uidebatur 'feien* Most. 4, certius Buecheler^) *eiei' Mil. 11 (CEF: 'celiO, equidem addiderim Aß.7 E: *uxore<i)'; Tnic.2: 'rure<i>'; Rud.l Dec: ^rete<i>'2); Aul. 6: 'fore(i>B\ -Nee plura nerba faeiam de aliis qaibnsdam formis. lofinitiaiifl 'ob- duxe' (soortnm) Merc. 7, etsinusquam redit in litteris Latinis (cf. Neninm U, 537 sqq.), Sequilar tarnen similium analogiam, ut Plautus ipse dixit ' (pelices) adduxe' (codd. adduxisse) Bud. 1047, quem locum arbitror illi cum argumentum conderet ob- uersatum esse. Praeterea dignum, quod commemoretur, for- mam 'suipte* Rud. a. 4 esse sine exemplo^) — ut omnino multa, quae rara sunt, in acrostichis inuenimus —, cum ple- rumque ablatiui ' suo, sua' sie augeantur ; cf. Neuium n, 190 sq., qua ex licentia haud scio an posterior aetas cognoscatur. Im- perf. coni. 'quirem etc.' omnis fere aetas singula exempla praebet (cf. Neuium 11, 608), ut PI. Merc. 49 'quirem*, noster habet ' quiret ' ^) Mil. 7. — Ratio autem illius imitationis, quam Osannus cogitari posse confidenter negat p. 213, eadem erat atque Alexandrinorum Homeri usum affectantium — nimirum ueterum temporum nimius amor. — Altera autem r^ haec est: De acrostichorum auctore non eo contemptu loquendum esse, quo de Yergilianorum argumentorum auctoribus locutos est L. Mueller Mus. Rhen. uol. 19 p. 124: ab adulescentnlis nel ambitione inductis uel cibo detracto coactis ea esse conscripta iudicans. Immo granunaticus iam satis uersatus in studiis Plaa- tinis, cui quasi in sucum et sanguinem se mutauerat comico- rum dictio, haec opuscula confecit.
Appendicis loco, qualis inter acrosticha et non-acrosticha intercedat necessitudo, accuratius quaeramus. Sunt autem in- dicia certa imitationis hae in eiusdem fabulae argumentis simili- tudines eaedemque uerborum collocationes :
1) De decLLat. p.61. ^
2) 'Rete' iam Osannus sie explicari posse patauit
3) Nam Fleckeiseni coni. 'tuipte' Amph. 8 19 (codd. tete) non probe.
4) Non sollicitanda lectto est sec. Ribbeckium in editione.
Digitized by VjOOQiC
De ai^gomentonim metricomm latinoram arte et origine. 261
Aul. n.-a. 1— 4: 'Enclio — anlam — 8ertiat'==a.l— 2: *aulam — Euclio — seruat'; n,-a. 4 sq.: '— eius filiam Lyconidea nitiarat — '=«a.3: 'Lyconides istius nitiat filiam'; habes in hoc exemplo eadem initia easdeinqne clan- snlas, jeosdem exitus etiam in bis: n.-a. 1: ' — Euclio', a. 1: *— Enclio'; n.-a, 6: 'Megadorns a sorore suasus dncere' = a.4: 'Volt bancMegadorns indotatam dncere'; in fine: n.-a. 9: 'abstrudit locis* = a. 6: 'abstrndit foris' (for- tasse ntrumqne ex &bala ipsa).
Ampk. n.-a. 1: 'In faciem uorsns Amphitruonis Inp- piter' =- a. 1: 'Amore captus Alcnmenas luppiter'; n.-a. 2: 'Dum bellum gereret cum Telebois hostibus' = a. 3: 'Pro patria Amphitruo dum decernit cum hostibus'.
MiL gl. n.-a. 6: 'Gapitur donatur illi captus mi- liti' « a. 3 sq.: 'captust ... Et eidem illi militi dono datust'; initio cf. n.-a. 1: 'Meretricem ...'== a. 1: 'Mere- tiicem • . .'; n.-a. 3: 'Legatus abiit . . .' — a. 3: 'legato peregre'.
Pseudulus: Dubia est imitatio n.-a. 5 sqq. = a. 2 sq., cum nterque üetbulae uerba uideatur expressisse, cf. u. 53, 55, 57; initio: n.-a. 9: 'Venit calator' == a. 8: 'Venit Harpax'; in fine uersus ^symbolum': n.-a. 5,11,13 = a. 4. — 'Pseu- dolusj n.-a. 10, 15 = a. 5.
Mercator n.-a. 1: 'Mercatum — pater' = a. 1: 'Mer- catum — patre' (codd. Missus mercatum). — 'Sodalis* n.-a, 14 = a. 8; n.-a. 5 sq.: 'seruos pedisequam Ab adu- lescente (fingit) matri emptam ipsius' = a. 4: 'Confingit seruos emptam matri pedisequam', ubi animaduertas maxime uocem 'pedisequam' in fine uersus, quae cum in tota 'Mercatore' non inueniatur (sed semper: ancilla) et bis tantum apud Plautum (As. 183, Aul. 807), hie imitationem cer- tissimam deprehendimus. Quaeritur id tantum, uter imitatus Sit auctor alterum. Duo restant loci, ex quibus superandi qnoddam stjindium cognoscatur, quare acrostichorum auctorem ante oculos habuisse illa existimo. Sunt autem hi: a. Aul. 6: 'auro formidat Euclio' cf, n.-a. 8: 'atque aulae timens'.
Digitized by VjOOQiC
262 Gartiua Riccardtts Opits
— a. Aal. 2: 'Vi summa seraat, miseris adfectas mo- dis' cf. n.-a. 4: 'Ezsanguis amens sernat'.
Deniqae cum inPsendali argamentis propter aocem'ca- cala' dubitari neqneat, quin alterom pendeat abaltero: illam ex Trin. n. 721 repetiaisse mihi nidetar non-acr. aactor, qoippe qni posito uocabolo 'calator' u. 9 (ex fab. n. 1009) deberet nariare orationem et illinc habeat etiam adiectinum 'militaris' ad nocem 'calator' positom. Qnod si recte statnimns, iam paene certum fit alternm cum uoce ipsa etiam mensnnun (cäcnla) suseepisse.
Ipse sua nerba repetinit anctor locis bis : Most. 1 : '
suoB amores Philolaches* = Pers. 1: "... . suos amorea Toxilus'; Most. 9: 'Reqnirit quae sint* =« Merc. 3: 'Re- quirit quae sit'; Merc. 2: 'Emit atque adportat' = Pers. 2: 'Emit atque curat'.
Quaestio 7. De re prosodiaca et de re metrica.
Prosodiacas licentias duas potissimum obseruamus: Nam- que in prima uersus sede syllabas positionis ui uel natura productas auctor corripuit, qua in re non ratione mihi uidentar utiy qui, si quod uocabulum apud antiquos haud inuenitor ita correptum, propterea mntandum esse censent Immoancto- rem minus felicem fuisse in imitatione credemus: Reperinntnr autem haec exempla: 1. As. 2: 'Sub Tmpärio uiuens': pleri- que loci apud Muellerum Pros. Plaut, p. 343 nihil ualent, dao Ultimi incerti sunt. — 2. Cist. 4: *Tollit ätque exponit*: sine exemplo, cf. Muell. p. 443; de 'toUit atque' uide infra p.265. — 3. Ep. 8: 'Sed inuinta gnata* Ritschel. op.II p. 415 cor- reptionem reiecit, contra quem quae attulit Mueller exempla p. 359, prorsus nil ualent. — 4. Most. 1: 'Manumlsit emptos' sine exemploO> itemque 5. Pers. 4: 'Subomäta suadet\ cf. Spengel. T. Maccius Plautus 112 sq.; Muell. p. 25S; Ritsche- lius 'suadet, subomat et,q. s.\ — 6. Pers. 5: 'Atque ita intri-
1) Comici semper adhibent: manu (e)mittere.
Digitized by VjOOQ IC
De argomentorum metricorum latinorum arte et origine. 263
catom': de mensara 'ätque' cf. Muell. p. 292 sqq. et p. 436 sqq. Ritschelins 'atque intricatam ita', ubi coUocatio uocabuli 'ita' minos placet — 7. Poen. 1: 'Puer söptuennis' ex ipso Hauto (prologo).
In ceteris aersus sedibus nusquam auctor syllabam longam corripaity nt de tali nersu Rad. 1: 'reti piscator de mari ex- traxit oidalnm' non possit oogitari. Attamen certa quaedam excepta est condicio: si in tertii pedis arsi post caesuram ponitnr uox pyrrhichia in consonam desinens ante uocabulum, qaod incipit a consona, positionem neglegere Uli libuit. Quam licentiam non in onmibas uocibos admiseront antiqoi. In ar- pmentis autem certa exempla habemos haec tria: Cist. 3: 'Sicyonia aeqne pÄrlt pnellam'; 'pirlt' inauditam est apnd anti- quos cf. Muell. p. 128. Truc. 9: 'Tandem compressae päter cognoscit omnia\ unum praeterea exemplum exstat in interiore senario: Amph. 104 'ut sit pater mens', ubi Fleckeiseni trans- positio 'mens pater' commendatur; cf. Muell. p. 128. — Men. 4: 'Aaos patemus f&cU Menaechmum e Sosicle': in senario qui- dem non admissum a ueteribus cf. MuelL p. llO.i) De Most. 9: 'alt' uide infra p. 264. Quod autem argumentorum auctor in 8olo tertio pede praeter primum positionem neglegi posse uide- tnr credidisse, uel hoc licentiarum illarum naturam indicat. Videmus igitur, quo iure quidam propter eas ipsas acrosticha saeeulo post Plauti mortem primo attribuant
Syllabae autem sine dubio productae contra posteriornm osum nullae inueniuntur. Huc referas Cist. 10: 'Itaque lege et rite\ At apud antiquos quae exstant huius mensurae exempla (cf. Muell. p. 13 sq.) in senario quidem incerta sunt omnia et faeile corrigi possunt. Scribendum autem est, ni fallor, 'illam- qae', quod si mntatum erat in 'litaque' (ut Truc. a. 10, ubi SchoelÜus 'istam' elicuit), prima littera acrosticho repugnante illa corruptela fäcile potuit irrepere. Itaque non licet ad ser- uandam u. elumbem hanc adhibere productionem Merc. 6: 'Tradit { uicino cum | putät | uxor | sibi^ uel ad hiatum de-
1) Kouttm exemplum coniectara inferre uoluit 0. SeyffertuB Philol. UOL29 p.396: *^rüm tobeUis'.
Digitized by VjOOQ iC
264 Cortias Riccardas Opitz
fendendnm Poen. 2: 'Osor mnliemm emptum adoptät hnnc senex'.
Contra alia quaedam antiquornm consaetudo late patet in argnmentis: sjnizesis in bis formis: ei Amph. 4, Trin. 6, quibuBcnm cf. mensnram 'eidem' Hil. 4 a Ritschelio anctori nindicatam op. 11 p. 419, et iambicam 'ei' Mil. 11, de qua Brixius ad Mil. arg. a. 5, Neuius II, 193; 'eum* Pseud. 3 (siqui- dem'relicuo'legendumest); 'sm'JPers. 4, 'suipte* Rud.4; 'sudß' MoBt. 1, Pers. 1 ; 'dub' Gas. 1 ; 'ait* Most. 9, ubi possis etiam metiri ' äit '.
Itaque si tres argamentornm auctores comparamus, Apolli- naris licentiiB prosodiacis colorem antiqnnm adpinxit nullam, band multom non-acrostichoram, plurimum acroBÜchoram aac- tor. Qui croBcens usus band scio an Buperandi studio natas sit, ut rursus haberemus hane imitationis seriem: Terentiana argumenta: non-acrosticba: acrostieba. Qnodsi O. SeyffertuB in Pbilol. uol. 25 p. 448 adn. acrostieba septimo a. u. c. sae- culo non orta esse non posse contendit propter praestantiam artis metricae, boc unum, quod periocbae Terentianae Sul- picii metricas leges secuntur Plauti et Terentii uel seueriores bis — ut supra exposui — , quae sit uis illius argumenti, lucu- lenter demonstrat.
De legibus Ulis cum satis dictum sit, nunc ea tantom; quae abborrent uel dubia sunt, tractabo : Ac primum quidem, quam seuere euitauerit auctor uocabulum spondiacum sede pari, declarat collocatio Most. 11: 'Ab sui sodale gnati', ubi con- sentaneüm erat scribi (cf. p. 253): 'Ab sui gnati sodale'. Su- spectus autem uel propter biatum est Ampb. 3 exitus: 'dum cernit cum bostibus' et accipienda sine dubio syllaba 'de' Cdecernit'), quam man. 2 in Vet. addidit. Ep. 5: 'Imprudens iuuenis. compressäe ac militis Cognouit opera sibi senex OB sublitum', qui uersus ipse quoque biatu laborat, mihi uel sententiae causa necessaria uidetur baec emendatio: 'com- pre88ae(a se>0 ac militis', cum alii 'mox' ante 'compressae'
1) In pronomine 'se' nemo ofifendet coli. Capt. 6; Pers. 1; Pers. 4.
Digitized by VjOOQiC
De argmnentoram metricorum latinoram arte et origine. 265
üuserant. Poen. 1: 'Paer septnennis surjripltürl^) Cartha-
gine' hand scio an, si non prologi anctor n. 66, at argumenti
aaetor scripserit ^surpifur', cam breuiorem formam 'sarpit'
habeat Aul. 8. Contra excnsandnm nidetnr uocabulam ana-
paestienm in olansnla ex Plante adsnmpta nomine proprio
Amph. 8: \ . . . Amphitrno decernere'. — Prorsus nnllam
probabilitatem habet eist. 7: 'Lemniqne natam despondit adu-
lescentnlo': iam restitnimus 'spondet'. — Singularem sane,
sed satis excnsatnm compositione nidemos dactylicae uocis
(ante anapaestnm positae) nsum in prima sede Cist. 1: 'Com-
primit adnlescens Lemnios Sicyoniam'. Abicienda est contra
n. 4 mensnra: 'toUit atqne'. Restat tertia sedes: fallnntur egre-
gie qoi metiontor Hen. 4: 'Auos patemns facit'; de Merc. 6:
'tradit nicino eüm pntat nxor sibi' ef. supra p. 263, qaem n.
infra nt Ep. 3 sq. de hiatn dispntantes sanabimns , nam iis
assentiri nequeo, qni in bis exemplis uocabnlum iambicum
admittnnt. Rud. n. 4: 'Ea in clietftelam snipte imprudens
patris' uel propter caesorae defectnm condemnandus, ef. p. 266,
iam a Fleck, in rectum ordinem redactus est: 'Ea suipte impr.
inel. p.'. — Separatim loquimur de clausulis. In uocabulo
qnattuor aut planum syllabarum auctor sexiens breuem quinti
pedis thesin admisit, ante creticum uel dactylicum deciens
qnater. Praeter ceteras debilis est clausula Gas. 5: 'Nequam
qui dominum mulcat atque uilicum', quam dubito an auctor
enitauerit scribens: 'aeque (ut> uilicum*,^) Propter artio-
rem nocabulorum conexum excusatur Trin.7: 'ferre se a patre',
Qt nihil obstet transpositioni Mil. 3: 'captust ipsüs in mari\
Artiorem conexum statuas etiam Men. 9: 'meretrix, uxor et
Boror', cum absit talis excusatio Poen. 2: 'Osor mulierum
emptum adoptat hunc senex', quare hunc u. corrigendum censeo
cf. p. 263 sq. et 272 sq. Ante paeonem qnartum cretici men-
saram aequantem exeunte uersu semper longa thesis deprehen-
1) Sic omhes codd. secundum Qoetzii collationem.
2) Optime conuenit auctori 'aeque — ut% quod post Horatium et Pli- mo8 ApaleiuB compluriens habet: de deo S. 22 p. 163 H. cf. Hildebr. de Mag. 14 p. 475.
Digitized by VjOOQ iC
266 CurtioB Riccardos Opitz
ditar, nimiram ne brenes coaceraentar, atque alia solatae in quinta sede arseos exempla cum desint omnino, aactor in poly- syllabis tantum solutionem admisitJ) Qnare spemenda est Gepperti coniectara Poen. 2: '. . , adoptat sibi senex'.
Restant caesurae: Ex omnibus argomentorom nersibus 166 eaesoram primariam habent 161, in qnibns etiam CistS numero: ^Amore capto fllins\ Quae caesura adinnatur semi- septenaria omnino in 54 uu., debilis autem nideatur propter monosyllaba in bis: Ampb. 8: 'Uter sit, non qoit"; Merc. 3: 'Reqoirit, quae sit'; MoBt. 9: 'Bequirit, qaae sint', ubi tarnen artom monosyllabornm conexam animadnertas. — Psead. 5: 'Dicens Symm se Ballionis Psendolus' infirmam semiquinariam nomina propria excusant. — In duobus antem nersibns As. 3 et Gas. 2 compositorum nocabulornm diremptione (re-latom, ad-legat) caesnram efficias, in duobns aliis defectos nicariis expletnr: Anl. 3 et Truc. 7, quam compensationem etiam in Ulis statuas et in hoc eoniectura effecto: Gapt. 4: 'Tantum studens (mutatom) ut natam recnperet'. Etiam Merc. 5: 'Amat senex hanc: at se adsimulans' et Gas. 3 (e coni.): 'Senem ad- iuuat sors: uerum ..." optio datnr, praefero primariam propter sententiae incisioneoL — Omnino autem caret caesura Bad. u. 4 uel propterea corrigendus. — Habiliorem eqnidem pato reddendum esse caesuram Gist. 4: 'Tollit ätqne exponit et| ex insidiis aucupat' omissa noce 'et' (ut dittographia), prae- sertim cum sie illa anapaesti diremptio euitetur inaudita; nam alia non offendunt uelut: Stich. 1: 'quod eae'; Mil. 2: 'Id ero'; Rud. 2: 'übi erant'; Aul. 9: 'ab eo'; cf. p. 212.
Procelensmaticum bis inuenimus in primo pede: As. 2 et 3, praeterea semel inter duos diuisum Gist. 1: 'Gomprlmit adulescens . . .'^), a quo antiquorum ars abhorret cf. Ritschel. op. V p. 513 sqq.
De hiatu illa quaestio usque ad fastidium. paene trac-
"■^~~~~~~^~ — .if
1) Cf. p.2l4adn. J
2) Si corrigere liceret per prologi uerba (cf. p. ^Q|)> proponerem: 'Gomprimit adueniens (aduectus)'. At Imitator ne in haio iuidem re Plauti artem uidetur mihi perspexisse.
Digitized by VjOÖQIC
De argamentorum metricoram latiaonun arte et origine. 267
tatey qnae doetorom airoraniy qai in stadiis Plautinis uersan- taij ingenia animosque etiamnunc mouet, in argumenta quo- qne cadit aorosticha. Itaqne ex iis, qai post renatag litteras piimi Planto emendando operam dederant, cum pleriqne maou- lam eradicare conarentar, posteriores quidam omnibns oiribus tnebantnr. Horum ex numero Lingimn nomino (de hiatn p. 21), Osannam (1.1.)» Spengelium (•' Piautas' inprimis p. 23S sqq.), Bergkiom (Beiträge z. lat. Oramm. I p. 114sq.)i Lorenzium, Ussingium (in editionibus). Acerrimus contra hos eorumque asseclas castigator exstitit Ritschelius (op. n inde a p. 414, denuo Non. Excc. p. 123), quem secutus est Mueller in 'Pro- sodia Plautina'. Alii dnbitant uemm pro certo amplecti ut Brixius ed. Menaech. a. 1880 p. 92, Loewius in 'Analectis' p. 151. Quare operae pretium uidetur esse, postquam proso- diacam metricamque artem cognouimus, omnes locos huc per- tinentes colligere, disponere, examinare, num tandem aliquando maeolam illam ex editionibus Plautinis exturbare possimus.
Atque quaesiuit Bergkius (p. 114), cur non-acrosticha, qoae eadem fere aetate — seil, secnndo p. Chr. saeculo in- eonte — orta sint, hiatnm non exhibeant, si librariorum in- cariae eorundem hiatum acrostichorum imputemus: Cui facile opponas, ne illa quidem hiatu carere coli, in Merc. u. 4: 'Pater aduolat uisam ancillam deperit'; u. 6: 'ab adulescente matri emptam ipsius'; u. 15: 'Orat suo cum p&tre, nato utcederet' — qua labe, quod cetera libera sunt, casu quodam felici fac- tum est —; praeterea primas argumentorum uicissitudines igno- ramos: nam uidentur non-acc. multo post, quam scripta sunt, in Codices illata esse, quoniam in Ambros. quidem quinto demum uel sexto saeculo intrauerunt (cf. Studemund. in comm. in hon. Momms. p. 803). Qnibus autem ad id tempestatibus aerosticha adfiictata sint, nescimus.
Porro, ut miseram acrostichorum condicionem detegamus, primom hiatu interim neglecto omnes uersus, qui alia certa cormptela inquinati sunt, nunc ante oculos ponemus: Amph. 9: Omnem rem gnoscunt geminos Alcumena enititur'; As. 4: 'Nu- merari iussit seruo Leonidae'; Capt. 4: 'Tantum studens ut
DigitizedbyCiOOglC
268 Curtias Riccardus Opitz
natum recuperet*; Gas. 3: 'Sors senem adiuaat, nernm decipi- tnr dolis'; Cist 10: 'Itaque lege et rite einem cognitam'; Gist.?: 'Lemnique natam despondit adnlescentülo'; Ep. 2: 'Persai^u serüi: atque eondactam'; Mil. 5: 'Saom arcessit ernm AtheniB et forat'; Mil. 8: 'Obherentis eostos hos nidet de tegolis'; Most. 8: ^Acceptnm tarn dicit pignus emptis aedibns'; Merc. 6: 'Tradit nicino. eum pntat uxor sibi'; Rnd. 1: 'Reti piscator de man extraxit aidnlnm'; Rad. 4: 'Ea in clientelam snipte im- prndens patris'. Alias comiptelas snpra deteximus, aliae uer- sns legibns non repngnant Qnam faeile antem hiatns oriri potuerit, uide Mil. 12, nbi Vet.: 'Senis nicini cnpiat uxor nubere', God. G: 'Senis nicinis nxor et q. s.', qui n. optimas est, nisi qnod sine s illo spnrio laborat hiatn. De cnins osn ne quid statuamns, quod argumentis neqneat demonstrari, con- cedamus adnersariis in inscriptionibus certa hiatns nestigia inneniri — qnamqnam carmina sepulcralia ab indoctis con- feeta et horridas uetnstissimorum tempornm leges consnetndine traditas secuta cum nostris lusibus comparari posse inre ne- gatur — ; item concedamus hiatum uideri posse in corrupto Plauti textu repertnm auctori placuisse. Atqui, quod modo largiti sumus, statim labefactatur, cnm nonnuUis locis auctor aperte deprehendatur hiatum euitans, quam rem neminem ad- huc obseruasse uideo: Gapt. 9: 'Indicio quoius*; Gnrc. 8:
seniom
'Oratu quoius'; Ep. 8: 'semolum emittit manu'; Rud. 4: '£a suipte imprudens' (inaudita forma!); Trin. 3: 'Istoc absente'; uerum etiam in caesura, quae est post thesin pedis paenultimi: Mil. 6: 'Geminis communem clam parietem in aedibus' — nbi iniuria praepositionem expulisse mihi uidentur uiri docti — nee minus in penthemimeri: Aul. 8: 'Id surpit; illic Euclioni rem refert', cnm ne nomen proprium quidem satis excnsatio- nis praebere uideretur.^) Itaque hoc merito nobis concedi putamus, quod iam Ritschelius iudicabat, eos uersus maxime suspectos esse, in quibus sanam causam deprehendere non
1) Qaalia uestigia si etiam in fabulis Plauti dedita opera colligerentur, Clara lux quaestioni afferretur.
Digitized by VjOOQIC
De argamentorum metricoram latinoram arte et origine. 269
poBsimoB, cur poeta facili mntatione et maxime trangpositione hiatom declinare nolnerit. Sed uideamas exempla ipsa.
Ae primnm qnidem legitimus ille et apud Plautum usi- tatissimus iiiatuB i6\^ y^J) — triciens fere redit in 'Pseudulo', cf. Lor. ad Pseud. arg. I, 3 — in acrr. certo bis inuenitur: Mil. 2: Mtim ero*, Men. 1: ^quol erant\
Ex ceteris primum nouem elegi, qui cum non insigni nersus loco, qnalis est caesura primaria, inueniantur, ne a propngnatoribus quidem hiatus obstinate defenduntur.
Emendationi autem a me probatae quam breuissime, ne conspectus obscuretnr, addam uncis circumclusas aliomm sen- tentias, quae quidem dignae uideantur, ceterum ad editiones criticas lectorem relegans.
L 1. Gas. 3: 'Sors senem adiuuat, uerum decipitur dolis'; Bothius recte: 'Senem adiuuat sors\
2. Ep. 5: 'Imprudens iuuenis. compressae ac militis', u. snpra condemnatum sanaui: 'compressae (a se)' [Pylades: 'mox compressae'J.
3. Merc. 5: differunt ipsi codd.: CD exhibent: 'Amat senex haue se adsimulans uendere', B: 'hanc ad se sim.', quas lec- tiones B. bene conflauit hunc in modum: 'ac se adsimulans' [Gmter: 'ac se sim.'; Gulielmius: 'at se sim.'].
4. Men. 8: 'Menaechmum omnes einem credunt aduenam' Fyladis transpositione 'einem credunt onmes' uerborum co- nexnm apertiorem fieri uidit Mueller p. 514.
5. Cure. 1 : 'Curculio missus Phaedromi it Cariam' hiatum in arsi molestissimnm expulit Gulielm. sie: 'iult Cariam' (ante *it' spät 1—2 litt, in cod. B) ['it in' Pylades, Goetzius].
6. Cure. 2: 'Ut petat argentum. Ibi eludit anulo', Goetzius: 'elam ibi', qua ratione simul alter hiatus post 'argentum' toUi- tnr' [alii: 'inibi'; cogitaui etiam de 'tum ibi', ut 'ibi tum'^)
Hie monebo aliquid, quo tota quaestio multum illustratur: at prorsus carent hiatu argumenta Asinariae, Persae, Rudentis,
1) Ut And. 106 saepius, atque iUud 'tarn ibi' ezstat in ipsa "Carcu- fione" in corrupto uersa 648: 'tum ibi me nescio qois arripit*.
Digitized by VjOOQ iC
270 GurtiaB Biccardus Opitz
Stichi, ita alia qnaedam in comploribos deinceps aersibas at- que eodem fere loco maculam illam exhibent, ut üacile coni- cias hie archetypum maiora damna expertnm esse nel libra- rinm aliqaamdiu dormiuisse. Tales quasi nidi hiatanm 8imt praeter iUom XGurc. 1 sq.) hice: Amph. 2 sq.; Cas. 1,3; Most 4 (aliter corr.), 5; Men. 2 sq. et 8; Mil. 3, 5; Poen. 2 sq. et 6; in- primis antem Epid. arg. :
cf. a. 2: 'Persuasn send atque condactam'
u. 3: *Iterum pro amica ei subiecit filii'
u. 4: 'Dat erili argentum. eo sororem destinat'
n. 5: 'Imprudens iuuenis compressae ac militis'
u. 7: 'Ut ille amicam, haec quaerebat filiam'
et Merc. cf. 1: 'Missus mercatnm ab sno adnlescens patre'
5: 'Amat senex hanc se adsimnlans nendere'
6: 'Tradit nicino. enm pntat nxor sibi'
7: 'Obduxe scortum. Tum Charinum ex fuga'
8: 'Retrahit sodalis postqnam amicam inuenit'
quae depranatio etiam in altemm argumentmn irrepsit. Talia ne in ipsis quidem £abulis desnnt, ut As. u. 756 — 760 in qnin- que continuis uersibus hiatum inuenimus, ad quem locum hario- latur UssingiuS) cuius cf. etiam Prolegg. p. 218 in. Sed pergo in enumeratione:
7. Men. 3: 'Nomen surrupti illi indit» qui domist' pro- logum secuti transposuimus: 'indit Uli' cf. p. 254.
* 8. Aul. 7: 'Re omni inspecta compressoris seruolus'i Mnel- 1er: ' inspectata*, cf. Most. 10 [Camerarius: 'reque'].
9. Capt. 5: 'Et inibi emit olim amissum filium*: iam pri- dem restitutum est: 'in ibus\ Corruptela mihi uidetur ex com- pendio orta esse: 'inib;' cf. Truc. 5: 'trucib; morib;'.
Quibus absolutis pergimus ad hiatum, qui est in caesora post paenultimi pedis thesin intercedente, ubi retardatione qua- dam aduersarii illum defendi autumant.
n. 1. Amph. 3: 'Pro patria Amphitruo dum cemit cum hostibus', uersum aperte corruptum supra ex cod. B restitni- mus 'decemit' legentes.
Digitized by VjOOQ iC
De argamentonun metriconim lAtinorum arte et origine. 271
2. 3. Merc. 78q.: 'Obdaxe scortam. Tum Gharinnm ex faga Betrahit sodalis, postqaam amicam innenit'. Poterat aactor, nisi hiatum in deliciis habebat, in altero n. seribere: 'repperit'. Maloit, ni faUor, 'amicam illam (cf. litam Truc. 10) inaenit' [R. 'ei inuenit'], Priorem antem uersum me tnmspogitione restitnisse spero: "Tnm sodalis ex faga Retrahit Charinum'; de clausula cf. p. 265.
4. Gas. 1 : ' Gonseruam uxorem duo conserui expetunt ' ex &bnla supra inserni'ui': 'conserui (ui) exp.' [Mueller 'sibu inseniit* etiamque alia proposuit p. 528, Luchsius: 'una expe- tunt', qui poterat aptius 'unam exp.'].
5. Aul. 1: 'Aulam repertam anri plenam Euclio'. Gausam cormptelae indicaui p. 250. Ex emendationibus praefero Bothii: 'Aoiam repertam auarus plenam anri Euclio".
6. Truc. 4: 'Glamsibisupposuitclandestinoeditam'. Possit aliquis auctori 'clandestinod' uindicare, quales formas ante ocidos habebant posteriores in antiquis monumentis. Nam Rit- schelii nequeo assentiri sententiae censentis Nou. Exe. 123 pro- cnl habendam esse illam medelam a posterioris aetatis opu- scoiis. Illic tamen aliud quid nitro se offert: cum u. 460 cod. Yet. exhibeat: 'supposiui' (cett. supposui), uerisimile est (iam Sealigero uidebatur) scriptum fuisse: 'Glam supposiuit sibi cL ed.'. Atqne quae dubitandi causa est, quoniam anti- qaitatis amatores etiam non moniti illam formam adhibebant? Cf. Apul. in fragm. apud Prise. (Hildebr. II p. 637).
7. Poen. 6: 'Lenoni obtrudit; ita eum furto adligat': scri- bendum est 'itaque' sine dubio cf. Mueller p. 534, in cod. B scriptura 'itae' fortasse uestigium latet.
Haec igitur septem uel potius sex exempla (nam primum nihil nalet), si pancitatem emendationisque facilitatem respici- mns, non possunt non maxime suspecta uideri.
m. Nunc diffidentes potius quam confidentes codicum memoria ad tertiam classem transimus, ad hiatum, qui in cae- Bora penthemimeri inuenitur. Atque de uiginti fere Ulis quae apud Osannum reperiuntur exemplis, statim septem detrahenda sunt, quia falso aut ambiguo fundamento nituntur. De emen-
Digitized by VjOOQ iC
272 Curtias Riccardos Opitz
dandi autem ratione hoc praemitto: descripta uersn« parte nsqne ad incisionem librarios posteriorem addens nocnlam ad explendos pedes non necessariam neglegere potuit facillime.
1. Plane destitata est codd. auctoritate Osanni lect Most. 4: 'Terrifica monstra ait nideri in aedibus'.
2. Neqae magis certum uidetar Men. 3: ' Nomen snrrepti indit Uli qni domist'. Nam excidisse aliquid post noeem 'snr- repti' docet cod. B Script 'surreptiti' (CD 'surrepit'). Itaqne Uropono: 'Nomen snmipti cum indit — facit et q. s.'. [IL'ibi' inseruit, Brixius dubitanter 'tum', Mueller p. 490 de forma 'surreptici' cogitat]
3. Ep. 2 : ' Persuasu serui atque condnctam'. Supra p. 253 sq. ex fabulae locis quibusdam restitui: 'Persuasu serui qui ali- quam conducticiam'. [Goetz.: 'qui aliam', Gepp.: 'qui aeqne', Hasper nuperrime in progr. Dresd. de Epidico 1882 p. 8: 'F. s. atque is (sicBothius) conductam mulierem' uel 'semoli atqae is conducticiam'.]
4. Merc.6:'Tradituicino. cum putatuxor sibi'(CD:'cum'): mihi GLAM ante CUM excidisse uidetur coli, fabulae u. 807 sqq.: 'Nam uir si scortum duxit clam uxorem suam' et n. 815: 'Si quis clam uxorem duxerit scortum suam'.
5. Mil. 5: 'Suom arcessit erum — Athenis et forat' sine dubio corruptus est: ex cod. B lect 'erumna thenis' elegan- tissime Ribbeckius elicuit: '(Suom arcessit seruos) erum ab k.\ Initium iam Ritschelius sie restituit: 'S. a. seruos erum\ [Gan- dino in Riuista di Filol. I p. 432 hoc monstrum uenditat: 'Saom ar sese arcessit e. A. e. f.', nee melior est Ussingii hie uersns: 'Suum seruos arcessit erum Athenis et forat'.]
6. Most 5: 'Et inde primum emigratum. internenit'. Hoc 'primum' cum aperte corruptum sit, pro certo testimonio ne hunc*quidem u. habere audeo. Fortasse latet in 'prirnnm'
Um
'pridem', ut scribendum sit 'et inde pridem iam emigratum'. [R. 'esse' inseruit^ quod omittere solet noster, uide infra.]
7. Poen. 2: 'Osor mulierum emptum adoptat hunc senex'. De cuius uersus praeter hiatum morbo quoniam supra p. 265 disseruimus, utimur cum Ritschelio hac transpositione: 'Osor
Digitized by VjOOQ iC
i
De argumentorum metricoram latinoram arte et origine. 273
moliernm adoptat hone emptnm senex*. Quid significet cod. B scr. 'mulierüi' (seo. Goetzii coli.), nondum perspexi.
8. Men. 2; 'Ei surrupto altero mors optigit'; cf. p. 254, nbi hanc emendationem necessariam esse demonstranimus : Eorum snrrepto altero mortem oppetit' [R. 'illorum', Mueller p. 498 ^ilico' inseruenmt].
Secuntor duo loci, quos iam supra propter alterum hia- tnm sananimus:
9. Aal. 1 : 'Anlam repertam (anams) plenam anri Enclio'.
10. Cure. 2: 'Ut petat argentum. (Clam) ibi eludit anulo'. Dimidio sie expedito uideamns, qnae restent:
Tres uersns sola transpositione restituo:
11. Mil. 3: 'Legato peregre, ipsus captust in man' scri- bens cum Pareo: 'captust ipsus in mari\ cf. p. 265.
12. Merc. 1: 'Missus mercatum ab suo adulescens patre' cnm eodem: 'Mercatum missus' [R. 'Missüs adulescens' contra auctoris usum]. _
13. Ep. 3: 'Iterum pro amica ei subiecit filii'. Ut artius coniungantur quae cohaerent notiones, facillime efficio hac collocatione unice uera: 'Iterum subiecit ei pro amica filii*. [Errant, qui 'ei' metiuntur in tertia sede; Brugmanus (de se- nario p. lOsq.) in perfecto injuria offendit; cf. etiam Hasperi progr. p. 8.]
14. Ep. 4: 'Dat erili argentum. eo sororem destinat' cum Brugmano (p. 11) sanandum censeo pronomine relatiuo ('quo'), cf. Capt.9: 'Indicio quoius'; Cure. 8: 'Oratu quoius', praeterea Trin, u. 9: 'üt uenit ad aedes, hunc deludit Charmides
Senex, ut rediit; quoius nubunt liberi'. Sed cum duae illae sententiae a coniunctione 'ut' incipientes Bimis moleatae et ne aptae quidem sint, proponam: 'Senex, (q)ni rediit; eins nubunt liberi'.
15. Poen. 3: 'Et facit heredem: eins cognatae duae', ubi eadem medela praesto est, possis etiam 'istius' conicere, coli. Aul. 3: 'istius uitiat filiam', et Trin. 5: 'soror istius poscitur'. Fortasse scripsit'stius' ut Fronte solebat, cf. ed. Naberi p. 280. [Geppertus: 'eiusce'.]
Lsipziff»! Studien. VI. 18
Digitized by VjOOQ iC
274 CurtiuB Riccardus Opitz
Qnam formam non dubito adhibere
16. Amph. 2: 'Mutauit sese in formam eins coniagis' scri- bens: 'formam stins 0 coniugis*, cum recc. codd. apadOeaim. exhibeant 'illios' et docti quidam niri, in bis FleckeisenuS) transpositione uocabulomm conexum malint obscurare [Goetzius et Loewius in ed.: 'in formam absentis coningis'J.
17. Ep. 7: 'Ut ille amicam, haec quaerebat filiam'. Ad- Btipnlor Muellero p. 685 'ita' inserenti, quippe quod facillime excidere potuerit post 'amicä' [Camer. 'quaeritabat'].
18. Capt. 1 : 'Captust in pugna Hegionis filius\ Spero me p. 251 extra dubitationem posnisse hanc lectionem: 'Captnst in Alide H. f.', ut p. 268 ad Aul. 8 demonstraui nomine pro- prio hiatum non excusari.
19. Trin. 1 : 'Thensaurum abstrusum abiens peregre Char- mides\ Muniui p. 257: Fleckeiseni emendationem: 'abitarus' [Mueller: 'thensaurmn auri'; Loewius Anall. Plaut, p. 195: 'abetens', quia cod. Vet. exh. *abe ens*].
20. Pseud. 6: 'Opemque erili ita tulit; namSinuniae' band infelicem Bothianae coniecturae 'ita <at>tulit' me propugnatorem exstitisse (p. 255) puto [Camer.: 'ita tetulit*; nuper Th. Brau- nius in obss. gramm. et critt. Berol. 1882 p, 17: 'sie'].
21. Pseud. 4: 'Venientem caculam interuortit symbolo' mensuram ' cäcula' p. 262 (223 sqq.) ita uindicauimus, ut non- aerosticha acrostichorum auctori ante oculos esse uersata pro- baremus. Contra si cui non-acrr. auctor Imitator esse uidetor, in acrostichis hiatum inuenisse non potest, nam si inuenisset, non tanta fiducia prauam mensuram adoptasset.
Ad finem perueni. Quod autem assecuti sumus, si mecnm reputo, non uideo, quid grauius quidque utilius cogitari possit ad Plautini hiatus qui dictitatur quaestionem illustrandam. Nam si concedendum est ex 166 uersibus argumentorum tantam par- tem hiatu inquinari potuisse, iam desinent in Plauti fabnlis coniuere et tergiuersari.
1) De 'iste' pronominis usu (= ille) cf. p. 281.
Digitized by VjOOQ IC
De argomentorum metricorum latinoram arte et origine. 275
Qnaestio 8.
De argumentorum metricorum latinorum origine et de acro- stichorum Plautinorum avctore,
Qaoniam nidimns propter sennonem acrosticha Antonino- mm fere aetati esse tribuenda nee metrieae artis praestantiam repngnare, nune de origine argumentorum in uniuersum quae- rentibus non neglegenda nobis uidetur uel haec deliberatio: argumentorum quotquot eognouimus, nuUum certo testimonio (nam Donati error omittendus est) ex antiquis oriundum esse temporibus traditur, contra nonnuUa in posteriorem aetatem relegamus siue propter disertum testimonium siue quod ad scriptorem pertinent posteriorem, cf. ApoUinaris argumenta Terentiana et Vergiliana, alia illa Vergiliana, Lucaniana, Sta- tiana. Sed certius res potest stabiliri. Namque fontem mihi uideor inuestigasse, ex quo totum hoc poeseos genus emana- nerit. Rhetores nimirnm ut in aliis poetis ita in comicis quo- qne satis aptam exercitationum suarum materiam inueniebant. Sic Donati, qui dicuntur commentarii, multa rhetorici studii nestigia demonstrant. Atque ad Terentium maxime uidentur 86 applicasse rhetores, simul autem ad Vergilium 0 ; quod ut intellegas, cf. Eugraphii in comment. And. praef. : ' Cum omnes poetae uirtutem oratoriam semper uersibus exsequantur, tum magis duo uiri apud Latinos, Vergilius et Terentius. Ex quibus, ut suspicio nostra est, magis Terentii uirtus ad ratio- nem rhetoricae artis accedit; cuius potentiam per singulas co- moedias, ut possumus, explicabimus'. Qua re sane, qui argu- menta nata sint, nondum explicatur, sed mox dilucidum fore spero. Conferas, cum nostris poematiis themata, quae ante rhetomm Senecae, Quintiliani, Galpumii Flacci controuersias legantur, ut hoc, quod instar onmium est: Sen. exe. contr. in, 3 p. 249K.:
1) Kotisiima eet Vergilii uirtus rhetorica, de qua cf. Gomparettium, Veigtt im Mittelalter t»p. IV p. 32 sqq.
18»
Digitized by VjOOQ iC
276 Cartius Riccardus Opitz
Cum tricenario filio pater patrimoninm dioidat.
Qnidam habuit filimn fragi et luxuriosam.
Abdicanit luxuriosnm. frugi peregre profectus est;
A piratis captos est; de redemptione scripsit patri.
Fatre cessante Inxnriosas praeuenit et redemit.
Rediit frngi; adoptaait fratrem säum, abdicatur. V Nonne plane eandem agnoscis natnram eundemque colo- rem? Porro quam saepe redeunt in controuersiarum themati- bus comoediarum argamenta; innenimus enmi) nt exempla proferam, piratas et homines ab eis raptos nt in Mil. glor.: Sen. I, 6 et 7; excerpt. 111,3 — maritos peregre profectos, quomm coninges a patre inbentur illos deserere, nt in Sticho: Sen. n, 2 (10) — non speratos patris reditus, ut in Most. Trin.: Sen. exe. V, 2 et 4 — filios luxnriosos: Sen. exe. HI, 8; exe, rV, 1 — fratres, quorum alter frugi, alter luxuriosus, ut in Adelph.: Sen. exe. HI, 3 — patres, qui luxuriante filio Iuxd- riari ineipiunt, ut in Asin. et in Bacch.: Sen. II, 6 (14) — ad- optiones, ut in Adelph. Men. Poen.: Sen. EL, 4 (12) — mere- trices, ut ubique: Sen. II, 4 (12); IX, 25 — adulteros (depre- hensos), ut in Cas. et in Mil.: Sen. 11, 7 (15); exc. IV, 7; exe. VI, 6; IX, 24 — uestium mutationes, ut in Eun.: Sen. exc. IV, 1 ; exc. V, 6 — furta, ut in Aul. : Sen. X, 35 — communis parietis perfossiones, ut in Mil.: Sen. VH, 5 (20); X, 35 — uirginum uitiationes, ut in Eun. Hec. Aul. Gist: Sen.Vn, 6 (21); exc. VIII, 6 — expositos liberos, ut in Haut. Cist: Sen. IX, 3 (26) — pauperis filiam a diuite petitam in indotatas nuptias, ut in Aul.: Sen.Vm, 6 — naufragia, ut in And., Rud.: Sen. excV, 1; exc. Vni, 6 — bella, ut in Amph. Capt: Sen. exc IV, 4 et 8; excV, 7; exc. VI, 5; VU, 7 (22); X, 3 (32) — cap- tiuos, ut in Capt: Sen. exc. V, 7; VE, 7 (22); X, 5 (34) - legatos missos ad redemptionem, ut ibidem: Sen. VII, 7 (22) — manumissiones, ut saepe: Sen. VII, 6 (21).
Haec, quae nunc exhaurire nolui atque aliorum ex con- trouersiis augeri posse band ignoro, argumentorum thematnm- que af&nitatem satis luculenter demonstrant. Quid, quod ipsa forma haec ad illa accedunt, cum persaepe numero decurrant
Digitized by VjOOQ IC
De ai^imentonim metriconun laticoram arte et origine. 277
iambico? qnod nt demonstrem , rnrsas nnum exemplnm pro- ponam, Sen. exe. VI, 4:
Veiteficii sit actio. Proscriptum uxor secuta est. qaodam tempore Secreto poculum tenentem interrogauit, Quid esset; ille dixit uenenum et mori Se uelle. rogauit illa ut partem sibi daret Et dixit se noUe sine illo uiuere. Partem bibit ipse, partem uxori dedit Periit illa sola, testamento inuentus est Maritus heres. restitutus arguitur ueneficii. Qnae uide quam fstcile in senarios redigantur, licet sane non omnes seueras leges sequantur:
Proscriptum uxor secutast. quodam tempore Secreto poculum tenentem interrogat, Quid esset, dixit ille uenenum, nam mori Se uelle. Kogauit illa, ut partem sibi daret, Et dixit noUe se sine illo uiuere. Partem bibit ipse partemque uxori dedit. Perit illa sola, testamento inuentus est Maritus heres. arguitur uenefici. Atque etiamsi non omnia themata tam constanter iambis de- curnrnt, nonnullos tamen in iis hie illic uersus integros in- ueniy sententias autem, quae leniter correctae uel suppletae ad senarii normam accommodari possint, plurimas.
Quid autem ex tota hac similitudine colligemus? Duas res, quantum ego intellego, et hoc quidem praeter cetera: haud modice comoedias expilasse, quiO in rhetorum scholas iBdaxerunt controuersiarum argumenta. Itaque, quamquam suo iöre E. Rohdius (d. griech. Roman p. 338) eorum iudicio ad-
1) Cum dabium esse nequeat ex Graecis importata illa esse ad Bo- nunoB (ci Bohdii, d. griech. Boman p. 288 sqq., 336 sqq. cum adnott., prae- terea Dirkseni scripta I p. 254 sqq. , inprimis p. 260) , tamen ipsi quoque rbetores Latini Graeca exemplaria augebant et imitabantnr (cf. Dirksen. p. 260 cum adn. 43, p. 261 in.)-
Digitized by VjOOQiC
278 Curtins Riccardus Opitz •
stipalatus est, qui matrem sophistarum nominauerunt tragoe- diam, hoc uelim non omitti, quantnm etiam ex comoedia ma- teriae illis redandauerit. ^
Alteram antem hoc est: cum solerent Latini rhetores con- trouersiarum argumenta presse et condse nersicolorum modo proponere, poetarum similia ex parte et cognata scripta ad- euntes, ut Terentü, horum qnoque ut summam breuiter con- derent, uersibus, ut par erat, facile commouebantnr. Atqne si ad Terentium primum se applicauit haec consnetudo, qnod uerisimile est propter huius uirtutem rhetoricam, nix ante finem primi p. Gh. saeculi incepit, qua aetate resuscitatum est acre antiqnarum litterarum Studium. Verum etiam aliomm auctorum scripta eodem modo excerpta sunt, inprimis Vergilii — epica puto aptius uersu heroico — atque ex ipsis his tem- poribus totnm illud epitomandi Studium percrebmit.
Hie alia quaedam poematia comparabo, quae primo p. Ch. saeculo orta sunt sat singularia, fabularum Aesopicarum iam- bicas, quas Phaedrus fecit, paraphrases, quae tamen epito- marum potius pleraeque quam fabularum speciem praebent, ut haec I, 4 (Luc. Mueller):
Canis per fluuium carnem ferens. Amittit merito proprium ^ qui alienum adpetit. Canis per flumen carnem dum ferret natans, Lympharum in speculo uidit simnlacrum suum, Aliamque praedam ab altero ferri putans Eripere uoluit: uerum decepta auiditas. Et, quem tenebat ore, dimisit cibum, Nee, quem petebat, potuit adeo adtingere. Agnosco in his quoque rhetorum themata, cum breuitate et toto colore eorum sint simillimae ac saepe ipsa causae, ut ita dicam, commemoratio in fronte inueniatur. Nee fugit airos doctos mira Phaedri illa breuiloquentia a fabulae natura pro^ sus aliena, cf. Nachtr. z. Sulzers Theorie d. schönen Künste VI p. 73 sqq. et p. 76: 'Bey weiten in den meisten Fabehi unsers Phaedrus ist die Erzählung durchaus summarisch'. Quod aatem
Digitized by VjOOQ IC
De ftrgamentoram metricorum latinorum arte et origine. 279
loDgiores qaoqae £abula8 confecit, a pristino consilio aberraait, cf. ni, epil. u. 8; IV, epil 7 sqq.; III, 10 u. 60. Quae Phaedri poematia cnm uerisimile sit nota fuisse inter posteriores, in- primis inter scholasticos 0, non mirabimur, si certam in arga- mentis imitationem inueniemos, cf. Most. 5 sq.: 'Internenit Lucripeta faenns faenerator postulans' cum Ph. 11,1,2: 'Praedator internenit partem postulans'.
Itaque, nt comprehendam, quae sentio: ubi de argumentis cuiuslibet scriptoris quaestio oritur, non iam quauis aetate aactor quaerendns erit, nerum ntiqne ea, qnae Augusti tem- pora secuta est, quippe ex quibus, qnamqnam declamatum est iam Giceronis aetate, prima declamatarum controuersiarum testimonia habeamus, cf. Sen. contr. I, praef. 12: 'hoc enim et q. 8.', praeterea: 24. De comoediarum autem argumentis hoc dicendum erit: Plautina orta esse post Terentiana, quia ad honmi exemplar nidentur esse conscripta, ut liceat iam cum aliqoa probabilitate haue proponere seriem^), qua periochis Sulpicii succedunt non-acrosticha (cf. 'insperato' alia), his acro- sticha (cf.'cacnla* alia). Quam imitationem et communem tri- biis illis auctoribus rei metricae seueritatem si specto, nunc hoc quoque argumento utor, ut dicam acrostichorum auctorem solnm admittere hiatum uoluisse non uideri credibile.
Atqui perlustranti illa tempora ex ipsis Sulpicii Apolli- naris, si non discipulis, attamen aequalibus quidam idoneus mihiuisus est, in quem acrosticha conferremus — M. Corne- lias Fronto.
Hunc ipsum auctorem ut existimem, satis firmis argu- mentis commoueor. Namque aetate illa renas«entis antiquo- mm scriptorum studii Fronto quasi antesignanus exstitit:
Primum in rebus orthographicis, ex quibus ut ea tantum, quae in argumentis reperiuntnr, commemorem, 'ei' semper pro '7' littera uidetur scripsisse in terminationibus : corpusculei p.90 1. 14; Asianeis p. 86, XXXVI, 51 1. 6; seruilei 233, 10; nataleis p. 91, LIV, 69 1. 4; progredei 96, 6; placarei 210, 17
1) Quamquam rare laadantar. ,
2) Qaaxn iam sapra ueriBimilem esse cognouimus.
Digitized by LjOOQ IC
280 Cartias Biccardus Opitz
— sed etiam in mediis nocibus: Seisenna 114, 4, eimaginem 46,18. Qaod antem in acrosticho poeta formam 'Gapteiaei' adhibuit, contra 'Miles gloriosos', puto eum unnm nersum Incri- facere uolnisse in longiore argomento. Nam haUncinatar Osan- nuB ad h. 1. ut ad Truc. n. 8, ubi forma 'nata' est in acro- ßticho. Porro 'o' pro littera 'u* recentiore legitur, nt 'auom, nauom' p. 226, 6; 'quom' 122, 3 alibi; 'uolsus' 128, 15; 'uol- garis' 151,6; 'uolgo' 214 laud. Negl. 6; 'uohiera* 205,17; 'noltus' 234, 17; Locretium (?) 149, ffl, 15, Adde: 'gurra- pniBset' 227,9 nt Men. 2, et alia singnla.
Vemm etiam formas ueteres nerbornm Fronto uflnrpaait, cf. 'ipBns' p. 84, 1, nbi ignams librarius i snperscripsit, cain Mil. 3; Capt.7, 'Portendier' 220, 4 = As. 1: 'auxiliarier'. Cnm illo *obdnxe' Merc. 7 cf/indixtei' 227, 6. Granior etiam uidetur forma 'Patricol es' p. 19,5, cnm plane respondeat formae 'Alcumena' in arg. Amph. Praeterea magna mnltitado gloBsarum Comelii stndinm demonstrat, quas non opns est enarrare. Ipse disertis uerbis sunm antiqnarnm nocnm amorem confitetnr identidem nt p. 151, 4 sqq.: ' — nerbis interdnm sin- gnlaribns reqnirendis? .... nt de nolgaribns elegantia, de contaminatis noua redderes (cf. 'Incripeta' Most 6), imaginem aliqnam accommodares, fignram iniceres, prisco nerbo adornares, colorem uetuscnlum adpingeres' (seil, orthographia). His adde Gellii nerba N. A. XIX, 8, 16: ' — nt nobis Studium lectitandi in qnaerendis rarioribns uerbis exerceret et q. s.'. Quo pertinet uocabulum 'subser- nire' (Amph. 4), quod M. Caesar adhibuit, cf. huins conmen- tationis p. 248 sq. Audaciorem animaduerte usum substan- tiuorum in -or, ut haec sunt o7ra| elQrjfiiva: *eductor', 'esor*, *libator', 'promulgator' (cf. Klussmann. emendatt Fron- ton, ed. Berol. a. 1874 p. 75sq.), ut eidem auctori etiam illad 'compressor' Aul. 7 possit uindicari. Singnla quaedam, quae ad syntaxin spectant, addo: coniunctionem 'postqnam' cnm praesenti tempore coniunctam p. 237, 9 sq.: post- quam id frustra orat, cf. Merc. 8: 'postquam amicam — innenit'. Vide A. Ebert. Synt. Front. (Acta sem. Erlang, n p.344); Draeger.
Digitized by VjOOQiC
De aigamentoram metriconim latinorum arte et origine. 281
n p. 557. Ad locntionem 'alitns fnerat' Men. 7 snpra p. 248 dao8 loeos M. Caesaris , discipuli Frontonis, attnlimas. Prae- terea cf. baue constractionem particalae 'innicem' Men. 10, de qua diximuB p. 237 sq., Fronton. p. 59, 15: "neue iimideaiit iDoicem amici tni sibi', abi nollo iure Mains pronomen 'sibi' omisit Locutioni Uli 'frustra habere' apnd Frontonem comparari potest 'insnper habere' = neglegere, cf. Ebert. p. 331 sq. ; Hand. Tars. aol. 11 p. 386, 6. — De fireqnenti apnd Frontonem nsu pronominis iste = ille cf. Ebert. p. 327 sq.: in argg. Aul. 3, Trin. 5, Amph. 2(?), Trin. 3, Truc. 3, Tmc. 10(?). ~ Qaod ellipsin attinet, docet Ebert. p. 351: Praesens nerbi 'sum' saepissime apnd Frontonem omitti, item infinitinum'esse' po6t adiectina et participia plerumque, cf. As. 6: 'Rinalis amens'; Poen. 3 sq.: *Cognatae — raptae'; Ep. 6: 'cognouit — sibi — OS snblitnm'; Most. 5: 'ait — emigratnm'; ib. 8: 'accep- tnm dicit pignns'; ib. 10: "se derisam dolet'; Men. 8: "einem crednnt — adnenam' ; Merc. 4 : 'confingit — emptam' ; Psend. 5 : 'dicens Symm se'. — Et si allitterationem qnaeVis (Eb. p. 353 sq.), cf. talia: Pers. 4: 'Snbomata snadet sni parasiti filia'; Stich. 2: 'Tarn persenerent peregrinantes panperes'. Qnatenns omnino antiqnitatem Fronto affectanerit iam nidi- mus; maxime Planti fnisse illnm neneratorem Stnde- mondns in Elnssmanni emendatt. Frontt. p. XXX sqq. accn- ratins exposnit. Et bene congruit acrostichi nsns, quem receptnm ab Ennio^ ni fallor, e^ Pseudoepicharmeis ^ cnm antiqni haberent, posteriores renonanerunt, si quidem post Italicnm, "Homeri latini' auctorem, aeqnalis Frontonis, lostinns Fanstinns acrosticho nsns est, cf. Antb. Lat. ed. Meyer I p. 252 c. 812; Tenffel. litt. R.^ c. 362, 1. Atque si qnis indignnm pntet argnmentornm lusnm celeberrimo homine, htmc de 'Laudibns Fumi et Pnlueris' et de Xaudibus Negle- gentiae', praeterea antem de Apollinaris periochis recordari inbeo. Cetemm ab ipsis Frontonis discipnlis anti-
1) De Emm cum Epicharmeis conexu cf. Bemhardii litt. Gr. II 3, 2 p.52], de acrostichis Epicharmeorum Ritschel. Par. p.XYI..
Digitized by VjOOQ IC
282 CurÜas Riccardus Opitz
quarnm comoediarum argumenta confecta esse ex hoc loco colligas: ep. M. Caes. p. 34 1.13 sqq.: ^Feci tarnen per hos dies excerpta ex libris sexaginta in quinqae tomis: sed cum leges sexaginta: inibi sunt et Kouianae et Atella- niolae et Seipionis oratiunculae: ne- tu nnmeram nimis expa* uescas^ quo indicare Caesar uidetar se Atellanarum fabnlarum paucis uerbis condidisse argumentum ^), cf. Klassmanni emendd. Frontt. part. (Gotting. 1871) p. 208q. cum adn., qui recte hoc subaudit: Nouianas et alias Atellaniolas.
Quid? hoc quoque, quod per se est probabile, Fron- tonem italicos fecisse senarios apparet ex hoc uersa (frg. 6 Naber): *Et illae uestrae Athenae Dorocorthoro* — quem adfert L. Mueller de re m. p. 97 ibidem disputans de studio italici uersus resuscitato.
Pars IH. De argumentis VergilianiSy Lucanianis^ Statianis, ceteris.
Quaestio 9.
De codicum in tradendis argumentis Vergilianis fide sine de dupfici j*ecensione,
Tertio loco de Vergilianis argumentis et de aliis quibus- dam uersu heroico conscriptis breuius disputare proposnimus. Nam ad aetatem definiendam neque metricas leges spinosas enucleare refert, quoniam usque ad ultima fere tempora, qni poetarum classicorum placita sequerentur, non defuerunt, ne- que ex sermone multum elucebit, quod suam natnram hi auc- tores plane exuerunt, poetarum, quos excerpunt, induerunt Nihilo minus hie quoque nonnuUa neque ea spernenda inda- gari posse speramus. Ac primum quidem de Sulpicii argu- mentis Vergilianis (Anth. Lat. ed. R. c. 653) non excuso, quod adhuc neglexi L. Muelleri sententiam, qui in Mus. Rhen. uol. 19
1) De glosBarÜB cogltari posse censet Ribbeckius.
Digitized by VjOOQ IC
De argumentomm metricorum latinorum arte et origine. 283
(a. 1864) p. 114 sq., nomen auctoris prorsas non curans, quinto ael sexto p. Gh. saecalo ea attribait (consentiente Comparettio in 'Vergil im Mittelalter' p. 139 cum adn. 8), quam senten- tiam tum restrinxit ipse ib. uol. 23 (a. 1868) p. 657 saec. quar- tarn uel quintum proponens. Atqne haue opinionem ut defen- deret, nimis acerbum itidicium de opusculis Ulis tulit illic p.l22: 'die Erzählung nämlich ist fast überall in dem ganzen sogenannten Gedichte ungeschickt, und häufig nur durch ge- nauere KenntnisB der Aeneis verständlich. Manches, beson- ders die Anfänge, in denen immer der erste Halbvers des entsprechenden Buches von Yirgil paradirt, ist beinahe un- sinnig zu nennen'. Quod ita impugnabimus, ut singulos locos, qni solius Vossiani Fol. 111 saec. IX auctoritate nituntur, ac- cnrate examinemus. Sed ut bene praeparati ad proelium ao- cedamus, altius repetentes initium primum ex aliis argumentis, qnae compluribus codicibus traduntur, discamus, quanta fiducia possit offerri illi Vossiano. Eo autem libentius instituimus hanc qnaestionem, quia cohaeret cum alia quadam, quae est de duplici recensione. Cuius naturam demonstrabimus in inter- polatomm officinam penitus introspicientes. Itaque euolue, qnaeso, carmen illud, quod primo loco exstat in Anthologia Biesiana [Poet. Lat. Min. ed. Baehrensius uol. IV c. 176].0
Statim in primo uersu (Monosticho I): Voss. E exhibet aperta interpolatione :
'Aeneas primo Libyae conpellitur undis'. Nimirum iam tam offensus tradita lectione ceterorum Libyae depellitur oris' .nescio qui& eam superscriptis illis uoca- bnlis corrigere studuit sat infeliciter. Adhibuit autem, ni fallor, wrba arg. III, 6: 'compulsus ab undis'. Itaque ueram scrip- tnnm etiamnunc quaerimus. Potest rectum esse, quod Rib- beckins eoniecit: 'depelUtur oras*. At quam facile praepositio-
1) Com iam probata esset haec dissertatio summo philosophorum ordini, editam est Baehrensii Poet. Lat. Min. uol. IV, ubi inueniuntar argu- iQeata Yergiliana inde a c. 176. Baehrensius contra nostram sententiam codicis £ lecüones plerumque praetulit ceteris; coniecturas eins breniter addidimus.
Digitized by VjOOQ iC
284 Curtios Riccardos Opitz
nes 'de' et'ac' (— at) confondi potuerunt, et, ut hiatum procul habeaSy aide, nam fortasse Vergilium imitatus scripserit (coli. I, 377: 'Libyeis tempestas adpalit oris'): 'Libycis adpelli- tnr oris', qaae lectio exstat iam in edit. Heynii (enr. a Wag- nero) nalla addita adnotatione et nuper ex Sangallensi quodam saec. IX edita est ab Huemero (Studd. Vindob. uol. 11 p. 73).
VII, 1: 'Hie qnoqae Gaietam sepelit, tum deinde profectus*, Voss.: 'H. q. C. tnmult d. pr/. Partienla 'tum' iam librario saperuacanea uidebatnr. Snperscripsit igitar ex Aen. VII u. 6: 'Aggere eomposito tu muH' uocem 'tumuli', unde ortns est Vossiani error. At minime soUicitanda est con- innetio particulamm 'tum deinde', de qua ef. M. Hertziam Anuall. Phiil. uol. 111 (a. 1875) p. 785 sq. Quare omni fonda- mento carent coniecturae Mnelleri Mus. Rhen. uol. 19 p. tl7: ^tumulo dat'; Maehlii, qui in Ephem. Gymn. Austr. uol. 22 (a. 1871) nonnullas coniecturas edidit, p. 332: 'tumuio iude'.
VIII, 10: '(casnsque suorum) Sortitus elipeo diuina inten tus in arte est', quamquam rectus per se uerbornm sensus, latere poterat hominem minus attentum. Itaque cor- rexit anonymus ex Aen. VIII, 619 et 730: 'Miratur' atqne in sequentibus 'diuinam natus in artem'.
IX, 3: 'Teucrorum naues Butulis iaculantibns ignem' (se. uersae sunt): cum intra huins uersus fines se teneretille, addidit praepositionem 'in': in naues sc. iacnl.
IX, 8: 'Pandaron altum': interpolator ofFendens in epi- theto rariore, quo exprimitur Aen. IX, 735 'ingens' (cf. Ribbeck. ProlLVerg. p. 375), 'acrem' scripsit. .
X, 8: Rc/X exb.: 'Aeneas perstat Mezenti caede piata', ubi sensu carent ultima uerba, nam nimis artificiosa est Heynii explicatio ' caedes sc. a Mez. facta'. Rectam uiam ingressus est Ribbeckius coniciens 'parata', cui emendationi Maehlius p. 333 male praetulit suum inuentum: 'Pallantis caede pianda'. Ni fallor, ne mea quidem coniectura contemnenda est: 'M. caede petita', quoniam litterae e et i saepius con- funduntur, cf. ül, 10: 'Dripanis', XI, 6: 'ligati'. Eo autem facilior. fuit error, si librario obuersabatur exitus u. 111,3:
Digitized by VjOOQ iC
De argumentoram metricoram latinorum arte et origine. 285
Tolydori caede piäta'. Contra interpolatori, qni scripsit'M. caede crnentas', in mentem nenerat clansala hie non apta Aen. 1,471: 'uastabat caede craentns'. [Ratione non nti- tur Baehrens. coniciens: 'Mezenti caede cruenti'.] Videmus igitar atqne nidebimos satis fortem eins fnisse memoriam in tenendis nersibns Vergilianis.
Sed interpolati hi quoqne Codices sunt hayX apad Kies., qiii cmn inter se cognati esse tnm ad eundem ac Voss, arche- typnm redire uidentur. Qnomm nonnnllos locos afferam, quia librariomm rationem ipsi qaoque optime ostendnnt.
[n, 5]: 'Somnum, quo monitus acceperit Hectoris atri' mimm per se epitheton, sed illastratnm Aen. 11 u. 272, cum non intellegeret, nescio qnis 'atrnm' coniecit (bcy).
[IV, 8]: *nec iam datur nlla facultas*: cy: 'nlla
loqnendi
loquendi'. Scriptum erat: * facultas' et spectat fortasse glos- sema ad Aen. IV, 390: '(Dido) linquens multa motu cunctan- temetmulta parantem dicere', cf. praeterea similes clau- sulas apud Verg.: 'data copia fandi' Aen. I, 520; XI, 248.
[V, 5]: Voss.: 'Iris item Beroen habitu mentita senili'. Quid sibi uelit mira scriptura codd. bX: 'Iris nu- tricem Beroen', intelleges comparans hos de alia illa Beroe locos Ou. Met. 3, 278: 'Ipsaque erat Beroe Semeies Epidauria nutrix' et Hyg. fab.167: 'Inno in Beroen nutricem Se- meies se commutauit'. 'Iris tunc' exhibent codd. quidam apud Borm., 'I. tum' scripsit Ribbeckius, 'I. anum' Heinsius et, ut sQum uenditans, Maehlius. At cum cod. c 'syllabam te ut uid.' iabeat 'erasam', auctoris manum sie restituemus: 'Iris iam Beroen', cf. 'iam' II, 6; IV, 1; VHI, 8; IX, 10; XII, 1.
[VI, 3]: 'Ramum etiam diuum placato numine portat', y: 'ante deum', quod per se rectius est, cf. Ribbeckii adn.; sed glossema esse 'ante' apparet ex eo, quod X et 'ante' (c:'antea') et (cum cod. c) formam 'diuum' seruat.
[IX, 7]: 'Audacem Remulum et q. s.': Legimus in codd. RX: 'Romulum', in cod. c: 'Rutil um' puto ex Aen.VII, 409 initio: 'Audacis Rutuli'.
Videmus igitur inprimis tum, cum tradita lectio offenderet,
Digitized by VjOOQ iC
286 Cartius RiccarduB Opitz
aliam esse saperscriptam. Ex certigsimls autem illis locis pro- fectos iudicare licebit etiam in iis exemplis, qnae ambigua nidentnr esse:
Mon. II exh. cod. R saec.V— VI: 'Funera Dardaniae narrat flectaeqne secnndo', E: 'defletque', cni scrip- turae parum credo; aliam coniectnram praebent recentiores 'fletüsqne', qnam Riesius recepit. Si qaid sentio quondam lege- batur: 'fledeq.', scribendum antem est: 'clademque', cf. in monostichis c.634y2R.: 'Edoeet excidium Troiae cladem- que (dadeq;) secundus'.
VII, 8: 'Concurrunt dictis, quamuis pia fata re- pugnent*. Locutio 'concnrrunt dictis' — non inteUecta a Maehlio p. 333 — , quae apta est XI, 8*), hie minus placet, qnia colloqniam non erat contra fata deomm. Sine dubio for- tios aliquid desideratur , ut Maehlius scripsit ' coniurant tre- pidi'. Plane aliam uiam ingressus est interpolator: 'Rex cedit furiis' coniciens. Atqui comparanti Aen.VII, 520: *concur- runt undique' et 582 sqq.; *ündique coUecti coeunt — Ilicit infandum cuncti contra omina bellum, contra fata deum peruerso numine poscunt', haec mihi arridetemendatio:*Con-
currunt (a)uidi, quamuis etc , belli. Causa sc. con-
currendi et q. s.', praesertim cum sententiarum conexus, in qao Riesius iure offendit, sie expediatur. Praeterea loco illo Ver- giliano defenditur traditum 'fata' a Muelleri conamine 'uota' [Baehrensius : an 'pacta'?], eodem refutatur Baehrensii coniec- tura: 'Rex cedit fatis'.
XI, 5: 'Corpora caesa uirum passim digesta cre- mantur' illustratur uox 'digesta' Aen. XI, 185 sq. (cf. Ribbeck.) et 204 sqq. At facile suspicio poterat nasci scribendum em ^disiecta', quod habet Vossianus.
Neque uero semper certa interpolandi causa apparet, immo saepius sola aliorum locorum memoria ad textum corrumpen- dum uidetur inuitasse.
i) Spectant, quae antecedant, ad Aen. XI, 321 sq.: 'aequas diamas leges , ut Mueller non debuerit addubitare 'leges aequante Latino\ Cf. Mus. Rhen. uoi. 19 p. 120.
Digitized by VjOOQ iC
De argumentorum metricorum latinorum arte et origine. 287
1,4: 'lactatus tandem Libyae peraenit ad oras\ Voss.: 'Naufragus et — est aduectus ad oras'. Vocem naofragas', ad quam minus qnadrat nerbum 'est adaectus', sumpserit auctor ex arg. III, 6: 'Naufragus utque foret et q. s.*, clausulam fingens seeundum Aen. III, 108: '— primum est aduectus ad oras' (alii: 'in orasO.
in, 7: Variam lectionem sie ortam esse conicio: 'In de
horrenda
fngam et dirae narrat praecepta Celaenus' (Voss.:
'I.f. et d. praecepta horrenda C) coli. Aen. III, 712 sq.:
'Nee nates Helenus, cnm mnlta horrenda moneret,
Hos mihi praedixit lactns, non dira Celaeno'. Quare Muelleri coniectura, quam queritur a Kibbeckio teme- rariam nominatam esse, sc. 'percepta oracla' re uera teme- raria est.
Monost. Y: 'Quintus habet ludos et classem cor- ripit ignis'. Hie qnoque additamentum esse cod. Voss, lec- tionem 'ludos, qups concelebraret' (cetera uide apud Bies.) manifestum est, sed quaeritur de eins scriptura, cum ultima uerba sint euanida. Multa mutatis mutandis docti uiri temptauerunt: potestas, Auerno, Anchisae, Acestes. Mihi pro- lime ad litterarum ductus accedere uidetur 'quos concele- brarit (uel: concelebrarüt) Teucri\
[V, 10]: 'Et placida Aeneas Palinurum quaerit in nnda' cod. E; 'placidum — in undis*, lectionem codd. bc^X, fortasse rectam esse censet Riesius. At si reputamus, qnantopere Vergilius hoc extulerit mare serenum fuisse, cf. Aen. V,8488q.: 'Mene salis placidi uoltum fluctusque quie- tos Ignorare iubes?' — et 870: '0 nimium caelo et pelago eonfise sereno' — , credibile est etiam argumenti auctorem hoc commemorasse. Corruptelae autem originem hanc puto, quod illato semel 'in undis' ex Aen. V, 868 'rexit in un- iW 'placidum' sit corrigendo restitutum. [Scripsit Baeh- rens. 'placitum' cum cod. P. Palat. s. X.]
800X08
Manifestum etiam [VI, 10]: 'graditur classemque re- uisit', contnlit enim iam Ribbeckius Aen. VI, 899: 'sociosque
Digitized by VjOOQ iC
288 CortioB Riccardas Opitz
reuisit', itaque cy habent: 'sociosque reuisit*, aperte inter- polationem prodens X m. 2 : 't socios'.
Vn, 3: ^Mensis en nescimar inqait'; Eb: 'Mensis iam'y nimirum qaia propter Aen-Vn, 116: 'hens! etiam men-
etiam
sas consumimns' quondam fait: "mensis en'. [Maior inter- polatio indidem repetita exstat in cod. Z apud Baehreng. 'men- sas consumimus'.]
Non merito mihi nidetur VIII, 5 Biesins cum cett. editt. [secutüB est Baehrens.] prae cod. E lectione 'Arcadia pro- fugum' Bpreuisse^) reliquorum: 'Arcadiae profagum', qaae est electior, cf. Kuehner gramm. II p. 325, qui adfert Tac. A. 15, 1: 'profugus regni\
IX, 10: 'lamque fatigatus recipit se in castra suorum', Voss, 'in tuta suoram'. Monere aolnit interpolator de üsn Vergiliano, cf. Aen. IX, 366: excedunt castris et tuta capessunt, praeterea VI, 358; Vm, 603; XI, 871. 882.
X, 3: 'Aduenit Aeneas multis cnm milibns heros'. Cf. c. 600, 2 sq. R.: 'auxiliis instructus Troius heros Aduenit*. Recepit Baehrens. ex Voss, 'multis cum milibus inde', quod non intellego; ni fallor, superscriptum erat 'uiwrfex', quod uersui tum est accommodatum.
X, 9: 'Et Lausum inuicta perimit per uolnera d extra', pro quo uersu exstat in Voss.: 'Lausus fata patris praesenti morte redemit'; uersus sat elegans, at uix dubitabis de interpolatione, si disces, quomodo conflatus sit: seil, ex Aen. VI, 121: 'Si fratrem PoUux alterna morte re- demit' et VUI, 495: 'Regem ad supplicium praesenti Marte reposcunt*.
XI, 2: 'Exanimumque patri natum Pallanta re- mittit'. Quamquam in argumento tarn accuratam descriptio- nem non exspectas, Voss, habet: 'patri feretro Pallanta remittit' ex Aen. XI, 64: 'feretrum texunt' et ex simili exitu u. 149: 'feretro Pallanta reposto*.
1) Gf. etiam Addend. uol. II p. LYI.
Digitized by VjOOQ iC
De argamentorum metriconim latmorum arte et origine. 289
At restant quattaor malormn interpolationam exempla^ ubi decernere difficilins est:
Vy 7 : dnplicem recensionem in archetypo foisse inde ap- paret, qnod cod. X hos dnos nersns exhibet: 'In somnis pater Anchises, qnae bella gerenda
(sc. monstrat) Tnnc natum Anchises solatnr noctis in nmbris'. Concedo prioris nerbis 'quae bella gerenda' non prorsns reddi locmn Aeneidis Y, 730: 'gens dura atqne aspera cnltn de- bellanda tibi est Latio'. At mnlto snspectins est in altero 'solatur', qnod ex Nantae oratione n. 708 Cßolatns') nide- tnr inlatnm. Locntio ^noctis in nmbris' orta esse mihi uidetnr ex memoria hnins loci 11,621: ^noctis se condidit ombris'.
Vn, 10: 'Tnm gentes sociae arma parant, fremit
arma inuentns'. Voss.: 'Arma fernnt gentes socia dat bella in-
nentns'. Contendas [cnm BaehrensioJ priorem n. ex carminis 653 nersn 48 R. refictnm esse: 'fremit arma innentns'; atmagis hoc cadit in alteram recensionem , cnios nerba: 'fenmt' 'socia' cf. com his: 'Tnm gentes socia arma fernnt'. Et quid sibi aolnnt nerba ultima: 'dat bella iuuentus'? In quibus si latet 9at b. i.' (cf. Sies. praef. Anth. II p. LVI), habemus explica- tionem interpolatoris, cui fortasse dispUcuit duplex illud 'arma' in tradita lectione.
Vniy 6: 'Accipit auxilium: huic natum et socia
agmina iungit Euander'. Voss.: 'Accipit auxilia hie. natus socia agmina
iungit Euandri'. Cod. b, quamquam priorem recensionem sequitur, exhibet
Eaandri Eoander
tarnen ' Euandri '. Fuit igitur in arch. : ' Euander' uel : ' Euandri'. Kepadianda hie quoque uidetnr Voss, lectio, quia argumenti auctoris erat patrem efferre auxilium mittentem, cf. Aen. Vllly
Digitized.by VjOOQ iC
290 Curtias Riccardus Opitz
514 gq. Chunc tibi praeterea — Pallanta adinngam'); interpola- torifl antem filii anxilia addere ex n. 519.^)
Bestat VI, 3 sq.: 'Bamnm etiam diuum placato namine portat At uates longaeua ana descendit Anernnm'. Voss.: 'Ad aatis tecta adque una descendit Aaernum' (mixtae ex duabus recensionibus sunt lectiones codicnm c^: *at nates' — 'tecta atqne').
Potest illic 'longaeua' inlatum esse ex Aen. VI, 321 et 628: 'longaeua sacerdos\ potest etiam 'ad uatis tecta ei Aen. VI^ 211: 'et uatis portat sub tecta Sibyllae'. Huc equidem inclino, quamquam cod. Voss, lectione habiliorem fieri rerum conexum non nego. — Atque band scio, an hunc locum imitatus sit auctor tetrasticbi c. 654 u. 26 : ' Descenditque do- mus ^) Ditis comitante Sibjlla', ut contra Muelleri coniectnram 'Auemo' seruandum sit 'Auemum' et 'comitante Sibylla* re- spondeat illi 'uates una descendit'. Yidemus igitur fere ubi- que codicem Vossianum interpolationis coargui. Qua macula num antiquus cod. Vatic. R plane liber sit, nunc non qnaeri- mus: id unum tamen addam paucos locos in suspicionem uoeari posse ut n, 7: 'Et regnum Priami fato miserabile semper', sed sunt minoris momenti talia. Certa interpolatio est carm. 2 u. 17: 'Te quoque' pro 'Teque' ex Vergilio inlata, cf. Georg. in in.: 'Te quoque magna Pales*. Contra u. 15 non merito Ries, uidetur repudiasse lectionem codd. RcyX: 'descriptas- que' — 'uites' (== digesta Ge. II, 267) [non necessaria est Baeh- rensii mutatio: discr. c. 551, 7], quia alterius rec. scriptum redetet explicationem sc. 'discretasque'; nee u. 17 Biesio as- sentier, ubi causam desidero, cur ipse auctor Vergilii notionem 'memorande' (Georg, m, 1) spreuisse putandus sit, cum altera lectio inuito librario importari potuerit, ut saepius confan- duntur haec duo uocabula, cf. Baehrens. Annall. Pbill. uol. 105 (a.l872) p. 51.
1) Utique corrigendum censeo 'haic' in 'hinc' com Maellero, qnod latet fortasse in cod. £ lectione: hie (» hie).
2) Iure Bpreoit Ries. Buech. coni.: 'domum', cf. Atdao Softovi ap. Hom.
Digitized b.y VjOOQ iC
De argamentomm metriconun latinoram arte et origine.
291
Explorata interpolatornm ratione redimns eo, nnde aberra- uimns ad c. 653 [c. 177 apnd Baehrensiom], quod qnale a Riesio editam est, mnlta sane continet, qnae indigna uideri possint Salpicio ApoUinare. Itaque, quae matanda censeamus, aut aliena ope adhibita aut nostris niriboB confisi breniter indice- mos, nanos autem scrnpulos repellamus. Ac ne in ipso limine haereas, monemns nerba'Ianonis ob iram' pertinere ad seqnenjs enuntiatum, nt propria structura sit: 'et I. ob iram — turba- tmn aeqnor'. Dif&cilior in n. 10 sq. oritur quaestio, qui locus est satis mirabilis: coimptus sine dnbio, nel propterea, quod in secundo demum libro Aeneas patriae casus enarrat^ neque tarnen excepto pronomine 'quo' corruptum uidetur ullum uoca- bnlun. Habet enim Voss.:
"Hospitium Didus casus quo gentis et annos Aenean Troiae fatumque et bella referre*.
Äcquieuemnt editores in hac coniectura: 'Hospitium Didus, casus quo g. et a. Aeneas — referret', parum considerate. Namque offendit etiamnunc ^quo' et, si comparamus ceterorum argQmentorum locos c. 1: 1,10: 'iussus narrare'; c. 654: 1,4: *ütque — casus regina requirat'; c. 592, 1: 'Cogitur Aeneas bellorum exponere casus' et notissimum illum uersum Vergilii: 'lofandum regina iubes et q. s.', hoc quoque loco uerbum ad- hortandi exspectamus. Itaque scribemus:
'Hospitium Didus, casusque iubentis et annos Aenean Troiae fatumque et bella referre'. Conionctione ' que' semel corrupta interpolatio necessaria erat.O V. 12: cum cod. Eies, scripsit: * (bella) Quorum pars terrae, pelago pars addita famae est'. At melius expeditur sententia Franeii lenissima mutatione: 'quorum pars terra — addita famae' i. e. gloriose gesta est.
[1) Ribbeddas xnonet propter tertium iUud exemplam 'casus cogentis' lectom uideri Spemi poterit prae his Baehrensii 'casus quae gestit et ftthla'. De uoce 'annos' cf. Aen. I u. 31. Temeraria in sequenti u. eiusdem mutatio est 'uela referre'.]
19*
Digitized by VjOOQ IC
292 Cortius Riccardns Opitz
V. 14 sqq.: 'Ora tenent. ac 0 tum dolus introducitur hostig Et fallacis equi damnosum munus in armis Perfidia notusque Sinon amissaque coniux\ Possemus ad alterum uersum referre 'in armis', si bellica homi- nis uirtuB magis appareret. Dubitanter Riesins proposuit 'in aruis\ At inspice Aen. ü, 67: 'Namque ut conspectu in medio tnrbatus inermis Gonstitit et q. s/ seil. Sinon, uidesne legen- dum esse: "inermis perfidia notusque Sinon'? [Baehrensios mauult 'ab armis' = 'armatis'.]
V. 18: '(ablatus) Anchises honor facilis pietate ferentis'. In uoce corrupta latere 'oneri' Scaliger recte diuinasse mihi uidetur. At auctoris manum Ries, demum restituit: 'umero'. Deprehendimus igitur rursus falsarium 'honeri' (tritissimo ab- usu) interpolantem ex Aen. II, 723 (et 729), ubi cod. y ipsam illud 'honeri' exhibet.
V.26sq.: 'Ardet amore uiri. clausum ueneratur amorem Dnmque capit capitur: sentit quos praebuit ignes'. Traditam lectionem cum improbet suo iure Burmannus, 'uena- tur' commendauit multos locos afferens ad demonstrandam, quod patet, in mulierum amore describendo usurpari posse uenandi simiUtudinem. Persuasisse autem Riesio Burmannnm miror, neque enim scio, quomodo quis clausum in pectore amorem uenetur. Sed clause amore quid fit? Fatetnr enm Dido Annae sorori, cf. Aen. IV, 20: 'Anna fatebor enim', adde monost. Ribbeckii ProU. Verg. p. 377, I u. 4: 'flammasque fete- tur'. Probabile igitur est arg. quoque auctorem scripsisse: 'clausumque fatetur amorem'. Adnotauit autem suo more interpolator 'uenatur' (cf. c. 1, IV, 4: 'Itur uenatum', c. 654, 18: 'uenatusque petit', Aen. IV, 117 sq.: 'uenatum — ire
aenfttar
parant') ita: 'clausumque üatetur amorem', unde factum est: 'clausum ueuenatur' (ueneratur). [Mauult Ribbeckius 'clanso uenatur amore', idem scripsit Baehrensius.]
1) Fortasse: 'sie tum'.
Digitized by VjOOQ IC
De argumentorum metricorom latinorum artetet origine. 298
V. 29sq.: "Exstmcta regina pyra penetralibns instat, Morte fugam praestare morae nee defait hora'. - Absnrdae sunt explicationes Heynii : ' compensare luere: fngiente Aenea mori: solnere quasi poenam morte' et Meyeri: 'pari fmaore (morte uiolenta) Aeneae ÜEUstmn (fngam) imitari', ne- qne hercule locimi sananit Riesins bis:
Sorte fugam praestare mori; nee defuit hora.
E uerbo 'instat' qui pendet infinitiuus consilium signifieat ^> ot AeiL Xy 1 1 8 sq/ instant cemere et q. s. \ Itaque ^ instat prae- stare' i. e. 'praebere' quid tandem? 'fugam', et quo modo? 'morte'y et eui? puto: ^animae', unde üsicUe 'morae' nasci potoit ^Fugiens anima' commemoratur c. 655 in.. Praeterea et Aen. IV, 385: 'Cum frigida mors anima seduxerit artus'; ib. 651 sq.: 'dulces exuuiae — , accipite hano animam'. [Baeh- rens.: 'Morte fugam pensare; orsae nee defuit bora'.]
[V. 33 sq.: 'domus manesque parentis — eelebrat' Baeh- , rensio displicuerunt At domus nonnunquam dicitur sepulcrum (cf. 'tumulus' c. 595, 2; 6.54, 22 R.) ut apud Tib. HI, 2, 22, in buscrr. apud Orell. II n. 4850. Si mutandum esset, proponerem 'animas manesque p.' eoll. Aen. V, 81: 'animaeque umbraeque patemae'.]
V. 35 sq.: 'In faciem Beroes — lunonem mentita dolo' cum Heynio scribendum esse censeo: 'In faciem B. — lonouis mutata dolo', cum lectio 'lunonem mentita' ex c. 1, V, 5: 'Iris — Beroen — mentita' ab interpolatore repetita esse mihi nideatur. [Audacius Baehrens.: 'In &cie Beroes — lunone imnittente: dolos namque illa mouebat', cod. 'monebat'.]
V. 44: 'Seruat bonos nomen: pietas testatur honorem* iacoudam antithesin (cf. u. 69) sustulit L. Mueller 'amorem' eoniciens. In seq. u. initio 'Causa opus insequitur' Meyer frostra tueri conatur sie: 'post Caietam sepultam disceptatio nel Us oritur'. Mutatio autem, quam Ries, suam nominat, iam in Heynii ed. exstat: 'causam opus insequitur'. Probare tamen
1) Gf. Kaehneri gramm. II p. 492 c.
Digitized by VjOOQ iC
294 Gortias Riccardus Opits
neqneo, qnianimis nilis haec sententia mihi aidetar: 'der Ur- sache folgt die Arbeit' (Heyninfi explicat 'caasa, occasione data, pngna fit'). Si me aadies, leges: 'Pausam opus ins.', 'pausam' seil, per sepnltarae tempas faetam, qnod nocabnlnm offendere nequit apad Apollinarem. 'Causa' coniecerit inter- polator ex 1, YII, 9 'belli cansa fiiit et q. s.', cf. AeiLVII, 481 sq.
Ignorantiae accasant anetorem, qui n. 46 scripserit: 'Tyr- rhidae innennm' non intellegens Dominatiiiam plnraL esse 'Tyrrhidae' Aen. VII, 484: quae uox cum dnobos tantnm locis inueniatur atque ambigue altero quoque Aen. IX, 28: 'Tyrrhi- dae ianenes', etiam grammaticas in errorem incidisse possit pntari. Neqae tarnen tacebo hie qnoqne cnlpam esse posse librarii, qui pro forma 'Tyrrhidum' — admissa in nomine Graecis simili — ex Vergilio illam alteram refinxerit aut inter- polauerit inde 'iuuenum', ut legendum sit fortasse 'Tyrrhi na- torum' (de quo cogitauit etiam Heynius), cf. Aen. VII, 532. [Baehrens.: 'Tyrrhique et iuuenum'.]
V. 47: 'Turnus adest, monet arma sibi contraria sumat', si comparamus cum u. 56, uehementer miramur non tam, quod redit eadem lectio, sed quia neutro loeo quadrat, ut in posteriore, cum iam corrupta esset, uideatur librarii in- curia falso repetita. Offendit autem, quod neque hie neqne illic cognoscimus, quis sibi sumat arma contraria. Quem de- fectum priore quidem loco facile restituimus coniecturam ab Heynio propositam accipientes: ^sibi — sumant'. At ne cetera quidem recte se habent, nam cum 'sibi' prorsus superflunm sit ad uerbum 'sumant', desideratur quoddam supplementom ad uocem 'contraria'. Totus conexus manifestus fit coli. Aen. VII, 577 sqq.: 'Turnus adest — ilicet infandum cuncti con- tra omina bellum, contra fata deum peruerso numine poscunt'. Scribendum igitur erit: 'monet arma /out con- traria sumant'.
V. 49 sqq.: 'Ut belli Signum cecinit sociosque uocauit Turnus, et in uarias turbatus pectora mentes Aeneas Euandron adit'.
Digitized by VjOOQIC
De argumentoram metricoram latinorum arte et orlgine. 295
Farticula 'et' sensu caret, quia nerbum 'adit' non pendet a conianctione 'nt', nee bene eoniungitnr totns locus "aarias — mentes' cmn nerbo 'adit\ quia spectat ad noctem profectioni antecedentem. Quod antem Sies. coniecit 'tarn' satis snper- flaam, non nisi alia mutatione "naria — mente' tueri potest. Ätqoi cf. qoaeso Aen.ym, 29: 'tristi turbatns pectora bello' et 20 sq.: (animum) 'in partisqae rapit uarias perqne omnia nersat'y unde hone licet componere u.: 'Turnus it in (<» init^ quod ipsnm quoque possis) uarias, turbatus pectora, mentes'. [Idem nunc scripsit Baehrens., qui tarnen non de- büit mutare 'partes' pro cod. lectione 'mentes'.]
V. 53: *Arma rogat, Cytberea rogat, mox accipit heros' rnrsns uituperare possis auctorem, quod Aeneam in hoc qui- dem libro non rogare ignorauerit. At uerbi 'rogat' repetitio, Donne manifesto indicat corruptelam? Quodsi medela quae- ritur, Heynii conamini 'Anna deum' praefero, quod L. Mueller coniecit quodque mihi quoque statim in meutern uenerat: ' Arma rogat C. uirum'.
Nimis corruptus, quam ut certo restitui possit, est u. 54: 'Tuque opere ars piget facti lauor efficit artem'. At nnum mihi constat: non soUicitanda esse uerba ultima ad Yalcani laborem in Aeneide descriptum spectantia, ut conicias: 'Inque opere adspicitur fatü, labor efficit artem'> cf. C.1, VIII,9sq. [de aliorum conaminibus cf. Baehrens.].
V. 56 uerba 'monet et q. s.' ex u. 47 iam corrupto puto esse interpolata [contrario iudicauit Baehrens. ad u. 47].
Ad u. 57: 'Gaeduntnr uigiles et mutua corpora fratrum' Hejnius adnotat: 'discedit a Virgilio Scholastici leoitas; partim uerborum proprietatem deserit'. Neque tamen nurus est ille usus, quo 'fratres' nominantur amici (cf. Hildebr. adApul. Met. I p. 53) neque inauditum 'mutua' aduerbialiter adhibitum sensu uocis 'contra', ut Lucr. 4, 324 sq. L.:
'Fiet ita, ante oculus fuerit qui dexter, ut idem Nunc Sit laeuus, et e laeuo sit mutua dexter'. [Pertinet igitur ille u. ad Aen. IX, 314 sqq., quare Baehrens. Qoa debnit traicere eum, Bitian et Pandarum intellegens.]
Digitized by VjOOQ IC
296 Curüus Riccardus Opitz
Sunt autem alia, quibus non iam Riesinm crucem appo- snisse neqneo satis mirari. Niminun hie qaoque quasuis in- eptias auctori imptttari posse persoasum habuit. V. 59 : 'Dnmque petnnt landein, uincunt contraria £ata' Baehrens. rectum restituit loco recondito Annall. Phill. noL 105 (a. 1872) p.360: 'iungunt contraria fato'.»)
V. 62Bq.: 'Altemos qnestus Venus ac Saturnia promont, lila dolos, haec bella mouet, sed nincitur ira Mater, at Aeneas belle non segnior instat' emendationem etiamnunc flagitant. Nam quae mater oincatar, et, quomodo ira, frustra quaeras. Ex editoribus solus Heynias se quo spectet nescire libere £Bttetur. Interpungendum est sine dubio post uooem 'ira': 'sed uincitur ira' seil, litigantinm, nt c. 600 u. 1 sq. B.: 'Placat et uxoris dictis et inrgia na- tae luppiter'. In superfluo autem uocabulo 'mater' latere milii uidetur: 'uictor': 'Victor at Aeneas (sc. Mezentio fdgato) belle non segnior instat'.
V. 69: 'Condit humi socios': Temere L. Mueller [quem Baehrens. seeutus est] eonieeit 'humo', ef. Aen. X,558 com Ribbeekii adn.
V.71sq.: 'Et contra pugnat secura Gamilla
Femina eaede potens, casu temeraria tanto , ubi ultima uerba nihil significare possunt, nisi hoc: 'temeraria cum tanta calamitate', quod satis obscure pertineret ad mortem in argumento non commemoratam. Itaque aut fallor aut scri- bendum est lenissima mutatione: 'usu' sc. eaedis 'temeraria tanto', quantum habebat, ut Liu. 42, 59 (2) dicit: 'usu belli et ingenio impauida gens'.
In u. 75 sqq. uiri doeti paene desperauerunt. Atque Ouden- dorpius iam in locutione 'peetore seereto' offendit nulle iure 'sed recto' eoniciens. Ex fundamento autem totum locum com- mutauit Heynius hunc in modum:
1) [Idem in ed. transpositione sua coactus scripsit *dam quaerant laudem' pro cod. lectione "dumque petit (petüt, ni fallor) 1.*. At rede sensit in u. 58 inconcinnitatem uerborum *morte et pietate fideles' propo- nens 'pietate in morte fideles', ubi ego malim 'Marte et pietate f.'.j
Digitized by VjOOQIC
De argumentorum metriconim latinormn arte et origine. 297
(Percußga intercipit hostis) Foedera: secreto uiolatur uulnere teli Aeneas. Ganssa est Uli Intama: neganti Affait obsequio. lam Mars finiaerat iram. Haeller autem : Pectora secreto niolantar nalnere teli
Aeneae. causa est belli Intuma, nee ante Defuit obseqnio quam mors fininerat iram (oel in primo a.: 'Pignore despreto niolatar uolnere teli').
Nos primom u. 75 sq. conexum — ubi de Tumi uuhiere nidetor sermo esse (cf. Aen. XII, 950: 'ferrnm adaerso sub pectore condit'), nisi qnod offendit 'Aeneas causa est — ' re- stitaimns facillime hac ratione: 'Pectore secreto uiolatur uul- nere. Leti Aeneas causa est illi', cf. u. 916: 'letumque in- 8tare tremescit'. Mox tarnen ueri speciem prae se ferunt uerba 'lutnma'y 'adfuit obseqnio', praeterea [neg] 'ante', quia sequitur 'qnam\ At cum Aeneidos uerbis sententia, quae ori- tor, conciliari non potest, quoniam neque ad mortem firatris nsqne^) adest lutuma nee post mortem, quod Ries, effecit hac coniectnra: MUi Intuma neganti adfuit o. cum m. f. i.\ Sed est quaedam mulier, cnins propter iram aliquamdiu Tumi causa succedebat, Inno, nam cf. Aen. Xu, 791 sqq. inprimis 793 sqq.:
Quae iam finis erit, coniunx? quid denique restat? Indigitem Aenean scis ipsa et scire fateris Deberi eaelo fatisque ad sidera tolli, et u. 819, 831, 841, unde scribendum est: 'luturaa nee ante Defiiit obseqnio, quam sors fininerat iram', sc. lunonis. Gui Bententiae aptissime succedunt uerba ultima: 'Sed sua fata et q. 8.\ Itaque hie quoque interpolatoris manum cognoscimus, qu^ quantopere in argumentis grassatus sit, satis demon- 8traaimus. Quo tarnen obsemato caue credas meam de Ver- giliano epigrammate sententiam labefactari. Nam ad eam libi- dinem, ut sex deinceps uersus commutarent, ne interpolatores qaidem progressi sunt.
1) Gf. Aen. XII, 872 sqq. et 918: 'nee — uidet aurigamue sororem'.
Digitized by VjOOQ iC
298 Curtios RiccarduB Opitz
Quaestio 10. De argumentorum Vergtlianorum arte et aetaie,
Quoniam sie deteximos infirmam cod. Vossiani aactori- tatem textumque pro niribus pargauimos, cur de Sulpicio Apolli- nare, anctore earminis 653, dubitemus, eausa non iam esse mihi uidetar. Sed eadem qua de auetore neglegentia L.Mueller de aetate c. 1 iudicium sibi finxit, qaod mox nidebimos. In- terim de anctore, qaid censendam sit, breaiter absolaamus. Etenim Ouidins Naso in saperscripto titnlo nominatur et Naso- nem ipse se nominat in praefatione. Atque hoc dubitari ne- quit, quin celeberrimi Ouidii personam simulet poeta, propter praefationis u. 2: 'Tantum ego Vergilio Naso poeta meo, cf. Ries, praef. nol. II p. LIV. Quo tarnen argumento refutaii nequit Hagenus, qui Annall. Phill. uol. 99 p. 731 contendit po- steriorem oficivvfiov nominis aequabilitate commotum esse ad dictionem illius imitandam. Lnitatus est enim auctor, qnod Riesius monuit primus (cf. praef. uol. I p. X sq. et ad 1.) Rem. Am. u. 395 sq.:
Tantum se nobis elegi debere fatentur, Quantum Vergilio nobile debet epos, et Trist. III, 3, 74: 'Ingenio perii Naso poeta meo\ Prae- terea haud scio an hoc quoque, quod Riesius omisit, ex u. 77: ^Hoc satis in titulo est' comparandum sit cum praef. u. 2sq.: Nee me praelatum cupio tibi ferre, poeta: Ingenio si te subsequor, hoc satis est.
Quibus in uerbis una difficultas remanet, de qua monuit praeceptor mens Ribbeckius: nam uox 'ferro' quid sibi uelit, dici uix potest. Quae tamen in meutern uenit emendatio: 'flore', ipsi non certa uisa est. Atqui adsimulat auctor ille, qaam- quam uerus Ouidius amicitia non utebatur Vergüii , familiari- tatem, cui studio tribuas etiam hoc: 'Nee me praelatum cnpio tibi, care poeta' (cf. er = a; c. 1, XII, 4: contundit = con- fundit). Sed ut redeamus ad Hageni de auetore sententiam, mentionem facit uir doctus Ouidii Nasonis, qui est in schol. Bemens. ad ecl. 3, 105, cuius tamen nomen ambiguum est,
Digitized by VjOOQ iC
De argamentorum metricoram latinorum arte et origine. 299
cf. Ann. Phill. snppl. uol. IV p. 774. Et omnino fundamento caret UageDi opiniOi auctor enim 'Epicedii Drasi', quod P. Ouidii ^'asonuB nomine inscribitur in libris manuscriptis, in ipsius car- minis nersu 202 Ouidinm 86 esse finxit: 'Fnneris exequiis adsamos omnis eques', et Oaidii elocutionem nalde imitatnr, cf. M. Hauptii dissert. de Epic. Drosi (Lips. 1850) p. 33 et 20, Hnebner. in Herrn, uol. XIÜ p. 152. Nnm inde Oaidinm quen- dam anctorem esse coUigemus?
Quid? quod idem ille poeta prima librorum argumenta
se conscripsisse gloriatnr in praef. n. 5 , ubi cam iam Meyer
'pania' dnbitanter proposuisset, L. Maeller^prina' coniecit At
ei ipsa hac iactatione nebnlonem illnm non primum argumenta
fecisse coUegerimi namqne ant fallor ant propterea netus nomen
sibi oindicanity nt sua opuseula antiqniora esse alias cuinsdam
hominis argumentis conuinceret Et ex plaribas, qaos potuit,
Onidinm ideo nidetar elegisse, qnia hie in scholis principem
post Yergilinm loeum obtinebat, cf.Teaffel. litt Rom.^ c. 251,1.
Sie Naso factns, cum uideri posset excerpta Aeneide prodere
inaidiam, in fine praef. hoc qnoque affirmat se illo carmine
(se. argunentoram) innidiae titnlam (= testimoninm) libris Ver-
gilii praeponere nolnisse, a quo loco non minas mannm reti-
nere debnit L. Mneller. Qaae sunt tarnen hnius docti niri de
aetate argumenta? unum omnino et satis temerarium, III, 6:
(canebat) Naufragus utque foret Strophadas compulsus ab'
nndis', 'foret' positum pro forma 'sit' tempora illa, quibus
popnli omnes sedes mutabant, censet indicare. At usurpata
est tota locntio pro hac: 'ut esset compulsus', quia praecedit
tempns imperfectum, et haec quidem mutatio iam Augustea
aetate erat in usu, cf. p. 248. Alia cautius Mueller reticuit
Q. ü, 4 mensuram uocis Laucontis, quam ipse seit (de re met.
p* 265) iam apud Petronium in halosi Troiae u. 43 inueniri.
De qua re cf. praeterea Useneri dissert. Philol. uol. 91 (a. 1865)
p. 227 sqq. (232). Huc accedit in praefationis u. 8: 'Aeneidos
totum corpus ut esse putent', cf. L. Mueller de re met. p. 247.
At quis monitus'dubitabit, quin rursus ante oculos habuerit
Onidium, qui ex Ponte 3, 4, 84 dicit: 'Aeneidos uati grande
Digitized by VjOOQ IC
300 Gnrtius Riccardas Opitz
fniseet opus'. Nescio tarnen an in hoc quoqne exemplo con- tractio potius quam correptio sit stataenda. Item Onidio tri- buantnr in libris fere omnibns, qaae apud Riesiom exBtast sab n. 2, tetrasticha Georgicon et Bacolicon, ut bic praemittitor titulus: 'Incipit tetrasüchon Onidii Nasonis Car- men' in Bernensi b saec. IX, in quo solo secuntur et Georgi- con et Bacolicon cnncta cum ipsa praeÜEitione. Qaod antem alii codd. partes tantum exhibent, causa non est, cur haec opuscula dirimamus [ut Baehrensius, cuius cf. c. 178 cum adn. ad u. 9 et c. 551]: nam omnibus communis cursus celerrimns et praefationi cum Georgicon argumentis (c. 2 u. 9 — 24 B.) usus caesurae trochaicae frequentior, cf. u. 2. 4 — u. 11. 14. 19. 24. Itaque ne Ouidii quidem illam praefationem ab argumentis separabimus propterea, quia librorum non omnium nititnr auctoritate.
Sed ex trochaicae caesurae usu certissimum indicinm repe- timus argumenta Georgicorum et Bucolicorum non esse Pseudo- ouidii: nam cum in illorum 24 uerBibus sexiens posita sit, ne in 125 quidem decastichorum uersibns saepins adhibetnr et .quanta praeterea cum cautionel etenim in nominibus propriis rV, 2: 'consulitur soror Anna; placet'; X, 5: 'Interemit Pal- lanta potens'; XII, 4: 'Hoc Tumi lutuma soror' (uix VI, 5, ubi codd.: 'Agnoscit Palinurum et ibi', solus Voss.: 'Palinuron ibi*). — Praeterea VHI, 9 in uerbis Vergilii (cf. Aen. VI, 683): 'Fataque fortunasque uirum'; VII, 10 in uersu cum ApoUinaris uersu Vn, 6 plerumque congruenti, unde probabile fit Psendo- ouidium esse imitatorem, cum scribat: 'Tum gentes sociae arma parant'. Denique praef u. 9 : ' Adfirmo grauitate mea' et lY, 6: ' Aeneas classemque fugae'. At nitro offerre sese uidetur haec suspicio [idque Baehrensius, ni fallor, opinatur] esse haec tetra- sticha eiusdem, qui Aeneidos tetrasticha fecit c. 654, I— XII, praesertim cum haec quoque a librorum Vergilianorum initiis incipiant et in cod. Voss, exstet hie titulus: 'Tetrastica in cunctis libris Vergilii'. At prohibenda haec quoque opinio, nam eidem auctori in Vossiano argumenta illa non tribaontur alienaque illata esse in tetrasticha Vossiani mox uidebimas et,
Digitized by VjOOQ iC
De ai^gumentomm metricoram latinoram arte et origine. 301
qaod granissimum est, Aeneidos tetrastichornm auctor caesn- ram trochaicam in 48 uersibns semel tantum adhibnit eamque in nomine proprio n. 19: 'Et taedas Hymenaee toas'. Prae- terea spondeomm nsu tria illa carmina inter se differunt, qui ad hos nomeros rednci potest: 50, 7: Bucol. et Georg, arga- menta; 56: tetrasticha Aen. ; 58: decasticha Aen.^) Restat, ttt de tetrasticho illo loquarnnr, qnod solitariam legitnr apud Biesium sub nnm. 654 'Gedr' in Voss, inscriptum: Continetur dnabtiB partibus, qaamm prior conflata est ex argamento Geor- gicon sab nun. 2ß., ef. maxime hanc clansulam: 'et dona Lyaei' = n. 15 et hoc initinm: 'Et pecorum cultns' =« 11.18. Posteriorem non apte adiunctam esse qnis non intel- legit? Qaod antem de sententia dicit Heynias: 'Spectant for- tasse ad Aen. lib. II et in aid. Donat. uit. Virg. § 60*, hoc con- fidentins af&rmare debebat. Nam ex Seniii loco, quem ad Donatum adnotat nir doctns (praef. Aen.), apparet desiderasse (Jnosdam hanc libroram ordinem, qao secondam et tertiam primiis seqneretnr. Una antem ad hanc sententiam proferen- dam matatione opns est, scribo:
'Principio breniter nentnra nolnmina dixit Intercidit opns coepitque referre secnndn' • (sc. aolnmen) ; cod. 'secnnda\
Tria igitnr, qnae adhnc cognonimns, argnmentornm Aenei- dos genera sat liqnide decnrmnt enarrationisqne sterilitatem rhetoricis floscnlis habent moUitam, qni ant ex anctorum ant ex
1) Ad Aen. tetr. emendanda pauca afferam: non merito mihi uidetur ^es. I, 2 Bnecheleri coniectoram 'lunonis Btndio' recepisse. Equidem SDppleo: lunonisque odio\ *Odium' lunonis ubiqne commemoratur, par- ticula *que' saepius omittitur, cf. decast. III, 10 ; IV, 9 [idem scripsit Baeh- xnam]. — Nemo adhuc soUicitauit uocem *impetrare', quae nusqnam Bona locali adhibetur, u. 30: *Impetrat Aeneas Latium regnumque Latini ^4't.\ ubi Bcribendum censeo: 'Intrat et*, praesertim cum uel codicam lectio: 'impereat' [teste Baehrensio, qui mox "regemque Latinum' pro cod. lect 'regnumque Latiuis' (cf. addenda) minus probabiliter scripsit] corrupte- ^ indicare uideatnr; cf. etiam c. 874, 12, ubi scripserim: ^Aeneas Italas, Ulli Bimul intrat in oras' pro codd. lect. *Aen. Latium Italas s. i, i. o.' BtthreuB.: 'Aen. laetus Italas s.Li.o.', cf. c. 180].
Digitized by VjOOQ iC
802 . Curtias Biccardus Opiti
Vergilii pena sunt deprompti. Exempli causa conferas tetr. III, 2 ; IV) 3 allocatioiiem. Imitationem antem, qnae in maiori- bas potiBsimnm argomentis latissime patet, W. Ribbeckins in fratris editione ad singalos Aeneido8 locos adflcripsit. Eo antem processit hoc imitandi stodinm, nt in hexastichis et in tetrastichis Bemper, in decastichis hie illic a Yergilianormn libromm initiis singala argumenta ineipiant. Gaius consneta- dinis hanc quoque rationem fuisse censeOi ut discipuli ipsa librorum initia semper praesentia haberent in memoria. Ita- que ut ab ApoUinaris aetate separare decasticha nel tetrastieha nihil cogit, ita haud defuisse, qui sequerentur illum ipsios temporibus hac in re maxime uidetur probabile. Imitationes qnidem certo deprehendimus: dec. IX, 7: 'Audacem Semalam dat Jeto pulcher Inlus' (Voss. ^leto dat' fortasse ex interpola- tione) ex hex. IX, 6: 'Audacem Remulum leto dat polcber lulus'; dec. VII, 10: "^Tum gentes sooiae arma parant, fremit anna iuuentus' ex hex. YII, 6 gumpta esse uidentur. — Tetr. auctor lY, 2: 'Venatnsqne petit. capitur uenatibus ipsa' mn- tuatus uidetur esse ex hex. lY, 3: ^Dumque capit, capitnr: sentit, quos praebuit ignes'.
«Praeterea tarnen etiam inter se quodammodo coniimcta sunt tetrastieha et decasticha. Nam quae Yergilins quarti libri initio posuit: 'At regina graui iam dudum saucia cora Yolnus alit uenis et caeco carpitur igni', ambo auctores haud ita feliciter, sed uix casu hunc in modum conflauernnt: *At regina graui Yeneris iam carpitur igni'. Inde autem has imitationes, quae non semper ad uerbum factae sunt, ortas esse puto, quod argumenta in ore erant omnium scholasticorain. His absolutis iam ad aliam scholam aliamque aetatem descendamus. Fecerunt enim argumenta etiam duodecim illi; qui dicuntur, Sapientes, quorum aetas quamquam ignota est, tamen ultra quartum aut quintum p. Chr. saeculum uix potest prolatari, cf. Teuflfel. litt. Rom.» c. 23, 2 addito Ries. Anth. Lat praef. uol. 11 p.XIIIsq.. Qui certandi cupiditate cum flagra- rent, unum certamen sie instituerunt, ut suum quisque Aeneidos librum argumento instrueret. Atque quod pentasticha feeeroot,
Digitized by VjOOQ iC
Pe argamentornm metricornm latmonun arte et origine. 303
non plane casn factnm est, quia a monostichis (cf. c. 495 sqq.) ad longiora cannina paulatim progressi sunt. Atqae penta- Etichommy si constaret posteriori aetati esse tribnenda, ita ex- plicares originem, ut lacmiamy qnae erat inter tetrasticha et inter hexasticha, explere nolnisse illos opinareris (cf. c. 591 —602). Pertinent antem ad eorundem hominnm studia mono- sticha, c. 634, qnae qaidam codd. Ouidio Nasoni tribunnt, ut Paris. 7936 s. XIV, eodem errore, quem iam sapra deteximus. In ceteris libris aut in Asmeninm aut in Basilinm uersicali iUi conferuntor, sed sunt sine dubio Basilii, qnippe qui in cod. Paris. 8069 s. X— XI 0 auctor perhibeatur. Dignum hie men- tione (cf. Kies. Anth. Lat. II p. XII sq.), qnantopere, qui com- posuit certamina illa, auctorum honori consuluerit. Nam cum eodem ordine in unoquoque genere Uli sese excipiant, ab alio tarnen semper incipit series. Gognoscimus sie rationem, cur ovi.iu)yrjg auctor, si quae forte erant certamina praeter undecim prima, integra recipere noluerit, sed potius duodecimo loco ponere diuersi generis poematia. His igitur monostichis similia sunt illa, qnae in quibusdam codd. praemittuntur Ouidii deca- stichis ipsi attributa in cod. Bemensi c. Atqui haec mono- sticha eiusdem esse certaminis atque illa arbitrati fortasse non fallimur. Nam posteriorem aetatem in his quidem recte iam cognouit L. Mueller ex contracto 'duodecimo' u. 10, cf. Mus. Ehen. uol. 19 (a. 1864) p. 120, libri 'de re met.' p. 272.
Iam pauca restant suspicionem posterioris originis mo- nentia, quae breuiter absoluamus, nam taedet morari in his ineptiis. Ac primum par est monostichis sterilitate et toto colore c. 874 Bies. [c. 180 Baehrens.], nisi quod uersus de bu- eolicis deque georgicis huic praecedunt. Quod autem libri numerus non in omnibus uersibus, sed in 3. tantum et in 5. nominatur, inconcinnitas mihi uidetur ab antiquis argumentis aliena. Itaque ab antiquitate abiudicandum erit hoc carmen. [De memoria eiusdem cf. Baehrensium.] ^)
1) Qao codice solo omnia haec cannina et insto ordine et poetaram BominibuB nbique sernatis contineri Riesius dicit, cf . uol. II p. 49 et II p. XIII.
2) In a.l6: 'Ultaque dehinc fertur telo mactata GamiUa' 'nlta' pas-
Digitized by VjOOQiC
304 Cartias Riccardus Opitz
lam brenins est argnmentnm illud, qnod post Heynium (p. GLX: ex cod. Vatic. n. 1574) nuper Baehrens. edidit Mus. Bhen. uol. 31 (a. 1876) p. 90 ex cod. Paris, lat 9344 saec. XI cum hoc titolo: ^Versus Ouidii Nasonis' et postea ex San- gallensi saec. IX Haemer, cf. Studd. Vindobb. II p. 73 [nunc apud Baehrens. c. 181].
Cuius canuinis singulis uersibns binorum Aeneidos libro- rum argnmentnm continetiir hone in modum: 'Primus habet pelagique minas terraeque secundus Tertius errores et amores quartus Elissae Quintus habet ludos sextns dedocit ad um- bras. Septimus Ausonios, Aeneam octauns et armat et q. 8.'. Quo in exemplo deminutionem factam aperte uidemns. Obser- uaui enim priorem partem fere totam oonfictam esse ex mono- stichis duobus, quae supra cognouimus, cf. Bibbeckü Proll. Verg. p. 377 sq.: Mon. 11 u. 1 sq.: 'Primus habet — secundus', add. mon. 1, 3: 'pelagi terraeque' — tum 1, 3: 'Tertius errore«', add. n, 3 sq.: 'Tertius — Elissae' — deinde 1,5: 'QuintM habet ludos' — denique n, 7: 'iam septimus armat', add. o. seq. clausula: 'octauus et arma'. Qui fons indicari uidetor eo, quod argumentum 'Asmenii uersus' inscribitur in cod.yaticano.
Etiam inanius est carm. 717B. [182 B.], cuius uu. 6— 12 continent summam omnium librorum Vergilii. Quae autem prae- cedit (u. 1—5) de numero uersuum (12847) notitia, non con- gruens illa cum codicum 0 numero (12912), librarii uidetor esse scribendi mercedem computantis. Inest autem Carmen in co- dice olim Sangerm. s. IX— X.
Aliam recenti aetati iam Biesius propter paruam eodicis Meermann, auctoritatem tribuit, breuissimam ' summam' illam
siue somptum liceret ad Aen. XI, 847 sqq. referre, nisi enuntiati stractura repugnaret Proposuit L. MueUer 'Yolsca', sed facillima et aptlssims simul mihi uidetor mutatio 'Altaque* ut supra in decast. IX, 8 haboimiu 'Pandaron altnm' [ceterum cf. Baehrensinm ad Ultimos uersus].
1) Cf. Ries, ad h. 1. et Birt. 'das antike Buchwesen' p. 173 sq. com adn. 2. In u. 5 temere ezpulerunt cod. lectionem 'f ulmine lingo&e' Bue- cheler (flnmine), Baehrens. (lumine), cf. 811.7111,411 sq.: 'forialia bells Fnlmine compescet linguae".
Digitized by VjOOQ iC
De aigamentonmi metricomm latmoram arte et origine. 305
Vergilii, de enins quattnor uersibns dno primi snmmam Uiados comprehendnnt: ef. Ries. Anth. n p. XLIIIsq. cum adn. 31 [Bstehrensius post o. 182]. Sed haee hactenns.
De anctoribns una restat quaestio, quam Bnrmanni mouent ad libri 11 ep. 188 (c. 874 R.) haec uerba: 'Circmnferuntur uero pleraque (sc. argg.) tarn in membranis, qnam in editionibos oetnstis anlgo 8iib nomine Modestini, quemadmodnm ei haec adseribi in antiqnissimo Yirgilii codice, grandioribns charac- teribüs exarato, testatnr Benedictns Phüologns Florentinns in prae&tione ad Leonard. Dathnm Canonicam Florentinnm, edi- tioni Inntinae praefixa'. Quod de Inntina testimoniam nihili 6686 a£Snnaty qnamqnam non inspexit eam, Riesias in prae- iatione nol. I p. X. Verum temere agat mea quidem sen- tentia, qui prorsus uanum illnm rumorem exlstimet. Immo hoc potest cogitari Modestinum quendam aliquando Vergiliana ^ argamenta fedsse sat congpicua et fama digna. Sane Ictus, qaem Heynius nominat, uix ille erit neque cum illo carmine, qnod est in Anthol. Lat 273 , Modestini nomine inscriptum, Bi metrica plaeita speetamus, ullum congmit argumentorum nofltromm.
I Quaestio 11.
I De ceterü praeter Vergiliana argumentis.
Denique ne ceteros dactylicos silentio praetereamus poe-
tas, qui Vergilium imitati sunt, quamquam ad hos quoque iam
aotiquiore illa Sulpicii aetate argumenta scribi poterant, tamai
i Dostrae de argumentorum origine coniecturae bene conuenit,
qaod, quae exstant, ex posterioribus demum saeculis sunt
orinnda. Atque Lucaniana decasticha duo habemus secundi et
qmati libri, ex scholiis ab Usenero edita (cf. Lucani Commenta
Bern. Lip8iael869 p. 47et 151), quorum prius sie inscribitnr:
mCPT ARGVMENTVM UDBRI
SECVNDI SIDONIUS SUBDIAC FÜIT Cfecit' Us.).
Quae ecclesiastica studia cum per se infra ApoUinaris
aetatem nos deducant, minus elegantem scriptorem uel bis
posita intra sex uersus synizesis indicat, cf. V, 10: ^Gomeliam
Uifn(»r Staditn. YI. 20
Digitized by VjOOQ iC
306 CortiaB Biocardas OpitE
Magno tatatnr Jnsala Lesbos', et u. 5: 'Quem solita spernit mentig constantia Caesar', nisi hie manis tenoinationis ablatim correptionem agnoscere, qoae ex quarti fere saecnli initio apad quoBdam seriptores inaenitur at apnd Inneneum, cf. Tenffel. litt Rom. 3 e. 403, 6. Atque eongruit enm his indiciis prodnctio syllabae u. 10: 'tntatür insnla', ef. ibid. e. 418, 2.
Longins licet hane prosodiae corraptionem perseqoi in dodecastichis Statianis, qoae ex editione in nsum Delph. con- fecta Londinensi a. 1824 hansi adhibita etiam Bartbii et Oaeei editione a. 1618 Parisina. Textam solum dedit Qaeckios. De- est antem primi libri argamentnm, ut saepe, qoae in fronte librornm exstabant, interienmt Ja bis igitnr periochis non premenda nidetur per se synizesis in noce ' Amphiaraom' IV, 7; Vn, 11 ; Vm, 2, de qua cf. Mueller. de re metr. p. 265. Sed acematis contractionibos ultra melionim poetamm modestiam (cf. de rejDQetr. p. 275 sq.) anctor egreditor his formis loxorians: ^
Tyd5 n, 7: 'Deipylen Tydei Argiam'; Gapanei XI, 1: 'Tone Capanei ardentis'; Menoeceo XII, 2 in fine: 'persoloit iusta HenoecSo'; Dorcenm IX, 12: 'Ille cadens Dorceum allo- quitnr'; Hoplenm X, 7: '. . . pietas Hopleom atqoe Dymanta' (Statins qnidem semper *H5plens*, non 'Hopleus' habet) et — quae magis offendit, Parthenopaenm IX, 11: 'P. stemit'.
Huc accedit auctoris in metiendis nominibns propriis ne- glegentia, cf. IV, 9: 'At contra Eteocles'; VI, 5: 'Exstitit hoc Arion (?) uictor'; VI, 10: 'Tydeus Agileum superauit' (Stat: 'Agylleus'); V, 9: "Excessi geminam linquens de lasone pro- lem', de qua bisyllaba forma cf. de re metr. p. 261.
In aliis uocabulis quamquam seuerus est auctor, tarnen fortasse VIII, 5: '(dolor angit) amissi', quod Barthius trans- positione sustulit, admisit, quoniam apud eundem luaencnm 'ämissae' reperitur, et VI, 7 'posteä uictor', cum cogitaret de hoc: 'post eä'.
lam qui comparabit Statiana argumenta cum Lucanianis, si ex paucis exemplis plus colligere licet, ut in toto colore ita in prosodiacis placitis similitudinem quandam cognoscet Ac fortasse nouum conexus indicium accedit: Legimus enim
Digitized by VjOOQ iC
' De aigumentomin metricorum latinomm arte et origine. 307
Lac arg. 11,1: ^Anxiam interea plebem Inctusque dolorqne", nbi hiatns post uooem 'anxiam' nuUa re excnsatus, nom im- pntari possit aoctori, dubiom est, nt in Stat. argum. unum illnd eiemplmn XU^l: 'Postqnam altemo' fEU^illime corrigitor sie: 'Ältemo postqnam'. Cetera autem exensationem habent Xu, 6: 'Bepperit: Antigene Eteoelis fonera quaerens' et U, 4: ' Armari in fratrem dirAm Eteocia pemrget' (Barth, emdelem), ef. Christ metr.^ p. 200 e. 235. Itaque mihi arridet Useneri matatio: 'Änxins interea' — quam ipse dabitanter proposnit — , maxime propterea, qnod ipsom illad 'anxins dolor' re^it in Stat. arg. VIII,5: ^Anxius Inaehidas natis dolor angit amissi'. Quae locutio — quamqnam similes inneniuntar: 'anxiae aegritadi- nes, angoreSy cnrae, timores, sollicitadines\ apud ipsnm Stat: 'speS) gitis anxia' — non trita est neqne omnino aÜande mihi Dota. Qoare &cile snspiceris dnos illos loeos esse eiosdem auctoris y nisi nnns scmpnlas oriatnr: namque in Lucanianis dnobns argomentis ne semel qnidem synaloepha apparet, qnod casn factum esse potest, ut in Stat arg. VI contra auctoris consuetudinem nullnm exemplum habemus. Sed dubitabunt alii, quare in medio rem relinquo. Aetatem certius definire non licet; at Sidonii quidem periochas, qnia in Bemensi C, cod. saec. X, fragmenta tantum seruata sunt, cum quadam probabilitate saeculO| quod sexto non posterius sit, tribuas. Eidem aetati quominus Statiana dodecasticha attribuamus, nihil impedit Nee antiquiora profecto sunt Statiana monosticha, qoae 'in ueteribus libris' leguntur et sie incipiunt: 'Assodat profugum Primus Tydeb Polynicen', quorumque in u. 12 signi- ficatio uocis ^ duodenus' = ' duodecimus' satis audax est Immo deprompta uidentur haec uersuum initia u. 2:'Tydea lega- tum docet' ex dodec. 11,9: 'Tydea legatum mittit' et n.lO: 'Fulmine percussus Decimo' ex dod. X, 12: 'Fnl- mine percussus turrim\
Bis adde alia illa monosticha'ex uetustissimo codice Tole- tano' sublata: 'Soluitur in primo fratrum concordia libro et q.s.\ Sed iam ad nebulosas regiones peruenimus, ubi certa indicia desont Habemus autem Achilleidos quoque monosticha quin-
20*
Digitized by VjOOQ iC
808 Curtius Riccardus Opitz
que ad quinquepartitom poema spectantia. Itemque tetrasticha 8ecundi, tertii, quinti libri ante 1, 198; I, 397; n, 287, nam in qninti libri argumento quintum aersom delendom esse ut inter- polatam pro certo habeo:
'Nanigat ad Troiam Qainto fiätalis Achilles
Dardaniae: memoratqae Itbacns primordia belli.
nie sed Oenidem uitae mommque docebat
Gruda rudimenta, dederat quae semiuir acer
Et Laertiaden fluctos suleante carina'. Etenim Oenides Bolus interrogat, cf. II u. 372 (excipit Oenides) et solom alloquitnr Achilles u. 405: 'quid nunc tibi proelia dicam Siluarum?'. Haec igitur argumenta in medium aeuum relegantur uel diuisione illa quinquepartita, de qua dis- sentit Kohhnannus in edit. Achill, p. XI. Accedunt eandem descriptionem secuta polysticha, quorum quattuor, sine dabio ex uno corpore, seruata sunt: Initio heptastichon; ante 1,198 hexastichon; ante 1. II octastichon; ante 11,287 hexastichoiL Quae numerorum diuersitas me ducit ad legem qitandam, quae seuerissime ab antiquis argumentorum auctoribus ser- uata esse mihi uidetur, qua nimirum ducti non libidine sed certa semper norma — ut monosticha, disticha, tetrasticha, pentasticha, hexasticha, decasticha, dodecasticha habemus—} omnium librorum argumenta componerent, nisi forte acrosticho aliquando uersuum numerum moderari maluerunt.
Qla igitur falsa partitio, cum aliena sit ab optimis librifl saec. X uel XI, nata uidetur non multo ante haec tempora. Quodsi accuratius circumspicias et reputes ipsa illa aetate trac- tatam esse Statu Achilleidem in scholis Gerberti Remensi et in Paderbomensi, aliisque (cf. Kohlmanni ed. p. YI), si qais ab bis studiis et diuisionem illam et argumenta repetat, band inani coniectura utatur.
Nunc etiam de Lucani argumentis iudicare lipebit Ulis sat inelegantibus et numero uersuum ualde inter se differentibas, quae primus edidit Gasparus Barthius ex codice, quem dicit ante sexcentos annos scriptum, cf. Anthol. Lat. ed. R. c.930. Atque hac quidem suspicione hominem omnibus suspectom
Digitized by VjOOQ iC
De argamentorum metricorum latinorum arte et origine. 309
Uberare poBSom, quasi codicem illum prorsnB finxerit. Nam
OndendorpiiiB in edit. Luc. docet ad arg. I praeter Barthianum
doos librosy suum et Amstellodamensem quendam, ambos emen-
datiores illo, exhibere illa argumenta, quod Riesium plane
ttidetur fugissei qui nonnuUa Burmanno tribüit, quae fiierunt
in Ondendorpii codicibus, ut 'transiit' u. 31 alia. Contra hac
in re Aotissimus ille nebulo fortasse consulto decepit, quod
eodicem ante sexcentoB annos scriptum asseuerat. Sed utcun-
qne haec res se habet, antiquae aetati haec argumenta uin-
dicari neqneunt. Atque idem statuendum est de argumentis
illis decastichis et monostichis, quae Cortius in editione Lip-
sienBi a. 1726 public! iuris fecit cum hac adnotatione ^Hoc
argumentum et quae singulis libris praefixa sunt ex M. S.
Gnelferbytano, qui olim Bottendorffii, postea Gudii fuerat, de-
snmgimns ; cum aliae edd. lo. Sulpicii Summaria exhibere so-
leant\ Itaque illa decasticha haud eleganter conscripta sunt
neqne carent uitiis, cf. YII, 2: 'Romani theätri'. Inaudita est
apud antiqaos uox 'artificatus'^) IX, 5, ut omnino ^areniuagus'
monost. 9. Atque utriusque generis hoc proprium, quod con-
sonant binorum uersuum clausulae hunc in modum : dec. 1 :
'Caesaris in primo Gallis ubicunque s üb actis
Italiam reditus describitur, utque co actis'.
Sed iam contractis uelis in portum redeamus. Gognoui-
mnsadhuc poeticorum tantum operum argumenta metrica, at,
cum semel inueterasset illa consuetudo posterioribus saeculis,
etiam pedestrium scriptorum periochae sunt confectae, ut ex
Suetonii de regibus libris epitomen composuit Pontius Paulinus,
cf. Suet. Reifferscheid. p. äl5sq.; huc pertinent etiam Ausonii
InsTiB de Caesaribus.^) •
t) Yox 'artificare' » modolari semel ex aeuo Garolino adfertur, cf. Du CiDg.glo88.med. et inf.Lat. I p.421 ex carm., quod inscr. 'Mu8ica': *Hic nun reperies, quo constant cuncta teuere, Organa uel ualeant Arüficare
2) Einsdem in üladem et Odysaeam periochae pedestri oratione scriptae Bont; sed uidetur hoc condonasse Uli studio, ut initia quidem uersibuB reddexet
Digitized by VjOOQ iC
310 RicGardoB Opits De hrgam. metr. lat. arte et origine.
De origine autem Latinonim argamentornm fortasse qnis- piam, cum comprobet coniectnram meanii cogitans de Graecis hypothesibns , qnae Aristophanis grammatici nomine circum- fernntor in editt. scaenicomm Graecc, iam antiqniore aetate illinc hos lasns ad Romanos importari potaisse opinetnr. At probanit nt omnibns, qnantnm scio, ita mihi Nanckins (Aristo- phanis gramm. firgg. p. 256) metrica argumenta, qnae ad Ansto- phanem comicnm pertinent, a grammatico illo esse 'alienissima'. Quid? quod hoc mihi uidetur demonstrari posse pleromqne auctorem eorum adhibuisse cetera argumenta pedestri oratioiie conscripta, in errores autem incidisse turpissimos, ubi illa de- ficerent, quod accuratius exponerem, nisi longior iam esset dissertatio mea. Itaque has hypotheses *) sine dubitatione cnm aliis Ulis scaenicis (cf. Dind. scholl. Soph. uol. II p. VI, 11 sq., 28sq.y 114, 243, 406 sq.) posterioribus saeculis attribuemns, ut certa ex his habemus exempla: disticha Nonni Dionysia- corum illamque epitomen carminis Nicetae Eugeniani.
Ex recentioris autem aeui initio duo addere mihi liceat: Hermanni Buschii, qui saec. XV ex. et saec. XVI in. fuit, ar- gumenta ad Silium Italicum quattuordecim uersibus condita, et Ambrosiani Nicandri Toletani band multo recentioris ad eundem disticha, quae ipse nominat catalepses. Hie finem facio. Rationes, quae sequendae sint in digerendis, emendan- dis argumentis, mihi uideor exposuisse. Itaque gandeo, quod integrum aliquod poeseos genus, quamuis exile, posui in luce clariore.
1) Haec qaoque poematia argomentorom sortem (cf. p. 202) expeits sunt, com negl^enter deBcriberentur grauiterque corramperentar.
Digitized by VjOOQ iC
CONSPECTÜS CAPITUM.
Praefatio p. 195
?ars I: De periochis Terentianis et Plautinis non-acrostichis. Quaestio 1. De C. Solpicii ApoUinaris studiis et de argumen-
toram in libris manaBcriptis coDdidone ... 195
2. De re metrica et proBodiaca argamentonim Te- rentianorom et Plautinoram non-acrostichornm 204
3. De sermone argomentomin Plautmomm non-acro- stichonun 216
4. De uita et aetate G. Solpicii ApoUinaris ... 229
Pars II: De acrostichis Plautinis. '
5. De aactore quid adhnc snspicati sint uiri docti 234
6. De sermone acrostichonim 237
7. De re prosodiaca et de re metrica 262
8. De argumentomm metricomm latinoram origine
et de acrosticliorum Plautinoram aactore ... 275
Pars III: De aigamentis Vergilianis, Lncanianis, Statianis, ceteris.
9. De codicom in tradendis aigamentis Yergilianis
fide sine de duplici recensione 282
10. De argamentoram Vergilianoram arte et aetate 298
11. De ceteris praeter VergOiana argomentis ... 305
Digitized by VjOOQ iC
812
Cartina Riccardiu Opitz
INDEX LOCOßüM.
|
Anecd. Gr. Bekk. |
m, 1461 adn * |
C.2, |
15 p. 290 |
|
|
P |
236,237adn.l.2 |
17 |
290 |
|
|
AnthoLLatecLRiesiiiB |
C.653, |
1 |
291 |
|
|
c. 1. praef. 2 |
298 |
10 sq. |
291 |
|
|
5 |
299 |
12 |
291 |
|
|
9ßq. |
299 |
14 sqq. |
292 |
|
|
I monoBt |
283 sq. |
18 |
292 |
|
|
1.4 |
287 |
26 sq. |
292 |
|
|
n moDOSt. |
286 |
29 sq. |
293 |
|
|
n,6 |
285 |
33 sq. |
293 |
|
|
7 |
290 |
35 sq. |
293 |
|
|
in,7 |
287 |
44 |
293 |
|
|
IV, 8 |
285 |
45 |
293 sq. |
|
|
V monoflt |
287 |
46 |
294 |
|
|
V.5 |
285 |
, |
47 |
294 |
|
7 |
289 |
49 sqq. |
294 sq. |
|
|
10 |
287 |
53 |
295 |
|
|
VI, 3 |
285 |
54 |
295 |
|
|
3ßq. |
290 |
56 |
294 sq. |
|
|
5 |
300 |
57 |
295 |
|
|
10 |
287 sq. |
58 |
296 adn. 1 |
|
|
vn,.! |
284 |
59 |
296 |
|
|
8 |
288 |
62 sq. |
296 |
|
|
8 |
286 |
69 |
296 |
|
|
10 |
289 |
71 sq. |
296 |
|
|
V11I,5 |
288 |
75 sqq. |
296 sq. |
|
|
6 |
289 sq. |
C654, |
4 |
301 |
|
10 |
284 |
6 |
301 adn. 1 |
|
|
IX, 3 |
284 |
26 |
290 |
|
|
7 |
285 |
30 |
301 adn. 1 |
|
|
8 |
284 |
C.672, |
4 sqq. |
198 adn. l |
|
10 |
288 |
32 sqq. |
19Sadn.l |
|
|
X,3 |
288 |
717, |
5 |
304 adn. 1 |
|
8 |
284 sq. |
734, |
5 |
200 adn. 3 |
|
9 |
288 |
874, |
12 |
301 adn. 1 |
|
XI,2 |
288 |
• |
16 |
303 adn. 2 |
|
5 |
286 |
Anthol |
. Pal. VU, 181 |
237 adn. 2 |
|
7 |
286 adn. 1 |
489 |
237 adn. 2 |
Digitized by VjOOQ iC
De argumentomiD metricomm latinorum arte et ongine. 313
|
[AnthoLPal.]XI,399p.233 |
[Plantas] |
||
|
421 |
233 |
Gas. arg. acr. 1 |
p. 252, 271 |
|
Apnl. de deo Socr. c. I |
3 |
269 |
|
|
P.113H. |
218 |
5 |
265 |
|
Metam.IX,22p. 807 |
220 |
eist I, 3, 20 |
252 |
|
XI, 21p. 1066 |
239 |
arg. acr. 1 |
265, 266 adn. 2 |
|
Arnob. ada. nat. Y,32 |
224 |
4 |
262, 265 sq. |
|
Aactor. belli Hisp. |
7 |
252 sq. 265 |
|
|
23 m. |
221 |
10 |
263 |
|
Cicero Parad. 111,2(24) |
242 |
Cure. arg. acr. 1 |
258,269 |
|
Verr.5,27(69) |
224 |
2 |
252,269 |
|
Cornelias Nepos |
Epid. arg. acr. 2 |
253, 272 |
|
|
XX, 1.4 |
221 |
3 sq. 265, 273 |
|
|
Cornificins rhet. 4, |
5 |
264,269 |
|
|
50,63 |
221 |
7 |
274 |
|
Lsmprid. Alex. 5, 3 |
224 |
8 |
262 |
|
HeUog. 17, 9 |
224 |
Men.arg.acr. 1 |
253 sq. |
|
Lacretius Y, 1315 |
239 |
•2 |
273 |
|
Msrtialis IX, 3, 13 |
239 |
3 |
254, 270, 272 |
|
Ouidias ex Ponte 4, |
4 |
265 |
|
|
3,44 |
217 |
8 |
269 |
|
Phaedras U, 1, 2 |
279 |
10 |
238 |
|
PUntns Amph. 497 |
223 |
Merc.arg.acr. 1 |
273 |
|
819 |
260adn.2 |
5 |
269 |
|
828 |
223 |
6 |
263, 265, 272 |
|
arg. acr. 2 |
274 |
7 sq. 271 |
|
|
3 264,270 |
non-acr. 1 |
223 |
|
|
9 239,250 |
11 |
212 |
|
|
non-acr. 2 |
221 |
15 |
206,214 |
|
7 |
206 |
Mü. arg. acr. 3 |
265,273 |
|
Ann. arg. acr. 8 |
250 |
5 |
272 |
|
Anlnl. arg. acr. 1 250 |
sq. 271 |
6 |
245 |
|
7 |
270 |
8 |
242 |
|
non-acr. 1 |
212 |
9 |
244 |
|
2 |
214 |
non-acr. 1 |
226 |
|
8 |
214 |
Most. arg. acr. 1 |
262 |
|
10 |
210 |
5 |
272 |
|
11 sq. |
221 |
5 sq. 279 |
|
|
Bacch. 26 |
223 |
Pers. arg. acr. 3 |
256 |
|
513 |
243 |
4 |
262 |
|
C«ptarg.acr. 1 251,274 |
5 |
262 sq. |
|
|
4 |
251 |
Poen. arg. acr. 1 |
|
|
5 |
270 |
(- prol. 66) |
255 sq. 265 |
Digitized by VjOOQ iC
814
Cartiaa BiccudoB Opiti
|
[PlaatUB] |
[Propertias] IV, 3, 10 p. 197 |
||
|
[Poen. arg. acr.] 2 p. 264, 265 sq. 272 sq. |
Qaintilianas I, |
4, 3 224 |
|
|
2 |
\ 273 |
Scholl. VeroxL ad |
|
|
C |
1 271 |
Verg. Aen. IX, 369 196 |
|
|
Psead. 541 255 |
Seneca Oed. 803 |
224 |
|
|
706 255 |
SpartianaBv.Getae3,7 241 |
||
|
752 223 |
Statlan. arg.tetr.V 308 |
||
|
arg. acr. |
4 274 |
Saetonias Nero 7 224 |
|
|
6 255,274 |
Terentias Ad. |
142 sq. 214 adn. 1 |
|
|
7 246 |
per. |
7 209 |
|
|
non-acr. |
8 226 |
And. per. |
4 214 |
|
10 205 adn. 1 |
8 215 |
||
|
13 sq. 223 sq. |
Ean. per. |
10 202 |
|
|
Bad. arg. acr. |
1 263 |
U 201 adn. 3 |
|
|
4 265,266 |
Haat. per. |
1 210,213 |
|
|
Stich, arg. acr. |
3 239 |
4 209 |
|
|
7 226 |
9 209 |
||
|
Trin. |
149 257 |
Hec per. |
4 211 |
|
681 256 |
5 212 |
||
|
arg. acr. |
1 257,274 |
6 209 sq. 212 |
|
|
9 • 273 |
Phorm. 1 |
172 200 |
|
|
Truc proL |
20 sq. 258 |
per. |
7 213 sq. |
|
arg. acr. |
4 271 |
9 216 |
|
|
6 245,257 |
Tragic. Rom. frg. ine. |
||
|
8 242 sq. |
ine. |
96 B. 241 |
|
|
Plinias I. N. H. n, 25 241 |
Yarro sat Men. Eom. |
||
|
PliniuBlLep.VI,20,19 241 |
fr. |
34 B. 221 |
|
|
Propertias m, 11,27 247 |
Vell. Pat 2, 88, |
2 259 |
Digitized by VjOOQ IC
De MSamentortun metrioomm latinornm arte et origine. 815
INDEX VERBORÜM ET LOCÜTIONÜM.
|
idaolat |
p.2t9 |
formidat aoro (paaet. |
|
|
AenMdos |
299 |
pallet) |
Pe246 |
|
Mther |
2t9 sq. |
fratres » amici |
295 |
|
Alcomena |
280 |
frostra habere |
238 |
|
alitoB, altos |
248 adn. 1 |
fderat alitas » erat a. |
248 |
|
ftliüs» alter |
244 |
folmen llngaae |
304 adn. 1 |
|
iinisri |
306 |
G. — Gains |
196 |
|
iDxius dolor |
307 |
generare |
241 |
|
areniaigaa |
309 |
lason spondens |
306 |
|
ftrtific&tiis |
309 |
ilTios, ipsuuis |
215 |
|
asotos |
223 |
indigns 216 sqq. indigaos 217 adn. 2 |
|
|
itqne (?) |
263 |
insperato |
222 |
|
racnla 223 sqq. 262 |
inuicem se cognoscont |
237 ßq. |
|
|
cäo |
225 |
ig superfluum |
259 |
|
dAncoliun |
225 |
itfiqae (?) |
263 |
|
dandesüno |
249 |
ian|;i cum dat et abl. |
247 sq. |
|
daenta |
225 |
Laucontis |
299 |
|
compr^r ^ |
238 |
lacripeta |
238 |
|
Cornelia, constsntia (?) |
ladum dare |
258 |
|
|
Bimilia |
306 |
mercatam,militatam 8upina226 |
|
|
copita— amata |
220 adn. 1 |
mutoa aduerbium |
295 |
|
dämdib |
216 |
matao deperibat |
226 . |
|
Dem^211, DemeTetc. |
216 |
nabont liberi |
245 |
|
domtis — sepulcmm |
293 |
obduxe |
260 |
|
dmi— gereret |
221 sq. |
oberrare |
242 |
|
doodedmos |
303 |
obsecrat — cedere |
221 |
|
doodemis |
307 |
omiBsam facere |
245 |
|
S, simflia 215, 264, eiei |
260 |
Patricoles |
280 |
|
ffidem |
264 |
pedigequam |
261 |
|
efflictim deperire |
225 |
245 |
|
|
dndere annlo (?) |
252 |
persuasoSfBuaBUB subBtant 215 |
|
|
ttM omittitiiz |
228 |
poBtea |
306 |
|
et», etiam |
245 |
potitor |
226 sq. |
|
Eteocles |
306 |
praemercari |
223 |
|
«Op€8 |
218 |
profagas Arcadiae |
288 |
|
fonre |
247 |
propensns |
242 sq. |
|
forest Bactae^essentiL |
248, 299 |
protelare 222, — prolatare 222 adn. 1 |
Digitized by VjOOQ iC
316 RiccardoB Opitz De argam. metr. lat arte et oiigine.
Pseadolus, PBeadolos p. 235 qnirem 260
quisque — aterqae 245
raptare • 246 sq.
runam, runaa 227
senSx flimilia 214, 262 sq.
seraoB omittitur 258
aoecophanta 223 adn. 1
süus (istins) 273
stadens, nt 247
suadere <mm infin., oum aoo., oum aoo. o. inf., passiue Baaana 220, penuaaiiB, diBsaaaas 221
Bfiasa Bunilia p.215
Bubditicias, snbditiaoB 223 sabBeraire 248
soipte 260
Bnipitnr 265
BiiBtinere — ezspectare 238 sq. tarn » ita 259
terrificnB 239 Bq. terrificare 240 ThaidoB 211
tum deinde 284
nrbe — in nrbe 243
luarariiiB 225
aterqae, qaisqae omn plu-
rali nomero 226
Digitized by VjOOQ IC
ÜBEB DIE UNECHTHEIT
DER
BESTEN BEDE GEGEN ABISTOGEITON
VON
J. HERMANN LIPSIÜS.
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ IC
Ueber die beiden Reden gegen Aristogeiton, die unter Demosthenes Namen tiberliefert sind, schienen nach den be- kannten Untersnchungen von Westermann und A. Schäfer die Aeten insoweit geschlossen zu sein, dass Niemand mehr an die Urheberschaft des Demosthenes glaubte, und höchstens die Frage noch offen geblieben, ob die Beden von einem seiner Zeitgenossen oder aber von einem Rhetor, etwa der älteren alexandrinischen Zeit, geschrieben sei. Die letztere Ansicht vertraten die genannten Gelehrten mid die grosse Mehrzahl ^derer, welche vor und nach ihnen sich in der Frage äusserten ; in dem anderen Sinne entschieden sich neuerlich Gebet (mi- seellanea critica p. 574 ff.) und R. Braun in einer Greifswalder Dissertation (de duabus aduersus Aristogitonem orationibus, qoas Demosthenes scripsisse fertur, 1873). Zuletzt ist aber Weil (reyue de philologie VI, 1 ff.) mit aller Entschiedenheit für Demosthenes als VerÜEisser wenigstens der ersten Bede ein- getreten und hat seine These mit soviel Scharfsinn und 6e- Bchick zu begrtlnden gewusst, dass das Urtheil des Lesers leicht geüangen genommen werden kann. Um so mehr scheint es mir an der Zeit, die Prüfung der Frage für diese Bede Ton einem Gesichtspuncte wieder aufzunehmen, der in den bisherigen Untersuchungen nicht entfernt die gebührende Wttr- ^V^ gefunden hat. 'II est incontestable, sagt Weil (S. 6), qve Tauteur de notre plaidoyer se montre bien informö des institations politiques et judiciaires d'Athönes. II ne laisse tehapper aucune erreur k ce sujet, il nous fait mSme connattre certsdns details que nous ignorerons sans lui' (folgt ein Bei- spiel, auf das unten zurückzukommen -ist). Ganz ähnlich lautet dw Urtheil von Cobet (S. 575). Was beide nur behaupten,
Digitized by VjOOQiC
820 J. Hermann Lipsins
hat Brann in ansftlhrlicher Erörterung za beweisen vergacht; er gelangt zu dem Ergebniss (S. 41) 'accurata omnino reram scientia quam in iudiciis oratorem habnisse cognouimns ex tota oratione elucet' und sieht darin (S. 32) 'certissimum in- dicium genuinae orationis'. Ich muss meinerseits so ziemlich das gerade Gegentheil von alle dem fbr richtig erklären und denke die Gründe meines ürtheils im Nachstehenden mit thirn- lichster Kürze darzulegen. Wenn ich dabei alles bei Seite lasse, was die Form der Rede betrifft, so geschieht dies nicht etwa in der Meinung, dass nicht auch ihr beweiskräftige Momente sich entnehmen lassen, sondern lediglich in dem Wunsche, die Discussion zunächst auf das Gebiet zu beschrän- ken, auf dem am ersten zu objectiven Kriterien zu gelangen und somit die meiste Möglichkeit zu einer Verständigung ge- geben ist.
Ich beginne mit zwei Bedenken, welche längst schon er- hoben sind, das eine von Westermann (quaest. Demosth. m^ p. 101), das andre von Böckh. In der Prothesis motivirt der Sprecher seine Betheiligung an der Anklage gegen Aristogei- ton mit dem Verlangen des Volks: § 13 iycj yag h ralg h- nXriaiaiQ oqcov i^äg xcrrardtToyTccg fie %aX TtQOX^iQtCofiivovg ijcl Tijv TovTOv xarrjyoglav rjx^oinrjv — ofiwg öh avajmaiof '^yovfirjv elvat n€l'9'€a&ai %oig v/ÄeviQoig ßovhq^aOLV. Man hat diese Worte allgemein dahin verstanden, dass der Sprecher vom Volk zum avvijyoQog gegen Aristogeiton bestellt worden sei. Die Ernennung von avvT^yoQot in einer Endeixis aber ist mit allem, was über das Verfahren bei dieser und verwandten Klagformen feststeht, unvereinbar und wird auch durch die Gegenbemerkungen von Braun (S. 40 f.) in keiner Weise ge- rechtfertigt, wie bereits Blass (Att. Ber. HI, 1 S. 362, 3) mit vollstem Rechte erinnert hat; selbst für die Eisangelien der Zeit ist die Bestellung von avvqyoQoi unerweislich (Att Proc. S. 327). Höchstens das eine könnte man einwenden, dass der Bedner eine solche Beauftragung nicht unzweideutig ao5- spreche, und sich dafür auf den Plural h Talg iradriülaig be- rufen. Indessen ist nicht abzusehn, in welcher andern ^f^^
Digitized by VjOOQ iC
Ueber die ünechtheit der ersten Bede gegen Aristogeiton. 321
das xarcerdneiv xal Ttgox^igl^ead-ai Inl ttjv xarrjyoQlav er- folgt sein soll nnd zwar in bo nachdrücklicher Weise, dass Demosthenes der Willensmeinnng des Volks sich nicht ent- ziehn zu können glanbte.
Einen zweiten Anstoss hat Böckh (Urkunden ttber das attische Seewesen S. 537 ff.) in klarstes Licht gestellt. Gegen den, der einen Bürger fälschlich in die Listen der Staats- schuldner eintrug, war die yQagrfj ifjeväeyyQagyfjg bestimmt nach der Angabe der Lexikographen, die in dem Namen der Klage selbst ihre deutliche Bestätigung findet. Nach § 71 ff. und 28 nnsrer Bede aber soll wegen des gleichen Vergehens Aristo- geiton gegen Ariston vielmehr eine Klage ßovkeuaecjg ange- strengt haben, welche nach dem unanfechtbaren Zeugniss des von Böckh a. a. 0. herausgegebenen Psephisma einen ganz anderen Inhalt hatte, gegen den gerichtet war, der einen Staatsschuldner nach Leistung der Zahlung nicht aus der Liste löschte. Nicht in Betracht dagegen kann natürlich kommen, dass auch Harpokration und andre Grammatiker der Klage ßovlevaewg den gleichen Inhalt wie der il^evdeyyQaqy^g geben, da jener selbst unsre Bede als Quelle seiner Angabe namhaft macht. Als verschieden hatte beide Klagen auch Lykurg (nach Suidas u. tf^evdijg iyyQaqyq)^ jedenfeUs in seiner Sllag- rede gegen Aristogeiton und eben in Bezug auf dessen Klage wider Ariston bezeichnet, wenn auch schwerlich ihren Unter- schied näher entwickelt, wie Schäfer (Demosth. III, 2 S. 117) dachte, da sich dann die Unklarheit der Späteren darüber nicht recht begreift. Sonach schloss schon Böckh, dass unser Verfasser sich eine Verwechslung beider Klagen habe zu Schul- den kommen lassen; und diese Folgerung wird keinesfalls be- seitigt durch die Ausrede von Braun (S. 36), Aristogeiton habe in der That, sei es aus Irrthum oder mit Absicht, gegen Ari- ston eine Klage ßovXevaewg statt der zuständigen ifjevdeyyQa-- TO anhängig gemacht, — als ob dann der Verfasser unsrer Bede nicht ganz anders gegen ihn hätte argumentiren müssen, da er an der erstgenannten Stelle durchaus niolit bloss ^obiter' die Sache bespricht.
Uipzigv Studion. YI. 21
Digitized by VjOOQ IC
322 J. Hermann Lipsins
Die Begründung der wider Aristogeiton erstatteten En- deixis &88t § 28 znsammen ; die Bedefreiheit, die er sich an- masse, sei ihm aberkannt näai rolq iv ttj Tcokei dixaioiQy yvioaeoi dtxaOTtjQliov xqujv, fyyQct(pij '^eofio^erwvy k%iQ<f tt^ö- wöpcuv, TV T^g ßovXevoewg — VQOLcpfi. Von dem einen Ge- richtshof ist Aristogeiton TtaQavofiwv in eine Strafe von fBnf Talenten verurtheüt worden wegen seines Antrags gegen Hiero- kles nnd die Priesterin der Branronischen Artemis 0; aof Ver- .nrtheilnng dnrch einen zweiten Oerichtshof beruhte möglicher Weise die Schuld an den Staat, deren Rechtskraft Aristogeiton durch die Klage gegen Ariston bestritt. Die dritte Schuld an den Staat besteht nach der klägerischen Behauptung in den tausend Drachmen, die er durch das Fallenlassen seiner Eisan- gelie gegen Hegemon ^) verwirkt hatte. Aber zur Verhängimg dieser Busse war die Behörde competent, die in dem betreffen- den Process die Gerichtsvorstandschaft hatte; eines richte^ liehen Spruches bedurflie es dazu nicht, sondern dieser wäre nur unter der nicht eben wahrscheinlichen Voraussetzung denk- bar, dass Aristogeiton die Bechtsgültigkeit der Busse ange- fochten hätte. Aber noch auffälliger sind die folgenden Worte. Es war Sache der Behörde, die G^ldbussen, auf welche ein Gerichtshof unter ihrem Vorsitz erkannt oder welche sie selbst auszusprechen gehabt hatte, den Praktores zur Eintreibung anzuzeigen, iyygaipeiv rolg Ttgoxrogai^ darum ist nicht ye^ ständlich, wie der Eintragung der Gerichtsbehörde eine an- dere der Praktores gegenübergestellt werden kann. Denn beide mit Böckh (Staatsh. I S. 510) auf denselben Fall zn be- ziehn und die eyyQa^rj ^mfMod-erwv als den Vermerk in den Acten der Thesmotheten au&ufassen, welcher die Bedingong der eyyQafptj TtQcaccoQtov war, verbietet sich durch den Sinn
1) Deinarch g. Aristog. 12 6 xara rrje U^Biae t^ jä^s/udos t^ B^^ ^ofrias xal Tioy otttalcav avrije roitwra yqa'*pas xrX, Den Hierokles nennt Libanios in der Hypothesis unsrer Bede ; mit welchem Rechte es in letz- terer § 87 heisst yqafavTa as luv nohxäv XQtiU dx^irovs anoxTehnUy ent- zieht sich unsrer fontrolle.
2) Von einer y^oupri gegßn Hegemon spricht Libanios a. a. 0.
Digitized by VjOOQ iC
lieber die Unechthdt der ersten ftede gegen AxiBtogeiton. 823
Ton kiQif. In andrer Weise wollte Siegfried (de mnlta qnae htißohq dicitnr p. 68) eine Deutung ermöglichen: in der yqaqyii KofttvofKav wider Aristogeiton sei die Strafe der fünf Talente ordnnngsmässig von den Thesmotheten ausgesprochen worden, die £edlen gelassene Eisangelie gegen Hegemon aber sei beim Bath eingebracht und noch nicht an die Thesmotheten ge- langt, darum aber keine Behörde vorhanden gewesen, welche die Busse den Praktores hätte anzeigen können. Aber ohne solche Anzeige war auch eine Eintragung durch die Praktores onmöglich; gegebenen Falls konnten auch die Prytanen eine solche veranlassen, wie es in der Gesetzeinlage bei Aisch. g. Tim. 35 vollkommen correct heisst kyyQaxpdrwaav ol TtQOBÖQoi foig 7tQonc$oQaiv.
Auch an den beiden andern Stellen, an denen der Ver- ortheilung Aristogeitons in der yQaqy^ ftaqavoiiiav nähere Er* Wähnimg geschieht, ist der Ausdruck nicht ohne Anstoss. §67 aiX Ott 7taQCcv6fi(ov aiytav xariyvune; alX^ ort Ttivre lakivrtjv 7tQoaezi^i^a<ne'y ist TtqoaxLfiäv im Sinne von %t(iäv gehraucht, was sich bei keinem Redner nachweisen lässt und Ton Meier (Att. Proc. S. 219 m. B.) als Sprachgebrauch der Späteren notirt ist. Vielleicht soll in dem Compositum eine Beziehung auf das vorausgehende nariyvune liegen; aber da- mit wäre nicht weniger gegen den fest begrenzten Gebrauch des Worts in der attischen Rechtssprache gefehlt. ELaum min- der auflällig ist der Begriff tlfirifia verwendet § 87 yQaqyfjv ihavat Ttaqavofiwv %al diov ae zeSycivai eicl TOVTfj Ti(iri(i(xrog "i^iav. Auch die Todesstrafe würde, wenn sie über Aristo- geiton verhängt worden wäre, ihn als Tl^tj^a getroffen haben; also soll Tlf,iijf4a hier soviel wie Tlfitjfia x^ij^orcor (§ 92) be- deuten, ein Gebrauch, für den einen zweiten Beleg ich so wenig wie Meier (Att. Proc. S. 211 A. 29) beizubringen im Stande bin.
Die ernstesten Zweifel betreffs ihrer rechtlichen Mög- lichkeit erweckt aber eine andere vorgebliche Bestrafung des Aristogeiton, deren beiläufig gedacht wird, § 42 ovtog ^fiv ovxl TtQoarjX&e Ttivre hcSv, cJv hifiri'Shq fATj liyeiv
2t*
Digitized by VjOOQ IC
324 J. Hermann Lipsios
avTif.^) Es ist ein allgemein anerkannter Grondsatz des atti- schen Rechts, dass totale Atimie den Bürger nur treffen kann auf Grund eines Gesetzes, nie durch richterliche Schätzung, weil die verpönte Handlung selbst es ist, welche die Recht- losigkeit zur nothwendigen, von selbst eintretenden Folge hat^) Nicht minder ausnahmslos ist auch die partiale Atimie in den zahlreichen uns bekannten Fällen nur durch Gesetz oder dnrch Fsephisma^) verhängt, und dem richterlichen Ermessen aach hier nur insoweit Spielraum gelassen, als es die Entscheidung der Frage gilt, ob die Handlung wirklich begangen ist, an welche die Entziehung gewisser Rechte unausweichlich sich knüpft. Steht mit diesem unbestreitbaren Rechtsgmndfiatz jene angebliche Bestrafung des Aristogeiton allein in unlös- lichem Widerspruch , so streitet sie nicht weniger gegen die andere Rechtsnorm , die in der gleichen Anschauung ihre . Wurzel hat, dass die Atimie keine zeitweilige, sondern nur eine dauernde ist. Keine Abweichung von diesem Princip be- deutet es, wenn die Atimie der Staatsschuldner mit Abtragung der Schuld von selbst erlischt, wie sie mit Versäumnng des Zahlungstermins von selbst eintritt; hier handelt es sich eben um eine Handlung oder vielmehr Unterlassung, bei der die Möglichkeit einer späteren Ausgleichung gegeben ist, welche anderwärts fehlt. Aber dass Jemand auf die beschiibokte Zeit
3) In diese fünf Jahre sollen vermathlich die Mal^BU fallen, am derentwillen er zweimal in das Gefängniss gesetzt wurde nach § 67. Die gleiche Folge hatte nach Deinarch g. Ariatog. 13 die Mst^iQ^ zu deren Be- grOndung unsere Rede gehalten sein will.
4) Vgl. namentlich die treffenden Ausführongen von Hermann Gnrnd- s&tze und Anwendung des Strafrechts im griech. Alterth. S. 54 ff. Keine eigentliche Ausnahme ist es, wenn nach der herrschenden Ansicht das Gesetz den Richter erm&chtigt, gegen die eines wahrheits- oder gesetz- widrigen Zeugnisses UeberfQhrten schon bei erstmaliger Yerortheilang die Atimie in Kraft treten zu lassen, die bei dreimaliger Verurtheiloog un- ausbleiblich eintritt. Indessen beruht jene Ansicht nur auf einer nicht ganz sicheren Vermuthung, vgl. Att Proc. 8. 489 A. 38.
5) Für letzteres Beispiele namentlich in dem locus classicus bei Andok. y. d. Myst. 75 f., die freilich einer richtigeren Deutung bedürfen, als sie bisher gefunden haben.
Digitized by VjOOQ iC
Ueber die ünechtheit der erst^ Bede gegen Aristogeiton. 325
TOD fttnf Jahren von dem Rechte zum Volke zu sprechen ans- geschlossen worden, das wäre eine Anomalie , an welche zu glanben nnr das vollgttltigste Zengniss bestimmen könnte.
Eher dürfte man zwei andere Nova in Betreff derselben Art der partialen Atimie sich gefallen lassen, welche ans § 30 zn entnehmen sind, dass das Becht vor dem Volk zu reden auch denen entzogen worden sei, deren Aeltem hingerichtet worden oder die nach der Designation zn einem Amt bei der Dokimasie nicht bestanden hatten. Doch wenigstens zn dem letzteren will wenig stimmen, dass der bei der Dokimasie ab- gewiesene Theramenes im Jahre darauf zum Gesandten er- nannt ward (Lysias g. Agor. 10).
Noch von einem Process gegen Aristogeiton ist die Bede und auch er bietet erhebliche Schwierigkeiten. Nach § 55 hatte er seine Stiefschwester ins Ausland verkauft und war deshalb von dem eigenen Bruder verklagt worden, wofür die Klagschrift als Beleg angezogen und (§ 58) verlesen wird, rfiv (tie/^v rijv iavtov — i^t' i^aycoyfj aTtidoto, wg q>r]ai to i/idrjfjia rijg dUrig ^V VTtkQ xovrwv %Xa%ev ccvrip 6 XQriarog adihpog ovToaly 6 vvv awanoXo/rjaofievog. Hiemach ging also die Klage auf ftQäaig etv i^aya}}^^ dasselbe Verbrechen, welches dem Timokrates von Demosthenes (§ 202 f.) als todes- würdiges zur Last gelegt wird, und jedenfalls auf dem Wege einer Schriftklage zu ahnden war, mag man nun mit Meier (Att. Proc. S. 443 f.) dafür eine besondere Klage i^ayiayijg oder die allgemeinere avögaTtoäia^ov für zuständig halten. Von der gleichen Voraussetzung scheint eine andere Stelle unsrer Rede selbst auszugehn, wo es von dem Bruder des Aristo- geiton heisst § 80 ovtog ovv avTov s^atrqaerai 6 q)aQinax6g, 0 loifiog — , og avrdg avT(p d-avatov Tevi/urjuev, ot€ TOtavTrjv iixijv iXaxev, Denn avrdg avxt^ haben auf G. H. Schäfers Er- innerung Dindorf und Vömel wohl mit Becht geschrieben für die Vulgata avxbg avT(^] wie der Bruder, welcher den andern wegöi Verkauf der Schwester anklagt, sich damit selbst als des Todes würdig bezeichnet habe, ist nicht zn verstehen, wäh- rend man mit Herstellung des avt(^ den passendsten Gegen-
Digitized by VjOOQ IC
326 J- Hennann Lipdus
satz zu dem Hauptverbum i^aiTi^ceTai gewinnt^) Trotzdem wird aber § 58 als Zenge ftlr die Klage der Diaitet citirt, yot dem sie yerhandelt worden sei, in edatantem Widergprach mit der bekannten Thatsache, dasB nnr Privatklagen aa die Diaiteten gelangten. Denn der Ausweg, welchen Dareste (Plaidoyers politiqnes de Dem. 11 p. 344. 346) mit der Ver- muthang einschlug, die Klage sei eine Privatklage "*) gewesen und habe bezweckt die Hälfte des Ton Aristogeiton einge- strichenen Kaufpreises zu reclamiren, wird, abgesehn von ihrer sachlichen Unzulässigkeit, durch die bestimmte Ausdmeks- weise in § 55 abgeschnitten, welche über den (xegenstand der Klage jeden Zweifel ausschUesst lieber den weiteren Verlauf des Processes erfahren wir nichts.
Auch sonst ist der Abschnitt über das Vorleben des Aristo- geiton, der einzige, der reichlichere thatsächliche Angaben macht, nicht frei von Anstössen. Was über das Ver&hren gegen Zobia wegen angeblicher Nichterlegung des Schutzgelds erzählt wird, stimmt mit dem, was wir anderweit über die Sache erfahren, meist überein; Bedenken erregt aber die Er- wähnung eines Ttoikrjt'qQtov tov fietoixlov, zu dem Zobia ab- geführt wird, während in einem sehr ähnlichen Bericht die Abführung zu dem (mbtoUiov geschieht. Letzteres ist ganz sachgemäss, dagegen die Existenz eines besonderen Locals ftr Versteigerung der Einnahme aus dem Schutzgeld höchst nn- wahrscheinlich, auch wenn nicht anderweit das Bestehn nnr eines TtwXrjT'qQtov bezeugt wäre, vgl. H. Schenkl demetoeeis Atticis (Wiener Studien II S. 184). Schon Meier (de bonis damn. S. 41) strich darum in den fraglichen Worten § 57 ^(og z6 fcukrjTi^Qiov TOV fieroixlov ccTtrjyaye den Artikel tov ond
6) Nicht ins Gewicht kann hiergegen fallen, dass r&fuir von den Par- teien sonst nnr in Verbindung mit dem ReflexiYpronomen nachxuweisen ist, [Demosth.] g. 2tooth. 15.
7) Dass iyxhjfia sonst niemals von der Elagschrift in öffentlichen Klagen gesagt wird, kann der Natur der Sache entgegen nichts bewdseii (vgl. auch Schömann Att. Proc. S. 505 A. 2 d. 1. B.), sondern nur ein wei- teres Bedenken begründen.
Digitized by VjOOQ IC
üeber die ünechtheit der ersten Bede gegen Aristogeiton. 327
Terband den Genetiv mit aTtfiyaye^ was ohne Frage unzu- lässig ist Sauppe wollte den ganzen Zusatz rov fieroixlov tilgen, eine Aenderung, welche Bekkers Zustimmung fand und jedenMls ansprechender ist, als Schenkls künstliche Deutung. Aber der Verdacht liegt überaus nahe, dass damit ein Fehler nicht der Abschreiber, sondern des Verfassers corrigirt würde.
Bald danach, § 60, heisst es von dem Tanagraier, den Aristogeiton im Gefängniss bestohlen haben soll, er sei in Haft gekommen ngog xcereYyvnjv. Reiske und jetzt wieder Dareste verstanden ^weil er ftlr einen andern (Staatspächter) Bürgschaft geleistet'. Aber das widerspricht dem technischen Gebrauch des Compositum xareyyuSv (das Substantivum scheint nirgends sonst vorzukommen), welches bei den Rednern in Verbindung mit einem persönlichen Object nur die Forderung von Bürgen fttr das Erscheinen vor Gericht, mit einem sachlichen Object die Beschlagnahme eines Gutes zur Sicherstellung eiQer For- denmg bedeutet Nur das erstere kann hier in Frage kom- men; so verstand Meier (de bon. danm. S. 29) uadimonii causa, L e. quia uadem iudicio sistendi causa dare non poterat In der That musste ja der Nichtbürger, welcher keine Bürgen indicio sistendi causa zu stellen im Stande war, ins Gefäng- nis wandern. Aber wie kann jener Sinn in TCQog i^cereyyvrjv liegen? Vielmehr seheint diesen Worten die Voraussetzung zu Gnmde zu liegen, dass der Bürge iudicio sistendi causa selbst ins Gefängniss gehn musste, was sicher falsch ist (Att Proc. S.68 A.70).
In den bisher nicht berührten Theilen der Rede kommen rechtliche Verhältnisse selten zur Erwähnung; besonders er- hebUeh ist ein Anstoss, der auch nicht unbemerkt geblieben ist In § 83 wird die Unmöglichkeit, irgend welche Nachsicht dem Aristogeiton angedeihen zu lassen, daraus deducirt, dass er seinerseits gegen alle von ihm Beklagten den Strafiantrag anf Tod gestellt und zwar noch bevor in erster Abstinmiung über die Schuldfirage entschieden war, olg ovrog S-avdrov naatv hi^äto Iv rovToial volg äixaanjQloig xal zavra Ttqlv tijy TtQiaTfiv tfnjq>oy dievex^vai. Nun steht aber fest, dass in
Digitized by VjOOQ iC
328 J. Hermaim LipsiuB
schätzbaren Processen der Straf- bez. Entschädigongsantrag sogleich in die Klagschrift aufzanehmen war. Daram notirte Meier (Att. Proc. S, 213 A. 34) jenen dem Aristogeiton ge- machten Vorwurf als anffäUig, meinte ihn aber (S. 229 A 80) ans seiner Annahme erklären zu können, dass bei Eisangelien der Strafantrag erst nach der ersten Abstimmung gestellt wor- den sei. Aus den neugefundenen Beden des Hypereides ist aber zu hoher Wahrscheinlichkeit gebracht worden, dass in der Zeit, in welche der Process gegen Aristogeiton fällt, fllr die im Eisangeliegesetz aufgeführten Verbrechen die Strafe gesetzlich festgestellt, jedenfalls nicht erst durch richterliche Schätzung zu finden war (Att. Proc. S. 328). Nur fttr die Pro- bole darf als wahrscheinlich gelten, dass bei ihr ein Strafan- trag dem Kläger erst nach Bejahung der Schuldfrage zustand (Att. Proc. S. 229 f.). Aber Niemand wird daran denken wollen, dass Aristogeiton gegen die Opfer seiner Sykophantie vorzugs- weise das ProbolenverfiBihren in Anwendung bringen konnte, zumal bei jenen in erster Linie an die Ttokkol iSiwTai zu denken ist, welche Aristogeiton in der letzten Zeit seiner öffentlichen Thätigkeit mit Processen verfolgt haben soll (§ 40. 38).
Ich knttpfe hieran Bemerkungen über eine Stelle, welche auf den ersten Blick genaue Vertrautheit mit der attischen Gerichtsverfassung zu verrathen scheint, bei näherer Prüfling aber gleichfalls ein gewichtiges Bedenken erweckt. § 27 liest man: vfielg avrol nayrwv aqrt xkrjQovfiivwv IdSTjvaicJv tal TtavtODv ev old^ ort ßovlofiivwv elg tovto kaxsiv ro dpiaavil' Qiov fiovoi dmäKe'S-^ rjfily* 8ia %l; ort kXax^s, eh^ anGdr^- Q(6&T]T€ • ravTa 8h ol vofioi Xiyovaiv. Die unzweifelhaft rich- tige Erklärung der Worte ist von Schömann (de sortit. iud. ap. Athen. S. 26 = Op. ac. 1, 215) gegeben: ikaxere geht auf die Auslosung der Section, die die Richter für den Process des Aristogeiton zu stellen hat, afc&ihjQiaSTjre auf die Aushebung der Mitglieder der Section, die in ihm zu Gericht sitzen sollen. Es hätte also nur ein Bruchtheil einer Section, die in jener Zeit nicht einmal die Normalzahl von 500 festen Mitgliedern enthalten haben wird (Att. Proc. S. 150), das Richteramt in
Digitized by VjOOQiC
üeber die ünechtheit der ersten Bede gegen Aristogeiton. 329
jenem Bechtsstreit geübt, an welchem doch nach der oben erörterten Stelle das Volk einen ganz besonderen Antheil ge- nommen haben soll. Wie wenig das glaublich ist, lehrt ein Blick auf die im Attischen Process (S. 167 ff.) zusammengestell- ten Angaben über die Zahl der in yerschiedenen Elagarten beschäftigten Bichter, die nie unter 201 herabgeht, aber be- reits bei yennOgensrechtlichen Streitigkeiten, die einen Gegen- stand von wenigstens 1000 Drachmen Werth betrafen, 401 beträgt.
Nach nnsem bisherigen Ermittelungen würden wir berech- tigt sein auch andre Angaben, mit denen die Bede allein steht, mit Misstrauen aufzunehmen, selbst wenn sie dazu keinen be- sonderen Anlass böten. Als schätzbare Bereicherung unsres Wissens sehen Cobet und Weil es an, dass nach § 23 der Areo- pagitische Bath zuweilen in der Eönigshalle seine Sitzungen gehalten habe. Aber die Stelle setzt deutlich die Eönigshalle nicht als gelegentliches, sondern als regelmässiges Sitzungs- local des GoUegiums voraus und das kann sie unmöglich ge- wesen sein. Denn die Mordklagen, mit denen es vorzugsweise beschäftigt war, mussten bekanntlich unter freiem Himmel ver- handelt werden und filr eine nicht viel ältere Zeit wird das Tagen auf dem Areshügel als das Gewöhnliche bezeugt ([De- mosth.] g. Neaira 20).
Ein Novum von zweifelhaftem Werthe bringt endlich auch § 65 irjv firjriQa avrov oq)Xovöav ccTtoaraolov aTtidood^e. Dass der aTtooToolov Verurtheilte wieder Sclave wurde, sagt Har- pokration in seinem Artikel, der auf die besten Quellen zu- rückgeht; da die Klage ihrer Natur nach nur Entschädigung ftr das verletzte Becht des Freilassers bezwecken kann, ist mit Platner (Proc. u. Klag. H S. 80) der Bückfell des Abtrün- nigen in die Sclaverei des Freilassers vorauszusetzen.^) Der
8) Was bei Photios u. naXrjyal =s Suidas u. naXrirri^ von dem ano- naoiov yqa^ti6 gesagt ist, dass er den Poleten anheimfiel, galt iu der QueOe der Glosse höchst wahrscheinlich yielmehr dem an^aroffiov y^a- 7<ä, da in den folgenden Worten von einem Verkauf zu Gunsten des FiscoB die Bede ist, der bei einer Privatklage unmöglich war.
Digitized by VjOOQ IC
330 J. Hermann Lipsius
Verkauf dnrch den Staat (aTtidoad-e) wtlrde also nur durch die willkürliche Unterstellimg begreiflich, dass er zu Gun- sten des frtthem Herrn erfolgte. Verkauf zu Gunsten des Fiscus war wahrscheinlich Folge der yQaqnj aTiQoczaoiovj deren Einsetzung an unsrer Stelle sich aber aus dem schon von Meier (de bon. damn. S. 35) geltend gemachten Grande verbietet.
Es ist eine nicht kleine Reihe von Anständen, die wir zu erheben hatten. Mögen sie nicht alle von gleichem Gewichte sein, mag ihre Begründung nicht allenthalben die gleiche Sicherheit beanspruchen dürfen,. da« Gesammtergebniss kann nach meinem Urtheil nicht zweifelhaft sein. Eine Bede, welche sich fast überall, wo sie rechtliche Institutionen berührt, in Widerspruch setzt mit dem, was wir durch Ueberliefenmg und Forschung von attischem Becht und Gerichtswesen wissen, kann unmöglich das Werk eines Bedners sein, der in der Praxis des attischen Bechtslebens gestanden hat. Wenn ander- wärts der Verfasser niancher staatlicher Einrichtungen in einer Weise gedenkt, die zu Bedenken keinen Anlass giebt, woranf allein die gegnerische Ansicht sich zu stützen vermag (Brann S. 32. 34. 41), so folgt daraus nur, dass er von diesen Dingen eine richtigere Vorstellung gewonnen hat. Und zwar hat er sie, wie ich denke, nicht sowohl aus Schriften von Peripate- tikem (Blass S. 362) als aus fleissigem Studium attischer Beden geschöpft, von dem auch seine Diction die deutlichsten Spnren trägt. Ihr verdankt er wohl auch gar manche jener geschick- ten Wendungen in seiner Argumentation, durch welche allein Weils Urtheil in dem Grade bestochen worden ist, dass er sich verleiten liess die Annahme der Ab£BU3Sung durch einen Bhetor als eine unüberlegte zu bezeichnen (S. 10). Die ein- gänglichste Beschäftigung musste der Verfeusser natürlich den Beden zuwenden, von denen er Belehrung über den Process und die Person des Aristogeiton zu erwarten hatte, ausser der erhaltenen Bede des Deinarch der ELlagrede von Lykurg und Aristogeitons Vertheidigungsrede wider die Endeixis von Ly- kurg und Demosthenes, welche den Anlass zu der Fälschung
Digitized by VjOOQ iC
üeber die ünechtheit der ersten Bede gegen Aristogeiton. 331
gegeben haben mag.^} Wieviel er aas diesen Quellen von thatsäehlichen Angaben entnommen, wieviel er seinerseits hin- zugedichtet hat, das sind wir natürlich nicht im Stande im Einzelnen festzustellen. Wenn Cobet (S. 576 f.) die Möglich- keit solcher Erdichtung überhaupt leugnet und in dem Detail mancher Mittheilung einen untrüglichen Beweis für die Ver- fasserschaft eines Zeitgenossen finden will ^^), so ist das offen- bar eine petitio principii, die man mit gleichem Rechte zu Gunsten der meisten Fälschungen wenden könnte. Dass Man- ches lediglich einer überbietenden Ausschmückung des von Deinarch Berichteten entstammt, ist mir unzweifelhaft. Ins- besondere gilt das von der albernen Geschichte über die Vor- falle im Gefängniss, und es ist mir unverständlich, wie ein Kritiker von Weils Geschmack (S. 19) diese mit Demosthenes wirkungsvollen Ausfällen gegen Aischines Jugend und schau- spielerische Thätigkeit in Vergleich hat bringen können.
9) Die Echtheit auch dieser Rede in Zweifel zu ziehn, sehe ich keinen Gnmd. Photios sagt doch nur, dass Aristogeiton in ihr den De- mosthenes (nicht die unter dessen Namen yorhandene Rede) eifrig be- klmpfe und damit beweise, dass dieser gegen ihn geschrieben.
10) Die Notiz über Theoris (§ 79) könnte aus einer Rede so gut wie ans PhUochoros stammen. Warum ich Blass nicht beipflichten kann, der 108 ähnlichem Gründe wie Cobet wenigstens in den Partien § 54—61. 69—74 onen alten, vielleicht demosthenischen Kern erblickt, ist schon im Obigen ftnsgesprochen. Noch weniger aber kann ich mich mit der Ansicht be- freunden, deren weitere Begründung H. Schenkl a. a. 0. in Aussicht stellt, & ganze Rede sei 'a compilatore quodam ex orationum genuinarum, quae Qnnc deperditae sunt, pannis consuta'.
Digitized by VjOOQ iC
Druök Ton J. B. Hirschfeld in Leipzig.
Digitized by VjOOQ iC
LEIPZIGER STUDIEN
ZUB
CLASSISOHElSr PHILOLOGIE
HERAUSGEGEBEN
O.GUBTIUS L. LANGE O.BIBBEGE H.LIPSIUS
SIEBENTER BAND.
LEIPZIG
VERLAG VON S. HIRZEL 1884.
Digitized by VjOOQlC
Draok von J. B. Uirsehfold in Leipzig.
Digitized by VjOOQ IC
INHALT.
Seite
FELIX RUDOLPH , De foDtibus quibus Aelianus in uaria historia componenda usus sit 1
GEORGIUS RICARDUS HOLLAND, De Polyphemo et Galatea . 139
ERNESTUS BISCHOFF, De fastis Graecorum antiquioribus . . 313
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
DE
FONTIBÜS QülBUS AELIANUS IN VARIA HISTORIA COMPONENDA USUS SIT
SCBIPSIT
FELIX RUDOLPH.
Digitized by VjOOQIC
Digitized by VjOOQ iC
Jb ontes oariae historiae quam Claudias Aelianus Praene- stinus composuit in daas rationes disseri possunt.
AeHanus enim quamuis multorum scriptoram reliquias solas seruauerit et non pauca tradat quae ad antiqaitatem cognoscen- dam magni momenti sint, propterea quod eos quorum aactori- tate nisns est reticere solet, fructum nobis praebet pro copia rernm narratarum minorem. lam uero si cui forte eontigerit, ut unamquamqne narratiunculam primo caique aactori restituat, utilitate eom si non parem, at certe similiorem reddet Athenaeo Diogenique Laertio et libros quibns fragmenta scriptorum Grae- conim comprehensa sunt haud tenui incremento angebit.
Sed ipse sibi consulat, si quis fontes remotiores uariae historiae indagare aggredietnr. Ego proximos Aeliani auctores, qoibns ipse usus sit, hac dissertatione eraere conabor.
7. De Claudn Aeliani temponbus.
Eam Aeliannm qui librnm de instrnenda acie Hadriano onncupavit diuersnm esse ab Aeliano sophista^ cnins uariam Mstoriam et libros de animalibns habemas, Henricus Valesins 0 manifestis fulsit argnmentis. Valesii sententiam lacobus Perizo- iiiuB-) ipse nescins amplexnS; ut nitam Claudii Aeliani sophistae Alexandri Severi temporibus assignet, tribas documentis utitar. Atqne primnm quidem Philostratam temporis ordinem secu- tBm uitas sopbistamm conscripsisse demonstrat; in qnaram Serie fere nltimas esse Philisci^ Aeliani, Heliodori, Aspasii;
1) Emendatt. V p. 121.
2) Praef. ad Ael. aar. bist. p. XIX sqq. in G. Eaehnii edit. aar. bist. Lips. 1780 (praefatio quae in editione Perizonii ipsa est notatione pagi- nAmm caret).
1*
Digitized by VjOOQIC
4 Felix Rudolph
Philiscum nero per Inliam Domnam^ Septimii Seueri nxorem, cathedram AthenienBem obtinnisse, Äspasium, Aeliani apnd Pausaniam condUcipnlnm, in Alexandri Seaeri comitata fai^se, Aelianam ipsum a Pansania, qui sab Marco flornit, arte rhe- torica instmctnm esse ex PhQostrato apparere; ergo huncquo- qae Alexandri memoriae necessario adscribendnm esse. Deinde ad coUoquinm prouocat qnod Philostratnm Lemnium de gyn- nide quodam imperatore modo mortuo cum Aeliano babnisse Philostratos 0 testis est. Concladit uir doctissimns hnnc gyn- nim esse Elagabalum; itaqae Aeliannm post mortem eias, i. e. post annnm 222 Romae nersatnm esse. Eandem rem moli- tus tertio loco enm ex Athenaei sermonibns conninalibos, qnos sab initiam principatas Alexandri confectos esse arbitratur, nonnnlla in aaria sua recepisse ostendit.*^)
Verum artioribas mihi finibus nitam eins describere liceat: Mortaus erat eo anno qao Philostratus aalgauit sophistamm aitas, in quibus^) de Aeliano haec exstant: ißlio de V7tiq xa B^Tcovra errj xal erei^evra om inl naioL Dedicanit autem Philostratas hone librnm Antonio Gordiano sie inscriptum: %i^ Xa^TtQOTcccti) v7taT(i) !dvTU)vl(^ FoQÖiavcp OXaviog OiUatQo- zog. Finem uero prooemio bis uerbis imposnit: t6 dk (pqonia^a TOVTO, aQiOTe avd-VTtarwv, xal ra ax^f} oov xovq)Ui rrjgYYW' liirjg, ojOTceQ 6 XQarriQ vfig ^Ekivrjg roig Aiyvjczloig q>aQ^atois. BQQioao fiovatjyita. lam duomm quos Gordianum gessisse constat consulatuum uter a Philostrato significetur non diffi- cile est diiadicatu. lulias enim Capitolinus ^) Antoninm Gor- dianum primum refert praetura nobili gesta post iurisdictionem consulatum primum iniisse cum Antonio Garacallay secandnin cum Alexandre. Idem^) Gordianum ex consulatu quem egerat cum hoc prmcipe ad proconsulatum Africae ex senatoscon- snlto missum esse testis est, id quod accidit anno 229/230.*^)
1) PhUostr. u. 8. 11,31.
2) Praef. ad uar. bist. p. XXIII sqq. Kaehn. Ceterum iam Yalesius in 'emendationibos' Y p. 121 sq. Aelianum Alexandri temporibas assignaait.
3) n, 31. '4) Gord. c. IV. 5) Ibid. c. II. 6) Pauly's Realencycl. III p. 901.
Digitized by VjOOQIC
De fontibns quibas Aelianus in uaria historia componenda usus sit. 5
Alio proconsulatu nnllo fanctns est. Seqnitar Philostratum, com eum modo consnlem modo proconsulem appellaret, alte- rnm consolatnm proconsnlatnmqne Africae intellexisse , nitas aatem circa annnm 230/231 edidisse. Aelianus igitur hoc tem- pore inter uinos esse desierat. Atqne aliquante qnidem ante eispirauerat Kon sane moltom ei argnmento tribno qnod breui ante nitas sophistaram confectas enm obiisse disertis nerbis Philostratos non commemorat. Maioris momenti est qnod qnin- que rhetores, Heliodoms Aspasins Philostratns Lemnins Nica- goras Apsines, idqne nt nidetnr tamqnam mortui post Aelianum ab eo tractantnr. Qnodsi Philostratum temporis ordinem se- cntum, ut quisque minimo annorum internallo ab ipsins aetate aberat, ita uitam eins extremis capitibus exprompsisse con- stat^), inter id tempus quo nitas suas nnlganit i. e. inter an- nnm 230/231 et mortem Aeliani spatinm nonnullomm annorum uidetnr intercessisse. lam Aelianus, si mortuus est inter an- Dos 222 et 230/231, quia sexagesimum annnm aetate assecutus est, natUB est neutiquam post annnm 170/171; qnod autem illnm annnm uitae etiam superauit et qnod aliquante ante an- nnm 230/231 mortem occubuisse uidetnr, fieri potuit, ut adeo ante annnm 162 in lucem editus sit.
Itaque ea temporis computatio qua Yalesius et Perizonius aetatem Aeliani constituerunt hac omnino confirmatur.
Verum enim uero uia qua Perizonius eam assecutus est partim quidem displicet; namque Athenaeum huc admouit uel imperio Elagabali uel primis annis Alexandri perperam as- signatum.^) Ipso igitur Aeliaiii temporum definiendorum mu- nere flagitatur, ut quando Athenaeus opus suum qnod restat composuerit disquiram ; non quo nouam quandam lucem ad rem propositam inde exspectem, sed qnod ratio quae inter tempora utriusque scriptoris intercedit non solum a Perizonio sed etiam a Schweighaeusero ^) cum exploranda Aeliani aetate dicitnr artissime cohaerere. Dicit Batauus ille uir^) Athenaeum scripsisse post Garacallam, si quidem memorat Oppianum Cili-
l)Penz. praef. ad n. h. p. XX Knehn. 2) Ibid. p. XXIII. 3) Praef. ad edit. Ath. 4) 1. ]. p. XXII sq.
Digitized by VjOOQ iC
6 Felix Rudolph
cem et eius aluvTina deqae eo loqnitur tamquam iam mortao I p. 13 bis nerbis usus: lov oUyq) nqo iqfiwv yevofievov 'Ort- fciavov tbv Klima] Oppianum uero carmina sua misisse ad Antoninnm Caracallam, quem peperit lulia Domna Septimio Seuero. Sane Pseudooppiani 0 Apameensis ^) xvvTjyenxa Cara- callae dedicata^) sunt. Atqui haec prorsus nihil &ciant ad illum locum Athenaei, quippe qui uernm Oppianum Corycen- semO, illum carminis de piscatu conditi auctorem, intellegat
Quamquam exstiternnt qui etiam akievrcAa Caracallae de- dicata esse statuerent. Oppianus enim Antoninum quendam imperatorem simul cum filio uersibus bis alloquitur: IV, 4: -^AAc av ^oi, TcaQtiare 7tokioaovx<^v ßaacXr^wv Avxog % ^vTfüvlve, xal vliog rjydx^eov ydJQ IlQOfpqüveg doaioixe xtA. cf. et I, 3, 66, II, 682.
Iam cum Scbweigbaeuser^) qnis tandem bie Antoninas cum filio fuerit omnino non sciscitetur, I. G. Scbneider«) duce Scaligero eum putat intellegendum esse Caracallam, quem Antonini nomen sibi arrogasse constat At non babnit filium regni participem. An mauis Septimium, Caracallae patrem, illa appellatione a poeta significari? At Antonini nomine osns esse non traditur. Itaque iis ^) assentiri non dubito qni tf. Aurelium Antoninum eiusque filium Antoninum Commodum de- signari credunt Accedit quod Oppianum Marco Antonino imperante floruisse Snidas tradit. Concidit igitur argumentum quo Atbenaeum circa annum 220 sine aliquanto post princi- patum Caracallae scripsisse comprobare conati sunt.
At enim Scbweigbaeuser editionem deiuvoaofpiaxwv post annum demum 228 factam esse contendit Namque Athenaens inter alios sodales conuiuii, unde farraginem suam ductam esse fingit, Ulpianum quendam Tyrium identidem laudat. Hone ille non dirimendum esse censet ab Ulpiano iurisconsulto item
1) Paaly*B Realencycl. V p. 950; I. G. Schneider praef. ad Opp. LipB. 1813.
2) Cyn^. n, 125—128 et 156 sq. 3) Ibid. I, 3 sq.
4) Said. B. u. ^Onmavoe et halieut. III, 209.
5) 1. 1. 6) 1. 1. 7) Pauly's Realencycl. V p. 950.
Digitized by VjOOQ IC
De fontibus quibus AeliaDus in uiuria bistoria componenda usus sit. 7
Tyrio, quem anno 228 sab Alexandro a militibus praetorianis occisnm esse notnm est. Atqne nestigium quoddam eins caedis deprehendisse sibi nisus est Athen. XV p. 686 c. Sed ne DÜnis sagax euadat uir doctissimas. Neqne enim aliud qaidqnam ex hoc looo efficitur, nisi nt auctor alicnias amici mortem subitam deploret. At hune amienm, cuius mors etsi non sine magno dolore memoratar tamen tamqnam beata prae- dicari nidetnr, fiiisse Ulpianom qni qnidem ferro trucidatus est quo tandem iure ille cogitanit? Porro nomen eins num DDa Uttera ibi significatnr? Qaid qnod is ülpianns cuius men- tionem Athenaeus facit nusquam iurisperituS; sed ovo^avodr^- Qag 0 , i. e. uenator uocabulomm appellatur talisqne hominis personam ubique gerit. Age uero ponamus hunc cum iuris- consalto illo, qni Alexandri praefectus praetorio fuit, unum eundemque esse, et Athenaeum post eins caedem anno 228 patiatam operi suo finem constituisse; sequeretur intra annos 228 et 231 , quo quidem Philostratus uitas edidit, et öbitcvO' ootpiaxag in publicum prodiisse, et Aelianum uaria sua con- scribentem iis usum esse et uaria confecisse et ipsum ex uita disoessisse. Haec uero omnia in tarn exiguum annorum inter- nallum incidisse quis est qui credat? Cui placeat id quod e Schweighaeuseri sententia concludendum esset, Aelianum Athe- uaei libros quasi recenti atramento humides exscripsisse ? Ergo i& Ulpianus qui in numero conuiuarum doctorum fiusse ab Athenaeo fingitur a iurisconsulto illo diuersus est.
At ne solo negandi munere fungi uidear, hae notae solae ad tempora Athenaei computanda ualent: composuit librum post Oppianum, Marci aequalem, quem paulo ante suam acta- tem mortuum esse ipse testatur, et post excessum Commodi '^), ie. post annum 192, sed antequam uaria scripsit Aelianus, qti post annum 222 et aliquante ante 231 diem obiit
Verum haec quasi nitro se offert conclusio: Athenaei flori- legium si eo tempore quo Aelianus in uaria bistoria operam colloeabat recens editum fuisset, ab hoc eerte non esset ex-
l) Atben. XIV p. 649 b. 2) Athen. XH p. 537 f.
Digitized by VjOOQ iC
8 Felix Radolph
scriptum. Etenim fartnm quod commisit animos aeqiiatium fngitarum esse sperare non potnit, nisi satis molti anni inter editionem sui libri et germonum conuinaliam interiecti erant. Qnae com ita sint, hos circa ammm 200 ab Athenaeo ad Timo- cratem amicum miasos esse consentaneum est
lam ad Aelianiim ipsnm reaertamnr. Latet in historiae animaUam libri X oapite 1 granissimmn temporis iDdiciom, quod a lacobsio*) et Herchero deletnm est In editionibns autem quae lacobsianae praecednnt omnibns faaec exstant: anavliüQ kUffag Ip^, (paolv eaxi yaq adipQtav, wg avw fioi ■ likeycrai, axovvj yoiv ikefpavnav 7ca&og iQunixov xai a^iov | &av^aaat avxo' 6 de niTttOfiai hieivo iariV ayfiQ Tfjg toi- j Twv ayqag ov% ansiqog dvva^iv Xaßwv ha ßaaiJiiaig rov 2V fialwy Ttdlai, !dXi^avÖQog ovofia, xal atakelg ig t^v j dnijQav xard ri e&og %oig Mavqovaloig imixtiQtoVj \ g)rfaiv kv ovyyqafpij Jlwv, fioaxov iXiq)avrog (oQalav, tk ' h.BiyoL, ideiv ovveXd'Biv ski(fav%t vi(p xal tcal(^. Reliqna nar- ratio est de rinalitate duorum elephantorum amore incenBonuD. | lacobsius coniectura aliorumqne codicum auctoritate usus con- ! textnm aerbomm ita conformanit: avfjQ lijg tovrwv ayQag [ oim aTteiQog dvva^iv kaßdv ix ßaOiXiug rov ^Patfialcav TtaXat, ' IdXi^avdqog ovofjta, xal araXelg i/rl tijv ^^av xcrtd Ti Js&og TOig MavQovaloig iTitxuQiov q>riolv iv GvyyQaq>^i viav ^oGxov iXi(pavrog, wqalav tig ixelvoig, lieiv avvBioeX^HV iXi(pavTL vi(^ xal xaXiji. Eodem modo Hercher in editione Parisina ^) haec uerba constitait
Locnm esse uitiatum nemo non concedet. Atque at aocala TtaXat, quam ille ipse pro spuria habet 3), ita uerba xora n i&og Toig MavQovaloig irtixotgiov suspicionem mouent Nam- que haec aliam uim habere non possent, nisi ut Alexandnun quendam ex Manrusiomm more ad uenationem elephantorum missum esse significarent Nunc uero notio aoristi ataXelg, ex
1) Eist. anim. ad tidem codd. mss. constit et annotaU. illustr. 2toU. lenae 1832.
2) Qaae prodiit anno 1858.
3) Annott. critt. p. XXXYI in edit. Paris.
Digitized by
i
De fontibns quibus Aeliasas m aaria historia componenda usus sit. 9
qua enm semel missnm ease apparet, et nocabnlnm ed^og^ unde saepina eum missnin esse seqaeretur, aidentar inter se abhor- rere. Immo aox UTaXelg ad uerba antecedentia ex ßaaiUtag rov 'Ptüfiaiiov referenda est. Bex igitur Bomanorum, qni Alexandre facnltatem elephantos nenandi fecerat, eundem nenatam ab- leganit. Itaque uerba xora ri e&og xtA. aeqne ac Tcakai puta- aerim deberi interpreti, cnins adnotamenta a margine in tex- tmn orationis saepissime irrepsisse Hercher uir in libris mss. Aeliani non mediocriter uersatns demonstrauit. Contra ut te- neator Dionis nomen, pro quo Codices Mediceus et Vaticanas yfav uocabulum praebent, quod esse glossema fioaxov uocis apparet, et auctoritas codicis Augustani antiquissimi et locus Aeliani flagitat, in quo post uerba fprjalv h ovyyQacpff scrip- toris cuiusdam nomen exspectatur. Ceterum ne ego quidem locnm prorsus restituere possum.
Quod autem ibi narratur Alexandrum a rege Bomanorum ad elephantos uenandos cum potestate ablegatum esse non ad Nnmas uel Tarquinios, sed ad imperatorem quendam reuo- candum esse nemo negabit lam uero Dionem, qui hoc loco memoratur, esse illum rerum scriptorem iam ValesiusO con- iecit Egomet cum istam narratiunculam Aeliani ex Dionis historia Bomana deriuari non potuisse propterea quod haec neqne in talibus fabellis uersatur et post annum demum 229 0 confecta est concedam, nihilo tamen secius ipsum illum Cas- sinm Dionem Cocceiannm designari teneo atque defendo. Is enim praeter historiam et opusculum de prodigiis, quibus Sep- timio Seuero principatum promitti ostendebat, composuit de Qita Commodi uolumen peculiare. Atque hoc ab Aeliano signi- ficatar, si quidem Dio in historia, postquam de ferarum specta- cidiis quae Commodus edere solebat fuse dixit, ipse testatus ^ a se eandem qua is in bestias utebatur insaniam in libello de Commodo scripto etiam diligentius tractatam esse^). Ubi
1) Emendatt. V p. 122 sq.
2) PauJy's Reaiencycl. II p. 1028.
3) Cass. Di. epit. LXXII c. 10 Dindorf . : xal nivxB yovv tnnove
^(naftUfvs oLfun xai 8vo iXdfavras aXXrj xal aXXrj rifii^ X^^^ avros raU
Digitized by VjOOQiC
10 Felix Rudolph
quin nerba fecerit de nenatoribns qni copiam ferarum nndique conquisitam principi suppeditarent fieri non potait Quae enm ita 8int, Aelianns post annum 195, quo nita Commodi anctore Reimaro 0 exarata est, librum de natura animalium confecit.
Ad eadem tempora relegamur bist. anim. 1. XVII capite 44, ubi auctor dicit rhinocerotis figuram describere operae non esse pretinm, cum permulti homines et Graeci et Romani qoi illum niderint eius formam cognitam habeant. Tale qnid scribi uix potuit nisi post ludos bestiarios a Commodo c^^ berrime factos.
Quoniam quando Aelianus uixerit exploratum est, quando scripserit accuratius quaeramus. luuenem eum arti rhetoricae sine sophisticae, seniorem scribendi studio deditum fuisse et ex diserto testimonio Pbilostrati ^) apparet et ex historiae ani- malium epilogo^), ubi significat se naturalibus quaestionibns oceupatum fruetuosa professione oratoria abdicasse, id qnod apprime conuenienter cum iis concinit quae adhuc Sispa- tata sunt.
Cum enim utramque historiam aliquanto post Commodmn confectam esse cognouerimus , ut aetate prouectus ad libros componendos se conuerterit efficitur. Quibus praemissis ex- peditur ea difficultas quae Phiiostr. 11, 31 et bist. anim. XI, 40 moueri potest. Iliic enim iegimus Aelianum solitum esse dicere
ittvrov xeqal xarex^rjaaro ^ xal TtQOniri %al ^tvoxe^ofxas aTtatretvs xai na- fojXoTta^aXip. ravra fiiv ftot xara naproe rov nagl avrov ioyov
1) Pauly's Realencycl. n p. 1027.
2) Vit. soph. II, 31: ine^r ort Tt^oafnj&Bls cofurrrjs vno t^v x^' (fi^Ofiivav xa roiavxa^ ovx iniarevffsVf oldi ixoXaaB r^v iavxov yvcSfi^^y ovBi inr,^&ri vno xov oroftaroQ ovxat fiayalov ovro£, aXX* iavxoifit BtaaxBxpafiBvoQ to^ fiaXirri ovx inir^BBtov t^ Cvyy^ifBiv iit' i&Bxo xal i&avftaod^ ix rovrov,
3) Ot'x ayvodf di ccfa, ort xal ra^p bU xif^ffiara 6(f<&vxa>v o£v wl rBd^yftdvofy is rtftas tb xal dwo/iBts rtvis xal ytav ro ftlodoSov St Mxiai iiovmVf Bt T^ ifiavrov cxolr^y xaxB^äfifjv xal bU ravra' S^op xal cf^' otü&at xal ip rats avXais iSBra^Bfr&at xal inl fiiya nQOrpcBtp rot ^^1' rov, iym 9i %i%i^ rB aXdorcixahf xal aav^cjp xal xap&a^o»p . , , jtB^UQXOfi^^
Digitized by VjOOQ iC
De foDtibus quibus Aelianns in uaria historia compoaenda usus sit. 11
se namqnam fines Italiae excessisse neqne naaem conscendisse Deqne mare nonisse. Ex hoc autem loco Sequilar enm in Aegypto aliqaamdin peregrinatum esse. Qnocirca neganerit qnispiam Aelianum libri de animalibos anctorem cum Aeliano Philostrateo unum eundemque esse. lam uero iter Aegypti, quippe quod cum origine animalium historiae artissime co- haereat O9 perinde atque haec ad senescentem Aelianum uidetnr reuocandum esse. Itaque si statuimus lila uerba in quibus offendimus a iuuene dicta esse, antequam ex Italia mediter- ranea exisset — erat autem Praenestinus — , consociantur quae opposita uisa erant Aeiiani et Philostrati indicia. ^)
lam temporibus Aeiiani definitis iactum est fundamentum nnde sequens fontium disquisitio proficiscatur.
IL De Aeiiani aucioribus quid uiri docti adhuc seriserint.
De originibus uariae historiae unus egit I. Perizonius, cui nt soli fonti et capiti huius dissertationis gratiam habeo maxi- mam. Primus enim septendecim uariorum capitibus ad dei- 7ivoao(piaTag reuocatis Athenaeo Aelianum usum esse demon- stranit. ^} Tempora autem Aeiiani quaerens necessitudinem quae ioter utrumque scriptorem est nee per se ipsam nee uia ac ratione disseruit. Idem de reliquis fontibus haec dicit^): 'Ubi ab Athenaeo discesseris, de quo iam saepius egimus, auctores potissimum habet noster Platonem (uide notas ad VIII, 1, 2; 9 et XIV, 5) Aristotelem (11, 26; XI, 5 et Xm, 16) Isocratem <IV, 8 et V, 10) Thucydidem (XII, 50, 7) etiam Herodotum, sed mutata eins dialecto (VIII, 17) et saepius Plutarchum (XI, 9; Xn, 3; Xni, 38; 42 etc.)'. Neque uero huic sententiae ad- stipnlari potero.
Animalium historiae auctores etiam spissiore caligine uidi obmtos. Etenim G. G. Euehnius, qui 'de uia ac ratione qua
1) Cf. infra cap. XIV.
2) Similiter lacobsius in praef. p. XXXVI adnot. 3 diuinatione qua- dam USUS rem explicat.
3) Praef. ad u. b. p. XXni sqq. Kuehn.
4) Ibid. p. XXXI sq.
Digitizedby Google
12 Felix Rudolph
Ciandius Aelianns in hist. anim. conscribenda asos 68t' Lipgiae anno 1777 libellnm edidit, id qnod hac inscriptione promittere uisns erat mihi non praestitit in fontes qaidem Aeliani in- qnisitnro. Qui autem huins libri origines hie illic attigernnt inde a Gesnero usqne ad I. G. Sehneidermn omnes a uero longe absunt. 0
///. De Athenaeo AeUofii auciore.
Varietate nariae historiae unieuique de proximis eins fon- tibus eogitanti effieiuntar magnae diffienltates. Accedit quod Aelianus aeqne ae eeteri eompilatores eos qnos primarios daces secntas est dedita opera reticet, et qnod inter omnes scriptores neteres quoram qnidem nolnmina aetatem tulerant neminem uidebimus ad uariam historiam conficiendam ad- hibitam esse nisi unum; dico Athenaeum. Hercle tantis rei angustiis consilü inopes detineremar, nisi hac af&nitate tan- quam tutissimo praesidio adinti qnomodo Aelianns fontibos suis nsus esset dilncide perspieeremns. Itaqne Aeliannm cum Athenaeo qna potni diligentia comparani.
En congrnentiae qnae hnic cum illo intercedit conspectos, in quo ea capita Aeliani qnae ab Athenaei locis similibus adeo discrepant, ut inde repeti nullo modo possint, asterisco notabo.
|
u. h. I, 14 |
Ath. IX p. 393 cd. |
|
|
u. h. I, 15 |
Ath. IX p. 393-395 a. |
|
|
*u.h. I, 17 |
Ath. XI p. 782 b. |
|
|
*u.h. I, 19 |
Ath. XII p. 526 a. |
|
|
n. h. I, 24 |
Ath. X p. 411— 412b. |
|
|
u. h. I, 26 |
Ath. X p. 415ab. |
|
|
u. h. I, 27 |
Ath. X p. 415b-416d. |
|
|
♦u.h. n, 4 |
Ath. Xni p. 602 ab c. |
|
|
♦u.h. II, 10 |
Ath. X p. 419 cd. |
|
|
u. h. n, 18 |
Ath. X p. 419 cd. |
|
|
u. h. II, 37 |
Ath. X p. 429 a. |
|
|
u. h. II, 38 |
Ath. X p. 429 ab (cf. X p. 440e-441a) |
|
|
u. h. n, 40 |
cap. xvni. |
Ath. X p. 429 d. |
|
1) Vide |
Digitized by VjOOQ iC
De fontibns quibus Aelianus in uaria historia componenda usus sit. 13 o. h. n, 41 Atb. X p. 435 d— 440 d.
|
♦u.b. m, 11 |
Atb. IV p. 157 cd et Atb. XV p. 687 ef. |
|
|
u.h. |
in. 13 |
Atb. X p. 442 b. |
|
a.h. |
m, 14 |
Atb. X p. 442 cd. |
|
a.h. |
III, 15 |
Atb. Xp. 442 d— 443 b. |
|
*u.b. III, 18 |
Atb. II, p. 45 c |
|
|
*u.b. III, 20 |
Atb. XIV p. 657 bc et Atb. IX p. 384 a. |
|
|
♦o.b. m, 23 |
Atb. X p. 434 b. |
|
|
*u.b. m, 30 |
Atb. XrV p. 622 d. |
|
|
*u.b. IV, 6 |
Atb. VI p. 254b. |
|
|
oh. |
IV, 22 |
Atb. XII p. 512 bc. |
|
a.h. |
IV, 23 |
Atb. XII p. 533 cd, 536f, 537 c. |
|
u.h. |
IV, 25 |
Atb. XII p. 554 e f. |
|
a.b. |
V, 9 |
Atb. VIII p. 354 ab. |
|
♦u.b. V, 12 |
Atb. VI p. 251b. |
|
|
♦u.b. VI, 12 |
Atb. X p. 435 e. |
|
|
u.h. |
VU, 2 |
Ath. XII p. 531a— e. |
|
u.h. |
VIII, 7 |
Atb. XII p. 538 b-f. |
|
u.h. |
IX, 3 |
Atb. XII p. 539c -f. |
|
a.h. |
IX,8 |
Atb. XII p. 541 c-e. |
|
u.h. |
IX, 9 |
Atb. XII p. 542 b-e. |
|
ii.h. |
IX, 11 |
Atb. XII p. 543c -f. |
|
u.b. |
IX. 12 |
Atb. XII p. 547 a. |
|
a.b. |
IX, 13 |
Atb. XII p. 549 a-c. |
|
a.h. |
IX, 14 |
Atb. XII p. 552 b. |
|
♦u. b. IX, 32 |
Atb. XIII p. 591b. |
|
|
♦u.b. IX 30 et 37 |
Atb. VI p. 250 f. |
|
|
a.b. |
X, 6 |
Atb. XII p. 551b — 552 e. |
|
♦u.b. X, 9 |
Atb. VI p. 239 f, 241 e, 246a et I p. 5 et 6. |
|
|
♦u.b. X, 22 |
Atb. VI p. 251a. |
|
|
♦u.b. XI, 9 |
Atb. VI p. 273 a. |
|
|
u.b. |
XI, 12 |
Atb. XIV p. 643 f. |
|
♦u.b. XII, 1 |
Atb. XIU p. 576 d. |
|
|
*u.b. Xn, 10 |
Atb. VI p. 272 d. |
|
|
u.h. |
Xn, 13 |
Atb. Xm p. 5S4de. |
|
♦u. b. XU, 17 |
Atb. XIII p. 577 c. Atb. ni p. 101 e. Atb. IV p. 128 b. |
|
|
♦u.b. XII, IS |
Atb. Xin p. 596e. |
|
|
♦u.b. XII, 22 |
Atb. X p. 412 e f. |
Digitized by VjOOQiC
14
♦u.h. XII, 23
u. h. XII, 24
♦u.h. XII, 31
♦u.h. XII, 40 ♦u.h. Xn, 44 ♦u.h. xn, 51 ♦u.h. XIII, 5
♦u.h. xni, 6
♦u.h. Xm, 32
u. h. XIV, 7
♦u.h. XIV, 9 ♦u.h. XIV, 14 ♦u.h. XIV, 21
u.h. XIV, 23
♦u.h. XIV, 26 ♦u.h. XIV, 29 ♦u.h. XIV, 35
♦u.h. XIV, 39 ♦u.h. XIV, 46
Felix Rudolph
Ath. IV p. 154 a-c.
Ath. IV p. 151c.
Ath. VI p. 246cä.
Ath. xm p. 603 a. Ath. xn p. 541 bc (et Ath. VI p. 273 bc).
Ath. I p. 10 a, 28ef, 31b et e, 32b et e;
Ath. X p. 440 c-f.
Ath. II p. 45b.
Ath. I p. 6f.
Ath. Vn p. 289 d-f.
Ath. xm p. 602f.
Ath. I p. 31 f.
Ath. xm p. 588 d. * Ath. V p. 220 e.
Ath. xn p. 550cd.
Ath. XI p. 507a et e.
Ath. Vni cc. 40-46.
Ath. xm p. 597 b. Ath. XIV p. 623 f— 624 a.
Ath. Vm p. 340f.
Ath. VI p.
Ath. xm p. 570 b-e,
233 f.
Alll p. Ö7ÜD — e, 582 cd, 587 e, 589».
TT n AQ.a
Ath. II p. 48 e. Ath. IV p. 173 f.
Adspicis rem satis mirabilem; certam describendi ratio- nem in illa historiolarnm Aeliani pertnrbatione et qnasi chao. Etenim ordo quo singnlae narrationes apnd Athenaeum se ei- cipiunt in uaria historia fere seraatns est.
Age uero uideamuB quae sint consectaria. Ac primam quidem id qnod Perizonius docuit, Aeliannm ex illo non paaca hausisBe, iam extra omnem dnbitationis aleam positnm est. Nam illa conspicua conuenientia cur non potius ad communem quendam fontem renocanda esset etiam post eins in Aeliannm merita quaeri potuit. Nunc, ut res quidem utrimque pariter exbibitas tertio cuidam auetori uindicare tibi liceat, num qnam hie cum illo communem habet seriem narrationum ad eundem referes?
Digitized by VjOOQ iC
De fontibus quibus AeUanus in naria historia componenda usus 8it. 15
Deinde qnoniam Aelianum nestigiis eins inbaesisse con- 8tat, quorgum id pertineat elucet. Certe enim illos XXVIII locos qnos eodem modo dispositos exhibet, quo Athenaeus, hnic debet. E qnorum numero dno ex eius libro nono, un- decim ex decimo, qaindecim ex duodecimo sumpti sunt. Se- quitur bos tres certe libros ei ad manam faisse. Item librnm undecimum, qnoniam inter deeimnm et dnodecimnm interpo- sitos est. At enim noli in eo offendere qnod bnins nestigia in naria bistoria plane desiderantar. Nempe taednit enm istas putidas pocnlomm commentationee, qnibns eius capita I— CX continentnr, transcribere. Quod nero qnae extremi libri ca- pitibus CX — CXX in Platonem affernntnr criminationes ab eo praetennissae sunt, quandoquidem hnius pbilosopbi magna in eo erat admiratio ^), etiam minns est cnr miremur.
lam nt libros Atbenaei IX X (XI) XII ei praesto fuisse certnin est, ita ceteri in usum nariae bistoriae non sunt con- uersi; nentiquam libri I — VII et XV, id quod comparatione utriusque florilegii supra instituta compertnm babemus. Quin ne reliqnomm quidem librorum rationem, oetani, decimi tertii, decimi qnarti, quamquam singulis aut binis lemmatis ad nariam historiam accedunt, ab illis diuersam esse patebit si demon- Btraaero
u. h. V, 9 non esse ex Atb. VIII p. 354 ab.
u.h. Xn, 13 non esse ex Atb. Xm p. 584 de.
u.li. XI, 12 non esse ex Atb. XIV p. 643 f.
u.h. XIV, 23 non esse ex Atb. XIV p. 623 f— 624a. Qnomm locomm communis baec est condicio, ut neque ad Athenaei libros IX X XII faciant, nee secundum eum ordi- nem quo is sna disposuit et qnem Aelianus XXVin lemmata iQtituaDS religiöse tenuit in naria bistoria collocati sint. Hos ^go nt Athenaeo abiudicandos esse censeam cnm bac ipsa causa tum pecnliaribns quae accedunt momentis adducor.
Quod enim ad deiTtvoaoq^iarcov librnm XIII attinet, Aelia- nus excepto libri XII capite 13 ubicumque historiolas de mere-
1) Velut cf. u. b. n, 18, m, 19, IV, 9, X, 21, XH, 45.
Digitized by VjOOQ iC
16 Felix Rudolph
tricibns uariis suis immiscuit cnm illo non cohaeret Neqne enim qnod n. h. XII, 5 tradit Laidi cognomen Axinae fiiisse, nee qnod XII, 17 de Lamia et Demetrio, nee qnod XII, 62 de Arehediea einsqae amatore, nee qnod XTTT, 9 de Lamia et Lysandro, neque quod XUI, 33 de Psammetieho et Bhodopi refert ex Athenaeo habet. Qnod autem n. h. XO, 32 de So- eratis cum Theodota et Callisto meretricibos eolloqnio affertar tantummodo partim eum Ath. XUI p. 588 d et Y p. 220 e con- fem potest. lam bI iilnm librnm laenlentissimis &cetiaram laseiaiarnmqne copiis instruetam manibus trinisset, quomodo fieri potait, nt, eum saepios de istig mulierenlis ageret, tan- tarn unam fabellam inde excerperet?
Quodsi librnm deeimnm tertinm non eonsnltaoit, qoartam deeimum ab eo esse inspeetam band ita neri est simile. Coios eum pagina 643 f. eomparari potest u. h. XI, 12, qoamqaam non omni ex parte eongmit Nam eum Soerates ab Alcibiade plaeentam obtinuissa et hie et illie narretur, apud Aeliannm haee exstant: ij Sav&lnTcr} ^lipaaa (se. rov Tckaxoma) fcx Tov y.avov xaTeTtaTTjOe. yekaaag dk 6 Swngatf}; Ovxovv, eqitj, ovdk av fied^i^eig. Apud Athenaeum: ov Sav ■d-lTtTcrjg xaTayekaadarjg b 2ioxQ<rnjg Oincovv, ?^, ovii av fi€&i^€ig rovrov. Magis eonueniunt u.h. XIV, 23 et Ath. XIV p. 623 f— 624a, ubi legimus Cliniam Pythagorenm et Achillem iram eithara sedare solitos esse. — Contra diserepant inter se quae praeterea eonferri possunt u. h. in, 20 et Atb. XR' p. 657 be. Cum enim similitudo horum loeorum in eo nenetar, ut rex Laeedaemoniorum in terram transmarinam ablegatos cibos quosdam delieatiores ipsi oblatos repudiasse et serois dari iussisse utrobique tradatur, hie rex apud Athenaenm est Agesilaus Thasum missus, in uaria bistoria Lysander in lonia moratus. Ad extremum u. h. III, 30 et Ath. XIV p. 622 d non eoncinunt nisi nomine Amoebei eitharoedi.
Qui oetauo libro eum uaria bistoria est eonsensus bis fini- bus eontinetur: eonspirat, ut dixi, Ath. Vni p. 354ab cum u. h. V, 9, ubi narratur Aristotelem, antequam philosophiae ße addieeret, stipendia meruisse et pharmaeopolam fuisse. NaU&
Digitized by VjOOQ iC
De fontibus qaibus Aellanus in uaria historia coxnponeuda usus sit. 17
praeterea ntriusque affinitas, nisi quod n. h. XIV, 14 et Ath. VIII cc. 40—46 de Stratonico citharoedo, u. h. XIV, 26 de Antagora homine maledico, Ath. VIU p. 340 f de eodem hellaone diner- sum in modum agitur. lam ut quae de philosophis per uariam historiam leguntar paene omnia aliunde in eam denenernnt neqae ex Athenaeo, ita et ipgom iUod capnt, quo Aristoteles carpitnr, ab alio quodam fönte mnlto aptins repetitnr.
Quid multa? Si tota quae proxime antecessit expositio circnmspicitar, qaantopere manifesta illa necessitado quae inter nariam historiam et libros IX X XII intercedit ei repngnet qua libros VIII Xni XIV cum illa cohaerere modo uidimus, in propatulo est. Ut igitur, unde egressa est, reuertatur argu- mentatio, quae in u. h. V, 9, XI, 12, XII, 13, XIV, 23 exstant, licet eadem in Athenaei sermonibus conuiualibns inueniantur, tarnen originem inde non traxisse cognouisse mihi uideor.
Quae cum ita sint, si conceditur libros I — VIII et XIII —XV ad uariam historiam conflandam adhibitos non esse, eos Aeliano ne praesto quidem fuisse consentaneum est. Unde discere uidemur deircvoco^iGTiov uolumina, si non singula deinceps prodierunt, at certe singillatim apud librarios fuisse nenalia.
Geterum me non fugit ordinem quo Athenaeus sua collo- cauit ab Aeliano bis paulum inflexum esse. Primo enim loco, si tabulam supra adscriptam respexeris, eum, postquam uariae historiae libri X caput 6 exarans Athenaei paginam 552 e in describendo assecutus est, in libri XII capite 24 et libri XIV capite 7 ad eins paginas 541 bc et 550 cd regressum esse agnosces. ^Sed non est quod in ea re haereamus. Immo uero nouum inde euadit argumentum quo eum tertii decimi libri iuftvoaoq>iarüiv expertem fuisse euincatur. Qui si ei ad ma- nmn fnisset, huius recentibus lenociniis uti quam finem libri dnodecimi modo exhausti iterum adire procul dubio maluisset.
Dein idem quamquam primariam quae in Athenaei libro XII est argumenti continuationem inde a u. h. VII, 2 cum re- iigione tenet, antea u. h. IV, 22, 23, 25 transcribens ab ea re- cessit, si quidem e numero capitum quae dixi primum a libri
Laipsig«! StudlML Vn. 2
18 Felix Rudolph
XU initio^ alterum a media parte, tertium a fine matuatUB est. En quam praeclara fiat occasio quasi of&cinae compilatoris introBpiciendae. Namque tentasse nidetnr iaeunditatem Ulms fontis, antequam placeret eum deinceps exhanrire.
Quod igitar obseruani Aelianum, com illo Naacratita ate- retur, uia et ratione grassatam esse iis ipsis qnae contra fa- cere nideri potuernnt confirmatar.
Qaoniam totum Aeliani cnm Athenaeo consensum qaatenns et in uniuersum pertineret et ad hune reuocandus esset cir- camspeximus, parti quidem hains fontium explorandoram mu- neris uidetur satisfactum esse.
Veram redundant ex ratione quae inter utrumque inter- cedit efficacissima quaedam tarn ad hanc quam ad alias qnae- stiones praesidia. Vidimus enim Aelianum quattnor &bella6 quamquam illi non debet tarnen cum eo habere communes. Ferro, ut alia praeteream, quae exstant in u. h. II, 4 de Mela- nippi et Gharitonis mutua amicitia, in u. h. III, 23 de Alexandri ante mortem ipsam uinolentia, in u. h. XU, 1 de Aspasia, Cyri amica, in u. h. XU, 51 de Menecrate medico, qui se loui parem esse putasse dicitnr, etiam uberiora sunt quam qui deinceps iis respondent Athenaei loci XUIp. 602 ab, X p, 434b, XIII p. 576 d, VU p. 289 d. Quid ergo? Nonne utrumque scriptorem ad communem quendam fontem recedere in promptu est? Ita- que ex bis quaestionibus Aelianeis aliquid lucis ad deinvooo' (pioTiov origioes excutiendas exspectandum est. De qnibns infra^) disputabitur. Altera ex parte nisi copia esset uariam historiam cum illo florilegio contendendi, quomodo Aelianas auctores suos adhibuisset plane in incerto relinqneretur.
IV. Qua ratione Aelianus Athenaeo usus siL
Quod ut ante oculos proponatur, exempli gratia nnam lo- cum uariae historiae ex Athenaeo translatum et eum Athenaei unde translatus est e regione adscribam.
1) Vide cap. XVI.
Digitized by VjOOQIC
De fontibüs quibus Aelianas in uaria historia componenda usas sit. 19
V. h.1,15:
'E'A diadox^g (paalv l/t(i)d^€iv Tag nsQiareQag. elra xuiv veox- iwv yevofÄiviüv 6 aQQtjv ifiJCTvsi airoig, llva fifj ßaaxav&diat. li'ixu il (pa ovo 17 -Sn^leia, wv 16 fiiv TtQWTOv agqev noul Ttav- Twg, x6 de devTBQov ^Iv, xl- novai dh al neqiaxeqal xara :iaaav fiigav xov 'ixovg ' ivd-ev xoi ml iexanig xoi exovg ddlvovai. fjoyog di xig neqUiaiv Alyv- rciog, Xiytav dwdexaxig xag iv AV/VTixifi xlxxeiv. liyei ök /iQt- OToxikr^g xal dia^oqov elvai i^g 7tBqiav€Qag xrjv Tcekeiaäa, n^v ^h yaQ rt€Qiax€Qav elvat uiilova, xijv dh Tteleidda ßga- jytiqav, xal t^v ^hv negiaxe- aav n&aabv ylveod-ai^ xrjv di öl. liyei di o'avxog /11J n^o- u^ov htißalveiv xov aqqeva xfj ^hl(f Ttqlv ij (pikrjaai avxrjV "r yoQ avixtad'at xag ^kelag ^y Twy oLQQhiav Oftuklav xov (fdri^axog %^^ov. TCQoaxl&rjat ii Tovxoig xcri ixelvo, öxc xai tti ^keiai aXh^lag avaßaivov- ^^Vj oxav xrjg ngog aggeva lii^eiog axvxxioioai' xal ovdhv ^^v Ig aXli^kag TtQolevxai, xl-
Athen. EX pag. 393 f — 395 a: OA22u4I. ^Qiaxoxilrjg q)rjal 7t€Qiox€Qwv fikv clvai ?y yivog, eYdi] dk 7tivx€, ygaqxüv ovxwg ^neQiaxeqa, oivag, (paxp, qxiaaa, XQvyciv' >ctA.
p. 394 b : eTtfpd^ei d* Ix diado- X^g Ttav x6 TteQtaxegoeidkg yi- vog^ xal ysvofxivtjv xwv veoxxüv 6 aQQTjv ifinxvu avxolg, wg ftt^q ßaaxav&dSai, xlxxet di (pd ovo, wv x6 (xkv TVQwxov aqqev noul, x6 ök devxBQOv &rjkv. xlxxovai ök Ttäaav ciqav xov ixovg, öio ÖTj xal dexdxig xov ivtavxov xid^iaatv* iv Alyvnxfp ök dw- dexdxig, xexovacc ydg xfj e^o- fAivf] fif^UQq avXXa^ßdvei, %xi Iv x(^ avx(^ q)Tjalv ^dqtaxoxiXrig oxt TtBQiaxeQa %xeqov TteXeidg 6* €T€QOv xal oxL IJ TteXeidg iXax- xov xa\ xid^aaov ylvexai, ne- QiaxeQa ök xal fiiXav xal fit- xqov xal kQv&Qonovv xalxgaxv- Ttovv • dto ovdeig xqicpu. Wlov dk Xiyei xrjg TtBqtaxeqag x6 xv- veiv avxdg oxav fiiXXwOiv ava- ßalveiv, rj ovx dvi%ead'at xag dTjXelag. 6 Sk nQeaßvxeqog, q)r]Ol/xai nqoavaßalvBt /uij xi;- aag* ol dk vewxeqoc del xovxo TcoiT^oavxeg oxevovaiv. xal al diqXeLaL dXXriXaig dvaßalvov- atv, oxav oQQtjv ^rj ^ccff, xt;- vr^aaaai. xal ovökv Ttqoii^evat elg dXXrjXag xlxxovaiv (pd, i^ 2*
Digitized by VjOOQ iC
20
Felix Rudolph
TCTOvai de (pa, l| dv vcottoI ov ylvovrai airalg. ei öi ri Kai- ^'-/^^XV XQV ^Qooixeiv, (partav ycai TtvQakklda ymI Ttegtoxe^av xai XQvyova q>rjai fivjökv alki^' kaig koixivac.
'ivdol di (paai Xoyoi TvegiOTe- Qag h ^Ivöolg yLvead-at firjXlvag rrjv xQOccv. Xagcov de 6 Aafxxpa-- ycrjvdg Tcegl tov !l4&co (pavrjvai TteQiareQctg kevAag kiyei, ore IvTavd-a CLTtiiXovto airoivIIeQ' acSv TQirjQeig Ttegua^nrovaai TOV u4&io.
€v "Eqvxi de Trjg 2ixeklag, iV^cr iariv 6 Ttjg !A(pQodlTr]g vedg oe^ivog re aal ayiog, xara rtva xatQov &vovaiv oi ^Eginaivot ra
(iv ov ylyvetai veorTog. ol 6i JioQieig njv neXetada artl ne- giaregag Ttd-iaoiv, wg Stitp^wv iy yvvaixeioig. KaXXlfxaxogi'h vq) Ttegi oQviwv wg diag>6Qoig hcfld^erai q>aaoav TtvQaillda Tteqiaxeqav xqvyova. 6 dh Mvv- diog liM^avdqog ov Ttiveir^ (pT]al, rrjv qxiaaav avaxvftrov- aav, log ttjv xqvyova, xai xol Xeifiaivog firj (pd^iyyea&ai, eiur evdlag yevofiivtjg. iJyezai 6(. ort i] olvag iav {payovaa xo rr^; i^iag OTtigfia inl xivog afo- devat] divdqov, idlav i^lav (fv- ea&ai. ^at/xaxog d* h roU ^Ivdmolg latogel Ttegiatefi; fxriUvag ylvea&ai iv ^Ivdolg. Xagiav di 6 AafiipccKtjvog h xoig üegaiKOig Ttegl Magdovioi laxogwv xai xov diatpd^aqino; axQaxov negoixov neqi w» 'Ad'io yQaq)eL xal xavxa' *xci kevual Ttegiaxegal xoxe fCQWToy elg ''Ekkfjvag kipavrjaav, ftQOTe- qov ov yiyvoiievai . 6 d'yigicro- xilijg (prjalv wg al TceQiOTBQai yiyvofiiviov xwv veoxxiiv rfc alfiVQi^ovarjg yf^g dia^aor^oa- fievac ifxnxvovaiv avxoigiioi- yvvaai xo axo^Oy dia roi^oi TtaQaaxevatovaai avxovg ttqo; xriv xQoqyqv. xijg di 2m)M iv *'Eqvxi ycaiQog xig iovh or xaXovaiv yivaywydg' evoKff^^^ i xrjv &edv eig Atßvrjv avayeo^ai- j
Digitized by VjOOQ IC
De fontibns qaibuB Aelianus in oaria historia componenda usus sit. 21
Uvayfiyia xai kiyovai rijy 'AtpQodlrrjv ig uiißvrjv Ix J^t- uUag avayea&au t6t€ ovv acfoveig ix %ov xtiqov al ne- Qioreqal ylvoyrai, wüTteq ovv T^ ^€<ji avvanodrjfiovaai. xotra ye iiriv rov Xoirtov XQOvov nctfi- noXv Ti Ttkrjd-og rcSvde riov oqvi&oiv irtinoXä^Biv ri^ vei^ i^g &€0v wfiokoyrjTai.
AxarAol di av naXiv liyovoi UyoL xal %bv Jla avrdv fieta- ßaleiv rr^v (jLoq(priv ig Tteqi- otiQQv, kqaad'ivTa naqd'ivov O&lag ovo/Aa. iv Aiyl(^ dl qixei
TOT OVV al TtCfl rov TOJtOV
nsQiorcQal aq>avelg ylvovrai, (og (Jij Tfj d'ei^ avva7Codrifwvaai. xal fi€&^ fiiiiQag ivvia, iv %olg Xeyof^ivoig Karayioyloig , fxiag nqoTteraad'eLarig in rov Tteld" yovg TteqiOTBQag xal dg %6v vedv eiaTtTdarjg, Ttagaylvovrac xal al XoiTtal, oaoi ovv tote TtBQiovalag ev ijxovai twv Tte- Qiolxuv, evü^xovvrai ' ol di Xoc- Ttol xQoraXl^ovac fierd xaqag, o^ei dk Ttag 6 roTtog rore ßov- TVQOv, (p dij TexfzrjQlii) xQiZvrai tijg d-elag iitavodov, AvtoxQa" %r]g d^iv TOlg^Axalxolg xal %6v JLa laroqel fieraßaXeiv rijv fi0Q(piiv eig TteqiüTBqdv iqa- a&ivra naqd'ivov O&lag ovof^a iv Alyl(ff.
In aperto est compilatoris imago et ipsa argatiBsima de se testis et in nniaersum talis qualis a Perizonio adumbrata e8t. Quam tarnen liceat mihi iam accuratias depingere.
Aelianas Athenaei eaadit et epitomator et at ita dicam descriptor. Contraxit eins uerba imprimis u. h. I, 27, ubi ho- mines uoraces, 11, 41, ubi potatores, in, 15, ubi nationes uino deditae, X, 6, ubi homines graciies enumerantur. Purum pu- tom descriptorem se praebet ceteris locis Uli debitis. Quod nero summi ad fontes uariae historiae indagandos erit momenti, confinnatum est id quod iam Perizonius uidit, eum de suo nihil addidisse rerum. Quamquam sunt paucula quibus Athenaeo copiosior sit. Quod enim in u. h. II, 41 legitur, lonem poetam patria fuisse Chium, Xenocratem fuisse Chalcedonium, oraculo Aegyptio quod memoratur nomen esse Buto, dein quod in IX, 8
Digitized by VjOOQ iC
22 Felix Rudolph
est, Corinthi quidem Dionyfiiam exsulem degisse, quod in X, 6, Philetam poetam .fuisse epicam, denique in IX, 13 et XU, 24 haec nerba: oi dh ov uLtßcjTov <faaiv ccDm Ttvqyiaxov et xa) aliiag x^'^tovQ illic non exstant. Sed ne cai in mentem ue- niat ex bis additamentis repetere argumenta qaibus eom illo nsnm esse neget, quod Aelianos de Bato et de Corintbo ad- notanit ei ipsi tum cum adnotabat notum fuisse monuerim, si quidem e capite 40 libri XI animalium bistoriae, quam ante uaria confectam esse infra uidebimus, eum Alexandriae pere- grinatum fuisse comperimus, et idem iam u. b. VI, 12 de Dio- nysii exitu miserabili agens bis uerbis usus est: xa2 h xi^ l.ieaavxa%(^ r^g ^Elkaöog aaxrjfioviov öierikei. Geterae discre- pantiunculae, si non ad Aelianum ipsum reuocandae sunt, fieri potest ut aut integriori cuidam sermonum conuiualium editioni aut interpreti uariae bistoriae debeantur. — In errores eam inter describendum nonnumquam delapsum esse Perizonius^) uere animaduertit. Eodem speetant in u. b. in, 15 uerba m IfpBlrat Tolg iv r(p avvöelTtvtp Tcaqovat ^ivoig TCQOTtlveiv taic yvvai^lv, hcaarov jy av ßov^tai] qua enim erat neglegentia pro uerbis xal xaXov avxalg TtqoTtLveiv olg av tvx^oai vwv na- QovTwv (Atb. X p. 443a) legit xae xalov avTolg Ttqonivtiy a lg av Tvxcaai, unde factum est, ut sententiam apposuerit ei quae apud Atbenaeum exstat contrariam. — Furatns est illi non tantum res et uerba, sed etiam dispositionem. Non enim seriem solum capitum quae in detnvoaocptaralg est seruauit^), sed etiam enuntiata singula ex ordine transcripsit. Auctornm laudandorum euadit minime Studiosus. Nam cum Athenaens iis locis quos Aelianus ab eo mutuatus est octogies ad eos quibus sua debet prouocet, bic ex illo pendens duodecim scrip- torum nomina ut forte calamo se obtulerant in librum snom transferre satis babuit. Socordiae obnoxius est in IQ, 14 Da- monem et in IX, 11 Parrbasii epigrammata antestatus. Cetero- qui quae illic inuenerat diserta fontium indicia bis ambagibns uerborum circuiit: ltixal-Ko\ de av TcaXcv Xiyovai loyoi, (^S
1) Ad u. h. IV, 23, Vm, 7, IX, 9. 2) Cf. p. 14.
Digitized by VjOOQ IC
De fontibns qnibos Aelianns in uaria historia componeoda usus sit. 23
(faai, XoyoQ ^x^i, loyog dk ixelvog rceqUiaiVy aKovio, o dl lyytav, rouro elrcov. Qaid qaod Athenaeam, quem primarium dncem secutns est, nusquam commemorat. Num casa factum est, Qt eins nomen retieeret? Immo memoria eins exstincta soae doctrinae speciem augere dedito instituto conatas est. Namque ad eam arrogantiam interdam progressas est, nt quae ex ilUas opere deprompsit de sno attulisse nideri studeret. Velnt quamais Athenaei aestigiis insisteret, haec ad se reuo- care non dubitauit:
u.h. XIV, 23: doTLSl di ^loi 6 h ^iXiaöi IdxtXXevg 6 rrj nid-agtf
u.h. in, 15: to ye firjv vrteQ tüv &Q(pL(x)v, aXXa tovto fiihv aal iiaßeßorjTac ijdrj aal diaTB&QvXr^xat, wg etal 7Vieiv detvoTazoi. u.h. II, 38: rl dh ovk av eXjtoi^ii tloX tov ^Piofiaiiov voftov; y.al nujg ovx 6(pkrjau) dixalwg aXoylav, el ra inhv AoxQiov xai MaaaaXicürcliv xal tu MiXr^aLiov äia ^ivi^fir^g i&ifir]v, ra dk ^g ifÄOvrov Ttarglöog iaaw;
Yarietatis Studium quantum in eo fuerit et e uariae hi- storiae inscriptione et ex indole tam hnius quam animalium bistoriae elncet. Quod ipse professus est in epilogo huic sub- iecto sie locntus: avi/xi^a äh Tcal ra tcoixIXwv (sc. ^qicov) tzoi-- uka xai vnlQ noXXüv du^Xd^ov. Neque mirum est, quod idem comparatione uariae historiae cum Athenaeo comproba- tnr. Etenim illae XXVUI historiolae e tribus libris sermonum eoDoinalium sumptae per decem libros uariorum digestae sunt, de quibus quinae incidunt in libros primum et alterom, trinae in tertiam et quartum, singalae in septimnm, octauum, deci- niQiD, duodecimum, quartum decimum, septem in nonum. Quae com in uniuersum, ut per libros uariae bistoriae dispositae inaeniuntur, ita alterae alteris uicinae sint, quater singulis ca- pitibus diuersae originis sunt disiunctae, quandoquidem u. h. I, 25, II, 39, IV, 24, IX, 10, qui loci inter lemmata ex AthenaeQ deriuata interpositi sunt, ex Athenaeo non emanauerunt. Ita- 4ue ratio Aeliani sie nobis uidetur animo esse fingenda, ut ex aliquot uoluminibus ante oculos euolutis, qua forte excerpendi
Digitized by VjOOQ iC
24 Felix Rudolph
libidine ferretur, modo hoc modo illud inspexerit, nnde na- rietas aariae historiae dncenda est; nt uero idem ad libros consultatos reuersns in quibos capitibas describens antea con- stitisset, inde ex iis describere perrexerit, in qno positnm esse puto illud quod cognouimas, enm uia et ratione grassatnm esse. Neqne uero scribae instar mercede conducti quae apnd illum legerat uerbotenus transtnlit, sed ornamentis rhetoricis identidem adspersit. Velut etiam illam enumerationem homi- num ebriosorum per se ieiunissimam quae est in u. h. n, 41, quam uarie conformauit, hunc in modum singula exempla pe- tulantiae conectens: tI&€l fiera tovtiov xal . . . . ov xQ^i ^^^ Tovrwv Tatreiv . . . xai ovrog ccAqaxioq idlxpi] oXvoy Ttlvetv . , . xal ovrog r^v rov nlveiv dovkog . . . xa2 ovrog avv rovrotg rerdxd-w . . . xai ovrog €i&iaro axQarwg ... rl rovrov iaaofief, xal ixelvov rcielv yevofievov deivov; Nimirum peritiam snam sermonis Graeci ob id ipsum quod in eo natiua non erat illins nerbis mutandis, amplificandis, circueundis et exercere et fi^ mare et probare studuit. Geterum orationem Athenaei ab eo in deterius conuersam esse contendi nequit; immo laudem ha- bet seDtentiarum perspieuitas , in qua elaborauit, si quidem salebras quasdam in quibus illius uerba haerere uiderat ipse in u, h. Vm, 7 0 et IX, 132) euitauit. üt igitur in praefii- tione bist. an. lyw di, inquit, sfiavri^ ravra, oaa oUv te r-v, a&Qoioag xal TtBQißahav ahroig tijv avvr^rj ?J^iv, xeifirjXiov ovx aOTtovdaorov hcTtovrjaai TiCTtlarevxa, ita ad uariam histo- riam componendam de suo duo studia attulit, et eligendi et oratione propria adomandi. Quae cum ita sint, elocutio saltem maiore ex parte eins est, id quod in dubium uocari potnit
V. Athenaeo cvm uaria historia comparato quid de auctoribm Aeliani profecerimus. lam is Aelianus qui Athenaeum hominem paene aequalem mala fide excerpsit idem sedulus inuestigator antiquitatis esse
1) Dico uerba xal iyivBXo ra 9einva ytQoe caXniyya xxX., quae, ot obscuritatem eorum quae apud illum respondent effngeret, ipse fiozit.
2) Cf. uerba el di afixsro ro ßiXos htX. cum loco congruo Athenaei.
Digitized by VjOOQiC
De fontibas quibos Aelianns in oaria historia componenda usus Bit. 25
non potuit. Itaque Perizonius ad duces et principes litterarom Graecaram eum adscendisse perperam uidetur opinatas esse. Atqne nt per Athenaeam fhista Charonis Lampsaceni, Gtesiae, Theopompiy Nymphidis, Daridis, Phylarchi, Alcmanis, Me- nandriy mnltonim aliorum in uariam historiam deuenerant ne- qne ex bis ipsis, ita ne ceteros quidem priscae memoriae scriptoresy nt Herodotos, Isocrates, Platones, qaamqaam ei ma- teriam snppeditaaernnt, ab eo consultatos esse probabile est. Ergo ad derinatos qnosdam fontes Atbenaei similes dedacimur. Geteroqui aetenun auetomm uolumina num ab eo inspici potaerint nalde ambigitnr. Scilicet Alexandri Seueri tempo- ribns, quandoqaidem quinque uel sex saeculis ante confecta erant, ita circumferri, ut cuilibet homini litteris imbuto prompta essent, certe iam pridem desierant. Si autem ex primario fönte qnamqae narrationem repetiisset, maxima bibliotheca ei opus fiiisset neqne prae multitudine uolaminam explicatorum domi habaisset, ubi sederet.
VL Quae ratio sit inter Aeliani uaria et ceteros quos nouimus ueterum libros,
üt uero tenebrae illastrentur quibus origines uariae histo- riae, si ab Athenaeo disceditar, obscaratae sunt, alia praesidia agsnmamus. Atqne dnabns qnidem niis incedendum est. Pri- mum qnae tempore praecednnt antiqnitatis litterae et monn- menta omnia, non solnm libri sernati, sed etiam deperditomm reiiqniae animo perlnstrari et cum ea contendi debent. Altero loco qnaerendnm erit si qnae fontium indieia ex nariis ipsis extricari possint.
Vemm quod ad comparationem faciendam attinet, qno- niam Aeliannm ceteris auctoribns similiter atqne Athenaeo QBnm esse consentanenm est, adsunt certa criteria quibns de neeessitndinibns qnae ei cnm aliis intercednnt diindicetnr. Haec ego respiciens litteras netemm cum uaria historia coDferre SQscepi. Quocnmqne antem me connerti, de sernatis Grae- conun Romanornmqne libris ne nnnm qnidem ad eam conflan- dam adbibitnm esse praeter exspectationem cognoni. Atqne
Digitized by VjOOQ iC
26 Felix Rudolph
at alios praeteream, qui maxime cum Aeliano conspirant Pia- tarchus, auctor apophthegmatam qnae Platarchi nomine fenui- tur, Diogenes Laertias, — Valerius Maximus, Plinius, Gellins ab eo manibus non tractati sunt. Longnm est unnmqaemqne scriptorem singillatim e nnmero anctorum eins primariornm remonere. Fidem postnlo. Ut antem appareat, qna argumen- tandi ratione nsns illnd iudiciam tnlerim, aliqnot exempla pro- ferentnr.
Conueoit u. h. II, 14 cum Herodoti 1. VII capite 31 ; V, 11 cum Herod, VIII, 116; VIII, 17 cum Herod. VI, 24 et lU, 133 — 137. Sed ut omittam qnod hae tres tantummodo uariae historiae narrationes Uli manifestius respondent eaeque uerbis haud leniter ab eo dissociatae, Aelianns propterea quod in VUI, 17 coniuncta exhibet qnae locis apnd illnm maximo in- teruallo disinnctis exstant, si qnidem Athenaeo ex ordine nsas est, illa capita qnamnis Herodoto deberet tarnen ex eo ipso non deprompsit.
Sunt in u. h. IV, 8 uicissitudinnm fortunae exempla sex, nimirum ex uno eodemque fönte petita. Quorum altenim et tertium nomine Ellopidae addito ex Isocratis Archid. pp. 1^^ — 126, reliqna alinnde hansta sunt. lam illos indices homi- num noracium, ebriosorum, gracilium, qui deinceps in u. h. 1, 27, II, 41, X, 6 exstant ex uno Athenaeo excerptos esse recordati haec exempla ab Aeliano ex Isocrate aliisque auctoribus cod- quisita et conglutinata esse credere dubitabimus.
Eaedem clades Atheniensinm et u. h. V, 10 et Isoer. depaee p. 176, 85 — 87 enarrantnr. Sed locus Aelianeus pngna Chaero- nensi memorata illo Inculentior est; praeterea magis ex ordine compositns. Apud Isocratem enim detrimenta terra Athenien- sibus illata recenseutur mixta cnm marinis, illic seorsns.
Aelianns n. h. VIII, 9 uerbis usus Piatonis (Alcib. ü p. 141 DE) narrat Archelanm Macedonum tyrannnm interfec- tum esse a Grateua amasio ; quem cnm quattuor dies reipnbli- cae praefuisset et ipsnm insidiis esse snblatnm. Dein aena qnodam Homerico interposito Aristotelem secntus (polit V, 10 p. 1311b u. 6) prioris caedis causam snbiungit. Gloriari antem
Digitized by VjOOQ iC
De fontibus quibus Aelianus in naria historia componenda usub Bit. 27
nidetur ipsnm Platonem se legisse, ad rvqavvov uocem quam eihibet haec adnotans: ovra) yaq nkatuv avrdv ovofid^ei xal xal ov ßaaiXia. Glorianti nam fidem addemas? Minime gen- tinm. Nam quod locus de quo agitur tribus frustis diuersae originis continetur, coagmentandi munus maioris laboris est qnam ut compilatori Athenaei imputetnr. Et quod Grateuae mentio apud Platonem non occurrit sed Aristoteli debetur, num tanta eum seiend! cupidine inflammatum fuisse putabimus, ut illnm ex hoc suppleret? Geterum Aristotelem ab eo non in- speetum esse non negabis si haec contuleris:
n. h. 1, 1 Aristot. bist. an. VIII, 2 p. 590b u. 32sqq. ; IX, 37
p. 622a u. 31 ; de anim. part. IV, 5 p. 679a u. 11 . tt. h. I, 5 Arist. bist. an. IX, 37 p. 621 a u. 12.
n. h. I, 6 Arist. bist. an. V, 33 p. 558 a u. 11 ; cf. et u. 7 sqq.
u. h. I, 8 Arist. bist. an. IX, 5 p. 611b u. 20.
u. h. 1, 10 Arist. bist. an. IX, 6 p. 612b u. 1. u. h. X, 3 Arist. bist. an. VI, 31 p. 579b u. 2. n. h. XI, 5 Arist. pol. V, 4 p. 1303 b u. 37. n. h. XI, 8 Arist. pol. V, 10 p. 1311a u. 31. n. h. VI, 6 Scbol. ad Aristoph. Acbarn. 320. n. h. Xm, 16 Arist. mirab. ausc. GXXVII (139) Westerm.
Varioram libri primi capita 2, 3, 4, 7, 9, 11 — 13 ad Aristotelis libros de animalibus conscriptos omnino non quadrant, si qui- dem indicibus editioni Berolinensi subiunetis fides est.
Praeterea Piatoni debentur quamquam ex eo ipso non sümpta sunt u. b. Vm, 1 (ex Tbeag. p. 128 c. XI), u. b. Vm, 2 (ex Hipparcb. p. 228 BG), u, b. XIV, 5 (ex Ion. p. 541 G); libri m capita 9 et 10 conuiuii paginis 178 et 179 obiter respondent.
De festiue dictis Pseudoplutarcbi consentiunt Pbocionis IX, Epaminondae Xm et XXI, Pelopidae I, Scipionis minoris I cum u. b. XI, 9; apopbtb. Lac. Agesilai LXX cum u. b. XII, 15; ap. Lac. Lycurgi VII cum u. h. XIII, 23, At in u. h. X, 9, Xn, 15, XIII, 23 — 25, ubi deinceps enumerantur, qui gloria rerum gestarum florentes pauperes fuerint, qui cum pueris lu- dere non grauati sint, qui ex ipsorum institutis damna fecerint,
Digitized by VjOOQiC
28 Felix Rudolph
habemns quasdam exemplorum similium continuationes, qnas non undiqne ab Aeliano compositas, sed ex uno eodemqne aactore descriptas esse consentaneum est. Quae deberentnr sane Ulis facetiarum libellis, qai Platarchi nomine perperam inscripti sunt, si totae ad eos adaptatae essent. Nunc nero, qaoniam partim tantam in eos cadnnt, inde non flaxeront
Dicteria hominum clarorum quae libri XIII capitibaB 37 — 43 congesta sunt maiore ex parte cum Psendoplntarcho con- cinunt (cf. apophth. Alcib. m, V, VI, VII, Themist. V, Phoc XVni, Epam. XXIII, Timoth. I). Immo qnattuor effata Alci- biadis in n. h. XIII, 38 aeque atqne apud illum se excipinnt Enimaero sunt ibidem dnae sententiae eiusdem Alcibiadis, sin- gnlae Gelonis in 37, Ephialtis in 39, Themistociis in 40 et 43, qnae apud Pseudoplatarchum desunt. His omnibns animo per- pensis, si imaginem Aeliani compilatoris Athenaeo adhibito patefaetam respicimos, quae in u. h. XIII, 37—43 leguntar fa- cete dicta et facta non ex apophthegmatis regum dneumqne, sed e fönte quodam his cum uaria historia communi uidentar hausta esse.
An mauis de Aeliano Plutarchi excerptore cogitare? Nempe congruunt iidem illi Septem loci cum uit Alcib. Vn et XXII, Themist. XI et XVIH, Phoc. XXXVI, SuU. VI — de sui laude p. 540 D et praec. ger. reipubl. p. 799 E. Atqui ne premam discrimina quibus his repugnant, quod compluribus scriptis Plutarcheis respondent, Aelianus non is erat qui pauca dein- ceps capita apophthegmatis uirorum inclutorum expleturns multa uolumina sedulo inspiceret.
Neque Aelianus ipse sui euadit epitomator, id est oariae historiae conscribendae operam impendens usu libri de natura animalium abstinuit. Huic autem iudicio duo insunt axio- mata, quibus ponitur et utrumque opus eiusdem auctoris esse, id quod Bemhardy in suspicionem uocauit, et si quidem eias- dem sunt,, hunc ante illam confectum esse. Quae iam pro ueris habere mihi liceat sub finem 0 huius dissertationis com- probaturo.
1) Vide cap. XIV.
bigitized by VjOOQ IC
|
n. |
h. I, 2 |
|
D. |
h. I, 3 |
|
n. |
h.1,4 |
|
n. |
kl, 5 |
|
n, |
h. I, 6 |
|
D. |
h. I, 7 |
|
n. |
h. I, 8 |
|
B. |
h. I, 9 |
|
n, |
h. 1, 10 |
|
u. |
h.I, 11 |
|
0. |
h. I. 12 |
|
n. |
h. I, 13 |
|
n. |
h. I, 14 |
|
a. |
h. I, 15 |
De iontibus qaibus Aelianam in uaria historia componenda usus sit. 29
Äel. u. h. I, 1 obiter conuenit cum Ael. h. a. I, 27, VII, 11. obiter conuenit cum h. a. I, 21, VI, 57. non conuenit cum h. a. totum plane conuenit cum b. a. VI, 53. obiter conuenit cum h. a. IX, 12. non conuenit cum h. a. non conuenit cum L. a. plane non conuenit cum h. a. plane conuenit cum parte libri V capitis 39;
cf. IV, 18. omnino non conuenit cum b. a. plane conuenit cum parte libri VI capitis 41 ;
cf. XI, 19. obiter conuenit cum h. a. II, 25. totum plane conuenit cum h. a. VI, 62. fere conuenit cum h. a. V, 34, XVII, 24. partim paene uerbotenus conuenit cum h. a. IV, 2 ; * minus cum ni, 45. Tamen uar. bist. 1. I
capita 14 et 15 ex Atb. IX pp. 393—395 sumpta sunt. u. h. IX, 39 partim paene uerbotenus conuenit cum h. a. I, 6. a. h. X, 3 in uniuersum deinceps conuenit cum h. a. IV, 12 et V, 33; extrema pars repugnat libri IV capiti 34. VL h. XI, 3 totum conuenit cum particula libri VI capitis 1. n. b. m, 30 totum ad uerbum conuenit cum b. a. VI, 1 extr. Q. h. Xm, 46 conuenit cum b. a. VI, 63; ut uero oratione te- nuius, ita Patris Acbaeorum memoratis bac narratione uberius est. u. h. Xin, 5 obiter conuenit cum emblemate libri VI capitis 15. Prima tredecim capita uariae bistoriae, quae continuo de animalibus sunt, redolent unum eundemque auctorem, qui ge- neratim mopes uirtutesque bestiarum exsecutus sit. Etenim in Q.h. I^ 1 — 6 exempla sunt natiuae cuiusdam animalium astu- tiae; capita 7 — 10 ita continentur, ut pertineant ad remedia ab animalibus aegrotis aut uulneratis adhibita. Capitibus 11
Digitized by VjOOQ IC
80 Felix Rudolph
et 12 agitar de diainatione muriam et formicamm, a quo argn- mento ne eapnt 13 qnidem alienam est, ubi a cane Gelon malis somniis oppressus dicitar excitatas metaque solatos esse. Itaqae cam baec lemmata omnia artissime inter se cohaereaot et quasi totnm efficiant, capita 4 et 13, quamuis historiaeani- maliam respondeant, propterea qnod sola de Ulis tredecim in eam prorsos cadant, inde non sunt petita.
Summa libri IX capitis 39 ea est, ut absurdi amores Xerxis, bominis cuiusdam Atbeniensis, Olaucae citbaristriae, Xeno- phontis Solensis, adulescentis cuiasdam Lacedaemonii recen* seantnr. E quormn nnmero tres, qui qaidem extreme capite exbibentur, in bistoria animalium occarrunt paene iisdem uerbis enarrati. Aelianos uero, ut in loco uariorum laudato de Xene et de bomine Atbeniensi agens e libro quem ipse de bestiis condiderat non pendet, ita ne extrema quidem lila exempla ex eo in uaria sua transtulit.
Neque babeo, cur in cetero consensu utriusque bistoriae disserendo multus sim; nam adeo tenuis est, ut ad proximas origines uariae bistoriae in censum non ueniat; nisi quodsola u. b. 1. XI Caput 3 et 1. III caput 30 cum b. a. VI, 1 apprime concinunt. Quoniam autem res ita se babet, illa Ubri de na- tura animalium cum uariis affinitas posita est in quodam com- muni fönte.
Bestat, ut af&rmem me fragmenta bistoricorum Graecormn Muelleriana etiam morosius peruestigantem quattuor tantnm- modo uel quinque locos uidisse ita cum farragine Aeliani con- gruere, ut ad ueras radices eins referri possint.
VII. De fantium mdiciU ex Aeliano ipso petendü»
1. Aelianus, praeterquam quod Atbenaeum nusquam laudanit, ceteros quoque auctores, quibus usus est, reticere maluit quam diserte antestari in multifarias uerborum ambages digressos: u. b. I, 28: i&iXiü elTtelv "Podlav do^av. I, 29: kiyovai K^owy ytaldeg. 11, 32: liyoval rcveg Uyoi IIv&ikoL HI, 35: Uyog diaQQ€l xal ovrog 'Am^og, IV, 28: Uyovat Jijkliov Ttaldeg-
Digitized by VjOOQ iC
De fontibtts quibus Aelianus in naria historia componenda nsas sit. 31
V, 21 : iJyei tig Xoyog. XIII , 1 : loyog ovtog lignadixog. Xin, 33: (paah AiyvTCTltJV Xoyoi. XIV, 20: xovxo aveXe^a fitjv h ioTOQlaig 2vßaQiTixalg. Neque ego, quandoqaidem mala fides descriptoris satis superque explorata est, hoc iudicium facere diibito: qnicnmqae scriptorum in naria historia nomina- tnr, ob id ipsnm quod eins mentio fit, ad eam componendam DOD adhibitas est Et consecntns est Aelianus quod uoluit; spissa caligine eius fontes primarii obruti sunt.
2.
Nunc quoniam Aeliani ipsius testimoniis destituti sumus, ad ratiocinationes refugiendum est. Ac primum quidem eos quoram curae in rebus Romanis disserendis uersatae sunt ab eo Don esse consultatos inde efficitur, quod res patrias raris- sime commemorat. Etenim si Graecorum colonias Italicas ex- cipis, inter CCCCLXIV lenimata, e quibus ea uaria historia quam nos manibus terimus constat, modo XVII spectant ad Italiam Romanorumque historiam, instituta, mores; de quo Bumero VII 0 tota, X ^) partim ad argumentum quod dixi fa- einnt. In animalium autem historia , quae XVII libris con- tinetur, res Romanas uel Italicas tantum XIV ^) narrationibus adspersas esse nidi. Itaque Romanarum historiarum nee Ro- manos nee Graecos auctores, nee Liuios, Tacitos, nee Diony- sos, Appianos ei materiam suppeditasse in promptu est.
Qain unumquodque uolumen Latinis litteris ante eum ex- aratom ab hac quaestione uidetur esse«remouendum. Nam qoamqnam Aelianus Romanus fuit et hoc nomine in uariis suis adeo gloriatur*), in Graecae linguae exercitatione et peritia pmnem laudem et ipse posuit et aequalium admirationem in- didem eonsecutus est; rjrtlxi^e üartsQ ol kv rj] fieaoyal^ lAd^ri- ^^loi; bis uerbis Philostratus *) Aeliani uitam exorsus grauissi- mam causam cur eam commemoratione dignam duceret signi-
1) V. h. Vn, 11, 16, 21, IX, 16, Xn, 11, 33, XIV, 36 (XII, 6).
2) V. h. n, 38, ni, 17, 34, IV, 1, IX, 12, XI, 9, XH, 14, 25, 43, XIV, 45,
3) H. a. I, 38. n, 11, V, 21, 29, Vm, 4, IX, 11, 61, X, 22, XI, 15, 16, Xfl,6, 33, Xin, 6, XIV, 8. 4) V. h. XII, 25, II, 38, XIV, 45.
5) Vit. 8oph. n, 31.
Digitized by VjOOQ IC
32 Felix Rudolph
ficauit; quod autem Suidas eom (Aellykuaooy sine ^BlUp^oy- yov appellatam esse tradit, eodem spectat; ad haac nero copiam facaltatemqae dicendi nimirum non Latinorum, sed Graecoram scriptorum lectione et usa peruenit; accedit quod Pausaniae Gaesariensis^), sophistae Graeci, fait discipulus, Herodis Attici admirator, et qnod Philostratas in Graecoram rhetorum uitis de eo exposait; Graecas sophista et esse et haberi uoluit: Graecoram hominum Stadium in eo conspicnam est; bos maxime a se amari aperte profitetar^); Graecarnm malieram laadibas ne qaid detrabat, in Bomanis celebrandis modam sibi constitait ^) ; Graecos deos inaocat^); Hieronem cum (fikiklrjva appellat eruditum fnisse dicit^); Graecoram iudicio luctum quo Alexander Hephaestionem mortuum pro- secutus est metitur^). Non igitur casu factum est id quod supra diximus, eum nee Valerium Maximum nee Plininm nee Gellium exscripsisse ; quos, ut auctores ipsi accommodatissi- mos, si consilium babuisset litteras popularium suoram ad- eundi, in compilando uix potuit praeterire.
3. Age uero cum libros ab Aeliano excerptos neque ad res Romanas multum pertinuisse neque Latine, sed Graece foisse compositos didicisse uideamur, quaeramus quae temporam momenta per uariam bistoriam deprebendantur. Legimns in XII, 25 emolumento fuisse ApoUonium Ciceroni, Areum Mae- cenati, Atbenodorum %ugusto. Eiusdem, nisi fallor, Atbeno- dori libro ^sqI auovdfjg xaJ natdcag inscripto assignanda sunt quae in XII, 15 de Arcbyta Tarentino narrantur^. —
1) Errauerunt Perizonius et lacobsius in praefationibus Aelianam auditorem faisse opinati eins Pausaniae cuius descrlptionem Qraedae ha- bemus. Nam Aellanus ctsi in u. h. XII, 61 periegetam laudat (descr. Graec. VIII, 36, 6)y eo neque usus est neque omnino ingenio eius Bimilis erat. Verum FhDostratus Pausaniam Aeliani praeceptorem fuisse prodens dicit rhetorem Ulum Caesariensem, cum praesertim pro indole uitarum sophi- starum oratoriam institutionem intellegat.
2) V. h. IX, 32. 3J XIV, 45. 4) VI, 1, II, 9. 5) IX, 1. 6) VII, 8. 7) Athen. XII p. 519 b.
Digitized by VjOOQ iC
De fontiboB quibns Aelianus in naria histom componenda usus sit. 33
Qaod compluria uariorom dicteria indidem deriuata sunt ande Psendoplutarehi apopbthegmata regam et dncnm % haec uero etiam aliquot Angnsti facetias exhibent, deducimor in aeta- tem Augnsto posteriorem. — V. h. IV, 1 recedit ad librmn Nicolai Damasceni, qui temporibus eiasdem principis con- innetos erat, 7taqad6^u>v id-üv avvayoyyii nimcupatam ^). — Exstat in I, 29 ouem leonem enisam esse in grege qnodam Niciae, Coomm fyranni, qui non diuersus fnisse uidetur ab eo Nida quem Strabo nt aequalem commemorat*'^). — V. h. II, 2, 3, 44, m, 31, IV, 3, 4, 12, VIH, 8, X, 10, XIV, 15, 37, 47, qui loci de pictoribus et de arte pingendi sunt, magna certe ex parte redolent auctoritatem lubae, qui anno p. C. n. 23 diem obiit Is enim ^iaroQixwtarog rcJy ßaaii^iov* cum multa alia tarn peculiare opus Tts^l yqatpmiq conscripsit, neque quem- qnam tum temporis puto facere potuisse, quin de eo argu- mento disserens hoc libro aut sua sponte aut ipse nescius ni- teretar. An credibilius est ista uariae historiae lemmata a priBciB Ulis scriptoribus rei pictoriae dncta esse, a Duride Samio^), Antigene, Polemone qui avrlyQaq>a Ttqog Iddalov xot 'Anlyovov emisit^), Artemone®) quem laba secutus est?'0 üti- que certnm est primum auctorem libri X capitis 10 et 1. Xn capitis 41 ante Plinium maiorem floruisse, qui in nat. bist. XXXV, 3, 16 et 10, 79 sq. eadem profert. — Dilucidior tem- poris nota praebetur in u. b. Vm, 11, ubi Aetna mens decre- üisse dicituT. Hanc* uero opinionem sub annum p. G. n. 50 eircumlatam esse sequitnr e Senecae epistula LXXIX. — Quod in u. b. XI, 2 exstat, Daretem Phrygem ante Homerum Dia- dem scripsisse memoriam nobis affert Dictyis Cretis, cuius codicillos, in quibus ipse praesens res Biacas exarasset, Neroni oblatos esse &bulati sunt®). Utrumque autem commentum non
1) Vd. p. 28. 2) Stob. flor. V, 51, CXXHI, 12, XLIV, 41.
3) XIV c. 19 p. 658. 4) Cf. Maell. frr. histt. Graec. H p. 466.
5) Ibid. m p. 132. . 6) Ibid. IV p. 340 sq. 7) Harpocr. s. u. iTo- ^^onoc * . . . UxoQfjHaciv aXloi re xal lAQxifMov iv rf na^l t,<oy^aup(ov Koi %ßas 4r Tois mqi y^atptxijs; i. 6. pro ratione auctomm laudandoram ueteri- bus propria: Inba duce Artemone. 8) Paoly's Bealenc. II * p. 1006.
Uiptiffer Stadien. YIL 3
Digitized by VjOOQ iC
34 Felix Rudolph
modo argumento inter se cohaeret, sed etiam circa eandem tempestatem; id est post Neronem nidetor ortam esse. — In Xn, 61 mentio fit Pansaniae periegetae, qui AntoniniB impe- rantibus floroit Postquam enim ibi narratam est Thurinos Aquiloni sacra fecisse, extremo loco haec subioncta sunt: Jlat;- aaviag di q>r]aiv ort xal MeyaTtolitai^). Deniquey nt snpra disputatum est, Aelianus excerpsit Athenaeum, qui exeunte altero p. G. n. saecalo uignit^).
Liber de natnra animalium pluribus temporam indiciis apertis Ulis qaidem adomatus est. Laudantar enim in h. a. yniy 4 Crassas et Domitins, in IX, 11 et 61 Cleopatra, in Xn, 6 Pompeins, in II, 11 Germanicns, in V, 29 Claudius et Britanniens, in XI, 35 Nero, in XI, 15 Titos. De recentiori- bns scriptoribns nominatim affemntnr in IX, 58 luba, in XI, 40 Apio, Tiberii et Clandii aeqnalis, in X, 42 Telephns Perga- menus, Marci ante eins principatnm magister, in X, 1 Gassins Dio ^). Qnodsi origines hnins libri memoriae imperatonun qui ante Aeliannm regnauemnt adscribendae sunt, eae a qnibns naria historia tracta est in temporibns libertatis Romanoram noi^nidentnr esse qnaerendae.
lam si nariam historiam totam spectamns, remm Attica- mm stndinm, qno insignis est, animnm adnertit Namqne pla- rimi niri de quibus agitnr, Athenienses sunt: Nelens, Codri filins, Selon, Miltiades, Themistocles, Aristides, Perides, Gleon, Ephialtes, Socrates, Plato, Alcibiades, Ciitias, Xenophon, Pho- cion, Timothens, Demosthenes, Demades, Demochares, Deme- trins Phalerens, Dioxippns athleta, Diotirnns, homo nino de- ditns, Poliarchns, qui canes et gallos ipsi caros magnifice sepeliebat De Atheniensibus in nniuersum sunt n. h. m, 36, IV, 6, V, 10, 12, 13, 20, IV, 1, 5, Vm, 15; de eorundem legi- bus V, 14, 18, VI, 10, vm, 10; de indiciis V, 15, 18; de iudi- cum Atticorum disceptationibus V, 16, 19; de Leocorio fimo XQ, 28; de Diipoliis et Buphoniis festis Vm, 3; in III, 38 exstat Athenienses primos ficum et oliuam inuenisse, Erich-
1) Cf. cap. Xm. 2) Pag. 5 sqq. 3) Pag. 8 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibus qnibas Aelianns in naria historia componenda usus sit. 35
thoniam primnm equos domuisse ; in m, 35 in Academia more sancitum fniBse ne qnis rideret. Accedit qnod n. h. IV, 8 et V, 10 Isocrati rhetori debentur^). Haec nero fere omnia ab üs qui olim in antiqnitatibus AtticLs nersatt erant originem traiisse nidentury si qnidem Androtio in n. h. VIII, 6 nominator, Hellanici auctoritas snbest 1. YIII capiti 5 ^\ Phanodemi 1. XU capiti 28 ^\ Istri 1. IV capiti 5, qnoad hoc quidem ad Molio- nades pertinet^). Gaueas aero ne Aelianum ad aT'9't8oyQQq>ovg ipsos adscendisse arbitreris. Nam qnod in n. h. VI, 1 Athe- niensibns crimini datnr^ qnod metoecos in pompis axiadriq)a~ Q€lv et Gxag>rjq)OQ€lv inbebant, qnodqne in V, 20 Tarentini ab Athemenaibus obsessi esse dicnntnr, auctor enadit a insta aesti- matione et notitia remm Atticamm remotissimas. Porro, nt qnae per seholia et lexica occnmint attbidographornm testi- monia non ex bis ipsis, sed ex Aelio Dionysio et Pausania atticistiSy qni snb aetatem Hadriani florebant, maximam partem hansta esse commentationibns E. Schwabei ^) et F. Giesingii % imprimis nero Th. Freyeri") patefactnm est, ita Aeliannm illis anctoribns neteribns nsnm esse neri est dissimillimnm. Immo nero ista nariomm proprietate ad memoriam einsdem principis nocamnr, nbi mnlti adolescentes Romani Athenis, in üla prae- clara sede litterarnm, Adriannm, Pansaniam, alios rhetores audiebant, nbi lingna Attica Romae per nillas procemm et in epulis emditomm et adeo Indis pnblicis resonabat.
Praeterea per nariam historiam dispersa snnt nestigia re- dininae rationis Academicae, qnae fere extremis annis Angnsti exstitit. Sententia ei propria inesse nidetnr in n. h. V, 6, nbi Calanns, sophista Indns, proditnr coram Alexandro Magno se combossisse , ^ore ißovX'q&r] anoXiaai ccvtdv Ix tcSv xov ad-
1) Gf. p. 26. 2) Harpocr. b. u. ^E^&^atot.
3) Id. s. a. yieaxof^Bwv, 4) Sehe), ad Plat. Phaedon. p. 381.
5) Qoaestt. de achol. Thucydid. fontibiifl in 'Leipziger Studien' lY P- 67 sqq.
6) De Bcholüs Platonicis quaestlones selectae, Lipsiae 1883.
7) Qaaestt. de schol. Aeschin. fontibus, 'Leipziger Studien' Y p. 299 -305.
3*
Digitized by VjOOQiC
36 Felix Rudolph
fjiceTog decfiwv. Nonne tota hac narratione de Peregrino Proteo commonemar? Deinde nero Socrates et Plato prae ceteris philosophis abonde agontur omniqne lande identidem cumu- lantor 0- Qnae^ antem in n. b. III, 19 et V, 9 deprehenditur Aristotelis innidia non aliena esse nidetar a stadiis eonmdem Piatonis sectatomm, e qnoram nnmero Galuisios Taaros de differentia qna secta Academica a Peripatetlca abhorrebat librnm conscripsit^). Id qnoqae bac admoneri potest, qood aliqnis de aactoribns Aeliani in dialogis Piatonis foit admo- dnm nersatns. Nam bnins philosopbi snnt, qoamquam ei eo ipso non effluxerunt, libri VIII capita 1, 2, 9, libri XIV c. 5^). Alia in eandem sententiam decnrsn bnios dissertationis pro- ferentur*).
Restaty nt moneam occultam qaandam rationem inter Aeliannm et Plntarcbnm intercedere. Hie enim, licet ab illo non adhibitos sit, cum ingenio atque indole tum pennnltis nar- rationibns et sententiose dictis ad eins similitadinem accedit Scripsit praeterea Plntarcbns librum de animalinm soUertia; eadem exordio nariae bistoriae tractatur. Exstat opnscnlnm Plntarcbi de Alexandri nirtnte an fortnna; in n. b. III, 23, postqnam praeclara facinora eiusdem regis recensita svnt, haec uerba snbsecnntur: l'arw dk xal xijg Tvxiqg läli^avÖQOv aya- Ttwarjg ra Ttkelara^ eX tiq eirj dvO€Qig, xaXog d^ovv lAki^avi^ fdij "^TTtifievog Trjg Tox^g, fdrjdk ngog triv 1^ cevv^g ig amr TtQodvpilav aTtayoQevwy. —
V. b. X, 5: 0Qvyiog ovrog 6
koyog' HoTi yag uilawTtov tov OQvyog. 6 dk koyog g)rjal r^v vv iav avtrjg xig axfjrp^ai ßoav xai fiaXa ye ehtortog' ovt€ yaq %Qia %xeiv ov%e yaXa ovtb aXXo
Plnt Artax. XXV: "Hya^ Su- IIa q)ovix(orar6v kotiv h%(xl^ TVQavvlaiv, tkecov dh m TtQ^ov xai avv7t07t%ov fi ^oQ' QaleoTTjg. dio xal rcSv *ijp/w>' ror axid'aaevTa xal ivOB^iiu- Qiara ifJoq)od€^ xaJ deila, ta
1) Cf. de Socrate u. h. I, 16, H, 13, 30, Vm, 1, IX, 7, 29, XIH 27; de Piatone n, 27, 30, m, 19, IV, 9, VH, 17, IX, 10. X, 21, XII, 25, Xffl, 29.
2) Said. s. u. 3) Cf. p. 26 sq. 4) Gap. X.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibus quibus Aelianas in naria historia componenda nsos sit. 37
dh yevvala maTevovra fxaXlov g>iXo(pQOGvvag.
XQf^fio ovv oveiqoTtoXeiv xbv ^avatovy eldvlav kg o tl loig Xfr^aofiivoig aitfj 7tiq>vx€ Xvatr- lUrig dvai. lolxaai dh Tjj ii %fi Alawnov olrvgavvoi iwtofttsvovreg xal dedoinoreg navta' taaai yoQ ort äancQ oiv al ig 6q>€lXovai xal htelvoi
Utrimqne nidemns tyrannos cum bestiis simili ratione con- ferri. Qnodsi tarn mnlUie notae inter Plutarchnm et Aeliani naria conaeninnt, haec aidentur illiüB aetatem spirare.
Qiiae cum ita Bint, auctores Aeliani in numero eornm qni post Augostam nel adeo sab imperium Hadriani Graece scrip- sernnt latent.
4.
Hi cniusnam generia fuerint e dispositione et argumenta nariae historiae facultas est cognoscendi. Duplex enim est ratio lemmatum e quibus composita est. Altera, de quibus priore loco erit agendum, continuis constant narrationibuSy quae per se exhibentur neque omnino cum uicinis cobaerent. Ver- santur autem imprimis in historiolis ad philosophorum uitas, mores, facetias spectantibus. Praeterea pertinent ad doctrinas graaloraque placita philosophorum, ad res Atticas, Laconicas, Persicas, Aegyptias, Sicilienses, Alexandri Magni, ad meretrices, loxnriam, amorem, ad res mirabiles, quales quidem scriptori- bos ftaQado^oyQaq)oi uocatis in deliciis esse solebant, ad pic- tores, ad Homerum, ad prouerbia, ad descriptionem terrarum; denique habes rhetoricas rerum hominumue descriptiones (ex- (f^aaeig) in ü, 44, m, 1, XII, 1, XTTT, 1, quibus partim ad- nnmerandum est IK, 16.
lam iis quae Aelianus consulto disiunxit in uno conspectu positis coniecerit quispiam fere tot fontes primarios eum adiisse qnot praecipua argumenti genera modo enumerata sunt, sine eam maltis scriptis peculiaribus exhaustis hanc illam uarie-
Digitized by VjOOQ IC
38 Felix Rudolph
tatem farraginis suae assecatnm esse. Verom enim uero iam nimc in memoriam redigendam est id qaod sapra apparnit, enm neque Herodotam neqne Isocratem nee Platonem nee ceteros priseos auetores, qaamnis compluria frosta ex üs af- ferat, ipsos consnlnisse. Quocirca fides adiuncta est ei qaod nel Athenaeo collato ante ocnlos positom erat, enm uaria sua non ex mnltis et retnotis noluminibns eximia sednlitate col- legisse, in qna opinione recentiores esse nideoO» Bed fartim descripsisse qnos alii congesserant mnltiÜEuiae doctrinae the- sanros. Qnodsi pnrns putns compilator fiiit, propterea qaod species nariae historiae florida est, eins fontes et ipsi floridi fderint necesse est. Deniqne tota indoles eins obstat, qao- minns ex honestis rernm scriptoribns eam conflatam esse sta- tnamns. Etenim nbiqne fabellae, hie illic ineptiae, nnsqaam stndinm neri; immo non ad cognitionem, sed ad delectatioDem snmma eins libri speetat. Seqnitnr alteram partem narioram Aeliani renocandam esse ad quosdam commentariomm anctores, qni qnaecnmqne digna memoria aeqnalinmqne sensibns apta et accommodata enm alibi tnm in historiis de nitis philosophoram conditis legissent, sine nia et ratione eonsarcinanerint.
Altera pars hnins libri continetnr similinm rernm ennme- rationibns ant singnlis ant complnribns deineeps capitibns cir- cnmseriptis, qnae disseeandi libidine qna Aelianns Visus est intactae et, nt ita dicam, continentes glebae maioris ambitas in hoe ehao reperinntnr. Ae tantnm abest, ut ab Aeliano ipso compositae sint, nt deberi nideantnr miscellaneis nnios eios- demque auctoris, qni haec exempla, similiter atqne sna Va- lerins Maximns, in nsnm rhetornm declamatommqne collegerit nia nero miscellanea ad ordinem litteramm disposita foisse in snspicionem nenit. Qaod si nere cogitamns, qnoniam Athenaei dispositionem ab Aeliano inter transeribendnm religiöse ser- natam esse constat, nt indicia hnins ke^ixov in naria historia
1) Cf. cap. xm.
Digitized by VjOOQIC
De fontiboB qnibns Aelianns in uaria historia componenda usas sit. 39
agnoscantor exspectandam est. Qnapropter exceptis locis ab Athenaeo petitis omnia lemmata eins quaecumque in indicibns similium rernm nersantar perscrutanda snnty ecquae uestigia talis originis exhibeant. Id autem fieri non potent nisi ita nt graaiBsima quaeque uocabnla, quibus qoidem cuinsque loci uis et argamentom comprehendi possint, snb uno adspectu apponan- tar et ntram ad seriem elementorum qnadrent neene disqoiratur :
calliditate,
Tomediis,
V.h.I,l, de polyporam
a. h. 1, 2, de phalangioram
iLh.1,3, de ranaram A^gyptiaram
n h.I,4, de canum Aegyptiorum
a.b.I,5y de nulpioin marinarum
u. h. 1, 6, de teBtodinnm marinaruin
qAIT, de cancris snum
a.h.I,g, de hedera cernoram
Q.h.1,9, de aimiis leonnm |
u. b. 1, 10, de dictamno herba caprarum /
oh. 1,11, de murium 1
u. b. 1, 12, de formicarum > diainatione,
ob. 1,13, de caniB Gelonis j
nL II, 22, de bonis legibus quibus Manti-
neenses, Locri, Cretes, Lacedae-
monii, Athenienses usi sint, Q.h.Il,23,de Nicodoro Mantineensiuin le-
gislatore, ab. 11,25, quibus sextus dies mensis Thar-
gelionis fuerit fatalis,
ü b. n, 33, quibus imaginibus sculptores Flu- uios deos formare soleant,
Bb.lI,34,Epichanni ) senum enarrantur Qb.n,35,6orgiae Vsapienter dicta de ü b. n, 36, Socratis J senectute, D b. m, 2, de Anaxagorae \ nuntiis de fiHo- ^ u. b. m, 3 , de Xenophontis I rnm morte alla- D h. m, 4, de Dionis | tis animi magni-
tL b, m, 5, de Antigoni J tudine,
LT,,« r^^ ^ 1 iudiciumvulgi
! m'''n''*^J^'^*^''>ontempsisBe n.b.III,7,Demochare8 | dicuntur, '
propterea quod avvo- fianarovs prima uox est in II, 22,
quoniam ab bisuerbis incipit: ttjv ixrtjv
uocibus «ixaS«*»' at- que eixcjv quater occurrentibus,
. u. Z^a,
praesertim cum uo-
, cabulum fieyaU
tpQtov sit in m, 6,
. U. EjVVOfKO"
B. U. "Ei.
Etxojv,
Vs. u. rTj^ae.
s. u. MvytxXo-
Digitized by VjOOQ iC
40
Felix Rudolph
u.h u.h. u.h,
u.h u.h
u.h, u.h. u.h.
u.h.
u.h. u.h. u.h. u.h.
u.h. u.h.
u. h. III, % de inuicta uirtiite eomm qui et a Marte et a Cupidine in- flammati in proelüs pugnent, ni, 10,1 de puerorum apud Lacedae- III, 12Jmonio8 amore,
III, 17, mnlti philosophi de repuhlica quod uocem ^noli- bene meriti enumerantur, xtwfcBmo a fronte
habet» . m, 30, de quorundam abstinentia Ye-
ueriB, .m, 3S, de Atheniensibus oliuae, fici, uocibns «v^c^^f^a« et causarum , gymnasiornm , de i/v^ov ibi exhibitiB, Erichthonio rei equestris in uentoribus, ni, 39, de cibis populis quibusdam uoce BeXnvov ibi oc-
propriis, currente,
. Ulf 40, de deriuatione nominum TYTt;-
ffotf 2aTüQoit JSsilijvoi, m, 41, decognominibusBacchi^Aeoiy,
in, 42, de Minyadibus cultum Bacchi
respuentlbuB, ni,43,| Iquandoqnidem oppidum Del-
m, 44,> de oraculia Pythiae, V phorum laudatur in HI, 43 ni'45,j J et 44, Trophonius in Hl, 45,
III, 47, recensentur exempla quattuor
hominum, qui ex rebus pro-
speris praeter opinionem fruc-
tum utilitatiB non perceperint
(avSev avijvTo), rV, 1, de moribus mirabllibus com-
plurium nationum, ly, 2, Nicostratum citharistam cum Laodoco citharoedo de pretio artis suae uerbls confligentem dixisse illum in magna arte par- uum esse, se in parua magnum, u. h. IV, 3, Polygüotum res sublimes, Dio- nysium Colophonium animi mo- • tiones et corporum uestiumque habitum picturis exprimere so- litos esse,
cum hi tres loci ita inter se cohaereant, ut ad artes, id est ad unam prouin-
> dam spectent ern- ditionis ab Aeliano in u. h. IV, 2 uoce ftavatxri expressae (cf. u. h. IV. 15),
B. U. 'EofOi.
8. n. 'Enoh- xivifarxe'i
8. U. 'ßiftai. S.U. Ev^f^.
8. D. Amv9v. S.u. ^tovticoi.
U, ?
8. n. 'E^oi.
■8. XL Movctxi
Digitized by VjOOQ iC
De fonübus quibus Aelianus in naria historia componenda ubus Bit. 41
L h. lY, 4y Thebis legem fuisse, ut et pic- 1 \
tores et scalptores res arte >
fonnandas in meüas mutarent, J i.h. lYfö, exempla animi grati septem praefizisaerbiB^v«^-
eollecta sunt» yMimv ant/ivriftd^'^
aav, I. h. ly, 8, de nidssitadinibas fortnnae quippe quod incipiat
abunde agitur, tLiierhiBiaharisovx
olda ras trj^ TvxtjG furaßoXae raxtias; i.h. IT, 15, qnomm animi ad arteslibera- nocaboUs a/iovaora
les morbis conaersi sint,
. h. IV, I69 8i qnis Galliam imitatos sit, enm euasunim esse potatorem, si qnis Ismeniam, tibicinem, Bi qois Alcibiadem,iactatorem etc., de Tachi, regis Aegyp-1 tionun \ ^,^'-
de PherecydiB J ^^'
L h. V, 10 — VI,7,exceptiBV, 11, 20, 21, VI, 1 respnblicae Atheniensium et Lacedaemoniorum promiscne tractantor,
quinqae exempla crudelitatis et Buperbiae recensentor, de Gelone boni ] tyranni de Dionysio altero > ezempla- prani J ribos,
B.h. VI, 13, benigne quodam deorum nu- mine paucis tyrannis conti- gisse, ut imperiam ad poBteroB promouerent,
Pittacnm molam celebrasse, \ Laertes laboperibusmanua- 1 Ulixes >rÜ8 non abhorrmsse | Acbilleus j dicuntor.
TOS et fiovffixcjraroe occurrentibuB,
Lh.V,l,
Lh.V,2,
Lh.Vl,l,
i.h
VI, 11, VI, 12,
3.h. ah
vn,4,
VII, 5,
I.h. VII, 9 , de uxcris Pbocionis]
3. h. vn, 10, de Socratis |
}. h. Vn, 1 1, de mnlierum Roma- 1
namm J
simplici-
tate uesti-
tns,
propterea quod n. h. vn, 9 haec a fronte habet: atra ovx ifari coHpQOilvvri fiByaXfi ; | et Bub finem idem uocabolum iterum,/
8. u. MovifixTi. B. u. Evepye-
fftCJV.
8. U. Msxaßo-
8. u. Movaixri.
8. U. MifiTiCtS.
s. a. Noaoe.
8. u. UoXl' TsXai.
8. U. "Tß^ts.
8. U. TvQaV' vos.
. u. n6vo6.
8. U. ^Wfp(fO'
Digitized by VjOOQ iC
42
Felix Rudolph
u. h. Vn, 14, philosophorum bellis probato- uocabulis ffr^arTj'\
rum coaceruata sunt exempla, yoe, ar^artvBa&M,
GtQoxriyia^ arga- Ttia occurrentlbuB, u. h. yn, IS, Aßgyptios tormentorum esse
patientissimoB , uiduasque In-
das una cum coniugibus mor-
tuis 86 comburere, u.h.yni,ll,Aetnam, Parnassum, Olympum quia baec uerba ibi
montes paulatim decrescere, praefiza sunt: ov^iv
u.h.
Vni,ll,i
vm, 13, i
I
IX, 17-2
Ifti d'avfjMCOfUv,
,Anaxagoras, Aristoxenus, He raclitus numquam risisse per- bibentur, u.h. IX, 17— 21, de nescio qua arrogantia cumIX, nitaincipi-
uel leuitate, at: xav^porri^a koixe
HarvjyoQeiv^VLQCeni
ixovfi^sro exblbeat,
u. b. IX, 22, memorantur Pytbagoreij
Plato ^medici, AristotelesJ u.h. IX, 34, Rhodiorum etLacedae-
u.h, u.h. u.h u.h.
IX, 35, IX, 36, IX, 37, IX, 39,
s.u.
s.u.
s.u.
s.u.
s.u.
c o cu
ßavua' Uta.
3]
3 }s. U. Vffr(K>»-.
uanitas perstringitur,
u. h. X, 3,
u.h. X, 7,
moniorum
Antisthenls
Antigoni
Aiexandri
absurdi amores congesti sunt, quoniam in primo ca
pitehaecsunt: ncJe Se ovx av qtaivj ris yeXoiove afta xcU nagndoiovs xovaSt
de catulis perdicum, anatum, cum uox veorna et leonum ex partu summo uigore in primo et in me- praeditis, dio capite depre-
hendatur, Oenopidem Chium tabulam aeneam loui Olympiae col- locasse et Metonem Leucanoensem cui- dam deo colunmas dedicasse
(3
09 — O cu
a SP -^ S
propterea quod hie » ftdyae iviavTbe bis nominatur,
B.1
|
ö |
s. |
U. |
Kffifo |
|
1 |
TT.^. |
||
|
OB |
|||
|
CD |
|||
|
8. |
U. |
Ila^ä- |
|
|
M«. |
|||
|
S |
S. U. Niörtta
>9. U. iV£/fl»
Digitized by VjOOQ iC
De fontiboB qnlbos AeUanaB in uaria historia componenda usus sit. 43 i.h.XI, 1, i. h. XI, 2,
Oricadmum luctandi primum
artificem fuisse,
Oroebantimn carmina epica,
Daretem Uiadem ante Home-
niin compoBuiBse et Melisan-
drom Milesiam pugnas Lapi-
thamm et Centanrorum de-
Bcripsisse, uh.XI, 3, Iccum Tarentinam ducem et
prindpem faisse luctationis, 1. h. XI, 9, sex ezempla claromm uiromm si qoidem uox nevia
pauperum recensentnr, ibi bis apposita est»
uox Ttitnje ter,
i. h. Xn, 15, HerculeB \ ]^^^ ^^^ naiSia in
Socratea I cumpuerislusiflse «ordio huius capi-
Agesüaus ( dicuntur, ( ^ ^^' ^^^ ^'^'
Archytas J ^"^ ceterum ter
J est usurpata, . 1l xn, 16, de legatis Alexandri Magniocto quod uocabolum gi;-
commemorantor, quos is ob- XorvTti&raTa exhi«
trectatione et inuidia prosecu- betur,
tas Sit, Lb.Xn, 14, homines pnlchritudine insignes quod incipit a noce
landantur, a^cuararoi,
Lb. XU, 20, luscinias esse insomnes, biron-
dines minimo somno uti, L h. XII, 25, enumerantur qui ab aliis adiuti quod incipit a uoce
Bint, Svr}vro,
L li. XII, 26, hominum ebriosorum compo- quia incipit a uoce
Sita sunt exempla quattuor, Ttorürrarot, L h. XII, 29, Flatonis quoddam traditur de
luxuria Agrigentinorum effa-
tum, 1. h. xn, 30, Tarentinos nino admodum de-
ditos fuisse, et Platonem a
Gyrenensibus , ut leges ipsis
consütueret, innitatum propter
petuiantiam cui obnoxii essent
abnuisse, a.lLXn, 31, mentio fit cum aliorum uini
generum tum uini Mv^ivr^s uo-
cati, quod cum unguentis pre-
tiosis a Graecis misceatur,
)^8. u. n^anoß.
B. u. n»via.
-S. U. Ilaidia.
praesertim cum uo-
> cabulum r^tpr] oc-
curratincc.30et31,
§ B. u. Zrihnv'
l
s. u. 'QqaiO'
^ 8. u. "ThtvoQ.
S
o S. U. Sivrivro.
CD
g s.u. nOTÜfTa'
s.u. T^fpri.
Digitized by VjOOQ iC
44
Felix Rudolph
lis,]
ai- >cf. u. 1
u. h. XII, 32, de Pythagorae, Empedoclis,
Hippiae, Gorgiae munditia ni- ^cf. u. b. XII, 29 — 31, mis exqnisita,
u. h. XII, 35, index quorundam hominum in- \quae capita uersan-
est cognomioum, I tnr in disceptandis
I qnibusdam aporüs, u. h. XII, 36, de nomero nliorum Niobae, ■
n. b. XII, 42, aliquot homines comprehensi nerhis i&^t^Be^r^<v-
sunt a bestiis nutriti, ^l^<u ibi appoaitis,
u. h. XII, 43, recensentnr multi uiri qoi hn-
miÜ loco nati incluti euaaerint, u. h. XII, 45, formicas in oreMidae donnien-
tis frumenta coUocasse, apes in
Platoms ore f auos composuiBse
et Pindari nntrices fuisse, u. b. XII, 46, easdem Dionysio, eo quod in
manu eius consedissent, tyran-
nidem uaticinatas esse, Q. h. XII, 53, de maximorum bellorum causis
exiguis, u. b. XIII, 15, enumerantur qninque exempla quia ininltioest : fpa-
bominum stultorum, tri naxvrctror ytvi'
u. b. Xni, 23 et 24, recensentur qninque ho- mines qui e legibus ab ipsis
latis detrimenta ceperint, u. b. XIII, 25, Corinna uictoria musica a Pin-
daro reportata BUS ab eo ap-
pellata esse fertur, u. h. XIII, 37—43, effata clarorum uirorum
coDgesta sunt inter se similia, u. h. XIV, 8—20, exhibentur narrationes eo
consilio fictae, ut risum exci-
tarent, n.h.XIV,24,de uiris pecuniae neglegentis- propterea quod sie
simis, indpit: x^fiaranf
n. b. Xiy,36, de fatuitate eorum qui patrum
laudibus se iactant, u. h. XIV, 45, aliquot feminae celebres lau-
dantur.
!•
:. a. Twfi.
S.u. Tl^i
s.a. Tanun- njf.
S.U. r*jp«Ta.
s.u. UcltfM. S. U. Uajti^- j
o
i
I
8. n. BaUpo-
TOS (seil, j
8. U. UaiSiei.
8. U. JT«"»'' 8. U. PwaUti
Digitized by VjOOQ iC
De fontibus qnibus Aelianns in uaria historia componenda usas sit. 46
CSonfinnata est ea quam supra monimns snspicio; per- multa lemmata nariae historiae d^prompta snnt e qnodam exemplorum libro in litteras digesto, cuius nestigia, quamuis Aelianns dedita opera in eo elaboranerit, ut exstingnerentor, si tabnlam modo adscriptam animo examinaneris, non possnnt Don agnosci. Yidemns enim progressnm qaendam ordinis qni didtar alphabeticns in iis nocibns snmmi ponderis qnibns sin- gulos elenchos exemplorom inscripsi. Nam in nniaersom qni- dem hae, nt ad priorem partem nariae historiae referendae sunt, ita ineipinnt a prioribns litteris, ut ad posteriorem, ita a posterioribns; qnin etiam, ut alterae alteris snnt finitimaO; ita magna ex parte ab iisdem litteris dncuntur: evvoiitjxaroi, b^^ UTuiv, — ^Q(og, BTtoktTevaavTo^ bqüiq, evQeri^g — öeiftvov^ Jio- vvoog, JeXq)oL — fieraßoXal, (xovaixTq, (xLfxrioiQ — awq>Qoavvt], axqaTtffia — TtQcirog, Ttevla, Ttaidia — cogaioTazoiy (vTtvog), wvijvro — i^Qvgn^, rgoqyq, TaTteivoTrjgy Tiqaxa — noXsfiog, TtaxyxoTog, maXlyxoTog, naiSia — XQVf^^^^^ xavvorrig^ qnibns continnationibns pensa indicari nidentnr quae Aelianns fönte illo ntens in dies singnlos sibi proposnerit. Tantum antem abest, nt in eo offendendnm sit, qnod a dispositione quam illic maenerat aliqnoties recessit, nt id ipsnm mimm sit qnod eam non saepins neglexit. Geternm etiam ubi ab ea digressns est, certae qnaedam hie illic rationes deprehendnntnr. Etenim in- dices per libros I, 11 et VI, Vn et IX, X dispersi, qni qni- dem nocabnlis ^(^cc, evvofiWTcctoi, l?, eliuiv, yijgag — vßQig, TVQavvog, Ttovog — TtaQado^a, veoma, ^iyag deinceps a me notati sunt, innersae seriei litterarnm respondent. AJtera qnae- dam necessitudo est inter eos locos qnornm argumenta his nocibns comprehendi possnnt: elxiav, yiJQag, fÄ€yakoq>Qoavvt], «^wg, IftoltTevaatfTOy — S-Stj, fiovaixi^, eveqyeaifjiy, fieiaßolal, HovaiToq, fAlfifjOig — a(aq>Qoavv7j, OTQaTTjyla, naqtiqriaLg, d-av- fiaaiOy axv&QiOTtoTTjg, xovq)6Tfjg, latQog, xovqjortjg, unde ef&ci nidetnr, nt to orotxeia /i et 6, a et ^tx ab eo innicem in- specta sint. Neqne deero qnaerenti tibi, qnomodo factum sit, ut Aelianns initium lexici de quo agitur exhanriendi non a t<P a OTotxelip, sed a lemmate ^<^a inscripto dnxerit; scilicet
Digitized by VjOOQ iC
46 FeUs Rudolph
simalatqne hunc librnm nactos est, pro studio sno animaliam, quae ipse ante singillatim ü'actanerat, nihil antiquins habmsse uidetur quam nt t6 ^ aroix^lov enolueret.
Atqui, si minus indulgens sis, me nituperans 'quo tandem iure' inquies 'de rebus commenticiis tamquam de ueris lo- queris? Nam tu quidem istam tabulam arbitrio finxisti, neqne quidquam tibi eam componenti fuit ÜEU^ilius quam uoculas animo effingendas ad ordinem litterarum accommodare\ Sane con- iecturis meis usus sum, ac fieri potuit, ut in hac aut illa uoce primaria constituenda errarem. At certe summa eornm quae disputaui ualet. Namque, quoniam Uli indices exemplorom omnes eandem speciem adeo prae se ferunt, ut uel ipsi ancto- rem quendam omnibus communem clament, dummodo paaca lemmata eiusmodi, uelnt ea quae delTtvov, Jiowaog, Jehfoi inscripsi, ex illo libro per elementa composito desnmptaesse concedas, cetera indidem profluxisse eonsentaneum est. Bis concessis, si etiam in ceteris dispositio alphabetica facili ne- gotio agnoscitur — quam agnouisse mihi uideor — , res extra omnem dnbitationis aleam ponitur.
Verum quod fere quarta pars uariae historiae res similes coagmentatas exhibet, utique quarta, fortasse etiam maior pars ex eodem illo fönte hausta est. Sequi uidetur numenun auetorum Aeliani satis angustis finibus contineri.
6. Restaty ut moneam illos commentarios, e quibus historiolae uariorum Aeliani per se positae supra repetendae erant ciun hoc libro ad formam lexici expresso cohaesisse. Occunont enim nonnuUa argumenta bis diuersis locis, altera seorsos, altera cum similibus coniuncta: in u. h. 11, 14 Xerxem platani amore captum torques et armillas aureas in eins ramis sns- pendisse custodemque ei dedisse rhetorice narratur; eadem res in IX, 39 inter alia exempla amorum absurdorum exstat Morbus quo Pherecydes oppressus esse dicitur pedicularis in IV, 28 per se memoratur, in exordio libri V idem simul com morbo Tachi Aegyptii. Quae in X, 21 est fabella de apiboB
Digitized by VjOOQiC
De fontibos quibus Aelianus in uaria historia componenda usas Bit. 47
et Piatone in numero portentoram a. h. XII, 45 et .46 ennme- ratonun repetita est. Periclem, cnm legem tnlisset, ne quis loco cinis haberetnr, nisi qni ntroqne parente eine natnB esset, fiiiis legitimis mortuis et nothis solis snperstitibns nim snae legis ipsom sensisse in VI, 10 per se exstat, in XIII, 24 cnm similibus. Praeterea cf. n. h. VI, 11 et XITT, 37 de Gelone; n, 6 et XIV, 8, 2 de Hippomacho.
Qnoniam anetores Aeliani nonnnmqnam in iisdem rebns uersatos esse apparnit, alteri alterorum libros nidentnr ex- scripsisse. Neqne, si res ita se habet, dnbiam est, qnin is qni illnd lexienm eomposnit exempla sna ex commentariis qnos cogitamns excerpserit. Aelianns igitnr, cnm narrationes ge- mellas exbibeat, Ulis libris promiscne et libere conscriptis dn- plici ratione nsns est: et ipsis et per lexicograpbnm qnem dixi.
VIIL Fontes circumspiciuntur. lam nero orbis anctornm Aeliani angnstissime circnm- scriptns est. Pendet enim naria historia ex libris Graecis argnmenti nersicoloris deperditis, qni qnidem post Angnstnm uel potins snb Hadriani imperinm confecti sint; qnod genns scribendi e praefatione Gellii satis notnm est. Itaqne ad hanc qoaestionem admonefi possnnt Pamphili 0, qni circa annos p. C. n. 50 — 100 nignit, keif^iojVf Pamphilae, qnae snb Nerone floruit, iGTOQixa v7to(Avri^iaTa^)\ de libris ad memoriam Ha- driani renocandis Philonis Byblii 7teQ\ x^rjOTOfna^elag^ Cepha- lionis Movaat^)y Telephi Pergameni nomUrj g)iXofÄad'€la% Fauorini Arelatensis ano^ivri(jLovevi.iai:a et TtavrodaTcij loToqla^ Herodis Attici kq>ri^eql6eg, iyx^LQldia, xa/p^a«); ex aetateMarci NieoBtrati Macedonis dey.aiAvd'la et noXv(jiad'la'^\ ex posterio- ribus nt nidetnr temporibus Alexandri Cotiaeensis TtawodaTt^ ^^). Praeterea, qnocnmqne animnm connerti, nnllam inneni
1) Cf. L. ürlichs. in mos. Bhen. n. XVI p. 247.
2) Maeller. fragmm. bist. Graec. HI p. 520. 3) Ibid. p. 560.
4) Ibid. p. 625. 5) Ibid. p. 634. 6) Pbilostr. u. s. II, 1 p. 244 et Süid. 8. Q. 'Hq6Bfi9,
7) Sold. 8. u. 8) Steph. b. n. KoTiasiov.
Digitized by VjOOQ iC
48 Felix Rudolph
inscriptionem, quae ad argamentum indolemqiie uariae historiae qaadraret De iis uero qnos laudaui Cephalion, propterea qnod hifltoriam reram gestamm ultra tempora Alexandri Magni non prosecutuB estOy hoc loco non aidetur reBpiciendus esse; om- nino autem nemo in censum aenit nisi qui in uitis philoso- phorum uersatns est; ergo nemo praeter Pamphilam etFaüo- rinum, quos solos in eo argumento elaborasse scirnos. Äge horum uestigia intentiore animo persequamor!
IX, De Fauorini libris müeellü^).
De scriptis Fauorinianis ea quae modo commemorata simt sola nidentur huc adicienda esse: commentarii {aftofivrjfiovd- fiara) et omnigena historia (TtavToda/trj iatoQia).
Atqae illi quidem minimum e quinqne uoluminibus cod- stabant ; noti sunt per Diogenem Laertium paene solum, qni XYI fragmenta sernanit. Quae pertinent ad Pittacum, Xeoophanem Golophoninm, Empedoclem, ad Socratem et Platonem saepios, ad Aristotelem; Gratetem Thebanum, Parmenidem, Zenonem Alexamenumque, Eudoxum Gnidium, Pythagoram, Demetriam Phalereum, Theophrastum. Etiam ioeo et facetüs ibi locmn ftiisse sequitur ex Diogene, qui YI, 88 cpmmentarios Fauorini antestatus narrat, Gratetem Thebanum in gymnasio quodam uersatum, cum coxas principis gymnasii tetigisset, illo indig- nante haec dixisse: quid enim? nonne ista quoque toa sunt sicut et genua? Ac ne a rebus mirabilibus quidem alieni erant; nam ab iis petltum esse quod Gellius X, 12, 10 ex Scripte quodam Fauorini de columba Archytae artificiosa refert Nietzcheo ^) concedendum est. Neque ego hoc opus, propterea quod reliqniae eins ad unam omnes de philosophis smit, diuer-
1) Phot. bibl. cod. LXVm p. 34 ed. Bekk.
2) Mueller. frr. h. Gr. m p. 577. Marres, 'de Fauorini Ajeiatensis uita, studiis, scriptis; accedunt fragmenta", Traiect. ad Rhen. 1853. Fr. Nietzsche, 'de Laertii Biogenis fontibus' in mus. Rhen. n. XXTTT p. 622 sqq. et XXIV p. 181 sqq.; 'de Fauorino Arelatensi' ibid. XXTU p. 6428qq.
3) Mus. Bhen. XXm p. 647.
Digitized by VjOOQ IC
De fontibos qulbiis AeUanna in naria historia componenda oBoa sit. 49
8iim fnisse existimo a libro negl rijg dialtr]g twv (ptXoaoqxav, qni apnd Saidam Fauorino nindicatur.
Omnigenam higtoriam noctium Atticaram 1. XIY capite sexto adnmbrari Nietzsche enieit; nbi haec legnntnr: 'Homo nobis familiariSy in litterarnm cnlta non ignobilis magnamqne aetatis partem in libris nersatns, 'adintnm'y inqnit, 'omatmn* qne nolo ire noetes tnas'; et simnl dat mihi librnm grandi nolumine 'doctrinae omnigennB', nt ipse dicebat, 'praeseaten- im, qnem sibi elaboratam esse ait ex mnltis et nariis et remotis lectionibns, nt ex eo snmerem qnantnm liberet remm memoria dignamm. Accipio cnpidns et libens, tamqnam si copiae comnm nactns essem, et recondo me penitns, nt sine arbitris legam. At qnae ibi scripta erant, pro Inppiter, mera miiacnla! qno nomine fherit, qni primns 'grammaticns' apel- latns est; et qnot fnerint Pfthagorae nobiles; qnot Hippo- cratae; et cninsmodi fhisse Homerns dicat in ülixis domo xot-^ijv; et qnam ob causam Telemachus cnbans innctim sibi cnbantem Pisistratnm non manu attigerit, sed pedis ictn ex- citarit; et Enryclia Telemachnm qno genere clanstri inclnserit; et qoapropter idem poeta rosam non norit, olenm ex rosa norit. Atqne illnd etiam scriptum fuit, quae nomina fnerint sociomm Ulixis, qni a Scylla rapti laceratiqne sunt; ntrnm iv rij IW ^alaaat] Ulixes erranerit xar^ lA^lata^ov, an iv tfj l'^cu xarä KQorriTa; item et istic scriptum fuit, qui sint apnd Homemm nersus isopsephi; et quorum ibinominnm /ra^crarix^^ reperia- tor; et qnis adeo nersus sit, qui per singula nocabnla singnlis syllabis increscat; ac deinde qua ratione dixerit singulas pe- cndes in singnlos annos tema parere; et ex quinque operi- mentiSy quibus Achillis clipeus munitus est, quod factum ex wo est snmmum sit an medium; et praeterea quibus urbi- bas regionibusque nocabnla iam mutata sint, quod Boeotia ante appeilata fuerit 'Aonia', quod Aegyptus 'Aeria^, quod Creta qnoque eodem nomine Aeria dicta est, quod Attice. *^xTij', quod Corinthus *Ephyre\ quod Macedonis '"Hfia&laj quod Thessalia l4lfiovla\ quod Tjros 'Sarra', quod Thracia ante 'Sithonia' dicta est, quod Paeston ^ noaeidwviov. Haec
Leipii^r Stadton. Yn. 4
Digitized by VjOOQ iC
60 Felix Rudolph
item atqae alia multa istiasmodi scripta in eo libro fiienmt Quem cum statim properans redderem, ^ovaio aov\ inquam, 'dootissime niroram, ravrrig r^g Ttokvfia&lag et librnm hone opulentiBsimum recipe, nil prorsns ad nostras panpertinas lit- teras congrnentem. Nam meae noctes, quas instractum oma- tumqne isti, de ano maxime illo nersn Homeri qnaenmt, quem Socrates prae omnibns semper rebus sibi esse cordi dicebat:
^'Ottl tol €v (jteyaQOLai xaxov %^ ayad'ov re %i%vxtai.
Itaqne omnigena historia Fanorini erat de innentoribuBy de qnaestionibus Homericis^ de rebus geographicis, de homo- nymis, de animalibus; eandem imprimis ad appellationes ex- plicandas pertinuisse Photins in codice CLXI testatur: hv ok iiacpoqoL lazoQlai aal rwv xara tu ovofiara d-iaemv akio- Xoylai xal roiavra h^ega. eig a xal 6 rqLrog avrtp (seil. So- patro) avjtifteQalverat Xoyog. Fragmenta hnios libri Diogemana spectant ad nitas et dicteria philosophorum et item ad in- nenta; ea qnae per Stephanom Byzantinm sernata sunt ad descriptionem terramm. Neqne deerant ibi fiäcta historica, si quidem Stephanas s. n. TetganoXig bis uerbis osns est: (hq OaßiüQlvog €v TtQwrtp navrodaTtrjg vlrjg latOQixtjg, Quid mnlta? Titulo ipso docemur res narias e disciplinis nariis con- gestas ibi conglntinatas fuisse.
De discrimine quod inter commentarios et omnigenam historiam intercedat Nietzsche» cni hoc quidem loco adstipn- lor^ haec dicit ^: ^Primum constat et artoiivrjfiovevfiaTa et Tcav- TodoTt^v laroQlav, si summam spectas, uni eidemque litteianun generi adscribenda esse , vTtoiivTinaxvmfi scilicet .... Sed in hac maior rerum aequalitas, similibus semper rebus in unum locum congestis, ueluti inuentis et cognominum indicibus. In Ulis summa argumenti narietas nullo omnino ordine temperata hisque solis adstricta legibus, quibus talia aTcojuvTj^ovevfiata solent adstringi. Quidquid enim in hoc libro exstabat, eodem iure etiam in omnigena historia exstare poterat: non nero contrarium statui debet. Velut omne indicum genus ab anofivf]- fÄOvev^aTwv consilio dissidet, non ab omnigena historia'.
1) L. 1. XXIII p. 648.
Digitized by VjOOQ iC
De fonübiu quibiu Aelianos in uaria histoiia componenda usub sit. 51
Eodem pertinet id qnod Wilamowitz i) obseruanit, nideri ea quae Diogenes ex omnigena historia se sumpsisse affirmat, ad tria qnattaorne capita miscellae historiae redigenda esse. Yelnt nnam, inquit, quasi caput efficiant ea qaae de accosa- toribus philosophorum sunt, Polyeucto Socratis (11, 78), Char- mandro Piatonis (lü, 19), Demophilo Aristotelis (V, 5), De- metrio Poliorceta Demetrii Phalerei (V, 77).
De forma omnigenae historiae uiri docti dissen- tiont C. Mueller^) enim, Urlichs ^), Hecker'^) eam ordine alphabetico digestam fuisse putant; in eadem sententia uidetur Maass esse, noua quaedam proferens; sed incertus ambigit^). Nietzsche®) uero et Wilamowitz "0 stant a partibus Nauckii®), qni hoc opus non fiiisse ke^ixov, sed e XXIV libris composi* tum secundum classicam illam Iliadis Odysseaeque normam statoit Cardo huius dissensionis uersatnr in his uerbis Photii explicandis: 6 dk rglrog koyog avlHysTai avT(p (seil. Sopatro) «x tiJQ OaßwQlvov ftavTodaycrjg vkrjg ex %e tov v xai rov ^ aal /Md-e^g TtXriv rov r fiixQt t^ov w. Et Nietzsche quidem inde colligit omnigenam historiam Sopatri temporibus fuisse dis- sectam in quattuor reuxri^ quorum quodque senis libris conti- neretur; pri'mum libris aßyde^, alterum libris ij^txA^; ter- tium libris v^oTtQO, quartum libris Lvcpxxpcü] solum autem tertium a Sopatro usurpatum esse. Quae coniectura, ut uera Sit, nihil facit ad sententiam de dispositione alphabetica refn- tandam. Nam omnigena historia, licet xora xevxri per manus hominum circnmferretur , nonne eadem simul in litteras di- gesta esse potuit? Nunc uero Maass ^) et Wilamowitz^^) illam redarguerunt.
Sed inspiciamus fragmenta huius florilegii, in quibus certa j
nestigia ordinis litterarum offerri uidentur. Nietzsche ex eo
1) Philologische Untersuchungen lü p. 143 sq., Berol. 1880.
2) Frr. bist. Graec. HI p. 577. 3) Mus. Rhen. nou. XVI p. 254. 4) Philol. y p. 432. 5) De biographis Graecis quaestt. selectae,
Phflo]. Unters. III p. 52sq. 6) Mus. Rhen. XXIII p. 6498q. 7) L. 1. p. 146. 8) Phüol. V p. 704.
9) Phüol. Untersuch. lU p. 50 sq. 10) Ibid. p. 145 sq. I
4» i
Digitized by VjOOQ iC
52
Felix Rudolph
qnod Fanorinng teste Diogene de Piatone et in libro alt^o et in libro octano omnigenae hiBtoriae dissernit, praecipaam cau- sam repetity cor in explicatione nerborum Photii Maelleriana o£fendat. 'Exspectamos antem^ inqnit, ^si cnm Hnellero &- eimns, baec fiiisse s. n. IHanav inserta. Quid nero? Secimdo igitnr libro Fanorinnsne iam ad JTlitteram peraenit, quam etiam in octano libro enm tractasse alia docent fragmenta? Qoalem hominem nobis informemns Fanorinnm, qni libro primo litteras A nsqne ad 0, libris seqnentibns II, HI, IV, V, VI, VH, VIII nnam solam complexns sit II litteram\ At enim, quomam omnigena historia non tarn singillatim quam generatim con- scripta erat, Nietzsche in notas ordinis aipbabetici inquirens singnlorom qaidem hominnm nomina minus apte intnitos est Egomet animo ad argumenta fragmentorum connerso illad testi- moninm Photii deUberans reuocauerim
Di. La. in, 57: Elal rolvvv, (prialv (sc. 0^a-v ovkog), ol 7tavT€Q avT(fi (sc. nkanavi) yvrjau>i dvakoyoL e^ xal Ttevtrjxovra, rrjg fiev TtokiTsiag eig dh.a diavQOVfiivrjg — tjv xai evQlaxea&ai o^c- dov oXrjv TtaQa n^anay6^<f iv Toig avrikoyixoig gyrjai OaßwQlvog iv TtavroöaTcqg laroQiag ß' — TiSv dk vofioiv dg dvoKalö&ia, quae uerba a Muellero /^ in i} mutato ad u. nkärmv referuntur,
Di. La. Vm, 47 : ^E^aroa&ivrjg di q>r]ai, xa&o v xal Oaßwqivog Iv rij oyöorj TtavroöaTtrjg loTOQlag TcaQccrld'eTai, rovTov (seil. üv-S-ayo- Qav) elvai vdvTtQCJTOv ivrix^iog Tcvxxeiaavra Inl vijg oydorig xal rerTaQaxoar^g ^OkvfiTtidöog, xofi'q- TYjv xal aXovqylda <pOQOVV%a' hocQid'ivTa t' ix TcJy Ttaldcjv xal xkevaod-ivr^ avzixa n^Qoaßrjvai rovg avÖQag xal vtxijoaL. drjXovv dh tovto xal tovtvI- yQafjtfia 07t€Q iTtoltjae OealrtiTog' nv^ayo^rjv rcvd, üvd'ayoQrjv, ta ^elve, xofn^riv,
^öofjLBvov rtvxTtjv el xctrix^cg JSdfiLOv, nv&ayoQrjg iycj elfiL' %d S %Qya fiov eX tiv ^QOio ^HXelwv, qnjaetg avrov arttara liyeiv.
ad lemma onmigenae > historiae JiaXoyoi inscriptniiL
ad lemma
omnigenae
historiae
ngdivog
insoriptnm.
Digitized by VjOOQ IC
De fontibuB qaibos Aellanus in uaria hütoria componenda asoB ut. 53
tovxov 6 OaßuQlvog qy^oiv oQOiQXQ^^cia'd'at dia ^ rijg fiia^ficmxqg vhjg, iftl nXiov dl SuTCQorrjv Mi toig hLslv<f TtlrjOiaaavrag xal fiera rctvr^ jiQiaTOTilr]y xal rovg avioixovg' alXa fi'^v Kai tov GVQccvov TtQWTov ovofiaOai xoa^ov xal Trjv y^Vi axQoyyvJirjv' wg dh Qeoq^qaarog JlaQfisvldrjv' (ag di Zf^viov 'Halodov, rovrcp q)aalv avTi7taqa%aa^ aea&ai KvJiwva xa&dneQ Mvrlkoxov ^omqaxet.
Di. La. m, 24 de Piatone: Ovrog jtQWTog h i^mriau koyov TtaQ'qveyycev, aig (prioi OaßuQi- vog kv dyöot] TtavrodaTtrjg laroQlag' aal TrQtitog TOV xora Tfjv avdkvatv TTJg ^rjtriaewg xQOTtov eiariyr^aaTO uiewddfiavri rcß &aül(p' xal TtQtitog h <piloao(plfjc dvTlnodag wvofxaae xal otoixeiov xal diaXexrixrjv xal TtoiorrjTa xal tov agi^fiov TTjv fCQOfitjxr) xal t(Sv TteQoxtav rfjv Irci- miov i7ti(pdv€iav xal d'sov Ttqovoiav. xal nqü- %og TcJr <ptloa6q)(av avTslTte TtQog tov Xoyov tov AvoLov TOV KBq)dXov, hxd^ifxevog avrbv xcrra Xi^tv h T(fi OalÖQfp. xal TcqwTog id-eioorjae vfjg yQaft- ^cnixrjg tijv dvvafjiiv. TCQfOTog T€ avreiQrjxwg axe- iov anaai Tolg tvqo ovtov ^rjTCiTai. did tL fxi] l^vrifiovevoe ^rjfioxQlTOv.
Di. La. Vni, 12 de Pythagora: Aiyerai de xal TtfujTog xqiaaiv aaxrjaat ad'XrjTag, xal TtqwTov / EvQv/xiv7]v, xad'd q>rjai. Oaßcjqlvog kv tqIt(^ TcJy ci7toiivrifxovev(idTO)Vy tüv tcqotcqov laxdai ^- ?afe xal TVQOig vyqoig, dXXd xal Ttvqolg ow^a- oxovvtwv avTovg, xa&dTteg 6 avTog Oaßwqlvog iv oydoTj fcavTodaTtijg lüTOQlag q>rjalv,
Praeterea ea omnigenae bistoriae fragmenta qnae seroata sunt apnd Diogenem 11, 1, 11, 20, V, 9, IX, 23, 29 noce TtqwTog occnrrente de inuen- toribuB sunt 0-
1) Vid. cap. X.
ad lemma
omnigenae
bistoriae
IlqwTog
inscriptam.
Digitized by VjOOQ iC
54 Felix Radolph
Quodsi in libro 11 incisum qnoddam noce Jiakoyog in- signitam erat, in libro VIII incisum qnoddam noce IlQWTog, qnandoqnidem J littera IV est, il littera XVI, omnigenam historiam ad formam lexici qnod dicimns expressam fdisse seqnitnr; nifii qnod de XXIV litteris atoixelaig e qnibnscon- staret binas singulis libris fnisse comprehensas statnendnm est
Similia ef&ci nidentnr ex Inlii Valerii de rebns Alexandri I, 13 (in C. Mnelleri Psendocallistb. ed. Didot): 'Grescebat ergo (Alexander Magnus) nt corporis gratia ita studiornm qno- que et prndentiae maiestate et cum bis nna regiae disciplinae. Eins nntrix Alacrinis erat, paedagogus atque nutritor nomine Leonides, litteraturae Polynicus magister, musices Alcippna Lemnins, geometriae Menecles Peloponnesius, oratoriae Anaii- menes Aristociis Lampsacenus, philosophiae autem Aristoteles ille Milesius.
Enim de milite (seil, de institutione militari), quia hie longa res est et propositum interturbat, si quid inqnirere curio- sinsnoles, sat tibi lector babeto Graecum Fauorinl librnm, qui omni genere bistoriae super scribitur. Illicetiam generis Alexandri inneneris seriem, cui generis principium praestitisse ferunt Oceanum et Thetidem, exinque fluxisse per Acrisium Danaumque atque Persea multosque alios in Perdic- cae genera uel Philipporum. Nam ne Olympiadi quidem se- cus propago generosa est: cui diligentia pari a mundi prin- cipio per Satumum atque Neptunum, tum etiam Telamona seriem generis attexuit, ad tertiumque Neoptolemum docet pro- sapiam defluxisse, cuius [uxor] Anasafia mater Olympiadis clnit Igitur ad Alexandrum mens recurrat'.
Haue omnem commentationem ab omnigena bistoria Fa- uorini oriundam esse dilucide apparet ex fabulis Pseudocallis- thenis in linguam Armeniam conuersis apud ZacherumO p*S9: 'Amme ward ihm das Weib Lakrine . . . , es lehrte ihn die Erdmesskunst Menekmus der Peloponnesier, die Redekunst Anaximenes, der Sohn des Lampsakus, die Philosophie Aristo-
1) Pseudo-Callistlienes, Halle 1867.
Digitized by VjOOQIC
Defoütibas quibus Aelianns in uaria historia componenda ubob Bit. 55
teles, der Sohn des Nikomachos, der Stagirit aus der Stadt Melite. Aber es hat auch Papharanns von diesen gesprochen im 4. Bnch seiner verschiedenen geistreichen Er- zähl angen'O- Addiscimus nero de educatoribns praecepto- ribosque Alexandri in qnarto libro expositnm fnisse, et id qnidem, nt nidetnr, snb uoce Ilatdela, lam si is qai fabnlas qnae Gallisthenis fernntur composnit litteras XXIV omnigenae historiae habebat in sex reix^i quatemamm deinceps littera- rum diuisas, alind indicinm dispositionis alphabeticae accedit; Bi quidem II, a quo nox Ilaidela dncitur, eanun litterarum est qnae in serie alphabetica in sex partes pares dissecta qnartam sedem obtinent. Accedit quod Stephanns s. n. Te- TQüitoXig res Atticas disserens primnm librnm omnigenae historiae landat.
Qnae si nere dispntata sunt, litteras axoixeLag hnius operis aliis temporibns in alia uolumina digestas fuisse seqnitar, i. e. Diogenem ad mannm habuisse XII revxri binamm litteramm, Pseadocallisthenem VI qnatemarnm. Qnae cum ita sint, satis est cur teneamns id quod Mueller putat, omnigenam historiam fnisse ordine litterarum dispositam. Accedunt haec: quod et commentarii et omnigena historia magna ex parte ad eas- dem res pertinebant, quo magis argumento inter se conuene- nmt, eo manifestius forma inter se discrepuerint necesse est. Nam Fauorinum eandem rem eodem quidem modo duobus iibris prosecutum esse quis est qui credat? Quodsi illos in- digeste consarcinatos fuisse constat, si hanc ad certam regulam elementomm accommodatam fuisse sumimus, quam formam ex- cogitare possumus ab illorum indole magis diuersam? Deni- qne argumenti aequalitas, quam Nietzsche ipse omnigenae bistoriae propriam fuisse iure monet, et quae imprimis frag- mento ex Valerio adscripto ante oculos uersatur, nonne ad HueUeri sententiam optime quadrat?
lam uero si hoc conceditur, concidit Nietzschei suspicio, qua illam aequalitatem explicandam esse constantia et per-
1) Cf. cap. X.
Digitized by VjOOQ iC
56 Felix Rudolph
petaitate libroram excerptoram, quos quidem deinoeps Fano- riniifi deBcripserit, sibi uidetar arguisseO-
Cetenun ex Valerii loco, quem apposui, hoc efficitor — id qnod uiros doctos adhnc effngit — , at über qnidam de &- bnlosa Alexandri historia scriptas a Fanorino discerptas sit et ad indices omnigenae historiae conficiendos adhibitas. Ergo fönte quodam Aegyptio tisns est^).
X Aelianum Fauorinum ducem primartum secutum esse.
lam omnia in hnnc Fauorinnm conueniunt. Variam histo- riam e quibnsdam miscellaneis derioatam esse uidimns; hie in eodem genere litterarum uersatas est. In illa de philo- sophis abunde agitur; fragmenta librorum Fauorini maioreei parte de iisdem sunt. Illa auctorem Socratis Flatonisqae sta- diosissimum et in lectione dialogorum Platonicomm nalde ner- satmn redolet; hie Academiae recentiori addictus erat 3) seqne leges Piatonis cupide legisse apad Gellium XX, 1, 4 ipse dicit nia festiue dictis redundat; hie sententiarum maxime uenator erat^) et librum yvo)fioXoyiycdiv scripsit^). Illa a uoluminiboB aliquanto post Augnstnm confeetis originem traxit^}; hie sab Hadriano flomit Uli affinitas qaaedam intercedit cum libris Plntarcbi^); hie Plntarcho familiariter usus est; nelut librum nkovra^og ij neQi zrjg i^nadrjfialxijg diad-iaecDg inscriptum ad enm misit librumque neQl rov Ttgtitov xpvxqov ab eo de- dicatum obtinnit, et copia uolnminam componendorum cum eo concertabat ^). Quod uero et apud Flutarchnm et apnd Aeliannm tyrannos cum bestiis comparari supra memorauimus, Fauorinus eadem ratione comparandi usus est, si quidem in
1) Cf. mus. Rhen. d. XXIII p. 650 sq. 2) G. Mueller, introd. ad PBeudo-Callisth. p. XY sqq. 3) Gell. XI, 5. Galen, n^^i a^uft, StSaeit. p. 131. Fabric. ad Sext. Empirie, p. 11. Marres p. 55 sq.
4) Cf. Stob. flor. IV, 91, XIV, 11, 12, XXn, 39, LVEQ, 10, XCV,29, GV, 62 etc. et fragmenta Diogenlana. 5) Suid. s. u. 6) Pag. 328qq.
7) Pag. 366q. 8) Suid. s. u.
Digitized by VjOOQIC
De fontibos qnibus Aelianns in uaria bistoria componenda usus Bit. 57
Stobaei flor. XLIX, 14 haec exstant: Oaßwglvov/iiaTteQ yoQ %a -d'TjQla rrjv aayijvrjv vrtoxtDQOvvc ael elg IkaTTU} Tonov awayerai, ovro) äh aal Tovg rvQav- vovg tat IV Ideiv enavixxfaQOvvtag ix fiiv rijg ^EkXadog elg r^v nohv, h de r/jg ftoXeiog elg rqv axQOTtohv, elr^ elg ttjv oi- xiav, eh' elg to öwfiaTiov. eha dvvcetai, aTtoqyvyslv avd'QiaTtog ^m q>evyo)v; onoi yag av Y,ara(pvyri, fj öUrj avrov evQi^aeu Qnod igitur in u. h. X, 5 est, tyrannos cum subus conferri posse, ad sennones familiäres quos Fanorinns cum Platarcho habnerit referendum esse suspicor.
Age uero consideremus necessitadinem quae Aeliano com Diogene Laertio est. Qui cum e numero auctornm nariae histo- riae remouendus sit, tamen hi loci optime inter se conueniunt:
V. b. ni, 3 et 2 et Di. La. II, 54. — u. h. IH, 17 et Di. La. V, 4, Vn, 9 sqq. VEI, 7. — u. h. HI, 19 et Di. La. V, 1. — u, h. m, 29 et Di. La. VI, 38. — u. h. V, 9 et Di. La. X, 8. — tt. h. vn, 4 et Di. La. I, 81. — u. h. VÜI, 16 et Di. La. 1, 49. — u. h. E, 20 et Di. La. II, 71. — u. h. IX, 35 et Di. La. H, 36. — u. h. X, 16 et Di. La. VI, 21, — u. h. XH, 56 et Di. La. VI, 41. — D. h. Xn, 58 et Di. La. VI, 61 ; cf. 43. — u. h. XHI, 28 et Di. U. VI, 55. — u. h. Xin, 31 et Di. La. IV, 10, — u. h. XIV, 33 etDi.La. VI, 40et54.
Fontes Diogenis ante hos paucos annos coepti sunt acer- rime inuestigari. De quibus complexus est sententiam suam Nietzsche*) quidem bis uerbis: 'Laertius duobus onmino scripto- ribns usus est, Fauorino et Diocle. Dioclis librum in artum eoegit interpositis nonnullis de Fauorino decerptis narratiun- cnlis. Ut igitur breuissime loquar: Laertius est Dioclis eTtt- ^ofiri\ Maass^) uero ita: '1) Biographi sui uitam Piatonis interpositis nonnullis ex Fauorini apomnemoneumatis narra- tinncTilis et aliunde in artum Laertius redegit. Nisi omnia Mimt iste erat Fauorinus in 'omnigena historia\ 2) Dioclis in nita Piatonis nuUum comparet uestigium. 3) lam quae ex probatis consectaria sunt quaestionem de Laertio institutam
1) Mos. Rhen. XXIV, p. 201. 2) L. 1. p. 80.
Digitized by VjOOQ IC
58 Felix Rudolph
60 promouent, ut bonam Laertianarnm aitaram partem nni deberi biographo — me iudice Fauorino — iadicandnm sit'. Qoae si concedantar, Aeliani cnm Diogene consensns ad eun- dem Fauorinom renocandas sit. Enimaero ntraque cornmen- tatio quamais magna sagacitate atqne indnstria conscripta sit nonamqne qoandam lucem litteris Graecis attolerit, non nihQ habet ofPensioniB, si quidem Nietzscheanae sammam refntamt Maass, Maassianae Wilamowitz in dabinm nocanit Ganen- dnm igitnr mihi est, ne has qnaestiones istornm sententiis irretiam. Nihilo tarnen secins ntramque Fanorini opns molti- iugum a Diogene adhibitnm esse certum est. Atqne neri aide- tnr simillimnm praeter ea qnae hie disertis nerbis illi uindi- cat etiam alia Laertii eidem deberi. Itaqne illa Aeliani cnm Diogene congrnentia ad Fanorinnm referri potest.
Maiorem antem frnctnm haec praebent. Historiae philo- sophae qnos Aelianns secutns est auctores nisi prorsns oblit- terati snnt, latent in nnmero reeentiomm scriptomm qd qui- dem a Diogene testes proferuntnr. Itaqne erant ant Alexan- der Polyhistor ant Demetrins Magnes ant Diocles Magnes ant Pamphila ant Fanorinns. Fnemnt antem Alexander aeqnalis Sullae, Demetrins Ciceronis, Diocles AngnstiO, ntiqne Posi- donio Stoico posterior ^), Pamphila Neronis '), Fanorinns Ha- driani. lam qno qnisqne a memoria Alexandri Seneri erat remotior, eo minns ad origines florilegii Aelianei emendas admoneri debet. Nemo igitnr magis hnc eonnenit qnam cnm Pamphila Fanorinns. Inter hnins antem et Diogenis tempora, qnantnm scimns, nemo nnns nitamm philosophomm anctor ei- stitit, si qnidem in serie scriptornm, qnos Diogenes landat, tempore extremns est Fanorinns. Neqne hnins thesanris, si qnis inennte tertio p. Chr. n. saecnlo consilinm habebat nar- ratinncnlas de nitis, moribns, placitis, ioeose dictis philoso- phomm componendi, nllnm fontem adire poterat recentiorem. Nempe, qni aetati Aeliani nidetnr coninnetns fnisse, Laertios qnin illins miscellanea adhiberet facere non potnit. Qnid quod
1) Gf. Nietzscheom in mui. Rhea. XXTTf p. 638 sqq. et Maassiam p. 15 sqq. 2) Di. La. Vü, 62. 3) Phot. bibf cod. 175.
Digitized by VjOOQ IC
De fontiboB quboa ÄeUamu in uaria historia componenda usus sit. 59
e&un Sopater^) et Stobaens, compilatores Uli sexti saeculi, üliiis uestigiis inhaesenint. Qnapropter ne Aelianus quidem USD Faaorim abstinmsse putandna est. Porro Alexander, De- metrius, Dioeles propterea qnod continuos libros de philosophis scripsernnt ad indolem uariae historiae miniui accedant.
Deinde, si etianmimc aliqna dubitatio in animo tuo resi- deat, haeCy qoaeso, contendas:
V.h. IV,9:
nioTCJv 6 ldqla%(j}vog Iv
^0Xvfi7tl(f aweayafjvwaev ayvioaiv av-d-QiifTtoiqy xoi av- xoq (jjv avTOlg ayvtig, ovrtjg ik avtovg kx^iqtiatno xai ovcdijacrro rf avvovolq, avv- iOTuaptevog %e airoig ay€- ^Mg aal <Jvvdir]fi€Qev(ov kv ^äaiv, wg v/teQrjG&rjvai rovg Uvovg zfl %ov avÖQog avv- Tvxlfji xtA.
Di. La. m, 24: de Piatone: Ovrog TtQiüTog kv kgcjm^aet Xoyov naq- T^veyxev, ag q>rjai Oaßiagivog kv OYdoTfi TtavToSaTtrjg laxo- Qlag. Sabsecnntnr alia inaenta Piatonis.
§ 25: TOVTOVy (priol Neavdnfjg 6 Kv^iurjvog, elg ^OXvfiTtia aviovrog rovg EXkrjvag aTtavrag iTtiorga- q)rjvaL TtQog avrov' orc xal JLtavi avvifii^e ^ikkovri OTQarevetv inl Jiovvaiov,
iv diT(^TCQ(jiT(pT(!}V CCTVOgilVr]-
fiovev^ariov Oaßcoqlvov q>i- Q€zac ort Mt'S'QLÖdrrjg 6 IHQüTjg avÖQtdvra Illdzwvog avi&ero eig
T7]v ^xadrjiiilav xal erc^y^aipB urL lam Diogenes, quandoquidem tnm cum haec uerba litteris mandabat, et commentarios et omnigenam historiam Fanorini ante ocnlos habebat, etiam id qaod medio loeo narrat, omnium animos in Platonem Indos Olympios uisentem connersos fnisse, ab eodem sine dubio mutnatos est. Vides igitur frustum alter- Qtrins farraginis Fanorini argamento com Aeliano congrnens. Qnod nero Aelianns recentiori sophistamm sectae, cuius fons et Caput Fauorinus quidem erat, et ipse adnumerandus est — scilicet discipuli erant Fauorini Herodes Atticus, Herodis Pausanias Caesariensis, Pausaniae Aelianus — ; et quod idem
1) In libro tertio ixloyoäv Siafpo^mv. cf. Phot. bibl. cod. GLXI.
Digitized by VjOOQ iC
60 Felix Rudolph
ftdmiratione captns erat scriptomm Herodis'), cni Fanorinns bibliothecam saam testamento legauerat^)} quo taiidem modo fieri potnisBe pntas, quin Uli propriorum stadioram principi atque architecto operam nanaret?
Atqae si hoc mihi contigit, nt Aeliannm Fanorino asrnn esse in aninersnm demonstranerim, eo ipso et oTto/ivrjfiovd'' flava et fcavrodaTttjv loToqlav, qnoniam inter eins libros quo- rnm notitiam habemns sola arg^menti floridi simty ad nariam historiam conscribendam esse adhibita exploratom est; id quod iam singillatim confirmare stadebo.
-B. De Fauorini commentariis uariae historiae fönte.
Gellio scripta quaedam Fauorini; cum noctes Atticas com- poneret, praesto fuisse ex X, 12, 9; XI, 5, 5; XYII, 12, 2 efficitor. Quomm locornm primum iam dabo: 'Sed id, qnod Archytam Pythagoricnm commentum esse atque fecisse traditur, neqne minus admirabile neque tamen uannm aeque uideri debet. Nam et plerique nobilium Graecorum et Fauorinus philo- sophus, memoriarum ueternm exsequentissimus, af- firmatissime scripserunt, simulacrnm columbae e ligno ab Archjta ratione quadam disciplinaque mechanica factum no- lasse, ita erat scilicet libramentis suspensum et aura spiritns inclusa atque occulta concitum. Libet hercle super re tam abhorrenti a fide ipsius Fauorini uerba ponere: liqx^rag Ta- Qavrlvog ira akXa xal firjxavixog a)v iTtotrjaev neQiauQov b^- klvrjv 7t€T0fiivr]v, rjv otcoxb xa&laeiev olxirL avlatato. Haue narrationem Nietzsche ^) a commentariis quidem Fauorini cen- set esse repetendam, unde Mercklinus etiam n. A. locos hos: ni, 17, ni, 13, n, 18 ductos esse probabiliter coniecit^).
Qüibus praemissis banc Gellii et Aeliani congmentiam animo pendamus:
1) Philostr. u. B. II, 31. 2) Ibid. I, 8. 3) Mus, Rh. n. XXIH p. 647. 4) 'Die Gitiermethode und Quellenbenutzung des A. Gelliiu' in 'Jahrb. f. daiB. Phüol.* Snppl. HI (1860) p. 677 sq.
Digitized by VjOOQ iC
De fontUms quibos AelianuB in oAria historia componenda ubus Bit. 61
V.h.Xffl,27:
'Otl to SwTLQOTOvg oüiia Imnlarevro TioCfiiov xal G(t)q)Qo<rvvt]g iy^qoeiig y«- yoyhai xoi rcrtJTij. kvo- (fotv !^&r]vaioi7tavdrifA€l, ml ol fiev anid'vrjaxov, ot dk iTtc&avarlwg elxov ^(aiüQaTfjg dk fiovog ovx marjae Trjv oqx^v. 6 toI- yvv ToiovTfp avvwv aw" ficcri xlva ^yovfA€&a elxe
Noct. Att. n, 1 : Inter labores nolun- tarios et exercitia corporis ad for- tnitas patientiae uices firmandi id qnoqne accepimns Socraten facere insneuiflse: Stare solitus Socrates di- citur pertinaci statu perdius atqae pemox a summo lacis ortn ad solem alterom orientem, inconaeniens, im- mobilis, isdem in uestigiis et, ore atqne oculis eundem in locam di- rectiSy cogitabandus, tamqaam quo- dam secessu mentis atqne animi facto a corpore. Quam rem cnm Fauo* rinns, de fortitndine eins niri nt pleraqne disserens, attigisset: 'fcok- Xmcig inqnit, i^'^Uov eigijliov el- GT'qxet aOTQaßiareQog T(J5v TtQifxvwv^, Temperantia qnoqne fnisse enm tanta traditnm est, nt omnia fere nitae snae tempora nalitndine ino£fensa nixerit. In illins etiam pestilentiae nastitate, qnae in belli Peloponnesiaci prin- cipio Atheniensinm cinitatem inter- necino genere morbi depopnlata est, is parcendi moderandiqne rationibns dicitnr et a nolnptatnm labe oanisse et sainbritates corporis retinuisse, nt neqnaqnam fnerit commnni onminm
cladi obnoxins.
Verba ex noctibns Atticis modo apposita omnia, et Graeca et Latina, quoniam de nno eodemqne Socrate snnt, consen- tanemn est recedere ad nnnm enndemqne anctorem, qnem esse Fauorinnm Gellins ipse indicat. Qnae non a coUoqniis, nt is affirmat, sed item a libris qnibnsdam Fanorini profecta esse pro ratione qua Gellinm fontes snos landare scimus 0 üi pro-
1) Cf. Mercklin. p. 677 : 'Wenn man die Methode des Gellius in den
Digitized by VjOOQ iC
62 Felix Rudolph
patulo est. Utqae in illa historiola quam de Arehyta affert, ita in hac de Socrate, cum cetera in Latinnm sermonem eon- nerteret, nonnnlla nerba Graeea a repetitione non abhorrens propter significantiam retinuit. lam nero ex omnigena historia bnnc löcom esse depromptnm propterea negandum est, qnod Gellius in XIV, 6 interprete Nietzscheo se eam tantmnmodo ad boc quidem capat admotam statim properantem Fanorino red- didisse dicit. Neqne ego amplector coniectnram Mercklini, qni eam narrationem ad pecoliare Fauorini oposcolum de So- crate compositum 0 reuocat^). Nam (^ellium, cui focnltatem fuisse ex commentariornm copiis lacolentissimis hanriendi uiri docti consentiant, nnm credis descendisse ad rinnlos? Nunc uero, cum ea quae is 1. 1. de Socrate narrat ab alio quod no- tum est uolumine Fauorini duci non possint nisi a commentariis, borum nouum quoddam detexisse mibi uideor fragmentam, quod quidem cum uaria bistoria conspiret Porro obiter concinunt
V. b. IV, 13: ^EtcUovqoq 6 Faq- yrjTTiog eKCKgayei Xiywv '<^J oXL- yov ovxIt^civov, alla tov- TOf y€ ovdkv Ixavov^. 6 av- Tog öh ^ekeye BTol/LKog ^dxeiv xal u^ Jtl VTteq eidaifiovlag dia- yojvl^ead'ai fici^av £%wv xal vdiJQ. tavxa fihv ovv evvoaiv o ^EytUovQog li ßovkofievog litf^vei xriv riöovriVy elaofisd-a akkore.
Noct. Att. IX, 8, 4: Hanc sen- sentiam memini aFauorino inter ingentes omnium clamo- resdetomatam inclusamqaener- bis bis paucissimis : 'tov ya( /LivQlüJvxal 7tBVT(XKiaxikl(avxhi' fxvöcjv deofievov oimhu firi nkeiovwv delaS'ai' olgyag^io TtQoaSeoiievogy aq>eXwv äv ^w, aQutoviiiat olg I%cj.
Videmus igitur effatum Epicari Aelianeum omnino in eodem argumento uersari ac Fauorini sententiam ex Gellio adscrip- tam; quam ne ipsam quidem ex ore illius ab boc auditam, sed e libro quodam petitam esse apparet ex Stobaei flor. XLIX, 48, qui eandem plane ad uerbum exbibet. lam nero,
litterarischen Gapiteln erkannt hat, liegt es sehr nahe anzunehmen, es seien viel öfter zunächst die Schriften der redenden Organe als Quellen für ihre mündliche Darstellung benutzt worden'. 1) Suid. s. u. 2) Mercklin. p. 678.
Digitized by VjOOQ iC
De fonübus qulbos Aelianas in nana historia componenda usus Bit. 63
cnm materia fragmento Fauorini apposito communis sit cum eo dicterio qaod ex nariis adieci, hoc forma quidem cum alio frosto einsdem auctoris congruit seruato ex commentariis : Di. La. V, 21: g>r]Oi dh Oaßiaqivog Iv T(p öevriQtp rdv areo- fivfj^oveviidTCJv (ig (^QiaroTikrjg) exdatote Xeyoi, (p q)i- loi, oidelg (plXog.
lam si uerum est id quod uolui comprobare, et Gellium et Aelianum commentariis Fauorini usos esse, exspectandum est, ut latius pertineat utriusque afi&nitas. Et re uera amplius patet, bis locis sibi respondentibus: u. h. Yill, 12 et noct. Att Yin, 9; u. h. IX, 20 et noct. Att. XIX, 1, 9 sq.
Yentum est ad eas commentariomm reliquias quae per Diogenem aetatem tulerunt cum uaria historia comparandas:
V. h. n, 13: 'ETtBTld^evro r^ ^iaKLqaxBL xai iTteßovXevov Ol afig>l Tov^Avvrov <av liqiv xa£ dt ag alrlag Xi- Uxtat TtaXai. v(poQWfi€voc ih tovg Li^valovg xai Se- iioteg 07t(ag norh e^ovat TtQog rrjv 'KarrjyoQlav tov avdQog .... t/ ovv BTtivoov- üiv; tdQiaro q>dvr]v tov %r^^i/LO}^(fidlag Ttocrjrrjv, ßufioloxov avÖQa aal ye- loiov ovra xal elvai OTtev- iona avaneid-ovo i xw- ^(pdrjaai rov 2o)XQdrr], taira örJTCOv rd neQKpBQO- ueva, ijgrjv ddokiaxrjg, Xi-
ytDV T€ aV TOV iJTTiO Ao-
yov a7tiq>aive xgelr- tova, xal earjye ^ivovg iai^ovag, xal ovx rjdei- TD ^eovg ovd^ itllia, zd ih avTa ravraxalTOvg
Di. La. n, 38 : Ovrog ydg (oÜdw Tog) ov q)iQ(ovTCv vno 2(oxQd- rovgxXevaOfiov Ttqdjtov iikv im^- Xevxpev avn^ TovgTteQl Idqi- aroffdvrjv, %7tUTa xal Milrirov avviTtuaev dmeviyTtaa^aL xar av- Tov yQaq>rjv daeßelag xal rwv vicov diaq)d'oqäg, dTtrjviyxaro jukv ovv TTjv yQOiprjv 6 Milrjrog) Blne dh rijv ölxrjv üoXvevxrog , dg cprjai Oaßoyqivog ev Ttavrodartij iaTOQi(jc' ovviyQaxpe öl tov loyov nokvxQdTTjg 6 ao(pi' OTTig xtX. Ibid. 39: Oaßwqlvog 6i (priaiv
iv T(p TCQWTlp TiOV aTtO^VY]"
fiovevftdTWV inYj elvai aXrj&rj TOV Xoyov TOV TIoXvxqdTOvg xard 2u)XQdTovg' iv avT(p ydg, q)rjal, (xvrniovevei töjv vtzo Kovio- vog T€ix(J5v dvaOTad'ivTWV , a ye- yovev %reaiv ?§ r^g tov 2a)XQd- TOvg TekevTTJg v(JT€qov. xal %otlv
Digitized by VjOOQ iC
64
Felix Radolph
ovrcjg ^ov. (40) 'H ö^ avT(afioala trjg dUrjg xovtov üxe tov tqotcov' ayaxBi- tat yaQ }ki %al vir, gnjol OaßtJQi- voQ, €v Tffi Mr^Qifiif' \ade kyqatpaio %al avTWfioaccTO MiXtivog Melrivov üird'evg JSoncQorst 2(aq)Qovlciiav Idlfo- Ttexfjd'ev' adiK€l SuiXQatrjg, ovg fikv fj Ttokcg vo/Lil^et d^eovg ov vofil^tavy irsQa 8k xaiva daifio- via eiatiyoviievog' adtxel dh xal Tovg viovg dtag)d'elQ<jJv. Tifitjfia d'dvaTog^.
11,20: KalldQiaroqxxvrjg airdvato- jÄ^fdel (ig Tovr^TTiakoyov ngeitTa Ttoiovvra. xal yaQ TtQdrog, ägiprjOi OaßcjQivog kv TtavrodaTt^ lato- Ql(f, iiB%a Tov fia&rjTOv ^laxlvov ^ij- roQ€V€iv edlda^e.
Stob. flor. LX V, 8: (Daßw^lvov. 'ha- vov juiv ovv Xacjg xal t6 Tqg oipecag, ov ye 6 xakog xal al^vkogr] xal Xexxmg.
lam n. h. II, 13, qnod capat Fauorino deberi comparatione proxime institata apparait, quin ex commentariis haastnm sit non est dubiam. Etenim cam cetera lemmata nariae histome ad sedatam genus scribendi omnino expressa sint, Aelianos hoc loco oratione altissime enolat, adeo in anacolutha cetero- quin anxie uitata delapsus. Quid tandem eins animom ad hanc uiuacitatem impulit? Num ardens Socratis Studium? Immo uero auctor, inquam, quem secutus est, Fauorinus; quem oratione uolubili et concitata plurimum ualuisse constatO- Sed enim, cum is in omnigena historia quidem, ut in libro ad in- dicum similitadinem conformato, res narrandas late et diffnse exsecutus esse celeritatemque eloquendi incitasse non putan- dus sit, de origine loci ex uariis allati cogitantes ad altemm
nqooiovxag avTfp idldaaxire xal el^ divai avinei^ev. 6 di ^Qiaroq>avr]g ia- ßofievog vTto&iaewg ev fzaka avÖQixrjg, VTto- öTtsL^ag yikcjTa xal t6 ex Tviv fjiiTQiav al/nv- Xov , . , . TtQdJTov likv i^iTtkrj^ev 17 xiajtKfdla xtL
V. h. XI, 10:... avrog dk 6 JIokvxQocTrjg (praeceptor ille Zoili Amphipolitae) xal ttjv xarriyoQlaviyqaxpe rtjv xava SioxQa- Tovg.
1) Velut conf. Stob. flor. LXV, 8, CV, 62, XLIX, 48.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibas qnibus Aelianus in uaria historia componenda usus sit. 65
compendinm Fanorini dedncimur, scilicet denno ad commenta- rios. — Porro haec quoque uerba nescio an inter se cohaereant :
V.L XII,17: "Ort ^ij- ^Tfr^iog TOOovTcov e-9^ nov fiyB^ov&üiov ig>oira k Aafilag rijg halgag Oiv %olg OTtkoig xai q>0'
Di. La. V, 76:^y yccQ (Jrjfi'qTQiog 0 OakrjQ€vg) Ix r^g Kovvovog ohlag, (jjg OaßioQlvog kv 7VQWT(p twv cLTtoixvrifioveviJLciTiov q>rialv, akV aOTJ} -Kai evyevei avvtpxei Aa^ltf %i] igiüfiiivf].
Praeterea Socratis öaiiioviov, ad quod u. h. VIII^ 1 perti- net, a commentariis non alienom fuisse nidetnr; in quorum libro primo Poliim Lacedaemonium, qai Platonem nendidisset, Toi dcti^ovlov fifjvlaavTog in mare demersnm .esse Diogenes 111,20 scriptum fuisse auctor est^). Denique quorum ho- minum nomina per reliquias huius operis occurrunt, ii tan- tam uon omnes in uaria historia et ipsa traetantur. — Nunc autem dummodo paucula ex hoc fönte in eam translata esse eertam sit, multa alia indidem deriuata esse ueri est simil- lirnnm.
Neque uero quatenns Aelianus commentariis usus sit di- stincte perspici potest. Hoc tamen tenendum esse puto, ea uariorum capita quae e continuis narrationibus separatim po- sitis constant sola, neque exempla coagmentata illa inde de- promi potuisse. Porro ut quaeque narratio Aeliani perpetua ex Piatonis lectione prouenit uel alio quodam modo auctorem Academiae rediuiuae adscribendum resipit, ita ex eodem libro miscello uidetur emanasse; imprimis u. h. VIII, 1, 2, 9, XIV, 5, qnos locos, cum dialogis Platonicis deberentur, tamen ab Aeliano ipso inde non esse excerptos antea^) assecuti sumus; item ü. b. L III Caput 19, ubi legimus Platonem ex ambulatione con- sueta esse expulsum ab Aristotele, cuius imago summa in- uidia inibi depingitur; 1. X caput 21, ubi apes mella in Pia- tonis ore coUocauisse dicuntur; 1. IX caput 10, quod est de Piatone longaeuae uitae contemptore; 1. IX caput 29, ubi So- crates iuuenes lasciuientes non fugisse narratur. Philosophen
l)Cf. p.73. 2) Pag. 26 sq. Leiptiger Btndien. TU. 5
Digitized by VjOOQIC
J
66 Felix Badolph
nim autem placita seorsns per uariam historiam digesta et ipsa aptius hac quam ad peculiarem sententiaram libnun a Suida memoratom reaocari uidentnr.
C. Omnigenam historiam Fauortni in usum uariae historiae conuersam esse.
lam nero lexici cuins uestigia per Aeliani naria dispersa sunt ^) qnis fnerit anctor qnaerendom est Ac primom quidem enm remm Bomanamm non inscium faisse colligi potest cnm ex u. h. m, 17 tum ex XII, 25. Idem, quia hoc loco Maece- nas, Areus, Athenodorus, Aagustus memorantnr, post hnnc Gaesarem fioruit ; et satis magno quidem temporis spatio post- quam is uita excesserat. Nam si eins aequalis fnisset, exem- pla ab eo eiusque amicis petita ut omnibus nota certe snper- sedisset afferre. Deinde erat philosophus. Etenim u. h. 1. 0 Caput 17 et 1. XII caput 53, quae uocibus iTcohr&iüano et Ttoke^og supra deinceps inscripsi, eo consilio composit^ sunt, ut philosophorum in rempublicam merita et belli peritia illustrarentur. Tale quid philosophi esse, qui sui suoromqae obtrectatoribus offecerit nullius usus esse philosophos dicti- tantibus, quis est qui neget? Accedit quod hi elenchi oario- rum nonnusquam ad philosophos pertinent: IX, 22 {iaTQ6g\
xn, 15 {Ttatdiä), xn, 25 (wvi^vto), xn, 29—32 (t^v^i?), xn
45 {Tiqa%a\ Denique is cuius uestigia iam Indagantur, si non rhetor erat, at certe arti rhetoricae libro suo inseruiebat Talee enim exemplorum enumerationes, quales sunt in XII, 25, ubi recensentur, qui ab aliis adiuti sint, uel in III, 47, ubi habes aliquot homines rebus secundis non adiutos, ad nsum orato- rum declamatorumque spectant.
Ecce iterum facies enitescere uidetur Fauorini, cum aeqae et philosophus fuerit et sophista facundissimus -) et Bomae sub Hadriano uitam degerit et librum in litteras digestam confecerit: dico omnigenam historiam^).
1) Yid. p. 38 sqq. 2) Gell. XVI, 3. 3) Pag. 48 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
De fonübaB qnibus Aelianus in uaria hiatoria componenda usus sit. 67
2.
Quam ab Aeliano excerptam esse omni dabitatione remota certnin erit, si apparnerit illos exemplornm indices, qnibus nana historia insignis est, qnadrare ad Fanorini fragmenta, stndia, indolem, ant, si hoc minns continget, ad libros Geliii et Diogenis Laertii, Fanorini asseclarnm, ant ad Piatonis dia- logos, in qnibns Fanorinus nersatns est Apparebit nero, si hos locos contnleris:
AeUan. n. h. I, 1 — 13, qnae capita ad noeem C^a cninsdam rernm lexici antea renocata sunt.]
Ad stndia naturalia Fanorini comprobanda haec ido- oea sunt: Gellins XIY, 6 Nietzscheo interprete de indole omni- genae historiae agens ^At qnae', inqnit, Hbi scripta erant, pro Inppiter, mera miracnla! . . . item et istic scriptnm fnit, . . . qua ratione (Homems) dixerit singnlas pecndes in singnlos annoB tema parere'.
Macrob. Satnm. III, 18, 13: Nnx terentina dicitnr, qnae ita mollis est, nt nix attrectata frangatnr. De qua in libro Fanorini sie reperitnr. Item qnod qnidam Tarentinas ones nel nnces dicnnt, qnae snnt terentinae a tereno, qnod est Sa- binorum lingna moUe: nnde Terentios qnoqne dictos pntat Varro ad Libonem primo. *
Accedit qnod Fanorinns apnd Gellinm ^) de nentis eomm- qne regionibns dispntat, et qnod Plntarchns cnm libmm Ttegl Tov nQiüTov xfwxQov conscriptnm, qni restat, ei dedicanit^), physicae enm disqnisitionis arbitmm agnonit, idemqne enm in Stadium Aristotelis et omnino in rationem Peripateticam in- cnbnisse testis est^j. Cetemm id qnoqne hnc admoneri potest, qnod Plntarchns, qno ille familiariter nsns est, ne ipse qni- dem a qnaestionibns natnralibns abhormit, si qnidem libellnm de BoUertia animalinm ab eo compositum habemns. Conf. et Steph. Byz. s. n. Biaakrla. —
V. h. II, 34—36, qnae in illo lexico, cnins anctor quaeritnr, s. n. ytQag inserta fnisse dixL] Condidit
1) n, 22. 2) Moral, ü p. 945 Fsqq. 3) Quaeett. conu. VTH, 10.
5»
Digitized by VjOOQ IC
68
Felix Rudolph
Fauorintis libram ttsq! yi]Qcog inscriptam 0, de quo Stobaeus in flor. CXV, 17, 22, CXVI, 44, CXIX, 16 pauca seruauit CXV,17: ^Eyt Tov OaßiDQlvov 7t€Qt yi^Qcog, Oidh yccQ xovxo iaoio aQQYjTOv, OTi xal nkoTwvc xal IIv&ayoQijc doxei ro yiJQag oh, Ijt" i^odq) TOV ßlov shai, alk^ Iti oQxfj ^ff fÄcmaQlas ^^S- —
V. h. m, 2—7, quae uoce fi€yakoq)QO- avvf] a me insignita sunt.] m,2: !dva^a- yoQiji Tig T(^ Ki,aCpfieviq} üTtovdaCovTi TtQog Tovg kralqovg TCQoaek^cJV Hq>r] zedyrjyJvat ol %ovg dvo Ttaidag ovOTteq ovv elxe piovovg 6 Idva^ayoqag. 6 dh /Ätjdiv diaraQox^^is bItcbv ^jjöeiv •9-vrjrovg ye- y€vvr]X€ig\
111,3: BevoqxüvTt &v- ovTt ^xi Ttg Ix Mavti- velag ayyelog, kiywv tov vlov avTOv TOV rgvllov TB&vdvat' ncmeivog ocTti- d'BTO fJLBv TOV OTiq>avov,
ÖiBTikBl Ök d-VUiV. BTVbI
dk 0 ayyBkog TtQoai&rjXB T(p TtQOTBQOv koycp xal BXBlvov TOV Hyovra oti
VIXCJV fiivTOl T^&VrjKB,
nakiv 6 ABVoqxiSv BTci-
&BT0 T^ XBq>akfj TOV OTi"
q>avov.
Di. La. IX, 20 : Otjal Jtjfii^TQiog 6 Q>a- kr]QBvg h z<p 7CBqI yi^Qiog xal Tlayai- Tiog 6 STwiTidg h t(^ tvbqI Bty^vfäag, Talg idlaig x^Q^^^ &a\pai TOvg vUlg avTov {SBVoq)avrjv), xa&oiTtBQ xal jiva- ^ayoQav. öoxBl dk tovto xai nt- ftQax^ai (sie legendam esse pnto com Casanbono, neque fceTCQaa&ai) vno T(x)v üvd'ayoQixwv IlaQ^Bvlaxov xai ^ÖQBaTadov, xa&a g>r]ai OaßatQivog kv icTtOfivrjfxovBVfidTwv n^wxM. (i. e. Faaorinas haec omnia narrauit aactore Panaetio, qni quidem Deme- trium exscripserat). Di. La. II, 54 sq.: Trjvtxavra d^ m TOV SBvoqxSvTa (paoi dvBiv iati^- fiivov. aTtayyBk&ivTog ö * avrffi tov ^a- vatov a7tooTB(paviaaaüd'ai,' inma fiad'OVTa, OTt yBvvalwg, Ttahv im- d-ia-d-ai TOV aTiq)avov. bvioi de ovie öaxQvaai (paciv avrbv akXä yaqdTidv ^^ÖBw &vrjTdv yByBvvr]X(6g\ Stob, floril. CVm, 76 ex Fauorino: ^vijQ äk Iv fiByaXoifJvxl(f i^^^^fi xal q>ikoao(püf TBd^qafifiivog ft^f^^ §vfiq)OQwv TTjv Bv&vfdav Iv t^ yvdfth ccTto-d-BTov ^Bt. To Ök im Tolg deivoh; Ti^g 1? hiqov TtaqrjyoQiag xofi^^^ ^^^ xaiQOv TTJg Bvdvfxlag VTtBQßalvBi^y —
1) Conf. p. 71. 2) Pag. 73.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibuB qaibus Aelianas in oaria historia componenda usas sit. 69
V. h. m, 9, 10, 12, 30 (? in, 9: ^Eqwvxl avSql Ttg om iQiüv e7t€iyovor]g ng ^axrfi xai ovvayov Tog Tov TtolifÄOv ovü av ov^^i^eiev. 6 yaq avi- Qaatog q)€vyei xai cctvo- 6iä(^aax€i Tov iganiicoy, are ßißrjkog xalari- leoTog %(^ -d-ei^ xal ro- oovtov avdQ€iog, ooov avriji xal 17 1//VX1) x^Q^^ y.ai %b awfxa Qw/jirjg ex^r öidoixe dh rov evsQov, ate h ^€0V xuTOX^g iv-^ov- ouayta, xal ov fia Jia TOV%0 %6 xotvov l^^^QBog al)! i^^EQoiTog fxavhza. ol fth yccQ ht, rev higov Tiüv^Bwv xareikrjfifxivoiy (OV ha ^'OfirjQog cpri" OLv Ofioia Tip !l4Q€tfÄal- via^ai, aXX' hcelvol ye i^ ivog TtBQieikfjiÄfxivoi iaifiovog ev xal xaXcjg ityuivLtpvTai Toaovrov, ooov iv&ovoiav avrovg oVra|- ol 8h^Eq(ü%og jiaxxot Ttokefiovrveg xal vTcb TTJg ^uäqeog OQf^rjg '<ai vTto rijg ^^Qwrog Ix- Aovaewg diTtkrjv rriv Xa- jQ€iav vTCOfiivovreg ei- toTtag xcera tijv ä^ij- tiov iwoiav xa^oq&ovoi diTila. ovxovv Tip If
QOig).]
Apnd Platonem in conuiuii pag. 1 78 E Phaedras amorem celebrans haec dicit: TavTov dh tovto xai tov I^cj- fxivov OQWjuev, oti dia(p€Q6vTa)g rovg iQaOTag aiaxvveTai, ozav ocp^fi Iv aiaxQ(p Ttvt uiv. el ovv i^irixaviii rig yi- yovto üiaze noXiv yeviad-ai ij azQazo- neöov €Qaar(Sv T€ xal Ttatdixuiv, ovx iortv OTCtog av afxetvov oixTJaeiav tt^v iavTwv 7j aTtexofiBvoL navrwv zwv ai- oXQuiv xal q)iXoTCfxovfi€vot, Ttqog aXXri' Xovg. (p. 179) xal f^axof^svol y av (lez^ aXXrjXü)v ol zoiovzoc vcxi^ev av, 6X1- yoi ovreg, (og enog elneiv, navzag avd'QWTtovg. Iqwv yccQ avrjQ VTto Ttai- dixvjv 6q)dijvai rj XiTtcov zd^iv ij OTcXa ccTtoßaXwv Yizzov av ör; Ttov öi^aizo 7] V7cd Ttdvzcav zwv aXXtov, xal ttqo zovzov zed-vdvai av TtoXXaxig eXotzo. xal fXTjv lyxazaXiTteiv ye zd Ttaidtxd fj firj ßorj&rjaac xcvdvveuovzi, ovdelg ovzw xaxog ovziva ovx av ctvzog 0 **EQ(jjg Bv&eov non^aeie nqdg dgev^v, wad^ ofioiov elvai zip dqlozip qrvaet, xal azBxv^g 0 eq)7i^'Ofi7}Qog, ^ivog eiiTtvBvcat evloig ziSv '^Qtiwv zbv S'eov, zovzo 6 **Eq(ag zolg IqiSac jcaQ^x^i yi- yvö(ievov naq avzov, PlatoD. conuiu. p. 218B: Ol dk oixi- zat, xal €t zig aXXog iazl ßißrjXog z€ xal ayqoixog, TtvXag naw juc- yaXag zolg d)ölv iTtld-ead-e, Piaton. Phaedon. pag, 69 C: Kai xiv- SvvevovaL . xal ol zag zeXezdg fiixlv xataazi^aavzeg ov q>avXol ziyeg elvai,
Digitized by VjOOQ iC
70 Felix Rudolph
vwrvi ahiaaaijo av tig el (ÄTj VTtofiivoi OTtXlrrjg avxayiavloaad'ai v(p* hl Terayfxivog &€(^ , all ' ovx vTto zolg ovo.
akka Tti) ovTi Jiakai alvlrteo&aiy ou og av ccfÄVTjTog Kai ajelBüxog etg ^idov atphurirai, ev ßoqßoqt^ ui- aevat, 6 dh KexaS'aQfiivog t« xaixe- rskea/jiivog ixelae cuptTiOfÄevog fiaa &€(dv oixi^G€i. elal yaq Srj, g>aoh oi TteQi Tag rekerdg, vaQS7pcog>6Q0i fih Ttokkol ßa%xot di xe TcavQOi. Vox /^ axx € / er occurrit in conuiuii pag. 218Betlegg. Vn p. 790 E. Qaae in u. h. III, 10 sunt sententiae inueniuntnr in conii. pp. 178DEetl85A.
Qnoniam ita se res habet, qaae 11. 11. oariae bistoriae de amore dissernntur uiro cnidam uindicanda 8unt Piatonis stu- diosifisimo, qui non modo sententias, sed etiam locattonefl ei proprias in saenm et Banguinem connerterit; quem faisse Aelia- nnm ipsnm nequaqaam pntandum est, qaandoqnidem boncillias dialogos ne primoribns quidem labris attigisse scimns. Immo ^tbema tritum erat et commune sophistarum (r^centiornm), de quo Maximus Tyrius diss. XXIV — XXVII disputat, ut Socratis in iuuenes amorem bonestum sanetumque Aiisse ostenderetor'O- Nunc uero etiam Fauorinus in eo argumento uersatos est; Bcripsit enim auctore Suida negl Sunc^aTovg xae irijg nun oi- %6v kQioTixrjg rix^rjg. Neque fieri posse existimo, ut de Fa- uorino illorum Aeliani lemmatum auctore uUa dubitatio in mente tua residua sit, si ipsius uerba audineris, quibns se spadonem esse conquestus est: Stob. flor. LXIV, 26: Oaßtßi- qIvov. Tlad-og tL fioi TtQoaiTteae rfj xfnjxjjs ^al o %i fih icnv ovx olöa' €Qona 6^ avTO kiyovaiv slvai ol fiefivtjfiivoL ßaaxave öaifiov %al akoyiare, aaS-evel TtQoaek'qkv&ag ad^cui, q)iQ€iv OB firj 6vvafi4vip. i^lGTafial ooi dalfiov, ftaQa%iaq^ aot T'qg (Äaxrjg' ovx elfil aoi aTQattdTfjg. Patet igi- tur et in hoc Fauorini et apud Aelianum de amoribos tam- quam de mysteriis, de amatoribus tamquam de pagnatoriboB agi, utriusque autem loci £x Piatonis conuiuio sumptum esse 1) Marres p. 87.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibos quibus Aelianos in aaria historia componenda usus sit. 71
habitnm et colorem. Tandem igitar forte seconda euenit, nt qaae frusta Platonis apud Aelianam exhibita ad Fanorinam re- aocanda esse iam pridem mihi aisa erant, ano certo doca- mento com eins nomine conexa sint.
Verum u. h. 1. m capita 9, 10, 12 (30) ex illo ipso libro de Socrate einsqne arte amatoria snperscripto non nidentnr flaxisse. Etenim quod nnllns praeterea nariomm locus hanc originem redolet, Aelianum, si quidem tanta fnisset industria, at illmn fontem peculiarem, copia thesauros describendi data, adiret, nmn tria nel quattuor fragmenta inde hanrire satis Iiabitumm fuisse pntabimns? Immo illa ab inciso omnigenae historiae uoee i^iog notato oriunda esse confido. Quod si sta- taimns, explicatur, qnomodo factum sit, ut ea in uaria historia et nicinitate coniuncta exstent et sola ad qnaestiones amatorias istins notae pertineant Neqne leuis momenti est, quod eq^s littera initiaU cadit in uocabula ^, eUviv, yiJQag, fi€yaXoq>QO' avyr], iTtokirevaavro, etfQerijg, öehtvov, quibus finitimos rerum similium indices insigniui.
Volumen Fauorini de senectute inscriptum ab Aeliano in- spectum esse simili argumentatione usus negauerim 0< —
V.h.III,17(l7roAtiret;aavTo).]
yi^taroTikrjg dk ttjv
iavTOv TtaTQlda ov %6 ke- yofievov d^ %ovto kg yovv TtB- oovaav aXk^ Inl arofia avi-
V.h.m, 40—42 (JiovvGog).] ni, 40 : ^'Oti ol avyxoQevral Jio- fiaov SdrvQOi rjoav ol vtc hiiav Tl%vqoi ovoiiaCpiiBvoi. iüXov di To ovoixa ex t(Sv t€- (^niafiatwv, olg XfxlQOvai. Sd-
1) Vid. p. 68.
Di. La. V, 4: ^Evrev&iv re ye- vio&ai h Ma%BdovL(f {ji^t- GTOTikriv) Ttaqd OtkUtJtffi aal haßeiv (iad7fi;riv rcaq avrov rov vlov !dli^avöqoVy aal ahrjaai avaarfaai airov r'^v na- TQlöa xaTaa7iaq>€iaav vno Oi- Utvtiov Kai rvxeiv, —
Schol. ad. Plat. conuiu. 788,31 : JSikujvol /lioviaov xoii^'^^^^y naqdzo aiklalveiv, o ioTi onoiTtTSiv, Xeyo/ÄBvoi Ttaqd Tovg Tcorovg.
Digitized by VjOOQ iC
72
Felix Rudolph
Ibid. 35: SarvQoi Jioviaov OTtadol xal ovroi, oi dtä ro h OQBOiv oixeiv akovrovvreg, rga- ywv aniXti xai tqIxccq vofii^o- (jtevot ix^f''^ TtaQaöidovrai, xoi xavxji xakeia^ai and tov ae- atjQivai %(^ oXv(p, rovriau nexrjvivai' q)lXoivoi ytxQ doL
TVQOi dh anb zov oear^- Q€vai. Setltjvol öi arto tov aikkalveiV tbv dk ali.- Xov xpoyov kiyovai (Äcra Ttai- diäg övaaQiarov. ia&^g d* riv i^oig Seikrjvoig afiq)lfiaXkoi %i- T(Sv€g. aivlTTerai dk ij arol'q j^v hl TOV diovvaov (pvrelav -Kai %a tdiv oivaQldwv ddarj.
Yides hoc Aeliani tractnm esse ex doctis adnotationibns adiunctis Ulis ad eundem libmm Platonicnm , ex qno sauten- tias qnasdam per Fauorinnm qnidem in uariam historiam de- nenisse proxime assecnti snmns. Quod nero de deriuatione no- minnm Satyrornm, Tityrornm, Silenorum ibi qnaeritnr, egregie concinlt cum indole omnigenae historiae, in qua teste Photio fnernnt tcJv xara t« orofiara d^iaetav alrtoXoylai. —
V. h. IV, 1 («^1?).] Terrarum qnoque descriptionem in omnigena bistoria passim tractatam fnisse efficitor ex Stepli&ni Byzantii lemmatis sie inscriptis: ^QytXog, AvxaQiarai, Texqi- TioXig, Xehdovcoi, 'iixeavog; — ^yn/j, ^qocxcotoI, Boanogog, 2q)a7irriQia.
Vernm non tantum de situ urbium, montium, fluminnm, sed etiam de hominibus et fabellis unicuique terrae propriis ibi scriptum erat, si quidem Stephanus haec dicit s. u. Al^lo\p\ . . . ovofiäC^ovai di rovg ahlovg rovriov (sc. Aethiopum) Mi^Qov TfLoi Wleyvav, SvdQag AlS^ionag ro yivog, wg Oaßiaqivog,
S. u. BioaXxla: noXig nalxioqa Mcncedovlag, ajtb Biadk- tov TOV 'HXlov xal Pr^g. tvbqI TavTrjv ol Xayoi ox^dov ndneg aXlaxovTai ovo TJnaxa ^ovT€g, wg QeoTto^Ttog Iütoqü xai Oaßwqlvog.
S.u. KQBixixviivx xcifit] KoqIv^'Ov. Evöo^og Gcrqtyf^gne- Qiodov. 6 TtoXlTTjg KQ€fifivwvwg. 'h jj fxv&evovoi tcc Ttegi njy Kqefnivoivlav vv, fjv ^rjriQa tov KaXvdwvlov xoTtgov g>aai nai rwv &r]oi(og a^Xtav [fcVa]\ Oaßwglvog 64, oti tov 'Eqv- [xavd'Lov %al tov KaXvdwvlov fii^TrjQ tjv.
Digitized by VjOOQ iC
De foDÜbas quibos Aelianus in naria historia componenda usus sit. 73
lam quid impedit, qnominas Fanorinnm de moribns po- pnlornm mirabilibns in eodem libro egisse credamus? —
V. h. IV, 8 (fxeraßoXai).] Maxim. Tyr. XXVm, 590: (E'a Tviv OaßwQlvov) ^EvTVXtav ^ij %ao v7t€Qi^(pavog , ccTto- frflag fÄtj Tanetvog' vag fzeraßokag Trjg rvxtjg yevvalwg BTtl- oraao (piQeiv^).
Di. La. 1, 93 in placitis Cleobuli: Tag /jievaßokag r^g %v%rig yevvaiiog l7tla%aao (piQuv,
Stob. flor. CV, 62: OaßwQlvov. ^^v&QOjnog c3y /<ijd^- n(n eifcr^g oti ylvetat avQioV firfi^ avSqa idiov oXßiov, oaoov XQoyov eaaerai xtX, — V.h.VI,ll— 13 (TVQavvoi).] V.h. VI, 13: Kalwg t6 dai- lioviov inl rQiyovlav rvQav- näag ^fj ayov, aXXa rj TtaQa- XQfjl^ct ixTQlßov Tovg vvqavvovg iiizvog dUrjv f] naldiov gtbqL- oxov. fivrjfÄOvevovrai, dh v<p 'El- 'irjvtav i^ alwvog xal ig lyyo- vovg öia^iaat aide, ij t€ 'Uqü)- vog Iv SmeXUf xal fi ziSv Aev- Amiäwv 7t€Ql BoOftoQov -Kai ij TüJy KvipeXidcjv iv KoqIv&(i).
V.h. Vn, 4 et 5 {n6vog),] V. h. vn, 4 : '^'Chi niTraxog Ttaw otfoiqa iiti^vei t'^v ^vlrjv, to lymiiLOV avTtlg ixelvo iTttXi^ yvDv, ort iv fiixQi^ rorcq) dia- (pOQtag %a%L yvfivaaaO'^ai, V.h. IX, 17—21 (xovipoTfjg).] V. h. IX, 20: nUaiv "A^LoTtTt- Tiog xBifivivog invyevofxivov na-
Fauorinam tyrannos odio prosecnttim esse coUigendnm est ex Stob. flor. XLIX, 142) et 48.
Di. La. m, 20 : Tdv ndlXiv Äo- yog VTto %B Xaßqlov '^TTtj^vai, Kai /dcra ravra iv 'EXUtj xora- novTudijvaty rov öacfiovlov ^rivlaavTog aitii) öta tov q>il6aoq)ov (IUdviova), wg xal OaßwQlvog (priaiv iv TCQuizqt TtSv ano/Avr^fiovevfidTüßv. —
Di. La. I, 81 : Tov%(f (sc. IIlt:- Taxi^) yvfivaala rjv airov aleiv, wg q)rjai KXiaqxog 6 q>tl6ao- (pog. —
Di. La. n, 71, de Aristippo: Elg KoQiv^ov avTf^ Ttkiovrl note
1) Cf. u. h. III, 2—7 {fuyalof(focvvri) et quae ad hos locos in p. adnoUta sunt. 2) Pag. 57.
68
Digitized by VjOOQ iC
74
Felix Rudolph
vv oq>6dQa hagoTjero. €q)r} öi Tig TcJv avfXTtkeovTcav 'oi WqI- GTiTtne, xal av didotxag, tjg ol TtokXot , 6 dl "^-Koi fiika ye ei" noTOjg ' vfilv iikv yccQ rteqi xc- xodal/AOVog iori ßlov 17 OTtovörj xal 6 vvv xlvdvvog, ifiol dk Tteql evöalfxovog\
xai xu^aC<Ofiiv(i) avvißrj To^a- X^vac. TtQog ovv rov elTtovta, '^fielg /div ol IduSrai oi de- doUafiev, v^eig 6^ ol q)il6ao(foi deiXiare ^ov yaQ TteQl 6fioiag\ €q)ri, ^ipvx'^g aywvu5/Ä£v ha- TBQot. Gellius XIX, 1, 9 sq. ea- dem narrat.
V. h. X, 3 {vBOTTiaW Yideas, quaeso, quae ad studia natnralia Fauorini comprobanda in p. 67 allata sunt. —
V. h. XI, 1—3 {TCQätog)] V. h. XI, 1 : "'Ort 'OqUadfiog na- Xrjg iyhero vo/Äod^irtjg , xad^' iavTOv ifcivoriaag tov Sixeh- xoV TQOftov xakov^evov.
2: "Ort rjv 'OQOißavrlov Tqoi- ^rjviov iTcri nqo ^Ofiriqov, äg q>aGi Tqoc^i^viol loyoi, xal tov 0Qvya dh JaqrjTa, ov Oqvylav ^Iliaöa eri xal vvv ctTtoacj^o- /Aivrjv olda, tvqo ^OfirjQOv xaJ Tovtov yeviad'ai kiyovat. Me- hqcavdQog 6 Mikrjaiog Aam- d-üv xai KevravQwv fidxrjv syQaipev.
3: ^'Oti *'lKKog 6 Taqavrlvog Ttdlrjg vTtriQ^axo, a(jjq)QoviaT€' Qov TOV TTJg a&ki^a€wg xQOvov dia^T^aagxal xeKolaofiivi] TQoq^f] duxßiiiaag xal dq>qodlTrig ifia- -S^rjg dictreXiaag.
Di. La. II, 1 de Änaximandro: EvQ€ Ö€ xal yvwfxova tcqwtoq xal ^OTTjaev ItcI tcüv axiodiiqm iv Aaxeöalfiovi, xa&a (frfii OaßtoQivog iv navTodanff
lOTOQlif,
Di. La. n, 20 de Socrate: Kai yaQ nQiüTog, aig (prjGt (Pa- ßioQlvog iv TtavToiaKl loTogltf, nerd tov fia&rjtov Alaxivov ^r]TOQ€V€iv iäiöa^i. Di. La. V, 9 de Aristotele: Tov- tov TtqdiTOV OaßcoQivogh TtavTodanfj loToglf loyoy ötxavixov vTthq iccvTov avyyqi- xpai q)ri<jlv In avr^ Toirr} t/J dlxf],
Di. La. Vin, 12 de Pythagora: Aiyetai 8i xal jtQ(a%og xfia- üiv aox^aai a&XrjTag, xal nfio- TOV y^ EvQVfiivrjv, xa^a (prjoi 0aß(OQivog kv TQlT(ff xdv aTtOfivrjfiovevfiaToiv, tcif ftQOTBQOv iaxdai ^qaig xal tv- QOlg vyQoig, alkd xal itvqolq
Digitized by VjOOQiC
De fontibuB qnibos Aelianus in uariA historia componenda usus sit. 75
atDfiaOKOvvtißiv airovg, xa&a- TtBQ 6 avTog OaßfüQlvoQ kv oydoTj TtavTodaTtijg laro- Qlag q>rialv.
De reliqnis inuentis ad omn. bist, a Diogene diserte re- nocatifl cf. p. 53.
GelUus XIV, 6 interprete Nietzscbeo 86 in omnigena historia legi886 dicit ^quo nomine fnerit, qai primus ^grammaticns' appellatas est\
Ac mibi qnidem, cum de hoc manifesto atrornmqne lo- comm consensu ad tnnm te iudicium remittam, occasione data ad alphabeticam dispositionem omnigenae historiae confirman- dam rem addere liceat satis memorabilem; dico quod Diogenes, ubicamqne ad eam pronocans de philosopbis innentoribas agit, Don aocibns tJq^ccto, rjvQ€v, evQerrig similibus, sed mira qua- dam constantia semper noce Ttgcorog nsns est. Qua de causa hanc uocem uel remotis omnibus quaecumque adhuc de illo libro disputata sunt, conspicuum quendam in modum in promptu est ibi eminuisse. —
V. h. XI, 9 (7t€vla). Stob. flor. XCV, 14: OaßioQlvov. Ilivlag öiTTov eldog' ij yag dca zrjv yvcifiriv av&qvjTtot TthoYtai rj dia rrjv tvx^v xtA. — V.h.Xn, 16 (l^rikoTVTtla).] V.h.XII,26 {notlraOTOt)] Y. h. XII, 26 : II(nl%aCTOi yeyovaotv av&((ü7toi wg g)aai SevayoQag 6 ^Po- iiog, ov huilovv ^f4q)0Qia, xal ^Hqa- üeidrjg 6 TtvxTrjg, nal Tlquitiag 6 AavlxTjg (ilv vlog, !4ke^av- iqov dk %ov ßaaiXiiag aivTQO- q^og, xa2 avTog dh Idki^avdqog Xi- yexat nXelarov nulv av^QWTtwv.
V. h. Xn, 16: uiiyerat liXi^avÖQog 0 Oilinnov tßqhnvTtwztna TCQogrovg ^ttifovg diare^vai xai ßaaxalveiv
Fseudocallisth. I, 13 de Alexandre: 'Eyivero de avTov TQoq)dg Aa- vlKifj-^ MelavTog adekq)]^, Ttaidaycjyog xal avatQO- q)€vg Aecjvldtjg, diddaxa- Xog yQafifiarwv TToXwel" xr]g, fjiovaiycqg di AevxiTt- Ttog Aiqiiviog, yetjfAevQlag de Mevexkrjg 6 Tlelorcov- vqaiogj ^tjvoqvkcuv di Xo- ywv idva^ifiivrig , q>iXo-
Digitized by VjOOQIC
76
Felix Budolpb
fikv Ttaöiv, ov fÄtjv dia rag avfag ai- rlag, ijx^^o yccQ negdhaitjc ^ilv ort r^v TtoXe^ivLog, ^voi(xax(^ ü iTtel aTQaTi]y€lv ayaS'og idoycei, 2eXevyc(ff de €7t€i avÖQBlog rjV ^Artiyovov dl airov Ikinei xb q>il6TifÄ0v, ^Avti- TtoTQOv dk ijx^^o r^ '^yefxoviTup, ÜToleiialov di %6 de^iov vipetagaTO, ToqqIov ök ededlei ro araxToy, %6 ye fifjV veaneQOftoidv Tlel^covog,
Lemmatis igitar ex nana historia appositis cum boc frag- mento omnigenae historiae id commune est, quod et eandem argamenti perpetuitatem prae se fertmt et ex eodem libro de rebus Alexandri fabulose conscripto per genera uidentur ex- cerpta esse. Accedit quod utrobique Lanicae mentio fit, Alexan- dri nutricis. —
öoipiag öl ^AQiaxoTihfi, Quem locum sumptnin esse e Fauorini omnigena historia per Valerium et hominem illum Arme- nium, qui uerba codi- cis archetypi PseudocaUi- sthenis in suum quisqne sermonem conaerteront, diseimus 0-
V. h. Xn, 29— 32(i:^t;9)r;).] V. h. XII, 32: nvd^ayoQag 6 2d-
Di. La. VIII, 47: "EQaxoa&m^q 6i (priat, -Kad-b xcri Oaßiaql-
^iiog k€vxrjviadiJTarja&rjTO,yiai vog ev Tjj oyöor] TtavToda-
iipoQU oxicfavov xqvoovv xai ava^vQidag.
^E^iTtedonkijg di 6 ^AxQayavri- vog aXovQyel lxQ^^^''^o >^«J V7to- drjiAaai xccknoig. ^iTiniav 8hY,al FoQylav iv noQcpvqaig ia&rjot nQoUvai diaQQBi loyog.
1) Vid. p. 54 sq.
Tt^g loTOQlag TcaQori&erai, TOVTOv (sc. Ilvd'ayoqav) ehai \t6v TtQWTOv ivtixviog Ttvatev- aavTa . . , no^i^Trjv xal alov^ yiöa q)OQovvTa. Cf. VDI, 19. Di. La. Vm, 73: "Ert te nol- Xag r(iSv Ttoktrldcov anqoUovg VTtaQxovcag avTov (sc. 'E/t/r«- öoTikrj) TtQoixiaat äia tbv na- Qovra nXovTOv* 8ib drj TtoQ- cpvgav % avakaßelv avrbv xai OTQOcpLOv Ircid'icd'ai xqvaovvy wgOaßwQlvog iv aTtoiivr^- (Äovevfiarcjv 7tQiot(p' hi t' Bfißddag xa^stag xal avififia
AtXcpLliOV, —
Digitized by VjOOQ iC
De fontibas quibus-AeUanns in uaHa historia componenda usus sit. 77
V. h. Xn, 35, 36 (de aporiis quibnsdam diindicandis).]
35:/'OTt ovo Ileqlav iqoiy 6 ^kv aoq)6g Tjv, oöirvQayvog. xalMik- Tiadeig rgelg, 6 t^v Xcq- qovr^aov xrloag xai o Kv- \pÜMv xai 6 Kificjvog. lißvXlai rivTafeg, ij ^Eqv- ^Qaia 17 SafAla ij Alyv- mia Tj SaQdiayt], ot öi (faai xal kxiqag l'§, (hg ehai Tag Ttaaag dexa, cuv eivai TTjv Kv/ialav xai rrjv 'lovdalav. Baxideg TQelg, 0 fiiy 'Ekeciviog 6 dh 'Jd-tjvalog 6 ök !AQ}cag.
36: ^ohfLaaiv ol aq%alOL vn:e^TOv aQid'fiovrcov ^^S Nioßrig Ttaidiov ^i avv^öeiv akkrjloig.
Dicit Maass p. 57 haec: 'De Pe- riandro Gorinthio dnbitabant ue-
tereB , nnm idem fuerit sapiens
Gonstat ex oratione Gorintbiaea (quam idem epimetro primo Dioni Ghryso- stomo abindicans Fauorini esse de- monstrat) Fauorinum istam de Pe- riandro aporiam non solnm noaisse^ aernm, quod grauins est, ipsum diiu- dicasse. Postquam enim ille p. 520 [Emperins] non sine certo qaodam consilio dixit IleQlavdQov tov Kvipi- kov %dv ao(p6v et p. 521 iteraoit oZno vTcb fihv %ov S-eov ßaaikevg vTto dh Tciv ^EXlrjVwv mnfiyoQev&Y] aoq)6g, band contentns statim, ne quisqaam haereret addidit nsQlavÖQog aoipog fihv riv fi€T' oXlycJV, Tvqavvog 8h fuera Ttoklwv' afiq)6reQa dh xal zv- Qavvog xal ao(p6g /A6vog\ Gellius XIV, 6 interprete Nietzscheo omnigenam historiam adum- brans se ibi legisse dicit 'quot faerint Pythagorae nobiles, qnot Hippo- Cratae'.
Di. La. I, 79 : Fiyove dh aal ^€Qog lÜTTaxog vo^od'irrig, cig q)riai (D a- ßio^lvog iy a7tofivtifiovev/id- TiDv TQlxif xai Jri^riTQiog Iv ofÄio- vvfioig, og xal fiixQog TCQoariyoQsv&ri, Gellius XX, 7 agit 'de diuersis Grae- corum sententiis super numero Niobae filiorum'.
Digitized by VjOOQ iC
78
Felix Rudolph
Q€vag xai roaavTag xoQag, Aaoog 8h ölg iTtra kiyeiy 'Hülodog dh ivvia y(.al öiaa, ei firi aqa ovx elolv ^Haiodov tot %7iriy alX (ig TtoXka nal akXa xaTiipevarai avrov, ^Ahcfiav öhux (ptjaL MlfivsQ^og eixoai, xal IIlvdaQog Tooovtovg. — V. h. Xn,43 {raTteLvortjg).]
Di. La. V, 76: ^r yotQ (Jr^fn^ TQiog) hi Tfjg Koviovog olxiagy (jjg OaßiOQlvog iv TtQiitt^ räiv OTto lÄVTjfiovevfiamv
V. h. Xni, 23 et 24 {7taXLyxo%og)\
. . . JrifirjtQiov de rov OalrjQia oixoTQlßa ysvia^ai XiyovOiv ix rrjg olxlag rijg Ti^od-iov xal Kcviüvog.
Dabo exempli gratia haec: Xni, 24, liudvxovQyogo ^rj- TWQ sygaipe [irj ikavveiv rag yvvaixag iv TOlg fxvarrjQioig irti ^evywv, rj rrj dq^aj} tovxo Itt- rjQTTJod'at ^Tj^lav ^v ye ^ero 6 Ta^ag oTtoxQuioav. TtQWTri di T(p \f)riq)lafi(m TjTtel&rjüsv ij Tovvov yvvrj, xal ttjv ^r]/Älav i^iziae xaraöixaad'eiaa. 24, 3: Kksiad^hrig öh 6 "A^- valog ro e^oarQaxl^eO'^at Ttqui' Tog karjyrjaaf^evog aiyibg ervxe Trjg xaradlxTjg fCQÜTog.
Di. La. in, 19: IlaQidiaxB d' av- rov (sc. ^iovvaiog 6 TVQawog %ov nkdtwvä) nokktSi vfp Aa- xedatfiovlifi xara xaiQov dia TtQeaßelav cKpiyixivf^yäateanO' doad'ai. xaxetvog ayaycjv ovrov elg AXyivav kTtiTtqaaxev. ore xal XaQfiavÖQog Xaqpiaviqiiov iyQdiparo avvip öixrjv -S-avaiov xa%a %6v 7caq^ avroig te&ina vofiov, rov TtQVJTOv Inißana Lidifjvalüjv TJj vriO(fi axQt%ov aTto- -dyriaxBtv. rjv ö^ avubg 6 &€lg 'rovvofioVyXad'atptjaiOa' ßwqlvog iv TtavToiarcfi laTOQl<jc (etenim is in eodem libro Platonem Aeginae natnm esse tradidit; cf. Di. La. IH^Sj. elTCOVTog öi Tivog, akXa xora naiSiav, q>tX6ao(pov elvai tov inißavray ajtiXvaav.
Neqne uero egomet, qaoniam illos indices exemplorom ex omnigena historia sumptos esse eaicisse mihi nideor, eo
Digitized by VjOOQ iC
De fontiboB quibnB Aelianas in uaria historia componenda usus dt. 79
ipso haue originem iis lemmatis qnae per se colloeata sunt et siogolis argmnentis eontineiitar omnino abindieandam esse contendi. Nempe res ita cogitari potest, at qnae in uaria historia separatim exstant, istie enm multis exemplis similibas cohaeserint, nisi quod Aelianas, sicnt Athenaenm excerpens nonnamqitam fecit, prineipalem qai Ulis apud Fanorinam fuisset com aicinis conexum exstinxerit. Atqae hoe quoqne fieri po- tnit, at Fanorinas ipse singula quidem argumenta inter aeqoa- les illas commentationes hie illie interposuerit. Immo nero hand pauea nariomm capitata , qaae qaidem säum qnodqae seorsas locum obtinent, ex eodem lexieo uidentar deriuata esse. Nam quod omnigenam historiam ad quaestiones Home- ricaSy ad inaentores, ad homines eognomines, ad terras de- scribendas, ad appellationes explicandas pertinuisse testimoniis Gellii, Biogenis, Photii nobis eompertam est, haee ipsa argu- menta etiam extra illos similium rerum elenchos per AeUani uaria deprehenduntur. Versantur enim in Homerieis u. h. VI, 9, Vffl, 2, IX,.15, Xn, 48, Xin, 14, 19, 22, 38; in inuentisIX, 16; in numero mulierum nomine Sapphus uocatarum XII, 18, 19, quam aporiam ex eodem inciso unde u. h. Xu, 35, 36 de- promptam esse statuo; in deseriptione terrarum V, 3, IX, 16, Xm, 16; in nominibus deriuandis V, 20, Xu, 5, 28, — 11, 32, IV, 26 V, 3, ubi sunt ^ejovo^iaolac] in explicatione prouer- biorum Vm, 18, XH, 22, XIH, 17.
Imprimis uero haee, quia ad genus litterarum akioloyi- xov proxime accedunt, omnigenam historiam fontem clamant:
V. h. IX. 16: Trjv ^IjaXlav (^xrjaay TtQwroi Avaoveg orv- ^ix^ovBg. 7tQ€oßv%arov dh yBviad'ai MaQtjv tiva xaXovfievov, ov %a fiiv UfiTtQoad'ev Myovoiv avd-qtJTtifi ofioia, za nceroTti.ad-ev itXnTti^, av%d dk vovvofia eig T'qv^EXXada (paalv Im" ^Ofityijg dvvaTai. öonei di fioi nqui%og %7t7tov ava- ßijvai xal ifißaleiv avT(p xaXivov, elfa ex %ov%ov ^iffviig ^i'Orev'^rjvai^). Subiuneta est descriptio Italiae Thetorica, quam Aeliani ipsius esse arbitror.
1) Cf. p. 74Bq. et Gell. I, 10.
Digitized by VjOOQ iC
80
Felix Rudolph
V. h. II, 32 : Aiyoval Tiveg Xo- yoi IIv&iKol Tov ^HQoyJki] tov Jibg xoe uiXy.fir^vtjQ nalSa aito yeveag lil%äiov yceyJajod'at xtA. V. h. IV, 26: Sciv^og 6 noirj- Trjg TÜv fiekcov {eyivero dh ov- zog jcqeoßvreqog ^ttjgixoqov TOV 'lfi€Qalov) liyei ttjv 'HU- xTQav TOV ^yafiifivovogovTOVTO
l'/ftr TOVVOfia TtQWTOV okko
^aodUrjv tctX.
V. h. V, 3 : ^ AQiOTOTihig Tag vvv ^HQaxXelovg OTi^kag yMAov- fxivag, tcqIv ri xlrj-d^fjrai. tovto, cprjal BQiaqeo) xaXeiad-ai av-
Gellius XIV, 6 se in omnigena historia legisse testis est 'qui- bu8 urbibus regionibusqueuo* cabula mutata sint, quod Boeotia ante appellata faerit ^Aonia^, quodAegypftis^Aeria', quod Creta qnoque eodem no- mine Aeria dicta est, quod Attice ^!AxTri\ quod Corin- thus *Ephyre', quod Macedo- nis ^'Hjua^/a, quod Thessalia 'u4lfiovla\ quod Tyros 'Sana, quod Thracia ante 'Sithonia' dictast, quod Paeston 'Iloaei' öciviov^\
Tag ktX.
Quid quod uoces ^HoaxXrjg, NrjOTela, ^iTakla, quibus ca- pita n, 32, V, 20, IX, 1 6, deinceps notanda esse consentanenm est, ad finitimorum indicum inscriptiones litteris primis optime quadrare ex bis apparebit:
V. h. I, 13: ^(fja-, H, 22 et 23: elvofiojTaTor, H, 25: ?f; U,32:"HQaxkf,g] n,33: ««xwr; U, 34-36: yjj^og. - IY,8: fxeraßokal] IV, 15: fnovGiKrj] IV, 16: filfiriaig] V, 1 et?: voaog] inde a V, 10: TtohTeiai] V, 20: Nr^OTsla] VI, 1: vßQis\ VI, 11—13: TVQavvog. — IX, 16: "iTokla] IX, 17—21: xoi- q^oTrjg] IX, 22: iaTQog; IX, 34—37: xov(p6T7jg.
Bestat ut haec addam:
V. h. in, 36: ^^QtaTOTilifjg otb
aTtiktne Tag iti&rjvag öiet. Ttjg
xQlo€(og, TtQog tov igo^evov av-
TOV V/g ioTcv 17 Tüiv uid'rjvalwv
Ttokig; €q)rj^7tayiidkrj' akk^ iv
avTfj
oyxvf] kn oyxvj] yfjQaaxei., av-
xov (?' kTtl aV7C(p,
Tovg otmofpavTag kiywv.
Di. La. V, 9: Tovtov {bc.^ A^i- aTOTikrjv) nqÜTOv OaßuQi- voglvTtavTOÖaTtfj loTOQlf koyov dixaviKov vniQ iavrov avyyQaxpai q>f]alv in avtf} TavTf] Tjj öUjj xal ?Jysiv (ag ^A&jfjvriaiv
oyxvf} kft^ oyxvTj yrjQaüyM, ov- Kov ö^ inl avxip.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibus qaibus Aelianus in uaria historia componenda usus sit. 81
In u. h. XII, 22, qui locus ne- qne Zenobio neqae Diogeniano debetnr qaomodo adaginm ak- log ovTog 'HQoxkijg ortam sit exponitar.
Phrynichus p. 37 Lobeck: ^En- e^ekevoQf^evog aXXog ovrog r]v 'HQoxkfjg. TOVTO ovv %avQev Ix TQiodov OaßwQlvog' xal yoQ iTti^eifjLt kiyerai, aXX^ ovx kn- e^ekevaofiai.
Qaod proaerbinm in omnigena historia fortasse sab aoce IlaQ- oifiiai exstitit.
Nanc uero, cum circiter qnarta pars aariornm eongluti- natis exemplis ex omnigena historia depromptis contineatur, de lemmatis autem inter se non conexis alia ad eandem, alia ad commentarios referenda sint, dimidium certe eins operis, qnod qnidem compntare possim, Fanorino nindicandnm est. Qnodsi assnmimus id qnod prima dissertatione apparnit, XXVm narrationes maioris ambitns ex Athenaeo descriptas esse, re- liqai fontes nariae historiae nnmero mnlti fhisse non nidentnr.
XL De Pamphila^) Aeltani auctore,
PhoL bibL cod. 175 p. 119 Bekk.: liveyvtia&rjaav JTa^- (filrjg avfi^lxtwv laroQiKtSv vjtOfivrifiaTWV liyoi i}'. criTij av6(i\ fih ovv(^x€i, dg xal avrfi Tciv VTtOfjLvripiaxwv TtQO^ oinialofiivij ijtiarjfxalverai' (^ xal ly IVij ix naidbg ovii- ßiovaa ^dr] r^g VTtOfivrjfiarixrjg tavrr^g ovyyqaq^g Xiyei otTt- ii^^aaO^ai, avyyQaxpai dh a %e nagit tov avÖQog fiad^oi, ta ty «T^ avvextSg avT(p uwovaa xal fitjd' fifxiqav firjd^ ä^av arco- Utnofiivrjy xal a tvoq^ äkkov tivog axovaai ovvißf] twv Tcaq ^foy aq>ixyoviiiviav {ftolloig dh (poviäv ovofia xal do^av exov- YQ? Inl naidelq), xal drj xal ooa ßcßkloßv avtf} aveXi^aro. tavfa di Ttavra, ooa Xoyov xal fivi^firjg avvrj a^ta ^Joxet, elg VTtofivijfiaia avfifiiyq xal ov n^og %ag iiiag vTto&ioei.g diaxexQifiivov üxaatov öieXelv^ akl ovTwg elxfj xal iig %xaa%ov ijtijXd'ev avayqarpaiy wg ovxl xaXtTtbv %xovaa, (prjal, t6 xar eldog av%a
1) C. Maeller. frr. hisU. Graec. III p. 520. Westerm. in Pauly's ßalenc. V p. 1094.
Uipriftr Btttdien. TD. %
i
Digitized by VjOOQ iC
82 FeUx Rudolph
diekeiVy i7tLtB(j7tia%eQOV dkxal xoQtrioTeQov to ava- fiCfiLyfjiivov Tcal Trjv TtoiTciXlav tov fiovoBidovg vo- fil^ovüa, XQrjai^ov dl %b ßißXlov elg Ttokvfia^LaV tvffiiyaq av Ti^ Tcal Twv loToqtyuiv ovx oXlya avayxaia, xal dij xai aTtog)&€yfia%ü)v xal ^tOQixrjg diarQißfg tvia xai ffilo- o6q>ov &£(üQlag xal TtoirjTtxijg Idiag, xal €*i ti toiovtoy kfiniaoi. Aiyv7t%la öh %6 yivog ^ nafiq)lXr], ijxiiaaadi xad^ ovg xqovovg NiQwv 6 ^Pcofialcjv ijxfia^ev avtox^aru}^. r ih q)Qaaig, dg %aziv kx rdv Ttgooifilußv avkkaßelv xai h olg aXko^l nov idiov m kiyei, xal fiaXiara xava t^v dtavoiav, ola drj xal yvvaixbg ixyovov ovaa, rrjg aq)€lovg ianiv idiag^ oidk xfj Xi^ei Ttqog Trjv idiav aXXoTQiovfiivrj, Iv olg de ra aQ%aio%iQiav aTtofivrjf^ovevovaa liyei, tcoixiJUotsqov (xirij ml ov xa^^ ev eldog avyxsizai 6 Xoyog.
Idem cod. 161 p. 103 Bekk.: ^0 dh devzeQog (sc. Twy «- Xaydiv loyog SunaTQip avvelXexxai) ix %e tcjv ^umqQida Ua^- g)lkr^g iTtiTOfiiSv tcqojtov Xoyov xal xad-e^ijg liixQt %ov dexatot.
Suid.: nafiq)lXrj ^mdavqla aoq^^ d'vyarrjQ SüynjQidoi, ov Xiyerac elvai xal ra avvTayfiaraj wg Jiovvaiog Iv %t{i a Ti'^g fjLOvatxvjg latOQlag, wg dk h^egoi yeyQaq>a(Jiy Scux^ariia Tov avÖQog avvfjg, loxoqixa VTto^vi^^aTa iv ßißXioig Xy j iniTOfirjv tov KttjüIov iv ßißXLoig y\ iTtitofia; laroQicSv t€ xal kxiqwv ßißXliov TtafiTcXeloTag, tcsqI afAq}ioßrf ri^üeojv, 7t€Ql aq)QoöialtJv xal aXXtJv TtoXXiov. Cf. enndem s. TL SwTrjQldag.
FragmeDta Pamphilae exstant apad Di. La. I, 24, 63, 76, 90, 98, n, 24, m, 23, V, 36 et apud GeU. XV, 17 et 23. Sunt autem deinceps de Thalete, de Ghilone Lacedaemonio, de Fit- taco, de Cleobalo Lindio, de Periandris, de Socrate, de Pia- tone, de Theophrasto Menandri praeceptore — de Alcibiade tibias respuente, de aetate Hellanici Herodoti Thacydidis.
Praebetnr aditns qnasi ad of&cmam compilatoram qni post Christum natum fiierunt introspicieiidam exemplo Sopatri ho- minis .Aeliani simillimi. Com enim Photias in eodice CLXI auctores quibus is in eclogis conflandis usus est plene eua- meret, habemos indicem librorom qni quidem Ulis saecolis ad
Digitized by VjOOQiC
De fontibos quibus AeUaniis in uaria bistoria componenda usus sit. 88
florilegia componenda uideri potnerint idonei. In quo ex- stant cum mnlta alia nolumina peculiaria illa tnm miscellanea haec: Aristoxeni Tarentini ovfÄ^iixxa vTto^vri^ara^ Pamphilae lotoqixa vTto^vri^axa, Cephalionis Movaai, Fauorini novro- düTtYj loxoqla^ Atbenaei deiTtvooocpiötaL Haec igitar inter cetera qnae tum circnmferebantnr einsmodi scripta, com sola a Sopatro excerpta sint, longe luculentissima uidentur faisse et excellentissima. lam de iis cum Aristoxenus propterea quod priscus scriptor ftait, Cephalio quod ueterrimas res trac- tare satis habuit a fontibus Aeliani remouendi sint, Fauori- Dum uero «t Athenaeum ad uariam historiam scribendam ad- hibitos ease sciamns, sequitur, ut de Pamphila nobis alios attctores Aeliani circumspicientibus intentiore animo deliberan- dam Sit
Imme haec non obscuris commendatur indiciis. Primum enim copiosior erat, quam ut in uaria bistoria conficienda prae- terita esse uideretur, si qnidem triginta tres libros commen- tariorom condidit, quem ambitum nullum quod tum erat opus maltüugnm, quantum ego scio, excessit. Dein ut erat mulier- cnla, cum non tam cognitionem quam delectationem in scri- bendo spectaueritO; ad Aeliani Ingenium proxime accedit. Qaid quod floridam scribendi rationem qua usa est pariter excnsauit et laudauit atque suorum libroram dispositionem Äelianus, utpote qui in epilogo historiae animalium haec dicat: iyijii de TtQCJTov fikv ro ifiov iöiov ov'a etiat zrjg aXkov TCQlaetig u xal ßovki^aecjg dovXog, ovdi (prif.u öelv inBö&ai hiQfpy onot ,w av üTca/rj' devTSQOV dh tc^ TtoiTcllfp rrjg avayvci- Geu)g xb lipoXxoy d-rjQwv xal Ttjv ix tcjv ofioltuv ßieXvyfilav ajcodidqaoxuiv olovel XeifÄuiva ziva ij ati- (favov iaQaiov ix v^g JCoXvxQolag, wg av^eufpogcüv tüv ^(^ojv nJy TCoXhov, (prj&rjv öelv xrivöe v(päval re xal dianki^ai vfiv
lam uero haud pauca argumenti genera Pamphilae cum Aeliano erant communia: uterque facete dicta, uterque philo-
1) Gf. Krüger, Lebeu des Thukydides p. 7 sq.
6*
Digitized by VjOOQ iC
84 Felix Rudolph
Bophos et philosophiam, uterque narrationes ex historianiin libris excerptas tractauit.
Qnin etiam ntriqne cnm Gtesia Gnidio ratio quaedam inier- cedit. Etenim libro quem is de rebus Persicis composnit uariorom deberi capita 40 1. XII et 3 1. XIII ex Ath.n p. 45 b et Phot. bibl cod. 72 p. 39 Bekk. efficitur.
Item libri I capita 21, 22, 31—34, licet quae ibi ex- ßtant disertis nerbis illi nngquam tribnantar, eiosdem snnt. Pertinent enim ad annm omnia ad Artaxerxem Mnemonem. Atque in I, 21 quidem narratnr, quomodo Ismenias a Theba- nis ad eom ablegatns ignominiam moris TtQoaxvvrjoig appelkti efifugerit; I, 22 est de mnneribos qnae rex legatis ciaitatom exteraram mittebat; 1,31 de eo Persarum more quo regem per ipsos iter facientem pro suis quisque rebus, cum autem in agris uersabantur, prout quodque forte praesto erat donabant, bubus, ouibus, uino, lacte, caseo; in I, 32 Sinaetes agricola, cum procul a fundo suo regi obuiam factus non haberet, quid daret, aquam Cyri, fluminis propinqui, manibus exceptam ei muneri obtalisse et mille daricos pateramque auream aecepisse narratur; exstat in I, 33 Artaxerxem Omisem, qui ei grana- tum maximum dedisset, et donis et laude remuneratum esse; in I, 34 Bhacocem Mardnm duxisse Cartomem filium propter nequitiem uinctum ad iudices et petiisse ut cum capitis damna- rent ; regem, ad quem res delata esset, Bhacocem in ordinem iudicum regiorum recepisse, Gartomi ignoaisse. lam eadem exceptis cc. 22 et 34 leguntur in Artaxerxe Plntarchi, nisi quod ibi multo breuius enarrantnr. Quocirca is, cum in hac uita modo Ctesiam, modo Dinonem auctores afferat, locis lau- datis perinde atque Aelianus ex alterontro pendet Kqdc autem illa Aelianea quod ad priuatam uitam Mnemonis, ad eins mores et itinera pertinent, quod non tantnm nomina eornm quibuscum rex collocutus sit, Sinaetis, Omisis, Rhacocis, 8ed etiam uerba ipsa exhibent qnae cum iis commutauerit, qaod in c. 21 chiliarchus, qui Ismeniae regem aditurx) dicitnr saa- sisse, ut eum antequam alloqueretur adoraret, nominatim me- moratur, scilicet Tithraustes, debeantur necesse est homini coi-
Digitized by LjOOQiC
De fontibas quibus Aelianns in uaria historia componenda usus sit 85
dam ex comitatu Artaxerxis, qui et anlam Persicam penitns cognonerit et Artaxerxem solitas sit sectari. Hnnc uero in- teUegendnm esse non Dinonem, Philipp! Macedonis aequalem, sed Gtesiam, qni per septendecim annos illius regis fnit medi- CU8 et qnae apud enm moratus de rebus Persicis et Indicis compererat litteris mandauit, apertnm est. Qaa de causa si quis Gtesiae reliquias post G. Muellerum denuo aggressus erit eolligere, illas sex per Aelianum seruatas non poterit praeter- mittere.
lam uero Pamphila, quoniam epitomas cum aliorum scrip- torum quam plurimas tum Gtesiae teste Suida scripsit^ quin eam ipsum etiam ad commentarios suos historicos admouerit mihi dubium esse non nidetnr. Utut est, nemo hac remota a.to^yjjfiovevfiartjv auctor Gtesiae historiis operam nauasse traditur.
Alia quaedam Aeliani cum Pamphila affinitas in eo po- sita esty qnod uterque cum Aegypto cohaeret. Terra Aegyptia quaestionum natnralium quodammodo fuit patria. Scilicet pate- facit Mare Rubrum aditum miraculorum Indiae, Nilus Aethio- piae, illius elephantorum rhinocerotum leonum aridae nutri- cis. Altera autem fronte ad terras Mari Mediterraneo adiacentes spectans ne a Graecis quidem rerum mirabilium studiis potuit esse aliena. lam in hoc trium continentium quasi confinio, praesertim cum Aegyptii obseruatione naturae antiquitus agi- tat! deos ipsos animalibus plus minus accommodarent, necesse fiiitj ut quaestiones physicae ad summum fastigium prouehe- rentnr. Exstiterunt igitur Alexandriae Gallimachus % Strato ^)j Philostepbanus ^)j Antigonus Garystius *)y Aristophanes Byzan- tios^), naturae doctissimi inuestigatores. Suffragabantur iis Ptolemaei reges eodem propensi. Quid quod Philadelphus Ptolemaim Epitherum <^) , Euergetes Berenicen Panchrysum^)
1) Pauly's Realenc. H p. 88. 2) Ibid. VI, 2 p. 1458. 3) Ibid. V p. 1530. 4) Ibid. 1, 1 p. 11168; fragmm. exstant in Westermaimi na^- ^ioy^*c. 5) Ibid. I, 2 p. 1632. 6) Ibid. VI, 1 p. 198. 7) Ibid. p.207.
Digitized by VjOOQIC
86 Felix Rudolph
coloniaB ad nuUnm alinm finem nisi ad elephantos uenandos deduxerant; quod Philadelphus Stratonis Theophrastei disei- palus India tenns legatos misit, qui cum de commereio age- rent tum res a natura mirabiliter conformatas nndiqae conqui- sitas Alexandriamadueherent^); quod idem thesaoros miraca- lorum per conclania regiae peculiaria habebat dispositos 0* ^ Aegypto ut ex fönte copiosissimo multae historiolae absordae per orbem terramm effusae sunt. Veluti etiam physiologos, qui Über de proprietatibus bestiarum compositus et poetis et praedicatoribufi aeui medii summae utilitati erat, ob glosse- mata Coptica inter uerbornm contextum tnterposita inde est ducendus ^).
At quorsum haec? Vituperes me, quod digressuB sum, dummodo quo magis quodque uolumen ueterum de animali- bus est, eo probabilius ad origines quasdam Aegyptias referri concedas.
lam Aeliani historia animalinm, in quam cadont qnae proxime adumbrata sunt, cum mihi quidem oomposita esse uideatur ex libris singulis de piscibus, de elephantis, de cir- cumnauigationibus et Maris Rubri et Ponti Euxini, ex Indicis quibusdam et Lybicis, denique ex opere quodam per litteras generatimque de bestiis conscripto, quäle id erat quod Philo Byblius Ttegl naQado^ov laroQlag inscripsit ^), permultas nar- rationes etiam apertis auctorum Aegyptiorum indiciis habet adspersas. Cuius rei ut aliquot exempla afferam, narrat Aelia- nus in h. a. m, 34 cörnu trium amphorarum Philadelpho ex India missum esse; in XVI, 39 et eidem et Euergetae dra- cones uiuos ex Aethiopia Alexandriam esse deportatos; in XI, 25 pullum elephantinum Ptolemaeo alteri dono datnm esse sermone Graeco eruditum ; in VIQ, 4 Ptolemaeus quidam cro- codilis cibaria obicere solitus esse fertur; occurrunt identidem fabulae Aegyptiorum populäres, ut in X, 25 de Cynoprosopis hominibus, qui in desertis inter Oasim et Aethiopiam sitis
t) Pauly*s Realenc. VI p. 199. 2) Carus, Geschichte der Zoologie p. 142. 3) Said. 8. u. naXaixpaxos, Euseb. praep. eu. 1, 9, 28 Dind.
Digitized by VjOOQ IC
De fontibuB quibos AelianoB in aaria bistoria componenda obub sit. 87
habitare dicebantar. Laadantnr scriptores Aegyptii, Calli- machns (IX, 27, XV, 28), Manetho (X,16), Phylarchug (VI, 29,, XVn, 5), Aristophanes Byzantius (1,38, VII, 39, 47), Apio (X,29, XI, 40). Syenitae, Tentyritae, Ombitae, Coptitae, Bu- siiitae, Arsenoitae, ChosenseB, alii Nili accolae qua quiqae ratione in singala animalia nemacnla, in crocodilos, ibidas, aspidas se praebnerint passim diBseritnr; passim Aegyptiornm momm Bacroramqae, passim Nili mentio; passim et res ex- teranun gentium ad Aegyptias reuocantor. Velnt in h. a. V, 56, postqoam narratam est ceruos Syrios in Cypram insolam de- siderio pastionnm qnae ibi pingnissimae esse dicerentar so- lere transnare, haec exstant: xai Xiyovoi ye Kvjcqiot evyeuv oixsly xÜQOv, 'Aal ralg AiyvTttltJV aQOVQaig tolpLÜotv avci- •iQivtiv rag og>eT€Qag.
Neqne in nana bistoria, quatenns qaidem neque ad Athe- naenm neqne ad Fanorinnm supra renocata est, talia deside- rantnr. Pertinet enim et ipsa nonnnsqnam ad Aegyptiornm legom nitas prinatas fabellasqne popalares. Habes in a. h. XIV, 31 Ptolemaei Trypbonis cnm muliere qnadam formosa eolloqninm; in I, 30 C^etem adolescentem tam pulcherrimum quam mitissimnm Ptolemaenm regem, cni in deliciis esset, coDunonisse, nt eqno concitato qnosdam homines miseros, qui ad mortem dncerentnr, solnere properaret; in XIV, 43 Bere- nicen a Ptolemaeo coninge bortatn impetrasse, nt snpplicia inter aleam indicta cansa decemere desineret; in XIII, 33 aquilam altemm Bhodopis lanantis calceolom cnm abripnisset poBnisse in gremio Psammeticbi regis; quem illam per legatos repertam in matrimoninm dnxisse.
Deinde ex üabnlosa Alexandri bistoria, (|[nam C. Mneller 0 Aegyptiis nindieandam esse enicit, dno lemmata nariae histo- riae orinnda snnt. Qnae enim omina Thebanis, anteqnam nrbs ab Alexandro enerteretnr, dininitns missa esse in XTI, 57 per- tibentor, eomm etiam in Psendocallisthenis 1. 1 capitibns 27 et ^6, 46 sqq. occnrrit oommemoratio. Altero loco a. b. XQ, 64
1) Cf. p. 56.
Digitized by VjOOQIC
88 Felix Rudolph
et Psendocall. BI^ 34 sibi respondent Nam ntrimqae nanator Alexandri mortni corpus, de quo duces Macedonmii inter se nerbis acerrimis conflixissent, a Ptolemaeo Babylone Alexan- driam transaectam esse, nisi qnod Aelianos dicit id &ctam esse fraude Ptolemaei, ille namine oracoli Babylonii; eam autem terram in qua ossa Alexandri homata essent semper secundis fortunis usuram esse inexpngnabilemque fore homines arbitratos esse. Hanc fetbulam Mueller ab Aegyptiis eo coih silio fictam esse demonstrat, ut Alexandrum Nectanabi, r^ ingenuo, rite successisse opinati ignominiae imperio Haoedo- num sibi inustae obliuiscerentnr.
Quoniam patet Aeliannm a fontibns quibusdam Aegyp- tiis multa petiuisse, unde ei copiam fuisse putas üs utendi? Prompta et parata est responsio. Ipse in h. a. XI, 40 nanat se Alexandriae in luco dei, ubi perseae densae umbram et Mgus praeberent, uitulum colore flauo uidisse quinque pedi- bus instructum. Quodsi in ea urbe peregrinatus est, haec quasi nitro animum subit conclusio, enm ex ditissimis quibas Alexandria florebat bibliothecis suam cum hominum tum ajii- malium notitiam magnam partem hausisse.
Sed ut ad Pamphilam reuertatur disputatio, hanc Aegyp- tiam fuisse docemur diserto Photii testimonio, prae quo quod Mueller duce Suida adnotat, eam fuisse Epidauriam, omnino nihil ualet. Nam cum Suidas, quod Soteridas Epidaurius erat^ patris et filiae patrias haud dubie confundat, ille ex Pam- philae ipsius et praefiatione et libris sua deprompsit At sit Epidauri nata, utique tum, cum Socratidae grammatici uxor erat et in commentariis scribendis operam coUocabat in Ae- gypto uersabatur.
Quae cum ita sint, eam res Aegyptias in farraginem snam recepisse consentaneum est, atque id eo magis, quod se etiam narrationes au di endo compertas eo inseruisse in proiogo ipsa professa est Atque uideas, quantopere illa Aeliani de Ptolemaeo Tryphone, de Galete Ptolemaei amasio, de Bere- nice, de Bhodopi cum eo conueniant, quod Suidas librum ne^i aq>Qodi.aliov Pamphilae tribuit
Digitized by VjOOQ iC
De fontibns qnibus Aelianus in oaria bistoria componenda usos sit. 89
Sed iam finem fSetciamuB ratiocinandi. De decem com- mentarionim frnstQlis qnae aetatem tuleront unnm' cum uaria bistoria plane congrnit: V. h. n, 42: *H IlXaTtüvog do^a xal 6 Tijg xot' (wtov ager'qg Xoyog xal ig id^xadag QCpkero xal Grjßalovg, xal ovv aal Id&q- d^rjijttv twrov TtQiaßeig anoarelkarreg atv rfi avunaxia anovö^ aq)i7Lia'9'ai ag>lai vor avdQa ovx enl ficvfj Tjj tcJv vioßv Tt^oaxa- Q% oid^ %va avTOlg avyyivrjrat iftl rolg Uyoig Tolg xora q>iXoaoq)lav , aXka yag /.cri %b Hl TOVTiov fiei^ov vofiod'Srriv avrov Ud)yOw. ovxovv ifteXkov atvxrjoeiv rov afÖQog' xal yaQ ija&rj 6 rov ^Aqloruyvog Tfl xXrjaei, xal &q xal ^dfieXXev vTtaxovoe- a&ai. ^Q€TO fiivTOi rovg ijxovrag Ttüg ixovoi TtQog %6 laov ^ecv anavreg. kjcel ie Bfia&€ Ttaq^ avvwv o%i xal naw aXXo- TQlug, ovdk TtBlaei av%ovg Ti^äv zrjv iao- vofilav, aTteLnaxo Trjv TtQog avtovg iTCi-
Tarn rnnltis nero notis in Pamphilam conaenientibns com- mentarios eins in usnm oariae historiae connersos esse ueri est simillimnm.
Di.La.m,23:a)ijaJ öi nafiq)lXri kv rtp 7cdfiTtT(p xal elxo- o%(^ TcJv iftOllVTl' fidvwv (jjg iti^xadeg xal Qrißaloi fieya- Xfjv TtoXtv olxl^ov- reg naQCxaXovv ai- Tov vofiod-irrjV ö dl fia&tjv iaov %xuv ov d'iXovtag ovx ino-
XIL De PamphUa Fauorini auctore. A. Vemm enim uero Fauorinnm Pamphila nsnm esse ex Stephano Byzantio efficittiT: 'PoTteig ^dyog ov ^ifivrjrat <Da- ß(i)Qlvog kv iTtirofjLjj T&pa^rj r^g naiAq)iXTqg. Nee non ex bis aerbis Diogenis: I, 98: ^^cmltav dl xal ^HgaxXeldrjg xal nafi- (pUr^ hf T(p 7ti(jL7tT(fi riav VTtofivrjfiaTWv ovo q>aal negiavÖQovg yeyoviyaif rov filv vvQavvov, tov dl aoq>dv xal ]AfißQaxt(6%r]v. xovto xal Neav&Tjg gyrialv 6 Kv^Lxrjvog, avexjJiovg re elvai alXrjXoig. xal lAQiaroTiXrjg filv %ov KoqIv&iov iprioiv elvai tov
Digitized by VjOOQ iC
90 Felix Badolph
aoq>6v' nXarary di ov ipirjai. lam tot scriptomm nomina ad unam rem probandam a qno primo auctore composita eese putas? Utrum libris Sotionis, HeraclidiSi Pamphilaet Neanthis, AristoteliSy PlatoniB enolutis a Diogene ipso? at erat segnis compilator; an a Demetrio uel Diocle Magnetibns? qai qoaado- qaidem ante Pamphibun uixeront, eam non potaemnt com- memorare; an a Pamphila? sed et ab indnstria qua ea uerba composita sunt ingenio abhomiit neqae nomen eins inter anc- tores alkttos ollo modo eminet. Dedncimnr igitnr ad scripto- rem qui inter bnius et Biogenis memoriam uita sphilosophomm exposuerit id est necessario ad Fanorinmn.
Similiter stataendam est de Di. La. I, 68: tzqoq %€ xov ad€Xq>6v dvatpoQovvra o%i iifi %q>OQog fyivero, avtov orrogy ^iyw iihv yoQ inUna^ai' , elnev (sc. Chile Lacedaemonins), 'adtxeia&ai, av 8h ov\ yiyove dk %(poQog xctfa ttjv nempfjo- 0T1JV TcifjLTttriv ^Okvfjiniada ' naiÄq>lkrj di q>riai xava Tijy &ffijy. xal TtQWTOv Mq)OQOv yevia&ai krcl Ev&vöi^iiov, wg qnjai Swai- xQaTrjg. xal nqvixog etarjyvjaaro ItpoQOvg %olg ßaailevai na^ Zevyvvvai. Qnid uero? Nom Diogenem tanta diligentia Mase opinaris, nt ad istnd temporis indicinm accaratios definien- dom Pamphilae commentarios.enolaeret? Immo uero hi ob id ipsnm quod memorantor ab illo non inspecti sunt Faao- rinnm autem damant nerba xal nquitov e(poQov yevia&ai — xul TtQCJTog elorjyi^aaro iq)6Q0vg^).
Denique band lenis momenti est quod is qni praeter Dio- genem solns iragmenta Pamphilae semanit» Gellins , et ipse assecla erat Fauorini, 'cnm qno Bomae dies plemmqae totes erat' qnemque mirum quantum allectos 'qnoqno iret seqae- batur'2).
B.
Atqne ad omnigenam qnidem historiam Fauoriniu Pamphilam adhibnit. Namque illa Fanorini de Periandris com- mentatio, in qua ea nominatari et ad indicis similitadinem ex- pressa est et ad homonymos pertinet ; haec antem de Ghflone ad inuentores.
1) Vide p. 52 sq. 2) Gell. XVI, 3, 1.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibiis quibos AelianiiB in uaria historia compoDenda obos sit. 91
Nunc antem explicari aidetar qai fiactam sit, nt reliqoiae omnigenae historiae uestigiis originis Aegyptiae insipnes sint. Etenim memineris, quaeso, esse Valerii siue PseadocaUisthenis 1. 1 Caput 13 de edacatoribus Alexandri Magni^ u. h. XTT, 16 (omiL hi8t 8. n. QriXotvnla) de einsdem in legatos suos inuidia, n. h. XTT, 26 (onm. bist s. iL Ttorlarceroi) de Alexandro et Pro- tea Lanieae filio potatoribus, u. h. I, 1 — 13 (omn. bist s. n. ^m) cum de aliis animalibüs tum de ranis et canibos Aegjrp- tii8, u. b. IX, 39 (onm. bist. s. n. TtaQaöo^og) de absurde oanis ael arietis nel anseris amore in Glancen, quam amicam Ptole- maei Pbiladelpbi foisse ex b. a. Vni, 11 comperimns. Scilicet Aegyptia fait Pampbila.
Aliud eiusdem rei documentum grauissimum nescio an petendum sit ex Stepbano. Is enim s. un. ^qytXog, AvraQw- %ai, 'ihceavog, Xekidorioi, TeTQanoXiQ apertis nerbis Ttavro- doTtfiv laxoQlav eommemorat; Fauorinum libri nomine omisso 8. uu. uil-d'loifß, IdxTTj, 'AQoxunoly BiOaXtlot, BooTtoQog, K^e/i- iiviiv, Sq>axTijQia. Praeterea ad omnigenam bistoriam rece- dere qnae in Stepbani epitome exstant s. uu. Boianla, Ai- yvTttoQ, KoQiv&og, ^Hfia&la, AifjLovla Nietzsche ostendit; deniqne uerba s. u. ^AXB^avdQBiai ad Fanorini libmm quendam jtB^\ KvQfjvalTcqg noletog in editionibus relata Marres, boc titalo deletOy ad eundem fontem quem dixi optimo iure reuo- catO- Verum quae tandem est ratio epitomes Pampbilae Fauorinianae^ quae semel B.u/Po7C€ig memoratur?^) Fa- uorinum discere uidemur rem geograpbicam duobus libris, et omnigena bistoria et bac epitome attigisse, neque est, quod in hoc quidem offendamus. Atqui Stepbanum utraque usum esse, atque ita quidem, ut alteram saepissime, alteram paene nomquam excerperet, num est credibile? Immo uero omnige- oam bistoriam de libris Fauorini solam ei Ethnica componenti ad manum fuisse in promptu est. Itaque si quidem in philo- logia exercenda uUus locus est diuinandi, res ita se babuit.
1) Vide cap. XVI.
2) Cf. ea quae ad u. 'Pmels a Meinekio in edit. Steph. adnotata sunt.
Digitized by VjOOQ iC
92 Felix Rudolph
nt haec ab illa non diuersa esset, propterea antem, qnod fra- stis ex Pamphila excerptis rednndabat, epitome Pamphilae a Stephane dicta sit
Commentarios Fauorini ex Pamphilae coniectaneis partim hanstos esse neqne nego neque af&rmo.
C.
Atqne si constat Pamphilam in nsam omnigenae historiae compilatam esse, fieri potait, ut qnae illins apad Aelianam sunt uestigia per hanc in nariam historiam deuenerint Qnod re uera factum esse uno momento facultas praebetar demon- strandi. Occurnmt enim in u. h. XII, 35, qni locus ex omnig. bist, sumptus est, uerba otl ovo IleqlavdqoL, 6 ^hv ao(pdg ^y, 0 dk tvqavvog^ aeque atque in Pamphilae fragmento p. 89 apposito. Quae cum ita sint, non nihil detrahitur de confi- dentia qua ad ipsam Pamphilam historiolarum Aeliani partem supra reuocauimus. Sed si quidem commentarios Fauorini uitis philosophorum circumscriptos fuisse meo iure suspicatns som ^\ illae Gtesiae quas Aelianus exhibet reliquiae'^), cum ab indole omnigenae historiae discrepent; quo minus ne ab Ulis quidem trahi potuerunt, eo magis ex Pamphila ipsa uidentur esse oriundae. Ac nonne hoc conicere licet, Aelianum simul et ea ipsa et eins epitome a Fauorino facta usum esse? £n quae- stionem maxime implicatam, quam soluere neqneo. Attamen est aliquid, difficultates rei detexisse.
Ceterum, utut est, quo magis impugnabis id quod argaere conatus sum, Pamphilam in numero proximomm auctorum Aeliani habendam esse, eo plures narrationes uariae historiae Fauorino uindicabis.
XIIL Concludüur de fontibus uariae historiae quaestio.
Alios Aeliani auctores, quos quidem certa argumentatione usus extricare possim, non habeo. Si qui erant, utrum pror- sus in obliuione iacent? an latent in numero sophistamm re-
1) Pag. 48 sq. 2) Pag. 84 sq.
Digitized by VjOOQ IC
De fontibas quibns Aellanus in oaria historia componenda nsus sit. 93
centiomm? Ex qaibns Herodes Atticas idcirco quod iyxeiQi- dia et TcalQia et iq>ri/Li€Qldag teste Philostrato scripsit et att. Aeliano ^lig TtomihLiaxog ^yitoqwv^ permagDi dncebatnr prae- cipne in censiim nenit; praeterea Telephns Pergamenns, Philo Byblias, Nieostratas Macedo ^). Beuocamnr autem una nota ad auctores aetati Faaorini succedentes. Etenim in n. h. XII, 61, postqnam memoratnm est Tharinos Aquilonem, qui classem Dionjsii bostis adaentantem demersisset, ciuitate donatnm di- uiois honoribus colüisse, ex Pansan. perieg. VIII, 36, 6 haec subinncta sunt: Ilavaavlag di g)rjaiv ort xal MeyaXoTtoklTai. At fieri potuit nt a commeDtatore qaodam litterato addita sint.
Verum complectamnr quae proxima dissertatione assecnti somns. Refatata opinione eorom qai Aeliannm ad fontes et radices seientiae antiqnitatis adscendisse arbitrati sunt ^), curas eias in orbe scriptorum ipsius memoriae quam proximomm angnstissimo illo uersatas esse ostendimus. Neque ex uoln- minibuB peculiaribus, uerbi gratia de rebus gestis, de philo- sophis, de antiquitatibus compositis, hausit, sed ex miscellä- neis, ex quibus commoda erat facultas describendi: Athenaei, Fauorini, utque uidetur, Pamphilae. Ac cum uel horum copiae ad argumenta uariae historiae deriuanda sufficere uideantur, auctores quos Aellanus omnino secutus est, numerum quina- rinm uel senarium nequaquam excedere confido. Non igitur diligens uariarum rerum coUector, sed compilator inertissimus eoasit.
Atqui huius iudicii acerbitas non cadit nisi in rationem qua quidem materiam sibi comparauit In eloquendo qualem 86 praestiterit, non tantum ex libro de natura animalium scripto sed etiam ex nonnullis uariorum lemmatis dilucide cognosci- tor. Depinguntur enim lautissimis coloribus in u. h. II, 44 miles in pugnam mens a Theone pictus ; in IQ, 1 Tempe Thessalica, in IX, 16 Italiae natura; in XII, 1 Aspasiae, Gyn amicae, pu-
1) Cf. p. 47 sq. 2) Dico imprimis Perizonium et Westermannam, qai in Paiily*8 Realenc. I*, 1 p. 349 haec dicit: *beide (et u. h. et h. a.) sind mit immensem Fleifse aus einer grofsen Zahl Ton Schriften aller Art lu- sanmiengetragen .
Digitized by VjOOQ iC
94 Felix Rudolph
dicitia, pulohritado, mcissitadines fortnnae; in Xm, 1 Atalan- tae, nenatricis Arcadiae, nennstas et intacta uirgimtas. HIb omnibüS hoc consilinm sabesti ut dicendo imagines reram non minus distinote quam pingendo efißngantar. Qnam rationem ipse profitetnr, cum 1. ni ci^nt primnm exorBus (pi^e oly, inquit, xal %a xakavfAeva Tifinri za Q&nahxa diceyQatfßwfiev Tf/J loytp xal öia7tXaau)fÄ€v' (ofjtokoyrjrai yoQ %al 6 loyog, iav ^€Xf] divafxiv (pijaartxqvy fiijäh aa&eviaT€QOv oaa ßavXerai dei- xvvvai TcJr avÖQwv rcov xcrra xBiQOv^lav deivfSv, Eodem spectant in XULy 1 haec uerba: q>iQ€ di xal t6 eldog avrrjgy e% Ti fÄTj kvTtei, dwYQaxpiOfjLev' Xvfcei ök ovdiv, i7t€i xal bt tovTwv ftQoayivoLT^ ay Xoyfav re ipmeiqla xal t^vij.
ÄBsignandae smit istae declamationes generi Mconogra- phico\ in qao ei antecessit Nicostratos Macedo, Marci aeqoa- lis 0) Baccessenmt Philostrati eonimqae sectatores. Atque, com argumenta earum nimirnm non inuenisset^), pigmenta nerbo- rum de suo adiecit. His quinque igitur kxq)QaaBOL praeclarom facundiae suae erexit monnmentum.
lam elocutione Aelianus ipsCi elocutione aequales eins, ut homines ad fieXitag, kTtiaroXag, diaXi^eig, denique ad omne genus Studiorum rhetoricae admodum proni, unumquemque librum metiebantur. Elocutione nos, ut crimen iniquitatis effa- giamus, et ipsi Aelianum iudicemus.
XIV. De aliü qmlmsdam quaestionäms Aelianeis,
A.
De fontibus ego uariae historiae agens cum non paaca documenta ex animalium historia petioii eam tacite amplexns sum sententiam, in qua paene omnes doctos esse uideo, utrum- que librum uni eidemque Aeliano tribuendum esse. Imme
1) Cf. Said. 8. u. 2) Si quidem quae in a. h. de Aapaaia simt etiam in Plai. Artax. XXYI et Pericl. XXIV, quae de Atalante, et in Palaeph. de incred. XIV similiter enarrantnr; ualliaqae Tempe uocatae amooiitu iam a Theopompo in Phüippicis et a Dione Cbrysostomo rhetorioe de- scripta erat. Cf. £. Rhode, der griechische Roman p. 508.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibas qniboB AeüanoB in naria historia componenda ubub sit. 95
nera et immota sunt quae OesnerO» Perizonios^), lacobs'), alli ad haue rem probandam attalenmt. Utrimqne eadem ratio sentiendi et iadicaadi, idem Stadium natarae remmqne mira- biliom, eadem superstitio, eadem uarietas; ntrimque narratio- nes, fii non pares, at certe Bimillimae, eaedem proprietates ora- tionis; aelat de parenthesibas in uariis haec animo obiciantar: V, 11: 6 &Q{pLfav ßaaiXevQ (to dh ovofxa ley^Tio aklog) . . . Toig Ttaialv ccvrov avveßovXeve . . . XIY, 43: 6 fih Jlrokeiialog (fooiy {oftoatoQ 8i Tjv avrog, iav Sei) xadijaro i^tl xvßoig . . . ; iam nideas qnantopere iis consentanea sint in h. a. lY, 7 cncovw Toy Sxv&wv ßaoilia (ro öi ovofia elötjg icS' rl yaq (lot xat hüirelig kariv;) utnov anovöalav %xeiv ... in h. a. ¥111,4: IlxoXefjialov {oftoatog dk r}v ovrog ixelvovg ^e^ea^'e) xalovvrog %dv nqa6%ct%oy tcJv nQOKodeiltJv . . .
Aceedmit nero alia momenta. Primnm enim etiam tem- porun ratio constat, Bi qnidem nariam bistoriam inter annos 200 et 231 % hifltoriam animalinm post annnm 195^) confectas esse snpra exsecati samns. Tom qnod is qni libnun de natura bestiarom Bcripsit in Aegyptnm iter fecit, ne narionim qni- dem anctor a notitia eins terrae erat alienns. Nam Aelianns in n. h. Uj 41, nbi Mycerino ex oracnlo editnm esse breni fore, Qt moreretnr, Athenaenm<^) secntns narrat, ei oracnlo nomen Büto fnisse de suo addidit Eodem spectat qnod nomen Ale- xandriae nrbis nnsqnam simpliciter apposnit, sed et hie et illic similem in modnm circniit. Legnntnr enim in ,n. h. Xu, 64 nerba ig rijv ^^Xe^avÖQOv TtoXtv %riv xccr^ ^yvTtrov] — in h. a. 1, 38: iv r^ Alyvnrlif itiXe^avÖQov Ttolei] in b. a.yi, 15: iv Tjj ^AXe^avÖQov Ttolei; in h. a. XI, 40: iv r^ TtoXei t^ ^AX^ IwÜQiiav rfj fieyaltj] in h. a. XVI, 39: ig ttjv idle^avdQov noUv. — Castigantor propter impietatem in h. a. VI, 40 Hippo, Diagoras, Herostratus; apnd Snidam s. n. 'ETtUovQog b et c, qnae lemmata ex libro Aeliani mefl Ttqovolag inscripto snmpta
1) In prolegg. ad Aeliannm prae&ds eiosdem auctoris editioni quaepro- düt Tignri 1556; habentur etiam in A. Grononii edit. hist. an., Londini 1744.
2) In praef. ad u. h. p. XXY sq. Kuehn. 3) Praef. ad. Idst. an. 4) Pag. 3 sqq. 5) Pag. 8 sqq. 6) Pag. 13.
Digitized by VjOOQ iC
96 Felix Rudolph
snnt, Epicurus, Metrodorns, Poljaenns; in n. h. II, 23 Diago- ras, ibidem 31 Enhemeras, Diogenes Phryx, Hippo, Diagoras, Sosias, Epicnrns ; Epicnreos ob eandem caosam et a Bomanis et a Messeniis expalsos esse exstat non modo in 1. 1. Saidae, sed etiam in n. h. IX, 12. Ut in n. h. I, 2, ita in h. a-YI, 57 Hinerua ^Eqyavri cum pbalangiis comparatnr. Alias eimmodi congrnentias sciens supersedeo ennmerare.
Attamen BernhardyO cnm Is. Vossio^) et Valckenario qnasdam discrepantias elocntionis premens de commnni anctore utrinsqne historiae dubitat. Age nero, ne ambignis fandamen- tis proximam dissertationem fnlsisse nidear, ea ipsa in qna ille offendit elocntio examinanda est. Itaqne animnm adaer- tamiLB ad rationem qna altera in ntroqne libro enontiata cam alteris conexa snnt et ad minimas qnasqne orationis particn- las, in qnibns promptissima est diindicatio. Utrobiqne aatem saepissime occurrunt nocnlae xai — di, xai — fiivroi, yi //^) pro di, dh ovv, toI, toIwv, yovv cui fere est notio parti- cnlae yccQ, aXXa yaq, dh aqa, eXrcSQ ovv, eha /dhtoi, äxa pro %7tBiTa di, xal yciQ xal, xal ovv xal, xal fAivroi xat, afia — xal, ri xal, ov (xriv, ovt€ fiiqv, ort Sqo (pvx ayvocS dh ovii ixeivo OTi aqa . . .), ootieq ovv, oiartSQ ovv, av nahv, Ttan, fiaka, fiakioxa, Tcavrcjg, tcqIv rj cnm infinitino, hsivog fro ode, vnhQ pro ne^l, oloveL Qnod ad apodosin attinet, ntrim- qne talia identidem leguntur : d di xt /«t'^öy ijv awoft %iiy ^bIwv .•. aXX^ Ivtavd-a fikv htalorto (u. h. XIV, 7j. ol 6b xaXoviiBvoi %cjv xoxXuüv aQ€lov€Q ovTOt fihv xal aTCCtiiSat (h. a. X, 5). — 6 dh TtoXXalg . . . xqricaiitvog . . . fieiaßolal; reXBvxalov ök tov ßlov xatiatQetpev (n. h. IX, 8). el ya( tis Xqlaai%o ... %a öl aTcodtdQaaxet TtOQquncctu} (h. a. X, 12). — xa) Ttvvd-avo^Byot %ä tvoq^ aXXi^XoiQ elra aneqfiXotifiovno (n. h. VU, 2). ovTiJv dk axoQTtltJv ivrav&a fieylaxiav . ,. mi ^irjXovag fivQlag ^rjxavtJfiivtov tmv AlyvTtxlcov, aXXit di y^ (seil, mulieres Aegyptiae) Tteyd-ovaai na^a r^ Qeiji . . . xai ayvjtodtjTOi ßaöl^ovaac ... elta fiivroi anad-eig diafiivovoi
1) WiBsenschaftliclie Syntax p. 37, 61.
2) Ja appendice obseru. in Melam n, 2.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibos quibus Aelianas in naria historia componenda usos sit. 97
Ol a. X, 23). Est igitar ntraque historia omnino iisdem parti- cnlis gimiliter usurpatis adoraata, nisi qnod librum bestiarinm Aelianismis aliquanto uberiorem euadere qaam uaria conce- dendnm est. De locationnm qnae inter atroinqne librum inter- cedit similitadine nisi forte ipse quaerere manis — est enim luce clarior — , ad Gesneri prolegomena te delego. Qaod uero in iminersnm colorem generis dicendi attinet, copiosissimnm qnodqne lemma uariae historiae ad narrationes quae iUic sunt proTSQS accedit 0- Sit autem particalamm usurpatio qoae hie est ab illo libro panlnlom diuersa: in homine cni peritia lin- gnae Graecae assnmpta et adnentieia erat qoaedam orationis inconstantia nihil habet admirationis. His omnibus repntatis fiusere non possnm, quin istud indiciam Bemhardyi ex leoiore cognitione Aeliani profectmn esse censeam.
B.
1. Venim tarnen quicumqne libros Aeliani uel obiter animo perlostrat doas potissimnm monere potest dif&cnltates, quas eipedire magis operae pretiom esse oidetar quam res mani- festas in dubium uocare. Primum enim, cum historia anima- limn et prologo et epilogo instructa sit et dictionem tarn ele- gantem adeoque putidam quam ubique constantem prae se ferat, uaria historia non modo praefatione et peroratione eget, sed etiam inter narrationes arte sophistica compositas exhibet ieinnas et aridas, quae magna ex parte a uocula ozi incipiunt. lam uiri docti, si a Bemhardyio disceditur, in hoc discrimine explicando in duas partes abeunt. Concludunt enim ex eo loach. Kuhn 2) y Perizonius^), lacobs, Horcher, Westermann, alins alio confidentius, uariam historiam libidine epitomatorum ad hanc illam exilitatem redactam esse; Gesner et Voss in lüstoricis Graecis, ^non esse extremam operi manum additam ab auetore eo quod üato praeueniretur'.
Atque Horcher 4) quidem quattuor locos quos Stobaeus ex
1) Velut cf. u. h. Xn, 1 uel XÜI, 1 cum h. a. VII, 48. 2) Ed. uar. tust. Argent. 1685. 3) Praef. p. XXXY. 4) 'De Aeliani u. h.' Rudol- stadt. 1856 et praef. edLtionis maioris, Par. 1858 p.V.
I^psig«r Stnlien. YU. 7
Digitized by VjOOQ iC
98 Felix Rudolph
uaria historia descripsit (flor. XXIX, 60, LXXIX, 39, XL, 24, Xin,38) ÜB Aelianeis unde descripti smit (ii.h.VII,7, IX, 33, X, 5, XIV, 3) demonstrat esse integriores. Idem^) animad- uerti iabet 'esse in codicibns argumenta nonnnlla dnpliü in- dnta sermone, altero panpertino, altero plemmqne integrioie nel adeo integerrimo'. 'Id qnod imprimis de illis capitibu dictum' nnlt, 'qoae in libro Xn bis nnmeris notata smit: 2, 5, 6, 12, 13, 14, 15, 16, 22. Horom capitam secnndo, qninto, seito in extreme libro XIV capita 37, 35, 36 respondent; reliquin dnplicitatem inde a libri XIV c. 46 Vaticanas codex einsqne sectatores Leideneis et Parisinns 1530 aperinnt\ Qnamqium ex eo qnod nonnnlla argumenta libri Xn uitiata esse certnm est, necessario quidem tantummodo hunc ipsum librum aut omnino extremam partem nariae historiae a descriptoribns attrectatam esse sequitur. Porro ille uir doctus nulgatis Aeliani editionibus crimini dat, qnod Codices in n, 12 de Themistocie haec exhibent: xal vTci^ifxeto Ttwg zav a(o<pfov€lv, Snidasautem s« u. vmJQ^av' AiXiavoq '6 dk vTCi^Q^aTO aioq)qovBlv. — Tum libmm sextum intercidisse et quintum postea a scribis in duos esse dinisum ueri simile est 2).
Neque uero ei rei, qnod Suidas s. nu. aaikyua^ diig, xaxi;, ipthad-ivreg ad uariam bistoriam reuocat qnae ibi non repe- riuntur muitum tribnendnm est, si quidem is, quattuor bis lemmatis exceptis, pancas tantum uocnlas (s. u. xmfiQlav) com ea communes babet et s. uu. dwq et ipikü>&iv%€g attingit res Romanas, quas istic admodum raro occurrere supra ^) diximus. Nimimm haec quoque frnstula in Snidae lexicum deueoiflse nidentnr ex libris Aeliani ^cqI TtQovolag nel tccqI d'Hwv ha^ yeidSv inscriptis, nnde cetera apnd Snidam Aelianea hausta simt
Caue autem credas ad genuinam uariomm speciem ex- plorandam qnidquam grauius efifici ea ansa quam Hereber in emendatione libri de bestiis compositi adhibendam esse lacu- lenter exponit Is enim in codicibus mss. Aeliani apprime nersatns quo est studio, ut scripta eins emblematum nabe
1) Ibid. p. YII. 2) Tide Periz. praef. p. XXXVI et adnot ad u. h. VI,1. 3) Pag. 31.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibiis qnibus AeBanns in naria historia componenda osob Bit. 99
ancta esse demonstret per candidum qaendam lectorem, cains mterpretamenta margini adiecta postea in contextnm nerbonun nel aavvdirwg uel xal sine dtilovon particnlis praefizis in- cnleata sint, idem genns depraoationis etiam in naria historia odoratnr. At qnamnis libenter coneedam, fieri potnisse, nt hoc ant iUnd glossema nia indicata eo irrepserit, additamentis brenitas nariae historiae non explicatnr.
Getemm nnlgatae conmptio, qnam ille ex Snida, Stobaeo, codicibns Aeliani comprobat, modo ad lenissimas nerbomm discrepantias periinet. Argnmenti maciem, qna n. h. passim iosignis est, nescio qno pacto inde repetam.
Nihilo tarnen secins eam nariam historiam qnam nos mani- bog terimns non plane intactam esse cansis allatis exploratnm habemns. Qnaeramns antem qnibns cancellis id describatnr, atqne ita qnidem qnaeramns, nt omnes libromm netemm loc#s, qnos qnidem in eam translatos esse et omnes qnos ex ea alibi legi notnm sit, cnm ea ipsa comparemns, id qnod Hercher, com Aeliani Codices et excerptores solos hnc applicaret, snae sententiae indnlgens cnmnlate non explenit.
Et parti qnidem hnins of&eii iam antea Athenaeo cnm Aeliano collato satisfecimns. Tantnm antem abest, nt iUa XXVm capita, qnae hio Uli debet, nobis nideantnr esse tmn- cata, nt narüs locntionibns et adeo omamentis nonnnsqnam rbetoricis eo fönte nberiora sint neqne nllnm redoleant con- traetionis nestiginm. Ne continnationem qnidem argnmentomm genninam iniqnitate tempornm tnrbatam esse ex eo apparet qnod etiamnnnc eadem est atqne apnd illnm ipsnm. Item qnae ibi snnt Herodoti, Piatonis, Isocratis fragmenta integra enadnnt Qnin immo excerpta nariae historiae Stobeiana, re- motis pnsillis qnibnsdam discrepantinncnlis, qnas Horcher plns insto premit, ad nerbnm cnm ea consonant. Dico antem non Bolom n. h. n, 35 et Stob, floril. GXVUI, 23, n. h. n, 43 et Stob, floril. XCV, 10, n. h. IH, 2 et Stob, floril, CVm, 62, n. h. in,3 et Stob, floril. CVni, 63, sed etiam hos locos: n. h. m, 28 et Stob, floril. XXH, 33, n, h. IV, 13 et Stob, floril. XVn, 30, n. h. Vm, 15 et Stob, floril. XXI, 6, V, h, VH, 20,
7*
Digitized by VjOOQ iC
100 Felix Rudolph
etiamsi aliquot additamentis interpolatam est, tarnen neqne nerbis neqae rebns ceteroqni dissidet a Stob. flor. Xn, 20. Denique nerbotenns consentiant u, b. IX, 18 cam c. XXIT e ms. flor. loan. Damasc. (Meineke IV p. 185) et n. h. n, 30 cam Enstath. in D. a p. 1149 n. 3 sqq. (1202 u. 7 sqq.).
Qnocirca cnm notae agnoscendae sint et corrnptionis et integritatis, bae mnlto praenalent. Neqne confirmatnr id qaod Eubn arbitratns est, tantnm ""analecta et qnaedam rata caesa pro insto opere' restare, ^bonnmqne Aeliannm culpa librario- rnm ita discerptum essQ, ut nee caput nee pedes amplias baberet'. Simnl redarguuntur qui Kuhnii opinionem secuti nol- gauerant recentiores omnes, lacobs, Hereber, WestermaniL Perizonii sententia uicit.
Cardo autem buius diseeptationis positus est in ui et notione oti particulae capitibus uariae bistoriae fere oetoginta inde a IQ, 13 praefixae, quam uiri litterati pro grauissimo epi- tomes indicio et babent et babuerant Refellatur tandem bic error per saecula repetitus et inueteratus. Nimiram ego non boo consilium suscipio, ut epitomatoram malam operam ea uocula significari omnino negem. Verum initium snmamos quaerendi qui sit epitomator. Nempe bomo argumenti cnpidns, qui uerba inter transcribendum coartet et interdum in deterins uertat, denique res super uaeaneas omittat. Tali uero homini illud ort uariorum neutiquam imputari debet. Nam primum quidem deprebenditur in initiis narrationum qnas integras esse Atbenaeo comparato elucet (u. b. m, 13, IX, 3, 12), et capi- tum copiosorum (XIV, 22, 48) ; tum praepositum est argumentis quibus Aelianus sui mentionem suumque iudicium insemit (XU, 17, 48, XIV, 4, 47). Contra oti particula ineuntibus locis quos uitiatos esse constat, quamquam, si eriterium esset de- prauationis, ibi requireretur, interdum deest (cf. u. b. IX, 33 cum Stob. flor. LXXTX, 39 — u. b, X, 5 cum Stob. flor. XL, 24 — u. h. Xn, 2 cum u. b. XIV, 37 — u. b, XIV, 36 et u. h. XII, 6 duce Herchero).
Digitized by VjOOQ iC
De fontibiis quibiu Aelianus in naria hiatoria componenda osiu sit. 101
Deinde, si ort epitomatoris esset, qnomam haec uox ante 111,13 primam occurrit, eam nariae historiae partem qiiae hnic lemmati antecedit incoliimem, quae sabsecnntiir mntUata esse sequeretnry iiqae qaos impagno omnes necessitatem eins condiusioms agnoaenmty qnandoquidem loach. Kahn, lacobs, Westeimann inde ab hoc loco, Hercher 0 antem mira qnadam argmnentatione nsns inde a ni, 3 epitomen incipere docent. lam nero ego non tarn bene ocolatas snm, nt nerbi causa jnter eapita Ubri m 1—12 et 13—33 aut inter 11, 1 — m, 2 et se- qnentia nllnm discrimen orationis cognoscere possim. Qnid qnod etiam in ea parte qnae capiti 1. ni 2 nel 12 snccedit insnnt fere XL argumenta qnae minime tnmcata esse ex Hero- doto, Xenophonte, Piatone, Isocrate, Athenaeo, Stobaeo appa- ret, et mnlta alia qnae per se incolnmitatem clamant. No- unm qnendam isti fingunt epitomatorem, qni alia eapita cir- cnmciderit, alia ne in angQstnm cogeret religiöse abstinnerit. Cur is, si erat, non omnes narrationes formis brenioribns in- dntas innidiosa illa particnla adomanit, nt ii fecemnt qni e Diodoro excerpta de legationibns, de uirtntibns nitiisqne com- posnernnt? Cur idem politissimae cniqne hLqtqaauy nelnt iis qnae de Atalante et de Aspasia sunt, pepercit? Mirnm quam maDsnetum ei incnlcant ingeninm.
Qnoniam in prompta est, qnantam ofFensionem istomm Bententia habeat, alia sit nocabnli ort significatio necesse est Ac nun forsan placet qnod Perizonius suspicari ansns est, Aeliannm ipsxmi studio uarietatis usqne eo proueetum esse, ut nitidas historiolas cum scabris dedita opera miscuerit? Immo nero alia uia non patet, nisi statuimus id qnod iam Oesner ante hos 328 annos felidter diuinauit, nariam historiam non esse opus perfectum, sed materiae collectionem fnturis curis reseruatam. Debetur illud ort Aeliano ipsi fontium nariae Ustoriae epitomatori, qni eo praemisso argumenta inter legen- dnm probata in codicillis suis adumbrauit Atque aggressus qnidem hunc librum acriore fnisse uidetur formandi studio.
1) Pag. Vra edit. Paris.
Digitized by VjOOQ iC
102 Felix Rudolph
quod mox defecit; et nt forte libido excerpendi et adumbrandi praenalnerat, ita ort particüla obub nudiB rebuB adscribendis continebatar; quo magis autem qaaeqae üetbella ipsi arriseiat, 60 fasins eam tractare snoque indioio augere malebat Yenun capita libri 11 44, 1. m 1, 1. XH 1, 1. Xni 1 ex siiiB deelama- tionibns antea perfectis inter illa excerpta aliornm nidetur interiecisse.
Rem ita se habere te non negaturum esse pato, si libri lY Caput 20 intentins legeris, nbi Aelianus, postquam de Demo- criti itineribus exposnit, sie pergit: oti ol IdßirjQlTai ha- low %ov JrjfiOKQixov Oiloaoq)laVf tov dk IlfiOTayoQccy ^oyov. TLoveyika ök narnov 6 Jrnioxqitog xai %k&y€v avrovg fiahe- ad-ar o^ev xai relaalvov ainov hcakovv ol ^oiZrau kiyovai di ol avTol TOV ^iTtTtoxQarrj Ttaga rrjv TCQwrrjv ^vrev^cy vmf rov JrjiÄOiiQlrov do^av laßelv (og (latvofiivov' TtQOtovatjg di avroig rijg avvovalag ig vrvefßolrjv i^av^äaat %bv avÖQO. li- yovai di JwQiia ovta rbv ^iTtnoTLQorrj aXX^ ovv rijy JfifiO- xqItov xaQtv TTJ ^ladi gxovfj avyyQaxpai ra avyyQafjL/aara, Qnae uerba non eam speciem prae se fenmt, ut e libro perpolito desnmpta et contracta sint, sed ut potius adnotamenta esse uideantur inter legendum pugillaribus mandata. Similiter iudi- candum est de u. h. IV, 1, 2; 18, 2; VII, 8, 2; XI, 9, 5 et 6; Xm, 6, 2; 16, 2; XIV, 12 (si quidem 8-20 ex onmig. bist u. ■jcaidta excerpta sunt). Accedit quod non solnm discrepantiae rerum (u. h. 1, 8 et Xm, 35; VI, 1, 5 et Vm, 15), sed etiam loci gemelli per uariam historiam dispersi sunt (cf. p. 46), inq>rimis quod Pherecydes morbo pediculari mortuus esse bis narratar, atque id in IV, 28 et V, 2, quae capita interuallo tantummodo duorum seiuncta sunt Neque Aelianum in opere perfecto talia relictumm fnisse credibile est
lam cur uariis suis finem non imposuit? Scilicet qaia üato, antequam ea perficeret, abreptus est Ergo hoc eins opus ultimum erat aut postumum et post historiam anjmriigm ex- aratum est Conuenit huc quod eadem aliquante post sermooes conuiuales Athenaei circa annum 200 editos scripta esse sapra apparuit
Digitized by VjOOQ iC
De fontibiu qaiboB Aelianus in uaria historia componenda usub Bit. 108
Bestati ut de Perizonii 0 sententia hnic eontraria qnaeram, quid habeat anotoritatifl. Is enim^ quod prima quindecim lem- mata nariae historiae ad bestiaa pertinent, opponit Aelianiim, bI hanc post historiam animaliiim compoBnicwet, in iiariis sais repetÜBse patandum esse res iam antea libro pecnliari per- tractataSy id quod ei plane displioet. Deinde 'Adde\ inquit, 'Goirexisse enm nel reiecisse aliqnando in bist. AnimAligm^ qnae in oaria simpliciter unlgari sententiae congraentia tradiderat. Ita carte n. h. X, 3 catnlos leonnm af&rmat angaibas scalpere ateros matrmn, quasi ad Incem festinantes. At in bist. anim. IV, 34 narrationem, qnae tradit eos (catolos) scalpere nteros, fabnlam esse pronnntiat'.
Est nero satis leuis haec argumentatio et in eins arbitratu posita. Primnm enim non intellegitar, cur idem Aelianus qui in uno eodemque uolumine iterationem non respuit^), argu- menta in priore libro tractata in posteriore retractare reformi- daaerit Altero loco quod Perizonius altiorem quendam iudicii Aelianei gradum et quasi progressum in historia animalium comprobare oonatus est, quo tandem iure compilatori ratio et indieium uindicantur? qui, quamquam in b. a. 11, 32 et in a. h. 1, 14 de cantu olorum dubitat, tarnen in b. a. X, 36 et XI, 1 de eodem ut de re uera agit; qui se a causis rerum explicandis abborrere bis uerbis professus est: b. a. Vm, 28: fvaeiog di aTtoggrira ikiyxeiv ovx l^ov, y,ai eixorcog, iTtel xal a).€KfQv6va diöoixe litav xal %6v airov ßaaiklaxog xal (iev%oi xci vv e3iiq}ag' rag dk airlag oaot axokijv ayovai noXXiiv ^rj- TotJyreg tov ^kv xqovov xaTa(pQovi^aovatv , ov fifjv kg tilog arpi^ovrai rfjg Oftovdf^g ; quem omnia ad delectationem reuo- casse seruilemque auctorum quibus usus est fuisse sectatorem cum aliunde tum ex b. a. Xn, 38 elucet, ubi postquam a sue &lato agros Clazomeniorum uastatos esse rettulit, 'tovto di\ inquit, ^eX T(p doxel (ivd^og elvai, daxelrcj, kfie <J* ovv negl ^ov lex^hv xal /uij lad^ov ovx klvTHjaev elQiqfiivov^ ,
1) Praef. ad n. h. p. XXXn. 2) Of. de perdicom libidine h. a. 111« 16 et IV, 1; de Glauces amoribos h. a. I, 6 et Y, 29 et YHI, It ; de simiia Indids h. a. XYI, 10 et XYII, 39 etc.
Digitized by VjOOQIC
104 Felix Rudolph
C.
Altera difScoltaSi quae nariam historiam et librom de animalibiis comparantibas nobis monenda est, in eo ueTsator, qaod argamenta saepins simnl inter se conaeninnt, gimnl difl- crepant. Quam fontiom qoadam commimitate explicandam esse BTipraO dixiy atqne id duobuB usus axiomatis. Nnnc aero haee, qnoniam et ntmmqae libnun emsdem Aeliani esse et naria post libram bestiaritim condita esse ostendisse mihi uideor, coDfi^ mata simt.
XV, De Fttuorini omnigena hüioria denuo.
Ad cognitionem onmigenae historiae ceteroqai paene ob- litteratae iam noua Inx allata est Nam cmn Oellins eam tarn obiter quam inuidiose adambrauerity paaca firnsta Diogenes de philosophis, Stephanns de chorographia exhibeat, ex Aeliani nariis eins species fere nt ex epitome effnlget. Iam nobis hoc amplo fondamento nixis occasio prosperrima datnr de indole eins disserendi. Et primnm qnidem comprobatnm est ilhid, qnod pancis adminicnlis initio') defendi, in litteras eam di- gestam fnisse. Ac non tantum aeqnalitate qnadam argnmenü notabilis erat, neqne solnm ad qnaestiones Homericas, ad in- nenta, ad nominnm derinationes, ad terras describendas per- tinebaty sed permnlta et dinersa exempla habebat coagmen- tata et in nno conspectn posita, tamqnam opnlentnm qnoddam doetrinae nersieoloris receptacnlnm, qno si qnis celeriter de re qnalibet certior fieri nolebat nteretnr. Neqne mnltnm a nero abesse mihi nidear, si eam cnm libris qnos primns Brockhaag bibliopola 'Connersationslexica' nnncnpanit contendam. Per- tinebat antem imprimis ad qnaestiones 'aetiologicas', neqne id solnm snb noce Tt^iSrog, sed passim. Praeterea rednndahat coacematis scriptomm testimoniis, de qna re cf. cap. XYII.
Ceternm nia et ratione Fanorinns fontes snos in nsom omnigenae historiae discerpsisse nidetnr, si qnidem ea quae in Psendocallisth. 1, 13 et n. h. Xu, 16, 26 inde semata sont
1) Pag. 30. 2) Pag. 51 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibns quibas AeUanus in uaria historia componenda usas sit. 105
ex ima eademqne Alexandri historia deinceps apparet hausta esse. Porro hie 'über grandi üolamine' erat 'elaboratus ex mnltis et nariis et remotis lectionibus', id est nt scimus e com- mentarÜB Pamphilaey at Nietzsche snspicatur ex Philostephani opere 7$t^l ev^fiaitav compositOy praeterea fortasse ex Pam- philo alüsne asseclis Didymi. Qnamquam AelianoSy nt Athe* Baei, ita hnins operis indices in transcribendo contraxit et laceranit
Nunc nero non parni momenti est cognoscere, quae ratio iiiter omnigenam historiam et ceteros libros Fanorini interfnerit. Ac primo loco animo obicitur, qnod eadem argumenta , quae in commentarüSy in hac qnoqne deprehenduntnr:
Di. La, Vm, 12:
ta^miq 6 avtog (Daßw^l- vog iv oydof] TtavtodaTfqg lojOQiag ffrrioLv^ cf. VIII, 47. Di.La.Vm, 1,14 de Pytha- gora: nqiS%6v ti g)aai rovrov ^notpijyai rijv rlwxqv xvnlov ^oyKrjg ifielßovaav allar^ 5A- ^^Mela^ai ^(poig' xal tzqio- To» dg tovg^'Ekkrivag iiivQa xaJ OTa^/ia eiofiyi^aaa&ai, xa^a f^^iv 'Aqiotokevog 6 fiovat" ^S' ftfmov &^ "Eaneqov xal ^^(foqov tbv avtbv eiTcelv, °^ ii (pcLOi IlaQ^evldrjv. Qni locus Pauorino debetnr et
Di. La. Vm, 12: uHyerat xal ftQiSrog (TIvd-ayoQag) xqiaatv aaxijaai ad-ktivag, xal jtQw- %6v y* EvQVfiivriv, xai^a qyrjai Oaßmqlvog iv TQlzfp twv aTto^vtjfiovev^aTiav, rtov TtQoxBQOv iaxaai ^Jj^alg xal rv- Qoig vy^olg, akXa xal TtvQoig OüJfiaaxovvTwv avrovg,
Di. La. IX, 3, 23 de Parmenide : Kai doxei Ttqtitog Tteq^wQcmi- vai %bv avTOv elvai "EoTtSQOv xal OioüipoQov, oig q>riat (Z>a-
ßiOQlVOg iv TtiflTttifi TWV
a7C0fivrifi0V€Vf4,avwv' ol dk IIv^ayoQav. KaXXlfia%og di qnjOi fiTj elvav avtov to Ttoltjfia,
Digitized by VjOOQ IC
106
Felix Rudolph
propterea qaod de innentis est
et propter Di. La. IX, 23; atqne
omnigenae quidem historiae ob
aequalitatem.
De inaentis ad omnig. hist. a Dio-
gene diserterenocatis uide p. 52 sq.
Ex omnigena hiBtoriaDLLa. VI, 73 aflfert tragoedias quae Dio- genis Cynici ferrentnr ab ipso ne- qne a Philisco aut Pasiphonte compositas esse; idem 111,57 Pia- tonem in republica conscribenda Protagorae libros compilasse ; idem IX, 34 Anaxagoram qnas de sole et lona proferret sententias a prisco qnodam anctore faratnm esse. PoUim Lacedaemoninm iassn Dio- nysii tyranni Platonem uendidisse in omnig. hist exstabat (IQ, 19).
Ibidem Polycratem sophistam in- ter Socratis accosatores fnisse
(n, 38).
Fanor. omnig. bist s. a. ranet- vozrjQ apnd Aelian. n. h. XTT^ 43:
XQißa yevia&ai liyovaiv h Trjg ohlag T^g Tifiod'iov xal Kovwvog.
Di. La. m, 48: JiaUyavg zoLwv tpaal ftQcitov yqi- rfßai Zrivwva tov ^iUanjy' AQiaroiihfig d^ iv nqmi^ ft€Ql TCOtrjTciv ^ke^afievof SrvQia rj Ti^iov, wg xal OaßwQivog iv a^ofivr^' fiovevfiaai.
In commentariis de libris sabditiciis expositom foisse seqnitur ex 11, 39 et 111,62.
Eandem rem Fauorinus in commentariis traetaoit (HI, 20).
Non genninam esse Polycra- tis qnae ferebatnr orationem in Soeratem conscriptamFa* norinns in commentariis dixit (Q, 39).
Di. La. V, 75 sq. : {Jfifii^fioQ 6 OakfjQevg) nqoaodoig xac TMnatnLevalg tjv^ae ttji» no- XiVy %ain€Q ovK evyei^g wf. r]v yaq ix TtjgKovfovogoUlag,
Digitized by VjOOQ iC
De fontibas quibas AelianuB in tuuria hiBtoria componenda usus sit. 107
Faüorin. omn. bist 8. n. iqvg>ri apud Aelian. u.li.XII,32: ^lATcedo- idrjg di 6 ^XQayavrl- 7og ttlovQyel kxgrioono %ai vnodrjidaci xaA- tolg.
iog OaßwQlvog kv TVQiartp rcJv a/tOfivqfiovev^avoDV q>t}alv.
Di. La. Vm, 73 de Empedocle: "'Eti T€ TtoXXag rdSv noktvldtav oTCQoUovg vfca^ovaag avrdv ft^oixlaai dia rov TtaQOvra ftXovrov dib drj noQipvQav T avakaßelv avrdv xal a%Q6q>iov iTtt- d'iad'ai xQvaovVf tag OaßaiQlvog iv ano^vTjfiovevfiartov Ttgtirtp' IVt
t' i/dßadag xohcäg %a\ avififia ^ehpiTtov.
Similia ef&ciuntur ex locis nariae historiae duplicibas, qoi qnidem ad corruptionem codicnm non renocandi sint:
Faaor. omnig. bist. 8.a. nallyxoTogB^puäAeh u. h. Xm, 24 zÄaiile- qvdfig iyQaxpB ^fj el- y« ji&tjvalov og ^tj I| cftcjpolv yiyovev aofolv. Bha oTtoßakiov rovg Yvrfliovg Ttaldag ItkI f(^ v6^(fi IleQiTtkel xa- nUhimo' 8^ka dk oV( xallleQiKXijg ißov- ?^o [ihv IhcQa, ^vx€
Ael. u. b. VI, 10: negiidrjg avQorrjyiiv li&Tjyalotg vofiov ey^axpav, iav f^rj rvxfi Tig k§ afiq>oiv V7taq%wv aarciv, tovTip (lil (lexBlvat T'^g TtoXirelag, fierql&e dk aqa airfov ^ hc tov vofiov vi^eaig. ol yocQ ovo Ttaldeg, o%7teQ ovv rjaTrjv avrip, üaQakog te aal Sctvd-iTcnog, aXka ov- %oi (ilv xara ttjv vooov Trjv dtjfioaiav otTtid-avoVy xat€l€lg>^q dk 6 IleQiyJiijg ifcl rolg vo&oig, oin:€Q ovv ov fieriaxov Ti^^g TtoXirelag xara tov TCarqf^ov v6/aov (caput per se positam).
ii Ixifjmv.
Kadern ratio est inter Fanor. omnig. bist. u. Ttaqado^og apnd AeL u. b, IX, 39 et u. b. n, 14 — onin. bist. u. ri^aza apud Ael. n. b. XII, 45 et n. b. X, 21 — omn. bist. n. Ttaidia apnd AeLu. b. XIV, 8, 2 et u. b. n, 6.
lam qnoniam omnigenam bistoriam qnattuor narrationcalas commnnes babere nidimos cum ea uariorum parte quam supra ad commentarios Fauorini Pampbilaeque potissimum rettnli- ^08, iidem commentarii, si minus utrique, at certe alteriutri com iUo lexico Fauorini et ipso uidentur argumento fuisse comimcti.
Digitized by VjOOQ iC
108 Felix Rudolph
Qaodsi Faaorinns nonnumqaam easdem res tnictauit et in omnigena historia et in miscellaneis solnte indigesteqne con- scriptis, in iUa curam adhibens bis nidetnr osns esse. Tum qnod o. b. n, 34—36 et m, 9, 10, 12, qnae argumenta libru Fauorini de senectnte et de arte amandi Socratica inscriptis deinceps respondent, non ab üb ipsis, sed ab onmigena histo- ria, nt credoOf petita Bunt, ad banc snspicionem dedaci- mnr, Fauorinnm qoae antea scriptis singalaribns exposuisset senescentem generatim comprebendisse in omnigena bistoria. Hanc post commentarios confectam esse ex eo coUigi licet, qnod Gellins, cnm commentariis praeceptoris iam in prioribns libris nsiiB sit^), de ea demum n. A. XIY, 6 tamqnam de libro antea non cognito agit, idemqne eam commemorat in prae- fatione, quam idcirco qnod liberos snos ibi indncit nt discendi capaces ante annos 150—155 scribere nonpotnit^). Quo tem- poris spatio Fanorinns aetate confectos erat. Nam natns est minimam deeem annis ante Herodem Atticnm^), i. e. ante annnm 101 ^). Accedit qnod compendia post libros pecoliares a doctis componi solent. Ac ne illud quidem, qnod dixi, com- mentationis megi yijQwg inscriptae in omnigena bistoria qnae- dam frnsta exstitisse, buc male qnadrat.
Iam si nerum est a sene Fauorino farraginem illins lezici conflatam esse, fieri omnino non potuit, qnin is, anteqnam alios fontes adiret, suas potius qnas ipse passim disperserat doctrinae copias in eam inferret
XVL De omnigena historia Mhenaei fönte.
A.
Atqne nt qni post Gbr. n. fnerunt lexicograpbi et sclio- liastae ad Didymnm nel ad Pansaniam Aelinmqne Dionysinm aut ipsos aut aliis auctoribns interpositis recedere solent, ita
1) Yide p. 71. 2) Pag. 60 sqq. 3) Si qnidem ipse drca annos 120—125 natas est. 4) Philostr. uit. soph. 1, 8 de Fauorino: htrafitto- raros fiiv ovv 'Hgcidri rqJ ffo^Mrrr] iyivsto SMcnaXor t« ^yovfUvip «u nariga «eU n^oe avrov yga^povri 'nore 09 tSof uai nore cov yts^iktii» ro crofia. 5) Paoly's Realenc. 1, 2* p. 2096.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibuB qoibos Aelianus in oarla historia componeoda usus sit. 109
ex omnigena historia Faaorini haad panca florilegia quasi ex nno nodo ac coita litterarnm profecta sant.
Etenim, nt ab Athenaeo initinm capiam, tandem nerns eius et genuinas fons detectns est: sunt dei/tvoaoqfiaralj si snmmam spectas, excerpta lexici Fanoriniani in fonnam ser- moniun connioalinm redacta.
Nonne enim eadem aeqnalitas argnmenti utriqne operi propria est? Nonne illi indices piscinm, pocnlorom, eibommy Donne cnmnlata illa praestigiatoram, ganeonnm, potatorum, hominnm gracilinm, artificum exempla, in qnibus Atbenaens sibi placnit) rationem qna illnm in omnigena bistoria scribenda grassatum esse nidimns quasi acn tangunt? Et quod Aelianus, qni Athenaenm non modo exbausisse, sed etiam fontium qua- dam communitate cum eo coniunctns esse^) repertns est, ex Fanorino pendet, nonne id ipsnm in Atbenaeum cadere uidetur?
B, Verum adsttnt certiora mdicia.
De Fauorini studiis grammaticis ^) satis constat per 6el- limn, qui eum disputantem faeit de lapyge aliisque uentis (n. A. n, 22), de significatione peni uocabuli (IV, 1), de discri- mine manubiarum et praedae (Xm, 25), de uoce drjiirjyoQlai. in Latinum sennonem uertenda (XYIII, 7), de inopia uocum colores exprimentium linguae Latinae propria (11, 26), de no- tione nerborum ab etymis repetenda (1, 18), de elegantia, qua Q. Quadrigarius pugnam Manlii Torquati cum homine Oallo descripsit (IX, 13), quibus proprietatibus oratio Lysiae a Fla- tonica abhorruerit (H, 5), de diflferentia Pindari et Vergilii in describenda flagrantia montis Aetnae (XVII, 10), de locis qui- bnsdam interpretandis Euripidis (1, 15, 17) et Sallustii (in, 1), de lectione quadam Vergilii confirmanda (I, 21, cf. IV, 1, 15), de uersu quodam Plautino (III, 3, 6). Idem Fauorinus apud Gellium IV, 1, 4 sqq. hominem nugis grammaticis iactatum per- stringens 'Amabo^ inquit, 'magister, quidquid est nomen tibi.
1) Vide p. 19. 2) Marres p. 24—41.
Digitized by VjOOQ iC
110 Felix Badoiph
abnnde mnlta docnistiy qaae qnidem igDorabamuB et scire haud sane postalabamns. Qaid enim refert mea einsqne, quicmn loqaor, quo genere 'pennm' dicam, ant in quas extremas lit- teras declinem, si nemo id non nimis barbare feoerit? Sed hoc plane indigeo addiscere, quid sit 'penns' et quo sensu id nocabnlnm dicatnr, ne rem ootidiani nsns, tamqnam qni in nenalibns Latine loqui coeptant, alia, quam oportet y uoce appellem'. Patet igitar enm non ex üs gram- maticis fuisse, qni, nt cum Herodico Babylonio loqnar, to ag)lv xal ro ag>ipv xal %6 iilv ifik %6 vlv anxie et scmpolose agitabant, sed in sententiis potins nersatam esse difficUioribnfl Ulis intellecta.
Nee non in qaaestiones Homericas incnbnit Nam apad Gellinm (in^ 16) disserens de Odyss. XI, 248 sqq., nbi Neptonns ad nirginem nnper a se compressam haec dicit: x^^^^ 7^'^^^ qiiXorrjri ' neQinXoiiivov <J' iviavrov ri^eai ayXaa vixva, eml ovx oTtoqxjilioi evval a&avarwv, in eo elaborat, nt expromat^ quo inre nerba neQinXo^ivov iviavrov de deeem mensibüs qnos feminae granidae esse solent a poeta dicta sint 0> idemqne (n. A. n, 26, 20) Frontonem adolans nersn Uiadis 1. XXin382 compellat. Quin immo libram Ttegl Trjg ^OfirjQov g>iloaofiag auctore Snida confecit. Et sciscifantibns nobis, ad qnod genas argnmenti is spectanerit, hoc fragmento ansa idonea praebe- tur: Di. La. 11,11: doxei Ttqukog {^Ava^ayogag), xad^a (frfit Oaßiaqlvog kv nav%oda7tfj laxoqlify rrjv'OfirJQOv frolr^- OLV a7toq}r^vaüd'ai elvai Ttegl agerijg xal dixatoavvrjg ' Im jt'Uov dl Tcgoavrjvai tov koyov MrjTgodwgov tov udafiyjoxrjvoVj yvia- gifiov ovra avTov, ov xal TtgcÜTOv öTtovdaaai tov Ttoirjxov Ttegl Tijy q)vaixriv Ttgayfiarelav. lam Fanorinns id qnod in Anaxa- gorae et Metrodori stndiis Homericis landanit ipse in suo scripto de Homeri philosophia omisisse pntari nequit; id est, semina et qnasi ignicolos nirtntam rationesqne qaasdam physicas a poeta inibi repetiit. Si aatem nalet id qnod proxime exsecatos esse mihi nideor, libros Fanorini ipsius ad omnigenam historiam
1) Cf. de hoc putido genere disserendi Lehn., de Arist. stad. Hom.' p. 213 8q.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibns quibus Adianus in aaria historia componenda ubus dt. 111
coDStraendam adhibitos esse, exspectandum est, nt eadem, qnae in illis commentatiombiis Homericis, in hac qaoqne infaerint. At quid midta? Abnndabat omnigena historia einsmodi qnae- 8tionibii8 adeo, nt ob has potissimnm Gellins XIV, 6 eam in- snlsitatis argneret
lam nero ad hanc lexici Fanoriniani imaginem et Gellii testimonio et cogitatione mea effictam proxime accednnt Athe- naei L I capita 15—23, nbi mnlta exempla frngalitatis Home- rieae habentnr. Neqne temporis ratio obstat, si qnidem Apio et Inba, Tiberii Caesaris aeqnales, in L I cc. 26 et 29 lan- dantiur. Qnid qnod frnstnla omnigenae historiae in hac parte iHJivoaoq)iaxij}v reperinntnr. Qnod enim Fanorinns in ea nar- raoit (Di. La. V, 9), Aristotelem Athenis fngientem de delatori- \m dixisse ^oyxvri In oyxw y^Qcioiiei, avxov d^ Inl aünp', idem nersns ^x Odyas. Vn, 120 et 121 contaminatos affertnr partim in Ath. I p. 9e et totus p. 24 f. — Ferro in p. 10 a, Nestore ad Machaonis nnlnera sananda ninnm adhibnisse tra- dito, explicandi gratia haec snbsecantnr : xal tovtov JlQcifiveiov h Uficv itcTjKJov %a\ TtoXii^oifov. lam exstant in Fanor. omn. Iu8t s. u. xfjivfpii apnd Ael. n. h. Xu, 31 nerba: JlQafiveiov rtva iwxAovv, IcQog dk rjv aqa ovrog Trjg Jtjijiritqog,
Steph. Byz.
8« u.: X^Xidovioi edyog ^IkXvQi- wi» — eial xal Xekidovlai Tti-
üo ii eiai xexkrifiivai ^ fih ^oifviela ^ di MekavlTtmeta, ^S Q^aßwQlvog iv rolg ^avTodaTCoig,
De leporibns cnm agatnr apnd Athenaenm inde a 1. IX ca- pite 61, in c. 63 p. 401a haec exstant:
Kakovytai di riveg xal Xeh" dovlai kayiooL fivijfiovevei di aindiv Jlq>tXog rj KaXhadrig kv Idyvolff ovTwg'
%l TovTO ; Ttodanog ovrog ; B. XeXidoveiog 6 daavfcovg, ykvxela d' rj fil/^aQXvg. (Fici Chelidoniae memorantnr in m p. 75 c et XIV p. 652de.)
Digitized by VjOOQiC
112 Fdix Badolph
BeonofiTtog i* htf^
rcefl T^v Bioalxiay q)rial Xaytoovg ybt- a-9'ai ovo ijnava ^oy- vag.
S. n. : Biaaixia Tcokig xal xviqa MceKe- doviaVy anb BiaaXrov xov 'Hklov xal rijg. Ttegl xavrriv ol kayol axeddv ttctv- veg aUoKOvrai dvo fjTtara flx^vreg, (og BeoTtOfiTtog loTogel xal Oaßu' qlvog.
Suis Calydonii mentionem faciunt Athenaeus IK p. 401b et Stephanns s. u. KQefifivtivj hie Fauorinum antestans. Ac- eedit qaod Athenaei libros Vn, VIII, JX ex lexico qaodam floxisse uel per se apparet; habent enim etiamnonc noces pri- marias, in quibos explicandis seqaentia uersantur, a fronte capitam seorsus appositas, uelnt über nonus has: OFNEll, JEAOAB, XHN, ATTArA2, nOPOYPIQN, nOPOY- PI2, nEFJIE, OPTYrES, OA22AI, NHTTAI, FAAA- QHNSiN, TAiiS, 2Y2, VYAL
lam nt ex ungne leo cognoBei potest, ita Athenaeus, si hane anam de leporibus BisalticiB fäbellam ex onmigena histo- ria Fanorini rnntuatus est, nbieumque animalia per genera tractaty ex ea pendet, id est non modo in libri noni ec 61— 63, sed etiam in libris VII, VIII, IX, ntpote qoi commanis ori- ginis sint Si igitur haec omnis pars demvoaoipujtdiv de- prompta est ex lemmate illias lexici C<^a inscripti, in eo lem- mate ipso etiam de singulis bestiis seeundum ordinem litte- ramm disputatam fuisse ex Athenaeo licet concladi.
3. Athenaeus postquam inde ab initio libri undecimi usque ad Caput 110 dissertationem de poculomm generibus non magis doctam quam ieiunam praebnit, extremis capitibus 112—120 Piatonis discipnlorumque eins inuidiam multis exemplis pro- sequitur, his uerbis exorsus: elg ravTa rig aTtoßlirttav %a toi xakov Bevoqxivrog iTciyivciayceiv dvvT^oerai f]v dx^ «P<^S avTov 6 lafiTtQOTOTog JlkaTOJv ^rjloTvnlav, rj %axa g>U0' vebuag elxov ciQ%i]&ev Ttqog iavzovg ol avÖQeg ovtoi, aio^o- fiBvot TTJg iölag inaTeQog aQCTrjg, xal Xawg xal ne^i 7tQio%€lo}v dL€g)€QovTo. Utrumquc enim dicit symposia
Digitized by VjOOQiC
De foDtibiis quibns Aeliamis in uaria historia componeoda usus sit. 118
diuersnm in modnin composnisse, Platonem antem in libro de anima confecto de Xenophonte consnlto reticere; enndem in legam tertio dicere Cyrnm, qnamqnam bonns dnx esset^ bonae institationis expertem Msse; quo iudicio Xenophontis Kvqov naidßiav perstringi. Tum foflius exponitar^ quam odiosa ob- trectatione Plato faerit in Homernm aliosque poetas, in Thra- Bymachum Chalcedoninm , Hippiam, Gorgiam, Parmenidem, in PhanoBthenem Andrinm, Apollodornm Gjziceniun, Hera- clidem Clazomeniom, in Themistoclem , Periclem, Cimonem, alios. Interiectoqne iniquo de republica et de legibus Platoni- CL8 indicio (c. 117) transit ad innidiam et snperbiam Euphraei, Callippiy Enagonis, Timolai, Chaeronis, discipulorum Piatonis. Denique snb finem (p. 509 a) haec leguntur: xoiovtol d^ elal Y,at vvv Tijv ^xadrjfiiaxdSv riveg, avoalwg xal ad6^(og ßiovvxBQ, xqriiiOTWv yoQ iS aaeßelag xal Ttaqa (pvaiv xvquv- oayveg dia yoifvelav vvv eioi TceglßlsTtTot. Qui haec omnia composnit — neqne de Athenaeo ipso ullo modo cogitandum est — , uir fnit in dialogis eins philosophi summopere uersa- tns, si quidem 1. 1. Athenaei prouocatur ad leges, rempublicam, lonem, Menonem^ Euthydemum, conuiuium, Cimonem, 6or- giam, Timaeum, Menexennm; idem uidetur Academiae redi- nioae addictus fuisse; idem eo consilio scripta Piatonis per- uestigauit, ut exempla ^rjlorvTtlag inde petita in unum locum congereret
lam uero ad uocem omnigenae historiae triXoTv/tiav me- mineris, qaaeso, nobis supra reüocandnm fuisse Ael. u. h. Xn Caput 16, quod sie incipit: Hyarat jili^avdqog 6 OiXlTtTtov lijXoTVTtvJTaTa 7tQdg rovg kraiQovg diaze^vat, et ubi rex ob inuidiam in Perdiccam, Lysimachum, Seleucum, Antigonum, Antipatrum, Ptolemaenm, Tarrhium, Pithonem carpitur. Vide- mus igitur utrobique eiusdem rei exempla uia et ratione ex- cerpta ex diuersis fontibus, altera ex Piatone, altera ex libro quodam de rebus Alexandri composito. En, denuo ex uerbis Athenaei prospicit facies Fauorini, Academici illius et lexico- ^phi. Hauserunt sua et Aelianus et Athenaeus ex lemmate omnigenae historiae uoce triloTV7tia notato.
L«ipsig«r StnAien. VIL 8
Digitized by VjOOQiC
114
Felix Rudolph
Quod iadicinm ferenti mihi haec conspicna atriiuqiie scrip- torlB connenientia praesidio est:
Di. La. ni, 48: Jialoyovg Tolvvv q)aal TtQwrov yQatpat Zijvwva Tov^Ekearrjv' ^qi- üTOtiXriQ <J' Iv Ttqortifi Ttegl TtotrjTiSv Idle^afievov SrvQia 7] Tfjiov, (og xal OaßiüQivog iv anofivrj- fiovevfiaai (uerba com- mentationis de Piatone a Diogene scriptae). Ad ar- gumentum autem omnigenae historiae enucleandum com- mentariorum fragmentis nis probandi inest 0-
Ath. XI C.112 p. 505bc: J7^ yaQ avTOv (Illattovog) tov&^ evQt ro eldog TtSv koywv 6 Ti^iog 'AU^a- ^Bvog, (ig Ntxlag 6 Nixaevg iatO' Q€l xal Sanlwv. IdQiaroriir^q 8i €v %(fi TtBQt TtoifjTiSv (wxiag yQdq)€i 'oimovv ovdh ifUfiifQovg Tovg xaXov^ivovg 2ciq)Qovog fu- fiovg fiTj qxiüfiev elvat Xoyovg ml ^i^r^aeig, ij tovg !4l€^a/i€vav rot Trjlov TOvg nqoriQovg yQatpinaq rwv SaniQccrixwv diaX6y(av\ am- nQvg qxiaxwv o TcoXv^a&iararog *AqtüTOTiXrig Ttqb IlkaTWvog öia- Xoyovg yeyqa(pivaL rov ^Ahla- f.i€v6v,
Sed audiamus praeterea Gellium XIV, 3: 'Qui de Xeno- phontis Platonisque uita et moribus pleraque omnia exquisi- tissime^) scripsere, non afuisse ab eis motus quosdam tacitos et occultos simultatis aemulationisque mutuae putanemnt et eins rei argumenta quaedam coniectaria ex eorum scriptis pro- tulerunt. Quod neque a Piatone in tot numero libris mentio «umquam facta sit Xenophontis neque item contra ab eo in suis libris Piatonis, quamquam uterque ac maxime Plato complorium Socratis sectatorum in sermonibus quos scripsit commeminerit. Id etiam non sincerae neque amicae uoluntatis indiciam cre- diderunt, quod Xenophon inclito illi operi Piatonis, qnod 'de optimo statu reipublicae administrandae' scriptum est, lectis ex eo duobus fere libris, qui primi in uolgus exierunt, oppo- suit contra conscripsitque diuersum regiae administratioDis genus quod /tatdeiag Kvqov inscriptum est, Eo facto scripto- que eius usque permotum esse Platonem ferunt, ut quodam
1) Vide p. 105 sqq. 2) *Cf. Gell. X, 12, 9.
Digitized by VjOOQIC
De fontibas quibns Aelianus in uaria historia componenda asns Bit. 115
in libro mentione.Cyri regis habita retraotandi leuandiqne eins operis gratia nimm quidem Cyrnm naanm et strennmn fuisse dixerit, Ttaidelag di oint oQ&cSg ^(p^ai ro TtagoTtav' (nid. legnm in p. 694 C) etc. Extremo capite, nt Plato et Xenophon male- nolentiae crimine pnrgentttr, haec rabinncta sunt: 'aeqnipa- ratio ipsa plernmqne et parilitas uirtntnm inter se consimilinm, etiamsi contentionis stndinm et nolnntas abest, speciem tarnen aemnlationis creat' etc.
Optime haec nerba Oellii a Maassio 0 ad Fanorinnm re- fenmtnr nirnm 'memoriamm neternm ex8eqnentiB8imnm\ Qnae qoantopere conueniant ad initinm loci quem ex Athenaeo supra attoli in aperto est Neqne uero ex omnigena historia hansta sunt, sed ex alio qnodam uolnmine Fauorini, nt nidetnr e commentariis. lam fides adinncta est illis qnae dixi enm certa ratione fontibns suis esse nsnm et in lexico sno repetiisse qnae antea per alia scripta disperserat. Scilicet ex hoc flnxernnt qnae Aihenaens de illa contentione philosophomm affert.
Atqni philosophnm, inqnies, Platonicnm quo tandem inre pntas in principem et dncem snae sectae conniciis saeniisse? Sed non est, qnod in ea re haereamns. Nam Fanorinns qnam- quam nel potins propterea qnod qnartam, qnam dicnnt, Aca- demiam professns est, nir erat sni indicii ^\ ac si enm, nt ad rationem Peripateticomm uergebat^) et incnndissimam qnam- qne doctrinam arbitrio sno nidetnr amplexns esse^), ita nitn- perasse credimns qnae in Piatone ipsi displicnissent, nnm rem ammo fingimns ab eins ingenio alienam? Cetemm Athenaei capita, qnae in medio snnt, non tam ad odinm Piatonis niden- tur renocanda esse qnam ad stndinm qnoddam nitia generis hnmani praeclaris exemplis confirmandi.
Yerom qnod fabnlosam Alexandri histori^ per species discerptam in lexicnm Fanorini intextam faisse nobis erat sta- tuendnm % si legimns Ath. 1. XII capnt 55, nbi de Inxnria singn- lorom deinceps Alexandri legatornm agitnr, nonne hac ennme- ratione rursus de indole omnigenae historiae commonemnr?
1) L. 1. p. 77 sqq. 2) Gell. XX, 1, 9. 3) Plut. quaestt. conu. Vin, 10,2. 4) Marres p. 55 sqq. 5) Pagg. 54 sqq. et 75 sq.
8*
Digitized by VjOOQ iC
116 Felix Rudolph
PhiloBophum Fanorinnm in octaao libro Athenaei haee qnoque historiola comprobat: p. 354 e: oix oxa^/TOK; ih xai Sg>alQOv, %bv avaxokaoavTa fihv X^valTCTttp naQa Kleonf&Uj fieraTtefiTCTOv di yevofievov elg !dle^avdQ€iav vno rov ßaai- kicag Iltokefialav, tojqIvujv noxh Iv T(p delTtvtp naQceve^Buom oqvld'wv, hcTelvavra rag x^^^S iTCicxeOijvai V7t6 tov ßaoi- JLiojg, (ig xpevdei avyxaraTi&ifievov. xov d^ evOTOx^g arnnpri' vaad-ai eiftovra ov tovTiff avyxaTcezl&ead'ai, ort eialv ogveis, akk^ ort &ükoy6v kovi rccvzag oQveig elvau diaq>if$iv ii 1 Tijy xaTakrjTtTixrjv q>avTaalav tov .evkoyov' tijy fiir yaq adidipevOTOv elvai, ro d^ evkoyov akkoig aTCoßalveiv. Yer- satar in discrimine sententiarnm de ÜEU^nltate comprehendeDdL Pyrrhonei enim et de iis qni a parte qnartae, qaam dicont, Academiae sfabant longe plarimi menti, qnippe qnae neque per se quidquam praestare posset et omnia extemis atqae ad- nentieiis nisionibas deberet, fiicnltatem neri indagandi omnino abindicabant. Contra Stoici commime indicium hominam se- cnti ea qnae sensibns percepta erant pro neritatis habebant criterio. Faaorinns nero in bac pronincia philosophiae fere sola et tamqnam sna elaboranit Nam libri eins pbiloaopbiä, qni qnidem noti Bnnt, ad nnnm omnes, et IIvQQwvelunf tgo- TCMv koyoc L^) et nkovraQxog f] neQi T^g 'AxadtjfialTcijg öta^i- aewg, et TtQog ^ETtUrtiToVy et ^hiißidörjgy et TtQog idö^iayof^ et TtQog Jqvüwvoj et nqbg ^QlaraQxov ad xaTakrjipiv per- tinebant ^). Atqne ad eam contemptionem iudicü sensnam pro- ceBsit, nt ne solem qnidem comprehensibilem esse contende- ret^). Qnamqnam idem non ubiqne sibi constitit; in Plntarcho saltem esse aliquid qnod liquide cognosei posset uidetnr con- cessisse^). Quid nero? Nonne illud Atbenaei ad hanc Fano- rini dubitation^m iocose illnstrandam mimm quantnm connenit? Aecedit quod ipsam illam xarakrjfmyriv q>aytaaiav in scriptis Fanorini nsitatissimam iisqne paene propriam fuisse Qalenns testis est, in Iibri cni nomen est TtBQi aglarrig didaaxakia^
1) Gell. XI, 5, 5. Philostr. uit. soph. I, 8 (p. 208). Di. La, IX, 87.
2) Gal. ffB^l a^ufT. Bt8aftK. p. 131. 3) Ibid. p. 131 init. et 138^ J' 4) Ibid. p. 131, 18.
Digitized by VjOOQ iC
De fonübna qnibuB AeUanns in oaria historia componenda usas sit. 117
p.l31, 26 his nsns nerbis: xal $y(oye i&avfia^ov, vfj tovq &€ovg, ortiog 6 0aßu}givog elg ttjv rtov I^ttcxcSv gxorqv elio&wg fiera- lafißaveiy &caara %wv ovofAartov ai rcaverai kiytav ovre %6 taxakfjftTOv, avre v^v xardXfjXffiv, ovre ttiv xaTalrjftTi- xTjf ipawaalav, ov%e %a rovroig avTixelfieva, olov ateqrjTiyuag hyofieya oKceraktiTtrov q>avra0lav, fj Trjv ayurrakrjilJlav avTqv,
Neqne ego, cam Plntarohns huc non faciat, inter Aoa- demicos reoentiores noni nllom anctorem cuias scriptis illae &eetiae Sphaeri phUosophi et Ptolemaei regis nindicari pos- sint praeter Fanorinum.
Deniqne Diogenes, Fauorini excerptor, Vüi 177 eandem prorsos narratinncalam exhibet.
Di. U.Vin, 53:
Athen. I p. 3c: Kai IttI irä^ iariaaeig 8i Ttagcatalüiv (sc. Larensins), TtarglSa^ q>rial (sc. Athenaens), rriv ^Pcif^riv Ttäaiv ccTtoipalvei. rlg yaQ ja oi%oi Ttod-Bl Tovrip ^vvwv ava- TtBTtTafiivriv ^ovri TOig <pLXoig t^v obilav; xonra yag rov yaafiiMov ^JtoklodcDQOv, elg ohUav oxav xig elaii] g)lkoü, %aTiv d'ewQeiv, NixoqxSvy t^v tov g>lXov aivoiav ev&ifg elaiovra vag &vQag. 6 '9vQ(a(fdg IkaQog Tt^dhov iariv, 17 xiwv iative xal 7i^oaijJL&\ vTtavrrjaetg di rig dlq>Qov ev&iiag M-^xe, xav firjöelg Xiyti
TOKwtovg iSei xal ravg Xomovg elvai rtXelovg' tag Tolg ye fiii tovxo Ttouniaiv IqbI tig 'rl fiiXQoXoyelg ; TtXelal toi oivov xkialai. 8alw dalra yiqovai d'aXeiaV %oi:xi rot ,
TOiovTog tjv rij fi€yaXo\fwxi(f o fiiyag jiXi'- %av8qog. Koviov di Tjj Ttefl Kvldov vavfiaxiif vix:i^0ag uiaxeSaifiovlovg xal teixlcag rov üeifaiä, hiorofißrjv r(f ovri dvaag xal ov iffevdunnifxwg , navrag ji^valovg elarla^
Digitized by VjOOQ iC
118
Felix Rudolph
SavvQog d^ iv tolg ßiotg qfrjolv ort 'Efifceioxkrjg vlog fjikv T]v ^E^aivirov, xarikiTce dh xal ctvTog vlov ^^alverov inl te Tljg cniT^g ^Olvfimadog rov fjihv Inrtifi xiXrjTi vBvvarpiivai , tov 6^ vlqv ccvTOv TtaXji, ij, (og ^Hqa-- xkeldtjg iv rij iTtivofifjf dgafifp, kya» d' €VQov kv tolg VTto- fjivijfjiaai OaßwQlvov, ort xal ßovv ^'9'voe toig ^cw- folg 6 ^EfinedoxXijg Ix /ni-
aev. ^Ixißiadfjg ök'Olvfinia viTojaag aq^icni TtQwrog xal iev- T€Qog xal zira^og, elg ag vixag xal EvQiTtldfjg fy(faxff€v inivi" xiov, Maag 'OXvfinlfp Jii tt»» TtarqyvQov Ttäaav elatlaoi, TO avTO iTtolrjae xal ABtatpqm ^OXvfATvlaaiv , knivtxiov ypo- tpavtog Tov Kelov 2ifiwvldov, ^EfATteSoxXijg S' 6 lixQayav- %lvog YftTtoig^OXvfiftia viieijaor^. nv&ayoQtxog c5y xal lii\pv%m an:ex6fi€Vog, kx OfiVQvrigxal XißavwTOv xal twv Ttoli- T eXeOTaTtov agoffiatttv ßovv avarcXaaag iiivaiii %olg elg Tijy mavrjyvQiv aTtavtriaaoiv. 6 dh Xlog ^I(Ov VQayffidLav vixrjoag ji&r;' vrjoiv kxaOTffi %ijiv !4^rjfalm ^dunce Xlov xegafiiov.
Di. La- Vm, 63:
XiTog xal aXg)lT(ov. Haec nerba ex Athenaeo acUcripta, remotiB üb qnae ab eo ipso praefiationis loco adieota sunt — neque dif&cQe est ea intemoscere — , ad nocem omnigenae historiae iarlacig niden- tur renooanda esse.
5. Ath. XIV c. 12 p. 620 a: Oix aneUTtono if fiiidiv TcSv cv^ftoaliov ovök ^axp^ioL tjfflü^^ yaq roig ^O^tjqov 6 Aaqrivavog . . ,o%i i hiaXovvTO ol ^a\p(fidol tuxI ofitjQiaralji^i' OTOxXijg ecQfjxev h %(fi Tteql xoqwv, tovg ü viv ofiriQiüTag ovofia^Ofiivovg TtQwtog äg ra &iarQa Ttafijyaye /ftjfii^rQiog 6 Oalrjfevg. XafiaiXiiüv d* iv r(p tcbqI Svtjaixodov wxi fieX<ffdf]dijval qnjaiv oi fMvov ta 'Ofii^QOi
Digitized by VjOOQIC
De fontibus qaibus Adianus in uaria historia componenda usus sit. 119
De Empedocle: AI- Tovg dh TOVT ovg xovg naS-adfjiovg iv
\p(^dfjaai Xiyszai KXeofiivTjv rbv ^a- \p(fid6vy iignalOa- ßwQlvog Iv arco- (ivrjfiovevfiaai.
akka xal ra 'Haiodov xai IAqxiXoxov, h^i dk MifiviQfiOv xal Ouncvklöov. KU- afxog i* iv T<^ TtQoriqtp negl yglgxav 'va ^qxiXoxov (g)rjaiv) 6 SifitDvldtjg 6 Zcnwv&iog iv Tolg d'eaxQOtg Inl öUpqov xa^fievog iggaiptpöei'. uiavvalag <J* Iv T(fi fCQiOTfp TteQl iafißoTtOKÜv Mva- olwva Tov ^axpipdov kiyet iv raig del- ^eai Twv Stfiwvldov zivag lafißwv Ino- xqlvBüd-ai. rovg <J' ^fjiTtedoxXiovg xa&aQfiovg iggatpepÖTjaev^Olvfi- Ttlaat KkeofiivTig 6 ^axpi^dogy wg (prjai Ji%alaQ%og kv t(^ 'OlvfiTTixqß, ^laawv d* h TQlrq) Tte^l raiv ^iXe^av- ÖQOv Uqwv h jile^avdQBlif q)rjalv h T(p iiByaXffi &€arQ(i} VTtoxqlvao^ai ^Hyt]' alcev TOV xtüfjK^dbv ra 'Haiodov, 'Bpjuo-
q>avTOV di ra ^OfiiJQOv. Habemus apad Athenaenm enm omnigenae historiae indicem nt nidetur fere integrumy qai sub noce ^aip(pdoi exstitit.
Di. La.V, 5: V d' olv liqiaroriXrig iXO'tov dg rag l^&rjvag xal rqla Tcqog roig dixa zijg axo- Irjg a(prjyrjaafX€vog etr] vne^^Xd-ev elg XaX" y.idcr, EvQVfiidovTog av- tov TOV leQoq>av%ov dl- xr/v aaeßelag yQatffa- Hivov, rj Jrjfiog)lXov, üg fpriQi OaßiaQlvog iv TcavTodaTcfj laro- ^/^; inBidtiTteq tov vfivov €lg TOV ftqoBi-
Athen. XV c. 51 p. 696 a: TovTiav Xex^ivTwv 6 /JrjfioxQiTog itpr), aXXa fiiiv xal To VTcb tov noXvfxa&BüTaTov yQag>iv IdqiOTOTiXovg elg *B^ fisläv TOvltiTOQvia ov naiav loTtv, (ig 6 rffv TTJg aaeßelag xaTa tov q>iXoü6<pov yQaq}riv aTteveyxa- fievog JrifxofpiXog, elg alddS Te Ttaqaaxevao&elg vn^ EvqvpiidovTog (i. e. interprete Schweighaensero : *^qni honoris causa ab Earjrmedonte accnsator subornatos est'), wg aae- ßovvTog xal ^öovTog iv Toig ovaoLTloig barifiiqat elg tov
Digitized by VjOOQ iC
120
Felix Rudolph
oidefilav %^q>aatv Ttaqiiei %o qafia, alla xijiv axokluyy & vi xal airto diog ioTiv e§ ccvTTJg rijg Xi^ecjg q>av€Q6v vfiiv Tcoiijaü)' subsequitur Aristotelig paean siue Carmen inHermeam. c. 52: lycJ fih ovx olda d %k ^* yunidelv iv rovToig üvvaxat Tcaiavi- xov idUofia . • . Tcaiav d' iati xai o eig Kqcneqbv %bv MoKedova yfoycfe, ov heKTfjvato Idle^lvog 6 dtakcam^, aig q>fjaiv ^EQfxiJtTtog 6 Kakhuaxuo^ h T(fi TtQWTffi tccqI IdQLOTtniijovg. qii- Tai dk xal ovTog iv Jehpolg, h>q(tpih rog yi zivog naidog* xai 6 eig !d}nq(iOYa dk rov KoQlv^ioVy ^Aixvovrjg naxiQay ov ^öovai KoqIv&ioi, Hx^i ro naia- vixov i7tlg>S'€yfia. Ttagi&evo di aifov Ilokifiwv 0 7t€Qirjyi]%rig iv tij n^ Idqavd'iov iniOTohfi. %al 6 eiglboi^ fiaiov dh Tov nqÜTOv uilyimov ßaai- kevaavra naiav iaviv, ov ^dovai'Fo- äioi . . . ; idem argamentom mque ad finem capitis producitar. Ex inciflo Ttaiav inscripto uidemiiB habere Athenaeam^libri XV capita 51 et 52, Aristotelis hymnum Laertiam; hie aatem dic- tum eiuB philoBophi, qaod sabianxity ex alio quodam lemmate fortasae noce TtQwrog ant dixaviytdg ant Uyog insignito oidetor deprompaisse. Hoc igitnr diacrimen inter Athenaenm et Dioge- nem compilatores omnigenae hiatoriae intercedere pato, nt ille partea fere integras in qoaeationea aoaa conmnales tranatalerit, hie modo hac modo illa littera oroixüff enoluta mnltaa nndiqae particolaa excerpaerit
7. Memorantnr Parmeniacoa Pythagoreua et in Faaor. com- ment. apud DL La. IX, 20 et in Ath. XIY p. 614 ab, Lanice,
Qtjfiivov ^Egfielav iftolriaev. § 6: 6 dk vfivog Jlx^i
TOVTOV TOV TQOTtOV'
§7: Sequitur Car- men ab Ariatotele in honorem Her- meae compoaitum.
Tnm (§ 8) Diogenes ipaina epigrammate de Ariatotele interiectoaic pergit (§ 9): tovtov fCQWTov OaßiOQlvog iv TtavTodart^ Ioto- glif Xoyov SixavtMov vnkQ iavrov avyyga- ipai g)Tjalv in ovrij Tttvrrj rfi dixrj xal ki- yeiv (ig ^-^i^vijaiv oyxvri in oyxvji^ yr]- Qaaxei, ovxov d^ inl
0VX(p,
Digitized by VjOOQ IC
De fontibus quibos AeüaDus in uaria hlstoria componenda usiu sit. 121
Botrix Alexandri eademqne mater Proteae, hominis ebriosi, et in Fanor. omn. hist. apnd Ael. n. h. XII, 26 et in Athen. IV
p.l29a.
8.
Fanor. omn. hist. apnd Ael. a. h. XII,15: Tdv'HQaxkij Hyovai rag h Tois SMoig OTtovdag 6iava7tav€iv raig TtaiSialg. Inai^e di aga 6 Jibg %a\ 'Aix^i^yrjg ^eva naidLwv Ttarv OifoÖQa. rovTO tot aal 6 Evqi- 7iid7}g fifiiv V7tatvlr%€tai, fcoir}- oag Tov avjov tovtov &€6v Uyovta Tial^ci}' fteraßoXag yaq novwv
ael (pilw. Uyu di TOVTO naidlov xari- |wy. xal SioxQttTfjg dixcere- hfif&i] Ttork VTto i^hußiddov nai^(or fieva ^a^TtQouXiovg hl vrptLov, idyrjallaog äi talaiiov negißag XnnevB fxeta Toü vlov Ttaidbg ovrog, xal ngog Tov yekaaavTa elme *viv fikv OKjjTca, OTav dk yivjj mavriQ av- log, tire i^ayo^evceig' . aXXa xcl jiQx^'^^S ^ TagavTl- fog, TtoliTixog t€ xal 9?^- I6ao(pog avrjQ yevofievog, TtolXovg ix^'^ olxirag, toig avT(Sv naidloig na- vv üfpoÖQa iriQftBTo fieta liiv olxotQlßwv Ttal^wv' lialiOta di iiplXet rigne- o&ai avvolg iv toig üvfi- noaloig.
Athen. Xn p. 518 f— 519b: Ilatdloig yag exaiQev 6 Mao- aavaaarig xal elxe noQ^ av%(^ tQeq>6fA€va tiSv vUiv {mokkol d' fjoav) Ter tixva xal zuiv ^vya- ziQiJV Ofiolojg. xal nayza rav- %a avTog txqecpe fiixQ^ rgtcSv IrcJy, ^e^^ a OTciTCtfiTte Ttqog Tovg yeyevvTjxorag , Ttagayivo- fiivuv aXXuv, ra Si ctira i(p7i xal EvßovXog 6 xwfiixog ivXd- Qiaiv ovTwg xal yag Ttoatp xdXXiov, Ixerevio,
TQiq>eiv av^QU)7toy ear' av&QCJftov, av
ij x^^ö ftXart/yl^ovra xal xe-
JCrjvoza, rj OTQOv&ov rj nl&rjxov, kitl-
ßovXov xaxov. xal ^^d'fjvodüJQog di iv rip Ttefl aTtovSrjg xal nai- diag ^Axgvtav g)rjal rov
TaQOVTlVOV, TtoXlTlXOV
afjia xal q>iX6aog)ov yevo- fievovy ftXBlarovg olxixag %XOvra ael rovrwr zolg naidloig naqa t'^v dlai'- tav aq> lefiivoig elg to aviiTtooiov rjdeo&ai.
Digitized by VjOOQ iC
122
Felix Rudolph
Excerpsit aterqne lemma nocabnlo Ttaiiia inscriptam, alter
alia praetermittens.
9.
Fanorin. omnig. hist. apnd Athen. I p. 10 a:
AeL n. h. Xu, 31 (ex lemmate
TQvqyfj inscripto): OiQe oX-
vo)v 'EXlriviyuljv dia CTtov&iJQ
ievTUiv kv Toig naXai ovo-
fAccta xaraki^ta v^lv.
IlQafivetov Tiva knalovv, Kai tovtov TlqafjLveiov, ovXi-
Uqbg Sk Tjv aqa ovzog rrjg fiev naxpv xal rtokwfOipoy,
Ji^^rjTQog,
xal Xlog olvog &c vijg yij- I p. 28e: Xlov dk otvov xalÖo-
00V, xal QaOiog aXlog, alov fiifivtjrat ^itilvxog 'Xiog
xal ^iaßiog. xal Qaaiog tj-dT^fiivog^ . aal Ursi-
doTog di ^Qaciov ^yx^c' 6 yoLQ av laßov fiov xaTaq>ayt] ttjv
xaQÖlav, ctttv 7cl(o Tovz^, €v-9vg vyi^g yi-
yvBzat • liaxXriftLQg xceriß^e^e . . . ^uieaßlov dk Ttwftctvog ovx icTiv aXXog olvog fiöLwv nuiv g>rjalv !kX€§ig,
I p. 31 b : ^'iftTtvg dl 6 'Pfjylvog njy ElXeov naXov/iivfjv SfifteXov Bi- ßXlav (prial xaXetüd'ai' ijv Hol- Xiv Tov ^AQyBloVy og kßaai- Xevae SvQaxoaiwv, Ttdwtov eig SvQaxovaag xo^loai H ^IxaXlag. fiJij av ovv 6 naqa lixeXuiTaig FXvxifg xaXovfUvog nöXXiog 6 BlßXivog olvog. I p. 32e: 'ixavtig di xal oKffog ve^aXoTTonai. xal 6 'Podiog <5«
xal inl vovTOcg FXvxvg rig IxaXeitOf Ttqimav xtf ovo- fxoTi T^v yevüiv, xal KQ^g aXXog (cf. Ath. X p.440f.). xal ivSvQaxov- aaig JloXXiog' ixXi^'d'tj di ano Tivog lyxmqLov ßaaiXifog,
irttvov di xal Kifiov olvov, xal ovT(og ccvtov ixaXovV
Digitized by VjOOQiC
De fontibas quibos Aelianos in nana historia componenda usus Bit. 123
xöi ^Fodiov, TLoeta Tot av- %a ovofia^ovreg. ri ii; ovn hüvo %olQ ^'Ellrjai TQvqrijg amdei^ig; fiVQ(p yaQ olvov fiiYvvvreg ovrwg $mvov, mi vn€^an;a^ovTo Trjv toi- avTTjv ytQäaiV xal inakelro 0 olvog MvQivTjg. fiifxvrj- tai dk avvov Oikmnl" irfg 6 TTJg xwfKpdlag icoirj-
aijg, 6 dk TtoHg avrov a%qel6g iaviv.
I p. 32b: Kai i^gdi q)r]aiv^kav Tig x€Qa07] OKXrjQOv %al evoüfiov fiakcau^ xorl aoofiifi, xa&ctTceQ tov ^Hgcackeuivriv xal tov 'EQv&Qalov, zov fniv Trjv fnaXcacoTrjza , tov dk vqv evocfiiav naqeju^ofiivov. Mv- Qlvrjg dk olvog xelTai naQa noaeidlTtTtft) 'diifnjQog atOTtog 6 MvQlvrjg 6 zlfiiog,^ Seqni uidetor Athenaeum ex omnigena historia commentatio- nem qnandam de ainis exscripsissey neqae aero eandem, quam Aelianmn in n. h. Xu, 31. Nam hoc capnt aeqne ac oicina ex noce TQVipij sumptam esse pnto, id quod etiam uerbis tI 8i; ovx kxeivo Tolg "EXkrjat TQvqy^g anodei^ig arguitor. Athe- naens igitnr in libro primo lemmate olvog einsdem lexiei uide- tnr nsns esse. Qnod si nere anspicor, Fanorinns bis de ninis, fnsiüs s. n. olvog^ minns cnmniate 8. u. TQvqni exposnit. Cete- nun si qnaestiones Homerieae, quibas Über primns deiTtvo- oog>iaTwv scatet, Fanorino debenturOy ninomm qnae ibidem exBtat eommentationis rationem dinersam esse probabile non est. Efficacissimum uero argumentum in bis positnm est:
Ath. I pag. 33 d: Öre 6 MaQeoirrig olvog 6 ^AXe^av- SgeuTixog rijy fikv fCQoarjyoQiav ^€i CLTto Tilg ^^
^AXs^avdQeiif nQrivrig Magelag,
LByz. s.n.: ^Xe^avdqeiaiy noXeig oxtw xaideKa — t6 Id'vtubv ^iXe^avÖQevg — ^löv- flog dk TtagoTl^erai XQV^''^ ^^ ^Eqaxoü&ivovg TOV Kvqrjvaiov t6 ItiXe^avdglTi^g. OaßwQt- vog dk Iv T(p fcegl TtavToSafcijg vXrjg 'JXe^avdQecwTTjg ipriol (uerba a Marresio restituta; Codices enim haec exhibent: Jl- difiog dk TtaQor, XQ' ^§ 'EgaToad'ivovg tov (Mein., to West.) ^Xe^avdQlTTjg, Oaßtaqlvog ik h T(p 7C€qI KvQrjva'ixijg no Xewg liXe^av- iQ€noTr]v q>rjaC).
1) Tide p. 110 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
124 Felix Rudolph
10.
Cognonimas igitar pro exilitate fragmentonim 0 Fanorini amplisBime patere hoins cam Athenaeo congraentiam.
Quod nero eadem aeqnalitas argnmenti omnibns libris dei7tvoaog>iaTU}v propria est, eo rapit hob conclndendi necessi- tag, Qt omnes, quatenos quidem similium rernm indicibus conti- neantor, ad TtavrodaTciiv laroglav renocandos esse censeamiu. Quod indicinm credo fore nt confirmetar, si qois diligaitiore quam ego institni comparatione in rationem qnae Athenaeo cum Diogene intercedit inqnisinerit.
De nariae antem bistoriae fontibns hoc epimetro id lacraü snmnSy nt Aeliannm lexico Fanoriniano bis nsom esse appa- reat, et ipso, et per Athenaeom; scilieet lexici nestigia per naria eins dispersa ad onanigenam historiam tamqnam ad fon- tem primarinm , illa XXVIII capita ex Athenaeo sumpta ad eandem qaasi ad secnndarinm recedant
C.
Atqai dogmatis loco babent niri litterati Athenaenm in- haesisse nestigiis Famphili Alexandrini ^), qui fere inter annos p. G. n. 50—100, ntiqne post') Apionem floroit, et com alia scripta grammatica tarn keificiva confecit^}, compendiom ua- rionim copiosissimnm. Landator antem ab illo tricies qnin- qnies. Age nero, nt ante ocnlos nersetnr, qnomodo mentio eins anctoris fiat, exempli gratia hos locos Athenaei accniatios consideremns :
XI c. 50 p. 475 c: KEAEBH. tovtov rov biTcdtiaiog ^4vaxQiü)v fxvtjfiovevei
äye &q q)iQ^ rifilv (o real xekißfjv, oniog a(iva%iv TtQOTtliüy %a fiiv dinL ly%iag v6a%og %ä nirsB <J* oXvov
xvd&ovg.
1) Marres omnino CXIV coUegit; plnra coUigere potnit; in inscrip- tionibuB übromm constituendiB etiam minuB profecit. Quarnqnam matemm ntUem snppeditat. 2) Yide ürlichs. Id mos. Rhen. n. XVI p. 247. 3) Ath. XIV p. 642 e. 4) Said. 6. a.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibas quibus Aelianas in uaria historia componenda usus sit. 125
adrjXov dk noiov eläog iari TtOTtjglov ' rj nav noxriQiov xeJLißrj talelrai oltco jov /^««y elg ccvro rrjv Xoißrjv ij ro keißeiv jovTo d^ IttI jov vygov ovvqd-cjg Httrrovy 09' ov kiyBrai xal 0 lißrjg, SeilTjvdg de xal KkelraQxog rovg AloXelg q>a'- aiv cStio Tuxleiv to Tton^Qiov. nafjKpiXog de ro Tton^giav ^eQfjtOTtOTlöa naJLovfiivrjv Trjv lui^ßriv elvai. NlxavÖQog d' 0 Koloq>wviog iv valg yhaoaaig 7toif4€Vixdv ayyelov fieXi" %iiq6v Tfiy Tiekißrjv elvai. xal yccg Idvrlf^axoi 6 KoXoq>w- viog ev 7tifi7tT(p Qrjßatdog g)rjal xtA.
XI C-56 p.478b: K0JYA02. ra fiovana noxriQia xo- jvXoi, cJr xai Id^xalog fivrjfiovevei. J toöiaqog d' Iv rt^ nQog uivx6q>QOva naQa SiTcvcjyloig xal Tagavflvoig irciTtoka- (leiv qnjal ro hatwfxa^ elvai äh avrd lovTtjQiq} ioixog ßa&el, ix^i dk xöJ avg iviaxjj. fAvrjfiovevei Si avrov xal ^Iwv 6 XI og fjorvlov otvov TtHiüv Xiytav, ''EQfimnog ö^ iv &€oig
Tov T€ tmtv)jov TtQWTOv fjveyx^ ivixvQov rwv yeirovwv. xai nXartJv Iv ^i\ yccniovfiiv(p 'roy xoTvkov ipigei gyrjoi xal ^AQiaroqxivrig iv BaßvXwvloig, EvßovXog öe iv ^Odvaoel 1} navoTvraig
6 ö^ leQevg eitjyoQcSv
iv fiiaoig avroiaiv eOTwg Trjv xaX^v axevriv ex^v
olvov i^ioTtevöe xoTvXtp. HafiipiXog äh TtortjQlov iprjaiv elvac yivog, Höiov d^ elvaiJio- naov. üoXifACJv ö^ iv T(p 7teQi tov JLov x(j)dlov q)r]al xtA. Ceterorum locorum in qaibns ad Pamphilum prouocatur con- dicio non diuersa est. lam ad indagandnm uernm auctorem talium commentationuin non singula quibus quaeque continetur scriptornm testimonia anxie rimanda tant, sed hoc opus est qaaerere, qnis primns Iotas consarcinauerit. Neutiquam is erat Athenaens ipse. Ergo cogitant de Pamphilo, quippe qni et Act- ^itava seripserit, librnm sermonum conaiualium simillimam, et saepe in bis commemoretnr, et ceteris qui ibi nominantor auc- toribas ad tempora Atbenaei propius accesserit. Et quo minus opns quod is neQi ykwoGwv xal ovofiariov composnit ad deri- Qandas istas similium rerum enumerationes Athenaeo proprias applicari debet, eo confidentius ipse ille Xeifuov praecipuus
Digitized by VjOOQ IC
126 Felix Badolph
fons putatur. Enimuero, ut res ita se habuerit, qoi potait fieri — id quod nel ex locis appositis elucet — , nt PamphiluB non initio oninscmusque commentationis solidae atque coBtinnae, sed in mediis indicibus tamquam singalarnm remm anctor et perinde ac ceteri scriptores memoretur? Qnocirca ex eo quod is identidem apud Athenaeum afifertor nihil aliud efBcitor, nisi nt hie ducem qnendam primariam Pamphili aetate posterio- rem secntos sit. En Fanorinos, ut scriptor interpositiis inter tempora Pamphili et Athenaei.
'At ne aerbo quidem^ forsan inqaies, ^nomen eins in libris Ö€iTcvoaoq)iaT(Sv significatur'. Immo nide ne id ipsmn a me stet. Nam Athenaens si consiliom habnisset bona fide fontes suos aperire, Fanorini thesanros non laudare non potait. Nonc uero de iis omnino reticens indicanit sibi esse, cur taceret
Atque si conceduntar quae de Athenaeo adhne dispntata sunt, aalet illud, qaod antea ^) conieci, Fauorinum in omnigena historia per Pamphilum cum doctis studiis Alexandrinoram cohaesisse.
XVIL De Fauorino Diogenis Laertii auctore.
Ubicumque cursus orationis Diogenis insertis aeqaalibiifi quibusdam indicibus consistit, de omnigena historia fönte cogi- tandum est.
Ac primnm quidem innenta philosophorum ei debentur. Nam quia in singulis uitis, cum compluria memorantur, intima uicinitate coniuncta exstare solent et permulta hie illic coDgla- tinata sunt et omnia uno eodemque uinculo, scilicet noce TtQÖ)- TOQ, continentur, omnia ex articnlo TtgtSrog fluxerunt lexicl Fauorini, ad cuius Studium primas origines indagandi mirabi- liter conueniunt. Quid quod ipsa passim ad omnigenam histo- riam diserte reuocantur, et Diogenem tum cum inuenta litteris consignabat illam ante oculos habuisse saepius apparet, uelnt libri IX paragraphos 51—54 scribentem, si quidem in § 50 haec dicit: eyiakelTo le 2o(pla, wg qirjai Oaßtjqivog h n. L
1) Pag. 105.
Digitized by VjOOQ IC
De fontibaB qnibiu AeUanns in uaria historia componenda ubob sit. 127
xal TtQiSiog %qyfi xr^. Secüntor inuenta Protagorae. FrnBtalnm igitnr seFaüorino debere apertis uerbis confitetar; locnm qui Beqnitnr Incolentissimiim eidem tribnere nolnit.
Dein confirmatnr id qaod Maass demonstrasBe sibi nide- tnr, cognominnm indices Diogenianos Faaorini esse. De quibos in 0. h. Bcriptnm fnisse etiam ex u. h. Xu, 35 didicimns (cf. p. 77). Vox antem ^^curog, qua quidem Faaorinnm aactorem argni modo diximns, nonnasquam etiam in homonymis occnr- rit, uelut in IV, 58, V, 85, Vni, 47 (H, 112). Denique quo- niam constat lexicon Diogeni praesto fniBse, nonne illi catalogi proxime ad indolem talis libri accednnt? Hos antem eommn- nem locum, fortasse s. n. ofuSwf^oij illic occupasse nescio an inde colligendnm sit, qnod de definiendo Periandrornm, Mil- tiadamm, Sibyllamm, Bacidnm, liberornm Niobae nnmero AeUanns ex o. h. pendens libri XII capitibus 35 et 36 con- tinais exponit.
Libri ni paragraphi 26 — 35 ita cohaerent, ut sint de in- nidia qna comici et philosophi Platonem carpserint. Snmptae sunt ex qnadam omnigenae bistoriae parte, quam uocabulo x'^^ siue €x^Q^ inscribere mihi liceat. Quam originem cla- mant cum aequalitas loci tum qnae § 34 tractatnr Xenophontis in Platonem maleuolentia, de qua uide p. 114 sq., Fauorini- qne nomen et ante (§§ 24 et 25) et post enm (§ 37) appositum. Gemella lenmiata exscripserunt Diogenes 1. 1. et Athenaeus XI cc. 112 — 120; hie quae sub uoce ^rjXoTv/cla de Piatonis in alios inuidia exstabant, quae sub uoce x^^V ^^^^ h^Q^ de alionim in Platonem inuidia ille.
Karo autem continentes partes Diogenes ex Fauorini miscel- laneis deprompsit. Immo in multa frustula ea discerpsit et inoicem inspexit magnamque operam in euoluendis iis atque perscrutandis posuit. Nam inuenta philosophorum ex uoce ^Qwtog sumpta admodum uarie per omnes libros digessit et ei copiosissimo lemmate uoce Tvaiav notato (cf. Ath. XV c. 51) solum Aristotelis hymnum transcribere satis habuit (V, 7); eas- demque nonnumqnam res uel ad diuersos locos singulorum Fauorini compendiorum (V, 76) uel ad coniunctam omnigenae
oogle
126 Felix Rudolph
historiae commentarioramqae memoriam rettalit (11, 38 et 39 de Polycrate, m, 19 et 20, ym, 12), ant de diaersis rebus ütramqne opus iisdem locis laadauit (£^, 23).
Qaae cum ita sint, Diogenes in oompilando tantom abest at fontes snos perinde atqne Athenaeos continno exhaoflerit, at multis nndiqae fragmentis conexis fallacem speciem doctri- nae sednlitatisque praebeat. Unde efficinntor maximae illae dif&cultates qaibus anusquisque in anctores eins inqairens de- tinetar. Ne Maassio qnidem contigit at de Fanorino sno prae- cipno Diogenis fönte omnibns perauaderet Yenun tarnen summa eorum quae comprobare stndet confirmatnr; reiciends snnt quae a Willamowitzio ei opponnntar:
Proficiscendom est a conspieaa illa testimonioram copia, qua apad Diogenem etiam leuissimae quaeque bistoiiolae fnl- ciuntnr. Ac non tantam accumalantur fontinm indicia, sed diuersis passim scriptoribus laudatis auctoritas miinscmnsqne testimonii definitui^ qaaestionnmqne de quibns inter doctos non constabat solunntur difficnltates. Qnae scribendi nel potius disserendi ratio adeo singalaris est, nt nnnm enndemqne anc- torem clamet Is erat Fauorinns.
Primam enim scimos hnnc et ipsnm in coaceraandis scrip- tomm indiciis sibi placaisse: Di. La. V, 41 de Tbeophrasto: 0aß(OQlvog äi g>r]ai yrjQaaavra avrdv kv (poqeli^ 7t€Qi<piQ€- ad-ac xai tovio kiyeiv'^'EQfiiTtTtov Ttaqaxid'ifievov latOQSlv iiQxeollaov rov Uvtavalov Iv olg iq>ao%e tcqoq Acoddr^v %6v KvQrjvalov. Apud Aelianum Xu, 36 de nnmero libero- rum Niobae nominantur Homerus, Lasns, Hesiodns, Alcman, Mimnermus, Pindarus; in Protagorae inuentis, quae modo lexico Fauoriniano addiximus, Piatonis QealrrjTog et Ev^i'- drjfiog^ Timon, Artemidorus dialecticus iv T(p nqbg Xqioin- Ttovj Aristoteles h to) tcsqi natöüag^ Epicurus, Aleidamas; apud Diogenem III §§ 26—35 (o. h. s. u. x'uvr^ sine h^qa) Theopompus h ^HövxotQUj Anaxandrides h Qvjael^ Timon, Alexis iv MeQonLöi et l/^yxvUuvi, Amphis iv ^A^q>iifiQaxH et Je^iötjfilörj y Cratinus iv WevdvTtoßolifxaltp j Alexis iv^Ohfi- TtioÖLOQi^ et naQaal%(^f Anaxilas iv BotqvXIwvi xal KIqxj] xai
Digitized by VjOOQ IC
De fontibuB qaibos Aelianus in uarüt historia componenda usus sit. 129
nXovalaiQf Aristippiis h rtp vera^ip tcbqI nakaiäg tffvqnj^^ Xenophontis ov^TCooiov, SomQorovg ciTcoloyla, Kvqov nai^ iüay Piatonis Ttohtela et vofioi^ dialogos quem Antistfaenes Sa^tov inscripsit Eadem testimonionim multitado propria est Atheoaei sennonibüs conuioalibiiBy qnos ad omnigenam histo- riam recedere snpra stataendnm erat, ex aliis praeterea ueternm libris nulli. Aelianus antem congesta illa scriptorum nomina in nariam historiam^ reoipere omnino aspematus est. — Nnnc iam intellegimusy quid sibi nelit Gellins, enm ex mnltis et re- motifl lectionibos omnigenam bistoriam eonfiatam fnisse dicit.
Dein Fauorinns parata illa testimoniornm qnasi oongerie snnm iadiciam saepius adicieb^t, atque eo qnidem consilio, nt Homericonun instar qui XvtixoI nocabantnr aporias enodaret Velnti Xenophontis Platonisque mutnam simnltatem postqoam exemplis ex ipsornm nolnminibas petitis probauit, nt erat ntrinsqne philosophi admirator, ita explicare conatns est, ut 'parilitatem nirtutnm inter se consimiliam, etiamsi contentionis studiom et nolnntas absit, speciem tarnen aemulationis creare' (GelL XIV, 3), illosque alod-ofiivovg Ttjg iölag hcajeQOv aqe- triq tcbqI TtquneUov diaq>iqead'ai (Ath. XI c. 112) sumendam esse dieerei
Etiam Diogenes tales aporias a Fanorino solntas exhibet:
V, 1, 5: *0 5* ovv uäqiaxotiXrig lXd-<av elg rag ^A&fivag xai xqla TtQog roig dhca v^g axokijg ag>7]yr]aafi€vog l'nj VTte^X- ^6v elg Xaixlöa, EvfVfiiäovtog avrdv %ov IcQoqxivrov dlxf}v ao€ß€lag yQcnfßa/iivov , ij JrnioipLXoVy äg q)r]ai Oaßio^ Qlvog iv 7C. L, IjtetdriTteq zov vfivov kTtolrjae elg zbv nqoei^-- lihov ^EQiiBlay.
Vin, 1, 47 de Pythagora: ^EQaToa&ivtjg di q>riai, 7ca&d xtti OaßwQlvog iv TJj oydorj 7t. L Ttafarl&erai (i. e. Fano- rinas aactore Eratosthene) , rovrov elvai %bv tiqwtov ivrix- vtag Tcvynevaavra kTtl t'qg firj' ^OXvfiTttadog xtA. . . . tovtov b ^aßwQlvog (fijai ogoig xoTicaad-at dia rijg f^a&tjfAaTi" ^^iQ SiLijg, i/ri ftkiov di Sumgarriv xal rovg helvifi Ttltioia- oavtag, xal fÄcra luvr^ uägtarozilriv nal ravg STOJixovg, alla l^v xal rbv avgavbv tcqwxov ovofidaai xocfxov xal rijv yijv
Uipdfw StndiaB. TB. 9
Digitized by VjOOQ iC
180 Felix Rudolph
üTQoyyvXijv' wg dh Oeo^p^aCTogy naQfievldrjV wg dk Zrj- v(av, 'Halodov.
11,5,38 de Socratis acciuatoribas: oTttjviyxato iikv ovv v'qv yQaq>r^v 6 MiktjTogy elft€ dh rijy dlxrjv Ho- XvevxTogy äg g>riai Oaßiaqlvog Iv n. L, ovviyQaipB dl Tov Xoyov noXwtQorrjg 6 aoq>iaTi^g^ &g gnjcilEQfiiTtnog, ? uiwxog &g Tiveg. Tt^orjtolfiaae dh Ttavra Aivuav 6 drjiia- yoyyog. (39) IdYnad-ivrig 8^ iv ralg rwv (ptXoc6q>iav iia- doxatg xal IlkaTwv h oTtoXoylq XQBlg avrov xarvjyo^aai g>aaiv, uiwtov %al Avxwva aal MiXrjxov' %bv /zkv ^wtov wg vTthQ T(Sv iriiiiovqyiSv %al ttSv TtolirixtSv b^it/ofievov tov öi uivxtova VTtlq tiSv ^tftoQtnv* %a\ rov MiXrjrov VTtiq tiiv 7toir]twv, ovg oTtavtag 6 SomQaTrjg dUovQe, — OaßwQlvog h v(p fCQcirq} TcSv aTVOfiyrj^ovevfiarcjv fif^ elvai aktj&ij xov Xoyov tov üoXvx^aTOvg xara SanLQorovg.
1,4,79: yiyove dh aal iteQog nivraKog vo/no&infij wg qnjai Oaß(OQivog h aTtofivrjfiovevfianav TtQtirtp xalJrj' fÄi^tQiog kv ofiwvvfÄOig, og nal fiix^og TtQoarjyoQev^.
IX, 3, 23 de Parmenide: nal doxel Ttqvhog TceqxaQaxhai TOV airov elvai ^'EoTteQOv nal O(oaq>6^ov, wg q>i]Oi Oaßw- qlvog Iv TtifXTtTif xwv aTtofivrjf^ovevfxarwv' ol dh üv^ayo- qav. KaXXlfiaxog di (prjOi fjiri elvai avrov to 7tolr)(ia, Yide et I, 7, 98 sq. cnm paginis meis 89 sq. et 77.
Logos appositos non a Diogene esse compositos sed soli- das nnitis auctoris, Fauorini, eommentatinneulas in prompta est Diogenes igitar nommmqnam descripsit non tantam aac- tonim quae Fanorinos congesserat testimonia, sed etiam iudicia quae idem congestis testimoniis de aporiis Ulis tolerat In quo cardo quaestionom Diogenianarum nersatar. Nnnc oero facillime expeditnr quod eaedem nonnnmquam res modo ad Fanorinnm modo ad antiqniores quosdam scriptores renocan- tnr: m, 37: Evfpoqlwv dh xal Havalriog Biqtjxaai Ttoi.- XoKig iarQafifiivrjv v^v oqx^v rijg TtoXiTslag, riv noXirelaY ^Qiato^evcg q)r]Oi rtacav cxedbv iv rolg ÜQ^axa- yoQOv yeyQaq>d'ai avTiXoyi^xoig. 111,57: rjv xal €vqI' axead-ai oxedbv oXtjv Ttaga n^wtayoQtf iv TOig
Digitized by VjOOQiC
De fontibiis qnibos AeUanns in uaria historia componenda osns Bit. 181
avTiXoycxolg q>rjai OaßcjQlvog h TcavtodaTV^g latoglag dfvxiqip. 'Suffieeret' Wilamowitzio 'hie unus locus ut Fano- rinnm a perpetuo Diogenis fönte 8eeemeret\ Atqui res nihil habet offensionis, dummodo Diogenem statnamus modo Fano- rinnm ipsum modo auctores ab eo laudatos antestatum esse. Dein qnod utraqne historia miscella Fanorini in eodem saepe argnmento aersabatnr^ nonne gemelli einsmodi loci ad com- mnnem lexici et eommentarioram memoriam referri possunt?
Saepius ea qnae disertis aerbis Fanorino nindicantnr eam speciem prae se fenmt, ut breuia additamenta esse nideantur parentheseon instar uitis Diogenis carptim inserta. Qua re Wilamowitz ad refntandam Maassii sententiam ntitar, fraade eompilatoris deceptns. Nam multo amplios patent talibns locis Fauoriniana. Diogenem compilatorem ad singnla quae profert e 'grandibns' uolnminibos Fanorini conqmsioisse qnae eis Fa- norino landato opponeret ant adiongeret param est credibile. Immo nero non tantum ea qnae speciem additamentomm habent ipsa, sed etiam ea in qnae addita sunt Fauorino debentur.
Velnti qnod in VI, 25 est Diogenis Gynici in Platonem acerbe dictnm his uerbis excipitnr: Oaßw^lvog öi q>rioi iv 7t. U ligLatiTtTtov eiitelv tovto. Qnae sie uidentnr interpre- tanda esse : transeripsit Diogenes ex o. h. alicnins auctoris de Diogenis dicterio testimonium; simul quod Fauorinus ibidem de genuina origine eins iudicauerat.
IV, 7, 54 de Bione: ccTcogltf ök xal tcSv voaoTtofiovvTtüv ieiviSg dieTid'€TO, 'mg ^dvriyovog avT(^ ovo d-eqanovrag ani- oteiXe. xal rjxokov&€i ye avtcp h cpoQelq), xa&d q>7jai (Daß. iy n. l. lam qua tandem causa Diogenem ut hoc leuissimum de lectica indicium ex omnigena historia adiceret commotum esse putabimus, nisi totum locum quem adscripsi ibi inuenit?
IX, 29 de Zenone Eleata: ovrog xal rbv !dxii.lia Ttqw' wg Xoyov ^QioTtjaev. Oaßwqlvog öi (pr^ai IlaQ^uvldTjv xai iiJ^vg avxvovg, i. e. inuentores tov ^x^^^^^^S loyov in o. h. cnm alios tum Zenonem haberi exposuit; ipse uero ibidem controuersias doctorum ita disceptauit, ut Parmenidi illud in- uentum addiceret.
Digitized by VjOOQ iC
132 FeUx Rudolph
Narrat Diogenes Uly 19 Platonem a Pollide Lacedaemonio ueniisse Aeginae^ quam insulam Piatonis patriam faisse Fano- rinns in o. h. doenit (in, 3) ; in media aatem paragrapho 19 de Piatone liaec interposita sunt: ^v d^ avrdg 6 ^e)g rov vo- fiovy %a^a gyrjot 0aß. iv n. l. lam nero recordemnr nariae historiae 1. XIII capita 23—25, nbi ennmerantnr qui ex rebus seenndis fraetam ntilitatis non perceperint, ad onmigenae histo- riae partem noce nallynorog notatam snpra nobis renoeajida faisse. Indidem nidetar derinata esse illa narratio Diogems, qui uerbis riv d^ airog 6 -d-elg tov vopiov argomentom in quo lemma TtaXlyKorog nersabatar significare satis habait, reliqiut quae indidem mntaatns est Fanorino nolnit tribnere.
Agitur libri ni paragraphis 48-62 perpetois de dialogo, atqae ita quidem, nt initio in nninersam de ui ac notione et de generibns eins, dein de dialogomm Piatonis partitionibos et nnmero qnaeratnr. Qui hanc commentationem composnit post Thrasylum nixit, qui in § 56 nominator; dein erat philo- sophns in scriptis Platonicis snmmopere aersatns; porro gan- debat quadam aequalitate argnmenti diindicandisqae aporiis (§ 61 sq.) et dialogos genuines a spuriis secreuit (62). Ha^ omnia conueniunt ad Fanorini omnigenam historiam, qaae in media dissertatione (§ 57) laudatur: elal rolwv, (ptiaiv (scöpff- avlog)y ol Tvdvreg avT(p yv^aioi diaXoyoi ?§ xal Tteynjxonaj rrjg fiiv Ttokvtelag elg dixa diaiQOV^^vrjg — ijv xal evQloM' od-at ax^dov okrjv naqa UgcoTayo^tjc iv TOlg avTiXayixotg (frjOi OaßiaQlvog kv tc, L devTigq) — rcSv dk vofnav eig ivo- xaldexa. Paucula igitur Diogenes Fanorino adscripsit; largam de dialogis commentationem se ^x tov d' otoixbIov lexici iiiios furatnm esse dissimulabat.
Quoniam apparnit in uitis eins permulta inesse Fanori- niana quae Fanorino apertis nerbis non uindicantur, quatenns ea pertineant quaerendnm est. Cognoscnntur singulari illa ratione qua auetores nominantur. Ex Fanorino igitur Dioge- nes Laertius pendet ubicumque tale quid dicit quäle in VI, 36 de Diogene Cynico: Tcarmv avrov (sc. nkarcovog) nors to OTQWfiaTa xexlrjxoTog (pllovg TtaQct Jiovvalov, l'qpi; ^rtciT(5 fifr
Digitized by VjOOQ IC
De foDüboB qoibus AelianoB in aaria historia componenda asos ait. 1S8
niattavog xevocjtavdlav . tcqoq ov o IIlaTwv ^oaov, oß Jio- y€y€g, rov %vq>ov diatpalveig, doxcSv fjii] zervqxjSad'ai* » ol di (faai %dv dioyinqv eineiv ^Ttccvci tov IIXdra)vog titpoV** xbv öh(pavai ' hiQffi ye zvgxpy Jioyeveg^ ^wtIwv ö^ iv t^ t€- %aq%if q>ricl tovto ftQog avrdy eiTtelv tov IIXatu)va tov xt;ya; uel quäle in VIII, 51: ^/anedoxkijg, äg (prjaiv 'iTtno- ßojog, MiTwvog rjv vlog toi ^E^nedoxXiovg, uixQayavzi^ voQ. vo d^ avTO xal Tlfxaiog iv rf TtevrexaidexaTi] %tiv lato- QKaVy Inloriiiov avdqa yayovivai tov 'Efineöonkia tov Ttarenov TOV TioiTjTOv. alka xal ^'EqixiTtTtog Ta avTa Tovrq» qyrjaiv. ofioUjg xai ^HQoxXeldrig iv Tip nBql voamv^ oti lafiTtQcig ^v obUag inTcoTQognjxoTog tov naTtTtov. Xiyei dk xal ^EQaToa&e- vrfi Iv TOig ^OXvfiTtiovlxaig .... 53: SdvvQog d^ iv Tolg ßioig (priolv OTi ^EfdTtedoxl'qg vlog fxkv rjv ^E^aiviTov, xa- %ilim dk xal avTog vlov ^^alverov i/clTeTrjg ctvTrjg^OXv^" Ttiaiog TOV fiiv %7t7tffi xilrjTi vevixivai, tov ä* vlov avTOv Ttahj, Tj, wg 'HqotxXeLdrß iv rf iTCidQOfifj, äQOfiq) .... Tij- lavyrjg 6* 6 üvS'ayoQOv Ttalg iv tt Ttqbg Oikokaov iTtiOTolfj fr^ai TOV ^(jiTteioxXia uiQXivofiov elvai vlov. 54: oti d' Tjv lixQctyavTlvog Ix SixeUag, avTog iva^ofxevog t(Zv xa&oQ- fi(Sv q>r^aLv,
Neque nero Diogenes, qaamquam Fauorinum ex memoria hominnm exstingnere studebat, facere potuit, quin suam eins notitiam iaetaret; in § 53 enim gloriabundus haee addit: iyu S* evQOv iv TOlg VTtofxvijfiaai 0aßcoQlvov oti xal ßovv edvae rolg ^ewQOlg 6 ^EfiTtedoxkijg ix {xiXiTog xal alq>lTwv xal adek" fov eaxe KakkixQaTldrjv. Quae igitur proxime adscripta est de patre Empedoclis aporia e commentarüs sumpta est Fauo- rini, qui adhibita historiola de bone Olympiae dispertito Satyri qaidem de Exaeneto patre indicium probauit lam uero si eidpimos pauca illa quae Diocli debentur 0 philosophornmque placita, testamenta, epistnlas et Biogenis ipsius nafxfxeTQOy qaod eaedem testimonionun quasi strues per omnes libros de- prehenduBtiir, omnes ad Fauorinum reuocandi sunt.
1) Tide Maass. p. 8 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
134 Felix Rudolph
Accedont alia. Fanorinum apophthegmatum nenatorem faisse constat; ad apophthegmata magna pars operis Laertii pertinet Et qaod singolae uitae, si snmmam spectas, non tarn perpetuis factonun fettorarnque continoationibiis quam bre- uioribns adnotamentis uaga quadam libidine constractifl niden- tor contineriy nonne firmatar illad qnod diximus, exhanstis multis innicem florilegiorum Fauorini lemmatiB hanc iUam in- constantiam argamenti ortam esse? Ploribos nerbis hanc sen- tentiam defendendi spatiam non datnr; niam tarnen praemon- strasse mihi nideor. Nunc antem elncet Aeliani cum Diogene consensnm, quem cunctans antea 0 ad Fauorini memoriam re- uocaui, ad probandum hunc auetorem uariae historiae onmi dnbitatione remota ualere.
XVIIL De Aeliani historiae animalium fontibus. A. De historiae animalium fontibus quidquid docti inde a Gesnero usque ad nostram aetatem protulerunt falsum est. Neque enim Aelianus eum librum conscribens usus est Athe- naeo neque Oppiano neque uero Nicandro. Sane si qois honun cum illo affinitates saepe manifestissimas obiter intuetur, ualde procliue est pericnlum ne in errores incidat. Sed in ista libi- dine impudentissima, qua alius compilator alium cum ad aer- bum describeret ex memoria hominum remouere stadebat, uerae librorum necessitudines perspici nequennt, nisi nia et ratione disqniratur, utrum alten alteris prorsus conueniant an hie illic uberiores sint. Etiam dispositionis utrorumque ratio habenda est.
B. 1. Quod si in comparando tenemus, primum quidem ei Athenaeo historiam animalium non pendere cognoscimusi quam- quam ei bis locis respondet:
hist. anim. XV, 23 Athen. YII c. 18 p. 282 e ~ 2S3f.
h. a. XV, 27 Athen. IX c. 39 p. 387 f — 388 b.
h. a. m, 16 Athen. IX cc. 41 et 42 p. 389 bc.
1) Paff. 57 sq.
Digitized by VjOOQ IC
De fontibas qoibas AeUanas in uaria hiatoria componencbt osos sit 135
h. a. m, 42 Athen. IX c. 40 p. 388 b-d.
h. a. m. 35 Athen. IX c. 43 p. 390 a.
h. a. X, 35 Athen. IX p. 390 c.
b. a. XY, 28 Athen. IX c. 45 p. 391 a— d.
h. a. XY, 29 Athen. IX p. 393 e.
h. a. XYn» 24 (cf. et u. h. 1, 14) Athen. IX c. 49 p. 393 c— f.
h. a. lY, 2 (cf. et u. h. 1, 15) Athen. IX c. 50 p. 394 e — 395 a.
h. a. XYI, 23 . Athen. Xn c. 19 p. 520 c d.
lam si apparait historiAm animalmm fontinm qnadam commimitate non modo cum naria historiaO» sed etuün cum Athenaeo conionctam esse, qaoniam et Athenaeum et Aelia- nnm aaria scribentem lexico Faaorini, atque id etiam in lemmatis de bestiis componendis nsos esse scimos; libmm de natura animalinm et ipsnm ad omnigenam historiam partim referendnm esse seqmtor. Accedit, qnod Helices oppidi de- mersiOj quam Fauorinns apnd Stobaeum flor. CY, 62 deplorat et quam simul cmn morte PoUidis Lacedaemonii in commen- tariis enarranit (cf. Di. La. in, 20) , memoratnr etiam in bist an. Xly 19, nbi et Litcedaemonii cum Heiice urbe occidisse dicnntnr.
Philosophi Platonici uestiginm reperitnr in b. a. XV c. 29, nbi locntio ovdk ixtag ßalXeiv ita nsorpata est, nt significet 'ad similitndinem alicuins rei prope non accedere\ Qaae praeterea apnd solnm Platonem in repubL IX p. 575 G occnrrit.
2. Audio ex libello quem G. G. Euehn 'de uia et ratione qua Claudius Aelianus in historia animalinm consoribenda usus est' Lipsiae 1777 emisit I. G. Schneiderum in periculi critici p. 128 Perizonio et Yalesio ceterisque qui de uita Aeliani ex- posnissent crimini dedisse, qnod non uidissent 'certam aetatis Aelianeae notam inde peti posse, immo debere, quod sophista ille multa ex Oppiani poetae libris in suam de animalibus historiam transtulerit'. Doleo quod periculi critici aditus mihi non est Verum tamen noui hanc sententiam, quam primus tulit Gesner, propagauit lacobs, ex Aeliani bist. an. Lips. 1784
1) Cf. p.2S8q.
Digitized by VjOOQ iC
136
Felix Biidolph
|
Aeliani |
Oppiani |
Aeliani |
|
h.a. IL 17 h. a. IX, 52 |
hal. 1,212-243. |
h. a. II, 41 |
|
hal. 1, 427-437. |
h.a. 1,3 |
|
|
h. a. IX, 53 |
hal. 1,438- 445. |
h.a. 1,46 |
|
h.a. 1,13 |
hal. 1,512. |
|
|
h.a. XV, 19 |
hal. I, 522-532. |
h.a. 1,2 |
|
h.a. 1,16 |
hal. 1, 747—755. |
h. a. 1, 12. |
|
h.a.n,22 |
hal. 1, 777-799. |
h. a. 1, 14 |
|
h. a. 1, 30 |
hal. n, 128—140. |
h.a. 1,15 |
|
h.a. 1,19 |
hal. n, 141-^166. |
h.a. 1,23 |
|
h.a. 1,32 |
hal. n, 253-418. |
h.a. 1,23 |
|
h.a. 1,33 |
hal. in, 117—120. |
h.a.XV,l |
|
h.a. 1,40 |
hal. in, 132-137. |
h.a.XIV,8 |
|
h.a. 1,5 |
hal. 111,144 sqq. |
h.a. V 111, 18 |
|
h.a. 1,4 |
hal. m, 323-326 \ hal. IV, 40-64 / |
h. a. II, 13 |
|
h. a. 1, 4 |
h.a.n,8 |
|
|
h. a. I, 26 |
hal. in, 340. |
h. a. 1, 18 |
et halieaticis Oppiani Lips. 1813 a Schneidero editis. C!on8en- tiont aatem inter se
Oppiani
hal. m, 432-442.
hal. m, 520—525.
hal. m, 610-619; cf. IV, 242—263.
hal. IV, 40— HO.
hal. IV, 127—146.
hal. IV, 172-210.
hal. IV, 216-241.
hal. IV, 308-373 1
hal. IV, 610 sq. )
hal. IV, 419-436.
hal. IV, 450-467.
hal. IV, 468—503.
hal. V, 62— 108.
hal. V. 425-447.
hal. V, 519-588.
Mordet anbinde ocalos, nt ita dicam, ea connenientia; qnam din cnm animo Inctatns snm ntmm ad Aeliannm Oppiani compilatorem an ad conunanem qnendam fontem renocarem. Tandem haec sententia in me nicit. Namqne ego, cnm omnino laborem poematnm nerba in sermonem pedestrem transferendi Aeliano, nt exscriptori inerti, tribnere dnbitarem, nidi enm etiam in historiolis Oppiano cetera plane consentaneis plara qnam hnnc poetam et identidem de iisdem piscibns dinersa exhibere. Continnatio qnoqne ntrornmqne qnos contnli loco- mm licet saepins eadem sit, tamen in nninersnm diso^pat Qnas ob cansas, cnm Schneider ambigne flnctnans alias oon- gmentias ad Oppiannm, alias ad parem originem referat, dos ad tertium qnendam anctorem^ qnem nterqne secntns sit, de- dnoimnr. Uterqne igitur enadit compilator, nisi qnod enndem librum de piacatn compositum 0 Aelianns nertit in orationem sophisticam, in poeticam Oppianns.
3. Nicandrnm Colophoninm cur ab Aeliano consnltatnm esse negem, operae non pretium est causis ex theriacis nel ex alexipharmacis allatis disserere. Nam qnid cogitari potest
1) De Bcriptoribus rei piscariae cf. Athen. I p. 13 b. Ael. h. a. epflog. et Xra,21, XV, 4, 9, 19.
Digitized by VjOOQ iC
De fontibas quibus Aelianos in aaria historia componenda usus Bit. 137
ineptinBi quam ut Aelianofl poetam tantnm non quattnor sae- colis ab ipsias aetate remotnm adierit? Etiam ratio qua ille in historia animalitun laadatnr ei commento obstat; de qaa satis habeo te ad hos locos remisisse: h. a. Y, 42, IX, 20, X, 9, 49, XVI, 28.
Ceteroqui radices historiae aoimaliam in tenebris relin- cnntor. Heam antem de iis opinionem snpra in p. 86 indicani.
XIX. Psendoplntarchi apophthegmata regnm et ducnm nescio an ad Fanorinum, fortasse ad eins yv(apioloyi%a^ qnae apnd Snidam commemorantnr, renocanda esse statnendnm sit. Cf. p. 27 sq.
XX. Bestat nt librornm affinitates quae proxima dissertatione tractatae sunt snb nno adspectn ponam:
Mohae et nariae et remo- Isocratei, Peripatetici, Alezandrini.
tae lectiqnes (Gell. XIV, 6). Theophrasti , Philo- Ariitop.haneB.
Stephan!» alionim j
Alexander Po^lustor. r ^ r r~ .
Demetriaa Magnei. ^, . l .,.
Diodis Magnetis \ ' \
Meo^ rÄv^^h^ii^. p^^pj^^ ^^ FamphiliiA.^..^.
:«^i rfj£ *0/äj^ nsfft yi/ tt«^« rffi^'^mx^. alia scripta
--äJäjii^^ \ /
Fanorini navfo- j
• Oppianv«^- "W ••:.... \ /
AthäDaeiia^--.^>... K
Diogeriica Aeliani 'irc- Aeliiuü na^ A^ESad notr
Stepha^nii \J/
y Stobaei mMlbytop. Snidas.
Digitized by VjOOQ iC
INDEX.
I. De Claadii Aeliani temporibns 3
n. De Aeliani aactoribos quid airi docti adhac seDseriiit 11
m. De Athenaeo Aeüani aactore 12
IV. Qaa ratione Aelianas Atiienaeo osas sit 18
Y. Athenaeo com uaria historia comparato quid de aactoribni
Aeliani profecerimuB 24
VI. Qoae ratio sit inter Aeliani aaria et ceteros qnoB nonimoB
ueterum libros 25
yn. De fontium indidis ez Aeliano ipso petendis 30
ym. Fontes cireamspiciontnr 47
IX. De Fanorini libris miscellis 4S
X. Aelianam Fauorinom dacem primaiiom secatiun eese . . 56
XI. De Pamphila Aeliani aactore 81
Xn. De Pamphila Fanorini aactore 89
Xm. Conclnditar de fontibas aariae historiae qoaestio .... 92
XIV. De alü8 qoibasdam quaeetionibaB Aelianeis 94
XY. De Fanorini onmigena historia denao 104
XYI. De omnigena historia Athenaei fönte 108
Xyn. De Fanorino Diogenis Laertii aactore 126
XYm. De Aeliani historiae animaliam fontibas 134
XIX. De Pseadoplatarchi apophth^gmatam originibas profertor
coniectura 137
XX. Librornm affinitates in ono conspectn ponantar .... 137
Digitized by VjOOQ iC
DE POLYPHEMO ET GALATEA
COMMENTATIOKEM PHILOLOGICAM
SOBIPSIT
ÖEORGIÜS RICARDÜS HOLLAND.
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQIC
PRAEMONENDA.
Philologicam inscripsimos hanc commentationem , qnia lepidae fabellae de Polyphemo et Galatea in poesi ueterom reliqoiis, quas nondum snbtili diligentia criticoque indicio ex- plicatasy emendatas, comparatas, snppletas nidemns, hanc cn- ram qaantalamcnmqne admonere conabimur. Atque illo titnlo panlnm seiangere nolaimns archaeologicam qnae dieitnr fabu- lae tractationem non prorsos secladentes quidem hanc ueterum ingenii partem artisqne poeticae reenperandae fontem inex- hanstam, tarnen niribus nos inferiores esse intellegentes, quam qui post Ottonis lahn in sjrmbol. archaeol. p. 411 sqq. et Wolfgangi Heibig in symbol. philolog. Bonn. p. 359 sqq. incohatam et mnltis locis libri 'qaaestiones de pictnr. par. Camp.' inscripti repetitam innestigationem qoaestioni promo- nendae prodessemns. Qai niri quamqoam non modo artifienm, sed etiam poetarum monumenta plena fere congessere (cf. Iah- nium 1. 1. p. 411 sqq. c. adnott.; Helb. symb. p. 361 sq.), quibns paaca tantom addemus, tarnen praeeipnam litterarum interpre- talioni potissimnm nanare operam non eorum erat consiliam, ita ut singolari commentatione hanc partem traetare non snper- nacaneum nideretarO- Persnasimns antem nobis non posse nemm fnietnm pereipi, nisi singdas huins argnmenti personas
1) Pamm enim diligenter noÜBsima recozit GlaeBerus progr. Sieg- barg. a. 1879 'de Polyphemi mytho' inscripto nimiB properanti pede pro- grediens, et qui nuperrime innotuit Bohemus Fr. Ersek sua Imgua de Polyphemo et Galatea commentatus in annal. philol. et paedag. qui inscri- bantar 'Listy filologick^ a paedagogick6' X p. 170>-183 lahnii et Helbigii aestigia uidetar pressisse, quantum intelleximus e narratioDe aigumenti Hinchfelderi Script, hebdomad. phil. 1883 nr. 36 p. 1133—1134 inserta.
Digitized by VjOOQ iC
142 Oeoitiias lUcardiiB Holland
inde ab initiiSy nbi primnm earam iniecta Bit mentio, nsque ad ultima tempora aeternm poesis perseqnamnr, ut conexa illüstrato plus Imninis ad cdngiila poemata redondet, quam separata nniiiB generis tractatio argnmento adhibere solet Sci- moB nero band panca ad comparatioiiem singalomm poetanun spectantia in uironun doctomm commentariis ad illohun poe- mata compositiB latere, qnibiiB mnlta nos debere libere pro- fitemnr.
Prinsqnam antem ad noBtram rem adgrediamoTy panca in uninerBam de Cyclopibns uidentnr dispntanda. De Gydopmn natora atqne origine apertnm intercedit diBorimen inter anti- quiBsimos mythologiae Graecae anctores Hesiodam et Home- rnm. Hie enim theog. uu. 139 sqq. refert Gaeam ex Urano peperiBse Cyclopes tres Bronten, Steropen, Argen, qai loui tonitm et fiümina fabricati sint, hio longe diuersos indacit imprimis OdjBS. IX, 106 sqq. feroB paBtoreB numero non defi- nito neque origine commani indicata. Tertiam genas Cyclopmo comparet apud PB.-AriBtotelemO mir. and. 121, nbi miri ali- quid narrat de Thracnm natione hoc nomine significata, de qua accnratioB edocemnr a posterioris aetatis Bcriptoribna, impri- mis a Strab.Vm p.372fin.; Paus. 11, 16, 5. Vn,25,5; Apoll, biblioth. n, 2, 1, 3 ; schol. Eur. Or. 965 ; Eustath. p. 1622, 54flqq., qai omnes fere consentinnt eo qnod narrant Cjclopes ingenti- bas moris drcumdedisse arbes, praecipae Tiryntha et MycenaSi dissentiant eo qaod alü alionde orinndos dicant fabalosos arti- fices. Yario modo has diaersitates inter se conciliare stadae- ront airi docti. Atqae Elaasenins qaidem (Ulixis feita ex He- siodo explicata, Bonnae 1834 p. 2 sqq.) Homeri Cjclopes qiuui dedactos esse ex daemonibas Hesiodeis statait, alii, at Frei- leras mythol. Gr. I^, 511 sqq., tria haec genera nihil aliad esse arbitrantar qaam Neptaniarom airiom diaersas significatioDes, rarsas alii Homericos et Hesiodeos Cyclopes 'ex tertio illo genere diaersa ratione originem traxisse' iodicant, caios sen- tentiae princeps est Schoemannas, qai hanc qaaestionem
1) Yide etiam Pherecydem ap. schol. Apoll. Rhod. lY, 1091 (MneU. frgm. bist. Gr. I fr. 26) cf. Schoemann. p. 327 ado. 7, quem plenimqae seqaionir.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Oaktea. 148
diligentissime tractauit in ^schediAsmate de Cyclopibns' ind. lect. Giyphiswald. aestin. 1859 (— op. acad. IV p. 325 sqq.). Utat lioe est certo iam pridem poetae in depingendis bis monstris non eam differentiam obseruanenint, quam historica ratio posta- lassety sed ntrinsqne imaginis lineamenta et colores qnasi in üsa tabula commiscnerant, caias rei lacnlentissimam exem- plnm uidetor esse nnns ille ocalns in fronte coUocatas, quem Cydopibus innatam fnisse testatnr Hesiodns bis (tbeog. 143)
fiovvog d^ 6q>^aXfidg ^iaatp ivixeiro fiercimp. Quem cnm mytbologi folminis ignem significare probabiliter statoanty ab* Hesiodea descriptione translatns nidetar ad Ho- mericamy ubi Polypbemnm nno tantam Inmine praeditnm esse mnltis ex locis elncet (Od. IX, 382 sq. 390. 394 etc.) 0- Mnltum aütem nt nidetnr ad confhndendas ntrinsqne poetae bac in re proprietates nalnit communis sedes dnomm generum, qnae postea fabnlosae buic nationi adsignata est. Nam ab Homero ad terram incognitam relegantur, Hyperiam uel prope Hype- riam sitam, nt longinqnitate itineris denotetur momm feritas cf. Od. VI, 4 sqq. de Phaeacibns
ot Ttglv ^iv TtOT^ evaiov h evgvxoQcp ^YTtegelrj, ayxov KvxXtimcjv avdqüv VTte^voQSOVTWv , 0% aq>€ag aivianovro, ßlrjq>L di q>iQTBqoL ^aav, recentiores omnes fere incolas eos fuisse Siciliae tradnnt, Aet- naearum regionum cf. scbol. Od. IX, 106. Aetnae autem in igninomo Camino cum ueteres posuerint Yulcani ministromm- qne ofißcinam, conciliatas esse inter se diuersas cogitationes fiuiile intellectu (cf. Schoemann. 1. 1. p. 332). NuUi autem ex nüraculosis priscamm fabulamm beroibus magis in litterarum materiam abiere, nuUi poetarum studio sie sunt arrepti, nuUi tarn communi omnium poesis aetatum certamine exculti quam Cyclopes, cuins rei causa inde repetenda, quod hi potissimum jargissimam iocandi copiam offerebant, atque descriptio Home- rica posterioribus poesis generibus, maxime comoediae, pluri- mas ansas dabat, qnae eorum indoli plane responderent. Ne-
1) üt res plane nota diserte non Bi^piificatur ; qaare de ceteris Cydo- pibus idem colligere licebit cum interpretibuB cf. schol. u. 106.
Digitized by VjOOQ iC
144 Georgius BicardoB Holland
qae praetennittendum, quod solent Cjclopes com Ulixis fiibolig coninngi, quem non minus poesis Graecae quam Troiani belli heroem tao iure dixeris. Unom nero potissimiim poetae sibi e Cyclopom namero elegenint, in quo totins gentis mores ae natoram quasi uno oonspectu repraesentarent, quem non soluni in antiquarum üabularum erbe retractarent atque recolerent, sed quem nouis fabulis implicare atque in uariarum persona- rum consuetudinem inferre perquam adamarent, quo crebrins tritam imaginem nouis coloribus interpolare liceret. Cjclops enim xot^ i^oxi^v per totam Graecarum et fiomanamm litte- rarum memoriam est Polyp hemus ipso nomine^) ad penial- gatam famam speetante, filius Neptuni et Thoosae nympbae^), id quod testimoniorum multitudine illnstrare non difficile est (Benselero s. u. Kvxhjjxjj auetore) cf. Od. XXHI, 312; inscrip- tiones fabnlarnm Epicharmi et Euripidis, carminum Philoxeni, Timotheiy Theocriti; Eur. Troad. 437 ; Demad. in Demetr. eloc. 284; Plut qnaest. symp. I, 5. Gat. 9. Galb. 1; Lucian. dial. mar. I c. 5, IL catapL 14; Paus. X, 22,7; Polyaen. 1,10; Atben. I p. 19 f. ; Quint. Smym. VIII, 126 ; schol. Theoer. XI, 1 ; Nie Eug. VI, 503. 517. 527. 545; Horat. sat. I, 5, 63. ep. II, 2, 125; Val. Fl. 1, 136 al. Primus antem induxit Polyphemum Homeras, cuius uestigia secuti huic potissimum Gyclopum generi ex- colendo posteri operam nauarunt, dum nomina Hesiodea re- cedunt, quae confusa sunt recentioris aeui socordia, uelati Nonnus confudit Dionys. XIV, 52 sqq., qui Polyphemum inter Bronten, Steropen, Argen, alios enumerat Nos Polyphemi personam iam accuratius persequemnr inde ab Homeri aetate historico ordine usi usque ad id tempus, quo libere traetare argumenta desinebant uersificatores ^).
1) De etymologia assentimur Lehrsio (Aristarch.^ p. 460 not.), qai in altera nominis parte uocem ^/iij inesse recte cognoait.
2) Cf. Hom. Od. 1, 70 sqq. ; schol. Od. IX, 106. 311.
3) Similes fabulas in aliarum gentium mythologils oboias co]k;git et iUustraoit Quil. Grimm comm. acad. Berol. 1857, coi nuper accessit Kr. Ny- rop: Sagnet om Odysseas og Polyphem, Kffbenhavn 1881.
Digitized by VjOOQ iC
De Folyphemo et Oalatea. 145
Caput I.
Polyphemus apud Homerum.
Od. IX, 105—555.
Narrationis filum dednoere nt in fabula notissima neque opus est et officio fungitur Hyginus fab. CXXV. Polyphemus est ingenti magnitudine et robore, id quod a poeta et disertis nerbis significator et rernm et instnunentorum pari immdhsi- täte illustratur *) cf. uu. 187. 257. 428. 190 sqq.:
xaJ yap -d'ovfxa rirvuro TtehoQioVy ovdh itpxei avÖQl ye aixoq>ay(fi, alXa ^loj ili^em vxfrrjXwv oQiwv, o re (palverai olov itTt aXliov. 214. 269. 296. 372. 407. 446; ü. etiam Od. I, 70. X, 200. XÜ, 210. Lapidifl immensi mole portam obstrnit 240 — 243. 304 sq. 313 sq. 340. 416; saxa molitar 481 sqq. 495 sqq. 537 sqq.; lignonun fert ingens onas 233 sq.; clanam pennagiiam gerit 319 sqq.:
KvKkcJTtog yaQ hcscTO fjtiya ^onaXov Ttaqa orpKp %k(OQbv iXatveov to fihv exTafÄCv, ocpqa q)OQolr] avavS'iv' ro filv afifieg itaxofdev eiaoQOWvTeg oaaov ^' larov vrjog ketxoaoQOio (xeXaLvrig, q)OQTldog evQelrjg, iq t* kxTteqaf ptiya Xairf.ia, xoaaov ^rjv fi'^'Kog, roaaov ftdxog eiaoQccaa&at (et Lucil. satur. XV fr. I Muell.). Voce utitur late sonanti 167. 257. 395. 399. 401. 403. Vesci et bibere solet snpra humannm modnm 248 sqq. 292 sq. 353 sq. 360 sq. 371 sqq. Ferae mentis est neque hnmana ant diuina iura agnoscit, id quod et ex commnni omniam Gyclopnm descriptione apparet et saepe- nnmero de Neptuni filio repetitur cf. 106 sq.:
KvxlwTtiüv d^ ig yalav V7teq(pi.aX(av a-S^Cf^iartav Ixöfied'^ etc. cf. VI, 5 sq. 1128qq: xolatv d* ovr* ayogal ßovXriq>6qoi ovtb -S'ifiiareg, aXX^ — '9'€ficaT€vei de ^aOTog
jtaldwv rjö^ aXoxmv aid^ aXXi^Xcov äXiyovacv.
1) Cf. schol. Od. IX, 187; EasUth. p. 1621, 50 sqq.; Quintil. inst. or. VIII,4,24.
Leipiiger StadleiL TU. 10
Digitized by VjOOQ IC
146 GeorgiuB Ricardus Holland
cf. 215. 287. 350 sqq. 368 sqq. 428: a&e^laTia eidtig. 477 sqq. 494. u. etiam Od. n, 19. XX, 19. Ipse nero PolyphemoB prae- cellit ceteris impietate ac scelere; nam recte interpretes — primns Aristarclias cf. Apoll. Soph. lex. Hom. s. n. a&€filatm] Lehrs. Arifit^ p. 182 — conclndnnt ceteros non omni caraisse deonun religione^) ex nersibus 107 sqq.:
KvulwTCwv — ot ^a Ceolat 7tBTcoi&6%Bg a&a-
varoiaiv ovTB (pv%€vovocv etc. n. 111: xa/ aq)iv Jibg ofißgog ai^ei,
cf. 410 sqq. 509 sqq. Contra Polyphemus ab omniom oonsne- tadine recedit cf. 188 sqq.:
olog Ttoifialveauev anoTtqod^ev' ovdh fiex^ akXovg TtcjXeiT^f akk^ a7tav€v&€v kwv a&efilOTia i]dTj neqne lonem ueretar cf. 273 sqq.:
n^Ttiog eig, w ^€lv\ ij xiqlod'ev €ikr;kov^ag, 6g fi€ &€Ovg niXeat ij öeidlfiev rj akiaa&ai ' oi yuQ KvnkiOTteg Jtbg aiywxov akiyovacv oidi &€(Sv ^cexaQwv, kTtel rj Ttokv g>iQT€Qol eifiev, oid^ av iyu} Jiog ix^og akevafievog n;€q)idolfiijv ovte aev ov-S^^ iraQcov, ei /uij -dv^og fie xelevoc. cf. 520 sqq. Neque uidetnr coniugem liberosue habere nt ceteri cf. 115. Cyclopes neqne semnt neqne fabromm artes noae- mnt 108. 125sqq.9 cum sna sponte omnia proneniant^) 109 sqq.: akka %a y aOfca^a Kai ayqQora Ttavra qwovtai, nvQol xal XQiS'al ^d^ afiTteloi, ai Tt q>iQovGiv olvov iqiaxaqyvXov y -aal G(piv Jibg o^ßqog ai^u, Habent igitur triticum, hordeum, uiteSi quas ipse Polyphemus agnoscit 357 sqq. Dinitiae autem eorom constant in gregi- bns oninm et capramm, qnomm cultnra operati nitam degant pastoralem; Polyphemus possidet ^fjXa h. e. oues et capras (Lehrs. Arist.^ p.lOO) 183 sq. 187. 217. 220. 226. 237 sqq. 244sq. 308 sq. 312. 315. 336 sqq. 341 sq. 405. 418. 425 sqq. 438 sqq.
1) Cf. Bchol. uu. 106. 107. 275. 508 et Eustath.
2) In proaerbiom abüt Kwikomta ßhs cf. Macar. Y, 44 et Leutscliii adnot.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 147
447 sqq. 461 sqq. 469. 548 sqq., qnas omni cnra foaet, qaas ipse mulget, e quarnm lacte ipse sibi casemn parat an. 246 sqq. coli, emn u. 219. In antro casei famos premont; discretae sunt diaersae aetates agnomm et haedoram ; uasa ad lac recipien- dam necessaria (cf. schol. u. 223) referta 219 sqq.; mares et feminae in stabulis separantur oa. 237 sqq. coli. c. nu. 338 sq. 8chol. n. 218. Habitant Gyclopes in magnis montibus antra (cf. 113 sq. 400). Polyphemi antrum spatiosum (237. 337), prope mare sitnm (182), altam, lanris imminentibus (183), cinctum anla alto saxoram mnro saepta pinibnsque et qaercnbus or- oata (184 sqq.). Solet dominus obstmere antrum ingenti saxo (u. p. 145); interior pars speluncae stercore abundat (329 sq.). Polyphemus lignis aridis in ipso antro ignem incendit cf. 233 sq. (231). 308; nocte per pecudes stratus in uirgulis (427 sq.) dor- mit (298). Mane pastor immensus greges agit acri sibilo ^) (315 sq.) in pascua (217. 437 sq.) et ad flumina (450), uespere reducit (336. 451 sq. 233).
lam si totam Polyphemi personam quae quidem ab Ho- mere depingator respicimus, sie sententiam definimus: Cyclops est brutum monstrum corporis tantum ingenti robore fretum Dcqne in adhibendis uiribus agile, subtiliore sensu atqae miseri- cordia uacuum, moderationis in edendo ac bibendo expers. Qua nero astutia Ulixem in antrum reducere cupit, ut xenium accipiat (5 17 sqq.), ea stolidae mentis edit luculentissimum do- cumentum. Neque tamen plane abest subdola quaedam cauil- latio, qua Polyphemus uexat Ithacum quamuis ferocitate parum celata 355 sq.:
dog fWi eil rcqocpQiov y,al fioi reov ovvofjia elTth avrlxa vvv, iVa tot öd) ^eiviov, (^ X6 av x^^Q^'^Sy
1) Sclendam in explicatione Eustathli p. 1631, 2 sqq. : ivrav&a Si cSona^ Toy f^oyyor, dvrto xai tov av^iyfwr ay^iaiyofv lov KvxlofTtoe ^oi^ov avxov fr^civ — ^lardov di on xara rbv noiTjrrjv ^i^eiv IdysiM Ttoi/irjv rovreari cv^lrrtiv iv r^ i^ayeiv nolfiviov ^ okoos vifuiv 'av^iyßtov' non cantum fistulae, cuios usus a Polyphemo Homerico abhorret ipso Eustathio teste p. 1622, 12, sed stridorem labris dentibusue excitatum (cf. Etym. M. 705, 15 sq. 21 sq.) significare.
10*
Digitized by VjOOQ iC
148 GeorgiuB Ricardos Holland
neqne plane insolsus locus quamuis sangoinolentos, quo xeninm hospiti promittit 369 sq.:
OvTiv iy(o Ttvficerov edof^at fiera olg kraQoiOiv,
Tovg ö^ akkovg Ttgoa^ev' ro öi rot ^eivi^wv %a%cLi, unde prouerbium illud Kv%X(a7tog dwQsd (Apost. X, 20 a; Luc. catapl. 14) uel KvxhoTteiov yiqag (Plut quaest. 8yTnp.VIII,8, 3j repetendum esse constat: de dono aliquo, quod ei qui accep- turus est ne tantillo quidem plus utilitatis affert quam eis qni expertes sunt, nonnumquam malus damnum (cf. Plut. 1. 1.). Nam^ ut Lucianus expllcat, av te ftqiiTov av re Tcvfictrov (sc. Oittv Tcaridetat 6 Kvxlioxf/) ol avrol odovreg TteQifihovacv. Quod tamen fit in rudibus hominibus, quos robore nemo aequlperat, ut fauore aliquem prosequantur paterno, ea ulrtute ne Cjclo- pem quidem uidemus carere, quippe qui intentissimam tenerri- mamque g;regum suomm curam habeat. Consueult ut uidetnr coUoqui cum pecudibus suis, ueluti flebili modo misericor- diam nisi Gyclops esset moturo arieti quae passns sit exponit 447 sqq. eumque domini iacturam sentire et deflere opinatnr 452 sqq. (uide etiam pretiosum scholium u. 456). Per totam autem narrationem ut par est epica dominatur grauitas ac ne mica quidem admixta leuioris uel comicae artis 0 - pallidniu pauorem importat bestiae impetus, neque is, qui Troiam ce- perat, semper retinet animum cf. 236. 396, quem socios de- fecisse bis ex uersibus apparet: 331 sqq. 376 sq. 381. 492 sqq.
Haec Polyphemi persona per totam sequentem aetatem quasi adumbratio suberat cuiuis picturae, qua eadem figara repraesentaretur. Singula uero lineamenta licet interdum de- lituerint plane euanuerunt numquam aliis alius aeui poetis alio magis inclinantibus hie detrahentibus illic adicientibus ampli- ficando hie illic minuendo (cf. etiam Olaeser. 1. 1. p. 4 sq.). Qnas quidem singulorum et poetarum et poesis generum proprias rationes ab Homero proficiscentes quantum poterimus illnstrare suscipiemus.
1) Welckeras de Epicharmo op. I p. 321 iam in Odyssea hilaritatem non ita multam a comoedia distantem agnoscit.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 149
Atque in epico genere Cyclops non tantopere uidetur stndia poetarum excitasse quam ceteri, quomm fata a Smyr- Daeo nate ex parte tantam celebrata et consummatioiiein qnan- dam et prooeminm nidebantur postnlare. Gerte nuUum quod seimus exstat testimonium ant indiciam, ex quo colligi liceat etiam post Homerum epica arte hanc fabnlam esse tractatam, qaae res praeter causam snpra commemoratam inde aidetur repetenda esse, quod pamm prope accedebat haec narratio ad mjthomm Troicomm contextum et qnod Cyclops ferocissi- mns per se ab heroibas seiunctns in carmine grauioris arga- menti primas partes agere nix poterat. Nee magis antiquior lyrica ars ad humile argumentum nidetnr descendere potuisse ^). Eo aatem uberins haec fabala in poesi dramatica imprimis comica excnlta est, in onins paene consnetndinem abiit. £t^ enim non solnm per omninm aetatnm comoedias hoc argu- mentum in usitatissimis et celeberrimis uersatur, sed etiam dithyrambis et mimis acceptissimam suppeditauit materiam. Qois primus hoc argumentum ad hilarem rationem deflexerit Cyclopisque personam comico habitu induerit, nescimus; ne- que tarnen a uero multum aberrabimns, si Epicharmum Goum hoc fecisse suspicabimur.
Caput II.
De Cyclope Epicharmeo.
Ut hoc statim praemoneamus , si quidem quaerendo in- uestigare uolumus consilium et mentem poetae, in nuda quam- uis acri interpretatione fragmentorum subsistere uix poterimus, sed aliorum poetarum poemata ad idem argumentum spectantia in comparationem uocare et licebit et necesse erit; maxime
1) Tactam esse saepiofi cladem Cyclopeam in Ulixis fabulis prae- cipne erroribns enarrandis facile saspicamur, ueluti fortasse ab Alcmane cf. fr. 28 sqq. 148 Bergk/; v. Sopbocl. fr. 419 N. Welcker. de trag. Gr. p. 247; Ribbeck. de trag. Rom. p. 275.
Digitized by VjOOQ iC
150 Georgias Ricardus Holland
in dramaticis operibus qnamnis modeste redintegrandis con- fugiendum erit ad anicnm tractationis dramaticae exemplnm, CQi hoc in naofragio pepercit saecnlorum iniqoitas, ad Enri- pidis fabnlam satyricam Cyclopem, si quid Inminis e super- stitis operis condicione perditis adliibeator. Ne nero quis gra- netnr qnod com fabula satyrica uariae aetatis comoedias com- paramns, discrepantia, de qua quid sentiamus postea accnratins indicabimus, magis spectabat ad singularum personamm mores describendos quam ad actionis progressum sermonisque in cer- tis rebus paene soUemnem contextum. Quare et cum Homero, in qua re nonnuUi praeiere, et cum Euripide, id quod ple* rumque omissum est, Epicharmi et aliorum frusta conferemos. Scripsisse autem Epicharmum Cyclopem testantur Hero- dianus et Athenaeus frustula nonnuUa seruantes, quorum rec- tum qui quidem ex fabulae cursu probabile fiat ordinem con- stituisse uidentur editores. Atque Athenaeus IX p. 366b hunc laudat uersum trimetrum e Cyclope fabula haustum (fr. 60 A.)
XOQÖal TB adv val fia Jla x^a xcoAeog cf. Eustath. p. 1183, 5; h. e. 'et uiscera dulce quid per louem et pema\ Apertum est hoc aliquem dicere, qui praedicet homm ciborum iucunditatem ipse expertus, id quod ex obtestatione concluditur. lam quid magis consentaneum quam Cyclopem ipsum (cf. Bodium bist. art. poet. Graec. m, 2 p. 73) haec uerba dicere, cuius est quam maxime edere et bibere? Quam ob causam xogöal per 'uiscera' reddere maluimus quam per 'farci- mina', ut fecit Orysarius de Dor. com. p. 286, quamquam haue uocem de cibo aliquo ex intestinis animalium imprimis pecudom apparato usurpari non ignoramus cf. Cratin. fr. 192 K.; Aristopb. Ach. 1119. fr. 687 K.; Pherecrat. fr.l30, 9K.; EubuI.Lacon.fr. 1,3M.; Axion. Ghalcid. fr. 2, 4 M. Sed uix cogitandum erit de uictu animalium, quoniam hunc praedicare opus non erat; significantius haec intellegere licebit de Cyclope hominum cenam laudibus toUente ; neque uocabuli x<>Q^ usus repugoat, si quidem Aristophani (Euripidi?) dicere licuit fr. 461, IK.: iyevaafiriv x^Q^^S o dvavrjvog thcviav. Similiter apud Home- rum uiscera comedit Polyphemus Od. IX, 292 sq. Sed ne qnis
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 151
inde contra nos repetat argamentam quod loaem obtestatnr qni lonem nihil caret, opponimns Enrjpidis nersnm 586 coli, c. un. 320 sqq. et Theoer. id. XI, 29. Ulixis igitnr sociomm cruenta dape peracta fingimns nobis Gyclopem haec uerba effimdentem; nam uix Epicharmna spectatoribus ipsam nescendi scaenam proposnerat, si quid colligere licet ex Euripidis ana- logiam apnd quem Ulixes an. 382 sqq. de cena fanesta narrat, ipse Polyphemns postea demnm ex antro exit uersibus Ana- creonteis uolnptatem et satietatem snam prodens his 503 sqq.:
fcajtaTtaiy TtiAtog fiiv ohov,
yavvfxat dk datrog ^ßrj,
axaq>og okuag c3g ysfiiad'elg
Ttoii aikfia yaai^og äyiQag. Laudat Gyclops cibmn etiam apad Earipidem, cam Ulixes ei pocalnm aini offert an. 418 sq.:
xaXov t6 Ttcjfia dairl rtqog Ttalf dldcjg. Ad hane ipsam scaenam pertinere alterum fragmentnmy qnod seruauit Athenaeus XI p. 498 e (Eustath. p. 1775, 20), olim a airis doctis intellectum est:
g>iQ^ iyxiag eig t6 a%vq>og (fr. 61 A.) h. e. 'age postqoam in poculam infadisti^ qnod Grysar. 1. 1. p. 287 componit cnm nersu Homerico Od. IX, 355 :
dog fioi h^L 7CQ6q)QWv xal (xoi tbov ovvo/4a dnh, ei posannt nonnnlli loci Enripideae fabulae panlo maiore iure adhiberi, imprimis, ut omittamus nu. 416sqq., 510: (piqa /aoc, Ulve, q>iQ aaxov höog fioi. 556: eyx^t'y ^tliiov dk tov oxiJ- (pov, 568: q)iQ^ syx^ov vvv. Yidentnr Epicharmea mdera esse trimetri iambici, neqne inepte qnis coniecerit uerbo finito, quod ad participium eyxiag reqniritnr, eandem indicatam fhisse sententiam, quae additur nerftu Odysseae, sie fere
q>iQ^ iyx^^S ^k ^o anifpog {rovvvfia 0 liye). Nam et apud Homemm 1. 1. et apnd Euripidem n. 548 tum * demmn, cnm ninnm praebuit, ab Ulixe nomen quaeritur, Maio-
1) Tbvrvfut Dorica forma apnd Epicharmum fr. 27,2 A., correcta fr. 100, 3 A. ; cf. Ahrentem de dial. Dor. § 17, 5.
Digitized by VjOOQ iC
152 Geonpus RicardoB Holland
rem autem dubitationem mouet tertinm fragmentam Herodiano aindice superstes Tteg^fiov. Ae|. p. 10, 31 Lehre, (fr. 62A.)
val Tov Ilotiöävy noiXoreQOQ oXf^ov tvoXv (cod. alverov corr. Meinek. comic. Qr. II p. 482 cod. olfiov corr. Blochius) h. e. ^per Neptnnnm, malte magis canos mortario'. BecepimoB emendationes Meinekii et Blochii cmn omnibns fere editoriboB nt nobis nidetar ceiÜBBimas ; neque Bodins 1. 1. p. 74 de precatione ad Neptmimn patrem a filio caeeato missa illa uerba intellexisset, si emendationem eios nerbi ne cum metro qnidem congrnentis, quo ad illam snspicionem indnctoB nide- tar, alverovj nonisset Dabitanter proponemos noBtram de honim uerborum scübü coniectoram. Ac dixiBBC ea Polyphe- mnm ex NeptaniO patris innocatiiyie probablle; referimns autem ad EnripldiB u. 577, ubi CyclopB, poBtqnam ultimmo pocalum exbauBit, dicit (ag k^hevaa fioyig Bignificans conten- tionem, qua ad caliciB Bolnm penetranerit. Qaidni fingamos apud Epicharmum cum intermisisBe ductam de potione per- petranda propter pocali altitadinem desperantem hiB uerbis
val TOV IIoTiöav, Ttoiloregog olf^ov TtoXv 8C. 6 nvXil loxlv. Ac uidetar ad hanc explicationem qnadrare, qnod calix comparator cum mortario, quoniam uocem oXfiog et ipsam Bignificare pocalum altam cornuB Bpecie scimoB ex Athen. XI p. 494 b, qui notionem illuBtrat Menesthene auctore: TtotrJQiov HB^axlov tqotvov elQyaOf^ivov v}pog wg Ttvyovtaiov. SnmpBimuB adhuc argamentum fabulae Epicharmeae fuiBse Ho- mericum, quamquam testimonÜB non probauimus. Neque pot- CBt probari; sed cum duo certe fragmenta magna cum proba- bilitate ad illud argumentum relata Bint, inde aliquid fidei uidetur effici. Procul autem habenda quoniam plane in cas- Bum abit cogitatio de Polyphemi amore in Galateam, quae multiB ariolationum ambagibuB, c^erto indicio nullo Mciri pot- est, id quod recte intellexere GryBar. 1. 1. et poBt cum Loren- ziuB Me Epicharmi Coi uita et Script." p. 135.
1) Talibus potissimum ex obtestationibus uidetur repetendas esse ia nsus, quem naperrime explananit Otto Ribbeck Alazon. p. 87 not 28.
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 153
lam nt panlo .politiorem imaginem si poterimus elabore- ums, circomspiciamaSy num quid ex tota Epicharmi arte cete- ranimque eins comoediarnm ratione ad hanc lUaminandam possit ledundare. Neque nero totam qnaeBtionem a Giysario 1.1., a Weickero in censura huius iibri »= op. I p. 271 sqq., a Lorenzio 1. 1. tractatam recoquere nobis proposuimas , sed qnae qoisqne horam probabiliter enncleaait ad hanc fabnlam, imprimis ad Cyclopis personam delineandam reuocare. In- cipiendnm nidetnr ab Arist. poet. 5 p. 1449 b, 5 sqq. Va., qui dicit: To dk fiv&ovg noMv ^7tlx<xQ^og aal (DoQfiig (sc. ini- äei^av sec. Vahlen.) ' ro fikv l| i^S «« 2i7ceUag ^l&e — . Argunenta igitnr mythologica in comoedia tractare coepit Epicharmns; qnales inter fabnlas si erat Kvxkcatpy testimo- Dinm habemns ab Epicharmo primo in scaenam inductam esse hanc personam. Amasse antem hnnc poetam praeter ceteras hoinsmodi personas proponere aliqno modo probat Hercnlis eiemplnm^), quem identidem ridendnm spectatoribas propi- nauit cum in aliis tum in bis fabulis "Hßag ycifiog, 'HQayclrjg itaqa 06X(p, BoiaiQig. Etiam buius personae indolem comi- cam, quae per totam posterorum poesin hilarem dominatur (ei Athen. X p. 411 a), Siculus poeta uidetur quodammodo con- stituisse. Ante omnia uero castigauit ingentis hominis uoraci- tatem et ebriositatem, qnae sine dubio crebras dabant ridendi ansas, quo spectant omnia fere Hebes nuptiarum fragmenta et nnum quod superest Busiridis, quod cum optime ad illustran- dum inseruiat mandentem Cyclopem (cf. Eust. p. 1629, 50 sqq.)} adscribamus fr. 9 A.:
ÜQaTOv likv aX nC ea-d'ovr^ Xdoig viv, ccTto-^avoig , ßQifiei iikv 6 tpaqvy^ ivdo^\ aqaßel d^ ä yvad^og, \poq)Bl d* 6 y6fiq)iog, Thqvye d' b xvvodiov, ai^et di ratg ^Iveaat, xivel d^ ovara. Cognoscimus autem in bis fabulis eiusmodi personas, quae immense corporis robore instructae supra humannm modulum
1) l^de qnae de hnins persona breuiter disputauit Welckenis de fab. 6atyr. p. 318 sqq.
Digitized by VjOOQiC
154 Georgius Eicardus Holland
rebüfl ad nitam necessariis indigeant^ qaae propter menibro- rnm molem rnsticitatem qnandam prae se ferant Qni qnidem mores agrestes cum maxime appareant in üilibns cotidianis- qae uitae negotiis administrandis, haec potissimam a poeta elignntnr, in quibns et sparcam aspeetam innrbanosqne mores et stomachi inexpletam aniditatem uentrisqne libidinem eoram, qaomm immanibns operibns et facinoribnB plemmqae stape- fieri solent mortales, cotidianorum homancnlomm natorae ap- propinqnando nellicet. Talis est Hercules, talis Pholus Cen- taurusy talis Busiris, talis Polyphemus. Neque igitur dubitamns, quin Epicharmus in Gyclope delineando maxime respexerit eius adr]q)aylav et q>iko7toTlav] discrimen autem ab aliis eius- dem argumenti comoediis in eo positum fuisse opinamar, nt fortasse Gyclops iucunditatem hnmanae camis contra aliamm lautitiarum laudes defenderet. Adprime autem Polyphemi uinulentia faciebat ad Siculi poetae consilium, quippe qaem Athen. X, 429 a primum ebrium hominem in scaenam comi- cam produxisse testetur. Non refragabimur, si qnis pntauerit in hoc dramate solum hoc studuisse Epicharmum, nt profusa hilaritate ac petulantia spectatores oblectaret. Sed cum scia- mus non sine causa enm 6tpoq>aylav denotasse, ut eines casti- garet luxuriae nimium deditos (cf. Lorenz. 1. 1. p. 92 sqq.), hand inficete existimamus conici posse Epicharmum eo consilio mon- strum humanae camis nictu exsultans induxisse, ut exagge- rando lautitiarum studio in ea re, quam uniuscuiusque sapor reformidare debebat, mores aequalium irrideret. Neque tarnen abhorruit Epicharmus a dulciore quadam et molliore uitae rusticae consuetudine fabulis suis intexenda, si quid probat Athenaei testimonium XIV p. 619 a — b: ijv Se xal rolg ^yov laivoig räv ßoOitrj^aTWv 6 ßovxoXiaafiog xaJiovfievog. Jlo- fiog dh r]v 6 ßovxoXog SixeXuoTrig 6 TtqiÜTog evqdv to eUog. fivr]fiov€V€i d^ avTov ^ETclxaQfiog kv ^ixvovi yial h ^OSvoobI vavay(p. Nescimus, quod argumentum tractauerit poeta in fabula, quam inscripsit ^Odvaaevg vavay6g\ quamquam coniec- tura est proposita a Grysario 1. 1. p. 290 sqq., qui nisns aliquo iragmento a Diog. Laert. in, 12, 16 seruato (fr. 96 A.), quo qnis
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 155
Eümaenm alloquitur, et praeennte Odofredo Mueller Dor. IP p. 351 ad Ulixem fabulam relato pntat ita argamentam con- ännatnm fnisse, ut Ulixes naufragio facto ad insulam patriam appelleretnr et ad propinquam Enmaei snbulci anlam profectns cam eo de multis rebus imprimis philosophicis senaonem in- stitaeret, cnins disptitationis specimen a Diogene seraatum sit, spectans ad omnium animalinm tt}v t^g ofiotoTrjrog d-ecoqLav, Haec coniectura ita plaenit Welckero 1. 1. p. 297, nt facetissime opponi iadicaret naufragum et philosophnm (u. etiam Bergk. comment. de reliqn. com. Att. ant p. 150; L. Schmidt, quaest. Epicharm. Bonn. 1846 p.52; Mullach. frgm. phil. Gr. I, 132). Neqne tarnen nos ad horum uirorum partes adducimur neque addüctus est Lorenzius 1.1. p. 186 not. 4, qui neqne de nau- fragio cogitari, cum certe naufragus non nenerit Ulixes ad Eamaeum subulcum, neque philosophiam Pythagoricam ferri posse reete cognouit, licet debili argumentatione Orysarii par- tes tneatur Holmius bist. Sic. ant. I p. 424. Propter solum antem Eumaei nomen in hanc comoediam relatnm est frag- mentum pbilosopbicum, quod absque hoc Nomine nemo um- quam huic fabulae uindicasset. Contra si ab ipsis fragmentis Uliiis naufragi proficiscimur, ab illo Athenaei loco et PoUacis X, 134: oQ&la^ ro ncttto rov lorov xakslraiy wg ro avu) xag- XJiaiov' xal ^iari rovvo^ia ro OQ&la^ iv ^EytixceQfiov Navayip, posterius referimus probabiliter cum Grysario et Welckero ad ipsam cladem titulo significatam, ex priore discimus Diomum, bncoliasmi inuentorem, commemoratum fdisse. Si bis ex frag- mentig conclusio facienda est, pntabimus Ulixem naufragum uenisse ad homines pastoralem uitam degentes. Prouocamus ad Hom. Od. IX, 283 sqq., quibus uersibus Ulixes interroganti Polyphemo ubi nanem reliquerit respondet:
via iniv fioi xaria^e Tlooeidaiav ivoaix^iov Ttqög Tthqrjai ßahav viiijg ijtl Ttelgaai yalrjg, Sxqji TtQOGTtskdaag' avefxog d' Ix Ttovtov Mveixev' ovraQ iytb avv rolade v7ci7tq)vyov oItcvv oXbS'Qov (cf. Eur. CycL 109. 299 sqq.). Simulat igitur Ulixes se naufra- pm aduenisse ad Cyclopum terram. Nonne ad haec uerba
Digitized by VjOOQiC
156 Georgias Ricardas Holland
respicere poteet titulns EpicharmeoB? Nonne cogitari potest KvxXoßip i] 'Odvoaeig vavayog? Non consnimns imparia: copu- latos esse Cjclopem et nanfragnm Ulixem nostro inre eoncla- dimas ex insigni Athen, loco I p. IQfsq.: tag äh xid'aQfpdlag (sc. i&av^a^ovTO fii^ov/iievot) ol neql tov i^ 'iraUag Olvmvav, og xai Kvyf.kia7ta elariyays Tegerl^ovra xal vavayov ^Oövaaia aokoixl^ovray 6 avTog q>r]ac (sc. Hgiato^evog) ^ quem locnm postea in nsum nostrnm uertemns. Fragmenta autem Naufragi optime conueniunt. Potaisse enim mali partem inferiorem o^- S-ia^ in nanfragio commemorari nemo negabit, sed unmnquem- que hoc admonebit periculi illius Ulixis, cnm carina et malo coninnctis ad insnlam Calypsns ferretur Od. XII, 420 sqq. Nan- ciscimur antem altero fragmento nounm qnendam ad Cyclopem describendum colorem. Succedit enim ocnlis imago Polyphemi pecudes ducentis et ßovxoXiaofxov h. e. cantnm pastoralem canentiSy fortasse fistula cantantis, si hnc referre licet quod editores inter incerta fragmenta ennmerant Lorenz, fr. jB130: PoUnc. IV, 56: xal igetixa 5ij riv^ avli^fiora xal noi^evixa* ^TclxaQfiog dh xaVTtoiptevixov xi fiikog .avXela&al (prjaiv. Qnod si uemm est, iam panlo expolitiorem habemus pastoris ima- ginem quam qaae apud Homemm conspiciatar, nbi ingens opilio TtokXfj ^ol^fp greges ad montem agitare dicitnr n. 315. Defenditnr, non fnlcitur sententia nostra eo, qnod alias qno- qne Epicharmi fabulas dnplici titnlo faisse inscriptas qui co- moediarnm seriem percnrrit facile animaduertit cf. 'EX^cig ij niovrog (Athen. VI p. 235 f.; Herod. /r. fiov. ke^. p. 21, 13 sq. Lehrs.; Bekk. anecd. Gr. 1, 105), KwfAaaral ij ^'Atpaiaxog (ApolL Dysc. de pron. p. 75, 3 sq. Schn.)0. Porro non prorsus in cas- snm coniectare nobis nidemur, si philosophnm Epicharmam non minus hnic comoediae quam ceteris admiscuisse putamus aptas quasdam ratiocinationes philosophicas praesertim sen- tentiis breuibus inclusas, quales enm adhibuisse testatur ano- nym, de com. III, 21 sq.: r^ 8h rton^aei yviofiixdg xal er^c- Tixog xal q>il6rexvog. Goncludimus autem hoc ex Euripidis
1) <PikoxxrirfjQ rj 'O^vaaevs avro/Aolos? cf. Welcker. MuB. Rh. I (1833) p. 588 adnot
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 157
analogia, qai philosophantem indaeit Polyphemum au. 316 sqq. Atque quis magis uidebatnr idoneus ad philosophiae placita repraesentanda quam qni deis se inferiorem esse non crederet? qui uel apud Homerum prae se ferret impietatem? (cf. Od. IX, 273 sqq.) Quamquam quae potissimum Gydops Epicharmens philosophatus sit uix coniectura asseqaemur, certe non ipse poeta suam sententiam Polyphemi uerbis subiecisse patandus est Magis hoc credere licebit de Ulixis persona, cui Pytha- goreomm diseiplinaO magis conneniebat; poterat Ulixes Poly- phemnm deornm prouidentiae admonere eiasmodi uerbis, qualia seruauit ex Epicharmo Clemens Alexandrinus Strom. V, 14, 100 (in p. 80 Bind.) fr. 147 A.:
ovdkv €iiq)€vy€i rb S'eioV tovto yivciaxeiv rv deV avrog kad-^ aficjv BTtOTtTag^ aövvoTBi ö^ ovöhv -d'cog, eodem modo, quo adhortatur Ulixes Homericus uu. 269 sqq. : akX^ aidelOy (piQiare, ^eovg' Ixirac di toI el^ev. Zevg 6^ kTtiri/irirwQ iTcerdcjv ts ^elvov re ^üviog, og ^elvoiaiv S/w' aidolotaiv OTtrjdel, Euripideus Cycl. uu. 310 sq.: to d' evaeßhg
TTJg dvaaeßeiag avd-eXov et imprimis uu. 353 sqq. : av r^ (h q)a€vv(Sv aaxiquiv otxviv edgag Zev ^ivi\ oQa rad'' el yaQ avtä ^fj ßkiTteig, aXktog voi-il^BL Zevg, ro fitjöiv wv, d-eog, Fortasse Polyphemus uini utre delectatus de natura hominum festiuum protulit iudicium Clem. AI. Strom. IV, 7, 45 (11 p. 342 D.):
!/^axoi (pvatg avd-QWTtiov ftetpvaianivoiy si quidem iambus cum Ahrente fr. 145 restituendus^), quod Lorenzius (fr. B 5) ne ipse quidem metrum indicans negat. Cf. quae apud Euripidem disputantur uu. 525 — 529. Atque talia cogitanda erunt apophthegmata illa philosophica, quae
1) Cui potissimum se addixisse Epicharmnm ex testimoniis colligi poterit (Diog. Laert. VÜI, 78; Plut. Num. 8; Clem. AI. Strom. V, 14, 100), quamquam non certae scholae uidetur assecla fuiase cf. Zeller. bist. phil. Gr. I* p. 460 sqq.
2) Animaduertendum tarnen anapaestam in altero pede trimetri apud Epicharmum non inueniri cf. Lor. p. 160.
Digitized by VjOOQ IC
158 Georgias RicArdus Holland
Epichannns comoediis inseniit; sie enim optime explicatar facultas et pernicitas dialogi, ad qnalem spectat uersos Hora- tianus (ep. U, 1,58), quam probabilem reddunt frastala sin- gulis saepe uersibas incloisa. Neque dubitamos, quin poeta alacritatem Bermonis aaxerit aenigmate illo per Ulixis fictom nomen Ovrig formato, quod Homeras indnxit na. 366 sq., Enri- pides non sprenit u. 549 ef. n. 535 % qaalia aenigmata ab ipso Xoyog iv koyq) appellata in deliciis haboisse Epicharmum testa- tar Enstathios p. 1634, 15 sqq. (Lor. p. 120). De loco autem, nbi fabnlam agi nolnerit poeta, band improbabiiis coniectora uidetur inde fieri posse, quod ipse maximam tiitae partem inter Siculos degit, qaonim ad terram posteriores Gyciopes relegant. Dlud certe effici poterit ex Thuc. VI, 2 uerbis na- laioTotoi fih liyovrai iv fiigei %ivl r^g x^Q^S KvxkwTteg xal Aaior^vyoveg ohcijaai, dv iym ovt€ yivog ^w elTtelv ovre OTto&ev ka^Xd'ov t] onoi. a7tex(jiQtjaav, ciqiuItw di wg 7t o tri- Talg T€ B%Qrirai mal wg htaaiog Ttrj yiyviaoxet neql avrwv dixisse ante historienm poetas, in qnonun nnmero Homemm non esse aidimos, partem Siciliae incolnisse Cyelopes.
Hoc certe hac nostra dispntatione, quae si panlo accn- ratiora exploranda erant non potnit non nacillanti pede pro- gredi, effectnm opinamnr comicam indolem Gyclopis ex Ho- merica descriptione elegisse Epicharmum, quam ad ridendum proponeret spectatoribus, ipsam antem personam non solum exaggerando auxisse praesertim in edendi et bibendi immo- destia, sed etiam nouis coloribus appictis expoliuisse.
Caput III.
Polyphemus apud Cratinum.
Cratinus in scaenam produxitPolyphemum notissima fabnla ^Odvaaijg inscripta, quam quasi mediae comoediae indolem praeiisse antiqui testes affirmant. Platonius enim TteQl dta-
1) PoBteros delectatos esse hoc Iubu testis Theophylact. ep. 40; cf. etiam Ps.-Theocr. Syring. u. 1.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 159
(poQag xwfi(pdi(3v p. XIII, 35 sqq. Daebn. dicit, cum prisca co- moedia pertinnerit ad irridendos indices et praetores et plebem: TtaQslg 6 u4QiaToq>avrjg tov avvrj'd'wg anoaxcSif^ai dia rov no- Xvv (poßov, ^ioXov %6 d^Sfia, to Yqaq>hv roig rQay<pdolg, dg xaxiSg l^oy dtaavqei, roiovrog ovv laxiv 6 Trjg ^iarig xiofitp- dlag xvTtogy olog laxiv 6 ^loXoalxwv l4Qia%oq>avovg xai ol 'Odvaaeig Kqaxlvov aal TtXelaxa xcSv nakaiiSv dgafia- xiav ovxe xoQi%a ovxb naqaßaaeig %xovxa. p. XIV, 67 sqq. : avBih^vov yäg x6 xoiovxov, olov öiaavQet ^'O/jtjqov dnovxa xt 7] xov deiva xrjg xQoytpdlag noirjx'qv. xoiavxa dk dgafiaxa xal h xfj TtaXai^ XQay(pdlif eaxiv evQeiVy aneq xeXevxalov idtdax^ri h)i7t6v xi}g bkvya^lag TtQoxvv&elatjg. ol yaq 'OdvaaeZg KqoxLvov ovdevog iftixlfiriaiv ^xovaiy SiaavQfiov dh xrjg 'Odvaaelag xal ^O^riqov. Colligere autem possu- mus ex hoc testimonio terminam, post qnem hanc fabulam egit Cratiniig, annnm Ol. 85, 1 «=» 440, cam eo Morychide ar- chonte illad tpi^g>iafia 7C€qI xov iati xwfifpdelv 1$ ovofioxog latom esse ex schol. Arist. Ach. 1150 coli. 67 constet. Fnit igitür Gratini fabnla diaavQfiog ^Odvaaelag^ sed qnantum frag- menta argamentnm ostendunt uidetnr fdisse tantam äiaavQ^og KvüXioTteiag, Neque tarnen, id qaod iam pridem perspectum est, Cratinas Homerum ut poetam oblique perstrinxit propter prauum Studium et insulsam argumentorum tractationem, uti comici Euripidem castiganerunt, sed qnae posteriori aetati in bono Homero ridicula uidebantnr captauit, nonnumquam etiam eiftovxa XI uellicauit ita tamen, ut dignitati uatis diuini nihil detraheret. Huius rei rectam intellegentiam aperuit Welckerus de Epich. p. 321 sq., deinde egit de hac comoedia felici acu- mine Bergkius in comment. de rell. com. Att. ant. p. 141 sqq., qui pauca reliquit addenda Meinekio et Eockio. Non in animo est singulorum fragmentorum sedem indagare, qua in re plu- rima recoqueremus: quae ad personam Cyclopis excolendam faciant inuestigabimns argumentum fabulae ubi opus uel fruc- tuosum est tangentes.
Videtur fabula exorsa esse ab ^Odvaaiiov h. e. ülixis et sociorum in Cyclopum insulam aduentu, quam num Siciliam
Digitized by VjOOQ iC
160 Georgias Kicardas Holland
finxerit Gratinns ex frastalig seruatis non liqaet. Nam aliter fragmenta 138— 140 K. apte in fabolae continttum conexum inseri non possont. Cogita igitur adaenisse Ulixem cum co- mitibuB in ^ntrum Polyphemi interdiu, dam ipse Cyclops in pecadnm pascnis uersetur, eodem modo, quo singula facta se excipere nidemns apud Homerum, ubi Cyclops uespere demom domnm redit hospitesqne innenit cf. Od. IX, 231 sqq. {Ttoxi- doQTtiov), item ut apud Euripidem pancis quibusdam mutatis Gycl. 129 sq. 203 sqq. Golligimus autem nespere domum re- uerti Gyclopem e uerbo Ttavrjfxigtot fr. 142: -
f^a&e TtavrjfAiQioi xoQ%aCii^EVOL ydla kevytov [Ttvöv daivvfievoi naiiTtifiTtldfievoi TrvQidtrj]. Stomacbatnr autem Polyphemus quod hospites delectati sunt diuersis lactis generibus eisque necem minitatur fr. 143: av&^ wv Ttdwag ikwv vfiäg iglrj^ag ktalgovg (pQv^aQy expriaag xa/r' dv&QOKiag omrqaag eig akfitjv re xal o^dkfitjv xar' ig oxoQoddlfitjv xkiaQov kfißdTtnav, og av OTtTOzarog fxoi. aTcdvTCJv Vfiwv q)aivrjTai, xaTargci^ofiaCy o) GTQaTKorai, Gomponenda haec sunt cum scaena Euripidis uu. 233 sqq., ubi Silenus Gyclopi quantum saeuierint socii Ulixis in dinitias eius indicat, et ipse uu. 241 sqq. dulcedinem taetrae cenae mente sibi proponit. Quam quidem rei institutionem ab Ho- mere non sumpsit Cratinus, cum ibi ne uerbo quidem increpet Polyphemus aduenas, quamuis et ipsi caseos ederint u. 232. Fragmente autem illo fundamento uti debemus, si qualem in- duxerit Gyclopem Gratinus cognoscere studemus. Memorabilis enim est singularum rerum in cena apparanda accurata dis- positio et percipiendam uoluptatem praegustans luxuria, quae hie primnm fit obuia, quamquam ab Epicharmeae fabulae in- dole non multum uidetur abesse. Apud Homerum enim ne uerbo quidem addito binis Ithacensibus apprensis, trucidatis, in frusta discissis crudam carnem Säte Xi(av 6g€alTQoq)og de- uorat uu. 287 sqq. Apud Gratinum autem fusius exponit omnes se tosturum, coctumm, assaturum, deinde uariis iuribus mer- gentem electurum qui appetitui maxime arrideat; quod quam-
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 161
qaam partim ex discrepantia epicae et dramaticae poesis ex- plicatur, tarnen apud comieam habes consnmmatam galonem delicatum in fera dape aestimanda. Eandem elegantiam in- nenimus apud Enripidem, nbi multis locis differentia inter coctam assamqae camem humanam indicatur, quamqtiani non tarn sabtilis palati describitar Gyclops, uelnti 243 sqq.:
WS ag>ayivT€g avrUa TtXriaovai vqdiv Trjv ifiriv iiTt av&Qaxog ^eQfAtjv edovrog dalx^ axBQ XQeavofiwv, Ta d^ ix Xißrjrog i(p&a xal Terrpiora. cf. 358. 373. 403 sq.
Videtar aatem nobis coniectura Porsoni ad Grat, fragm. u. 2 xan avd-Qaxiäg pro TcaTtav&Qoxlaagy ut Athen. IX p. 385 c, xcfj inav^Qaxwaag, ut Poll. VI, 69 habet, quam maxime com- mendari, qnod tria genera apparandae carnis feusile distingni- mns, difQcile qaattnor, cpqiyeiv torrere sc. in craticnla, ixpeiv coqnere sc. in aqna, ortxav assare in neni carbonibns snppo- sitis, quem assandi modnm Euripidis loci snpra aliati ostendunt. Omnino snbtiles distinctiones ädamauit Gydops Gratineas, id quod demonstrant et tria inra aX^Tq, o^aXfirj, axoQoddXfirj et tria genera lactis fr. 142 ydXa Xevxov, ftvog, TtvQiartjg, si qui- dem alterum uersum Gratinenm esse nere sospicatns est Porso- nus, atqne hac qnidem ex causa reicimus lectionem a nouissimo editore pro ^nvov daivviAevot propositam ^rvQaiv alvv^svoi . Indult igitur Polyphemus personam coqui, ueluti eum appellat Euripides "Aidov /AayeiQov Gycl. 397, et congruit cum hac per- sona fr. 135 probabiliter huc a Bergkio relatum Poll. VI, 26: ovfcw ^Tttov roiovTOV ovdk rtlo^ai MaQWva, quippe quo bene notetur elegantia in uinis aestimandis. Nam recte conduserunt his ex uerbis interpretes iam usu cognitum habuisse uinum Gyclopem ut apud Homerum Od. IX, 357 sq. sie apud Gratinum, nondum autem tarn praestantis notae po- tum exhausisse. Landat autem uinum Gyclops apud Home- rum u. 359:
aXXd Tod' afißQoalrjg xal vixxaqog lüxiv aTto^^d^,
Leipiiger Studien. TIL 11
Digitized by VjOOQ iC
162 Georgias Bicardua Holland
apad Euripidem uu. 418 sq.: q>iXTate ^ivijv,
xaXov TO Ttdfia daiTl TtQos xaA^ dldtog, Diatins nersatam esse poetam in Polyphemi oinulentia exor- naiida fiicile credimus Bergkio 1.1. p. 158, quarnqnam causa esty cur fr. 141:
rrj vvv Tode nl&c kaßwv ijdrj %ai Tovvofjid pi evdvg kgciza non intellegamns de Ulixe uini poculom Cyclopi praebente, üt accepenint fragmentomm editores. Nam si fr. 135 recte Uli scaenae attribatom est, permirum, quod tarn breui internaUo, quanto secreta fuisse debent haec frostola, metrum immutator. Et quam frigidos iocas ipsnm Ulixem incitare Polypbemnm ad nomen sciscitaQdam, niminiin ut quam celerrime aenigma iam diu praeparatnm promat? Quam^nrbam sales in Welckeri 1. 1. p. 324 explicatione 0 magno comico nnice digna, qni re- fert aersom ad ipsam caecationem, com Ulixes candentem sti- pitem ocolo impingit. Sic optime intellegontar uerba tovvofia fjL €v&vg iQwra^ qaoniam tone nerom nomen professorns est saena laetitia Laertiades, praesertim si statnimns praecessisse fr. 136, nee minus acerba ironia illa laßcjv rjötj sc. uinnm et rode sc. hoc uinum: ignem proferuntor. Atque consentaneum est ea parte fabulae uiuis coloribus depictam fuisse Polyphemi luxuriam, qua Ulixes quas lautitias in uagis erroribus inuenisset ei fnsius exponebat, si uera est Welckeri coniectura fuisse Cratini comoediam Odysseam quandam culinariam. Iam si extemam spectamus Polyphemi speciem qnalem exomauit Gra- tinus, unum oculum ei adsignatum secundum Homeri descrip- tionem apparet ex fr. 149: Phryn. ecl. p. 136 L. (p. 209 Buther- ford.) fxov6<pd'aXfiov ov ^tjriov, h€Q6q>d^akfiov di. K^arlvog ycLQ ^ovoi^fiOTov elTte tov Kmkwfta ^), Ac uidetur e^ incerta-
1) Frae qua sordent Herwerdeni et Naberi (Mnemos. N. S. YIII p. 24 sq.) medelae non satis acriter refutatae a censore in Bors, annal. 1880 I p. 175 adnot. 1.
2) Nihil curanda testimonia Fanor. Moschopoli, gram, in Etym. Ond. p. 655, 9, qoi dicunt Cratinam ftavo^&aXfior dizisse; nam recte iam Pau- wins (cf. Lob. 8. n.) perspezit exquisitias nocabolom esse fMpSfifiaxov^ ac uidetur ftopo^d'aX/tot ut prosae orationi aptins in grammaticorum Ai|«i€
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 163
Tum fabalarum Cratini fragmentis unum et alterum in figaram Polyphemi praeter ceterorum animalium habitom quadrare, nelati ^L^otpqvg fr. 430, qporyag fr. 451, yaotQOxaQvßitg fr. 397 (praeter Homerieam faci^n bexametri optimam terminationem exhibens). In scaena repraesentatam erat antrnm Gyclopis, quäle ab Homero describitur; commemorator enim fr. 137 band dnbie stratnm eins, quod Homems ex Salicis uirgnlis compo- sitnm ftiisse dieit Od. IX, 427 sq. Leni autem ironia epicas formulas castigat hexametro usus Cratinos eadem qua epicns poeta constantia etiam tune eas adbibens, cum prorsus uiden- tnr a sana sententia abborrere, quo imprimis pertinet kQlrjQag halQovg fr. 143, 1 atque, ut nos quidem arbitramur, fr. 136 g)iXov nald% quae uerba nobis hac potissimum de causa Gy- clopi uidentur tribuendaO- Homericum sermonem imitantur etiam haec aXvoyLaluv (cf. ex. gr. Od. XVn, 581), fr. 138—140, 7cavrifiiQioi fr. 142 (D. XVIII, 29) al. Omnino autem Cratinum paulo liberiuB Homerica uocabula Homericumque sermonis co- lorem captasse ad ludificandum cum ex multis fragmentis elu- ceat, uelut ex bis, quae forte ex incertis coUecta habemus fr. 315. 314. 357. 340. 382. 332, non dubitandum, quin in hac potissimum fabula, quae tota in Homeri narratione niteretur, illius studii exercendi et largissimam materiam inuenerit et praeclara exempla ediderit Praeterea Gjclopem plebeio ser- mone locutum esse aecommodato rusticitati ac feritati unum certe documentum exstat fr. 142 nerbum xoQrd^ead'ai (cf. Bergk. 1.1. p. 157). Ex incertae autem sedis fragmentis Eockius non inepte huic fabulae uindicauit fr. 326 schoL Theoer. IX, 19 (Ahr. II p. 306, 19 sqq.): xoQia — ra twv ifißQvwv ayyela. elti^aai
Bub Gratini nomme ivrepsisBe animo tantum ad fiovoe oppositnm Uli Mtb^ intento ; contra fiorofifuaros est poetarum sermonis ef. Aesch. Prom. lol. fr. 194 N.
1) Quod EockiuB dicit Cyclopem neqne nosse Laertem neque Ulizem camm Laertae filiam appellare potoisse, quid magis uerisimile, quam in oraculi illius a Telemo accepti hezametris fuisse commemoratum ^(u^- TiABrivl In altero argumento mentem comici non nidetur latis assecutus uir doctissimuB.
11*
Digitized by VjOOQ iC
164: Georgias Ricardas Holland
yaQ iyKata Tthfiaavreg (ex Reiskii coniect.) aal ^Qalvovreg OTträv, elra ia&lovai ravta, a xal xoqia 7tQoaayoQ€vovaiv, KqotI v€orQ6q)oto yivvag %6qiQ. % i/ußQvtüv tb Ttkrj&rjj ubi iam Toupius recte restitnit Cratini nomen cetera sie fingens
!dQvog evTQ6q>ov XQiag
XoQia T* i/LtßQV(jJv T€ Tthj&T) j alü aliter. Nouissi- mus editor haec edolauit
evrQBg>€lg ayikag
XOQid T* ifißQvwv re nhli'^ nisus band dnbie aliqna discrepantia scriptarae veocTitpei Vatic. 3, yivag ed. Bas. II (cnm scboliis Calliergi) ; neqae tarnen nobis persnasit. Videntnr enim accnratins spectanda esse ipsa scholiastae uerba, qai dicit nelamina, qnibns incladantnr fetus in aluo, solere a pastoribus ad edendum apparari, non ipsos fetus, non l^ßqvwv 7ch^&rj ; quare hie aliqua corruptela latet, qnam remonisse nobis nidemnr scribentes if^ißgioiv /cki^Qri] nersas sie instanramus transposito uoeabalo x^Q^^^i 4^o<l P^' eipale est,
XOQtct v€OTQ6q)Oio yivvag
ifißQvwv re Tcl'qQt], ita nt nihil aliud dixisse poetam arbitremur quam ^membranac subolis reeentis fetnumque plenae', praecessisse antem uel sub- secutnm aecuratius praeceptnm culinarinm, qnod sequitnr etiam apud seholiastam Theocriti. Iam cum uideatur hie cibus ple- rumque in pastorum mensis appositus fuisse, non absonum est hie de Gydope, homine subtilis palati, cogitare, qui fiooxov oTtxov laudat etiam apud Euripidem Cycl. u. 325 , ad qualem scaenam illa uerba reuocanda erunt.
Yidimus igitur Gratinum in uniuersum fabulam Homeri- cam secutum yaOTgifiagylav Cyclopis in maius auxisse fortasse hac in re Epicharmi exemplo adintum, omnino autem magis id spectasse, ut Homericam huius rei tractationem carperet, quam de suo nouaret, id quod sequenti tempore factum uide- bimus in fabula satyrica.
Propter tituli similitudinem paucis hie absoluere liceat de Theopompi — posterioris sane aetatis Aristpphaneae comici
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 165
cf. Mein, bist, crit. p. 237 gq. — fabala ^Odvaaevg inscripta, quae Bergkio de rell. com. Att. ant. p. 413 audit ^Odvoaelg secan- dum Pollacis YU, 74 testimonium uix contra Athenaei IV, 165 b et scbol. Aristoph. uesp. 1346 consensam urgendnm et ob id ipsum nt titalum ita argumentum comoediae Gratineae uidetur repetiisse. At enim desiderantur in fr. 34 K., quod sie legit
Bergkius
EvQLTtidov Vr* aqiaxov ov xaxwg %xov
TakXdrqia öeiTtveiv rov xakcSg evdalfiova et explicat: Euripideum est ientacnlnm non B^ne contemnen- dum etc. 'de TJlixe socios bortante, ut Gyclopis caseo et lacte prouti coUibnerit fruantnr', certa indicia hnins fabulae; imma suadent non pauca, ut cogitetur de Ulixe in patriam redeunte^ illud autem fragmentum intellegatur cum Bibbeckio Colac. p. 23 not. 4 de procis, quonmi est quam maxime Taklorgia duTcvelVy id quod Kockius quoque sensisse uidetur conferri iubens titu- lum eiusdem poetae IlrjveloTtr].
Caput IV. Polyphemus in fdbula satyrica.
§1. De Aristiae Cyclope.
Adprime conueniebat Cyclopis figura satjricarum fabu- lamm indoli, cum immania monstra priscae antiquitatis uel barbaros a uemaoulis moribus abhorrentes captare soleret, qui- buB sceleris uindicta ab heroibus importaretur. Erat igitur inter personas Cercyonis, Scironis, Sylei, Busiridis, Amyci aliorum, quos primus congessit in secunda quam statait argumentorum satyricorum classe Welckerus de fabula satyr. (in libro: addit. ad trilog. Aeschyl. Francof. ad Moen. 1826) p, 302 sqq. Pri- mus autem in hoc genus dramatis Polyphemum induxisse uide- tur Aristias, Pratinae, satyricae fabulae inuentoris, filius, quem inter celeberrimos huius generis auctores -laudat Paus. 11, 13, 5.
Digitized by VjOOQ iC
166 GeorgioB Rieardas Holland
Nec dubium nidetar esse, qnin iam ante Cratinam hoc argn- mentum in scaena egerit, etsi certa temporom indicia bob habemus. Sed com Gratini 'Odvaarjg actam esse n<m ante Ol. 85, 1 snpra cognoaerimns, Aristias autem sit filius Prati- nae, quem 01.70 certasse cnm Aeschylo et Oboerilo Snidas 8. u. IlQarlvag testatar, et ipse secondus faisse perhibeatar in 60 certamine, quo Aeschyli tetralogia Aixoq, OidlTcovgy ^Ema hct Q^ßag: :S(ply^ uicit Ol. 78, 1 cf. hypoth. Sept c. Theb. in cod. Med.'), certum est eum antecessisse Cratinnm. Itaqne cbronologicns ordo postnlabat, ut de illius fabnla ante Grati- neam diceremns, aed singula genera noinimns disiungere. Unofl autem uersiculus, quem fata superstitem esse nolnernnt ex dramate Aristiae, id certe demonstrat idem argumentum fuisse, quod Homerum secuti plurimi poetae tractauere : Ulixis dolnm aduersus Gjclopem uino sopitum perpetratum. Laudat autem hunc uersum Snidas s. u. ccTtcikeaag:
aTCioXeaag rov olvov STtixiag vöioq (Trag. fr. N. fr. 4 p. 563) addens l/ri ztSv ra xaktSg nqoteQOv yevojtieva varegov fiixgov Ttvog ^vexev xmiov avarQ€7t6vTO)v rj i7i\ rcov a xagiCovrai do- XovvTUiv aal ni] axigaia TtaQexofiiviov. Noui aliquid affert Zenobius n, 16: h KinXiani ÖQafAari noKvcpriiiog ovx(og ngog 'OSvaaia keyet, o&ev elg naqoi^Uav TteguarT] (cf. Diogen. II, 32), cuiug usus exemplum exstat apud Athen. VIII p. 362 a. Dieit igitur haec uerba Polyphemus ad Ulixem; neque uero habe- mus Euripidea, quibus haec comparemus. Apud Euripidem enim nusquam Cyclops de uini mistione aut aqua infiisa de- prauatione loquitur, tangit tantummodo simile quid SUenus u. 557. Nec poterat hac de re stomachari, quoniam apud Euri- pidem uini plane inscius est, ut infra uidebimus; apud An- stiam autem cum tarn subtilis palati iiagatur, ut tenuitatem uini statim sentiat, condudere licebit iam pridem uini eum non expertem fuisse, qua in re Homerum secutus est cum Cratino Aristias. Quomodo in ceteris fabula comparata foerit nescimus, quamquam cum aliqua probabilitate statuerunt uiri
1) De fide aerbomm in uita Soph. n. 19 (p. 16 lahn.) xai XoiQih^ xai l4^iiTTiq dubitatur.
Digitized by VjOOQIC
De Polypliemo et Galatea. 167
docti (cf. Welck. 1. 1. p. 286) Aristiae Cyclopem Earipidis fiaisse exemplar, qnornm poetartun cognatioms allatum est a Mei- nekio documentum hoc ^!Aidov TqajteCßvg Arist. apud Athen. XV p. 686 a (Nauck. fr. 3): "^idov fidyeiQog Eur. Cycl. 397«). Unum tarnen fragmentom Aristiae Cyclopi non sine aliqna neri specie uindicabimns ineertae sedis quod laudat Athen. II p. 60 b (Nauck. fr. 6), ubi de fangis exponit ganeo
fiixatOi i* wq^d-BL to Xalvov 7cidov, panlo uerbosins idem Eastath. p. 1017, 13 sq. Sed qnamnis hie diserte testetar de fringis sermonem esse, qüod non mnl- tnm nalet, qnoniam Athenaeam exscripsit, quomodo in talem conexum fungi incnlcentnr? Et coguouere iam pridem uiri docti errasse Athenaenm; qnare Schneidewinus scripsit f4vxalai a fivxi] 'mugitus', qnae nox legitur apnd Apoll. Rhod. Argon. IV, 12S5 a scholiasta explicata per ^x^h ^vwqaBig. Quam ac- centns mntationem si accipimus, sententia enadit haec: 'mu- gitibus autem fremebat saxenm solnm', quod si de Polyphemi antro dicatur, nemo offendat. Poterat autem hoc in narratione aliqua uel descriptione proferri, qualem ex. gr. incohat Ulixes Cycl. Eur. uu. 382 sqq. Hoc si uerum, poteritne coniectura fieri de gregibus Polyphemi? (xvY.äo&av enim et fivxrjd'fzog sunt nocabula boum mugitus apud Homernm (Od. X, 413. Xu, 265) propria, etiamsi aliorum quoque animalium clamorem hac uoce significari non nescimus. Quid? Nonne iam Aristias potuit hac in re ab Homeri narratione deflectere, ut etiam boues ad- deret Polyphemi gregibus, id quod ab Euripide factum uidebi- mus? Sed cautius erit nihil nisi Euripidis uerba u. 426: irvifixei d' avTQov in comparationem uocare (cf. Hom. Od. IX, 395).
§2.
De Euripidis Cyclope.
Iam licet tandem aliquando firmo pede insistere et frag- mentis agglutinandis supersedere, quoniam uni certe fabnlae
1) Quod Welckeru6 p. 302 addebat, nisos esse peruersa lectione Athen. YI p. 270 c uidetur.
Digitized by VjOOQ iC
168 6eoi|;ioi RicarduB Holland
satyricae pepercit fati iniquitae : Euripidis Cyclopi. Quae qui- dem fabnia qao certamine, cum quibns conioncta tragoediis acta Sit BescimuB, neque praesto sunt ea indicia chronologica, qnae in ceteris fabalis se offerant ex didascaliis aat temporis tectis Bignificationibus petita, sed sola ex metrica ratione ali- quid potest conclndi, etsi fabulam satyricam liberiore asu ex- Bultasse neque cum tragoediarum consuetudine comp^rari posse et per se consentaneum est et testimoniis ueterum firmatur cf. schol. ad Hephaest. p. 183 (Gaisf.)« Attamen qui trimetri iambici rationem curatius examinauere, iure uidentur statnere extremae Euripidis aetati hanc fabulam adsignandam esse cf. Eumpel. Philol. XXIV p.408; C.F.Mueller.: de pedib.solut in dial. senar. Aesch. Soph. Eur. Berol. 1S66 p.l43 not. 3; nam Zimdorferi (de chronol. fab. Eurip. Marb. 1S39 p. 110 sq.) ar- gumenta, qui propter Aristophanis Nubium quosdam locos, qui ad iilam fabulam alludere ei uidentur, eam ante a. 423 actam censet, facili negotio redargui possunt. Videtur autem Euri- pides potissimum huius modi argumenta, quibus animalia prop- ter uirium magnitudinem nel morum' ferocitatem hominibus inimica et odiosa debitas dant poenas, prae ceteris adamasse, quoniam maior pars neuem qui traditi sunt titulorum ad tales res spectat, ueluti Syleus, Busiris, Sciro, Eurystheus, Auto- lycus. Gyclopis autem argumentum quomodo uariauerit, ut noui quid Atheniensinm subtili iudicio propinaret, dif&cile est perspectu, eo dif&cilins, quod ne primus qnidem satyrico cha- ractere tractauit, quo haud dubie quasi nouo lumine aspersa est expressa imago. Nam cum Cyclops subito nouo comitatn cinctus Sit, nouae se praebent ansäe solita uariandi, figurae inueteratae aliorum consuetudine arcessita mutandae atque ex- pingendae. In Cyclope autem Euripideo describendo id po- tissimum sequemur, ut quibus rebus ab Homerico distingua- tur, accuratius quam adbuc factum est perscrutemur. Apertis uerbis Sicilia et Aetna mens domicilium Cyclopum dicitur cf. uu. 20. 95. 106. 114. 130. 298. 366. 395. 660. 703. Exter- nam autem speciem ipsius Polyphemi in uniuersum eadem quam Homerus praeiit ratione, in singulis magis consumma-
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 169
tarn et anctam atqne adeo magis definitam exhibnit poeta satyricus. Est Polyphemus ut ceteri Cyclopes (u. 21) unocu- IubO cf. uu. 79. 174. 475. 633. 636. 648. 657. 663. 673, filius NeptuDi cf. nu. 21. 262. 290 sqq. 318. 413, sed confanditur iam Homeri genealogia cum Hesiodea, cum mater dicatur u. 648 Qaea, quam ingenti filii formae melius respondisse recte iudi- cauernnt Brodaeus et Hermannus ad h. 1. Quam enormem for- mam ne scaenicus quidem poeta describere et ceterarum rerum inaudita ratione exprimere desinit, qnamquam difficile erat in scaena figuram magnitudine ceteros homines tanto snperantem proponere (cf. Wieseler. de fab. satyr. in stnd. Gotting. 1847 II p. 639 sq.) ^). Optime autem narrari poterant mirabilia ab Ulixe, cum ex antro reuersus choro qnae ulderit refert uu. 382 sqq. :
kTtel JtBTQalav rijvd* kaTjk^ofiev x^ova^) etc., ubi dicitur Polyphemus in foco locasse
vifffjXrjg ÖQvog
noQiAOvg TtXatelag laxaqag ßak(ov ertt,
TQioaiSv afia^iiv wg aydyifiov ßocQog, (cf. Od. IX, 233 sqq.; imprimis 241 sq.), cratera autem implesse iog d€Kafiq)OQov et poculum apposuisse
elg evQog tqkSv
mjxecovy ßd&og de xeaaaQwv £g)alveTO. Ac facile credimus ipsum palum praeustum fuisse iocosa magni- tudine, ex qua condusionem facerent spectatores de ocnli cir- cuitu n. 472. Nee mores ab Homericis multum diuersi: mansit impielas et ferocia cf. avoaiog uu. 26. 31. 348. 378. 438. 693; dvaaeßrig 30. 289. 311; ^q^) navovQyog 442; avaid^g 592; yjjAijg 369; ^eoartpig 396.602; xcncog 599.627; anoßwfuog
1) Ubi propter nersam uel ad magnitudinem significandam legitur ofi/iaray at uu. 459. 470. 511 ael ßldfpa^a u. 485, anuB ocolus intellegen- dus item atqae apad Homerom.
2) Yocis tonitra (cf. Philostr. uit. Apoll. YII, 2S) actor uidetur natu- ram Cyclopis expressisse cf. Eustath. p. 1628, 24 sqq.
3) Pro xd'ova conicimus TrTv;^«; propoaita ard/r^v, Isnalav — ni" r^r non satisfaciunt. tttvI uerbum Enripidi crebro in usu cf. Andr. 1277 ; Phoen.84; Hei. 605; Suppl. 212. 979 saep.
4) Cf. Lycophr. 765 rb zvfhod'iv Sdxoe.
Digitized by VjOOQ iC
170 Georgias Ricardas Holland
365; afitxTog 429; avijp, (^ d'etiv ovdh rj ßgorcov ptilei 605, qnamqnam ipse Polyphemas süperbe iactat genns a deis de- dnctum n. 231 :
ov% Tjaav ovta •S'sov fie real &ea)v Stco; Nee potait poeta philosophas, qni etiam Ulixi de louis diaini- tate ratiocinationem un. 353 sqq. snppeditat, occasionem dimit- tere, quin Cyclopem snam de deoram fide atqne anctori- täte nitaeqne pretio et üsu sententiam promentem indaceret üu. 316 sqq., de qua festme dispntanit Wilamowitzins Anal. Eurip. p. 226 sqq. In deliciis habet Polyphemus ut ceteri Cy- clopes (cf. n. 22: avögoxrovoi) cames hnmanas cf. nu. 92 8q. 126. 249,356. 374; quare audit ^iviav davcv^dv 610, ^tjq ^evo- dalrrjg 658, et solet Silenas mensam ei apparare pretiosas offas ostendens cf. 313 sqq. Mentis non est ita sagacis, sed Sileni credit obtestationibns n. 262 et mendaciis et quasi consiliarinm eum adsciscit 539, qaamquam ipse Silenüs a^a&lav Cyclopis 173 cauillatur, qui choro quoque est artalSevrog 493. Diffe- rentia inter scaenicnm et epicnm poetam apparet eo, qnod ille ^eoOTvyrjg ^'Atöov fxayuQog artis cnlinariae est eximie peritas neque caret necessariis instnunentis: cnltris (au. 241 sq.), securi (u. 395, qnem transponimns cum Hermanno post n. 399), cor- tina (392), neribus apte fabricatis (393 sq.), ipso foco (384), quornm apnd Homernm nnlla fit mentio. Nee dedignatnr naria- tionem in oena adomanda, cnm cames partim coqnere partim assare^didicerit na. 396 sqq. 244 sqq., cni quidem consuetadini saepius enm indnlsisse ex satyromm adhortatione mandendi dulcedinem anthropophago praemonstrante an. 356 sqq. seqni- tnr. Atqne omnino Cyclops deditos est abdominis uolnptatibos, qnarnm proponit imaginem edacitate tnrgentem un. 323 sqq. : orav aviad-ev ofißQov Ix^«/, €v rffde 7tk%q(jt ötkyv^ %%io axtivcifAccTa 7] fioaxov o/rror rj ti &rQeiov dd^og daivv^ievog, ev reyyiov re yaorig^ VTtrlav, ircexTCicjv yahxKxog afxq)oqka etc., nee sine subtili consilio Enripides indaxit Cyclopem a uena- tione renersnm num prandinm sit paratam ex choro qnaeren-
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 171
tem, nt nostri solent uenatores, uu. 214 sqq. Modnm üero edendi et bibendi non magis quam apnd Homernm seit tenere, ita ut qnae deuoramt mox eractet cf. Od. IX, 373 sq. ; Eur. 591 sq. (562. 523), ae nidetur consilimn 'nibil relinqaendi' prae- cipue Cyclopeum fuisse Od. IX, 292; Eur. uu. 314. 570. 575. Animaduertendum autem in Polyphemo, ubi primum uini no- titiam nactus est, statim cupidinem comissationis excitari, eam igitur meri uim apparere, quae rusticitati et tumultni inclinet cf. 445 sq. 507 sqq. 537:
rjUd-tog oaxig /iiij nuav TuSfiov (piXel, dum Potator usibus edoctus Silenus solus frui uult Bacchi dono 540. Optime autem immoderata libido cernitur in toto iUo epeisodio 519 sqq., ubi Silenus etPolyphemus quasi certamen ineunt potandi. Atque bis in rebus enarrandis Euripidem ba- buisse quos sequeretur ex eis, quae disputauimus, elucere opinamur, in satyrorum uinulentia illndenda fortasse Aristiam. Cuius fragmentum si supra recte interpretati sumus, nouauit Euripides, quod Cyelopes uini ignaros induxit, id quod et disertis uerbis testatur Silenus Ulixe interrogante uu. 123sq. et ipsius Polyphemi inscitia uu. 521 sqq. comprobatur. Cur uero mutauerit ab Homero traditam et a posterioribus ut nide- tur retentam consuetudinem, in propatulo est: multo efficacius scaenico poetae is uino domatur, qui eins uim nondum per- spectam habet, quam qui meliere tantum nota pellectus ni- mium exhausit. Videtur Euripides etiam in possessione Cyclo- pis describenda nonnuUa nouasse. Cum Homero conueniunt pecudum diuitiae, quarum lactis et caseorum largas in antro asseruat copias, etsi paulum immutata est res pecuaria Cy- clopis satyris inductis. Conspicitur enim Polyphemus potius locuples possessor quam ipse pastor, cum satyris eorumque ministris (u. 83) pa«cendi munus imposuerit cf. uu. 26. 41 sqq. 76 sqq. al. Sileno sene domestica negotia administrante cf. u.29. Neque tamen propterea curam atque amorem pecudum depo- suit, sed acerrimo studio cauet, ne quicquam neglegatur a leui pastorum caterua; quapropter rediens satyrorum turbis aspectis increpat Bacchi djscipulos magna indignatione tri-
Digitized by VjOOQ iC
172 Georgias Ricardiu Holland
metri solntionum mnltitudine optime Bignificata uü. 203 sqq. et nam rei pecnariae bene consulaerint stadiose sciscitatar. Pos- sidet antem Cyclops infjla ut apnd Homerum cf. nu. 28. 122. 162 al. 'ones et capras' et agnos a comitibufi Ulixis ex antro actos nidet na. 224 sqq. 189. Sed qoattnor locisO indicatar etiam boaes in gregibns esse (cf. Borsdorf, commentar. in Theoer. id. XI, lanraniae 1874 p. 4) nn. 136. 218. 302. 389, qnod, nisi arbitrari manis non presse Homeri nestigia secntnm esse hac in re Enripidem^), ideo enm institnisse existimauerimos, nt qnam ditissimnm dominnm efficeret Polyphemnm. Nntrimenta eadem fingit qnae Homerus: lac et caseos nn. 122. 327; nnnm addit (nam ^i^kwv ßoqq etiam epicnm Gyclopem nixisse con- sentanenm) camem ferinam, qnam iam pridem se abominari dieit Polyphemns nn. 247 sqq. :
WQ %yi7tXevjg ye daiTog eifn^ OQeaxoov
aXig keovTiov ioxL fiot &oiv<apikvii}
kldtpiav Tfi, xqovtog ö^ e^i* an av&Qcinwv ßoqag. Nimimm non edit nir portentosns nisi ^geiov zi daxog, bestias feroces nel magnitndine praecellentes, leones nel cemos, qao- mm pellibns nestitnr cf. n. 330. Qnam praedam captat per montes perseqnens nestigia enm canibns (130), qnos praeter pecndes alit, qaa de re infra accnratiora proferemns. Ad fero- citatem angendam pertinet etiam quod Enripides frnmentomm expertes reddidit Cyclopes cf. nn. 121 sq. 133 sq., enm Homems Od. IX, 107 sqq. frnmenta eis terram nitro progignere narret, qnae Enripideo Gyclopi necessitate coacta tantnm gramina et pabnlnm praebet 332 sq. Neque tamen caret nita Polyphemi commoditate qnadam et rasticana incnnditate, qnamnis rudi-
1) Quamquam de integritate primi loci dubitamus; nam cor SileDOS bouinum tantum lac adesse dicit (Bingulari numero ßoosl), com u. 218 caprinum inueniator? Fortasse scribendom nvoeyaXa, quod quidem lactis genas apad comicos crebro occurrit, quae coniectura quodammodo com- mendatur, qaod Athen. XIV p. 658 c et ex eo Eastath. p. 1485,32 legnnt Jios yaXa,
2) In minutioribus rebus llbere uersatum esse tragicum doceC quod titionem oleaginum dicit Ulixes 455 (Od. IX, 319sq.)f quemum choros 615.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 173
bas moribns pastoris accommodatay qoae maxime conspicua fit, ubi ipse Cjclops snae üitae consnetudinem exposite de- format 316 sqq. Et alias inaeniuntur imagancnlae bucolici Colons cf. 360:
daavfidkXtj} h alyldc xXivofihq). 541:
xal fifiv kaxytSäig y* ovdag avS-ijQag ^Aoijg.
Vini antem als procreat cantum Polyphemi, cuius apnd epi- cnm poetam nnllam nestigiiim. Sed est mngitus potins qnam Carmen modnlatnm neqne fanente Masa editnr cf. 423. 425 sq., Qt antrnm late resonet. Titabat antem ex spelnnca axaqtv xekaöov fiovai^o^evog axatog aniföog (489 sq.), ut comissatnm eat ad Cyclopes firatres (445 sq.), et Carmen satietatem pransi potiqne illastrans effandit. Connenit deni- que cnm tota descriptione Enripidea qnod dedignatur Cyclops mnliebre genns et amorem mnliebrem turpem indicans exer- citom, qni nnins mnliercnlae cansa Phrygnm terram innaserit (283 sq.) et qnod fera libidine ebrietate inflammata secnm trahit Silennm quasi Ganymedem suum puerili amore magis se de- lectari dicens quam muliebri bis uerbis 581 sqq.:
ovx av q)iki^aaifi, al XaQiteg Tteigwal fie.
aXig rawfitjdrjv rovS^ ^(av avaTtavao^ai
xakXiara yrj rag XaQivag' ijSo^ai de ntag
rolg TtatötyMai fiäklov fj rolg -^keaiv.
Si totam imaginem Euripideam nno conspectu animo concipi-
moB, in uninersnm secutus est poeta Homeri exemplum fero-
citatem premens et barbaros mores, quos Ulixes ne eo qui-
dem flectere potest, qnod Graecae originis illum admonet
HU. 297 sqq., quam quidem saeuitiam auxit singulis in rebus
tragicus poeta de sno, omnino singula lineamenta magis expri-
mens et actionem eiusque condiciones astrictius ut dramaticus
et distinctius elaborans. Neque magis quam Homerus ridicu-
lum effinxit Polyphemum, sed una excepta scaena, ubi ebrium
nacillantem induxit, ridiculas partes per totam fabulam ad-
signauit satyrorum choro. Illam antem ipsam scaenam non
Digitized by VjOOQ IC
174 Georgim BicarduB Holland
dnbitamus qain non primns proposuerit Est enim nt uidimns tantam non manifesta in quiboBdam rebus imitatio priornm, uelnti taetram golam ad Epicharmum nel Cratinmn renocare poterimnsy fortasse ad Aristiam uinolentiam. Neqne nimis andacem esse pntamns coniectaram, ex qua philosophandi sta- dinm, non ipsam philosophiam inde ab Epicharmo in Cyclopis sncum et sanguinem (si qnidem habet poetica figura sncum et sangainem) ita abiisse opinamur, nt ne Euripides qnidem doo- tnm ei sermonem subicere omitteret
Tractatnm esse argumentum de quo dicimus in aliis &bnlis satyricis nuUa iam exstant testimoniaO* Qnamquam lubenter unum nersum ad hoc potissimum genus relegemus trimetrum iambicum seruatum a Zenobio I, 92:
av olvov ahfi, novdvlov avTifi dldovy qni addit inl %wv aya^a (xh airovvT(ov, decvä de kafißavovTwv, 'H dk iaroQla ccTto vov KvxkiJTCog, rcafoaov ahijaag olvov %dv ^Odvaaia TcJy ogyS-akfiüiv ioTeqvj^ri. ^Oivaaia yaq iv rtp OTttiXalffi xataaxutv 6 KvTÜLcjxp Ttal Tovg hal^ovg avxov aQ^a/tievog xatead-leiv, olvov TtaQ^ avTOv Xaßufv iWt« xai Tavrrjv avT(p Trjv %aQiv öl- diaOLV vOTotov avtov xavaq>ay€lv ' fte^a&elg dk fxevä ro nulv TLoi vTCviaviiav tzqq^ hcelvov i^ervq>kijiSt]. Integram hnius uer- siculi formam uidetur exhibere schol. Arist pac. 123 Ran. et Ven. (D. p. 174 b, 53), ubi pro xovdvkov legitnr pluralis novSt- ?^vg metricae legi respondens, quam hoc in pronerbio pan- latim euanuisse ex altera forma licet coUigi a Veneti solo scholiasta allata:
ei 6h olvov airei, Twvdvlov ctvttp dog (D. p. 174 b, 48sq.)> Aristophanis autem scholiastae cum adponant: vTtk^ tov id-i- J^eiv vovg Ttaldag f4.rjdev %i neqiTTOv ai%eiv Q^rftelv) Bergkio poet. lyr. Gr. m^ p. 610 paroemiographi, 'qui haec ad Cyclo- pis fabulam rettulemnt, omnino doctrina uidentur intempestiue usi esse'. Sed miramur dnas res inter se commutasse nimm
1) Lepidum fuit inuentum TimanthlB pictoris Batyricamm fabalamm memoria fortasse excitatum, qui dormientem Gyclopem in tabella propo- nens magnitndinem ita expreasit, ut 'satyros thyrso poUicem eios metientes ioxto pingeret' cf. Plin. n. h. XXXY, 74.
Digitized by VjOOQ iC
De Folyphemo et Galatea. 175
doctiflsimam: prouerbii usum et ori^em. Usarpatam esse hoc pronerbiiun de liberis nimia poscentibus facile largimnr Aristophanis scholiastae et Bergkio, sed nt fit longe alia pot- erat esse origo, quam si testantor grammatiei ab illa £a.bula esse repetendam, cor terginersemor? lam cnm trimetro in- closa Sit sententia, ad quam allndere Aristophanem scholiastae adnotanty suspicamor ex dramate satyrico ante Aristophanis Pacem h. e. ante OL 89, 3 »= 421 acto eam snmptam esse, cogita ex Aristiae Cyclope, ex qno pronerbialem uersnm pe- titum esse snpra oidirnns. Lnaginamur antem dixisse hoc saty- ronim coryphaenm Ulixi et xovdvi^vg intellexisse titionem eodem modo, qno apnd Enripidem nerbosns est in adhorta- tione magis quam in actione an. 473 sqq. 483 sqq. 608 sqq. 630 sqq. 654 sqq. translato sensu palum funestum appellans tofpdvov XL 609.
Ex dramate satyrico &bula illa transiit ad id poesis genus, eoi antiquitus erat cognatio cum satyrorum choris, in dithy- rambnm.
Caput V. De Polyphemo et Galatea in dithyramhis.
§ 1.
De Timothei Cyclope.
Proficiscimur a loco Aristotelis multum uexato necdum proTsns ad liquidum perducto poet. 11 p. 1448 a, 10 sqq. Sermo est de imitatione (/ii/Äi^aei) agentium {Tcgcctrovriav) in quouis genere tractandi, quae quidem reddat aut meliores aut pares aut deteriores, et pergitur: xai tb rteql rovg loyovg re xai ttjv ^iloiietQlaVy olov "O^rjqog fxlv ßeXzlovg, KXeogxSv dh o^olovg, Hyrjfiiov dh 6 Qdawg 6 rag TtaQqfdlag Ttoii^aag ngcSTog xal Ntxoxa^g 6 Tijv Jrihdöa xelqovg' ofiolcjg ök xal negl rovg ii^Qafißovg xal negl rovg vofiovg, äoTteg * ♦ yag, KvxXio^ag 0
1) Cod. Par. äcnaif \ ycur nvxXomäc
Digitized by VjOOQ iC
176 Geoiigias Ricardns Holland
TifxO'd'eog xcri Oiko^evog, fiifirjaaizo av rig' iv avTJ] di %f dia- (poqq aal ij TQoycfidla TtQog rfiv K(üfzq}dlav diiOTtjxev, 17 fikv yaQ xeLqovg^ 17 dh ßehclovg fiifielad-ai. ßovXerai twv vvv. Qnae- ritar, quid sit illnd yag in codicibus traditam. Proposituros est Aristoteles exempla, nt etiam in dithyrambis et nomis illam legem nalere demonstret: quapropter consentaneom esse daxenint niri docti et dithjrambi et nomi exemplom proponi. Ac iam pridem nomi exemplnm e uerbis traditis ellenenint sie legentes aig Iligaag (xal) Kviil(on;ag Tifw^eog xal (DiXo- ^evogy cum Pausaniae VUIy 50, 3 testimonio constet nkqaag fuisse vo^ov Timothei. Statnendum tanc erat et Timotheam et Philoxenam scripsisse et Persas et Cjclopem, quod renera statnit qnondam Bergkins poet. lyr. UI^ p. 616 sq. ipse tarnen propter nimiam infirmitatem postea hanc opinionem reproba- taros. Et qoid hoc loco IliQaai? Si Aristoteles dno tantnm genera distingnere nolebat, nt dno tantnm distinxit in drama- tica poesiy non poterat discemere o^olovg et x^^ovg^ qnoniam prins nisi cnm reliquis dnobns generibns coninngitnr plane otiosum est, sed debebat nt snbinde ßelzloig et %el((ovg, Cui antem generi tribnamns üeQoag? Celebrabantur hoc nomo res a Graecis contra Persas praeclare gestae (Bippart, loco mox land. p. 65), ac possit qnispiam cogitare fnisse meliores de- scriptos illos MaQad-cjvofioxovg^ sed cum KvTikioTtag in toto conexn nihil alind significare possit qnam ipsos Neptnni filios barbaros, non titnlos tantnm dithyrambornm, etiam Iligaag non solnm titnlnm carminis alicnins, in qno meliores delinean- tnr aliiy accipere debemns, sed ipsos homines Persas, qnos Timothens nentiqnam supra hnmanam nirtntem snstnlisse pn- tandns est. Porro nimis contorta et a simplici interpretatione abhorrens nobis nidetnr qnam posteriorem iniit rationem Berg- kins 1.1. p. 617, nt Timothens in Persis meliores, idem in Cyclope mediocres, Philoxenns in Cyclope deteriores imitatns sit. Deinde illnd yag in nomen poetae anxemnt simnl nomi exemplnm recnperatnri, nelnti Vahlenns in altera ed. Aristot. poet. supplens üaneq d-Bovg ^dqyag ita qnidem, nt d-eot Argae illins, quem vofiovg composnisse scimns ex Athen. XIV p.638b.
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatoa. 177
melius genufi, Cyclopes Timothei et Philoxeni deterins genus repraesentarent. Naper tarnen idem nir snbtilissimas nt nide- tnr simplicissime mendnm snstiilit in Herrn, nol XU p. 192 scribens yaq^ expositione tarnen coniectorae snpersedens, quam nos sie accipimns, at talem avoiioiotrixa inter Cjclopem Timo- thei et Philoxeni intercedere pntemns, qualem aut inter pares et deteriores aut inter snblimiores et deteriores aut inter sub- limiores et pares. An sie accipiendnmy nt per se intellegator nee per se eommemorandum sit in dithyrambis et nomis sub- lime et par genus posse delineari, itaque uerbis äancQ yotQ KvxXiOTtag ete. humilis tantum elassis indueatur exemplum, quo etiam haue istis poesis generibus exprimi posse demon- stretur? Utut hoc intellexit aenigmatista non persoasit yag cormptum esse in yag. Felicius nobis uidetur locum tractasse Susemihlius Mus. Bhen. XXXV p. 486 sqq., qui primus intel- lexit hoc exemplo non id agi, ut comprobetur diuersos poetas in diuersis poesis generibus diuersa argumenta diuerse trac- tare extoUentem hunc, illum detrectantem, tertium fideliter delineantem, sed in eodem genere diuersos poetas idem argu- mentum diuerse tractare. Conclusit igitnr et diuersos fuisse Cyclopes Timothei et Philoxeni atque huius quidem detrac- tum, illum elatum, utrinsque uero esse exemplum dithyrambi, id quod requireret simile exemplum nomi, quod nimis impedite sie suppleuit: äoTtsQ üigaag Tifxod'sog xal jiqyag, KvxkcjTtag Tifiod-eog xal (DM^evog. Hoc recte monuit uir doctissimus distinguendum esse etiam in Cyclopibus sublime , mediocrCi humile genus tractandi, licet refragetur Eduardus Hiller in Burs. annal. 1881 I p. 134; nam posse in diuersis uel in eodem ge- nere diuersos agentes diuerse iSngi, ex. gr. in nomis et dithy- rambis deos meliores, deteriores Cyclopes quid adnotaret Ari- stoteles, cum per se deorum maiestas, humilitas Cyclopum propria esset? Debent profecto in eodem genere et in diuersis tales diuersi exhiberi.
Sed nimium nobis uidetur Susemihlius orationis hiatum statuisse. Prudenti enim consilio Erwinus Bohde Mus. Bhen. XXXIV p. 572 adnot 2 ex Stephani Byzantii et Suidae in enu-
Leipäger Studien. YH. 12
Digitized by VjOOQiC
178 Georgiiis Ricardus Holland
merandis carminibus Timothei discrepantia effecit ambiganm fbisse nomen oanninnm quibns maxime floreret citharoedos Milesins , vo/ucov et di&vQafißiovy qüoniam mderentnr gramma- ticis propias accedere ad dithyrambnm recentiorem Phfloiem quam ad priscmn nomom Terpandii. Quid? Nonne statnere licet etiam Aristotelis loco dithyrambos et nomos pro ano genere copnlatoa esse ita qnidem, nt exemplom ad utramque genas qnadrans electnm sit: KvxkwTteg 0. Hoc si ueram, tei- tns ipse non modo indicat duornm ex tribns generibns poetas Timotheom et Philoxenam, sed suppeditat etiam corruptela tertinm, cnins ex nomine remansit illnd — yag. Dubitari non poteat, quin Timothens repraesentanerit sublime genus, potest, ütrum Philoxenus mediocre an infimum. Commendat tarnen indoles Philoxenii poematis magis, nt prius statuatur, qnoniam CytheriuB ut postea uidebimus Cyclopeam naturam hmoanae circumdedit, optime igitur sie ut bominem exbibuisse Cyclo- pem dicitur. Ergo humillimi generis exemplnm desideratnr: nuUum autem aptius quaerenti se offeret quam ab Athen. I p. 19fsq. traditum: EvSixog dk 6 yekisnoTtoiog rjiöoxlfiei ni- fiov^evog naXaiatag xai nvxragy wg g>rjaiv !^Qiav6^€vog' Ä^a- Twv <J* 6 TaQavTivog ed-ccvina^eTo %ovg öi'^vQa^ßovg fiifiovfie- vog' rag di xi-S^aQifiölag ol Ttegl tov i^ 'ivallag Oivwväv, og xal Kvxkiona eiai^yaye regetl^oyta xai vavayov ^Odvaaea ooloixl^ovTa, 6 enrrog gnjoiv. Haec memoria summa auctoritate ftmdata Aristoxeni Taren- tini^ Aristotelis discipuli, cuins in libellum tccqI r^ayix^g og- xriosiag fr. 48 relegat Muellerus fr. bist. Graec. II p. 284, non pauca praebet expeditu dif&cilia. Nihil enim scitor de Oenonae temporibus nisi quod ex ipso illo loco colligitur natu maiorem eum esse Aristoxeno nee multnm confert ad accuratiorem scien- tiam quod eundem esse credunt uiri docti (primus 0. lahn. proll. Pers. p. LXXXVI adnot. 3) qui eodem Aristoxeno aac- tore (fr. 56 M.) ab Athenaeo XIV p. 638 b dicitur r^^ xi^aqvi- diag TtQiÜTog iTcl to yekoiov TtaQi^dcig evQClv, Olvianag. cuius
1) Non est traditum dithyrambum fuisse Timothei Gyclopem cf. Roh- dinm 1. 1.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 179
aemülatores perhibentar Polyeuctas Achaens et Diocles Cynae- thens non magis noti quam is quem sibi ad imitandam pro- posnenint. Aliqaid tarnen, Bi nobiscom putas citharoedorum illomm nomen esse nnum, ex altero loeo potest effici, ubi innetura üaneq twv e^afiHQUJv Tivhg hcl to yeXoiov TcaQipöag ivQOVy ovT(o xal rrjg xi&aQ(i)dlag TtQwrog Olvcinag eo fert, ut qnae seenndum indolem hie componuntur epicae et citharoe- dicae poesis parodiae, eas ne temporijs qnidem magno inter- nallo exiistimemns disinnetas. lam cum epicae parodiae in- uentor omninm in ore sit Hegemo Thasius (cf. Aristot. poet. 2 p. 1448 a u. Schraderum Mus. Bhen. XX p. 186 adnot. 1), Alci- biadis coaeuus, non multum aetate distare ueri simile est Oeno- pam illam uel Oenonan, citharoedicae parodiae innentorem. Nonne adprime hie locus quadrat ad Aristoteleum illustran- dum? Quemadmodum in epica poesi tertium genus imita- tionis efficit parodia Hegemonis Thasii, ita in dithyrambica uel nomica parodia Oenopae. Bestituimus igitur apud Aristo- telem huius mimi nomen, cuius ueram formam esse Oiviovag^ non OivüJTtag arguit frustulum superstes perispomenon yäg. Neque uero sufficit substituisse nomen proprium üo/teq Olvcj- vag KtxkcDTtag Tificd-eog aal Oiko^evog: altiore ulcere laborat uerborum collocatio. Falsus accentus uocis KvxkcjTtäg, qualis legitnr in codice Parisino, simplicissime sie explicatur, ut ab- errasse putentnr librarii oculi ad simile uerbum eiusdem notae, Olywväg nimirumO; quod aut praecessit uel secutum est aut, id quod hie probabilius uidetur, in proximi uersus capite fhit positum. Unde uidetnr in superioris lineae initium elatum, ubi nunc remansit yag ex vag facile oriundum. Supplentes autem particulam xai sie arbitramur locum refingendum: oiayteQ KvxkcjTtag Tt^iod-eog xa? (DiXo^evog {lial Olvio)väg, fiiini^aaiTO av Tig' et agnoscimus testimonium de discrepantia carminum praecipue Timothei et Philoxeni. Videtur enim Timotheus Cy- clopis naturam grandiorem quam taetriorem concepisse, magis
1) Nunc melius ad nostram rem faceret forma Olvcanas^ quae scri- benda esset Oivatnae, sed nomina propria in -oKias exeuntia oidentar par- oxytona esse omnia cf. Fick. nom. pers. Gr. p. 141.
12*
Digitized by VjOOQ iC
180 GeorgiuB Ricardas HoU&nd
monstri immanitatem quam anthropophagi impndentiam deno- tasse, omnino magis Homerioo charactere indnxisse Cyclopem quam satTiico nel eo, qni postea demmn in dithyrambo et comoedia obtinnit.
Ceterum de Timothei Cjclope panca tantnm ex fragmentis aliigque indiciis conieetare possnmus congrnentia tarnen illa qnidem cum ista Cyclopis indole. Ne de tempore quidem qno editi sint Cyclopes Timothei et Philoxeni neqne uter prior, nter posterior, satis liquet. Philoxeni dithyrambnm non po^ tnisse ante OL 93, 4 agi postea uidebimns , solet autem a re- centioribus ante Timothei Carmen proferri. Sed omnino nesci- mus, qnando Timothens scripserit Cyclopem, nisi forte inde quid conclndere licebit, quod priore loco landatnr ab optimae fidei anctore Aristoxeno in jschol. H. IX, 219; et ipsios aetas Timothei hoc uidetur comprobare. Etenim si marmori Pario ep. 76 jSdes est habenda, natas erat Ol. 83, 2 «= 447, mortnus Ol. 105, 4 = 357, cum eodem anctore ep. 69 Philoxeniae nitae termini statnantnr Ol. 86, 2 = 435 et Ol. 100, 1 = 380. Acci- pimns autem familiaritate quadam citharoedum coniunctum fuisse cum Euripide tragico, qui adulescentem explosum con- solabatur (cf. Plut. an sen. s. ger. r. c. 23 p. 795 d), quocum Ar- chelai hospitio fruebatur (cf. Plut. de Alex. fort. p. 334), in cuius cenotaphium epigramma composuisse perhibebatur (cf. Bippart. 1. 1. p. 58 sq.). Atque ante tragici fabulam satyricam scripsisse Timotheum Carmen suum nix credibile ^);. potius adulescentem senioris poetae uestigia pressisse ueri simile, quamquam haec omnia specie magis quadam probabilitatis ad- missa quam demonstrata esse concedimus. Gerte ante oculos habuisse Timotheum Euripidis drama uno fragmento compro- babimus. Neque magis certa scimus de carminis indole et argumento. Bene meruit de Timotheo Georgius Bippart: Phi- lox. Timoth. Tel. dithyramb. rell. Lips. 1843, qui longo superat Mauricii Schmidt in diatrib. in dithyr. 1845 in coaceruandis
1) Mire errauit Hartongios in praef. edit. Eur. Gycl. p. 8 contendens aactores fuisse Euripidi praeter Choerilam (?) et Aristiam Timotheam et Philoxenum.
Digitized by VjOOQ iC
De Folyphemo et Galatea. 181
recentiomm commentiB sednlitatem ad dispiciendam artem poe- tae pamm fractuosam. Argumentum antem fabnlam Homeri- cam fuisse inter omnes constat. Spectant enim aperte ad ninum ab Ulixe Polyphemo praebitum uersus ab Athen. XI p. 465 c et Enstath. p. 1631, 61 sq. seraati (Bergk. 1. ]. fr. 5) "Ex^€^) ö^ €v /div Ö€7tag yilaaivov (xeXaivag OTayovog afußgorag ag)Q(p ßQvaC,ov* eXuoaiv de ^ihg^ avexevev ifxiaye d-^ al^ia BoKxlov veo^^vroig dax^öiac Nvfiq)av. Notanda antem est imitatio Homeri, cum paene ad nerbom expressa dixeris haec de Od. IX, 208 sqq. :
Tov 6^ 0T€ Ttlvoiev ^eXtridka olvov BQvd-Qov, tv ÖBTiag kfiTtlrjoag vSarog ava eX^coai ^levQa X^v^' oö^iYi d^ ridela ctTto xQrjr^Qog odwdet d^earteatri' (cf. Bipp. p.71). Atqne 8i7tag xlaaivov apud Homernm est maovßtov u. 346, quod TtoifieviKov non^Qiov esse, bnolov xal rtfi avßwrr] iv rolg i^rjg Ev^aL(fi larlv, tag dtjloi q)aai xal Ti^od-eog iv T(p %oct avTdv KvyLkmTti, TtaqatpQaaag ovroßg adnotat Enstathius hansta nt uidetur doctrina ex sehol. Od. IX, 346, et habet Euripidis Cyclops Gycvq)og maaov u. 390 2). Sed canendum est, ne dirfag xiaaivov de Cyclopis nasculo intellegamus, quamqnam hoc snadere uidetnr Enstathii adnotatio. Nam nix credibile est miscuisse ninnm quo Polyphemnm sopitnrns esset UUxem, ne- qne Homerns neque Euripides hoc dixernnt, sed potins qnam fortissimnm potnm snggerere fortissimo uiro e re erat. Praue igitnr Eustathins antiquiorem anctorem exscripsit Athenaei loco indnctns, qni perperam Homeri illos nersns nerbis in-
1) Schneidewini coniectora Nunt. Gott. 1844 p. 1386 ^nXrjae reiecta- nea, quod de mistione sermo, ubi funditur et oinum et aqaa; expletur non pocolom, sed crater.
2) Ingentis magnitudinis sibi fingont poculom Cyclopi oblatum Dei- pnosophistae Athen. XI p. 461 cd. 481 e, cum ter exhaustum Gydopem pro- Btrauerit» et reprehendunt Dionysium Samium, quod in compendio mytho* logico (cf. Welcker. cycL ep.' p. 70 sqq.) illud xv/ißlav appellauit; cf. et. Athen. XI p. 477 de.
Digitized by VjOOQ iC
182 Georgias Ricardas Holland
cohat aal ^Odvaaevg wTtaaev. Sabiectum enim est Maro, a quo dono acceperat uinam illnd Ulixes, neque de alio in Timothei nersibus cogitandum erit, qood Bippartas inteliexit p. 71, etsi bic Ulixem Ulis nersibns apud Homemm egreginm uinnm Ma- ronis Gyclopi commendare üedso dicit Apnd Timotheum ad hnnc finem Ulixem illos aersns elocutüm esse libenter con- cedimuSy nisi forte shaplex narratio agnoscenda erit Alteram fragmentam (fr. 4) Ghrysipp. Ttegl aTtogxxrixiov c.10: el Kv- xXanp 6 Tov Tifuod-iov tiqoq riva ovt(x>q CLTtetprivoeuo
ovTOi tov y* vneQafiTtixovTa
ovqavov eiaavaßrjoei, quod cur priore loco posuerit Bergkins nescimusy posteriori carminis parti adsignandum est probabiliter, non certo a Bip- parto p. 72 sie explicatnm, ut Gyelops oecaecatas Ulixem per antmm quaerens minaretar utique se illum appreDsaram, cum nix in caelnm ascensnrns esset Ex incertae antem sedis fragmentis non sine specie neri arcessitnm est Etym. M. p. 630, 41 (fr. 7):
Tsrafiivov oglyava dia fiveloTQeff^ , qni nersus de Gyclope per spelnncam Strato intellegendns nidetur, nee tarnen nt origano antrnm omatum sit, sed ut — Bipparti p. 73 opinionem sequimur — oqLyava (ÄveloTQsqnj dithyrambico tumore significent uinum organitum (cf. Caton. de agri cult c. 127, 2), cuius ui prostratum Tawaadfievov ölq ^iJ- Xwv (Hom. Od. IX, 298) Ulixes uisu priuaturus erat
Ac fortasse Bergkio ut umbram alicuius de hoc fragmento testimonii resuscitaret contigit. Apponitur enim peruerse in Etym. M. 'Odvaaelag d\ unde ille nonnullis codicibus fauenti- bus edolauit ^Odvoael, Ac possumus ultra progredi. Etenim cum Suidas s. u. Tifx6&€og c titulum carminis singularis enu- meret üigaag ^ Navnhov iunctura ut uidetur peruersa, contra Athenaeus Vm p. 338 a et ex eo Eustath. p. 1538, 5 exhibeant kv T(p Ttixo^iov Non/ilhfi , primus Bippartus p. 63 duplicem aliquem titulum fuisse coniecit NavtLlog rj NavTtkiog ut nobis quidem uidetur sine uUo sale. Nam cur Navrlkog addeba- tur, cum celeberrimum nautam esse Nauplium nemo nesciret
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 183
(ApoUod. bibl. H, 1, 5, 13. H, 7, 4, 3. IH, 2, 2, 1), ut de inepto gyllabarom lüsn taceamns, quem ab hac titnli daplicatione abhorrere patamns. Quid? nonne titnlos esse poterat ^OSva- aevg vavrllog item atque 'Odvaaevg vctvayoQy tetos antem Kimkioxfj ij 'Odvaaevg vav%lXogy ueluti apud Euripidem u. 98 Ulixes se comitesqne saos appellat vavrlkovg xexQrjfiivovg? Gonaeniat aatem cum hoc argnmento qnod de NavvUip Timo* thei refert Athenaeus 1. L Dorionem iocatom esse tempestate aliqua a Milesio in Navrllq) descripta^) in oUa bnlliente se maiorem nidisse, cum Cratinom qaoqne similia in scaena pro- posuisse uiderimns. Qnamqaam ad Nauplium qnoque quädrat tempestatis descriptio. Porro ad Cyclopem nidetnr pertinaisse error aliquis Timothei ab Aristonico (Aristarcho) ad II. IX, 219 notatus (Bergk. fr. 19): rj diTtXri, ort diaat ov aqfd^ai, cjg 6 Tifuod-eog vftiXaßsv %al Otlo^evog, of^olwg vfj ^fieriQ^ ow- tjd'elif, aXka ^fiiaüai xal ort Svrjlag rag iTti&vofxivag anaQ- xdg^ Philoxeni antem prana interpretatio illins nerbi qno per- tineat cum Snidas indicet s. n. idvoag, arrtMoi], etiam Timo- tfaeum eodem loeo peccasse neri simile Od. IX, 231 :
'dvd'a dk TtvQ Tii^avreg k^aafiev et q. s. Uterque enim nidetur de pecudibns Cyclopis maetatis cogi- tasse. Miramur antem, qnod interpretes bnic poemati nondnm nindicamnt nersns ab Anaxandride apnd Athen. X p. 455 f. (fr. 17) Iv AloxQ^ prolatos, qnos cum Meinekio sie scribimus i^Qtlcjg dtTjqrdfirjxe xal rd (ikv diaveKrj acijÄOTog ^iqri da^ät^er h TtvQtxvlroiai yäg" Tifiod-eog %(pri 7to%\ avdqeg, njv xir^av olfiai Hycay. Solent Timotheo tribnere ultima tantum uerba h n:vQtxi;lToiai ydgj quod haec sola explicat Anaxandrides, sed nobis Ultimi nersns ratio uno tenore praegressis subiuncti snadere nidetur, ut homm si non metmm et uerba ipsa omnia, at certe argu- mentum Timothei esse cum Bipparto p. 79 statnamus. Beferi- mus autem hos nersns ad Cjclopem comites Ulixis mactantem
1) Quae Schmidtins 1. 1. p. 112 sq. Eostathii loco, qui nisi Athenaeam hie auctorem habet neminem, fretus de retractatione (Sia^xw^) dicit, noa inteUogimuB.
Digitized by VjOOQ iC
184 GeorgiuB Ricardos Holland
et uario modo ad cenam apparantem. Primum enim corpora diBcindit in singola membra 0, deinde partes porrectas in oUis coqnit Apparet autem illi tot fxiv respondere debere xa di^ quo eas partes addiderit poeta, quas fems ille coquns igne assanerit; qnapropter %a diavexq /diot] sensom adipiscontor por- rectamm partium corporis i. e. braechiorum eraramqne ^) prae* stantiorem band dnbie Bipparti insulsa explicatione, qui noca- bolnm diaveKij ad magnitndinem partium pertinere oenset. Manifestus autem est cum Euripidis Cyclope conexus, qui simi- lem in dape administranda distinctionem expressit uu. 402 sqq.:
xal xad-aQTtaaag kaßQtp (ia%aLQ<f aciquag i^ciura twqI, Tce d^ eig kißrft^ eg)rjx€v ^rpead-ai fzikrj, Propter tenuitatem autem fragmentorum uix certo diel poterit, quomodo compositum fuerit poema Timothei. Probabiliter id tantum statuere poterimus luxuriatum esse poetam in uinu- lentia Polyphemi uinique et potentia et praestantia descri- benda secutum exemplaria Homeri et Euripidis, Aristotele autem teste nobiliore usum Cyclopis delineatione, quacum con- sentit sermo fragmentorum.
§ 2.
De Philoxeni dramate.
Bene accidit, quod de hoc opere paulo accuratiora sciri possunt testimoniis magis quam fragmentis, nee defuerunt qui redintegrando carmini operam nauarent. Videtnr autem , ut uetustiora omittamus, intra annos 1843 — 1846 quasi certamen restaurandi ortum esse praeeunte Bergleinio: de Philoxeno Gytherio Gott. 1843 commentatione prudenti iudicio insignita. Secuti sunt eodem anno Bippartus 1. 1., a. 1845 Maur. Schmidt,
1) Gf. Etym. M. p. 270, 9 adnot. (cod. Voss.) Sia^aftrjffavTse' Staxo- tpavTKy Siafiß^icavras' olov fiaXtidov 9ta^a/ircavTss ex Meinekii coniec- tora pro /itihfjiB&v,
2) Sic intellexit Dalecampias; cf. Hesych. Sif^vexicty ixtBrafOyon, fisyalots, Meinekius vöirov 9irjvt9us inteUegit.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphepio et Galatea. 185
eodem anno Gnilielmns Klingender: de Philoxeno Gytherio diesertatione inang. Harburg, et tempore et pretio ultima, uer- borum iactantia plerumque inuenta recoquente, prauo iudicio nonnumquam detorquente. Denique a. 1846 Hartungius Philol. I p. 415—417 hunc dithyrambum tetigit repetens magis quam ipee inuestigans. Igitur cum tantum curae in re nihilominus dubia positum pauca reliquerit frumento demesso spicas legenti, quae postulat commentatiunculae integritas breuius repetemus paulo pleniuB de Synesii epistula expoeituri.
Maxime memorabile et plane nouum in Philoxeni dithy- rambo est, quod primum et commemoratur et intente tractatur amor Gyclopis in Galateam Nereidem. Nam quae ante Gy- therium huius rei ueetigia indagasse eibi uisi sunt uiri docti, ea nuUa sunt, ueluti Welckeri commentnm; quod in adnotatio- nem 17 comment. de Epicharmo p. 322 releganit, in Cratini fr. 143 fortasse inter delicta illa, avd-^ wv tosturus est Gydops comites Ulixis, cogitandum esse de Oalatea ab iis intempe- ranter lacessita, cuius rei infirmissimum testimonium ingenio nimis indulgens ex fr. 146 nondum expedito petere non debe- bat. Si iusta esset reprehensio illa Polyphemi, artam Galateae cum illo consuetudinem exspectaremus ab hoc tempore alie- nam. Nee cum toto consilio feibulae Cratineae in diaavQfMp ^Odvaaelag posito hoc concineret Nee magis certum, quod Natalis Comes (Conti Natale) Mythol. IX, 8 p.987i) refert: ^dicitur Polyphemus non modo amasse Gsdateam, sed etiam Galatum ex illa suscepisse, ut testatus est Bacchylides^ cui paulo cautius fidem habere debuerunt Bipp. p. 34 adnot. 16 et Schmidt, p. 56, cum nunc quidem antiqui scriptoris auctoritas deficiat^) (cf. infra cap. X). Ignoramus autem, num Galatea nympha ante Philoxenum carminibus sit celebrata, quam inter ceteras Nerei filias eminuisse epitheto Homeri (II. Xym, 45) aycockecrrj non satis comprobatur (cf. Hes. theog. 250). Cau-
1) Qua noB usi snmus editionis Geneu. a. 1651 est p. 975 (Bergk. Bac- chyl. fr. fin. laudat p. 987).
2) Geterom confiidit etiam Natalis Gomes Polyphemum Gyclopem cum Polyphemo Argonauta 1. 1. p. 973 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
186 Q«orgiu8 Ricardos Holland
sam nero, cur Philoxenns amorem potiBBimnm Polyphemi in- dnxerit, non sine contronersia tradnnt anctores. Legitor enim ap. schol. Theoer. VI, 7 : JovQlg qyqai iia v^v evßoalav %äv &Q€f^f4avwv xal tov yakantxog TtoXvTtli^&eiav %6v Ilolvqnjfiov lÖQvaaa&ai leQov rca^a rfj Alrvrj Falccrelag. Oilo^evov ök TOV KvdriQvov irtidrjfirjaavTa xal fitj dvvafievav voijaai Ttjv ahlav avanlaaai, ort TloXvipijfiog fiqa rijg ralarelag. Contra Athenaens I p. 6f — 7 a refert: avvefii-^e ik t^ Oiko^ivfit •^diMg 6 Jiovvaiog. k^vel di rrjv igtjfiivijv rakareiav ig>u^ Qa&ri diatpd-eiQtav, eig Tag Xatofilag heßX'i^&r]' h alg nouiv TOV KvxXiOTta avvi&rpi€ tov (ivd-ov eig to tvsqI ccvtov yevo- fievov md&ogy tov fiiv Jtovvotov KvxXwTta VTtotTTrjaafievog, «jy ö^ avlrjTQlda FaXaTeiav, kavTov 6' ^Odvaaia.
Apparety qua in re discrimen positom sit. Dnris SamioB primum Cytherium poetam de buo finxisse amorem Polyphemi in Galateam dicit, Athenaens mythum nulgatom ab iUo ad propriam sortem aptatnm esse. Per se Athenaei narratio spe- eiern neritatis prae se fert, enm talia deomm heronmqne eom- mereia non a poetis fingantnr, sed ex mythologiea nnlgi me- moria snmantur. Atqne est Dnris Samins dnbiae fidei anctorO; qnamqnam qnod priore loeo exhibet condidisse Polyphemnm propter peendnm pasenommqne praestantiam et lactis nber- tatem ad Aetnam montem Galateae üannm renera nidetnr inter Sienlos fama nnlgatnm fnisse, enm Lneianns qnoqne de ner. bist. 2, 3 templnm Galateae Nereidis in fabnlosa insnla fnisse narret (ef. lahn. 1. 1. p. 411 ; Heibig. 1. 1. p. 361). Errasse antem Dnridem iam intellexit Bergleinius p. 44 sqq. , qni reete sie rem sibi eonstitnit, nt Galateae ^nominis originationem Sienlis rei peenariae imprimis deditis ansam dedisse' affirmaret, 'nt in nymphae marinae simni tutela peendes esse erederent gre- gumqne secnndnm pronentnm enm lactis nbertate ad eam ane- torem referrent (cf. Enstath. p. 1131, 5 sqq. 1622, 21 sq.)'. Qua opinione dneti etiam Polyphemnm nidentnr £ani illins fortasse renera propter fanstam nanigationem conseerati eonditorem
1) Mueller. fr. hist. Gr. II p. 468. Eckertz. : de Duride Samio imprimis de dos in rebus tradendis fide, Bonn. 1842 p. 16.
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 187
fecisse, quem amore Nereidis potissimum flagrasse commanis origo ad deos niarinos renocata nulgo fabnlatori facile per* suaderet. Athenaenm igitnr secnti, de cuins fönte statim panca addemns, totam carmen artissime cum uita Philoxeni cohae- Bisse comperimus.
Gonstat antem poetam diutius uel saepins Syracusis apud Dionysium maiorem tTrannnm uersatam esse, qai regno potitns est Ol. 93, 4. Bergleinius accnratins tempos illins commoratio- nis simulqne dithyrambi definire conatus inde ab anno Ol. 97 altere, com debellatom esset cum Carthaginieosibns, pacem magis continnam satis otii talinm stadiorum suggessisse (Diod. XV, 6) non male coniecit. Sefertae sunt eornm historiae, qui de Dionysio scripsemnt uel res Syracusanas illins temporis tetigemnt, lepidis fabellis de tyranni et poetae altercationibns et reconciliationibus (cf. Diod. 1.1.; Lnc. adn. ind. 15; Plnt. de fort. AI. p. 334; Athen. I, 6; Suid. s. n. OtXo^hov yQa^^azi,ov\ n. Holm. Sic. U p. 449), praesertim cnm poeta carminnm pan- gendornm stndio a tyranno sibi soli placente pertinacins exer- citato minime faneret ob iudicii libertatem saepins in lautn- mias coniectns. Qnam qnidem poenam perpessns esse dicitar ab Athenaeo etiam cnm tibicinam aliqnam a Dionysio ama- tam attrectasset, qna de re andiendns etiam schol. Arist. Plnt. 290 p. 341 b, 24 sqq. D.: 6 Oilo^evog 6 didvga^ßoTtoibg Iv 2i- xeA/ff Tjv naQa JtowaLff. Uyovai de o%t nork FaXarelq zivl TtaXXaniöt Jiowoiov TtQoaißake' xal fia&(ov Jiovvaioq l^ctJ- qtaev airov eig karofilav. q)€vyo}v de ixeld-ev rjl&eif elg ra oQr^ (cnm deterioribns codd. priores pernerse i^iQrj) twv Kv- 'd'TiQUiv nal huel dqäfia ttjv ralaveiav iTtolrjOsv, iv q] elaijv^me Tov KvTikwna iqiavta rijg FakaTelag' rovro dk alvirrofisvog eig dioviatov' aTvelnaoe yag avrov rio KvxXafTtt, inei %al avTog 0 /Jiorvüiog oxm w^dogxec.
Differentia exstat aliqna, qnod Aristophanis scholiasta in montibus Gytheromm insnlae factnm esse drama antnmat, dnm in ipsis lapicidinis Cyclopem compositum . esse tradit Athe- naeus, quocnm consentit Aelianus nar. bist. XII, 44, qui addit pulcherrimam lantumiarnm canernam nomen accepisse a Phi-
Digitized by VjOOQiC
188 Georgias Ricardns Holland
loxeno. Magis anidet qnod habet Athenaens quem plerique secnti sunt; sed ob id ipsnm, qnod nimis concinna euadit nar- ratio y cui Aeliani sophistica ratiocinatio quin adiceret nerba naq^ oiSh &i(ievog vqv hc Jtovvalov rifiwQlav xal xaradbajVy all* iv avtfj rij avficpoQ^ ^ovaovQyvjv 6 Otko^evog temperare non potaity commenticia nidetnr etiam ab Aeliano q)a(Tl uerbo paulolum addubitata. Potnit antem Philoxenus posteriore ali- quo uitae tempore in patriam redire, nbi liberios odio sno satisfaceret, qaamqnam e lautomiis Tarentnm fugisse dicitur a Snida s. n. OiXo^ivov ygafifiatLov (cf. Bipp. p. 27 adnot. 28) 0- Composuit antem Carmen band dnbie anla Sicnla relicta. Qnid ? qnod Athenaens I p. 6ef Phania Eresio anctore narratinncn- lam refert de ioco aliqno coram Dionysio a poeta instituto, nt maiorem mnllnm tyranno appositum adipisceretnr, nbi aperte profitetur Philoxenns se Galateam scribere ideoqne a pisce natn maiore de Nerei rebns melins edoctnm in? Qnam con- tradictionem recte cognonit Elingendems p. 72 adnot. 96, qni Athenaemn ipsnm sibi non constare dicit Snmpsit antem com* pilator hanc qnidem £ei,bellam nt ipse indicat ex Phania Eresio, certe nsqne ad nerba rifv xQiyXav ttjv TcaQaKeifiivrjv ixvztpy id qnod ennntiatomm ratio ostendit Nnm cetera qnoqne ab eodem anctore mntnatns sit nalde dnbitamns, qnamnis Hnel- lerns fr. bist. Or. II fr. 13 sie existimet; nam continnatnr oratio ennntiato directo nee seqnitnr indirectnm nt snpra, nbi se- qnenti ennntiatione tov ovv Jtovvatov yeXaaavza et q. s. etiam praegressnm ehcev ad nerba Oavlag cpriaiv adligatnr. Neqne nllnm scriptorem potnisse aperte sibi contradicentia sie ad- nectere nihil-accnratins addentem pntamns ; qnare nltima, qnae testimoninm de carminis origine continent, Phaniae abroganda esse censemns^), qnamqnam haec qnaestio non prins diindi-
1) Vide etiam Schneidewinum Nunt. Gott. a. 1844 p. 1378, qni pro uer- bis bU la 0^ rSr Kv&riqcov conicit siz ra nsqi Kgorcava,
2) PoBsit quispiam cogitare omnia ex Phania sumpta esse, sed di- uersis ex libris; ac potuit sane Eresius easdem res bis tangere, quod etiam Muellems ]. 1. monoit, in libro na^ %(ov iv ^txtXiq rv^waw et in libris ytMQi no$rjxmv.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 189
cari poterit, quam de Athenaei in fontibns usurpandis ratione certiora cognonerimns.
Ipsa autem fabella band dnbie a peripatetico ficta est snspecta illa qnidem etiam eo, qnod gnloBum bominem de- pingit Philoxennm (cf. neQuta&rjg aiv toIq oiffoig) , qua in re maxime cemitnr commntatio Gytberii cnm Lencadio (cf. Scbmidt. 1. 1. p. 12). Nam coUigere iam prius de Galatea carmine cele- branda cogitasse poetam et postea crimine commisso mythi- cum argumentum ad irrisionem tyranni inuertisse nimis teme- rarium esset. Omnino autem et Atbenaei et Aristopbanis scho- liastae ut uidetur optime emditi (u. ultima uerba aneUaae etc.) testimoniis de occasione et origine carminis fidem abrogare, id quod fecit Schmidtius p. 56 (cf. etiam p. 16) dicens: 'ne multis quae de tyranni caecitate adduntur impugnem, mirus profecto casus tulisset, si tot cum rerum tum nominum simili- tudines tarn prospere se non tam obtulissent poetae quam ac- commodassent potius submisissentque^ superciliosi, non cauti iudicii est Nam quae tot se submisernnt rerum nominumque similitudines ? Nominum una, qua commotum Philoxenum omnino carminis consilium concepisse existimare licebit, quod idem erat nomen tibicinae atque Nereidi: Galateae; rerum nuUa alia, quam quod scaena utraque in Sicilia. Nam omnis fabula amatoria, ubi inops aliquis amator ab aemulo et po- tentiore et minus amabili oppugnatur et opprimitur — antiqua fabula semper noua — facile ad Cyclopis et Galateae amores cum Ulixe coniunctos deflecti potest, praesertim si de suo Ulixis partes poeta finxit Si uero luminis acie carebat Dio- nysius, adprime boc conueniebat ad hanc potissimum fabu- Iam ^) et a poeta studiose arripiebatur, sed ne necesse quidem erat accedere hanc opportunitatem.
Ficta esse quae Athenaeus tradidit credit etiam Elingen- derus p. 54 sq. , qui postquam ipse nonnulla suggessit , quae optime faciant ad mythi et irrisionis meditatam iuncturam, ^eo
1) KvxhanButv ßUfifia in prouerbiom abiit, si Suidae Vossiano s. u. KvxXtanas fides habenda; uar. 1. xUfifia,
Digitized bxCjOOQlC
190 OeorgiuB RiearduB Holland
cernit Athenaei inconsiderantiam, qnod sab Ulixis persona poetam latnisse dicit. Nam debnisse poetam, si fabnlam de Cyclope Galateam amante ad ea qnae ipse expertus esset ac- commodare nolaisset, non omittere eam rem, qnae ipsi talis carminis tali modo componendi quasi ansam praebuisse cre- deretnr, sed suam personam ei tribnere, quem fama Galateae amatorem foisse ferret. Com nero nmnquam quisquam audi- nerit Ulixi rei quicqnam com Galatea ftiisse, exspectandom potius substitni in eins locnm Acin", qnod feeit re nera Droy- senius in Arist. Plnt. nersion. n. 290, reprobat tarnen iure sno Klingendems. Nom credibile est poetam eins personam in- duxisse, qaem saxo obrutnm Polyphemo poenas dedisse in fabnlis Sicnlomm esset? Quasi uero quicqnam interfuerit poe- tae poenam istam premere. Immo ultionem suam premere uolebat, ultus autem Pol3rphemum solus est Ulixes, non Acis (cf. etiam Bipp. praef. p. IK). Hac certe in re ad suum com- modnm mythum poterat deflectere, si deflexit. Ita autem sta- tnit Klingendems p. 55 de ueterum opinione: 'fuisse quidem nonnulla in Philoxeni poemate uidentur, quae et ad poetam ipsum et ad Dionysium pertinerent; quod ubi cognitnm est, totum Carmen ad tyrannum illudendum conditum esse subque fabulosis illis Ulixis, Polyphemi personis homines certo tem- pore uere uiuentes latere creditum est. Tibicina autem illa ficta uidetur esse, ut haberent quae Galateae nymphae re- sponderet*.
Est merum autoschediasma quod dicitur substitutum in locum testimoniomm, quae nuUa argumentatione reiecta sunt. Atque cur tantopere inauditnm erat uellicari tali ratione Syra- cusanorum tyrannum? Etenim ne ad priscae comoediae liber- tatem prouocemus, mediae nouaeque poetarum proprium erat externes tyrannos sale pi^ifiicare, cum domesticos non pos- sent. Plane autem simiMHlilone usus erat quondam Cratinus, qui in Nemesi comoedia Peridem et Aspasiam subdlderat per- sonis louis et Nemesis (cf. Bergk. comment. de rell. com. Att. ant. p. 130). Statuimus igitur eo consilio composuisse dithy- rambum Philoxenum, ut castigaret Dionysium.
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 191
lam si ad ipsios dithyrambi ^) artem atque rationem ex- ponendam pergimus, granifisimam materiam praebent scholia ad Arigtoph. Plnti un. 290 et 298 accedentibns paucis frag- mentis et testimoniü. Per Indibrinm enim Aristophanes Phi- loxeni dithyrambmn imitatos est in illo cantico Plnti , cnm Cario sernns Pinto domnm Chremyli dneto (nn. 249 sqq.) agri- colis connocatis (nn. 253 sqq.) dinitiis et meliere nita promi^sis (an. 261 sqq.) saltando Cyclopem agens chornm dncit. Ex bis tarnen nersibns 290—301 dolendnm, qnod non satis eerta nt ex parodia ^) coUigi possnnt, nisi ex scholiis iis fides accedit. KaQ, xal firiv iytJ ßovXrjGOfiai &Q€TTav€kd tov Kvulwna
(iifiovpL€vog nal Tolv Ttodolv iidl naQBvoalevwv
v^ag ayeiv* akV ela Tixea d'afiiv^ krcavaßovHvzBq
ßXrffjfjifievoL tb n^oßarliov
aiydiv %e xivaßQcivrtJv fiikrj,
enead-^ aTteipmhjfiivoi' rgayoi d^ axQaTUlo^e. KoQ, fiiielg di y^ av C;r]rqaofi€v ^gerraveld tov KvTikwTta
ßXrffjut^Bvot, ak tovtovI TtivcHvra xarakaßovreg ,
Ttrj^av exovra kaxava %" aygia ÖQOOBQa, xQatniakwvTa
iqyaifAevov rolg ngoßarloig,
eixij ök xavaiaQ^ovra 7tov,
fiiyav Xaßovteg fifxpiivov apTixlaxov hTvq)lüiaai. Snbit statim imago Polypbemi saltantis et gregem snnm, qnem ex onibns et capris compositnm esse nidernns, dncentis. Scholia antem addnnt indnxisse Philoxennm Cyclopem xi^a- Qi^ovra nel kvQav narixorta et ex ipso ditbyrambo ad nerbnm repetita esse 'akl^ ela Tinea d^aiilv* kTtavaßoävteg^ p. 341b, 12 sq., qnibns nerbis Cyclops cogitandns erit adhortatns esse
1) Ab oouubus animadaerBom est modo Cyclopem modo Galateam dithjrambum mscribi:
Kvfdimpx schol. Arist. p. 341b 1. 5. 13. Atheo. I p- 7 a. Zenob. V, 45. raXttTBWLi schol. Arist. p. 341b 1. 28. AtheD. I p. 6e.
2) Saepios hoc Philoxeno ut omnibus dithyrambographis acddisse notom est.
Digitized by VjOOQ iC
192 Georgias Ricardas Holland
pecndes, ut snam citharaeqne nocem adinnarent, et d-QerxavBlo (p. 341 a, 53 sqq. : %o%i de zo ^gertavelo v^g Xvqag am^fia xal ov awaTcrerai tiqoq njy avvra^iV akka öiovi xal avrdg rjde, xovtov x^^Qiv ivi^xev) 0, quod optime sie explicanit Berg- leinios p. 49, nt Polyphemns 'nelnt palsandi expers uoce stre- pitnm lyrae imitaretnr et post complares nersus cantam sunm uoce illa interpellaret'. Cantn antem quamnis dissono Poly- phemns Galateae animnm snperbnm mnlcere eamqne allicere uolnit ef. schol. p. 341 b, 17 sqq.: kxel yoQ elaayei %bv KvxXwrta
Praeterea autem caecationem qnoque nt hac noce ntamnr Polyphemi expressam fnisse discimns ex schol. ad n. 298. Vario modo niri doeti dinersas has actiones se snbsecntas conexas- qne finxernnt. Qni in nninersnm parodiam Aristophaneam ad cnrsum canninis Philoxenii adnmbratam esse consentinnt ne- qne priores, qni de hac re scripsemnt, alinm dncem secuti sunt. Sed primns nt nidetnr Bergkins epistnlam aliqnam ostendit Synesii episcopi, qni snb finem.saecnli p. Chr. n. lY. philo- sophiae litterisqne omnis generis sat frnctnosam nananit ope- ram. Agitnr antem in epistnla 121 de litteris ab Athanasio qnodam, qni propter scelns aliqnod carcere inclnsns fnisse nidetnr, ad Synesinm datis, nt in libertatem se nindicaret. Cni respondet Cyrenaens episcopns nnmqnam se mannm por- rectnmm homini frandatori ad institiam impediendam, qnod sibi. nt sacerdoti minime liceret. lam initio epistnUe com- parat Athanasinm illnm carcere inclnsnm cnm Ulixe antro Polyphemi inclnso, qni fmstra cnstodi nt se dimittat persna-
1) Cur Bergkio fr. 11 uideator ridiculi gratia hoc ipse finxisBe Aristo- phanes.non intelleg^mus, cum testetor etiam alter schol. p. 341b 1.16 sqq. atra xi&a^as rix<>v fitftovftsvas ip r^ avyy^ft/iari rovro yfjirt (sublec- tum solus esse potest Philozenus) ro ^fjfia d-^nraveXo, Ex aerbis enim p. 341b, 11 ro 9i &^STTapelo ytotov fieXoQ xoU x^ovfiartor imtf ro Si alX tla rsx8a etc. nihil snspicionis contrahi potest, cum particnlaram adaer- satioarum in scholiis osus non tarn premendas sit.
2) Non feliciter Bergk. re^ni^opra eis ex Athen. I p. 20 a; i^t&i^sir pariter osurpatam atque i^^&io Ps.-Mosch. III, 85.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 193
dere stndeat, qnamais magna Uli officia polliceatnr. lam ex- Bcribamus haue epistalae partem ex Hereheri editione:
^Oövaaevg ^nei&e %bv nokvg>rifiov diaq>elvat avrov hc tov aTcrjlalov, 'yorjQ yag eifii, xal eig xaiQov av aoi na^elriv oix evTvxovvri ra elg rov ^aXax%iov ^QCJra, akV iyti tol xai iTtfpdag olöa xal xataiiafiovg xal i^iorixag xaravayxag, alg oix eixog artiaxelv ovdk nQog ßQa%v vfiv FalaTBiav. fiovov vTtoarri^i av vfiv 'Svgav anoxiv^aai, (laXkov di rov &vQedv Tovrov ifiol (ikv yaq xal axQom^Qiov elvai (palverai, iyw di kTtavT^^ü} aoi ^awov rj Xoyog, trjv Tcatda xare^aaafievog, tI Xiy(o xaregyacafievog ; airiiv hcelvtjv OTCOipavcS ooi öev^o TtoX- kalg ivy^i yevofiivrjv aycoyif^ov, xoi deqoeral aov xal avri- ßoXriaBt, av dh axxifj xal xateiQwvevar^. arccQ fiera^v fii ri xal TOiovTOV e&Qa^e, fifj rdiv xcjölwv 6 yQaaog ariö^g yivrjvai xoQji TQvqxaaj) xal kovjdivr] Trjg fjfiiqag noXXaxig, xaXbv ovv ei Ttavta ev&enjoag ixxoQTJaeidg re xal kxnXvvelg xal h-Sv^ fiiaaeiag to dtofiariov ' h^i di xaXktov, el xal CT$q>avovg Ttaqa- axevaaaio xiTtoV t€ xal Ofilkaxog, olg cavrov re xal toi nai- dixa avadr^aaio. aXXa xL dtarglßetg xal oix iyxBiQeig fjdrj tfj dvQif; TtQog ovv Tavra 6 TloXicprifiog i^exayxaai re oaov kdv- varo fiiyiaxov xal rd X^^^ ixQOTfjoe. xal 6 fiiv ^Oövaaevg tpero airov vtco xciQfiovrjg oix ^eiv o ri iavrtfi ;f^aaiTo, xareX- Ttlcavxa Twv TtaidiTuSv Tce^iiaea-S-ai' o di vnoyeveiaaag av- Tov, 'w Ovtt y ^9>^f 'dqifivratov (liv av&QW7ttov Moaiag elvai xal iyxatateTQifif^ivov iv TtQayfiaatv. aXXo fiivvoi rt tvoIxiXXb' iv&ivde yaq oix anodgaaeig^ , 6 fiiv ovv Oövacevg (rjdixelvo yaQ ovTwg) ^fieXXev aqa rfjg ^avovgylag ovi^aea&ai, ai äi Kv~ xXiana fdiv ovxa ttj ToXfiT], 2lavq>ov öi rolg iyxBiqrifiaat dlxij piexiiX^e et q. s.
Primus fruetum ex hae epistula ad accnratiorem dithy- rambi Philoxenii scientiam comparandam pereepit Otto Rib- beck, qui hoc filo dnctas in commentatione de idylliis Theo- criti ann. Borass. uol. XXXn a. 1873 p. 59—98 inserta dra- matis genninam formam admnbrauit ex instituto sno docto apparatü omisso molta ostendens magis qaam singillatim com- probans. Qnaerendnm est, quanti aestimandnm sit illnd epi-
Leipziger Stadion. YIL 13
Digitized by VjOOQ IC
194 Geoigias Rieardns HoUuid
Btolinm. Ac renocandam esse et totam lianc scaenam in antro Cyclopis et Bingala« res ad litteraram aliquod monamentiim lüde apparet, qnod singularam remm enarratio ad finem epi- gtnlae non erat necessaria, ad quem BQffecisset indicare magna promisisse Ithacmn. Ex monnmento antem nunc deperdito baec hansta sunt, qnod a nnllo scriptore, qaos qnidem integros ant nanfragofl habeamas, Ulixes cmn Polyphemo de manumis- Bione nt ita dicamns paciscens indncitor. lam cnm apnd ne- minem coninnctoB faiBse amoreB Polyphemi cnm clade eins nnins carminis argnmento firmis docnmentiB comprobare poBBi- mns niBi apnd Philoxennm, qnid magis consentaneom qnam Btatnere SyncBÜ epiBtnlam esBe dithyrambi partem metro so- Intam? At nero restant nonnnlla, qnae quin prorsna asBcn- tiamnr prohibent
Videndmn est primnm de UlixiB persona. Qnamquo- modo in ceteris epistnlia mente conformatam habnerit Synesins Bi contemplamnr, non prorsns cum Homerica connenire uide- mas. Nam nt eos locos omittamns, nbi Ulixicr errores et casns ex more homm rhetomm ^ in comparationem nocantor cnm aliomm faominnm fektis, nelnti ep. 32 comparatnr Ithacus Sire- naif fngienSy ep. 148 nanfragns (n. etiam ep. 158), Laestrygones Cyclopemqne superanB ep. 137, bereis natnram nobis qnidem magis magisqne nidetnr deposnisse et nafri neteratoris non tam indnisse qnam darins exserniBse, ita nt Sisyphi patris qnem dicebant in aestimationem neniret; sie Synes. enm ep. 50 nna cnm Sisypho nominat: rov Slavq>ov dk xal rov ^Oövaaia fjiia(S. xal yaq bX %t xal liyoiev aXrj&ig, akla towvtoI ye Tjoav oloi Ta nlBiara \peidea&ai, Hnc nidetnr etiam meta- phoricns nsns ep. 142 spectare. Deinde personam snmpsit eam, in qnam mntatns erat a Minema, cnm in Ithacam rediisset, senis calni dolis et fallaciis onerati, qnalem Syne- sins narrat in Ancbemachetarnm memoria esse ep. 148, 288:
1) Lai^am materiam suppeditabit Hercheri index. Amant eius casus laudare imprimis lulianus (epp. 7. 33. 52. 58 fr. 5), Procopias (epp. 18. 25. 62. 93. 117. 124. 128), Theophylactus (epp. 43. 38. 55. 82) cf. etiam Aen. ep. 23; Apoll. Tyan. ep.44; Luc. ep. 3; Plat ep. 2.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 195
Tial ^Odvaaia riva ovtov q)lXov ovoiAoCßvaiv ol xqyiozoI ßov- xolot, ipaXaxQov fikv avd'Qiartov, aXka dcLvov ofit- X^oai ytQayfÄaai xal Ttoqov iv aiirixavoig evQelv. OLfxiXei yeXcSaiv, orav Ttsgl ccvrov Xiytoaiv, '^yovf.uvoi nigvciv ixT€Tvg>Xd)a^ai %6v KvxXcj/ta, xal wg eiixero fikv VTto T(p xQiip To yeQovxiov ei i{, %. et qualem alii epistnlarom auctores sibi fingnnt Cynicornm pnncipem existimantes cf. Cratet. ep.l9, Diog. 7. 34. lam haec persona etiam hains epistnlae Ulixi sub- esse nobis uidetnr, qnamqnam Benex caluns non apertis ner- bis indicatur. Ipse enim se nominat yorira carminam et ille- cebrarum amatoriarnm peritum et Polyphemus enm alloquitur: ÖQifJLVTcmov av&QWTtiov aal iyxaTareTQifiidivov TOlg 7tQayf>iaaiv, Totus antem tenor orationis Ulixis sophiBticae artis est lacn- lentissimnm docnmentam; nam id qnod maxime adpetit, nt Gyclops ostro saxum amoueat, obiter tantnm praestigiis suis et captionibns inserit, primum /46vov vTtoaTtj&i av Trjv &vQav ccTtOKivfjaai , f.iäXXov dk rov dvQeov tovtoV Ifiol fiiv yag anQWTYiQiov elvai q)alverai (haec ultima uerba homnncnli in- firmitatem nidentur ostendere), deinde interiecto tumore ner- borum, quibns rhetoricis artificiis (xccreQyaaafievog. xl Xiyo} .xaT€Qyaaafi€Vog ; avrr]v etc.) et compta gradatione (xaXov ovv
— Bit dk xaXXiov) fntnra nolaptas depiugitar, qnasi nolla dubi- tatio esse possit: aXXa ri diar^ißeig xaJ ovx iyxeiQBlg ijöri rrj &vQ(f; Quam quidem personam nnm consentaneum estPhilo- xennm ipsum sibi imposnisse ? Num eias e re erat impostoris partes magis sastinere quam uiri honesti dira necessitate ad dolum confugere coacti? Neque putamus caluum senem ipsum se proposuisse (nam de Phidiae similitudine cogitare noles), si quidem pulcherrimae Nereidi commendari uellet. Immo ipsum haud dubie poeta se induxit quam praestantissimum, quo sua uirtus et uictoria atque Cjclopis discrepantiain cla- riore luce ponerentur. Accedit quod Polyphemus quamuis brutuB non decipitur callidi hospitis promissis, sed alia ratione libertatem Ulixes uidetur reeuperasse (cf. 6 fikv ovv ^Odvaaevg
— TjdixelTO yoLQ ovrwg — ^efieXXev aqa vfjg TtavovQylag ovij' aea^^ai), id quod nescio an rursus abhorreat a consilio poetae,
13*
Digitized by VjOOQ iC
196 Georgius Ricardas Holland
qni nisi persnadentem faceret ueteratorem, omnem illam scae- Bam non induxigget; cnm id qnoqne staderet, ut quam stnl- tissimnm describeret Dionysimn. Deniqne Synesii Ulixes id tantnm agit, ut solum se sernet comitibus destitntis, qnod congmit cum illo charactere, non concineret cum Philoxeni conttlio; si nero statnere manis ommno sine comitibus illum Ulixem induci, ne hoc quidem qaadrat ad Philoxeninm, quem sociis comitatum fuisse ex Aristophanis parodia apparet.
Ut aperte dicamus quid sentiamus : uidetur nobis et per- sona ülixis et orationis tenor et scaenae decursus magis ad comoediam quam ad hunc dithyrambum quadrare ; alius enim poetae nihil intererat quam Optimum fingere Ulixem, sed finxit talem, qualis in posteriore poesi uidetur excultus esse^) ex 8U0 arbitrio risus mouendi causa res sibi constituens. Scae- nicae autem actionis memoriam referre dixeris gestns illos Gyclopis cachinnnm quam maximum toUentis, manus complo- dentis, mentum Ulixis permulcentis, quos libentius e comoedia repetamus quam ex dithyrambo scaenico. Neque tamen totam epistulam ex hoc fönte deriuare uelimus. Yerba enim: xal öet^aezal aov xai avrißoXrjaei, av 6h axKiij xal xaTeiQwyevarj, quibus amoris ratio plane inuertitur ita quidem, ut is, qui adhuc submissas preces non est dedignatus, cum amata non solum fauet, sed ipsa ad preces descendit, !dioLovg partes agere et despicientiam simulare dicatur, ea inquam uerba com- monefaciunt nos Theocriti id. VI, quo ironice Polyphemi amor a duobus pastoribus illuditnr, ipse autem aestu ipsius Nerei- dem incensam esse ratus nihil se sentire simulat uu. 25 sq. Atque Alexandrinam artem ostendunt amatoriae illae'^7rq;<}a^ et KccrdöeofMot et xaravayxai et ivyyeg et antri purgandi sin- gula praecepta accurate descripta. Quibus ex causis dubita- mus, num epistula Synesii uti possimus incorrupta duce ad re- Buscitandum Philoxeni dithyrambum. Quin uero similis scaena in illo carmine fherit non dnbitamus, cum Philoxenus primus
1) Veatigia hoius personae habes uel in SOeni uerbis Eur. Gyd. 104:
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 197
diias illas fabülas de caecato et de amante Polypbemo uidea- tnr coniunxissey sed a posterioribns imprimis comicis retrac- tata est et excnlta, Alexandrinae aetatis flosculis exomata, fortasse ne ipsins Synesii qnidem ingenii plane immunis. Garn Bergkio igitur, qui causis non additis sie sententiam statuit: 'SynesituB si non ipsom cannen nsurpanit, at rhetorem aliquem antiquiorem, qni Ülo nsns est, nidetnr secntne esse', non consen- timus. ludicio de Synesii episttila facto redimns ad conexum dithyrambi illostrandnm. Omnes fere, qui enm sibi contexnere, amatoriam cantilenam fecernnt Cyclopem prins edentem qnam Ulixem sociosque eins deprehendisset cf. Bipp. p. 33, Schmidt p. 65, Härtung, p. 41 5 sq. itemque Bergkins ordine firagminum eandem sententiam profitetnr. Contra Ribbeckins prima scaena dithyrambi in antro inclnsos facit femm hospitem cum ad* uenis. Proficiscendun est ex Aristophanis nerbis nu. 298 sq. xQainaXcüVTa 0 fiyovfievov tolg TtQoßarloigy quae inter se con- iungenda esse nonissimus editor interpnnctione omissa recte docnit. Gyclops igitur cnm oaes dneere, quibus comitatns ad Galateam canendam litori adpropinqnat, ebrins dicatur, ainnm iam antea ab Ulixe accepisse censendns est. Qnare cum Sib- beckio praegressam esse uini donationem iure statuemus, cnius rei etiam inde argumentum sumere licebit, quod apud Syne- sium Polyphemus Ulixem adloquitur ambiguo illo nomine OvTig. Iam cum apud priores, Homerum et Euripidem, tum demum Gyclops nomen ex hospite quaerat, cum uini dulce- dine delectatus est, ueri simile erit etiam Philoxenum rem ita instituisse. Sermo autem ille non post cantilenam Gyclopis uidetur habitus esse. Priori igitur carminis parti adsignanda uidentur fr. 10 et 9.
Suid. %^vaag, avtL-dvoj] (uulg. avtl tov d-vai] corr. Gais- ford. ex append. prou. n, 10)* lovro Ttaqa Oiko^ivq) 6 Kvxlwip Xiyu TCQog tov ^Odvaoia. ane'/.öixorrat yag t6' ^iv&adenvQ xelavTcg Idvoafiev* (Hom. Od. IX, 231) 7taqa %(^ TtoitjTfj ctp^-
1) Yidentar in Bchol. u. 298 p.342, 21 sqq. haec: ifii&vuB ya^ ixaivov 'OSvccM post uerba: x^atnaXmvra' /M&Covra transponenda librarii ne- glegentia illuc delata.
Digitized by VjOOQ iC
198 Georgias Ricardas Holland
ad'at B7t\ TiSv aQveiv, ovxl i^ ^o aTtsd^aafiev voelad-at u. schoL n. IX, 219 (Timoth. fr. ine. 19 gupra p. 183). Recte explicatam ab interpretibns fragmentam. Minatur Poljphemas mactatnm iri Ulixem, sicnt ipse a^os mactanerit. Longius igitnr pro- gressi sunt socii etiam mactantes agnos, quoB apnd Euri- pidem tantum nirgniis ninctos abactosqne aidimus cf. Cycl. 224 sq. Similiter Sileno cainmniato Enripideus Cyclops mini- tatnr nu. 243 sq. :
wg otpayivreg avrlxa
Tckrjaovai vr]ivv rr^v ifirjv et q. s. Gognita hospitis crndelitate pronontiauit Ulixes fr. 9:
oYffi (i 0 daLiiwv riqati avyna&elQ^ev Zenob. Y, 45 krtl twv dvcavaaxevovvrfav inl rivi SvoxbqbI TtQayfiari Uyerai ^ naqoi^La, Kv%hjD\ff yaq kori ÖQafia Oiko- ^ivov Tov Ttoirftovy iv f^ 6 ^Oövaaevg TteQiaxe&elg rifi xov Kv- nkioftog OTtrikaliff Ifyei etc. Diogen. VII, 19; Apost. Xu, 52. Mnlti sant Schmidtins p. 61 sq. et Bippartos p. 43 sq. in niro- rmn doctornm de hoc nersn erroribns enumerandis. Tuetnr metrum analogia a Meinekio Com. fr. IV p. 550 allata: alV ela tixea d'ofilv* i/cavaßodivTeg. Apud Homerum antro indnsi lacrimantes manns looi tendnnt cmenta socioram nece con- specta na. 294 sq., apnd Enripidem nn. 351 sq. exclamat ülixes:
xQelaaovag yccQ ^lUov
Ttovovg aq>lyfiat xaTtl tuvövvov ßd&Qa. Mira hariolatns est Hartnngins p. 416, qui dormiente Poly- phemo asserit Ulixem haec cantasse ipsnm se ad opus perpe- trandum stimolantem; quasi qoisquam angore expresso animum sibi addat Yino incitatns Polyphemns band dnbie tenuiores affectns Ulixi professos (cf. Sibb. p. 73) captinos uidetnr coe- gisse, nt comitarentnr se coipissaturüm, sicnt Gario senes ad- hortatnr, ut se sequantnr, qni cum postea de caecando monstro nerba faciant ipsi Ithacensinm partes snscipinnt. Statuere pos- samos ad snnm finem nertisse Philoxennm Enripidis innen- tnm, qni Gydopem induxit comissatom ire ad Gyclopes fratres gestientem uu. 445. 530 sqq. nee nisl Sileni aoaro consilio (540) retentnm. Volnit nimirum Galateae qnasi trinmphantem, capti-
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 199
uomm tnrba cinctum nimm se Hictorem ostendere, neque gre- gern snnrn in antro reliqnisse putandos erit, qui diuitiis se commendare uellet (cf. Schmidt, p. 65). Speciosa antem est Sibbeckii coniectara, ex qaa hoc modo irrigam esse dithyram- bicum satyrornm choram arbitratur nisos sine dnbio Aristoph. n. 295:
iTtsod'^ aTceilfwhjfiivoi' TQayoi d' cMfctneiaS'e.
Fortasse chornm ex satyrico dramate hac in feibnla sollemnem satyrornm (Bipp. p. 34) idoneis nestimentis magis ad gregis similitudinem adaptarat poeta^ nt non solnm t^ayotj sed etiam alyeg, ohg, aqveg, xQiol in scaena conspicerentnr. Progressos igitor Cyclops ad litns cantilenam amatoriam edit, cnins initinm dithyrambico nonatornm nerbomm tnmore conspicnnm sernanit Athenaens Xm p. 564e (fr. 8): 6 dk rov Kv^qLov OiXo^ivov KvxkcDjp iQ(3v rfjg raXarelag xal iTtavvtay avir^g ro xaXlog 7CQo/4avT€v6fi€vog v^v Tvq)lo}aiv Ttdvra fiaXlov avTijg knaiVBi 7] TiSv otpd-aX^tSv fivrifiovevei Uyiov tSde
'£i xakJiiftQoacDTve
XQvOBoßoatQvxe rakareia,
XaQitoqxave ^ ^alog^) iQvircDV. Landat igitnr amatae faciem, crines, nocem, omittit ocnlos celebrare non praesagiens caecationem, nt addit Athenaens ex grammaticomm somniis, qna in re nnllnm acnmen inesset, sed qnod pnlchritndinem ocnlomm non sentit ipse propter nnins sni Inminis aciem qnam maxime inflatns, qna de re postea plnra dicemns. Ad finem nero carminis, non nt Bergkins (fr. 7) fragmentis ordinatis nidetnr indicare ad initinm addnctns iUe qnidem Theocriti id. IX imitatione, releganda est nmbra frag- minis alicuins, qnae tribns locis contexitnr schol. Theoer. XI; 1 : xal a^L^o^evog rov KvxlwTta Ttovel TtaQapLv^ovfi^ov kavtbv inl T(^ rijg FahneLag €Q(oti xal ivrellofievov xoig Ö€Xq>lGtv, OTtcjg ayyelkcjoiv airrj, otl ratg Movcaig tov eqana melvai. Plnt. quaest. symp. I, 5: ojtov xai xbv KvxXiOTca Movaaig ev- qxjivoig laa&ai q>rjai %bv eQWTa Oilo^evog. Erot. c. 18: Mov-
1) Sic Bergk. poet. lyr. Gr.^ Fiorillo &dXXa£. Traditor MaXXos.
Digitized by VjOOQ IC
200 Georgiiu Ricardos Holland
aaiQ evgxovoiQ iwfiivrj rov eQwra xara Oilo^evov (a. Philod. de mus. uol. Hercnl. 1, 15). Discimus igitar desiderio medica- tum esse Polyphemum iam apad Philoxenam — dignam qnod adnotetnr. Imperat autem delphinis, ut Duntient Galateae amo- rem non ultra mnsicam ualuisse, ex qua solaciom adeptos sit. Belle hoc instituit poeta, qnod rursus cum animalibos fecit coUoquentem Cydopem Homeri exemplam secutns idem qnod obuersabatur, com pastorem gregem adhortantem indnxit (cf. schol. Od. IK, 456). Puta uero nerbis Ulis
all^ ela rinea d-afxlv^ iTtavaßowvreg etiam Ulixis comites ut plauderent a Gyclope incitatos esse, ueluti Carlo incitat msticos; nonne acerrimum aculenm in- fixisset Dionysio conninas imprimis Philoxennm nt planderent poematis snis saepe impellentem? Omnino antem poetica stn- dia Dionysii salibns perfricuisse poeta censendns est (cf. Rib- beckinm p. 73).
Knm Galatea responderit canenti nescimns; sed nalde pro- babile uidetnr eam tacnisse, cnm ^delphinos nnntios mittat non exanditns amator, cf. Schneidewinum nnnt. Gott. 1844 p. 1379 sq. Qnod qni sani indicii est probabit. Fnttilis enim est ELlingen- deri p. 49 sq. argnmentatio, qni non concedit Bergleinio Gala- team in scaenam non prodiisse, cni si non primas at fnisse certas qnasdam in cannine partes et ex nomine dithyrambi, qni etiam Galatea inscriptns sit, et ex Athen. I p. 6 conclndit, 'qaibns Philoxennm Gyclopis persona Dionysinm, nymphae tibicinam, Ulixis semet ipsnm significasse narret, denique per se ueri simillimum esse^ iudicat, 'modo cogitemns, quam bene duobus illis coram in scaenam prodnctis sollers et ingeniosns poeta nti potuerit'. Ultimum argumentum nihil nalet, alterum nihil de hac parte dithyrambi probat, primum nuUum est, modo memineris parum constare, uter titulus ipsi Philoxeno placuerit. Iam sopitum Gyclopem in sonmum incidisse dam- numque ab Ulixe accepisse uiri docti consentinnt cogitantes eum in antrum reuertisse. Qnod si nos acciperemus, statuenda erat duplex scaenae mutatio, quam Schmidtius statuere non dubitauit, qui p. 65 existimat initio carminis Ithacenses in-
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 201
ductos esse in antrnm descendentes ouesque mactantes Poly- phemo absente ideo, ut TtQoe^aQxovra faaberet Ulixem perso- natnm (cf. p. 236 sq.). Sed ne opus quidem est uiolentam illam mntatioiiem accipere, si recte intellegimus Aristophanis uerba eixi} dl naTadaQd-ovTa Ttov. IIov enim non est 'fortasse', qno-^ niam constabat senibns dormioisse apnd Philoxenum Cyclo- pem, sed 'alicabi^ qui locus propter indefinitam dicendi for- mam non in antro uidetur esse. Qnare caecatum esse Cyclopem extra antrum titione facili opera illinc arcessito, neqne Home- ricam fabulam de captiuis oninm anxilio sernatis adhibitam esse opinamar, quam propter scaenicas dif&cultates etiam Enri- pides immutanit Neqne tarnen exiisse potest ditliyrambns, quin aliqao modo Galateae amore frueretnr Ulixes. Postulat enim dithyrambi consilium, ut Galateae fauor, quem Polyphemus blanditiis frustra adpetierat, nitro obtigerit Ulixi, ne aculeus liebes manereti ut Bibbeckii uerbis ntamur, qui praeeunte Bip- parto praef. p. IX rectissime hunc finem flagitauit — finem dicimus; nam qui negat necesse esse scire Ulixem de amore nympfaae Glaeserus p. 1, parum respexit ueram poetae partes ipsius Ulixis agentis condicionem. Hac in parte dithyrambi ^atateam in scaenam prodiisse negari non poterit; singula huius scaenae artificia nos fdgiunt.
Haec quidem mythi commutatio nusquam per litteras nostras occurrit, sed unum fortasse quamuis tenue et defor- matum frustum multis saeculis post apparens ex uasta illa ficticiarum de belle Troiano faistoriarum aggluuie expiscari licebit. Leguntur enim apud Dictyn Gretensem VI, 5 haec: '(Ulixes) narrare occipit, quo pacto — deuenerit in Siciliam: ubi per Gyclopa et Laestrygona fratres multa indigne expertus ad postremum ab eorum filiis Antiphate et Polyphemo pluri- mos sociorum amiserit, dein per misericordiam Polyphemi in amicitiam receptus filiam regis Arenen , postquam Alphenoris socii eins amore deperibat, rapere conatus, ubi res cognita est, interuentu parentis puella ablata per uim, exactus per Aeoli insulas deuenerit ad Circen etc.'. Similia paucis mutatis narrant dubiae fidei auctore usi loann. Halalas chronogr. V
Digitized by VjOOQ iC
202 Georgias Ricardos Holland
p. 114 — 117; p. 116: rtQiatag dk yevofiivtjg TtQoaqyayev 6 ^Odva- aevg xa) T(p noXvg)i^fi(p ^ivia xal TtQOOineüBv avvfp emm ort ano nSv T^wlmSv roTtcav ikijXv&e Jterclavfifihog am TtoDiijg xvfittTOiv avdyxrjg aTta^i&firjaag €tvT(ß xal vag avfißi- aag avrfp xara &ala(raay dtaq>6Qovg avfAg>OQag, oartg iloAv- q>rjfiog avfAfca&rjaag avrt^ ^Jihjaev avrov xal vftedi^avo ainov xal Tovg avTov, ^wg ov iyivero imn^deiog 6 TtXovg. ^ il dt- yoTTjQ rov noiojqytjfjiov ovofia^i ^Ekniq igumiuiSg duri&ij n^g Tiva €V7tQ€7trj avdqa twv fierä rov ^08voaio}g ovofiori Aetma xal iTtiTrjdelov avifiov nvevaavxog TovTrjv aqfa^Teaaavreg ifyif- fitjoav kx rfjg SixeXlag vrjoov, ariva 6 aotpcixatog 21- avq>og 6 Kipog l^id'Bxo. Gedren. p.l32cd. Bekk.Ip.232; Tzetz. chiliad. hist 360 na. 928—945; cf. etiam loann. Antioeh. in Mnell. frgm. hist. Gr. IV p. 551. Qnamqnam canendnm est, ne ex his somnÜB qnicqnam de Philoxenii dithyrambi corsa coUigarnnSi tarnen non sine aliqna mythi illins commntati me- moria nidentnr fieta esse.
Hand infeliciter niri docti incertae sedis fragmentis in
hoc dithyrambo locom adsignamnt. Bergkins eniniy cni assen-
tinntnr Bergleinins et Schmidtins, Athenaei aerba XV p.692d
(fr. 6) ^ ^ #
avfxßalovfial xi f^ikog vfilv elg tquma
(xava Tov Kv^qiov noiiifirfiv)^ qnae ab Athenaeo (L L et M p. 271b) et aliig (Dionys. Hai. de comp. n. c. 1; Append. pro- nerb. IV, 77 tom. I p. 453) pronerbiali sensn nsnrpantor, nt illa eig ^wra omnino snpemacanea nideantar, initinm fiiisse carminis Philoxenii coniecit pamm pmdenter, nt nobis nidetar (cf. et Bipp. p. 45). Potnit enim haec dieere propter primun personam solns ipse PhUoxenns i. e. actor eins, quem in dithy- rambo Ulixis partes egisse scimnSi debnit autem haec dieere non Ulixis, sed poetae nomine. Prolognm alterins actoris propterea statnere nolnmns, qnod tertia tnnc persona avfißcf keirai sc. o noiifnjg exspectanda erat, si qnid ex prologu Terentianis conclndendom ; itaqne manet haec difficnltas, ttt actori Ulixis primnm uere Philoxeni, deinde Pseudo-Philoxeni partes snstinendae sint.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 203
Paulo maiore neri Bpecie a airis doctis huic dramati sunt adflignata fragmenta ine. 16 et 17. Athen. II p. 35d (Enstath. 1770, 9): 6 dk Ki^Qiog Oiko^evog Uyei
€VQ€lrag olvog 7tafxq>wvog et Athen. X p. 446 ab:
(o avTog q>ri(nv uivTiq>dv7ig iv t<^ Tqav^cerLq)
Tcagadldov d^ i^rjg ifiol xbv aQxsaiyvtov, log %q>am EvQiTcldtjg, A. EvQutldrig yag tovt* iq>ao%Bv; B, allcc rlg; A, Oilo^evog &qn:ov&€v. B. avdkv diag>iQ€i, w rav' iiJyxeig (i ivema avllaßtjg fziag. Apparet pertinere haec fragmina ad ebrietatis scaenam. Prins Bio nertit Casaubonos "uinum large flnens onmis generis nocefs ciet' explicatione nniee nera et ad locnm innestigandnm frnc- tnosa, qnam respnere non debebat Bippartns p. 44 ipse mire interpretans nafigxovog de grato sonitu uini in pocnlom infnsi coli. Pindar. Ol. VII, 1 sq., qnod et ab nsn nocis abhorret signi- ficantis omnis generis modulationem (avixav Ttctfiqxavov fxikog Pind. Pyth. XII, 19 u. et. Pyth. HI, 17) nel omnino loquaci- tatem alicnius rei (Ttafzqxovoi x^^^S de pantomimo Antip. Thessal. in Anthol. Plan. XVI, 290, 6) et a conexn, qai est apud Athenaenm. Atque hoc ex conexn nobis oidetor aliqua coniectura de loco fragmenti fieri posse. Etenim cum sermo Sit de dinersa ni uini tristem hilarem, inualidum fortem red- dente (cf. ibi Cypriorum poetae, Diphili, Ghäeremonis uerba) napL(p(avov i. e. loquax putamus uinum appellatum esse, qnod loquacem fecerit sc. Gyclopem, cui suspicamur haec dixisse Ulixem, cum de recta uini bibendi ratione praeciperet, qua- lem habes scaenam apud Euripidem uu. 570. 573. Ac fortasse licebit sie ordinäre sententias: 'si bene fluet uinum, magnus orator uel potius magnus musicus exsistes sc. ut perores et permulceas Gkdateam\ Nimirum uoluit Polyphemum iam irri- guum ut plus uini combiberet spe illa commouere certior factus de eins amoribus. Atque metri grauitas praecipiendl granitati respondet Fragmento autem 17 postulat Cyclops, cui persuasit hospitis astutia, potum iilum membra roboran-
Digitized by VjOOQ IC
204 Georgins Ricardos Holland
tem, qao animnm sibi addat ad maliercnlae fanorem cap- tandnm.
Adespota fragmenta omni dnbitatione seclasa huc referri possunt nuUa. Qaae Himerins orat 1,19 (Bergk. 1.1. p. 610) laadat: el 8h xal to avd-og Tfjg o^ewg yqaq>uv id'iloifii, %a TtoirjTiSv avayxt] g)d'iyy€a3'at' 'w kevxoTtjTog xal yakcncrog'' ravra yag Jtov rig Ttoifi'qv TtaQ^ htelvoig Tto&wv rrjv Fakd- T€iav T¥iv NrjQTjtda nQoaelQrjuev ix trjg iavrov Ttoi'qaag rix- vi;^ To fxilog a Schneidewino annall. litt. len. 1845 p.UOO (cf. Hartang. p. 416) in plenum nersom ancta hunc
w XevxoTcerog xal yakaxrog levxoTigag, quem cnr Bergking antiquo poeta plane indignnm iudieet in- tellegimnsi non dispicimns, cnr ad Theocrit. XI, 20 referen- dnm inbeaty propter metrum ab aetate Alexandrina abhorrere nobis uidentnr; ac nescio an dimeter trochaicns dithyrambicis nnmeris plane dignns facile procndatnr hie
XevxoTOTog real ydlaxrog respondens fere adlocutionis metro
XQvaeoßoarqvxB raXareia,
XaQiT6q>iov€, d-aXog iQtJXWv, nt pastor Aetnaeus 'lactis ninei eandoris filiam' sermone tomido amatam compellet, qno spectat uerbnm sophistae TtgoaelQijxev. Contra prouerbinm Diog. VII, 82 a Bergkio nindicatnm mg €7cl dalov iXd-ov' i/tl twv Tcexifog yivofiivvjv ' and %ov Kv- xkiaTcog 17 fieTaq)OQa Philoxeniae originis nuUa re argaitnr ne explicatum quidem a quoquam. Hoc tantnm nobis constat non coniungendum esse cum pronerbio a Snida s. u. daXdg laudato: äalog elg tvvq, quod idem ualere atque htrcog dg ftedlov uel aerov iLTtraad-at diödaxeig, deixplva vrjxea&ai de- ödaxeig docet Diog. I, 65 usarpatam de eo , qni stimnlat ali- qnem sna spönte et proprio impetn actnmm. Contra tcvq iTtl dakov ik&ov fere idem esse dixeris, qaod notissimnm illnd Ttvg inl nvQ cf. Apostel. XV, 15, qui habet tzvq iftl tcvqI, xaxov inl xax(p' TavTrjg f.iifivrjVTainXdT(ov (legg. 11 p. 666 a) xal Aißdviog (orat. IV, 146 R.) ^nvq Inl nvQ ^o&ofMtjv' (u. eljam Zenob. V, 69), de cnius pronerbii praecipne in amoribus asn
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 205
cf. Bohdium de £eib. Rom. Graec. p. 160 adnot. 3 et quos ille laudat Heins, ad On. art. amat. I, 244; Bergk. comm. de rell. com. Att. ant. p. 31/ qui docent solere uinam Veneri accedens TtvQ ItcI TtvqL (Ugnis in igne^ Ouid.) diei. Fortasse etiam Cy- clopi uinnm ardorem amoris anxit. An de amore omnino non cogitandnm, sed ex similitndine eonim, quae dicit Polyphe- mus Eurip. u. 683 caput rapi illidens: "Kaiwv ye ngog xax<^, ad illad prouerbium aliquid repetendum, ita ut dalog possimus propria significatione accipere (Eur. u. 462 8aep.)? — Neqne adsentiri possnmns Wilamowitzio in Herrn, nol. XIVp. 172sq. frnstnloram dnorum iam a Schottio^ Senecae editore, Phi- loxeno attribntorum memoriam renouanti, qnamquam non con- tradixit Ednardns Hiller ^) in annal. Burs. 1881 I p. 134. Le- gnntur enim apud Senec. snas. 1, 12 haec: "^Gormptissimam rem omninm quae umquam dictae sunt, ex quo homines diserti insanire coeperunt, putabant Dorionis esse in metaphrasi dic- tam Homeri, cum excaecatns Gyclops saxum in mare reiecit . . . Gac. sign. W. Mneller, 0. Ribbeck). Haec quomodo ex cor- ruptis eo perueniant, ut et magna et tamen sana sint, aiebat Maecenas apud Vergilium intellegi posse. Tumidum est
ogeog oQog ccfcoOTtäTai Vergilius quid ait? rapit
haud partem exiguam montis (Aen. X, 128). Ita a magnitudine discedit, ut non imprudenter discedat a fide. Est inflatum
ycal xalQia ßaklerai v^aaog, Vergilius quid ait? qui de nauibus
credas innare reuolsas Cycladas (Aen. VIII, 691). Non dicit hoc fieri, sed uideri. Propitiis auribus accipitur, quamuis incredibile est, quod excusatur, antequam dicitur'. Iam WUamowitzius librorum scripturam KEIPIA xetgla legens doricos numeros procudit hos:
ovQ€og ovQog aTtoanarat yLol x^tQla BaXkevai vaaog ....
1) Idem in edit. IV. frg. lyr. Gr. non recepit.
Digitized by VjOOQ iC
206 Georgias Ricardus Holland
et Philoxeni esse eninci afifirmat Theocriti nersa VH, 152:
Tov XQCtTeQov noXvq)afjLOv , og äqeat vaag MßakXe hac ipsa imitatione a Meinekii iudicio defendendo.
Sed £eitemTir ignorare nos, cnr omnino adespota fragmenta haec indicanerint uiri docti, qaod si nerum esset, maxime miraremnr his potissimnm non addidisse rhetorem auctoris nomen, cum unicuique sententiae in praecedentibus et se- quentibus auctorem praeponere soleat Atque habemus aucto- rem Dorionem rhetorem , cuius quidem uerba in metaphrasi Odysseae dicta etsi concedimus propter ^haec' pronomen ex* cidisse Muellero et Bibbeckio, tamen quidni singulas elocutio- nes tumore praeter ceteras insignes repetitas esse statuamus? sc. ut cum Vergilii sermone compararentur. Poterat autem aptissime in metaphrasi res inflante et supra modum extollente sie circumscribi uersus Homericus (Od. IX, 481):
ccTto^^ri^ag xoQv<prjv OQ€og fieyaXoio. Optime uero concinunt tumida illa atque inflata uerba etiam praesenti tempore uiuacitatem quandam ef&cientia cum Dorio- nis genere dicendi, quod quidem ex Senecae scriptis cogno- Bcamus cf. controu. X, 5, 23: furiose, contr. 1, 8, 16: "^Dorion dicit rem paulo quidem elatiorem, quam pressa et ciuilis oratio recipit etc.'; suas.n,ll:^disertissima sententia'. Quam ob causam quamuis dolentes non toUimus haue Philoxeni pro- lem, praesertim cum ne ipse quidem sospitator facile dixerit, quomodo haec cum ratione dramatis concUiet. In dramate — et drama fdisse hunc dithyrambum ex Aristoph. schol. (cf. vno-- y^Qirr;g p. 342 a, 14 D.) clare elucet, drama autem melicum *) — dici haec poterant solis a comitibus Ulixis ingentes Gyclopis iaculationes spectantibus, quae sane maxima esset scaenica difficultas sie euitata ab Euripide, ut minitaretur tantummodo Cyclops uu. 704 sqq. — Neque cum fructu perlustrauimus quae BergÜus congessit lyricorum adespota fragmenta, unum dithy- rambici coloris fr. 128 Demetr. ^egi k^(xi]v. 91 (rhet Gr. III
1) Consensus est hac de re; Bergleinius p. 56 dissentiens satis re- fatatas est a Klingendero p. 47.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 207
p. 283Sp.): Xtjftriov dh xal avv^era ovofdara, ov ra di&v^ QafißtxiSg avyKelfieva, olov ^&e(m€Qarovg TclAvtiq ex Ulixis aliqna de erroribas narratione excerpttun esse potest, qualem habemus Hom. Od. IX, 259—262.
Restat, nt qnali arte Philoxenus Polyphemum indnxerit breüiter exponamos. Apparet ex consilio dith jrambi nonnnlla pigmenta nonare debnisse Fhiloxennm, qnae cnm Polyphemi persona sollemni non conexa Dionysii nitae ac moribns deno- tandis mserairent, qnae nunc ne coniectnra quidem prorsos asseqni possamns. Seimas uero, qualem in scaena proposuerit poeta Pseudo-Dionysium ex scholio ad Arist. Plut u. 298: TciiQav exorra' OiXo^ivov iotl TtaQtjy/xivov xal tovto to ^ij- tov. roiovTOv yaQ tov KvxkwTta eiaayei TCijQav ex^vra xai BTtl ravrrj kaxava ayQia. — uäXXwg. ivrav^a 6 TCOirjTrjg Ttaiyvoa- dwg e7tiq>iQei ra rov Oiko^ivov nn/j^av ßaora^eiv tov KvxkcoTta xal kaxava lad-leiv, ovtw yaq Ttenoirjxe tov tov KinXionog vnoxqiTriv elg ttjv axrjvijv eloayofievov. Tavra öi Ttavra dta- ovQiov TOV Oilo^evov elnev wg i^rj aXrj&evovTa' 6 yccQ Kv- xXcjxpy wg qfriotv "^'OftrjQog, XQia rja&u xal ov Xdxctva. Induxit igitur Cyclopem peram gestautem cum oleribus agrestibus et roBcidis; qua in re quod ab Homero discessisset, ab Aristo- phane enm uellicatum esse inepta est scholiastae opinio; ne- qne enim propter ueritatis Studium Philoxenum earpsisse pu- tandus est comicus, sed ut ridiculam scaenam in Atheniensium memoriam reuocaret. Talem autem exhibens figuram scaeni- cam, cui Dionysii tyranni proprios mores uel potius propria oitia inufisity ad homunculorum naturam uidebatur Pliiloxe- nu8 appropinquasse Aristoteli poet 2, minus 'quod humane et uiuentem et amantem induxit\ ut Schmidtius p. 74 sq. arbi- tratnr, sed quod eum instruxit peruulgatis cotidianorum homi- num uitiis, non formidulosis et monstruosis ut in Gyclope ex- spectes neque exaggeratis et distortis, sed uilibus et tritis. Imprimis illo habitu Cytherius uidetur denotare genus homi- nnm, quod illo tempore magis magisque inclaruit: pbilosopho- mm cynicorum, quorum auctor Antisthenes Socrate mortuo et paulo post Diogenes affectabant rerum necessariarum in-
Digitized by VjOOQiC
208 GeorgioB Ricardas Holland
opiam 0- Talium uero hominiim externam speciem multi imi- tabantnr^ qai philoBophi uolebant haberi; pertinebat aatem ad totnm hunc apparatam {Jioyhua oTtka Crat. epist. 23) maxime Tti^Qa nutrimentis quam uilissimis referta (cf. Luc. Cynic. mnltis locis et descriptiones apud epistalaram auctores passim ob- uias, praecipue Alciphr. in, 40. III, 14; Diog. 30; Crat. 23. 33). Et cogitandiiB erit Cjclops in soaenam prodiisse etiam cetero instructas apparata, quem optime enarrat Alciphr. 111,40: xo- firjv avx^riQav avaaelcjv, t6 ßkif^fxa itafiog, tjfilyvfÄVog iv %Qißwvi(^, TtfjQldiov i^r]^r](4ivog xai ^OTtaXov k^ ax^döog jcb- Ttoiriiihov /xsra x^^^S ^^^^ avvTtoörjTog, ^v7t(Sv^), Fortasse allnsit^Philoxenus ad philosophica tyranni stndia, nt amabant poetae aliquantulom philosophicae doctrinae circnmdare Poly- phemo. Videtur aatem celeberrimns Fhiloxeni dithyrambos (Ael. uar. bist. XII, 44) multaram urbinm scaenas freqnentasse actus fortasse ab ipso poeta, quantnm efficitar ex Hermesia- nactis fragmento ap. Athen. XIII p. 597 sqq. an. 69 sqq.:
uivdga di rov Kv&^^S'Sv, ov i^Qixpavro Tidijvai Baxxov, Tov kwTOv TCiaroTaTOV ra/jilrjVf
Movaaig naidevd-ivra Otijo^evov, ola rivcex^elg WQvyij TavTtjg rjl&e dia Tcroletog,
yiyvciaxeig, atovaa fiiyav tvo&ov, ov FaXatBlrig avTOig /xrji^lotg ^ijxad-^ VTto TtQoyovoig^),
0
1) Ipsum Socratem dv rqißofyi et avwtodrjrov in Conno traduxit AmipBias fr. 9 E.
2) Uivmvra enm appellat etiam Aristoph. Plut. u. 297 (e Brunckii coniectura).
3) Priora dedimus ex Meinekii frgm. com. Gr. Ill p. 645 sq. restitu- tione, in posterioribus immerito haesisse criticos putamus, qnorum sen- tentias u. ap. Berglein. p. 58 &qq. Ceteram nescio an non sine sabtili con- silio Hermesianax in hoc potissimum poeta Nympharam et Mosaram nutricationem et institationem praedicauerit fortasse alludens ad uitam Philozeni, quam enarratam habes ap. Said. s. u. 4»MSaros b. B. 4^iX6S8pos EivXvriBov Kvd^^toe Xv^ixos iy^ayjs 8$&v^fißavs kB*, rsXevrq 8i iv *Efiig€^, ovTOS otvBQanoSmd'ivTtov rav Kv&r}QWV vno ^axsBaiftoviafv riyo^acd'fj vnb ^Aysavhtv r^vos, hcU vn* avrov ix^afpvj, tecU fivQfirii ixaleXro' inatBev&ri Si fura rov &avaxov Idyscvlov, MaXavinniBov n^taftivov avrbv rov Xv^t'
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 209
Verba enim Tivaxd'Big (oQvyfj referenda dacimos ad scaenicae actionis ulalatam, qno greges fictos pnlpita personnisse credi- mas; est enim d^vyi] bestiarnm propria nox, lupornm ut ait PoUux V, 86 et minomm animalinm ferorum id. V, 88 fin., ca- num, ut testatnr Hesjcfaios 8. u. , qua ex notione in illastran- dis illis nerbis proficiscendum erit, ut dicatur PhiloxenuB i. e. Ulixes personatos 'conquassatus eiulatu' gregum amorem Gala- teae testificantinm (cf. uu. 73 gq.) in scaena comparaigse , cum Poiyphemum cantaturum ad litns comitaretur. Subobgcnra nobiB uidetur explicatio Scfaubarti, praeceptoris summe uenerandi (de Hennesianactis elegis Flau. 1858 p. 168q.)> qui Fr. Palm auctore Hom. Od. u. IX, 395 comparato Philoxenum ab Henne- sianacte dici clamore et minis Gyclopis i. e. Dionysii ex antro eius i. e. Syracusis expulsum per Colophonem uenisse arbitra- tur, ita ut elegiacns poeta ea ipsa uerba d^vy^ rivax^elg ex ipso Philoxeni carmine deprompserit. Teetam hanc Gydopeae cladis significationem ueremur ut quisquam intellexerit, neque perspicitur, cur per Colophonem quondam uenisse dicatur Cytberius clamore in Asiam usque fugatns, cum ipsum uidisse non possit Leontinm.
Inuenimus igitur primum in Philoxeni dramate amorem feri Gyclopis, qui paulo moUiores et tenuiores sensus excitauit, quamquam non prorsus exstirpata est ferocitas, id quod fin- gere posteriorem demum aetatem uidebimus. Praeterea non est omittendum, quod hie primum citharizantem et saltantem deprehendimus Cyclopem. Duabus bis rebus nouatis plane noua fnndamenta iecit Philoxenns nouae ueteris figurae trac- tationis, atque in bis potissimum argnmentis excolendis et per- poliendis uersatur sequentium aeuorum ars a celeberrimo Cy- therii dithyrambo profecta.
xov etq. B.y ubi uerba iT^a^ij nal fiv^fiijS iMaXelvo illustrare patamus Hermesianactea ov i&Qi^pavto n&^en Bohxov et rursus iTtaiBav&rj di — MeXavinnliov n^ia/iirov avtov xov Xv^ixov haec MovaaiQ na$' dsv&gvra.
L0ipsig«r Studien. VU. 14
Digitized by VjOOQ iC
210 Georgias Ricardas Holland
Caput VI. De mediae nouaeque comoediae tractatiombus.
§1. De Nicocharis Galatea.
Qnod argnmentam panlnm refrenata priscae comoediae libertate a Cratino in locnm priorum titulorum sabBtitatnm esse aidimns, redit in eins comoediae generibns, qnae ex illo tem- pore prima incrementa cepemnt. Atqne adprime conneniebat maxime Philoxeni irrisione auctam cum tota indole mediae nouaeque quam dicimus comoediae. Quae cum argumenta a üabularum diuinarum ad cotidianam uitam translatarum irri- gionibuB repetere mirum quantum adamaret et rei publicae hominumque publicorum castigatione, qualiB antiquae erat co- moedi^e, abstinere coacta magis mortuos imperatores et ora- tores extemosque tyrannos exagitaret^ £abulam aliquam has duas res comprehendentem studiose amplectebatur (cf. Bibbeck. de med. et nou. com. Att. Lips. 1857 p. 13 sqq. et 17 sqq.). Hac quidem generali obseruatione probsJbiliorem reddi opinamur Meinekii coniectnram, ex qua fabulas nomine ralaTeia in- scriptas notum mythum tractasse censet, quam Jahnii (symb. archaeol. p. 412 adnot. 6) dnbitationem per se non uituperan- dam, ex qua de titulis a mulierum nominibus sumptis cogi- tari posse autumat. Accedi^ quod fragmenta ex bis £abulis superantia cum hoc argumento bene concinnari possunt, etsi ex huius poesis partis naufragio non tam locupletes euasimus quam ex dithyrambis. Incipimus uero a Nicocharis fabula FaXareia haud ignorantes solere hunc poetam in antiquae co- moediae auctoribus numerari, sed uergente prisco comoedias componendi more et tempore poetam proprium noui generis argumentum tractantem nouae classi adsignare maluimus. Enu- meratur autem Galatea a Suida s. u. Nmoxaqrigj et ex omnium fere ceterorum titulorum similitudine mythicam rem proposi- tam esse nostro iure concludere possumus; neque inepte con- feratur Gyclopis figura cum Herculis uxorem ducentis et cho-
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 211
regi atque Centauri persona. Ex dnobns quae aetatem tulemnt frastulis prins (fr. 2 E.) (Meinek. bist crit. p. 254) Poll. X, 93: €%7toiQ S* av xal Trjv '^dvafzara&i^XTjv xvfxivodo'KOv NixaxoiQovg einovrog h raXareltjc
oog)alat Ttakaptaig renrovcDv ei^aCfiivov xal nolX iv avr(ß linr^ ^ov xadlaxia
KVI^iVOdoKOV
Meinekius intellegit de mnneribuB Galateae a Cyclope oblatis felici opinamur coniectora. Nam etiamsi postea, abi poetae in donig Polyphemi depingendis coloribns non parcent, haias- modi munera non deprehendimuBOi tarnen genns muneram monBtrat mores Cyclopis^ et enncleare bac ex re possmnns, qualem poetae finxerint. Kv^ivodoxov autem qui donat h. e. nascolnm nariis condimentis soUerter secretis refertum, cnius Btractaram aceuratias disces ex similitadine nascnli xiqvog ap- pellati apnd Athen. XI p. 476 ef et plenins p. 478 d descripti (of. Eock. 1. 1.) , ig band dubio uersatns est in condimentis et eibos large conditos in deliciis habet. Subtilis igitnr palati etiam Nicochares proposuisse existimandns est Gyclopem. Ac nidernns Polyphemum opifices soUertes ambientem, nt fabri- centar Galateae instramentnm cnlinarium, qnod cogitamns in- genti pro Cyclopea magnitndine in seaenam prolatmn speeta- torum risus mouisse. Alterum fragmentum (Eock. 3) exstat apud schol. Arist. Plut. 179; OiXwvldriv d' ov %bv Ttoirjn^v (prjai Tov kv Toig ^Qiarog>av€loig iyyeyQafifiivov dQa^aaiv dg ol 7t€Qi KakllarQorov ev rfj ofUDWfilijc Tulavfi&irveg' akXa Ttai- diäg hf&iev tov aiaxcozov xal analdevrov. xcjfKpdeifai dk wg ^TtOQog xal wg fjiiyag t(^ aw/iaTi xai ijkld'iog. NixoxaQtjg raXareif
tL drJT^; a/tairdevroTSQog el 0il(ovldov
TOV MeXiTicjg. Beete coniecit Meinekius Galateae haec uerba ad Gyclopem esse. Bespuit nympha Musam Polyphemi, rüdem cantilenam, qnod efficimns ex notione analdevrog apud Euripidem u. 493
1) Tarnen cf. Kicet. Eug. VI, 524.
14«
Digitized by VjOOQ iC
212 GeoigioB Ricardna Holland
respiciente ad praegreBsnm aersum 489 axaQiv xiXadov piovai- ^6^$vog. Gomparat aatem Gralatea amatorem cnm Philonide Melitensi, persona eomicis largiBsimam nellicandi materiam praebente, qni quidem sane habebat cur cum Gyclope con- ferretnr, si nera tradant Aristophanis scholiastae dicentes 1. 1. grandi eam figara et opalentia et stultitia insignitum faisse^ qni- bas 8orde8 qnoqne accesBisse discitur ex Arist. plnt. aa. 303 sqq. cf. schol. n. 303: xal ravia eig OtXmvlöriv röv Melcxka <ag ov liovov fuyav, alla xal af^a-^rj xal vcidri. Rem aiitem habebat cam eo celebenima meretrix Lais diaitiis eins pellecta cL schoL Plnt 11.179 p. 334b, 30 sqq.: Odcjvldrig avriq %ig tiv Ttkov- oiog, ovTivog afi6Qg>ov ovTog, dca ra xgri^ata iq^ ^atg av- vov, 17 iv KoQlv^ifi ^dofÄ€V7] Tto^T], Acnmen antem haias eomparationis tarn demum persentiseimns, com repatamus Lai- dem ex Sicilia fiiisse oriondam matre Timandra (schol. a. 179), quam dicebator Philoxenos a Dionysio doso accepisse. Aptis- sime igitor allosit njmpha Sicala ad meretricis Sicolae amores famosos propter diaitias hominis ceteroqni bruti ac libidinosi simolatos (cf. Bergk. comment. de rell. com. Att. ant. p. 400 sqq.)* Discimns nero ex hoc fragmento in scaenam pro(Üisse Giüa- team, et fhisse dialognm inter amatorem et amatam, qna de re in Philoxeni dithyrambo dnbitabamns; sie antem exagita- tum esse Cyclopis ardorem, nt mythicarnm personamm con- diclo cnm praesentis temporis uitaeque rationibns compone- retnr, qno mnltas iocandi ansas oblatas esse in propatnlo est. Nnm caeoatio in dramate fiierit nescimns; aegre nero ad dra- maticam actionem consnmmandam desiderabatnr aemnlns ali- qnis Polyphemi, qnalem Ulixem tantnm adhnc cognonimns.
§ 2.
De Antiphanis Gyclope.
Non minns in tenebris nersamnr fabulae Antiphaneae Kvxlwip inscriptae indolem instanratnri, qnamqnam dno certe fragmenta panlo nerbosiora indnlsit tempomm edacitas. Qnae coninncta statim apponere placet.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 218
Athen. YII p. 295f: ^uiyrixpavrjg d* h KvxktOTti v7t€Qcnu)V'
%a%ia d' rifjLlv xeaxQevg Tfirirog^),
vaQxrj nvLXTfiy niqwri axtOTi^,
Tcv^lg acncvq, cvvodiav omogy
yXavxov nQorofjii^, yoyyQOv yt€q>ahjy
ßcnQoxov yaCTijQ, &vvvov hxyoveg, 5
ßcerldog vdSrov, xiarQag oaqwgy
tlrfjvra, ^lq>iog^), /latvlg, xoflg,
fQlykri, qwxlg'
T(5y TOiovTCJv ^rjdkv otTtiana^),
et Athen. IX p. 402e: ra dh vtaqa rolg xcjfKpdiOTCoiolg Ae- yofjteva delftva '^dlarrjv axofjv naQix^i %oig wül piäXXov ij rfj (poQvyi' woneq ra 7taq l4vTiq>av€i fiiv iv ^x€OTQl(f — iv dk KvxXwTtl q)rjai
Ttiv 'x^qaaLwv d^ vfilv ij^ei
Ttaq^ ifdov tccvtI'
ßovg ayekalog, rqayog rjlißdrag*),
al^ ov^avla, XQiog rofilag,
xoTtQog htrofilag, ig ov zofilag^ &
dikq>a^, daavTcavg, iqvq>oi ...*),
TtjQog xXcoQog, TVQog ^riQog,
TVQog xoTtrog, vu^og ^atogy
TVQog TfÄrjTog, rvgdg ntpcrog. Arte inter se cohaerere haec fragmenta iam Heinekins eogno- nit, dubitanit tarnen de pronominnm fr. 1, 1 et 11, 1 ratione in priore (maiore) editione comicae poesis reliquianim scribeng fr. 1, 1 vfAiv com cod. G, in Athenaei editione et iü minore
1) Ex Pononi emendatione; libri v/mi7tt«o«.
2) Coniecit Meinekius; codd. y^as nürxos.
3) Nescio an praestet deleto articalo paroemiacum restitaere, qui claudat sententiam.
4) Ex Eustathio p. 1753, 24, qui testator Gyclopis haec uerba nescio an non alio auctore qaam Athenaeo, reposait Meinekias.
5) Laconam indicauit Dindorfins.
Digitized by VjOOQ iC
214 GeorgiuB Ricardas Holland
reliqnianun reponens ^(xlv, Qnaeritnry qnis elocutas sit frag- mina. De posteriore constare aidetar non tarn Eostathii snb- lestaefidei testimonio quam rei ipsins perspicnitate: Cyclopis sunt aerba, quem uidemus promittere gregnm suomm sabolem uenationisque capturam nee minas sex casei genera, in qno faciendo sollertem enm faisse docet Homeri fabnla. De priore fragmento hoc nobis constat non promittentis esse haec nerba, sed postulantis. Promittentis est fr. ü, 1 fittumm ij^eij postn- lantis sunt imperatini fr. 1, 1 iWo) n. 9 firjdhv aTtiaro). Qua de cansa fr. 1,1 vfilv non potest ferri, solnm qnadrat ij/uiv. Qni sunt ^fxelg? Cyclopem hoc pronomine significari ideo non 6St neri simile, qnod fr. 11, 2 de se loquens non plaralem, sed aingnlarem usurpat Postolantor antem his uersibns nariae deliciae pisoinm marinonim, lantae offae snbtilitatem cnlinarii indicii prodentes. Agitnr in his duobos fragmentis de com- pensatione quadam mercinm ita quidem, nt posterius respon- flum contineat a Cyclope ad prins datom ; qtiamqaam non sta- tim annectere licet fr. EL, id qnod dissuadet particula di n. 1, cni opposita erat particula fxhf et in capite enontiati elatnm TcJy xBQaal(av, Quae quidem indicant excidisse talem fere sententiam:
Marinas quidem delicias non habeo,
Quae in Cyclopis fabulis exstat mercium compensatio? Gogitet quispiam de mercatura Ulixis cum Sileno facta, quae propo- nitur ab Euripide Gycl. uu. 133 sqq. (u. impr. 137 sq. 150. 160. 254 sq. 257. 260. 270 sq.) ac statuat non Silenum, sed ipsum Cyclopem egisse cum hospitibus Ithacensibus. At uero qui dicuntur vavTiloi xex^fiivoi non delicias ad fiunem sedandam parum idoneas postulabunt, sed quae gestiunt apud Euripi- dem: panem et aquam fluuialem uu. 96 sqq. Quare cogita, num talis scaena fortasse condicioni indicatae magis respondeat: Postulant Nereides (pluralis numerus propter ^/xiv fr. I, 1), ut Galateae sibique praebeat Poljphemus maris exquisitissimas lautitias, quas cum afferre non possit Cyclops, quicquid in gregibus possidet expetendi lasciuis nymphis ofiPert Nam per
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 215
ironiam prins fragmentum prolatum esse nobis persuasimns: poUicentur Nerei filiae Neptuni uastae proli addueturas se esse Galateam sororem, dum has apposuerit nnptiales epalas, non ignorantes nomquam eas congesturam esse Cydopem, qaippe qui mare timeat nandi non peritus (cf. Theoer. id. XI, 60 sqq.). Cnius quidem postulationis procaeitati optime eonuenire nobis uidetur repetita adhortatio: TOiovrtJv firjdiv ccTtiarw.
Qnae si nera eoncinnauimns, de indole Antiphanis fabulae diseimns haee: Actio erat in scaena proposita de Galateae naptiis inter chornm Nereidam^ 6t Gyclopem ioeandi causa, non serio consilio. Oyclops ipse proponitur pastoris potissimum habitu et apparata — praeses quam ditissimos rei pecuariae. Possidet enim non solum oues et capras, nt apud Homernm, et bones, ut apud Euripidem, sed etiam sues (fr. U, 5), lepores uenatus est ^) (ib. u. 6) , casei uario modo apparandi est peri- tissimuB. Videtur igitur epularum elegantia, quae in hac fabula soUemnis erat, non tam Oyclopi quam nymphis marinis tributa fuisse. — Ulixes in fabula fuisse non traditur. Si traderetur, tertium quod superest fragmentum Poll. IX, 88: tiuq^ ^ävTc- <pdvei h T(f KvxktJTtc
KiQfxa yaQ vi Tvyx^'v^ (ib. Vn, 170: yiQfux ivixdSg !kfi(pig etQrjyiev iv ^AfifcekovQyip aai ^uivTiq)dvr]Q iv Kvi^XoiTti) intellegeremus de Ulixe Oyclopi num-
1) Quem hie primum probabiliter statuere posBomus, in cassum sta- tuit Elingenderos in Phüoxeni dithyrambo 1. 1. p. 50.
2) y. 6 anapaeeticam tripodiam ferri non posse oidit Dindorfios. Cum ex uenaticis feris leporem tantom commemorari miremur, huius generis besüae nomen excidisse ratis in mentem nobis uenit u. Ouidianus met. Xni, 832, ubi Cyclops dona amatae offerene dicit:
nee tibi deliciae faciles nulgataque tantum munera contingent, dammae leporesque caperque parae columbarum demptusue cacumine nldus: inueni etc.
lam cum caprum habeamus u. 3, leporem u. 6, dammae notionem periisse
arbitrati, ut similitudine litterarum initiaUnm facilitatem excidendi excusa-
remus, incidimus in uocabulum Bo^q et proponimus: SiXfaif (ßo^xas), daovnavs, ^^ifoi,
«f. Nicet. Eugen. VI, 525.
Digitized by VjOOQ iC
216 Georgias Ricardas Holland
mos pro esca offerente in comparationem uocato nersa Ettri- pideo Cycl. 160:
TtQog Tfftde liiivTOi aal vofiiofia dtiaofiev snpplentes non cum Meinekio laßciv nel Ao^o/yy sed potius ^€X(ov nel, ut trimeter exeat, (pigcjv] conneniret antem sensns abiectUB singnlariB nnmeri xigiia cnm naufragi Ithaoensis pe- nuria. Si uero liceret snmere Ulixis fabnlam conexam fiuBse in hoc dramate cum amoribns, etiam nnnm et alterum ex frag- mentis incertae sedis non sine aliqua ueritatis specie snam stationem recuperaret. Qaamqnam — id qnod in uniaersom de incertis et anonymis frastaÜB comicorum semel dixisse suf- ficiat — quae congessit granunaticornm et lectorum sednlitas maxima ex parte generales sunt sententiae pertinentes ad epularum lautitias, bibendi suauitates, uitae praecepta, molie- rum matrimoniique iudicia, similia, quae poteris permultis ad- signare comoediis ; perrarae sunt reliquiae certa certi conexos indicia prae se ferentes, ex quibus aliquid sciri possit de in- dole fiabulae. Itaque non spondemus nuUnm alium esse locum fragmentorum nisi in quem nos restituere conati simos, sed si alinnde accesserit aliqua similitudo, nos a probabilitate qna- dam non nimis aberrasse opinabimur. Animaduertimus autem duarum sententiarum cum Enripidei Cyclopis uerbis necessi- tndinem hamm fr. ine. 14 Athen. 11 p. 45 a:
fzevaXXa^at didq)OQa ßqlipiaTa ead' fidvy xofi zfSv nokkdxig &Qvlovfiiv(ov diafiearov ovxa %6 JtaQayevaaa&al zivog 'Aaivov TtaQiaxs diTtXaalav t^v ^dovrjv cum Sileni ap. Enr. uerbis uu. 250 sq.:
Ta xaivd y' Ix tcSv ^x^ddwv, a diofcora, fjdlov^ earlv et fr. ine. 40 Stob, floril. X, 22:
Tcc novrjQa niQÖrj rag /Aev ^öovdg exBi /iUXQdg, %7C€iTa d^ voregov XvTcag fuccKQdg cum Ulixis ap. Eur. uerbis uu. 311 sqq.: nokkolai yag
yjQdrj TtovrjQa ^tjiAlav rjfieliparo. Suo iure quispiam nobis opposnerit ab utroqne poeta haee
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 317
esse ex sermonis nnlgaris pronerbiis repetita et redire apnd alios qnoqne poetas (cf. Men. monost. 6) ; sed nonne respon- dere nostro iure poBsnmuB easdem actionis eiusdem rationes renoaasse eiusdem sententiae memoriam? Similiter Ulixem potisBimum statuamus ad Cyclopem, quem uiuo domituruB est, dicere fr. ine. 35 Athen. I p. 23 a: eiQtjTai dk %b ßg^eiv xai ini rov 7tlv€iv. ^vri(pavrjg
dei yag (payovrag daxpihiq ßQ^X^tv uel, si Meinekio feliciter cessit conieotura,
dei yaQ q>ay6n:ag [cpaQvya] daxpiktSg ßgexeiv, cf. anal. erit. ad Athen, p. 11,
quae ad tale consilium pertinuisse suspicemur, quäle proponit Ulixes Euripideus uu. 573 sqq. :
xav fikv OTtaajßg ye daul TtQog nokXf] noXvv etc. Interponere hie liceat sententiam de Matronis loco 0 cor- ruptO; de quo iudicium ferre debemus, ap. Athen. IV p. 135 b, ubi Matro parodus cenam Xenoclis rhetoris Atheniensis for- mulis Homericis exagitatis festiue describit et uu. 22 sqq. apuam inducit:
fl de q)akr]Qiyfrj i]l&^ a<pvr], TQlTwvog halQrj, avxtt nageidiov axofihr} qvTtaqa xQi^de^vay Tovg d^ 6 Kvxkcjxfj l^piXei xal kv ovqboiv i^eTteapvxBi, TiLvag rjkS-€ (pkquDv xal *afxvXa rjxrjevra, Vocum corruptelis non laborare locum probe perspiciet qui priorum atque illustrium pbilologorum conamina perlustrauerit apud Schweighaeuser. animaduers. in Athen. 11 p. 430 sqq. con- gesta, lacunosum esse uidit Meinekius, qui u. 24 et a prae- gressis disiunxit et in duos uersus dispescuit, quorum alterius initium, exitum alterius ceuBuit. Hac uia pergentibus expe- diendum est nobis, quid supplendum sit ad uerba rovg 6^ 6 Kvxkioxp Icpllei. Quod cogitet quispiam et ipsi cogitauimus sub- esse Galateam, praesertim cum ceteri pisces nominibas mytho- logicis iocose insigniantur u. 22: atpvri — TQlrtavog hat^tj, 33: orjTclrj — Qerig aQyvQone^a , 36: yoyygog — Tuvog, 50: tev~
1) Hone locum debemus Grafii nostri amidtiae.
Digitized by VjOOQ iC
218 Georgias Ricardus Holland
^Ig — ^iQig al., uetat pluralis generis mascnlini rovg. Didi- cimus nero ex &balae historia omnibus temporibus Cyclopem adamasse caseos, quos sexies nariatos ultimum ut praestan- tissimum donnm enumerare eum modo cognouimus apud Anti- phanem. Supplemus igitur rvQovg cetera non expedituri et referimus ad piscium apparatum, quem siguificatum esse uoce x^i^ÖBfiva u. 23 uere conclusere Dalecampius et Sehweighaeu- serus. Oaseus autem quantopere in deliciis ftierit gulonibus in piscium escis apparebit Athenaei librum VII legenti cf. p. 278 c. 286 d. 288 d. 306 b. 309 f. 311c {SvQaycoaMt xal 'iraluSrai). 31 4 d. 320 b. 321c. 322 d. 325 f al. Videtur autem piscis no- men excidisse, qui cum caseo apparabatur. Altero autem uersu annexum fuisse imaginamur enuntiatum relatiuum ad ipsam rem non pertinens, quo Gyclopis natura epica uerbositate ex- planabatur ut fit in Homero, id quod commendat exitus ex Homeridarum poesi sumptus i^BTtecpinu cf. hymn. Ger. 12, quam formam mutando perdere non debuit qui de Matronis paro- diarum reliquiis egit Monast. 1856 Guilelmus Paessens p. 17. Cyclopem uero caseos amantem ex communi mythi memoria etiam in suae aetatis comoedia uiua retinuit Matro, quem circa exitnm quarti a. Ohr. saeculi fuisse autumant cf. Paess. p. 1.
§ 3. De Alexidis Galatea. Pastoris habitum in Antiphanis Oyclope praeualuisse si recte conclusimus, ad culinarias uirtutes efferendas rediisse putamus Alexidem, cuius ex dramate ralareux inscripto quat- tuor fragmenta supersunt. Mythicum fuisse argumentum pu- tanti assentimur Meinekio bist, crit p. 390, qui hanc fabulam adscribit mediae comoediae aetati h. e. priori artis aetati poe- tae, cuius uitae terminos posuit OL 97 et 123. Grauissimum fragmentum seruauit Athenaeus XII p. 544e ea ratione, qua incohat uerba poetae, demonstrans se non ipsum legisse in- tegram fabulam: xwfxtpdwv d' avxov (sc. li^laTiftnov) uile^ig iv Fakarelif notel riva d'eqaTtovra dirjyovfxevov TteQl Tivog twv fxa^tcSv Tccde
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 219
6 öeOTtoTTjg ovfxog tcbqI koyovg yaQ Ttore öihqixpB fieiQcntlaxog wv xal q>ikoaoq>€lv k7t€&BT0. KvQrjvalog rjv kvrav&a vig, ctJg q>aa\ Üdglaxinnogy aoq)LOTrig evqwqg, fialXov öh TCQüyFevwv oLTtavxiav twv tore 5
oKolaalif T€ Twy yeyovoTwv diaq>€Qwv, TOVTip rdkctyTov dovg ^adifjftfjg ylyverai 6 deaTCOTrjg, %al rrjv rix'^rjv fihv ov ndvv
Vergas 5 sq. nix integri. Nimis inaniter angetnr notio illius evgwT^g noce ^aXXovj nisi nerbum TtQunevwv additamento maias quid et inexspectati continente definitar, nt a. 6 diaq)€Q(üv da- tino axoXaaiq. Gonati uero Graecis aerbis hiatam explere, si ludere fas est, profecti ab oppositione philosopbomm, qni sunt et qui faemnt, desideramus eos, qni eruHt, ut comica exagge- ratione dicatnr Aristippns etiam fütaros snperare (cf. Mardo- nimn Xerxem landantem Herod. Vn, 9), rati sie qnodammodo allndi ad apophthegma aliqnod Aristippi in Athenaei aerbis at opinamar seraatam Xu p. 544 a: TtaQaTtXrjalwg rolg aaoi- TOig ovre Trjy fivi^firiv rcJr yeyovvuSv anoXavaeiov Tiqdg avvov fiycviievog ovre njy ihtlda tcSv iaofihcjv, aXX^ ivl fiovip t6 aya&dv XQlvioy rtp TcaQovri, to dk aTtokelavuivai xal aTCoXctV" aeiv ovdhf voiiiC^tav Ttgog avrov, ro fiiv dg ovx, er^ ov, %6 dk wg ovTto) [xal adrjkov], Hane igitar edolaaimas progressam: fiälXov dh nQCDtevaiv anavTiov tüv t6t€ (aaorrltff tcSv d^ iaofiivwv aftlriarl^fy moXaaUf %b t(Sv yeyovoTwv diag>iQü}v, Vides at aberrare potaerint librarii ocali. Didicisse igitar fer- toj aliqais öeoTtoTrjg non philosophiam a philosopho, sed artem cibos condiendi. Qnalem eram in tota fabala nallam aliam inaenimas qaam ipsam Oyelopem, in qao coqai personam ex- semisse aidemas Alexidem. Institntas antem si comice fingitnr ab Aristippo Cyrenaico, qnem primam Socraticomm mercede discipalis doctrinam aendidisse scimns ex Diog. Laert. II, 8, 65,
1) Libri a^tj^iav ffvp^^aoav. Meioekias emendauit.
Digitized by CjOOQiC
220 Georgius Bicardtts Holland
consentit hoc cum philosophandi illo stadio, quo Cyclopis igno- rantiam exornare amabant poetae. Videntnr antem haec nobis insolse dicta esse, nisi Alexis certam quendam hominem hac irrisione pungeret. Non enim sine causa adulescentia discipuli tempus institutionis definitnm Aristippumque eo tempore ad- fuisse indicatum est. ^vxavd-a notio, si uerum argumentum oculis proponimus, nullum alium locum significare potest quam Siciliam. In Sicilia autem Aristippus minimum bis uersatus est consuetudine usus non solum Dionysii maieris, sed etiam minoris cf. Henricum de Stein: de philosophia Oyrenaicay Gott 1855 p. 57 sqq. Primum uero Syracusas Aristippum peruenisse Steinius ponit in tabula (p. 20) anno 389, deinde a. 361 una cum Piatone. lam nobis uu. 5 sqq. eam aetatem Aristippi osten- dere uidentur, qua summa et corporis et ingenii aiacritate flo- rebaty excludere senectutem; senex autem septuagenarius ite- rum Syracusas uenit, si recte Steinius annum eins natalem haud multo ante a. 435 ponit. Quare uel hanc ob causam priorem terminum praeferamus« Eximie autem omnia expe- diuntur, si öeaTtoTrjv illum Dionysium maiorem sub Cyclopis persona latentem esse statuimus. Facit poeta seruum aliquem narrantem de eri studiis philosophicis carpens Dionysii cum Aristippo familiaritatem, quam culinariam magis quam philo- sophicam fuisse testatur schol. Lucian. Menipp. p. 20, 7: äeivog Ta TtBQi yauviga re xal vovg fiayelgovg aofptavrig' Tta^v /fiowalq) t(p TiQeaßvTf] xcn^a irqv SixeXlav av^cjv ovtov vqv TQvqyijv etc. lam licet his ex rationibus aliquid computare de tempore fabulae Alexidis. Omne acumen irrisionis hebes mansisset, nisi Dionysius, cum Cyclopis persona tectus uelli- caretur, in uiuis fuisset; mortuus autem est a. 367. lam si initio OL 97 h. e. ca. a. 390 natum esse Alexidem e Thurio- rum clade ca. Ol. 97, 3 recte conclusit Meinekius bist. crit. p. 375 sq., referre poterimus &bulae actionem in adulescentiam poetae.
Qua cum computatione concinit, quod deaTtoTtjg ille flo- ridos annos iam pridem egressus in scaena proponebatur, id quod sequitur ex uerbis ftork diizfiyje fxeiQaxlaKog wv. Ac
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 221
fingimns noble Galateam inter primas adulescentis poetae fjabalas faiBBe, qnippe qni nouare argumenta nondnm aosug argomentom in scaena spectatnm, qnale iam erant Oyclopis in Qalateam amores praesertim in eis regionibns, ubi natos erat poeta, repeteret. VidemuB antem ex Philoxeni dithyrambo re- mansisse Dionysii Oyclopis nomine tecte significati irrisionem ; ac nidetur Alexis senem balbnlmn nymphae amore correptom spectatoribus propinasse. Neqne mirum, qnod comicns illos amores ad senectatem Dionysii rettnlit. Consnenerant opina- mur spectatores in scaena Dionysium Cyclopis persona indn- tnm aspieere, nt quod senex aliqnando proferebatnr fignra soUemnis neteribus libidinibus nondnm depositis non modo non mirarentnr, sed de integro riderent. — Prius antem fragmen- tum haud ita magno interuallo excepisse uidetnr fr. 11 Athen. Vnp.314d:
vd^Tjv likv ovvy wg q>aaiv, wv&vlevfiivrjv
OTtrav okrjv, quam abruptam sententiam Meinekias sapplenit dnbitanter ad- dens öel. At nero nescio an praecipiendi notio ab eo ab- horreat, qui uerbis oig cpaaiv artis cnlinariae subtilitates non penitus se nosse significet. Qnare statnamns enndem Ulnm Senium, a qno priora dieta sunt, tali fortasse conexn haec dixisse 'narcam quidem, nt ainnt, condimentis impletam totam assare^ <didicit> (oTvräv oXr]v (fieidd&rjxe))^ non didicit — iam annexam fuisse putamns philosophicae doctrinae aliqnam re- gnlam, nt comica oppositione exempli artis assandi et philo- sophicae thesis risus moueretnr. Ac cemitnr eo acumen illins sententiae, qnod assare pisces, non coqnere Sicnli erat prae ceteris moris, id qnod discimns ex Ephippi comici Philyr. fr. I Athen. VII p. 286 e coli. c. Piatonis condci et Archestrati frag- mentis ab Athenaeo VII p. 314 sematis. Etiam hac re nidetor qnodammodo comprobari Sicnlnm fhisse argumentum. Quae praeterea laudantur ex Alexidis Galatea, nihil fere nos docent fr.ni AntiattB. p.93: evoiplav avzltov BVTtQoaionlav. !kl€§ig raXarelif cf. PoU. VI, 38 (evotpfavlav cf. Mein, suppl. add. Co- mic, uol. in in Hol. V p. CCIII) et fr. IV Phot lex. s. u. vo/ii'-
Digitized by VjOOQ iC
222 GeorgiuB Bicardus Holland
xoy (I p. 448 N.)' vov iniOTruiova vtSv v6(i(av 0- ^'AXe^tg raXa- T€l<f cf. Antiatt. B. p. 109, qnamqiiam non inficete qoispiam coniecerit eioxplav Galateae Gyclopem canta celebrasse, non evTCQoawTciav (cf. Philox. fr. 8, 1), qnoniam oipov ei omnis pnl- chritadinis praestantissimnm exemplar esset. Eins antem qnam ab Aristippo didicit philosophiae Gyclops personatas qnasi spe- cimen spectatoribns fortasse proposnit fr. ine. 31 Plnt de and. poet. p. 21d: olov xov ^ili^tdog xivovvtog hlovg, orav Hyji Tag Tjdovag Sei avlXiyeiv tbv aw^QOva' TQBlg <J' elalv a% ye rfjv dvvafiiv 7iex^r}ftivai Tfjv (üg aXrjS-tSg avvreXovaav %(fi ßlq), vo Ttcelv, t6 q)ayelVy to rfjg ^Aq)QodlT7jg rvyxdvecv, rot d^ aXXa TtQoa^xag anavra XQ^ xaXelv, v7tofivrjaT€ov , ort 2(tncQaTr]g roivavrlov eXeye, qnae memo- fiam renoeant uinam eormn, qnae Gyclops Enripidens philo- sophatnr nu. 336 sq.:
(ig TOVfiTtieiv ye xal q>ay€lv xovcp* fipiiqav Zeig ovtog avd'QWTtoiat roiai adcp^ooiv coU. nn. 316 sq. Videtur igitur per mediam comoediam ea imago Poljphemi praenalnisse, qnam Gratinns adnmbranerat, adscitis amoribns a Philoxeno primo indnctis ita tarnen, nt inter poetas alins alios colores libentins pictnrae inferret, qna qnidem ratione sola probabiliter explicatnr, qnod spectatores einsdem per- sonae repetitae descriptionis non taedebat Ac neri simile factum arbitramnr Dionysii qnoqne Gyclopis nomine nellicatio- nem in illius aetatis comoediam transiisse. — Gomica antem irrisio opinamnr nonnihil contulit ad impellendmn Zoilnm^) Amphipoliten 'OfArjQo^aoTiyay cnius aetatem intra annos a. Ghr. n. 400 et 330 ponit Blassius de eloquent. Att. II p. 344 sqq., ut Poljphemi figuram non cum fauore ab Homero delineatam defenderet et laudaret detrectans magis Ulixi, quantum sequi- tur ex uno qnod superat fragmento ap. schol. Plat. Hipparch.
1) Fortasse hi vo/toi non diuersi ab eis , quos explicat Antiatt. B. p. 109, 24: vo/tovs' rb vo/n^fia, cvß ol ^Trahxol rovfiovs xaXavair,
2) Huios me admonoit Franciscus Poland amicns.
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 223
p. 334: riajg' irjlol %b tcqo tov. — ZiatXog iv rtp eig noXv- q)rjfiov kyKüß^lqj' ovtü) yaq (Ofioyviofiovriaav ol d'col 7t€Ql rfjg TifitjQiag vavTTjg, wäre Ttartod-ev ^Oövaaevg niiag 6 awCofxevog Kai %ag vccvg axeQalovg ft€Qi7toiovfX€vog 7t€Qi(aq>&ri /.lera v'qv a^äv vTtb zrjg Id^vag. Nimirnm efficacem ostendebat ipso ex Homero (cf. Blass. 1. 1. p. 345) evOTannog ille imprecatio- nem Polyphemi excaecati in Ulixem emissam Od. IX, 528 sqq. ita qnidem, at etiam Minernae, fidelissimae tatricis, miseri- cordia destitutus socios et nanes amitteret omnes antea non tanto £Bicto naafragio (cf. Lehrs. Arist.^ p. 205). Atque facile imaginamnr iustas demonstrasse Zoilam preces istas ratiocina- tione sophistica, cuias uiuam imaginem in consimili causa uti- liter conferes Gorgiae 'EXivrig kyKci^iovy causis innenta non dif&cilibos, qnoniam clandestino consilio Ithacensis dormien- tem necanerat hospitem (cf. Blass. 1. 1. p. 347). Erat igitur 'dis gratiosns' (cf. Lehrs. 1. 1.) Gyclops, ac fortasse a nobilitate originis incohabat laudationem rhetor nt Leontinns 1. 1. §§ 3 sqq.
§ 4.
De nona comoedia.
Nnm nouae comoediae anctores hnic argamento operam nauarint prorsns dnbinm. Staduenmt oiri docti alt er i ex Apollodoris fobulam aliqnam FaXatua inscriptam nindi- care (Meinek. bist. crit. p. 467), primns Tonpins Add. ad Theoer. II p. 402, titnlnm corrigentes a Stobaeo flor. HI p. 242, 11 M. traditnm ^AnoXXodiaQov rdXaicuog
toig yaq ^egifiytSolv ve xal Xvjtovfuvoig anaaa vv^ ^oixe yalvea&ai fiOTCQa, lam nt cormptns sit titnlns, tarnen ipsa nerba de hoc argur mento cogitare minime cognnt; nam qnod fortasse qnispiam de Polyphemo desiderio tabescente colligat, adnersantur nerba fieQifxväv et Xvnelad'aij qnae nix de amoris dnlci amaritie nsnrpantnr, et alia exempla a Byzantino lectore snb titnlo 7t€Ql Xvrtrjg ort Xlav ^ox^iQa xal Irtwdvvog voig g)QOVTl^ovaiv allata. Qnamquam igitur si traditnm esset facile crederemus
Digitized by VjOOQ IC
224 Georgias Ricardas Holland
ApoUodornm Gelonm (cf. Said. s. u.) potissimnm talem fabii- lam scripsisse ex patriis mythis haustam, tarnen non tarn certa res esty nt cum Rohdio (de fab. Born. p. 77 adnoi 2) affirmare andeamns scripsisse ApoUodornm Galateam.
Fanlo certins indicinm fern posse nobis nidetnr de Posi- dippi aliquo titnlo tribns locis a PoUnce commemorato IV, 175. VII, 111. Xy22 semper fere consentientibns codicibns h rakccTTj, praeterqnam qnod X, 22 über Falckenbnrgianns habet kv raiarc, cni non mnltnm tribnas. raXarr] datinnm descen- dere uolnit Meinekios a nominatiuo raldrrjg] at iam Salma- sins pro rakdri] proposuit raXareiff et assentientem nactns est dininum Bentleium Phalarid. p. 465 (aers.). Quam qnidem sententiam immerito spreuerunt recentiores, cnm certe proba- bilitatis condnsione nitator. Disserit enim Pollax IV, 173 sqq. Aristotele aactore de nammis et ponderibus rationes Atticas comparans cam Sicnlis et non solam apad Siculos poetas in- neniri dicit nammum Sicalom XItqciv (cf. Haltsch. metrol. p.206), sed addit: %vioi dh aal tojv lidrivriaL Kü)fji(i)dovvt(Ov zcSv vicov, olov Otli^fzwv €v 2ix£Xiyu^ xai TIoaeLdinTtog kv FaXarrj, Iam cam antea 173 dixerit Pollax: araTrJQa di oi rrjg xtojLicpdiag Tcottjral TTjv XlzQav Xkyovaiv (cf. et. Poll. IX, 81 sq.) concladere licebit tone solam Uxqag mentionem iniecisse poetas Athenis, si de Sicnlis rebos ageretar, qaod de Philemonis ^Sicnlo' prae- ter ipsam titalam aeri simillimam fit ex Athen. XIV p. 658 ab (fr. n M.). Itaqne cam seqaatar etiam iv FakaTf] Sicalas res tractatas esse, qaid magis consentanenm, quam notissimam Sicnloram fabellam esse propositamO? Qaid uero Gallo cam nnmmo Sicnlo? "^At enim traditar kv raXdrrjj non kv FaXa- T€i<f\ Non corrigimns cam Salmasio, sed patamas idem esse FakatT] atqae Fahiteia ex analogia talinm formationnm ut EvQciTteta EvQciTcri, Wai^d&eta Wafia&i^, KalliOTceca KaX- XiOTcri, neQoeqfoveia neQaeg)6vi] sim. qaales mnltas congessit Lobeckias in paralipp. gr. Gr. p. 320 sqq. Alterias aatem for- mae Fakdrrj etiamsi nnllam exemplam apad scriptores Graecos
1) Sic enim conclasionem dudmas, non inaerso ordine ut nidetor Salmasius.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Oalatea. 225
uidetur exstare, tarnen umbram certe testimonii repetere neli- mu8 e Seruii ad Aen. 1, 201 adnotatione e codice Fuldensi Petri Danielis (cf. Thilon. praef. p. IV) snmpta: 'quidam tarnen haec saxa inter Catinam et Taoromeninm in modum metaram situ natnrali dicont esse, qnae Gyclopea appellantnr, qnorum me- dium et eminentissimum Galate dicitur\ Snspicamnr enim maximo illomm saxornm Gyclopeorum nomen amatae Gyclopis inditum fuisse. Qnare titalum Galateae certo Posidippo uindi- camus dolentes, qnod de ipsa fabnla nihil fere scimns. Nam nna superest sententia Poll. VII, 111: t« ^v^onoitiv (sc. eXQrjrai) ev zoig nsQl oXniav {plg nqoad'etiovy oti t^v ^'Optiqqog fiiv eiQrjxe xoQwvrjv, ol dh vvv xogoxa, ovrwg wvo^aae xal IToaeldiJt/cog ev raldrr] elTtwv 'xoQani nXeLed'^ 17 d'iqa' eoTi fiiv ovv ov xexQifiivTj Tolg vioig 17 <piavr^ etc.)| quam lectionem cum Meinekio praeferimns alten X, 22: xoqcml tcqovs^^ 17 -^Q^^- Quam si eompararnns cum Theoer. un. VI, 31 sqq., ubi Poly- phemus spemere se simulans Galateae amorem dicit: zavra d^ laojg kooQevaa fcotevvra fie noXXmt 7tefi\f)el ayyelov ctvraQ iyw iil^^wd'VQagy ^are % oixoaaj} etc., ita quidem, ut apud Posidippum Polyphemus dicat: quotiens ad Galateae ianuam accedebam, xd^axt xXeU^^ 17 xH)Qa, ipsi concedimus magis ludere id esse quam comprobare.
Atque haec quidem de comoediae auctoritate enucleaui- mus animum attendentes ad Polyphemi potissimum figuram non nescientes Oyclopes etiam aliis in fabulis inductos esse chori partes agentes, ueluti in Eupolidis comoedia Xqvoovv yivog^ a Gallia in Cyclopibus al. (cf. Bergk. de rell. com. Att. ant. p. 363 sq.). Attamen ex iis parum utilitatis rednndabit ad Polyphemi personam cognoscendam , in qua excolenda data opera Studium posuere omnium aetatnm poetae. Ex fragmini- bus comicorum anonymorum nihil fere expiscati sumus, certe nihil, quod non eodem iure similibus argumentis tribui possit
Vidimus igitur, quemadmodum singuli poetae suis quis- que coloribus exomarint imaginem Polyphemi ab Homero ad- umbratam. Qua ex descriptione studiosissime arreptam esse uoracitatem et uinnlentiam ingentis uiri facile explicatu ex
Leipziger Studien. YII. 15
4 UN-V
tgitized bt-ViÖOQlC
UN-V
226 Georgius Ricardus Holland
generibns poesis, qnae enm sibi elegerant tractandum; sed ne hac qnidem in re snbtiliores desideranimns discrepantias inter singulos poetas, qui modo ferocem anthropophagum modo deli- catnlam coqunm exseruermit lam inde a perantiqno tempore philosophica qnadam anra circumdatum sensimns brutam mon- stnim. Plane autem nouam speciem exhibnit amor Galateae in dithyrambica poesi recentiore primnm obnins, qui etiam cantandi saltandique Studium in rudi homine excitauit Unum ab Homero magis quam cetera excnltum usque ad hanc aeta- tem miro modo neglectnm est: Folyphemi pastoralis uita et indoles bucolica, quam tactam esse coniecimus ab Epicharmo et Antiphane. Hanc quidem posterior aetas diligentius ex- coluit
Caput VII.
De Alexandrinorum poesi.
Inhibendus erat hie tempgris paulisper cursus per litte- ramm spatia institntus, cum libertate Graecorum amissa etiam in poesi factitanda noua aetas exoriatur^ qua haec quoqne fabula noua capit incrementa. Duplici enim modo tradita materia discinditur altero ad argumenti ambitum spectante ad tractationem poeticam pertinente altero. Frimum enim Ulixis persona, quam soUemnem fere in fabulae supellectile cogno- uimus, quia necessaria erat ad actionem dramaticam implec- tendam, tunc a poetis solet secemi propterea, quod caecatio Folyphemi segregatur ab amore; qui quidem ita a poetis tunc in deliciis habetur et praefertur, ut alterius partis memoriam paene oblitteret. Nee mirum erit quod huic parti magis fäue- bant poetae reputanti, quantopere huius aeui studia tenuiori- bus airectibus inclinauerint, cum praesertim amor Folyphemi ueterem figuram expoliendi maiorem quam clades praeberet copiam. Deinde toto caelo distant genera tractationis, in quae fabula illa ex comoedia transit. Est sane proprium huius ar- gumenti, ut paene omnibus — tragoedia excepta — ludicrae
Digitized by VjOOQ IC
De Folyphemo et Galatea. 227
artis formis commode adaptetnr et acceptam sese praebuerit et epico tenore narratum et scaenico apparatu actam, non minus cum salyromm lascinia conexum quam comicorum iocis irrisnm, non solum cum gestu dramatico recitatum, sed etiam dithyrambico tumore cantatum. Tunc efflorescit humillimum genus musicae artis mimorum ab antiquo tempore repetendum, sed Romana demum aetate ad fastigium perfectionis et gratiae euectum, cuius ad scurrilitatem et procacitatem quadrabant Polyphemi mores et casus; neque abhorrebat a fabulae na- tura, ut saltando spectatoribus proponeretur. Hoc in genere Cyclopis personam perfectius excultam esse nemo exspectabit: ut rüdes mores taeterque aspectus in maius augerentur ipsa res suadebat.
Contra Alexandrini qui dicuntur poetae subtili expolitione hanc figuram exomabant duritiem moUienteS; saeuas libidines mitigantesy deformitatem minuentes^ ut caelatam pastoris aman- tis imaginem exprimerent. Hac in poesi progressus fit in ex- colenda Polyphemi figura et consummatio, neque ultra hanc aetatem scimus prodiisse qui non traditos uel monstratos colo- res imitaretur, sed ipse libere suo ex ingenio effigiem extun- deret Excoluere autem lepidam £Eibellam inter Alexandrinos Hermesianax, Callimachus, Theocritus, Bio, quorum quidem sciamus nomina duorum e carminibus fere sola superantia. — Dif&cile est herum poetarum tempora ita distinguere, ut quem quisque praecesserit quemque secutus sit accurate dinosci aut qnibus quisque usus sit uel uti potuerit auctoribus certo sciri possit Facile concedetur natu maximum fuisse Hermesianac- tem, quem nobilissimum Carmen Leontium inscriptum ante a. 287 edidisse Pausaniae locum I, 9, 8 rectius interpretatus docta adnotatione comprobauit Erwinus Rohde de fab. Rom. p. 75. Ante quod tempus uix Gallimachus Theocritusue poe- mata sua diuulgarant, si quidem aequales faere Arati, quem ca. 01.118 natum esse ostendit Fr. Ritschelius de bibliothecar. Alexandr. chronologia op. I p. 71sq.O Praesulem igitur su-
1) Natu minorem fuisse Callimachum consequens est ex Arati uita 1, 74 sqq. Westerm. cf. Eeiliam in Ritsch, op. I p. 234.
15*
V
Digitized by VjOOQ iC
228 Georgias Ricardas Holland
mere licebit in hoc argamento Alexandrinae aetatis poetaram Herrn enianactem.
§ 1.
De Hermesianactis elegia.
Aelins Herodianns propter glossam yX-iiv unicnm fragmen- tum poematis semauit ttc^. piov, A«?. 16, 13 Lehrs.: ov% avTi- d^aei Tig rjfilv zo Ttaga rrft ^EQfxrjGiavcMTi h Aeovtlov a
deQxoiLievog Ttqog xvfxa, ftovTj di oi €<pliy€To yXrjv. ov yag kvreXig, crTtoxeKOfA^ivov dh hc tov ykrjvtj. Ad Cyclo- pein hnnc uersnm pertinere enincit nnoB ille oculns, quem poetae, non artifices Polyphemo potissiinnm attribnnnt; nee pojtierat nllns nersns aetatein ferre alins qni clarins imaginem amantis Cyclopis ante ocnlos poneret. Videmns enim Neptuni filium ex litore in mare prospicientem Achillis instar, qni oQouiv «TT* ctTtelgova Ttovtov matrem innocat H. 1,350, mari- nam nympham prodire gestientem, ^ amorig ardorem oeuli fnl- gore testificantem' (cf. Bach.: Fhilet Goi, Hermes. Ooloph. at- qne Phanoelis rell. Halis 1829 p.96). Cognoscimns antem iam Hermesianactem typnm illnm scnlpsisse, qnem posteriores in depingendo Polyphemo amatam qnaerente nt sollemnem sunt imitati, cnias rei non snfficit testes afferre nt fit Theocritnm XI, 13 sqq. et Onid. metam. XHI, 778 sqq., sed redit eadem res apud Bionem fr. XV, 1 sq. A. :
avTCLQ iywv ßaaev^iai Ifiav odov ig ro xaTavreg T'qvo Ttorl xpa^ad'ov t€ xal rilova tpi&vQladwv, Ps.-Bion. XV (Ahr. id. ine. VI), 2 sq. :
^jjq vv %i fioi ^vxlöa ^ixelov f^ikog adv kiyalveiv IfiCQoev yXvnvdvfjLov igorvinovy olov 6 Kv%ku}%f) aeiaev JIohuipafjLog in* rjovi t^ raXareiif; Philostr. imag. H, 18: if^ yag rrjg raXareiag ytai^ovarjg ig rovTi t6 TtiXayog.
Nonn. XrV, 65: eiaoQowv — Falareiav ifthcTVTte yelTovi 7t 6 VT (p, cf. et. Val. Flacc. Argon. 1, 136.
Nee Gyclops 9olus maris nndis affigit uisum, sed etiam gregis cnstos canis domini sequitnr exemplnm cf. Theoer.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 229
VI, 10 sqq.: a ös ßavadei
elg aXa deQ'AO^iiva, ra de viv xaXa xvfictra q>aivet iiavxcc xax^'ci^ovTog hc aiyiakoio &4oiaav. Gomparatis bis locis fit manifestum, quo fere conexa Foly- phemas dicatur mare spectare, nimimm edens simnl Carmen amatoriam, qno alliciat Galateam, qnod qnidem Carmen sta- tim adnectitur apud Theocritum XI, 17 sq.:
xa^e^ofievog <J* €7cl TtirQag
viffr]Xag ig novrov OQoiv aetöe TOiaura, apud Ouidium metam. Xni, 785 sqq. :
senserant toti pastoria sibila montes,
sensemnt undae. Non mnltum igitur a nero aberrabimus, si apnd Hermesia- nactem qnoqae aut praegressam ant snbsecntam esse statue- rimus moUem cantilenam. Qnod additar:
fiovr] di Ol sq)Xey€TO y^ijv, pertinet ad descriptionem fignrae Cyolopis, quam alias inneni- mas ipsi cantai insertam ; neqne hie accnratiorem delineationem praecessisse opinamor, sed si quid sentimus hoc additamentnm epici tenoris more adionctum nidetor eo, qao indicata oratione dlrecta per particolas di uel yaQ adnecti solet aliqnid hemi- stichii fere cancellis inclusnm, qnod loquentis externam con- dicionem et habitum illostrat cf. IL VU, 95. X, 390. IX, 433. Vm, 493 sqq. Od. VIE, 476; ApoU. Rhod. I, 887. Hl, 1067 sq. et qni proxime ad illum faciant loci II. 1, 104. 200. Ceterum qna ratione Carmen nel hanc primi Leontii libri partem compo- saerit Hermesianax prorsus nos fngit; nee nauci est ad uiroram doctoram de hac re opiniones nooam addere non magis pro- babilem. Profecti sont hac in qnaestione institaenda maxirae ab insigni fragmento longiore ab Athen. XIII p. 597 sqq. ser- uato tertii illo qnidem libri, et cum in hoc celeberrimi poetae et philosophi qui qnidem nim amoris passi essent ex ordine recenserentur, etiam in ceteris libris parem catemam alioram amatomm prodnctam fuisse coniecere, uelut in primo propter Polyphemam pastomm. Cnius coniecturae fides nel inde ualde infringitnr, quod de altero libro simile quid comprobari neqnit,
Digitized by VjOOQ iC
230 Georgius Ricardos Holland
nisi cum Schnlzio (qnaestiones Hermesianact disB. Bonn. Lips. 1858 p. 37) ad niie refnginm descendere neiig. Qni fretas ar- gnmento fabnlae de amore Arceophontis ab Arsinoa illnso ab Antonino Lib. metam. 39 seruatae poetam ^consilio in hoc libro paalnlom immntato respexisse eonun amatornm genas statait, in quibuB infelices amoris exitnB illustrarentur', ipse sibi non constanB, sicnt HermeBianax non faisset, si Bic poemata dis- posuisset, cum infelicis exitos amorem Menalcae Ghalcidensis, quem sec. arg. Theoer. id. IX Golophonins narranit cQaa^vai TTJg KvQrjvalag (BohdioB L 1. p. 78 adn. 1 cum cod. k ncQTjvaiag) Evutjcrig xai 6ia rb ^ij B7Ct%vyxavuv ccvvfjg xarcniQrj/iivio^vaiy cum Bachio ad primnm librnm releget Non fingimns nobis erotici poetae tarn senerum ordinem in adnectendis fobulis amatorÜB, neque hac re opinamnr amatae pnellae animnm de- lectasset aut detinaisset, neque hoc snadet superstes frostam, qnippe qnod centum fere nersibiiB poetas nonnnllosqae philo- sophoB comprehendati cum sie continnata serie non snfficerent amatornm categoriae. Immo uariasse pntapos Hermesianactem ex animi noluntate et amoris flnctnante affecta argumenta et felicis et infelicis exitos et teneri desiderii et femidae libi- dinis fftbalas modo exponentem modo adnmbrantem, omnino exemplar exstitisse poetaram elegiacormn Romanae aetatis, qni nt ipse amatae nomen inscripsernnt libellis suis, nelnt Propertias Cynthiae. Cf. etiam Lncilii libr. XVI, qui 'Collyra' inscriptos erat sec. Porph. ad Hör. carm. I, 22, 10. Itaque in- canti esset de hniuB &bnlae tractatione certa condndere, quam atrom exposite narranerit an tetigerit pancis nersibos nesci- moB. Bene tamen accidit, qnod enm poetam, quem primnm hoc argomentom Alexandrinornm poetamm scholae et arti snp- peditasse suspicari licet, cognitnm habnisse scimns ex frag- menti an. 69 sqq. Philoxeni drama, qni in hac £abala nt in masica nonae tractationis est qnasi antesignanns. Habemas igitar conexnm Alexandrinae artis com dithyrambo recentiore manifestum, ac non inepte quispiam coniecerit Hermesianac- tem h. 1. u. 73 uerbis yiyvuiaiieig atovaa fiiyav jc6\^ov ideo qnoque orationem ad Leontium seconda persona conuertisse,
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 231
qaod primo libro iam Galateae einsque feri amatoris mentio- nem fecerat.^)
§2.
De Theocriti idylliis.
Denenimus ad eos poetas, in quibus com gloria et nirtus totius poesis Aiexandrinae nitatur, tum hmas argumenti in- signis dolcedo posterisque propagata celebritas consistit, Theo- critum et Gallimachum. Nescimus, uter utro hac in materia tractanda fnerit prior, cum aequales foisse bucolicum et gram- maticnm testetur scholiasta Theoer. ap. Ahr. 11 p. 2 B. Non maltnm iuuamur, qaod Callimachns epigr. 47 au. 1 sq. respicere nidetor Theocriti id. XI, id qaod saadent imprimis uerba buco- lici a. 17: akXa %b q)aQfiaxov evQe (cf. Hiller. ad h. 1.) et Bat- tiadae avevgero %av ircaoidavy qoamquam potest alicui aeri similius aideri Gallimachum non ad Theocriti carmen allacia- rum fuisBCy si ipse iam antea eundem mythum tractasset. Sci- mu8 autem — hoc paene solum certum est — Callimachi Galateam ex uersibus hexametris constitisse, quo metro praeter hoc unum tantommodo quantum ex fragmentis colligi potest composuit poematium, Hecalae toqeozov suogj quod tum de- mum ab eo factum esse constat, cum elegiacae poesis ele- gantia et tenuitate summam gloriam adeptus obtrectatoribus nauseam mouisset. Quod cum posterius aliquod uitae tempus indicare uideatur, etiam Galateam huc referemus. Theocriti autem idyllium XI accuratioribus terminis circumcludi poterat, si quando poeta in Sicilia fuisset constaret Nam recte con- cluserunt uiri docti e uerbis XI u. 7: o Kvxlwxp 6 naq^ afiiv poetam cum hoc scriberet in Sicilia conmioratum esse, ubi fuit a. 265, cum hymnum in Hieronem, Syracusanorum regem, com- poneret. Videtur autem propria indoles et externa causa nn- decimi idyllii cogere, ut inuenem fmgamus Theocritum (adu- lescentulum fingit Wilamowitzius Herm. XIV p. 173), si quidem
1) Etiam ceteris locis, ubi secundam adhibet personam au. 49.75, talia significat carmina, quae illo tempore uidentur eruditae puellae in lectionis deUcÜB habuisse, Alcaei et Phüetae.
Digitized by VjOOQ iC
232 Georgias Ricardus Holland
euiii cui remedium amoris sappeditat poeta Niciam amicum iuuenem potins quam aetate pronectiorem teneris affectibns indulgis86 condonabis. His de causis qnamniB ambiguis 8i Theocriti idylliam XI prins fuisse Callimachi epyllio Btatuimas, prorsus idonea ansa temporis definiendi caremns in idyllio VI, quo redeunt Polyphemi et Galateae amores. Hoc unom nobis uidetnr quam maxime commendari, quod nonnulli statnerant post id. XI compositum id. VI, et commouemor maxime prop- terea, quod in nndecimo mythns ex ordine et epico qnodam tenore exponitur dirjyrjfiartxMg^ sexto nt pbme notos quasi in scaena partes pastoribns sastinentibus agitnr cf. Hilier. ad id. VI. Itaqne de Theocrito primnm disserere satins erit
Depingantnr Polyphemi et Galateae amores duabus eclogis XI et VI magna ipsins affectns intercedente discrepantia. Un- decimo enim idyllio flagrantissimus amor Gyclopis proponitnr, sexto amatam aspemans snperbia. lam cum sab finem car- minis XI infelix amator Musarum remedio sedatns ipsnm se stimnlet ad excutiendum iugum, quali fastidio eum se inflan- tem uidemns id. VI, continnatum esse quodammodo argumen- tum recte cognouit Hillerus in praemon. ad id. VI etiam hac ex re causam deducens, cur eclogam numero priorem poste- riorem iudicaret tempore. Seiunctim haec idyliia tractare opus erit tunc, cum de forma mythi immutata disseremus; nunc cum primum typum Polyphemi a Theocrito elabora- tum, deinde cantilenae amatoriae indolem, denique Galateae imaginem describere in animo est, comprehen- dere ambo poematia licebit.
Ut supra monuimus, Homericae Gyclopis descriptionis una pars paene delituit per posterorum poesim: bucolica na- tura. Quam studiosissime arreptam esse a celeberrimo buco- licae poesis auctore Theocrito eo propensius credimus ac paene exspectamus, quod apud Homerum, omnium poetarum maxime Alexandrinorum fontem inexhaustum, uix alibi reperiebat accu- ratiorem culturae rusticae imprimis rei pecuariae enarrationem minutissimas res complectentem, quam in antro aulaque Poly- phemi Odysseae libri IX. Hanc potissimum ceteris Homericae
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 233
imaginis coloribns seclnsis snae arti subiecit pancissimoB ali- nnde floscnlos adsumens, sed ipse suo ex ingenio plane nouum et uiuacem effisgens charactera. Talern nero proponit Poly- phemnm, nt Bon amplios reformidemus, sed delectemur et ali- quantnlam faueamns perdite atque infeliciter amanti miseri- cordiam ferocitati Veneria ni domitae non denegantes 0 > id qnod poeta dnobus maxime artificiis assecntas est. Primum enim adniescentem induxit Cyclopem cf. XI nu. 8 sq. :
ox^ iJQOTO Tag rakareiag IxQTL yeveidadwv /teQi t6 atofia rwg xQO%ag)(og rc. Quo artificio saenitiae leniendae idoneam ansam nactos recidit occasionem ferocitatis exercitandae eo, quod segregauit Poly- phemum Ulixis commercio, quocam antiqnitos coniunctns nisi barbaris moribus praeditos cogitari non poterat. Quod con- Buito Theocritum fecisse uel inde apparet, quod ceteris locis, ubi Cyclopem commemorat exempli causa tangens magis quam fusius de eo narrans, non ab Ulixe seiunctum inducit ita qui- dem, ut cum traditam mythi formam et conexum sequi facile coUigas cf. XVI, 51 sqq. et VII, 151 sqq. sec. Hillerum: aQcc yi Jtfjc rrjvov %6v not^eva rbv /tox^ Idvamc^), tbv HQcttBQOv IIokvq)afAov y og cjqsoi vaag eßaXke, zoiov vhiTaQ hcetoe xctv^ avXla /coaal xoQ^oai;'^) Neque tarnen abstinere potuit Alexandrini poetae docta sub- tilitas, quin quamuis leniter attingeret importunam cladem Poly- phemo inferendam, cuius rei uestigia cernimus XI uu. 52 sq.,' ubi amator etiam unum oculum exuri ab amata se passurum esse cantat, et uu. 60 sqq., ubi nandi arte se institutum iri promittit, si qni nanta peregrinus insulam appellat. Apertius VI, 23 sq. caecationis fit mentio quamuis et ipsa tectior quam apud imi-
1) RectiBsime de Theocriti arte hoc in argumento conspicua iudi- cauit iam Federus: amor Polyphemi ex Theocrito, Ooidio et Metastasio, Erlangae 1765 p. XII sq.
2) Copulauitne Theocritus mni praedicandi gratia fabulas duas £pi- cbarmi, quem et Kvxlafna et 'HQaxXia naQo. <P6X(y scripsisse constat, ita ut de harum comoediarum indole aliquid redipiscamur hoc ex loco, ueluti iam Epicharmum saltantem proposuisBe Polyphemum?
Digitized by VjOOQ IC
234 GeorgiuB RicarduB Holland
tatorem Bomanum , cum Telemi natis ipsa nerba reticeantor. Quibns praemunitis transimns ad ipsam Polyphemi imaginem delineandam.
Habitat Polyphemus in Sicilia, pastornm sede beata, of. XI, 7. 47. VI, 33 adaiescens opilio, cni prima lanugo succre- seit, non barba horrida, intonsa, longe promissa faciem de- format, quae üeicies satis habet formidulosi, cmn per totam frontem porrigatur unnm supercilium hirsntum ab nna ad alte- ram aurem continunm, simus antem nasus saper ore coBsede- rit^) cf. XI, 31 sqq., et labra supina monstrent dentimn cando- rem frendentemqne aci6m cf. VI, 37 sq. Tomas aatem aspectos augetar ano illo lamine mediae fronti immisso, quod Theocri- tarn Hesiodam (theog. 145) secutom ilii indidisse probe monet Eustathias p. 1392, 37 sqq., qao lamine nihil est carias Gyclopi (XI, 53. VI, 22), quo usqae ad finem £ati penetrat (VI, 22 sq.), in quo palchritadinis summam positam esse sibi persaasit (VI, 36 sq.).
lam aero quam feliciter haic corpori Gyclopis etiamtunc monstri, sed monstri deleniti mores temperauit poeta bucoli- cns! Amoris ni aspera mollita, roboris immanitas subacta, saeuitas si non sublata, at certe consopita. Lepido ex casu nascitur flamma. Cum matre Polyphemi Thoosa hyacinthos carptnra cum in Aetnam uenerit Galatea, aiam monstrat Aet- nae infestissimus accola occasionem amplexus sollertiam com- probandi (XI, 25 sqq.). Non immoderata est libido Polyphemi neque effrenata cupidine ut in tali uiro exspectes tumescens^), sed ^^earov £^a;v vjcoxclqöiov elxog
KvTCQidog €x fieyalag, fo ol fJTtari 7ca^€ ßikeiivov (^^ 15 sq.) tenero desiderio tabescit in litore maris ac paene flebilibos
1) Of . Bchol. ad XI, 33 : Ui(w£ 9e icnv 6 avyxad^fuvrjr k%o»v tr^ Qlva xai avBtfTfjitoxas rovs ^cJ&OfVM,
2) 'OQ&ai fiarüti (XI, 11) non sunt furor intemperatus nee *uera amoris insania', quam notionem tuentur loco Aelian. bist. anim. XI, 32, nbi dubi- tatur de scriptora, sed amoris füror recta amatam eamque solam petens 'nollis ambagibus utens', ut Meinekius interpretatur cf. Sopb. Antig. 1195 et Dind. ad b. 1. in Thesaur. s. u. 'O^ofi.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 235
modis asperitatem Galateae deplorat Oinnia patienti animo SQbitaras est et pericula et molestias, gratiam nymphae si adipiscatur cf. XI, 52 sq. 56—60, modesta poscit praemia XI, 55 sq. Amori omnia posthabet oblitns ipsins rei pecuariae, cui totam curam ac stadinm impendere solebat, cf. XI, 11 sqq. 64. Summa assiduitate repetit a prima luce scopulum ad Utas sitnm cf. XI, 14 sqq., quin etiam nocte intempesta cantilenam edit Neque tarnen ita aalet ardor, ut eum dormire non sinat, qaemadmodum accidere uidemns perdite amantibns cf. Rohd. de fab. Rom. p. 157 — dalcedine somni aon prinatur cf. XI, 22 sq. , qua re rudis robustiqne hominis amorem perbene ad naturae ueritatem denotauit poeta. Quae sunt amatorum con- suetudines dona ferendi, magna poUicendi, comissandi, optime didicit, quamquam inepte eas exercet uel exercere conatur cf. XI, 40 sqq. Subtiliter inuentum est a Theocrito, hominum et morum aestimatore admirabili, quod Polyphemus non a se ipso contra infestam Veneris potestatem petit anxilium, sed sdiorum inuocat et adiumentum et subleuamen: primum matris Thoosae, quae ipsa nympha nympharumque familiari consue- tudine usa tamen Galateae filinm commendare omittit, cum eam pndeat nati rusticitatis cf. XI, 67 sqq. cum uu. 25 sqq.' Matrem solam ÜEtcit ream, quod repulsam fert in amore, ac natiua est puerilitafi contumax, qua homo simplex participem esse uult Thoosam soUicitudinis cf. XI, 71 (cf. Hiller. ad h. 1.). Est sane puerorum flagitare omne auxilium a matre, est etiam timidorum amatorum ad matris gremium confiigere cf. Theoer. X, 57 sq.; Long. past. p. 298, 30 sqq. Herch. Et minitantur ama- tores horrenda, nisi amatae compotes fiant, ueluti Hermesia*- nactem narrasse Parthenius Erotic. 5 uel quicumque in libello mythographico auctorum testimonia adscripsit (cf. Rohd. 1.1. p. 114 sq.) refert, Leucippum sororis amore correptum matri minitatum nisi opitularetur ipsum se interfecturum. Similes minas fundit Polyphemus XI, 70 sq.:
(pkaaao} tav 7i€(paXav xai Tcjg jcodag a^tporiqwg fiev
Nimirum non nimia amori impendere uult barbarus amator,
Digitized by VjOOQ iC
236 Georgias Ricardus Holland
noB uitam nt alii, sed aliquantulnm doloris — stolido ac por- tentoso uiro dignum. Sed non solnm auxilium in amore, uernm etiam remedium contra Yeneris potestatem qoaesinisse patan- du8 est Polyphemus, si quidem fatidicae anos KoTvraQiöog id. VI, 40 obsequiosam .se praebet conBultorem.
lam animadaertas, qnantopere amor diflGnxerit impium re- ligionum contemptorem. Quem apnd Homerum uidimus lonem despicientem y apnd Euripidem lonis fnlmen nihili aestiman- tem nee deornm supra se potentiam agnoscentem, importnnam philosophiam pro nera nenditantem, credulns euajsit sagae maliercnlae aiumnns, qni fascinationem repercntit tntamentis in tali uiro etiam magis ridiculis idem, qui apnd Synesinm eTtfpädg illas et xaradiafiovg et xaravayKag et ivyyag cachinno snblato aspernatnr. Nee nidetur Telemi oracnlum prorsns con- temnere statim eins memor unins oculi mentione facta VI, 22 sqq. Ceterum omnia nestigia illius impietatis Aiexandrinus poeta caute remouit a descriptione Polyphemi, quippe qni potentissimae deae imperio subactus ostenderetnr. Inrat per Pana ut pastor VI, 21, per Apollinem VI, 27, per lonem XI, 29. Quo loco parum considerata offensa Meinekii, qui pro ov fia JC proponit ovSafi^ propterea, qnod 'lonis obtestandi forma Theocriteis pastoribns non nsitata hie tanto maiorem mirationem habeat, qnod Gyclops loui sit infensis8imn8\ Non enim raro in nsn est formnla illa pastoribns, nt Bnmpelii in- dex docet cf. IV, 17. VII, 39. IV, 50. V, 74, neque in Cyclope magis mira, qni apnd Epicharmnm fr. 60 A. et Euripidem n. 586 ea utitur, sed inde explicanda, ut ipse Meinekins sentit, 'quod Theocritns Gyclopi amoris ni uicto mitiorem erga lonem animum affinxit'. Aquae timor Cydopis, qni iam apnd Home- rum nanigandi expers est (cf. Fritzsch. in ed. min. ad XI, 61), qnamquam ne nerbum quidem de hac re facit, manifestus fit ex id. XI, 60 sqq. (cf. Ribbeck. mus. Rhen. nol. XVII p. 569). Leni irrisione poeta amoris nim etiam eo ualentem proposuit, ut Polyphemum mirifice sibi placentem redderet Etsi enim posteriore ecloga un. 30 sqq. taetrica fronte parum amabili se esse aspectn concedit Galateae, tarnen sub finem nu. 77 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
De Polypfaemo et Galatea. 237
eo pernenit, nt aliis se puellis non tarn reformidandnm uideri credat — non perspiciens stolidus puer, quanto Insui iis sit, — et cum grauitate addat spondeorum pondere aucta:
drjlovy OT^ €v T^ y^ i^ywv ng q)alvofiai elvai, Praecipne uero pnlchritudine sua snperbit id. VI, ubi Gala- teae amorem spernens inducitnr, cum nimium sni cultor atque amatOT in tranquilli maris speculo effigiem spectat uu. 34 sqq. neque usquam uiuidioribus coloribus depingitur ludibrium, quo Cyclopeae formae uenustas et a Galatea et a pastoribus per- stringitur.
His in moribus describendis Theocritus pleraque suo ex ingenio nonasse censendus erit: in externo habitu Gyclopis rebusque domesticis ad consummandam imaginem necessariis et Alexandrina arte non minus quam cetera delineatis tradi- tam secutus est formam ne hie quidem proprio ingenio desti- tutus. Habitat Polyphemus in antro sub Aetna 0 monte sito, cuius amoenitatem illustrat XI;45sqq. Bedeunt lauri Homeri XI, 45, quema ligna u. 51 (Eurip. Cycl. 383), nee deest a^- TceXog a ykvxvxaQ^cog iam Homerico Gyclopi cognita, qua in re Euripidem declinasse uidimus ; hedera in antro Polyphemi memoriam repetit coronarum hederacearum apud Synesium, et sunt ex hedera facta pocula Hom. Od. IX, 346 {xiaavßtov)y Eur. Cycl. 390 (axv(pog Tnaaov). Maxime illud ijjvxqov vöwq de suo addidisse bucolicus existimandus erit, ne deesset ama- tae quo gauderet frigidae aquae lauacrum. In singulis igitur rebus Homerum presse secutus poeta amoenitatis et commodi- tatis dulcedinem uidetur finxisse non sine memoria Euripidis, Alexandrinorum exemplaris nondum satis aestimati, qui buco- lici coloris proponit imaginem: Cyclopem in antro igne ac- censo de tempestate securum uu. 329 sqq. , quem locnm ob- uersatum esse Theocrito contenderimus, cum id. IX, 15 sqq. Aetnaei pastoris dulcem qnietem depingeret.
Pascit Polyphemus mille pecudes, quas et oues et capras comprehendisse secundum Homerum coUigeremus, nisi apud
1) Suo iure Melnekius ad id. Vn, 151 uidetur soUicitasse uerba riv nor' ^4vanqf ].l., quo nomine subobscure Polypbemus insigniretur.
Digitized by VjOOQ iC
238 Geoigius Ricardos Hollaad
Theoeritum nnsquam caprarnm Gyclopis mentio facta esset Solae enim commemorantnr ohg VI, 10. 6. 21. 28. XI, 12. 74, ab iisque potissimnm ornamenta eantilenae petit pastor, qnalia habes XI, 24. 20. Boues nitnlosqne enm habnisse non neces- sario ex id. XI, 21 sequitur. Videtur contradicere locus VI, 7, nbi caprarius appellatar a Galatea Polyphemns; non serio, sed nellicat eum ex more pastorali
Svaiqdrca xal ainokov avdqa xakevOa et pastorali sermone usa, in quo caprarii male audiebant con- tempti prae bnbulcis et opilionibns cf. id. I, 86. Cetenim hie corrigendns est error Meinekii, qni ad Theoer. id. VI, 7 in uoce ainoXov propterea uitium latere credit, quod 'nusquam, quam- qnam Homems etiam capras inter Gyclopum greges nnmeret, neqne reliqnonun poetanim qnisqnam neqne Theocritas Poly- phemnm caprarium indacat', cum praesertim 'in praecedenti- bns dixerit Galateam Polyphemi oues (ro fcolfiviov) malis petere\ Hoc argumentum nihil aalet, qnia Philoxennm in dithyrambo capras Cyclopis indnxisse — nimm maxime Aristo- phanenm erroris connineente ipso Aristophane — certo con- clndimus ex parodiae u. 294 (cf. Antiphan. fr. 11, 4). Fortasse non sine causa Alexandrinus poeta capras deesse uoluit, ut caprarii lasciuitatis maculam ei demeret, cuius mores omni ex parte mitigare studebat. Eadem autem est gregis cura et dili- gentia in singulis negotiis administrandis, quae apud Home- rum, praecipue mulgendi lactisque bibendi uoluptas cf. XI, 35. 65 nee minus casei conficiendi, cuius abundantia gloriatur cf. XI, 36 aq. 66; maxime u. 37: raqaol d^ VTtBqax^ieg aiel coli. c. Od. IX, 219: ragaol fikv %vqviv ßgld-ov. Sua ex arte pastoralis uitae officia feliciter addidit poeta XI, 73 sq. De- sciuit paulum ab Homeri exemplo, cum canem gregis custo- dem uindicaret opilioni VI, 9 sqq. 29 sq., qui apud Euripidem canes uenaticos alit, eo nimirum consilio, ut pastoris imagi- nem onmibus lineis exprimeret. Vides igitur Theoeritum ab iis stetisse grammaticis, qui exploratum haberent possedisse Gyclopem canes. Pretiosissimum enim est epigramma Phi- lippi Anthol. Pal. XI, 321:
Digitized by VjOOQ iC
De Folyphemo et Galatea. 239
rQafi^oTixol , Mtifiov CTvyiov rÄcya, oiJTeg ctKdvd-uiv ^ TeXxlveg ßlßXwv, Ztjvoöorov aniXcaceg,
KaXlifiaxov aT^azidSraiy ov c5$ OTtXov htravvaavreg ovd' avrov xelvov yXwüöav a7toa%Qiq>€t£ ^
owdiofitav XvyQwv ^qrjTOQeg, olq %b 'filv^ rj ^aq>lv^ evade xal Ki]T€iVy el ytvvag elxe Kmckoiip,
TQlßoia&' eig aidSva xarar^Kovreg aXizQol aXXwv' ig ö^ fifxäg iov a7toaßiaon;e , qno cum quasi in mediam grammaticomm Alexandrinomm officinam contronersiarnrnque Stadium inducamnr, tum quae- stinncnlam quandam de hoc argumento institutam esse doce- mur: eiytvvag elxe KvxXwxIj. Qua in lite quamuis pusilli mo- menti diiudicanda fingimus nobis descriptiones rei pecuariae Polyphemi ab antiquissimis usque ad nouissimas quam accura- tissime rimatos esse homines illos doctos praecipue Homeri- cam, cuius inuestigationis tenuis remansit umbra in scholio ad Odjss. IX, 221 codicis praestantis Ambrosiani Q, ubi legitur: H7i(av (sc. 6 noirjn^g) dh ftdvra ra moXovS'OVvra T(p oXoycXrJQ(p noifihi tzbqI xvvwv ovökv elrce causa addita satis ieiuna tovto dh aviiq>Bq6v%iag TiQog rffv vftoS'eoiv. ovdk yaq av iawd^ Oivaaevg dia tijv vXctKqv tcSv tcvvwv (cf. Euslarth. p. 1622, 12. 27 sqq.). Fingebant igitur sibi grammatici isti undique exple- tarn et perfectam speciem pastoris, oXoxXrjqov Ttoifxiva, singnlas delineationes hanc ad normam reuocantes et exami- Dantes. Similiter litigasse censendi erunt de ceteris gregis Cyclopei animalibus, maxime ei ßoag elxe KvxXuxfj^ neque abhoimit putamus ab Ulis eruditionis certaminibus quaerere, num xwrjyivrjg fuisset Polyphemus h. e. num canibus ad uenan- dnm usus esset, ueluti apud Euripidem u. 130, quapropter in illo flcholio adiunguntur uerba afia xal a^gov Tfjy xf^Qccv dia tovTo vTtoTl^eTai. Theocritus uero uenatorem secundum fabu- lam satyricam exhibens Cyclopem lepidissimum inde hausit innentum, quod amatorem rusticum tenerae nymphae offeren- tem facit undecim hinnuleos quattuorque catulos ursinos, '^qui cnm illa ludere possint' cf. XI, 40 sq.
lam repraespntemus animo typum Polyphemi, qualis a
Digitized by VjOOQiC
240 Georgias Ricardus Holland
Theocrito scnlptus est: Gyclops adulescens taetri aspectns Ye- Deris potestatem expertus saenos agrestesque mores teneris affectiboB accommodare studet ipse sui niminm amator, param uafer ad pnellam captandam. Neque tarnen ita Cyclopis pro- prietatem attennasse poeta existimandus est, ut cum Glaesero p. 9 statnere liceat repraesentari quemuis hominem Bimio amori iüdulgentem et postea se renocantem. Plane nonnm hunc dixe- ris typnm Theocriti ingenio procreatum, cnius extemum habi- tum poeta bncolicns ab iis qui praecessemnt matnatns Ho- merique fidelior quam alii pediseqnos intemam indolem ipse condidit.
Obtinet antem Poljphemus amator locnm sat illnstrem in amoram historia poetica, cum cantilenae amatoriae habeatar inuentor (cf. 0. Ribbeck in ann. Bomss. a. 1873). Coniectando assequi possnmns, quomodo canendi facultas Polyphemi per- sonae sensim afficta sit. Saeuiore enim immanitate eminet Gyclops Homericus, quam ut musicae artis peritus cogitari pos- sit, qui 7colXij goi^tp gregem gubemat cf. Od. IX, 315. Apud Euripidem cantum excitat uini uis inuicta, axaqiv xiladovy quem pransus potusque anthropophagus balbutit gulae uentris- que uoluptatem perceptam laudibus tollens. Musicae facultatis rudimentis institutum inducit Philoxenus Pseudo-Dionysium, etiam cithara oantare conantem proprium Carmen amatorium, quo celebrat Oalateae pulchritudinem. Sed hie quoque Bacchi dono furor poeticus et musicus ei inicitur. Grauissimum uero est quod iam illum cantu amori medentem fecisse Cyclopem scimus ex Plut. quaest. symp. I, 5 (fr. 7). Remedii igitur notio- nem priraus intulit. Perfectam cantilenam eroticam, qualem iam Hermesianacti uindicare studuimus, habemus in Theocriti id. XL Nihil uinulentiae, nihil edacitatis, non axagig ytiXa- dog, sed ^ikog adv l^egoev ylvxv&vfiov IqunvKov (Ps.-Bion. XV [Ahr. incert. idyll. VI], Isq.), non superbia effusum, sed desiderio expressum, non citharae immodulato tinnitu inter- ruptum, sed dulci fistulae sonitu temperatum. Non sine causa Theocritum citharam Cyclopis Philoxenii fistula commutasse existimabimus, ut hac quoque ex parte pastoris Siculi imagi-
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 241
nem absolueret mitioremqQe redderet charactera. Quod dis- crinien bene pergpexit gramraaticorum ernditio, cuiuB apnd scholiastam Homeri Odysseae IX^ 315 exstat residunm: 7toXlf^ Qoi^ip' ifiqfavTixiog 7i:Qdg To fiiyed-og, ei ye oXrjv nolfivrjv qoc sTjOag i^ayei nqog %6 oQog, t6 yotq avQiyyt xqriaaGd'ai jioi^aivovta fniiqov Ttotfiivog (cf. Eustath. p. 1622, 12. 26 sq.). lam nero bac aetate remedii illa cogitatio ita prae- aalet, nt Theocritns quasi hoc in fiindamento eclogae soae XI stnictaram erexerit, eo significantins, quod ad medicnm eam mittit, cui artis contra amorem nsns erat nnllns cf. XI, 1 sqq. Lepide autem initio consolationis ab ipsa arte Niciae artisque uocabulis profectus nihil ualere eam adnersus Venerem ostendit. Qua ex mente interpretandnm arbitramur etiam illnd uu. 3 sq. : xovq)Ov Si TL rovTO xaJ aöv ylver in avd'QiOTcoig, *qnod explieant: ob facilem asnm minime dolores commouens (cf. Borsdorf. comm. in Theoer. c. XI. laurauiae 1874 p. 3 ad h. u.) hoc et incnndnm *^inter homines est' uel Mn potestate hominum est' non assecuti uim praepositionis sTtL Nobis ea ad medicinam nidetnr spectare ita qnidem, nt dicatur illud remedinm facile adhiberi in hominibus; respondet enim soli hominum naturae. Praedicatur uero Cyclops ei^enjgO illius medelae contra Veneris iram, cantus cf. XI, 4. 17. Atque cogitamus hoc evQrjfia doctos Alexandrinos, quorum in studiis C//Tr)a£is '^T^^Qi €VQt]fiaTwv non infimo erant loco, concessisse Nep-
1) In ecl. XI a. 13 uerbum asiBonr nobis uidetur sententiarum ordi- nem «prorsus corrumpere. Dicitur enim Polyphemus inuenisse per inter- uallam demum amoris remedium c an tum, ipsum Illud asiSatv uu. 17sq. : aXXa To «paqfiaxov sv^ßj xa&s^oftevos B^ ini ndr^ae wffijloQ is novTov OQWv aeiBe roiavra. Plane igitur obtunderetur ms particulae aiUa, si praerepta esset notio pri- maria canendi. Proponimus
6 Sa rav Falarsiav avretov 'nomen exdamans Galateae', quam de litore reuocat apud Val. Flacc. 1,136, nondum sedato aestu. avtsXv uerbum de claro clamore hominum est Theocrito in usu XXIV, 37. 50; de Polypbemo Euripidi Cycl. u. 669.
Leipaiger Studien. VIL 16
Digitized by VjOOQiC
242 Georgiiu Bicardus Holland
tnni filio omnes, cum Theocritos nt notisBimam landet fjAbellam nn. 7sq*: ov%to yovv QaiOTa öiäy^ 6 KvxliotfJ 6 naq" a/ilv wQ%dloQ IIoXvq>a^ogy ox iJQccro Tag ralateiag, au. 80 sq. : ovtu) tol IloXvq)aiiog BTtoLfiaivev %bv igcoza
^ovalaöcjv, qqov dh diay' r] al XQvaov Mdancev. et redeat inueniendi et medendi notio a Philoxeno ut uidetur inducta apud plurimos poetarum, qui postea in hanc hare- nam descenderunt cf. impr. Gallimachum laudatum a schol. Theoer. XI, 1 (= epigr. 47, 1. 4). Repraesentat bucolicus poeta Polyphemum fistnla canentem eadem condicione, quam Her- mesianacti obuersatam esse conieeimus, in scopulo sedentem, in mare prospicientem, dum a tergo pascitur grex cf. XI, 13 sqq. VI, 8 sq. Sed non solnm interdiu q>vxioiaaag l§ aovg rnnsi- cam exercet, uerum etiam eam didicit amatorum consuetudi- nem, ut nocturno cantu celebret puellam cf. XI, 38 sqq.
Ipsa cantilena exemplar est pretiosissimum Alexandrinae « artis singula caelantis et compositionis symmetria disponentis et illustrantis. In artificiosa canninis distribntione explananda multi elaborauere uiri docti et rationem strophicam spectantes, imprimis Hennannus, Ahrens, Oebauerus, et ad minutiorem in singulis uersibus responsionem animum attendentes, ut Rib- beckius in stud. Theoer. mus. Rhen. XVII p. 564 sqq.: nostrum est canninis erotici elementa indagare et capita huius odae in clariore luce ponere.
Incipit Polyphemus, ut apud Philoxenum, a pulchritudine Galateae laudanda uel potius comparanda non eins uerbomm copiae compos, ut formam amatae laude significanti extoUat. Nee sentit aliud quam candorem teneramque mollitiem puellae, cuius nomen a lacte deriuat, quoniam illa bis maxime rebus a fusco asperoque adulescente differt. Qua occasione Veneris uulnus acceperit, tristi uultu animo repetit nihildum in fauore Galateae prouectus. Concedit speciei deformitatem , sed op- ponit diuitias, artem musicam, munera. Amoenitatem recep- taculi sui communisque uitae dulcedinem depingens ad eam fertur cupidinem, ut quiduis ab amata pati sustineat Ipse periculosum ad eam iter suficipere et aquae pauorem debellare
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Gatotea. 243
paratns totam odinm in matrem transfert, qnae non adinnet se qnamuis soUicitatam.
Haec est summa canninis Gydopei eademqae summa omnis eroticae cantilenae. Auditur uero per haue sententia- rum seriem repetita querella de asperitate Galateae, cni in posteriore canninis parte respondet inuitatio desiderii plena nee tarnen persuadendi ui praedita:
querella: XI, 19:
w kevxa raXoevBia, tI %6v q>i'Uorv* ctTtoßakXrj; u. 23: oixV' ^^' ^^^^yeig, 29: rlv d* ov fiiXei, ov fia Jl\ ovdiv uersus clausula renuntiantem dolorem commode exprimente; u. 30: q>evy€tg.
inuitatio: u. 42: aXX^ aq>lxev rv n:o^^ afii etc. uu. 63sq.: i^iv'S'oig rakareia ycal e^evd-olaa Xd&oio
waneQ kyw vvv wde xa&i^fievog oXxaö^ anev&elv. Nee minus manifesto desiderii crescens ardor conspicitur eo, quod ipsa allocutionis formula magis magisque blanditiis in- uoluitur cf.u. 25: xo^a, 30: xaQleacaiwqa^ 60: (jjtloqiov. In propatulo est, quam subtiliter Theocritus bucolicum colorem et pastoralem naturam denotanerit Polyphemi, qui orationis omamenta non aliunde petit quam e uita sua, ueluti similia cf. 20 sq. 24. 39, cuius msticitatem diuinare magis uult poeta lectores, quam uidere — hac in re ab imitatoribus toto orbe diuersus. Propria est Theocriti uirtus, quod singulas res ad imaginem Cyclopis conformandam spectantes, quas magna ex parte a prioribus poetis acceperat, suo usus polito iudicio ele- gantique ingenii subtUitate nouo colore induit et ad lepidae speciei concordiam consociauit. Non omnes floseulos ad auc- tores referre possumus; de nonnuUis iam monitum est; prae- cipue uero larga exempla poetae suppetiisse opinamur in mu- neribus quae amator offert nymphae depingendis ex comoedia, ueluti cf. Antiphan. fr. 11,^ ex quo cognosces, quam caute scite- que Theocritus sua sibi elegerit
Male fors tulit, quod nunc demum Galateae persona e tenebris prodit distinctioribus lineamentis adumbrata. Fugit nos, qualem Philoxenus comicique poetae finxerint, quamquam
16*
Digitized by VjOOQ iC
244 Georgias Ricardos Holland
dithyrambicum, si qnidem ipse fanore eins frnctns est, peper- cisse irriBionis aculeo probabile; neque cnnctanter contende- rimuB comicos hac in figura excolenda mnltum elaborasse, quam ueremur ne sapra meretricis modulum non multom ele- uarint. Quod uero Alexis et Posidippus Oalateae nomen quam Polyphemi fabulis inscribere malaerant, nimis ambigna fit de argumento ex titidis conclusio. Neque Theocritus primas par- tes adsignauit Galateae uel aequas, sed paucis lineis definiuit indolem. Non est multus in describenda nymphae pulchri- tudine, quam uix totam percepit nnum amatoris lumen. Can- didus nitor Galateae, propria uirtus a nomine deducta et cum nomine artissime coniuneta, quem iam a pastore Himerii 1, 19 laudari nidimus, auspicatur cantilenam nobisque in itinere per posteram poesim faciendo saepius obuiam erit. Venustissime autem procacitatem et asperitatem puellae — soUicitudinis Cyclopeae grauissimam causam — denotauit poeta cf. XI, 21 : (xoüxix) yavQoxiqa, q)takü}T^Qa ^) oftg)cniog Miiag u. 24: q)€vy€iQ d^ via7ceq otg 7coXl6v Xv%ov a&Qrjaaaa. Pernix nympha desperatum amorem lenti portentosique uiri aspernatur instantemque cupidinem ueloci pede efifugit — terri- bilis monstri metus non plane orba, quales quidem eins mores describuntnr id. XI. Aliter enim res habet in id. VI. Ubi Galatea terrore deposito caprarii quem uocat (u. 7) inanem flammam cauillatur pomis, symbolis eroticis, gregem canem- que petens modo hinc modo illinc, nunc prope nunc procul, ut maris unda litori adstrepens et recedens. Neque tamen eorum opinioni subscribimus, qui de immutata mythi forma in idyll.VI cogitant. Helbigius enim, qui symb. philol. Bonn. 1. 1. uestigia mutationis fabulae diligentissime perscmtatus est, idyllioVI eam subesse sententiam censet, ut fauor Galateae obtingat Polyphemo, contrariam illam quidem eclogae XI, ubi spes amantem egregie fallit De altera illa mythi forma plenius testimonia examinabimus postea: hoc loco poetae mentem archaeologus doctissimus non satis uidetur assecutas
1) Cf. Ribbeck. mus. Rhen. XVII, 565 sqq.
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 245
esse 0- Apparet procaeem pnellam irridere Cyclopem ama- torinm Insum exercitando, nt stimnlet insipidam nirum ad se captandam iocosumqne aspectam sibi paret a^ra nel spmnam uenantis amatoris, cüi se eripiat pedum pemicitas nandiqne peritia. Quem si conciliare sibi stnderet, nix övaiQtüra xal aiTtolov avdqa appellaret. Neque in ipsa hac ecloga serio amorem Polyphemi expetit Galatea, neque nllo ex loco Theo- criti coUigas nmqnam nymphae fanore frnctnm esse Cyclopem. Immo facile omnia conneninnt, si cum Hillero continno se ex- cipere idyllii XI extremi et idyllii VI mentem et consilium poeticum statuimus. Polyphemus enim cum cantando ardorem mulserit, animi insania perspecta (XI, 72) ad snperbiam elatns fastidire conatur Galateam, qua pulchriorem se inter Cyclo- pum filias inuenturum sperat (XI, 76). Eodem snpercilio id. VI Galateam lasciuientem non respicit cf. 25 sq. eadem stoliditate, qua id. XI, 77 sqq. puellarum risus admiratione, non imsione sni excitasse sibi uidetur, deperire se nympham marinam (cf. VI, 26 sqq.) opinatus. Galatea uero ipsa, cum superbia in- flatum uideat amatorem, non iam amoris igne inflammatnm, ludere audet cum eo, quem modo reformidarat; omnino dua- rum eclogarum rationem expressam et comprehensam habes VI, 17: HOL (pevyei q)LXiovra ymI ov q)tXiovxa öuoxei.
Theocritea haec argumenti tractatio, qualem modo adnm- brare tentauimus, mirum quantnm superauerit priores. Ubicum- que posteriorum qnis eandem ad fabulam aggreditur poetica • arte effingendam uel huius argumenti mentionem inicit narra- tionemue dedacit, semper fere Theocriteae imaginis dispiciun- tur elementa, id quod melius quam nos ualemus demonstrat bucolici poetae Ingenium posterisque propagatam auctoritatem. Tenuia remansere uestigia per imitationem sequentium dithy- rambicae comicaeque poesis, qnippe quae asperiorem exhibue- rint typum Polyphemi; plane delituit culinaria eins elegantia gnlaeque libido. Postea apparebit, quam ubera seges imita-
1) Immutauit paulum et restriiixit sententiam priorem Helbigius in libro : quaest. de pict. pariet. Camp. p. 197, ubi mutatiooem fabulae certe ab idyllio VI proficisci potuisse dicit.
Digitized by VjOOQ iC
246 GeoifsioB Ricardas Holland
tonun sQCcrenerit Theocrito : nanc proficisci pergemus quo ia- stitaimQS itinere. Num Nicias Milesins, Theooriti amicosy hac in materia aersatas sit et qua ratione, ad certam occasionem differemoB sententiam *).
§ 3.
De Callimachi epyllio.
Callimachi Carmen Galatea inscriptom non innotnit nisi nno fragmento propter pisces a pisciom landatore Athenaeo sernato, quo non mnltum innamnr; neque aliis ex indiciis satis certa concliTBio fit de Callimachi in hac fabella tractanda anc- toritate, quam eximiam et exqnisitam fnisse in hoc potissimnm poeta libenter statnas. Ac ne exploratom qoidem est soUemne argnmentam carmine raXateia tractatnm fnisse, qnamqnam mare sapere nnnm illnd Anstnlnm recte nisnm est editoribos. Legitur enim ap. Athen. VE p. 284 c: KalUfxaxog h FaXatBlff rov xQvoo(pQvv (maXel ieqov Ix^v)
rj /ÄäJilov xQvaeiov iTt^) ofpQvaiv legov Ix^v t] TciQxag ooa t' alXa (piqeL ßv^og aOTcerog älfirjg cf. Eustath. p. 1067, 44 sq. (Schneid, fr. 37) h. e. 'nel potins anreis superciliis sanctnm piscem
uel percas et qnae alia gignit maris immensa norago\ Ac Meinekins quidem ad Theoer. XI, 56 Cyclopem sibi fingit his nerbiSy 'nt apad Theocritum Galateae terrestria dona poUi-
1) NesdmuB, quo iure Konüus ad Ou. met. Xm, 750--897 Eupho- r i 0 D em fortasse hoc argumentum tractasse contenderit. Respexitne testi- monium prorsus sublestae fidei schol. Theoer. XIII', 7 sie a uiris doctis emendatum: t6v "Tlar JSatx^rtjs vlov 'H^axXeove frjiriv, ItäTioUUuvtos Si 6 *P6d^o£ 0BtoSafiapTO£ , Nixav9^s Si Krjwcos, Ev^^itav 3i IloXv^rjfiov
Totf noaatSct.voa i^mfiwov (Mdnek. An. AI. fr. 149), ubi Euphorio Cy- clopem Neptuni filium uidetur intellßgere? cf. schol. Apoll. Rhod. I, 40 (Mein. fr. 144).
2) Recte uidetur pro tradito iv restitutnm ^' ex Eratosthenis uersu ap. Plut. de BoUert. anim. 32 p. 981d; Bemhardyus Eratosth. p. 139, qui dubitat de Gallimachea uersuum origine, refutatus a Diltheyo de Callim. Gyd. p. 109 adn. 2; uide Schneid. Callim. 11 p. 164; Eratosth. carm. rell. disp. et expl. Hiller. p. 34 adn. 1.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 247
ceatnr, ita ipsam a Galatea munera expetentem, qnae mare gignat'. Qua explicatione accepta Bohdias de fab. Rom. p. 77 adnot. 2 concladere pergit non potaisse Cyclopem munera ex- petere a Galatea nisi noti compotem £Btctum; alterius igi- tur mythi formae aactorem dubitanter proponlt Gallimachnm. Gyrenaeam üabalam non immutasse aliqno modo comprobat epigr. 47, ubi mnsicam artem innenisse dicitnr Polyphemns remedium amoris, quo nix opus fnisset, si pnellae fanorem sibi conciliasset (cf. Heibig. symb. p. 361 sq.). Nee persnadere nobis poBsnmns amatorem dona flagitare ab amata, praesertim Cyclopem amatorem, qua in re ne ioeum qnidem agnoscere possumus: flagitare est amatae, Galateae: amatoris, Poly- phemiy ofiferre et promittere.
Propius ad ueritatem uidetur accessisse Sohneiderus Galli- mach, n p. 164, qni arbitratnr poetam ibi dixisse 'Galateam Polypbemi cantnm spreuisse et potius pisces maris congregasse, quibuscum ut dea marina luderet', quamquam non plane ad- stipulamur. Munera enim cum Meinekio nobis uidentur in- tellegenda esse propter uerbum (pigei, quo notionem gignendi et offerendi magis indicari sentimus quam alendi et colendi, uerum non munera a Polyphemo expetita, sed a Galatea flagi- tata. Neque tamen a nympha pntamus haec pronuntiata, sed a Cyclope, cui melius conuenit mare horrendum ßv&ov aone- Tov uocare quam puellae marinae undarum domicilio adsuetae. Verborum autem ipsorum contextum probabiliter restituere eo difficilius est, quo minus de lectione uiri docti consentiunt. Offendimus cum Meinekio et Bemhardyo in noce f^äkkovj cum gradationis hie locum nuUum iudicemus, tamen ne illud qni- dem quod substituit Meinekius 1. 1. naXov arridet ut epitheton uile et pro Alexandrini poetae eruditione nimis inane. Schnei- dere uero, 'cui nihil uox fiaklov dubitationis habet, si statueris praecessisse nomen alius piscis minus pulchri, unde poetae in hunc sensum licuerit pergere: uel potius pulcherrimnm piscem, XQvao(pQvv\ respondendum est absonum esse, postquam pul- cherrimum piscem attulit poeta, superaddere uiliores et omnia cetera maris animalia complecti. Quapropter gradationis notio
Digitized by VjOOQ iC
248 Georgius Bicardus Holland
procul habenda erit et nox imXXov ad üerbam aliqaod in se- quentibns olim adnexum, nunc snpplendom referenda, particala aatem disionctina i] in af&rmatinam ^ matanda, qua ratione nihil offensionis habet xQvaoq)QV(; piscis priore loco laudatns. Gogitamus autem Polyphemum in cantilena sua, cum donoram saorum praestantiam laudauerit, maesta uoce addere haec: tu nero, Galatea, non moneris:
T} iiaXXov XQvaeiOv ijt* 6(pQvOLv hgov ix%^v
r] Ttigxag ooa %* aXka (piqei ßvd'og aanerog aXfirig sc. aiQEi h. e. "^praefers nimimm sanctnm piscem etc.^ Sampsimos in hoc fragmine explicando non magis felicem faisse in amore Callimacheam Cyclopem quam Theocriteum freti epi- grammate illo 47 (Anthol. PaJ. XII, 150), cuius ex Schneiden editione adscribinrns nersns qaattaor:
^ßc; ayad'OLV HoXvtpafxog avevQSTO %av €7caoiöav rijQafiivqr val yav ovx afna&rjg 6 Kvxkußip.
al Moioat tov ^Eqvjta xaxioxvalvovTL, OlXiTCTte' tj Tcavcmkg Ttavrutv (paQfxcanov a aotpLa, Memorabile est, qnod consimilis ansa nidetur fdisse Theocriti idyllii XI et hnins epigrammatis: consolator aterque poeta amicam de infansto amore et remedium ei commendat can- tum Polyphemi nsas exemplo, ille Niciae, Philippe hie, nnde cognoscitar, quam trita Ulis temporibns faerit de Polyphemo amori canendo medente fabella. Probabiliter igitnr statnemas eodem fere modo quo Theocritnm Battiaden expediaisse Gy- clopis sollicitndinem , qaamqnam nel ex misero illo frustnlo carminis ernditio poetae elncet, com dona illa a Galatea prae- lata mediae comoediae memor enameranerit, ubi in Äntipha- nis Gyclope Nereides talia ab amatore poposcisse coniecimus et fr. I. Ac nescio an doctns poeta uerbis val yav ovk afxa- ^g 6 KvxXioifj eorum de Polyphemo iudicio tecte aduerse- tar, qai nil nisi brntom monstrnm ducebant, inter quos erat Eoripides cf. Gycl. u. 173. 493. Vide Dion. Ghrysostom. or. ad Alexandr. (XXXH) I p. 432, 29 sqq. D.: fmkkov d" iawg ovx ^HqanXel jcQoaiotxev vfuSv 6 Srifiog, aXXa KevxavQfi) vtvl ^ KvnckwTtL TCCTtioxoTi xai €Qwvvi, To fikv Gtufia ioxvQ^i
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 249
xai fieyahi), ttjv öe öidvoiav ccfia^eL Cic.TuscV, 39, 115. Prndentiam enim adsigoasse qaosdam mythorum ioterpretes Polyphemo Boam nimirum si dis placet patet ex Sera, ad Aen. HI, 636 : ^malti Polyphemum dicunt unum habaisse oculum, alii duos, alii tres: sed totnm fabalosom est. nam hie nir pru- dentissimas fnit, et ob hoc ocalam in capite habaisse dici- tar, id est iaxta cerebram, qoia pradentia plas uidebat. aeram Ulixes eom pradentia superauit, et ob hoc eam cae- casse fingitar'. cf. Lehrs. AiistJ p. 205 adnot.
Alias coniecturas de CaUimachi epyllio, qaod Hecalae arte ac tenore caelatam fingimos, nunc recidimos: fortasse postea ad hone poetam recarrendam erit.
§4.
De carmine Bionis.
Unns restat poetaram Alexandrinonun , qaem huic arga- mento operam impendisse scimas indicio sat certo, Bio Smyr- naeus, qaem ßovxohxwv btcwv Tcotrjzwv tempore tertinm faisse nnnc qaidem Saidae s. u. GeoK^irog creditar. Laadantor enim a Stobaeo flor. 110,17 sab titalo n:eQi ILcldog haec Ix rviv Tov BiMvog ßovxoltxwv (Ahr. fr. XV)
avTciQ iywv ßaaev/ÄOi ifiav oöov ig xo xdravreg
xiyo 7t ort ipd/iia^ov re xai ^iova xpLdvqiaduiv
XiaoofiEvog raldretav a/crjvia' xdg di yXvuelag
ilTtldag votcctIlo fiixQi yt]Qceog ovx anokeixpixi.
Nemo dnbitaait, qain referenda essent haec ad carmen ali-
qaod a Bione de Pol3rphemi et Galateae amoribns compositam.
Prodit aatem in conspectam Polyphemus, a qao cogita nerba
illa pronantiata, in scopulo litoris nymphae marinae moUem
cantilenam emittens — trita imago, qnam sollenmem plas
semel deprehendimas. Non est exorata Galatea d7ti]vr^g tenero
canta Gyclopis. Et aidetar mollis poeta uestigia premens ba-
colicoram principis teneros affectas sno ex more nimis sab-
tiliter expoliaisse et extenaasse, qaippe qai ipc&vQlKovra pro-
ponat eam, caias uox uel fistala aix aeqaiperet mitem susarram
Digitized by VjOOQ iC
250 GeorgioB Ricardus Holland
frondis anra agitatae. Inest antem nescio quid maeroris in primifi dnobns nersibos, quasi melancholica continentia, qua suam h. e. consuetam sibi, semper tarnen irritam uiam se profectarnm poUicetur Polyphemos dnlcissime soniturus non Galateae, sed surdae harenae. Agnoscimas uero imitationem Theocriti eo, qnod Bio quoqne adnlescentem nidetnr finxisse Gyclopem, cum is nsque ad nltimam senectntem iacnndam spem se non depositnram praedieet nn. 3 sq. Indnxit igitur Bio Polyphemom prorsns emollitom hac in re instae mensurae sensu Theocriti proprio destitutus. Laeunm est iudicium de hoc charactere Schmitzii (adnotationes ad Bionis et Moschi carm. Monast. 1856 p. 34), qni Bionem opinatnr ^meliorem red- didisse Cyclopis personam et num primus hoc fecerit^, in medio relinquit.
Statio fragminis illios si accuratins indagetur, libenter ad cantilenae amatoriae finem relegemus spem propositi tenacem: quid fere praecesserit, indicant uerba av%aQ eyiiv, qnibus pro- cul dubio opposita erat Galateae mentio sie fortasse: 'pnella quidem mea, eheu, nihil mouetnr, quamuis magna poUicear, quamuis sim non contemnendae speciei'; tamen ego non de- sistam etc.^) Hac ratione non ut Theocriteus Cyclops con- clndat cantum excusso amore, sed spei adhaerescens magis- que inflammatusy quod nescio an cum Bionei amatoris indole melius conuenerit.
Non sine probabilitate ex Smyrnaei fragmentis nonnuUa, quae collegit Stobaei cura, recentiorum sagacitas in huius ar- gumenti orbe locauit Memoriam enim soUemnis sententiae reuocat frgm. XVni Ahr. Stob. ecl. phys. I, 9, 3:
Molaag '*EQwg ^alioi, MoiaaL tov ^EQwra (piQotev.
(iiok/cav Tai Moiaai fioi ael 7tod^iov%L öidoiev,
xav ykvxeQav /ÄokTtdv, rag (paQficncov aöiov ovöiv, a Piersono apud Valckenaerium huc relatum assentientibus Hel- bigio (symb. phil. Bonn. p.361 adnot4) et Schmitzio p.SOsq., qui recte Theocriti XI, Isqq. 15 — 17 sententias de amoris medi-
1) Consimilis color sententiae Theoer. 11, 164 :
iyca S' oicof tov ifiov jtovov m^neQ vnearav.
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 251
cina ((pagfuoTcov) a Mosis petenda comparat Propria aero est uirtas Bioneae sententiae, qnod distinctins exprimit Amoris et Mosaram innicem se sableuantinm rationem. Excitat enim amor masicae artis Stadium, qnod mrsus amorem placat et aestom mitigat Qaod expertus Polyphemns Musarum sibi ex- petit &üorem, qnae Amorem adimantO» snblenamen antem ardoris praebeant cantnm. Adprime £Btciebat haec sententia ad Bioneae poesis genus, qaod eroticum magis dicas quam bncolicum, ad Amoris dei personam casusque fictos praecipae spectans, cuius saeuitiam et procacitatem conqueri non desistit poeta cf. fr. IX. XII. XTTT, cuius. cum Musis commercium usu edoctus exponit fragmento VIII cum fragmento XVin utiliter coDferendo. Ab hoc autem si licet incohemus cantilenam Poly- phemi ita quidem, ut initio Bionei carmiois id optet, quod exitu Theocritei assecutus est: solacium Musarum et remedinm amoris, finem £aciat apud Bionem maesta querella, qua incipit apad Theocritum, non sanatus neque amoris furore attenuato. Inter haec fragmenta insertum est ab interpretibus fr. XIV Stob, flor. 65, 4: fiOQq>a xhjXirteqviat Tcikec xakov, aviqt ö aXna, qaae uerba uirtutes suas praedicantem dixisse Polyphemum credibile est, quem propter ingentes uires superbire uidemus Ott. met. Xm, 842 coli. c. u. 864. Et nescio an congruat cum Cyelopis potissimum (cf. Schmitz, p. 40) constantia fidelique assiduitate, si fragmenti 11 prouerbialem dictionem de amore et spe sua, quam ad senectutem obtenturus est, usurpet Stob, flor. 29, 52 : h, x^afÄivag Qa^df^iyyog, OTtwg loyog, alkv iolaag %a Xl&og ig ^wxfMV xoikalvewai^^),
1) <PiQouv uix Sanum. Si ^d^futxov postulat Polyphemus a Musis, non optabit, ut adducant Amorem, qui eum iam sollicitat, sed ut auferant; qttodsi ^e^eitf altera notione acciperes, ut tpä^e&v xai aysiv, Musae dice- rentur secum auehere Amorem ; at ipsae manento. Quare ona litterula — üquida consona in alteram — mutata proponimus
Moüras "E^eos xaXeoi , Moiaai rov-^E^at^ ayaXoiav. Id exitu quattuor syDabarum cum elisione in quinto pede coniuncto non offendendum cf. fip. VII,2: ataT^ avvacd-ai, IX, 10. 12: 'E^an' iBidaaxov.
13. xn,3.
2) In simili sententia dictum illud in partes uocat Xenopithes amator
Digitized by VjOOQiC
252 Geoif^us Ricardos Holland
cum apad Theocritam qnoqae proaerbia adhibere soleat cf. XI, 75 cum Hilleri adnot. Permira uero est ratio Schmitzii, qai fragmenta omnia fere, quae non aperte aliam conexam pro- dant, huc referre propensus, frgm. XL XIII. IV. III (cf. etiam ad fr. II), ipse sibi non minus incertas causas opponit; cnias ambignom indicium facile ad refatandam acriter reici debet in fragmento XI, nbi Bio sententiam n. 1:
olßioi Ol q>tXiovx€gy iTttjv taov aytBQctiuvtaL exemplis ab heroibos sumptis illustrat et Schmitzio p. 38 ^Poly- phemns Galateae de amantiom qni redamentnr felicitate ceci- nisse' nidetnr non repntanti Uli quidem, quam peruerse puellae amator Gyclops exempla petiisset ab amicorom eoramqne ho- minom fidelitate et amicitia. Qnibos ex opinionibos cum non moltum lucremor, certiores redipiscimnr Bionei epyllii reli- quias ex testimoniis nel testimonio; nam nix licebit de Bionis oposcolo accipere nersus Myrsonis incert. idyll. Ahr. VI, 1 sqq. : Afig vi %L ^oi ^vxlda JSmeldv fiiXog aöv kiyalvetv If^egoev yXvnvdr^ov iQunLxoVy olov 6 KvKkwtf) aetoev nokv<pafiog Itt' '^ovi t^ rakarelff; ex quo Ahrens huic eclogae, quae inter Bioneas nmnerabatnr, Smymaei nomen, qnod sola ex Fnlnii Ursini aactoritate prae se ferebat, dempsit. Nonc id tantam discitnr ex illa mentione maxime in deliciis fuisse amores illos pastoribas, Polyphemum nero repraesentasse Sicnlis certe moUis carminis amatorii et actorem et cantorem. Egreginm antem est testimonium de Bio- nis carmine in Ps.-Moschi epitaphio Bionis na. 59 — 64, qnibns discipnlus ostendit diserte praeceptoris celeberrimnm epyllium Galateae, qnomm de pretio indicium nunc suspendere placet; id unum sufficiat adnotasse confirmari bis uersibus quam ex ipsius carminis fragmento deduximus conclusionem, repulsam tulisse Polyphemnm.
Videtur igitur Bio ab ea quam Theocritus praeierat uia non declinasse in hac fiabula poetice tractanda nisi molli
apud Aristaen. 1, 17: nlrir ovx aTtayvioCTiov taina iifri roie avS(^und^ts TÖiv i^üTcav' ^avli yaQ v8axos ivSaXaxdfS imaxal^ovoa vtal nsT^av olSa icoiXai$faiv,
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 253
Buo animo magis indalgens nimis limando Cyclopid asperi- tatem.
Haec comperta habemas de Graecis hnios argamenti trac- tationibiDB, qasdes qnidem propriae indolis poetae institnerint Ac postea qnidem hanc fabellam peculiaris carminis suppedi- tasse materiam poetae Graeco Latinone non traditur. Abiit autem in nasta poemata materiae mythologicae ubertate abnn- dantia, qnornm in apparatn accepto est nsni. Loqnimnr nero de 8ublimiore et subtiliore poesis genere, humilins hanc ma- teriam minime spreuisse mox ostendetnr. Ea tamen uirtnte praecellnnt aetas Romana posteriorqne Graeca in hoc mytho propagandO; qnod exhibent egregia testimonia et indicia, qni- bns illnstratUT tempns praegressum, qnod largam monstrant nestigioram copiam retrouersns porrectam, qua adinti quam fecimns iactnram aliqno modo compensare et possumus et conabimnr.
Caput YUI. De narratione Outdiana.
Qnomodo innotuerit Romanis fabnla, nnnc non quaerimns ; ante aetatem Augnsteam nnlla eins reperitnr memoria, inde ab hac in celeberrimis nersatur laudata a Vergilio, Horatio, Propertio, Onidio. Atqae nunc qnidem seorsnm tractabimus narrationem Ouidianam met. XIII, 740 — 897, cnm ea proxime accedat ad peculiaris poematii indolem et ubera ipsius poetae ingenii documenta prae se ferat. Repraesentabimus uero pri- mnm descriptionis totam imaginem obseruantes typumPoly- phemi, indolem cantilenae, typum Galateae, ut apnd Theocritum fecimns, deinde de fontibus Ouidii institne- mus disquisitionem.
Polyphemus Ouidii est anthropophagus Homericus amore correptus. . ^Inmitis et ipsis
horrendus siluis et uisns ab hospite nuUo inpnne et magni cnm dis contemptor Olympi'
Digitized by VjOOQ iC
254 Georgiiu Ricardas Holland
(an. 759 sqq.) mores aspectu comprobat. Redeunt trita illa: ingeDS corpus ac robur (u. 842 coli. u. 864), terribüis ocolus media in fronte collocatos (un. 851 sqq.), tonitm uocis (785 gq. 876sq.)y barba hirsuta et rigidi capilli frondosae arboris spe- ciem capiti praebentes et saetae totnm corpns occnpantes (765 sq. 844 sqq.). Premit litns immensi uiri pondns spatioso passu se mouentis (cf. a. 776) , nee sufficinnt ei hnmanae in- strumentorum mensnrae : pinnm malo similiorem quam bacnlo gestat; centnmqne harondinibas eget fistola, quae tanto ori adaptetnr (782 sqq.). Mansemnt Aetnae montis cannm antrum domicilinm (cf. un. 770. 777 al.) et res pecnaria soUemnis, utmmqne tarnen locupletiore omatu instmitur. Enumerat enim Cyclops un. 812 sqq. poma, uuas, fraga, coraa, pmna, casta- neas, arbuta, et illnd "^panperis est nnmerare pecus^ u. 824 ostendit diuitis domini superbiam amplissima possessione fan- datam, quamqnam non est, cur praeter capras et oues alias pecudes aluisse statuamus Polyphemum. Qui et ipse astntnm peritnmque uenatorem se commendat amatae uu. 831 sqq.
lam ut ad mores depingendos transeamus, indomita sae- uitia regnat per totam naturam amore quidem mitigata. Neqne enim prorsus deposuit morum feritatem, sed exercere aliqaan- tum desiit alia eaque grauiore libidine incensus, qua reliqna obliniscitur; sie tantum uere dicitur uu. 768 sq.:
caedis amor feritasque sitisque inmensa cruoris cessant, et tutae ueniuntque abeuntque carinae. Quem uu. 860 sqq. effreoato furore in Acim uidemus insanien- tem et inuehentem, eum ab antiqua crudelitate desciuisse non credimus. 'Magni cum dis contemptor Oljrmpi' louem inflato despicatu spemit ^et caelum et penetrabile fulmen^ (857) sab- limiorem intellectum professus uerbis 843 sq.:
nam uos narrare soletis nescio quem regnare louem. Adnota, quam prudenter Theocritus similes minas similemqae impietatem imagini suae inferre euitauerit. Cachipno sublato Cyclops Telemi uaticinium contemnit uu. 770 sqq. , ut apad Synesium Ulixis praestigias, cum apud Theocritum 'natem
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Gftlatea. 255
stolidissimum^ dignum indicet, cni mala imprecetur. Cni im- portnnitati respondet amoris intemperata libido, qaae ingen- tem nimm iosolito ardore corripnit cf. 762 sq., id qnod grandi similitudine illnstrat poeta na. 867 sqq.:
nror enim, laesnsque exaestuat acrins ignis, comque suis uideor translatam niribus Aetnam pectore ferre meo 0- Hunc fiacile credimus officioram snornm oblinisci (763) neque gregibas idoneum exsistere dncem (781). Quin etiam deuenit ad preces et miserationem flebili uoce innocandam intolerabili aenmmauexatns (8558q.), quo Theocritens non descendit. Ut libidines monstri, ita aucta superbia. Exposita enim descrip- tione pulchritudinem uirtutesque suas coUaudat et taetrum aspectum pro uirili uenditat 840 sqq., quam ad ostentationem apud Theocritum Cyclops, qualis quidem idyllio XI propo- nitur, non confhgit. Noua uero lumina huic imagini adspersit zelotypia Polyphemi, cum compertuqi habeat Galateae magis quam ipsum cordi esse pastorem Acim. Gonsentaneum hanc aemulationem stimulos addere amori per se ardentissimo ne- que eo ualere in homine natiuo, ut amatam aspemetur, sed ut flagrantissimum odium in aemulum coniciat hoc sublato fauorem se adepturum ratus.
Paucis complecti Übet typum Polyphemi Ouidianum. Con- tinet onmes fere colores ab Alexandrinae aetatis artificibus ei appictos, sed in malus auetos et amplificatos, ut illius aeui accurata subtilitas nonnihil euanuerit. Mitigata autem atque delenita Cyclopis natura, quam summo studio caelare et in medium proponere placuit imprimis bucolicis, non modo non sentitur, sed reuersa inuenitur prorsus fere in Homeri formi- dulosam speciem. Omnino Ouidius singula lineamenta ab Alexandrinis mutuatus totum colorem Alexandrinae artis spiri- tumque operis musiui non uidetnr assecutus esse. Horrenda autem figura Polyphemi optime intellegitnr, si quomodo af&- ciantur cernis qui prope eum uersantur. Ut Ithacenses pallido
1) Catull. LXviUb, 13 : com tantam arderem quantum Trinacria rupes.
Digitized by VjOOQ iC
256 Georgias Ricardus Holland
timore perterriti fuginnt Acis et Galatea. — Quae descriptio si minus arridet, non tota est culpa Nasonis, ütpote qui, cum Aeidis fatam narrantem faceret Galateam terribilisqae aemnli insidias persequentem, artis consilio permotus non potait non supponere ei orationem inuidia aliqua exacerbatam (cf. Feder. 1. 1. p. xm).
Neqne Theocritei ingenii tennitatem aequiperat Poljphemi cantilena Oaidiana. Non desideratur artificiosa qnaedam com- positio quamnis cum bncolici formosa perspicnitate minime comparanda. Numeros enucleare supersedemus : respiciatur adlocutionis copiosa ars non solum abundans epithetorum über- täte, sed uerborum coUocatione gratissime uarians orationem modo binos comparatiuos singulis nersibus copulando modo binas res comparatas, nunc anteponendo attributum nunc post- ponendo nunc interponendo. Duo uersus Cyclopis laudationem incohantes 808 sq. respondent duobus qui inuitationem conti- nent 838 sq. Bene in uerborum coUocatione symmetrica Naso exemplarium Graecorum usum obseruauit, praecipue Theocriti eadem initio uersuum repetens uocabula cf. ^sunt^ 810. 813. 814 (Theoer. XI, 45 sqq.). 827 sq. Mam' 838 sq. uel initio et post caesuram semiquinariam eiusdem uersus cf. 822 uel praegressi uu. 812 sqq. 821 sq. 847 sq. uel seqnentis uu. 81 5 sq. uel initio uersus et post caesuram bucolicam u. 819. Adaequare amat qui canit cum gratia quadam uersuum exitus cf. 827 sq.: sunt, fetura minor, tepidis in ouilibus agni, sunt quoque, par aetas, aliis in ouilibus haedi. 834 sq.: inueni geminos, qui tecum ludere possint, inter se similes, uix ut dignoscere possis, (cf. Korn, ad h. I.). Argumentum cantilenae amatoriae soUemne est atque singulae partes ex constanti usn expressae. Tarn aperte uero repetuntur sententiae Theocriteae, ut ilico similia iuxta ponere satius sit, quamquam de fontibus quaestionem postea plenius tractabimus M. Est autem uerbositas Ouidiana
1) Studium comparationis ipsi excitant h&c in re Ouidins et Tbeo- critus; nee defuere, qui aimilia conferrent: nouissimus uidetur esse qui uuper innotuit loa. Audr. WashietI: de similitudinibus imaginibusque Oni-
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 257
qaasi explicata atque extensa e radice breuitatis Theocriteae (Washietel. p. 129 sq.). Compellatio enim Galateae nn. 789—807 per duodeaiginti nersus continuata primariam hausit senten- tiam ex dnobns nersibus Theoer. XI, 20 sq. eadem semata partitione, ut altera parte priore formositaB nymphae compa- rando celebretur, pnellae mores animnsqtie denotentnr et de- plorentur altera posteriore cf. Theoer. XI, 20: Ouid. 789—797. Theoer. XI, 21: Ou. 798— 807, binis eomparatinis respondenti- bns temis denis. Segregantnr dnae partes manifesto nomine amatae repetito n. 798:
saenior indomitis eadem Galatea inneneis, qnod admonet nos pronominis 'idem^ simili ratione apnd Theo- critnm nsnrpati, nbi (XI, 34) Polyphemns a deformitate sna transit ad dinitias landandas:
aXl" wir 6g (sie eodd. e a s), roiovrog idv, ß<na xLXia ß6ax(o. Liberins in nsnm snnm nertit Naso bncoliei eomparationes nt hie ineipiens a eandore laeteae pnellae, enm qno eomparat folinm ninei ligustri u. 789, non lae eoaetnm, cnins moUitiem n. 796 conferre malnit, enm Theocritns hane nirtntem potins ad agni similitndinem renocet apnd Onidinm non exstantem. Alteram nero partem prorsns ab eadem ineohat imagine poeta Romanns, qna Graeens:
^oaxia yav^ariQa: saenior indomitis inneneis; alteram comparationem sno ex ingenio, enm nnam matnram quidem, non cmdam adhibnerit iam n. 795, ita nariat, nt asperitatem, qnam enm Ribbeekio mns. Rhen. XVn, 565 sqq. noee q>iaXoyciQa significari eonsentimns, eonferat enm tribnlis n. 803 eodem ex orbe natnrae atqne nna petitis.
Cetemm in comparanda Galatea Inxnriatnr Naso occasio- nem amplexns, qna nbertatis sermonisqne nariandi stndio in- dnlgeret non parcns promns imaginnm nerbommqne thesanri. Nee tarnen enm similitndinnm orbem exeedit, qnem simpliei Cyelopis menti aeeommodatnm exspeetes. Omnes fere res eom-
dianis YmdobonaelSSd, qtd p. 121—135 Polyphemi cantilenae sententias auctoribas restitait aüo ac nos asus consilio non semper feiici, quem gra- oioribas tantmn lods landare snfficiet.
L«ipsi8r«T StudUB. YH. 17
Digitized by VjOOQ IC
258 Qeorgius RicarduB HoUand
paratae ex obsernatione natnrae sant petitae nno excepto nitro u. 791, nt ex plantanun arbonunqne condicione lignstram 789, alnuB 790, palma, platanus 794, qnerciis 799, salix, nites 800, tribuli 803; e flornm frogomque notitia prata 790, nua 795, hortns 797; ex tempeetatiim uarietate soles hibemi, aestina umbra 793, ignis 802, nenti noluerisqüe anra 807; ex amniam marisque consnetadine conchae 792, glacies 795, nndae 799, scopnli 801, amDis 801, aeqnora 804; e gregnm cnltnra haedns 791, lac coactum 796, muenci 798; ex uenationifi peritia nrsa 803, hydrus 804, cernuB 806 ; quin etiam 'landatnm panonem' n. 802 et cycnnm n. 796, de qnibns fando tantnm nidetar andi- nisse, ornamenti loco interponit. Qni mos amatae comparan- dae nel formae aliarnm rernm similitndine illnstrandae non dnbitamns, qnin ex popnlari nsn natinorum hominum, pasto- rnm, nenatornm, messornm originem repetat hanc in fabnlam fortasse a mimographig Sicnlis inductus. — Ab adlocntione transgreditnr Polyphemns ad dinitias suas pnellae praedican- das primnm commodam monstrans habitationem in antro sno nn. 810 — 820, qnos nersns nerbositate rhetorica effictos esse nides ex quinqne Theocriti nersibns XI, 44 — 48, etsi aemnlns Romanns longo recessit ab exemplari Graeco, a qno nihil fere nisi uinnm mntuatns est, hie qnoque bncolici poetae snbtili- tatem, qni pastorem feeit minns fniges resqne edendas amatae promittentem qnam nmbram resqne sentiendas, nertens in ntili- tatem. Pergit landare Cyclops possessionem snam decem nersi- bns 821 — 830 compositis ex similitndine qnattnor Theocriteo- mm XI, 34—37. Singnla innenies exaggerata. Mille pecndum amplificatae in nnmemm immensnm, item pasena dilatata atqne extensa, singnlae pecndes discretae: omnia nero eo ancta, qnod ostendit opes suas pastor dines pronomine demonstratino 'hie' nn. 821. 824 et n. 825 nerbis bis: '^praesens potes ipsa nidere'. Ferro qnae tribns hemistiehiis Theoeritas denotarat feraram horrida mnnnscnla XI, 40 sq. , longiore Septem nersnnm de- scriptione omamentis additis lepidis depingit Onidins nn. 831 — 837. Minns bene ei cessit deformitatis Cyclopeae enarratio uu. 840—853, qnam contaminanit ex Theoer. id. XI, 31—33
Digitized by VjOOQiC
De Po]yphemo et Galatea. 259
et VI, 34—38. Nimimm eas elegit rhetoricus poeta Cyelopeae fonnae partes, in quibm splendida ostenderet artificia: magni- tudinem, cni louis maiefitatem opponeret, capillornm saetaram- qae largnm prouentum, qaem exemplo arbomm et eqnorum defenderet, nnnm oculom, quem cum Solis orbe conferret Simplicitas uero et modestia Polyphemi Theocritei hac ratione plane detersa est In reliqna camninis parte uestigia bucolici relinquit Naao, cum ibi senno fiat de aemulo Gyclopis, quem nondum nouit Theocritus. Nocui! aatem hnic cantilenae rhe- torica ars magis quam profuit etiam in sequentibus conspicua, ubi amator causis, cur exoptandus magis et retinendus quam reformidandus nideretur, iam commemoratis nouam adicit for- mula u. 854 'adde quod' non minus frigida illa quidem quam quae sequitur oppositio impietatis in deos et reuerentiae erga puellam uu. 857 sq.:
quique louem et caelum spemo et penetrabile fnknen, Nerei, te uereor: tua fulmine saeuior ira estO- Quod nos quidem sentiamus, suauem teuerem bucolici carminis hac in cantilena non assecutus est poeta Romanus, quamquam uersuum Theocriteorum consilium etiam metro et forma ex- pressum hie illic bene perspexit, ut monstrat imitatio Theoer. id. XI u. 29: vlv ö^ ov fiiUiy ov fia Jl\ ovdiv, cui et ex sententia et ex numero uersus clausulae maerorem quendam denotante respondet Ouidianus u. 869 :
nee tu, Galatea, moueris (cf. Washietel. p. 135, qni bene comparat Theoer. m, 33). In uniuersum igitur quamuis sollerter Naso singulos colores miscuerit, tarnen non ea semper in suum usum uertit, quae subtilissime excogitata erant a prioribus (cf. Feder, p. XII), nee potuit ea adhibere, utpote qui aliam sibi mente conformasset amantis Cydopis imaginem: inuiti tamen desideramus bella illa Theocriteae cantilenae: ardoris initium (XI, 25 sqq.), matris
1) Süniles oppositiones apnd Bcriptores eroticos sunt lamina oratio- nis, quibus ei quos nihil mouit amore commoti proponimtur cf. exemplam instar omnium Nie Eng. II, 357—370.
17*
Digitized by VjOOQ IC
260 Georgias Ricardiu Holland
increpationem (678qq.)y patientiam amoris cansa (51sqq.)y can- tus fistulaeqne iactationem (38 sqq.).
lam nero nt par est aemulo indncto matatus est tTpns Galat eae. Quae cnm omne Studium posaerit in Addis amore, Cyclopem, qai obtreetat haic foederi, non potest non odisse cf. Ou. 756 sqq. cum pauore eius mentionem faciens cf. 772. 780. 873 et perterrita impetu eius in undis salutem petens u. 878. Lacrimis obortis Scyllae narrat feri Cyclopis uim letnmque caro adulescenti paratum cf. 744 sq. Veras igitur amor ex petulanti pnella, quae stolidum Neptuni filium ludibrio habere solebat, effinxit sponsam de amatoris sorte sollicitam obitnm- que eius ex animo lugentem. His ex moribus nymphae simul intellegitur, cur ut Cyclops saeuiorem indueret animum, artis poeticae ratio postularit
Totius huius imaginis colores quibus ex fontibus deprom- pserit Ouidius quaestionem subiungere placet, priusquam de Acide loquamur. Accuratius uero huius potissimum poetae auctores indagari propterea summi momenti ducimus, quod difficillimam de Ouidii metamorphoseon fontibus disquisitionem ad bonam frugem adduci non posse nobis persuasimus, nisi singularnm narrationum exemplaria quam diligentissime ex- plorata sint Quos flosculos ex Theocriti horto decerpserit Naso, quos spreuerit iam supra monitum est. — Homericae uero uestigia imitationis non minus in singulis rebus quam in tota indole aperta sunt, quod luculenter apparet ex rei pe- cuariae diligenti notitia uu. 827 — 830, quam debet Ouidius partim Hom. Odyss. IX, 219—223, ubi similiter singulae pe- cudes segregantur, partim eiusdem libri uu. 246 — 249, ubi paene ad uerbum congrait imitatio:
airixa d^ ij/iiav fikv S^^hpag Xevxolo yaXaxrog TckexToig iv rakaQOioiv afiTjOaiievog xari&Tpiev, 'qf^iav d^ (xv%* iarrjaev ev ayyeaiv, oq>Qa ol etf]
TtlvBLV aivVfiivi^ TUXI ol fCOTldoQTtlOV €tfj,
lac mihi semper adest niueum. pars inde bibenda seraatur, partem liqueSeu^ta coagula durant (Wash. p. 131). Nee minus apte ad Homernm reuocabis baculi Cyclopei magni-
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 261
tndinem cnm malo comparatam On. 783 : ^antemnis apta feren- dis' Hom. Od. IX, 321 sqq. Versns antem Ouidianns 771 :
Telemns EnrymideSy qnem nnlla fefellerat ales, memoriam repetit heroici 509:
TfjXefiog EvQVfiLSrig, og fiavroavvi] huhiaOTO (Wash. p. 128). Onmino nonnulla, qnae ad nastam Gydopis formam pertinent, epico accepta refert poeta Bomanns, ueluti cnm Ulum iacu- lantem facit ^^partem e monte reaulsam' n. 882 (cf. met. XIV, 181 sqq.), qnae est xoQvq>rj ogeog fieyaXoio Hom. 481, cnius extremus angnlns sufficit ad Acim obrnendnm, cnm apnd epi- com ipso impetn saxi in nndas decidentis nanis ad litns redi- gatnr Od. IX, 484 sqq.
Nnm nero aeqne atque Homeri scaenicomm poetarnm memoria Onidio nignerit in hoc mytfao exomando non ilico affinnaneris. Certa docnmenta desnnt: snspicamnr cnm Was- hietelio p. 133 Enripideae fabnlae meminisse poetam, nbi philosopbia snperbientem indncit Polyphemnm nn. 842 sqq.: non est hoc corpore maior luppiter in caelo: nam nos narrare soletis nescio qnem regnare lonem. et n. 857: qnique lonem et caelnm spemo et penetrabile fnlmen, qnos nersns scriptos esse pntanerimns recenti recordatione Enri- pideorom Cycl. 320 sq. :
ZTjvdg d^ iyvj xegawov ov q>Qlaao}, ^ive, ovS* old^ oTi Zeig ior^ ifnov ycQelaoMv d-eog, nix Homericornm Od. IX, 275 sqq. , cnm longins absit uerbo- rnm congrnentia. Possit etiam qnis secnritatem Cyclopis in antro sno nersantis, qnalis inest in On. nn. 810 sqq. : snnt mihi, pars montis, nino pendentia saxo antra, qnibns nee sol medio sentitnr in aestn nee sentitnr hiems, comparare cnm inflatis nerbis Polyphemi Enripidei a n. 322: iog d^ ov /not iiiXu axovaov nsqne ad n. 331: xiovog ovdiv /not fiiXet.
Haec probabiliter statnas; totam tamen Polyphemi de- scriptionem ad fobnlas satyricas referendam esse qnod con-
Digitized by VjOOQ iC
262 Georgiiu Ricardos Holland
tendit Eomiofi ad Oa. met. Xni n. 7S4, neremur, ne oompro- bari neqneat Nee magis eonstat de eomoediamm et Alexan- drinornm epylliornm praeter Tfaeocritenm aaetoritate, quam- quam de his fortasse paolo melius edoeebimur.
UnuB restaty euius nestigia manifeste fenmt ad Onidinm: Vergilius. Qni enm haue fiäbalam, quippe quae eeleberrima esset inter pastores Sienlos, in bneolieis saepe tetigerit et uer- tens exemplar Theoeritenm et sententias hoc in argnmento genainas per imitationes snas dispergens, qua de re mox im- pensias disseremos, atqne in Aeneidos libro m an. 588 sqq. Folyphemi personam indnxerit et ipsam et ab Achaemenide panente deseriptam, aeqnali poetae non onam tantnm aema- landi obtulit ansam (nimiom dieit Wash. p. 125). In deliciis habitacali eongerendis met XTTT, 810 sqq. non dubitamns quin Onidio obnersati sint loci Vergiliani, qnales habes ecl. I, 80 sq.: sunt nobis mitia poma^ castaneae moUes et pressi copia lactis; ael ecLVlI^öSsq.: Stant et ianiperi et castaneae hirsntae; strata iacent passim soa qnaeque sub arbore poma; prae eeteris aero ecl. 11, 51 sqq.:
ipse ego cana legam tenera lanngine mala castaneasqne nuces, mea qnas Amaryllis amabat; addam cerea pruna: bonos erit hole qnoqne pomo; ubi Corydo pnemm snmn delicatnm Alexim nt ad se aeniat precibus non minus desiderii plenis quam Cyclopis nee minus irritis implorat Eundem autem prae se fenurt si quid sen- timus colorem nersus, ubi munns catulorum ursinorum deno- tatnr un. 834 sqq. :
inueni geminos, qui tecum ludere possint, inter se similes, uix ut dignoscere possis, uillosae catulos in summis montibus ursae, inueni et dixi: dominae seruabimus istos. et Vergiliani ecl. H, 40 sqq.:
praeterea duo nee tuta mihi ualle reperti capreoli, sparsis etiam nunc pellibus albo; bina die siccant ouis ubera: quos tibi seruo.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 263
Nee nnllius momenti Msse existimemiis in pangendis uersibns Ou. 840 sq. uel in uertendis Theocriteis VI, 35 sqq. Maronia- nos ecl. n, 25 sq. Porro componi possont Oa. n. 781 et Verg. Aen. in, 660 et pinas bacoli uicibus apud ntramqne poetam ftingens Ou. 782 coli. c. Verg. Aen. III, 659.
Manifesta uero et iam pridem intellecta, sed nondnm fragi- fera facta deprefaenditnr mutnatio Onidii, cnins originem altius repetere fortasse poterimns, his in locis met. XTTT, 851 sqq. : nnom est in media Inmen mihi fronte, sed instar ingentis clipei. quid? non haec omnia magno Sol nidet e caelo? Soli tarnen nnicus orbis, quos praeiit ferme nersus Vergilins Aen. in, 635 sqq.: et telo Imnen terebramns acnto ingens, qaod toma solum sab fronte latebat, Argolici clipei aut Fhoebeae lampadis instar. Apparet Onidinm non solom clipei similitudinem a Marone mutoatom esse, sed etiam, cum Solem antestantem faceret Poly- phemom, Phoebeae lampadis memorem Msse. Ipsa autem res satis mira: neqne enim solere Ouidiom fere ad nerbnm singolas res in comparando enomerando enarrando adhibitas ex praegressis poetis sibi adrogare modo in pluribos exemplis obsemanimus, nunc ono comprobamus hoc, qaod Onidios ex loco Vergiliano simillimi argomenti, ubi Gb.lateam adloqni- tur Corydo ecl. VII, 37 sq. , nihil nisi cycnnm asciscere nolait met. XTTT, 796, cnins ne candorem qnidem comparanit ut Ver- gilins. Iam alterins illins rei comparatae, clipei, fons etiam- nunc potest adiri in Callimacfai hymn. in Dian. an. 52 sqq., ubi de Cyclopibns dicitnr:
Ttäat 8* V7t 6q>Qvv q>aea fAOvvoykrjva, oaxet lOa rer^aßoelip, deivov VTtoykavaaorra. Quid? si alterins qnoqae similitudinis enndem fontem statoi- mns, nonne perspicimus, cur nterqae poeta eodem ordine eas- dem res eadem occasione nsnrparit? Unde nero probabilins haec petita pntabimns, qnam ubi Cyclopem describere debebat poeta, exGalateae epyllio Callimacheo? Nunc male-
Digitized by VjOOQ iC
264 Geoigius Ricardos Holland
mns ad commimem fontem, enndem Gallimachnm ^ renocare etiam qnae legimas Ou. 876 sq.:
tantaqae uox, qaantam Cyclops iratns habere debnit, illa fait: clamore perhormit Aetna, et Verg. Aen. HI, 672 sqq.:
clamorem immensnm tollit, qno pontas et omnes contremnere undae penitasqne exterrita tellns Italiae curuisqne immngiit Aetna canernis, qnae procnl dnbio hansta snnt ex Gallim. bymn. in Dian. 56 sqq.:
av€ yaq u4iTV¥], ccve di TQivcnciTj, 2ixav(i5v edog, ccve dk yeizwv 'iraUfj, ^eydkfjv dk ßorjv hct KvQvog avrei, qnam credere exscriptnm esse nnnm ab altero. Fortasse etiam aspectns Cyclopei capitis ab ntroqne cnm luco collatns com- mnni anetori tribnendns est cf. On. 844 sq.:
coma plnrima tornos prominet in nnltns nmerosqne, nt Incns, obnmbrat Verg. Aen. III, 679 sqq.: . qnales cum nertice celso aSriae quercns ant coniferae cyparissi constiternnt, silua alta lonis Incusne Dianae. Qnae hncnsqne de fontibns hnins narrationis Graecis ex- ploranimns, faaec snnt: adhibnit Onidins Theocritnm et Ho- mernm, uidetnr adhibnisse Enripidem et Callimachnm. Qaid sno ex ingenio addidit? Videamns qnae restent OmdiaDam esse rhetoricam expolitionem £acile concedes. Qnam prae- cipue in cantilena obniam esse ostendimns: neqne alias hone morem deponit poeta cf. 'iam' insignibns nersns locis positam nu. 764 sqq., 'sensemnt' nn.785 8q., *^adfer' — 'ferte' u. 88ö. Qnae est rhetomm consnetndo, nt qnod nni homini semelae accidit, ad omne tempns omnesqne homines transferant, mani- festum hnins nsns exemplnm est apnd Nasonem, nbi Polj- phemnm, qni semel Ulixis socios denoranit, iSngit hospitom came semper nescentem cf. 760:
nisns ab hospite nnllo | inpnne, qni mos cnm nnnc qnidem omittatnr,
tutae neninntqne abenntqne carinae (n. 769),
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 265
cnins rhetorici artificii uestigium exstat iam apnd Enripidem u. 249: XQOviog 8* ei(i cltz av&qiiTtoiv ßoqag.
Nee minos rhetornm sapit diseiplinam Onidianamqne eon- saetadinem Cyclopis responsnm uu. 774 sqq., quo Telemi uati- cininm ad nitidam oppositionem inter dnas notiones nerbi ra- piendi propriam et translatam innertitur 0. Atqne haee qnidem et talia Boa ex faeultate poetica diseiplinae rhetoricae alnmnos potest addidisse : tarnen relineantur nommlla ita eomparata, nt snspieionem moueant, ne alio ex horreo acceperit
Subtilius enim at nidimns qnam Theoeritea Onidiana Poly- phemi imago in certis quibusdam rebus elaborata repraesen- tator, in qnibns numeramns habitnm Cyclopis ad canendnm residentis, descriptionem in mare porrecti coUis na. 778sq.y fistnlae centnm ex cannis compositae u. 784 , bacnli mentio- nem 782 sq. Ferro honun nersnom sententiam ab Onidio pro- fectam non credimns 764 sqq.:
iamqne tibi formae, iamqne est tibi cnra placendi^ iam rigides pectis rastris, Polypheme, capillos, iam übet hirsutam tibi falce recidere barbam et spectare feros in aqua et componere uultns. Tantopere enim haee sententiola prae se fert omnes numeros artis Alexandrinae, ut quouis pignore affirmemus inde eins ori- ginem repetendam esse, etsi auctor nominatim laudari nequit. His fortasse plura adinngi possnnt, nihil tam probabile: ea uero qnae attulimus alio ex fönte sunt oriunda^); si quid sentimus — et sensui hie credere lieeat defieientibns testi- moniis — Alexandrina ex aetate, euins poetas his in rebus exeolendis plurimum stndii posuisse constat. Nunc satis habe- mns statuisse alinm praeter Theocritum adhibitum esse a poeta
1) Habent in deliciis scriptores erotici amoris uim cum alia compa- rantes multo maiorem illius auctoritatem premere cf. Ach. Tat. p. 116, 3 sq. Herch. : ini noXefiov vvv i^aXevüOfiai ßovxoXatV ivBov fitov rrfi ynjjprje aXXos TCoXafios xa&rjrM. Enstatb. M. p. 230, 6Bqq.: 17 Tta^avos — o^v- vrj^BQOv oXXo xni ßiaUnB^ov iirjya^^i fwi tcXuScavior al.
2) Ooidii 'aemulatoris Theocriti' ingenio imputat Washietelius 1. 1. p. 127 sqq. 134.
Digitized by VjOOQ IC
266 Geoigins Ric«rduB Holland
aactorem Alexandiinnm qoaestionem retractaturi et sententiam stabilitnri, simalatqae de Acide exposnerimiifi.
Caput IX. De Addis persona.
De Acide feibnla primnm obnia apad Oaidiam, deinde passim repetita apad poetas Latinos nergentis aeni haec est. AciB, filins Fanni et nymphae, Symaethi flnaii filiae, egregiae formae adulescens Galateae fanore conciliato aemidus Cetctos Polyphemi cum quando amatam fouenB a Cyclope, qni modo frnstra mnsica arte moleere stnduerat paellae fastam, con- spectns Bit, fagam capessit Galatea patemum regnnm petente ; sed immanis iacalatoris saxo obraitar. Galatea aactore resargit amatns mole hiscente connersas in flaninm eodem nomine in- eignem. Nono igitar inaento indacitor Galatea, qoae hncos- qne Polyphemi aestnm illuBerat, ipsa amoris oi correpta neqae amplins aspernm sernans animnm. Sic anctas fabolae ambitas nona Inmina addidit Polyphemi ardori, oni adiungitnr zelo- typia, quam natarae neritate exprimere non omisit poeta amoriB fluctnnm band imperitas; nee minus nino colore exor- nauit mntationem adolescentiB dnabns in bis rebus buo ingenio indulgens.
Ab hac narratione Ouidiana uidentur pleraeque quae postea occurrunt mentiones profectae. Consentiunt in uniuersum my- thographi: Sern, ad Verg. ecl. IX, 39: 'Theocriti uersus sunt: i^il^oig, Fakaveia, xai i^ehd-olaa Xa&oiOj quibuB inducit Cy- clopem UBum, cum in scopulo sedens amicam Buam Galateam de fluctibus inuitaret ad terras. Cyclops enim dicitur nympham amasse Galateam: quae cum Acin quendam pastorem amaret et Polyphemum spemeret, ille iratus Acin necauit, qui postea Galateae miseratione in fontem mntatus est, qui hodieque La- tine Acilius dicitur [ab illius nominis deriuatione]' ad eundem- que fontem reuocandi mythographi Vaticani I, 5 (Mai class. auct m p, 2). n, 174 (1. 1. p. 147) et Sern, ad Verg. ecl. VII, 37:
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galataa. 267
^Galatea — quam cum Polyphemns Cyclops adamasset, pri- mum concnbitom eins precibus expetinit, mox uim adhibere conatos est, quem illa in mare se praecipitando effngit. Cy- clops antem, cum eam de man non posset enoeare, Acin, qnem nympha diligebat^ ietn petrae interemit, cnios ernorem Galatea nertit in flnnium, qni eins retinet nomen\ De nomine noni flunii discrepantiam possis ita expedire, nt fontem, in qnem Acis mntatus est, Acilinm dictum pntes, fluuinm, in quem crnor transiit, antiqunm retinuisse nomen statuas, nisi AciUi nomen nimis suspectum esset, nt hnio testimonio dijffidere praestet De poetica uero huins fabulae tractatione per sequens aenum nihil innotuit, si eximis pulchrum epigramma Anth. Lat. 151 R. :
Defugiens pontum siluas Galatea peragrat, custodem nt pecorum cernere possit Acim.
nam^) teneros gressus infigit sentibus ardens, nee tamen alta pedum uulnera sentit amor.
ipsa Gupidineae cedunt elementa pharetrae, cnius et in mediis flamma suburit aquis. Nondum saeunm ad finem peruenerunt amores necdum turbata ^Veneris concordia', Optime describitur ardor nymphae, quae deseruit undas, ut solent puellae marinae terrestres uiros de- pereuntes. Nee noua est figura puellae per siluas et loca aspera amatum quaerentis neque ullum dolorem percipientis, sed ex poetica supellectile petita: talis quaerit Venus Ado- nim cf. Bion. epit. Adon. 19 sqq., talis Daphnim quaerit puella Theoer. I, 82 sq., talis Narcissum quaerit Echo Ou. met III, 370 sqq. al. ; et conferri possit Geres Proserpinam et Hylam quaerens Hercules (Theoer. XIII, 64 sqq.). Poterat igitur poeta in legendis prioribus non tiro sno ex ingenio fingere hanc sententiam: nunc cum in hac &rragine uersemur, de antiquo exemplo cogitare malumus. Gontinuauit fabula amorem con- stantem etiam ultra Acidis fatum, ut et hinc et illinc adstructa
1) 'Nam' caret sensu, acomine 'iam', quod placuit Oudendorpio. Scribimos: quam teneros gressus infigit sentibus ardensl ut exclamatione efferatur sententia.
Digitized by VjOOQ iC
268 Georgias RicArdoB Holland
apnd posteriores inneniamus narratioDis Onidianae snpple- menta: q. Sil. Ital. XIV, 221 sqq.:
quique per Aetnaeos Acis petit aequora fines et dnlci gratam Nereida perlait unda. aemnlns ille tao quondam, Folypheme, calori dam fngit agrestem niolenti pectoris iram, in tennes liqae£Actas aquas euasit et hostem et tibi uictricem, Galatea, immiscnit nndam. et darins Glandianns de rapt. Pros. IV, Isq. leep.:
Lucas erat prope fiaaam Acin, quem Candida praefert saepe mari palchroqae secat Galatea natatu. Patabatar igitar nympha libens Acidis noaam formam reaisere priscae amicitiae memor — bella sententia aero poeta digna. Non maltum ianarnnr epigrammate at Riesio uidetor recenti ^) Anthol. Lat. 886 B.: Acidis tamalas.
Acidos haec cemis montana cacomina bosti aeqnor et ex imis flnminis ire ingis? ista Gyclopei dorant monomenta faroris: hie amor, hie dolor est, Candida nympha, tnns. sed bene si periit, iacet hac sab mole sepnltus, nomen et exoltans anda perenne aehit sie manet ille quidem neqae mortaus esse feretor aitaqae per liqaidas caerala manat aqnas. Gaias qaidem anctor Onidii est pediseqaos, id qnod onicni- qne se offert (cf. Wemsdorf. poet. Lat. min. DI [a. 1782] p. 277 ad u. 6) cf. a. 1 ^montana cacamina' On. 882; n. 6 ^exnltans' On. 892; a. 8 'caerala* On. 895. Haad raro apud scriptores neteres mentio inicitor Acidis flnaii, de qno Vibins Sequester (geogr. Lat. min. ed. A. Biese p. 146): 'ex Aetna monte mari decurrit; ex huius ripis Polyphemns saxa in Ulixen iecisse dicitur', qnod congruit cum chronologica mythorum Gydopeo- rum ratione; cf. etiam Hesych. s.u.: Ttorafiog ^alag, rj Iv Kardvfj. Memoratur '!Axidog Uqov vdcjQ a Theocrito 1,69
1) Pentadio, praedpae aerBaom echoicorain auctoii cf. Anthol. Lat. 234 sq. 265, adsignauit Scaliger,
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 269
inter terrae Siciilae insignia; qnod idem esse atque xpvxQov vdüiQ illnd id. XI, 47 ex Aetnae montis Candida nine Poly- phemo demissnm non credimnB Yincentio De -Vit in Forcellin. lex. 8. n/Acis', qnia in antro fons nidetor intellegendus, qnam- qnam nir doetos pronoeare poterat ad pronerbinm a magno frigore hnins flnnii derinatam Diog. 11, 74: l^xig /cora/iog' knl zfjjv ayav i//i^^cJv. ^fwxQog yciQ iariv ovrog cf. Solin. p. 56, ISsq. M.: "^Acidem qnamois dimissmn Aetna nnllus Mgore antenertit^ (n. testimonia de Acide apud Holm, hist Sicil. ant. I p. 339). 'Herbifer' autem Acis est Ouidio fest. IV, 468; quae omnia ante ocnlos ponnnt torrentem inter saxa e fönte prosilien- tem (ef. Enstath. p. 1053, 4 sq.) frigidamque sab nemomm nmbra aqnam ^) Semantem. Fortasse ex lapide mirae formae emana- bat limpidns fons, cnius rei causam qoaerens populi imaginatio hnnc eonexam confinxit; qnod nt stataatur suadet diligentia, qua origo noni fluoii ab Onidio depingitar. In continenti uero cogitandnm esse saxnm a Polyphemo in Acidem immissum ipsa res monstrat, qnoniam in litore, nbi snb rape cmn Galatea latnerat, obnutor Symaethi nepos. Qnare nescio an non recte saxa etiamnnnc ex aeqnore eminentia ut in Ulixem ita in rina- lem a Gyclope iacta contenderit 0. lahn 1. 1. p. 412 adnot. 7. Populärem autem si arbitramnr febulam istam fnisse illi loco adligatam, parnm aeri est simile ipsnm Onidiom hac ex me- moria snam materiam hansisse. Atqne antea qnidem notam fnisse febellam niris doctis dininare magis quam demonstrare licet ex schol. Theoer. I, 69 : lixig dh Ttaqa %6 cmldi iocidvai Tcc ^ev/zara. Nv(iq>6dwQog iv %ifi Ileql 2ixekiag S'ov/^a^ofiivwv q>rj0iv, Ott ml JcupviSog Amg Tvavafiog Sixekiag ovx rjv^). Detegit igitnr Nymphodoms errorem Theocriti, qui Acim inter Siciliae flanios laudarit, prinsqoam exstaret huios nominis amms. Qnod non potest fecisse nisi causa addita ratus pro-
1) Etiamnunc semauit antiquazn nattiram Acis hodie *Aeque Grandi' Dominatus, quem ex massa sulphurea prosilire lato flumine et mille tan- tum passuom corsu peracto in mare incurrere narrat Holmius 1.1. I p. 27.
2) Textum dedimos ex Duebneri constitutione, quam amplexus est MueUeroB fr. hist. Gr. II p. 376.
Digitized by VjOOQ iC
270 Geoigitts RicardoB Hollud
cqI dubio ex sna mythoram chronologia Daphnim obiisse ante Acidis necem et matationemO (et Duebner: ^'revue de pbilol/ 1847 p. 457). Nanasse igitor patandnfi est "Symaetbii herois' fiibiilain. lam si aere eidem scriptori adsignamt Mnellerns fr. bist Or. n p. 375 libros ne^^i twv h 2ixeklq d'oviiaCoiiivtay et TtBQL vofÄlfitov ßaffßaQixiSvy Nymphodomm scripsisse ei eredi- mus Bub Ptolemaeo Philadelpho. Illo igitor tempore nota erat &bala hiatorico certe Syraciisano in patriae mythis bene ner- sato, nondnm nt nidetur in poeticomm atadiomm orbem re- cepta, ai qaidem opus foit admonere Tfaeocriti lectores de errore admisso. Et re aera tarn, cmn Theoeritas de Polyphemi amoribns composnit idyllia^ trita non uidetnr fnisse fabella, quam opinamor certe leniter tangere nt solent Alexandrini non omisisset Proficimns antem nnne redenntes ad praeclamm illud de Bionis Galatea testimoninm Ps.- Mosch, epit Bion. 59 sqq.: Klalei xal FaXareia ro aov riXog, av rcox^ h^CQTteg B^ofiivav 7t((dg aeio itaq rjioveaai &akaaaag. ov ya(f laov Kimham fiekiadeo' rov fikv eq>€vy€v a xaka FaXaveiay ak d^ adiov %ß)x7tev aX^ag, aal yvv kaaafiiva tcJ xvfiazog iv xlfafiad-otaLv VCfiT^ iQTflfAaLrjat, ßoag d^ ett aelo vofievet, Gondonamns landatori Bionis qaod qnos carmine celebranit nel delectanit Smyrnaens poeta, eos lugere finget mollissimi cantoris immatumm letnm, nt nn. 26 sqq. mnsicae artis pascno- mmqne deos^ nn* 69 sq. Venerem adlndens ad Adonidis epi- taphinm Bionenm, tarnen nt plena fere de Bione et Galatea contexatnr et ex ordine dedncatnr fabnla amatoria lege poe- tices non concessnm dncimns nee boni indicii, nisi snbtilis snbest notio, qnae excnset illam libertatem. Nnllum antem alinm hie significari nobis persnasimns qnam Acim, in qnem omnia optime qnadrant, si hanc stropham cum ceteris de illo testimoniis comparanerimns. Qni hie indncitur pastor &.cile conciliatnr cum Acidis persona, qnippe qnem pecndes cnsto-
1) Non semper conspicuus foit Acis fluuiuB, quem Claaeras uidit, B. PimiB Aetnae eraptione obratom tradit cf. Holm. 1. 1. I p. 27.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 271
dinisse Sernius 1. 1. et poeta Anthol. Lat 151^ 2 aperte testen- tur non refragante Onidio. Ac fait nobilior pastor quam Foly- phemuB, cum boaes enm panisse emncatnr Pg.-Mo8ch. a. 64: ßoag d^ ezi aelo vofjtevet. Omdianam uero Galateam rnpe latitantem Acidisqne in gremio residentem (met. XIII, 786 sq.) rnrsns inaenies in Ps.-Mo8cbi n. 60, nee qnem mortnam mnta- tamqne nympha ^Candida praefert saepe mari^ (Cland. de rapt Pros. IV, 1 sq.), niumn qnoqne adiov akfiag (Ps.-M. 62) ab illa uifiitatom esse negabis. Deniqne einsdem modi Inctam, qnali Bionis mortem deflere dicitnr Galatea, eam Acidi qnoqne ne- cato tribnisse paene exspeetamns; solent enim pelagi nymphae amore nel maerore percnssae nndamm reditnsqne oblinisci, nelnti Clytie On. met. IV, 260 sqq. 0 Pnlcherrima antem est sen- tentia nere bncolioa, ex qna Galatea orbnm gregem pascens proponitar (cf. Fritzscbinm ann. antiqnit. litt. VI [184S] p. 759, qni bene comparat Theoer. XI, 65). Existimamns igitnr Bio- nem Aeidis fabellam carmini sno de Cyclopis et Galateae amo- ribns composito intexnisse atqne tam nero ninoqne colore et mntuam flammam nolnptatemqne amantinm et pnellae acerbum dolorem expressisse, nt discipnlns landator angeri pntaret eom- mnnem de magistri morte maerorem, si similitndinem inter Aeidis Bionisqne fiaitnm amplexns hnne pro iUo snbstitaeret — qni est mos teetae significationLS hac aetate — simnlqne cele- berrimi carminis memoriam repeteret. Neqne obstant cetera nestigia Bionei carminis, qnominns hie mythns cnm iis co* pnletnr.
Bedit qnaestio, nnde Bio snmpserit fabellam. Nam ipsnm e nnlgi memoria mythnm sat obscurum in poesim primnm tra- dnxisse ei non probabile uidebitnr, qni Smymaei ingeninm et artem ex frnstnlis sibi resnscitanerit: mediocris sane poetae in trito argnmentomm orbe nersantis. Ab altera antem parte si Nymphodori tenemns aetatem Bionisqne aennm tertii fere a. Chr. saecnli exitn alterinsne initio florentis, non magnnm
1) Immerito hie unins Heinsiani codicis leGtionem ^lymphamm im- patiens* aspemati sunt recention» editores aarie locum tentantes.
Digitized by VjOOQ iC
272 Georgias Ricardns Holland
relinqaitnr spatimn, qao mnotnisse potest poetica forma in- datns Acidis mythns. Hoc nero pro certo affinnare licebit Alexandrina primnm incade fabellam formatam et ab eodem fabro AlexandrinOy nix a Bione, in Onidii officinam trans- latam esse.
Benertamnr igitor ad innestigationem de Onidii fontibas institntam, qnam eo osqne pronexeramns, ut Nasonem prae- ter Theocritnm altemm anctorem Alexandrinnm secntnm esse snspicaremnr. Qnae snspicio nnnc certa reddita, quoniam Aci- dis fabnlam poeta Bomanns acceptam refert band dnbie Alexan- drino poetae, qni non poterat non perseqni Polyphemi qnoqne et Galateae amores: si fos esset hariolari, poetam illnm appella- remas Gallimachnm, cnm enm solum inter Theocriti Bio- nisqne aetatem hnic materiae stndinm nanasse concloserimas. Nee pigeat bnic sententiae panlnlnm immorari. Neminem ob- scuram istam de Acide &bnlam poetica arte qnasi ennlgasse facflins crederemns quam doctnm Gyrenaenm grammaticnm in- uestigatorem poetam, qni trita spemere solebat argumenta cf. fr. 293. Gommendat antem hoc non solnm obscuritas, sed etiam propria indoles fabnlae, qnam conexam fnisse cnm mira- bili aliqno saxo neqne notam nisi angnsti circnitos incolis antea coniectanimns. Gni antem magis connenit talis mythi originem et cansam ex incerta nnlgi &ma captare et litteris mandare qnam Aetiomm scriptori? praesertim cnm illnm non modo Sicnlas qnoqne fabnlas attigisse cf. fr. 25. 382. 361. 202. 346 al.y sed etiam pedestri oratione scripsisse e Snidae tabula constet 7t€Ql rwy kv oliwv^ivr] Ttara^v et 7C€qI vwv kv El- QWTtji norafiuiv fortasse bis se libellis praeparantem ad docta poemata. Qua cnm ratiocinatione concinit qnod Gallimachnm epyllinm Galateae titnlo insigninisse scimns, quo solo titnlo et Polyphemi et Acidis amores comprehendere licebat. Deni- que si repntamns non sine aliqna probabilitate ad Gallimachnm referri multos colores, quibns Onidins exomarit Polyphemi fignram praeter Theocriteos, non temerarinm nidetur indagare, num qua ex frnstnlis Gallimacheis nel ex iis, qnae sine poetae nomine per lectomm corpora conglobata nagantnr, cnm ali-
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 273
qna^specie ueri hac in materia stationem possint recnperare: fr. 512 Sehn, (schol. Theoer. VÜI, 30):
tvQcDv 0 av oQog solent aeeipere Diltheynm de Gallim. Gyd. p. 88 seenti^ 'de Her- enle Hylae nomen per montes clamitante' nisi eodieis Ambro- siani p. 63 Ziegler. anetoritate, qaiexplieat: ^Ivyyna' xQoxrrig. TovTo yccQ dfjloi To IvKeiv. KakUfiaxog etc. (of. Hesych. s. n. ivCei), Hains antem codicis praestantia propterea hoc loco non tnetnr acholii pretium, qnod nlnlandi notio cnm Theocriti loco eonciliari nequit, qni solam admittit alteram explicationem (Ahr. n p. 290) ivxrd ' 6 avQtKTrjg 6 hyvg>&oyyog ' tovto yaq atjf^alvet ro lijxn^g. KaXllfiaxog etc. Videtnr antem de notione nocabnli ivi€%a lis orta esse inter grammaticos cnm granitate qnadam nrgentes rovro yaQ arjfialvei et tovto yaq driXoL Nos nero in Gallimachi qnoqne loco, non solnm in Theocriteo, ^clare ad fistnlam canendi' nnice neram faisse significationem illins nerbi e scholio conclndentes Gallimachi fragmentnm re- ferimns ad Cyclopem tanta noce in litore canentem, nt reper- cntiatnr sonitns Aetnae mpibns, nt dicit Onidins met. XTTT, 785 sq.: sensernnt toti pastoria sibila montes,
sensemnt nndae. Ipsi cantilenae Gyclopis attribnere placet qnae semanit Ghoe- robosc. in Theodos. p. 384, 3 (= Bekk. An. p. 1209) fr. 475: WOTCBQ ttTto rov y^gag iyrJQog) xai ciTto %ov diqag diqog, ovrcj xal ano r^g vöag ev&elag, l§ ^g ij yevixfi vdatog, ylverai vdog, (ig naqa KaXkifxaxii)
BOtiv vöog xa} yoila %a\ onrrjreiQa Y.afxivog. ^ÖTCTijreiQa elegantissimnm est innentnm Naekii de Hecal. p. 170 pro tradito oTtr^Qay qni de fignlo aliqno haec nerba accipit fretns Hes. opp. n. 61; aliter alii, qnos refntare in fragmentis interpretandis neqne opns est nee fructnosum. Nos existima- mus ibi haec nerba a Polyphemo cantata esse, nbi antri sni amoenitates ennmeraret, commoti maxime uerbi 'daviv coUo- catione insigni cf. Theoer. XI, 45 sqq. Potnit sane Gyclops Nereidi soli mari adsnetae poUiceri tria elementa natnrae : pri- mnm aqnam, qnam imprimis amabat, deinde terram, denique
Leipziger Stndien. YII. 18
Digitized by VjOOQiC
274 G«orgiii8 Ricardas Holland
ignem; onfqteiQa antem xafiivoQj quam nos de cnlinam in- tellegimas fornace, indicare uidetur palati elegantiam, quam retinnisse e comoedia doctnm decet Alexandrinam.
GoncesBit agrestis nir se palchritadine non praestare; nihilommns nt ueniat in antrnm orat Galateam fortasse hU nerbis ifiTta ye firjv i&i devQO
Apoll. Dysc. de adu. p. 154, 25 Sehn. (Sehneid, fragm. anonym. 267). Inter hoe et praegressnm fragmentum ni £allimnr inter- ponendi emnt aersos ab Athenaeo ex Gallimaehi Galatea allati. Meminit nero Gyelops aemnli innisi et neseio an efifundat in enm minas sangninolentas hasce
Tov iikv iy<a ^wovTog avaidiaiv eiini^^aifÄi axiilovg 6q>^akfiolat, aal ei d-ifiig wfia Tvaaalfit^v Snid. B. n. axwXog. eldog cmdv&rjgy ij axavöaXov (Sehn. fr.aoOD. 58), quales apnd Onidinm in Aeim eonieit met. Xni, 865 sq., ad qnem loeum proxime accedit einsdem anthropophagi in Ulixem emissa iaetatio On. met XIV, 194 sqq. 0 Propter repe- titam antem niseernm mentionem in Snidae loco nostro iure nobis nidemnr ad explendam sententiam in proximi nersns ca- pite addere 'ivrega (se. wfia 7taaalfxi]v) nel si quid exquisitius mauis in Gaüimacho yivra ef. fr. 525. Impndici antem ocali probe dienntnr ab amatore aliqno aemnli inmina, qnae abs- tinere non potnemnt amatae forma; aeeedit qnod nnos fere, qni emda ueseitnr came hnmana, in Graeeomm mytbologia est Polyphemnsy anthropophagns xor' e^oxT^Vy enins est qnasi ^ifiig ^mos antiqnitate sanetns'. Agnoscimns antem tectam aliquam notitiam Alexandrino mori connenientem in nerbis ifiTt'q^atfii axwXovg oqyS'aXfAOlaiVy qnibns neseins ipse Cyclops fntnram poenam et nltionem naticinatar simili fere modo, qao apnd Theoeritnm XI, 52 sq. nnum oenlnm exnri a deliciis suis se passnmm promiserat lam eonspeotis Acide et Galatea oon- snrrexit nlnlans {vTtoQWQe ßovifievog fr. anon. 363 ^) cf. On. met. Xni, 871 eoU. nn. 876 sq.) et letifemm iaetnm perpetranit
1) Ad talem fere Addis mortem pertineant monumenta, qaaeWel- ckeruB monnm. anüqa. Y p. 233 sq. huc refert.
2) Ex Schneiden emendatione.
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 275
Galateae nero lamentationem expressam esse sospicamnr in aersn anonymo ab interpretibns mnltifariam tentato neqae in- tellecto fr. anon. 341: schol. ^^ ad H. XXm, 254: naaa donx^ diavXXaßog In ovoptaxioy eig Ti hjyovaa o^verai, xqu)tL danl K^rjrL ovrwg ovv xai XvcL rovT(p yaq ztp loytfi xal ßXrjrl oq>elXofjLey xorr' o^elav %aöLV avayivviaxeiv'
vv^q>a (plXri, %a\ ßh^l Xld'(p hl SdxQvov ^xag. Acqaiescendnm erit in notione adiectioa nocis ßX'^g^ cum quae contra monnit Lobeckins Paralipp. p. 82 (Lehrs. Herod. scr. In em. p. 326) non nideantor sof&cere ad Herodiani (Lenz, n p« 121) et qni enm secnti sont Theognosti canon. in Cram. anecd. Ox. II p. 134, 23 et scholiastae Enrip. Or. n. 18 anctoritatem infrin- gendam; nidetnr antem ipso sermone scholii notio adiectina e regnla exempta et per analogiam tantnm hnc trahenda in- dicari. Nimimm Galatea immoderato dolore subacta lacrimas infondere dicitur iacto lapidi, qui 'totum obruit Acin', lacri- mamm flnmine fortasse flauium procreans. Potnit uero apte poeta nocatino adloqni nympham, nt significaret anctnm afifec- tam, qni nsus passim obsematnr apnd poetas antiquos cf. Ou. met. XIII, 765; illnd antem Tcal ad alternm nerbum praegressi nersns referendum erit.
Sed ne coniectandi conglntinandiqne stndio in cassnm ab- ripiamnr, id nnnm hoc nostro conamine qnalicnmqne efifecisse nobis nidemnr, nt Acidis fabellae anctorem Ouidio fnisse Calli- machnm non sine probabilitate credi possit. Simnl epyllii Callimachei tenebras aliqnantnm dispellere stndnimns Acidis mythnm ei nindicantes, cni opinioni calcnlns inde adicitnr, qaod sie tantnm intellegimns, qnomodo poeta tritas orbitas asper- nans post Theocriti cnras ad idem argumentum allectns sit trac- tandum. Si uero in illa fabnla Cyrenaeum adhibnit Romanus poeta, etiam in ceteris Alexandrini poematii laciniae ernnt agnoscendae, quas ex parte auctori restituere conati sumus.
De Ouidianis denique fontibns nt comprehendamus iudi- cium, non unum adiit fontem perpetuum Ouidius, sed multis ex auctoribus composuit opus mnsiuum secutus praeter ceteros Theocritum et fortasse Gallimachum adhibens Homerum quo-
18*
Digitized by VjOOQiC
276 Georgias Ricardos Holland
que et fortasse Enripidem ita tarnen, ut non liqneat, qnibns in rebus ipse ad hos ascenderit, quas Alexandrinis intercedenti- bos acceperit. Congrnit hoc indicinm cum iis, qaae adhnc de Onidii metamorphoseon fontibos peculiaribns disqnisitionibos ad singnlas fiabnlas speetantibus innestigata sunt cf. ex. gr. Surber. de fabula Meleagrea, Turici 1880 p. 124. cf. p. 13; Enaack.: Anal. Alexandr.-Bom. p.'53sqq.; et quae in nniuer- sum recte disputauit Alexander Biese praef. edit p. VI sq.
Caput X. De altera mythi forma.
Casu sat miro accidit, quod inde ab Onidii aeno uestigia eins mythi formae, ex qua repulsam fert amans Cyclops, rare- scunty contra plena comparent nee nimis parca alterius formae, ex qua njrmphae fauorem sibi conciliat Quam ob causam satius duximus hie interponere huius rei disquisitionem, prius- quam ceteras perlustraremus imitationes tempore ex parte prio- res, uiliores pretio. Primus autem discrepantiam duarum for- marum distincte ostendit Wolfgangus Heibig symb. philol. Bonn. p. 361 sqq. a scriptorum testimoniis profectus artificum- que opera secundum illam differentiam recensens et discemens; breuius eandem rem repetiit libri de pict. pariet. Camp, multis locis, praecipue p. 197. Immerito cum huc traxisse Theocriti eclogam VI supra p. 244 sq. monuimus. Euincit rem Nonnas, qui passim in Dionysiacorum libris Polyphemi et Galateae con- iugum mentionem inicit. Exstant autem uestigia in altius aeuum porrecta, ut Propertii uersus IV, 1, 45 sq. L. (in, 2, 5 sq.):
quin etiam, Polypheme, fera Galatea sub Aetna
ad tua rorantes carmina flexit equos. Sed uidentur nobis hi uersus minus poematum quam artis ope- rum memoriam prodere propter rorantium equorum insigne simile delphinis, quibuscum semper fere Galatea in picturis comparet. Nee multum iuuamur Appiani Illyr. 2 memoria:
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Gaiatea. 277
q>aal 6k ttjv fihv x^^ay Ithowiiov ^IllvQiov tov üoXvqfijfiov yevia^ai. nolvgrrjfiq) yaq r^J KvxXwtvc xal FaXoetelff KeX- %bv xaJ ^iXXvQtov xai FaXav TtalSag ovtag i^oQfirjaat SixeXlag xal aQ^ai %(Zv Öl avrovg KeXtüv xal ^iXXvQidJv %al raXctrwv keyofiivußv,^) tloI rode (loi /LiaXiaza TtoXXa fiv&evovrwv ^ega TcoXXiov aQiaxsi^ quod testimoniam hoc nnam certe nidetar probare non abhorruisse ab antiqua ualgi opinione conubio con- innctos esse Polyphemnm et Galateam, qua cum re bene con- sentiant qnae tradnnt schol. Theoer. VI, 7 et Luc. de ner. bist. 2, 3 snpra p. 186 landati. Mirum est quod cum Appiano paene coBgruit quod Natalis Comes (nide snpra p. 185) Bacchylidem testatum esse narrat. Neqne igitar dnbitari potest de altera forma, et sno iure Helbigius inter artis opera quaesiuit quae ad illam referret. Quodsi recte nonnuUas tabulas Gampanas huic generi adsignauit, reducimur ad poetarnm studia, cum ipse ille uir doctus pendere haue artem maxime ab Alexan- drini aeui poesi demonstrauerit in libro s. 1. Praestat autem non prius de poeticae tractationis origine quaerere, quam quid de ipsa illa tractatione sciri possit ex posteriorum uarie com- mista farragine eruerimus.
Qua in re non spemimus Luciani dialogorum marino- rum primum cum Helbigio, qui hunc priori adnumerat formae. CoUocuntur ibi Doris et Gaiatea de Polyphemi amore aeque atque apud Ouidium Scylla et Gaiatea, sed consilio diuerso. Lacessita enim a Doride Gaiatea et uellicata propter amatoris deformitatem defendit eum beneuola mente uirtutem et artem clariore in luce coUocans. Hoc si spectas apertissimi Signum fauoriSi parum ualet quod c. 2 negat a se amari Cyclopem, quibus ex uerbis Helbigius concludit totam haue laudationem instituere Galateam, ut Doridem pungat pulchritudini suae ob- trectantem contra mentem scriptoris ut nobis quidem uidetur. Nimirum non superbit Gaiatea feri et portentosi Cyclopis amore
1) Reuocandam esse hanc memoriam ad Timaei auctoptatem docet Etym. M. p. 220, 5 sq. (fr. 37M): Falaria' xto^' c^vofiacd^, Se yiyo"* Ti- ftaufs, anb Falarovy KwtXionoe nai FaXarBlas vlovy ubi n. Sturzii adnot. cf. Schneid. Callimach. II p. 164.
Digitized by VjOO^IC
278 Georgias Ricardos Holland
nec profecto illnm deperiisse credetar, sed est aliqoid prae ceteris placaisse Neptoni filio, qai aliis deficientibos amatori- bas nicarinm se offert non plane contemnendom. Yix antem si ea mente nirtntes Cydopifi ennmeraret, nt Doridi stomachiim moneret) mosicam artem landasset, quam Indibrio fäturam nym- phae procaci non poterat non praenidere. Intellegontor haec tantnm, si eam defendere amatorem qaalemcnmqae statnirnns nec plane perhorrescere eins caritatem, id qnod non fdgit in- nidiosam Nereidem recte sie indicantem c. 1 : "Eoixag, w FaXa- reia, ovk igaanjv, akSL* iQcifievov ^eiv vov üoXvq^fiov, ola ifcaiveig avtovj et c. 5 fin. : Toiovrog (sc. kQaavqg) — aol yi- voixo xot av avT€Q(pf]g cevrov. Toto antem eaelo distat haec Ghilatea a Theocritea et a fugiente id. XI et a lasciniente id. VI, quam ob causam ad posteriorem mythi formam Lncia- nnm nocare maluimns. Huius antem formae notitiam cni de- beat Samosatenns nunc in medio relinquendnm neqne hnins partis fons emendns — satis habemus indagare, quid noni, nnde accedat ex Lnciano ad hnins argamenti snpellectilem poeticam. Eminet descriptio canentis Cyclopis nouis Inmim'- bns illustrata c. 4 sq.: rixovaafiev avrov qdovrog OTtore htei- fiaae TCQtprjv iTtl ai' !d(pQo8ltri q)ll7], ovov av zig oyitäa&at 'ido^e. xal cevx'^ di 17 TtrjxTlg o%a; XQavlov iXatpov yvfivov tcSv aaQTuSv, aal xa ^hv negara Tvrixeig waneg tjOav, ^vyiiaag de avxa xal kvdxpag ra vevQa, ovdk xoXkoTtc TtBQiaxQixfßag , ifie- k(pÖ€i afiovGov XL xal anffidov, aXlo [ikv avxog ßodiv, alXo öi 17 XvQa vTCrjx^i, aiaxe aide xaxix^iv xbv yiluyua kdvvdfied'a ifcl x(p €Q(oxix(p exelvqp qofiaxi' 17 (liv yciQ ^Hx(o ovdk ccTCOTC^lve- aS-ai avx(^ f;&€k€v ovxu) XdXog ovaa ßQvxiafiivf^ , aXV '^axv' vexo, bI q)av€l7i fÄCfzovfiivr] xgaxBiav (^drjv xal xaxayikaaxoy- ^€q>€Q€ dh 6 iTtiqaaxog iv xalg dyxdlaig advQfidxioy aQxxov axvlaxa x6 laaiov avxip Ttqoaeoixoxa, Rudis inhabilisqne lyra ex cerui comibus compacta respondet uenatori a Musis alieno, cuins uocem repercntere grauatur Echo. Necdum inuenimns initium amoris inde deductum, unde ipsa narrat Galatea c. 2: oxi 7C0ifialv(av Tvoxh cctco xijg axomjg naiC/ovaag fifiag idwv £7tl x^g jovog h xolg TtqoTtoai xijg AXxvrig, xad'^ o (Aexa^
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 279
Tov OQOvg %ai rljg d'aXazxTiq alyiaXog aftofir]x.vvevai, v/tiäg fiiv ovdk ftQoaißkeyjev, kytj ök i$ anaoiav fj xakUaTtj ido^a, xal fÄovf] Ifiol iTcelxe xbv 6q}&aXfz6v. Simplicissima haeo ratio nympharumque nitae maxime aecommodata, simplicior quam Theocriti aenustum sane artificiom. Denique nuBqnam depre- hendimns indicium alioram de Polyphemi cantn tarn füse ex- positiun quam fit ap. Luc. c. 4. MittimaB nunc minora. Ea autem omnia ita nobis uidentnr comparata, ut elaborata rep- perisse Lnciannm, non ipsiim de sno finxisse existimemus. Ac priora illa originem dare prae se fernnt: expolita et sin- gillatim limata descriptio Alexandrini moris est — id solnm ambignamy utrnm calamo poetaram debeat sua Lacianus an penicillo artificnm. Ad amossim secernere ntriosqne speciei imitationisque fines — semel dictum esto — non adgredimur: nobis probabilius uidetur ad artificnm opera reuocare descrip- tiones istas, ac bene accidit, qnod seruatur imago informem istam lyram ex cemi comibns exhibens factam in comparatio- nem uocata a lahnio p. 416, anaglyphon uillae Albani (ap. Zoe- gam in opere ^Li Bassirilievi antichi etc.' II, 57) ap. Heibig. 1. 1. p. 368 sq., cui rei eo maiorem tribuimus demonstrandi uim, qnod per se sat mimm est Lucianum, quippe qui pastorem depingat Cyclopem, non fistula eum instruere, sollemni instru- mento bucolico, sed cithara (TtTjxrlöi). Neque alinnde figuram Polyphemi de scopulo nympharum lusum spectantis prouenisse arbitramur, quem solent artifices fingere de saxo persequen- tem oculo Galateam, quae praeteruehitur. Gommendantnr hae €oniecturae eo, qnod res nobis est cum uiro, quem artis peri- tissimum inter scriptores ueteres laudant archaeologi (cf. H. Bluemner: de locis Luciani ad artem spectantibus, Berol. 1866 p. 48 sqq.) et quem in dialogis marinis monumenta respexisse probabile (cf. Bluemner. ^ud. archaeol. ad Luc. Vratisl. 1867 p. 69— 82, de hoc dialogo p. 76sq.).
Contra nisi aliunde constaret poetas habuisse Lucianum auctores — nonnuUa attulit iam Hemsterhusius in Reitzii edit. Luc. (Amstelod. 1743) tom. I p. 288 sqq. — probabile esset de iudicio illo a Doride facto. Acerba enim musici uiri irrisio
Digitized by VjOOQ iC
280 GeorgiuB BicardttB Holland
memoriam renocat satyricorum comiconunqne salis uel dithj- rambici acnlei, qni comparare potuerant Cyclopis cantam com asini rnditu *). Verba autem ifiekt^dei Sfiovaov ri xal aTtt^- dov prope accedant ad Enrip. Cycl. 489 sq.:
a%aQiv nUkadov iiovait/ofiBvog
üTcaiog aTtf^dog QU. 425 sq.: qdei afxovoa.
Connenit etiam xwfid^eiv Lucianei Cyclopis cum Enr. Cycl. u. 508. Quid aliud significatum uerbis Luciaui akko fikv cevrog ßoiüvy aXXo dl fi Ivqa vTtrixetj quam d-Q^i^Tavelo illad, qaod pro citharae sonitu, quem frustra excutiebat, esse uoluit Cy- clops Philoxeni? Eandem ad poesim pertiuebit quod Doris inter uitia amatoris enumerat c. 5 ntvaßqag amo^atv oiofteQ xQayogy si quidem recte huic generi adsignauimus Syuesii nar- rationem, in qua similitudinis umbra exstat haec: a%aq ^era^v fii Ti xal TOcovTOv ^d&Qa^ey fi^ tüv nvjölcoy 6 yQaöog arjdijg yivfjTac xo^ rQvgxjiaj] xai lovfiivf^ r^g rifiifag Ttollaxig. Doris est nobis instar ceterarum nyn^pharum, ac fingimus in comoedia aliqua — Nereidum chorum coniectura tribuimus Antiphanis Cydopi — Nereides eadem fere atque Doridem malignitate iudicasse cantico aliquo de Polyphemi arte musica. Comicos autem lectitatos esse et imitando expressos a Luciano res nota, non solum Aristophanem, sed etiam mediae nouaeque comoe- diae auctores cf. Ziegeler. : de Luciano poetarum iudice et imi- tatore, Gott. 1872 p. 27 sqq. p. 28 adnot. 4.
Alexandrinis autem artificibus plurimum debere Samosa- tenum uidimus: nunc de poetis uideamus. Nouit hercle eos, qui hac in re elaborauerunt — sollemnia enim elementa fabulae eadem — sed huius notitiae uestigia ita sna miscuit arte^ nt nominatim auctorem laudare dif&cile sit. Yidetur nobis minus
1) Adludit Doris ad prouerbia lila de asim natura insipida et a ma- sica arte aliena sumpta: ovos Xv^m aicoiav etc. nunc hanc formam in mente habens 6voe kv^i^ojv inl rav kfiovctov Macar. VI,39, quam ad- hibuit Lucianus loco huic consimili dial. meretr. XIY, 4 : %oX fioLota ono- Tay q9r} xal aßqos elvat d'ilrif ovos avrolv^i^ofv ^aalvy quem attulit Leat- Bchius in adnot. ad Diogen. Vil, 33 hoc omisso.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 281
Theocritam secatns eBse, quarnqnam nonnnlla bncolici carmina redolent cf. Lnc. c. 1: iTtifieiurjvivai aoi et OQd-al iiavLat Theoer. id. XI, 11 et aeqnorig speenlum ex Polyphemi exemplo Theoer. VI, 35:
71 yaQ 7tQ0LV ig tvovtov laißXenov^ rjg dh yaXiva, a Doride non sine acerbitate qnadam Oalateae eommendatum Lnc. c. 3: aTtb nhqag tivog^ b% Ttote yakijvrj etri, htixvxpaaa ig xb vd(OQ idi aeavr^v etc. Attamen sunt quae alio dncant. Proderit cnm narratione Onidiana comparare Lnciani dialognm. Miros est consensns inter argumenta, qnibns apnd Nasonem Polyphemns se praedioat, defendit Cyclopem Oalatea apud Lnciannm. Primnm illnstris origo a maris rege dedncta Lnc. c. 1: JWiJ oxcJttt«, JoiqL' Jloaeiöwvog yciQ vlog iortv, OTColog av fi' On. met. XHI, 854 gq. :
adde, qnod in nestro genitor mens aequore regnat: hnnc tibi do socernm, deinde nirilis aspectns quem dicnnt pro tmci et aspero Lnc. c. 1: Ovdk To Xaaiov avrov %al, dg qyfjg, aygtov afioQq)6v iariv — av^Qüideg yoQ — xtL * On. 1.1. 846 sqq.: nee mea qnod rigidis horrent densissima saetis corpora, tnrpe pnta. tnrpis sine frondibns arbor, tnrpis eqnns, nisi coUa inbae flanentia nelent, barba niros hirtaeqne decent in corpore saetae. Vidimns propria haec esse Onidii neqne ex Theocrito frag- mentisne Alexandrinomm hansta. Neqne aliena copnlabis, si Lncianenm nocabnlnm (c. 5) a&vQfzaTioy compones cnm Onidii hemistichio n. 834: 'qni tecnm Indere possint' — alternm ex- primere alternm recte iam cognonit Hemsterhnsins — nel de- scriptio'nem regionis illins ad mare sitae, nbi Indunt njrmphae, nnde Polyphemns desideriam sunm mittit amatae, a Theo- crito pancis absolntam XI, 17 sq., Lnc. c. 2: iftl Trjg fiovog iv Tolg TiqoTtoüi rijg ^trvrjg, xa-9-' o ficta^v tov oQOvg xal T'^g S'akuTTr^g alytaXog afcofirixiveraL^ cum uersibns On. met. XIII, 778 sq.:
prominet in pontnm cnneatns acnmine longo collis: ntrnmqne latus circnmflnit aequoris nnda.
Digitized by VjOOQ iC
282 Georgias Bicardns HoUa&d
Propias ad Omdinm qnam ad Theocritam accedit oculi nnias mentio, de quo apnd Lacianiim Cralatea c. 1: 6 oip^'akfwg iTtutqiTtBi T(^ fierwTtffi ovdkv hdeiojeQov oqwv i] ei iv ^aav, apnd Omdinm ipse Polyphemas 851 sqq.:
nnnm est in media Inmen mihi fronte, sed instar ingentis clipei. qnid? non haec omnia magno Sol nidet e caelo? Soli tamen nnicns orbis. Similitndo inter utmmqne scriptorem aperta. Contra si per- pendimns discrepantias — colomm scilicety non consilii nar- rationis — nihil fere merito conclnditnr nisi omisisse Lucia- nnm nonnolla, imprimis antri dinitiarnmqne mentionem, differre scriptores ea nna re, qnod Samosatenns plane aliter canentem Gyclopem depingit, id qnod partim ex artis monomentis par- tim ex antiquiore poesi repetendnm esse censnimos. Quid igitnr statoamns ? Dicent imitatione poetam Romannm expres- snm esse a philosopho Graeco. At nero est contronersia inter niros doctos, ntmm Lncianns scriptores Romanos lectitarit nel imitatns sit necne. Qnamqnam enim constat scioisse Latine Samosatenum ipsins testimonio pro laps. c. 13, tamen inre dnbi- tamnt, nnm scriptores Latinos dignos habnisset qnibns stndinm nanaret. Ut nnnc res habet, nondnm refutatnm nidetnr qnod primns contendit F. A. Wolf ad Hör. sat. 1, 1, 15 Lncianos, Maxi- mos Tyrios al. nondnm imitari Romanos, raro legere, cni ad- stipnlatns est C. F. Hermann opnsc. p. 224. Aliter sentinnt ex. gr. lacob. ad Lnc. Alexandr. 15. Granert anal. bist, et phiL I p. 162 adnot. Qni nltimns in rem inquisiuit Zieglems 1. 1. p. 42 sqq. recte iudicasse Wolfinm affirmat, cuins sententiam fidei non absonam esse hac aetate demonstrant aliomm exem- pla a niris doctis allata, ut Plntarchi, Libanii. QnamAia igi- tnr altioris indaginis disqnisitione de Lnciani studiis litteramm Romanamm non sine fructn ut nidetnr institnenda caremns, flnctnabit indicinm. Si egregiae famae niris credere licet, ne- cessario hac in qaaestione ad communem ^) Lnciani et Onidii fontem relegamur poetam illum quidem, non artificem. Nam
1) Proprios faisse Luciano anctores existimauit Hemsterhusios 1. 1. p. 291 ad lin. 57.*
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Oalatea. 283
de hmos exemplo cogitari non potest nisi in litoris descrip- tione^ cetera ab artificum facnltate abhorrent. Becnperammas igitDT fortaflBC antiqniorig poesis reliquias, qnas Alexandrino- ram aetati restitaere non dabitamns. lam cam nonnnllos Ooidii pannos ex Gallimachi textrina petitos coniectanerimos; si qnis commonem illnm aactorem Oallimacham nominaret, non contradiceremns qnamnis testimoniig destitnti.
De Lnciani igitnr fontibns in dialogo marino I adhibitis sententia nostra haec est Golores coUegit doctos Samosatenos praecipae ex Alexandrini aeoi arte et poetica et monumen- taria non spemens doctrinam altios repetitam comoediaeque lectione nntritam. Nomina poetamm latent; eos certe, qnonim poemata aetatem talerunt, minns aidetnr expressisse. Propria ingenii Lncianei est dialogi tota indoles: Galatea defendens renm amatorem; et hanc ob causam alterias mythi formae iure ei uindicator notitia.
Qnae qnidem forma manifesto excolta et absoluta primum cemitnr in Nonni Dionysiacis. Mutui autem amores Poly- phemi et Galateae ueri qnidem Uli apertique, non simulati occnltiue primum hie proponuntur, ut hinc demum quasi in firmo fondamento superstruere liceat inuestigationenL Satis uero memorabile est quod sie mytho mutato ea persona, quam fere minore studio excoluerant poetae, Galatea acrius incitat facnltatem poeticam seque substituit in locum coniugis, quem uoti compotem factum deserit poetarum certatio. Solet enim Gralatea a Nonno laudari inter illustrissimas et pulcherrimas nymphas eadem qua Thetis aestimatione cf. Dionys. I, 58. IX, 81. XXXIV, 80; et est inter oeleberrima exempla puellarum marinarum, quae Amoris potestati cesserint cf. XL, 553 sqq.:
Toooarlrjg dh Ig akog alfia q>iQOvaa aal ovx oUytjg arto fcrjyfjg IfielQBi raXareia fi€Xit,ofiivov IloXvcpri^ovj xal ßv&lr] xBQöalov ^u Ttoaiv, hc di S'aXaaarjg ytrjxrldt >) •S^elyofiiyf] ^eravaaTLog elg x^ova ßalvei,
1) JhjKtlSf quam apad Lttcianom dtharae simile instnunentam cogno- uimus, non differt a fistala apud Nonnam cf. XLIII, 393, impr. XLin, 217.
Digitized by VjOOQ iC
284 Geotgias RicarduB Holland
Optime hie locus amoris ratioBem delineat. Connbio nere eon- inncti sunt amantegy et seiet Cydops fistulae canta coniiigem e patriis nndis in continentem allieere. Impetramt igitor nym- pha a se, nt nonnnmqaam nalere inberet daleem flactnm in antrnm Polyphemi nentnra, qnod frnstra rogat ille apud Theo- critnm; ef. etiam Dionys. XLIII, 103sqq. Attamen amor per tempestatem inandationemqne Deacalioneam panlam uitermit- titnr, qnamquam neu desinit delectari dnlei eanta Cyelopis amata fidem sernans coniagi nee laseino Paiii se committens^ eai respondet VI, 319 sqq.:
Ilav q>lX€y <jr]v avaeiQS di^ oidfictiog ankoov ^Hxw' (iri fi€ fiaTrjv eQiecve, %l arjfie^ov ev-d-dde ßalvio, Tcal yXvxe^v neq iovaav iw KvxXcjTtog aoiiijy, aXkov ifiol TcXoov evQSv vniqteQOv viziog Zeig' ovxixi fiaatevw SixeXTjv aXa* xooacctlov yag ragßog %x^ vig>€Tolo Tcal ovk aXiycj IloXvq>rifi6v, Nee minore ardore flagrat Polyphemus, qni, cum ceteri Cy- clopes a Baecho stantes contra Indes arma indnant, solns de- trectat pngnam retentns Galateae flamma cf. XIV, 61 — 66, etei Neptnni patris tridenti instraetns facile totam Indornm gentem profligare poterat cf. XXXIX, 273—291, non eurans Thoosam matrem, quam pndet,'qaod filins ingens propter möllern affec- tnm deposnit priscam fortitadinem cf. XXXIX, 292--294. Ipsa nero Galatea nehementi angore sollicitator, ne Polyphemo quid aeeidat in belle cf. XXXIX, 259 sqq.:
xal (povlov KvxXwTtog aXi^TolrjTOv ivvtj
eXfcsTo yciQ IloXvipri^ov iöelv naza (fvXoTriv ^IvödSv avria ^rjQiadao awacxf^cc^ovra ^valif)' TagßaXir] <J* tyiireve &a?Maoalrjv !dq)QOÖixr^v via Iloaeiddtjvog aQiatevovra aauiaai, xal yevhrjv (piXoteicvov kq>^ vUl Kvavoxattr^v fiaQvafiivov XiTaveve TtQoaaTtl^siv IloXvfprfiov. Belle huic teneri affectus documento respondent nonnnlla, qnae ad familiaritatem coningnm depingendam felicissime innenta sunt. Sic Galatea manum armat ingenti claua Polyphemi, cum
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 285
Baochi et Neptnni de Amymones matrimonio exarserit cer- tamen cf. XLIII, 266gq., sie figtola canere didieit a marito (cf. Verg. ecl. II, 31. 34) et nnptialia cannina solet prae ceteriB Nereidibns praestantissime recitare, neluti in naptiis Neptnni et Amymoneg XLm, 390 sqq.:
xal ^vylfjv Falateia diaxQovovaa xoQslrjv aaroTog oqxV^^Q^ nodüv ilekl^eTo Tcalfo^, xal yafiiov fiilog elrcev, iTtel fxa&e %aXa XtyaLvBiv noifievlf] avQiyyi didaaxoiiivtj HoXvqyrifxov y similiter in nnptiis Bacchi et Pallenes cf. XLVIII, 196 gq. Taleg potissimmn colores pro gnbtilioris artig reliquiig habeamng non bacchantem Panopolitannm minutas has res expolinigge arbi- trati. Cetemm praeter bog lepores non multum lacri percipi- mng ex Nonni mentionibng, qaae secnndnm congilinm toting operis non immorantur gingulig rebug adomandig, sed nt aer- gaum impetns ad alia argumenta properant
Unde gnmpgerit sna Nonnng dici nix poterit: in ogu habet tritam hains mythi gupellectilem et nidetnr qaae mnltnm le- gendo memoriae infixerat gaa Minerua in Bacchicarum faba- larnm orbem insernisse.
Atqne haec qnidem exgtant litteramm de altera illa mythi forma testimonia, qnibog accednnt monomentomm, qnomm de fide Helbigio 1. 1. p. 363 gqq. in uninergnm credimug. Bepu- tanti autem, quo tempore primnm haec altera forma compa- reat, quibng potissimnm tegtibug firmetnr, dnbinm egge neqnit, quin posita git in Alexandrinae poegig fondamento. De ipgo poeta nihil congtat; et coniectaram si periclitabimar, memores uolnmng si qai legent^ dnbitationi qnaecnmqae excogitentnr goa natnra egge obnoxia.
At nondum tractauimng testimoninm aliqnod in hypothegi idyllii XI Theocritei lateng, ubi legitnr: nQoaöiaHyerat, äk 6 QeoxQiTog ioTQip NiY.l(f Mikrjaicr) ro yivog, ov xal n^oirjfiaTiov (fiQsrai avTiy€yQa/i(fÄivov tvqoq Qeo%QL%ov KvxliOTta (gic Mei- nekius), ov ^ ccqxv'
rjv Üq' aXrjy^eg rovro GeoTCQire* ol yaQ^Equneg TtoitjTag TtoXXovg idlda^av rqvg nqlv afiovaovg.
Digitized by VjOOQ iC
286 Georgins Ricardas Hoüand
kmyiyQaTttai ök Kinclwxp ij rakareia. yiyove de xta ini" YQafxfxd %i avfi(pot%r]^g ^EQaaiOTQarov Uxtqov Mikrjalov, üg (prjai Jiovvatog 6 ^Eifiaiog Iv rij 'loTQwy avayqaqrfi. Verba iTtvyiyQaTtTai di Kvnkwilf ij Fakateia, qnae non onmibns co- dicibas exhibentar (desnnt etiam ab Ambrosiano 222) Mei- nekins fortasse post avayQaq)fj reicienda esse ait Uiiiib Hei- bigias pro genninis nidetar habnisse, qni 1. L p. 362 dicta putat de response Niciae. Ac codicibns quidem hac in re non mnl- tnm tribnendnm, cnm libromm in hypothesibus auctoritas non- dam ea qna par est diligentia explorata sit cf. Ahrentis edit schol. p. LXVI,2. Ut tradontnr libris nerba ilia non possont referri nisi ad noirifiaztov illad Niciae neqne aliter concladi qnam scripsisse medienm Milesiam epylliam, cni titnlns esset KvxXiotp 7] rakdreiOj id qnod Helbigius contendit ^). At enim aegre femnt subiecti mntationem in seqnenti uerbo yiyove^ nbi snbaudiendns est Nicias, stataendam. Nonne antem eadem manet offensa eliminata sententia? qaandoqoidem ne in prae- cedentibns quidem Nixlag subiecti uicibus fnngitnr, sed in ennntiato primario &B6xQnog^ in secondariis Ttoirjfiduov et ^QX'i' Quflnto nero magis hiat sensnsi nbi cnm Meinekio ad finem hypothesis relegauerimns ea nerba tnnc ad Theoeritei idyllii titnlnm referenda! Accednnt alia, qnae hnic coniectoiae officiant. Statnendnm erat Meinekio ad marginem illa qaon- dam adscripta postea falso loco irrepsisse. Primnm non aide- mns, cnr opus fnerit talia adscribi, cnm neqne semper titali eclogamm apertis nerbis in argnmentis memorentnr c£ hyp. id. I. YIU. IX. XIY aL et hnios idyllii indicetnr nerbis ntriqne recensioni commnnibns: vTtoxeiTat 6 KvxXtotp, Deinde nbi- cnmqne landatnr titnlns, semper fere ntnntnr praesenti tem- pore, non perfecto^), semper coUocant in capite totios hypo-
1) Pro uerbls traditis amy8yQafifii$fov vno ßBon^irav ngoi KwXuna iam Grispinns coniciens in fiacolic. edit. a.1570 p. 75 avxiy, vnkq Kvida- 71 OS n^os ßeoHQitov de eodem argumento utrinsque poematii cogitaoit.
2) E cod. Medic. 37 Zieglems in Theoer. ed. in p. 195 edidit In byp. id. Xn iniyiyqanrai fiiv ro eiSvXUov'AtTaSy nbi propter seqaentia per- fecta priuB uidetar inductum.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 287
theeis bis fonnulis: iniyQaq>€Tat, ro eidvlhov, iTtiyQa- (p€Tac ro eldvkkiov raiho, i7ccyQaq>€rai ro TtaQov eidvl-- liov cf. hyp. id. IL HL IV. V. VI. VH. X. XU. XHI. XV. XVffl. Perfectmn adhibetar, nbi ipsa opera poetae praeterita signi- ficatar, nelnti byp. I: avn; i\ vno^eaig elgJaipvtv yiyqaTctaL (sie codd. B. D.P.), XVI: tovto t6 dSvXhov yiyQaTt^ai eig 'ligtova, XVII: tovto ro eldvXXiov elg IlToXefialov rov OtXa- Sekq^ov imyiyQanTaij XXIX: yiyQaTttat rovro elg nalöa anoaTQeq)6(.iBvov y similiter ifciyeyQaTtrai dk ovrtog secnndam aalgatam lectionem in byp. id. XII in seqaentibns inel xal etc. cansa addita; nel de dialecto byp. id. XII: yiyqa7t%ai dk ^ladi öiaJLiia^(fiy XXVUI: yiyqaftxai dk Alolldi dia^zip. lam babemns perfectum iTctyfyQaTtrai. Qaod si de Tbeocritei canninis titnlo acciperemus , contra nsns constantiam facere- mns; sin de Niciae epyllio intellegimns, sno inre stat, qnoniam praesens non admittebatar praegresso perfecto avTty^Qafiiii" vov. Amplectimur igitar testimonimn de Niciae canninis titnlo nee causam uidemns, cur diffidamus baius bypotbesis priore plenioris auctori ut uidetor emditione minime nnlgari instmcto. Habemns initinm responsi:
Tiv aß* aXrj&eg tovto OeoxQiTe' oi yaq ^E^foreg Ttoifjrag TtoXXovg kdida^av xovg tvqIv afiovoovg (cf. Plnt quaest sympos. I, 5). Recte primns Wnestemannns in edit. p. 166 sq. e particnla a^a concinsit Mpsum Niciam re- medii nim nsu expertnm esse', epistnlam igitur mittere amico, qui enm consolatus erat, qnasi tranqaillitatis receptae docnmen- tarn. Cydopis autem amores enm sie enarrasse, ut repnlsam ferret infelix amator eodem quo apud Tbeocritnm modo, qnis credet? Nonne ueri simillimum est sie enm respondisse, ut effectum cantns ad snmmnm angeret cnlmen Cyclopemque amore potitnm, fauorem non denegantem Galateam exbiberet, qua re titnlus KvxkwxlJ t] ralareia sunm acumen recuperaret? Sic igitur nobis fingimus rem : Deperierat pnellam Nicias parum felix, remedium suppeditarat Tbeocritus a Polyphemi exemplo petitnm Musas, adhibuerat medicus et uoti compos factus erat. Quod non latuerat Tbeocritum confirmat iam
Digitized by VjOOQ iC
288 Georgias Ricardns Holland
Nicias amoris felicitate elatas non nescio amico — sie aQa particulae nim persentiseimos — respondens idemque illad exemplam ad ea qnae ipse expertns erat adaptat. Talern qni- dem rationem a doctornm iUias aetatis poetaram commercio non pntamns alienam faisse, qnippe qni snbtilitate rationiim hand semper natina solerent certare et innicem sese laceBsere. Ac fortasse Theocritas non tacnit laceBsitns, sed idyllio VI rarsns in amicnm nertit imsionis acnmen comparans enm cum Cyclope Buperbiente, sed a Galatea illaso, qnod carmen migit ad communem amicnm ob familiaritatem initiatnm, Aratam (cf. id. VI, 2). Neqne igitnr snfifragamnr SLrenssleri (obsern. Theoer. 1870 p. 8 sq.) rationi (probatae ab Hartnngio indic. philol.VIII p. 124), qni mntnornm carminnm orbem composi- tnm putat ex Niciae carmine aliqno 'pleno aemmnae ama- toriae ac desperationis', non snperstite, consolatorio Theoer. id. XI, response Niciae lacero, idyllio Theoer. XUI ad Niciam misso, et ^aliqnando propter commune argamentnm nno noln- mine editnm". Idyllio enim XUI et ipso ad amorem spectante et excnsationem ab heroico exemplo petente, exemplo tarnen non pnellae aestns, sed pueri delicati, parnm eleganter Alexan- drinnm certe poetam ad pristinam flammam respeotaram Msse ipse confidimns doctissimns nobisque in pancis colendns anctor illins conexns largietar. Nicianae poesis reliqniae minores sunt; quam ut quomodo tractauerit rem doctos medicns dini- nare possimus, neuem epigrammata dedicatoria pleraque, nnnm irrisorium (Authol. Pal. XI, 398). Attamen talis mutationis anc- torem exsistere potuisse Niciam persuadet magis quam Theo- criti iudicium de amico beneuole factum id. XI, 6. XXVm, 7 Meleagri Gadareni aestimatio, qui enm dignum existimauit quem reciperet in o%i(pavov Anthol. Pal. IV, 1, 19 sq. (cf. laoobs. Anthol. Gr. tom. XIII p. 923).
Coniecturam nostram proposuimus, quomodo factum esse possit, ut in poetica studia induceretur altera forma: non dubi- tamus, quin perrexerint alii poetae scholae Alexandrinae eam excolere atque adomare, unde in Nonni et Luciani enarrationes lumina deuenerunt (uide etiam Heibig. 1. 1. p. 366 fin.).
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 289
Caput XI.
De auctoritate fahulae in posteros propagata.
Gomprehendere placet hoc capite non solum qnae restant hnius mythi apud posteros mentiones, sed etiam, qua ratione et tota indoles et singuli ronoi a poetis conditi et semati in seqnentinm scriptornm memoriam et coDSuetudinem abierint. Afferemns igitar qnos philologi dicunt locos parallelos ex parte iam coDgestos magis quam certo consilio digestos ab editori- bns, qnibus miüta nos debere confessi nomina laudare breni- tatis ergo snpersedemns. Neqne nero ualemos uniuersnm litte- rarom posteriomm campum perlustrare, sed praecipne in bnco- licae poesis anctores omnes illos quidem Theocriti sectatores inquirere constitaimus, qaantnm possnmas etiam ad reliqnomm imitatorum cateruam enagatnri.
Notissima erat imago Polyphemi pastoris de litore Gala- team retinere conantis et in poetamm apparatum mythologicnm recepta, qnod non modo probat Propertii locns snpra allatns, sed etiam Val. Flacc. Arg. 1, 134 sqq.: hanc (sc. Thetim) Panope Dotoque soror laetataque flnctn proseqnitnr nudis pariter Galatea lacertis antra petens; Sicnlo reuocat de litore Cyclops. Etiam Martialis hoc argumentum in tritis fabellis laudat Alexan- drina arte caelatis epigr. lY, 49, 6 cum tragoediis opponens epigrammatis suis (cf. X, 4) ut etiamtunc et lectitatum et trac- tatum. Neque oblitteratum est ultimis senescentis poesis Grae- cae exodiis, sed quasi flamma semel noua capit incrementa, priusquam obliuione obruatur, per Nicetam Eugenianum, qni poeta nt hnius mythi sie huius enumerationis agmen claudet. Iam supra monuimus ad Polyphemi potissimum exemplar cae- latum esse typum cantilenae amatoriae, imprimis eam senten- tiam, ex qua remedium ardoris iis qui amant obtingit can- tando (cf. Philox. fr. 7; Theoer. XI, Isqq. coli. XIV, 52 sq.; Callim. epigr. 47 ; Bion. fr. XVIII, 3). Cuius sententiae fila late distenta cf. uersum intercalarem apud Nemesianum ecl. IV: cantet, amat quod quisque: leuant et carmina curas.
Leipziger Studien. YU. 19
Digitized by VjOOQ IC
290 OeorgioB Ricardm Holland
ecl. n, 14 sq.; Aristaen. ep. I, 8; Nie. Eug. III, 310. IV, 379 sq., qui TQoq)i^v appellat xijv aiwTcrjv T^g voaov VI, 353, cnius VI, 376 sq. nuUum remedium agnoscit nisi TceQiTckonqv re xal yXvKvv yaixov^ quem panniim saffaratas est ex Longi loco pastor. p. 266, 27 sqq. 0 e memoria Theocriteae sententiae XI, 1 sqq. scripto cf. Cbar. Aphrod. p. HO, 23 sqq. Mansenint per posterorom imitationem expressi etiam totzoi. erotici carmi- nis ad mulcendam inaitandamque puellam oantati, qai magis minusne integri redettnt in cantilenis amatoriis praeeipne bu- colicornm poetarum, quae exstant fere haee: Theoer. id. IIL X. Verg. n. Vm. Calp. III. Nemes. IL IV. Theoeriteum ordinem seeati similia conferemns.
Gomparatione pulchritndinem amatae celebrandi mos, quem a Theocrito hnne in mythnm indnctam — fortasse secundnm lyricos poetas Aeolicos (cf. Sapph. fr. 122. 123) — ab Onidio rhetorice exaggeratnm nidimns, in consnetndinem abiit aman- tinm non modo adhibitis comparatinis cf. Verg. ecl. VII, 37 sqq.: Nerine Galatea, tbymo mihi dulcior Hyblae, candidior cycnis, edera formonsior alba; Calp. III, 10: mobilior uentis o femina; Nemes. IV, 14:
Inmitis Meroe rapidisqne fdgacior Enris (cf. On. met. Xm, 807); cf. etiam larga apnd eroticos scrip- tores exempla Long. p. 251, 32 sq.: ro ngoatanov oxi Xev^o- TBQOV akrj&wg xal tov tcSv aiywv yalaxTog, p. 252, 12 sqq.; Xen. Ephes. p. 337, 15 sq.; Eustath. M. p. 217, 10 sq.; Nie. Eug. VI, 356sq. 635sqq.; Alciphr. m, 1, 2; AnthoL PaL V, 48. 121. 56, 6. 236, 4 al. , sed etiam alia ratione comparandi cf. Ach. Tat. p. 57, 24 sqq.; Enstath. p. 213, 25 sqq. 227, 22 sqq. 235, 1 sq. 256, 25 sqq. ; Nie. Eug. n, 299 sqq. m, 336 sqq. IV, 122 sqq. (uide quae de dearum comparatione disputauit Bohdius de fab. Boman. p. 155 sq. c. adnott).
Solent amatores infelices et uenustatem et asperitatem puellae pneriue allocutionibus suis intexere ut Polyphemns
1) Solemns afferre eroticos scriptores pedestri oratione obos secon- dum Hercheri editionis paginas.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 291
Theocriti id. XI, 20:21, Ouidii met. XIH, 789—797: 798—807; cf. Verg. ecl. II, 6 (0 crudelis Alexi): 17. 45 (0 fonnonse puer); Nemes. ecl. IV, 14 (Inmitis Meroe): 38 (Meroe formosa). 20 (pner o crudelis lolla). 44 (saene pner) : 72 (plns est formosus lollas).
Ac quem nidimus Cyclopi maxime placuisse, candorO nymphae marinae (cf. impr. Lncian. dial.) sammum obtinet lo- cnm inter colores pulchritudinis cf. Ach. Tat. p. 42, 8 sqq. 139, 32 sq. (yaAöxTt av elTceg avr^g t6 ngoaco/tov %€XQia&ai)'^ Char. Aphrod. p. 28, 31 sq.; Eustath. p. 184, lOsq. (to X^-köv axga- tov cf. Luc. de Galatea 1. 1. c. 3: i; axQatwg Xbvkyi)] Nie. Eug. 1, 123. n, 209. 345. IV, 120. 2398qq.; Aristaen. ep. 1, 1; Anth. Pal. V, 48.
Querellas intermiscent cantores de fastu puellae amatoriis praestigiis ut Cyclops Theoer. XI, 19. 24. 29. Ou. met XIII, 869; cf. Theoer. III, 6 sq. 24. 52; Verg. ecl. II, 6 sq. 19. 56. 60; Calp. in, 59; Nemes. ecl. n, 40. 59. 69. IV, 15 sqq., narrant originem primam amoris (Theoer. XI, 25 sqq.) cf. Theoer. II, 65 sqq. ; Verg. ecl. VIII, 37 sqq. :
Saepibus in nostris paruam te roscida mala
(dux ego uester eram) uidi cum matre legentem.
alter ab undecimo tum me iam acceperat annus;
iam fragilis poteram ab terra contingere ramos.
ut uidi, ut periil ut me malus abstulit error! XclIqovgl yoLQ ol iqojvteg dg %a igamnä Ttgoarayfiara (cf. supra p. 234) Ach. Tat. p. 119, 1 sq.; cf. ib. p. 112, 9 sqq.
Deformitatem, qua deterrent amatam, deprecantur et nul- Iam esse ei persuadere Student (Theoer. XI, 30 sqq. coli. cVI, 34 sqq.; Ou. met. XIII, 840 sqq.); cf. Theoer. III, 8sq. et — pretioBum exemplum Ps.- Theoer. XX, 19 sqq.; Verg. ecl. 11, 25 sqq. Vm, 33 sqq.; Calp. 11, 84 sqq.; Nemes. U, 74 sqq.; Long, p. 250, 27 sqq. 251, 8 sqq., nee dubitamus, quin singuli colores ex descriptionibus Polyphemi appicti sint superciliosae puellae
1) Unus cftodidae attributum denegasse Qalateae oidetur Statius silu. U, 2, 20, ttbi 'uiridis' appellatur.
19*
Digitized by VjOOQ iC
292 Georgias Ricardos Holland
opprobriis, qaalia leguntur Ps. -Theoer. XX^ 2 sqq.; Alciphr.
III, 28; ef. etiam Long. p. 251, Isqq. al.
Varia sunt lenoeinia et inuitamenta, qaibos allicere nel reeonciliare Student fugientem, primum diuitias nimia iacta- tione exornant (Theoer. XI, 34 sqq. ; Ou. met. Xm, 821 sqq.) cf. Verg. ecl. 11, 19 sqq.; Calp. ecl. H, 68 sqq. III, 63 sqq.; Ke- rnes, eel. II, 35 sqq., deinde musicae artis peritiam sibi nindi- cant egregiam (Theoer. XI, 38 sqq.) cf. Ps.-Theocr. XX, 28 sq.; Verg. ecl. n, 31 sqq.; Calp. in, 55 sqq.; Nemes. ecl. n, 82 sqq.
IV, 44 sq.; Long. p. 301,1.
Porro exquisitissima poUicentur munera (Theoer. XI, 40 sq. 56 sq. [cf. u. 10]; Ou. met. XIII, 831 sqq.), ueluti pastores prae- cipue gregis pullos, maxime geminos cf. Verg. ecl. n, 40 sqq. (duo capreoli); Nemes. II, 67 sq. (geminae palumbes): Verg. ecl. III, 68 sq. Calp. III, 76 sqq.; Alciphr. I, 27, 1 (alexiogldcov Lei" yog)] cf. etiam Theoer. HI, 34. V, 96. 133; Calp. III, 77 sq.; Nemes. n, 67 (lepus); Nem. II, 61 sqq. (luscinia); Long. p. 250, 18 sq.; Alciphr. I, 6, 3. 18, 1 (pisces); Theoer. IV, 35 sqq. (iocose 'taurus*); cf. etiam Hedylae poetriae uersus ex Scylla elegia propter marinum argumentum huic fabulae cognata (uide Bohd. 1.1. p. 91) superstites ap. Athen. VII p. 297 b. Praeterea offe- runt fruges, ut poma soUemnia cf. Theoer. III, 10 sq. 11, 120; Verg. ecl. III, 70 sq. ; Long. p. 250,17, saepissime, flores, ueluti Theoer. III, 21 sqq.; Calp. ecl. III, 78 sqq.; Long. p. 250, 17; Anth. Pal. V, 74. 147. Habitacula autem sua pinguibus pingant coloribus nee dulciorem agnoscunt locum per uniuersam rerum naturam (Theoer. XI, 44 sqq.; Ou. met. XIII, 810 sqq.) cf Verg. ecl. I, 79 sqq. VE, 49 sqq. IX, 39 sqq. X, 42 sq.; Calp. eclUi 60 sqq. ; Nemes. IV, 38 al. nee minus studiose communes labo- res, communes uoluptates proponunt exoptandas (Theoer. XI, 65 sq.) cf Verg. ecl. II, 28 sqq.; Calp. III, 53 sq. 68 sq. al. Poly- phemus minitatur matri se aerumnam excitatnrum Theoer. XI; 70 sq., insaniores amatores ipsos sibi mortem conscituros dicunt cf Theoer. m, 9 (Char. Aphrod. p. 9, 5 sq.). 25 sqq. 53 sq.; Verg. ecl. Vin, 59 sq.; Calp. ecl. HI, 86 sqq. al. Etiam zelotypiam amatae Student instigare: ut apud Theoer. XI, 75 sqq.; VI,
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 293
25gqq. Polyphemus, sie Corydo apud Verg. ecl. n, 69— 73 ; cf. nu. 43 sq. Haud rara est mentio magae, quam adienmt amoris remedium petentes (Theoer. VI, 39 sq.) cf. Theoer. HI, 31 sqq. n, 91 ; Nem. IV, 62 sqq.
Haud ignoramas ampliore eircnitu imitationnm hanc uena- tnram posse institui latinsque retia tendi, praesertim si omnes ii loci adsnmantur, ubi describitur amator repulsam ferenSi qoibns abundant epistulamm scriptores Graeei, imprimis AI- ciphro cf. I, 27. 35. II, 2 al. et Aristaenetus cf. 1, 14. 27. H, 20 al.: snfficiat tarnen grattiora monstrasse.
Non raro commemorantur Polyphemus et Galatea a po- sterioribus. Sollemne exemplnm feritatis et saeuitiae inhospi- talis praesto est Polyphemus uel Cyclops omnibus fere poetis cf. Ou. ex pont. II, 2, 111. IV, 10, 23 Korn.; Sen. Thy. 582 sqq.; Petron. c. 101; Val. Flacc. IV, 104 sqq. ; Sil. Ital. XIV, 527 sqq.; Claudian. XXXVI, 355 sq. al. cf. etiam Cic. in Verr. act. II, 5, 56, 146 itemque uoracitatis cf. Ou. met. XV, 93; Petr. c. 98; Sil. It. XV, 428 sqq.; Claudian. XX, 377 sq. al. uide Alciphr. III, 51 {^aifioxirKlwip) ; Philostr. uit. Apoll. IV, 36 (lacobs. ad Philostr. im. p. 503). Acceptam ille praebet irri- sionem unoculi hominis cf. Ael. uar. bist. XII, 43; Solin. p.73, 17 sqq. M. al.; cognomenque crudelis cf. lul. Gapit. Maximin. c. 8. Maxim, et Baibin. c. 11, horridi cf. Flau. Vop. Firm. c. 4, cuias descriptio paene ipsum Polyphemum repraesentat ; uide Wieseler. de fab. satyr. stud. Gott. 1847 II p. 640adnot.; etiam occaecatus habet quo in comparationem uocetur cf. Demadem ap. Plut. Galb. 1; Eunap. bist, chron. fr. 35 (hist. Gr. min. ed. Dind. I p. 233). Galatea autem etiam per posterorum poesim locnm obtinet inter celeberrimas nymphas cf. Verg. Aen. IX, 102 sq.; Cir. 393; Stat. silu. II, 2, 20; Mart. lib. spect. 28, 4; Claudian. X, 166 al. non solum celebrata propter pulchritudi- nem et uenustatem cf. Anthol. Lat. 152— 154 ß.; Mart. Cap. IX, 915, uide Alciphr. 1, 19, sed etiam inuocata faustae naui- gationis causa cf. Prop. I, S, 18; Ou. am. n, 11, 34 (cf. de Len- nep. ad Hes. theog. p. 233); uide Ou. fast. VI, 733. Tamen uidetur nomini Galateae aliquid adhaesisse procacitatis illius
Digitized by VjOOQ iC
294 Georgias BicardoB Holland
ac lasciuiae, qua illudit Poljphemum desiderio tabescentem pomis immissis; apud Yergilinm enim ecl. I, 31 sqq. (cf. Mart VIII, 56, 17) Tityrum Galateae amor ad paupertatem redegit, nee Damoetae magna religione fidem sernasse nidetnr Galatea ecl. m, 64 sq. 72 sq. , qni mores consentiunt cnm meretrice h Panli Silentiarii epigrammate Anth. Pal. V, 256, ii mores, ex qnibus (pevyei q)ilAovta xal ov tpiiAovta öidytei (cf. Theoer. VI, 17; Anthol. Pal. V, 247, 3 ; Nie. Eng. m, 311; nide Kehr.: de poetar. qni snnt in Anthol. Pal. stnd. Theoer. Lips. 1880 p. 14). Quae nero andit Galatea procax apnd Clan- dian. XXIX, 126 hanc ipsam ob petnlantiam Thetidi nidetor opponi in pronerbio Apostol. XUI, 64: ov dvvaaav Oiridog xai Falatelag iqav' ijtl töjv avofxoia CrjTOvvrwv (cf. Theophy- lact. ep. 39). Neque tarnen desnnt huins nominis exempla, nbi frnstra illins snperbiae indicia qnaesineris cf. Nicand. fr. 45 Schneid. ; Anth. Pal. V, 244, 1 ; Theophylact. ep. 33 0; est etiam inter cottidianae nitae nomina cf. C. L Lat. V, 846. 2224. VUI, 1247. X, 4590. 6474 al. Nee uidentur Uli mores subesse uersi- bus a Cramero e cod. reg. Par. snpplem. 352 in anecd. Par. nol.IV p.366 editis:
"^'Hqtj Ttafxßaalleca vEot^vyiiav v/jievaloßv,
diQxeo XvyQOv eQwva fiaQaivo/iivrjg rai.ceT€lrjg,
SiqxBO nvKQa ßiXefiva xoQvaao/jiivrjg ^Aq)Qo6vtiig'
6 TtQiv igiafiavicüv orvyiBi FaXareiav iöia&aiy
qaos lahnius 1. 1. ad Galateae fabnlam referendos esse negat.
Temporis antem qno orinndi snnt indicium suppeditat opina-
mnr ratio metrica. Etenim non solum caesura xata xqixov
TQoxcclov in qnattnor nersibns ter obnia posteriorem epicae
poesis Graecae aetatem ostendit, sed etiam lex illa Nonniana,
quam cognouit Arthnrins Lndwich (ann. philol. CIX p. 441 sqq.),
ex qua Panopolitanus proparoxytono nocabulo nersum termi-
1) Quem ibi Hauptius ap. Hercher. in epistologr. adn. crit. p. LXXXJV ex unius codlcis lectione oqxois naid'ovaav /irj 7ticrevs$ ycdarstav ellcoit uersum: o^xoie neid^ovaiv firj marevaiVf ralazB^at
estue repetituB ex Alexandrino aliquo carmine , in quo Cyclops ne Acidi crederet monebat Galateam? cf. Nauck. trag. fr. adesp. 473.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 295
nare denitat, amat paroxytono nel properispomeno , quam legem hie poeta numqnam niolauit. Quibus rebus cam acee- dat sermo et tenor grandiloqai poetae, non dubitamas qoat- taor hos uersicnlos Nonnianae diseiplinae alumno attribaere. Ac possit quispiam opinari agi de Galatea Polyphemi amorem ambiente, sed fastidlo repulsa, qualis iocose proponitar Theoer. id. VI; at cum intellegatur conubium legltimnm, quod ex luno- nis inuocatione concludimus, statuendum esset Cyclopem fruc- tum Galateae fauore spreuisse quam prins deperiisset, qua de re aliunde nihil imiotuit. Itaque satius erit cum lahnio de muliercnlae amoribus cogitare nomine Galateae, quam Ne- reidem esse Polyphemi demum nomen adpositum euinceret.
Plenam autem huius fabulae memoriam instaurauit Ni- cetas Eugenianus, poeta Byzantinus saec. p.Chr. n. Xu exeuntis (cf. Bohd. de fab. Born. p. 531 sq.) , cui re uera, id quod hoc capite illustrare conati sumus, Polyphemus est canti- lenae amatoriae sollemnis auctor, qui mulcet cantando puellam superbientem et ipse suae fiammae medetur. Apparet hoc ex ea ratione, qua Gyclopis personam coniungit cum illa sen- tentia de cantu amoris remedio IV, 379 sqq. : €Qü)tog ovdkv akXo q>aQfiaxov ^ivov' (Ijdrj öi Ttg xai fj,ovaa navhx rwv tcoviov. ßeßlrjfiivog yaq Y,al noXvq)Ti]fiog ftaXai TO oriQvov i§ ^^Equrtog avÖQaTO^orov , Tthnv TQiqxav to (plkcQOv eig Nif]Qr]tda kg)€UQ€v ovöhv akXo q>aQ^axov voaov, (pdriv öh Tcai ovQiyya xai -d-ilyov fiikog ycal Ttixqav %öqav, rfj d-aXaTtf] 7iQoaßXi7tu)v, Proponitur notissima imago: Polyphemus in scopulo sedens, fistula canens, in mare prospiciens ; atque ita inueterauere sin- guli colores, ut etiam saxea sedes dicatur inuenta esse ab eo, qui remedium amoris inuenit musicam. Et in cantilena ama- toria celebranda uersantur ii uersus Nicetae, ubi Callidemum, Xenocratis filium, Drosillae ut sibi faueat supplicantem inducit VI, 501 sqq. Suas enim ad partes uocat inflammatus adule- scens Cyclopem, qui cantando delemuerit asperitatem amatae,
Digitized by VjOOQ iC
296 Georgius Ricardos Holland
et Tonovg soUemnes illias cantilenae quamnis non integros ennmerat. In quibus aperta est Tbeocriti spoliatio magis quam imitatio. Dnas aatem potiBsimam partes prae ceteris sibi ad- rogattit poeta Byzantinns, qna ardoris magnitadinem comprobat et qua diuitias et munera describit Polyphernns. Nicetae enim uersus VI, 507—514 dilatati sunt Theocritei id. XI, 50—53, Nie. VI, 517—525 difficti ex Theocriteis XI, 34—37. 408q.; cf. etiam Nie. VI, 530 sq. c. Theoer. XI, 42—44. Notandum tarnen est, qnod Byzantinns Alexandrini poetae pediseqaos diuitias Gyelopis amplificauit addens praeter
xvvag (t€) noklag, ayglag, XuKOx^ovovg (u. 519) uu. 523 sqq.: Ofii^vri fiehTTwv vnkq i^rjTLovrada Tcal xioavßta Texvi^tSg yeyXvfÄ^iiva xal doQxdda)v afiexQa öeQ^xaTiov axvrt], quae facile illius ingeniolo imputamus. Ganes enim Gyclopem habuisse ut uenatorem intellegit mens etiam Engenianea in- ferior, praesertim cum canis memoretur apud Theoer. id. VI, 9 sqq.; apium uero agmina susurrantia adeo pertinent ad re- ceptaculi amoenitatem, ut memoria talium locorum, ut Theoer. V, 45 sqq. VII, 135 sqq. al. hoc decus Gyelopis antro adiunxisse uideri possit. Pocula autem illa artificiose edolata clarins re- dolent scalprum celeberrimi poculi apud Theoer. I, 27 sqq., praeterquam quod talia passim occurrunt munera pastoralia, quam ut aliunde sumpsisse censeamus Nicetam, qui etiam molles pelles recordabatur a pastoribus laudari cf. Theoer. V, 50 sq. 56 sq. Legit autem Byzantinus etiam idyll. VI, cnm Galateae personam ex istius eclogae charactere sibi confor- marit, quamuis perperam coUegerit diligi a nympha Polyphe- mum cf. VI, 504 sqq.:
To laaiov yuQ ißdekvtTeto nkiov (fvyoiaa xbv cpikovvca* nkr^v eoregyi /noi firiloig fiovoig ßdkkovaa ^unQolg rov fiiyav. cf. 534 sq.: ovk eoTcv ev aol ^n']).ov, ov ylvxvg yilcjg,
OTtolog T]v %d TtQutra rrjg Nr^Qr/idog. Nee mirum, quod omnia sua Theocrito debet hac in fabula Byzantinus spoliator, cum haud raro bucolicorum poetarum
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 297
Graecorum prae se ferat notitiani; id qnod haec demonstrant exempla, qttae forte correpta habemus: desoriptiones prati, horti, templi, nelut I, 77 sqq. HI, 65 sqq. Theocriteos referunt colores, mythorum orbis maxime bucolicus est, uelnti coniunc- tae exstant fabalae Narcissi, Hyacinthi, Adonidis IV, 246 sqq. ; Arethusae IV, 145 sqq. (cf. Mosch, fr. VA.); Krj^ioxliTcrrig Ps.- Theocr. XIX expressus apud Nicet.rV, 313—324 ; "'Egtog dgani- TTiQ Moschi redintegratar ab Eugeniano n, 227 sqq. IV, 157 sqq., cantUenae amatoriae cnm iiersu intercalari consarcinatae ex bncolicornm imitatione cf. III, 263sqq. 293 sqq. IV, 156 sqq.; Cleandri exseqniae IX, 1 sqq. Inmina orationis compilauere ex Dapbnidis fanere in Theoer. id. I exhibito; atqne abnndat poeta Byzantinus singnlis sententiis, quas a Theocrito mataa- tas est, uide IV, 304 sqq. coli. c. Theoer. 1, 132 sqq.; V, 203 = Theoer. IV, 42 al.
Haec si recte disputauimns, iam caduca est Helbigii opinio, qai 1. 1. p. 362 inter eos scriptores laudat Nieetam, qui alterius mythi formae nestigia semauerint, contendens apud enm Ne- reidem amatoris precibus tandem obsecntam mari relicto in continenti habitare Polyphemi nxorem. Qaod si nemm esset, alinm fontem secutus esset Byzantinus atque Theocritum. Sed plane fefellit sententia nimm doctissimum orta ex falsa inter- pretatione imperfectorum VI, 503 TtQoaelXxev^ u. 515 i^eki- Ttaqeij u. 526 c^eAy«, u. 529 e&elye y.al TtQoae^eXinaQBL^ quae aperte non perfectam actionem nt aoristus indicant, sed cona- tnm etiam enuntiatione finali u. 530 wg av&iXoiro etc. osten- tam, quae consecutiua exhibenda erat oiat^ av&elia&aij si ratum factum esset consilium Polyphemi. Neque inde contra nos argumentandum, quod tunc parum aptum elegisset Galli- demus exemplum, quo persuaderet Drosillae, si ne Polyphemo quidem contigisset, ut amata potiretur. Res potius sie habet: non summum praemium amoris poscit Gallidemus, sed paulu- lum comitatis, quantulumcumque obtigit Gyclopi, risum puel- lulae, perosus trucem asperitatem, id quod sequitur ex uersibus 536 sq.: to [iieidla^ia ftgoadox^g di ^ioi ^iya XciQKJjiia noXhüv avTididovac Xoywv
Digitized by VjOOQ iC
298 Georgias Ricardas Holland
et imprimis ex sequentiB fabulae nulgaris similitadine au. 539 — 541. Tanta si erat modestia Gallidemi, ad Polyphemi amo- res poterat prouocare, quales proponuntnr in Theocriti id. VL Potest antem Nicetas Eugenianus optimo exemplo esse, qaanto- pere fabulae de Galateae et Polyphemi amoribus inhaeserint Bingali toTcoi Theocriti potissimum auctoritate exhibiti, quos fuga temporom abolere non ualnit.
Caput XII.
De Cyclope mimtco.
Sabtiliorem neteris personae expolitionem ab Alexandrino in posternm aeunm qaam longissime potoimus persecuti retro uertimas cnrsnm descensori ad infimmn ludicrae artis genus, ad mim am. Pretiosum latet testimonimn de mimica Cyclo- peae fabulae tractatione in ipso illo Athenaei loco libri I ea- pite 35 (p. lOfgq.), huius artis nuntiorum thesauro: Evdixog dk 6 ysXütnoTtoioQ rjvdoxlfiei. /jiifiovfievog ftalaiarag xal nv- TiTag, oig g)rjaiv ^igcOTo^evog. Sxqcitvjv (J* 6 Taqavrivog Id-av- ^d^sTO Tovg diSv^afxßovg (nifiovf^evog' rag ök xix^aQ(pdlag ol Ttegl ibv l§ ^IraUag Olvcoväv, og xal KvxlwTta elaijyaye Tege" Tl^ovra Tcal vavayov ^Odvoaea cokomi^owa , 6 avrog q>rjOiv (sc. liQiaTo^evog). Si supra (p. 175 sqq.) Aristotelis locum sano consilio restituimus Oenonaeque aetatem probabili termino de- finiuimus, non minus huius loci difficultates expediuimus. Hege- mone enim natu paulo minor qui dicitur citharoedica poemata mimica arte expressisse, eum recentioris nomi Attici cauilla- torem exstitisse et per se probabile est et hie argumentorum similitudine euincitur. Namque ut Hegemo praecipue Homeri poesim ad ridiculum deducebat, ita Oenonas sublime genus primum explosisse censendus erit, Timothei igitur Gyclopem. Hac de re intellegenda sunt uerba tegefi^ovra et aoloixl^ovra. Deflexit enim inanem uerborum tumorem citharoedi, quem iam comicis poetis ludibrio fuisse uidimus, ad humillimum
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 299
abiectumque genas loquendi. Cyolopem igitar, qui fortasse apnd Timotheum iactarat magniloquentiam, induxit balbutien- tem nino oneratam et Ulixem soloeciBmos admittentem. Miro hnic innento aliquid luminis accedit ex testimonio Philoxeni grammatici ad Sophronem mimographmn Bpectante Etym. M. p. 774, 42 sqq. : CrJT€i ro Ttaqa 2(aq)qovi ^vyitiregov xokoTcvv- rag^, ncSg ov Xiyet ^vyiiare^ov^ ; ^rjTeov ovv, oti kxovTl ^fiagre, %b oKctKOV v^g yvvainelag kq^tiveLag fiiiJLOVfievog" ov tqotcov xax£i iaokoixtae ^ toto) fxeva tcJ TLi&cavog (avrl rov ivexvQa -d'elaa) 6 roxog viv alKpd-BQvjyLei (sie Yalckenaer. adnott in argnm. Adoniaz. Theoer. p. 200 sqq.). 2okotxl^€iv igitor enm hie intellegendam sit de Sophronis arte, qua eontra linguae leges peeeantes faeiebat personas, ut nnlgaris rastieiue ser- monis simplieitatem (t6 Skokov) et securitatem denotaret (ef. Yalckenaer. 1. 1.), Oenonas uidetur Laertiaden indaxisse agresti et uitioso sermone ntentem, ut oppositione exaggerata easti- garet dithyrambicorum nomicorumque uerborum formas auda- ces et inauditam structuram. Ulixes autem putandus est soloe- eismos illos effudisse familiaritatem quandam cum Polyphemo simulaturus, ut se ex antro dimitteret, ut faciunt homines impetraturi aliquid ab inculto uiro, qualis scaena obuersata uidetur Synesio. Praeterea melius conueniebat sermonis rusti- citas horrido habitui tiaufragi Ulixis. Argumentum igitnr illius parodiae uidetur fuisse Gyclopis et Ulixis coUoquium de dimit- tendo captiuo et uafri Ithacensis dolus ^). Qua in parodia uix Timotheum solum perstrinxit Oenonas, sed cognatum genus dithyrambi Philoxenii partim ad irrisionis aculeos acuendos partim ad exagitandum et ipsum adhibuisse existimandus erit (cf. Winckelmannum ad Plut. Erotic. p. 201). Potest enim illud ze^cTl^ovra suo iure ad citharae cantum praelusionemque re- ferri (cf. Theognosti can. p. 12, 11 t€Q€t1^ü)' to xid'aQl^w', Plut de aud. 15. Plat quaest. 10, 2; Luc. de merced. cond. c. 33),
1) Commemorare hie liceat Ulixis cum Polyphemo commercium fuisse etiam inter declamationum rhetoricarum argumenta cf. Liban. orat. IV p. 1028 sqq. ed. Reisk.; Demetr. deelocut. 115; uide etiam Lucian. dial. mar. 11.
Digitized by VjOOQIC
300 Georgias Ricardus Holland
quam Cyclops Philoxenius imitatus est famoso illo d-QerraveXoj qnae imitatio nnnc fortasse ab Oenona in absurdins aucta est. • Per Oenonam aero rov 1$ 'iraUag statim in eas regiones delati snmos, nbi etiam hnius fabnlae mimica indoles excnlta est, Graeciam magnam et Siciliam, qnarum incolis in- Sita erat iocose imitandi facultas et Studium (cf. lahn. proll. Pers. p. LXXXVsqq.). Bidiculi autem homines uari! generis eo libentius hoc argumento potiti erunt, quo magis penitus inhaerebat antiquitus uulgi memoriae, neque dubitamus, <}uin infimi ordinis mimi, quibus nalyvia adsignat Plutarchus quaest. symp. Vn, 8, 4 , iam prins in circulis et conuiuiis Polyphemi figuram ad ridendum propinarint, quam ab Oenona in mimo- rum litteras, fortasse in scaenam — nam de cuitiore aliquo ' genere cogitandum est propter uerbum elarjyaye — indnce- retur. Talium autem mimorum hoc in mytho Optimum exem- plum est Cario Aristophaneus , quem, si eximis parodiam^ mimico gestu partes Cyclopis egisse manifestum est. Et mago- dorum qui dicuntur inter celeberrimas partes fuisse Polyphe- mum persuadet Athen. XIV p. 621c (lahn. LI. p. LXXXVII ad- not. 2): 0 fiaycpdog xaXovf.i€vog — axtvit^eral T€ xal navca Ttoiei ra l'^w TLoOfiov, V7t07CQiv6f,i€vog noTh fidv yvvalxa xai ^oixovg xal f.iaOTQ07tovg , Tcorh dh ävöga fxe&vovra xal kTtl xio- ftov TtaQayivofxevov Ttqog triv iQ\o(iivr]v. Vir enim ebrius comissatum proficiscens occurrit iam Cyclops Euripideus un. 503 sqq. Licebit igitur opinari etiam in mimis fuisse amo- res Polyphemi et Galateae, quod suadent quae secuntur apud Athenaeum de similitudine inter magodorum et comicorum argumenta intercedente: TcoXXay,ig öh ol f4ay(pdoi xai xiof^i- xag VTiod-iaeig Xaßovreg vftexQl-d-rjaav naTa rrjv lölay ayw- yrjv xal Stad-eaiv. Atque huius quidem speciei rudi forma degeneratus magis quam excultus mythus primum uidetur Ita- lorum nationibus traditus esse; certe facile concedes Siciliae figuram comicam soUemnem breui tempore Campanae quoque lasciuiae propriam factam (cf. Th. Panofka de huius mythi in monumentis parodia in comm. acad. Berolin. philol. et bist. 1851 p. 6sqq.; Heydemannum in annal. instit. archaeol. 1878
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Gal&tea. 801
p. 227 sqq.). Neque tarnen contigit, ut uestigia propagatae fabnlae usque ad Romanos perseqai possemns, etsi nix dabium est, quin multi colores stapidarum personarum auidi nentris ^}, neluti Maecornm, qnales freqaentant comicam scaenam indi- genam Bomanorum, referendi sint ad Aetnaeum exemplar.
Primum redit saltantis Cyclopis mimioi mentio apud Ho- ratium sat I, 5, 62 sqq., nbi certamen proponit poeta scnrra- ram Sarmenti et Messii Cicirri, quormn ille hunc lacessit:
Campanum in morbam, in faciem permnlta iocatos,
pastorem saltaret uti Gyclopa, rogabat:
nil illi larna aut tragicis opns esse cothnmis. Scilicet ingentis corporis erat Oscns et ei 'foeda cicatrix
saetosam laeui frontem tarpanerat oris'. Ipsi sunt scnrrae, qnales arcessebantor a Bomanis ad cenas (cf. 1.1. U.70), neque ipsi fortasse nescii imitationis Cyclopis; sed alludit Sarmentus ad paulo nobilins genns, ad pantomimos, id qnod sequitar ex n. 64, qui scaenicum monstrat apparatnm (cf. Eircbner. ad b. 1.). Pantomimns intellegendns etiam Hör. ep. II, 2, 124 sq., nbi de neri poetae laboris per ludnm dissi- mnlatione legitur:
Indentis speciem dabit et torqnebitnr, nt qui
nunc Satyrum^) nunc agrestem Cyclopa mouetur; et disertis uerbis testatur Porphyrie: "^ita torqnebitnr et fati- gabitur, ut pantomimns, qui nunc motus (e coni. Meyeri) Satyri nunc Polyphemi Cyclopis conatar imitari personam\ Disci- mus bis ex locis fnisse Cyclopis flguram in pantomimomm scaena celeberrimam et actorem laruam tragicosque cotbumos induisse, ut ingentis niri magnitudinem et deformitatem aequi-
1) Ad Polyphemi exemplar putant expressam fuisse Manduci effi- giem (uide Paul.Diac.exe. p. 96) cf. M. Raoul-Rochette: monum.ined. I p. 351 adnot. 3 et M. Arditi 1. mox laud. p. 15 afferentes Callim. hymn. in Dian. 66 sqq. cum adnott. Spanhemii. Qaa cam effigie comparatar testi- monium Varronis d. 1. L. VII, 95 M. (Ribbeck. comic Rom. frgm. Atell. ine. nom. I).
2) Etiam pastores satyros saltando imitati sunt, qnod docet Yerg. ecl. y, 73 ab Orellio ad h. 1. laudatas.
Digitized by VjOOQ iC
302 Georgias Ricardos Holland
peraret. Neqae tarnen credimas Pseudo-Acroni propterea tan- tum Sarmentnm, scaenica sapellectile snperBedere Oscnm, cen- suiBse, 'qnia demissa esset barba\ qoalis sane in monumentig est Polyphemns, sed etiam propter cicatricem illam in fronte conspicnam, qaae instar esset unins ocali, qnem laraae de- faisse nix consentanenm. Recte porro conclosnm est ex epi- stnlae loco mdem et incomptam saltationem Cyclopis opponi Satyri agilitati et alacritati. Satjros antem pantomimo cnm notnm sit Angnsti temporibus excolnisse Bathyllnm (Pers. sat. V, 123: uide Ps.-Acr. ad Hör. ep. II, 2, 125; Plut, quaest symp. yn, 8, 3, 3 cf. Friedlaend. histor. mor. Roman, n p. 286), etiam Cyclopem inter hnios discipulorumue argumenta fuisse faciiid est snspicio, non tamen comoediae Cyclopem, sed fabularnm satyricamm nel dithyrambi, qnoniam pantomiml e comoedia pe- titi in nsn faisse non nidentar (cf. Friedl. 1. 1. adnot. 1). Amores Polyphemi non minns qnam temulentiam in pantomimo actos esse propter obscenitatem Bathyllici certe generis credi, non de- monstrari potest. Impnra antem talia de Polyphemi et Ulixis commercio, qualia denotata habes apnd Petronium c. 48. Lac. Pseudolog. c. 27, potius rusticis illis, ut ita dicamos, mimis ingerenda enmt qnam pantomimomm exquisitiori lasoiaiae ne nobilibas qnidem niris ingratae. Qnaecnmqne nero in mimis et pantomimis risn didncebant rictnm spectatoris, in Euripidis fabnla satyrica si non exposita, at certe tacta et praemonstrata sunt, praecipne obscena; nelnti paederastia cf. un. 581 sqq., praeterea ebrietas, motas, nomitns, cantillans comissatio. Con- tra a mimomm indole abhorrere nidentar qnae a lahnio symb. arch. com iis laudantnr Cyclopea a scriptoribns bistoriae Angnstae inter ludos posterioris aetatis imperatoriae enume- rata, qnae magis ad robora immania ostentanda nidentnr per- tinnisse, nt nostrates solent Hercules spectare, cf. Treb. Fell. Gallien. 8 'Cyclopea etiam luserunt omnes apenarii, ita nt miranda qnaedam et stnpenda monstrarent' cf. Flau. Vopisc. Carin. 19.
Digitized by VjOOQiC
De Polyphemo et Galatea. 803
Corollarinm archaeologicnm.
Dolemus nunc quod artis monumenta ad Polyphemum et Galateam spectantia digne coUigere et tractare nee facultate uiribnane nalemns et temporis bnitisqne commentationis an- gnstiis prohibemor. Possnnt sane permnlta et ad typum Poly- pbemi definiendnm et ad huins üabnlae indolem cognoscendam Ulo ex fönte bauriri ; atqne animaduertimns iam illnstriBsimum illom arcbaeologam Georginm Zoega qaondam constituisse disserere de diuersis Cyclopis apud neteres significationibns cf. "^Komae anaglypb. antiqu/ nol. U p. 13 % qnod monus nere- mar ne parnm dignis reliqnerit nobis.
Quae ad Polypbemi et Ulixis commercium pertinent monu- menta sat multa (apud Onerbeckium sunt XLIII) congesta et aucta sunt compluriens inde a commentatione MicbaelisAr- diti: 'Ulisse che giunto nellaSicilia si studia d'imbriacar Poli- femo^ Neap. 1817 litterarum testimoniis largis instructa usque adlohannisBolte dissert. Berolin. a. 1882: Me monumentis ad Odysseam pertinentibus capita selecta' [cap. I: Ulixes Poly- pbemum excaecans; cap. 11: Ulixes ex antro Polypbemi eua- dens], ubi priores inuenies landatos.
De Polypbemi et Galateae monumentis^) labnius et Helbigius 1. 1. disseruerunt plena litterarum notitia praediti.
1) Yerba eius sunt: '. . . ed un tripode a bassorilievo nella villa Borghese, all* occasion di cai mi riserbo di discorrere di questo selvaggio e i Buoi compagni, e de' differenti significati nei quali U termine di Giclope b Btato preso dagli antidii, ed a esseri del tatto divers! applicato'. Qaod consilinm qaantum scimus non peregit, cum anaglypha uillae Borghesianae non ediderit cf. Welcker. de uita Zoegae n p. 434 sqq. M. Raoul-Rochette moirnxn. ined. I p. 355 c. adn. 2. uide Welcker. mos. Ehen. VI (1839) p. 579 adnot. 1.
2) Unum liceat addere (cf. Eom. ad On. met. XIII, 750— 897) iUis non- dum cognitnm pictoram Palatinam in tablino domus Liuiae repertam sat memorabilem, quam edidit et ezplicaoit QeorgiuB Perrot in libro: m^moires d'arch^ologie, d*^pigrapliie et d'histoire, Paris. 1875 tab. VI p. 100—111 (= reme arch^ologiqae N. S. uol.XXII [1870/71] p. 47 sqq.) cf. Beber. de Bomae nmiis ' Lips. 1879 p. 385. Ubi conspicitnr Polyphe- rniis imberbis nsqne ad pectns in mare progressns captans Galateam in
Digitized by VjOOQ IC
304 Geoi^ofl Ricardos Holland
Sunt antem longe maximam partem tabulae Campanae, quas pleniores nunc quam antea ennmeratas babes ab Helbigio: tabb. oppid. Camp. Vesuuio obrut. Lips. 1868 nr. 1042 — 1053, quibus accednnt nonnullae caelatae scalptnrae. Campanornm aatem pictorom ars cum longe plurima et graaisBima incita- menta et incrementa ceperit ex Alexandrinae poesis studio, quod fusins exposuit Helbigius in quaestion. de pictura pariet. Camp. Lips. 1873, impr. p. 112 sqq., hoc fönte uti licet , quo recuperentur illius poesia singula artificia et omamenta. Exem- pli gratia tabulas illas ex Helbigii descriptione percensebimos, ut conexnm inter poetarum artificumque operam hac in fabula intercedentem paulum illustremus. SoUemnis autem scaena, quae ibi proponitur: Polyphemus in litore sedens prospiciena in Galateam delphino praeteruehentem, quam bene respondeat typo a poetis expresso patet, quamquam hie discrepantia con- spicua inter poetam et artificem, quippe qui debuerit ipsam nympham oculis spectatoris subicere — exceptio rara — , cnm poeta Cyclopis repulsam melius absente Galatea denotaret Deprehendimus etiam singulos colores Polyphemi e poetarum descriptionibus notos, uelut horridum capillum ^) promisaamque barbam, clauam modo gestatam ab ingenti uiro, ueluti nr. 1042 — 1045. 1049. 1050. 1051, modo scopulo acclinatam, ueluti nr. 1047. 1048. 1052, sedem scopuli cf. nr. 1044— 1052; fistu- lam tantummodo in nr. 1052, citharam 1047. 1048. Hand rare indntus est Cyclops pelle, maxime pardi cf. 1043. 1046. 104S,
hippocampo fugientem, quam nutu ut uidetur ad sese arcessunt duae nym- phae. Amor autem frenis Gyclopem coercet. Recte perspezit Perrotios p. 107 sqq., quibus in rebus discrepet haec compositio a Campanis, prae- cipue suo iure aquae contemptorem miratus est Polyphemum, cuius rei desiderat litterarum testimonium. Possumus, id quod nostrum uidetur esse, similitudinem certe afferre hanc Yerg.Aen. 111,664 sq.:
graditurque per aequor iam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit. 1) Coniferae arboris speciem uidentur praebere capilü in pictnris ap. Helb. 1048 et 1050; quos prius opinabatur Helbigius pinu uel haran- dine coronatos, nunc respondere dielt uerbis Philostrateis imagg. 11, IS: Xairrjv avactloDv oq^riv Kai afUfiXatpri nltvos 8ixijp,
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 305
qna noDnnmqnam scopnlns stratns est cf. nr. 1044. t050. 1052. Ostendnnt hae pelles nenatorem Cyclopem ex poesi notnm (cf. Nie. Eug. VI, 525). Et secuti sunt artifices AlexandriDi aeni normam, quae Gyclopis greges ex onibns tantnm et eapris com- positos permittebat cf. tres oues et capram in pict. nr. 1042. 1046, arietem nr. 1043. 1047. 1052, capram 1051. Porro quam praedicat Polyphemns lactis nbertatem aetemam repraesentare uidetnr mnlctmm in tab. Camp. ap. Helb. nr.l043 conspicnum. Contra sno Marte artifex Polyphemo nidetnr affinxisse anres satyromm ex. gr. ap. Helb. nr. 1042. 1050, quibns significaret 'bestiam hnmano in corpore latentem^ (cf. Helb. symb. p. 365). Ut snpra monnimns, ab artificibus primnm Galateae typns ex- pressns est, licet non nbertim prinis lineamentis instrnctns sit: conspicitnr fere delphino equitans, 'qfuq>avqg (cf. Nonn. XIV, 65) nuda snperiore corporis parte, nestis laciniam' siipra umemm attollens nel sinuans snpra capnt eodem quo apnd Philostra- tum modo, quo artificio saepe ntuntur pictores in Nereidibns delineandis cf. Heibig. nr. 1027. 1030 b. 1035. 1038, dextra tenens folium flabelli nicibus fnngens, ut aliae qaoque Nerei- des cf. Heibig. nr. 1032. 1037. Accedunt nonnumquam oma- menta muliebria, ueluti nr. 1044, uel comites^Amor et Trito, ueluti nr. 1042.
Insignem autem debemus artis operibns de altera mythi forma notitiam uel confirmationem ab Helbigio praecipne pic- tnra nr. 1048 comprobatam, nunc extra dnbitationem positam tabula nr. 1052 (publicata ab Helb. in 'XXIII tabb. ad opus: tabb. opp. Camp.', tab. XIII), ubi amplectuntur se Polyphemns et Galatea. Reliquae pictnrae, qnas huic formae maluit Hei- bigius adsignare, non omnes tam certa indicia uidentur ex- hibere, prae ceteris quam ipse cunctanter buc trahit nr. 1053 (uide etiam symb. Bonn. p. 367 sq.), ubi singula congrnunt pig- menta, refragatur tota compositio. Neque Gampanae picturae ap. Helb. nr. 1048 et 1049 (symb. Bonn. p. 363 sq.) huc refe- rendae nobis uidentur — contradixit iam L. Stephani : compte- rendu de la commission imperiale arch^ologique pour Tann^e 1864 p. 223 — , quoniam nix per litteras commercium fuit inter
Leipziger Stadien. TU. 20
Digitized by VjOOQiC
806 GeoigiuB Ricardus Holland
Cydopem et Nereidem. übi enim nmqnain Neptuni filiuß lit- teras nel primis labris attigit? Illudit profecto GalateaPolv- phemnm. Mittit epistulam per petulantem nuDtinin Amorem probe sciens non iDtellectürum stolidnm amatorem. Hie tarnen laetabondns arripit illam^ quasi sit fauoris signnm, qno lae- tatos nidit alios amantes. Ansam antem Amoris nantii ad Poly- phemam ablegandi artifex nidetnr snmpsisse ex Theoer. an. id. VI, 3t sqq. , nt adnotanit iam Academicns in libri: 'le pit- ture antiche d'ErcolaDo' uol. I (1757) p. 51 adn. 13. Nimirnm nt in tabulis ita hie imaginatnr Gyclops amoris aenleo stinin- latns nympham mittere nuntium Amorem , qni potins ut Indi- brio esset Galateae ex antro ad litas uidetnr illnm exeitasse. Atqne haee qnidem suffieiant. Intentins quos decet inqni- mnto. —
• ResernauiiHius nero hnic appendiei indicinm de eo rhetore faciendum, euius nominis omen infanstnm bellnm nondum se- datnm exeitanit inter niros doctos, de Philostrato. Nemo exspeetabit omnes totins disquisitionis ealcnlos nos denno colla- tnros, qno uix apertior snbdnceretur ratio. Sed quantmn ad hanc fabulam speetat quaestio, sententiam feremns id prae- cipue nostro iure agentes, ut quae ex litterarum memoria han- sisse possit rhetor, quae non elarius appareat. Deseribit enim Philostratns senior imagg. II, 18 inter alias imaginem Polj- phemi et Galateae, nt ipse dieit in prooemio in porticn Nea- politana conspeetam. Litigant uiri docti, ntrnm ueras imagiues deseribat rhetor an ex poetieis pannis consnat mera imagina- tione: boe post Passowinm demonstrare stndnit Friederichsios (imagg. Philostrat Erlang. 1860), illud post Welckerum conten- dit Bmnnins (Fleckeis. annal. nol. snppl. IV p. 1 79 sqq.). Tertius exstitit sufiragiomm princeps Fridericus Matz (de Philostrato- rum in describendis imaginibns fide, Bonnae 1867) % qui qnae- stionem distinete diindicari posse negans anream quandam mediocritatem tenet (cf. Philol. nol. XXXI p. 628). Hoc uero rectissime flagitanit (Philol. 1.1. p. 586 sq.), nt in nnaqnaqne
1) Ad hunc relegamas qaicomqae diaersarum partium asseclas cogno- Bcere uult, p. Isqq.
Digitized by VjOOQ IC
De Polyphemo et Galatea. 807
imagine denno examiDaretnr , qnae ad artis, qnae ad littera- niiD memoriam pertinerent. Ac fiicatas esse illas descriptiones ornamentis rhetoricis ne patroni quidem Philostratornm infitias eüDt: id qnaeritur, ntrain omnia ficta sint necne. Cyclopis aütem descriptionem sie institait rhetor, nt primnm de uicta et moribns Cyclopum exponat, deinde uerbis rovg fiiv ovv aXlovg fa^ IIoXvffTj^ioq ök etc. ad Polypbemnm transeat, qui depingitar e scopnlo in mare prospiciens^ nbi Galatea prae- ternehitar quadrigis delpbinornm comitata Tritonidibns. Quae offendunt in pictnra acriter primns notanit Friederichsins (imagg. Pbil. p. 27 sqq.), qnamqnam iam antea cantiore iudicio nsns granissima nt nobis nidetnr absolnerat labnins symb. areb. p. 41 3 sqq. Is docnit priorem partem, nbi Gyclopnm nita ad- nmbratnr, introitnm qnendam esse eornm qnae secnntnr: ad- optanere postea hanc sententiam Brnnnins (Fleck, annal. nol. snppl. IV p. 207 sq. 241 sq. nol. CHI p.95), Helbigins (symb. phil. Bonn. p. 371), Matzins (dissert p. 100 sq.). Consentinnt hoc exordinm desnmptnm esse ex Hom. Od. IX, 108 sqq.
Altera offensa spectat ad descriptionem Polyphemi, qni proTsns contra artis antiqnae consnetndinem cnm nno tantnm ocnlo fictns sit, cnm alias denotetnr cnm duobns nel tribns — tertio in fronte addito. Iam cnm baec Cyclopis imago mnlta Tbeocriteae debeat descriptioni, Friederichsins totam composi- tam censet e bncolici poetae carminis XI coloribns (cf. etiam Matz, dissert p.l02). Sed simplicissima est ratio Bmnnii (nol. snppl. lY, 207 sq.) , qni et ipsam illam priorem descriptionem fignrae Polyphemi, qnam postea (Philostr. II p. 370, 14 sqq. K.) excipit altera, pro exordio qnodam habet ex poeticis floscnlis contexto : nokvq>rjfioc: öh 6 rov IToaeiöwvog ciygiuirarog airuiv olxel evravS-a, fiiav fihv VTteQreiviov o(pQvv zov orp^aXfiov ivog ovTog, 7t}.aTei(f 6k Tij qlvI iTtißalviov rov xeLXovg %ai aiTov- fievog novg avd-Qtinovg , äaneq rdiv keovrwv ol lofioP)
1) Eadem de Gyclope imagine atitur Lycophro Alex. 659 sqq. : oS oxperni fiev idv ^ovoyXr^vüfv ffreyaQ X«t^e»vos^ otvrjs r^ icpeat^ytp ffxv^ov Xt(fai Ttdoraiviov ravTtiSo^top noxbv,
20*
Digitized by VjOOQ IC
308 Georgias Ricardns Holland
cf. Theoer. XI, 31 sqq. et Hom. Od. IX, 292, qnam senteDtiam expressit Philostratus etiam Heroic. p. 164, 21 sq. K. : og Xiov rag dfiov ölxrjv r&vg avd-Qwnovg ija^iev. Quae uero in posteriore Cyclopeae personae descriptione Friederichsins et Matzins censnernnt ab artis eonsnetndine abhorrere, praeeipne saetas per totum corpus dispersas, Brniinii siDgulari monn- mentomm peritia pntamas labefactata. Hoc nnnm retractabi- miis, qaoniam Matzins (dissert. p.lOl. Philol. XXXI p. 624 sq.) in excnsatione Bmnniana non acqnienit, qnod dicitnr Polj- phemns canens fictns esse, nee tarnen nt fit cithara commemo- ratnr, sed fistnia snb umero pendens necdnm ad os adbibita. 'Qnomodo canens fing! poterat, nisi citharam plectro monebat?' Goncedimns Matzio non snfficere, qnod Bmnnins (annal. nol. cm p. 95) monet fistnia Polyphemnm instmctnm esse in tabula Campana nr. 1052 Helb., qnoniam ibi ne potest quidem can- tare, cum Galateam — si uera est Helbigii interpretatio — amplectatnr. Sed cnr canentem fictnm esse Gyclopem statoa- mns? Nonne rhetoris additamentnm est totum illud nom^vi' ytov aa^a? Ipsa uerba otg kevxrj t€ eirj xal yavgog xat ^öiwv o^q>cMog 0 X«} wg veßgovg rf ralareltf isxvfivevoi xat Sqxtovc; manifeste ex Theoer. XI nu. 20 sq. 40 sq. snmpta argunnt ca- nentis amatoris cogitationem fictam. Immo antea nerbis xa) 1^ /lihv avQvy^ tri vtto fialrjg xal a%Q€fi€i indicatum erat non- dom cantare Polyphemnm; sed cum fistnlae mentio iniecta Sit, non temperat sibi rhetor, quin pulcherrimam sententiolam Theocrito subreptam e memoria promat. Itaque ne illud (tdet quidem nimis premendum, qnod a Supplemente rhetorico ora- tionem perducit ad picturam porro describendam. Accedit qnod in monumentis rarius canens pröponitur Cyclops, uelot in tab. Camp. nr. 1047 Helb., saepius sinistram uel dextram in Oalateam uersus tendens, neluti in tab. Camp. ap. Helb. nr. 1042. 1044 uel adspiciens tantum amatam nr. 1043. 1045.
xa^ofp enim est epitheton leonis cf. Hesych. et£t. M. s. u. ; Ou. met. XIV, 207. cf. M. Arditi 1. 1. p. 13 sq.
1) Videtnr rhetor non intellexiBse Theocritum XI, 21 (cf. Fritesch. ad h. 1.), quem Ouidius liberius imitatas est met. Xni, 795.
Digitized by VjOOQ iC
De Polyphemo et Galatea. 309
Etiam cantam intermittens conspicitar apad Heibig. nr. 1048; in anaglyph. uill. Alb. (Zoega: Bassiril. 11, 57). Manum antem tendere amatae imaginamnr Philostrati Gyclopem hunc sensum snbicientes uerbo acpioxoqijjv {anb tov oqovq *)). Ubi praeter- uecta erit nympha, canere incipiet miaeram cantilenam de fugiente (ralatea.
De tertia autem offensa, quam nimis suspicax et incantos Friederichsius prioribas addidit, qaod Galateae positura et cam natnrae lege pugnaret et ne clare qaidem e rhetoris ora- tione appareret, iam pridem a peritis conclamatam est, quibos ipsa illa positura omnes amoenitatis numeros prae se, ferre nidetur, quae iam fuit sententia lahnii symb. arch. p. 415, cf. Brnmi. suppl. IV p. 192 sq. 258; Heibig. symb. Bomi. p. 371 sq.; Foerster. in Fleckeis. annal. uol. GIK p.462. Potuisse igitur pictnram aliquam Pbilostrati descriptioni subesse constat. At dicunt permulta ex poetarum recordatione fluxisse, ac iuxta posnit Friedericbsius (Fleckeis. annal. suppl. V p. 145 sq.) Philo- strati et poetarum, Homeri et Theocriti, locos. Potuit plura con- ferre (cf. lacobs. ad Philostr. imag. p. 501 sqq.). Admonent enim nerba: xalvriv avaaeiwv oq^v xai afig)ii,a(prj 7clrvog dlxrjv Onidianorum met. XUI, 844 sq.: coma plurima toruos
prominet in nultus umerosqne, nt lucns, obumbrat. cf. u. 765; illa antem na^aQovg v7Coq)alv(üv odovrag ex ßoqov TOV yevelov Theocriteum exemplar ostendunt, quod praeter- misit Friederichsius id. VI, 37 sq. : tcSv öi t' oöovf cjv XevxoriQav avyav Itagiag V7ciq)atve Xld-oto, licet refragetur Brunnius (annal. CIH p. 95), cui respondet Mat- zius (Philol. XXXI p. 625 adnot. 28. cf. dissert. p. 101). Deni- que haec oriQva t€ xal yaariga xai to ig ovvxccg rp/iov Xaatog fcavra non solum ad Theoer. XI, 50 sqq. respiciunt, nt Friede- richsius arbitratur, sed etiam ad Oallim. hynm. Dian. 75 sqq.; Ou. met. Xin, 846 sqq.; Luc. dial. mar. 1, 1. 5, redeunt eadem fere qua apud Philostratum exstant distinctione, apnd Nie. Eng. VI, 508 sqq. Haec igitur malimus communi de Cyclopum
1) 'Montik' notio non urgencUt cum Matzio dissert. p. 101 sq., cum etiam a pictoribus Polyphemus in alta sede collocetur cf. Heibig. nr. 1046.
Digitized by VjOOQ iC
310 Geoigins Rlcardus Holland
fignra opinioni, quam nnins poetae cogitatae imitationi tribnere. Omnes antem hae imitationes possimt concedi, nee necesse est negare artis monnmentnm descripsisse rhetorem. Etenim qois non nedum rhetor in deseribenda imagine nonnulla adieiet, qnae neque in monnmento eüScta sunt neqne effingi possnnt, data occasione etiam leetionis memoriam ostentabit? (cf. etiam Carol. Nemitz: de Philöstr. imag., Vratisl. 1875 p. 36 sqq.).
Satiufi erit eomponere ea, qnae non surripuit poetis Philo- stratus, onmino qnaerere, qnid noni neque per litteramm me- moriam obuii in illa deseriptione indnxerit Nusquam per litteramm reliquias Polyphemns proponitur fistulam gerens de- sidem nt ita dicamns, sed ubi innenitnr fistnla nel alio instrn- mento musieo instmetus, eantat. Itaqne ei finxisset rhetor totam Gyclopis fignram, uix fistulam nondum sonantem eommemoras- set, eum nbiuis inueniret apud poetas Gyclopem fistula canen- tem. Hoc pro testimonio habemus fidei Philostrati. Äddit ^det dh v^o TtQlvq) ravra. Artificis opus ostendit accuratior sedis Cyclopis enarratio, qui sub ilice sedens proponitur, ut in anaglyph. uillae Alb. (Zoega : Bassir. II, 57) : huius arbori^^ in poesi mentio nulla. Porro pictoris artem requirit, uix con- sociatur cum poetica iudicium de uisu Polyphemi: :cai ßU^ieiv fikv riiieQov gnrjaiv, Ineiöfi Iq^, ayqiov 6h 6q^ nai VTCOxa^ii- liBvov €Tt, xa^ccTtSQ T« ^Qia zcc avdyxrjQ fi%%wfieva (cf. Heibig. 1. 1. p. 371). Atque haec quidem comprobant non solum po- tnisse, sed etiam debuisse Philostratum in Polyphemi de- seriptione ante oculos habere ueram imaginem. Omni autem singularum rerum disqtiisitione supersedemus in Galateae effi- gie, quam e litterarum memoria repetendam non esse qucuis pignore potest affirmari. Neque ipse Friederichsius ullum aac- torem proferre potuit cf. de imagg. Phil. p. 31. annal. suppL V p. 146. Patet autem opinamur ex tota hac commentatione pro- prium esse huius fabulae, ut Galateae pulchritudo et habitas numquam fere diligentius illustretur, sed longo emineat cete- rarumque personarum Studium oblitteret Polyphemi figura. Atque adeo unus ille flosculus saepius a poetis in depingenda nympha adhibitus, quo celebratur 'intemperatus candor' Gala-
Digitized by VjOOQIC
De Folyphemo et Galatea. Sil
teae^ a rhetore praetermissns est, qnoniam hie aperte ab imagine noD recedit, tarn aperte, ut ipse Friederichsias non dubitet nna certe in re monumenti memoriam largiri cf. de imagg. Phil. p. 31 adnot. 3.
Itaqne ut indicinm comprehendamns, cum ultima pars illius descriptionis ea, qua de Galatea agitnr, certo e con- spectu monumenti repetenda sit (cf. Matz, dissert. p. 102), Cy- clopeae autem figurae enarrationis nonnnlli certe colores e picturae memoria hausti, uniuersa denique compositio ea sit, quam in tabulis Gampanis innenire solemus, non dubitamus com Brunnio consentire obuersatam esse ueram imaginem rhe- tori ; quae utrum fnerit in pinacotheea Neapolitana an ex pri- stina aliqna recordatione inhaeserit menti, nihil nostram ad rem pertinet Litterarnm autem memoria non ita larga in- structns erat Philostratus, qnippe quem flosculos suos prae- cipue ex Homero et Theocrito collegisse uiderimus, ita ut ad poesis ueternm reliquias augendas nihil redundet ex Philo- strati pingui nitidaque enarratione.
Longam et spinosam uiam emensi sumus: respicientibus quasi de montis cacumine multa se offerunt loca tenebris ad- huc operta, quibns solem adspergat felicior dies. Fabulosi uiri indolem eruere, celeberrimae personae diuersissimis trac- tandi generibus acceptae typum definire, lepidae fabellae ama- toriae expolitionem et uariationem enarrare uoluimus non id praecipue agentes, ut copiam reliquiarum et testimoniorum auctiorem exhiberemus, sed ut materiam lahnii merito coUec- tam melius digereremus, acrins interpretaremur, utiliorem red- deremus ad littei:arum perditarum memoriam redipiscendam et redintegrandam ante omnia diuersa tempora et diuersa trac- tationis genera distinguendo. Quae assecuti sumus difficile castigatis uerbis breuiter comprehendi possunt: comitati sumus Polyphemum ab Homeri formidulosa narratione per comoediae Siculae Atticaeque ueteris et mediae iocos, per fabulae saty- ricae hilaritatem, per dithyrambi tumorem et irrisionem usque ad Alexandrinorum nobilem subtilitatem, quam posteriores frn-
Digitized by VjOOQ IC
312 GeorgiuB Bicardus Holland: de Polyphemo et Galatea.
Btra imitabantnr, et mimi rudern exsultationem semperque nona lumina addita nariatamqne figaram cognonimus. Quodsi qnid fractnosi contnlimus ad litterarum historiam illastrandam, non paenitet operae et olei consampti, et libenter ualere inbemas pastorem Aetnaenm.
CAPITUM ELENCHÜS. ^,
Praemoneuda 141
Cap. I. PulyuhemuB apud Homerum 145
Cap. IL De Cvclope bpicharmeo 149
Cap. HI. PolypnemuB apud Cratiüum 15b
Cap. IV. PolyphemuB in fabula satyrica 165
§ 1. De Arisiiae Cvclope 165
§ 2. De Euripidis Cyclope 167
Cap. V. De Polyphemo et Galatea iu ditbyrambis ... . . 175
§ 1. De Timothei Cyclope 175
§ 2. De Philoxeui dramate 184
Cap. VI. De mediae uouaeaae comoediae tractatiouibas .... 210
§ 1. De Nicocharis Galatea 21o
§ 2. De AntiphaniB Cyclope 212
§ 3. De Alexidis Galatea 2is
§ 4. De noua comoedia 223
Cap. yil. De Alezandrinorum poesi 22t;
§ 1. De HermesianactiB efegia 22^
I 2. De Tbeocriti idyllÜB 231
§ 3. De Callimacbi epyllio 246
§ 4. De carmine Bionis 249
Cap. Vin. De narratione Ouidiana 253
Cap. IX. De Acidis persona 266
Cap. X. De altera mytbi forma 276
Cap. XL De auctoritate fabulae in posteros propagata .... 289
Cap. XII. De Cyclope mimico 29S
Corollarium arcliaeologicum 303
A d d e n d a.
p. 177. Respoudit Hiliero SusemihliuB Burs. annal. 1882 I p. 83 sq. c. adn. SS
de Bublimi C^clopis delineatione sontentiam paulum dc^ectens io-
iuria, ut nobis uidetur. p. 205 80. Laudare debuimus Couradum BurBian, qui eandem quam dos
de Dorionis uerbis opiuionem protulit iam in Zamckii annaLiitt.
1873 p. 1555 ct. Burs. annaL 1880 II p. 129 c. adnot. 1.
Digitized by VjOOQ IC
DE
FASTIS GRAECORÜM ANTIQUIORIBÜS.
SGKIPSIT
ERNESTÜS BISCHOFF.
Digitized by VjOOQ iC
COMPENDIA.
C. I. : Corpus Inscriptionum Graecarom.
C. I. A. : Corpus Inscriptionum Atticarum.
Lebas: Voyage arch. en Grcce et en Asie - Mineare. Deuxi^me partie.
Inscriptions grecques et latines. Deuxieme uolume. loscrip-
tions de ]a Gr^ce et des fies. Lebas-Foucart: ib. Explications des Inscriptions grecques et latines
recueillies en Grece etc. M^aride et Feloponu^se. Lebas-Waddington: ib. Asie - Mineure.
Rang.: A. R. Rangabd, Antiquit^s Hell^niques. Athenes 1. 1842. 11.1855. Eph. A.: ^Efr,fisQU l4Qx^ioXoyixf], Athen. 1837 sqq. Epb. A. Nou.: 'A^x-'^- Athen. 1862 sqq.
Wescher et Foucart: Inscriptions recueillies ä Delphes. Paris 1863. Act. Inst. Arch.: Mittheilongen des deutschen arch. Instituts in Athen.
1876 sqq. Bull.: Bulletin de correspondance hellenique. Paris et Äthanes 1877 sqq. Newton: The collection of ancient greek inscriptions in the british mu-
seum. part. II. Oxford 1883.
Digitized by VjOOQ iC
PROOEMIIJM.
Cum ante hos 0 sedecim menses ad perscrutandos titalos qai inde ab h. s. a. XLIV reperti snnt accederem, ut eos qui mensiam nomina continent componerem, de fastis Graecis übe- rius scripserant airi docti C. Fr. Hermann '% Theodoms Bergk ^), Henricas Ahrens 0 ; quoram post operas quoniam titulorum co- piae in dies magis auctae snnt et nonnnllae de singulis Grae- corum fastis commentationes ^) in Incem prodierant, non super- uacanenm nidebatnr in hanc materiam denno inqairere, titulos nuper repertos ad fastos Graecos conficiendos adhibere, niro- rum doctomm sententias dispersas et colligere et recensere ^).
Hoc consilio ad propositum accesseram et titulis huc perti- nentibns perquisitis iam maiorem hnius opuscnli partem con-
1) Scripsi superioris anni menselonio; tarn confectam et absolutam esse hanc dlssertationem moneo. Sed tarnen omnes, quantum fieri potuit, titulos ante huius anni calendas Apriles editos examinaui, examinatos, quoad iieri debuit, plerumque in annotationibus curaui.
2) 'Griech. Monatskunde'. Göttingen 1844 in ^Abhandlungen d. hist.- philol. Glasse d. kgl. Gesellschaft d. Wissensch. zu Göttingen' u. II.
3) 'Beiträgez. griech. Monatsk.' Glossen 1845.
4) Z. griech. Monatsk.' Mus.Rhen.XVn (1862) p. 329-367.
5) Quae suis locis erunt citandae.
6) Simile quid etiam Gh. £m. Ruellio , uiro Francogallo , propositum fuisse certe sdo. Qui in Gh. Darembergii et Edm. Saglionis *Dlctionnaire des Antiquit^s Grecques et Romaines' etc. Sixieme fascicule. Paris 1879 s. u. calendarium p. S22— 832 uirorum doctomm sententias diligentissime conquisiuit. Sed cum uirorum doctomm commentationes omni titulomm copia exstmctus examinare aut supplere supersederet, neque materiam ex- hausit et multas uirorum dd. sententias, quae non iam stare possunt, pro certis affirmauit.
Digitized by VjOOQ IC
316 Ernestus Bischoff
feceram^ cnm exennte anno saperiore Clodii 0 'Fasti Ionici\ ineunte hoc anno Latischewii *^) de nonnnllis ÜBustis Aeolicis et Doricis über Kossornm^) lingua conscriptaB in laoem pro- dierunt
Uterqae nir doctns idem potissimum staduit, nt Hermanni de Graecorom menBibus dissertationem titnlis qui hodie snp- petant adhibitis emendaret et compleret Et Glodins quidem summa cum diligentia materiam ad lonicos fetstos condendos in nnnm contalit, Latischewins non solum ad ea, qaae accnra- tissime traetanit calendaria^) inscriptiones coUegit, sed data occasione etiam titulos adscripsit, quibns tamqnam fnndamentis guperstrnantnr ceterornm^) Graecorum fasti, nt titnlomm co- piam denno coUigere non iam oideatur operae pretinm esse. Nihilominns ne hoc quidem tempore omnem materiam com- positam denuo examinare inutile esse arbitror; primum qnod omnium Graecorum fastorum facere summam quae adhuc de- sideratur tanti esse uidetur, tum quod Glodius et Latischewiiis saepius mea quidem sententia non recte iudicauerunt ideoque nonnuUae utriusque argnmentationes erunt corrigendae ^).
1) ArminiuB ClodiuB, Fast! lonid. dissert. inaug. Halls Saxontun MDCCCXXXn.
2) Adscribo eum Latischewii libri titulum, quo usus bibliopola illum proscripserat 'Ueber einige aeolische und dorische Kalender' epigr. Unters. (Russ. Spr.) Vm no. 196 S. gr. 8«. St. Petersburg, Aug. Deubner. Newslcy Pr. 10.
3) Theodor! Lutheri Moscauiensis nunc LipsiensiB uiri' humanissimi beneuolentia hunc librum in uemaculum sermonem ad usum meum tra- ductum esse etiam hoc loco grato animo proiiteor.
4) Thessalica, Ferrhaebica, Lamiaca, Boeotia, Locrica, Phocica, Lacedaemonia, Theraea, Megarensia, Calchedonia, Byzantina, Gherso- nesia, Biiodia, Coa, Galymnia.
5) Yelut Chiorum, Gorcyraeorum , Deliorum, Eleorum, Halicarnas- sensium, Lesbiorum; ceterum Latischewins Glodii dissertationem nondum nouisse uidetur.
6) Glodii fastis lonids nonnulla mensium nomina, Latischewii calen- dariis unum , quantum memini (cf. infra capit. ll, 3 a) , addeudum habai eaque suis locis annotaui; quae uero mensium nomina alterutri uiro docto debeo, ea asterisco notata sunt.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiquioribas. 317
Qnibna ex rationibas quam Clodii et Latigchewii libris in lucem emissis sequi cogimar, exensetnr quaeso, hnius disser- tationis sibi non constans natura et indoles; qnae ex eo ef&- citnr, qnod non iam licebat singnlas dissertationis partes ad nostmm arbitrium componere, sed ntmm longus an breuis essem, pendebat ab eis qnas uiri i. d. antea protulerant sen- tentiis. Nam quo magis in nonnnllis ab eis dissentimus, eo nberius disserendnm erit; nbi antem cum eis consentimus, atta- lisse eornm locos, qnibns nitimnr, satis babere potnimns mensi- bus eo quem probauimus ordine compositis fontibnsque sub- scriptis. Uberrime igitur erit exponendnm de fastis Thessalicis, de quibns plane noua proferre posse mihi uideor; contra ad nonnuUa lonum ealendaria, qnae Clodium summa cum proba- biiitate condidisse arbitror, admodum panca additurus sum.
Haec cum in uniuersum praemonuerim » pauca etiam de disponendis rebus praemittam. Atque ita quidem haue com- mentationem instituendam esse putaui, ut dissererem: L de fastis Aeolicis,
IL de mediae Graeciae ciuitatum fastis, qui neque cum Aeolicis neque cum Doricis possunt coniungi,
III. de iastis Doricis,
IV. de fastis lonicis.
Ad finem libri adieci indices duos: alterum ciuitatum quarum menses afferuntur, alterum et mensium adscriptis eis nbi de- prehenduntur locis et partium, in quas anni dinidi solent. Postremo «onfeci tabulas quattuor, quibns omnium Graecorum menses certis — quoad fieri potest — locis coUocati et inter se comparati uno in conspectu ponerentur.
Macedonum autem et ceterorum populomm, quorum menses ex hemerologiis quae dicnntur fluxerunt, fastos neglexi, quo- niam non tam ex titulis quam ex hemerologiis hauriuntur ita- qne de bis ad Hermanni ') commentationem relegare licet. Nihilominus ratio habebitur et eorum mensium, qui quamquam posteriorum temporum titulis traduntur uel ex Macedonum
1) £tiam Rnellius 1. 1. p. 829 sqq. materiam ad haec hemerologia spec- tantem accuratissime coUegit.
Digitized by VjOOQIC
818 Ernestns Bischoif
fastis efflnere potnenint, tarnen an iam antiquitns in nsn fne- rint nescimns 0 et eornm, qui qnamquam posterioribns demnm temporibns nsurpati tarnen ad antiquiorum mensiam formas accommodati sunt nelnt /Jt]fir}TQUJv, ylÖQiayiwVy NeoxaiaaQeiov.
Atqne in siognlornm fastornm tamqnam familiis consti- tuendis coninngemns fastos in coloniis Graecis nsnrpatos cam calendariis earnm cinitatam, a qnibns illae conditae sunt Sed nbi haec lex non satis acriter obseruari neque certios quid- qnam de cognatione cinitatam ant de affinitate fastonim statni potent, in nniuersnm certum locornm ordinem seqnar.
De mensinm antem nominnm formis, de eornm significa- tione, de annornm cardinibns, de diuersis intercalandi rationi- bng, de aliis rebus summatim disserere omisi, qnia etiam bis in rebus ad Hermanni dissertationem ideo relegare licet, qnod eins maiore parte certum harum quaestionum fundamentnin iaetum esse exploratum habeo ^). Geterum etiam cum in quem fastos Graecorum tractandos redegimus ordinem in nninersam quidem positum esse in Hermanni de fastornm Graecorum familiis sententia — quae nouis repertis titnlis in dies magis confirmatur — periti facile ipsi intelligent.
Denique cum mnltum interesse uideatur certa et firms ab iis secerni, quae ueri quidem similia tamen non explorata uideantur, argumenta ad mensium sedes constituendas ex chro- nologicis rationibus malui repetere quam ex etymologicis et heortologicis ^) ; ad quas tum demum confugiebam cum alia uia certam sedem effectum iri plane desperandum es8«t. Eadem de causa Signum interrogationis praescribitur, si locns mensis, adscribitur, si nomen ipsum incertum est.
1) Gf. Ilavtjfwv mensem ex Mysiae aliqua parte repetitum; infra cap.IV.B,4c et 0,7 b.
2) Ac ne Latischewium quidem, qui summatim de his rebus disseruit (p. 1 — 55), ab Hermanno in summis quidem rebus dissensisse uideo.
3) Qu&B tres rationes idem Hermannus (p. 10 sq.) discreuit.
Digitized by VjOOQ iC
De fastia QraeGoram antiquioribnB. 319
Caput I. De fastis Aeolids.
A. De ThessaliaeO fastis.
i. De fastis Thessalicis.
a) De fastis Larisacis.
Inscriptione Ussingiana^) octaiia qnattuor mensinm Lari- saeorum nomiDa eaque posterioris 3) semestris tradantar hoc qnidem ordine: Aeaxavoqiog^), ^!Aq)Qtog^\ ßv..., ^Ofiohiiog. Tertiam^Domen matilatum ab Ussingio p. 21 quamais dnbi- tanter restitnitnr ^Bvaioq propter Delphicoram fastoram ana- logiam idemqne probatur Osanno Philolog. u, VIII (1853) p.l81. Sed Bergades ^) et Duchesnius '^) , qui enndem edidernnt titn- IniDy praebent 0t; . . scriptnram, quae ab Heuzeyo Rev. Arch. nouv. sörie XXXI (1876) p, 259, 2 «) probata confinnatur — si- qnidem opns est nllo argnmento — titnlo Dnchesnii 162, ubi idem Qvoq^ sicut in eo quem tractamns titnlo, est inter Aphrinm et HomoloICum, nt certa sit quattnor illorum mensium series.
1) Gomponam hoc loco calendaria eornm qni aulgo in Tbessalis habentnr popnlorum: Pelasgiotarum, TheBBaliotarnm, Hestiotarum, Phthio- tarum; Peirhaeborum , Magnetum, Oetaeorum» aliorum; qaamquam hos Tbesstdiae fastos et inter se discrepuisse et a calendario quod dicitur Thessalico longe diuersos fuisse statim apparebit.
2) Ussing, Inscriptiones Graecae ineditae. Hauniae 1847.
3) Certa de Tbessalorum anni initio testimonia qnamqaam desnnt, tarnen facilem de eo coniecturam fieri paulo inCra uidebirnns.
4) Lescbanorins mensis itemm comparet in titulo Larisaeo a Lol- lingio Act. Inst. Arcb. VII (1882) p. 343 sq. edito.
5) Apbrius redit alio in titolo Larisaeo Ussing. Sb»Leba8. 1241 po- steriori semestri adscriptus.
6) Pandorae uol. XIV (1864) p. 391 sq. Bergadem ante Dnchesniom (uide annotationem proxime insequentem) ueram ^0v* lectionem restituisse Latischevnnd pp. 69 et 79 monoit. 7) Arcbives des missions scientifiqnes. m.sMe. m.ttol. (1S76) p. 312 sqq. no. 163.
8) Cf. Gomptes rendus de TAcad^mie des Inscriptions etc. IV. s6r. IV. nol. (1876) p. 46 sqq. et Heuzey. et Danmet., Mission archMogiqae de Mac^oine I (1876) p. 431 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
320 Ernestas Bischoff
Deinde Hippodrominm ^ et Itoninm Larisaeos menses affe- runt Duchesnü titnli 160 et 161 ; quamqnam dolendnm est, qnod DOD apparet, utri semestri sint adscribendi. Unde iam patet apud Ussingium no. 7 (= Lebas 1239) n. 24 in titnlo Larisae innento 'innoÖQo^lov qnod legitnr posse pro mense haberi; qnamqaam ne hoc qnidem tempore plane diindicari potest, ntmm mensis hoc nomen sit an hominis , quam dnbitationem iam indicanit Ussingins p. 17.
Deniqne Themistins et Panamns ^) menses Larisaeis fastis addnntnr inscriptione Larisaea, quam primns^) pnblici inris fecit LoUingins Act. Inst. Arch. VII (1882) p. 61 sqq. ; Sj&d ne hi qnidem prae se femnt notam altemtrins semestris^).
1) Cur Ducheanü titnlam 160, quem Larisaenm esse Duchesnius pro certo affirmanit, Perrhaebis potias asciscamas cam Heuzeyo (Rev. Arch. 1. c. p. 260) et Paalo Monceaux (Bull. Vn 1883 p. 41 sqq.) nuUa est causa. Ad quam coniectaram Heazeyum esse dedactam praesumpta qnadam Ben- tentia infra (hni. cap. A, 2) patebit Ne Latischewius qnidem (p. 87) oiri illias docti sententiam prohauit.
2) Hulas nominis syllabam paenultimam producendam esse, hoc titolo denao comprobatur. Legitur enim duplex post *a ^fi littera, quam relicta uocalis antecedentis productione euanuisse conicimus. Getermn in titalis Deliis (cf. BnU. V p. 25 sqq.) saepias occunrit ^UavrjfiOQ* forma; quare iilud Uavrifjutv qaod uersus Callimachi (ed. Schneider. I p. 89. XLYI) praebeot, quin rectum sit, dabitare non licet (cf. R. Meister, Gurtii Studd. IV p. 441 sq.)-
3) Cf. C.Robert et Mommsen. Hermae u.XVlI (1882) p. 467 sqq. et Blass. N. Jahrbb. GXXV (1882) p. 525 sqq. ; quam inscriptionem Paulus Mon- ceaux plane n^lexit ; ita ut propter unam ' hanc causam cadat Thesss- lorum calendarium, qnod tamquam genninum uerumque constituisse sibi uidebatur (p. 53).
4) Statim monendum quidem est de ennntiato quodam ad hoc tempus ignotum, quod huius tituli u. 40exstat: Sefuarioira v^rs^/uiwla; cnius uocis significationem ii, qui hunc titulum ediderunt, non explicaueront Equidem puto coniungendam esse hanc uocem cum uerbo quod titulo Lari- saeo ab Ussingio (no. 8) edito traditur 'o^oxweXiovY — si modo probatnr Duchesnü supplementum ; ita quidem ut vars^fieiwia dicatur de eo qui plenilunium sequitur die, ubi luna senescere coepit. Ut enim vovftn^i^ est dies, ubi luna vdos oritur, ita vcte^futwla fuisse uidetur is, quo Iooa variQa i.e. iXaaffatr fit
Ceterum talem mensium diuisionem apud Graecos in uau fuisse te- Statur scholiasta ad Pind. 01.111,33 bis quidem uerbis: 'ots 8* d(rr* i
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecoram antiquioribus. 321
Neque tarnen prorsus desunt indicia, iinde Hippodromii, Panamiy Themistii sedes magna cnm probabilitate constitua- mus. Primum Hippodromium et Panamum illum posteriori, hunc priori semestri insertum ponam septimo et octauo post brmnam loco, qnae sententia Perrhaeborum fastorum analogia commendata Boeotipmm similitndine probatar. Apud Perrhae- bos enim Hippodrominm posterioris esse semestris discimus comparatis titulis üssing. 6 et Heuzey* ^Le mont Olympe et rAcarnanie^ p. 465 sqq. 14 (cf. infra hui. cap. A, 3). Et quam- qnam Perrhaebomm et Larisaeorum fasti aliis in rebus multum discrepant, tarnen artioris coniunctionis nonnulla quidem exstant uestigia, uelut apud utrosque deprehenduntur Leschanorius et HomoloKus atque eidem posteriori quidem semestri adscripti; et Hermaeus potest sane apud utrosque eundem locum occu- pare , siquidem E. Gurtii uerisimilis emendatio 0 pro tradito EPNOY (Heuzey. no. 13) EPMAIOY reponentis et mea de La- risae et Pelasgiotidis fastorum aequabilitate sententia (cf. paulo infra c) probatur. Ceterum affinitas quaedam Larisaeorum et Perrhaeborum ab historiae fide minime abhorret^).
Accedit ad sedem Hippodromii et Panami constituendam alind quiddam. In quo expbdiendo mihi liceat praesumere, id quod infra demum erit probandum: Thessalorum fastos ac Larisaeorum fuisse eosdem. Confertur-^) enim Thessalorum Thyus cum Delphorum Endyspoetropio, quem mensem in idem anni tempus ineidisse ac Boeotorum Thyium comprobant fasti Boeotii a Lipsio nuper instituti ^). Quae Thessalicorum et Boeo- tiorum fastorum coniunctio confirmatur eo, quod apud utrnm- que populum HomoloYus Thyum sequitur et Hermaeus apud
Tov firivo^ Tovro yivsxat\ atque paucis ante dizit plenae lunae lucem esse *6X6Klrj^ov\ id quod fortasse illo in titulo pro Duchesnii 'oloxvxXiov* est restituendom. — De bipartitis apud Graecos mensibus cf. A. Mommsen. Heort. p. 374 ann. ; Chronol. pp. 55. 59, 2 ; Buellii p. 832 ; Latisch. p. 69, 39.
1) Gott. Gelehrt. Anz. H (1860) p. 1384.
2) Cf. Strabonis IX, 5, 19 p. 440. 3) Wescher et Foucart no. 55. 4) Studd. philo!. Lips. u. III p. 207 sqq. IV p. 155 sq. cf. hui. cap. B.
Leipziger Stadien. VIL 21
Digitized by VjOOQiC
322 ErnestQB Bischoff
utrosqne usitatns potait sane stare eadem anni tempestate. Quae cum ita se habeant, aeri nidetnr simile apud Thessalos 0 Hippodrominm et Panamnm septimnm et oetannm occnpasse post bramam locnm, nbi apnd Boeotos eos stare nidemas. Hippodrominm igitnr mensem altemm Larisaeomm semestre conclnsisse, Panamam prius putamuB incepisse.
De Themistii aatem loco res est magis dubia. Apad Ha- lenses qnidem titnlo Henzeyano Rev. Arch. 1. 1. tribuitor poste- riori semestri ; sed si nllum licet calendariam praeter Boeotiiun ad condendos Larisaeomm nel Thessalomm fastos adhibere, Perrhaeboram certe calendarinm licet, qaocnm Thessalomm fastos aliqnomodo cohaesisse uidimns. Contra inter Halensinm et Thessalomm fiastos nallmn fere interfidsse ainculam infra apparebit.
Quibns de causis Halensinm Themistius posteriori semestri adscriptas minime impedit, qnominos Larisaeomm Themistium addicamas priori semestri; quin etiam fortasse licebit — si- qnidem licet mrsns praesnmere Thessalicos qni dicnntar fastos congrnisse cum Larisaeis — ad certiorem sedem Themistii sta- tnendam adhibere titnlum a Wachsmnthio Mns. Rhen. nol. XVni (1863) p. 540 sqq. editnm; qnamqnam per ambages demnm ad enm qni ante ocnlos obuersatur finem pemeniemns. Compa- ratnr enim Thessalomm Themistius cum Perrhaeboram Die, quem priori ^) semestri esse tribuendnm infra elucebit,* nt The- mistius apnd Larisaeos et Dins apud Perrhaebos fnisse nidean- tnr einsdem semestris. Et Aetolomm Dins in quod anni tem- pns ceciderit, accnratins inteliegitur ex compluribns titnlis, qui et apudWeschemm et Foncartnm ^) et in Bull. nol. V^) leguntur. Solet enim conferri cum Delphomm Poetropio. Videtnr igi- tnr, cum Perrhaeboram priore semestri Delphomm Poetropium
1) Praeterea Hippodromius et Panamus eodexn quem apud Boeotos tenuere ordine stetemnt apud Lamienses cf. hui. cap. A, 4.
2) Quod semestre idem fere anni tempus comprehendisse uidetor ac Larisaeomm cf. hui. cap. A, 3.
3) No. 124. 145. 188. 199. 252. 304. 319. 320. 324. 333. 385. 386.
4) P. 397 sqq. no. 17. 23. 27. 28. 31. 36.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Oraecomm antiquioribas. 323
comprehesBnm esse ueri simile sit, nt apad Aetolos» ita apnd Perrhaebos Dius, quem uidemas cum Poetropio comparari, in idem anni tempns incidisse ; sed de ipsa sede res est incerta. Animadaertendam antem est Dium enndem locum, quem apnd Aetolos tenuit, posse occnpare apad Perrhaebos, ut etiam La- risaeoram Themistio assignari possit dnodecimus ille post bm- mam 0 locus.
Itonium mensem posterioris quo apud Perrhaebos conti- neri uidetur Msse opinamur semestris eumque coUocamus, quamquam dubitanter, undecimo Thessalorum anni loco.
b) De Pelasgiotidis, ThesBaliotidis, Hestiaeotidis') fastis communibuB.
Omnes quos habemus menses Pheraeos, Cierinos, Metro- politanos, alios uno excepto iam apud Larisaeos inuenimus; sunt enim hi:
apud Pheraeos: apud Cierinos: apud Metropolitas: 'Ef^alog 3) L sem. ^Irwvtog ^) ^Ofiolanog *)
Qvog ^) &€filaTiog *)
@vog '^) 'Egfialog "0 ^IrtivLog "0 Omitto titulum Ussing. 6 % quem Lebasium secutus Duchesnius Metropolitanum esse dieit Est enim inuentus prope Tumabum, quem uicum situm esse intra fines Perrhaeborum indicat Heu- zeyus (cf. hui. cap. A, 3). Menses igitur quos praebet hie lapis
1) Pro primo post brumam mense habeo eum, qai Atheniensium 6a- melioni et Delphorom Amalio respondet, pro duodecimo Posideonem et Poetropium.
2) Hestiaeotidis esse Metropolim oppidum demonstrat Borsian. Geogr. Griecfa. 1, 53 ; id quod est monendum propter PaaU Monceaux sententiam, qui com Lebasio censet id oppidum fiiisse sitam in Thessaliotide.
3) Ussing. 4B => Lebas. 1217 B adscripta prioris semestris nota.
4) Lebas. 1188 sq., quem utromque mensem iam nouerat Hermannus pp. 89. 118. 5) Heozey. et Daumet. p. 437 no. 219. cf. Rev. Arcb. p. 259,3.
. 6) Ussing. 5 =» Lbs. 1192; Monceaux 1. 1. 7) Monceaux 1. 1. 8) » Lebas. 1295.
21*
Digitized by VjOOQiC
324 Ernestas Bischoff
Hippodromius, Phyllicus, Itoniuß, cuius nomen legi posse mihi uidetur, Perrhaebis potius fastig inserendi sunt et Wachsmathii et Dachesnii sententiae corrigendae. Ne Grannoniae qnidem inscriptionis a Lebas. no. 1211 a editae hoc loco ratio habetur. Neque enim ei ullius mensis nomen subesse pntamus; sine cum Ahrente*) et Keilio^) u. 3 legimus '^l7C7t6dQOfJ[og* siue euÄi Fickio^) ^^l7C7vodQ6int[og\ cum conexu uerborum hominis nomen requiratur.
Accedunt iam tria nomina quae titulis non certo quodam loco inuentis exhibentur haec:
&€filoTtog et ^L4q{Qtog^)] ^Eq^ialog^).
Cum igitur nomina mensium sex apud Larisaeos inuenta redeant apud ceteros Pelasgiotas, Thessaliotas^ Hestia^otas, licet statuere omnium harum regionum incolas usos esse eodem calendario.
Ita eram argumentatus cum in lucem prodiit Pauli Mon- ceaux noua inscriptio Metropolitana, cuius argumentum non consentit nostra cum ratione, quin etiam pugnat cum tituli Ussingiani 4B memoria (cf. hui. diss. p. 323). Traduntur enim titulo illo quattuor menses hoc ordine compositi: Qvog, ^Eq- fialog, ^iTciviog, Qef^iioTiog, quos omnes fuisse ueri simillimum est eiusdem semestris, quoniam nulia intercedit alterins seme- stris nota. Sed quaeritur, utri semestri sint adscribendi, cum ne praescriptio quidem praebeat ullum alterutrius semestris indicium. Priori semestri ne attribuamus hos menses obstat Larisaeorum Thyus, quippe quem constet fuisse posterioris semestris (cf. p.-319). Si autem posteriori quod requirit Thyus semestri quattuor illos menses inserimus, refeliitur Ussingiani quem modo diximus tituli memoria et cadunt Thessalorum fasti^), quos mihi uideor aliqua cum probabilitate condidisse.
1) De dial. dor. p. 528. 2) lascriptt. Thessalicae tres. Numbo^ 1857 no. 2. 3) Beitr. z. Kunde d. indogerm. Sprachen ed. A. Bezzen-
berger. Y (1880) p. 16 sq. 4) In tit inter Fbarsalum et Crannona innento Heuzey. et Daumet. p. 435 no. 215. 5) In lapide prope Metropolim
effosso; apud eosdem no. 222 cf. Heuzey. Rev. Arch. 1. 1. p. 259, 3.
6) Ne cum eo quidem quem Latischewius instituit Thessalorum men- sium ordine potest huius tituU mensium series consociari, nisi forte diuersa
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graeconun antiquioribas. 325
Quibns ex angustiis 0 qaamqnam qni effngiam non uideo, tarnen censeo hnins tituli anctoritatem non tantam esse, ut Hestiaeotas putemns menses qnidem eosdem habaisse ac Pelas- giotas et Thessaliotas, sed ordine mensium non eodem esse nsos. Nam si quis lapicidae erroribns laborare hanc inserip- tionem contendat, eins sententiam arbitrer non carere fonda- mento. Sanandae enim erant Panlo Monceanx comiptae lec- tiones complures uelut u. 7 EPAIOY in EPMAIOY; u. 9 EOYTYXO[Z in EYTYXOZ; u. 10 innAPXONTOZ in innAPXEONTOZ ; u. 11 EA in AE.
Praeterea ne ratio qnidem menses significandi est sibi con- stans; legimus enim qnattuor locis ^iurjvog^ uoeabnlnm mensis nomini praemissnm, semel u. 8 ^ItwvIov solum, et hoc quidem loco deprehendimns adscriptam diei notam (x'), id quod mnlto magis discedit a commnni huius titnli usn. Hie igitnr titnlus, qnoniam cansa est, cnr de eins gennina forma dnbitemns, uidetnr in praesentia qnidem ad ordinandos Thessalorum fastos non esse adhibendus.
Qnodsi haec quam commendani sententia de horum fasto- rum aeqnabilitate probatur, fieri potest, nt Hermaeum prope
fulsse Thessaliae et Hestiaeotidis annorum initia et eos quos titulus Metro- politaniis sine alterutrius semestris nota affert menses per utrumque se- mestre esse distribuendos statuitur. — Sed si quis tale quid statuit, me non habet assentientem. Neque enim uidetur ueri simile, Hestiaeotas menses quidem eosdem habuisse ac Thessaliotas, cardinem anni non ha- baisse eundem, qnoniam etiam Halenses, quorum fasti ceteris in rebus multum discrepant ab omnium Thessalorum calendario, tarnen eodem usos esse anni initio facile conicitur (uide paulo infra 2). Praeterea qui titulo Metropolitano enumerantur menses non prius uidentur posse per utrum- que semestre distribui, quam aut certum sit per totum annum apud Metro- politas munere suo functum esse 'ra/iiav^ qui dicitur magistratum, quem apud Halenses, Pelasgiotas, Ferrhaebos fuisse scimus in officio unum per semestre, aut appareat iUis mensium nominibus antecessisse praescrip- tionem, qua totum per annum 'raftiav^ fuisse eundem indicaretur (uelut bis quidem uerbis: ^Tafiuiovroe di oXov ibv iviavrov^ cf. Heuzey. Rev. Arcb. 1. 1. B).
1) Eas quas modo adumbrauimus difficultates Monceanx non nouisse neque Hermaeum mensem apud Fheraeos priori esse adscriptum semestri obseruasse uidetur.
Digitized by VjOOQ IC
326 Ernestiu Bischoff
Metropolim et Pheris inaentum addamus Larisaeis fastis; et percommode cadit, qaod Hermaens etiam bis in £astis potest collocari priore semestri, quod apnd Pheraeos enm occupasse scimns. Cetemin Mercurinm honoratam esse apud Lariaaeog e titnlis sepnlcraiibus 0 elaceti nbi legitnr ^Eqiiaov x^oriov. Quem mensem ad Boeotiomm fastorum rationem putamns ita coUocandam esse, ut antepositns Leschanorio dnobos mensibus a Thyo absit.
c) De calendario quod dicitur Thessalico.
Res ita comparatae sunt, nt credamus Pelasgiotidis, Thes- saliotidis, Hestiaeotidis fastos commimes esse dictos Thessa- licos et enimtiatnm ^wg Qeooalol ayovTi\ qaod bis tantnm adhuc legitnr % pertinnisse ad Thessalos ^\ qni incolebant Pe- lasgiotidem» Thessaüotidem, Hestiaeotidem. Qnae sent^tia mnnitnr dnplici obsernatione. Primnm enim nidemns Themi- stinm, qnem Wachsmnthii titnlns praebet, et Thynm ex altero fönte snmptnm inesse in Pelasgiotidis et Hestiaeotidis fastis. Deinde, qnod mnlto granins est, Pelasgiotarnm Themistins et Thyns possnnt — sient nidimns — tenere eadem loca, qnae Thessalomm Themistio et Thjo assignantnr titnlis extrema in pagina allatis ^). De Thyo qnidem res est admodnm nerisimilis.
Qnodsi probatnr nostra sententia de Pelasgiotidis, Thessa- liotidis, Hestiaeotidis et Thessalornm qni dienntnr fastornm
1) Cf. Duchesnii p. 321 t. 164 alios locos.
2) Wachsm.tit. 1.1. p. 540; Wescher. et Foucart. no. 55.
3) Yerba illa 'as 0Ba<raloi ayovxi* euincant onom calendarium aa- luisse apad coxnplores gentes Thessalicas, sed quarom gentium id com- mune faerit qnaeritur; qnae quaestio est ad Boluendom eo difGcilior, qao latias apud ueteres patuisse uidemus Thessalorum nomen. Sed tarnen in tabulis, ubi ' afi^imiovB^* enumerantur, Thessalis opponuntnr Perrhaebi, Magnetes, Phthiotae (Aeschin. de f . 1. §116; Paus. X, 8, 2; G. Wescher. M6m. prösent^s par divers savants & TAcad. des Inscript. I. s^. VIIL u. p. 1. cf. Foucart. BuU. VII 1883 p. 432); quorum populonun iUos utrosque inter onmes constat suis ipsorum usos esse fastis. Quibus de caosis non inteüego, cur Latischewius (p. 87) uerba illa *mi B. ayovxi^ ita urserit, ut ratus ea esse dicta etiam de Halensibus et Phthiotis difficultates inde natas remouere studuerit coniecturis satis audacibus (cf. paulo infra 2).
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecornm äntiquioribas. 327
congruentia, noamn accipimns ad componendum Thessalorum calendarinm snbsidiam, nnde conciliata Thessalicoram men- sium quam finximas serie cum Delphorum fiekstis fiat conclnsio de Thessalorum anni cardine. Quo fundamentoO iacto addo hanc tabulam:
Delphis: apnd Thessalos : Delphis: apnd Thessalos:
I. sem. II. Bern.
BovnaTiog U Ildvafiog Bvaiog 7. AeoxavoQiog
Boa&oog 2. . Qeo^ivcog 8. jicpQiog ^Hfaiog 3. . ^EvdvaTtoLXQOTtiog 9. Qvog
^<jtdaq>6Qiog 4. 'HqaxXBlog \Q/Ofiohaiog
IIoirQo^uog 5. ? Qefiiatiog 'ikalog 11. ? ^Irwvtog
^fidliog 6. ^EQfialog !d7teX}xxlog 12. ^iTtTtoö^ofxiog
2. De fasiis Halensibus.
Titulo Halensi, quem edidit Henzey. Bev. Arch. 1.1., debe- mus mensiom nomina octo, quorum qnattnor insemntnr priori semestri, tria posteriori; accedit mensis intercalaris, qni utri semestri sit addicendns dabium est. Nomina sunt haec: I. sem. iddQOfitog ü. sem. MeyaXa^iog 2)
Evciviog BefiilaTiog
üv^olog ^Oiuoltiiog
Idyvalog mensis intercalaris Fevhiog ifißohfiog.
1) Qiiamqaam non ignoro ex ona hac Endyspoetropü et Thyi com- paratione non debere colligi foisse hanc responsionem constantem, tarnen iacio hoc f ondamentom , quoniam alia desnnt subsidia et eae qoae ex intercalandi uarietate existnnt calendariorum discrepantiae non tarn late patent, cf. Herrn, p. 25 sqq. — Ab eodem loco post bnunam octauo Lo- crorom annnm cepisse initiam infra cap. n, 3 a uidebimus.
2) Monceaox, qoi titulo denuo inspecto hnnc mensem assignat priori semestri, mihi non persnasit. Debebat enim afferre ea qoae titolas praebet aerba eaque eo qao ipse cognoaerat ordine disposita. Com autem satis haberet ferre sententiam neqae adnotaret, qaid Heuzeyos in deseribendo titulo peccauisset, censeo etiam hoc die ab eo quod nir ille doctus publici iuris fedt apographo esse proficiscendum. Nam quamquam concedo Mega- lartii nomen non stare suo loco, sed exspectari post praescriptionem de-
Digitized by VjOOQ iC
328 Ernestus Bischoff
Hoc igitur titulo duplex quoddam efficitnr: primum enim distribnuntar menses per dno semestria; tnm habemns ordinem, quo menses sese exceperant; quamqaam non constat eos eo quo traduntar ordine protinns sese consecutos esse. Attamen id concedendum erit Heuzeyo Adromiam mensem, quippe qni bis primo exhibeatnr post praescriptionem loco, primmn men- sem faisse uideri prioris semestris.
Itaque bis rebas, quae ex inscriptione ipsa iam ab Heu- zeyo baustae sunt, nihil potest opponi. Sed in eo, qnod nir ille doctns putat Genetiam intercalarem appositnm esse posteriori semestri, me non habet assentientem. Immo nero qnoniam Adromius et Hagnaeus, qui proxime antecedont, prioris seme- stris faerant, etiam Genetins intercalaris addendus esse nidetur priori semestri ^). Quin etiam putamus, id qnod infra erit pro- bandum, Genetium commnnem esse Halensium mensem enm- que sextnm prioris semestris.
Ac ne illa quidem, quae Heuzeyus proposuit de mensibus ad anni tempora referendis aut de calendario Thessalico re- stituendo, hoc quidem tempore iam probari possunt, cum funda- menta, quibus usus est, aliis titulis nuper inuentis labefactata sint. Primum enim Halensium mensibus ordinandis lucem attulit titulus Melitaeus ab HaussouUiero ^) editus, quo Py- thoeus mensis cum Delpborum Poetropio aequatur. Qua com- paratione Heuzeyi cecidit sententia, qui Pythoeum cum nostro
mum 'rafitevovTos etc.% tarnen malim perferre onam hanc inconstantiam quam exemplo hoc quidem scrapulo difficultates angere. Patet enim, si Megalartium ad praecedentia referamus, desiderari eum mensem, quo factas esse putemus manumissiones uu. 44—49 enomeratas. Quibus de caosis non oideo, quomodo Pauli Monceauz sententia defendi possit. — Geterum quod uir ille Francogallus huius tituli condicionem parum accnrate ex- posuit, eo magis est dolendum, quoniam Latischewius, qui est a. 1881 pro- fectus titulum Heuzeyanum de integro spectaturus in oppidum Annyro, uhi eum esse Heuzeyus spoponderat, rediit infectis rehus. Remotus eniffl erat suo loco lapis ille neque usquam potuit reperiri. cf. Lat. p. 88, 33.
1) Cf. Delphorum Poetropium alterum, quem in prioris semestris mensibus esse habitum docet tit. Wescher. et Foucart. 425.
2) BuU.y p. 423 sq. no. 37, quem titulum Monceaux plane neglexit.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecomm antiqaioribas. 329
septembri comparanerat. Ex hoc Pythoeo cum Delphoram Poetropio comparato Sequilar, ut ceciderit Halensium prins semestre in idem fere anni tempus ac Thessalorum, apud quos p. 327 uidimus posterius semestre cepisse initium ab altero post brumam mense, unde coUigere liceat illas ciuitates habuisse ut bipartitum annum, ita semestria ab eodem amii tempore in- cipientia ^). Quam similitudinem, quouiam alia desunt ad Ha- lensium anni initium constituendum subsidia, censeo ita esse premendam, ut negem illam Pythoei et Poetropii responsionem fuisse constantem ^). Immo uero Pythoeus conuenisse plerum-
1) Haue Halensium et Thessalorum anni cardinis consensttm meram confiteor esse coniecturam; quin etiam statim uidebimas multum ceteris in rebus Halensium fastos a Thessalorum calendario discrepuisse. Tarnen mea de communi Halensium et Thessalorum anni initio sententia eo ex- cusetur quaeso, quod comparatis Heuzeyi et Haussoullieri titulis Halen- sium apparet anni initium a Thessalorum anni cardine potuisse non lon- gius abesse quam uno mense. Ceterum idem ab octauo post brumam mense anni initium inuenitur apud Locros, quorum calendarium nullam prae se fert cum Thessalorum fastis similitudinem, ita, ut refutata artiore Halensium et Thessalorum fastorum coniunctione tamen idem statuere liceat utrorumque anni initium.
2) Ad eandem constituendam intercalandi discrepantiam inclinat Lati- schewius (p. 96). — Sed minime probatur eiusdem sententia de diuersis Thessalorum et Delphorum mensium initiis, ad quam putauit confugien- dum esse, ut excusaretur ea quam proposuit Pythoei et Heraei compa- ratio. Immo uidetur semper esse tenendum, Graecomm menses cepisse initia a nouilunio (Ideleri Handb. der Chronolog. I pp. 266 sqq. 279 sq. ; A. Mommsen. Chronolog. p. 59, 2). Et si quando usquam (cf. Herm. p. 26) mensium Initia ab hoc cardine discesserunt, erat haec discrepantia certe non constans neque apud Thessalos, quippe quorum menses uideamus in duas partes esse diuisos per plenilunium (cf. p. 320, 4) neque apud Delphos, ad quorum fastorum exemplum alia Graecorum calendaria esse ordinata A. Mommsen probabiliter statuit (Delphik. p. 125 sqq.). Contra eum autem Flutarchi locum (Aristid. 19), cui tamquam fundamento Latischewius sen- tentiam suam superstruxit, eiusdem Plutarchi uerba (deHerod. mal.XXYI; Moral, p. 861 £F Xyl.) sunt afferenda, quae citat Clodius luculenter disse- rens (p. 18 sq.) contra similem Homollii sententiam (cf. hui. cap. B et cap. lY. A, 1. 6) eisque, quoniam spectant ad antiquiora tempora, plus tribuam, quam Uli loco, cuiuB auctoritatem iam pridem optimo iure imminuit Fröret (cf. Hermann, p. 26).
Digitized by VjOOQ iC
880 ErneBtoB Bischoff
qne uidetor cum Delphorom Dadaphorio» a quo Halensibus priore anno intercalantibns quam Delphis Pythoeam prodisse statoimufl ad posteriorem Poetropiam. Hoc si coneladere licet; qnamquam nulla alia re asqne ad hoc tempns similitudo honim fastomm commendatur, enadit Halensinm mensiom ordo hie:
|
Delphis: Hali: Delphis: |
Hali: |
|
I. sem. |
II. sem. |
|
Bovxariog 1. ^^dQOfiiog Bvaioq |
7. ? Meyalaqxtoq |
|
Boa&oog ^'\^p^ ' Oeo^iviog ^HQalog 3.J ^EvdvaTtotxqoTti |
8. ? eefilmiog ») |
|
og ^.rOfAoJuiiog^) |
|
|
J(fdag>6Qiog 4. Ilv&oiog ^HQcncleiog |
10. |
|
IIovtQOTtiog 5. läyvalog 'iXalog |
11. |
|
^fidkiog 6, Fsviriog uirtellatog |
12. |
|
reviziog l^ßoU^og, |
YrcJy^og? |
|
intercalaris m. |
incertae sedis. |
Deniqne quaeritur, num unum fnerit omninm Phthiotanun calendarium; quam qnaestionem confiteor hoc quidem tempore non posse solui. Qnamquam enim exemplis Pelasgiotidis, Tbes- saliotidis, Hestiaeotidis fastorum commendatur unum omninm Phthiotamm calendarium, cui sententiae fauet ^) Pythoeus men- sis, quem tenemus et apud Halenses et apnd Melitaeos eom- que einsdem, ut nidetur, anni tempestatis, tamen propter tan- tam quam nidemns Graecorum fastorum discrepantiam adnotare satis habeo nihil in praesentia obstare, quominns unum Phthio- tarum calendarium sumamus. Quam sententiam de Phthio- tamm fastorum congruentia si quando ueram esse apparebit, licebit rationem habere etiam Thaumacorum Itonii^) mensis, quem nunc quidem summa cum dubitatione adscripsi Halen- sium fastis.
lam redeundum est ad illam qnaestionem supra significa-
1) Iniuria transposuit Heuzeyus menses Themistiam et Homoloiam, ita, ut Homololus praecedcret Themistio.
2) Ad hanc opinionem faldendam napemme accessit Thaumaconun Adromius mensia, cuius nomen primo titoli a LoUingio Act. Inst Arch. Vni p. 127 sqq. editi uersa latere uidetor.
3) P. Monceaux BuU. YII p. 44 sq.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecoram antiqnioribus. 331
tarn, nnm cnm Heuzeyo credere liceat Thessalicos et Halenses fastos ita faisse eosdem, nt utroramqne menses conferamns in animi calendariom. At utrisque fastis collatis negamns hoc posse fieri. Habemas enim Thessalicos menses neuem et toti- dem Halenses, sed sex ab illis dinersos, nt fasti ex ntrinsqne calendarii mensibns compositi abnndent tribns mensibns. Quam difficnltatem nemo uir doctus neqne Henzeyns neqne Latische- wins neqne P. Monceanx remonere potnit nisi argntiis ^).
Nam Hippodrominm fuisse uere Larisaeum et Thessali- cnm mensem contra Henzeyum p. 320, 1 exposni ; neqne mihi probatnr comparatio Hippodromii cnm Adromio, cnm displiceat etymologia illa, quae ita faciat Adrominm mensem enm, quo cnrsus non finnt, nt eidem mensi apud eos, qni eqniria age- bant nomen Hippodromio, apud illos, qni talia non agebant, Adromio inditnm esse putandum sit.
Iure igitur nentmm subsidium, quo Henzeyns usus est ad nnum constituendum Thessalomm et Halensium calendarium, probauit Latischewins. Sed cur remedia, quae ipse proposuit, accipiamus, non iustiores sunt causae. Suadet enim (p. 8S sq.), ut pro tradito ^Evojvlov^ nomine legatur %](ovlov (u. 9) et Adromius mensis putandus sit fuisse eiusdem significationis» cnius fuisse Panamum Ahrens aliqna cum probabilitate docet ^), ita» nt arbitretur eiusdem mensis altero loco alterum nomen fuisse in usu. Sed quamuis Latischewio sit persuasum Hen- zeyum neglegenter solere titulos describere, tamen hoc qui- dem loco uUius peccati ne minimum quidem uestigium depre-
1) Simile quid Loliingius (Act. Inst. Arch. VIII p. 210) spectasse uide- tur, cnm omnes neganerit in fastis Thessalicis constituendis difficultates esse snblatas a Wachsmuthio, Duchesnio, Heuzeyo, Paulo Monceanx. At dubitatio de calendario Thessalico a niris i. d. institnto non pendet ab explendo ultimo tituli Lollingiani uersu. Ceterum si recte Loliingius ibi restituerit *'Tn9(ii]ß{8^8]T[a]£ov\ Metropolitanam illam inscriptionem curare nostra prorsus non interfuerit; cf. hui. diss. prooemium.
2) Mus. Bhen. XYn (1S62) p. 336 sqq., qui arbitratur 'Panamum' constare ex uerbis 'näs^ et 'ä^coe' (i. e. ofiSs). Adromius autem constat se- cundum Latischewium ex 'ad^os^ et 'o/nas*, quare censet esse scribendum Hadromium.
Digitized by VjOOQ IC
332 Ernestus Bischoff
hendimus. Nam cur desperemus de Enonii nomine, non est satis cansae; qnoniam ad id damnandnm dabitatio de eins significatione nihil fere ualet. Sunt enim compluria *) men- sinm nomina, quae quid significent, nos nescire Latischewins ' p. 20 ipse concedat. Neque Adromii et Panami comparationi, quam ille uir doctns instituit, plus tribuerim quam Heuzeji Hippodromii et Adromii explicationi. Ceterum si quis statuit Thessalorum et Halensium calendaria inter se discrepuisse uno quidem mense, is non debet negare hanc dissensionem potuisse etiam latius patere.
At ut omnes hae quas significauimus difficultates remo- ueantur, ne utrumque ealendarium conflemus, impedit Genetins mensis, quem intercalarem tantum esse Heuzeyo persuasum est. Neque Latischewius ausus est eum in communium men- sium numero habere, quamquam difficultatem huius sententiae ipse sensit. Quod enim putat Genetium esse praeter consue- tudinem semel tantum intercalatum , ipse sibi uidetur praeter uerisimilitndinem statuisse (p. S6).
Denique Paulum Monceaux breui monemus et Thessa- lorum Hippodromium remouisse cum Heuzeyo et Panamum plane omisisse ; praeterea nouauit ^) HomoloYum mensem inter- calarem, quae sententia contra ipsius tituli memoriam pugnat et ab eodem quem ceteri uiri docti non satis obseruauerunt Graecorum usu abhorret.
Contra equidem ex Genetio intercalari esse coUigendum censeo, sexto anni Halensis mensi fuisse nomen Genetio (cf. p. 328) , cum apud Graecos , quantum scio , omnes antiquiori- bus 3) quidem temporibus mensi intercalari fuerit nomen prae- cedentis mensis; conferatur:
1) Velut Chaliensium Koovtios, Locrorum Jivcovy Cymaeonim Teq- fpBviö ; cf. cap. II, 3 c.
2) Miror, quod contra tituli fidem audet negare (p. 54) fuisse Geo^' tium mensem intercalarem. Videtur titulum Heuzeyanum prorsus non in- spexisse, quoniam sibi finxit Heuzeyum fuisse anctorem huius intercalarls mensis.
3) Posterioribus demum temporibus apud Athenienses mensi intercalari inditum est nomen Hadrianioni, cnius origo in promptu est; cf. A. Monun-
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graeconim antiquioribus. 333
Atheniensium Jloaetdeijv deireqog (C. 1.270), Boeotorum likaXxofxhiog devTsgog (Bull. III p. 465 C),
Delphornm IIoiTQOTtiog devregog (Wescher. et Foucart. 86),
Bhodiorum üava^og devreQog (C. I, 5381 c. 5382.),
Tauromenitarum !d7tekkalog devrsQog (C. I. 5640 tab. III, 1, 9). Nam qnarnquam in bis omnibus exemplis intercalaris mensis discemitur a communi eiasdem nominis addito adiectiuo ^dev- T€Qog\ tarnen additnm ^ifißohfiog^ non minus uidetur indicare mensem fuisse communem, cui idem nomen fuerit Genetio, quocnm ne commisceretur mensis intercalaris erat periculum; quod cognomen ^i^ßoli^iog' esset plane superuacaneum , si interealari mens! fuisset suum ipsius nomen Genetio. Itaque suadeo, ut fastis Halensibus sexto quidem prioris semestris loco inseratnr Genetius mensis; id quod nimirum non potest fieri, nisi Halensium fastos putamus a Thessalorum prorsus esse secemendos.
S, De fastis Perrhaehis»
Eis quosWachsmuthius Mus. Bhen. XVIII (1863) p. 540 sqq. attulit mensibus Perrhaebis duos addimus nouos et emenda- mus eorum seriem ad exemplum aliorum fastorum nuperrime institutorum. Neque enim ad certnm uUum locum spectat in- scriptio Ussingiana 6 (cf. bui. diss. p. 323), quam Ussingius in- dicat esse inuentam prope Tumabum, quem uicum Heuzeyus i) longe discrepans a Lebasio demonstrat situm esse non procul a Pbalanna^) intra fines Perrbaeborum. Quo titulo ad fastos Perrbaebos reuocato accedunt ad bos quorum Wacbsmutbius babet rationem menses Hippodromius et Pbyllicus, quos Wacbs- mutbius et Ducbesnius tribuerunt fastis Tbessalicis; et mea^) quidem sententia etiam Itonius mensis, quem censeo buius tituli
Ben. Heort. pp. 47**, 318 ♦♦♦ et infra cap. IV. A,la. Contra Genetius non habet talem excusationem. ~ De Macedonum Dioscuro res est con- trouersa cf. Herrn, p. 102. Lat. p. 44.
1) Le mont Olympe etc. p. 486, 1 cf. Rev. Arch. 1. 1. p. 259.
2) Cf. Steph. Byz. s. u. <Palawa.
3) Video Latischewiom (p. 101) item hoc loco reposoisse Itoniam ne- que tarnen animaduertisse eam qaam indicaui difficultatem.
Digitized by VjOOQIC
334 Ernestus Biscfaoff
u. 33 OBse restitaendum, ubi legitarTHNIOY; qaamqnam Itonii sedes, quae Hippodromii et Phyllici coaexu commendatnr contra similitudinem pngnaty quae nidetar intercessisse inter fastos Perrhaebos et Thessalicos (cf. panlo infra). Singolomm igitur Perrhaebomm oppidoram menses tradantnr hi:
|
Aeginii: |
Cyretiis: |
Oloossone: |
|
lAlOY 1) |
^€ax[av6Qiog ^) |
AeaxavoQiog^) |
|
^Ofioloiiog ^) |
*L4g>Qiog *) |
|
|
Dnclistae: |
Seli: |
prope Tumabum: |
|
^eaxctvoQtog ®) |
AlOZ 10) |
^IjCTtodqofiLog ^*) |
|
^OfxoXciiog ') |
^eaxavoQiog^^) |
OvXlvKog 1*) |
|
^TiolXojvcog s) |
uinoXhavLog ^^) |
7]irwv£oe") |
|
'EQ^iailog^) |
^iTCTtOÖQOflLOg 13) |
1) Lebas. 1206 1> ; Latischewias legit AIOY et restitaendum propoBoit EPMAIOY uel APN AIOY; illad uidetar praeferendum cf. Heozeyi Lemont Olympe etc. p. 465 sqq. 4,4.
2) ÜS8. 12 b » LebaB. 1309 a. — Latischewii coniectura, qui patat (p. 78) in tit. Ubb. 12« (»= Lebas. 1307) latere Leschanoriom, magnam habet probabilltatis speciem. — Contra quod in tit. üss. 12^ u. 13 (= Lebas. 1309b. 4).reponendum proposuit (p. 77) AFNAIOY pro tradito AFArYAlOY, me non habet assentientem. De qua lectione eo magis dabito, quod hoc mensis nomen non redit nisi apud Halenses; apud quos nos qoidem pn- tamos calendarinm aaluisse a ceteris Thessalicis diuersum. Geterum aen- tentiarom conezos obscorior est, qaam ut fiat coniectura de nllins mensig nomine; et Latischewias cogitur ezpedire eas quae praecedont littetas Ar sompto lapiddae errore. 3) Uss. 12 0 — Lebas. 1308.
4) Heuzeyi Le mont Olympe etc. 3, 2. 5) Uss. 9 »» Lebas. 1314.
6) Heuzeyi Le mont Olympe etc. 11, 1. 3. 4. 8. — Reicienda esse uidetar ea quam Latischewias (p. 88, 33) commendaoit hoias Ut. n. 17 sq. emendatio, nbi pro tradito AECXA|nAPrEIOY scripsit AECXANOPFEIOY. Contra nalde arridet Heozeyi sententia scribentis Aa^xa[vo^iav\ cx{^xjri^ yovvTos) 'A^siov etc. Nam qaamqnam nallam ezstat testimoninm men- siam nominum per compendiam scriptoram, tarnen hoc quidem loco üacile cogitatar de lapicidae errore, qui omiserit illios nomims fineoL £t si- mile aliqoid legere mihi uideor in tit. Dachesnii 162, nbi exstat OM pro OMOAniOY. — Praeterea Heozeyi sententia nallam habet difficnltatem, quoniam aix potest n^ari, latere in illa n littera crebram iJlad compen- diam aerbi 'cr^rrfyovvroQ*, coias uariae exstant in hoc titolo foimae nelat u. 9 nT (cf: a. 38) ; u. 13 0, ubi Heazeyas (p. 472, 4) restitnit cl ; n. 27 it ;
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecomin antiquioribus. * 335
Qnos siDgnlos menses non dnbito coninsgere in unnrn calen- darium Perrhaebnm, qnod exstitisse docent uerba 'xa&wg TIcq^ aaißol ayovTi^ titnlo Wachsmuthiano tradita.
Ad ordinandos menses adinuamnr duplici qnadam re : alii enim menses in ipsis qnibus traduntnr titnlis habent alterins semestris notam; aliornm sitns definitnr fastornm Thessalico* rnm exemplo.
Priori semestri titnlis adscribnntnr ^Ttokkiiviog 0 et 'Eq- ^alog^ siqnidem E. Cnrtins (cf. hni. dissert. p. 321) reete pro tradito MNOZEPNOY scripsit MHNOZEPMAIOY, quam con- iectaram Wachsmntliins et Latischewins sunt amplexi. Poste- riori semestri certis testimoniis addnntnr hi menses: Asöxa- voQiog^), ^OpLohatog^)y Q>vkXiiwg^), Posterioris semestris esse etiam Hippodrominm et Itoninm, quem restitnimns, apparet ex ipso de quo sermo erat titnlo, nbi menses Hippodromins, Phyl- licns, Itonins hoc qnidem ordine sese excipinnt. Qnodsi Phyl- licnm fdisse posterioris semestris scimns, ceteromm mensinm dnos esse assignandos eidem semestri ef&citur, cnm nnlla inter- cedat alterins semestris nota. Qnod indicinm Latischewins ita neglexit, nt Perrhaebornm et Thessalomm Hippodrominm et Itoninm tribneret (p. 99) priori semestri. Getemm Dnchesnins (Archives des missions etc. m. s^rie. in.nol. p. 314) af&rmat Hippodrominm mnitis et certis testimoniis adscribi posteriori semestri, qnamqnam nt Latischewins (p. 85, 27) et Henzeyns (Rev. Arch. 1. 1.)| ita ne ego qnidem nllnm innenirepotni cer- tnm hnins rei testimoninm.
lam restat, nt conemnr ceteros menses Aphrinm, Dinm, Apolloninm certis locis coUocare. Et qnoniam mihi nideor ad fastornm Thessalicomm exemplnm Aphrio mensi assignare posse certnm qnendam locnm, breni monendnm est de affini-
u. 40 2t. 7) Henzey. Le mont 0. etc. 11, 5. 8) Ib. 11, 2. 13, 1. 9) Ib. 13,2; E. Gurtü emendatio. 10) Ib. 4,4: 'E(>fA]alo9 LatiBchewii fadlis coniectora (p. 102). 11) Ib. 4, 3. 12) Ib. 4, 1. 11, 2. 13, 1. 13) Ib. 4, 5. 14) Uss. 6 »- Lebas. 1295. 15) Ib. et Heuz. 1.1. 14.
1) Heozey. 1. 1. 11, 2. 13, 1. 2)^ Ib. 11, 1. 3. 4. 8. 3) Ib. 11, 5. 4) Ib. 14.
Digitized by VjOOQiC
336 * £me8tii8 Bischoff
täte 0} quam interfuisse credimus inter Thessalonim et Perrhae- borum fastos et res pnblicas.
Primum enim uidemus ex Thessalicis quos diximns Ssistis apud Perrhaebos redire menses sex Hermaeum, Leschanorinm, Aphrium, HomoloYum, Hippodromium, Itonium, qaorum quat- tnor Hermaeas, Leschanorius, HomoloYns, Hippodromins tra- duntur cecidisse in idem semestre, quo eos apud Thessalos stetisse uidimus '^). Deinde discimus ex inscriptione Gorcyraea a Wachsmuthio edita Thessalorum Themistium et Perrhaebo- rum Dium sibi ad diem respondisse; etenim uerba sunt haec: '[cjg G€d]oalol ayovrc Ge/niOTlov \ [ciftiQ]<jc xqiaYMÖi — /«i;yös\ Tca&wg JleQQaißoi \ [ayov]Ti, Jlov aixiqtjc TQiaxddc'.
Quae indicia artioris affinitatis inter Larisaeos uel Thes- salos et Perrhaebos intercedentis comprobantur Strabonis me- moria, qui IX, 5, 19; p. 440 testatur, Larisaeorum imperio Per- rhaebos fuisse subiectos. Quibus de causis uidetur non esse audacius Perrhaeborum Aphrium ad calendarii Thessalici nor- mam adscribere posteriori semestri aut statuere ntrommqne menses homonymos fuisse eiusdem, quoad fieri potest, anni temporis; ita, ut posterius semestre apud utrumque popnlum incipiamus ab altero post brumam mense et prioris semestris et anni initium capiamus ab octauo post brumam mense.
Sed tamen Dio aut ApoUonio mensibus coUocandis snb- sidium nobis est plane nullum. Utrumque autem necesse est stetisse in priore semestri ; quocum conuenit, qnod etiam Thes- salorum Themistius, quocum Dius comparatnr, uidetur faisse prioris semestris. Quin etiam p. 322 sq. demonstrare conati sumus Perrhaeborum Dium posse eundem locum post bramam
1) LatiscbewiuB et ipseCpp. 88. 102) statuit affinitatem qaand&m inier- cessisse inter Larisaeorum uel Thessaloram et Perrhaeborum fastos; quam- quam quod similitudinem utriusque calendarii eam fuisse putat, ut ex Thessalorum fastis liceret inserere Perrhaeborum calendario Thymn et Fanamum, mihi uidetur ultra modum progredi, quoniam utriusque calen- darii discrepantiam satis late patuisse docent uerba titnli Wachsmuthiani
2) Itonius unus abhorret, quantum uidemus, ab eo cuius apud Thes- salos fuisse uidetur semestri.
Digitized by VjOOQiC
De fastis Graecorum antiquioribas.
337
duodecimum occnpare, quem apnd Aetolos eum tenuisse sci- mus; quam similitndinem etsi concedo esse parum tntam, non dnbito tarnen, quin plus ualeat ad fastos Perrhaebos instituen- dos quam Macedonum calendarii exemplum, quo ad coUocan- dum Perrhaeborum Dium usus est Wachsmuthius. Neque enim ullum conspicitur huius similitudinis indicium ; immo uero Per- rhaebi uidentur fastos antiquitus usurpatos posterioribus te- nuisse temporibus. Quibus de causis Latischewii sententia displicet, qui et Perrhaeborum et Aetolorum Dium repetitum esse a Macedonibus arbitratur; cf. infra cap. 11, 4.
De ApoUonii denique loco, quamquam constat eum fuisse prioris semestris, certins nihil licet statuere. Neque enim quid- quam ualet Apollonii et Apellaei comparatio, quam Wachs- muthius et Latischewius (p. 103) instituunt, ut ad Lamiensium Apellaei exemplum ApoUonio certum assignent locum.
Eis fundamentis iactis euadit Perrhaeborum mensium series haec:
Delphis : apud Perrhaebos : Delphis : apud Perrhaebos :
II. sem. Buaiog 7. ^eaxccvoQiog
Qeo^ivLog 8. !liq>Qiog
^EvdvOTtotTQOTtiog 9. ^Ofiokoiiog ^Hgaxleiog lO/lTtTtoögoficog
^Ilalog 11. OvXXiyLog
LijceXXalog 1 2. ^Irdviog
incertae sedis IdTtoXhiviog.
1. sem.
|
Bovyiöetios |
1. |
• |
|
Boa&öog |
2. |
• |
|
^Hgalog |
3. |
• |
|
^<f8a(p6ijios |
4. |
• |
|
IIotTQÖJttog |
b.^Jlog |
|
|
^fiäXiog |
6. |
EQfxalog |
4. De fastis Lamiacis.
Ad eos quos Rhangabis 0 et Hermannus nouerant Lamiacos menses quamquam unus accessit Thyus^), tamen titulos qui- bus uiri i. d. usi sunt, retractare mihi liceat, et quod nterque non satis curasse uidetnr eum quem monumenta praebent men- sium ordinem, et quod aliis fastis cum Doricis tum Aeolicis
1) Ephem. A. I (1S38) p. 122 sq., iterum Ant. Hellen. II (1855) p. 659.
2) ^Eiffifi. rmv ytlofiad'cäv (1864) no. 541, (1866) no. 617, nuperrime Act. Inst. Arch. VII p. 363 sqq.
Leipziger Studien. YIL 22
Digitized by VjOOQ iC
338
Ernestas Bischoff
nnperrime instanratis lux quaedam restitnendo calendario La- miaco affnlsit. Lamiensiam igitnr menses eo ordine dispositi, qao exhibentar titulis Ephem. u. I editis, postea iterom a RhaD- gäbe, nnperrime a Fickio 0 repetitis, snnt hi :
|
U) n. III. |
IV. V. |
VI.») |
|
Ephem. 68 69 71 |
72 73 |
74 |
|
Utmg. 946 947 949 |
950 951 |
952 |
|
BdJfuos Bi6/i[ios |
. . |
B]«Mi« |
|
U^os OQiSaXXios |
r«;[<r]TOff») |
Ftvcros |
|
X^vTTaios X4fvrTaios |
yivxeos |
. |
|
'InnoB^fuos |
'InnoSqofiiOi *l7tnoB[^fitas |
|
|
n[av]a\jn]os |
') . |
|
|
. |
lineXlau^ B&v]Harios |
|
|
Itaqne series facile enadnnt hae: |
||
|
Bwfxtog |
Biifitog |
|
|
!kQ€og |
revarog |
|
|
XqvTxalog |
^vxeog |
|
|
^iTtTtOÖQOlilOg |
'inTtoÖQOfiiog |
|
|
ndvafiog |
IdTteXXalog BovxaTiog. |
1) 'Beitr. z. Kunde d. indog. Spr.' ed. A. Bezzenb. VI (1881) p. 322 sqq.
2) ItoniuB num et hoc in titalo et in Rbangabis titulo 948 (ubi qain Sit restituendus Latischewias non dabitat [p. r06 sq.]) re nera faerit, eo incertiuB est, quo magis mutilati sunt hi tituli imminetque periculam, ne pro mensium nominibus habeamus hominum nomina; altere enim bco legitur ITQNOY altero TIQNIOY.
3) Ea quam Rhangabis I p. 659 induzit forma rBvcrrje nuUa adiaaator re et abhorret ab omni mensium compositione. Finiuntur enim haec no- mina per 'iüv\ 'os\ *«vfi', non per *i?fi\ Itaque r^croe censeo esse scri- bendum; cuius uocis priorem syllabam uelim circumflectere, quarnquam Hermannus et Latischewius acuerunt posteriorem. Mecum enim faciuat cetera quae in 'ae* exeunt mensium nomina.
4) Hoc quod excidit mensis nomen non per IQ esse finitum, id qood credidit Fickius 1. c. VI p. 325 sq. docet sententiarum conexus. Hae enim litterae pertinent ad hominis cuiusdam nomen.
5) Ghryttaeus et Hippodromius, quos Latischewius (p. 106) hoc in titulo pro tradito AIOY et YO. rPONOY (sie, non cum Hermanno TPONOY est legendum) scripsit, prope accedunt ad litteras, quae l^gnntur.
Digitized by VjOOQiC
De fastis Graecoram antiqaioribus. 339
Quas duas series congerere uelim in unam hanc:
l^QCog revarog XQVTTalog ^vxeog
'iTtTtOÖQO^lOg
Ilavafiog
!d7tekhxlog
Bavxartog. lam patet Arei, Chryttaei, Geüsti, Lycei ordinem, siquidem tenemns Arenm Ghryttaeo et Geustum Lyceo praecedere de- bere, ita permutari:
|
^Q€Og |
revoTog |
!kQ€og |
r^vOTog |
|
XQVTTalog |
Avueog |
reioTog |
^Q€og |
|
FevOTog |
ÜiQ€og |
XQVTTalog |
AvTLEog |
|
Avy^Bog |
XQVTTalog |
Avxeog |
XQVTTalog. |
Nunc qnoniam non aperiuntar aliae niae toUendis bis de ordine mensium Lamiacornm dnbitationibns neqne nllo alio modo ei qnos protnlimns.menses referantur ad anni temporär in comparationem, quoad fieri potest, adhibeamns aliomm po- pnlornm fastos, qui tarnen num fuerint cum bis fastis artios coninncti non ita constat.
Primum enim propter fastos Chalienses et Pbalicaeos Gen- stom, Lycenm, Arenm, Gbryttaetlm boc qnidem ordine pnto sese excepisse, qnod apud Gbalienses Lyceus cnm Delpbomm Bysio 0> Arens apud Pbalicaeos cum Delpbomm Tbeoxenio ^) consentit. Tum ad fastorum Boeotiorum exemplnm uelim as- signare Hippodromio et Panamo octauum et nonum anni locum et Tbyo quintum. Similitudo enim fastorum Boeotiorum eo magis mibi uidetur urgeri posse, quod statim apparebit La- mienses ab eodem cardine annum incepisse, quo Boeotos nsos esse scimus. Qua de causa fastorum Boeotiorum analogiae plus tribuimus quam Cbaliensium et Pbalicaeorum , quorum
1) 6all.y (1881) p.429 no. 43.
2) Ib. p. 422 no. 35. — übi Phalica oppidum situm fuerit nescimus; nidettir Aetolomm interfaisse foederi cf. Wescher. et Foucart. no. 422; E.Curiius Gott. Nachr. 1864 p. 170; A.Momm8en. Philolog.24 p.8,18.-
22*
Digitized by VjOOQ iC
340 EmeBtua Bischoff
exempla in uniuergnin tantnm adhibebamus ad mensinm ordi- nem adumbrandum. Deniqae ad Oetaeoram Apellaei nonnam, quem tenemas cum Phocensium primo mense coUatam^), La- miensium Apellaeum nndecimo aimi loco posnerim.
De Lamiensium anni initio nihil aliud potest statni, nisi quod a Rhangabe est propositam; qni incepisse hone annum arbitratur a Bomio mense, quippe qni in omnibus nbi com- paret titnlis primns sit et in titt. Ephem. 68. 69. 74 statim nominetur post praescriptos magistratus. Qua in sententia et Hennannas et Latischewios (p. 113) permansenmt Sed etiam Thrixallinm mensem ex simillima cansa inter primos haben- dum esse censeo, quia legitur Eph. 71 statim post praescrip- tionem ; quin etiam ante Geustum eum stetisse admodom pro- babile est, quonium tituli Eph. 71. 72. 73 artins cohaerent Sunt enim uno in lapide quamuis in diuersis eins lateribus incisi et manumissiones, quae ibi afferontur, factae esse uiden- tur xmo illo anno, ad quem magistratus pertinet Thrixallio praescriptus.
Quae cum ita sint, instituo Lamiensium calendarinm hoc:
Delphis: Lamiae: Delphis: Lamiae:
IIoiTfOTttog l.Bwfxiog ^iXaiog l.XQVTTalog
ui^akcog 2. QQi^dkkiog IdneXkalog 8« ^InTtoögo/mog
Bvatog 3. revazoi Bovxariog 9. üdvafxog
Qeo^ivLog A.^vxeog Boa^oog 10.
^EvdvanoLTQOTtLog h,Qvog 'HQalog 11, ^Ttellaiog
^HQctKi.elog 6. !kQ€og Jq8aq>6QLog 12. BovxaTiog.
Sed pauca monenda sunt de eo quem Latischewius institnit herum mensium ordine. Qui cum illa de Thrixallii sede obser- uatione neglecta argumento uteretur ex Chaliensium et Phali- caeorum fastis sumpto, mensium Lamiacorum proposuit seriem hanc: Bwfxiog, 'Idqeogy revarog (cf. hui. diss. p. 338, 3), Qvog, ^vxeog, QQi^dlhog, XgvTTaiogy ^'iTtnodqofuog, üava^togy */rftJ- viog, ^AneXkalog, Bovxdriog.
Itonium mensem, quem Latischewius decimo loco coUo-
• 1) BuU. 1. 1. p. 139.
Digitized by VjOOQ iC
De fasüB Graeconixn antiqoioribus. 341
candnm proposuit, p. 338, 2 refutauimus. Thyrnn autem, cui ad fastorum Boeotiorum analogiam assignauimns quintum anni locum, ille qnarto posnit, qaod aliter iudicauerat de condendis fastis Boeotiis quam nos iudicabimns.
5. Singularum Thessaliae cixiitatum menses»
a) Hypatae: l4QT€ftlaiog Eph. Arch. 823 = Sang. 748 = Lebas. 1115; !tiQvo7i[aQiog restitutus a Eeilio Inscriptt. Thess. tres. p. 15 in tit. Eph. Arch. 824 = Rang. 749 = Lebas. 1116; ubi traditur (u. 9 sqq.):
APXONTflNMEAAN MHNOSAPNOKAI SKAITASPOAIOS lOXOS Quamquam hanc lectionem commendari concedo ea significa- tione, quam inesse nidemus in Locrornm et Boatarum Pocio, et Eeilii emendationem propius ad traditas litteras accedere quam Latisehewii ^^QvoY.6fxvLog\ quod nomen hoc loco latere posse opinatur (p. 21), tamen ne nunc quidem Rhangabis dubi- tationes esse remotas fatendum est; qui utrum MHNOZ, quod traditur, sit ^irjvog^ an extremum hominis cuiusdam nomen ambigit. Gonstat enim titulnm, ut est mutilatus, difficilem esse ad restituendum; et quamquam nequeo afferre hominis nomen, cuius genitiuus exeat in -f^rjvogj tamen scio exstare talia homi- nimi nomina, quae in huius tituli litteris APNOKAI latere pos- sint, uelut ldQv(mXelog^),
b) apud Oetaeos:
IdTteXXalog cum primo Phocensium mense ligatus: Bull. V (1881) p. 139.
c) Heraclea Trachinia^):
^'HoTog cum Delphorum Haeo coniunctus: Wescher. et Fou- cart. 230.
1) Cf. R. Meister. Bezzenb. Beiträge etc. V p. 206, 13, 8 et 201, 3.
2) Locorum ordinem secutas affero statim unum, qui traditur Hera- cleae Trachiniae menBem. Nam quamquam a Lacedaemoniis hanc urbem
Digitized by VjOOQ iC
342 Emestos Bischoff
6, De fasHs Magnetibus.
Propter locornm uiciniam de fastis Magnetibus statim dis- putandum esse censeo, quamquam ei non solom a ceteris Thes- saliae calendariis admodnm diuersi esse uidentur, sed etiam a eeteronun fastorum Aeolicorum consensu ita discedont, at praebeant mensiam nomina qoaedam in ^wv^ exeimtia. Habe- mns enim in titnlo a LoUingio Act. Inst. Arch. VII p. 71 sqq. edito triam mensium nomina haec: '^Qecog, ^q)Qodiai(jiv, !dQ%t- litotoiv^)] unde apparet apnd Magnetes mensinm nomina esse eomposita et ad Aeolum et ad lonnm normam; ntram autem mensinm genns praeualuerit non potest discemi. Eadem per- turbatio oeeurrit apud Amphissenses, Delios, HalicarnassenseSi Locros, fortasse apud Aeoles Asiaticos.
Tres Uli menses uidentur sese excepisse eodem quo lapide exhibentur ordine hoc *^Q€iog, 'u4q)godiau6v, ^AfTefiiaiaiv, cum res, de quibus hoc titulo sermo est, actae sint eisdem magi- stratibus et quem diximus ordinem sententiarum commendetm conexu. Namque reapse patet illud de Apollinis templo or- nando plebiscitum mense Areo factum antecessisse iuri iurando, quod ut Aphrodisione detur priore tituli parte imperatur. De- inde facile conicitur normas ad res illius templi administran- das et omandas prius in uniuersum esse statutas quam de singulis fieret decretum, id quod fieri uidemus Artemisione mense. Itaque uidetur Aphrodision antecessisse Artemisioni.
Quodsi licet Artemisionem coUocare quarto post brumam loco, quem Deliorum Artemisionem teuere infra nidebimos, et siquid ei tribuendum est rei quod et Artemision et Artemisins ubicumque fuerunt tertio stabant uel quarto post brumam loco (cf. Herrn, p. 47), potest Arcus coUocari altero ^) fere post bru-
esse conditam scimus (Thac. 111,92; Diod. XII, 59), tarnen certios nihil potest de huius calend&rii affinitäte statui.
1) Artemision Magnes traditor etiam titulo edito in libri qui inscri- bitor 'Archives des missions scientifiques etc.' 1853 p. 266 no. 4, quem hol- lingios putat priori illius tituli parti esse adnectendum; cf. Latisch. p. 37.
2) Qui locus non ita dissentit cum eo, quem apud Phalicaeos Aream occupasse p. 339 uidimus.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorom antiquloribas.
843
mam loco et Aphrodision tertio, siquidem protinns hos menses aese esse consecatos snmimns.
B. De fastis Boeotiis.
Delphis:
IIoiTQOTtlOg
^dptaXiog
Bvatog
Qeo^ivtog
^EvövOTtotTQOTtiog
'Hgcexlelog
^Ikalog
^Ttekkalog
Bov^driog
Boa&oog
^Hqalog
J(jcdaq>6Qiog
Athenis: nooeiöewv
rafXYjlliiv
^Elaq)rjßohwv
MovvLXtwv
QaQyrjhiov
2xtQoq)OQiü)v
'EicaTOfißatwv
MeraysiTviiov
Borjdgoiiiuov
Jlvayoxpiiiv
Maificr/jtTjQici v
apud Boeotos:
1. BovxdTiog
2. ^Eqfialog
3. JlQOOTcerriQiog
4. ^dyqiujvLog
5. Oioviog
6. ^OfxoXwLog
7. QetlovS'iog
8. ^iTCTtodgo^iog
9. Ilava^iog
10. nafißoitoTiog
11. JafxottQiog
12. ^kahcofiiviog I.
1 3. ^lahiofziviog 11. Hie quem probamus mensiam Boeotiornm ordo institatas est a Lipsio Studd. philol. Lipsiens. u. HE p. 207 sqq. et IV p. 155 sq. Testimonia sunt haec:
BovTcafiog est Delphorum noiTQOTtiog, Wescher. et Fou-
cari207; primns Boeotorum mensis Plut. Pelop. 24 sq. ^Eq^alog „ Atheniensium Faitirilmv, Proclus ad He-
siod. opp. et dd. 504. nQoovarflQLog » „ ^Avd-earriQiwv Plnt. quaest.
symp. m, 7, 1 eil. Vm, 10, 3 (Moral, p. 655 E. oll. 735 E. Xyl.). 'iTtTtoÖQOfJLLog „ „ ^Ei^arofxßatiiv 1 Plut. Garn.
Jldvafiog^) „ n MerayeiTvicov ] 19.
1) Panami et Boädromionis comparationem (Fiat. Arist. 19) per scrip- toris errorem esse expediendam iam pridem exposait Boeckldas Mond- cycl. p. 67 et El. Schrift. IV, 88, 2. Y, 197 sqq.; quam sententiam airi docti
Digitized by VjOOQiC
844 Emestus Bisehoff
JafiaTQiog est AthenienBmm nvavoifJLiov Flut, de Igid. et
Os. 69 (Moral, p. 378 E.).
Ceterorum mensiom nomina, non sedes, traduntar titnlifl his:
^yQLiiviog, !d»rivaLov IX (1880) pp. 319. 354, /). 356, /) 1
et 2. 358, 55; Bull. VIÜ (1884) p. 53Bqq. 1,7a.
010V log, Bull. IV p. Isqq. u. 166; ^d&rjv. IX, 354 sq. /)
u. 9; qua de forma conferas, quae adnotat
R. Meister, Bezzenb. Beitr. VI p. 42. Goiiog
U»rjv.IVp.210,2; J^^r.IX,355,2)6; Ovlog
!dd^v. rX, 357, 6. 359, 3 ; Geioviog Bull. VIII
(1884) p. 53 sqq. 1, 10^
'OfioiAüiog, C. I. 1563*. 1608''; ^&r)v. IV (1875) p. 210,2
== Meister 1. 1. p. 233; ^i^rjv, IX (1880) p.353,
1. 355, 3) u. 15. 356, d') 1. 359, 2) u. 4; Bull.
VIII (1884) p. 53 sqq. 1,2, 8.
Qedovd-iog , C. 1. 1 569* = Newton no. CLVm ; Grilov»iog »)
C. L 1608*. 1609.
nafxßoiwTCogy U»riv. IV (1875), 376 et C. 1. 1608» (cf. Bergkü
p. 10 sq.), ubi Lipsium (1.1. IV p. 156) recte
restituisse hunc meDsem Latischewius lapide
denuo iuspecto testatur (Act Inst Arch. Vn.
32, 1).
Pamboeotio mensi deeimum esse locum iam Lipsius (1. c.
IV, 156) censuit et Latischewius accuratius interpretatus Orcbo-
menium de Nicareta titulum Bull, m p. 459 sqq. et IV p. 1 sqq.
editum nuperrime comprobauit ^). Thiuium, HomoloYum, The-
luthium hoc quidem ordiue sese excepisse docent tit Orchom.
uu. 166—176; et Thiuium statim exceptum esse HomoloXo ap-
optimo iure sunt ampiezi Idder Handb. d. Chronol. 1, 365; UpsiuB 1. 1. HI p. 213; Latischew. p. 62, 25.
1) Titulum AegoBthenis repertum (Muratori II. DXd, 4), quo Btiiav- &u)£ comparet quemque Gorsinus (fasti Att. II p. 443 sq.) putauerat Delphis esse attribuendum, Boeotium esse nunc est probabile ; cf. Boeckh Sta&tsh. II* p. 375 sq.
2) Act. Inst. Arch. YII (1882) p. 31 sqq.; libri sui p. 66 sqq.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiqnioribus. 845
paret 0 ex tit. li&rjv. IV p. 210, 2. Theluthium antem etiam alterins quod dicitur ^Terga/nehov^ faisse Foucartus rectissime obseruauit ^).
Unnm dissentiunt uiri docti, qnod Lipsius ad mensium Thessalicornm rationem Thiaio et Homololo assignat quintum et sextum anni locum, Latischewins (libri sui p. 648q.) pro- fectus ab ea Theluthii et Thargelionis significationis simili- tndine , qnam fuisse Boeckhius G. I. I p. 733, 2 demonstrare conatus est, Theluthium respondisse sumit Thargelioni. ünde fit, ut ille uir doctus Agrionium, qui unus restat, qnarto, Lati- schewius septimo loco coUocandum proposuerit. Etsi igitnr certa de herum mensium sedibus testimonia desunt, tamen Lipsii sententiam praeferendam esse censeo, quod fiistorum Boeotiorum et Thessalicorum similitudinem exploratam habe- mus et Theluthii sensus, quem Boeckhius uoluit, manet etiamsi septimo loco eum coUocamus. Geterum Papiae ^) scholium, ubi Byzantinorum Agrantus (Herrn, coni. ^ygidviog) cum Augusto mense luliano comparatur, Latischewius non tam confidenter adhibere debuit ad coUocandum Boeotorum Agrionium, quo- niam fasti Dorici ad condendos fastos Aeolicos non multum ualent.
Denique quamquam de Boeotorum intercalandi ratione nihil certi constat, tamen sunt uestigia, ex quibus apparere uideatur Boeotos solitos esse intercalare priore quam Athe- nienses anno, ita, ut annis intercalaribus singulos Boeotorum menses a singulis quibus quemque respondere uidemus Athe- niensium mensibus prodiisse ad posteriores putemus.
Talis autem'qualem diximus mensium discrepantiae in- dicia e duobus ueterum scriptorum locis nouimus. Etenim ex Prodi ad Hesiod. opp. et dd, u. 504 uerbis , ubi Plutarchus suadet, ut pro tradito Lenaeone, quem scimus apud lones re- spondisse Atheniensium Gamelioni, scribatur aut Bucatius aut Hermaeus, et ex Plutarcho, qui Pelop. 24 memoriae tradit bru- mam aliquando incidisse in extremes dies Ultimi Boeotorum
1) Cf. Lipsium 1.1. HI p.214. 2) Cf. Foucart. Bull. 17 p. 17 sq.
et p. 20 adn. ; G. 1. 1569». 3) Bröcker Philolog. II (1847) p. 248, n.
Digitized by VjOOQ iC
346 firnestoB Bischoff
menfiis, quem tarnen nostra in tabnla altero ante bmmam loco Btare nidemus.
Quam mensinm discrepantiam positam esse in diueisis intercalandi rationibns neri est simillimnm. Contra Rnellii sen- tentia, qni p. 828 illam ex diuersis mensinm initiis explicare stndet, eisdem de cansis displicet, quas ad refutandam similem Latischewü sententiam p. 392, 2 protnlimus. Quodsi qnis hac de Boeotorum intercalandi ratione sententia probata ex G. L 1569a^) coUegerit Boeotos intercalasse post Phocenses et si enm Mommseno (Delphik. p. 122; cf. infra cap. 11, 2 extr.) Del- phos atqne Phocenses eandem intercalandi rationem esse secutos arbitratur, is posse uidetar conclndere, Athenienses alio osob esse intercalandi cyclo quam Delphos.
C. De fastis Eleis.
Boeckhii sententiam, qni^) ex scholio ad Pind. OL 111,35^] coUegit Eleornm annnm a solstitio aestino incepisse, abicien- dam esse Ungeros ^) optimo iure censet. Neque enim dubitare licet, quin scholiasta Eleorum ApoUonium et Parthenium cam Aegyptiorum Thoth et Mesori non eo consilio copulauerit, nt mensinm Aegyptiorum exemplo comprobaret altemm fuisse ulti- mum, alterum primum Eleorum mensem — id quod Boeckhios contra omnem quem cognouimus Graecorum usum sibi finxit —, sed ut anni tempus, in quod caderent Eleorum menses indi- caret adscriptis illis Aegyptiorum mensibus. Contra summa cum probabilitate Ungerus ex scholio ad Pind. 01.111,33^)
1) Ubi Phocensium primus mensis, quem scimus consensisse cm Delphonim Heraeo i. e. cum AthenienBium Pyanopsione, coniangitar cum Boeotorum Alalcomenio i. e. com Atheniensium Maemacterione.
2) Mondcyclen p. 15 sqq.
3) Verba sunt haec: yivarai de 6 aymv no%i ftiv 8m recca^axovra ävvsa fir^dSv, Ttori Si 8&ä nevT^xorra, o&ey xcU fcore fUp r^ ^AnoXi^f^^ fiijvi, nori Si üa^d'evlip naq AiyvnTloie MaffofQl § &(od' iniTBXBXreu. —
4) Philolog. uol. XXXm (1874) p. 228 sq. cf.Momms. Delphik. p.161,2.
5) Ile^i Tov x^ovav, xa&^ o ayszai ra ^OlvftTHa nad'* sxdanjv ^Ohf^ TtiaSa Kixof fi 6 ra ne^i xXbIcdv avyxaraSas fprjaiv cvtcd (cf. Sybel. HennM
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiqoioribus. 347
conclasifise uidetur Eleorum annum a primo post bramam noui- lunio incepisse; quam sententiam Latischewiam accepisse nideo.
Singuli autem quos nouimus menses Elei sunt hi:
Jioo^og?^ quae est Boeckhii (et C. I. II p. 370) emen- datiOy quam ad fastorum Dorieorum exemplum proposuit pro ^&(oav&iag^ uocabulo apud schol. ad Find. Ol. lU, 33 tradito; cf. Etymol. Magn. p. 278, 28; Callimach. ed. Schneider. 11 p. 688 no. 553; Hermann, p. 55 sq. Qua in coniectura quoniam melior non offertur 0 acquiescendum esse censeo, quamquam si quis fastos Aeolicos constituere uelit ad fastorum Dorieorum exem- plum, ei snmmam esse adhibendam cautionem p. 345 monuimus. Ac ne Latisehewii quidem sententia, qui p. 8, 5 scholiastam scripsisse '&vog ij Qvlog^ conieeit mihi placet, quoniam scho- liastae nolim tribuere tarn subtilem distinetionem, quae non tam auditur quam conspicitur. Mensem eum fuisse Eleorum primum et aecidisse ad hiemale solstitium ex illo ipso scholio apparet.
^Eldtpiogj Paus. V, 13, 5. VI, 20; cui tertiam fere anni se- dem assignamus, cum eum fuisse sub aequinoctium uemum alter Pausaniae locus doceat.
^Ttolkciviog et üagd^iviog^ schol. ad Pind. Ol. HI, 35 ; qui menses cur abrogarentur ab Eleis nullam esse causam professus est contra Gorsinum (fast. A. 11, 445 sqq.) Boeckhius (Abh. d. berl. Ak. 1818 p. 97 = Kl. Schrift. V, 198) et persuasit Hermanne. De herum mensium sedibus iudicium pendet a quaestione, quae est de Olympiorum tempore ; quae sollemnia his quidem mensi- bus esse acta ex illo scholio discimus. Sed de Olympiorum tempore uirorum doctorum sententiae ita discedunt, nt utrum ApoUonius et Parthenius responderint Scirophorioni et Heca-
uol. V 1871 p. 203)* TiQcoTOv fiiv ovv na$n:6s, ne^ioSov avvi^tcav iv %fi fjfiii^ aQx^iv vovfifjvias /irjvos, oS d'atav&ias iv "HkiBt avo/ia^trai, Ttaql ov ^(Hmal riXiov yivoprai ;^ff»^«^if/a/ etc.
Statim obiter tangere mihi liceat eam quam UDgems propios ad lit- teras, quae traduntur, accedere putat huias scholii emendationem *^^t<rro- drjfios 6 TCL nsql 'hXbIwv' iam a Boeckhio esse propositam C.I. II p. 273, id quod effügisse oidetur Sybelium et Ungenim.
1) Cf. Herrn, p. 94 et Bergk. p. 55.
Digitized by VjOOQ iC
348 Emestos Bischoff
tombaeoni an Hecatombaeoni et Metagitnioni exstet dabitatio. Tarnen Ungeri illius scholii interpretatio summae probabilitatis speciem habet, qui censet Olympia celebrari solita esse octano Eleornm mense i. e. Parthenio, quem nt cmn Atheniensiiun Metagitnione comparemus snadet. Itaque Apollonio septimnm, Parthenio oetauum Eleorum anni locum assignare uelim.
!dX(pLwos^ Inscriptt. Graec. antiquiss. ed. Roehl. p. 44 no. 121 cf. Eirchhoff, Archaeol. Ztg. 37, 158 et 38, 69, quem mensem in eam anni tempestatem ineidisse, qua hordeum maturum et tri- tum erat, ef&citur illo ipso titulo, ubi Eleorum, ut uidetar, ciuitati, quae agrum quendam coUocauerat, cum duobus con- ductoribus de quibusdam bordei modiis hoc quidem mense conferendis conuenit. Quoniam reapse est ueri simile illam qua frumentum erat conferendum diem ita praestitutam esse, ut si non ea ipsa die, at prius potestas esset frumenti illius conferendi — quam cautionem in tabulis Heracleensibus 0 ai- hibitam esse uidemus — , Alphioum mensem censeo eodem fere anni tempore stetisse atque Heracleensium Panamum i. e. nono Eleorum anni loco^).
Qvlog, ArchaeoL Ztg. 33 (1876) p. 183 sq. — Cauer. De- lectus inscriptt. Graec.^ no. 264, cui ut nndecimus fere anni locus assignetur. suadeo, siquidem eo ipso mense acta esse sumere licet Thyia Dionysii sacra et Mommseni sententia pro- batur, qui ea autumnali tempore celebrata esse putat^); quam- quam enim hanc Thyi sedem plane ab ea quam ceteroram Aeolum Thyius occupat sede abhorrere confiteor (cf. pp. 327. 340. 343), tamen in hac discrepantia non ita offendo, quod nuUum occurrit fastorum Eleorum et ceterorum Aeolum affini- tatis uestigium.
^OXv^iTtiTcog (irfVy qui Roehlii titulis 116 et 119 exhibetur, non pro nomine mensis habendus esse uidetur, sicut Lausche- wius uult, sed ad illum quo Olympia celebrabantur mensem eum spectare puto.
1) C. I. 5T748q. I u. 100 sqq.; Hermann, p. 73 sq.
2) Cf. A. Mommsen. Heortol. p. 13*; Zur Kunde d. griech. EUmas p. 9; hai. diss. cap. III. A, 1 a. 3) Delphik. p. 263, 1.
Digitized by VjOOQ IC
De fastis Graecorum antiquioribus.
349
Quae cum ita sint, nisus Ungeri potissimum et Metagitnionis responsione gententia comparo Atheniensinm menses hoc qnidem modo:
Athenis : apud Eleos : Athenis :
raf4T]ki(jiv 1. Jioo^vog^ ^Exarofißataiv
Mvd'BOTriQuov 2. . MevayeiTvuov
^Ekag)7jßohciv 3. 'Elafpiog Bor^Sgo/Äicov
Movvtxioiy 4. . ITvavoxpioiv
6aQyif]kiajv ISyuQoq>OQii6v
5. 6.
7,
8.
9.
10.
MaifiaxTTjQuov 11.
Iloaeidecov 12.
de Parthenii Eleorum et
stpud Eleos: AnokXioviog IlaQ&hLog IdXfpiüog
GvloQ
D. Aeolnm qui dicnntnr Asiaticorum menses^).
1. Lesbii quos nouimus menses sunt hi: !d7toXlwviogy cf. Conze Reise auf Lesbos p. 23 tab. XI, 2 = E. Pottier. Am. Hauvette-Besnault. Bull. IV p. 439.
C. L IV no.6850A, cf. Hermann, p. 14.
Jelog
^lovXalog
^Tcolkciviog
^Hq)aLötiog
Jloaidsiog
Emesti Gurtii sententiam de huius tituli origine Lesbia com- probari ApoUonio mense, quem scimus fuisse Lesbium, ob- sernauerunt uiri illi Francogalli, qui titulum priore loco allatum ediderunt. Tamen eos qui titulus praebet menses praeter Dium et Apollonium non posse censeo attribui Lesbiis. Probabile enim est Dium et Apollonium — cum redeant apud Perrhae- bos, Eleos, Aetolos, Tauromenitas — apud Lesbios antiquitus fuisse in usu. Cetera autem nomina recentioris temporis spe- ciem prae se ferunt, quo de conferas Hermanni pp. 14. 75. IIoQvoniojv^), Strabo. XIU, 64 p. 613. Quamquam huius
1) Neque de Aeolum Asiaticoruin anni initio neque de mensinm, qui tradantur, locis quidquam statui potest.
2) Ad eundem ApoUinem, cuins hoc mensis nomen erat sacram, Jla^ vonia^ iUe Nesiotarum uicus, qui commemoratur Movcralov nal Bißliod^xrii T?;« ev«//«^.«)07S <r;uoA5s II (1875— 76) p. 127 sqq. u. 48 sqq., spectare uidetur.
Digitized by VjOOQ iC
350 ErnestoB Bischoff
nominis tenninatio contra eam quam ceterornm mensium Les- bionun nomina prodnnt consuetudinem 0 pngnat, tarnen hanc discrepantiam fonna Fomopii restituta mouere nolo, qnoniam talis discriminis etiam aliis in fastis deprehendnntar nestigia (cf. p. 342). Vernmtamen concedendum est Latischewinm recte obseruasse librarios fdisse procliues ad substitnendam termi- nationem Atheniensium mensinm: cf. Athenaei Yin, 360^; For- phyrii de abst II, 54; Boeckhii C. I. II p. 392*.
Ja , C. I. n p. 1038, quod fragmentum nondum bene
restitutnm esse mihi nidetar. Ahrentis ^) enim coniectora ^Ja[i' Giog^ displicet, qnod parnm constat, nom Daesios ille faerit ex antiqnioribns Graecorum mensibus, cnm praeter apnd Sicyo- nios ibiqne alio anni loco atqne apud Macedones (cf. cap. IQ. A, 5 a) nnsqnam aliis in fastis occurrat. Macedonnm aatem mensinm nomina apud Lesbios ualuisse eo quo titulus exaratns est tempore ueri non est simile, qnoniam Lesbios magistratns Lesbiomm oppidis praefiiisse et de snis rebus singulas cini- tates consuluisse uidemus. Neque tamen ex hoc titulo diaer- SOS singnlis Lesbiorum ciuitatibus coUigam attribnendos esse menses. Immo uero mutilatum illud mensis nomen referen- dum esse uidetur ad omnes qui afferuntur populos: ad Mytile- naeos, Methymnaeos, Antissaeos, Eresios; et nocem' GeXaiaiu (u. 2), quam Lebasius pro mensis nomine habuerat, hominis nomen esse Boeckhius suo iure contendit. Quibns de caasis neque F. Bechtel (Beiträge etc. ed. Bezzenberger. V p. 116) neque Latischewius (p. 18, 28), ut mensis nomen restituerent, pro tradito ^OeXaiatu)' scribere debuerunt ^&€Öaiaiu}\ id quod pro communi Qeodaiolcp usurpatum esse sumunt. Namqae haec scribendi ratio ne C. I. add. 2183^ qnidem comprobatnr, qnoniam in litteris traditis OEAAI7IC latere mensis nomen conexus sententiarum tituli illius minime euincit. Verumtamen Theodaesium mensem apud Lesbios fuisse in usu facile potest
1) De hac consuetadine nunc iadiciom ita fieri potest, ut contra Bergkii sententiam (p. 13 sq.) statuamus mensiam nomina per -os finita esse: ut a ceteris Aeolibua, ita ab Aeolibue Aaiaticis.
2) Dedial.Dor. p.496.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graeconim antiquloribus. 351
conici ex Theodaesiis soUemnibus, qnae ibi acta esse docet tit. Bull. IV p.424 u.Ssqq.
2. Cymaei qni tradnntnr menses sunt hi: fDQOTQioQj C. I. 3524, 55 cf. Bechtel., Beiträge etc. ed. Bez-
zenberger V p. 160 sq.; Bergk. p. 14. T€Qq)evgj quem mensem apud Cymaeos ualuisse narrat Lati- schewius (p. 19) monitus a Reinachio, qui eum ex titulo nondnm edito hausit.
CAPtrr II.
De mediae Graeciae ciuitatum fastis ^ qui neque cum Aeolicis neque cum Dorids possunt coniunffi.
i. De fastis Delpkicis.
Cum calendarium Delphicum, ut erat a Eirchhof&o 0 certis
testimoniis restitutnm, Mommseno^) probatum ait, satis esse
uidetur paucis eam adumbrare uiam, qua quaestiones de con-
dendis fastis Delpbicis ad certum finem sunt perductae. Frimum
enim distribuuntur Delphorum menses in duo quae apud Del-
phos distinguuntur semestria. Priori semestri adscribuntur hi^):
IdTtBXXalog^) C.1. 1705; Wescher. et Foucart. 353.
Bovxatcog C. 1. 1688. 1702. 1703; W. et F. 428; B. Haussoul-
lerier, BulLV (1881) p, 397 sqq. na 48.
#
1) Monatsber. d.preuss. Ak. Berlin 1864 p. 129 sqq.
2) Phüolog. u.XXIV (1866) p. Isqq.; Delphik. p. 119 sqq.
3) Omisi titulos, quos edidit E. Curtius Anecd. Deipb., cum eos G. F. Hermann disput. de anno Delphico (Gott. 1844) p. 3sq. coUegerit; neque omnes ubi exstant horum semestrium indicia titalos me adscripsisse spondeo.
4) Tit. W. et F. 266 legitar '/irjvos ^AnoXXtovoi* ^ quod lapiddae errore esse ortum Kircbhoffius p. 130 ann. suo iure putat. Attamen hoc enun- tiatom redlt apud Ghalienses (Lebas. 960; cf. hui. cap. 3c^), ita, ut illud dei nomen usnrpatum esse pro Apellaeo liceat putare; ad quem nsum spectant posterioris temporis exempla nelut Aphrodisiensium KaUfaq^ alia; cf. Herm. Monatsk. pp. 65. 84 et Bergk. p. 18.
Digitized by VjOOQ iC
352 Enestos Bischoff
Boa&oog W. et F. 387. 423; Boa&olog ib. 179. 198. 'Hgalog W. et F, 28. 160; Hgamog C. 1. 1706 quod corri-
gendnm. J(jtda(p6QLog Bang. 937 «=: Lebas. 930; Hauss. no. 40. 46 sq. noiTQOTtiog Rang. 923. 943 = Lebas. 935, 929; W. et F. 424. 434, 445; C. L 1709 ubi UitoxQOTtiov in JT. est emendandum; cf. Herrn, disp. üoiTQOTtiog öevT€Qog W. et F. 425. Posterioris gemestris menses sunt hi: "AfiaXiog W. et F. 426. 446 sq. BvGLog C. I, 1704; W. et F. 263. 421. Geo^iviog C. I. 1700; Rang, 922. 939. 942 — Lebas. 901. 926. 941; Lebas. 934; W. et F. 273. 427. 433; Hauss. DO. 39. 'EvdvOTtoiTQOTtiog W. et F. 21. 33. 159. 'HqaxXelog C. L 1699; Rang. 927 — Lebas. 924; W. et F. 32. 429. [431 ^Trjv ycQCüirjv i^dfir]vov\ id quod est corrigendum], 'iXalog Lebas. 928; W. et F. 27. 48. 368. 430.
Dehinc menses in certum ordinem rediguntur Phocensium mensibus in comparationem adhibitis; id quod eo facilins fit, quia Phocensium menses distinguebantur additis numeris. Men- ses, quibus sedes ex Phocensium ratione destinantur, sunt hi: ' Bavxarios est Phocensiom undecimoB: W. et F. 90.
I. sem.
n. sem.
Apellaeo, Boathoo, Amalio mensibus, cum non compareant coUati cum Phocensium mensibus, certa loca non assignantm. Sed tamen Amalius titulis posteriori semestri adscriptus non potest nisi quarto Phocensium mensi respondere. Tum Kirch-
|
"H^aloi |
primus : Rang. 919 — Lb8.S99; |
|
W. et F. 62. 122. |
|
|
JqBa<p6^tos „ |
alter: W. et F. 105. |
|
JIotTQOTtlOe f, |
tertius: W.elF.SO. |
|
Bvaios |
est PhocenBium quintus : W. et F. 35, |
|
0Boiivio£ |
sextus: W. et F. 53. |
|
^EvBvanoiTQomoQ |
septimus: W. et F. 128. |
|
*H^axXsioe |
octauus: W. et F. 82. 222. |
|
'iXaioe |
nonus: W.etF.47. Sl. |
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiquioiibas. 853
hoffiüs Apellaenm cum decimo Phocensiom mense, Boathonm com duodecimo consensisse satis acriter obsemauit, quam sen- tentiam Mommsenns (Delphik. p. 123) nono fdlsit argnmento. Sed horam airorum doctornm argnmentationem narrare lon- gam esse nidetar; contra addo indicinmy quo Eirchhoffii sen- tentia de Apellaei sede denno firmari nidetar. Aeqnatnr enim tit. W. et F. 289 Tolophoniornm Apellaens cnm Locromm dno- decimo mense; cnm antem hie Locrornm mensis respondeat Phocensinm decimo i), ita, nt Tolophoniornm Apellaens et Pho- censinm decimns mensis conneniant, nalde arridet eadem Del- phomm Apellaei et Phocensinm decimi mensis responsio, qnam- qnam aliis nestigiis Tolophoniornm et Delphomm fastomm affinitas non mnnitnr; cf. hni. cap. 3b/9. lam nero cnm hoc qnem exposnimns Delphomm mensinm ordine ad Phocensinm exemplnm restitnto connenit tit W. et F. et 89 et 167, qnomm illo Heraclens mensis post Poetropinm, hoc Poetropins post Dadaphorinm stetisse traditnr.
Porro £acile est cognoscere anni Delphici initinm. Pri- mnm enim constat de primo prioris semestris mense. Accedit, qnod inter Ilaenm et Apellaenm nouos magistratns imperia snscepisse docet tit. W. et F. 202 ; cf. Mommsen. Philolog. 1. 1. p. 43. Deinde mensinm series ab hoc Apellaeo incipiens anni tempestati accommodatnr tit W. et F. 424, nbi Poetropins cnm Atheniensinm Posideone coninngitnr; qnacnm comparatione concinit memoria schol. ad loannis Tzetzae Posthomeric. extr. (cf. Herm. disp. p. 1,3) ^^HQwdeLov firjvog ovrog ev JehpolQ, i4&i^vr]ai, di QaQyrjXiwvog . .', ita, nt Apellaenm mensem Athe- niensinm Hecatombaeoni respondisse et Delphomm annnm a solstitio aestino incepisse appareat Constat enim, qnae in anni tempora Atheniensinm menses ceciderint; cf. Ideleri Handb. d. Chronolog. I p. 292 sq.
Deniqne breni monendnm est de mensibns et annis inter- calaribns (cf. p. 346). Poetropins prior aflfertur titt. W. et F. 112. 164. 197. 243; alter 86. 154. 425; qnornm titnlomm 197
1) W. et F. 273. 236. Leipiiger Stadien. Tu.
Digitized by VjOOQ IC
854 £nieBtas Biflchoff
in aiumm a. Chr. 176/5 cadere docet HomniBeniiB Delphik. p. 122, 2. Praeterea eqnidem pnto etiam emn cnins fiierit titnlus 154 annnm posse definiri; si qnidem patamusi cni sen- tentiae nihil obstare iiideo , Emmenidam qui hnic titalo prae- scribitnr eondem esse, quem per aimam ol. 145 quartnm (ante Chr. 197/6) archontem fiiisse docnit Mommsenns Fhilolog. L 1. p. 27. — Verl simile igitur est annos a. Chr. et 197/6 et 176/5 faisse intercalares. Qni antem aiiiii intercalares intercesserint, nescimns, qnod intercalariiun mensium notas saepins omittere soliti sunt, quem morem a Mommseno Delph. p. 122, 2 indi- catam nonnidlis exemplis confirmari pnto.
Foetropium mensem, qni tii W. et F. 163 eommemorator, foisse priorem docet Poetropins prior, qui sequenti titalo legi- tnr; quem ntmmqae titalam einsdem faisse anni testantar et Pyrrhas Delphoram archon et Theagenes Amphissensiam ar- chon, qai praescribontar atriqae titalo. Neqae tarnen ita con- stat de titalis W. et F. 129. 197 sq. 199. 203. 206, qoibas prae- est Xenochares archon; neqae de titt 71. 72. 73. 154. 155, qaiboB praeseriptas est Emmenidas; possant aatem et hi et Uli pertinere ad eandem annom ; quam sententiam confirmare aidentar eadem testiam nomina, qaae in atrisqae titalis sae- pias redeont; aelut in his Aristion, Asander, in iUis Andronicos, Dromoclidas.
2. De fasHs Phocicis.
Instituamas calendarium, qaod omniam, at aidetar, Pho- censiam exceptis Delphis erat commane; ad qaod componen- dam attinent titali, qai aat aerba ^wg Ocjxelg ayovxi praebent aat Phocensiam dacis caiasdam nomen habent praescriptam. Ad fastoram Delphicoram exemplam constitaimas mensiam Phocicoram tabalam hanc:
Delphis: apad Phocenses: Delphis: apud Phocenses: ^Hgalog TtQwzog^) IToiTQOTtiog r^hog
j. , jSevTeQog ^^ahog
______ X^lÄciXiog^) Bvaiog Ttifitttog
1) Tituli, qoibas haec nnmeralia debentor, supra p. 352 sunt allati.
2) W. et F. 412; hone Phocensium menBexn BueDios p. 827 plane ne-
Digitized by VjOOQ iC
De &8tis Graecomm antlqtdoribns. 355
Delphis : apnd Phocenses : Delphis : apad Phocenses :
l AatpQiog 0 l ^qxifiiog ^)
^vSvanoLTqoTcioq %ß5o(iog uiTcekXaiog
^HQoxXelog oydoog Bovnoftiog hihLorog
Boa&oog
Dignns est, qui commemoretur, duplex ille usus menses significandi; innenimus enim praeter numeraliay qnibns uide- rnns singulos menses distingni tria mensium nomina propria: Laphrium, Amaliamy Aphaminm, qaomm bini tradnntar binis titolis. Et nt himc nsum etiam latins patuisse reapse ueri simile est, ita ntramqae menses distingnendi rationem eodem tempore fnisse in nsn comprobant titnli W. et F.: 50. 122. 105. 90. 81, qui omnes exhibent menses ex nnmeris designatos qnosqne neri est simile cadere in annos a. Chr. 181. 174. 173. 172. 169; et titoli 312. 368. 412, qni praeferont propria men- sinm nomina et nidentnr cadere in annos 178 et 177; quos annos aceuratius definire conatus snm ex Delphorum archon- tnm tabnlis, qaas instituit A. Mommsen Philolog. a. 24 p. 1 sqq.
Contra nnins calendarii proprium fuisse hune usum dupli- cem negat Latischewius (p. 118), ita, ut ad Phocensium calen- darium commune morem menses ex numeris designandi perti- nere doceat, ad Lilaeensium autem fastos eos ^) reuocet titulos, qui propria mensium nomina praebent, quoniam ei, qui bis titulis seruos manumisisse traduntur, erant Lilaenses. Sed huic Latischewii sententiae haec obstant. Primum sunt tituli, ubi quamquam ei, qui seruos quosdam manumiserunt, erant Lilae- enses, tamen menses ex numeris designentur: W. et F. 35. 50. 53. 81 sq. 90. 128. 222. Deinde nullum aliud singularis Lilae- ensium calendarii deprehenditur uestigium neque in cetero-
• glexit; contra hoc quidem loco iniaria fastis Phocicis 'Tethroniom', qnod nomen ipse nooauit, inseruit, inductus, ut tiidetar, falsa titoli allcoias inter- pretatione; cf. Latisch. p. 115 ann., qui putat eom tit. 312 male usum esse. 1) W. et F. 63. 212; quem mensem BuelliuB attribuit Gharadraeorom fastis. 2) W.etF. 312. 368. Aphamiom Ruellias falso insemit Aeto- lomm fastis. 3) W.etF. 63. 212. 312. 368. 412.
23*
Digitized by VjOOQiC
356
Ernestos Bischoff
mm Ol qnantum scimns, oppidonim Phocicoram calendariis inerant propria mensixun nomina, id qnod statim apparebit. Deniqne tit. W. et F. 368 nerba: ^dg Otaxetg ayovri ^g)afxlov^ euincere mihi uidentur ad Phocensium fastos commones nt hoc nomen, ita cetera propria mensinm nomina spectare; c£. E.Ciir- tium Götting. Nachr. 1864 p.l74.
At praeter illos titalos, quorum menses propter praescrip- tnm Phocensium magistratom foisse patamus Phocensium fasto- rum communium, exstant tituli, qui quoniam praebent archontes singularum ciuitatum, exhibere uidentur singularum ciultatum menses.
Sed uidentur tantum. Singula oppida, quibus proprii men- ses quos adscripsimus foisse uidentur, sunt haec:
Ambryssus ; devtegog est Delphorum Dadaphorius W. et F.
274. 437 ; Hauss. Bull. V p. 397 sqq.
no. 46. oyöoog est Delphorum Heracleus W. et F. 429. devTsgog est Delphorum Dadaphorius Hauss.
no. 47. eß]öofiog C. L 1725. öwdixarog C. I. 1732^ TiTaQTog Lebas. 993 ; Bull. V p. 447. TQirog Eph. A. III, 783 sq. ; cf. Lebas. 823 sq.
Gharadra; Daulis;
Stiris ; Tithora;
Elatea;
Tiragtog TtifiTtTog ivöixccTog öwdixazog
786 783 785 783
825. 823. 826. 823.
est Boeotorum Alalcomenius G. 1. 1569.
TCQOTOg
Apparet morem menses ex numeris designandi foisse com- munem herum oppidorum et Phocensium £ftstis; contra ne
1) Ex diuersa fastomm Ddphicoram ratione LatischewiuB (p. 127) Don debnit colügere etiam ceteras Phocensium ciuitates suis ipsanmi fastis U80S esse. Scimos enim Delphos osos esse com proprüa fastis tum snis ipsorom legibus et institatis; cf. SchOmaimi Griech. Alterth. n, 77 et Her- manni Griech. Antiquit 1, 12, 15.
Digitized by VjOOQIC
De fastis Graeconun antiqoioribciB. 867
nnnm quidem tenemus proprioram mensium nominam exem- plnm.
Porro nidemns Delphomm Heraemn fdisse primum ^) men- sem et apnd Phocenses et apad Ambryssenses, Gharadraeos, DanlioSy nt concladere liceat, ab eodem cardine etiam cete- ramm PhocenBinm ciaitatmn annos incepisse et idem anni initinm onmium Phocensium fnisse commune. Qaae cmn ita sinty singulas qtias attalimng cinitates qnamquam habnerant Buos magistratns, tamen non propriis, sed Phocensium fastis communibus esse usas elucet; quin etiam propria illa mensium nomina quae attribuimus Phocensium fastis communibus unius esse indieia Phocensium calendarii, quod prius fuerat in usu quam menses ex numeris designarentur 2) ueri simile est.
Ab illo autem qui uidetur constans fnisse consensu men- sium Phocicorum et Delphicorum abhorret comparatio primi Elatensium mensis et Boeotorum Alalcomenii, qnoniam Alal- comenius respondere solitus est Atheniensium Maemacterioni ^), primus autem Phocensium mensis consentiebat cum Delphorum Heraeo i. e. cum Atheniensium Pyanopsione. Quam dissensio- nem ex intercalandi uarietate explicandam esse consentiunt uiri docti uelut Boeckhius ad C. 1. 1569; Lipsius Studd. philol. Lips. u. ni p. 21 3 sq.; Latisch. p. 51 ; et ipse ex hac mensium discrepantia p. 346 coUegi Phocenses — et fortasse Delphos, siquidem probatur Hommseni sententia^) de utrorumque in intercalandis mensibus consensu, cui nihil obstare confiteor — intercalasse priore quam Boeotos anno.
1) Etiam Achaeos pro primo mense haboisse Delpborom Heraeom docet tit. W. et F. 109 ; unde patet neram esse Nissen! de anni Achaeomm initio sententiam (kritische Unters, üb. die QueUen d. IV. et Y. Dekade d. LiyittS p. 137); cf. A.Mominsen Philolog. 24,17.
2) Latischewiom (p. 11) secntas a Mommseno (Delphik. pp. 67. 79 sq. 263, 1) ita dissentio , nt arbitrer recentioribus demum temporibus menses ex namens designatos esse ; quoniam huius nsas testimonia non ante aite- rum, quantom scio; a. Chr, saecolom inneniontur; cf. Lebas.-Foucart ad tit. 12 ; boi. diss. cap. in. A, 4 a.
3) Plut. Arist. 21 ; cf. bui. diss. p. 343sq.
4) Delphik. p. 122.
Digitized by VjOOQ IC
|
Delphis: |
apudLocros: |
|
BovxoTtog |
1, |
|
Boa»6oQ |
2. • . |
|
'Hqalog |
3. |
|
J<f8aq)6qiog |
4. TiraQTog *) |
|
IIoiTQOTClOg |
5. Jiovvaiog '^) |
|
IIOLtQOTtLOg I. |
"iJivdv^) |
|
!dnaXiog |
e.ScTos*) |
358 Einestiu Bischoff
3, De Locrarum qui dicuntur Ozolarum fasHs. a) De Locrorum fastis commanibus.
Delphis : apud Liocros :
Bvatog 7. . ^)
Ö f^ Is oydoog^)
l ' JlovtqoTtio^'^] ^EvdvanoLTQOTt. 9. Iloxiog ^)
^iXalog 11.
^'jteXXalog 1 2. ^JmdinLaxof; ^ ^) Apud Locros inaenimus enndem quem apud Phocenses ob- seruauimus duplicem menses distinguendi usum et eodem fere tempore eum ualuisse apparet ex titulis W. et F. 354 et 363, quorum altero Pocius, altero mensis octauus exhibetur, quam- quam utrique inscriptioni eidem et Locrorum et Delphomm magistratus praescripti sunt Quem duplicem usum simüiter atque eandem Phocensium consuetudinem Latischewius ita ei- plicare studet (p. 117 sqq.), ut ea quae attulimus propria men- sium nomina Physcensium fieustis esse uindicanda censeat Qna^ tarnen sententia meo quidem iudicio stare non potest Qq^d^* quam enim ii qui titt. W. et F. 186 et 354 seruos manumittiml, sunt PhyscenseSy tamen illam Latischewii legem non probo nisus titulo W, et F, 405 i^), ubi qui manumisit is quidem e^ homo Amphissensis, sed Locrorum tamen affertur mensis, non Amphissensium; similiter titt W. et F. 236 et 363 Tritenses
1) W. et F. 236. 432. 2) Ib. 186. 3) Ib. 243; Ruelliafl p.S27
censet Dinonem esse alteram Aetolorom Dii formam. 4) W. et F. 213.
5) Septimum locnm E. Gortiiu Göttiog. Nachr. 1864 p. 176 ^AfOff^ Hermaeo mensi, non adscripto fönte, unde eam hausit; cf. Latisch. p-l^'
6) W. et F. 363. 7) Hauss. no. 39. 8) W. et F. 354. 9) Ib. 177. 10) Ib. 405. 11) Ib. 289.
12) Quem titulum Latischewius p. 114 sqq. plane negleadt Scire ttd- lern, quam patriam uir ille doctus assignaret Agyeo mensi, qni hnic tftaio debetur; ne Physcensibus attribuatur impedit, quod is quem teoet locus apud Physcenses Hychaeo est occupatos.
Digitized by VjOOQIC
De fastis Graeoomm antiquioribos. 859
habent non Tritensium, sed Locrorum menses. Cetemm non constantem fhisBe hnnc conexum, quem inter mensis et eiu8 qni manumisit patriam intercessisse putauit, Latischewins ipse sensiBse nidetar; reuocat enim Locrorum Dinonem ad patriam mag^tratas qni dicitar eponymi, quem hominem Physcensem foisse conicity ita, nt etiam Dinonem attriboatPhyscensinm faBtis.
Deinde ne nnos quidem mensis ex Ulis quos^) Latische- wins Physcensibns adscripsit, traditur fnisse Physcensis. Lnmo uero nnsqnam alibi redire eos qnos Physcenses fnisse scimns infra pätebit
Deniqne ea qnae titt W. et F. 186. 243. 354. 405 prae- scripta snnt nerba * aywvo&eriovrog twv ^okqwv^, ^iv öl Ao- XQoig aywvod^€Tiovtog\ ^ßovlaQx^ovrog tov ^oxqixov riksog . ! ad omnes Locros spectare apparet neqne nllo modo fieri po- test — id qnod Latischewins nult — , nt haec permisceantnr cnm illis qnae ad singnlas Locrorum cinitates pertinent, quo- niam inter ntmmqne praescriptionum genus fit oppositio nelnt titt. W. et F. 177. 432. 289. 243. Qnibus de cansis nego fieri possCy nt illa propria mensium nomina titt W. et F. 186. 243. 354. 405 Locrorum fiastis communibus abrogentur; quamqnam quomodo iUnd qnod inter Locros commune fnisse nidimus calendarinm cum singulamm Locrorum cinitatum fastis con- sociari possit, non perspicio.
Ad hanc quam modo adumbranimus difßcnltatem altera accedit de Dinonis sede dubitatio ; qni mensis Delphomm Poe- tropio priori respondisse tit. W. et F. 243 traditur; exspecta- mus antem cum hoc mense consensisse Dionysium, qni in tit. W. et F. 186 cnm Poetropio coninngatur. Nihilominns nt quae- stio de Dinonis loco soluatnr, de diuersis intercalandi cyclis potest ita cogitari, nt Dinonem aut Dionysium communi loco motum esse putemus; quas tamen in intercalandi rationes propter tantam de bis rebus testimoniorum pennriam non po- test accuratius inquiri. Cetemm similes de Laphriaei sede dubitationes eodem excitari qui hnnc Dinonem continet titulo
1) Dinonem, Dionysium, Poetropium, Pocinm.
Digitized by VjOOQ iC
360 EmestoB Bischoff
in condendis fastis Aetolicis panlo infra uidebimüs. Ad quas toUendas dinersae cum non suppeditent intercalandi rationes, in hoc titolo adhibendo summa opus esse uidetnr cantione.
b) PhyBcenBinm et Tolophoniorum fastis. apudLocros: a) Physci: apudLocros: a) Physci
|
ß) Tolophone: |
ß) Tolophone |
||
|
1. |
. |
7. |
• |
|
2. |
a |
8. |
• |
|
3. |
• |
9. |
• |
|
4. |
a) ^QOTVOQ^) |
10. |
a)'Yxalogi) |
|
5. |
, |
11. |
, |
6. . 12. ß) !d7teXlalog^)
Physcenses et Tolophonios et ceteras Locrorum ciuitates ha- buisse idem anni initium, quod in Locrorum £astis communibus in usu fuisse uidimus, cum Latischewio (pp. 54. 121) conicio. Pro tradito Hychaei nomine ideo "^Ylalog scribit Latischewius (p. 126), quod nullum exstat Graecorum uerbum a litteris YX incipiens; et illud quod restituit mensis nomen interpretari conatur his Stephani Byz. s.u. vXri' uerbis: 'YAij' eOTi xal TtoXig uloTCQCJv T(3v ^O^oixSv ^g ro id-viMov vXaiog] ita, ut de huius oppidi nomine ApoUinis cognomen quoddam ^YXaiog^ originem duxisse fingat, de quo illud quod proposuit mensis nomen repetendum esse censet. Quae coniectura quamuis sit per se facilis, tamen uix potest probari, quod de illo ApoUinis cognomine plane nihil constat Alteram autem quam pro tra- dito Hychaeo proposuit scripturam ^) , parnm probabilem esse Latischewius ipse sensit. Equidem traditum Hychaei nomen mutare eo minus audeo, quo plura Locrorum mensium nomina singularem prae se ferunt indolem et naturam uelut Koovrwg,
1) W. et F. 432. 2) Ib. 177. 3) Ib. 289.
4) Ut in oniuersam talexn originem comprobet, affert Latischewias ApoUinis cognomina haec: jix^itpio^^ Faifyid'tcs^ r^vvew^ Kw^tos, alia.
5) 7A(uo0.
Digitized by VjOOQ iC
De ÜMtiB Graecoram antiqaioribüs.
861
riyavrios ")
lin8XlaXo9^*)
Jtiovwnoi^
c) De AmphisBensium, Ghaliensium, Tritensiam, Oeantben- Biam, Antlcyrensiam fastis.
Delphis : a) Amphisaae : ß) Ohalei : y) Tritaeae : 9) Oeantheae : a) Anücyrae :
JBovxariOC X.ldyf^aaxvtov^) KagaiOQ^^)
JBoa&oos 2. . . . . •
'Jl^aioß 3. . KoovTMS")
JIoiT^mos b. Ilavayv^tas^ JIow(f6ntO£ I. JJavayvqioi^)
lAfiaiio^ ^, rvyavxu>i^)
JivfftoQ 7, . -rivx««>ß**)
*.EvSv<r7toir(f6n. 9, IloiT^nios'^) . ...
'Jl^axlaXo^ 10. Il6xu>£^) . ...
lAnaXXaTos 12, UAvaftog^^ UnaX^Tos^*)
Ad Locrorum fastorum commoniam exemplmn hanim Lo- cronun ciuitatnm annos a Delphornm Bncatio incipientes facio (cf. supra b), Bergkii sententiam de Amphissensium anni initio (p. 59) correctunis.
a) C. L 1607 memoriam 'Alqaawdv' Wescheri et Fou- carti titolis, qnomm congensn Lfiyqaarvdv comprobatary refelli E. Cnrtiiis (GOtt. Nachr. 1864 p. 177) et Latischewins (p. 122) recte iadicaaeniiit; qnarnqnam Airastyonis, de qua Hermannos (p. 44) et Bergkins cogitauenmt significatio propter Hesychii nerba ^alqaa%al rivhg aQxov^eg^ eo commendari uidetur, qaod Amphissensiam primnm hone mensem faisse aliqua cum pro- babilitate statoimiis. lam memorabilü) est duplex illa sedes Amphissensinm Poebropii cum Delphornm Theoxenio et En- dyspoetropio comparati; quam duplicem respoDsionem ex uitio
1) W.etF.247Bq. !^/^«<rr. ib. 92. 428 ; Wy^ffT.215; 'Ay^^rvatüv 2bQ.
2) HauBS. BuU. V p. 397 aqq. no. 40. 3) W. et F. 163. 209; HauBS. no. 15. 41 Bq. 4) W. et F. 164. 5) Ib. 426. 6) Ib. 360. 7) Ib. 224.
8) G. 1. 1707. 9) W. et F. 19. 257. 10) Lebas. 959 ; a Buellio omis- BOB. 11) G. 1. 1607. 12) W. et F. 69; cf. HansB. no. 45. 13) HaasB. no. 43. 14) Ib. no. 44. 15) Lebas. 960; a Buellio omiBBos. 16) W. et F. 262. 17) Ib. 148. 18) Tritensium faBtis Buellios p. 827 nCBCio quo iure inseniit Aratyam. 19) Ib. 243. 20) Ib. 442.
Digitized by VjOOQ iC
862 Ernestoi Bischoff
nescio cuius ducendam esse inconsiderate iudicat Mommsenus Delphik. p. 8, 1. Neque aero placet Latischewii opinio, qni p. 120 hanc discrepantiam ita expUcare stadet, at singulos Amphissensium et Locroram menses respondisse stataat bino- ram Delphorum mensinm posteriori et priori parti, quam sen- tentiam pagnare contra Graecomm consnetadinem menses a nouilunio incipiendi p. 329, 2 exposnimos. Immo nero hanc dis- crepantiam intercalandi uarietatis uestigiom esse arbitror; coi discrimini indicio esse possont etiam Ghaliensimn Apellaens et Apollinis qni dicitnr mensis, qaomm ille cmn Delphorum Apellaeo, hie com eorondem Ilaeo comparator, siqnidem sn- mere licet ad enndem mensem spectare utramque notionem; cf. Latisch. p. 120 et hni. diss. p. 351, 4. Contra cetera exempla qnae ad confirmandam sententiam de dinersis mensinm Del- phicorum et Locricomm initiis congessit Latischewins prorsus esse procnl habenda censeo haec: I. Locromm Pocins est Delphonim Endyspoetropins
Amphissensinm » » » Heraclens;
n. Tritensinm Gigantins „ „ Poetropins
Amphissensinm » » » Amalins;
ni. Locromm Dionysins n » Poetropins
Anticyrensinm » » » Amalins;
qnoniam incantins indicare nidetnr, si qnis in tanta ^) qnantam inter singnlamm Locromm cinitatnm üastos intercedere nide- mns discrepantia, tamen apnd omnes has cinitates homonymos menses sibi respondisse snmit Porro pro tradita leetione AMAN qnamqnam dnplici titnlo mnnita Latischewins (p. 124) propter obscuram hnins nominis significationem scripsit AAISIN, qnod nomen sicnt Cretensinm Haliaenm ad Solis cnltnm spec- tare arbitratnr. Neqne nero cnr contra dnplicis titnli memo- riam Latischewio adstipnlemnr, satis cansae esse nidetnr, prae- sertim cnm id qnod nir ille doctns restitnit nomen non ita
1) Praeter nomimun diuersitatem conferas Oeanthensiaiii ApeUaemii, qoi est Delphorum Poetropins et Chaliensiom Apellaeam, qni est Ddpho- rum Apellaeus.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecomm antiquioribas.
tatnm sit; qua de re traditam Bcriptoram qnamnis obscoram sernandam esse censeo; cf. p. 332.
Atqae hac data occasione monere liceat Dinonis et Amonis nominnm posteriorem syllabam esse acaendam, id qnod eoincit analogia ceteromm qnae in 'wv' exeont mensiam nominnm.
ß) Indicium de Ghaliensinm Garei loco pendet ab illa qnam p. 361 exposuimns sententia de Amphissensium Aira- stjronis forma, qnocnm mense Garens coninngitnr tit G. 1. 1607; atqne nt Ghaliensinm Apellaenm comparemns enm Delphomm Apellaeo non cum Amalio, id qnod Gnrtins et Bnellins £acinnt| snadet Ghaliensinm Apollinis qni dicitnr mensis enm Delpho- mm Ilaeo collatns et Tolophoniornm Apellaens enm Loeromm mense dnodecimo i. e. Delphomm Apellaeo aeqnatns. De Gha- liensinm deniqne Apellaei sede inde monetnr dnbitatio, qnod is Delphomm mensis, qnocnm confertnr, enannit praeter pri- mam A litteram.
4. Aeiolorum, CalUpolitarum, Naupaetiorum fasti.
|
Delphis: |
a) apndAetoIos: |
Delphis: |
a) apudAetolos: ß) CaUipoU: y) Naupacti: |
|
Boa&oos |
1. n^OKWcXtOi ^) |
eeoSdvios |
7. 'E^fl€UO£^) |
|
'H^Tos |
2. Ud'avdios*) |
^EvBvanoix^ofcio^ |
8. Jtovv<rios^)ß)y) |
|
Jqda^Qtos |
3. Bavxari09^) |
'H^axXatos |
9. läyvsioe^^) |
|
IIotr^Tttos |
4. Jlas*) |
'iXalos |
10. 'l7l7fod^6fUOS^^)ß) |
|
ÜOlT^OTttOS I. |
Aafqitäoi *) |
l47teXkaXos |
11. |
|
lifi^lufü |
5. Evd^am^) |
Bovxarios |
12. ndvaftos^*) |
|
Bvcioe |
6. 'O/wlmias'^l |
1) W. et F. 179. 198. 316. 323; Hauss. BuU. V p. 397 sqq. no. 26.
2) W. et F. 318. 337. 376. 403. 417 ; Hauss. no. 16. 3) W. et F. 130. 321. 4) W. et F. 124. 145. 188. 199. 252. 304 (Jälaß). 319 sq. 324. 333. 385 sq. 408.; Hauss. no. 15. 17. 23. 27 sqq. 31. 36. 5) W. et F. 243. 6) Ib. 285 sq. 329. 339. 362. 372. 407. 409; Hauss. no. 24. 30. 7) W. et F. 189. 330. 345 sq. 384. 404. 8) Ib. 80. 190. 377 sq. 388. 394. 422 ; Hauss. no. 18 sq.
9) W. et F. 204. 287; Hauss. no. 20. 32; apud Gallipolitas W. et F. 100; apud Naupactios C. 1. 1756. 10) W. et F. 64 (Uyvaos). 178. 294. 310. 313. 325. 328. 371. 379 ; Hauss. np. 21. 25. 11) W. et F. 322. 380. 382. 393. 411 ; apud Gallipolitas Rang. 918 -» Lebas. 908a. 12) W. et F. 74sq. 91. 191. 223. 284. 335 sq. 359. 410. 416; Hauss. no. 22. 33 sq.; C. 1.1702.
Digitized by VjOOQiC
864 Ernestas Bischoff
Aetolornm annnm facit gamma cmn probabilitate A.Homm- sen a Procyclio incipientem. Idem nir doctus propter constan- tem quam uidemns Delphornm et Aetoloram mensiam reBpon- sionem ntrosque eodem usos esse intercalandi cyclo DelphiL p. 122 optimo iure docet Sed tamen una quam plane praeter- misit restat difficnltas. Quid enim fäciamns Laphriaeo mense, qui cnm Delphormn Poetropio priore coniungitar, qnarnquam exspectamus cum eo consensisse Aetolornm Dium, quippe quem respondisse Delphornm Poetropio doceant niginti titoli? Qni- bns ex angnstiis qua nia effhgiamos, non uideo (cf. p. 359 sq.), qnoniam consensu oeteromm titnloram de intercalandi narie- täte cogitare uetamur. Latischewii antem sententia (pp. 37. 41) certo caret fondamento, qni eiasdem fdisse mensis ntromque nomen arbitratnr, ita, ut Hacedonum Dius in Aetolornm calen- darinm irrepsisse et genoinus Laphriaens paulatim obsolenisse pntandns sit. Nam ne nnam quidem eiusmodi dnplicis um nestigiom traditor memoriae; neqne usqoam alibi Macedonom mensiam transitus in calendaria Graecorom gennina certis com- probator testimoniis. Nam illam sententiam de Thessaloram et Halensinm Panamo et Hadromio Latischewins sno Marte temptauit (cf. hni. diss. p. 332) et de Macedonibos Perrbae- boram Dinm esse repetitom mera einsdem uiri docti est cod- iectura^). Cetemm si qnando Macedonom fasti saperaneront calendaria Graecomm gennina^ certe nondum potest cogitari de principatu Macedonum mensimn altero ^) a. Chr. saeculo, quo exarati snnt titnli qni continent Aetolornm et Perrhaebomm Dinm; tradnntnr^) enim menses Graecomm antiqnitos propra
1) Ut Bit DiuB repetendus de Macedonum fastis, sed unde diaersam hanc Aetolornm et Macedonum Dii sedem ezplicemus dubium est Bespondet enim Macedonum Dius Atheniensium Pyanopsioni, Aetolorum Dios Athe- niensium Posideoni; cf. Ideleri Handb. d. Chronol. I p. 396 ; Herrn, p. 101 sq.
2) Cf. A.Momm8en Philolog. XXIV p. 15; Wachsmuth. Mus. Bhen. XVin (1863) p. 540 sq.
3) Cf. U&r^. X (1881) p. 406 sq., ubi exstat titulus, qui Boeotorom Bucatium continet quemque in alteruQi uel tertium p. Chr. saecnlom ced- disse Cumanudes docet; Act. Inst. Arch.YI (1881) p. 40 sqq.; cf. hui diss. cap IV.B,lcetf; Bull.V (1881) p. 70 sqq.; Lat. pp. 74. 149,42.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiqmoribas. 365
etiam primi et alterins p. Chr. saecnli titnlis. Deniqne Bnel- lius p. 827 Hilde hanserit Bominm mensem, quem qnamqnam dnbitans undeeimo loco insernit, plane ignoro.
5, De Daridis fastis.
Delphis: a) Erinei: Delphis: a) Erinei:
ß) Boeii): ß) Boei:
Boad'oog a) !4QxoOTaaiog *) Geo^yi^og a) AcKpqiog ^)
'Hgalog ^EvövanoiTQOTtiog ß) Iloxiog *)
J<jeöaq>6Qiog ^HqcmXelog
IIoiTQOTtLog 'iXalog
IdfxaXiog IdnekXalog
Biatog Bovxariog a) Bovndriog ^)
a) Erinensium annum ab Archostasio' mense ineepisse conicio Cum Latischewio (p. 127), quamqnam non tarn confidenter pro- fero hanc sententiam, quia nnlla commendatur re nisi Archo- stasii nominis etymologia per se non ita certa. Neque enim ad hanc Archostasii etymologiam comprobandam mnltnm ualet exemplam Cretnm Metarchii^), quem mensem nir ille doctns in comparationem adhibet; praesertim cnm nnm hoc qnidem mense magistratus initi sint nesciamns. Cetenun nnllnm con- spicitur fastornm Erinensimn et Aetolomm similitndinis nesti- gium, nnde utrosqne idem habnisse anni initinm conclndi possit Sed cnm alind snbsidinm constitnendo Erinensinm anni initio Sit nnllnm, assentier qnamnis dnbitans Latischewio. Deniqne
1) 'Boiov^ scribitur a Stephane Byz. (ed. Meineke p. 172) ab aliis; cf. Barsian. Geogr. y. Griechen!. I p. 155; titulos autem, quem edidit Rhan- gabis no. 945 , praebet */f 8i Boom, quam discrepantiam iam Rhangabis adnotauit. 2) W. et F. 365. 3) Ib. 54 ; Rang. 931 » Lebas. 920.
4) Rang. 945. 5) Hauss. BuU. V p. 397 sqq. no. 48.
6) Ylde Ideleri Handb. d. Chronol. 1, 426; Hermann, p. 98 ; conferatur nunc Dittenbergeri de Archostasii significatione sententia; qoi Syllog. in- Bcriptt. Graec. no. 294 ann. 5 censet mensem Archostasium esse *eam sine dubio quo magistratuum comitia (a(>xaiQtciai) haberi solent'. Quae etymo- logia si nera dt, Archostasius non tam pro primo anni mense quam inter Ultimos Sit habendus; cf. hui. diss. cap. III. A, 3 e.
Digitized by VjOOQiC
866
Ernestat Bischoff
Hermaimi sententia, qui pntat Laphrium esse Aetolonim xnen- gern, non iam defenditnr. Apnd Phocenses enim, non apud Aetolos innenimus Laphriam. Bnellii antem coniectma p. 827 arbitrantis Erinenses eosdem habnisse fastos ac Phocenses, param neri uidetur similis, cum nnlla in re posita sit nisi in Laphrii nomine et sede.
6, Acamanum
restat nnns mensis KovQOTQojtog tit. Cnmanudis U^v. I (1872) p. 253 sq.; c£ Lebas-Foncart p. 144 no. 194*, Caner.^ no. 240 ; quo titnlo nisus Cumanudes C. 1. 1793* lec- tionem Kovqotvoq correxit; quam conieetnrsun probanenmt Caner (no.241), Baellias (p. 832), Latischewins (p. 19).
Praeterea exstat mensis cuiasdam fragmentnm tit Lebas. 1041
fÄi]vdg JBo . . . . ; fortasse Bo[vxcirlov.
Caput III. De fastis Doricis.
A. Cinitates Peloponnesiacae cum coloniis.
i. De Lacedaemaniorum y Heracleensiwn^ Theraeorum^ Cnidiorum fastis,
d) Cnidi :
Athenis :
MaifJLOMxriquov
Jloaatdecjy
raftrjXtiür
^EhtftißoXttov
a)Laoedaemone>): b)Heraoleae: o)Therae 1. VAnaXlaXo^^
2.
3. 4.
7. JTj^aarwff')
8. 0XiaaMS*) ^/ExaTO/ißsve^)
'Exarofißaieov 10. ^H^atrios^) MsrayeiTviivv 11, Ka^eTos"^) Baijd^Ofucov 12.
üarafioe •)
1)— 15) Vide p. 367.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiquioriboB. 367
a) Lacedaemonionim ephoros iniisse magistratas anniqae initinm intercessisse inter Elaphebolionem exeuntem et hiemem aduenientem apparet e Thncydidis 1. V c. 19 et 36. Sed ntmm eomm annns habnerit initium a solstitio aestino an ab aeqni- noctio aatnmnali, res est contronersa; cf. Bmckii Beligion d. Hellenen ü, 47, Boeckhii Zur Oesch. d. Mondcyclen p. 87, Ungeri 'att. Ealend/ (Sitzangsber. d. bayr. Akad. ph.-ph. Cl. 1875 n) p.62ann.; 'Zeitrechn. d. Thuc' (ib. 1875 I) p.59sq. ann. Ab Atheniensinm antem Pyanopsione i. e. ab aequinoctlo antamnaliO Lacedaemoniomm annum incepisse neri est si- millimnm.
Scimus enim Camemn mensem nt apad Lacedaemonios, ita apud omnes fere Dores fuisse in nsn et eam qnidem, nbi-
1) Aafp^iO£ menBis, qui ezstat in Gytheatarum titnlo a Newtone CXLIU edito, in Lacedaemonionim fastis, qaibus eum inseri Newton uult, uix habet locmn. Occupatus enim est tertius quem Laphrius, ubicumque in- nenitor, obünet post bnunam locus (cf. supra cap. n, 2 et 5). Gytheatanxm igitur mensis ille fuis9e uidetor uel Eleutherolaconum qui dicuntor, quo- Tum temporibus decretum titolo Uli inscriptnm esse Newton iudicauit. — Aphrii formam per Duchesnii errorem e Laphrio esse ortam Newtonis at minime probanda est sententia. Aphrii enim nomen non nno Duchesnii comprobator titolo, sed tribus üssiogii iuscriptionibos, quae et a Bergade et a Duchesnio itenun sunt descriptae (cf. hui. diss. pp. 319. 334).
2) Thuc. y, 19. 3) Thuc. lY, 118 sq.; cf. Boeckhii Zar Gesch. d. Mondcyclen p. 86 sqq. 4) Steph. Byz. s. u. 0Xi6v^\ Hes. s. u. 0Xvriiftos.
5) Hesych. s.u. 6) Hesych. s. u. 7) Thuc. V, 54,2; cf. Plut Nie. 28 et ünger. Phüolog. u. XXXm p. 231. 8) C. I. 5774 sq. tab. 1, 2 et 95. 9) Ib. n. 101. 10) C. I. 2448. IV, 1. VEI, 19. 11) Ib. H, 8. ni, 4. 12) Ib. n, 32. IV, 26. 13) C. I. H p. 1086 no. 2465 f. 14) New- ton, Halicamassus, Gnidus and Branchidae p.758 no. 44. 15) Lebas- Waddington no. 79; cf. G. 1. 3052.
1) Latischewius quod p. 52 sqq. eos, qui Atheniensium Pyanopsio- nem pro primo mense habuissent, annum non ab aequinoctio autumnali (i.e. anno a.Chr. 381. 27/28 Sept.; cf. Boeckhii Sonnenkreise p. 388), sed ab occasu uergiliarum matutino (i. e. eodem anno 13/14 nou.; cf. Boeckh. 1. 1.) incepisse docet, me non habet assentientem. Est enim ueri similli- mum annum non ab ipso cardinis die incepisse, sed a prozimo eum in- sequente nouilunio, ita, ut primus mensis anni ab aequinoctio autumnali indpientis responderet Pyanopsioni, primus autem anni a matutino uer- giliarum occasu incipientis Maemacterioni.
Digitized by VjOOQ IC
868 fimestoB BiBchoff
cnmqne faerit, in idem anni tempns incidisse et Atheniensinm Metagitnioni respondisse consentiimt niri docti 0 Thucydidis ^ 1. V c. 54 nerbifl ^KoQveiog d^ r}v fiTjv Uqoiiqvia ^(o^uvai* nisi. lam eis, qni hanc sententiam probant, colligendniii est omnes qni Oamea celebrarent Dores enndem haboisse inter- calandi cyclnm. Cam autem constet Bhodios pro interealari mense habaisse Panamnm alteram, quem mensem etiam Lace* daemoniornm foisse docent Heracleensimii fiasti, conclndo ') ut a Bhodiis, ita a Lacedaemoniis et ceteris Doribns pro inter- ealari mense habitnm esse Panammn altemm. Sed tabolae Heracleenses, qoae dicontnr, non solnm fidsse Panamnm tra- dnnt Heraeleensinm mensem, sed etiam snadent, nt eam coUo- cemos iis temporibns, nbi frnmentnm et matumm et tritom erat^); ita, nt Hermanne assentiar, qni p. 124 ei assignat locnm Cameo proximnm. Qnodsi Panamnm altemm a Lacedaemoniis esse habitnm pro interealari mense enmqne stetisse statim post Gamenm et respondisse Atheniensinm Bo^dromioni sumimns, sextnm ant dnodecimnm Lacedaemoniomm mensem fnisse Pa- namnm seqnitnr, qnoniam Oraeci interealares menses mensi sexto ant dnodeeimo addere solebant Dnodecimnm autem fnisse enm mensem intellegitnr ex Thncydidis locis snpra lan- datis. Qnoenm optime consentit dnomm titulomm memoria, qnomm altere (G. I. 5475) Oelensinm Gamens fnisse traditnr posterioris semestris, altero (G. I. 5491) Agrigentinomm Car- nens adscribitnr sexto bimestri.
Gnm antem non solnm Lacedaemoniomm, Oelensinm, Agrigentinomm, Bhodiomm, sed etiam Gretnm annnm ince- pisse nideamns ab aeqninoctio antnmnali, conclndere nelim inter Dores commnnia fnisse nt intercalandi cyclnm, ita anni
1) Grote, Gesch. Griechenlands V p. 258,55; ünger, PhBolog. Lc; Latisch. p. 145. 2) Cf. Fausan. m, 5, 8 p. 216 Bekk.
' 3) Bis qnidem causis adducor ad altemm mensem Panamom inter- calandom; contra certa desidero de hac re testimonia; qnae tarnen ezstare Schmittius auctor dissertationis Lipsiensis a. 1882 'qoaestiones chrono- logicae ad Thucydidem pertinentes' p. 48 sibi finzit.
4) G. 1.5774 I u. 100 sqq.; Hermann, p. 73sq.; cf. hai.dis8. p.348.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecoram antiqaioribns. 369
initium, praesertim cnm plurimi fasti Dorici hanc anni car- dinem admittant neqne ulli obstent nisi Corcyraei et Tanro- menitani, quos etiam aliis rebus a ceterorum Donun calen- dariis discrepant. — Qnibus de causis omniam Dornm qnoad fieri potest fastoff ineipientes fociemns ab aeqninoctio aatnmnali,
Porro facile potest consociari nostra de Lacedaemonio- rnm anni initio sententia cum Plutarchi loco (Agidis clSsqqOy quem Latischewins primns, quantam scio, adhibuit ad statuen- dum Lacedaemoniornm anni initinm. Ibi enim scriptor narrat eodem tempore autnmnäli Agesilanm et contra intercalandi cyclnm anno addidisse mensem intercalarem et contra leges id studuisse, ut itemm ephoms crearetnr. Verumtamen minime perspicio, quo iure Latischewins Cameo assignanerit duodeoi- mnm locum, Panamo primam. Cui sententiae primum obstat ceteromm fastorum Doricornm similitndo; tum displicet, quod nir ille doctos ad Dodwelli ^ sententiam recurrens sibi snmit Lacedaemonios intercalare solitos esse altenim Camenm; ueri enim uidetur dissimile hnnc mensem, quem Dores habebant pro sacro, dnplicatnm ac profanatnm esse.
lam Phliasii, Hecatombei, Herasii ordinem probo enm, quem Latischewins (p. 133 sqq.) proposuit; qui cum Ungero^) consentit de coUocando Herasio^); ita autem dissentit ab eo- dem uiro docto, ut Hecatombei et Phliasii ordinem quem ille probauerat inuertat^ eo potissimum usus argumento, quod Hya- cinthia, quae mense Hecatombeo celebrata esse accepimus^), sibi persuasit Scirophorione acta esse, non Thargelione, id quod Ungerus demonstrasse sibi uisus est. Sed hanc de Hya-
1) Cf. üngeri 'Zeitr. d. Thuc' p. 59ann. Sitzungsber. d. Münchn. Ak. 18751; Dodwellius ad alteram mensem Garneum intercalandum confugit, Tbuc. (Vi 76) locom explicans, nbi legimas statim post Garnea hiemem accidisse. Attamen haec quam proposaimus intercalandi ratio optime qaa- drat ad illom locum interpretandum, siqaidem licet cum Ungero (cf. 1. c.) Btatuere singolos iUius anni menses uno loco propterea processisse, quod priore anno mensis intercalaris erat interpositus. Neque enim stataendom est anni et hiemis initia co&sensisse.
2) Philolog. u. XXXVU (1877) p. 18. 3) Cf. Droysenum Hermae u. XIV (1879) p. 1 sqq. 4) Hesych. s. u. "Exaroftßevs.
Leipsiger Studien. YIL 24
Digitized by VjOOQ iC
370 ErnestuB Biscboff
cmthioram tempore qaaestionem traetare longom est, prae- sertim com Latischewius demonstrauerit inter eos locos, qnos Ungerns attnlerat ad snam gententiam finnandam, esse nnllum, qui saae ipsias sententiae obstaret. Contra ad comprobandam illam Hecatombei sedem affero duo argnmenta%liimde repetita.
Primnm enim apparet ex Voemelii dissertatione 'de quo anni tempore in Attica anfia^ovrog %ov gItov dicatar' apnd Athenienses eom quo 'ol zfig yrjg xaQTtol anfiaCovaiv^ mensem fuisse Thargelionem ; cui respondisse ueri est simile Lacedae- moniorum Phliasium, quo frages maturaisse Stephanus Byz. s. u. testatur bis quidem uerbis: Hv (p tovg v^g yfjg xaQrtovg axfÄaKsiv aviLißißrjxe\ Tum Theraeorum titulus 0. I. 11 p.l086 no. 2465 f, ubi Artemisio et Hyacinthio mensibns primitiae qaaedam illo ut nidetur aliae, hoc hordei et tritici modii qoi- dam imperantur, Phliasium Hyacinthio nt anteponamns snadet; nnde siquidem Hecatombenm respondisse Hyacinthio 0 poni- mus, Phliasium praeeessisse Hecatombeo fit condnsio.
b) Latischewius cum Heracleensium menses ad condendos Lacedaemoniorum fastos non adhiberet, factam est, ut Lace- daemoniorum mensibus Rhodiornm adderet Thesmophorinm pro Apellaeoy quem eis adscribendum esse censemus. Sed tamen ante omnia ad conficiendos Lacedaemoniorum fastos ad- hibendos esse Heracleensium menses persuasum habeo, quia a Tarentinis, Lacedaemoniorum colonis, eos duxisse originem scimus. Namque Apellaeum aut Panamum repetere a Thari- nis, qui simul cum Tarentinis coloniam deduxerunt Heracleam, Apellaei terminatione et Panami tempestate, in quam enm in- cidisse uidimus, uetamur. Apud lones enim, qui erant Thnrini, Apellaeonis usurpatur forma et Panamus respondet Athenien- sium Scirophorioni.
Heracleensium porro Apellaeus — siquidem Lacedaemo- nios, Heracleenses , Theraeos, Cnidios idem habuisse anni initium sumere licet, id quod hoc loco in uniuersum moneo — inter primos menses uel pro primo habendus uidetar esse.
1) Cf. Herrn. p.79sq.
Digitized by VjOOQ iC
De faatis Graecornm antiquioribuB. 871
Nam aliqnam probabilitatis speciem habet agros esse locatos iis ipsis temporibus, ubi ama cessarent et adesset sementis faciendae opportnnitas; quam tempestatem incepisse a aergi- liarum oceasn matutino i. e. ab altero fere Heracleensium mense discimus ex Hesiodi opp. et dd. u. 383 sq. ; cf. Ideleri Handb. d. Chrono!. I p. 242 1). Quo conexu inter Apellaenm et anni tempora statuto utraque pars prioris tabulae Heracleensis car eodem confecta sit Apellaeo mense apparet. Maxime enim erat haec anni tempestas locandis agris idonea.
e) Diosthynm, Eleusininm, Delphinium menses in nniuer- Bum quidem eo sese excepisse qnem cum Boeckhio, Hermanne (p. 117 sq.), Latischewio (p. 175 sqq.) dedimns ordine apparet ex G. I. 2448 argnmento; sed aliam post alinm stetisse Lati- schewii probabilis est coniectura. Ut enim Delphinium statim^ post Eleusinium stetisse putemus, sententiarum conexus G. I. 2448, n suadet; cf. Bergk. p. 12 et hui. cap. B, la; continuus autem commendatar Diosthyi et Eleusinii successus uerbis eins- dem tituli IV, 21 ^ano tov tvqcltov 7tk€l/iif.iaTog\ quippe quae cum acumine quodam dicta esse uideantur et illos sacrificio- rum dies testamento praestitutos obseruari non potnisse pro- dant nisi summa adhibita festinatione. Ad quam sententiam confirmandam accedit, quod primus consanguineorum conuen- tus, qui quae opus essent ante omnia constitueret conuocatus est eodem Diosthyo, quo 'lex sodalium eins qui instituitur thiasi siue coUegii' est facta; cf. tit. IV, 1 et VIII, 18 sq. Ad certnm autem anni tempus hi menses referri possunt, siquidem ^toa- ^og apud Eleos pro tradito 'Qwavd^iag' a Boeckhio recte est restitutus (cf. hui. diss. p. 347). Geterum ad comprobanda haec Eleusinii et Delphinii loca nouum Latischewius sibi com- parauit (p. 177) argumentum Oluntiorum fastis in comparatio- nem adhibitis, ubi uterque sibi proximus deprehenditur (cf. cap. m. B, 3 c), quamquam sexto et septimo demum anni loco.
d) Badromio mensi alterum apud Goos ceterosque Dores anni locum attribuit Latischewius p. 168, Atheniensium Mae-
1) Eundem anni locum occupasse uidetur Oluntiorum Apellaeus;
cf. hol. cap. B, 3 c.
24*
Digitized by VjOOQ iC
S72
ErnestoB Bischoff
macterioni enm reBpondisse ratns. Equidem deesse confiteor certa de Badromii loco testimonia. Si aatem eosdem foisse Lacedaemoniomm, Heracleensinm , Theraeomm, CnidioTnm fastos probabitur, ut secunduB qui onus restat anni locus as- signetur Badromio facile poterit fieri.
Denique in dao semestria Cnidioram annum esse diuisum ex C. I. tit. 2654 discimus.
2. De Corinihiorum , Corq/raeorum, Syracusanorum, Tayrameni- tarum fastis.
|
Athenis: a)Cormthi: |
b)Corc7rae: c)S7TacaBi8 |
: d)Taaromenii: |
||
|
JJvavoyfKov 1. |
. . |
10. MLoQ]^) |
||
|
, |
ll.'^sroJUfi^fOS«) |
|||
|
Jlocaidsiov 3. |
12. JvcadexaToios') |
|||
|
jrafiijXiav 4. |
11. Maxav8v€^) |
UlA^^ialos*) |
||
|
^ 4vd'BaitiQi(ov 5. |
X2. EvxXsiOS^) |
2. Jtovvctos*) |
||
|
^EXafTißoXiciv 6. |
\,j4^BfliTtOi^ |
3. |
||
|
Mawix^wv 7. |
4. |
|||
|
SaQyrihoiv 8. |
5. |
|||
|
2xi^o<pOQi(av 9. |
ß.l4neXXaJos a ^^) |
|||
|
^Enaxofißawv 10. |
7.7]Tö^«>s") |
|||
|
MerayeiTvuov 1 1 . |
Ka^Bios*) |
8. Ka^alos ") |
||
|
BariBqofutov 1 2. Ilara/ioe ^ |
1 |
9. |
||
|
Incertae sed |
[S: |
*Fv8^BvG^) |
ßvxXaws ") ♦ |
a) De Gorinthioram anni initio quamqaam nihil constat, tarnen nolla impedimar re, qaominns idem arbitremur apnd eos atque apad Lacedaemonios nalnisse anni principinm; et
1) Ps.-Dem. de cor. 157. 2) C. I. 1845 uu. Isq. 488qq. 57. 59. 62. 98 sqq.; cf. Kirchneri de Andocidea quae fertor tertia oratiooe. dissert. inaug. Berol. 1861 p. 9 et Goetz. Act. boc. philol. Ritsch. II p. 342.
3) Vischeri Kl. Sehr. U p. 13 sqq.; Newton, no. CLXVI. 4) Phit. Nie. 28 ; cf. hui. diss. p. 366» 8. 5) Wachsm. Mus. Bhen. XXIY p. 452 sqq. col. ü, 1 ; yia[^ofiiav] Camarda; JaX[iav] D. Comparetti N. Jahrbb. f. class. Phflolog. IC 1869 p. 305 sqq. ; cf. C. I. 5640 IH, 2, 3 AAAIOY. 6) C. I. 5640 m, 2, 13 ; Wachsm. II, 18. 7) Ib. H, 33. 8) C. I. 5640 1, 1, 1. 9) Ib. 1, 2» 1. 10) Ib. m, 1, 1 et 9 (SsvTBQos). 11) Wachsm. 1. 1. 1, 8; Toff^Jov Camarda, D. Comparetti; cf. TODNIOY C. I, l.L 11,1,20; 7«Y>loY ib.UI, 1, 17. 12) Ib. m, 1, 26; Wachsm. 1, 23. 13) C. L 1. c. IV, 2, 9.
Digitized by VjOOQ IC
De fastis Graecoram antiquioribus. 373
p. 368 sq. Atqne iit*iieiiiam ad Gorinthioram Panamnm, etsi certum est ^) illam qna is continetor mensis epistnlam non esse genuinam, tarnen eins de Panami tempore memoria non ab- horret ab historiae fide, qaoniam Panamum apnd onmes, qnan- tnm sciOy Dores respondisse uidimus (p. 368) Atheniensium Bo^'dromioni. Hermannus autem eum Panamum, qni schol. ad Find. Nem. p. 426 ed. Boeckh. traditur, esse Corinthium ratos me non habet assentientem. Macedonicnm ^) enim mensem a Bcholiasta esse dictum malto neri similius est, praesertim cmn niromm doctorom de Nemeorom tempore sententiae ^) non tam cum ea cuius erat apud Dores Panamus tempestate, quam cum Macedonum Panamo Atheniensium Scirophorioni respondente ^} possint consociari. Difficultates ^) autem quae remanent tollere mea nunc non interest.
b) Deinde Corcyraeorum Artemitium, Machaneum, Eu- cleum hoc quidem ordine sese excepisse et illum fuisse primum, hos autem undecimum et duodecimum anni menses Corsinus demonstrauit (fast. att. U p. 415 sqq.) et probauit Hermanne. Porro ad Lacedaemoniorum Artemisii exemplum hos menses referendos esse ad certum anni tempus cum eodem Hermanne censeo; quamquam de anni initio illarum gentium fasti ualde inter se dissentiunt. Contra Tauromenitarum fasti ad Corcy- raeorum äut aliorum populorum fastos condendos nihil fere ualent, quoniam singularis fuisse uidetur eorum natura ac ne Eucleus quidem occupare potest apud Tauromenitas eandem sedem, quam apud Corcyraeos eum habuisse accepimus.
Quo autem loco Psydreus mensis steterit, prorsus nesci- mus. Ac ne Vischeri quidem sententia, qui eum cum Argi- uorum et Boeotorum Hermaeo i. e. cum Atheniensium Oame-
1) Gf. Droyseni HeUeni8m.P,2,346.
2) Cf. Bchol. ad Find. Olymp. YII, 147; Gorpiaeum, qui ibi legitur, esse mensem Macedonicom, non Rhodium primus uidit Boeckhius C. I. II p. 392«. Tum Droysenus (Hermae uol. XIY p. 7 sq.) contra üngemm (Philolog. noL XXXiy, 61) disserens hunc mensem denuo abrogauit Rhodiis.
3) Cf. Unger., Philolog. XXXIY p. 50 sqq. ; Droysen. Hermae 1. c.
4) Cf. Ideleri Handb. d. Chronol. 1, 396 ; Herm. p. 101 sq.
5) Cf. ünger. Philolog. u. XXXIV pp. 52. 64 et Droysen. 1. c.
Digitized by VjOOQiC
374 Ernestus Bischoff
Hone comparandum proposuit, probata Roschero ^ certis nititar testimoniis neque cum eo quem probauimus mensium ordine potest conciliari.
d) lam Tauromenitarum mensium ordinem probo eom, quem Wachsmuthius (altera tabula) et Comparetti instituenmt Priori Wachsmuthii tabulae hanc mensium seriem praeferen- dam esse censeo, quod Apellaeus, cum duplicatus sit, sextum sibi postulat anni locum ; cf. p. 368.
AAAIOY denique uocabulum in C. 1. 5640 m, 2, 3 et Aa apud Wachsmuthium 11, 1 legi — ita, ut Dalii nomen £acili coniectura reponatur — contra Latischewium est monendum; qui (p. 155, 51) Dalium a Tauromenitarum £ästis remotnm esse idcirco sibi finxit, quod AAAIOY uocabulum C. I. 5640 n, 1, 18 traditum in XAAKOY esse mutandum Franzius concesserat
3. De Megarensium, Calchedoniorum , Byzantinorum , Chersonesitarum, Astypalaeensium fastis.
Athenis : a) Megaris : b) Galcbedone : d) Byzantii : e) Astypalaeae : c) Chersoneai : Ilvavorfufav . . MaXoy>60tos^)
MaifKucrrjQicov . b) Maxavevs *) Maxaveve ')
noae^Batov T^iros^) h) neraveirvioe*) rafirjXiatv c) Jtot'vfftos^) Jtovvffioe^) 7 ^tjvaioßaxxtos ^^)
^ElafTjßoiuiov
AvxsiOi *)
MowtxMov
*Exaro/ißai,<av MexaytiTVicov Botj8^fuoiv Ildv[afiOS] ^)
1) 'Hermes der Windgott' p. 48. 2) Lebas.-Foucart. no. 12 = Rang. 704. 3) Ib. no. 17. 4) Ä. A. Kovfiavovdtjs , "Ad^.Ta (1878) p. 207 00. 2; cf. Dittenberger. Hermae u. XYI (1^81) p. 164 sqq.; Sylloge inscripU. Graec.no. 369; Lausch, p. 194 sq. 5) C. 1.3794; Gumanades 1.1. u. 20; apud Cbersonesitas P. Foucart. BuU.Y (1881) p. 71 sqq. 6) Maleforos est September: Papiae schol.; cf. Bröcker. Philolog. u. II 1847 p. 246 sqq.; C. F. Herrn. Philolog. 1. c. p. 262 sq. ; Lat. p. 130 sq. 7) Machamus est De- cember, Bröcker. p. 259; Herrn, p. 263. 8) Papiae schoL I.e. 9) Eidios glossar. Portense; cf. Herrn., Monatsk. p. 89; Philolog. l.L p. 267; 'ma- nuscrr. fortasse Eiclios' Lat. p. 129, 4. 10) Artemeisios Papiae seh.
11) latheos Papiae seh. 12) Agrantus, Papiae seh. 13) 0.1.2483 sq.; cf. Boeckh. ad h. t. 14) ^r. j4. KovfiavovSrjs Bull. VIU (18S4) p. 22 sqq. B.
Digitized by VjOOQ IC
De fastis Graecorom antiqmoribus. 875
Unde hornm fastornm anni eeperint initia nescimus ; tarnen propter cansas p. 36S sq. expositas eo indinat sententia , nt etiam harnin ciaitatnm annos inciplamus ab Athemensinm Pyanopsione. Cui sententiae ne Byzantinomm qaidem fasti obstant, qoos ab Artemisio i. e. ab Atheniensiam Elaphebolione incepisse Latischewins propter fastorum Corcyraeorum simili- tndinem snmit. Neque enim de artiore utrorumque fastoram affinitate mihi est exploratnm.
b) Enm Petagitnii, Dionysii, Machanei ordinem quem Dittenberger institnit ita innertendum esse cum Latischewio censeo, nt Petagitnio et Dionysio anteponatur Machaneus. Cuins inaersionis cardo in explicanda ^Tco^odog' notione nerti- tur; quod uerbum Dittenberger idem ualere atque reditum*), Latischewins autem idem atque aditum i. e. supplicationem uel pompaq}^) opinatur. Quam interpretationem sententiarum conexu commendatam idcirco eensemus praeferendam esse, quod uerba ^Tcod^odog^ (u. 27) et 'avd&eaig' (u. 22) sibi oppo- nuntur et ut ^no&odog^ statim post uenditum sacerdotium ac- cidisse uidetur, ita ^ava&eaig' instituta est post totnm pretium solutum, cuius altera pars erat soluenda Petagitnio, altera Dio- nysio mense. Per complures enim menses illud sacerdotium fnisse uacuum propter tituli uersus 23 sq., unde cottidie fuisse apparet omandum sacerdoti templum, parum est ueri simile. Accedit ad hunc Calchedoniorum mensium ordinem confirman- dum Byzantinorum fastorum similitudo, qua haec commendatur mensium series. Geterum eorundem exemplo assignatur Cal- chedoniorum mensibus certa anni tempestas.
d) Omnes Byzantinorum menses eo quo Papiae scholiis traduntur ordine affero, ita tamen, ut singulos Byzantinorum menses cum eis comparem Atheniensium mensibus, quos sci- mus desiisse singulis mensibus iulianls a Papia in compara- tionem adhibitis. Quam legem a Latischewio (p. 133) obser- uatam fulciri uideo Artemisio, Hyacinthio, Eucleo mensibus,
1) *Neqaedum se das interpretationis paenitere' Dittenberger 8yll. in- scriptt. Graec. p. 534, 18 profitetur. 2) Gf. Aristoph. Nub. 308; Pac.
396 ; Xenoph. Exp. Gyn VI, 1,11; saepius.
•876 Ernestus Biscboff
qaorum sedes Lacedaemonioram et Corcyraeorum constitnimtar exemplis. Qnamqoam igitnr Papias in institaendis fastiB sais leges qaasdam aidetnr secatns esse, tarnen magnam in bis Bcholiis adhibendam esse cantionem docet Garinas mensis cmn Nonembri iuliano i. e. com Atheniensinm Pyanopsione com- paratns; in Carino enim Carnei nomen latere Latischewins negare non debnit (p. 145), praesertim com ipse dnbitet ad comprobandnm Carinum adhibere Pansaniae locam (L, 44, 2) niris doctis iam pridem dabiam, ubi Apollini inditar cognomen Carino. Onm autem Cameum contra onmium (cf. p. 367 sq.) fere Domm consensum a Papia cum Pyanopsione coUatam esse nideamus, de eis mensibns, qui non ferunt tam manifestam certi temporis notam, Papiae eo minor habenda erit fides; nisi forte eins memoria certis qnibasdam comprobatnr testimoniis aliimde repetitis. Quodsi quis Carnenm enmque nndecimg loco — ot semetur illa de hoc mense lex — Byzantinomm fastis inserere nnlt, ei Malophorins^) est monendas eo quem Papias prae- scripsit loco et collocandus prima, ut uidetur, anni sede, qnae ab eo qui uiris doctis placuit Malophorii sensu ^) non plane abhorret.
Qui denique mensis octauo steterit Byzantinomm anni loco nescimus neque satis commendantur Dalius aut Hermaens, qao- rum alterum inserendum Latiscbewius p. 154 proposuit. Her- maens nuUam fere habet probabilitatem ; Dalius autem, quam* quam apud Bhodios et Coos inuenitur s), fastis Byzantinis nix potest attribui, quoniam parum similitudinis inter utrosqne fastos intercedit; ceterum ne Tauromenitarum quidem Dalii quam p. 372 statuimus sedes Latischewii fiauet sententiae.
e) Iam uero Astypalaeensium Artamitio tertiam quam apud
1) De hac Carnei et Malophorii inuersione cogitaoit etlam Latische- wius (p. 146).
2) ^MaXofoQos^ esse Cereri mala praebenti cognomen consentiont uiri docti: nelut Herm. Philolog. 11,262 sq.; Preller, Griech. Mythol. 1,633,2; R. Meister, Griech. Dial. 1, 222; Lausch, p. 1308q.; alii. -- De tempore quo mala maturescunt cf. Ungerum, Philolog. XXXIII p. 232.
3) £t ibi quidem Thargelioni roBpondisse uidetur; cf. hni. cap.B,l.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecomm antiquioribas. 377
ceteros Dores occnpat post brnmam sedem attribuo, etsi cum Amorginorum Anthesterione, quem homonymo Atheniensiam mensi respondisse ueri est simile, Gamanndis titnlo compa- ratnr. Neque enim satis causae esse uidetur, car uulgarem quem innenimus Anthesterionis et Artamitii ordinem pertnrbe- muS) praesertim cum haec quam tenemus discrepantia diaersis Astypalaeensium et Amorginorum intercalaiidi rationibus facile potuit effici. Deinde lobachchium meusem proximo ante Arta- mitium stetisse loco ex tituli argumento apparet. Astypalaeen- ses enim pecuniam aliquam certam Amorginis ea quidem con- dicione minore quam solebant faenore dant mutuam, ut proximi anni lobachchio mense debitum soluatur. Si illo quidem mense non reddatur pecunia, grandius praestituitur faenus a proximi anni Artamitio soluendum ^). Ita cum res se habeant, quis est qui ullum inter lobachchium et Artamitium interfnisse mensem statuat? Contra de Euc[arp]i, quem restituit Cumanudes, forma et sede dubito. Quin etiam quoniam unde uir ille doctus hoc supplementum petiuerit nescio et nomen illud omni, quantum scio, exemplo caret, Euclei nomen malim restituere, qui mensis apud Byzantinos, Corcyraeos, Tauromenitas inuenitur. Sed etiam Eucleus restitutus habet difficultatem. Hie enim mensis, cuius nomen primo Gumanudis tituli uersu euanuit, eodem quo Eucleus apud Byzantinos et Gorcyraeos stetisse uidetur loco non potest coUocari. Nam inter illnm et lobachchium, quem altero post brumam loco coUocandum proposuimus, Astypa- laeensium anni cardinem intercessisse ex titulo apparet ; apud Amorginos autem etiam Anthesterione cum Astypalaeensium Artamitio coUato idem erat in officio magistratus, quem illi
1) Gomanadis tituli aersuB 6—8, in quibas hunc quem adombraui senBun inesse puto, a Ricardo Meistero monitas ita sumo esse restituen- dos : iap Si ftr^ anoBrnüiv ji^xeaivels ifi fiijrl ^loßaxx^tp lf[rovs rov] (Goma- nudes scripsit 8[te]) fisxa Xa^lyivrj Bofno^ov roxav ^bqovtcov (quod uer- bum B. Meister lapidi incisum esse bis quidem litteris fingit: ^EPONTCÜN, ut deleta T littera facile exstet Gumanudis lectio 4>EPONICON) ^A^bh^vbI^ nivxB oßolave ini fivq anb firjvo€ Id^xafAitiov \ [ini] (Gumanudes icai^) 8afiio^yov OS av fiera Xa^iyevrjv dafno^yijt x. r. A.
Digitized by VjOOQ iC
878 EmoBtas Bischoff
Astypalaeensiam mensii cnins nominis fragmentam legitar, acUcriptum aidemas. Non priore igitur loco ille CumaiiadiB Eacarpns stare potest, quam nndecimo ante Artamitiain i. e. quarto post brumam loco. Contra apnd Gorcyraeos et Byzan- tinos^) Eucleo alteram post brumam sedem magna cum pro- babilitate assignasse mihi uideor.
Quin etiam locus illius Astypalaeensium mensis cormpto nomine ita accuratius definiendns esse uidetur, ut is non priore quam septima nee posteriore quam nona post brumam sede coUocandus sit, siquidem ut Dorum, ita Astypalaeensium annum a decimo et Amorginorum, sicut Atheniensium a septimo post brumam loco initium cepisse sumere licet 2). Et quod proximi anni ^öafiioQyog^ qui dicitur magistratus nondum erat designa- tus Eucleo mense (quem restituere uelim), quo Astypalaeensi- bus de coUocanda pecunia illa cum Amorginis conuenit, ueri est similius Astypalaeensium Eucleum, quem fingimus, Athe- niensium Hecatombaeoni uel Metagitnioni quam BoMromioni respondisse. Hie autem Euclei locus ualde abhorret ab eo loco, quem apud Corcyraeos et Byzantinos homonymo mensi assignandum esse putauimus. Certum igitur neque de nomine neque de mensis illius sede fieri potest iudicium.
1) De Tauromenitaram Euclei sede aliter est iadicandum. Sed tarnen fasti Tauromenitani nullam habent comparationem , quoniam singularis fuisse oidetor eorum natura; cf. p. 373.
2) Astypalaeensium annum non ab Artamitio, sicut Corcyraeorum et Amorginorum annum non a primo post brumam mense, quo cardine com- plura calendaria lonica utebantur, cepisse initium ex titulo apparet. Ita- que nobis optio datur» utrum Amorginorum annum incipiamus a septimo, quo cardine Athenienses utebantur, an a nono post brumam mense, quem posterioribus quidem temporibus complures lones habebant pro primo. lUud autem anni initium a solstitio aestiuo praeferendum esse censeo, quod non nisi grauissimis de causis ad alterum posteriorum tempomm anni cardinem confugere uelim. Ceterum probate Amorginorum anni ab Atheniensium fioedromione initio Astypalaeensium ultimum mensem fuisse Eucleum statnere dubito, quod duodedmo anni mense proximi anni magi- stratum nondum esse designatum ueri est non simile; cf. de creandomm magistratuum apud Athenienses temporibus Koehlerum i. Monatsber. d. Ak. d.W. 1S66 p.343 et Schoemanni Gr.Alterth. I' p.4U.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiquioribas. 379
4. De Ärgolidis et Aeginae fastis. Athenis: a)Argi: b) Troezenae : c)GaIauriae: d) Aeginae:
Ma^fiattXfiQitov , ,
IloaeiSstffv
^Av&sütrjQiiov . Jsliptvtos^)
^ElaiprißoXi(6v . . ji^rsfitaioQ *)
Mowixiwv Fa^atorios^)
'ExarofißaKüv l^^eJas^) Merayeimeov . .
BorjS^Ofi&eov ...
a) Ab Atheniensium Pyanopsione incepisse Argiuornm annum mera est coniectura; cf. p. 368 sq. Contra Dodwelli sententia qai (cf. Herrn, p. 85) ab aeqninoctio uemo eum cepisse initium docet, etsi a Ruellio (p. 829) probata, minime placet. Porro de Hermaei sede ualde ambigitnr; nam qaamqnam Pla- tarchi temporibns qaartum SLsfid locnm tenebat, tarnen Boeckhius recte monuit facile potnisse fieri, ut simul cnm more menses nominibns designandi in obliuionem ueniret aütiqnum anni initium. Nihilominus acqniescimus in Hermanni sententia, qui Hermaenm com Atheniensium Gamelione comparauit, quod^) Argiuorum annus antiqnitus uidetur coeptus esse ab aequi- noctio antumnali idemque anni principium in usu erat apud Achaeos, a quibus illum morem menses ex numeris significandi repetitum esse Latischewius ^) p. 143, 28 optimo iure statuit.
1) Plut. de mul. uirt c. 4 (Moral, ed. Duebner I p. 303, 50) vavfiijvtq . . rov vvv fiiv rera^ov, naXai 8i 'E^fialov ; cf. Polyaen. Btrategem. VIII, 33; Boeckh., kl. Schriften Y p. 193 sqq.
2) Phot. bibl. cod. 186 p. 134 Bekker. ; cf. A. Scholl. N. Jenaische All- gem. Literatur-Ztg. IV 1845 no. 74 p. 294 sqq.; C. Fr. Hermann. Nachtrag z. d. Abhandl. üb. griech. Monatsk. p. 131 ; Bergk. p. 9 sq.
3) Athenaei 1. XIV, 44. 4) Lebas. nö.l754 u. 9; cf. Keil. Philolog. II Suppl. (1863) p. 622 sqq. 5) Schol. Pind. Nem. V, 81.
6) Geterum cf. Vischeri El. Sehr. II, 13 sq. et Röschen Hermes der Windgott p. 48. 7) Cf. Dittenbergeri Syllog. inscriptt. Graec. p. 568, 7.
Digitized by VjOOQ iC
380 Emestns Bischoff
Qnibüs de cansis ueri est simile Arginomm menses occnpasse easdem quas antea tenuerant sedes etiam Ulis qnibus Acbaeo- rnm fasti praenalebant temporibas. Qnamqaam deniqne dies canicnlares 0 in Ameam incidisse Bergkio concedendnm nide- tnr esse, tarnen enm mensem ceterorum Dornm Cameo respon- disse parum neri simile est. Immo nero etiam apnd Arginos Garnenm nalnisse eamque quam solebat sedem tennisse ad- modnm est probabile. Itaqne Arnenm comparare nelim cum Atheniensiam Hecatombaeone, qno matatinnm Sirii ortom ac- eidisse seimas^).
c) Artemisinm esse nere Calanreatarum mensem primae uidit Ahrens ^)y tum monnit Keilins ^) contra Hermannnm Le- basii inscriptionem aliter interpretantem.
d) Delphinium mensem ad Theraeornm £astonmi ana- logiam quinto pono anni loco; ad cnins mensis sedem sta- taendam scholiastae ad Find. Kem. V, 81 annotatio 'h (^ HocDg (ptjol yeyeviia^at ra Nifi€a\ ut est summa cum cautione pro- lata, ne tum quidem faceret, si quo tempore Nemea acta essent sciremus ^).
5. De Sieyoniorum, Arcadum, Messemorum fastis,
Athenis: « a)Sicyone: b) apud Arcades : c)apadMes8emos:
Ilvavoxpuov Mai/ÄOXTrjQioiv
Iloaeiäeiüv . Tglzog"^)
rafirjkioiv
^Elacprißoluüv . . Scto?**)
MovvLXiiov
Oagyrihciv . oydoog^)
2y.tQO<poQt(ov
1) Cf. Athenaei 1. III p. 99e; A. Scholl. 1. 1. 2) Cf. Boeckhü Son- nenkreise p. 412 sqq. ; Mommseni Ueort. p. 103 ; Ddphik. pp. 134. 160.
3) De dialectt. II p. 555. 4) L. c. 5) Cf. ünger., Phüolog.
XXXIV p. 50 sqq.; Droysen., Hermae uol. XIV p. Isqq. 6) Plut. Arat c. 53; cf. Ideleri Handb. d. Chronologie I p.402,2; Herrn. p.52 8q.
7) Lebas.-Foucart. no. 352 n. 8) Ib. no. 352 j u. 19.
9) A. Milchhoefer. Act. Inst. Arch. VI (188t) p.304 n a.5. 10) Lebas.-Foucart. no. 326a uu. 11. 116.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiquioribas.
381
Atbenis : a) Sicyone : b) apud Arcades : c) apud Messenios : ^EycaTOfißaiiJV
Merayeitviciv . . hdixarog^)
BoKidQOiiKjiv . öiadhLoeuoQ^)
ä) Sicyonionun anni initinm secnndnm Lacedaemoniorum fastomm exemplum institnimus ; cf. p. 368 sq.
b)c) Qaoniam anni in quos cadunt titnli hnc pertinentes computantnr 3) ex Achaeornm ratione, ab eonindem anni car- dine i. e. ab aeqninoctio antnmnali (cf. p. 357, 1) etiam Arca- dum et Messeniornm annos incipere licet.
B. Cinitates maris Aegaei, Garpathii, Cretici. /. De Coorum, Nisyriorum, Calymniorum fastis.
AtheniB : Tlvavoxpuov Maifxax.TrjQii6v noaeideojv raiiiTjlioiv ^vd'earrjQiwv ^Elaq)rißohiSv Movvtxicov
2lilQO(fOQlü)V
^ExaTOfißaiciv MerayetTviciv BorjdQOfÄiiüv'
a)Coi:
1. ^kaeioQ^)
2. BadQOfAiog^) d*Ka(plaiog^)
4. Oevöalaiog'^
5. IJetayelTvvog ^)
6. ^^afilTtog^) 7*r€QaaTiog^^) S*Ja3iiog^^ 9*'Yaxlv»iog^^)
10. !dyQiavLog ^^)
11.
12. ndvaiiiog^^)
b)NiByri:
KaQvelog ^*)
c*) Calymnae ") : Ikkaeiog BaÖQOfjiiog Kaq)laiog &€vdalaiog Jlerayelrviog ^QTafÄlTiog reQaatiog JaXiog ^Ycnclv&Log liyQiavtog Kaqvelog ndva/^og
1) A. Milchhoefer. Act. Inst Arch. VI (1881) p. 304 n uu. 14. 19.
2) Lebas.-Foucart. no. 326a ua. 11. 116. 3) Ib. p. 164. 4) Haa- tette-Besnault. DuboisBull.V (1881) p. 222 sq.; cf. A. Papadopoalos-E^ra- meuB ib. p. 338 sq.; Dubois Bull. YII (1883) p. 478 sq. u. 8. 5) Haavette- Besnault. Dubois 1. c. 6) Titalas ineditus, de cuios mensibus Latische- wius (p. 160) litteris a Duboisio est certior factus; Newton CCXCIX u. 27.
7) Boss Inscriptt. Graec. Ined. III no. 311; cf. Berek. p. 11 sqq.
8) Boss 1. 1. ;• cf. Hennann. Nachtra|r z. d. Abhandl. üb. die griech. Monatsk. p. 131 sq. 9) Boss. no. 175; Haav.-Besn. Dabois I.e. p. 238.
10) Titalas ined. cf. 6) ; nunc Bull. YII (1883) p. 478sq. u. 15. 1 1) Tit. ined. cf. 6) ; 0. Ba^et. Annaaire de 1' Association poor rencoaragement des Stades grecqaes IX (1875) p. 266 sqq. no. 10 col. Ytll, 42. 12) Biograph, ed. Westermaun. p. 450 {codä. j4yQiav6s\ Hermann., Westermann, läy^ia- ptos, 13) HauT.-Besn. Dabois 1. c. ; fortasse Boss. tit. 311 A a. 22 ; New- ton CCGXXXYIII. 14) Boss 1. c. II p. 54 no. 166. 15) Dubois Bull.
Digitized by VjOOQ iC
382 Ernestas BiBchoff
a) c) De Goorum et Calymniornm anni initio aeqne ac de Lacedaemoniorum anni cardine iadico; cf. p. 368 sq. Is antem quem praescripsimus ordo Goorum et Galymniomm meoBiom institutas est a Latischewio; cni assentier, qaamqnazn ' aliis hie illic cansis adductus ad eandem de mensinm ordine sen- tentiam.
Etenim Artamitio, Gerastio, Hyacinthio, Agrianio, Cameo, Panamo certa assignantnr loca ad fastonim Lacedaemonioram et Byzantinomm exempla. Deinde Thendaesio et Petagitnio mensibnS; qnippe qni ineidere debeant in eam anni tempesta- tem, qua de hortorum quibnsdam herbis 0 potest cogitari qaos- que sese statim excepisse Bergkius rectissime censuerit, quarta relinquitur et quinta anni sedes^). Atque Badromio mensi apud Cnidios altemm anni locum cum probabilitate qoadam posse attribui p. 371 sq. demonstrauimus. lam Alseum mensem praecessisse Badromio ex inscriptione Bull. V p. 222 sq. appa- ret^) et Caphisium fuisse Badromio proximum ex inedito^) Kewtonis titulo, quo Goorum Gaphisius cum Galymnioram Ba- dromio confertur, rectissime a Latischewio (p. 168) colligitur. Gum enim eosdem fuisse uideamus utriusque ciuitatis üstos et Galymniomm Badromium consensisse sumendum sit cum Goorum Badromio, illa quam Newtonis titulus prodit discre- pantia non potest expediri nisi statuta intercalandi diuersitate. Sed tarnen ea £Etsti non solent ita perturbari, ut bini menses separentur plus uno loco. Geterum quodsi Alseo primus et
YIII (1884) p. 28 sqq. ; qni uir d. olim litteris de huius tituli inediti mensibas Latischewiam (p. 160 sq.) certiorem fecerat. Alii Calymniomm titoli, qoi praeter hos quos attalimas Calymnlorum menses — exceptis Caphisio, 6e- rastio, Dalio — Elaphrinm, Gaesarem Sebastomy Tiberium praebent» apnd Newtonem 'The coUection etc.* GGXLY— CGCXXU ezstant; ad qaos iam in 'Journal of hellenic studies' II p. 362 sqq., quem librum inspicere nobis non licuit, Newton pronocauit; cf. Latisch. p. 160.
1) Quas Thendaesio mense ezstitisse ex Rossü iit 31 1 A u. 14 discimns.
2) Gf. Mommseni Delphik. p. 77.
3) Siquidem ponere licet (cni sententiae nihil obstat) omnes ties menses, qui hie afferuntur, fuisse eiusdem anni.
4) Nunc apud Newtonem *The collection etc.' no. GGXGIX o. 26 sq.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecomm antiquioribus. 383
Gaphisio tertius assignatar anni locus, unus restat octaims Dalio mensi.
c) Eornm denique qni snpersnnt NewtoDis titnli mensinm (cf. p. 381,10) KalaaQ ^eßaarog et TtßiQiog, cum posterioris prae se ferant temporis notam procul habendi sunt; quid autem Elaphrio mense faciendum sit non liquet: eum in Calynmiorum quales nunc sunt fastis non habere locum constat (cf. Latisch. p. 161).
2. De Rhodiorum eorumque coloniarum fastis.
Athenis: a) Rhodi^):
b) Gelae:
c) Agrigenti: TlvavoxpLwv 1. &€a/.io<p6QLog'^) MaifxcmTrjQiiüv 2. Baögofiiog^) Iloaeideciv 3. Jioodvog^) rafÄrjltwv 4. ©evdalatog^) Idvd^eorriQLwv 5. Iledayelrvvog^) ^Ela<pr)ßoXio)v 6. ^QTafilriog'^ MovvLXLWv 7. 2jiilv&iog^)
1) In aniuerBoiD addo ex infinita figlinorum copia pauca me sumpsisse ezempla; plura testimonia haariuntur ex C. I. indice VI, B p. 47, 34 et ex his commentationibas : Th. Mommsen. Ztschr. f. Alterthumsw. 1846 no. 97sq. — L. Stephan!. Index Schol. in Uniuers. litterarum Caesarea Dorpat. per semestreU a.MDCCCXLVm hab. — I.L. Stoddart Transactions of the Boyal Society of Literatare sec. ser. n. III (1850) p. 1 sqq. lY p. 1 sqq. — lo. Franz. Philolog. n.VI (1851) p. 278 sqq.; C.I. 111 praef. — P.Bekker. Mdlanges Gr^co-Romains I p. 41 6 sqq. ; N. Jahrbb. f. class. Philol. Sappl. IV p. 451 sqq. V p. 445 sqq. X pp. 3 sqq. et 207 sqq. — E. Miller. Rev. Archäol. XXIT (1870/71) p. 94 sqq. XXIX (1875) p. 374 sqq. — Dumont. Archives des Missions scientifiques IE. s^r.VI (1871) p. 76; quo libro uti mihi non Kcnit; Rev.Arch.XXV (1873) p. 317 sqq. — T^aaoe, J, Ns^owiros. 'jäd^v. m (1874) pp. 213 sqq. et 441 sqq.
2) C. I. 8518, 4 etc. ; A. Papadoponlos-E^rameus. BnU.Y (1881) p. 338 ; Max. GoUignon, ib. YII (1883) p. 96 sq. 3) C. 1. 8518, 33 etc.
4) C. I. 2525 C. u. 1; G. L 8518,83 etc.; Ross. Hellenika p. 113 sqq. no. 47. 5) C. I. 8518, 5; lules Martha, Bull. U (1878) p. 615 sqq.
6) C. 1. 8518, 14 etc. ; cf. Dittenberger. Hermae u. XVI (1881) p. 165, 1.
7) C. I. 8518, 3 etc. ; Max Gollignon 1. 1. a. 1. 8) C. L 3656. 8518, 9 etc. ; Papadopoulos 1. 1. p. 339.
Digitized by VjOOQ IC
384 Ernestas Bischoff
Athenis: a) Rhodi:
b) Gelae:
c) Agrigenti: GaQyrjhoiv 8. Jaktog^) 2xiQO(poQi(jJv 9. ^YayLlvd-iog^) ^ExoTOfißauiv 10. ^yQLOLVLog^) Metayetivioiv 11. KaQvelog *) h) c) BorjdQOfiiüiv 12. IldvafÄog'^)
Ilava/Liog ß' ^) De Bhodiorum anni initio conferas p. 368. Ad Cooram antem et Galymnionim fastorum normam illam statuit Rho- diorum mensium seriem Latischewius ") (p. 168 sq.) et mihi pro- banit Porro Diosthyo non sine aliqna probabilitate assignatnr tertins qnem apad Theraeos occnpasse aidetur locus, et primns Thesmophorio quem primo apad Gretes stetisse anni loco sta- tim nidebimas; ita, ut Sminthio mensi septimus relinqoatnr locus. Quae cum ita sint, eo facilius Stoddarti (1. c. HI p. 38) repudiatur argnmentatio, qui ex singulorum mensium in figli- nis frequentia de eo quo steterint anni tempore posse conclu- sionem fieri putat, quoniam Vitrunius (II, 3) et Plinius (nat bist XXXV, 49) optime tempore autumnali et uernali lateres fingi docent. Quam argumentationem fallacissimam esse censeo, cum Bhodiorum diotae quamquam satis multae exstant, tarnen ad talem conclusionem non suppeditent. Paucis deniqae mo- nendum est cum hoc quem proposuimus Rhodiorum mensium ordine titulum facile posse conciliari nuperrime a CoUignone editum, ubl Artemisius et Thesmophorius ita exhibentor, at inter utrumque intercessisse appareat anni initium.
1) C. I. 8518, 8 etc. 2) C. I. 2525 C. au. 68. 85. 8518, 7 etc.; Ros&
HeUen. p. 112 no. 45; A Papadopoolos 1. L pp. 332. 339. 3) C. I. 851^, 18 etc. ; Lebas- Waddington 2789 B. 4) C. I. 8518, 6 etc. ; Papadopoolos 1. 1. p. 338; apud Gelenses C. I. 5475 : 'dXiaa/ia t«« 9svtdQa9 iSafit^ov, Ka^ vaiov X. r. A.'; apad Agrigentinos G. I. 5491 : ^aXia^fia ixzas B^mj^ov Ka^ vslov %.r.L\ 5) C. I. 5379. 5380ef. 8518, 34 etc.; Lebas-WaddingtoiL 2789 A. 6) C. I. 5381c 5382. 5654. 5658. 7) Buellium p. S32 cum Dumontio tolisse Franzianum mensiain ordinem pro Stoddartiano Lati- schewius primos uidit.
Digitized by VjOOQiC
De fastis Graecorum antiquioribas.
385
Posidonium, nt hoc addam, quem mensem esse Herman- Dus p. 76 uoluity reBMnit Stephan! p. 17 et neque SchoelliiM 'Diodotos' ad Hermanni Posidonii exemplnm excogitatus, ne- que Hermanni 'Lycins^ quem ex Doroilli Sicul. p. 579 no. 14 NEIKIAAYKION repetendnm proposuit^), potest defendi; quippe qnae locntio conferenda esse nideatar cnm his, qnibas praeeedere solet magistratos cniosdam nomen, 'KvidUovy Qa- alwv, Ilaqlwv, ^Ixl<ov, MafteQrLycov^ ^) ^ qnae übi confecta sint illa in qnibas incisae sunt figlina designant Cnidinm deniqne mensem, quem coniecerat, Franzius ipse rectissime deleuit^).
5. De Cretum fastis.
Athenis:
a)Lati:
b)CnoBi: c)01iuite: djHierapytnae: OPriansi: e)6ia]uii: g)Dreri:
IloaatZat&v 3. .
rafiriXi(OV 4. .
''Avd'acrtiQioav 5. .
"EXa^ßohmv ß. ßtodaiciog'^) ^neQfiioi'^) 'EXBvavvios''yE}Hevavvioß]*?ey^}
Oa^yrjXiciv 8.
Sxi^oipoifuov 9.
'Exarofißa^tav 10. . ?7^Aioffd)*»)?//^A«^*Offf) ")
Msrayßirvic&y 11.
BaT^dgofucav 12.
Incertae sedis : . .... daxios d) ^>)
1) N. Jenaische Allg. Literator-Ztg. 1845 p. 295. 2) Philolog. uol. n (1847) p. 263; G. A.* 68, 37. 3) C. I. lU p. U sq. IV, 8518. 4) C. I.
m p. 1251, F6751>. 5) HomoUe BuU. UI (1879) p. 290 sqq. u. 56 sqq.
6) C. I. 2554 u. 206 sqq.; pro traditis uerbis ETEaOE PMOAAIQ BoeckhiuB i[y ^a]T[^] ßB(f/wXaiio ; cf. Herrn, p. 62 ; Beigk. 55. 7) G. I. 2554 u. 4Bqq. ; Homolle 1.1. u. 6sqq., quo ex loco in C. I. titulo modo dtato Thiodaesii nomen reslituit (p. 303ann.), ut Hermanni coniectora 'eaXUatoe, ßalvcios, etdov&tos^ (Gottesd. Alterth.> 67, 36) caderet.
8) HomoUe 1. c. u. 20 sqq. 9) Ib. ; Kaift^yioe coniecit HomoUius.
10) EAP Lebas -Waddington 77; ^Ei{8vffvvioß satis probabiliter Lati- schewius p. 177. 11) C. I. 2556 u. 2sqq. 12) C. I. 2562 u. 20; for-
tasse &ao8aürto£: Hermannos p. 96. 13) Hermann. Philolog. IX (1854) p. 694 sqq. ; Papasliotis, Archaeol. Ztg. XIH (1855) p. 57 sqq. ; Rang. no. 2477 ; W. Vischer Mus. Rhen. X (1856) p. 393 sqq. et El. Sehr. II p. 104 sqq. Leipziger Stadien. VD. 25
Digitized by VjOOQ iC
386 Ernesttts Bischoff
a)b)c) Thegmophorium, Necysinm, Apellaeam fdisse pri- mos Latioram, Cnosioram, Olantiorum menses Homollios satis acriter coUegit ex titnlo, quem 1. 1. edidit Et cum hos menses AthenienBium Pyanopsioni reBpondisse ex einsdem titali uersi- bus 43 sq. discamus, nounm accedit argumentum ad compro- bandam nostram de Lacedaemonioram et ceteroram Doram anni initio communi sententiam ; cf. p. 368 sq. Neque enim illos Gretum menses AthenienBium Pyanopsioni praecurrisse nee siquidem praecurrerunt, eos plus paucis diebus et illo qui- dem anno praecurrisse cum Latischewio statuere cogimnr; quam discrepantiam fuisse constantem minime habemus explo- ratum. Immo illam Latischewü sententiam de annoram ab aequinoctio autumnali incipientium cardine supra p. 367, 1 impugnauimus. Ac ne hemerologium quidem Florentinnm 9, quod facit Thesmophorionem ^) a. d. 23 m. Septembris ineipien- tem , Thesmophorium antiquioribus temporibus respondisse Atheniensium Bo^'dromioni euincit. Neque enim ulla erit huic hemerologio fides habenda, quamquam HomoUius eins auctori- täte aliquantum nisus est. Nam recentiorum temporum faisse illud calendarium ex eo apparet, quod antiquioribus tempori- bus non uno eodemque calendario, sed suis ipsarnm fastis sin- gulas Gretum ciuitates uidemus esse usas; quorum ex mensi- bus hemerologii* calendarium uidetur ita esse contextum, nt singuli menses antea sibi respondentes — quoniam erant diuer- sorum fastorum — postea separarentur et compluribus quidem locis uelut Thesmophorius et Necysius ^). Praeterea illa uicissi- tudine, quam prodit hemerologium triginta et triginta unius dierum mensium, ad unam eandemque normam Romanam iliud calendarium esse institutum demonstratur.
Oluntiorum porro Delphinium eosque qui illi respondent Latiorum et Gnosiornm menses septimo coUocandos esse anni loco Homollius rectissime ex tituli uersibus 20 sqq. conclasit; idemque uir doctus, quod Thiodaesio, Spermie, Eleusinio sex-
1) Ideleri Handb. d. Ghronol. 1, 426; Herrn, p. 98. 2) Ut ea quam hemerologium praebet forma utar. 3) Hemerologii TheBmophorion in- cipit a. d. 23 m. Septembris , Necysius a. d. 24 m. lulü.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiquioribuB. 387
tarn attribnit anni locam, propter uersns 5gqq. cum nersibus 15 sqq. collatos me habet assentientem.
a) Contra HomoUium, qui refutata Boeckhii G. I. 2554 ner- SU8 208 emendatione (cf. hui. diss. p. 385, 6), Eteothermolaeum quod traditur seruari uult, Boeckhii emendationem satis com- mendari moneo. Nam et oppositione ""iv ^cct([)^ notio, quam Boeckhius restituit requiritur et quid syllabae illae mensis nomini praemissae sibi uelint eo minus perspicitur, quod Ther- molaei nomen sanam habet significationem ')• De ea enim oppositione quam inter hunc Eteo-Thermolaeum et Thermo- laeum intercessisse Hermannns putauit, ne HomoUius quidem cogitasse uidetur. Profecto Hermanni sententia non potest de- fendi; neque enim Graecorum fuisse uidetur mos, ut commu- nem mensem discernerent ab intercalari hoc quidem addita- mento; neque usquam, quantumscio, ubi tale quid 2) conspicitur, id mensis nomini praemissum est. Geterum pro intercalari a Cretibus esse habitum Thermolaeum mensem eo quem huic mensi cum HomoUio assignauimus loco putare uetamur; cf. hui. diss. p. 368). Hermanni autem et Homollii dubitationes de Boeckhii emendatione non grauiores uidentur esse. Nam ea quam Hermannus sensit uerborum ordinis inconcinnitas faci- lius toleratur, quam uerba ^h ^arrp^ desiderantur. Et si quis huius ^) condicionis 'in quam describentium incuria titulus de- prauatus est'^) rationem habuerit, is Boeckhii emendationem facile probabit
d) Himalius et Dromeus Atheniensium aut Thargelioni aut Scirophorioni aut Hecatombaeoni respondisse uidentur, siqui- dem Himalium *^non posteriorem fuisse quam fere decimum^ anni mensem Boeckhius C. 1. 11 p. 406 recte docet et Hermanni probatur sententia, qui p. 64 hunc mensem in id anni tempus, quo messis fiebat, incidisse putat. Himalii autem nomen latere in corrupta hemerologii florentini lectione 'Eiman' idem Her-
1) Cf. Bergk. p. 55sq. 2) Velut nQorsQOQ -^ dsvTe^os , ifißoXtftos;
cf. C.I. 5640 m. 5654. 5658; Key. Arch. XXXI (1876) p. 253 sqq.; BulLIH (1879) p. 462, 95. 3) Cf. Boeckh. C. I. II p. 406 sqq. ad uu. 7. 10. SOsqq. 208. 4) Cauer. delectus' p. 53.
25*
Digitized by VjOOQ IC
388 EmeBtuB Bischoff
mannuB summa cum probabilitate coniecit^; quam coniectnram ad traditas litteras propius accedere quam Heraeum, quem re- ponere uoluit Homollius Q. c. p. 306), per se patet. Theodaesii denique nomen in C. I. 2562 u. 20 cum Hermanno restitaere idcirco ualde dnbito, quod teste Boeckhio Constantino Magno recentior hie titulus est et uerba nqb \y Kakaväwv] u. 18 ab eodem uiro docto reposita de Bomanorum mense quodam, qai exeiderity intellegenda uidentur esse.
g) Gomnocarium et HaliUeum Dreri oppidi fuisse menses mihi quidem certnm est; qnoniam ne alterum fuisse alterios oppidi et ntrumque secnm consensisse cum Vischero putemna, 'fj' particula impedit inter utrumque mensis nomen interpo- sita. Quamquam autem de utriusque sedibus ambigitur, tamen Gomnocarium ab Haliaeo esse statim exceptum contra Her- mannum^) cum Papasliote^) iudicare uelim. Et fortasse ita progrediendum est, ut Gomnocarium putemus fuisse primum, Haliaeum alterum anni mensem. Apparet enim ex tituli uersi- bus 20 sq. illos menses protinus cosmorum qui dicuntur ab- dicationem esse consecutos; quam ultimo Dreriorum mense accidisse ueri est simile,.8iquidem ut ceterorum Gretum 4), ita Dreriorum magistratus ciuitati praeerant per unum annum. Quodsi Dreriorum annum incepisse sumimus ab eodem quem ceteri Gretes adhibebant cardine, Gomnocarium cum Athenien- sium Pyanopsione, Haliaeum cum Maemacterione comparare licet. Quae de Gomnocarii loco sententia si probabitur, Lati- schewii cadet coniectura Gomnocario eandem significationem et sedem ^) attribuentis (p. 21) atque Amphissensium Pocio mensi. Neque tamen incertam hanc de herum mensium sedi- bus sententiam tamquam exploratam profero, sed scholiastae ad Pind. Ol. 7, 147 adnotationem de Haliorum soUemnium tem- pore contra hünc quem attribuimus Haliaeo locum pugnare concedo. Gum enim illa Halia acta esse ueri sit simillimum
1) a. A.* 67, 35 ; cf. Dittenb. Hermae u. XVI p. 168, 1. 2) Phüolog. a. IX p. 696. 3) Archaeol. Ztg. XIII (1855) p. 64. 4) Polyb. VI, 46 ;
cf. Homolliam 1. c. ad u. 56. 5) AmphiBsensiam Pocius respondet Del- phonun Heracleo i. e. Ath. Thargelioni cf. p. 361.
Digitized by VjOOQiC
De fiftsÜB Graeconim antiqaioribas. 389
ipso Haliaeo mense, Macedonam Gorpiaeoniy in quem incidisse illa sollemnia scholiasta docet, consensisse exspectamns cnm Haliaeo, id qaod ex nostra argnmentatione minirne ef&citur. Attamen in quod anni tempus singnli Macedonam menses po- sterioribns qnidem saecnlis inciderint panim 0 constat, quam nt illud scholiastae testimoninm ad stataendnm certnm Haliaei locnm adhiberi possit. Itaque in ea de Comnocarii et Haliaei sedibns sententia, quam hansimus ex titoli argmnento et ex ceterornm Gretnm fastornm analogia perstare cantios erit, quo- ad certiora snppeditent ad hanc qoaestionem soluendam testi- monia.
ViBcher qaod in titali uersn 6 latere Baspicatos est Bisio- nem mensem, falsas esse aidetar; et ipse difficultatem quam haec habet interpretatio tetigit; ceteri autem oiri docti 'Bi-- aaavog qaod traditnr aocabolom habent pro hominis nomine.
C. Singulornm oppidoram menses.
1. Dodonae:
*rafiUiog, Carapanos 'Dodone et ses ruines' I p. 114^); cf. Latisch. p.l5.
2. Rhegii:
*^l7t7tLog, Gosimo Stomainolo Balletino delF Institato di corrispondenza archeologica. 1878. p. 125 sqq.; cf. Latisch. p. 30.
3. Zeleae:
^Hqaloq et ^A[Tc\ai;[ovQt\oq, Lolling. Act. Inst. Arch. VI p. 229 an. 16 sq. 23 sq. Lollingii de honun mensiam sedibns sententia aliqnam habet probabilitatem. Qai Heraeam foisse patat onom ex primis anni mensibas et Apatariam post Heraeam proximam. Qaodsi hanc Apatariam incidisse samimas in idem anni tempns atqae lonam Apatarionem, Heraeas Atheniensiam Pyanopsioni et Apatorias eonmdem Maemacterioni respondet.
1) Cf. Ideleri Handb. d. Ghronol. I p. 405 sq. ; Hermaim. p. 102 sq.
2) TituluB indpientis alterins a. Chr. saecoli.
Digitized by VjOOQ iC
390
Ernestufi Bischoff
Caput IV.
De fastis lonicis.
A. Athenae cum Cycladibus. 1, De Athetiiensium , DeUortim, Teniorum fastis.
a) Athenis^):
1. 'EytoTOfjßauov^)
2. MerayeiTvmv
3. BoriögofÄiciv
4. Ilvavoipuüv^)
5. MaifiiayiTTjQiwv
6. IloaeidscSv
6*. noaeideiiv /?'*)
7. rafÄtjhciv
8. l4vS'€aTif]QccSv
9. ^EXatprßoXuiv
10. iHovviX'wv ^)
11. ©cr^yi^Aicüy
12. 2xigo(fOQi(ov
incertae sedis;
b)Deli«): 7. ^Enaro^ßatciv
9. BovcpovLiJv'^)
10. Jdf/rarot'^itJv
11. !dQr^au6v
12. Tloaeideviv
1. ^rjvaiciv
2. 7€^0g^)
3. TaAaliwy^) 6. Ildvrjfiog * ^)
c)Teni:
Bovq)oviciv **)
? l47CaT0VQi(6y i^) noaeideiov ^^)
[utifjvaiciv]
[Tofi;^eft5y]
TaQyrjXiiiv ^^) VEUidxauov'^^) TTQwvri i^a/iifjvog^^)
1) Gf. C. Bötticher Philolog. u. XXII (1865) p. 385 sqq.
2) *K^oviiov (!) nQd/tov xalovfievoe' Etym. M. s. u/JSKa70^/9acQ»y; cf. Plut. Thes. 17; Herrn, p. 66. Intercalatum aliquando esse Hecatombaeonem apparet e titalo quem ediderunt Eustratiades, H&rp^.YUl p. 405 sqq. et Foucartus, Bull.IY p. 225 sqq.; cf. Lipsium Studd. philol. Lips. III (ISSO) p. 207 sqq. et Sauppium Indicis schol. acad. Gotting. per semestre hiemaJe 1S80/81 hab. p. Ssqq. Etiam apud Imbrios deprehenditor Hecatombaeon (Bull. Vn 1883 p. 154); id quod hoc quidem loco addo, quia ciues Athe- nienses, qui ibi agros publice diuisos possiderent, usos esse Athenien- sium fastis ueri est simile.
3) Pjanopsionis formam esse praeferendam multifariam docent titnli; cf. Bergkii p. 64 sqq. ; Ahrentem Mus. Rhen. XVII (1862) p. 366; Gauemm Curtii Studd. u. VUI p. 276. 4) Altere post Christum saeculo lAi^ia- viw\ cf. Bergk. N. Jahrbb.f. class. Philol. 79 (1859) p. 193sq. et A.Mommsen Heortolog. p. 318***. 5) Exeunte quarto a. Chr. saeculo Munichioni «rat nomen Jrjftrjr^twv; Plut. u. Demetrii c. 12; cf. Bergk. I.e. p. 194.
6)-21) Vide p. 391.
Digitized by VjOOQ IC
De fastis Graecoram anüquioribuB. 391
b) Quod Homollias et Latischewius (p. 35j arbitrantar De- liornm et Atheniensium menses sibi non plane respondisse, sed omnes Atheniensinm menses quindecim diebns menses Delios praeenrrisse, falsi 0 esse uidentur. Immo uero Clodio assen- tior, qui intercalandi aarietate explicandas esse censet illas Atheniensinm et Deliornm mensium comparationes secnm pn- gnanteSy ad qnas exensandas niri illi docti excogitanerunt miram illam utriusque cinitatis mensinm rationem. Manifestum enim est ol. 86 anno tertio, quo Deliornm Bnpfaonionem re- diisse uidemus ad Atheniensinm Metagitnionem, Athenienses iam intercalasse* Delios non item.
Contra annis ol. 100, 4 et 101, 2 ntriusqne cinitatis menses eo quem exspectamus ordine sibi respondebant; unde qaaestio fit; ntrum bis quidem temporibus Delii amplexi sint eandem quam Athenienses intercalandi rationem an obtinuerint suum ipsorum intercalandi cyclum, quo antea eos usos esse uidimus. Quam quaestionem etsi solui non posse confiteor, tamen re- sisto Clodio sentienti Delios amplexos esse Metonis undeuiginti
6) Omnes Deliorum meDses comparent titulo UomoUii (Bull. V ISSl p. 25 sqq.) eo quem damus ordine. 7) G. I. A. 1, 283 (Boeckh. kl. Sehr, p. 453 sqq.), tit. a. ol. 86, 3 (434/3), Buphonion = Metageitnion.
8) Huius mensis nomen addita uoce 'firjv* (cf. Glodii p. 21) explican- dum esse uidetur (cf. hui. diss. p. 348), ita ut Latischewius (p. 18) non debuerit hoc nomen numerare in Ulis, quorum formae pugnant cum cete- rorum eiusdem ciuitatis mensium nominibus (cf. hui. diss. p. 342).
9) Idem mensis nomen occurrere uidetur in C. I. 2953b titulo incertae originis, quem Delium esse nunc consentiunt uiri docti; cf. Homollium, Bull. II p. 333 sq. II; Clod. p. 22. 10) C. I. 158 tit. anni olymp. 100, 4 <377/76): Oa^Yfjhwv « Ath. Oa^yriXKov', loscph. Antiquit. XI?, 10, 14.
11) Panamus = Ath. Scirophorion , tit. anni ol. 101,2 (375/4) ined., ad quem relegat HomoUius 1. c. 12) 0. I. 2338 nuperrime a Newtone
no. CCCLXXVII descripti u. 15. 13) Ib. uu. 22. 28. 14) Ib. uu. 35.
103. 109. 113, quem uersum uu. dd. uariis temptauerunt coniecturis; cf. Boeckhium, Hermannum, Abrentem. 15) Ib. uu. 38. 40. 101. 16) Ib. uu. 43. 45. 17) Ib. 48; facills Ahrentis coniectura Newtonis apographo comprobata. 18) Ib. uu. 2. 48. 65. 67. 19) Ib. 69. 20) Ib. u. 75
Ahrentis EAElOYAiaN. 21) Lebas. 1839. 1841. 1843 sq. 1) Cf. supra pp. 329, 2. 346.
Digitized by VjOOQ iC
392
ErneataB Bischof
annonim cyclnnii qnarnqnam non ab eodem anno atqne Athe- nienses. Kam cum etiam posterioribns Ulis annis Delios suis ipsomm fasÜB et sno anni initio nsos esse nideamos, nnlla re eogimiir idem atqne Glodins sentire. Ceteram patet — siqni- dem snmimos Delios mio anno post Athenienses solitos esse intercalare et cum Boeckhio 0 habemns a. oL 101, 1 pro Athe- niensinm anno intercalari — fieri potnisse, ut discrepantia mensinm Deliornm et Atheniensimn , quam ex Atheni^isium dnplicato Posideone a. oL 101, 1 accidisse ponimus, proximo anno plane compensaretor daplicato Deliornm Posideone et Deliornm Panamns cnm Atheniensinm Sdrophorione consen- tirety qnam responsionem communis mensinm ordo tolit Quam ad rationem intercalandi illostrandam adscribo bas tabnlas:
Dell:
5. Jla^fyrjhciv
6. JlavTj/iO«
Athenifl': a. Ol. 100, 4.
11. ßa^/fjlMv
12. ^^^(^fpOQUOV
a. Ol. 101, 1.
1. 'BMtroftßa&cSy
2. MsrayatTVitoy
3. BofiB^ofMav
4. Jlvarayfuov
5. MaifiaotTTKfimv 11. lA^aciv
6. nocBiBButv a 12. UoCBlBBtOV 6*. UMBidBrnv ff 1 . Arj^aitov
7. ra/ifjXuatf 2. 7«^ff
8. jäv&Berfi^tiur 3. FaXaSnov
Athenis:
9. 'EXa^ßoluir
10. Mawixu^y
11. 0a^Y^Xn»v 7. 'SSKtttoftßauov 12. ^ni^o^dtmv S. MBfrayBixvuov a. ol. 101, 2. 9. Bowpovu&v
10. ^AnaiovQitov
Doli:
4. lA^BfiiSuoy
5. Ta^yijJUwy Q. JlavrifAO^
7. 'ExtttOfißagw
l.'Exaro/ißaiay 8. MsrayMsmeir
2. MexayBiTVUov 9. Bav^povtcir
3. Batjd^Ofuwv 10. jiTtarovQuov
4. nvavo\pt€ov 11. lA^ciiov
5. MtUfioKTfjqiav 12. UocaiSsm a
6 . UocsiBbcov 1 2». UoCBtSsm §f
7. rofiTihmv 1. Ativouw
etc. cf. Bupra p. 390. 12. 2iu^0(po^i(ov 6. IlavTjfios
Sed qaorsnm tam multa de Deliornm intercalandi ratione? Ut intellegatnr minime esse exploratam de eomm annomm cyclo neqne de Atheniensinm et Deliornm intercalationnm con- gruentia, quam posterioribns qoidem annis faisse Glodins arbi- tratns est
c) Kewtonis noua titnli C. I. 2338 descriptione snmmae quas titnlns praebnit difficnltates non snnt snblatae; immo etiam nunc haec inscriptio est satis lacnnosa et lapide accn-
1) Mondcyclen p. 28.
Digitized by VjOOQIC
De fastis Ghraecoram antiqnioribus.
ratins inspecto sübsidiiim, quo nistis iam Boeckhias 0 mensinm qui enamerantnr seriem definire conatns est, irritum esse ap- paniit. Qnattnor enim annomm fuisse nidebantur emptornm tabulae qoae illo titulo continentar; coins rei archontum qnae nersibns 1. 74. 103. 109 plernmqne satis mntilatae legebantar praescriptiones faenmt indicia. Nunc antem omnes aenditio- nes BcimüB esse factas eodem magistrata, cams nomen O^fiu- voXag) a. 1 iam pridem restitutom redire nersibns 103 et 109 nidemns et Archnm, cuios nomen legitnr n. 74, praeteriti cnins- dam anni fnisse magistratnm Newton feliciter coniecit Sed tarnen emptornm tabnlae si non plenam, at certam, nt nidetnr, Teniomm mensinm seriem praebent Menses enim, qni in titnlo semel atqne itemm comparent eo qno tradnntnr ordine compositi snnt bi: Artemision, Apellaeon, Heraeon, Bapho- nion, Apatnrion, Posideon, Anthesterion, Artemision, Targe- lion, Elitbyaeon, Heraeon, Bnpbonion, Apatnrion. Quem ordi- nem satis ad Deliomm ceterommqne lonnm mensinm seriem qnadrare elncet. Itaqne homonymis mensibns eadem loca as- signamns, qnae apnd illos eos occnpare scimns; qua re etiam ceteromm qni alibi non redennt mensinm loca adnmbrantnr, nelnt Apellaeonis et Heraeonis, qni Bnphonioni antecednnt et Elitbyaeonis, qni inter Targelionem et Heraeonem fnisse nide- tnr, ita tamen, nt sit dnbinm, ntmm Apellaeon Elithyaeoni anteponendns an postponendns sit
Deinde primo, tertio, deeimo post brnmam loco Lenaeo- nem, Tanreonem, Gyanopsionem collocandos — ceteromm fastomm lonicomm exempla secntns — propono. Contra nihil certi de Teniomm anni initio statnere licet Neqne enim qnam- qnam annnm apnd lones antiqnioribns qnidem temporibns ant a primo ant a septimo post bmmam mense initinm cepisse scimns, ntmm Art^nisionem an Bnphonionem in primis anni mensibns nnmeremns discemitnr, qnornm nterqne mensis proxi- mis post praescriptnm archontem locis affertnr (nn. 2. 103. 109). Qnae enim leges in praescribendo magistratn sint obsematae non perspicio.
1) Ad G. I. 2338 et Kl. Sehr. V p. 470.
Digitized by VjOOQ iC
394 Ernestus Bischoff
2. De Myconiorum , Ceot^m, Kaxiorwn, Andriorum, Parionim fastis.
Atbenis: Deli: a)Myconi: b)Cei: c)Naxi: cDAndri:
e)Pari: 'Exarofißaiiop ll.'Exnro/ißatcov*) . 'Ex]arofißaicav*}
MerayeiTvtcap 12.
Borjd^jfttcov Bov^ovimv 1. .
üvaroyjnov ^AnarovQUOv 2. MaifiaxrrjQKOV ji^rjcitov 3. MatfiaxrrjQKiar*)
ITocetSetüv A. UoffiSecov^) noo]iSa(ov'}i
rafiTjhcov Ar^'attov 5. yfrjratwr *)
*EXaq>r;ßoXi4»v FaXa^idy 7. .
Mowixttop l4q^Bfii<snov 8. lA^sfiiaifOv ')
Oa^yrjXieSr 9. Oa^yr^Xuov^} ^a^yr,lt&]v' ■
2%tQOfOQt<OV IJaVTJfiOS 10. .
iiicertae eedis: 'EQfiaimv^) ...ia»- *")(!)
a) Cnmanudi, qui Myconiorum annum a Posideone ioc«- pisse statuit Oi non assensus 8im, quarnquam eam suo iure hoc a PoBideone anni initiam proposnisse Dittenberger Syllog. in- Bcriptt. Graec. no. 373 censet; nam rectissime negat Clodins (p. 28) 'in hac inscriptione primorum quoque mensinm sacri- ficia enamerari' necessarium esse. Contra id tantnm satis pro- * babiliter statuitur menses eo, quo traduntur ordine successisse, quoniam nullum uidemus intercedere magistratum.
Nihilo tarnen minus etiam haec mea sententia habet diffi- cultatem; quae tamen explicari posse uidetur. Titulus enim praebet menses ita ordinatos: Jlouiöewva, Ar^vauova, Bau- Xifj^va, ^ETiazofAßaiiSva , ut neque Lenaeonem neque Hecatom-
1) lid'r^v. II (1873) p. 237 sqq., qui titulus 'lacunosus exsUt Lebas. no. 2058. 2) C. I. 2360, 3. 3) Rang. no. 677, 33.
4) Bull. VIII (1884) p. 22 sqq. A. u. 1. 5) C. I. II p. 1079.
6) C. 1.2265; coni. Bergk. p. 258q.
7) C. I. II p. 1018 sq.; cf. Herrn, p. 83. 8) C. I. add. no. 2374^. 9) C. 1.2374, 39 sq.; cf. Herrn, p. 105; HomoUo BuU.V (1881) p.29;
fortasse in C. I. 2205; cf. Bergk. 1. c; Ahrent. p. 342; Mommsen. Heortd p. 427; Clod. p. 26.
10) Act. Inst. Arch. I (1876) p. 236.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum autiqnioribus. 395
baeonem pro primo habere liceat, quamquam ut alteratrum primo anni loco coUocemus saadent fastorum Deliomm et Atheniensium exempla. Restat igitar ut putemus Mycouioram annum tempore quidem ante Christum proximo, quo titalum illum exaratum esse Cumanudes ^) censet incepisse a BoMro- mione. Quam ad sententiam de Myconiorum auni initio non deduceremur, si Latischewium (p. 140, 22) sequeremur, qui hos quos titulus praebet menses sese ita consecutos esse putat, ut Hecatombaeon congrueret cum Atheniensium Elaphebolione. Sed cum haec Hecatombaeonis sedes careat omni exemplo, malo confugere ad illud anni initium, quippe quod posteriori- bus quidem temporibus apud Cyzicenos, Lampsacenos, Prie- nenses ualuisse sciamus'^).
Hoc quem commendauimus mensium ordine probate cer- tius iudicari potest de Bacchionis situ, ut quem mensem inter Lenaeonem et Hecatombaeonem stetisse uideamus. Neque enim quidquam impedit, ne eum cum Latischewio coniungamus cum Atheniensium Anthesterione ; quamquam ille etiam Elaphebo- lioni responderi potest, quo Athenis quidem soUemnia Dionysi Sacra agebantur. Quod iudicium de anni initio et mensium successione si uerum est, potuit u. 39 nullius mensis nomen nisi duodecimi euanescere; cui tarnen quod nomen fuerit ne- scimus.
b) Mommseni^) sententia statuentis Ceorum calendarium esse foimatum ad Atheniensium calendarii effigiem refellitur inuento Hermaeonis nomine. Hermaeonis autem sedes est incerta. Neque enim ' Lacedaemoniorum Phliasius, quocum Ahrens (p. 359) Hermaeonem comparari uoluit, ut erat uter- que Mercurii sacer, neque Boeotorum Hermaeus, quem Clodius (p. 31) in comparationem adhiberi uult, satis ualent ad coUo- candum Ceornm aut Halicamassensium Hermaeonem; cf. hui. cap. B, 5.
1) L. 1. p. 242: 'iv ToXe tt^o X^iarov *Paf/iaixdie x^ovoi6\
2) Cf. Herrn, pp. 91 sq. 100. 107 et hui. cap. B, 1. 2. 3.
3) Heortol. p. 103.
Digitized by VjOOQ iC
896
Ernestos Bischoff
B.
Aslae cinitates lonicae cnm coloniis. 1. De Müeti eiusque coloniarum fastis.
Athenls :
DeH:
a) Müeti: bjOlbiae:
c) Sinopae : d)Cii: ■ e) ApoUoniae:
f)Cyad:
'Bhtarofißaitov 1\ . IlawriftQi^
Mtxaywtv^oiv , 12. .
Bor^BifOfittov BovfOVHov Baf^9^fuwv^)h) l.[Boti3^fuef]
JIvavoy/i€9P j4narovQuiv . . ■ 2. Kvayoy>im'<
PafATiknov ^rivtuctv Ar^atmv^)d) b. yftfrawt'-'}
lAvd'simj^icSv *Ia^6s lAv&aerfj[(fi4»f^)h)jiv&9arij^u0tf'')d)e)^.lArd's€Tr,(tiff'
'EXa^ßoXtcJv FaXaSiciv Tav^Btov^c) 1 .l^^e/MUär'i
Mawix^^ ^A(i%Bfunieov KaXaftai[(&v^)d)'b) 8. Tcei^wf^^]
Ba^y^JUiüv 9. Sa^ili&f^
^i^ofo^itov Jlavfjfios *JIavfjfios^)h) . 10. XaXaftaKfff^l
f) In condendiB fastis Cyzicenis ^^) Clodios daplex quid- dam peccasse nidetur. Primum enim plane neglexit Thargelio- nem, quem Cyzicenam esse mensem docent duo titnli. Tarn soo obsernauit Taureonem statim successisse Artemisioni, id qnod e Mordtmanni titnlo apparet, siqnidem 'prytanes qni qnoqne mense faerant, ii iam insequente mense hoiakUaaav^ ^ "O- Q^i' bas titnlis adhibitis quamqnam maiorem attulünns componeo-
1) C. I. 2059. 2) Ib. 2083. 3) Ib. add. 2083 b. 4) Apod
Milesios: Arch. Ztg. no. 34 (1876) p. 128 com quarto Romanomm aense coUatns; quem titulum neglexit Glodias; apnd Olbiopolitas G. I. 2082 Xal«- fia$[i»r. 5) Teste Latischewio Ball, dell* Instit. 1876 p. 61. 6) U^ Waddingt.lUO. 7) C.I. 3723; Lebas-Waddingt. 1076; Gianonun Antbe- Bterionem omisit Glodias. 8) Tit. ined., ad qaem relegat Mordtmaiuias Act. Inst. Arch. VI (1881) p. 50; cf. Samiorum Taureonem. 9) C. I.
3663 A: Panemus post Galamaeonem proximos. 10) G. I. 3662. H) ^' 3661. 12) Ib. 3664: Posideon, Lenaeon, Anthesterion hoc quidem or- dine compositi. 13) G. I. 3657; Act. Inst. Arch. 1. c. p.45 II*: Arte- mision Taureone exceptus. 14) Ib.; G. 1. 3657, 13, 3658. 15) B. Cur- tiaa, Monatsber. d. prenss. Ak. Berlin 1874 p. 7Bqq.; Act. Inst. Arch. H- p.42 no. 1\ 16) Gf. Ahrent p. 329 sqq. 17) Boeckhii sunt nerl» G. I. n p. 920 extr.; Kl. Sehr. V, 69; cf. Lat. p. 32; Newton. The coUection etc. p. 119.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Qraecomm antiqnioribus. 397
dis fastis Cyzicenis lucem, tarnen dif&cnltates quasdam manere confitemor. Neqne enim Artemisionem neque Calamaeonem neqne Panemnm eis stare nidemns locis, qnae ceterornm fosto- ram loniconim exemplis commendantnry et Calamaeonem dno- bns loeis abesse ab eo qnem apnd Milesios tennit loco apparet Tarnen has diserepantias animadnertisse satis est, qnoniam nt eas explicemns non potest fieri. Geternm fasti Cyziceni non solum homm mensinm sedibus discrepant a ceteris fastis loni- eis, sed etiam anni initio^).
2. De Ephesiortan, Prienensium, Teiorum, lasensium fastis,
Athenis: Dell: a)£phe8i: b)Prienae: c)Tei:
djiasi: 'Exatoftßattov 11. .
MerayeiTViciv *Jlf«T«y«»Tf«i»f'*) 12.
BoriBQOgucav Bov^pavuav . \,BoriSqofmav^)
JJvavayfKüv lAnaTOv^^mv . 2, .
MaijuaxjTiQitov l^^ffuor , ^ 3. *j47tarov^i<ür ^^) d)
noüeideatv IlocaiSscjy^) 4. Üocsidatov ^^) C)
rufnjXicJV yirjvatoiv yir^vanov*) 5. .
lAv&ecTTigiwv 7«^ff '^lävd'sürrjifte^ *) 6. "jiv&BCTtiqu&v^^ VAtpQod^aiav »») d)
""Elafffjßoüc^ raXa^iivy^ . ^ 7. . 'EXafrjßoXic&v^^)i)
Movvtx''*^ ^Aprsftiffic^r \/^^s/iicuSv •) 8. .
&a^yrilio}v *SagyTiXnvv'') 9.
2xiQOtpoQU»v Jlavr^ftoi . 10. .
incertae sedia: 'Ayvr.Kov^) . I\jfoqii»v^^)d)
1) Gf. Herrn, p. 91 sq. ; Bergk. p. 29 ; Lausch, p. 53; hui. diss. p. 395, 2.
2) Wood, Discoveries atEphesns; Inscriptioiis from the great theatre no. 23. 3) C. I. 3028; Wood. 1. 1. no. 1 col. 1. 6, 58; from the city and suborbs p. 12 u. 1 saepioB; cf. G. Gortitts Hermae u. IV (1870) p. 201.
4) losephi Antiquit. XIY, 10, 12; Wood 1. 1. Inscriptions from the city and Buborbs p. 12 8q. saepius. 5) Wood. 1.1. Inscr. from the great
theatre no. 1 col. 6 n. 77 ; cum Romanoram februario collatos.
6) G. I. 2954 A. = Lebas -Waddington 137; unde corrigitur losephi (XIY, 10, 25) memoria " l4^8fiiaio£\ 7) Wood. 1. 1. Inscr. from the great theatre no. 1 col. 2; "ea^eiUtov^ col. 4. 8) Lebas -Waddington 1537; a Glodio omissus. 9) G. 1.2906: 't^ Si ravfirjviq rov BafjSgofudSvos^ iv fl xal rrjy a^x^ aveXaß6v*\ cf. Herm. p.l07. 10) Lebas-Waddington 200 sq. 11) Lebas -Waddingt. 281 ; Am. Hanvette-Besnault. M. Dubois. Bull, y (1881) p. 493. 12) Anacreon apnd Eust. ad lliad. XV u. 192;
cf. Herm. p. 116. 13) G. 1. 2673sq. ; de eins sede cf. hui. diss. p. 342sq., quamquam Bergkius (p. 39 sq.) eum cum Galamaeone coniunzit. 14) G. L 2675. 2677. 15) G. 1. 2679 « Lebas -Waddingt. 251 ; Boeckhius, Her-
Digitized by VjOOQ iC
398
Ernestus Bischoff
a) G. I. 2953^ tituli, in quo Galaxionem euanuisse nobis cum Bergkio (p, 40 gq.) et Clodio (p. 22) persuasum est, hoc loco non habenda est ratio, quod Delo originem eum duxisse HomoUius Bumma cum probabilitate (Bull. 11 p.333; cf. hui. diss. p. 390,9) demonstranit; Ahrentis quidem Galinthionem delen- dum esse constat. In tituli Gurtii p. 199 uersu 21, ut id quo- que obiter moneam, numerale nomen excidisse uidetnr uelnt Jw[SixctTog] ; etenim hunc morem menses ex numeris de* signandi apud Ephesios etiam in G. I. 3005 deprehendimus.
'3. De Erythraeorum , Smymaeorum , Athenis : Deli : a) Erythris :
*ExaT0fißai(6v
Merayeimciv BoTjd^Ofuiop Bov<pavicov Ilvavorffiojv ^AitaiovQimv Maifiaxrrj^icov l^^fficjv
IloastSecav JIocvBkov *)
FafiriXiiov Arivaitov Aijvatcov *)
*EXayrjßoXt<vv FaXa^Kov
0a(fyrjXicav ^xiQOipOQi(av Jlatfjfios
incertae sedia: vi^^^A^^^^^^
Chiorum, Lampsacenorum fastis.
b) Smyrnae :
11. 12.
OCM: d) Lampsaci:
l.d) BaBQOfM<ov^)(:)i\
2.
3.
JIoc£iSeoJv *) 4. Iloüetdstüv '*) c) Ar^vanov ') 5. Af^raitov **}d)
*Av&eonjQio»r^) 6.
7.
'Exarofißaimv'^) 10. '^ Aavxad'ttov^-)Q)i) 8) {KaXaa^y)
mannus, Bergkius (p. 47sq.) de hoc nomine sine iusta causa dubitasse uidentur; cf. Clod. p. 33; quem tamen non deboit eflfogere firagmentom Ulud, in quo Boeckhins Scirophorionem scribendom proposuit, esse idem, ex quo Gephorionem a uiro illo docto iniuria esse expulsum putamuB.
1) Movüaiov Kai BtßXtod^tje t^c avayysXotris cxoX^ uol. I (1873 — 75) p. 103 sqq. no. 108 — Rev. Arch^ol. XXXIU (1877) p. 105 sqq. 2) Mov üBiov etc. m (1878-79 et 79-80) p. 122 no. 156 = Foucart. Bull. IH (1879) p.389. 3) Lebas-Waddingt. 1536. 1541; BuU. 1.1. 4) Aristid. ed.
lebb. p. 274; ed. Dind. I p. 446. 5) C. f. 3137, 34. 6) Phüostr. u.
Sophist. I, 25 (ed. Kayser II p. 42, 24). 7) Lebas -Waddington no. 25: \ . 7r^ nivTB xaXavdcSv Elowkav fit/vos 'ExarofißatfSvos Tfrcr^ri;'; tit. ft Clodio praetermissus. 8) Lebas -Waddington 1535. 9) Haussoullier Bull. III (1879) D. 242 sq. u. 53; apud Lampsacenos C.I. add.364tK 10)-12) Vide p. 399.
Digiüzed by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiquioribus. 399
a) Erytbraeornm annum incepisse a Lenaeone Latische- mrias (p. 49 ann. 83) propterea censet, quod Lenaeone mense sacerdqtia ueniisse ex titulo quem snbscripsimus apparet. At- tarnen baec sacerdotia Lenaeone uendita mea quidem sententia non eaincant Lenaeonem fnisse Erytbraeorum anni primum mensem ; praesertim cum facile posset easn fieri, ut compluria sacerdotia eodem Lenaeone nenirent atque sacerdotiorum si non uenditiones, at ^eTttTtgaaeig' et ^ diaavGTdaeig^ quae dicun- tur (cf. Rev. Arcb. 1. c.) aliiß atque Lenaeone mensibus sint factae. Geterum si modo certum anni tempus in uendendis et ineundis sac^rdotiis obseruabatur (cf. supra p. 378), incipiente anno sacerdotia non tam ueniisse quam inita esse suspicari licet.
c) Latischewio, qui p. 53 putat Gbiorum annum incepisse ab Artemisione, assentiri non possum. Nam ex eo, quod Haus- soullieri tituli u. 37 sq. praecipiunt, ut locarium quoddam pro- ximo quidem anno soluatur Artemisione, sed posterioribus annis initio anni, non tam colligendum esse censeo Artemisionem primam fuisse Chiorum mensem quam opponi potius Artemisio- . nem anni initio; qua propter nihil impedire puto, quominus Chiorum annum a solstitio hiemali incipientem faciamus. Porro de Leucathionis sede quamquam dubito, Hermanni tamen sen- tentiam protuli, qui pp. 100 et 123 ei decimum anni Lampsaceni locum assignandum proposuit ; quae sedes cum tituli Lampsa- ceni sententiarum conexu et cum Haussoullieri inscriptionis Ghiae argumento satis consociari potest. Lampsacenorum Leu- cathionem successisse Lenaeoni Hermannus animaduertit ; ex Haussoullieri titulo colligi posse uidetur Leucathionem stetisse post Artemisionem et inter Leucathionem et Artemisionem inter- cessisse anni initium, id quod admodum quadrat ad nostram sententiam de Chiorum anni cardine.
10) Hauss. 1. 1. p.. 47 sq. uu. 10. 23 ; cf. R 2:ovqim, Act. Inst. Arch. III (1878) 205—207; B. SchöU. 'Saturae PhUologae Herrn. Sauppio oblatae' (Berolini 1879) p. 167 sqq.; de Plynterionis sede cf. hui. cap. G, 1. 11) Apud Lampsacenos Lenaeon et Artemision G. I. add. 3641i>; apud Ghios Arte- mision G.L2220; Hauss. 1.1. p. 242 sq., 19. 246 sq., 39. 12) Apud Ghios Hauss. 1.1. p. 242 sq., 24; apud Lampsacenos G.I. add. 3641i>, 17.
Digitized by VjOOQ iC
400 ErnestttB Bbchoff
4. De Samiarum, Amorginorum^), Perinthiarum, Patmiorum fastis.
Athenis: Deli: a)Sami: b)Amorgi: OPerinthi:
d)Patim:
Mt%ay»irvtMv Mnayairvtcav *) 2/H]^auav'^)7
B{ni9(fOfu<ov Bov^povtofv {Bin;S^fiiav\ 3. .
IJvavarpuov lAl7tarov(>uüv Kvavoxpuov*) 4.
nacn99tov IlocsiSamv^) 6. .
rafifiXu&v Ar^vaumf Afivauov^) 7. Afi¥€umv'i^^)c)
^Av&BCTtiifMav 'I8(f66 'A]r^t[<rtij^u)ip*) S.'Avd'sCTr^^iov*)
^Ela^ftoXimv raXafuov Tav^Mt&v*) 9. .
Movvix^eiv IdQXBfuauov . 10. l4^Bfu[<n]mv^^)^)
ßaQYrjXimv JIaprjfi06 *) 11. SoLftyriXuo v *) Jleanjftos *^ c)
JSx&^^Oiftwr Jlavrifioi K^ovic^*) 12. K^ovufp^)c)
1) De Amorginorum fastis hoc qaidem loco disBerendam esse cen- suimuB , quod Amorginos a Samiis originem doxisse Soidas b. u. StfifUai memoriae tradidit; at Miltophorionla et Heraeonis nomina aliquam Amor- ginorum et Samiorum fastonim discrepantiam produnt.
2) Yischer. Mas. Rhen. XXII (1867) p. 313 sqq.; cf. El. Schriften II p. 140 sqq. ; G. GortiuB Inscbrr. z. Gesch. ▼. Samos Lübeck 1S77. Prgm. p. 35.
3) Yischer. 1. 1. 4) Eirchhoff., Monatsber. d. kgl. Ak. d. Wissensch. Berlin 1859 p. 739 sqq.; cf. ib. 1862 p. 71 sqq.; Ahrent. p. 329 sqq. God. p. 6 sqq. 5) Ib. ; G. Gurtios 1. 1. p. 10 sq. o. 56.
6) P. Girard. Bull. Y (1881) p. 480; qoi inioria quantom scio affirmat, Lenaeonem Samiorum mensem esse antea notum ; coniecit Kirchhoffius apud Samios eum fuisse in usu. 7) Kavfiavavdrie, BuILYHI (1884) p. 22 sqq. A. u. 2; Miltoph. cum Naxiorum Hecatombaeone collatus. 8) R. Weil Act. Inst. Arch. I (1876) p. 343 sqq. no. 11 et 12, qui titolns a Glodio est ne- glectus; Heraeonis nomen Latischewins et ipse (p.30) agnonit
9) Weil I. c; Gumanudes 1. c. B. u. 8.
10) Ne cum Hermanne (Philol. n p. 267) ad Perinthios referamus Le- naeonem, quem Papias (cf. Bröcker. Philolog. 1. c. p. 249 no. YIU) Punüs attribuerat, nihil obstat.
11) Boss Inscr. Graecae Ined. no. 1S9; quem titulum correctiorem edidit Sakkelion Eph. A. Nou. 1862 no. 228; cuius plenioris titnli ignarus Glodius p. 29 suo quidem Marte, sed recte restitnit Artemisionis nomen; cf. Dittenberger. Syll. inscriptt. Gr. no. 402.
12) Gromion, Papiae glossarium apud Broecker. l.L; ceteri quos hoc schoUon praebet menses originem duxerunt e fastis Macedonicis uel Asia- nis; quamquam Panemus potest repeti ex antiquioribus fastis lonicis.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecoram antiquioribas. 401
a) Samiornm annos utrom initinm ceperit a solstitio aestiuo an ab hiemali non esse exploratum Latischewios p. 53 recte monuit; neqne dubito, quin Eirchhoffii cui assensus est na- perrime Clodius sententia ad solstitium aestianm inclmaaerit propter fastomm Atheniensinm analogiam, quam non iam ita mnltam nalere confitemur, quoniam Delios annom a bruma incepisse constat^. Ordinem autem mensinm Samiornm pro- bamns enm, quem a Eirchhoffio institntnm confecit Clodius; Ahrentis enim mensinm seriem adhibitis Vischeri titalis cor- ruisse Clodins satis demonstranit. Attamen de inserendo Cala- maeone, quem Clodius quarto post brumam loco summa cum probabilitate suppleuisse sibi uisus est, cautius erit iudican- dum, cum Cyzicenorum et Samiornm fastorum similitudo, quam Clodius p. 12 premendam esse censuit, nulla fere fuisse uidea- tur. Cyzicenorum enim Taureonem non statim post Antheste- rionem stetisse et Calamaeonem sexto demum post brumam loco collocandum esse p. 396 sq. uidimus. Ceterum si quidquam herum fastorum simUitudini est tribuendum, facile potest cogi- tari Taureone ad quartum post brumam locum promoto Arte- misionem tertio apud Samios post brumam loco esse inseren- dum, cum hoc mensis nomen in tabula Newtonis ^) quarta simul cum Anthesterionis nominis parte extrema facile potuerit ex- cidere ; quae lacuna eo facilius statuitur, quod in tabula prima et tertia bina mensinm nomina iuxta posita esse uidemus.
b) Amorginomm annum a septimo post brumam mense in- cepisse ex Cumanudis titulo de Astypalaeensium fastis p. 37S, 2 disserentes conclusimus«
5. De fastis Halicamassiis.
Athenis: * Halicamassi: Athenis: Halicamassi:
^E%a%o(ißauav . Bot]8QOf4u6v
MerayeiTvuov . Ilvavoxpi^dv
1) Nisi graues de Samiomm et Amorginorum fastomm Bimilitudine obstarent dubitationes (cf. snpra p. 400, 1), nunc ad fulciendam Eirchhoffii sententiam Amorginorum anni initiom adhiberi poseet.
2) Cf. Eirchhoff. LI.
Leipziger Studien. 7IL 26
Digitized by VjOOQ iC
402 ErnefituB Bischoff
Athenis : Halicarnassi : Athenis : Halicarnassi :
Maipicnm^quiv . *Ekaq)r]ßoknüv
Ilooeidewv Iloaeideoiv *) Movvixi(jiv uä^e^iauiv ^) ?
Fa^riXidv . OaQyrjkiwv ^^Hgcadelog*)
incertae sedis: ^Elev^eQidv ^) 'EQ^auiv •) Hermaeonem ad Boeotomm Hermaei exemplum primo post bmmam coUocare loco dubito^ quarnquam id snadet Clo- dinB; qua de re conferas hui. disB. p. 395. Artemisionem autem quamuis dubitanter insemi fastis Halicarnassensinm usus titälo ab Am. Hanvette-Besnanlt et Marc. Dubois edito, qnem in ineula quidem Goo innenluin, tarnen originiB esse lonicae constat. Halicarnassensium antem esse titulum arbitror^ qnod in Insula Coo iam alternm huiusmodi Halicarnassensinm decretom est innentum^) et prytanim, qni in eo de quo sermo est titolo comparet, Halicarnassensinm fnisse magistratum docent titnli '0« Quin etiam 'ar€(favrj(p6Qov^y cuins nomen illo in titnlo occnrrit, cnm Gamm tum Halicarnassensinm fnisse magistratum e com- pluribns apparet titniis®).
G. Singularum ciuitatum lonicarum menses. 1. Eretiae: ^iTtTtidv G. I. 2265 ; quo ex titnlo apparet Hippionem respon- disse ei Pariomm mensi, quo Plynteria agebantnr; quae soUemnia eodem Thargelione mense, quo apad Athenienses celebrantur, apud Parios esse acta niri docti consentiunt; cf. Herm. p. 64, Bergk. p. 258q., Ahrent. p. 342, Mommsen. Heortol. p. 427, Glod. p.26.
1) Newtonls Halicamassas, GDidas and Branchidae 1863 p. 687 a.2.
2) losephi Ant. XIY, 10, 23 ; BnlL lY (1880) p. 395. 3) Tit. Coi in- nentus, Hauvette-Besnault. Dubois. Ball.y (1881) p. 209 sqq. 4) C. I. 2656 u. 20 sq. cf. u. 1 ; de Heraclei sede cf. Herrn, pp. 61. 125 et Glod. p. 31.
5) Hauvette-Besnault. Dnbois. I.e. p. 211 sq. u.U. 6) Newton.
1. 1. p. 671 sq. » Roehl. Inscriptt. antiquisq. etc. no. 500. 7) Newton.
1.1. pp. 671 sq. 687. 8) Lebas -Waddington. no.394. 404 sq. 406. 416.
323. 326. 331 sq. saepius; Newton. l.L p. 704, 12 c.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorum antiquioribns. 403
2. Neapoli.: nav&€i6v C. I. 5785. Arivanov C. I. 5838.
3. Gassandreae:
Jr^liiTiTQiwv, L. Duchesne Rev. Archöol. XXXI (1876) p. 106 sq.; Dittenberger. Sylloge inscriptt. Graec. no. 142. Demetrionem fuisse CasBandrensiam mensem olim nolui pro certo affirmare; sed utrum illad pro hominis an mensis nomine haberem aeque ac Dnchesnins dubitani. Qnin etiam Demetrionis nerbum pro hominis nomine nidebatnr esse haben- dam, qnod ceteromm dnomm qui hoc titalo occnrrunt homi- num noininibuB patrnm nomina addita sunt. Attamen ad Clodii et Dittenbergeri partes , qui mensem significari certnm esse censuerunt nnperrime transii, qnia pro hominis nomine De- metrionis uocem nmqoam esse nsnrpatam nnUa comprobant exempla.
4. ApoUoniae in oppido Ghalcidensi: l4v»eaT7]Qiwv 1 Athenaei l.Vm p. 334E; cf. Herm. p.89 et ^Elaq)rißoliijiv j Bergk. p. 9.
5. In insnla lo:
'OfirjQeciv, L. Ross Arehaeol. Ztg. VI (1848) no. 21 p. 333.
6. Peparethi:
ni^oiKiciv cnm Atheniensium Hecatombaeone comparatns: A. Dumont. Revue Archöol. XXIX (1875) p. 330; 0. Riemann. Bull. I (1877) p. 82.
7. a) Gambrei in Mysiae oppido: QaQyrjXiwv C. I. 3562.
b) ex Mysiae parte aliqua: navrjlfiog C. I. 3597 a.
8. Thirae in Lydiae oppido:
NeoTiaiaaQBwv Movaelov xai Bißliodi^Tirjg rrjg eiayyekiK^g a%o- krjg II, 1 (1875—76) p. 117 et 2 (1876-78) p. 29; Papadopulos Eerameus Act. Inst Arch. UI (1878) p. 54 sqq.
9. Magnesiae in Lydiae oppido ad montem Sipylnm sito: KlaQmv BuU.Vn (1883) p. 504 sq. no. 10.
26*
Digitized by VjOOQiC
404
£raestas Bischoff
INDEX L Enumerantur eae quarum menses afferuntur ciuitates.
pp.
Acamania Achaia
Aegina p,
Aetolia p,
Agngentnm
Amorgos .
Amphiasa
Andras .
Anticyra
Apollonia ad flomen Rhyn
dacnxn sita . . Apollonia, oppidum
cidense Arcadia .
AlgOB p
Astypalaea p
Aihenae p,
Ghal-
Biannus . Boeotia . Boeum Byzantium
Galaarea
Galchedon
Gallipolis
Calynma
Cassandrea
Ceus . .
Ghaleam .
Ghersonesna
Ghius . .
Gieriam .
Giu8 . .
Gnidus
Gnosus
Gorcyra .
Gorinthos
378, 2. . P • P P
366 357,1 379 sq. 363 sqq. 383 sq. 400 sq. 361 sqq. 394 361
.396
.403 .380 sq.
379 sq.
374 sqq.
346.390
p.385 p. 343 sqq. p.365 p. 374 sqq.
p. 379 sq. p. 374 sq. p.363 p. 381 sqq. p.403 p. 394 sq. p. 361 sqq. p.374 p. 398 sq. p.323 p.396 p. 366 sqq. p.385 sqq. p.372sqq* p. 372 sq.
Gos p. 381 sqq.
Cyme p.351
Gyzicus p.396 sq.
Delphi p. 351 sqq.
Dolus p. 390 sqq.
Dodona p. 389
Droros p.385 sqq.
Elis p. 346 sqq.
EphesQS p. 397 sq.
Eretria p.402
Erinens p.365 sq.
Erythrae p. 398 sq.
Gambreum p. 403
Gela p. 383sq.
Gytheam p. 367, 2
Halicamassos . . . . p. 401 sq.
Hains p. 327 sqq.
Heraclea ad Sirim sita . p. 366 sqq.
Heraclea Trachinia . . p. 341
Hierapytna p.385 sqq.
Hypata p.341
lasos p. 397
ImbroB p.390,2
los p. 403
Lacedaemon .... p. 366 sqq.
Lamia p. 337 sqq.
Lampsacus p. 398
Larisa p. 3198qq.
Latos p.385 sqq.
Lesbos p. 349sqq.
Locris p.358sqq.
Magnesia in Thessalia
Sita p. 342sq.
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graeconim antiquioribos.
405
|
Magnesia ad montem 8i- |
Pbocis . . |
p. 354 sqq. |
||||||||
|
pylum Sita ... . |
p.403 |
Physcus . . |
. p.360 |
|||||||
|
Megara . . |
p. 374 sq. |
Priansus . . |
. p.385 |
|||||||
|
Melitaea . |
p.328 |
Priene . . |
. p.397 |
|||||||
|
Messenia . |
p. 380 sq. |
|||||||||
|
Metropolis |
p. 323 sqq. |
Rhegiam . . |
. p.389 |
|||||||
|
MUetos . |
p.396 |
Rbodas . . |
p. 383 sqq. |
|||||||
|
Myconns . |
. p. 394 sq. |
Samus . . |
. p.400 sq. |
|||||||
|
Naupactos |
P.S63 |
Sicyon . . |
p. 380 sq. |
|||||||
|
NaxoB |
p.394 |
Sinope . . |
p.396 |
|||||||
|
Neapolis . |
p. 403 |
Smyrna . . |
p.398 |
|||||||
|
Nisyrus . |
p.381 |
Syracusae . |
p.372 |
|||||||
|
Oeanthea |
p.361 |
Tauromeniom . |
p. 372 sqq. |
|||||||
|
Oeta . . |
p.341 |
Tenus . . . |
p. 3908qq. |
|||||||
|
Olbia . . |
p.396 |
Teos . . . |
p.397 |
|||||||
|
OlUB . . |
p. 385 sqq. |
Thaomacia . Thera . . . |
. p.330 p. 366 sqq. |
|||||||
|
Parus . . |
. p.394 |
Tbessaiia |
. p. 326sq. |
|||||||
|
Patmus . |
p.400 |
Thura . . . |
. p.403 |
|||||||
|
Peparetbus |
p.403 |
Tolopbon |
. p.360 |
|||||||
|
PeriDthuB |
p.400 |
Tritea . . |
p.36L |
|||||||
|
Perrhaebia |
p. 333 sqq. |
Troezene |
p.379 |
|||||||
|
PbaUca . |
. p.339 |
|||||||||
|
Pherae . |
p.323 |
Zeiea . . . |
p.389 |
|||||||
|
INDE |
X n. |
|||||||||
|
A, Enumerantur |
menses adi |
fcripiis eis quibus deprehen- |
||||||||
|
duntur |
locü. |
|||||||||
|
1. Menses ex numerü |
r designati. |
2. Prapria mensium nomina. |
||||||||
|
in Achaia |
'AyvoiOQ Hau |
|||||||||
|
in Arcadia |
^Ayvfumv Epbesi |
|||||||||
|
Epbesi |
^Ay^aCTvmv non AiQacxvwv |
|||||||||
|
in Locride |
Ampbissae |
|||||||||
|
MegariB |
Ay(fMVios Byzantü |
|||||||||
|
in Messenia |
Galymnae |
|||||||||
|
in Pbocide |
Coi |
|||||||||
|
1 |
'au |
roi |
aei |
di. |
»] |
Ihodi |
Digitized by VjOOQ iC
406
Ernesttts Bischoff
l^ygtavtos in Boeotia
j4yve*as s. *Ayvu>s in Aetolia in Locride lABqutviiov Atlienis
U9^6fitos Hali
Thaumaciae ^A&avaioi in Aetolia
AiQacwmv U. jiyifaawtov lAXaJiMOfievtos in Boeotia
l^Xtalos Dreri
"AlffBios Calymnae
Coi l^lfi^os in Elide
l4ftaXio£ Delphis
in Phocide W/i£9v Amphissae
[Avd'BaiTj^icav Amorgi
Apolloniae in opp. ad
Rhyndacum sito
Apolloniae in opp. Chal-
cidensi
Athenis
Cii
Cyzici Ephesi Erythris Halicarnassi Olbiae Pari Prienae Sami Smymae Teni ^ATtaxovQScav S. Idnarov^ifov Cyzici DeU lasi Olbiae Sami Teni l/47taTOt^ios Zeleae
lAnsXlaios Chalei
• Delphis
jinsXXaios Heradeae in opp. ad Sirim sito Lamiae Oeantheae Oetae Olunte Tauromenii Telephone
länelXaic^ Teni
jinoXXiürios in Elide
Lesbi
j47toXXtovioe in Perrhaebia
Tauromenii
[t4n6XXiovos firiv Chalei
^Aqarvoi Physci
'A^9U)£ s. 'A^sos s. "A^OQ
Lamiae in Magnesia Phalicäe
Agtjimor Dell
l4^eios Argi
Agvcind^io«]? Hypatae
A^rsfiürios s. j4^rafihio£
Astypalaeae
Byzantü
Calaureae
Calymnae
Cnidi
Coi
Corcyrae
Hypatae
Lacedaemone
Rhodi
Tauromenii
Therae
^A^rBfiiHituv Chii
Cyzici DeH Ephesi Erythris Halicarnassi Lampsaci in Magnesia
Digitized by VjOOQ iC
De fastis Graecorom antiquloribus.
407
|
\AqiBfU9i(av |
Naxi |
/WCTTO« |
Lamiae |
|
Patmi |
JTrjfo^nov |
las! |
|
|
Teni |
r&ydvrtos |
Amphissae |
|
|
l4QX0inaüu)9 |
Erinei |
Triteae |
|
|
l4fdfuoß |
in Phocide |
||
|
"A^^ufi |
Larisae |
Ja., |
Lesbi |
|
in Perrhaebia |
Jq^afOQioi |
Delphis |
|
|
*Aipqodiüimv |
laai |
JaürioQ |
Sicyone |
|
in Magnesia |
Jdhoß |
Calymuae Coi |
|
|
Ba8(^fuo€ |
Calymnae |
Rhodi |
|
|
Cnidi |
Tauromenii |
||
|
Coi |
JafAOXQlOß |
in Boeotia |
|
|
Rhodi |
Jeios u. JTos |
||
|
BaS^futov S. |
BOTlBQOfllÜtV |
JeXfivtoe |
Aeginae |
|
Athenis |
Olonte |
||
|
Chü |
Therae |
||
|
Lampsaci |
JtJflTJT^tC&V |
Athenis |
|
|
Olbiae |
Cassandreae |
||
|
Prienae |
Jivtav |
in Locride |
|
|
BOLXXKOV |
Myconi |
Jtavvaios |
in Aetolia |
|
Boa&ooß 8. Boa&oloe Delphis |
Anticyrae |
||
|
BoriB^fiu&v n |
. BaB^fAiatv |
Byzantii |
|
|
Bovxanoß |
in Acarnania? |
Calchedone |
|
|
in AetoHa |
Canipoü |
||
|
Amphissae |
« |
Chersonesi |
|
|
in Boeotia |
in Locride |
||
|
Delphis |
Nanpacti |
||
|
£rinei |
Tauromenii |
||
|
Jtos 8. Jelos |
in Aetolia |
||
|
Bovfovimv |
Dell |
Lesbi |
|
|
Teni |
in Perrhaebia |
||
|
Bvcioe |
Delphis |
Jioad^oe |
? in Elide |
|
BcSfiws |
Lamiae |
■ |
Rhodi Therae |
|
FaXaSnov |
DeU |
jQOfiriioi |
Priansi |
|
rafiTjXicSp |
Athenis |
||
|
FafUhos |
Dodonae |
EtXaloe u. ^lXaTo£ |
|
|
reviru>i |
Bali |
'Exaro/ißaicjv |
Athenis |
|
re^aarioss.re^aümoe Calymnae |
DeU |
||
|
Coi |
Imbrl |
||
|
Lacedaemone |
Myconi |
||
|
Troezenae |
Naxi |
Digitized by VjOOQ iC
|
408 |
Ernestus |
Bischoff |
|
|
'EnaTOfißaKav |
Smyrnae |
*Hi^ou(op |
Amorgi |
|
*ExarofAß8v£ |
Lacedaemone |
Teni |
|
|
'EXa^ßohciv Apolloniae in opp. |
'HQaxlßios |
Delphis |
|
|
Chalcidensi |
Halicarnassi |
||
|
Athenis |
'H^aaios |
Lacedaemone |
|
|
lasi |
|||
|
^Ehaf>u>£ |
in EUde |
||
|
'EldfQioe non habet |
Ba^yriXitov S |
Ta^yrjXi<av |
|
|
locum |
Calymnae |
Amoiigi |
|
|
'EXeidvai<6r |
Teni |
Athenis |
|
|
^Elev&BQ^tav |
Halicarnassi |
Cyaici |
|
|
'EXevaivtoe 8. ^EXevcvvufS |
Deli |
||
|
? Bianni |
Ephesi |
||
|
Olunte |
Gambrei |
||
|
Therae |
Naxi |
||
|
ifißöXifwi : |
Pari |
||
|
'AlahtOfiiviOi |
ß^ in BoeoUa |
Teni |
|
|
UneXkaXos ß' |
Tauromenii |
ßeiXov&ioi 8. |
^Xov^ios |
|
rtvitios iftßoXißio^ |
in Boeotia |
||
|
Bali |
ßBfliCXlO^ |
Hali |
|
|
JIava/u>s §t |
Rhodi |
Laiisae |
|
|
IIonpcTiioe ß |
Delphis |
MetropoU |
|
|
S r |
Athenis |
SaoBaiatos s. |
SevBaicu>Q S. 9t09a^ioe |
|
^Evdvcnotr^oTitos |
Delphis |
Calymnae |
|
|
'EQfialo^ |
in Aetolia |
Coi |
|
|
Argi • |
Lati |
||
|
in Boeotia |
Rhodi |
||
|
MetropoU |
e»olivu>£ |
Delphis |
|
|
in Perrhaebia |
Se^fwXaioß |
Lati |
|
|
Fheris |
BefffiO^^ios |
Lati |
|
|
^EQfkanbv |
Cei |
Rhodi |
|
|
Halicarnassi |
Siovtos u. 9vio€ |
||
|
Ev&vaiog |
in Aetolia |
Lamiae |
|
|
EvxXsio£ |
?A8typalaeae |
&vlo£ s. Svoe |
s. Sun/toi |
|
Byzantü |
in Boeotia |
||
|
Corcyrae |
Cierii |
||
|
Tauromenii |
in Elide |
||
|
Evwvioi |
Hau |
Lamiae Larisae |
|
|
'HaroQ Heraclea Trachinia |
Metropoli |
||
|
'H^los |
Delphis |
||
|
Olunte |
7fi^ofi SC. fii^ |
DeU |
|
|
Zeleae |
'iXaioi s. KiXatc£ Delphis |
Digitized by VjOOQiC
De fastis Graecorom antiqnioribos.
409
|
'ifuiXios |
Hierapytnae |
jiaipQtaios |
in Aetolia |
|
^loßaxxtos |
Astypalaeae |
Aa^QiOi |
Erinei |
|
"iTtnios |
Rhegü |
Gythd uel apnd Elenthero- |
|
|
'innu&v |
Eretriae |
lacones? |
|
|
'Innod^ofitoe |
in Aetolia |
in Phocide |
|
|
in Boeotia |
^fiffjl^at'^^fOff |
Larisae |
|
|
GalHpoU |
in Perrhaebia |
||
|
jdevxa&acjv b. AtvKa&Kov |
|||
|
Larisae |
Chii |
||
|
in Perrhaebia |
Lampsad |
||
|
Vro^wfi |
aerii |
Aijvatoßdxxtos |
Ast]npalaeae, |
|
Larisae |
ArivoKOv |
Cü |
|
|
MetropoU |
Cyzid |
||
|
in Perrhaebia |
Ddi |
||
|
Tauromenii |
Ephesi |
||
|
Thaumaciae |
Erythris Lampsad |
||
|
KaXafiaicJV |
Cyzici |
Myconi |
|
|
Mfleti |
NeapoU |
||
|
Olbiae |
Perinthi |
||
|
Kd^SiOS |
Chald |
Sami |
|
|
Ka(fv»tos |
Agrigonti |
Smymae |
|
|
Byzantü |
AvxeiOG B. Avxios |
B. AvKfios |
|
|
Calymnae |
Byzantü |
||
|
Gelae |
Chald |
||
|
Lacedaemone |
|||
|
Nißyri |
, |
||
|
Rhodi |
Matfiatnrj^Hov |
Athenis |
|
|
Syracusis |
Cd |
||
|
Tauromenii |
MaXo^^ios |
Byzantü |
|
|
Kap.vws? |
Cnosi |
Maxavevi |
Byzantü |
|
Kaipicioi |
Calymnae |
Calchedone |
|
|
Coi |
Corcyrae |
||
|
KXo^cSv Magnedae in Lydiae oppido |
MByald^ios |
Hali |
|
|
Koftroxa^ios |
Dreh |
Mnayttrvtiov |
Athenis |
|
Kaavru>s |
Chalei |
Ddi |
|
|
KaC^or(f6no£ |
in Acarnania |
Ephed |
|
|
Kqovkov |
olim Athenis |
Sami |
|
|
Perinthi |
Mtlrofo^iwr |
Amorgi |
|
|
Sami |
Mowixicjv |
Athenis |
|
|
Kvavtnpuov cf. |
Ilvavo^uov |
||
|
Cyzici |
NexvfftO£ |
Cnod |
|
|
Sami |
Naoxtuca^smv |
Thirae |
Digitized by VjOOQ iC
|
410 |
£rne8tu8 Bischoff |
||
|
^OfAfJ^iOV |
li |
Iloxios |
in Locride |
|
'Ofiohotas B. 'Oftoluoi |
in AetoUa |
Lesbi |
|
|
in Boeotia |
IloCBiBatov 8. |
JloctSamv 8. Iloifv^emv |
|
|
Hali. |
Andri |
||
|
Larisae |
Athenis |
||
|
Metropoli |
Ghü |
||
|
in Perrhaebia |
Gyrid DeU |
||
|
üafAßononos |
in Boeotia |
Ephesi |
|
|
navayvQUü |
Ampbissae |
Erythris |
|
|
Uavaftos 8. Udvijftos |
in Aetolia |
HaUcarnassi |
|
|
Amphissae |
Myconi |
||
|
in Boeotia |
Sami |
||
|
Galymnae |
Smyniae |
||
|
Coi |
Td |
||
|
Corinthi |
Teni |
||
|
Cyzici |
nocidaiO£ |
Lesbi |
|
|
DeU |
IJ^oxvkXms |
in AetoUa |
|
|
Gambrei? |
in Boeotia |
||
|
Heracleae in |
opp. ad Sirim 8. |
Uvavojpiwv cf. Kvavayftwv |
|
|
Athenis |
|||
|
Larisae |
nv&OiOQ |
Hau |
|
|
Megaris |
MeUtaeae |
||
|
Olbiae |
|||
|
Perinthi |
Athenis |
||
|
Rhodi |
2fliv&tOQ |
Rhodi |
|
|
8ami |
2niQfiioQ |
Gnod |
|
|
napd'adv |
Neapoli |
||
|
na^dvtog |
in Elide |
TaQyrjXuov U. |
|
|
naiayaiTviosivos) S. Uet ayairwos {tos) |
Tavgaav |
Gyrid |
|
|
Calchedone |
Sami |
||
|
Galymnae |
Sinopae |
||
|
Goi |
Ta^evs |
Gymae |
|
|
- Rhodi |
|||
|
Uekvatiov |
Sami |
'Ta«iv&ioe |
Byzantü |
|
üi&otxic&v |
Peparethi |
Galymnae |
|
|
nXwxriQtmv |
Ghü |
Goi |
|
|
Iloir^nios |
Amphissae |
Rhodi |
|
|
Ghalei |
Therae |
||
|
Delphis |
'Txaioe |
Physd |
|
|
in Locride |
|||
|
üoittos |
Amphissae |
^X*aaiO£ |
|
|
Boei |
^^r^ios |
Gymae |
Digitized by VjOOQ IC
De fastis Oraecorum antiqaioribus.
411
|
^vXXlHOS |
in Perrhacbia |
incerta nomina: |
|
X^vrraios |
Lamiae |
..aQ..aißiaQi99 Lati . . UxioQ Hierapytnae |
|
^d^svs |
Corcyrae |
uov Andri |
|
B. |
Enumeranlur partes in qms anni diuidi solent. |
|
|
dififivoi |
Agrigenti |
iScifiTjrot in Perrhaebia Pheris |
|
iSafifjvot |
Cnidi Delphis |
Teni |
|
Gelae |
rsr(faftrjvo$ in Boeotla |
|
|
Hali |
Erythris |
|
|
Larisae |
Digitized by VjOOQiC
412
Ernestas Bischof
|
TABl |
|||
|
• |
Delphis: |
apud Boeotos: |
Fast |
|
Athenis: |
apud Thessalci |
||
|
'Eaa'tOfißaioav |
*AnBXXalo% |
8. *T7t7toS(f6/juas |
12. "TytnoS^fim |
|
MtrayeiTvuoy |
Büvxajioß |
9. Üavafioß |
1. JJavttßwS |
|
Boijdgo/iieov |
Boa&6o£ |
10. JlafißoKÖrtoß |
2. |
|
Ilvavoxpttov |
'H^cuos |
11. Ja/taxQtoQ |
3. |
|
MMflOMTVKtUOV |
JqSafogtos |
12. 'jiXahtOfUviOS |
4. |
|
noCBiBeiov |
IIoiTQontoß |
1. BovxatiOß |
5. IBBfumoi |
|
rafitjX^cJV |
'Ai»Aho£ |
2. 'E^fiaios |
6. 'E^fiauH |
|
^Av&eaTrjQ^atv |
Bictos |
3. n^oarar^^iüS |
7. jiccx*^^^ |
|
'EXafTjßoXuov |
SeoSivtoß |
4. 'Ay^nffvtas |
8. j4^^wi |
|
MawtX^iov |
^EvBvcnovt^nioß |
5. ßiovtoß |
9. ^VO£ |
|
0a^yrihmv |
'H^cuchlos |
6* 'Ofiohotoß |
10. 'Oftol&lK |
|
Hxi^foquov |
'iXäios |
7. Beilov&tßß |
11. VJri»vM |
|
incertae sedis: |
TABl i>e mediae Graeciae eim'tatum fastis, qui nequi
|
Athenis : |
Delphis : apud Phocenses : |
apodLocros: |
a)Ph76ci: |
|
|
b) Tolophone |
||||
|
'Exarofißaiiüy |
1. 'AneXXaloß |
^«caroff |
8o>dixaTOß |
:rf3re;Ua««b| |
|
MtrayeiTviwv |
2. Bovxarias |
ivBeuaroß |
7lQ€OTOß |
|
|
BOTjSQOfUtüV |
3. Boa&oos |
da>9ixaT0S |
BtVTiifOß |
|
|
Ilvavoxpiiov |
4. "ff^aloß |
Tt^WTOS |
T^iroß |
|
|
MaiftaxTTj^ioiv |
5. Jq8ay>6^ios |
'Afiahoß |
rercL^oß |
U^TVOii^ |
|
JIoaBiSscjv |
6. HoiT^ntoß |
T^iroß |
Jwrvatoß |
|
|
ra/irjXieav |
7. 'AfiaXioß |
xira^oß |
ixTOß |
, |
|
lAvd'BCn^qiWv |
8. J?v<r«ofi |
nifinxoß |
iß9ofiOß |
|
|
^EXafrißohciv |
^, SaoSevioß |
Aäfqtoß |
UotT^omoe |
|
|
Mowix^aiv |
10. ^EvBvcnotTQonioß |
ißBofioß |
noMtoß |
|
|
Oa^ytlXicjv |
11. ^HQaKXsios |
oydooß |
'AyveiOß |
'TzatosA) |
|
•12. 7Aaios |
l/4fafiwß |
ivBixaxoß |
Digitized by VjOOQiC
De fastis Oraecornm &ntiqtiioribiu.
413
|
LA I. |
|||
|
Aeolici. |
|||
|
Thessaliae £uti |
|||
|
Hali: |
apud PerrhaeboB: |
Lamiae: |
apad Eleos: |
|
12. |
12. 'Irartos |
8. *Innod^ftio£ |
7. jinoXXcavios |
|
1. j4dQ6/iios |
1. |
9. Ilava/iOS |
8. na^&ivioe |
|
^'\?Evcjvtos |
2. |
10. |
9. 'Alfi^os |
|
3. |
11. U7r«;Uau>c |
10. |
|
|
4. Uv&olos |
4, |
12. BovxaxiOS |
11. 6>vZofi |
|
5. 'Ayvaio£ |
5. 7Jios |
1. Bdfuoi |
12. |
|
6. revirtos |
6. 'EQfiaXos |
2. ^(»i$aAA<ofi |
1. Jt6irdvos7 |
|
7. ? Mtyala^Ufß |
7. jieuxavoifio^ |
3. rWcTTOff |
2. |
|
8. '^eBfUCTMi |
8. !:^9Pe«>« |
4. yivxBOi |
3. 'iSila^i^ios |
|
9. 7*OfioXmos |
9. 'OftoXcaios |
5. ^voc |
4. |
|
10. |
10. 'InnoS^ofito^ |
6. !^^eo» |
5. |
|
11. |
11. <I>i;A;Uxo« |
7. XfiTTaZöfi |
6. |
|
'/toJvioc? |
L^TTOiUaiwos |
LA IL
cum Aeolicü neque cum Doricü possunt coniungi.
|
Amphissae : |
Chald: |
a) Triteae: b)Anticyrae: |
apud Aetolos: |
a)£riQei: b)Boei: |
|
12. Ilavafwe |
!^;r«AAaZ0C |
, |
11. |
, |
|
1. l^y^CTTVÖiy |
. |
12. Uavafios |
Bovndrtos a) |
|
|
2. |
. |
, |
1. n^oxvxltos |
1. l^^xo^raff los a) |
|
3. |
£t>01^Ti05 |
, |
2. l4d^avälo9 |
|
|
4. [Bovxd}no£ |
, |
• |
3. BovMartos |
|
|
5. navayvqtoi |
. |
N rtyavTU)i9) |
4. i/ios |
|
|
6. I\yavrio£ |
. |
Jioyvcioi b) |
5. Ed&valos |
|
|
7. |
^VX0iOff |
. |
6. 'OftolmtO£ |
|
|
8. Uotr^ios |
nOtXQOTttOi |
. |
7. 'jr^futZoff |
AeupQUH a) |
|
9. Ilon^tos |
. |
. |
I7a)M06b) |
|
|
10. i7oK«o€ |
. |
. |
9. !<^/i;€fO€ |
. |
|
11. L^^oJy |
L^TraXitf^'Ofi |
^^ . |
10. 'InrtoS^fiiOQ |
. |
Digitized by VjOOQ IC
414
ErnestQB Bischoff
Athenis : Delphis :
a)Lacedaemone: b)Heracleae: OTherae: d)Cnidi:
a)CoriBthi: b)Corcyrae: c)Syraca8i8:
Tauromenii:
TAI
Fas
a>Megans:
b) Galcbedoi
c) BTzantii:
d) Cherson«
'ExarofißauSv jinsXhdoQ
Borj9^fuc&v Boa&ooß
Uocaidttüv Jloir^onwß
Fafirihtov lt4fiaXtoe
^EliMfrjßoluov SsoiavtoQ
Mawix^cjv ^EvBvcnovtQ,
Oa^ytlhfov 'B^axXtiiOß
2%iqo<poquov 'iXaloß
incertae sedis:
\0/H^aawß9i)
11. Ka^aloea)
12. Hava/ioe b) l,7*AnaXXaiosh)
2. ? BaS^ftiOS d)
3. ? Jioa&vae c)
^.^EXavaiviosc) Hb.
5. Jslfivioe c)
6. IdQtBfUxtoß a) c) d)
7. Faffacrtos a)
8. 0Xiaoto£ a)
9. 'Exarofißevß a) 'Taxiv&ioß c)
Ka^ßtoe c) Jldvafioß a)
Maxavtvß b) EvxIbios b)
Id^afiirtoßh)
l.^lrtovioß 8. KcL^eioß 9. 10. JdJUos
n,"AnoXhovta6 12. JvmdsHarcüoQ
1. lt4^guiaios
2. Jwyvaioe
3. 4.
*Pv3^8vß b)
6. UniklaToß Evxleioß
1/iy^ta.vwi e) Ka(fvtlos c)
näraytirrtoi
Jtovvotos\i)i JBvkXuosc)
'Tmuv&Mit)
Athenis:
DeU:
Teni:
'ExaTOfißaimv l.'Exaroftßauov ?j47teXlai4ffy MBzaysiTvuüP 8. Mtrayßirvuüv ^H^aitiv Bof]8^fU(»v 9. Bovfovitov Bovfovnov
nvatHriffKOv 10. l^natovqifov
Mai/MLXxriqu&v 1 1 . ^uif^ait&v
HoaetSecar 12. Üoiretdamr rafirjXuov \.Afivau»v
'Avd'acxfj^uov 2. 7«^e
a)Mycoiii:
b)Cei:
c)Naxi:
*£Waro^/9. a)c) 1. 2.
a) Andri:
b)Pari:
c)Amorgi:
MiXrofOifuov^)
VAnaiovQKffv noceiSamv
MaifiaxrtjQuov b)
JloCidetovA)
Arivaicjva)
""EXüupfißoXuov 3. FaXa^imv M0W&XM9V 4. Idf^afiiauov
0a^yrjXt^r 5. Ta^fytiXuJv
^KiQO^o^u&v 6. ndvtjfiot incertae sedis:
TapvTjXit&p 7'EXaidvaiaov
IdqrafiiCtav c) 0a(iyrjhmvl q)
*E(^fiatiav b)
UoffiSaeiv a) l^»'^«aTi7^.b)o)
^«c^;^X«a»vb)c)
TAI
F a s
a)Mi]eti:
bjOlbiae:
c) Sinopae
d)Cü:
e) ApoUom»
BOTid^fUW 1
*Anaxov^iir Afjvouanf^)
Thv^<ffv c)
Uttvriftoi b)
Digitized by VjOOQ iC
\
De fastis Graecorum antiquloribas.
415
A m.
Ooriei. Astypalaeae:
a)Lati: a)Cno8i:
b) Hierapytnae : b) Priansi : c)Dreri:
a)Argi: a)Coi:
b) Troezenae : b) Nisyri :
c) Galaureae : c) Calymnae
d) Aeginae : d) Khodi :
e) Sicyone : e) Gelae :
QAgrigenti:
IIavaftoSA)Q)d)
a)01ante: bJBianni:
Bai^6/iioßQ,)Q)d) 08Q/tohuoß fi) 7'4XiaXo9 0) Kaq}iaio£8i)G) Jwcd^os d) jirivatoßdxxios ^'EQfiaXoi a) Bavdaünos a) c) d) .
%ßaxx*^^ ^eltpivtoed) Ilsraysirvios A)o)d) . • .
Jaiotoe e)
li^eftiaioso) ji^a/iir tos 9.) c)d) 0todaüf$os a) JSne^/uoßA) FeQa larioß b) 1 ''e^currtos a) o) . . a^. . (oßia^ios a) Ka^.vtoß a)
2fiiv&ioß d) Jahoßd)(i)d) *Taxiv&toS9)c)d)
...Sdxtosh)
ji^afiixioß
ItiTteiXaJas a) 'H^aXoSA)
Jelfivtos a)
.A IV. o nie t. Cyzici:
a)£phe8i: bjPrienae: c)Tei: d) lasi :
a) Erythris :
b) Smyrnae :
a)Chii:
b) Lampsaci :
l. ndvrj/ios
l. . Marayettv^eov ü)
l. Kvavoypiav
^.\4nonovQB(ov Idnarov^itiav d)
{. IIocei9a{6v IIoc8iSs(6va)Q) I7o<rvJ£a»ra)b) 12».
y, u<iijvaiciy ^rjvauov b) yirjvai€iv9)h)
). yiv&B(StrjQi€av lAv&BorrjQ, a) b) Itir&Bcrrj^, a) b)
? ^A<pQoBtai<&v d) r. It^^B/iiatcjv ^EXaftjßoXtmv d) , ^
L Tav^Btov Id^TBftianüv 9) lA^Bfuatcoy a) ). OaQyriXimv SaQyriXKOvB) L Kaiafiatafv . 'JEKaro/tßaidv b)
jiyvrnwv a)
I\<po^u6v d)
V>. BaS^ofmovtLJh)
UocBtBBiov a) y^Tjvanov b)
a)Sami: Halicarnassi:
b)Permthi:
c) Patmi :
7nBXvcuovA) 7^BrayBiTVi€ov a)
Kvavo%ptc&v a)
HoCBiBBtov a) JIoCBtdBcir
udi]pan»va)h)
lAvd'Boxri^* a) *Avd^inriQn6v
Tav^«a>va) JlAwnj^KovA) Jlavrjfioßa)})) *^ 'ffgauXBios
'EX9V&Bfu6v
'E^fAaianf
Digitized by VjOOQ iC
Addenda et corrigenda.
'eaunjiav^ quam in inBcriptione Boeotia Bull. YIU (1884) p. 66 u. 2 in- duxerat fonnam in 'ßtavwv* esse corrigendam Latischewins ipse Ball. 1. c. p. 351 monuit; qua de cansa hoi. diss. p. 344 u. llsq. uerba *0ttovios Bull, ym (1884) p. 53 sqq. 1,10 b' sunt delenda.
P. 346 u. 7 lege pro '392, 2' '329, 2'.
P. 348 sq. l4Xfn<^oSf non Hl^uäos est scribendnm.
P. 349, 2 pro noce Jla^ponias scribe no(fvonia£.
P. 361 u. 3 'Triteae', non 'Tritaeae' est scribendom; cf. Dittenbergeri Syllog. inscriptt. Oraec. p. 644, 4.
P. 374 n. 22 legendom est *b)c) Jtopv<fio6\ non 'c) Jtovvaios^.
De Comanndei tituli argumento (cf. hol. diss. pp. 376 sqq. 400 sq.) inspidenda est Darestii commentatio 'sor la cvyy^of^ en droit Grec et en droit Romain', qoae naperrime Ball.YIII. p. 362 sqq. in laeem prodiit.
P. 398 n. 25 reponendum est in iia/iyrav locom uocabolom rcT^a-
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Neuer Verlag von S. Hlrzel in Leipzig.
Irische Texte.
Mit Tebersetziingen und Wörterbuch
herausgegeben
Ton W. STOKEB und B, WINDISCH,
Zweite Serie.
1. Heft,
gr. 8. Preis: JH b. -
Li dis (lou yrai aniel.
Die
Parabel von dem ächten Ringe.
Französisch© Dichtung de« dreizehnten Jahrhanderts,
aus einer Pariser HandBchrift
zum ersten Male herausgegeben
von ADOLF TOBLEK.
Zweite AnflAf^. S. Preis: Jk 1. 60.
SAIOMON HIBZEL'S
Verzeichniss einer Goethe -Bibliothek
mit Nachträgen und Fortsetzung
herausgegeben
von LUDWIG HIKZEL.
s. Preis: J^ 3. —
Druck t. HlrMlifpM, l.et\>aie
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
14 DAY USi=
** Digilizedb^COMOgle
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
Digitized by VjOOQ iC
U.C. BERKELEY UBRARIE8
C00kQ71S03
r
Digitize(| by VJ
oogle
I