ww . Ἂς
βαρ νερηο Shaadi omtneT HH
ad 0 oss Ts be Fe oe,
ΤΟΝ, ; Mane’) “ ᾿ : TH a ae ee ad a ΤᾺ ι es. ὅν Ala) ἤρα, Males ἢ ipa yO ἃ ἢ ἢ A 1S te Oy Mstllan
: rai Σ i a \ ai
‘ a Me ’ . ne " i. Hwy Ἃ ᾿ “ 'ν i fe ay tus
ῃ ν “ἀ ;
ina
hes? »: eu ooh - sc a OM reset: ab yey. Sw ΜῈ τὸν ΜΉΝ ΝΑ Ὴ pegs Sere a4
wr, ea af τ A ope ᾿ rr t "εἰς Ὧν 5 wont ΝῊ 1M “ bee Wranaat WOH : . ἡ δὴ ; eeu le, Sines ULM: i : ds bed. igh ἐν bate jel pint ; ᾿᾿
Ma, τὸ
eet ἘΠῚ
sizes? S 3° {23 £3 a ae = 5.5 4, 4 », x
ee ages
DR ME as eR ee ᾧ
“1 a ᾿ς Ὃ- ry) ‘3 ὭΣ
μοὶ Stak 339
ἐν
i Ἣν ἐς ΡΣ «* rns
Pus
a:
ten.
“
tity, Prenalisias Me Pie ads il Propkbebits a) MRA DG ERE it slept ας } eee μένον, een. Reena ἈΠ ithe at tett Ptah BL ΤΠ rs, yelsdttve 1 eo) ba wi ee 4
¥ oF
% - Re re b ἄν, ' . | 14> enne, an ey ee Nese,’ "Rau een eM ΤῊ Ane cM) τ
ys Pel! Το γην,ς ib iui lian ΚΝ ᾿ Y ; i via ary ‘ Pit pore Hy Υ͂ δ Τὴν ᾿ ἐν ey . ἐμ, ͵ Opes, Mihir μῆς ΤῊΝ " + ‘ual een Bilge teas ΠΥ ΝΉμ νι ὝΡΗΙ aay ibd hia rig ut TP eee a Re ete. : Hier, Ἴδην ἀμ» Maa a er ete Teer ate ΜΉ ΑΘΑΣ ee ΚῚΣ μὴν i Wis cote. Viele, Sep TEE Tle, eb: ea Meneses hens 9 eel ectnietliNn ee ts ΔΗ ον εν ἰδὲ tress τ ste wily ὟΣ ot abies ὅδς " Yr, Mas Ὁ ΜΉΝ shan ἢ Mepe* vert μι on oie! Heyy Versen, Σ Ayu ye rtig) Pe oyeyers the Myre, te hy me | Wrage Aili ΡΩΝ cag ee Mang t Μα ρα ee NR OTs aE NA ma UL MAN na a) MALS IMIS ΗΝ δέν, MW ha eter ΜΗ, ἫΝ Apron Μονὴν wo bad Ce ie le ‘he tht ohnth “ἰδ νεν Ltt eee ΜΠ ΝΗ tae. 5: ‘ y a, ΝΣ: ᾽ nh 2 Wa! -ς 109 Py o ee it ᾿ rhe, Fie), en ed ΓΝ Silence tat: Eee Pith tte bag tril PN tL Prat eerie rainy. ithe ae peattitien ites tietenaet Mittra Petes elgg AD Ran, 29,1 Uekon, dt esa ys ΠΝ | Mw Thine, ἴσο, τ ΠΝ εν te ie thins, vetrtone » 4 ty hin eh! τὴ hh 9d, whee Tite * shee Paty) ᾿ δος “he te CRIS ai Hy BEF By nag δὴ ants NEO ay ted Li, φής ΜΗ δ ΣῊ, ΝΑ Bic peated tite 9, ν᾿ "4s ala ᾿ : τῆν by ἫΝ ΤΩΣ ᾽ oe th " F ne Σ : ἴῃς ete alt) ων ay 7) Ἢ Rn Nha κι" ‘ ἣν ν id Lt 4 Mo εν 7 « “ fe, γον ἃ Ἢ ἘΠῚ Mis. TH pe +n, Mehl Aa netiys ete: TEP si gccettian | bev
a wr, μ͵ " fn, Tien My ΙΝ “τίν. —_ " - . I 4, Ta. | Oe Thess Nene CEP! yp ῳ LL Fis ° birt y+ sept ely tate 7 * a aay DRO Tt Nai ΚΡ Cai ONE tN kaa ae SR MAL ER sg : 4, 5 ᾿ »: : . ᾿ . » Se . ο Ὃ bi ek | an wi . a αι, ΠΟΥ it awe : ᾿ ; ᾿ Nhe me ¢ nna LL Ne ttle MEY I Ὑ δ « e . ek, hh,” |, Pe Pil ao 4... Φ Ἢ ae nye Roan a " CMa Stuy Pen Ky RAs: Te κ᾿ bhi δὼ "Mane Trane ἈΝΕ ae epee" ΜΝ 2 Dae UR Rete an tee si eign | ite Pn: WO, oe Aer, ~ Fem τὰ a . i “eye ~ wes Yi dace, whe. eer ΥΦΧ Wiekeln. oletat. ΦΉΣ hy \ Le ; itr}, ’ εἰς Ὁ ἥλων, δ᾿ ie. Oe fox, oh er itl at ales \ Ὗ τ Ἦν» τ Heh, * Tht ων ΤῈ ᾿ ὍΝ 7 be A Tia! ee Mis) ay Esty : ye ; . vet ᾿ ve pasty ᾿ teat ae t eT Shae or eee TUYERE Lbs ITS meeen gr eeehiitha ΣΝ ΜΝ ΜΝ hatetertynirts(piee—utmonenty in if irtornteeredede ΟΜ δ) ΜΔ Δ norman sipee seottseeotnebted tons tageds sebeteb trembtebeneteeebete ΟΣ Ly Rp tes eeemereee εἰϑεόκονν 2 rm : 6 ‘ : : ᾿ ΒΕ ΣΝ ς ἃ ᾿ ; ow Pd [Ig ν tet eeer spank pea eee g, Σ ῳ - rye) i ΠΆΨΗΙ #0 ger δου εν νὸς: Σ:- -nememgnne er νν shel . ἘΝ πων, poh oy. see Sab k aL mt abso) apna : τ ΒΡ; ewe WTS PREY tid ΠΡΟ νων ΤΡ erhenbeiy eh carte bord: | ertctrataenrrhenyr stepefetnen 1 a Oa teh νὰ] ον ath οἷος εὐ et AT ee WR, syst itieteelsceiltiyiels gt Mttben eto s, aad), Wiha ΡΥ ΡΟ ON Made abs a ὙΜΉΝ ime Ὁ ν . hy ai nee ee Dot Mie | πο sw) MIE eM ΚΤ νιν κα: ΝΥ ΝΜ ‘Ayia? “hans Altes ἜΝ ae thi tines i eet ay ratty sR ee Ὁ Ν ΝΑ OP eke uhpe’s Sgt edie, heh ον ὃ spe as +l etal tele a ‘i: Mal. bb ae ‘a . Wek io » a ὶ wit ὩΣ : ἊΝ τῶ “ἰ λέν να aie Mal. Shhh ΑΝ r,t % A LG ie ΤΑ ok αν ‘OL apes I edie nes ¥ hey ’ ἤν ΜᾺ ἍΜ! a Aad hie ὟΝ ΨΨ,Ὶ Pata) he Fe LO, > A ae Ὁ eg Lidge "ny Ss op ρμρεὼ »" aia? My "δ hie Wits "a's wh ἘΝ > ee are δὶς, Ἢ δ, , r Gs 1? Oleh , ἃ ΨΩ, , an . : " va eight kes ᾿ Ma eh ἐν ΣΥΝ “ς υ Ἦν " . Ων sy : 4 > ἰ er ἂς ἊΝ νὴ ie ἮΝ δυο ey fl δι . . m A ey : ἊΝ ὧν vs , ees Jane aA nM ihe ΔῊΝ ates eeebelpeten tt SP Yet + msi “ πῆς ee γα. “ῷ ον ἃ = Nehalem OTA ; oh . act Μ . o ee enol, . ' ͵ . ᾿ “" ὦ "ὦ, thea οὺ ‘ anny es . ν. εὖ *- . » . ᾿ ᾿ mere va Aly es ᾿ . Γ . 4 ε' “eae * ᾿ . Py" s Ν : : Η ΚΝ ΝΑ. . ᾿ ᾽ ‘ ᾿ ἊΝ ,..2 52.» " Ψ- ΜΌΝ ~ -- ot ee + oe Me. ᾿ “x ” ω ~— hes my renee ~eres - ον tornenet een § wrecke* ae Bn coment νυν es renee i το a “ I ἱ . ε- ἊΜ pean Σ A - ᾿ “Φ ψι δ
. ott: Pah ᾿ Ne sm . nt | Pied ᾿ ¢ - ἂν ἷ . χα de ke Τὶ Ἵ δ ΡΥ ΠΥ ὙΠ ΜῊ τας Baye oh Leben x OM Wa, ΣΝ, μα κα prbelaaae
Ja Ries raya ΚΝ, μασίαν
FROM THE LIBRARY OF
REV. LOUIS FITZGERALD BENSON, Ὁ. D.
BEQUEATHED BY HIM TO
THE LIBRARY OF
PRINCETON THEOLOGICAL SEMINARY
ee
es te oe Od oo) ty pes ihe "
Ὧν» a } the sine as > Ale 4 . f ΨΥ oe ᾿ ia . ay Ως oe Ms 2 ΒΕ ΟΣ ς ae “hoa U ’
Digitized by the Internet Archive In 2013 with funding from | ‘Princeton Theological Seminary Library
hi itt ps://archive. acetals sea Προ
ae, ; -
ΠΧ ᾿ ῃ A 48) > q Sy ea δ ΕΣ. PT νυν μι ΝΣ
Ϊ
ἊΝ
-. Ὶ “Ὁ % -_ “ade
Ε ROMAINE OY Tae ᾿ é ᾽
a eA
if
a Pm
“a κι ἊΝ, ἘΠ σι. the ᾿ . | , ὧν Pi ἃ ᾿ δ.» P a a ~ ‘ert ΄ “te ‘ j ‘a 2.70 ΔΉΠΨΧΙΑΝῚ or » As a 42 πε. - ω. ΠΝ .-ὁ i= ' Be, bs tie 4 γ τ oP δ ic? ᾿ - a , ¢ 4s . ΐ “a a ἡ (af ΚΌΝΙ Κ. Ἢ ΑΝ ΤΣ Ἢ ΜΆ ANS went -ὸ ‘ ¥ ᾿.
τὰ af , 4 : δ" ᾿ —“* ai ἐς i ἫΝ ἥ i
» i ἘΝ ν᾿ fa , ihe eee We Sey Oy eee ee ye SIP Ree. ee ee
PREFACE.
Δ Δ Δ Δ᾽ Δ. Δ ἃν Δ Δ
Ir has always been my wish, since, some twenty years azo, 1 began to make the Eastern Liturgies the subject of my especial study, to publish their Primitive Forms in a shape which might be accessible to every one.
That desire, through the mercy of God, has now been accomplished ; and the Liturgies which, till lately could not be procured in one volume, nor at a less expense than twenty or five-and-twenty shillings, are now placed within the reach of all my brethren.
I had at first intended to reprint them in the original only; but, as the work advanced, I was so earnestly en- treated to bring out a translation in tlie same shape, that I could not decline a task which, it was urged, might be exceedingly useful.
The change of plan must account for the omission of any notes to the latter Liturgies, or an introduction to the whole: these I reserve for the translation.
I earnestly trust that this collection of valuable monu- ments of Christian antiquity may tend to the propagation
iv PREFACE.
among us of the Primitive Faith regarding the Holy Eu- charist. These documents are the purest fountains of Eucharistic teaching. I feel ita great privilege to have been made the means of rendering them more accessible
than ever before to my brethren.
Sackville College, Jan. 21, 1859.
THE LITURGY
OF
SAINT MARK THE EVANGELIST,
OR ACCORDING TO THE USE OF THE
Alexandrian Church.
EDITED BY THE
REV. J. Μ NEALE, M.A.,,
WARDEN OF SACKVILLE COLLEGE.
LONDON: J. T. HAYES, LYALL PLACE, EATON SQUARE.
«
W. M. WATTS, CROWN COURT, TEMPLE B uh} ΙΑ: 1s Wists re
-
TO THE
LORD BISHOP OF EXETER,
THE CHAMPION OF PRIMITIVE LITURGICAL DOCTRINE
IN THE
CHURCH OF ENGLAND, ,
THESE LITURGIES,
THE EVERLASTING HERITAGE OF THE WHOLE
CATHOLIC CHURCH,
ARE, BY HIS LORDSHIP’S PERMISSION,
DEDICATED.
es 7a Oe ᾿ ἣν vale ἐ ν yi ie DRTC Poe
PREFACE.
—_——_—__——_
THE general form and arrangement of the Liturgy of S. Mark may safely be attributed to the Evangelist him- self, and to his immediate followers, S. Anianus, 8. Abi- lius, and 5. Cerdo. With the exception of certain mani- festly interpolated passages, it had probably assumed its present appearance by the end of the second century. Its Liturgical peculiarity is, the prefixing of the Great In- tercession for Quick and Dead to the words of Institution, instead of affixing them to the Invocation of the Hoty Guost, as does the Antiochene family—or inserting them between the words of Institution and the Invocation, as does the Nestorian.
There is but one important manuscript of this Liturgy, the Codex Rossanensis. In my edition (in the Tetralogia Liturgica) I had followed, almost implicitly, Renaudot’s reprint of that Codex. The few places where I then varied from it, or where nine years’ additional study have ᾿ led me to prefer another reading, are marked thus, +. The
clauses in brackets [ ] are additions which seemed re-
Ἢ PREFACE. quired by the sense, and are given either from conjecture, or from the parallel passages in other Liturgies.
Those who are anxious to pursue the subject of the Alexandrian Liturgy may consult Renaudot, Liturgiarum Orientalium Collectio (Leslie, 1847), vol. 1. pp. 120— 148; Daniel, Codex Liturgicus (Leipsic, Weigel, 1853), Par. iv. Fasc. 1. pp. 134—167; or my own Introduction to the Holy Eastern Church, vol. 1. pp. 369—526.
SACKVILLE CoLLeGce, Laster Eve, 1858.
aR
H OEBIA AEITOYPIIA TOY ATIOY AMOSTOAOY KAI EYATTEAISTOY MAPKOY MAOHTOY TOY ATIOY DETPOY.
‘O ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν. ὋὉ λαός. Καὶ τῷ πνεύματί σου. Ὃ διάκονος. Προσεύξασθε. Ὁ λαός. Κύριε ἐλέησον. Κύριε ἐλέησον. Κύ- ριε ἐλέησον. Ὁ δὲ ἱερεὺς εὔχεται μυστικῶς.
Εὐχαριστοῦμέν σοι καὶ ὑπερευχαριστοῦμεν; Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ Πατὴρ τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, κατὰ πάντα, καὶ διὰ πάντων, καὶ ἐν πᾶσιν, ὅτι ἐσκέπασας, ἐβοήθησας, ἀντελάβου, καὶ | παρήγαγες ἡμᾶς τὸν παρελθόντα χρόνον τῆς ζωῆς ἡμῶν, καὶ ἤγαγες ἡμᾶς ἕως τῆς ὥρας ταύτης. ἀξιώσας πάλιν παραστῆναι ἐνώπιόν σου ἐν τόπῳ ἁγίῳ σου ἄφεσιν αἰτοῦντες τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, καὶ ἱλασμὸν παντὶ τῷ λαῷ σου. Καὶ δεόμεθα καὶ ᾿παρακαλοῦμέν σε φιλάνθρωπε, ἀγαθὲ, δὸς ἡ ἡμῖν τὴν ἁγίαν ἡμέραν ταύ- τὴν, καὶ ἅπαντα τὸν χρόνον τῆς ζωῆς ἡμῶν ἐπιτελέσαι ἀναμαρτήτως, μετὰ πάσης χαρᾶς, ὑγιείας, σωτηρίας, καὶ παντὸς ἁγιασμοῦ, καὶ τοῦ σοῦ φόβου. Πάντα δὲ φθόνον, πάντα φόβον, πάντα πειρασμὸν, πᾶσαν σατα- νικὴν ἐνέργειαν, 1 πᾶσαν πονηρῶν ἀνθρώπων. ἐπιβουλὴν, ἐκδίωξον ἀφ᾽ ἡμῶν ὁ Θεὸς, καὶ ἀπὸ τῆς ἁγίας σου κα- θολικῆς καὶ ἀποστολικῆς ἐκκλησίας. Τὰ καλὰ καὶ τὰ συμφέροντα ἡ ἡμῖν ἐπιχορήγησον" εἴ τι σοι ἡμάρτομεν ev λόγῳ, ἢ ἔργῳ, ἢ κατὰ διάνοιαν, σὺ ὡς ἀγαθὸς καὶ
δ THE LITURGY OF
| φιλάνθρωπος παριδεῖν καταξίωσον, καὶ μὴ ἐγκαταλίπης ἡμᾶς ὁ Θεὸς ἐλπίζοντας ἐ ἐπί σοι, ὁ μηδὲ εἰσενέγκης MGS εἰς πειρασμὸν, ἀλλὰ βῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ “πονηροῦ, καὶ ἐκ τῶν ἔργων αὐτοῦ, » χάριτι καὶ οἰκτιρμῷ καὶ φιλαν- θρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ" ΓΕ Kp ώνω ς] δὲ ou καὶ μεθ᾽ οὗ σοὶ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, ἐν τῷ παναγίῳ. καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
‘O Aads. “Apny.
‘O tepeus. Εἰρήνη πᾶσιν.
Ὃ λα ό ς. Καὶ τῷ πνεύματί σου.
‘O διάκονος. Προσεύξασθε ὑπὲρ τοῦ βασιλέως.
Ὁ λαός. Κύριε ἐλέησον. Κύριε ἐλέησον. Κύριε ἐλέησον.
Ὁ δὲ ἱερεὺς ἐπεύχεται μυστικῶς.
Δέσποτα Κύριε ὁ Θεὸς, ὁ Πατὴρ τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, δεόμεθα καὶ παρα- καλοῦμέν σε, τὸν βασιλέα ἡμῶν ἐν εἰρήνῃ καὶ ἀνδρίᾳ καὶ δικαιοσύνῃ διαφύλαξον. Καθυπόταξον αὐτῷ 0 Θεὸς πάντα ἐχθρὸν καὶ πολέμιον" ἐπιλαβοῦ. ὅπλου. καὶ Ἷ θυρεοῦ, καὶ ἀνάστηθι εἰς τὴν Bon Gera ¢ αὐτοῦ. Δὸς αὐ- τῷ ὁ Θεὸς νίκας, εἰρηνικὰ φρονεῖν ἡμᾶς, καὶ πρὸς τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον" ἵνα καὶ ἡμεῖς ἐν τῇ γαληνότητι τῶν ἡμερῶν αὐτοῦ ἤρεμον καὶ ἡσύχιον βίον διάγωμεν, ἐν πάσῃ εὐσεβείᾳ καὶ σεμνότητι, χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλα νθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ" [E Kb o- νὼ ςἿ ov οὗ καὶ μεθ᾽ οὗ σοι ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος, σὺν τῷ ᾿παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν β καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. β
Ὁ λαός. ᾿Αμήν. Ὃ ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν. Ὃ λαός. Καὶ τῷ πνεύματι σου.
SAINT MARK THE EVANGELIST. 9
Ὁ διάκονος. Προσεύξασθε ὑπὲρ τοῦ πάπα καὶ ἐπισκόπου.
Ὃ λαός. Κύριε ἐλέησον. Κύριε ἐλέησον. Κύριε ἐλέησον.
Ὃ ἱερεύς. Δέσποτα Κύριε ὁ Θεὸς, ὁ παντοκράτωρ, 6 Πατὴρ τοῦ Κυρίου. καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δεόμεθα καὶ παρακαλοῦμέν σε φιλάνθρωπε, ἀγαθε, τὸν ἁγιώτατον καὶ μακαριώτατον ἀρχιερέα ἡμῶν πάπαν Δ΄. καὶ τὸν ὁσιώτατον ἐπίσκοπον Δ΄. συντηρῶν, συντήρη- σον ἡμῖν αὐτοὺς ἔτεσι πολλοῖς εἰρηνικῶς, ἐκτελοῦντας τὴν ὑπό σου ἐμπεπιστευμένην ἁγίαν ἀρχιερωσύνην, κα- τὰ τὸ ἅγιον καὶ μακάριόν σου θέλημα, ὀρθοτομοῦντας τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, σὺν πᾶσιν ὀρθοδόξοις ἐπισκό- ποις, πρεσβυτέροις, διακόνοις, ὑποδιακόνοις, ᾿ἀναγνω- σταῖς, ψάλταις τὲ καὶ λαϊκοῖς, σὺν παντὶ τῷ πληρώ- ματι τῆς ἁγίας καὶ μόνης καθολικῆς ἐκκλησίας, εἰρήνην καὶ ὑγιείαν. καὶ σωτηρίαν αὐτοῖς χαριζόμενος. Tas δὲ εὐχὰς αὐτῶν, ἃς ποιοῦσιν ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ ἡμεῖς ὑπὲρ αὐτῶν, πρόσδεξαι, Κύριε, εἰς τὸ ἅγιον καὶ ἐπουράνιον καὶ "λογικόν σου θυσιαστήριον. Πάντα δὲ ἐχθρὸν τῆς ἁγίας σοῦ ἐκκλησίας καθυπόταξον ὑ ὑπὸ τοὺς πόδας αὐ- τῶν ἐν τάχει, χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ" [E κφώ νως] δι᾿ οὐ καὶ μεθ᾽ οὗ σοὶ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος σὺν τῶ παναγίῳ͵ καὶ β ἀγαθῷ. καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
‘O λαός. ᾿Δμήν.
Ὃ ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν.
‘OA αός. Καὶ τῷ πνεύματί σου.
‘O διά κονος. Ἐπὶ προσευχὴν σταθῆτε. Ὁ λαός. Κύριε ἐλέησον. τρίς.
10 THE LITURGY OF | ;
Ὃ δὲ ἱερεὺς ἐπεύχεται εὐχὴν τῆς εἰσό- δου καὶ εἴς TO Uo eae
Δέσποτα Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ τὴν δωδεκάφωτον λαμπάδα τῶν δώδεκα ἀποστόλων ἐκλεξάμενος, καὶ ἐξαποστείλας αὐτοὺς ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ κηρύξαι καὶ δι- δάξαι τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας σου, καὶ θεραπεύειν [πᾶσαν] νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν. ἐν τῷ λαῷ, καὶ ἐμ- φυσήσας εἰς τὰ ᾿ πρόσωπα αὐτῶν, καὶ εἰπὼν αὐτοῖς, Λά- βετε Πνεῦμα ἅγιον, τὸ παράκλητον" ἄν τινων ἀφίετε τὰς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατεῖτε, κεκράτηνται" οὕτως καὶ ep ἡμᾶς τοὺς περιεστηκότας δούλους σου, ἐν τῇ εἰσόδῳ τῆς ἱερουργίας, ἢ σὺν τοῖς ἐπι- σκόποις, πρεσβυτέροις, διακόνοις, ἀναγνώσταις, ψάλ- ταῖς τε καὶ λαϊκοῖς, σὺν παντὶ τῷ πληρώματι τῆς ἁγίας καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς ἐκκλησίας" ῥῦσαι ἡμᾶς, Κύριε, ἀπὸ ἀρᾶς καὶ κατάρας, καὶ ἀπὸ ἀναθέματος καὶ δεσμοῦ καὶ ἀφορισμοῦ, καὶ ἐκ τῆς μερίδος τοῦ ἀντικει- μένου" καὶ καθάρισον ἡ ἡμῶν τὰ χείλη καὶ τὴν καρδίαν ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ καὶ ἀπὸ πάσης ῥᾳδιουργίας" ἵνα ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ καὶ καθαρῷ συνειδότι προσφέρωμέν σοι τὸ θυμίαμα τοῦτο, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας, καὶ εἰς ἄφε- σιν ἁμαρτιῶν ἡμῶν καὶ παντὸς τοῦ ᾿λαοῦ σου, χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ" [Εκφώνως] ov οὗ καὶ μεθ᾽ οὗ σοὶ ἣ δόξα καὶ τὸ κρᾶτος σὺν τῷ παναγίῳ. καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ [σου] Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὁ λαός. Ἀμήν. Ὃ διάκονος. “OpGoi. K αἱ Ψ ἀλλουσιν. ῳὋὉ μονογενὴς [Υἱὸς καὶ ace TOU Θεοῦ ἀθάνατος ὑπάρχων, καταδεξάμενος διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηριαν σαρκωθῆναι ἐκ τῆς ἁγίας θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσας, σταυρωθεις τε, Χριστὲ 6 Θεὸς, θανάτῳ θάνατον πατή-
SAINT MARK THE EVANGELIST. 11
ἣν ἕ- εἷς ov TIS ἁγίας Τριάδος, συνδοξαζόμενος τῷ ‘oe ατρὶ καὶ TO ἁγίῳ Πνεύματι, σῶσον ἡμάς.
Καὶ γίνεται ἡ εἴσοδος τοῦ εὐαγγε- λίου, καὶ λέγει ὁ διάκονος, Em προσευχήν.
‘O ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν.
ὋὉ λαός. Καὶ τῷ πνεύματί σου. Ὁ διάκονος. "Em προσευχήν. Ὃ λαός. Κύριε ἐλέησον.
Ἅγιος ὁ Θεὸς, ἅγιος ἰσχυρὸς, ἅγιος ἀθάνατος, ἐλέ- ον ἡμᾶς. Ὁ ἱερεὺς εὔχεται εὐχὴν τοῦ τρισαγίου. Δέσποτα Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ συναΐδιος Λόγος τοῦ ἀνάρχου Πατρὸς, δι καθ᾽ ἡμᾶς γενόμενος κατὰ πάν- τα χωρὶς ἁμαρτίας ἐπὶ σωτηρίᾳ τοῦ γένους ἡμῶν" ὁ ἐξαποστείλας τοὺς aryious σου μαθητὰς καὶ ἀποστόλους κηρύξαι καὶ διδάξαι τὸ εὐαγγέ έλιον τῆς βασιλείας σου, καὶ ᾿θεραπεύειν᾽ πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ σου, αὐτὸς καὶ νῦν, Δέσποτα, ἐξαπόστειλον τὸ φῶς σου καὶ τὴν ἀλήθειάν σου" καὶ καταύγασον τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς. διανοίας, εἰς κατανόησιν τῶν θείων σου λογίων" καὶ ἱκάνωσον ἡμᾶς ἀκροἄάτας αὐτῶν γενέσθαι" καὶ μὴ μόνον ἀκροάτας, ἀλλὰ καὶ ποιητὰς λόγου" γενό- μενοι εἰς τὸ καρποφορήσαι, καὶ ποιῆσαι καρποὺς ἀγα- θοὺς, ἀ ἀνὰ τριάκοντα καὶ ἐν , ἑκατὸν, ὅ ὅπως καταξιωθῶμεν τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν᾽ καὶ ταχὺ προκαταλαβέ- τωσαν ἡμᾶς οἱ οἰκτιρμοί σου, Κύριε" [Ἐκ φώνω ς] σὺ γὰρ εἰ εὐαγγελισμὸς, σωτὴρ καὶ φύλαξ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν, Κύριε ὁ Θεὸς, καὶ σοὶ τὴν δόξαν καὶ τὴν εὐχαριστίαν καὶ τὸν τρισάγιον ὕμνον ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ TO “ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
12 THE LITURGY OF
Ὃ λαός. Ἀμήν.
Καὶ “μετὰ! τρισάγιον, σφραγιζει ὁ ie- ρεὺς τὸν λαὸν, λέγων. Εἰρήνη πᾶσιν.
Ὁ λαό ς. Καὶ τῷ πνεύματί σου.
Εἶτα τὸ “πρόσχωμεν, ὁ ἀπόστολος, ὃ πρ ό- λογος τοῦ ἀλληλούϊα. Οἱ διάκονοι κατὰ ῥητὸν λέγ oucl, Κύριε εὐλόγησον.
Ὃ ἱερεὺς λέγει. Ὃ Κύριος εὐλογήσῃ, καὶ συν- διακονήσῃ ὑμῖν, τῇ αὐτοῦ χάριτι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὃ ἱερεὺς πρὸ τοῦ εὐαγγελίου βάλλει θυμίαμα, λέγων οὕτως.
Θυμίαμα προσφέρομεν ἐνώπιον τῆς ἁγίας δόξης σου, ὁ Θεός" προσδεξάμενος εἰς τὸ ἅγιον καὶ ὑπερου- paviov | καὶ νοερόν σου θυσιαστήριον, ἀντικατάπεμψον ἡμῖν τὴν χάριν τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος, ὅτι εὐλογη- μένος ὑπάρχεις, καὶ σὺ τὴν δόξαν σου ἀνάπεμψον.
ὋὉ διάκονος ὅτε μέλλει εἰπεῖν τὸ εὐαγ- γέλι ον λέ EVEL, Κύριε εὐλόγησον.
‘O ἱερ € US. Ae) Κύριος εὐλογήσῃ καὶ ἐνισχύσῃ, καὶ ἀκροατὰς ἡμᾶς ποιήσῃ τοῦ ἁγίου αὐτοῦ εὐαγγελίου, ὁ ὄ ὧν εὐλογητὸς Θεὸς, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
ς ’ Zz 3 , A 4 ’
Ο διάκονος. Στάθητε, ἀκούσωμεν τοῦ αγίου εὐαγγελίου.
ς ς ’ 3 ’ ἴω
Ο trepeus. Ἑϊρηνὴη πασιν.
ς , NX na , ,
Ο λαός. Καὶ τῷ πνεύματι cov.
Καὶ λέγει τὸ εὐαγγέλιον ὁ διάκονος.
Χ , Cc Lae \ 5 , Tyv συναπτὴν o μειρνέηος ἐπευχεται. Τοὺς νοσοῦντας, Κύριε, τοῦ λαοῦ σου ἐπισκεψάμενος ἐν ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς ἰασαι. Τοὺς ἀποδημήσαντας
SAINT MARK THE EVANGELIST. 13
ἡμῶν ἀδελφοὺς, ἢ 7 μέλλοντας ἀποδημεῖν, ἐ ἐν τῷ τόπῳ κατευόδωσον ὃ ἕκαστον εἰς τὸν καιρόν. Tous ἀγαθοὺς ὑετοὺς κατάπεμψον ἐ ἐπὶ τοὺς χρήζοντας καὶ ἐπιδεομέ- νους τόπους. Τὰ “ποτάμια ὕδατα ἀνάγαγε ἐπὶ τὸ μέ- τρον αὐτῶν, κατὰ τὴν σὴν. χάριν. Τοὺς καρποὺς τῆς γῆς αὔξησον εἰς σπέρμα καὶ εἰς θερισμόν. Τὴν βασι- λείαν τοῦ δούλου σου; ὃν ἐδικαίωσας βασιλεύειν ἐπὶ τῆς γῆς, ἐν εἰρήνῃ καὶ ἀνδρίᾳ καὶ δικαιοσύνῃ καὶ γαλη- νότητι διαφύλαξον. Τὴν ταπεινὴν καὶ ἐλεεινὴν καὶ φιλόχριστον πόλιν ταύτην, βῦσαι αὐτὴν, ὁ Θεὸς, ἀφ᾽ ἡμερῶν “πονηρῶν, ἀπὸ λιμοῦ, λοιμοῦ, καὶ ἐπιστάσεως ἐθνῶν, ὡς καὶ Νινευὴ τῆς πόλεως ἐφείσω" ὅτι ἐλεήμων καὶ οἰκτίρμων εἶ, καὶ ἀμνησίκακος ἐπὶ κακίας ἀνθρώ- πων. Σὺ διὰ, τοῦ προφήτου σου Ἢσαϊου εἶπας; Ὕπερ- ασπιῶ ὑπὲρ τῆς πόλεως TQAUTNG, τοῦ σῶσαι αὐτὴν. δι᾿ ἐμέ, καὶ διὰ Δαβὶδ τὸν παῖδά μου. Ar ὃ δεόμεθα καὶ παρα- καλοῦμέν σε, φιλάνθρωπε, ἀγαθὲ, ὑπεράσπισαι τῆς πόλεως ταύτης, διὰ τὸν μάρτυρα καὶ εὐαγγελιστὴν Μάρκον, τὸν ὑποδείξαντα ἡμῖν ὁδὸν τῆς σωτηρίας; χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, [Expovas] δι᾿ ov καὶ μεθ᾽ οὗ σοὶ ἥ δόξα καὶ τὸ κράτος, σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωο- ποιῷ σου Πνεύματι.
Ὃ διάκονος. Ἄρξαι.
Καὶ λέγουσι τὸν στίχον. Ὁ διάκονος λέγει τὰς τρεῖς.
Ὁ ἱερεὺς ἐπεύχεται.
Δέσποτα Κύριε, ὁ Θεὸς, ὁ παντοκράτωρ, ὁ Πατὴρ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δεόμεθα καὶ παρακα- λοῦμέν oe" τὴν ἐξ οὐρανοῦ εἰρήνην ᾿βράβευσον ταῖς ἁπάντων ἡμῶν καρδίαις" ἀλλὰ καὶ τοῦ βίου. τούτου τὴν εἰρήνην. ἡμῖν δώρησαι. Τὸν ἁγιώτατον καὶ μακαριώ- τατον ἡμῶν πάπαν τὸν Δ΄. καὶ τὸν ὁσιώτατον ἡμῶν
14 THE LITURGY OF
ὀπίσκοπον τὸν Δ΄. συντηρῶν, συντήρησον ἡμῖν αὐτοὺς ἔτεσι πολλοῖς, εἰρηνικῶς ἐκτελοῦντας τὴν ὑπό σου ἐμ- πεπιστευμένην ἁγίαν ἀρχιερωσύνην, κατὰ TO ἅγιον καὶ μακάριον σου θέλημα, ὀρθοτομοῦντας τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, σὺν πᾶσιν ὀρθοδόξοις ἐπισκόποις, πρεσβυτέ- pots, διακόνοις, ὑποδιακόνοις, ,ἀναγνῶσταις, ψάλταις, σὺν παντὶ τῷ πληρώματι τῆς ἁγίας καθολικῆς καὶ ἀπο- στολικῆς ἐκκλησίας. Τὰς ἐπισυναγωγὰς ἡμῶν, Κύριε, εὐλόγησον" δὸς αὐτὰς ἀκωλύτως καὶ ἄνεμπο ίστως γενέσθαι κατὰ τὸ ἅγιόν σου θέλημα: οἴκους εὐχῶν, οἴκους εὐλογιῶν͵ ἡμῖν τὲ καὶ τοῖς μεθ᾽ ἡμᾶς δούλοις σου εἰς τὸν αἰῶνα δώρησαι.
᾿Εξεγέρθητι, Κύριε, καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχ- θροί σου" φυγέτωσαν πάντες οἱ “μισοῦντες τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον. Τὸν δὲ λαόν. σου τὸν πιστὸν καὶ ὀρθόδοξον εὐλ όγησον' ποίησον αὐτὸν εἰς χιλιάδας καὶ μυριάδας καὶ μὴ κατισχύσῃ θάνατος ἁμαρτίας καθ᾽ ἡμῶν, μηδὲ κατὰ παντὸς τοῦ λαοῦ σου, χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ “μονογενοῦς σου Υἱοῦ, [E κφώνως] δι οὗ καὶ μεθ᾽ οὗ σοι ἣ δόξα καὶ τὸ κρᾶτος σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι.
Ὁ λαός. ᾿Αμήν. Ὃ ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν. Ὃ λαός. Καὶ τῷ πνεύματί σου.
Ὃ δεάκονος. Βλέπετε μή τις τῶν κατηχουμένων.
Καὶ ψάλλουσι τὸν χερουβικόν.
Oi τὰ χερουβὶμ μυστικῶς εἰκονίζοντες, καὶ Th Cwo- ποιῷ Τριάδι τὸν τρισάγιον ὕμνον ἄδοντες, πᾶσαν τὴν βιωτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν, ὡς τὸν βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξάμενοι ταῖς ἀγγελικαῖς ἀοράτως δορυφο- ρούμενον τάξεσιν, ἀλληλούϊα.
SAINT MARK THE EVANGELIST. τὰ
Ὃ ἱερεὺς βάλλει θυμίαμα εἰς τὸ εἰσό- δέον, καὶ εὔχεται.
Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὃ πάντων ἀπροσδεὴς, δέξαι τὸ θυμίαμα τοῦτο, ἐξ ἀναξίου χειρὸς προσφερόμενον, καὶ τῆς παρά σου εὐλογίας πάντας ἡμᾶς ἀξίωσον. Σὺ γὰρ EL ὁ ἁγιασμὸς ἡμῶν. καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν.
ΚΑΙ εἰσέρχονται τὰ ἅγια εἰς τὸ θυσιαστήριον: Ν ς ς \ ἦ; “ Bere fepeus εὔχεται οὕτως
Ἅγιε, ὕψιστε, φοβερὲ, ὁ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος. Κύριε, αὐτὸς ἡμᾶς ἁγίασον, καὶ ἀξίωσον τῆς φοβεράς σου ἱερωσύνης, καὶ προσάγαγε ἡμᾶς τῷ τιμίῳ σου θυσιαστηρίῳ, μετὰ πάσης συνειδήσεως ἀγαθῆς" καὶ καθάρισον ἡμῶν τὰς καρδίας ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ" πᾶσαν , αἴσθησιν πονηρὰν ἐκδίωξον ad ἡ ἡμῶν. _Aylacoy Tov νοῦν καὶ τὴν ψυχήν: καὶ δὸς ἡμῖν τὴν τῶν ἁγίων πατέρων ἡμῶν ἐπιτελεῖν λατρείαν, μετὰ φόβου σου, ἐξιλασκόμενοι τὸ πρόσωπόν σου διὰ παντός. Σὺ γὰρ εἶ ὃ εὐλογῶν καὶ ἁγιάζων τὰ σύμπαντα; καὶ σοὶ τὴν
δόξαν καὶ τὴν εὐχαριστίαν ἀναπέμπομεν.
Ὃ διάκονος. ᾿Ασπάσασθε ἀλλήλους. Ὁ ἱερεὺς εὔχεται τὸν ἀσπασμόν. Δέσποτα Κύριε παντοκράτορ, οὐρανόθεν ἐπίβλεψον ἐπὶ τὴν ἐκκλησίαν σου, καὶ ἐπὶ πάντα τὸν λαόν σου, καὶ πᾶν τὸ ποίμνιόν σου, καὶ σῶσον πάντας ἡμᾶς τοὺς ἀναξίους δούλους σου, τὰ θρέμματα τῆς σῆς ἀγέλης" καὶ δώρησαι ἡ ἡμῖν τὴν σὴν εἰρήνην καὶ τὴν σὴν ἀγάπην καὶ τὴν σὴν βοήθειαν, καὶ κατάπεμψον ἡ ἡμῖν τὴν δω- ρεὰν τοῦ παναγίου ‘cov Πνεύματος, ὅπως ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ καὶ συνειδήσει ἀγαθῇ ἀσπασώμεθα ἀλλήλους
'
16 THE LITURGY OF
ἐν φιλήματι ἁγίῳ, μὴ ἐν ὑποκρίσει, μὴ τὴν τοῦ ἀλλο- τρίου κεκτημένοι προαίρεσιν, ἀλλὰ ἄμωμον καὶ ἄστπι- - λον. “ἐν ἐνὶ πνεύματι, ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης καὶ τῆς ἀγάπης, ἕν σῶμα͵ καὶ ἕν πνεῦμα, ἐν μιᾷ πίστει, καθὼς καὶ ἐκλήθημεν, ἐν μιᾷ ἐλπίδι τῆς κλήσεως ἡμῶν, ὅπως καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν θεῖαν καὶ ἀπέ- ραντον στοργὴν, ἐν. Χριστῷ ἸΙησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, μεθ᾽ ov εὐλογητὸς εἶ.
Εἶτα ὁ ἱερεὺς βάλλει Cou λέγων. Θυμίαμα προσφέρεται τῷ ὀνόματί σου" ᾿ἀναληφθήτω δὴ δεόμεθα eK TOV πενιχρῶν χειρῶν ἡμῶν τῶν ἅμαρ- τωλῶν εἰς τὸ ὑπερουράνιόν σου θυσιαστήριον, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας, εἰς ἱλασμὸν παντὸς τοῦ λαοῦ σου. O71 σοι πρέπει πᾶσα δόξα, τιμὴ, προσκύνησις, καὶ εὐχαριστία, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Yio καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Καὶ μετὰ τὸν ἀσπασμὸν ἐκφώνως ὃ διάκονος.
Προσφέρειν κατὰ τρόπους στάθητε.
Ὃ ἱερεὺς σφραγίζων τοὺς δίσκους καὶ τὰ ποτήρια, ἐκφώνως.
Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, KiTIN.
ἣν διάκονος. “En προσευχὴν στάθητε.
Ο ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν.
Ὁ διάκονος. Προσεύξασθε ὑπὲρ τῶν προσφε-
ρόντων.
Ὁ ἱερεὺς λέγει εὐχὴν τῆς προθέσεως. Δέσποτα Ἰησοῦ Χριστε, Κύριε, ὁ σύναρχος Λόγος τοῦ ἀνἄρχου Πατρὸς καὶ τοῦ ἀγίου Πνεύματος, ὁ O μέγας ἀρχιερεὺς, ὁ ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβὰς, καὶ ἀναγαγὼν ἐκ φθορᾶς “τὴν ζωὴν ἡ ἡμῶν, ὁ δοὺς ἑαυτὸν ἀμνὸν ἄμωμον ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς, δεόμεθα καὶ
SAINT MARK THE EVANGELIST. 17
παρακαλοῦμέν σε, Κύριε φιλάνθρωπε, ἐπίφανον. τὸ πρόσωπόν. σου ἐπὶ τὸν ἄρτον τοῦτον καὶ ἐπὶ τὰ ποτήρια ταῦτα, ἃ ἡ παναγία τράπεζα ὑποδέχεται δι᾽ ἀγγελικῆς λειτουργίας καὶ ἀρχαγγελικῆς χοροστασίας καὶ ἱερα- τικῆς ἱερουργίας, εἰς σὴν δόξαν καὶ ἀνακαινισμὸν τῶν ἡμετερῶν ψυχῶν, χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλανθρω- πίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, δ οὗ καὶ μεθ᾽ οὗ σοι ἡ δόξα καὶ τὸ κρᾶτος.
Καὶ ὅταν λέγει ὁ λαός. Καὶ σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος ἁγίου, ποιεῖ σταυρόν. Καὶ σταυ- ρωθέντα ὑπὲρ ἡμῶν. Καὶ πάλιν σφραγίζει. Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον.
Ὁμοίως καὶ μετὰ τὴν πίστιν, σφραγί- ζει ὁ ἱερεὺς τὸν λαὸν, ἐκφωνῶν.
‘O ΚΎΡΙΟΣ μετὰ πάντων. Ὃ λαός. Καὶ μετὰ τοῦ πνεύματός σου. Ὃ ἱερεύς. v7 « “A Ν , Av@ ἡμῶν Tas καρδίας. + Ὃ λαός. Εχομεν πρὸς τὸν Κύριον. Ὃ ἱερεύς. Εὐχαριστῶμεν τῷ Κυρίῳ. Ὁ λαός. Ἄξιον καὶ δίκαιον.
Ὁ ἱερεὺς ἄρχεται τῆς ἀνα φορᾶς. ᾿Αληθῶς γὰρ ἄξιόν ἐστι καὶ δίκαιον, ὅσιόν τε καὶ πρέπον, καὶ ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς ἐπωφελές, ὁ ὧν, Δέσποτα Κύριε Θεὲ, Πάτερ παντοκράτορ, σὲ αἰνεῖν, σὲ ὑμνεῖν, σοὶ εὐχαριστεῖν, σοὶ ἀνθομολογεῖσθαι νύκτωρ
18 THE LITURGY OF
τε καὶ Kad’ ἡμέραν ἀκαταπαύστῳ στόματι καὶ ἀσιγή- τοις χείλεσι καὶ ἀσιωπήτῳ. καρδίᾳ" σοὶ τῷ ποιήσαντι τὸν οὐρανὸν καὶ τὰ ἐν τῷ οὐρανῷ, γῆν καὶ τὰ ἐν τῇ γῇ» θάλασσαν, πηγὰς, ποταμοὺς, λίμνας, καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς" σοὶ TO) ποιήσαντι τὸν “ἄνθρωπον κατ᾽ ἰδίαν εἰ- κόνα καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν, ᾧ καὶ ἐχαρίσω τὴν ἐν παρα- δείσῳ τρυφήν" παραβάντα δὲ αὐτὸν οὐχ ὑπερίδες, οὐδὲ ἐγκατέλιπες, ἀ ἀγαθὲ, ἀλλὰ πάλιν ἀνεκαλέσω διὰ νό- μου, ἐπαιδαγώγησας διὰ προφητῶν, ἀνέπλασας καὶ ἀνεκαίνισας διὰ τοῦ φρικτοῦ καὶ ζωοποιοῦ καὶ οὐρανίου μυστηρίου τούτου" πάντα δὲ ἐποίησας διὰ τῆς σῆς σο- φίας, τοῦ φωτὸς τοῦ ἀληθινοῦ, τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ" δι᾽ ov σοι σὺν αὐτῷ καὶ ἁγίῳ Πνεύματι εὐχα- ριστοῦντες, προσφέρομεν τὴν λογικὴν καὶ ἀναίμακτον λατρείαν ταύτην, ἣν προσφέρει σοι; Κύριε, πάντα τὰ ἔθνη, ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου καὶ μέχρι δυσμῶν, ἀπὸ ἄρκτου καὶ μεσημβρίας" ὅτι μέγα τὸ ὄνομά σου ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, καὶ ἐν παντὶ τόπῳ θυμίαμα προσφέρεται τῶ ὀνόματι ayia σου καὶ θυσία καὶ προσφορά.
Καὶ δεόμεθα καὶ παρακαλοῦμέν σε; φιλάνθρωπε, ἀγαθέ:
Μνήσθητι, Κύριε, τῆς ἁγίας καὶ μόνης καθολικῆς, καὶ ἀποστολικῆς ἐκκλησίας, τῆς ἀπὸ γῆς περάτων μέχρι τῶν περάτων αὐτῆς, πάντων τῶν λαῶν καὶ TAVTWY τῶν ποιμνίων σου.
Τὴν ἐξ οὐρανοῦ εἰρήνην βράβευσον ταῖς ἁπάντων ἡμῶν καρδίαις" ἀλλὰ καὶ τὴν βίου τούτου τὴν εἰρήνην ἡμῖν. δώρησαι.
Τὸν βασιλέα, τὰ στρατιωτικὰ, τοὺς ἄρχοντας, βου- Aas, δήμους, γειτονίας, εἰσόδους καὶ ἐξόδους oe ἐν πάσῃ εἰρήνῃ κατακόσμησον.
Βασιλεῦ τῆς εἰρήνης,. τὴν σὴν εἰρήνην δὸς ἡμῖν ἐν ὁμονοίᾳ καὶ ἀγάπῃ: κτῆσαι ἡμᾶς, ὁ Θεός" ἐκτός σου
SAINT MARK THE EVANGELIST. 19
ἄλλον οὐκ ord orev" τὸ ὄνομά σου ὀνομάζομεν' ζω- οποίησον τὰς ἁπάντων ἡμῶν ψυχὰς, καὶ μὴ κατισχύσει θάνατος ἁμαρτίας καθ᾽ ἡμῶν, μηδὲ κατὰ παντὸς τοῦ λαοῦ σου.
Τοὺς νοσοῦντας, Κύριε, τοῦ λαοῦ σου ἐπισκεψάμενος ἐν ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς ἴασαι.
᾿Απόστησον ἀπ᾽ αὐτῶν. καὶ ad ἡμῶν πᾶσαν νόσον καὶ μαλακίαν' τὸ πνεῦμα τῆς ἀσθενείας ἐξάλευσον ἀπ᾽ αὐ- τῶν. Τοὺς ἐν μακροῖς ἀῤῥωστήμασι προκατακειμένους ἐξανάστησον. Τοὺς ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων ἐνοχ- Aoupévous | ἴασαι. Τοὺς ἐν φυλακαῖς, ἢ ἐν μετάλλοις,
ἢ δίκαις, 7) καταδίκαις, ἢ Ἕ ἐν ἐξορίαις, ἢ 7 πικρᾷ δουλείᾳ,
ἢ φόροις κατεχομένους πάντας ἐλέησον, πάντας ἐλευ- ραν ὅτι σὺ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ λύων πεπεδημένους, ὁ ἀνορθῶν τοὺς κατεῤῥαγμένους, 7 ἐλπὶς τῶν ἀπελπισμέ- νων, 7 βοήθεια τῶν ἀβοηθήτων, ἡ ” ἀνάστασις τῶν πε- πτωκότων, ὁ λιμὴν τῶν χειμαζομένων, ὁ ὁ ἔκδικος τῶν καταπονουμένων" πάσῃ ψυχῇ Χριστιανῇ θλιβομένῃ καὶ περιερχομένῃ δὸς ἔλεος, δὸς ἄνεσιν, δὸς ἀνάψυξιν. ᾿Αλλὰ καὶ ἡμῶν, Κύριε, τὰς κατὰ ψυχὴν νόσους ἴασαι; τὰς σωματικὰς ἀσθενείας Gepanevoov, i iaT pe ψυχῶν καὶ σωμάτων, ἐπίσκοπε πάσης σαρκὸς, ἐπίσκεψαι καὶ ἴασαι ἡμᾶς διὰ τοῦ σωτηρίου σου. Tous ἀποδημήσαντας ἡ ἡμῶν ἀδελφοὺς, ἢ μέλλοντας ἀποδημεῖν, € ἐν. παντὶ τόπῳ κα- τευόδωσον, εἴτε διὰ γῆς, ἢ ποταμῶν, ἢ λιμνῶν, ἢ ὁδοιποριῶν, 7 οἷωδήποτε τρόπῳ τὴν πορείαν ποιοῦντας, πάντας πανταχοῦ ἀποκατάστησον εἰς λιμένα εὔδιον, εἰς λιμένα σωτήριον" σύμπλους καὶ συνοδοίπορος αὐτῶν γενέσθαι καταξίωσον᾽ ἀπόδος τοῖς οἰκείοις αὐτῶνΐ χαί- ροντας χαίρουσιν, ὑγιαίνοντας ὑγιαίνουσιν" ἀλλὰ καὶ ἡμῶν, Κύριε, τὴν παρεπιδημίαν τὴν ἐν τῷ βίω τούτῳ ἀβλαβῆ καὶ ἀχείμαστον μέχρι τέλους διαφύλαξον. Τοὺς ὑετοὺς ἀγαθοὺς πλουσίως κατάπεμψον ἐπὶ τοὺς χρήζοντας καὶ ἐπὶ τοὺς δεομένους τόπους" εὔφρανον
τ
pi THE LITURGY OF
τὸ πολὺ καὶ ὀλίγον, κρύφα καὶ παῤῥησίᾳ, βουλομένων καὶ οὐκ ἐχόντων" καὶ τῶν ἐν τῇ σήμερον ἡμέρᾳ τὰς προσφορᾶς προσενεγκάντων, ὡς προσεδέξω τὰ δῶρα τοῦ δικαίου σου Ἄβελ, [Kae βάλλει θυμίαμα ὁ ἱερεὺς καὶ λέγει], τὴν θυσίαν τοῦ πατρὸς ἡμῶν ᾿Αβραὰμ, Ζαχαρίου τὸ θυμίαμα, Κορνηλίου τὰς ἐλεη- μοσύνας, καὶ τῆς χήρας τὰ δύο λεπτᾶ, πρόσδεξαι καὶ αὐτῶν τὰ εὐχαριστήρια, καὶ ᾿ἀντιδὸς αὐτοῖς ἀντὶ τῶν ἐπιγείων τὰ οὐράνια, ἀντὶ τῶν προσκαίρων τὰ «αἰώνια. Τὸν ἁγιώτατον καὶ μακαριώτατον πάπαν Δ΄. ὃν προέ- γνῶς καὶ ΤΕΣ προχειρίσασθαι τὴν ἁγίαν σου καθολι- κὴν καὶ ἀποστολικὴν ἐκκλησίαν, καὶ τὸν ὁσιώτατον ἐπίσκοπον Δ΄. τὸν ἡμέτερον, συντηρῶν συντήρησον αὖ- τοὺς ἔτεσι πολλοῖς, χρόνοις εἰρηνικοῖς, ἐκτελοῦντας αὐτοὺς τὴν ὑπὸ σοῦ ἐμπεπιστευμένην ἁγίαν σου ἀρχιε- ρωσύνην, κατὰ τὸ ἅγιον καὶ μακάριόν σου θέλημα ὀρθοτομοῦντας τὸν λόγον τῆς ἀληθείας. Μνήσθητι δὲ καὶ τῶν ἁπανταχοῦ ὀρθοδόξων ἐπισκόπων, πρεσβυτέρων, διακόνων, ὑποδιακόνων, ἀναγνωστῶν, ψαλτῶν, μονα- ζόντων, ἀειπαρθένων, “χηρῶν, λαϊκῶν. Μνήσθητι, Κύ- ριε, τῆς ἁγίας Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν πόλεως, καὶ τῆς βασιλευούσης, καὶ τῆς πόλεως ἡμῶν ταύτης, πάσης πόλεως καὶ χώρας, καὶ τῶν ἐν ὀρθοδόξῳ πίστει Χριστοῦ οἰκούντων ἐν αὐταῖς, εἰρήνης καὶ ἀσφαλείας αὐτῶν. Μνήσθητι, Κύριε, πάσης ψυχῆς Χριστιανῆς θλιβομένης καὶ καταπονουμένης, ἐλέους Θεοῦ καὶ βοηθείας ἐπιδεο- ; μένης, καὶ ἐπιστροφῆς τῶν πεπλανημένων. “Μνήσθητι, Κύριε, τῶν ἐν αἰχμαλωσίᾳ TOV. ἀδελφῶν 7 ἡμῶν' δὸς αὐτοῖς ἐν ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς εἶναι ἐναντίον πᾶντων τῶν αἰχμαλωτευσάντων αὐτούς. Μνήσθητι, Κύριε, καὶ ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν καὶ ἀναξίων δούλων σου, καὶ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἐξάλειψον, ἐ ὡς ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρω- πος Θεός. Μνήσθητι, Κύριε, καὶ ἐμοῦ τοῦ ταπεινοῦ καὶ ἁμαρτωλοῦ καὶ ἀναξίου δούλου σου, καὶ τὰς ἁμαρ-
SAINT MARK THE EVANGELIST. 23
‘Has μου ἐξάλειψον, ὡς φιλάνθρωπος Θεός. Συμπά- ρεσο δὲ ἡ ἡμῖν λειτουργοῦσι τῷ παναγίῳ σου ὀνόματι. Τὰς ἐπισυναγωγὰς ἡμῶν, Κύριε, εὐλόγησον. Τὴν εἰ- δωλολατρείαν τέλεον ἐκρίζωσον a ἀπὸ τοῦ κόσμου. Τὸν Σατανᾶν καὶ πᾶσαν αὐτοῦ τὴν ἐνέργειαν καὶ πονηρίαν σύντριψον ὑπὸ τοὺς πόδας ἡμῶν. Ῥοὺς ἐχθροὺς τῆς ἐκκλησίας σου, Κύριε, ὦ ὡς πάντοτε, καὶ νῦν ταπείνωσον. Γύμνωσον αὐτῶν τὴν ὑπερηφανίαν" δεῖξον αὐτοῖς ἐν τάχει τὴν ἀσθένειαν αὐτῶν" τὰς ἐπιβουλὰς αὐτῶν καὶ τὰς πανουργίας ἃς ποιοῦσι καθ᾽ ἡμῶν ἀπράκτους ποί- σον. ᾿Εξεγέρθητι, Κύριε, καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροί σου, καὶ φυγέτωσαν εἰς τὰ ὀπίσω TaVTES οἱ μισοῦντες τὸ ὄνομά σου τὸν ἅγιον. Τὸν δὲ λαόν σου τὸν πιστὸν καὶ ὀρθόδοξον [εὐλόγησον], ἐπ᾽ εὐλογίας χιλίας χιλιάδας καὶ μυρίας μυριάδας, ποιοῦντας τὸ θέλημά σου τὸ ἅγιον. Ὃ διάκονος. Οἱ καθήμενοι ἀνάστητε.
Ὃ ἱερεὺς λέγει εὐχήν.
᾿Δύτρωσαι δεσμίους, ἐξέλου τοὺς ἐν ἀνάγκαις, πει- νῶντας χόρτασον, ὀλιγοψυχοῦντας παρακάλεσον, πε- πλανημένους ἐπίστρεψον, ἐ ἐσκοτισμένους φωταγώγησον, πεπτωκότας ἔγειρον, σαλευομένους στήριξον, νενοσηκό- τας ἴασαι" πάντας, ἀγαθὲ, εἰς τὴν ὁδὸν τῆς σωτηρίας σύναψον, καὶ αὐτοὺς * ig ἁγίᾳ σου ποίμνῃ" ἡμᾶς δὲ ῥῦσαι ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν ἡμῶν, φρουρὸς ἡμῶν καὶ ἀντιλήπτωρ κατὰ πάντα γενόμενος.
Ὁ διάκονος. Εἰς ἀνατολῆν.
Καὶ κλίνει ὁ ἱερεὺς καὶ εὔχεται.
Σὺ γὰρ εἶ ὁ ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας καὶ δυνάμεως καὶ κυριότητος, καὶ παντὸς ὀνόματος ὀνομα- ζομένου, OU μόνον ἐν τῷ αἰῶνι τούτω, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ μέλλοντι.
24, THE LITURGY OF
Σοὶ παραστήκουσι χίλιαι χιλιάδες καὶ μύριαι μυριάδες ἁγίων ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων στρατιαί. Σοὶ πα- ραστήκουσι τὰ δύο τιμιώτατα σου ζῶα, τὰ πολυόμματα χερουβὶμ, καὶ τὰ ἑξαπτέρυγα σεραφὶμ, ἃ δυσὶ μὲν πτέρυξι τὰ πρόσωπα καλύπτοντα καὶ δυσὶ τοὺς πόδας, καὶ δυσὶν ἱπτάμενα, κέκραγεν. ἕτερον πρὸς τὸ ἕτερον ἀκαταπαύστοις στόμασι καὶ ἀσιγήτοις θεολογίαις, τὸν ἐπινίκιον καὶ τρισάγιον ὕμνον ἄδοντα, βοῶντα, δοξο- pane i κεκραγότα, καὶ λέγοντα τῇ μεγαλοπρεπεῖ σου δόξῃ"
Ἅγιος; ἅγιος, ἅγιος Κύριος σαβαώθ" πλήρης 6 οὐρα- νὸς καὶ ἡ ἡ γῆ τῆς ἁγίας σου δόξης. Γ[Εκφώνως.] Πάντοτε μὲν πάντας ἁγιάζῃ, ἀλλὰ καὶ μετὰ πάντων. τῶν σε ἀγιαζόντων, δέξαι, Δέσποτα Κύριε, καὶ τὸν ἡμέτερον ἁγιασμὸν, σὺν αὐτοῖς ὑμνούντων καὶ λεγόν- των"
Ὃ λαός. Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κυρίους.
‘O ἱερεὺς σφραγίζει τὰ ἅγια, λέγων.
Πλήρης γάρ ἐστιν ὡς ἀληθῶς ὁ Ο οὐρανὸς. καὶ ἡ γῆ τῆς ἁγίας σου δόξης διὰ τῆς ἐπιφανείας τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ" πλήρωσον, 6 Θεὸς, καὶ ταύτην τὴν θυσίαν TIS παρὰ σοῦ εὐλογίας; διὰ τῆς ἐπιφοιτήσεως τοῦ παναγίου σου Πνεύ- ματος. Ὅτι. αὐτὸς ὃ Κύριος καὶ ὁ Θεὸς καὶ παμ- βασιλεὺς ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς τῇ νυκτὶ ἣ παρε- δίδου ἐ ἑαυτὸν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, καὶ τὸν ὑπὲρ πάντων ὑψίστατον * * θάνατον σαρκὶ, συνανακλι- θεὶς μετὰ τῶν ἁγίων αὐτοῦ μαθητῶν καὶ ἀποστόλων, λαβὼν. ἄρτον μετὰ τῶν ἁγίων καὶ ἀχράντων καὶ ἀμώ- μων αὐτοῦ χειρῶν, ἀναβλέψας εἰς τὸν ἴδιον Πατέρα, Θεὸν δὲ ἡμῶν καὶ Θεὸν τῶν ὅλων, εὐχαριστήσας, εὐλο-
SAINT MARK THE EVANGELIST. 95
γήσας, ἁγιάσας, κλᾶσας, διέδωκε τοῖς ἁγίοις καὶ μακα- ρίοις αὐτοῦ μαθηταῖς καὶ ἀποστόλοις, εἰπών,
Εκῴφώνως. Λάβετε, φάγετε. Ὃ διάκονος. ᾿Εκτείνατε. A , ‘O ἱερεὺς ἐκφώνως. Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ σῶμά μου, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλωμε-
νον καὶ διαδιδόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. ὋὉ λαός. Api.
ς ς \ , 5 / O tepeuvs λέγει ἐπευχόμενος. ς , Ν Ν ’, Ν \ “Ὰ Ἂς Ὡσαύτως καὶ τὸ ποτήριον μετὰ TO δειπνῆσαι λαβὼν, Ἂν ΄ > of σι, ? , > \ καὶ κεράσας ἐξ οἴνου καὶ ὕδατος, ἀναβλέψας εἰς τὸν Ἁ ἈΝ 9) \ \ la Ν οὐρανὸν πρὸς σε τὸν ἴδιον Πατέρα, Θεὸν δὲ ἡμῶν καὶ Θεὸν τῶν ὅλων, εὐχαριστήσας, evAor γήσας, πλήσας Πνεύματος ἁγίου, μετέδωκε τοῖς ἁγίοις καὶ μακαρίοις αὐτοῦ μαθηταῖς καὶ ἀποστόλοις, εἰπὼν,
Ἐκῳφώνως. » ει 3 “ ,
Πίετε €€ αὐτοῦ πάντες.
c , av 3 ,
Ο διάκονος. *Ett-€xtreivate.
‘O ἱερεὺς ἐκφώνως.
Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμά μου, τὸ τῆς καινῆς διαθήκης,
τὸ ὑπὲρ ἡμῶν καὶ πολλῶν ἐκχεόμενον καὶ διαδιδόμενον
εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. Ὁ λαός. ᾿Αμῆν.
Ὅ ἱερεὺς εὔχεται οὕτως.
Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν. Ὁσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε τὸν ἄρτον τοῦτον, πίνητε δὲ καὶ ποτήριον τοῦτο, τὸν ἐμὸν θάνατον καταγγέλλετε, καὶ τὴν ἐμὴν ἀνάστασιν καὶ ἀνάληψιν ὁμολογεῖτε, ἄχρις οὗ ἂν ἔλθω.
26 THE LITURGY OF
Tov θάνατον, Δέσποτα Κύριε παντοκράτορ, ἐπου- ράνιε βασιλεῦ, τοῦ μονογενοῦς σου Yiov, Κυρίου δὲ καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καταγγέλ- λοντες, καὶ τὴν τριήμερον καὶ μακαρίαν αὐτοῦ ἐκ “Ψεκρῶν ἀνάστασιν ὁμολογοῦντες, καὶ τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνά- ληψιν ὁμολογοῦμεν, καὶ τὴν ἐκ δεξιῶν σου τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς καθέδραν, καὶ τὴν δευτέραν καὶ φρικτὴν
t φοβερὰν αὐτοῦ παρουσίαν ἀπεκδεχόμενοι, ἐν ἢ μέλλει ἔρχεσθαι κρῖναι ζῶντας καὶ νεκροὺς ἐν δικαιο-- σύνῃ, καὶ ἀποδοῦναι [ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ, σοὶ, Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν δώρων προεθήκαμεν ἐ ἐνώπιόν σου.
Καὶ δεόμεθα καὶ παρακαλοῦμέν σε, φιλάνθρωπε a ἀγα- θὲ, ἐξαπόστειλον ἐξ ὕψους τοῦ ἁγίου σου, ἐξ ἑ ἑτοίμου κατοικητηρίου σου, ἐκ τῶν ἀπεριγράπτων κόλπων, αὖ- τὸν τὸν Παράκλητον, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, τὸ ἅγιον, τὸν κύριον, τὸ ζωοποιὸν, τὸ ἐν νόμῳ καὶ προφή- ταις καὶ ἀποστόλοις λαλῆσαν, τὸ πανταχοῦ παρὸν καὶ τὰ πάντα πληροῦν, ἐνεργοῦν τε αὐτεξουσίως, οὐ διακο- νικῶς, ep ous βούλεται, τὸν ἁγιασμὸν εὐδοκίᾳ TH σῇ, τὸ ἁπλοῦν τὴν φύσιν, τὸ πλημερὲς τὴν ἐνέργειαν, τὴν τῶν θείων χαρισμάτων. πηγήν" τό σοι | ὁμοούσιον" τὸ ἐκ σοῦ ἐκπορευόμενον᾽ τὸ σύνθρονον τῆς βασιλείας σου, καὶ τοῦ μονογενοῦς σου Yiov, τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν. Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἔτι δὲ ep ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τοὺς ἀρτοὺς τούτους καὶ ἐπὶ τὰ ποτήρια ταῦτα τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἅγιον ἱ κατἄπεμ-
ψον], ἵνα αὐτὰ ἁγιάσῃ καὶ τελειώσῃ, ὡς παντοδύ- vamos Θεός, [ἘκφώνωςΪ καὶ ποιήσῃ τὸν μὲν ἄρτον σῶμα.
Ὃ λαός. ᾿Αμῆν.
Ὁ ἱερεὺς ἐκφώνως. Τὸ δὲ ποτήριον, αἷμα τῆς καινῆς διαθήκης, αὐτοῦ τοῦ
SAINT MARK THE EVANGELIST. ST
Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος, καὶ παμβασιλέως ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. ὋὉ διάκονος. Κατέλθετε οἱ διάκονοι. Ὅ ἱερεὺς ἐκφώνως.
Ἵνα γένωνται πᾶσιν ἡμῖν τοῖς ἐξ αὐτῶν μεταλαμ- βάνουσιν, εἰς πίστιν, εἰς νῆψιν, εἰς ἴασιν, εἰς σωφρο- σύνην, εἰς ἁγιασμὸν, εἰς ἐπανανέωσιν ψυχῆς, σώματος, καὶ πνεύματος, εἰς κοινωνίαν μακαριότητος ζωῆς αἰωνίου καὶ ἀφθαρσίας, εἰς δοξολογίαν τοῦ παναγίου σου ὀνό- ματος, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν' ἵνα σου καὶ ἐν τούτῳ, καθὼς καὶ ἐν παντὶ, δοξασθῇ καὶ ὑμνηθῇ καὶ ἁγιασθῇ τὸ πανάγιον καὶ ἔντιμον καὶ δεδοξασμένον σου ὄνομα σὺν Ἰησοῦ Χριστῷ καὶ ἁγίῳ Πνεύματι.
Ὃ λαό ὃς. Ὥσπερ ἣν καὶ ἐστίν.
‘O ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν.
‘O διάκονος. Προσεύξασθε.
Ὁ ἱερεὺς εὔχεται καθ᾽ ἑαυτόν.
Θεὲ φωτὸς, γεννῆτορ᾽ ζωῆς, ἀρχηγὲ χάριτος, ποιητὰ αἰώνων, θεμελιωτὰ γνώσεως, WonTa copias, θησαυρὲ ἁγιωσύνης, διδάσκαλε εὐχῶν καθαρῶν, ψυχῆς εὐερ- γέτα, ὁ τοῖς ὀλιγοψύχοις εἰς σὲ πεπειθῶσι διδοὺς ἃ ἐπιθυμοῦσιν ἄγγελοι παρακύψαι' ὁ ἀναγαγὼν ἡμᾶς ἐξ ἀβύσσου εἰς “φῶς, ὁ δοὺς ἡ ἡμῖν ἐκ θανάτου ζωὴν, ὁ χαρισάμενος ἡμῖν ἐκ δουλείας ἐλευθερίαν, ὁ τὸ ἐν ἡμῖν σκότος τῆς ἁμαρτίας διὰ τῆς παρουσίας τοῦ μονογενοῦς σου Ὑἱοῦ λύσας, αὐτὸς καὶ νῦν, Δέσποτα Κύριε, διὰ τῆς ἐπιφοτήσεως τοῦ παναγίου σου Πνεύματος, καταύὔγα- σον τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς διανοίας ἡ ἡμῶν, εἰς τὸ μεταλα- βεῖν a ἀκατακρίτως τῆς ἀθανάτου καὶ ἐπουρανίου ταύτης τροφῆς" καὶ ἁγίασον ἡμᾶς ὁλοτελῶς ψυχῇ. σώματι; καὶ πνεύματι, ἵνα μετὰ τῶν ἁγίων σου μαθητῶν. καὶ ἀπο- στόλων εἴπωμεν. σοὶ τὴν προσευχὴν ταύτην, τὸ
Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, καὶ τὰ ἑξῆς.
28 THE LITURGY OF
ἙἘκῴῳφώνως. Καὶ καταξίωσον ἡμᾶς, Δέσποτα φιλάνθρωπε Κύριε, μετὰ παῤῥησίας; ἀκατακρίτως, ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ, ψυχῇ πεφωτισμένῃ, ἐν ἀπαισχύντῳ προσώπῳ, ἡγιασμένοις
χείλεσι; τολμᾷν ἐπικαλεῖσθαί σε τὸν ἐν τοῖς. οὐραγοῖς ἅγιον Θεὸν Πατέρα, καὶ λέγειν"
‘O λαός. Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, K.T.A.
‘O ἱερεὺς εὔχεται.
Ναὶ Κύριε, Κύριε, μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμὸν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ. Οἶδεν γὰρ 7 πολλή σου εὐσπλαγχνία, ὅτι οὐ δυνάμεθα ὑπενέγκειν διὰ τὴν πολλὴν ἡμῶν ἀσθένειαν' ἀλλὰ ποίησον σὺν τῷ τ ϑσμῷ καὶ ἔκβασιν, τοῦ δύνασθαι ἡμᾶς ὑπενεγκεῖν. Su yap ἐδωκας ἡ ἡμῖν ἐξουσίαν πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ. UE Kpavas.| Ὅτι cou ἐστὶν ἡ βασιλεία καὶ ἡ δύναμις.
Ὃ λαός. Ἀμήν.
Ὃ tepevs. Ἑἰρήνη πᾶσιν.
Ὃ διάκονος.
Τὰς κεφαλὰς ὑμῖν τῷ ᾿Ιησοῦ κλίνατε. MT RAG... 2b, Κύριε.
Ὃ ἱερεὺς ἐπεύχεται.
Δέσποτα Κύριε ὁ Θεὸς, ὁ παντοκράτωρ, ὃ ὁ καθήμενος ἐπὶ τῶν χερουβὶμ, καὶ δοξαζόμενος ὑπὸ τῶν σεραφίμ' ὁ ἐξ ὑδάτων οὐρανὸν σκευάσας. καὶ τοῖς τῶν ἀστέρων χοροῖς κατακοσμήσας" ὁ ἐν ὑψίστοις ἀσωμάτους ἀγ- γέλων συστησάμενος στρατιὰς πρὸς ἀεννάους δοξολο- γίας" σοὶ ἐκλίναμεν τὸν αὐχένα τῶν ψυχῶν καὶ τῶν
SAINT MARK THE EVANGELIST. 99
σωμάτων ἡμῶν, τὸ τῆς δουλείας πρόσχημα σημαίνοντες; καὶ δεόμεθά σου, τὰς σκοτοειδεῖς τῆς ἁμαρτίας ἐφόδους ἐκ τῆς ἡμῶν διανοίας ἀπέλασον, καὶ ταῖς τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος θεοείδεσιν αὐγαῖς τὸν ἡμέτερον νοῦν κατα- φαίδρυνον, ὅπως τῇ γνώσει σου πληθυνόμενοι, ἀξίως μετάσχοιμεν τῶν προκειμένων ἡμῖν ἀγαθῶν, τοῦ ἀχράν- του σώματος, καὶ τοῦ τιμίου αἵματος. τοῦ μονογενοῦς σου Yiov, τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ “Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, συγχωρῶν ἡμῖν πᾶν εἶδος ἁμαρτιῶν, διὰ τὴν πολλὴν καὶ ἀνεξιχνίαστόν σου ἀγαθότητα, χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Ὑἱοῦ. LEkpavas.] Av οὗ καὶ μεθ᾽ οὗ σοι ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ Πνεύματι. ὋὉ ἱερεύς. Ἑϊρήνη πᾶσιν.
Ὁ διάκονος. Μετὰ φόβου Θεοῦ | πρόσχωμεν].
‘O ἱερεὺς εὔχεται.
“Ἅγιε; ὕψιστε, φοβερε. ὁ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος, Κύριε, ἁγίασον. ἡμᾶς τῶ λόγῳ τῆς σῆς χάριτος, καὶ τῇ ἐπιφοιτήσει τοῦ παναγίου σου “Πνεύματος. Σὺ γὰρ εἰπας, Δέσποτα, Ἅγιοι ἔσεσθε, ὅτι ἐγὼ ἅγιος εἰμί. Κύ- ριος ὁ ) Θεὸς ἡμῶν, ἀκατάληπτε Θεοῦ Λόγε, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι ὁμοούσει, συναΐδιε, καὶ σύναρχε, πρόσδεξα τὸν ἀκήρατον ὕμνον, σὺν τοῖς “χερουβὶμ καὶ σεραφὶμ, καὶ παρ᾽ ἐμοῦ τοῦ ἁμαρτωλοῦ καὶ ἀναξίου δούλου σου, ἐξ ἀναξίων μου χειλέων βοῶντα καὶ λέ- γοντὰ,
Ὁ λαός. Κύριε ἐλέησον. Κύριε ἐλέησον. Κύριε ἐλέησον.
—s ) |, υν =" ~ i al TE en ee (ὦ
30 THE LITURGY OF
‘O ἱερεὺς ἐκφώνως. ΤΑ ἍΓΙΑ ΤΟΙΣ ἍΓΙΟΙΣ. ‘O aos.
Ets “Πατὴρ ἅγιος, εἷς Υἱὸς ἅγιος, ἕν Πνεῦμα ἅγιον, εἰς ἑνότητα Πνεύματος ἁγίου. ᾿Αμήν. Ὃ διάκονος. Ὑπὲρ σωτηρίας καὶ ἀντιλήψεως. Ὃ ἱερεὺς σφραγίζων τὸν λαὸν ἐκ- φώνως. ὋὉ Κύριος μετὰ πάντων. Καὶ κλάνει ὁ ἱερεὺς τὸν ἄρτον, καὶ λέγει Αἰνεῖτε τὸν Θεὸν ἐν τοῖς [ ἁγίοις, καὶ τὰ ἑξῆς τοῦ ψαλμοῦ. Καὶ μελίζει ὁ ἱερεὺς λέγων Tots Ta ροῦσιν. ‘O Κύριος εὐλογήσει καὶ συνδιακονήσει, διὰ τῆς μεγάλης, κ.τ.λ. Καὶ λέγει ὁ ἱερεύς. Κελεύετε. ‘O κλῆρος. Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον κελεύει καὶ ἁγιάζει. ‘O ἑερεύς. ᾿Ιδοὺ ἡγίασται καὶ τετελείωται. ‘O κλῆρος. Eis Πατὴρ ἅγιος" τρίς. Καὶ λέγει ὁ ἱερεύς. Ὃ Κύριος μετὰ πάντων. Ὃ κλῆρος. Καὶ μετὰ τοῦ πνεύματος σου.
SAINT MARK THE EVANGELIST. 31
Ὁ ἱερεὺς λέγει. Αὐτὸς εὐλόγησεν αὐτόν. Καὶ μεταλαμβάνει 6 ἱερεὺς. Evy. Τῆς κατὰ φιλανθρωπίας.
Ἄλλως. Ὃν τρόπον ἐπιποθεῖ ἡ ἔλαφος ἐπὶ τῆς πηγῆς.
Καὶ ὅταν μεταδιδοῖ τῷ κλήρῳ, λέγει. an Ω Σωμα αγιον.
Ν > \ ’ 7 Και εἰς To ποτήριον λέγει. io , “ , Ν “ Χ τ' “ ς a Aiwa τίμιον του Κυρίου ka: Θεου καὶ Σωτῆρος ἡμῶν.
\ \ “ ς Καὶ μετὰ τὸ πληρῶσαι, λέγει ὁ διά- κονος. > Ν \ , Em προσευχὴν στάθητε.
Ὃ ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν. Ὁ διάκονος. . Προσεύξασθε.
‘O ἱερεὺς εὔχεται τὴν εὐχαριστίαν.
Εὐχαριστοῦμέν σοι; Δέσποτα Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐπὶ τῇ μεταλήψει τῶν ἁγίων, ἀχράντων, ἀθανάτων, καὶ ἐπουρανίων σου μυστηρίων, ὧν ἔδωκας ἡμῖν ἐπὶ εὐεργεσίᾳ καὶ ἁγιασμῷ καὶ σωτηρίᾳ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν, καὶ δεόμεθα καὶ παρακαλοῦμέν σε, φιλάνθρωπε, ἀγαθὲ Κύριε, χάρισαι ἡμῖν τὴν κοινωνίαν τοῦ ἁγίου σώματος καὶ τοῦ τιμίου αἵματος τοῦ μονογε- νοῦς σου Υἱοῦ, εἰς πίστιν «ἀκαταίσχυντον, εἰς ἀγάπην ἀνυπόκριτον. εἰς πλησμονὴν θεοσεβείας, εἰς ἀποτροπὴν ἐναντίου, εἰς περιποίησιν τῶν ἐντολῶν σου, εἰς ἐφόδιον
32 THE LITURGY OF
ζωῆς αἰωνίου, εἰς ἀπολογίαν εὐπρόσδεκτον τὴν ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ σου" le κφώνως; oe ou καὶ μεθ᾽ οὗ, σοὶ 7 δόξα Kal TO κράτος, σὺν τῷ TA- ναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι.
Εἶτα ὁ ἱερεὺς στρέφεται πρὸς τὸν λαὸν, λέγων.
Ἄναξ, μέγιστε, καὶ τῷ Πατρὶ -σύναρχε, ὁ τῷ σῷ κράτει τὸν ἄδην σκυλεύσας, καὶ τὸν θάνατον πατήσας, καὶ τὸν ἰσχυρὸν δεσμεύσας, καὶ τὸν Ada ἐκ τάφου ἀναστήσας τῇ θεουργικῇ σου δυνάμει καὶ φωτιστικῇ αἰγλῃ τῆς σῆς apontou θεότητος, αὐτὸς, Δέσποτα, διὰ τῆς μεταλήψεως τοῦ ἀχράντου σου σώματος καὶ τοῦ τιμίου σου αἵματος ἐξαπόστειλον τὸν ἀόρατόν cou δεξιὰν, THY πλήρη εὐλογιῶν, καὶ πάντας ἡμᾶς εὐλόγη- σον, οἰκτείρησον, σθένωσον τῇ θεϊκῇ σου δυνάμει, καὶ περίελε ἀφ᾿ ἡμῶν τὴν κακοηθῆ καὶ ἁμαρτάδα σαρκικῆς ἐπιθυμίας ἐργασίαν᾽ καταύγασον τοὺς νοητοὺς ἡμῶν ὀφθαλμοὺς τῆς περικειμένης “ζοφερᾶς ἀνομίας, σύναψον ἡμᾶς τῷ παμμακαρίστῳ, τῷ εὐαρεστήσαντι σοι συλ- λόγῳ, ὅτι διὰ σοῦ καὶ σύν σοι τῷ Πατρὶ καὶ τῷ πανα- γίῳ Πνεύματι πᾶς ὕμνος πρέπει, τιμὴ, κράτος, προσκύ- νήσις TE καὶ εὐχαριστία, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
‘O διάκονος. Πορεύεσθε ἐν εἰρήνῃ.
‘O λαός. “Ev ὀνόματι Κυρίου.
Ὁ ἱερεὺς ἐκφώνως.
1 ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, ἢ χάρις τοῦ Υἱοῦ, Κυρίου. δὲ ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ῇ κοινωνία καὶ ” δω- pea τοῦ παναγίου Πνεύματος εἴη. μετὰ πάντων ἡμῶν, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὧ λαύῳ Αμήυν
ΤΥ RX) .ure ᾽ 7 3 /
Ey To ὄνομα Kuptov evAoynpevov.
SAINT MARK THE EVANGELIST. 33
ΕΒ ε c A 3 ΄“ “Ὁ Ὃ ἱερεὺς ἐπεύχεται ἐν τῷ διακονικῷ
γῶν,
Ἔδωκας ἡ ἡμῖν, Δέσποτα, TOV ἁγιασμὸν ἐν τῇ μετου- σίᾳ τοῦ παναγίου σώματος καὶ τοῦ τιμίου αἵματος τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ" δὸς ἡμῖν τὴν χάριν καὶ τὴν δω- ρεὰν τοῦ παναγίου Πνεύματος, καὶ φύλαξον ἡμᾶς
“ἀμώμους ἐν τῷ βίῳ, καὶ ὁδήγησον εἰς τὴν τελείαν a ano-
λύτρωσιν καὶ υἱοθεσίαν, καὶ εἰς τὰς μελλούσας αἰωνίους ἀπολαύσεις. Σὺ γὰρ εἶ ὁ ἁγιασμὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπωμεν,᾿ τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ \
Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὁ λαός. Ἀμήν.
ς c ,
O tepeus. Εἰρήνη πᾶσιν.
ε /
Ο λαός. Καὶ τῷ πνεύματί cov.
Καὶ ἀπολύει λέγων. Ν ~ ς \
Εὐλογείτω ὁ Θεὸς ὁ εὐλογῶν καὶ ἁγιάζων καὶ σκέ-
πων καὶ διατηρῶν πάντας λᾶς διὰ τῆς μεθέξεως. τῶν
ἁγίων. αὐτοῦ μυστηρίων, ὁ ὧν εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμῆν.
94. THE LITURGY OF
NOTES.
Page 11, line 3. This is the Little Entrance: the Great Entrance being that of the Elements, page 15. —
Page 11, line 9. The three Liturgical hymns in the Eastern Church are, The Z'er Sanctus, given here; the Cherubic hymn, at the bottom of page 14; and the Angelic, which Western writers frequently call the Ter Sanctus, page 24, line 11. |
Page 12, line5. The “ Apostle :” that which we call the ᾿ Epistle.
Page 13, line 9 from the bottom. The Stichos, a short varying versicle and response, answers virtually to that which is called the Alleluia in the Constantinopolitan rite ; to the Gradual in the Roman, though that precedes the Gospel; to the Lauda in the Mozarabic. It is not agreed what is meant by the Rubric, Zhe Deacon says the three. Some imagine it to signify three collects here to be re- cited; others, a hymn with that beginning: for example, “©The Three Persons in one Godhead,” &c.
Page 13, last lme. The Pope —that is, of Alexandria : the technical title of the Bishop of that city, as well as of Rome. Eastern Canonists make Patriarch the proper appellation of the Bishop of Antioch, and Archbishop of him of Constantinople.
Page 15, line 9 from the bottom. The technical expres- sion for the recital of the prayer, while the kiss of peace was being given by the men to the men, and the women to the women.
Page 17, line 15. Here begins the second great division of the Liturgy, the Anaphora.
Page 17, line 4 from the bottom. The insertion of the Great Intercession for Quick and Dead in this place is (see Preface) the peculiarity of this Liturgy.
SAINT MARK THE EVANGELIST. 35
Page 19, line 11. Notice the mention of the mines— that is, with reference to the Christians condemned to work in them—as a proof of the extreme antiquity of this prayer.
Page 21, line 5. These references to ὃ. Mark, and to the Blesssd Virgin, are clearly later insertions.
Page 21, line 18. The Diptychs of the departed: that is, the record of the names of former Bishops and other distinguished personages connected with the See. The fierce disputes regarding the erasure from, or retention in, the Diptychs of a particular name, as a test of orthodoxy, especially between Rome and Constantinople, are well known to all students of Ecclesiastical history.
Page 26, line 10, The words within the brackets I have added from the cognate Liturgy of 5. Cyril.
Page 28, line 10. This is the short prayer against temptation, which occurs in all Liturgies after the Lorp’s Prayer (the Clementine only excepted, where the Lorp’s Prayer itself is not found,) and which is called the Hmbo- lismus.
Page 28, line 7 from bottom. This is called the Prayer of Intense Adoration, and answers to the worship paid by the Western Church at the Elevation of the Host.
Page 30, line 2. The Sancta sanctis, a component part of all Eastern Liturgies, as well as of the Mozarabic and Gallican; and so frequently referred to by the Fathers. But for the extraordinary interpretation which a late able writer would affix to the expression, it would be needless to observe that the sense has always been understood, as it still is understood, by the Eastern Church, “ Holy things for holy persons:” and never “The Holy things are lifted up to the holy places.”
Page 33. This last prayer is a manifest addition, taken from some other Office, and having no business here.
ὁδ Tana νἢ ἠὲ a
᾿ ΡΝ ΜῈ Ves’ geo tute ΩΣ eek in eee ἐκ | ies enh Seve ol th eae MOTE OF CSL MONA Oa Oe Ramee GL ict Ὶ 16 PITT eH ST ee ee bb
δ ΤῊΝ; ‘ Pee et: ah ἃ aly vers) Ne MEM) ὦ ὮΝ }
ἕ
{ . is bry
ae 6 Li rey i be Ν ae the Ae a eo ghee ἄντα . 2 hae Of eA ee ἥν ee, ba ea ἢ hk [i Ἐν:
τε " “
᾿" fear A betas | EP ee Ty Lease
THE LITURGY
SAINT JAMES, er, BROTHER OF THE LORD:
OR
ACCORDING TO THE USE OF THE
Church of PHerusalem.
EDITED BY THE
REV. J. Mc. NEALE, M.A,,
WARDEN OF SACKVILLE COLLEGE.
i i i ie
LONDON: J. T. HAYES, LYALL PLACE, EATON SQUARE. 1858.
het
7 ies
{
ett
i
τς M. WATTS, CROWN COURT, TEMPLE
4
PREFACE.
Tue Liturgy of S: JAmzEs may claim the first place for value among all the primitive Liturgies. The direct parent of those of S. Basil and S. Chrysostom, it is itself still said in some of the islands of the Archipelago on S. James’s Day.
There are but two MSS., with the fragment of a third, from which the ancient text is derived. The first of these, belonging to the Basilian Library at Rome, was written at Antioch during the twelfth century: the second appears to have been transcribed in Mount Sinai during the tenth. The earliest edition was published at Rome in 1526, by Demetrius Ducas; then we have the Paris edition of 1560; then the reprints in the Bibliotheca Patrum, the Codex Apocryphus Novi Testamenti, and the Codex Liturgicus of Assemann. Bishop Rattray published, in 1742, “The Ancient Liturgy of the Church at Jerusalem ;” or S. James’s, restored, as he conceived, to its original purity by the omission of later insertions: a valuable work, from the collation of parallel passages in the other primitive Liturgies, though the supposed restoration is unsatisfactory enough. Then follow Mr. Trollope’s “ Greek Liturgy of S. James, with an English Introduction and Notes” (Edinburgh, 1848); my own
xl PREFACE.
edition in the Tetralogia Liturgica; and finally, Dr. Daniel’s, in his Codex Liturgicus, who has done me the honour of quoting largely from my notes.
The present edition is not an exact reprint of any oi the above-mentioned, as further consideration has induced me to prefer one or two readings which I had rejected in the Tetralogia.
The Litar gy of S. Clement, with Gon’s help, will be
the next to follow.
SACKVILLE CoLLEGE, June 9th, 1858.
Ἤ @EIA ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ TOY ATIOY ADOSTOAOY KAI AAEA®O@QEOY IAKQBOY.
Ὁ ἱερεύς.
ἘΝ πλήθει ἁμαρτιῶν μεμολυσμένον με μὴ ἐξουδενώ- σῃς, δέσποτα Κύριε ὁ “Θεὸς ἡμῶν" ἰδοὺ γὰρ προσῆλθον τῷ θείῳ τούτῳ καὶ emoupavigy μυστηρίῳ σου, οὐχ ὡς ἄξιος ὑπάρχων" ἀλλ᾽ εἰς τὴν σὴν ἀφορῶν ἀγαθότητα, ἀφίημί σοι τὴν φωνὴν, Ὁ Θεὸς ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρ- τωλῷ' ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἐνώπιόν σου, καὶ οὐκ εἰμὶ ἄξιος ἀντοφθαλμῆσαι τῇ ἱερᾷ σου ταύτῃ καὶ πνευματικῇ τραπέζῃ, ep ἢ ὁ μονογενής σου Υἱὸς καὶ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστὸς ἐμοὶ τῷ ἁμαρτωλῷ, καὶ πάσῃ κηλῖδι κατεστιγμένῳ, μυστικῶς πρόκειται εἰς θυσίαν. Διὸ ταύτην σοι τὴν ἱκεσίαν καὶ εὐχαριστίαν προσάγω, τοῦ “καταπεμφθῆναΐ μοι τὸ Πνεῦμά σου τὸ Παράκλητον ἐνισχύον καὶ ᾿καταρτίζον “με πρὸς τὴν λειτουργίαν ταύτην, καὶ τὴν παρὰ σοῦ μοι τῷ λαῷ ἐπαγγελθεῖσαν φωνὴν, ἀκατακρίτως ταύτην ἀποφθέγ- ξασθαι καταξίωσον, € ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, μεθ᾽ ov εὐλογητὸς εἰ, σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ καὶ ὁμοουσίῳ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Εὐχὴ τῆς παραστάσεως.
Δόξα τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, τῷ τριαδικῷ καὶ ἐνιαίῳ φωτὶ τῆς θεότητος, τῆς ἐν τριάδι μοναδικῶς ὑπαρχούσης, καὶ διαιρουμένης ἀδιαιρέτως" τριὰς γὰρ εἷς Θεὸς παντοκράτωρ, οὗ τὴν δόξαν οἱ οὐ- ρανοὶ διηγοῦνται, ἡ δὲ γῆ τὴν αὐτοῦ δεσποτείαν, καὶ ἡ
Ε
42 THE LITURGY OF
θάλασσα τὸ αὐτοῦ κρᾶτος, καὶ πᾶσα αἰσθητὴ καὶ voy- τὴ κτίσις τὴν αὐτοῦ μεγαλειότητα κηρύττει πάντοτε" ὅτι αὐτῷ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμὴ, κράτος, μεγαλωσύνη τε καὶ μεγαλοπρέπεια, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿ΔΑμήν.
Box TOU θυμιάματος τῆς εἰσόδου τῆς ἐνάρξεως.
Δέσποτα Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ὦ Θεοῦ Λόγε, ὁ ἐκουσίως ἑαυτὸν θυσίαν ἄμωμον ἐπὶ σταυροῦ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ προσαγαγὼν, ὁ διφυὴς ἄνθραξ, ὁ τῇ λαβίδι τῶν τοῦ προφήτου χειλέων ἁψάμενος, καὶ τὰς ἁμαρ- τίας αὐτοῦ ἀφελόμενος, ἅψαι καὶ ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν τῶν αἰσθήσεων, καὶ “καθάρισον ἡ ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλίδος, καὶ TAPATTHTOV ἡμᾶς ἀγνοὺς τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ τοῦ προσενέγκαι σοι θυσίαν αἰνέσεως" καὶ πρόσδεξαι ap ἡμῶν τῶν ἀχρείων δούλων σου τὸ παρὸν θυμίαμα, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας" καὶ εὐωδίασον ἡ ἡμῶν τὸ δυσῶδες τῆς
υχῆς καὶ τοῦ σώματος" καὶ ἁγίασον ἡμᾶς τῇ ἀγια- στικῇ δυνάμει τοῦ παναγίου σου Πνεύματος" σὺ γὰρ εἶ μόνος ἅγιος, ὄ ἁγιἄζων καὶ τοῖς πιστοῖς μεταδιδόμενος" καὶ πρέπει σοι ἡ δόξα σὺν τῷ avapye σου Πατρὶ, καὶ τῷ ᾿παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι; νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
Εὐχὴ τῆς ἐνάρξεως.
Evepyéra βασιλεῦ τῶν αἰώνων, καὶ τῆς κτίσεως ἁπάσης δημιουργὲέ, πρόσδεξαι προσιοῦσάν σοι διὰ τοῦ Χριστοῦ σου τὴν ἐκκλησίαν σου" ἑκάστῳ τὸ συμφέρον ἐκπλήρωσον᾽ ἄγαγε πᾶντας εἰς τελειότητα, καὶ ἀξίους ἡμᾶς ἀπέργασαι τῆς χἄριτ τος τοῦ ἁγιασμοῦ σου, ἐπισυν- ἄγων ἡμᾶς ἐν τῇ ἁγίᾳ σου ἐκκλησίᾳ, 7 ἣν “περιεποιήσω τῷ τιμίῳ αἵματι “τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, Κυρίου δὲ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ εὐλογητὸς
SAINT JAMES. 43
εἶ καὶ δεδοξασμένος σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν. Ὃ διάκονος. Ἔτι τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν. Ὃ ἱερεὺς, εὐχὴν τοῦ θυμιάματος τῆς εἰσόδου τῆς συνάξεως. Ὁ Θεὸς ὁ προσδεξάμενος Αβὲλ τὰ δῶρα, Νῶε καὶ "A Bod τὴν θυσίαν, Δαρὼν καὶ Ζαχαρίου τὸ θυμίαμα, πρόσδεξαι καὶ ἐκ χειρὸς ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν τὸ θυμίαμα. τοῦτο εἰς ὀσμὴν εὐωδίας καὶ ἄφεσιν τῶν ἁμαρ- τιῶν ἡμῶν, καὶ παντὸς τοῦ λαοῦ σου, ὅτι εὐλογημένος ὑπάρχεις, καὶ πρέπει σοι ἢ δόξα τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεί.
Ὃ διάκονος. Κύριε εὐλόγησον.
‘O ἱερεὺς ἐπεύχεται.
‘O Κύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, ὁ δι ὑπερβολὴν ἀγαθότητος καὶ ἀκατάσχετον ἔρωτα, σταυ- ρωθεὶς, καὶ λόγχῃ καὶ ἥλοις παρῆναι μὴ ἀπανηνάμενος" ὁ τὴν κρυφίαν καὶ | ἐπίφοβον ταύτην τελετὴν, εἰς ἀνάμ- νήσιν αἰωνίαν ἡμῖν ἐκτενῆ παρασχόμενος" εὐλογήσαι τὴν ἐν Χριστῷ τῷ Θεῷ διακονίαν σου, καὶ εὐλογήσαι τὴν εἴσοδον ἡμῶν, καὶ ἐντελῶς τελειώσαι τὴν παρά- στασιν τῆς λειτουργίας ἡμῶν ταύτης, τῇ ἀφάτῳ αὐτοῦ εὐσπλαγχνίᾳ, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ‘Apnv.
\ ἴω Εὐχὴ ἀποκριτικὴ παρὰ τοῦ διακόνου.
“Ὁ Κύριος εὐλογήσαι καὶ ἀξιῶσαι ἡμᾶς σεραφικῶς δωροφορῆσαι, καὶ προσᾷσαι τὴν πολυύμνητον δὴν τοῦ ἐνθεαστικοῦ καὶ τρισαγίου, τῷ ἀνενδεεῖ καὶ ὑπερπλήρει πάσης τῆς ἁγιαστικῆς τελειότητος; νῦν καὶ ἀεί.
E2
44 THE LITURGY OF
> 7 3 a e , 5» a Εἰτα ἄρχεται ἀειδεῖν ὁ διάκονος ἐν TH εἰσόδῳ.
Ὁ μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἀθάνατος
ὑπάρχων, καταδεξάμενος διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν σαρκωθῆναι ἐκ τῆς ἁγίας θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου
Μαρίας, ἀτρέπτως ἐνανθρωπήσας, σταυρωθείς TE,
Χριστὲ ὁ Θεὸς, θανάτῳ θάνατον πατήσας, εἰς ov τῆς
ἁγίας Τριάδος, συνδοξαζόμενος τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, σῶσον ἡμάς.
Ν
‘O ἱερεὺς λέγει τὴν εὐχὴν ταύτην ATO τῶν πυλῶν ἕως τοῦ θυσιαστηρίου.
yo: Θεὸς ὁ παντοκράτωρ ὃ μεγαλώνυμος Κύριος, ὁ δοὺς ἡμῖν εἴσοδον εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, διὰ τῆς ἐπι- δημίας τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, Κυρίου δὲ καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἱκετεύομεν καὶ πα- ρακαλοῦμεν τὴν σὴν ἀγαθότητα, ἐπειδὴ ἔμφοβοι καὶ ἔντρομοί ἐσμεν, μέλλοντες παρεστάναι τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ, ἐξαπόστειλον ἐφ᾽ ἡμᾶς ὁ Θεὸς τὴν χάριν σου τὴν ἀγαθὴν, καὶ ἁγίασον ἡμῶν τὰς υχὰς καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ πνεύματα, καὶ ἀλλοίωσον τὰ φρονή- ματα ἡμῶν πρὸς εὐσέβειαν, ἵνα ἐν καθαρῷ συνειδότι προσφέρωμεν σοι δῶρα, δόματα, καρπώματα, εἰς ἀθέ- τησιν. τῶν ἡμετέρων πλημμελημάτων, καὶ εἰς ἱλασμὸν παντὸς τοῦ λαοῦ σου, χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλαν-
σρωπίᾳ τοῦ ) μονογενοῦς σου Υἱοῦ, μεθ᾽ οὗ εὐλογητὸς εἶ
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
Μετὰ τὸ εἰσελθεῖν εἰς τὸ θυσιαστήριον
λέγει ὁ ἱερεύς. LR 8 δὲ Kipynvy πασιν. Ὃ λαός. Ν “ ’ , Καὶ τῳ πνεύματι σου.
SAINT JAMES. 45
Ὃ ἱερεύς. ε ’ > Α͂ , co 4 iF , »" Ἢ Ο Κύριος εὐλογῆσαι πάντας ἡμᾶς, και ἁγιάσαι emt τῇ εἰσόδῳ καὶ ἱερουργίᾳ τῶν θείων καὶ ἀχράντων μυστη- pic,’ καὶ τὰς μακαρίας, υχᾶς ἀναπαύων μετὰ ἁγίων καὶ δικαίων, τῇ αὑτοῦ χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμῆν.
, Εἶτα λέγει ὁ διάκονος συναπτῆν.
Ἔν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης καὶ Θεοῦ φιλανθρωπίας καὶ σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἡ ἡμῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ ) σύμπαντος κόσμου, καὶ | EVOT EWS πασῶν τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ ἐκκλησιῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν. καὶ συγχωρήσεως τῶν πλημμελημάτων ἡμῶν, καὶ τοῦ ῥυσθῆναι ἡ ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψε ews, ὀργῆς, κινδύνου, καὶ ἀνάγκης; καὶ ἐπαναστάσεως ἐχθρῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Εἶτα οἱ ψάλται τὸν τρισάγιον Ψάλ- λουσιν ὕμνον. Ἅγιος, ὁ Θεὸς, ἅγιος ἰσχυρὸς, ἅγιος ἀθάνατος, ἐλέ- σον ἡμάς.
Καὶ ὁ ἱερεὺς ἐπεύχεται ἐπικλινόμενος. β Οἰκτίρμον καὶ ἐλεῆμον, μακρόθυμέ καὶ πολυέλεε καὶ ἀληθινὲ Κύριε, ἐπίβλεψον ἐξ ἑτοίμου κατοικητηρίου σου, καὶ ἐπάκουσον ἡμῶν τῶν σῶν ἱκετῶν, καὶ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ παντὸς πειρασμοῦ διαβολικοῦ τε καὶ ἀνθρω- ast καὶ μὴ ἀποστήσῃς ἀφ᾽ ἡμῶν τὴν σὴν βοήθειαν,
μηδ ὲ βαρυτέρας τῆς ἡμετέρας δυνάμεως παιδείας ἐ ἐπα- γάγῃς ἡμῖν" ἡμεῖς γὰρ οὐχ ἱκανοὶ πρὸς τὸ νικᾶν τὰ ἀντιπίπτοντα" σὺ δὲ δυνατὸς εἶ, Κύριε, εἰς τὸ σώζειν ἐκ πάντων τῶν ἐναντιωμάτων" σῶσον ἡμᾶς ὁ Θεὸς ἐκ τῶν δυσχερῶν τοῦ κόσμου τούτου κατὰ τὴν χρηστότη-
46 THE LITURGY OF
τά σου, ὅπως εἰσελθόντες ἐν καθαρᾷ συνειδήσει πρὸς τὸ ἅγιόν σου θυσιαστήριον, τὸν μακάριον καὶ τρισάγιον ὕμνον, σὺν ταῖς ἐπουρανίαις δυνάμεσιν, ἀκατακρίτως ἀναπέμπωμέν σοι" καὶ τὴν εὐάρεστόν σοι καὶ θείαν ἐπιτελέσαντες λειτουργίαν, καταξιωθῶμεν τῆς αἰωνίου
ζωῆς. Ἐκφώνησις.
Ὅτι ἅγιος el, Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ ἐν ἁγίοις κατοικεῖς καὶ ἐπαναπαΐῃ, καὶ σοὶ τὴν δόξαν καὶ τὸν τρισάγιον ὕμνον ἀναπέμπομεν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Yio καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὁ λαός. Ἀμήν.
Ὁ tepeus. Εἰρήνη πᾶσιν.
Ὃ λαός. Καὶ τῷ πνεύματί σου.
Οἱ ψάλται. ᾿Αλληλούτϊα.
Ἐτα ἀναγινώσκεται διεξοδικώτατα τὰ ἱερὰ λόγια τῆς παλαιᾶς διαθήκης καὶ τῶν “προφητῶν, καὶ ἀποδείκνυται ἡ τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ὀνανθρώπησις, τά τε πάθη καὶ ῇ ἐκ νεκρῶν ἀνάστασις; ἧ εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἄνοδος, καὶ πάλιν 7 δευτέρα αὐτοῦ μετὰ δόξης παρουσία" καὶ τοῦτο γίνεται καθ᾽ ἑκάστην ἐν τῇ ἱερᾷ καὶ θείᾳ ἱερουργίᾳ.
Μετὰ δὲ τὸ ἀναγνῶσαι καὶ διδάξαι λέ- yet ὁ διάκονος"
Εἴπωμεν πάντες, Κύριε ἐλέησον.
Κύριε παντοκράτορ ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, δεό- μεθά σου, ἐπάκουσον.
Ὑπὲρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης καὶ τῆς σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἡ ἡμῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, καὶ ἑνώσεως
SAINT JAMES. 47
β πασῶν τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ ἐκκλησιῶν, τοῦ Κυρίου ᾿ δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ σωτηρίας καὶ ἀντιλήψεως παντὸς τοῦ φιλο- χρίστου λαοῦ, δεόμεθά σου ἐπάκουσον.
Ὑπὲρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὁ ὀργῆς: κινδύνου καὶ ἀνάγκης: αἰχμαλωσίας, πικροῦ θανάτου. καὶ τῶν ἀνομιῶν ἡμῶν, δεόμεθά σου ἐπάκουσον.
Ὑπὲρ τοῦ περιεστῶτος λαοῦ καὶ ἀπεκδεχομένου τὸ παρὰ σοῦ πλούσιον καὶ μέγα ἔλεος, ἱκετεύομέν σε, σπλαγχνίσθητι καὶ ἐλέησον.
Σῶσον ὁ Θεὸς τὸν λαόν σου, καὶ εὐλόγησον τὴν κλη- ρονομίαν σου.
"Extoxevrat τὸν κόσμον σου ἐν ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς.
Ὕψωσον κέρας Χριστιανῶν τῇ δυνάμει τοῦ τιμίου καὶ ζωοποιοῦ σταυροῦ.
Ἱκετεύομέν σε πολυέλεε Κύριε, ἐπάκουσον ἡμῶν δεο- μένων σου, καὶ ἐλέησον.
‘O λαὸς ἐκ τρίτου.
Κύριε ἐλέησον.
Ὃ διάκονος.
Ὑπὲρ ἀφέσεως ἁμαρτιῶν ἡμῶν, καὶ “συγχωρήσεως πλημμελημάτων, καὶ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου, καὶ ἀνάγκης, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Τὴν ἡμέραν πᾶσαν τελείαν, ἁγίαν, εἰρηνικὴν, καὶ ἀναμάρτητον οἱ πάντες παρὰ τοῦ Κυρίου διελθεῖν αἰτησώμεθα.
Ἄγγελον εἰρήνης, πιστὸν ὁδηγὸν, φύλακα τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν, παρὰ τοῦ | Κυρίου αἰτησώμεθα.
Συγγνώμην καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ τῶν πλημμε- λημάτων ἡ ἡμῶν, παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα.
Τὰ καλὰ καὶ συμφέροντα ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν, καὶ εἰρήνην τῷ κόσμῳ, παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα.
48 THE LITURGY OF
Tov ὑπόλοιπον χρόνον τῆς ζωῆς ἡμῶν ἐν εἰρήνη καὶ ὑγιείᾳ ἐκτελέσαι; παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα.
Χριστιανὰ τὰ τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν, ἀνώδυνα, ἀνε- παίσχυντα, καὶ καλὴν ἀπολογίαν. τὴν ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ καὶ φρικτοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ie ἐὰν ἐνῷ.
Ὅ ἱερεύς. Σὺ γὰρ εἶ 6 εὐαγγελισμὸς καὶ ὁ φωτισμὸς, σωτὴρ αἱ φύλαξ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν, ὁ Beds, καὶ ὁ μονογενής σου Yios, καὶ τὸ Πνεῦμά σου τὸ πανάγιον, νῦν καὶ ἀεί. Ὃ λαός. ᾿ΔἈμήν. ‘O ἱερεύς.
Τῆς παναγίας; ἀχράντου, ὑπερενδόξου δεσποίνης ἡμῶν θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, μετὰ πάντων τῶν ἁγίων καὶ δικαίων, μνημονεὔσαντες, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ
παραθώμεθα.
Ὁ Aads. Dor Κύριξ.
‘O ie ρ εύς.
‘O ἐνηχήσας ἡμᾶς Θεὸς τὰ θεῖά σου λόγια καὶ σω- τήρια, φώτισον τὰς ψυχὰς ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν εἰς τὴν τῶν προλεχθέντων κατάληψιν, ἃ ὡς μὴ μόνον ἀκροα- τὰς ὀφθῆναι τῶν πνευματικῶν, ἀλλὰ καὶ “ποιητὰς
πρἄξεων ἀγαθῶν, πίστιν μετερχομένους ἀνύπουλον, βίον ἄμεμπτον, πολιτείαν ἀνέγκλητον.
Ἔκ # ὦνῃησις.
Ἔν Χριστῷ Ιησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, μεθ᾽ οὗ εὐλογη- τὸς εἶ, σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
Ὁ λαός. ᾿Αμήν..
‘O ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν.
SAINT JAMES. 49
Ὃ λαός.
Καὶ τῷ πνεύματί σου.
Ὃ διάκονος.
Τὰς κεφαλὰς ἡμῶν τῷ Κυρίῳ κλίνωμεν.
Ὃ λαός. Σοὶ Κύριε.
Ὁ ἱερεὺς ἐπεύχεται λέγων.
Δέσποτα ζωοποιὲ καὶ τῶν ἀγαθῶν χορηγὲ, ὁ δοὺς τοῖς ἀνθρώποις τὴν μακαρίαν ἐλπίδα τῆς αἰωνίου ζωῆς, τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστὸν, καταξίωσον ἡμᾶς ἐν ἁγιασμῷ καὶ ταύτην σοι τὴν θείαν ἐπιτελέσαι λει- τουργίαν, εἰς ἀπόλαυσιν τῆς μελλούσης μακαριότητος.
Ἐκφώνησις.
“Ὅπως ὑπὸ τοῦ κράτους σου πάντοτε φυλαττόμενοι. καὶ εἰς φῶς ἀληθείας “ὁδηγούμενοι, σοὶ τὴν δόξαν καὶ τὴν εὐχαριστίαν ἀναπέμπωμεν, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Yio καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεί.
Ὁ λαό ς. ᾿Αμῆν.
ὋὉ διάκονος.
My TIS τῶν κατηχουμένων, μή τις τῶν ἀμυήτων, μή
τις τῶν μὴ δυναμένων ἡμῖν συνδεηθῆναι" ἀλλήλους
ἐπίγνωτε" τὰς θύρας" ὀρθοὶ" πάντες. “Ete τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν. Ὁ ἱερεὺς εὐχὴν τοῦ θυμιάματος.
“Δέσποτα παντοκράτορ. βασιλεῦ τῆς δόξης," 6 εἰδὼς τὰ πάντα πρὶν γενέσεως αὐτῶν, αὐτὸς πάρεσον ἡμῖν ἐν τῇ ὥρᾳ ἁγίᾳ ταύὔτῃ ἐπικαλουμένοις oe καὶ λύτρωσαι ἡμᾶς ἀπὸ αἰσχύνης παραπτωμάτων'" κάθαρον ἡ ἡμῶν τὸν νοῦν καὶ τὰ φρονήματα ἀπὸ μιαρῶν ἐπιθυμιῶν καὶ κοσμικῆς ἀπάτης καὶ πάσης διαβολικῆς ἐ ἐνεργείας" καὶ ὶ πρόσδεξαι ἐκ χειρὸς ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν τὸ θυμίαμα τοῦτο, ὡς προσοδέξω τὴν προσφορὰν "AeA καὶ Νῶε καὶ ᾿Ααρὼν
ων» ΤΥ ΡΎῪ ΤΑ ΤΡ ΠΥ
δο THE LITURGY OF
καὶ Σαμουὴλ, καὶ πάντων σου τῶν αγίων, ῥυόμενος ἡμᾶς ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πράγματος, καὶ σώζων εἰς τὸ πάντοτε εὐαρεστεῖν καὶ προσκυνεῖν καὶ “δοξάζειν. σε τὸν Πατέρα καὶ τὸν μονογενῆ σου Υἱὸν καὶ τὸ Πνεῦμά σου τὸ πανάγιον, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
Καὶ ἄρχονται οἱ ἀναγνῶσται τοῦ χερου- βικοῦ.
Οἱ τὰ χερουβὶμ μυστικῶς εἰκονίζοντες, καὶ τῇ ζωο- ποιῷ Τριάδι τὸν τρισάγιον ὕμνον. ἄδοντες, πᾶσαν τὴν βιωτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν, ὡς τὸν βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξάμενοι ταῖς ἀγγελικαῖς ἀοράτως δορυφο- ρούμενον τάξεσιν, ἀλληλούϊα.
Ὃ ἱερεύς.
Σιγησάτω πάσα σὰρξ βροτεία, καὶ στήτω μετὰ φόβου καὶ τρόμου, καὶ μηδὲν γήϊνον ἐν ἑαυτῇ λογι- ζέσθω" ὁ γὰρ βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων, καὶ Κύριος τῶν κυριευόντων, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν προέρχεται σφαγιασθῆναι καὶ δοθῆναι εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς"
ἯΙ φῇ νὴ
Sha a en alae EI a ee PT ER,
--
προηγοῦνται δὲ τούτου οἱ χοροὶ τῶν ἀγγέλων μετὰ Ἷ
πάσης ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας, τὰ πολυόμματα χερουβὶμ, καὶ τὰ ἑξαπτέρυγα σεραφὶμ τὰς ὄψεις καλύπτοντα, καὶ βοῶντα τὸν ὕμνον ἀλληλούϊα, ἀλληλούϊα, a Aovia.
Ὁ ITEPEY 2° εἰσάγων τὰ ἅγια δῶρα, λέγει τὴν pumas ταύτην.
Ὅ “Θεὸς, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ τὸν οὐράνιον ἄρτον τὴν τροφὴν τοῦ παντὸς κόσμου, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἐξαποστείλας, σωτῆρα, καὶ λυτρωτὴν, καὶ εὐεργέτην, εὐλογοῦντα, καὶ ἁγιάζοντα ἡμᾶς, αὐτὸς εὐλόγησον τὴν πρόθεσιν ταύτην, καὶ πρόσδεξαι αὐτὴν εἰς τὸ ὑπερουράνιόν σου θυσιαστήριον" μνημόνευσον,
αν ον a τω a κω
SAINT JAMES. 51
ὡς ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος, τῶν προσενεγκάντων, καὶ or ous προσήγαγον" καὶ ἡμᾶς ἀκατακρίτους διαφύ- λαξον ἐ ἐν τῇ ἱερουργίᾳ τῶν θείων σου μυστηρίων' ὅτι ἡγίασται. καὶ δεδόξασται τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρε- πὲς ὄνομά σου; τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὃ ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν. Ὃ διάκονος. Κύριε εὐλόγησον. Ὃ ἱερεύς. Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς, δ εὐλογῶν καὶ “ἁγιάζων πάντας ἡμᾶς ἐπὶ τῇ “προθέσει τῶν θείων καὶ ἀχράντων. μυστη- ρίων, καὶ τὰς μακαρίας ψυχὰς ἀναπαύων μετὰ ἁγίων
ἈΝ καὶ δικαίων, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὁ διάκονος. Ἔν σοφίᾳ πρόσχωμεν.
Ἄρχετ αι ὁ ἱερεύς.
Πιστεύω εἰς ἕνα Θεὸν Πατέρα παντοκράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς" καὶ εἰς ἕνα Κύριον ᾿Ιησοῦν Χριστὸν τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ. Καὶ τὰ ἑξῆς τοῦ συμβό- λου τῆς πίστεως.
Ἁ Ἔπειτα ἐπεύχεται κλίνας τὸν αὐχένα.
‘Oo πάντων Θεὸς καὶ Δεσπότης, ἀξίους ἡμᾶς ἀπέρ-. γασαι:! τῆς ὥρας ταύτης τοὺς ἀναξίους, φιλάνθρωπε' ἵνα καθαρεύοντες παντὸς δόλου καὶ πάσης ὑποκρίσεως, ἑνωθῶμεν ἀλλήλοις τῷ τῆς εἰρήνης καὶ τῆς ἀγάπης συνδέσμῳ, βεβαιούμενοι τῷ τῆς σῆς θεογνωσίας ὁ αγιασ- μῷ, διὰ τοῦ μονογενοῦς σου Yiov, Κυρίου δὲ καὶ Σωτῆ-
52 THE LITURGY OF
“A ρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ εὐλογητὸς εἶ σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. "Aun.
Ὃ διάκονος.
Στῶμεν καλῶς, στῶμεν εὐλαβῶς, στῶμεν μετὰ φό- βου Θεοῦ καὶ κατανύξεως. Ἔν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὃ ἱερεύς.
Ὅτι Θεὸς εἰρήνης, ἐλέους, ἀγάπης, οἰκτιρμῶν, καὶ φιλανθρωπίας ὑ ὑπάρχεις σὺ, καὶ ὁ “μονογενής σου Υἱὸς, καὶ τὸ Πνεῦμά σου τὸ πανάγιον νῦν καὶ ἀεί.
Ὃ λαό ς. ᾿Αμήν.
Ὃ ἱερεύς. Ἑ ρήνη πᾶσιν.
Ὃ λαός. Kat τῷ πνεύματί σου.
‘O διάκονος.
᾿Αγαπήσωμεν ἀλλήλους ἐν φιλήματι ἁγίῳ. Τὰς κεφαλὰς ἡμῶν τῷ Κυρίῳ κλίνωμεν.
ε ε Χ 5 , Va ὡς 9 A O ἱερευς ἐεἐπικλινόμενος λέγει τὴν εὐχὴν ταύτην.
ε ’ a Ν 5 , N “Ὁ ’
δ “μόνος Κύριος και “ἐλεήμων Θεος, τοις κλινουσι τοὺς ἑαυτῶν αὐχένας ἐνώπιον τοῦ ἁγίου θυσιαστηρίου, καὶ ἐπιζητοῦσι “τὰς “παρὰ σοῦ πνευματικὰς δωρεὰς, ἐξαπόστειλον τὴν “χάριν σου τὴν ἀγαθὴν, καὶ εὐλόγη- σον πάντας ἡμᾶς ἐν πάσῃ εὐλογίᾳ πνευματικῇ καὶ ἀνα- φαιρέτῳ, ὁ ἐν ὑψηλοῖς κατοικῶν, καὶ ταπεινὰ ἐφορῶν.
Ε κῳῴφώνησις. ry) 3 \ N Q a oe , Ore αἰνετὸν καὶ προσκυνητὸν καὶ ὑπερένδοξον ὑπάρχει. τὸ πανάγιον ὄνομά σου, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ
Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
SAINT JAMES. 53
‘O διάκονος. Κύριε εὐλόγησον. Ὃ ἱερεύς. Ὁ Κύριος εὐλογήσει καὶ συνδιακονήσει πᾶσιν ἡμῖν τῇ αὐτοῦ χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ. Καὶ πάλιν. Ὁ Κύριος εὐλογήσει, καὶ ἀξίους ποιήσει τῆς παρα-
[4 στάσεως τοῦ ἁγίου θυσιαστηρίου, πάντοτε, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
A , Και παλιν.
Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς, ὁ εὐλογῶν καὶ ͵ ἁγιάζων πάντας MAS ἐπὶ τῇ παραστάσει καὶ ἱερουρ via τῶν ἀχράντων ‘ αὐτοῦ μυστηρίων, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς TOUS αἰῶνας.
Ὁ διάκονος ποιεῖ καθολικὴν" συναπτήν.
Ἔν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὃ λαός. Κύριε ἐλέησον.
Ὃ διάκονος.
Σῶσον, ἐλέησον, οἰκτείρησον, καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς, | ὁ Θεὸς τῇ σῇ χάριτι.
Ὑπὲρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης, καὶ Θεοῦ φιλανθρωπίας, καὶ σωτηρίας τῶν ψυχῶν ἡ ἡμῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου, καὶ | ἑνώσεως πασῶν τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ ἐκκλησιῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῶν καρποφορούντων καὶ καλλιεργούντων ἐν ταῖς ἁγίαις τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίαις, μεμνημένων τῶν πενήτων, χηρῶν καὶ ὀρφανῶν, ξένων καὶ ἐπιδεομένων, καὶ τῶν ἐντειλαμένων ἡμῖν ὥστε μνημονεύειν αὐτῶν ἐν ταῖς προσευχαῖς, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῶν ἐν γήρᾳ καὶ ἀδυναμίᾳ o1 ὄντων, νοσούντων, καμνόντων, καὶ τῶν ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων ἐνοχ-
54 THE LITURGY OF
λουμένων, τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ ταχείας ἰάσεως καὶ σω- τηρίας αὐτῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῶν ἐν ,“παρθενίᾳ, καὶ ἁγνείᾳ, καὶ ἀσκήσει, καὶ ἐν σεμνῷ γάμῳ διαγόντων, καὶ τῶν ἐν ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς ἀγωνιζομένων ὁσίων πατέρων τε καὶ ἀδελφῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ πλεόντων, ὁδοιπορούντων, ξενιτευόντων Χρισ- τιανῶν, καὶ τῶν ἐν αἰχμαλωσίαις, καὶ ἐξορίαις, καὶ "ἐν φυλακαῖς, καὶ πικραῖς δουλείαις ὁ ὄντων ἀδελφῶν ἡμῶν, εἰρηνικῆς ἐπανόδου αὐτῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ ἀφέσεως ἁμαρτιῶν, καὶ συγχωρήσεως, πλημ- μελημάτων ἡμῶν, καὶ ὑπὲρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου, καὶ ἀνάγκης, καὶ ἐπαναστάσεως ἐχθρῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ εὐκρασίας ἀέρων, ὄμβρων εἰρηνικῶν, δρόσων ἀγαθῶν, καρπῶν. εὐφορίας, τελείας εὐετηρίας, καὶ ὑπὲρ τοῦ στεφάνου τοῦ ἐνιαυτοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῶν παρόντων καὶ συνευχομένων ἡμῖν ἐν ταύτῃ TH ἁγίᾳ ὥρᾳ καὶ ἐν παντὶ καιρῷ πατέρων τε καὶ ἀδελ- φῶν ἡμῶν, σπουδῆς, καμάτου, καὶ προθυμίας αὐτῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Καὶ ὑπὲρ “πάσης ψυχῆς. Χριστιανῆς θλιβομένης καὶ καταπονουμένης, ἐλέους καὶ βοηθείας Θεοῦ ἐπιδεομένης, καὶ ἐπιστροφῆς τῶν πεπλανημένων; ὑγιείας τῶν acbe- νούντων, καὶ ἀναῤῥύσεως τῶν αἰχμαλώτων, ἀναπαύ- σεως τῶν προκεκοιμημένων πατέρων τε καὶ ἀδελφῶν, τοῦ Κυρίου “δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τοῦ εἰσακουσθῆναι καὶ εὐπρόσδεκτον γενέσθαι τὴν δέησιν ἡ ἡμῶν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, καὶ τοῦ καταπεμ- φθῆναι ἡμῖν πλούσια τὰ ἐλέη καὶ τοὺς οἰκτιρμοὺς αὐτοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Τῆς παναγίας, ἀχράντου, ὑπερενδόξου, εὐλογημένης δεσποίνης ἡμῶν, θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, καὶ πάντων τῶν ἁγίων καὶ δικαίων μνημονεύσωμεν,
SAINT JAMES. 55
| ὅπως εὐχαῖς καὶ πρεσβείαις αὐτῶν οἱ πάντες ἐλεη- θῶμεν.
Καὶ ὑπὲρ τῶν προκειμένων τιμίων, ἐπουρανίων, ἀῤ- ῥήτων, ἀχράντων, ἐνδόξων, φοβερῶν, φρικτῶν, θείων δώρων, καὶ σωτηρίας τοῦ παρεστῶτος καὶ προσφέροντος αὐτὰ ἱερέως, Κύριον τὸν Θεὸν ἱκετεύσωμεν.
Ὃ λαός. Κύριε ἐλέησον.
Ἐκ τρίτου.
Εἶτα σφραγίξζει τὰ δῶρα ὁ ἱερεὺς, καὶ ἱστάμενος λέγει καθ᾽ ἑαυτὸν οὕτως. Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀν-
θρώποις εὐδοκία.
Ἔκ τρίτου.
Κύριε τὰ χείλη μου ἀνοίξεις, καὶ τὸ στόμα μου ἀναγ- γελεῖ τὴν αἴνεσίν σου.
"EK τρίτου.
Πληρωθήτω τὸ στόμα μου aiver ews ,σου, Κύριε, ὅπως ὑμνήσω τὴν δόξαν σου, ὅλην τὴν ἡμέραν τὴν με- γαλοπρέπειάν σου.
Ἐκ τρίτου.
Τοῦ Πατρός. Ἀμήν: Καὶ τοῦ Υἱοῦ. ᾿Αμήν. Καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. ᾿Αμήν. Νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
Καὶ ἐπικλινόμενος ἔνθεν καὶ ἔνθεν, λέγει. Μεγαλύνατε : τὸν Κύριον σὺν ἐμοὶ, καὶ ὑψώσωμεν τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐπὶ τὸ αὐτό.
5 Καὶ ἀποκρίνονται ἐπικλινομένως.
Πνεῦμα ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ, καὶ δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι.
a
56 THE LITURGY OF
Εἶτα ὁ ἱερεὺς διεξοδικῶς.
‘O ἐπισκεψάμενος ἡμᾶς ἐν ἐλέοις καὶ οἰκτιρμοῖς, δέσποτα Κύριε, καὶ χαρισάμενος παῤῥησίαν ἡμῖν τοῖς, ταπεινοῖς καὶ ἁμαρτωλοῖς καὶ ἀναξίοις σου δούλοις, παρεστάναι τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ, καὶ προσφέρειν σοι τὴν φοβερὰν ταύτην καὶ ἀναίμακτον θυσίαν ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων καὶ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοη- μάτων, ἐπίβλεψον ἐ ἐπ᾿ ἐμὲ τὸν ἀχρεῖον δοῦλόν σου, καὶ ἐξάλειψον τὰ παραπτώματα διὰ τὴν σὴν εὐσπλαγχ- νίαν" καὶ καθάρισόν μου τὰ χείλη καὶ τὴν καρδίαν ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος" καὶ ἀπόστη- σον ἀπ᾽ ἐμοῦ πάντα χ λογισμὸν αἰσχρόν τε καὶ ἀσύνετον, καὶ ἱκάνωσόν με τῇ δυνάμει τοῦ παναγίου σου Πνεύ- ματος εἰς τὴν λειτουργίαν ταύτην" καὶ πρόσδεξαί με διὰ τὴν ἀγαθότητᾶ σου, προσεγγίζοντα TO ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ" καὶ εὐδόκησον, Κύριε, δεκτὰ γενέσθαι ᾿ τὰ προσαγόμενα ταῦτα δῶρα διὰ τῶν ἡμετέρων χειρῶν, συγκαταβαίνων ταῖς ἐμαῖς ἀσθενείαις, καὶ μὴ ἀποῤῥί- uns με ἀπὸ τοῦ προσώπου σου, μηδὲ βδελύξῃ, τὴν ἐμὴν ἀναξιότητα, ἀλλ᾽ ἐλέησόν με κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου, καὶ κατὰ τὸ πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν σου παρένεγκε τὰ ἀνομήματά μου, ἵνα ἀκατακρίτως προσελθὼν κατενώ- πιον τῆς δόξης σου, καταξιωθῶ τῆς σκέπης τοῦ μονογε- νοῦς σου Υἱοῦ καὶ τῆς ἐλλάμψεως τοῦ παναγίον Πνεύ- ματος, καὶ μὴ ὡς δοῦλος ὁ ἁμαρτίας ἀποδόκιμος γένωμαι, ἀλλ᾽ ὡς δοῦλος σὸς εὕρω χάριν καὶ ἔλεος. καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν ἐνώπιόν σου, καὶ ἐν τῷ νῦν καὶ ἐν τῷ μέλ- λοντι αἰῶνι: ναὶ Δέσποτα παντοκράτορ, παντοδύναμε. Κύριε, εἰσάκουσον τῆς δεήσεώς μου" σὺ γὰρ εἰ ὁ τὰ πάντα ἐνεργῶν. ἐν πᾶσι, καὶ τὴν παρά σου πάντες ἐπι- ζητοῦμεν ἐπὶ πᾶσι βοήθειάν | τε καὶ ἀντίληψιν, καὶ τοῦ μονογενοῦς σου Yiov, καὶ τοῦ «ἀγαθοῦ καὶ ᾿ζωοποιοῦ καὶ ὁμοουσίου Πνεύματος, νῦν καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
σα |
SAINT JAMES, 57
‘O Θεὸς ὁ διὰ πολλὴν καὶ ἄφατον φιλανθρωπίαν
ἐξαποστείλας τὸν μονογενῆ σου Yiov εἰς τὸν κόσμον, Υ͂
ἵνα τὸ πεπλανημένον ἐπαναστρέψῃ πρόβατον, μὴ ἀπο- στραφῆς ἡμᾶς τοὺς ἁμαρτωλοὺς ἐγχειροῦντάς σου τῇ
φοβερᾷ ταύτῃ καὶ ἀναιμάκτῳ θυσίᾳ: οὐ γὰρ ἐπὶ ταῖς
δικαιοσύναις ἡμῶν πεποιθότες ἐσμὲν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ ἐλέει σου τῶ ἀγαθῷ, δι᾿ οὗ τὸ γένος ἡμῶν περιποιῇ" ἱκετεύο- μεν καὶ παρακαλοῦμεν τὴν σὴν ἀγαθότητα, ἵνα μὴ
β γένηται εἰς κατάκριμα τῷ λαῷ σου τὸ οἰκονομηθὲν ἡμῖν τοῦτο πρὸς σωτηρίαν μυστήριον, ἀλλ᾽ εἰς ἐξά-
β λειψιν ὁ ἁμαρτιῶν, εἰς ἀνανέωσιν ψυχῶν καὶ σωμάτων,
εἰς εὐαρέστησίν σου τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, ἐν ἐλέει καὶ
φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, μεθ᾽ οὗ εὐλο-
γητὸς εἰ σὺν τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου
Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
Κύριε ὁ Θεὸς, ὁ κτίσας ἡμᾶς καὶ ἀγαγὼν εἰς τὴν
ζωὴν, ὁ Ο ὑποδείξας ἡ ἡμῖν ὁδοὺς εἰς σωτηρίαν; ὁ χαρισάμενος ἡμῖν οὐρανίων μυστηρίων ἀποκάλυψιν, καὶ θέμενος β ἡμᾶς εἰς τὴν διακονίαν ταύτην ἐν τῇ δυνάμει τοῦ παν-
αγίου σου Πνεύματος, εὐδόκησον, δέσποτα, γενέσθαι ἡμᾶς διακόνους τῆς καινῆς σου διαθήκης, λειτουργοὺς
TOV ἀχράντων σου μυστηρίων' καὶ πρόσδεξαι ἡμᾶς
᾿προσεγγίζοντας τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίω κατὰ τὸ
πλῆθος τοῦ ἐλέους σου; ἵνα ἄξιοι γενώμεθα. τοῦ προσ-
φέρειν σοι δῶρά τε καὶ θυσίας ὑπέρ τε ἑαυτῶν καὶ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων" καὶ δὸς ἡμῖν, Κύριε, μετὰ παν-
τὸς φόβου καὶ συνειδήσεως καθαρας προσκομίσαι σοι
τὴν πνευματικὴν. ταύτην καὶ ἀναίμακτον θυσίαν, ἣν
προσδεξάμενος εἰς τὸ ἅγιον καὶ ὑπερουράνιον καὶ νοε-
pov σου θυσιαστήριον, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας πνευματικῆς,
ἀντικατάπεμψον. ἡμῖν τὴν χάριν τοῦ παναγίου σου Πνεύματος" καὶ ὁ Θεὸς ἐπίβλεψον ἐφ᾽ ἡμάς, καὶ ἔπιδε ἐπὶ τὴν λογικὴν λατρίαν ἡμῶν ταύτην, καὶ πρόσδεξαι αὐτὴν, ὡς προσεδέξω Ἄβελ τὰ δῶρα, Νῶε τὰς θυσίας. : F
.)
he
CO a ᾿᾿"-"
58 THE LITURGY OF
Μωσέως καὶ ᾿Δαρὼν τὰς ἱερωσύνας, Σαμουὴλ τὰς εἰρη- γικὰς, Δαβὶδ τὴν μετάνοιαν, Ζαχαρίου τὸ θυμίαμα: ὡς προσεδέξω € εκ χειρὸς τῶν ἀποστόλων σου τὴν ἀληθινὴν ταύτην λατρείαν, οὕτω πρόσδεξαι καὶ ἐκ χειρῶν ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν τὰ προκείμενα δῶρα ταῦτα ἐν τῇ xen στότητί σου καὶ δὸς ,Ὑγενέσθαι τὴν προσφορὰν ἡμῶν εὐπρόσδεκτον, ἡ γιασμένην ἐν Πνεύματι ἁγίῳ; εἰς ἐξί- λασμα τῶν ἡμετέρων. πλημμελημάτων καὶ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων, καὶ εἰς ἀνάπαυσιν. τῶν προκεκοι- μένων ψυχῶν" ἵνα καὶ ἡμεῖς οἱ ταπεινοὶ καὶ ἁμαρτωλοὶ καὶ ἀνάξιοι δοῦλοί σου, καταξιωθέντες ἀδόλως λει- τουργεῖν τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ, λάβωμεν τὸν μι- σθὸν τῶν πιστῶν καὶ φρονίμων οἰκονόμων, καὶ εὕρωμεν χάριν καὶ ἔλεος ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ φοβερᾷ τῆς ἀνταπο- δόσεώς σου τῆς δικαίας καὶ ἀγαθῆς.
\ A Evy τοῦ καταπετάσματος.
Εὐχαριστοῦμέν σοι; Κύριε ὁ Θεὸς “ἡμῶν, ὅτι ἔδωκας ἡμῖν παῤῥησίαν εἰς τὴν εἴσοδον TOV ἁγίων σου; ἣν ἀνεκαίνισας ἡμῖν ὁδὸν πρόσφατον καὶ ζῶσαν διὰ τοῦ καταπετάσματος τῆς σαρκὸς τοῦ Χριστοῦ σου" κατα- ξιωθέντες οὖν εἰσελθεῖν εἰς τόπον σκηνώματος δόξης σου, ἔσω τε γενέσθαι τοῦ καταπετάσματος, καὶ τὰ ἅγια τῶν ἁγίων κατοπτεῦσαι; προσπίπτομεν͵ τῇ σῇ ἀγαθότητι" Δέσποτα, ἐλέησαι ἡμας" ἐπειδὴ ἔμφοβοι καὶ ἔντρομοί ET MEV, μέλλοντες παρεστάναι τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ καὶ προσφέρειν τὴν φοβερὰν ταύτην καὶ ἀναίμακτον θυσίαν ὑ ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων καὶ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων" ἐξαπόστειλον ὁ ὁ Θεὸς τὴν χάριν σου τὴν ἀγαθὴν, καὶ ἁγίασον ἡμῶν τὰς ψυχὰς καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ πνεύματα' καὶ ἀλλοίωσον ἡμῶν τὰ φρονήματα πρὸς εὐσέβειαν, ἱ ἵνα ἐν καθαρῷ συνει- δότι προσφέρωμέν σοι ἔλεον εἰρήνης, θυσίαν αἰνέσεως.
SAINT JAMES. 59
"Ek pavyces.
Ἔλέει καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, μεθ᾽ οὗ εὐλογητὸς εἰ σὺν τῷ “παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεί.
‘O λαός. "Any.
‘O ἱερεύς. Εἰρήνη πᾶσιν.
Ὃ διάκονος.
Στῶμεν εὐλαβῶς, στῶμεν μετὰ φόβου Θεοῦ καὶ κατανύξεως" πρόσχωμεν τῇ ἁγίᾳ ἀναφορᾷ, εἰρήνην τῷ Θεῷ προσφέρειν.
Ὁ λαός. Ἔλεον εἰρήνης, θυσίαν αἰνέσεως.
Ὃ ἱερεύς.
Καὶ τὰ περικείμενα τῇ ἱερᾷ ταύτῃ τελετῇ συμβο- λικῶς ἀμφιάσματα τῶν αἰνιγμάτων ἀνακαλύψας, τη- λαυγῶς ἡμῖν ἀνάδειξον᾽ καὶ τὰς νοερᾶς ἡμῶν ὄψεις τοῦ ἀπεριλήπτου φωτὸς ΄πλήρωσον, καὶ καθάρας τὴν πτωχείαν ἡμῶν ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύ- ματος, ἀξίαν ἀπέργασαι τῆς φοβερὰς ταύτης καὶ φρικ- τῆς παραστἄσεως" ὅτι ὑπερεύσπλαγχνος καὶ ἐλεήμων Θεὸς ὑπάρχεις, καὶ σοὶ τὴν. δόξαν καὶ τὴν εὐχαριστίαν ἀναπέμπομεν, 7 τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύ- ματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
EITA® CRP AN GE: ‘H ἀγάπη τοῦ Κυρίου καὶ “Πατρὸς, ἡ ἡ χάρις τοῦ Κυ-
ρίου καὶ Υἱοῦ, καὶ ” κοινωνία. καὶ ἡ δωρεὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος εἴη μετὰ πάντων ἡμῶν.
Ὃ λαός. ρὲ: ἢ \ nn Kai μετὰ τοῦ πνεύματός σου. Ὁ ἱερεύς.
# “ 4 A Ν Ἀ Ἄνω σχῶμεν TOV νοῦν καὶ τὰς καρδιας. F2
60 THE LITURGY OF
Ὃ λαός.
Ἄξιον καὶ δίκαιον.
Εἶτα ἐπεύχεται ὁ ἱερεύς.
Ὥς ἀληθῶς ἄξιόν ἐστι καὶ δίκαιον, πρέπον τε καὶ ὀφειλόμενον, σὲ αἰνεῖν, σὲ ὑμνεῖν, σὲ εὐλογεῖν, σὲ προ- σκυνεῖν, σὲ δοξολογεῖν, σοὶ εὐχαριστεῖν τῷ πάσης κτί- σεως ὁρατῆς τε καὶ ἀοράτου δημιουργῷ, τῷ ) θησαυρῷ τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, τῇ πηγῇ τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἀθανασίας, τῷ πάντων Θεῷ καὶ Δεσπότῃ" ὃν ὑ ὑμνοῦσιν οἱ οὐρανοὶ τῶν οὐρανῶν, καὶ πᾶσα 7 “δύναμις αὐτῶν" ἥλιός τε καὶ σελήνη, καὶ πᾶς ὁ τῶν ἄστρων χορός" γῆ» θάλασσα, καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς" Ἱερουσαλὴμ ” ἐπουράνιος πανήγυρις, ἐκκλησία πρωτοτόκων ἀπογεγραμμένων ἐν τοῖς οὐρανοῖς" πνεύματα δικαίων καὶ προφητῶν" ψυχαὶ μαρτύρων καὶ ἀποστόλων" ἄγγελοι, ἀρχάγγελοι, θρό- νοι, κυριότητες, ἀρχαί τε καὶ ἐξουσίαι καὶ δυνάμεις φοβεραὶ, καὶ τὰ χέρουβὶμ πολυόμματα καὶ τὰ ἐξα- πτέρυγα σεραφὶμ, ἃ ταῖς μὲν δυσὶ πτέρυξι κατα- καλύπτει τὰ πρόσωπα ἑαυτῶν, ταῖς δὲ δυσὶ τοὺς πόδας, καὶ ταῖς δυσὶν ἱ ἱπτάμενα, κέκραγεν ἕτερον πρὸς ἕτερον ἀκαταπαύστοις στόμασιν, ἀσιγήτοις δοξολογίαις"
Ἐκῳφώνησις. Τὸν ἐπινίκιον ὕμνον τῆς μεγαλοπρεποῦς σου δόξης
la Ὺν a / lan “ λαμπρᾷ τῇ "φωνῇ ἀδοντα, βοῶντα, δοξολογοῦντα, κε- Ἂς / κραγότα, Kat λέγοντα"
Ὃ λαός,
Ἅγιος, ἅγιος; ἅγιος Κύριε σαβαὼθ, πλήρης ὁ οὐρα- νὸς καὶ ” Ὑ7 τῆς δόξης σου. Ooavva ἐν τοῖς ὑψίστοις" εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου" ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις.
SAINT JAMES. 61°
‘O ἱερεὺς σφραγίζων τὰ δῶρα λέγει.
Ἅγιος εἶ, βασιλεῦ τῶν αἰώνων, καὶ πάσης ἁγιωσύνης Κύριος καὶ δωτήρ᾽ ἅγιος καὶ ὁ μονογενής σου Υἱὸς, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, δι᾽ ov τὰ πάντα ἐποί- ἤσας" ἅγιον δὲ καὶ τὸ Πνεῦμα σου τὸ ἅγιον, τὸ ἐρευνῶν τὰ πάντα, καὶ τὰ βάθη σου τοῦ Θεοῦ" ἅγιος ἐξ παντο- κράτορ, «παντοδύναμε, ἀγαθὲ, poPepe, εὔσπλαγχνε, ὁ συμπαθὴς μάλιστα περὶ τὸ πλάσμα τὸ σόν" ὁ ποιήσας ἀπὸ "γῆς ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα σὴν καὶ ὁμοίωσιν" ὁ χα- ρισάμενος αὐτῷ τὴν τοῦ παραδείσου ἀπόλαυσιν" _ Tapa. βάντα δὲ τὴν ἐντολήν σου, καὶ ἐκπεσόντα, τοῦτον οὐ παρεΐδες, οὐδὲ ἐγκατέλιπες, ἀγαθὲ, ἀλλ᾽ ἐπαίδευσας αὐτὸν ὡς εὔσπλαγχνος πατὴρ, ἐκάλεσας αὐτὸν διὰ νόμου, ἐπαιδαγώγησας αὐτὸν διὰ τῶν προφητῶν' ὕστε-
βον δὲ αὐτὸν τὸν μονογενῆ σου Υἱὸν τὸν Κύριον ἡμῶν δ... Χριστὸν ἐξαπέστειλας εἰς τὸν κόσμον, iva ἐλ- θὼν, τὴν σὴν ἀνανεώσῃ καὶ ἀνεγείρῃ εἰκόνα" ὃς κατελ- θὼν ἐ εκ τῶν οὐρανῶν, καὶ σαρκωβθεὶς ἐ ἐκ Πνεύματος ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς παρθένου καὶ θεοτόκου, συναναστρα- φείς τε Tots ἀνθρώποις, πάντα φκονόμησε πρὸς σωτήη- "ρίαν τοῦ γένους MOV" μέλλων δὲ τὸν ἑκούσιον καὶ ζωοποιὸν διὰ σταυροῦ θάνατον ὁ ἀναμάρτητος “πέρ ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν καταδέχεσθαι, ἐ ἐν τῇ νυκτὶ ἢ πα- ρεδίδοτο, μᾶλλον δὲ ἑαυτὸν παρεδίδου, ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας,
5 ere \ a Ν \ 4 Etta olepeusg τῇ χειρι TOV ἄρτον \ κατασχὼν λέγει.
λαβὼν τὸν “ἄρτον ἐπὶ τῶν ἁγίων καὶ ἀχράντων καὶ ἀμώμων καὶ ἀθανάτων αὐτοῦ χειρῶν, ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ ἀναδείξας σοὶ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ, εὐχαριστήσας, ἁγιάσας, κλάσας, ἔδωκεν ἡμῖν τοῖς αὖ- τοῦ μαθηταῖς καὶ ἀποστόλοις, εἰπών,
69 THE LITURGY OF
, © » Λέγουσιν οἱ διάκονοι. 3 Sf ς la Ν 3 > ΟΣ ὁ Eis ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ζωὴν αἰωνιον. Εἰτα ἐκ eee Λάβετε, φάγετε" τοῦτό μοὺ ἐστὶ τὸ σῶμα, τὸ ὑπὲρ
ὑμῶν κλώμενον καὶ διδόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. Ὁ λαός. ‘Auny.
Εἶτα λαμβάνει τὸ ποτήριον, καὶ NEY Et
Ὡσαύτως μετὰ τὸ δειπνῆσαι, λαβὼν τὸ ποτήριον, καὶ κερᾶσας ἐξ οἴνου καὶ ὕδατος, καὶ ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ ἀναδείξας σοὶ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ, εὐχαριστήσας, ἁγιάσας, εὐλογήσας, πλήσας “Πνεύματος ἁγίου, ἔδωκεν ἡμῖν τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς εἰπὼν, Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες" τοῦτό μου. ἐστὶ τὸ αἷμα, τὸ τῆς καινῆς διαθήκης, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ πολλῶν ἐκχεόμενον, καὶ διαδιδόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.
Ὃ λαός. Ἀμήν.
Ὁ ἱερεύς.
Τοῦτο ποεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν' ὁσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε τὸν ἄρτον τοῦτον, καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, τὸν θάνατον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καταγγέλλετε, καὶ τὴν ἀνάστασιν αὐτοῦ ὁμολογεῖτε, ἄχρις οὗ ἔλθῃ.
Λέγουσιν οἱ διάκονοι. , NYE ἴω Πιστεύομεν καὶ ομολογουμεν. Ὁ λαός.
Τὸν θάνατόν σου, Κύριε, καταγγέλλομεν, καὶ τὴν
ἀνάστασίν σου ὁμολογοῦμεν. ‘O ἱερεύς. Μεμνημένοι οὖν καὶ ἡμεῖς, οἱ ἁμαρτωλοὶ τῶν. ζωο-
ποιῶν αὐτοῦ παθημάτων, τοῦ σωτηρίου σταυροῦ, καὶ τοῦ θανάτου καὶ τῆς τριημέρου ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως,
SAINT JAMES. 63
‘ ~ 3 3 Ν ΓΝ, Ν “ > an καὶ τῆς εἰς οὐρανοὺς ἀνόδου, καὶ τῆς ἐκ δεξιῶν σου
τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς καθέδρας" καὶ τῆς δευτέρας ἐν- δόξου καὶ φοβερᾶς αὐτοῦ παρουσίας, ὅταν ἔλθῃ μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκροὺς, ὅταν μέλλῃ ἀποδι- δόναι € ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ, προσφέρομέν σοι; Δέσποτα, τὴν φοβερὰν ταύτην καὶ ἀναίμακτον θυσίαν, δεόμενοι, iva μὴ κατὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ποιήσῃς ped ἡμῶν, μηδὲ κατὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν. ἀνταποδώσῃς ἡμῖν. ἀλλὰ κατὰ τὴν σὴν ἐπιείκειαν καὶ ἄφατόν σου φιλανθρωπίαν, ὑπερβὰς καὶ ἐξαλείψας τὸ καθ' ἡμῶν χειρόγραφον τῶν σῶν ἱκετῶν, χαρίσῃ ἡμῖν τὰ ἐπου- ράνια; καὶ αἰώνιά σου δωρήματα, ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε, καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε, καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασας, ὁ Θεὸς, τοῖς ἀγαπῶσί oe καὶ μὴ δι᾿ ἐμὲ, καὶ διὰ τὰς ἐμὰς ἁμαρτίας ἀθετήσῃς τὸν λαὸν, φιλάνθρωπε Κύριε.
Εἶτα λέγει ἐκ τρίτου. ς \ ΄, τ. , ς ’ ’, O yao λαός σοὺ καὶ ἡ ἐκκλησία Tou ικετεύουσι σε. Ὃ λαός. ᾿Ἐλέησον ἡμᾶς, Kipie ὁ Θεὸς, [ὁ πατὴρ ὁ παντοκράτωρ. Πάλιν λέγει ὁ ἱερεύ δι ᾿Ελέησον ἡμᾶς, ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ. ᾿Ελέησον ἡ ἡμᾶς, ὁ Θεὸς ὁ σωτὴρ ἡμῶν. ᾿Ελέησον ἡμᾶς, ὁ Θεὸς, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου, καὶ ἐξαπόστειλον ep ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ προκείμενα δῶρα ταῦτα τὸ Πνεῦμά σου τὸ πανάγιον, Εἶτα κλίνας τὸν αὐχένα AKYEE
TO κύριον καὶ ζωοποιὸν, τὸ σύνθρονον σοὶ τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ, καὶ τῷ μονογενεῖ σου Yio, τὸ συμβασιλεῦον' τὸ ὁμοούσιόν τε καὶ συναΐδιον᾽ τὸ λαλῆσαν ἐν νόμῳ καὶ προφήταις καὶ τῇ καινῇ σου διαθήκῃ" τὸ καταβὰν
ee, ΞΕ ——— a
64 THE LITURGY OF
ἐν εἴδει περιστερᾶς ἐπὶ TOV Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ καὶ μεῖναν ἐπ᾿ αὐτόν᾽ τὸ κατα- βὰν ε ἐπὶ τοὺς ἀποστόλους σου ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν᾽ ὃν τῷ ὑπερῴῳ τῆς ἁγίας καὶ ἐνδόξου Σιὼν, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς πεντηκοστῆς" αὐτὸ τὸ Πνεῦμά σου τὸ πανάγιον κατάπεμψον, Δέσποτα, ἐφ᾽ ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ προκείμενα ἅγια δῶρα ταῦτα,
Καὶ ae ee Ck ee ἵνα ἐπιφοιτῆσαν τῇ ἁγίᾳ καὶ ἀγαθῇ καὶ ἐνδόξῳ αὐτοῦ παρουσίᾳ, ἁγιάσῃ καὶ ποιήσῃ τὸν μὲν ἄρτον τοῦτον σῶμα ἅγιον τοῦ Χριστοῦ σου. ‘O λαός. ᾿᾽Ἄμῆν. Ὁ ἱερεύς. Ν \ f nan ΩΣ , aA ἴω. Καὶ To ποτήριον τοῦτο, αἷμα τίμιον του Χριστοῦ σου. ‘OAads. Αμην, € ε N ? ε Ἁ ¢ lA Otepeuvs καθ EauTOY, ἱστάμενος. Ἵνα γένηται πάσι τοῖς ἐξ αὐτῶν ᾿μεταλαμβάνουσιν εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον, εἰς ἁγιασμὸν
ψυχῶν καὶ σωμάτων, εἰς καρποφορίαν͵ ἔργων ἀγαθῶν,
εἰς στηριγμὸν τῆς ἀγίας σου καθολικῆς ἐκκλησίας, ἢ ἣν ἐθεμελίωσας ἐπὶ τὴν πέτραν τῆς πίστεως, ἵνα πύλαι ἄδου μή κατισχύσωσιν αὐτῆς, ῥυόμενος αὐτὴν ἀπὸ πά- σης αἱρέσεως καὶ σκανδάλων, καὶ ἐργαζομένων τὴν ἀνομίαν, διαφυλάττων αὐτὴν μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος.
Καὶ ἐπικλιθεὶς λέγει.
,Προσφέρομεν σοι, Δέσποτα, καὶ ὑπὲρ τῶν ἁγίων" σου τόπων, ous ἐδόξασας τῇ θεοφανείᾳ τοῦ Χριστοῦ σου,
καὶ τῇ ἐπιφοιτήσει τοῦ παναγίου σου Πνεύματος" _mpon-
γουμένως, ὑπὲρ τῆς ἐνδόξου Σιὼν τῆς μητρὸς; ᾿πασῶν τῶν ἐκκλησιῶν καὶ ὑπὲρ τῆς κατὰ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην
SAINT JAMES. 65
ἁγίας σου καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς ἐκκλησίας, TAOU- σίας καὶ νῦν τὰς δωρεὰς τοῦ παναγίου σου Πνεύματος, β ἐπιχορήγησον αὐτῇ, Δέσποτα.
Μνήσθητι, Κύριε, καὶ τῶν ἐν αὐτῇ ἁγίων πατέρων β καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν καὶ ἐπισκόπων τῶν ἐν πάσῃ τῇ οἰκου- μένῃ ὀρθοδόξως ὀρθοτομούντων τὸν λόγον τῆς σῆς ἀλη- θείας.
Μνήσθητι, Κύριε, καὶ πάσης πόλεως καὶ χώρας, καὶ
τῶν ὀρθοδόξως πίστει οἰκούντων ἐν αὐταῖς, εἰρήνης καὶ ἀσφαλείας αὐτῶν. Μνήσθητι, Κύριε, πλεόντων, ὁδοιπορούντων, ξενι- , τευόντων Χριστιανῶν, τῶν ἐν δεσμοῖς, τῶν ἐν φυλακαῖς, τῶν ἐν αἰχμαλωσίαις καὶ ἐξορίαις, τῶν ἐν μετάλλοις καὶ βασάνοις, καὶ πικραῖς δουλείαις ὄντων πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡ ἡμῶν.
Μνήσθητι, Κύριε, τῶν νοσούντων καὶ καμνόντων, καὶ τῶν ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων ἐνοχλουμένων, τῆς παρὰ σοῦ τοῦ Θεοῦ ταχείας ἰάσεως αὐτῶν καὶ σω- τηρίας.
“Μνήσθητι; Κύριε, πάσης ψυχῆς Χριστιανῆς θλιβο- μένης καὶ καταπονουμένης, ἐλέους καὶ βοηθείας σου τοῦ Θεοῦ ἐπιδεομένης, καὶ ἐπιστροφῆς τῶν πεπλανη-
μένων.
Μνήσθητι, Κύριε, τῶν κοπιώντων καὶ διακονούντων ἡμῖν πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν διὰ τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον.
Μνήσθητι, Κύριε, πάντων εἰς ἀγαθόν’ πάντας ἐλέη- σον, Δέσποτα, πάσιν ἡμῖν διαλλάγηθι" εἰρήνευσον τὰ πλήθη τοῦ λαοῦ σου" διασκέδασον τὰ σκάνδαλα" κα- τάργησον τοὺς πολέμους" παῦσον τὰς τῶν αἱρέσεων ἐπαναστάσεις" τὴν σὴν εἰρήνην. καὶ τὴν σὴν ἀγάπην χάρισαι ἡμῖν, ὁ Θεὸς ὁ σωτὴρ ἡμῶν, ἡ ἐλπὶς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς.
Μνήσθητι, Κύριε, εὐκρασίας ἀέρων, ὄμβρων εἰρη-
a
66 THE LITURGY OF
νικῶν, δρόσων ἀγαθῶν, καρπῶν εὐφορίας, καὶ τοῦ στε- φάνου τοῦ ἐνιαυτοῦ τῆς χρηστότητός. σου" οἱ γὰρ ὀφ- θαλμοὶ πάντων εἰς σὲ ἐλπίζουσι, καὶ σὺ δίδως τὴν τροφὴν αὐτῶν ἐν εὐκαιρίᾳ" ἀνοίγεις σὺ τὴν χεῖρά σου, καὶ ἐμπιπλᾷς πᾶν ζῶον εὐδοκίας:
Μνήσθητι, Κύριε, τῶν καρποφορούντων. καὶ καλλιερ- γούντων. ἐν ταῖς ἁγίαις σου ἐκκλησίας" καὶ μεμνημένων τῶν πενήτων, χηρῶν, ὀρφανῶν, ξένων, καὶ ἐπιδεομένων᾽ καὶ πάντων τῶν ἐντειλαμένων ἡμῖν τοῦ μνημονεύειν αὐτῶν ἐν ταῖς προσευχαῖς.
Ἔτι μνησθῆναι καταξίωσον, Κύριε, καὶ τῶν τὰς προ- σφορὰς ταύτας προσενεγκάντων ἐν τῇ σήμερον ἡμέρᾳ ἐπὶ τὸ ἅγιόν σου θυσιαστήριον, καὶ ὑπερ ὧν ἕκᾶάστος προσήνεγκεν, ἢ κατὰ διάνοιαν ἔχει, καὶ τῶν ἀρτίως σοι ἀνεγνωσμένων.
Μνήσθητι, Κύριε, κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου καὶ τῶν οἰκτιρμῶν σου, καὶ ἐμοῦ TOU ταπεινοῦ καὶ ἀχρείου δούλου σου, καὶ τῶν τὸ ἅγιόν σου θυσιαστήριον κυ- κλούντων διακόνων᾽ καὶ χάρισαι αὐτοῖς βίον ὁ ἄμεμπτον, ἄσπιλον αὐτῶν “τὴν διακονίαν φύλαξον, καὶ “βαθμοὺς ἀγαθοὺς περιποίησαι, ἵνα εὕρωμεν ἔλεον καὶ χάριν μετὰ πάντων τῶν ἁγίων τῶν ἀπ᾽ αἰῶνός σοι εὐαρεστησάντων κατὰ γενεὰν καὶ γενεᾶν, προπατόρων, πατέρων, πα- τριαρχῶν, προφητῶν, ἀποστόλων, μαρτύρων, ὁμολο- γητῶν, διδασκάλων, ὁ ὁσίων, καὶ παντὸς πνεύματος δι- καίου ἐν πίστει τοῦ Χριστοῦ σου τετελειωμένου.
Xaipe, κεχαριτωμένη Μαρία, ὃ Κύριος μετὰ σοῦ" εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξὶ, καὶ εὐλογήμενος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου, ὅτι Σωτῆρα ἔτεκες τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Εἶτα ἐκφωνεῖ ὁ ἱερεύς. Ἔξαι ρέτως τῆς παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογή-
μένης, ἐνδόξου δεσποίνης ἡμῶν, θεοτόκου καὶ ἀειπαρ- θένου Μαρίας.
SAINT JAMES. 67
Οἱ ψάλται.
Ἄξιόν ἐ ἐστιν ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε τὴν θεοτόκον, τὴν ἀειμακάριστον, καὶ ,παναμώμητον. καὶ μητέρα τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, τὴν τιμιωτέραν τῶν χερουβὶμ, καὶ ἐνδοξο- τέραν ἀσυγκρίτως τῶν σεραφίμ' τὴν ἀδιαφθόρως Θεὸν Λόγον τεκοῦσαν, τὴν ὄντως θεοτόκον σὲ μεγαλύνομεν.
Καὶ πάλιν ψάλλουσιν.
‘Ent σοὶ χαίρει, κεχαριτωμένη, πᾶσα ” κτίσις, ἀγγέλων τὸ “σύστημα, και ἀνθρώπων τὸ γένος, ἡγιασμένε ναὲ καὶ παράδεισε λογικέ, παρθενικὸν καὔχημα, ἐξ ἢ ἧς Θεὸς ἐσαρκώθη, καὶ παιδίον" ᾿γέγονεν ὁ πρὸ αἰώνων ὑπάρχων Θεὸς av" τὴν γὰρ σὴν μήτραν θρόνον ἐποίησε, καὶ τὴν σὴν γαστέρα πλατυτέραν οὐρανῶν ἀπειργάσατο. ‘Emi σοὶ χαίρει κεχαριτωμένη πᾶσα ἡ κτίσις" δόξα σοι.
Οἱ διάκονοι.
"
Μνήσθητ:, Κύριε ὁ Θεὸς, ἡμῶν. Ὁ ἱερεὺς ἐπικλινόμενος λέγει.
Μνήσθητι, Κύριε ὁ Θεὸς, τῶν πνευμάτων καὶ πάσης σαρκὸς, ὧν ἐμνήσθημεν, καὶ ὧν οὐκ ἐμνήσθημεν, ὄρθο- δόξων, a ἀπὸ Ἄβελ, τοῦ δικαίου μέχρι τῆς σήμερον ἡμέρας"
αὐτὸς ἐκεῖ αὐτοὺς ἀνάπαυσον, ἐν χώρᾳ ζώντων, ἐν τῇ βασιλείᾳ σου, ἐν τῇ τρυφῇ τοῦ παραδείσου, ἐν τοῖς κόλποις Αβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ, τῶν ἁγίων πατέρων ἡ μῶν' ὅθεν ἀπέδρα ὀδύνη, λύπη, καὶ στε- ναγμός: ἔνθα ἐπισκοπεῖ τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου, καὶ καταλάμπει διὰ παντός" ἡμῶν δὲ τὰ τέλη τῆς ζωῆς Χριστιανὰ καὶ εὐάρεστα καὶ ἀναμάρτητα, ἐν εἰρήνῃ κα- τεύθυνον, Κύριε, Κύριε, ἐπισυνάγων ἡμᾶς ὑπὸ τοὺς πόδας τῶν ἐκλεκτῶν σου, ὅτε θέλεις καὶ ὡς θέλεις" μόνον χωρὶς αἰσχύνης καὶ παραπτωμάτων, διὰ τοῦ μο- νογενοῦς σου Yiov, Κυρίου δὲ καὶ Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος
Ἔσο ν---
68 THE LITURGY OF
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ" αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ μόνος ἀναμάρ- τητος φανεὶς ἐπὶ τῆς γῆς.
Ὃ διάκονος.
Καὶ ὑπὲρ εἰρήνης καὶ εὐσταθείας παντὸς κόσμου καὶ τῶν ἀγίων τοῦ Θεοῦ ἐκκλησιῶν, καὶ ὑπὲρ QV ἕκαστος προσήνεγκεν, ἢ κατὰ διάνοιαν ἔ ἔχει; καὶ τοῦ περιεστῶτος λαοῦ, καὶ πάντων καὶ πασῶν.
Ὃ λαός. Ν , Ν wn Kat πάντων καὶ TACO. Ἂς Ὃ ἱερεὺς ἐκφωνεῖ. we A A 3 ἣ Δι’ ὧν καὶ ἡμῖν καὶ αὐτοῖς ὡς ἀγαθος καὶ φιλάν- θρωπος, Ὃ λαός.
Ἄνες, ἄφες, συγχώηρσον, ὁ Θεὸς, τὰ παραπτώματα ἡμῶν, τὰ ἑκούσια, τὰ ἀκούσια" τὰ ἐν ἔργῳ. καὶ λόγῳ" τὰ ἐν γνώσει καὶ ἀγνοίᾳ: τὰ ἐν νυκτὶ καὶ ἐν ἡμέρᾳ" τὰ κατὰ νοῦν καὶ διάνοιαν" τὰ πάντα ἡμῖν ahs ρήσον, ὡς ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος.
Ὃ ἱερεύς.
Χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονο- γενοῦς σου Υἱοῦ, ped ou εὐλογητὸς εἰ καὶ δεδοξασμένος, σὺν τῷ ᾿παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
Ὁ λαός. ᾿Δμῆν.
ς ς , I as la
O ἑερεὺς. Hipynvy πασιν.
e ’ ἣΝ ay ’ ’
Ο λαός. Kat τῷ πνεύματι σου.
Ὃ διάκονος.
Ν ’ A , wn "Ett καὶ διὰ παντὸς ἐν εἰρήνῃ τοῦ Kupiou δεηθῶμεν. . ἴω" ς 4 Ὑπὲρ τῶν προσκομισθέντων καὶ ἁγιασθέντων τιμίων,
SAINT JAMES. 69
ἐπουρανίων, ἀῤῥήτων, ἀχράντων, ἐνδόξων, φοβερῶν, ᾿φρικτῶν, θείων δώρων. Κυρίῳ τῷ Θεῷ δεηθῶμεν. Ὅπως Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν προσδεξάμενος αὐτὰ εἰς τὸ ἅγιον καὶ ὑπερουράνιον, νοερὸν, καὶ πνευματικὸν αὐτοῦ θυσιαστήριον εἰς ὀσμὴν εὐωδίας πνευματικῆς, ἀντικαταπέμψῃ ἡμῖν τὴν θείαν χάριν καὶ τὴν δωρεὰν τοῦ παναγίου Πνεύματος, δεηθῶμεν. Τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως, καὶ τὴν κοινωνίαν τοῦ πα- β ναγίου αὐτοῦ καὶ προσκυνητοῦ Πνεύματος αἰτησάμενοι, β ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν Χριστῷ TO Θεῷ παραθώμεθα. Ὁ λαό ¢. ᾿Δμήν.
ς ς Ἃ = ’ O ἱερεὺς ἐπεύυχεται.
Ὁ Θεὸς, καὶ Πατὴρ τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ μεγαλώνυμος Κύριος, ἡ ἡ μα- καρία φύσις, 7 ἄφθονος ἀγαθότης, ὁ ὸ πάντων Θεὸς καὶ Δεσπότης, 6 ὧν εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας, ὁ καθήμενος ἐπὶ τῶν χερουβὶμ, καὶ δοξαζόμενος ὑ ὑπὸ τῶν σεραφὶμ, ᾧ παρεστήκασι χίλιαι χιλιάδες καὶ μύριαι μυριάδες
αγίων ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων στρατιαὶ, τὰ μὲν προσενεχθέντα σοι δῶρα, δόματα, καρπώματα, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας πνευματικῆς προσεδέξω, καὶ ἁγιάσαι καὶ τελειῶσαι κατηξίωσας, ἀγαθὲ, τῇ χάριτι τοῦ Χρισ- τοῦ σου, καὶ τῇ ἐπιφοιτήσει τοῦ παναγίου σου Πνεύ- ματος" ἁγίασον, Δέσποτα, καὶ τὰς ἡμετέρας ψυχὰς καὶ σώματα καὶ τὰ πνεύματα, καὶ ψηλάφησον τὰς δια- νοίας, καὶ ἀνάκρινον τὰς συνειδήσεις, καὶ ἔκβαλον ἀφ᾽ ἡμῶν πᾶσαν ἔννοιαν πονηρὰν, πάντα λογισμὸν ἀσελγῆ, πᾶσαν ἐπιθυμίαν αἰσχρᾶν, πάντα λογισμὸν ἀπρεπῆ, πάντα φθόνον καὶ τῦφον καὶ ὑπόκρισιν' πᾶν Ψψεῦδος, πάντα δόλον, πάντα περισπασμὸν βιωτικὸν, πᾶσαν πλεονεξίαν, πᾶσαν κενοδοξίαν, πᾶσαν ᾿ῥαθυμίαν, πᾶσαν κακίαν, πάντα θυμὸν, πᾶσαν ὀργὴν, πᾶσαν μνησικακίαν,
70 THE LITURGY OF
7
πᾶσαν βλασφημίαν, πᾶσαν κίνησιν σαρκός TE καὶ πνεύ- ματος ἀπηλλοτριωμένην τοῦ θελήματος τῆς ἁγιότητός σου. "EK p ὦνησις. | Καὶ καταξίωσον ἡμᾶς, Δέσποτα φιλάνθρωπε, μετὰ παῤῥησίας, ἀκατακρίτως, ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ, ψυχῇ our τετριμμένῃ, ἀνεπαισχύντῳ προσώπῳ, ἡγιασμένοις yer λεσι, τολμᾷν ἐπικαλεῖσθαΐ σε τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἅγιον Θεὸν Πατέρα, καὶ λέγειν.
Ὃ λαός. ΕἾΝ } ,
Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου καὶ τὰ ἑξῆς. 1
‘O ἱερεὺς en tK)h aia λέγει.
Καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμὸν, Κύριε, Κύριε, τῶν δυνάμεων, ὁ ὁ εἰδὼς τὴν ἀσθένειαν ἡμῶν, ἀλλὰ ῥῦσαι | ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ, καὶ τῶν ἔργων αὐτοῦ, πάσης. ἐπηρείας καὶ μεθοδείας αὐτοῦ, διὰ τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον, τὸ ἐπικληθὲν ἐπὶ τὴν ἡμετέραν ταπείνωσιν.
Ἐκῳφώνησις. “Ὅτι σου ἐστὶν ἡ βασιλεία, καὶ ἡ δύναμις, καὶ ἡ δόξα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύ- ge ge ’ ματος, νῦν καὶ ἀεί. ‘O Aaos. Amy. € c F O tepeus. Εἰρὴνη πᾶσιν. ς ,ὔ , Ο λαός. Kat τῷ πνεύματί σου. Ὃ διάκονος. Τὰς κεφαλὰς ἡμῶν τῷ Κυρίῳ κλίνωμεν. Ὃ ἱερεύς. ‘O Θεὸς: ὁ μέγας καὶ θαυμαστὸς, ἔπιδε ἐ ἐπὶ τοὺς δού- λους σου, ὅτι σοὶ τοὺς αὐχένας ἐκλίναμεν᾽ ἔκτεινον τὴν
SAINT JAMES. 71
χεῖρά σου τὴν κραταιὰν καὶ πλήρη εὐλογιῶν, καὶ εὐλό-
Ὑησον. τὸν λαόν σου" “διαφύλαξον τὴν κληρονομίαν σου,
ἵνα ἀεὶ καὶ διὰ παντὸς δοξάζωμεν. σὲ τὸν μόνον ζῶντα
καὶ ἀληθινὸν Θεὸν. ἡμῶν, τὴν ἁγίαν καὶ ὁμοούσιον
"Τριάδα, Πατέρα καὶ Υἱὸν καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα, νῦν
καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. κῳῴφώνησις.
Σοὶ γὰρ πρέπει καὶ ἐποφείλεται ἡ παρὰ πάντων ἡμῶν δοξολογία, τιμὴ, καὶ προσκύνησις καὶ εὐχαριστία, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι νῦν καὶ ἀεί.
Ὁ λαός. ᾿Αμήν.
ὋὉ διάκονος. Τὰς κεφαλὰς ἡμῶν τῷ Κυρίῳ κλέ νωμεν.
Ὁ λαός. Zot, Κύριε.
Ὃ ἱερεὺς ἐπεύχεται λέγων οὕτω.
Σοὶ ἐκλίναμεν οἱ δοῦλοί σου, Kupie, τοὺς ἡμετέρους αὐχένας ἐνώπιον τοῦ ἁγίου σου θυσιαστηρίου, ἀπεκδε- χόμενοι τὰ παρὰ σοῦ πλούσια ἐλέη" πλουσίαν τὴν χάριν σου καὶ τὴν εὐλογίαν σου ἐξαπόστειλον ἡ ἡμῖν, Δέσποτα, καὶ ἁγίασον τὰς ψυχὰς ἡμῶν καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ πνεύματα, ἵνα ἄξιοι γενώμεθα, κοινωνοὶ καὶ μέτοχοι γε- νέσθαι τῶν ἁγίων σου μυστηρίων, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον.
Ἐκῳφώνησις.
Σὺ γὰρ προσκυνητὸς καὶ δεδοξασμένος ὑ ὑπάρχεις, ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ ὁ μονογενής σου Yios, καὶ τὸ Πνεῦμά σου τὸ πανάγιον, νῦν καὶ ἀεί.
‘O λαός. ᾿Αμῆήν.
‘O ἱερεὺς ἐκφωνεῖ. Καὶ ἔσται ἡ χάρις καὶ τὰ ἐλέη τῆς ἁγίας καὶ ὁμοου-
σίου καὶ ἀκτίστου καὶ προσκυνητῆς Τριάδος μετὰ πάν- των ἡμῶν.
—— δ «ὦ. ᾿. "
1? THE LITURGY OF
Ὃ λαός.
ἮΝ Ν “ ’ , Και μετὰ Tov πνευματός σου.
Ὃ διάκονος.
Μετὰ φόβου Θεοῦ πρόσχωμεν.
Ὃ ἱερεὺς ὑψῶν τὸ δῶρον λέγει Kal ἑαυτόν.
“Aye ὁ ἐν ἁγίοις, ἂν απαυόμενος Κύριε, ἁγίασον ἡμᾶς τῷ λόγῳ τῆς σῆς χάριτος καὶ τῇ ἐπιφοιτήσει τοῦ πανα- γίου σου Πνεύματος" σὺ γὰρ elm as, Δέσποτα, Ἅγιοι ἔσεσθε, ὅτι ἐγὼ ἅγιός εἰμι. Κύριε ὁ Θεὸς ἡ ἡμῶν, ἀκατά- ληπτε Θεοῦ Λόγε, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι
ὁμοούσιε, συναΐδιε, καὶ ἀχώριστε, πρόσδεξαι τὸν ἀκή- ρατον ὕμνον ἐν ἁγίαις καὶ ἀναιμάκτοις σου θυσίαις, σὺν τοῖς Χερουβὶμ. καὶ Σεραφὶμ, καὶ παρ᾽ ἐμοῦ τοῦ ἁμαρ- τωλοῦ βοῶντος καὶ λέγοντος, κῳφώνησις. Τὰ ἅγια τοῖς ἁγίοις. Ὃ λαός.
Eis ἅγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστὸς, εἰς δόξαν
Θεοῦ Πατρὸς, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ὃ διάκονος.
ς Ἁ 3 “ lan ς la) ε “Ὰ VVe an “ Υπερ ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, και ἱλασμου τῶν
ψυχῶν ἡ ἡμῶν, καὶ ὑπὲρ πάσης ψυχῆς θλιβομένης τε καὶ
καταπονουμένης, ἐλέους καὶ βοηθείας Θεοῦ ἐπιδεομένης, καὶ ἐπιστροφῆς τῶν πεπλανημένων, ἰάσεως τῶν σθε- νούντων, ἀναῤῥύσεως τῶν αἰχμαλώτων, ἀναπαύσεως τῶν προκεκοιμημένων πατέρων τε καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν, πάντες ἐκτενῶς εἴπωμεν, Κύριε ἐλέησον.
Ὁ λαός. Κύριε ἐλέησον,
SAINT JAMES. To
Δωδεκάκις.
Εἶτα κλᾷ τὸν ἄρτον ὁ ἱερεὺς, καὶ κρα- τεῖ ἐξ δ δεξιᾷ τὸ ἥμισυ, καὶ τῇ ἀριστερᾷ τὸ ἥμισυ, καὶ βάπτει τὸ τῆς δεξιᾶς ἐν τῷ κρατῆρι; λέγων.
Ἕνωσις του U παναγίου σώματος καὶ τοῦ τιμίου αἵματος τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Καὶ σφραγι ἴζει τὸ τῆς ἀριστερᾶς" εἶτα τούτῳ τῷ ἐσφραγισμένῳ, τὸ ἄλλο ἥμισυ' καὶ εὐθέως ἄρχεται wedi Cer, καὶ πρὸ πάντων διδόναι εἰς ἕκαστον κρατῆρα ἁπλῆν λέγων. ᾿ Ἥνωται καὶ WYATT AL καὶ τετελείωται εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Yiov καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος νῦν καὶ ἀεί.
Καὶ ὅταν σφραγίζῃ τὸν ἄρτον Αὐϑηκει
Ἴδε ὁ ὃ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ Υἱὸς τοῦ Πατρὸς, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, σφαγιασθεὶς ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας.
Καὶ ὅταν διδῷ μερίδα ἁπλῆν εἰς ἕκα- στον κρατῆρα, λέγει.
Μερὶς ἁγία Χριστοῦ, πλήρης Αγ καὶ ἀληθείας, Πατρὸς καὶ i ἁγίου Πνεύματος, ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Εἶτα ἄρχεται μελίζειν καὶ λέγειν. Κύριος ποιμαίνει με, καὶ οὐδέν με ὑστερίσει, εἰς τόπον χλόης. καὶ τὰ ἑξῆς τοῦ ψαλμοῦ. Εἴτα. Εὐλογήσω τὸν Κύριον ἐν παντὶ καιρῷ καὶ τὰ ἑξῆς. Etta. Ὑψώσω σε, ὁ Θεός pou ὁ βασιλεύς. καὶ τὰ ἑξῆς. G
74 THE LITURGY OF
Eita.
A A , Nii oy Αἰνεῖτε Tov Κύριον πάντα τὰ ἐθνη" καὶ τὰ ἑξῆς.
διάκονος.
Κύριε εὐλόγησον.
Ὃ ἱερεύς.
Ὁ Κύριος. εὐλογήσει, καὶ , ἀκατακρίτους ἡμᾶς διατη- ρήσει ἐπὶ τῇ μεταλήψει τῶν ἀχράντων αὐτοῦ δωρῶν, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
Καὶ ὅταν πληρώσωσι, λέγει ὁ διάκονος.
Κύριε εὐλόγησον.
Ὁ ἱερεὺς λέγει Ὁ Κύριος εὐλογήσει, καὶ ἀξιώσει ἡμᾶς ἁγναῖς ταῖς τῶν δακτύλων AaBais, λαβεῖν τὸν πύρινον ἄνθρακα, καὶ ἐπιθεῖναι τοῖς τῶν πιστῶν στόμασιν, εἰς καθαρισμὸν καὶ ἀνακαινισμὸν τῶν ψυχῶν αὐτῶν καὶ τῶν σωμάτων, νῦν καὶ ἀεὶ.
Εἶτα.
Γεύσασθε, καὶ ἴδετε, ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος, ὁ μελιζό- μενος καὶ μὴ μεριζόμενος, καὶ τοῖς πιστοῖς μεταδιδό- μενος καὶ μὴ δαπανώμενος, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ ζωὴν τὴν αἰώνιον, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας.
Ὃ διάκονος. Ἔν εἰρήνῃ Χριστοῦ ψάλλωμεν. Οἱ ψάλται. Γεύσασθε, καὶ ἴδετε, ὅτι χρηστὸς 6 Κύριος. Ὃ ἱερεὺς λέγει εὐχὴν πρὸ τῆς μετα- An Iv EWS.
¢ \ an Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὃ οὐράνιος ἄρτος, ἡ ζωὴ του παντὸς, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ ἐνώπιόν σου, καὶ
ws
~ de
Or
SAINT JAMES.
οὐκ εἰμὶ ἄξιος μεταλαβεῖν τῶν ἀχράντων σου μυστη- ρίων, ἀλλ᾽ ὡς εὔσπλαγχνος | Θεὸς ἀξίωσόν με τῇ χάρι τί σου ἀκατακρίτως μετασχεῖν τοῦ ἁγίου σώματος καὶ τοῦ τιμίου αἵματος εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ ζωὴν αἰώνιον. [Kat RED ἐμ eee |
Εἶτα μεταδίδωσι τῷ κλήρφ' ὅτε δὲ ἐπαίρουσιν οἱ διάκονοι τοὺς δίσκους καὶ τοὺς κρατῆρας εἰς τὸ μεταδοῦναι τῷ λαῷ, λέγει ὁ διάκονος αἴρων τὸν πρῶτον
ίσκον.
Κύριε εὐλόγησον.
Ε] ’ ς ς ’ὔ Αποκρινεται ὁ ἱερεὺς. , qn ~ et , a2 , , - A Δόξα τῷ Θεῷ αγιάσαντι καὶ ἁγιάζοντι πάντας ἡμᾶς. θη ει ὁ διάκονος.
«Ὑψώθητι ἐπὶ τοὺς οὐρανοὺς ὁ Θεὸς, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἡ δόξα σου, καὶ ἡ βασιλεία σου διαμένει εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Καὶ ὅτε μέλλει ὁ διάκονος τιθέναι εἰς τὸ παρατράπεζον, λέγει ὁ ἱερεύς.
Εὐλογητὸν τὸ ὄνομα Κυρίου τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, εἰς τοὺς αἰῶνας.
Ὃ διάκονος.
Μετὰ φόβου Θεοῦ, καὶ πίστεως, καὶ ἀγάπης προ-
σέλθετε. Ὃ λαός.
Εὐλογημένος ὁ ὁ ἐρχόμενος. ἐν ὀνόματι Κυρίου.
Καὶ πάλιν ὅτε ἐπαίρει τὸν δίσκον ἀπὸ τοῦ παρατραπέζου, λέγει.
Κύριε εὐλόγησον.
[Ἢ μετάληψις.] G2
76 THE LITURGY OF
Ὃ ἱερεύς.
Σῶσον ὁ Θεὸς τὸν λαόν σου, καὶ εὐλόγησον τὴν κλη-
ρονομίαν σου. Ὃ ἱερεὺς πάλιν.
Δόξα τῷ Θεῷ ἡμῶν, τῷ ἁγιἄᾶσαντι πᾶντας ἡμᾶς.
Καὶ ὅταν ἀποθῆται τὸ ποτήριον εἰς τὴν aye αν τράπεζαν, λέγει ὁ ἱερεύς.
Εἴη, τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
ΞΕ ,ὕ Ἂς πὸ 7 Nuala οἱ διάκονοι καὶ ὁ λαός.
Πλήρωσον τὸ στόμα ἡμῶν αἰνέσεώς σου, Κύριε, καὶ χαρᾶς ἔμπλησον τὰ χειλήη ἡμῶν, ὅπως ἀνυμνήσωμεν τὴν δόξαν σου, ὅλην τὴν ἡμέραν τὴν μεγαλοπρέπειάν σου.
Καὶ πάλιν.
Εὐχαριστοῦμέν σοι, Χριστὲ o Ο Θεὸς ἡμῶν, ὅτι ἠξίωσας ἡμᾶς “μετασχεῖν τοῦ σώματος καὶ “αἵματός σου, εἰς ἄφε- σιν ἁμαρτιῶν, καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον. ᾿Ακατακρίτους ἡμᾶς φύλαξον, δεόμεθα, ὡς ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος.
Εὐχὴ θυμιάματος εἰς τὴν ἐσχάτην / εἰσοδον.
Εὐχαριστοῦμέν σοι τῷ Σωτῆρι τῶν ὅλων Θεῷ ἐπὶ πᾶσιν οἷς παρέσχου ἡμῖν ᾿ἀγαθοῖς, καὶ ἐπὶ τῇ μεταλήψει τῶν “ἁγίων καὶ ἀχράντων σου μυστηρίων, καὶ προσφέ- ρομέν σοι τὸ θυμίαμα τοῦτο, δεόμενοι, φύλαξον ἡμᾶς
Ν ὑπὸ «τὴν σκέπην τῶν πτερύγων. σου, καὶ καταξίωσον.
ἡμάς μέχρι τῆς ἐσχάτης ἡμῶν ἀναπνοῆς μετέχειν τῶν ἁγιασμάτων σου, εἰς ἁγιασμὸν υχῶν καὶ σωμάτων, εἰς βασιλείας οὐρανῶν κληρονομίαν" ὅτι σὺ εἰ ὁ aye ασμὸς ἡμῶν ὁ Θεὸς, καὶ σοὶ τὴν δόξαν καὶ τὴν εὖχα- ριστίαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι.
a ee ΡῈ
-ι
SAINT JAMES.
Καὶ ἄρχεται ὁ διάκονος ἐν τῇ εἰσόδῳ.
Δόξα σοι, δόξα σοι, δόξα σοι, Χριστὲ βασιλεῦ, μο- νογενὲς Λόγε τοῦ Πατρὸς, ὅτι κατηξίωσας ἡμᾶς τοὺς ἁμαρτωλοὺς καὶ ἀναξίους δούλους σου ἐν ἀπολαύσει γενέσθαι τῶν ἀχράντων σου μυστηρίων, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον" δόξα σοι.
Καὶ ὅταν ποιήσῃ τὴν εἴσοδον, ἄρχεται λέγειν ὁ διάκονος οὕτως.
Ἔτι καὶ ἔτι καὶ διὰ παντὸς ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὅπως γένηται ἡμῖν ἡ μετάληψις" τῶν ἁγιασμάτων αὐτοῦ εἰς ἀποτροπὴν παντὸς πονηροῦ πράγματος, εἰς ἐφόδιον ζωῆς αἰωνίου, εἰς κοινωνίαν καὶ δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, δεηδδι
Ὁ ἱερεὺς εὔχεται. Τῆς παναγίας, ἀχράντου, ὑπερενδόξου, εὐλογημένης εσποίνης ἡμῶν, θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, καὶ πάντων τῶν ἁγίων τῶν ἀπ᾿ αἰῶνός σοι εὐαρεστη- σάντων “μνημονεύσαντες, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ
πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡ ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα. Ὃ λαός. Σοὶ Κύριε. ‘O ἱερεύς.
Ὃ Θεὸς, 6 διὰ πολλὴν καὶ ἄφατον φιλανθρωπίαν συγκαταβὰς τῇ ἀσθενείᾳ τῶν δούλων σου, καὶ κατα- ξιώσας ἡμᾶς μετασχεῖν ταύτης τῆς ἐπουρανίου τρα- πέζης, μὴ κατακρίνῃς ἡμᾶς τοὺς ἁμαρτωλοὺς ἐπὶ τῇ μεταλήψει. τῶν a ράντων σου μυστηρίων, ἀλλὰ φύ- λαξον ἡμᾶς, ἀγαθε, ἐν ἁγιασμῷ τοῦ aryiou σου Πνεύ- ματος; ἵνα ἅγιοι γενόμενοι; εὕρωμεν μέρος καὶ κληρο- νομίαν μετὰ πάντων τῶν ἁγίων. τῶν ἀπ᾽ αἰῶνός σοι εὐαρεστησάντων, ἐν τῷ φωτὶ τοῦ προσώπου σου, διὰ τῶν οἰκτιρμῶν τοῦ μονογενοῦς σου Yiov, Κυρίου δὲ καὶ
ποσὰ να πα αν
8ὃ0 THE LITURGY OF
γενόμενα, ἃ οἶδε τὸ “Πνεῦμά σου τὸ πανάγιον ὑπὲρ τοὺς δούλους σου" καὶ εἴ τι τῶν ἐντολῶν σου , ἄνθρωποι. σάρκα φοροῦντες καὶ τὸν κόσμον τοῦτον οἰκοῦντες, ἢ ἐκ τοῦ διαβόλου ἐπλανήθησαν, εἴτε ἐν λόγῳ ἢ ἐν ἔργῳ, εἴτε ὑπὸ κατάραν ὑπέπεσαν, ἢ τῷ ἰδίῳ ἀναθέματι, παρα-. καλῶ καὶ δέομαι τὴν ἄφατόν σου φιλανθρωπίαν, τῷ μὲν , λόγῳ λυθῆναι, συγχωρηθῆναι δὲ αὐτοῖς τῷ ὅρκῳ καὶ τῷ ἰδίω ἀναθέματι κατὰ τὴν σὴν ἀγαθότητα. Nai, Δέσποτα Κύριε, εἰσάκουσον τῆς δεήσεώς μου ὑπὲρ TOV δούλων σου; καὶ πάριδε & ὡς ἀμνησίκακος. τὰ ἐπταισμένα ‘ αὐτῶν ἅπαντα" συγχώρησον αὐτοῖς πᾶν πλημμέλημα ' ἑκούσιόν τε καὶ ἀκούσιον" ἀπάλλαξον αὐτοὺς τῆς αἰω- νίου κολάσεως: σὺ γὰρ εἶ ὁ ἐντειλάμενος ἡμῖν λέγων, ὅτι Ὅσα ἂν δήσητε ἐ ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένα ἐ ἐν τοῖς οὐρανοῖς" καὶ ὅσα ἂν λύσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυ- μένα ἐν τοῖς οὐρανοῖς" ὅτι σὺ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, Θεὸς τοῦ ἐλεεῖν καὶ σώζειν καὶ ἀφιέναι ἁμαρτίας δυνάμενος, καὶ πρέπει σοι ἡ δόξα σὺν τῷ ἀνάρχῳ Πατρὶ καὶ τῷ ζωο- ποιῷ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
SAINT JAMES. 8]
NOTES.
(') The omission of the word καὶ would make the sen tence run more easily.
(Ὁ) This Rubric is a decisive proof of the very great antiquity of this Liturgy. It is not certain what is the exact meaning of the word διεξζοδικώτατα : whether, as some would have it, continuously and consecutively, or as others, at very great length.
*) Some of the editions insert ὁ Θεὸς before ὁ εἰδώς. *) Here again we have the Great Entrance, as in the Liturgy of S. Mark, page 15, line 7.
() The Universal Collect: which, in the Liturgies of the Constantinopolitan family, is called the Ectene or Ectenes: whether from the zntense or from the prolonged character of the supplications.
(6) The commencement of the Anaphora, as in S. Mark’s Liturgy, page 17, line 1.
aa the far more graphic detail of the descent of the Hoty Guosr here than in the other Primitive Litur- gies, as if it were indeed written by an eye-witness of the first Pentecost.
( In the Liturgy of the Church of Jerusalem, the Holy Places have, with singular propriety, specail men- tion.
| CAMS LORNA
eye mitt bibs, ᾿ 7 | age RR Ἢ ; Ψ ες J ἣν ν ἐς Ἢ | | ; t ἫΝ ἀρ δὰ AY \ ᾿ ἣ a 7 > 4 ! : ; PS j pad S04 a9 . ᾿ ᾿ ΝΣ “τὸ ᾿ Set ght Seiad ἂμ Ἵν Ff a ἴω y
Ἵ ᾿ " ᾽ }
THE LITURGY
ΟΥ̓
SAINT CLEMENT,
OR ACCORDING TO THE USE OF THE
Apostolical Constitutions.
EDITED BY THE REV. J. M. NEALE, M.A.,,
WARDEN OF SACKVILLE COLLEGE,
LONDON: J. T. HAYES, LYALL PLACE, EATON SQUARE. 1858.
> ὯΝ ον ἘΠ" La - Ξ ; ᾿ — = τᾷ; ᾿ ng " = ~ 8 ᾿ Ὗ J = ae ἊΝ πὰ an a -- ᾿ ων
᾿ ἢ ἶ ’ e Aft “ ‘ae ‘ inte > Ἂ 4 i. ἃ 44 ‘srt. ee $ δ } ge fd ey δ᾽ WATTS, CROWN COURT, TEMPLE B
PREFACE.
Ir is needless to discuss the question as to the age of the
Apostolical Constitutions ; a question on which so much
learning has been expended, and which can never be
answered with certainty. We shall do well, with the
generality of learned men, to assign them to the Third
Century; but the Liturgy which they contain is probably _ of a far earlier date.
Some have considered it to be the production of a Judaizing set of Christians ; an opinion for which I can- ~ not see the least ground. I could more easily imagine _ that it was the Liturgy—in all its main points—given by ~S. Paul to the churches of his foundation: the whole language and tenour of thought so closely resembling
that of the Apostle of the Gentiles, and one expression of
his—“cleansing ourselves from all filthiness both of the
flesh and spirit’’—actually occurring seven times in its ᾿ course.
At the same time it is not actually certain that the Clementine Liturgy was ever actually used anywhere ; or that it was more than a kind of normal liturgy, drawn up by the compiler, whoever he were, of the Apostolical Constitutions. |
Its Liturgical peculiarity, as every one is aware, is its : H2
γ΄
—
Ixxxvi PREFACE,
omission of the Lord’s Prayer ; an omission which, accord- ing to the opinion, though mistaken, of some Canonists, — would render the Liturgy itself invalid.
The text of the following pages does not entirely follow — that of any preceding edition, though it but seldom de- — parts from that of Cotelerius (Amsterdam: 1698).
It will be followed, with Gop’s help, by the Liturgy — of S. Chrysostom.
Sackville College : Sep. 18, 1888.
THE
LITURGY OF 8S. CLEMENT.
KAI τῇ ἔωθεν ἐνθρονιζέσθω εἰς τὸν αὐτῷ διαφέροντα τόπον παρὰ τῶν λοιπῶν ἐπισκόπων, πάντων αὐτὸν φιλησάντων τῷ ἐν " κυρίῳ φιλήματι. Καὶ μετὰ τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητών, τῶν τε ἐπιστολῶν ἡμῶν καὶ τῶν πράξεων καὶ τῶν εὐαγηελίων, ἀσπασάσθω ὁ χειροτονηθεὶς τὴν ἐκκλη- σίαν, Aeyor"
‘H χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾿ ἀγἄπη τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς καὶ ἡ κοινωνία τοῦ ἁγίου Πνεύ- ματος μετὰ πάντων ὑμῶν. Καὶ πάντες ἀποκρινέσθωσαν' Καὶ μετὰ τοῦ πνεύματός σου.
Καὶ μετὰ τὴν. πρόςρησιν προςλαλησάτω τῷ λάῳ λόγους παρακλήσεως" καὶ πληρώσαντος αὐτοῦ τὸν τῆς διδασκαλίας "λόγον Φημὶ ἐγὼ ᾿Ανδρέας ὁ 0 ἀδελφὸς Πέτρου ἀναστάντων ἁπάντων, ὁ διάκονος ἐφ᾽ ὑψηλοῦ τινος ἀνελθὼν κηρυττέτω" My τις τῶν ἀκροωμένων" μή τις τῶν ἀπίστων. Καὶ ἡσυχίας γενομένης λέγετω"
Εὔξασθε οἱ κατηχούμενοι' Καὶ πάντες οἱ πιστοὶ κατὰ διάνοιαν ὑπὲρ αὐτῶν προςευχέσθωσαν, λέγοντες: Κύριε ἐλέ- σον. Διακονείτω δὲ ὑπὲρ αὐτῶν λέγων" Ὑπὲρ τῶν κα-
τηχουμένων πάντες τὸν Θεὸν παρακαλέσωμεν, ἵνα ὁ ἀγαθὸς, φιλάνθρωπος εὐμενῶς εἰςακούσῃ τῶν δε- ἤσεων αὐτῶν καὶ τῶν παρακλήσεων, καὶ προςδεξά- μενος αὐτῶν τὴν ἱκεσίαν ἀντιλάβηται αὐτῶν καὶ δῷ αὐτοῖς τὰ αἰτήματα τῶν καρδιῶν αὐτῶν πρὸς τὸ συμφέρον, ἀποκαλύψῃ αὐτοῖς τὸ εὐαγγέλιον τοῦ
1
88 THE LITURGY OF
Χριστοῦ αὐτοῦ, φωτίσῃ αὐτοὺς καὶ συνετίσῃ, παιδεύσῃ αὐτοὺς τὴν θεογνωσίαν, διδάξῃ αὐτοὺς τὰ προςτά- γματα αὐτοῦ καὶ τὰ δικαιώματα, ἐγκαταφυτεύσῃ ἐν αὐτοῖς τὸν ἁγνὸν αὐτοῦ καὶ σωτήριον φόβον, διανοίξῃ, τὰ ὦτα τῶν καρδιῶν αὐτῶν πρὸς τὸ ἐν τῷ νόμῳ αὐτοῦ καταγίνεσθαι ἡμέρας καὶ “νυκτὸς, βεβαιώσῃ δὲ αὐτοὺς͵ ἐν τῇ εὐσεβείᾳ, ἐνώσῃ καὶ ἐγκαταριθμήσῃ αὐτοὺς τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ ποιμνίῳ, καταξιώσας αὐτοὺς τοῦ λουτροῦ τῆς παλιγγενεσίας, τοῦ ἐνδύματος τῆς ἀφθαρσίας, τῆς ὄντως ζωῆς, ῥύσηται δὲ αὐτοὺς ἀπὸ πάσης ἀσεβείας. καὶ μὴ δῷ τόπον τῷ ἀλλοτρίῳ κατ᾽ αὐτῶν, καθαρίσῃ δὲ αὐτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος; ἐνοικήσῃ τε ἐν αὐτοῖς καὶ ἐμπεριπατήσῃ διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ, εὐλογήσῃ τὰς εἰςόδους αὐτῶν καὶ τὰς ἐξόδους, καὶ κατεθύνῃ αὐτοῖς τὰ προκείμενα εἰς τὸ συμφέρον. “Ett ἐκτενῶς ὑπὲρ αὐτῶν ἱκετεύσωμεν, ἵνα ἀφέσεως τυ- χόντες τῶν πλημμελημάτων διὰ τῆς μυήσεως, ἀξιωθῶσι. τῶν ἁγίων μυστηρίων καὶ τῆς μετὰ τῶν ᾿ ἁγίων διαμονῆς. : ᾿Εγείρεσθε, οἱ κατηχούμενοι. Τὴν εἰρήνην. τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ αἰτήσασθε, εἰρηνικὴν ἡμέραν καὶ ἀναμάρτητον καὶ πάντα τὸν χρόνον. τῆς ζωῆς ὑμῶν, χριστιανὰ ὑμῶν τὰ τέλη, ἵλεων καὶ εὐμενῆ τὸν Θεὸν, ἄφεσιν πλημμελημάτων, ἑαυτοὺς τῷ μόνῳ ἀγεννήτῳ Θεῷ διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ παράθεσθε. κλίνατε καὶ εὐλογεῖσθε.
Ἔφ᾽ ἑκάστῳ δὲ τούτων, ὧν ὁ διάκονος προςφωνεῖ, ὡς προ- είπομεν, λεγέτω ὁ λαός" Κύριε ἐλέησον καὶ πρὸ πάντων τὰ παιδία. Kaw ὄντων δὲ αὐτῶν τὰς κεφαλᾶς, εὐλογείτω αὐτοὺς ὸ χειροτονηθεὶς ἐπίσκοπος εὐλοὴ fav τοιάνδε ‘O Θεὸς δ παντοκράτωρ. ὁ ἀγέννητος καὶ ἀπρόςιτος, ὁ μόνος ἀληθινὸς Θεὸς, 6 Θεὸς καὶ πατὴρ τοῦ Χριστοῦ σου τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ σου, ὁ Θεὸς τοῦ Παρακλήτου, καὶ τῶν ὅλων κύριος" ὁ διὰ Χριστοῦ. διδασκάλους TOUS μαθητὰς ἐπιστήσας πρὸς μάθησιν τὴς εὐσεβείας" αὐτὸς
SAINT CLEMENT. 89
καὶ νῦν ἔπιδε ἐπὶ τοὺς δούλους σου, τοὺς κατηχου- μένους τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ σου" καὶ δὸς αὐτοῖς καρδίαν καινὴν, καὶ πνεῦμα εὐθὲς ἐ γκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις αὐτῶν, πρὸς τὸ εἰδέναι καὶ ποιεῖν τὸ θέλημά σου, ἐν καρδίᾳ πλήρει καὶ ψυχῇ, θελούσῃ᾽ καταξίωσον αὐτοὺς τῆς ἁγίας μυήσεως, καὶ ἕνωσον. αὐτοὺς τῇ ἁγία σου ἐκκλησίᾳ, καὶ μετόχους ποίησον τῶν θείων μυστη- ρίων, διὰ Χριστοῦ, τῆς ἐλπίδος ἡ ἡμῶν, τοῦ ὑπὲρ αὐτῶν ἀποθανόντος" δ οὗ σοι δόξα καὶ τὸ σέβας, ἐν ayia Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας. ἀμήν.
Καὶ μετὰ τοῦτο ὁ διάκονος λεγέτω, προέλθετε οἱ κατη- χούμενοι ἐν εἰρήνῃ. Καὶ μετὰ τὸ ἐξελθεῖν αὐτοὺς, λεγέτω" Εὔξασθε οἵ ἐνεργούμενοι ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων. ἐκτενῶς πάντες ὑπὲρ αὐτῶν δεηθῶμεν, ὅπως ὁ φιλάν- θρωπος Θεὸς διὰ Χριστοῦ ἐπιτιμήσῃ τοῖς ἀκαθάρτοις
καὶ πονηροῖς πνεύμασι, καὶ ῥύσηται τοὺς αὐτοῦ ἱκέτας ἀπὸ τῆς τοῦ ἀλλοτρίου καταδυναστείας" ὁ ἐπιτιμήσας τῷ λεγεῶνι τῶν δαιμόνων καὶ τῷ ἀρχεκάκῳ διαβόλῳ, ἐπιτιμήσῃ αὐτὸς καὶ νῦν τοῖς ἀποστάταις τῆς εὖσε- βείας, καὶ ῥύσηται τὰ ἑαυτοῦ πλάσματα ἀπὸ τῆς ἐνεργείας αὐτοῦ, καὶ καθαρίσῃ aura, ἃ μετὰ πολλῆς σοφίας ἐποίησεν. Ἔτι ἐκτενῶς ὑπὲρ αὐτῶν δεηθῶμεν, σῶσον καὶ ἀνάστησον αὐτοὺς ὃ Θεὸς, ἐ ἐν τῇ δυνά ἄμει σου. Κλίνατε οἱ ἐνεργούμενοι καὶ εὐλογεῖσθε. Καὶ 0 ἐπίσκοπος ἐπευχέσθω, λέγων. Ὃ τὸν ἰσχυρὸν δείσας, καὶ πάντα τὰ σκεύη αὐτοῦ διαρπάσας" ὁ δοὺς ἡμῖν ἐξουσίαν. ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων πατεῖν, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ" ὁ τὸν ἀνθρωποκτόνον ὄφιν δεσμώτην παραδοὺς ἡμῖν, ὡς στρουθίον παιδίοις" ὃν πάντα φρίττει καὶ τρέμει ἀπὸ προςώπου δυνά- μεώς σου. ὁ ῥήξας αὐτὸν ὡς ἀστραπὴν ἐξ οὐρανοῦ εἰς γῆν; οὐ τοπικῷ ῥήγνματι, ἀλλὰ ἀπὸ τιμῆς εἰς ἀτιμίαν, of ἑκούσιον αὐτοῦ κακόνοιαν, ou τὸ βλέμμα ξηραίνει ἀβύσσους, καὶ ἡ ἀπειλὴ τήκει ὄρη,
90 THE LITURGY OF
καὶ ἡ ἀλήθεια μένει εἰς τὸν αἰῶνα" ὃν αἰνεῖ τὰ νήπια, καὶ εὐλογεῖ τὰ θηλάζοντα" ὃν ὑμνοῦσι καὶ προσκυ- νοῦσιν ἄγγελοι: ὃ ἐπιβλέπων ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ποιῶν αὐτὴν τρέμειν" ὁ ἁπτόμενος τῶν ὀρέων, καὶ καπνίζονται" ὁ ἀπειλῶν θαλάσσην καὶ ξηραίνων αὐτὴν, καὶ πάντας τοὺς ποταμοὺς αὐτοὺς ἐξερημῶν' οὗ νεφέλαι κονιορτὸς τῶν ποδῶν" ὁ περιπατῶν ἐπὶ θαλάσσης, ἐ ὡς ἐπ ᾿ἐδάφους" μονογενὴς Θεὲ, μεγάλου Πατρὸς Υἱε, ἐ ἐπιτίμησον τοῖς πονηροῖς πνεύμασι, καὶ ῥῦσαι τὰ ἐργα τῶν χειρῶν σου ἐκ τῆς τοῦ ἀλλοτρίου πνεύματος ἐνεργείας" ὅτι σοι δόξα, τιμὴ καὶ σέβας, καὶ διὰ σοῦ τῷ σῷ Πατρὶ. ἐν ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας. ἀμήν.
Καὶ ὁ διάκονος λεγέτω" προέλθετε οἱ _ ἐνεργούμενοι. Καὶ μετ᾽ αὐτοὺς προςφωνεΐτω" “εὔξασθε οἱ φωτιζόμενοι. “Ἑκτενῶς ol πιστοὶ TAVTES ὑπὲρ. αὐτῶν παρακαλέσωμεν, ὅπως ὁ κύριος καταξιώσῃ αὐτοὺς μνηθέντας εἰς τὸν τοῦ Χριστοῦ θάνατον συναναστῆναι αὐτῷ, καὶ μετόχους γενέσθαι τῆς βασιλείας αὐτοῦ, καὶ κοινωνοὺς τῶν μυστηρίων αὐτοῦ, ἑνώσῃ καὶ συγκαταλέξῃ αὐτοὺς μετὰ τῶν σωζομένων ἐν τῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ “ἐκκλησίᾳ. Σῶσον καὶ ἀνάστησον αὐτοὺς ἐν τῇ σῇ χάριτι. Κατασῴφρα- γισάμενοι τῷ Θεῷ διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ, κλίναντες εὐλογείσθωσαν παρὰ τοῦ ἐπισκόπου τήνδε τὴν εὐλο- γίαν. ‘O προειπὼν διὰ τῶν ἁγίων cov προφητῶν τοῖς μυουμένοις" λούσασθε, καθαροὶ γίνεσθε" καὶ διὰ τοῦ Χριστοῦ νομοθετήσας τὴν πνευματικὴν ἀνα- γέννησιν" αὐτὸς καὶ νῦν ἔπιδε ἐπὶ τοὺς βαπτιζο- μένους, καὶ εὐλόγησον αὐτοὺς καὶ ἁγίασον, καὶ παρα- σκεύασον ἀξίους γενέσθαι τῆς πνευματικῆς σου δωρεᾶς, καὶ τῆς ἀληθινῆς υἱοθεσίας τῶν πνευματικῶν σου μυστηρίων, τῆς “μετὰ τῶν σωζομένων. ἐπισυναγωγῆς;
διὰ Χριστοῦ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν᾽ δὲ οὗ σοι δόξα, τιμὴ |
καὶ σέβας ἐν ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας" ἀμήν.
eg ee Ee Oe ee ee ot es Oe ee ὰς, χδῶβι Sea κα
pctpabn meets ee ee ee eee ee
SAINT CLEMENT. 9]
Kat λεγέτω ὁ διάκονος προέλθετε οἱ φωτιζόμενοι. Καὶ μετὰ τοῦτο κηρυττέτω" Εὔξασθε οἱ ἐν τῇ μετανοίᾳ. ἐκτενῶς πάντες ὑπὲρ τῶν ἐν μετανοίᾳ ἀδελφῶν παρα- καλέσωμεν, ὅπως ὁ φιλοικτίρμων Θεὸς ὑποδείξῃ αὐτοῖς ὁδὸν μετανοίας, προςδέξηται αὐτῶν τὴν παλινῳδίαν καὶ τὴν ἐξομολόγησιν, καὶ συντρίψῃ τὸν Σατανᾶν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτῶν ἐν τάχει, καὶ λυτρώσηται αὐτοὺς ἀπὸ τῆς παγίδος τοῦ διαβόλου καὶ τῆς ἐπηρείας τῶν δαιμόνων, καὶ ἐξέληται αὐτοὺς ἀπὸ “παντὸς ἀθεμίτου λόγου, καὶ πάσης ἀτόπου "πράξεως, καὶ πονηρᾶς ἐννοίας" συγχωρήσῃ δὲ αὐτοῖς πάντα τὰ παραπτώματα αὐτῶν, τά τε ἑκούσια καὶ τὰ ἀκούσια, καὶ ἐξαλείψῃ τὸ κατ᾽ αὐτῶν χειρόγραφον, καὶ ἐγγράψηται αὐτοὺς ἐν Bi βλῳ ζωῆς" καθαρῇ δὲ αὐτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, καὶ “ἐνώσῃ αὐτοὺς ἀποκαταστήσας εἰς τὴν ἁγίαν αὐτοῦ ποίμνην, ὅτι αὐτὸς γινώσκει τὸ πλάσμα ἡμῶν. Ὅτι τίς καυχήσεται ἁγνὴν ἔχειν καρδίαν ; ἢ τίς παῤῥησιάσεται καθαρὸς εἶναι ἀπὸ ἁμαρτίας: πάντες γάρ ἐσμεν ἐν ἐπιτιμίοις. ἔτι ὑπὲρ αὐτῶν. ἐκτενέστερον δεηθῶμεν, ὅτι χαρὰ γίνεται ἐν οὐρανῷ ἐπὶ ἑνὶ “ἁμαρτωλῷ μετανοοῦντι, ὅπως ἀπο- στραφέντες πᾶν ἔργον ἀθέμιτον, προςοικειωθῶσι πάσῃ πράξει ἀγαθῇ, ἵνα ὁ φιλάνθρωπος Θεὸς 7 τάχος εὐμε- νῶς προςδεξάμενος αὐτῶν τὰς λιτας, ἀποκαταστήσῃ αὐτοῖς ἀγαλλίασιν. τοῦ σωτηρίου, καὶ πνεύματι ἡγεμο- νικῷ στηρίξῃ αὐτοὺς, ἵνα μηκέτι σαλευθῶσι' κοινωνοὶ γενέσθαι τῶν ἁγίων αὐτοῦ ἱερῶν, καὶ μέτοχοι τῶν θείων μυστηρίων" ἵνα ἄξιοι ἀποφανθέντες τῆς υἱοθεσίας, τύχωσι τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ἔτι ἐκτενῶς πάντες ὑπὲρ αὐτῶν εἴπωμεν" κύριε ἐλέησον, σῶσον αὐτοὺς ὁ Θεὸς, καὶ ἀνάστησον TO) ἐλέει σου. ᾿Αναστάντες τῷ Θεῷ διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ, κλίνατε καὶ εὐλογεῖσθε. ᾿Ἐπευχέσθω οὖν ὁ ἐπίσκοπος τοίαδε. Παντοκρᾶτορ Θεὲ αἰώνιε, δέσποτα τῶν ὅλων, κτίστα καὶ πρύτανι τῶν
09 THE LITURGY OF
πάντων" ὁ τὸν ἄνθρωπον κόσμου κόσμον ἀναδείξας διὰ Χριστοῦ, καὶ νόμον δοὺς αὐτῷ ἔμφυτον. καὶ γραπτὸν, πρὸς τὸ ζῆν αὐτὸν ἐνθέσμως, ὡς λογικόν" καὶ “ἁμαρ- τόντι ὑποθήκην δοὺς πρὸς μετάνοιαν τὴν σαυτοῦ ἀγα- θότητα" ἔπιδε ἐπὶ τοὺς κεκλικότας σοι αὐχένα ψυχῆς καὶ σώματος" ὅτι οὐ βούλει τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρ- τωλοῦ, ἀλλὰ τὴν μετάνοιαν, ὥστε ἀποστρέψαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς ὁδοῦ αὐτοῦ τῆς πονηρᾶς, καὶ ζῇν. Ὃ Nivevi- TOV προςδεξάμενος τὴν μετάνοιαν' ὁ θέλων πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι, καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας. ἐλθεῖν" ὁ τὸν υἱὸν προςδεξάμενος, τὸν καταφαγόντα τὸν βίον
αὐτοῦ ἀσώτως, πατρικοῖς σπλάγχνοις, διὰ τῆν μετά- ὃ νοιαν" αὐτὸς καὶ νῦν πρόςδεξαι τῶν ἱκετῶν σου τὴν |
μετάγνωσιν'" ὅτι οὐκὶ ἔστιν ὃς οὐχ ἁμαρτήσεταί σοι" ἐὰν γὰρ ἀνομίας παρατηρήσῃ, κύριε, κύριε, τίς ὑπο-
4 Ν 4 στήσεται; ὅτι παρὰ σοὶ ὃ ἱλασμός ἐ ἐστι" και ἀποκατά-
στῆσον. αὐτοὺς τῇ ἁγίᾳ σου ἐκκλησίᾳ, ἀξίᾳ καὶ τιμῇ, διὰ τοῦ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ σωτῆρος ἡμῶν' de ov σοι δόξα καὶ προςκύνησις, ἐν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας. ἀμὴν.
Καὶ ὁ διάκονος λεγέτω" ἀπολύεσθε ol ἐν μετανοίᾳ' Kai προςτιθέτω" μῆτις τῶν μὴ δυναμένων προελθέτω"
ὅσοι πιστοὶ “κλίνωμεν γόνυ. Δεηθῶμεν τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ. Πάντες συντόνως τὸν Θεὸν dia
τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ παροροαδιξφρὶν δι
Ὕπέρ τῆς εἰρήνης καὶ τῆς εὐσταθείας τοῦ ,κόσμου
καὶ τῶν ἁγίων ἐκκλησιῶν δεηθῶμην ὅπως ὁ τῶν ὅλων. θεὸς ἀΐδιον καὶ ἀναφαίρετον τὴν ἑαυτοῦ εἰρήνην ἡμῖν. παρἄσχοιτο, ἵνα ἐν πληροφορίᾳ, τῆς κατ᾽ εὐσέβειαν.
ἀρετῆς διατελοῦντας ἡμᾶς συντηρήσῃ.
Ὑπεέρ τῆς ἀγίας καὶ καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς ἐκκλησίας τῆς ἀπὸ περάτων ἕως. περάτων δεηθῶμεν" ὅπως ὁ κύριος ἄσειστον αὐτὴν καὶ ἀκλυδώνιστον δια-,
ΒΕ ΕΒ δ Ὁ, πα
a πάτο" τῶ St σῶα cc PE ae UI J aa nw ice tate
SAINT CLEMENT. 93
φυλάξῃ καὶ διατηρήσῃ “μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος, τεθεμελιωμένην € ἐπὶ τὴν πέτραν.
Καὶ ὑπὴρ τῆς ἐνθάδε ἁγίας παροικίας δεηθῶμεν" ὅπως καταξιώσῃ ἡμᾶς ὁ τῶν ὅλων κύριος ἀνενδότως τὴν ἐπουράνιον αὐτοῦ ἐλπίδα μεταδιώκειν, καὶ ἀδιά- 'λειπτον αὐτῷ τῆς δεήσεως ἀποδιδόναι τὴν ὀφειλήν.
Ὑπὲρ πάσης ἐπισκοπῆς τῆς ὑπὸ τὸν οὔρανον τῶν ὀρθοτομούντων τὸν λόγον τῆς σῆς ἀληθείας δεηθῶπεν" καὶ ὑπὲρ τοῦ ἐπισκόπου ἡμῶν Ἰακώβου καὶ τῶν παροικιῶν αὐτοῦ δεηθῶμεν" ὑπὲρ τοῦ ἐπισκόπου Κλή- μεντος καὶ τῶν παροικιῶν αὐτοῦ δεηθῶμεν" ὑπὲρ τοῦ ἐπισκόπου ἡμῶν Εὐὐοδίου καὶ τῶν παροικιῶν δεηθῶμεν" ὅπως ὁ οἰκτίρμων θεὸς χαρίσηται αὐτοὺς ταῖς ἁγίαις αὐτοῦ ἐκκλησίαις σώους, ἐντίμους, μακροημερεύοντας, καὶ τίμιον αὐτοῖς τὸ γῆρας παράσχηται ἐν εὐσεβείᾳ καὶ δικαιοσύνη.
Καὶ ὑπὲρ τῶν πρεςβυτέρων ἡ ἡμῶν δεηθῶμεν' ὅπως ὁ κύριος ῥύσηται αὐτοὺς ἀπὸ “παντὸς ἀτόπου καὶ πονηροῦ πρἄγματος, καὶ σῶον καὶ ἔντιμον τὸ πρεσβυτέριον αὐτοῖς “παράσχοι.
Ὑπὲρ πάσης τῆς ἐν Χριστῷ διακονίας καὶ ὑπηρεσίας δεηθῶμεν, ὅ ὅπως ὁ κύριος ἄμεμπτον διακονίας αὐτοῖς παράσχηται.
‘Yep ἀναγνωστῶν, ψαλτῶν, παρθένων, χηρῶν τε καὶ ὀρφανῶν δεηθῶμεν, ὑπὲρ τῶν ἐν συζυγίαις καὶ τεκνογονίαις δεηθῶμεν, ὅπως ὁ κύριος τοὺς πάντας αὐτοὺς ἐλεήσῃ.
“Ὑπὲρ εὐνούχων ὁσίως πορευομένων δεηθῶμεν" ὑπὲρ τῶν ἐν ἐγκρατείᾳ καὶ εὐλαβειᾳ δεηθῶμεν" ὑπὲρ τῶν καρποφορούντων ἐν τῇ ἁγίᾳ ἐκκλησίᾳ καὶ ποιούντων τοῖς πένησι τὰς ἐλεημοσύνας δεηθῶμεν" καὶ ὑπὲρ τῶν τὰς θυσίας καὶ τὰς ἀπαρχὰς προςφερόντων Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἡ ἡμῶν δεηθῶμεν" ὅ ὅπως ὁ ὁ πανάγαθος Θεὸς ἀμείψηται αὐτοὺς ταῖς ἐπουρανίαις αὐτοῦ δωρεαῖς, καὶ δῶ αὐτοῖς ἐν τῷ παρόντι ἑκατονταπλασίονα καὶ ἐν τῷ μέλλοντι
94. THE LITURGY OF
ζωὴν αἰώνιον καὶ χαρίσηται αὐτοῖς ἀντὶ τῶν ἐπιγείων τὰ “ἐπουρανια.
Ὑπὲρ τῶν νεοφωτίστων “ἀδελφῶν ἡμῶν δεηθῶμεν, ὅπως ὁ κύριος στηρίξῃ αὐτοὺς καὶ βεβαιώσῃ.
Ὑπὲρ τῶν ἐν ἀῤῥωστίᾳ ἐξεταζομένων ἀδελφῶν ἡ ἡμῶν δεηθῶμεν, ¢ ὅπως ὁ κύριος ῥύσηται αὐτοὺς πάσης νόσου καὶ πάσης μαλακίας καὶ σώους ἀποκαταστήσῃ τῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ ἐκκλησίᾳ.
Ὑπὲρ πλεόντων καὶ ὁδοιπορούντων δεηθῶμεν, ὑ ὑπὲρ τῶν ἐν μετάλλοις καὶ ἐξορίαις καὶ φυλακαῖς καὶ δεσ- μοῖς ὄντων διὰ τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν" ὑπὲρ τῶν ἐν πικρᾷ δουλείᾳ καταπονουμένων δεηθῶμεν᾽ ὑπὲρ ἐχθρῶν καὶ «μισούντων ἡμᾶς διὰ τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν, ὅπως ὁ Κύριος πραῦνας τὸν θυμὸν αὐτῶν διασκεδάσαι τὴν καθ' ἡμῶν ὀργήν.
Ὑπὲρ τῶν ἔξω ὄντων καὶ πεπλανημένων δεηθῶμεν, ὅπως ὁ κύριος αὐτοὺς ἐπιστρέψη.
Τῶν νηπίων τῆς ἐκκλησίας μνημονεύσωμεν, ὅπως 6 Κύριος τελειώσας αὐτὰ ἐν τῷ φόβῳ αὐτοῦ εἰς μέτρον ἡλικίας ἀγάγῃ.
Ὑπὲρ ἀλλήλων δεηθῶμεν 6 ὅπως ὁ Κύριος τηρήσῃ ἡμᾶς καὶ φυλάξῃ τῇ αὐτοῦ χάριτι εἰς τέλος, καὶ ῥύσηται ἡμᾶς τοῦ πονηροῦ καὶ πάντων τῶν σκανδάλων τῶν ἐργαζομένων τὴν ἀνομίαν καὶ σώσῃ εἰς τῆν βασιλείαν αὐτοῦ τὴν ἐπουράνιον.
Ὑπὲρ πάσης ψυχῆς χριστιανῆς δεηθῶμεν. Σῶσον καὶ ἀνάστησον ἡμᾶς ὁ Θεὸς τῷ ἐλέει σου.
᾿Εγειρώμεθα.
Δεηθέντες ἐ EKTEVOS ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους τῷ ζῶντι Θεῷ διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ παραθώμεθα.
᾿Ἐπευχέσθω δὲ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ λεγέτῳ" Κύριε παντο- κράτορ, ὕψιστε, ὁ ὁ ἐν ὑψηλοῖς κατοικῶν, ἅγιε ἐν , ἁγίοις | ἀναπαυόμενε, ἄναρχε, μόναρχε' ὁ διὰ χρῖσαν κήρυγμα γνώσεως δοὺς ἡμῖν εἰς ἐπίγνωσιν τῆς σῆς δόξης. καὶ
pa
»“
anne Νὰ
gE
SAINT CLEMENT. 95
τοῦ ὀνόματός σου. οὗ ἐφανέρωσεν ἡμῖν εἰς κατάληψιν' αὐτὸς καὶ νῦν ἔπιδε δι᾽ αὐτοῦ ἐπὶ τὸ ποίμνιόν σου τοῦτο᾽ καὶ λύτρωσαι αὐτὸ πάσης ἀγνοίας καὶ πονηρᾶς πράξεως καὶ δὸς φόβῳ φοβεῖσθαί σε καὶ ἀγάπῃ ἀγαπᾷν σε καὶ στίλλεσθαι ἀπὸ προσώπου δόξης σου" εὐμενὴς αὐτοῖς γενοῦ καὶ ἵλεως καὶ ὑπήκοος ἐν ταῖς προςευχαῖς αὐτῶν, καὶ φύλαξον αὐτοὺς ἀτρέπτους, ἀμέμπτους, ἀνεγκλήτους, ἵνα ὦσιν. ἅγιοι, σώματι καὶ ψυχῇ, μὴ ἔχοντες σπῖλον ἢ ῥύπιδα 7 ἤ τι τῶν τοιούτων, ἀλλ᾽ ἵνα ὦσιν ἄρτιοι καὶ μηδεὶς ἐν αὐτοῖς ἢ ἀτελής. Δρωγὲ, δυνατέ, ἀπροσωπόληπτε, γενοῦ “ἀντιλήπτωρ τοῦ λαοῦ σου τούτου, ὃν ἐξηγόρασας τῷ τιμίῳ τοῦ Χριστοῦ σου αἵματι" προστάτης, ἐπίκουρος, ταμίας, φύλαξ, τεῖχος ἐρυμνότατον, φραγμὸς, ἀσφάλεια, ὅτι ἐκ τῆς σῆς χειρὸς οὐδεὶς ἁρπᾶσαι δύναται" οὐδὲ γάρ ἐστι θεὸς ὥ ὥσπερ σὺ ἕ ετερος, ὅτι ἐν σοὶ ἡ ὑπομονὴ ἡμῶν. ᾿Αγίασον αὑτοὺς ἐν τῇ ἀληθείᾳ σου, ὅτι ὃ λόγος ὁ σὸς β ἀλήθεια ἐστίν. ᾿Απροσχάριστε, ἀπαραλόγιστε, ῥῦσαι αὐτοὺς πάσης νόσου καὶ πάσης μαλακίας, παντὸς πα- ᾿ραπτώματος, πάσης ἐπηρείας καὶ ,ἀπάτης, ἀπὸ φόβου ἐχθροῦ, ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας, ἀπὸ πράγματος ἐν σκότει διαπορευομένου" καὶ ,καταξίωσον. αὐτοὺς τῆς αἰωνίου ζωῆς, τῆς ἐν “Χριστῷ τῷ ὑιῷ σου τῷ μονογενεῖ, τῷ Θεῷ καὶ σωτῆρι ἡμῶν, δὲ οὗ σοι δόξα καὶ σέβας ἐ ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰῶνων᾽ ἀμήν.
Καὶ μετὰ τοῦτο λεγέτω ὁ διάκονος" Πρόσχωμεν. Καὶ ἀσπαζέσθω ὁ ἐπίσκοπος τὴν ἐκκλησίαν καὶ λεγέτω" ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ μετὰ πάντων , ὑμῶν. Καὶ ὁ λαὸς ᾿ἀποκρινάσθω: καὶ μετὰ τοῦ πνεύματός σου. Καὶ ὁ διάκονος εἰπάτω πᾶσιν᾽ ἀσπάσασθε ἀλλήλους ἐν -φιλή- “ματι ἁγίῳ. Καὶ ἀσπαζέσθωσαν οἱ τοῦ κλήρου τὸν ἐπί- σκοπον, οἱ λαϊκοὶ ἀνὸρες τοὺς λαϊκοὺς, αἱ γυναῖκες τὰς γυναῖκας.
96 THE LITURGY OF
Ta παιδία δὲ στηκέτωσαν πρὸς τῷ βήματι. Καὶ διάκονος
αὐτοῖς ἕτερος ἔστω “ἐφεστὼς, ὦ ὅπως μὴ ἁτακτῶσι. Καὶ ἄλλοι͵ i: διάκονοι “περιπατείτωσαν καὶ σκοπείτωσαν τοὺς ἄνδρας καὶ q Tas γυναῖκας, ὅπως μὴ θόρυβός τις γένηται, καὶ μή τις νεύσῃ, : ἢ Ψιθυρίσῃ ἢ ἢ νυστάξῃ. Οἱ δὲ διάκονοι ἱστάσθωσαν εἰς τὰς ᾿ τῶν ἀνδρῶν θύρας καὶ οἱ ὑποδιάκονοι εἰς τὰς τῶν γυναικῶν, ᾿ ὅπως μήτις ἐξέλθοι. μήτε ἀνοιχθῇ ἤ θύρα κἂν πιστός τις ἢ κατὰ τὸν καιρὸν τῆς ἀναφορᾶς" Εἷς δὲ ὑποδιάκονος διδότω ; ἀπόνιψιν χειρῶν τοῖς ἱερεῦσι, σύμβολον καθαρότητος ψυχῶν. Θεῷ ἀνακειμένων.
Διάταξις Ἰακώβου τοῦ ἀδελφοῦ ᾿Ιωάννου τοῦ Ζε- q
Bedaiov.
Φημὶ δὴ κἀγὼ, ᾿Ιάκωβος, ὁ ἀδελφὸς᾽ Ιωάννου τοῦ Ζεβεδαίου, iv εὐθὺς ὸ διάκονος evn μή TIC TOV κατηχουμένων, μή τις τῶν ἀκροωμένων, μή τις τῶν ἀπίστων, μή τις τῶν ἑτεροδόξων. Οἱ τὴν πρώτην εὐχὴν εὐχόμενοι 7 προέλθετε" τὰ παιδία προςλαμβανέσθε αἱ μητέρες" ᾿ μή τις κατὰ τινος, μή τις ἐν ὑποκρίσει. Ὄρθοὶ πρὸς Κύριον μετὰ φόβου καὶ τρόμου ἑστῶτες ὦμεν προς- ; φέρειν. ὧν γενομένων οἱ διάκονοι προςαγέτωσαν τὰ δῶρα j TO ἐπισκόπῳ πρὸς τὸ θυσιαστήριον' καὶ οἱ πρεσβύτεροι € ἐκ ἜΣΤΗΝ αὐτοῦ καὶ ἐξ εὐωνύμων στηκέτωσαν ὡς ἂν “μαθηταὶ, παρεστῶτες διδασκάλῳ. Δύο δὲ διάκονοι ἐξ ὁ ἑκατέρων τῶν μερῶν τοῦ θυσιαστηρίου κατεχέτωσαν ἐξ ὑμένων λεπτῶν ῥιπιδιον ἢ ἢ πτερῶν ταῶνος, ἢ ὀθόνης" καὶ ἦρεμα ἀποσοβείτωσαν. τὰ μικρὰ τῶν ἱπταμένων ζώων, ὅπως ἂν μὴ ἐγχρίμπτωνται͵ εἰς τὰ κύπελλα.
_Evgapevos οὖν καθ᾽ ἑαυτὸν ὁ ἀρχιερεὺς ἅμα τοῖς ἱερεῦσιν καὶ λαμπρὰν ἐσθῆτα μετενδὺς καὶ “στὰς πρὸς τῷ θυσιαστηρίῳ, , τὸ τρόπαιον τοῦ σταυροῦ κατὰ τοῦ μετώπου τῇ χειρὶ ποιησά-. μενος εἰς πάντας, εἰπάτω" 7 χάρις τοῦ παντοκράτορος θεοῦ καὶ ὴ ἀγάπη τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ 7 κοινωνία τοῦ ἁγίου πνεύματος ἔστω μετὰ πάντων͵ ὑμῶν" καὶ πάντες συμφώνως λεγέτωσαν" ὅτι καὶ μετὰ τοῦ πνεύματός σου. β
SAINT CLEMENT. 97
Καὶ ὁ ἀρχιερεύς" ἄνω τὸν νοῦν.
Καὶ πάντες" ἔχομεν πρὸς τὸν Κύριον.
Καὶ ὁ ἀρχιερεύς" εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ.
Καὶ πάντες ἄξιον καὶ δίκαιον.
Καὶ ὁ ἀρχιερεὺς εἰπάτω" Ἄξιον ὡς ἀληθῶς καὶ δίκαιον, πρὸ πάντων ἀνυμνεῖν σε τὸν ὄντως ὄντα Θεὸν, τὸν πρὸ τῶν γεννητῶν ὄντα, ἐξ οὗ πᾶσα πατριὰ ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς ὀνομάζεται, τὸν μόνον ἀγέννητον καὶ ἄναρχον καὶ ἀβασίλευτον, καὶ ἀδέσποτον, τὸν ἀνενδεῆ, τὸν παντὸς ἀγαθοῦ χορηγὸν, τὸν πάσης αἰτίας καὶ γενέσεως κρείττονα, τὸν πάντοτε κατὰ τὰ αὐτὰ καὶ ὡςαύτως ἔχοντα" ἐξ οὗ τὰ πάντα, kabamep ἔκ τινος ἀφετηρίας, εἰς τὸ εἰναι παρῆλθεν. σὺ γὰρ εἶ ἡ ἄναρχος γνῶσις, ἡ ἀΐδιος ὅρασις, 7 ἀγέννητος ἀκοὴ» ἡ ἀδίδακτος σοφία" ὁ πρῶτος τῇ φύσει, καὶ νόμος τῷ εἶναι, καὶ κρείττων παντὸς ἀριθμοῦ. Τὰ πάντα ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν διὰ τοῦ μονο- γενοῦς σου υἱοῦ; αὐτὸν δὲ πρὸ πάντων αἰώνων γεννή- σας βουλήσει, καὶ δυνάμει; καὶ ἀγαθότητι; ἀμεσιτεύ- τως, υἱὸν μονογενῆ. Λόγον Θεὸν, σοφίαν ζῶσαν, πρω- τότοκον πάσης κτίσεως, ἄγγελον τῆς μεγάλης βουλῆς σου, ἀρχιερέα σὸν, βασιλέα δὲ καὶ κύριον πάσης νοητῆς καὶ αἰσθητῆς φύσεως, τὸν πρὸ πάντων, δι οὗ τὰ πάντα" σὺ γὰρ; Θεὲ αἰώνιε, ov αὐτοῦ τὰ πάντα πε- ποίηκας, καὶ δ αὐτοῦ τῆς προςηκούσης προνοίας τὰ ὅλα ἀξιοῖς. δι᾿ οὗ γὰρ τὸ εἶναι ἐχαρίσω, δι αὐτοῦ καὶ τὸ εὖ εἶναι ἐδωρήσω. ὁ Θεὸς καὶ πατὴρ τοῦ Hovorye- νοῦς υἱοῦ σου" ὁ δι αὐτοῦ πρὸ πάντων ποιήσας τὰ Χερουβὶμ καὶ τὰ Σεραφὶμ, αἰῶνάς τε καὶ θρόνους, ἀρχαγγέλους τε καὶ ἀγγέλους" καὶ μετὰ ταῦτα πάντα, ποιήσας δὶ αὐτοῦ τὸν φαινόμενον τοῦτον κόσμον, καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτῷ. σὺ γὰρ εἰ ὁ τὸν οὐρανὸν ὡς καμά- ραν στήσας καὶ ὡς δέῤῥιν ἐκτείνας, καὶ τὴν γῆν ἐπ᾿ οὐδενὸς ἱδρύσας γνώμῃ μόνῃ" ὁ πήξας στερέωμα, καὶ
98 THE LITURGY OF
νύκτα καὶ ἡμέραν κατασκεύασας" ὁ ἐξαγαγὼν φῶς ἐκ θησαυρῶν, καὶ τῇ τούτου στολῇ ἐπαγαγὼν τὸ σκότος, εἰς ἀνάπαυλαν τῶν ἐν τῷ κόσμῳ κινουμένων. ζώων' ὃ
τὸν ἥλιον τάξας εἰς ἀρχὰς τῆς ἡμέρας ἐν οὐρανῷ καὶ Ἷ
τὴν ἡ ελήνην εἰς ἀρχὰς τῆς νυκτὸς, καὶ τὸν χορὸν τῶν ἀστέρων ἐν οὐρανῷ καταγρά ας, εἰς αἶνον τῆς σῆς Ν.
μεγαλοπρεπείας" ὁ ποιήσας ὕδωρ πρὸς πόσιν καὶ κά- i
θαρσιν, ἀέρα ζωτικὸν πρὸς εἰςπνοὴν καὶ φωνῆς ἀπό-
δοσιν διὰ γλώττης πληττούσης τὸν ἀέρα, καὶ ἀκοὴν ᾿
συνεργουμένην ὑπ᾽ αὐτοῦ ὡς ἐπαΐειν εἰςδεχομένην τὴν προςπίπτουσαν αὐτῇ λαλιάν' ὁ ποιήσας πῦρ πρὸς σκότους παραμυθίαν, πρὸς ἐνδείας ἀναπλήρωσιν, καὶ τὸ θερμαίνεσθαι ἡ ἡμᾶς καὶ φωτίζεσθαι: ὑπ᾽ αὐτοῦ" ὁ τὴν μεγάλην θάλασσαν “χωρίσας τῆς γῆς» καὶ “τὴν μὲν ἀναδείξας πλωτὴν, τὴν δὲ ποσὶ βάσιμον ποιήσας, καὶ
τὴν μὲν ζώοις μικροῖς καὶ μεγάλοις πληθύνας, τὴν δὲ ©
ἡμέροις καὶ ᾿ἀτιθάσσοις πληρώσας, φυτοῖς TE διαφόροις
στέψας, καὶ βοτάναις στεφανώσας, καὶ ἄνθεσι καλλύ-
νας, καὶ σπέρμασι πλουτίσας" ὁ συστησάμενος ἄβυοσ- σον, καὶ μέγα κῆτος αὐτῇ περιθεὶς, ἁλμυρῶν ὑδάτων
σεσωρευμένα πελάγη, περιφράξας δὲ αὐτὴν πύλαις —
ἄμμου λεπτοτάτης" ὁ πνεύμασί ποτε μὲν αὐτὴν κορυ- φῶν εἰς ὀρέων μέγεθος; ποτὲ δὲ στρωννύων αὐτὴν εἰς πεδίον, καί ποτε μὲν ὀκμαίνων χειμῶνι, ποτὲ δὲ πραὕὔ- νῶν γαλήνῃ, ὡς ναυσιπόροις πλωτῆρσιν εὔκολον εἶναι
πρὸς πορείαν" ὁ ποταμοῖς διαζώσας τὸν ὑπὸ σοῦ διὰ
Χριστοῦ γενόμενον κόσμον, καὶ χειμάῤῥοις ἐπικλύσας,
καὶ πηγαῖς ἀεννάοις μεθύσας, ὄρεσι δὲ περισφίγξας 4 eis ἕδραν, ἀτρεμῆ γῆς ἀσφαλεστάτην. -ἐπλήρωσας ; γάρ σου τὸν κόσμον, καὶ διεκόσμησας αὐτὸν βοτάναις. εὐόσμοις καὶ ἰασίμοις, ζώοις πολλοῖς καὶ διαφόροις, ἀλ- κίμοις καὶ ἀσθενεστέροις, ἐδωδί (ous | καὶ ἐνεργοῖς, ἡμέροις : καὶ ἀτιθάσσοις" ἑρπετῶν συριγμοῖς, πτηνῶν ποικίλων } κλαγγαῖς" ἐνιαυτῶν κύκλοις, μηνῶν καὶ ἡμερῶν ἀριθ-
abs οἰραν oo ht τς - SF εἴν τος PN
SAINT CLEMENT. 99
Hots, τροπῶν τάξεσι, νεφῶν ὀμβροτόκων διαδρομαῖς, εἰς καρπῶν γονὰς, καὶ ζώων σύστασιν, σταθμὸν ἀ ἀνέμων ιαπνεόντων, OTe προςταχθῶσι παρὰ σοῦ, τῶν φυτῶν καὶ τῶν βοτανῶν τὸ πλῆθος. καὶ οὐ μόνον τὸν κόσμον ἐδημιούργησας, ἀλλὰ καὶ τὸν κοσμοπολίτην ἄνθρωπον ἐν αὐτῷ ἐποίησας, κόσμου κόσμον αὐτὸν ἀναδείξας. εἶπας γὰρ τῇ σῇ σοφίᾳ" ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν, καὶ Kad ὁμοίωσιν" καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης, καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ. Διὸ καὶ πεποίηκας αὐτὸν ἐκ ψυχῆς ἀθανάτου καὶ σώματος σκεδαστοῦ" τῆς μὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος, τοῦ δὲ ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων" καὶ δέδωκας αὐτῷ, κατὰ μὲν τὴν ψυχὴν, τὴν λογικὴν διάγνωσιν, εὐσεβείας καὶ ἀσεβείας διάκρισιν, δικαίου καὶ ἀδίκου παρατήρησιν' κατὰ δὲ τὸ σῶμα τὴν πέντα- θλον ἐ ἐχαρίσω αἴσθησιν, καὶ τὴν μεταβατικὴν κίνησιν. σὺ γὰρ Θεὲ παντοκράτορ, διὰ Χριστοῦ παράδεισον ἐ εν Ἔδεμ κατὰ ἀνατολὰς ἐφύτευσας, παντοίων φυτῶν ἐδωδίμων κόσμῳ, καὶ ἐν αὐτῷ ὡς ἂν ἐν ἑστίᾳ πολυτελεῖ εἰςήγαγες. αὐτόν" κἂν τῷ ποιεῖν νόμον. δέδωκας αὐτῷ ἔμφυτον, ὅπως οἴκοθεν καὶ παρ᾽ ἑαυτοῦ ἔχοι τὰ σπέρ- ματα τῆς θεογνωσίας. εἰςαγαγὼν δὲ εἰς τὸν τῆς τρυφῆς παράδεισον, πάντων “μὲν ἀνῆκας αὐτῷ τὴν ἐξουσίαν πρὸς μετάληψιν, ἑνὸς δὲ μόνου τὴν γεῦσιν ἀπεῖπας ἐπ᾿ ἐλπίδι κρειττόνων, iva ἐὰν φυλάξῃ τὴν ἐντολὴν, μισθὸν ταύτης τὴν ἀθανασίαν κομίσηται" ἀμελήσαντα δὲ τῆς ἐντολῆς καὶ γευσάμενον ἀπηγορευ- μένου καρποῦ ἀπάτῃ ὄφεως καὶ συμβουλίᾳ γυναικὸς, τοῦ μὲν παραδείσου δικαίως ἔξωσας αὐτὸν, ἀγαθότητι δὲ εἰς τὸ παντελὲς ἀπολλύμενον οὐχ ὑπερεΐδες" σὸν γὰρ ἣν δημιούργημα" ἀλλὰ καθυποτάξας αὐτῷ τὴν κτίσιν, δέδωκας αὐτῷ οἰκείοις ἱδρῶσι καὶ πόνοις πορί- ζειν ἑ ἑαυτῷ τὴν τροφὴν, σοῦ πά ντα φύοντος καὶ αὔξοντος καὶ πεπαίνοντος" χρόνῳ δὲ πρὸς ὀλίγον αὐτὸν κοιμίσας,
100 THE LITURGY OF
ὅρκῳ εἰς παλιγγενεσίαν ἐκάλεσας" ὅρον θανάτου λύσας, ζωὴν ef ἀναστάσεως ἐπηγγείλω. καὶ οὐ τοῦτο μόνον; ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐξ αὐτοῦ εἰς πλῆθος ἀνάριθμον χέας, τοὺς ἐμμείναντάς σοι ἐδόξασας, τοὺς δὲ ἀπο- στάντας σου ἐκόλασας. Καὶ τοῦ μὲν ᾿Αβὲλ ὡς ὁσίου προςδεξἄμενος τὴν θυσίαν, τοῦ δὲ ἀδελφοκτόνου Καὶν ἀποστραφεὶς τὸ “δῶρον, & ως ἐναγοῦς. Καὶ πρὸς τούτοις τὸν Σὴθ, καὶ τὸν ᾿Ενὼχ προςελάβου, καὶ τὸν Ἐνὼχ μετατέθεικας. σὺ γὰρ εἶ ὁ δημιουργὸς τῶν ἀνθρώπων, καὶ τῆς ζωῆς χορηγὺς, καὶ τῆς ἐνδείας πληρωτὴς, καὶ τῶν νόμων oT Np, καὶ TOV φυλαττόντων αὐτοὺς μισθα- ποδότης, καὶ τῶν παραβαινόντων αὐτοὺς ἔκδικος" ὁ τὸν μέγαν κατακλυσμὸν ἐπαγαγὼν τῷ κόσμῳ διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἀσεβησάντων, καὶ τὸν δίκαιον Νῶε ῥυσάμενος ἐκ τοῦ κατακλυσμοῦ ἐν λάρνακι σὺν ὀκτὼ ψυχαῖς, τέλος μὲν τῶν παρῳχηκότων, ἀρχὴν δὲ τῶν μελλόντων ἐπιγίνεσθαι. ὁ τὸ φοβερὸν πῦρ κατὰ τῆς Σοδομηνῆς πενταπόλεως ἐξάψας, καὶ γῆν καρπο- φόρον εἰς ἅλμην θέμενος ἀπὸ κακίας τῶν κατοικούῦν- των ἐν αὐτῇ, καὶ τὸν ὅσιον Λὼτ ἐξαρπάσας τοῦ ἐμπρησμοῦ.. σὺ εἶ ὁ τὸν Αβραὰμ ῥυσάμενος προ- γονικῆς ἀσεβείας, καὶ κληρονόμον τοῦ κόσμου κατα- στήσας, καὶ ἐμφανίσας αὐτῷ τὸν Χριστόν σου ὁ τὸν Μελχισεδὲκ ἀρχιερέα τῆς λατρείας προχειρισάμενος" : ὁ τὸν πολύτλαν θεράποντά σου Ἰὼβ νικητὴν τοῦ ἀρχε- κάκου “ὄφεως ἀναδείξας" ὁ τὸν Ἰσαὰκ ἐπαγγελίας υἱὸν. ποιησάμενος" ὁ τὸν ‘Taka πατέρα δώδεκα παίδων, καὶ τοὺς εξ αὐτοῦ εἰς πλῆθος χέας, καὶ εἰςαγαγὼν εἰς. Αἴγυπτον ἐν ἑβδομήκοντα πέντε ψυχαῖς. σὺ, Κύριε, Ἰωσὴφ οὐχ ὑπερείδες" ἀλλὰ x μισθὸν τῆς διὰ σε σωφρο- σύνης ἐδωκας αὐτῷ τὸ τῶν Aiyuntiov ἄρχειν. σὺ Κύριε, “Ἑβραίους ὑπὸ Αἰγυπτίων καταπονουμένους οὐ περιεῖδες, διὰ τὰς πρὸς τοὺς πατέρας αὐτῶν ἐπαγγε- Alas? ἀλλ᾽ ἐῤῥύσω, κολάσας Αἰγυπτίους. παραφθει-
ἐπ, ὥς...
SAINT CLEMENT. 101
ράντων δὲ τῶν ἀνθρώπων τὸν φυσικὸν νόμον, καὶ τὴν κτίσιν, ποτὲ μὲν αὐτόματον νομισάντων, ποτὲ δὲ πλεῖον ἢ, δεῖ τιμησάντων, καί σοι τῷ Θεῷ τῶν πάντων συντατ- τόντων" οὐκ εἴασας πλανᾶσθαι, ἀλλα ἀναδείξας τὸν ἅγιόν σου θεράποντα Motiony, | δι᾿ αὐτοῦ πρὸς βοήθειαν τοῦ φυσικοῦ τὸν γραπτὸν νόμον δέδωκας, καὶ τὴν κτίσιν ἔδειξας σὸν ἔργον εἰναι, τὴν δὲ πολύθεον πλάνην ἐξώρισας" τὸν ᾿Ααρὼν͵ καὶ τοὺς ἐξ αὐτοῦ ἱερατικῇ τιμῇ ἐδόξασας, Ἑβραίους ἁμαρτόντας ἐκόλασας, ἐπιστρέ- ᾿φοντας ἐδέξω: τοὺς Αἰγυπτίους δεκαπλήγῳ ἐ ἐτιμωρήσω" θάλασσαν διελὼν Ἰσραηλίτας διεβίβασας" Αἰγυπτίους ἐπιδιώξαντας ὑποβρυχίους ἀπώλεσας" ξύλῳ πικρὸν ὕδωρ ἐγλύκανας" ἐκ πέτρας ἀκροτόμου ὕδωρ ἀνέχεας" ἐξ οὐρανοῦ τὸ μάννα ὗσας" τροφὴν ἐξ ἀέρος ὀρτυγο- μήτραν" στῦλον “πυρὸς τὴν νύκτα πρὸς φωτισμὸν, καὶ στύλον νεφέλης ἡμέραν πρὸς σκιασμὸν θάλπους. τὸν Ἰησοῦν στρατηγὸν ἀναδείξας, ἑπτὰ ἔθνη Χαναναίων δι᾿ αὐτοῦ καθεῖλες, Ιορδάνην. διέῤῥηξας τοὺς ποταμοὺς ᾿Ηθὰμ ἐξέρανας, τείχη κατέῤῥιψας 6 ἄνευ μηχανημάτων καὶ χειρὸς ἀνθρωπίνης. Ὑπὲρ ἁπάντων σοι ἡ δόξα, δέσποτα παντοκράτορ. σὲ προςκυνοῦσιν ἀνάριθμοι στρατιαὶ ἀγγέλων, ἀρχαγγέλων, θρόνων, κυριοτήτων, ἀρχῶν, ἐξουσιῶν, δυνάμεων, στρατιῶν αἰωνίων" τὰ Χερουβὶμ, καὶ τὰ ἐξαπτέρυγα Σεραφὶμ, ταῖς μὲν δυσὶ κατακαλύπτοντα τοὺς πόδας, ταῖς δὲ δυσὶ τὰς κεφαλὰς, ταῖς δὲ δυσὶ πετόμενα, καὶ λέγοντα ἅμα χιλίαις χιλιάσιν ἀρχαγγέλων, καὶ “μυρίαις μυριάσιν ἀγγέλων, ἀκαταπαύστως καὶ ἀσιγήτως Bocas: Kat πᾶς ὁ λαὸς ἅμα εἰπάτω; ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαβαώθ' πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἢ Yn τῆς δόξης αὐτοῦ" εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας. ἀμήν.
Καὶ ὁ ἀρχιερεὺς ἑξῆς λεγέτω" Ἅγιος γὰρ εἰ ὡς ἀλη- θῶς, καὶ πανάγιος, ὕψιστος καὶ ὑπερυψούμενος εἰς
102 THE LITURGY OF
TOUS αἰῶνας. ἅγιος δὲ καὶ ὁ μονογενής σου υἱὸς ὁ Κύριος ἡμῶν καὶ Θεὸς ᾿Ιησοῦς ὁ Ο Χριστὸς, ὃς εἰς πάντα ὑπηρετησάμενός σοι τῷ Θεῷ αὐτοῦ καὶ πατρὶ, εἴς τε δὴ ἡμιουργίαν διάφορον, καὶ πρόνοιαν κατάλληλον, οὐ περιεῖδε τὸ “γένος τῶν ἀνθρώπων ἀπολλύμενον, ἀλλὰ μετὰ φυσικὸν νόμον, μετὰ νομικὴν παραίνεσιν, μετὰ προφητικοὺς ἐλέγχους καὶ τὰς τῶν ἀγγέλων ἐπιστα- σίας, παραφθειρόντων σὺν τῷ θετῷ καὶ τὸν φυσικὸν νόμον καὶ τῆς μνήμης ἐκβαλλόντων τὸν κατακλυσμὸν, τὴν ἐκπύρωσιν, τὰς KAT Αἰγυπτίων πληγὰς, τὰς κατὰ Παλαιστηνῶν σφαγὰς, καὶ μελλόντων ὅσον οὐδέπω ἀπόλλυσθαι πάντων, εὐδόκησεν αὐτὸς γνώμῃ σῇ ὁ δημιουργὸς ἀνθρώπου, ἄνθρωπος γενέσθαι; ὁ νομοθέτης ὑπὸ νόμους, ὁ ἀρχιερεὺς ἱερεῖον, ὁ ποιμὴν πρόβατον, | καὶ ἐξευμενίσατό σε τὸν ἑαυτοῦ Θεὸν καὶ πατέρα, καὶ τῷ κόσμῳ κατήλλαξε, καὶ τῆς ἐπικειμένης ὀργῆς τοῦς πᾶντας ἠλευθέρωσε, γενόμενος ἐκ παρθένου, γενόμενος. ἐν “σαρκὶ, ὁ Θεὸς Λόγος, ὁ ἀγαπητὸς υἱὸς, ὁ πρωτότοκος πάσης κτίσεως, κατὰ τὰς περὶ αὐτοῦ ὑπ’ αὐτοῦ προῤῥη- θείσας προφητείας ἐκ σπέρματος Aa fis, καὶ Αβραᾶμ, καὶ φυλῆς Ἰούδα" καὶ “γέγονεν ἐν μήτρᾳ παρθένου ὃ διαπλάσσων “πάντας τοὺς γενομένους, καὶ ἐνσαρκώθη ὁ ἄσαρκος, ὁ ἀχρόνως γεννηθεὶς ἐν χρόνῳ γεγέννηται" πολιτευσάμενος ὁσίως καὶ παιδεύσας ἐνθέσμως, πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν ἐξ ἀνθρώπων ἀπέλασας, σημεῖά TE καὶ τέρατα ἐν τῷ λαῷ ποιήσας" τροφῆς καὶ ποτοῦ καὶ ὕπνου μεταλαβὼν, ὁ ὁ τρέφων. πάντας τοὺς χρήζοντας τροφῆς, καὶ ἐμπιπλῶν πᾶν ζῶον εὐδοκίας", ἐφανέρωσέ σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀγνοοῦσιν αὐτὸ, τὴν. ἄγνοιαν ἐφυγάδευσε, τὴν εὐσέβειαν ἀνεζωπύρωσε, τὸ θέλημά σου ἐπλήρωσε, 70 ἔργον ὃ ἔδωκας αὐτῷ ἐτε- λείωσε" καὶ ταῦτα πάντα κατορθώσας, χερσὶν ἀνόμων κατασχεθεὶς, | ἱερέων καὶ ἀρχιερέων ψευδωνύμων καὶ λαοῦ παρανόμου, προδοσίᾳ τοῦ τὴν κακίαν νοσήσαντος,
Seca εἰ ΡΝ ae ae
os Paes
SAINT CLEMENT. 103 .
καὶ πολλὰ παθὼν ὑπ᾽ αὐτῶν, καὶ πᾶσαν ἀτιμίαν ὑπο- στὰς τῇ συγχωρήσει, παραδοθεὶς Πιλάτῳ τῷ ἡγεμόνι, καὶ κριθεὶς ὁ ὃ κριτὴς, καὶ κατακριθεὶς ὁ σωτὴρ, σταυρῷ προςηλώθη ὁ ἀπαθὴς, καὶ ἀπέθανεν ὁ τῇ φύσει ἀθά- νατος, καὶ ἐτάφη ὁ ζωοποιὸς, ἵνα πάθους λύσῃ καὶ θανάτου ἐξέληται τούτους τοὺς Oe ous παρεγένετο, καὶ ῥήξῃ τὰ δεσμὰ τοῦ διαβόλου, καὶ ῥύσηται τοὺς ἀνθρώ- πους ἐκ τῆς ἀπάτης αὐτοῦ. καὶ ἀνέστη ἐκ νεκρῶν τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ" καὶ τεσσαράκοντα ἡμέρας ἐνδιατρίψας τοῖς μαθηταῖς, ἀνελήφθη εἰς τοὺς οὐρανοὺς, καὶ ἐκα- θέσθη ἐκ δεξιῶν σου τοῦ Θεοῦ καὶ πατρὸς αὐτοῦ.
,“Μεμνημένοι οὖν ὧν oe ἡμᾶς ὑπέμεινεν, εὐχαριστοῦ- μέν σοι, Θεὲ παντοκράτορ, οὐχ ὅσον ὀφειλομεν, ἀλλ᾽ ὅσον δυνάμεθα, καὶ τὴν διάταξιν. αὐτοῦ πληροῦμεν. ἐν
ἢ γὰρ νυκτὶ “παρεδίδοτο, λαβὼν ἄρτον ταῖς ἁγίαις καὶ ἀμώμοις αὐτοῦ χερσὶ, καὶ ἀναβλέψας πρὸς σὲ τὸν Θεὸν αὐτοῦ καὶ πατέρα, καὶ “κλάσας, ἔδωκε τοῖς μαθη- ταῖς, εἰπών" τοῦτο τὸ μυστήριον τῆς καινῆς διαθήκης" λάβετε ἐξ αὐτοῦ, φάγετε" τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου, τὸ περὶ πολλῶν θρυπτόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. ὡσαύτως καὶ τὸ ποτήριον κεράσας ἐξ οἴνου καὶ ὕδατος, καὶ ἁγιάσας, ἐπέδωκεν αὐτοῖς, λέγων" πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες" τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου, τὸ “περὶ πολλῶν ἐκχυ- νόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνἄμνησιν. ὁσάκις γὰρ ἐὰν ἐσθίητε τὸν ἄρτον τοῦτον, καὶ πίνητε τὸ “ποτήριον. τοῦτο, τὸν θάνατον τὸν ἐμὸν καταγγέλλετε, ἄχρις ἂν ἔλθω.
Μεμνημένοι τοίνυν τοῦ πάθους αὐτοῦ καὶ τοῦ θανά- του, καὶ τῆς ἐκ νεκρῶν ἀναστάσεως, καὶ τῆς εἰς οὐρανοὺς ἐπανόδου, καὶ τῆς μελλούσης αὐτοῦ δευτέρας παρουσίας, ἐν ἣ ἔρχεται. μετὰ δόξης καὶ δυνάμεως, κρῖναι ζῶντας, καὶ νεκροὺς, καὶ ἀποδοῦναι € ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἔρ γα αὐτοῦ, προςφέρομέν σοι τῷ βασιλεῖ καὶ Θεῷ, κατὰ τὴν αὐτού
K
104 THE LITURGY OF
διάταξιν, τὸν ἄρτον τοῦτον, καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο, ev- χαριστοῦντές σοι δι᾿ αὐτοῦ, ep οἷς κατηξίωσας ἡμᾶς ἑστάναι ἐνώπιόν σου, καὶ ἱερατεύειν σοι" καὶ ἀξιοῦμέν σε, ὅπως εὐμενῶς ἐπιβλέψῃς ὁ ἐπὶ τὰ προκείμενα δῶρα ταῦτα ἐνώπιόν σου, σὺ ὁ ἄνεν δεὴς Θεὸς, καὶ εὐδοκήσῃς ἐπ᾿ αὐτοῖς εἰς τιμὴν τοῦ Χριστοῦ σου, καὶ καταπέμψηῃς τὸ ἅγιόν σου Hy εῦμα ἐπὶ τὴν θυσίαν ταύτην, τὸν μἄρτυρα τῶν παθημάτων τοῦ κυρίου Ἰησοῦ, ὅπως ἀποφήνῃ τὸν ἄρτον τοῦτον σῶμα τοῦ Χριστοῦ σου; καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο αἷμα τοῦ Χριστοῦ σου, ἵνα οἱ μετα- λαβόντες αὐτοῦ βεβαιωθῶσι πρὸς εὐσεβείαν, ἀφέσεως ἁμαρτημἄᾶτων τύχωσι, τοῦ διαβόλου καὶ τῆς πλάνης αὐτοῦ ῥυσθῶσι, Πνεύματος ἁγίου πληρωθῶσιν, ἄξιοι τοῦ Χριστοῦ σου γένωνται, ζωῆς αἰωνίου τύχωσι, σοῦ καταλλαγέντος αὐτοῖς, δέσποτα παντοκράτορ.
Ἔτι δεόμεθά σου, Κύριε, καὶ ὑπὲρ τῆς ἀγίας σου ἐκκλησίας τῆς ἀπὸ περάτων ἕως περάτων, ἣν περιε- ποιήσω τῷ τιμίῳ αἵματι τοῦ Χριστοῦ σου, ὅπως αὐτὴν διαφυλάξῃς ἄσειστον καὶ ἀκλυδώνιστον, ὁ ἄχρι τῆς συν- τελείας τοῦ αἰῶνος. καὶ ὑπὲρ πάσης ἐπισκοπῆς τῆς ὀρθοτομούσης τὸν λόγον τῆς ἀληθείας. ἔτι παρακα- λοῦμέν σε καὶ ὑπὲρ τῆς ἐμῆς τοῦ προςφέροντός σοι οὐδενίας, καὶ ὑπὲρ παντὸς τοῦ πρεσβυτερίου, ὑπὲρ τῶν διακόνων καὶ παντὸς τοῦ κλήρου, iva πάντας copicas Πνεύματος ἁγίου πληρώσῃς. ἔτι παρακαλοῦμέν σε, Κύριε, ὑπὲρ τοῦ βασιλέως, καὶ τῶν ἐν ὑπεροχῇ, καὶ παντὸς τοῦ “στρατοπέδου, ἵνα εἰρηνεύωνται τὰ πρὸς ἡμᾶς" ὅπως ἐν ἡσυχίᾳ καὶ ὁμονοίᾳ διάγοντες τὸν πάντα χρόνον τῆς ζωῆς ἡμῶν, δοξάζωμέν σε διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τῆς ἐλπίδος ἡ ἡμῶν. ἔτι “προςφέρομέν σοι καὶ ὑπὲρ πᾶν- των τῶν ἀπὸ αἰῶνος εὐαρεστησἄντων σοι ἁγίων, πατρι- ἀρχῶν, προφητῶν, δικαίων, ἀποστόλων, μαρτύρων, ὁμολογητῶν, ἐπισκόπων, πρεσβυτέρων, διακόνων, UTO-
SAINT CLEMENT. 105
διακόνων, ἀναγνωστῶν, ψαλτῶν, παρθένων, χηρῶν, λαϊκῶν καὶ πάντων, QV αὐτὸς ἐπίστασαι τὰ ὀνό- ματα. ἔτι Mpospepopev σοι ὑπὲρ TOU λαοῦ τοῦτου, ἵνα ἀναδείξῃς αὐτὸν εἰς ἔπαινον τοῦ Χριστοῦ σου βασίλειον ἱεράτευμα, ἔθνος ἅγιον. ὑπὲρ τῶν ἐν παρθενίᾳ καὶ ἁγνείᾳ, ὑπὲρ τῶν χηρῶν τῆς ἐκκλησίας, ὑπὲρ τῶν ἐν σεμνοῖς γάμοις καὶ τεκνογονίαις, ὑπὲρ τῶν νηπίων τοῦ λαοῦ σου, ὅπως μηδένα ἡμῶν ἀπόβλητον ποιήσῃς. ἔτι ἀξιοῦμέν σε καὶ ὑπὲρ τῆς πόλεως ταύτης καὶ τῶν ἐνοικούντων, ὑπὲρ τῶν ἐν ἀῤῥωστίαις, ὑπὲρ τῶν ἐν πικρᾷ δουλείᾳ, ὑπὲρ τῶν ἐν ἐξορίαις, ὑπὲρ τῶν ἐν δημεύσει, ὑπὲρ πλεόντων, καὶ ὁδοιπορούντων, ὅπως ἐπίκουρος γένῃ; πάντων βοηθὸς καὶ ἀντιλήπτωρ. ἔτι παρακαλοῦμεν σε καὶ ὑπὲρ τῶν μισούντων ἡμᾶς ' καὶ διωκόντων ἡμᾶς διὰ τὸ ὄνομά σου, ὑπὲρ τῶν ἔξω ὄντων καὶ πεπλανημένων, ὅπως ἐπιστρέψῃς αὐτοὺς εἰς ἀγαθὸν, καὶ τὸν θυμὸν αὐτῶν mpauvys. ἔτι παρακα- λοῦμέν σε καὶ ὑπὲρ τῶν κατηχουμένων τῆς ἐκκλησίας, καὶ ὑπὲρ τῶν χειμαζομένων ὑπὸ τοῦ ἀλλοτρίου, καὶ ὑπὲρ τῶν ἐν μετανοίᾳ ἀδελφῶν ἡ ἡμῶν" ὅπως τοὺς μὲν τελειώσῃς ἐν τῇ πίστει, τοὺς δὲ καθαρίσῃς ἐ ἐκ τῆς ἐνερ- γείας τοῦ πονηροῦ, τῶν δὲ τ τὴν μετάνοιαν προςδέξῃ, καὶ | συγχωρήσῃς καὶ αὐτοῖς καὶ ἡμῖν τὰ παραπτώματα ἡμῶν. ετι προςφέρομέν σοι καὶ ὑπὲρ τῆς εὐκρασίας τοῦ ἀέρος καὶ τῆς εὐφορίας τῶν καρπῶν᾽ ὅπως ἀνελ- λειπῶς μεταλαμβάνοντες τῶν παρὰ σοῦ ἀγαθῶν, αἰνῶ- | μέν σε ἀπαύστως, τὸν διδόντα τροφὴν πάσῃ σαρκί. ἔτι παρακαλοῦμέν σε καὶ ὑπὲρ τῶν δι εὔλογον. αἰτίαν ἀπόντων, ὅπως ἅπαντας ἡμᾶς διατηρήσας ἐ ἐν τῇ εὐσε- βείᾳ, ἐ ἐπισυναγάγῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χριστοῦ σου, τοῦ Θεοῦ | πάσης αἰσθητῆς καὶ νοητῆς φύσεως, τοῦ βασι- λέως ἡμῶν, ἀτρέπτους, ἀμέμπτους, ἀνεγκλήτους" ὅτι σοι πᾶσα δόξα, σέβας καὶ εὐχαριστία, τιμὴ καὶ προς- κύνησις, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι,
106 THE LITURGY OF
καὶ νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς, τοὺς ἀνελλειπεῖς καὶ ἀτελευ- τήτους αἰῶνας τῶν αἰῶνων. Καὶ πᾶς ὁ λαὺς λεγέτω: ἀμήν.
Καὶ ὁ ἐπίσκοπος εἰπάτω" ἡ εἰρήνη τοῦ θεοῦ εἴη μετὰ πάντων ὑμῶν.
Ἂς -~ c ἥ 7 Ν “~ | Kat πᾶς ὁ λαὸς λεγέτω" καὶ META TOU πνεύματός σου.
Καὶ ὁ διάκονος “κηρυσσέτω πάλιν" Ἔτι καὶ ἔτι δεηθῶμεν τοῦ θεοῦ διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ ὑπὲρ τοῦ δώρου προς- κομισθέντος Κυρίῳ " τῷ Oca" ὅπως ὁ ὁ ἀγαθὸς Θεὸς προς- δέξηται αὐτὸ διὰ τῆς μεσιτείας τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ εἰς τὸ “ἐπουράνιον αὐτοῦ θυσιαστήριον εἰς ὀσμὴν εὐωδίας.
Ὑπὲρ τῆς ἐκκλησίας ταύτης καὶ τοῦ λαοῦ δεηθῶμεν" ὑπὲρ πάσης ἐπισκοπῆς, παντὸς πρεσβυτερίου, πάσης τῆς ἐν Χριστῷ διακονίας καὶ ὑπηρεσίας, παντὸς τοῦ πληρώματος τῆς ἐκκλησίας δεηθῶμεν, ὅπως ὁ “7 πάντας ὑός δ τῆι καὶ διαφυλάξῃ. |
Ὑπὲρ βασιλέων καὶ τῶν ἐν ὑπεροχῇ δενθῶμεν, t ἵνα. εἰρηνεύωνται τὰ πρὸς ἡμᾶς" ὅπως ἥρεμον καὶ ἡσύχιον βίον ε ἔχοντες διάγωμεν ἐ ἐν πάσῃ εὐσεβείᾳ καὶ σεμνότητι. ;
Τῶν ἁγίων μαρτύρων μνημονεύσωμεν, ὅπως κοινωνοὶ γενέσθαι τῆς ἀθλήσεως. αὐτῶν καταξιωθῶμεν.
Ὑπὲρ τῶν ἐν πίστει ἀναπ αυσαμένων.
Ὑπὲρ τῆς εὐκρασίας τῶν ἀέρων καὶ τελεσφορίας τῶν καρπῶν δεηθῶμεν. ;
Ὑπὲρ τῶν νεοφωτίστων δεηθῶμεν, ὅπως βεβαιω- θῶσιν ἐν τῇ πίστει. Πάντες ὑπ᾽ ἄλλων παρακαλέσθωσαν.. ᾿Ανάστησον ἡμᾶς ὁ θεὸς ἐν τῇ χάριτί σου" ἀναστάντες ἑαυτοὺς τῷ θεῷ διὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ παραθώμεθα.
Καὶ ὁ ἐπίσκοπος λεγέτω" ὁ Θεὸς ὁ μέγας καὶ ᾿μεγα-. λώνυμος, ὁ “μέγας τῇ βουλῇ καὶ κραταιὸς τοῖς ἔργοις" ὁ Θεὸς καὶ πατὴρ τοῦ ἁγίου παιδός σου Ἰησοῦ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, ἐπίβλεψον ἐφ᾽ ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὸ ποίμνιόν σου τοῦτο, ὃ Oe αὐτοῦ ἐξελέξω εἰς δόξαν τοῦ ὀνόματός
SAINT CLEMENT. 107
σου, καὶ ἁγιάσας ἡμῶν τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν κατα- ξίωσον καθαροὺς γενομένους “ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος; τυχεῖν τῶν προκειμένων ἀγαθῶν" καὶ μηδένα ἡμῶν ἀνάξιον κρίνῃς, ἀλλὰ βοηθὸς ἡμῶν γενοῦ, “ἀντιλήπτωρ, ὑπερασπιστὴς; διὰ τοῦ Χριστοῦ σου; μεθ' οὗ σοι δόξα, τιμὴ, αἶνος, δοξολογία, εὐχαριστία, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας: ἀμήν.
Ν Ἀ Ν ΄ > “Ὰ > , ε 7 7 Kai μετὰ TO πάντας εἰπειν᾽ ἀμὴν, ὁ διάκονος λεγέτω, 4 » (oat / ΄ la ἴω Ψ προσχωμεν" καὶ O ἐπισκοπος προςφωνήησατω TO Aaw OUT@*
TA ATIA ΤΟΙ͂Σ ‘ATIOIS.
Kai ὁ λαὸς ὑπακούετω᾽ εἷς ἅγιος, εἷς κύριος, εἷς Ἰησοῦς Χριστὸς, εἰς δόξαν Θεοῦ πατρὸς, εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας" ἀμήν. Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καὶ ἐπὶ “γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία. ᾿Ὡσαννὰ τῷ υἱῷ Δαβὶδ, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐ εν ὀνόματι Κυρίου. Θεὸς Κύριος καὶ ἐπεφάνη ἡμῖν. “Qoavva ἐν τοῖς ὑψίστοις.
Καὶ μετὰ τοῦτο μεταλαμβανέτω 0 ἐπίσκοπος" ἔπειτα οἱ πρεσβύτεροι καὶ οἱ διάκονοι, καὶ ὑποδίακονοι καὶ οἱ ἀναγνῶ- σται καὶ οἱ ψάλται καὶ οἱ ἀσκηταὶ, καὶ ἐν ταῖς γυναιξὶν αἱ διακόνισσαι καὶ αἱ παρθένοι καὶ αἱ χῆραι, εἶτα τὰ παιδία, καὶ τότε πᾶς ὁ λαὸς κατὰ τάξιν καὶ μετὰ αἰδοῦς καὶ εὐλαβείας ἄνευ θορύβου.
Ν ΔΝ, τι 4 Ἃ ᾿. Καὶ ὁ μὲν ἐπίσκοπος διδότω τὴν προςφορὰν, λέγων" “Ἂ “ Σωμα Χριστοῦ. Καὶ ὁ δεχό έ αι o 0eyouevos λεηξτω"
>’ ,
Apyv.
ε Ν ΄ ΄ \ ΄ δι Ἢ cof
O δὲ διάκονος κατεχέτω τὸ ποτήριον Kat ἐπιδιδοὺς λεγέτω"
κὺ “Ἂ ’ “
Aiwa Χριστοῦ, ποτήριον ζωῆς.
Ἂν Ὁ ΄ Καὶ ὁ πίνων λεγέτω"
᾿Αμὴν.
10 8 THE LITURGY OF
Ψαλμὸς δὲ λεγέσθω TPLAKOTTOS τρίτος ἐν τῷ μεταλαμ- βάνειν πάντας τοὺς λοιποὺς" καὶ ὅταν πάντες μεταλάβωσι καὶ πᾶσαι, λαβόντες οἱ διάκονοι τὰ περισσεύσαντα εἰσφερέτωσαν εἰς τὰ παστοφύρια.
Καὶ ὁ διάκονος λεγέτω, παυσαμένου του “άλλοντος" Με- ταλαβόντες τοῦ τιμίου σώματος, καὶ τοῦ τιμίου αἵματος τοῦ Χριστοῦ, εὐχαριστήσωμεν τῷ καταξιώσαντι ἡμᾶς μεταλαβεῖν τῶν ἁγίων αὐτοῦ μυστηρίων, καὶ παρακα- λέσωμεν, μὴ εἰς κρίμα, ann εἰς σωτηρίαν ἡμῖν γενέσθαι, εἰς ὠφέλειαν ψυχῆς καὶ σώματος, εἰς φυλακὴν εὖὐσε- βείας, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, εἰς ζωὴν τοῦ “μέλλοντος αἰῶνος" ἐγειρώμεθα. ἐν χάριτι Χριστοῦ ἑαυτοὺς τῷ Θεῷ, τῷ μόνῳ ἀγεννήτῳ Θεῷ, καὶ τῷ Χριστῷ αὐτοῦ παραθώμεθα.
Καὶ ὁ ἐπίσκοπος εὐχαριστείτω. Δέσποτα ὁ Θεὸς ὁ παν- τοκράτορ, ὁ πατὴρ τοῦ Χριστοῦ σου τοῦ εὐλογητοῦ παιδὸς, ὁ ὃ τῶν μετ᾽ εὐθύτητος ἐπικαλουμένων σε ἐπή- κοος, ὁ καὶ τῶν σιωπώντων ἐπιστάμενος τὰς ἐντεύξεις" εὐχαριστοῦμέν Col, ὅτι κατηξίωσας ἡμὰς μεταλαβεῖν
τῶν ἁγίων σου μυστηρίων, ἃ παρέσχου ἡμῖν, εἰς πλη-
ροφορίαν τῶν καλῶς ἐγνωσμένων, εἰς φυλακὴν τῆς εὐσεβείας. εἰς ἄφεσιν πλημμελημάτων" ὅτι τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ σου ἐπικέκληται ἐφ᾽ ἡμᾶς, καί σοι προςῳκειώ- μεθα. ὁ χωρίσας ἡμᾶς τῆς τῶν ἀσεβῶν κοινωνίας, ἕνωσον ἡμᾶς μετὰ τῶν ͵ καθωσιωμένων σοι, στήριξον ἡμᾶς ἐν τῇ ἀληθείᾳ τῇ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοιτήσει"
oe Es
τὰ “ἀγνοούμενα ἀποκάλυψον, τὰ λείποντα προςανα- 7
πλήρωσον; τὰ ἐγνωσμένα κράτυνον' τοὺς ἱερεῖς ἀμώ- μους διαφύλαξον ἐν τῇ λατρείᾳ σου" τοὺς βασιλεῖς διατήρησον ἐν εἰρήνῃ, τοὺς ἄρχοντας. ἐν δικαιοσύνῃ, τοὺς ἀέρας ἐν εὐκρασίᾳ, τοὺς καρποὺς ἐν εὐφορίᾳ, τὸν κόσμον ἐν παναλκεῖ προνοίᾳ. τὰ ἔθνη τὰ πολεμικὰ πράῦνον' τὰ πεπλανημένα ἐπίστρεψον, τὸν λαόν σου
SAINT CLEMENT. 109
ἁγίασον᾽ τοὺς ἐν παρθενίᾳ διατήρησον" τοὺς ἐν γάμῳ διαφύλαξον ἐν πίστει" τοὺς ἐν ἁγνείᾳ ἐνδυνάμωσον' τὰ νήπια ἅδρυνον" τοὺς νεοτελεῖς βεβαίωσον' τοὺς ἐν κατηχήσει παίδευσον, καὶ τῆς μυήσεως ἀξίους ἀνά- δειξον". καὶ πάντας ἡμᾶς ἐπισυνάγαγε εἰς τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ κυρίῳ ἡμῶν" μεθ᾽ οὗ σοι δόξα, τιμὴ καὶ σέβας, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύ- ματι, εἰς τοὺς αἰῶνας. ἀμήν.
Καὶ ὁ διάκονος λεγέτω Τῷ Θεῷ διὰ τοῦ Χριστοῦ A , x ΡΞ [ 4 αὐτοῦ κλίνατε καὶ εὐλογεῖσθε.
Καὶ ὁ ἐπίσκοπος ἐπευχέσθω, λέγων. Ὃ Θεὸς 6 παντο- κράτωρ, ὁ ἀληθινὸς καὶ ἀσύγκριτος, ὁ πανταχοῦ av καὶ τοῖς TAS παρὼν καὶ ἐν οὐδενὶ ὡς ἐνόντι ὑπάρχων, ὁ τόποις μὴ περιγραφόμενος, ὁ ὁ χρόνοις μὴ παλαιούμενος, ὁ αἰῶσι μὴ περατούμενος, ὁ λόγοις μὴ παραγόμενος, ὁ γενέσει μὴ “ὑποκείμενος, ὁ φυλακῆς μὴ δεόμενος, ὃ φθοράς ἀνώτερος, ὁ τροπῆς ἀνεπίδεκτος, ὁ φύσει ἀναλλοίωτος; ὃ φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον, ὃ τῇ φύσει ἀόρατος, ὁ γνωστὸς πάσαις ταῖς μετ᾽ εὐνοίας ἐκ- ζητούσαις. σε λογικαῖς, φύσεσιν, ὁ καταλαμβανό- μενος ὑπὸ τῶν ἐν εὐνοίᾳ ἐπιζητούντων ge’ ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ, τοῦ ἀληθινὼς ὁρῶντος, τοῦ εἰς Χριστὸν πι- στεύσαντος λαοῦ σου" εὐμενὴς γενόμενος ἐπάκουσόν μου διὰ τὸ ὄνομά σου, καὶ εὐλόγησον τοὺς σοι κεκλι- κότας τοὺς ἑαυτῶν αὐχένας, καὶ δὸς αὐτοῖς τὰ αἰτήματα τῶν καρδιῶν αὐτῶν τὰ ἐπὶ συμφέροντι, καὶ μηδένα αὐτῶν ἀπόβλητον ποιήσῃς ἐκ τῆς βασιλείας σου, ἀλλὰ ἁγίασον αὐτοὺς, φρούρησον, σκέπασον, ἀντιλαβοῦ, ῥῦσαι τοῦ ἀλλοτρίου, καὶ παντὸς ἐχθροῦ, τοῦς οἴκους αὐτῶν φύλαξον, τὰς εἰςόδους αὐτῶν καὶ τὰς ἐξόδους φρούρησον' ὅτι σοι δόξα, αἶνος, μεγαλοπρέπεια, σέβας. προςκύνησις, καὶ τῷ σῷ παιδὶ Ἰησοῦ τῷ Χριστῷ σου
110
THE LITURGY OF SAINT CLEMENT.
τῷ κυρίῳ ἡμῶν καὶ Θεῷ καὶ βασιλεῖ, καὶ. ῶ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν a ᾿ ἀμήν
. -
Καὶ ὁ διάκονος ἐρεῖ ᾿Ἀπολύεσθε ἐν εἰρήν. δὰ «αι « Tarra Ξερὲ τῆς μυστικῆς “λατρείας διατασσόμεθα % οἱ ἀπόστολοι ὑμῖν τοῖς ἐπισκόποις καὶ τοῖς πρεσβυτέρεις at τοῖς διακόνεις.
a4
THE LITURGY
SAINT CHRYSOSTOM, ACCORDING TO THE USE OF THE Great Church (CONSTANTINOPLE),
Wolp (Hountain
(aTHos).
EDITED BY THE REV. J. M. NEALE, ΜΑ.
WaRDENSN OF SACKVILLE COLLEGE.
LONDON: J. T. HAYES, LYALL PLACE, EATON SQUARE 1858.
PREFACE.
Tue Liturgy of S. Chrysostom, derived and abbreviated from that of S. Basil, as the latter from that of S. James, is in use through the four Patriarchates and Russia, except on the few days on which S. Basil’s Liturgy is said. '
It is thus the least ancient of the Greek Liturgies; but it has the advantage of being a living, and not, as the others, a dead, rite.
The following pages are a reprint from the Venice
Edition of 1840, corrected by a later Edition at Constan- tinople. I have, however, always given σοφία, in, the exclamations of the Deacon, instead of the modern σοφίᾳ. ΠΠ1 have not added any notes. They will be found at great length in the forthcoming Translation of this Liturgy ; and to have given them in duplicate would only have been to increase the expense.
Sackville College : Nov. 8, 1858.
116 THE LITURGY OF
τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ ᾿Εκκλησιῶν, καὶ τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τοῦ ἁγίου Οἴκου τούτου, καὶ τῶν μετὰ πίστεως, εὐλαβείας, καὶ φόβου Θεοῦ εἰσιόντων ἐν αὐτῷ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ἡμῶν (τοῦ δ et vos) TOU τιμίου Πρεσβυτερίου, τῆς ἐν Χριστῷ Atakovias, παντὸς τοῦ Κλήρου, καὶ τοῦ Λαοῦ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ "ὧν εὐσεβεστάτων καὶ Θεοφυλάκτων Βα- σιλέων ἡ ἡμῶν, παντὸς τοῦ Παλατίου καὶ τοῦ στρατοπέδου
αὐτῶν τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ, τοῦ συμπολεμῆσαι, καὶ ὑποτάξαι ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτῶν πάντα ἐχθρὸν καὶ πολέμιον, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῆς ἁγίας Μονῆς ταύτης, πάσης πόλεως, καὶ χώρας, καὶ τῶν πίστει οἰκούντων ἐν αὐταῖς, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
“Ὑπὲρ εὐκρασίας ἀέρων, εὐφορίας τῶν καρπῶν τῆς γῆς, καὶ καιρῶν εἰρηνικῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ πλεόντων, ὁδοιπορούντων, νοσούντων, καμ- νόντων, αἰχμαλώτων, καὶ τῆς σωτηρίας αὐτῶν, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν. ͵
Ὕπεέρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου, καὶ ἀνάγκης, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
᾿Αντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς, ὁ Θεὸς, τῇ σῇ χάριτι.
Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, | Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, μετὰ πάντων τῶν ᾿Αγίων μνημονεύσαντες, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους, καὶ πάσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν, Χριστῷ τῷ Θεῷ. παραθώμεθα. |
ει ϑω- »». « . a ee ee τ. ae πὶ;
Ὁ Χορός" Σοὶ Κύριε. ‘O Ἱερεύς" ἐκφώνως.
SAINT CHRYSOSTOM. 117
Ὅτι πρέπει σοι πᾶσα δόξα, τιμὴ καὶ προσκύνησις, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὃ Χορός. ᾿Αμῆήν.
Καὶ ψάλλεται τὸ πρῶτον Αντίφωνον παρὰ τῶν Ψαλτῶ ν' καὶ ὁ Ἱερεὺς λέγει τὴν Εὐχὴν τοῦ ᾿Αντιφῶώνου' ὁ δὲ Διάκο- νος προσκυνήσας μεθίσταται ἐκ τοῦ τόπου αὐτοῦ, καὶ ἀπελθὼν ἵσταται ἐνώ- πιον τῆς Εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, βλέπων πρὸς τὴν Εἰκόνα τοῦ Xp στοῦ, κρατῶν καὶ τὸ Qpapiov τοῖς τρισὶ δακτύλοις τῆς δεξιᾶς χειρός.
Εὐχὴ Αντιφώνου α΄.
Κύρις ὁ ὁ Θεὸς ἡμῶν, οὗ τὸ κράτος ἀνείκαστον, καὶ ἡ δόξα ἀκατάληπτος, οὗ τὸ ἔλεος ἀμέτρητον, καὶ ἡ φιλανθρωπία ἄφατος" αὐτὸς Δέσποτα, κατὰ τὴν εὐσπλαγχνίαν σου ἐπίβλεψον ἐφ᾽ ἡμᾶς, καὶ ἐπὶ τὸν ἅγιον Οἴκον τοῦτον, καὶ ποίησον ped ἡμῶν, καὶ τῶν συνευχομένων ἡμῖν, πλούσια τὰ ἐλέη σου; καὶ τοὺς » ’ οἰκτιρμούς σου.
Μετὰ δὲ τὴν συμπλήρωσιν τοῦ Αντί- φωνου, ἐλθὼν ὁ Διάκονος, καὶ στὰς ἐν τῶ συνήϑει τόπῳ, καὶ προσκυνήσας, λέγει"
Υ ΝΥ > . # nA , A Et, Kat €T1, ἐν εἰρηνῃ Tou Kupiov δεηθῶμεν. ᾿Αντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, Kat διαφύλαξον ἡμᾶς ὁ Θεός. Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου. Ἑκῳφώνησις. Ὅτι σὸν τὸ κράτος, καὶ σοῦ ἐστιν ἡ Βασιλεία, καὶ ”
δύναμις, καὶ ἡ δόξα, τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ Ι,
118 THE LITURGY OF
A c , , nan ee Ss \ 5 \ 3s” Tov αγίου Ἰίνευματος, νυν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς TOUS αἰωνας τῶν αἰώνων.
Καὶ Warder a ὁμοίως παρὰ τῶν Ψαλ- τῶν roo ye Αντέφωνον. Ὃ δὲ Διάκονος ὁμοίως ποιεῖ, ὡς καὶ ἐν τῇ προτέρᾳ Ἑὐχῇ.
Εὐχὴ Αντιφώνου ἘΣ Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, σῶσον τὸν Λαόν σοὺ, καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου" τὸ πλήρωμα τῆς ᾿Εκκλησίας σου φύλαξον, ἁγίασον τοὺς ἀγαπῶντας τὴν εὐπρέπειαν τοῦ Οἴκου σου. Σὺ αὐτοὺς ἀντι- δόξασον. τῇ θεϊκῇ σου δυνάμει, καὶ μὴ ἐγκαταλίπῃς ἡμᾶς τοὺς ἐλπίζοντας ἐπὶ σέ.
Ὃ Διάκονος.
,, eld 5 ah Z an , an
Ett, καὶ ετι, ἐν εἰρήνη τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
᾿Αντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς ὁ Θεός.
Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου.
᾿κφώνησις.
Ὅτι ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος Θεὸς ὑπάρχεις, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοῦ αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Εὐχὴ ἈΑντιφώνου γί.
Ὁ τὰς κοινᾶς ταύτας, καὶ συμφώνους ἡμῖν χαρισά- μενος προσευχὰς, ὁ καὶ δυσὶ, καὶ τρισὶ συμφωνοῦσιν ἐπὶ τῷ ὀνόματί σου, τὰς αἰτήσεις παρέχειν ἐπαγγει- λάμενος" αὐτὸς καὶ νῦν τῶν δούλων σου τὰ αἰτήματα πρὸς τὸ συμφέρον πλήρωσον, χορηγῶν ἡμῖν ἐν τῷ παρόντι αἰῶνι τὴν ἐπίγνωσιν τῆς σῆς ἀληθείας, καὶ ἐν τῷ μέλλοντι ζωὴν αἰώνιον χαριζόμενος.
SAINT CHRYSOSTOM. 119
Ψαλλομένου δὲ τοῦ τρίτου ᾿Αντιφώ - νου παρὰ τῶν Ψαλτῶν, ἢ τῶν Μακαρισ- μῶν, ἐἄν ἐστι Κυριακὴ; ὅταν ἔλθωσιν εἰς τὸ Δόξα, ὁ Ἱερεὺς καὶ ὁ Διάκονος ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας ͵Ἰραπέζης, ποι- οὔσι προσκυνήματα τρία. Εἶτα λαβὼν ὁ Ἱερεὺς τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον, δίδωσι τῷ Διακόν ῳ. Καὶ οὕτως ἐξελθόντες διὰ τοῦ βορείου" μέρους, προπορευομένων αὐτοῖς λαμπάδων, ποιοῦσι τὴν μικρὰν Ε ἴσοδον' καὶ στάντες ἐν τῷ συνήθει τόπῳ, κλίνουσιν ἀμφότεροι τὰς Ke pa- Aas. Καὶ τοῦ Διακόνου εἰπόντος ἡρέμα, Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν. λέγει ὁ _lepeus τὴν Εὐχὴν τῆς Εἴσοδου μυστικῶς.
Εὐχὴ τῆς Εἰσόδου.
Δέσποτα Κύριε 6 Θεὸς ἡμῶν, 6 καταστήσας ἐν οὐρανοῖς τάγματα, καὶ στρατιὰς ᾿Αγγέλων καὶ Δρ- χαγγέλων εἰς “λειτουργίαν τῆς σῆς δόξης, ποίησον σὺν τῇ Εἰσόδῳ ἡ ἡμῶν, Εἰσόδον ἁγίων ᾿Αγγέλων γενέσθαι, συλλειτουργούντων ἡμῖν, καὶ συνδοξολογούντων τὴν σὴν ἀγαθότητα. Ὅτι πρέπει σοι πᾶσα δόξα, τιμὴ, καὶ προσκύνησις, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Yio, Kat τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Τῆς Ἐὐῤχῆς δὲ τελεσθείσης, λέγει ὁ Διάκονος πρὸς τὸν Ἱερέα, δεικνύων πρὸς ἀνατολὰς τῇ δεξιᾷ, κρατῶν ἅμα καὶ τὸ Ὡράριον τοῖς ΤΡ Pd δακτύλοις᾽
Εὐλόγησον Δέσποτα τὴν ἁγίαν Εἴσοδον. Ν la Καὶ ὁ Ἱερεὺς εὐλογῶν, λέγει ͵, Εὐλογημένη 7 Εἴσοδος τῶν Αγίων σου, πάντοτε, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
120 THE LITURGY OF
Ete’ οὕτως ἀπέρχεται πρὸς τὸν Ἡ γού- μενον ὁ Διάκονος, καὶ ἀσπάζεται τὸ Βὐυαγγέλιον, εἰ πάρεστι eid οὗ, ἀσπά- ζεται τοῦτο ὁ Ἱερεύς. Πληρωθέντος dé TOU τελευταίου Τροπαρίου, εἰσέρχεται ὁ Διάκονος εἰς τὸ μέσον, καὶ στὰς ἔμ- προσθεν τοῦ Ἱερέως, ἀνυψοῖ μικρὸν TAS χεῖρας, καὶ δεικνύων τὸ ἅγιον Ev- αγγέλεον, λέγει μεγαλοφῶώνως.
Σοφία, ὀρθοί.
Εἶτα προσκυνήσας αὐτός τε, καὶ ὁ Ἱερεὺς κατόπισθεν αὐτοῦ, εἰσέρχονται εἰς τὸ ἅγιον Βῆμα: καὶ ὃ μὲν Διάκονος ἀποτίθησι τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον ἐν τῇ ayia Τραπέζῃ, οἱ δὲ Ψψάλται λέγουσι τῷ συνήθη Τροπάρια' καὶ ὅτε εἴπωσι τὸ ὕστερον, λέγει ὁ Διάκονος"
Τοῦ ane δεηθῶμεν. Ὁ Ἱερεύς.
Ὅτι “Αγιος εἴ ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν
’
ἀναπέμπομεν, τῷ “Πατρὶ, καὶ τῷ Υἷῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεί.
‘O Διάκονος. Καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ὋὉ Χορός. ᾿Αμήν. Ψαλλομένου δὲ. τοῦ Τρισα γίου, λέγει ὁ Ἱερεὺς τὴν εὐχὴν ταύτην μυστικῶς. weil τοῦ Τρισαγίου Ὕμνου.
Ὁ Θεὸς ὁ ἅγιος, ὁ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος, ὁ Τρισα- γίῳ φωνῇ ὑπὸ τῶν Σεραφὶμ ἀνυμνούμενος, καὶ ὑπὸ τῶν Χερουβὶμ δοξολογούμενος, καὶ ὑπὸ πάσης ἐπουρα- νίου Δυνάμεως προσκυνούμενος" 6 ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς
SAINT CHRYSOSTOM. 121
TO εἶναι παραγαγὼν τὰ σύμπαντα" ὁ κτίσας τὸν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα σὴν καὶ ὁμοίωσιν, καὶ παντί σου χαρίσματι κατακοσμήσας" ὁ διδοὺς αἰτοῦντι σοφίαν, καὶ σύνεσιν, καὶ μὴ παρορῶν ἁμαρτάνοντα, ἀλλὰ θέμενος ἐπὶ σωτηρίᾳ μετάνοιαν᾽ ὁ καταξιώσας ἡμάς τοὺς ταπεινοὺς, καὶ ἀναξίους δούλους σου, καὶ ἐν τῇ ὥρᾳ ταύτῃ στῆναι κατενώπιον τῆς δόξης τοῦ ἁγίου σου Θυσιαστηρίου, καὶ τὴν ὀφειλομένην σοι προσκύ- νησιν, καὶ δοξολογίαν προσάγειν" αὐτὸς, Δέσποτα, πρόσδεξαι καὶ ἐκ στόματος ἡμῶν τῶν / ἁμαρτωλῶν τὸν Τρισάγιον ὝΜμνον, καὶ ἐπίσκεψαι ἡμᾶς ἐν τῇ χρηστό- τητί σου. “Συγχώρησον. ἡμῖν πᾶν πλημμέλημα ἑκού- σιόν τε, καὶ ἀκούσιον. ᾿Αγίασον ἡμῶν τὰς ψυχὰς, καὶ τὰ σώματα. καὶ δὸς ἡμῖν ἐν ὁσιότητι λατρείειν σοι πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς ἡμῶν" πρεσβείαις TIS ἁγίας Θεοτόκου, καὶ πάντων τῶν ᾿Αγίων τῶν ἀπ᾽ αἰῶνός σοι εὐαρεστησάντων. “Ὅτι ἅγιος εἰ ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ, Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ταύτης δὲ τελεσθείσης, λέγουσι καὶ αὐτοὶ, ὅ τε Ἱερεὺς καὶ ὁ “Διά κονος, τὸ Τρισάγιον, ποιοῦντες ὁμοῦ καὶ προσκυ- νήματα τρία ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας Tpa- πέζης.
Εἶτα λέγει ὁ Διάκονος πρὸς τὸν Ἱερέα.
Κέλευσον Δέσποτα. Καὶ ἀπέρχονται ἐν τῇ καθέδρᾳ. ᾿ Καὶ ὁ Ἱερεὺς λέγει ἀπερχόμενος.
. Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου. ς Ὁ δὲ Διάκονος" Εὐλόγησον Δέσποτα τὴν ἄνω Καθέδραν.
ΒῚ
122 THE LITURGY OF
Kat 6 Ἱερεύς Εὐλογημένος et ὁ ἐπὶ θρόνου δόξης τῆς Βασιλείας σου, ὁ καθήμενος ἐ ἐπὶ τῶν Χερου- Bin, πάντοτε, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς, τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Καὶ μετὰ συμπλήρωσιν τοῦ Τρισα- γίου, ὁ Διάκονος ἐλθὼν ἔμπροσθεν τῶν ayiwv Θυρῶν, λέγει"
Πρόσχωμεν. Καὶ ὁ Αναγνώστης. ᾿Αλληλοῦϊα, Ψαλμὸς τῷ Δαυΐδ. Καὶ ὁ Διάκονος αὖ- θις" Σοφία. Καὶ ὁ Αναγνώστης τὸ Προ- κείμένον Tov ιΔποστόλου. Καὶ αὖθις ὁ Atakovos’ Πρόσχωμεν. Καὶ tov ᾿Ἀποστόλου πληρωθέντος, λέγει ὁ Ἱερεύς" Εἰρήνη σοι. Καὶ ὁ Avayvactys ᾿Αλληλούϊα, Ψαλμὸς τῷ Aavtd. Tod 86, ᾿Αλληλούϊα, ψαλλομένου, λαβὼν ὁ Διάκονος τὸ Θυμιατήριον, καὶ τὸ θυμίαμα, πρόσεισι τῷ Ἱερεῖ, καὶ λα- βὼν εὐλογίαν παρ᾽ αὐτοῦ θυμιᾷ τὴν ἀγίαν Τράπεζαν γύρωθεν, καὶ τὸ Ἱερα- τεῖον ὅλον, καὶ τὸν Tepeéea Καὶ ὁ Ἱερεὺς λέγει τὴν sag Se ταύτην.
Εὐχὴ πρὸ τοῦ Εὐαγγελίου.
Ἕλλαμψον ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν, φιλάνθρωπε Δέσποτα, τὸ τῆς σῆς θεογνωσίας ἀκήρατον φῶς, καὶ τοὺς τῆς διανοίας ἡμῶν διάνοιξον ὀφθαλμοὺς, εἰς τὴν τῶν εὐαγγελικῶν σου κηρυγμάτων κατανοήσιν. Ἔνθες ἡμῖν καὶ τὸν τῶν μακαρίων σου ἐντολῶν φόβον, ἵνα τὰς σαρκικὰς ἐπιθυμίας πάσας καταπατήσαντες, πνευ-
ματικὴν πολιτ εἰαν μετέλθωμεν, πάντα τὰ πρὸς εὐαρέ-
στησιν τὴν σὴν καὶ φρονοῦντες, καὶ πράττοντες. Σὺ γὰρ εἰ ὁ φωτισμὸς τῶν ψυχῶν, καὶ τῶν σωμάτων
ἡμῶν, Χριστὲ ὁ Θεὸς, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, σὺν τῷ ἀνάρχῳ σου Πατρὶ, καὶ τῷ παναγίῳ, Kat
SAINT CHRYSOSTOM. 123
ἀγαθῷ, καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, γῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
‘O δὲ Διάκονος τὸ Θυμιατήριον ἀποθέ- μενος, ἔρχεται πρὸς τὸν Ἱερέα, καὶ ὑπο- κλίνας αὐτῷ τὴν κεφαλὴν, κρατῶν τὸ Ὥράριον σὺν τῷ ἁγίῳ Εὐαγγελίῳ. ἄκροις τοῖς δακτύλοις, δηλονότι ἐν ἐκείνῳ τῷ τόπῳ τῆς ἁγίας Τραπέζης, λέγει.
Εὐλόγησον Δέσποτα τὸν Εὐαγγελιστη ν τοῦ ἁγίου ᾿Αποστόλου, καὶ Εὐαγγελιστοῦ (τοῦ de).
Ὁ δὲ Ἱερεὺς σφραγίζων αὐτὸν, λέγει"
Ὃ Θεὸς διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ᾿Αποστό- λου, καὶ Ἐὐαγγελιστοῦ (τοῦ de), δῴη σοι ῥῆμα τῷ εὐαγγελιζομένῳ, δυνάμει πολλῇ, εἰς ἐκπλήρωσιν τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ ἀγαπητοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ, Κυρίου δὲ ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.
Ὃ δὲ Διάκονος εἰπὼν To, ᾿Αμὴν, καὶ προσκυνήσας per εὐλαβείας τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον, aiper auto καὶ ἐξελθὼν διὰ τῶν ἁγίων Θυρῶν, προπορευομένων αὐτῷ λαμπάδων, ἔρχεται, καὶ ἵσταται ἐν τῷ Ἄμβωνι, 7 ἐν τῷ τεταγμένῳ τόπῳ.
Ὁ δὲ Ἱερεὺς ἱστάμενος ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας Τραπέζης: καὶ βλέπων πρὸς δὺ - σμ ἃς, ἐκῴφω vet Σοφία, ὀρθοὶ, ἀκούσωμεν τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου. Εἰρήνη πᾶσι. Καὶ ὁ Διάκονος" Ἔκ τοῦ κατὰ (τόν de) ἁγίου Εὐαγγελίου τὸ ᾿Ανά- γνωσμα. Ὁ Ἱερεύς": Πρόσχωμεν.
Καὶ πληρωθέντος τοῦ Εὐαγγελίου, λέγει πρὸς τὸν Διάκονον ὁ Ἱερεύς" Εἰρήνη σοι τῷ εὐαγγελιζομέφῳ. Καὶ ὁ Διάκονος ἐλ-
124 THE LITURGY OF
θὼν ἕως τῶν ἁγίων Θυρῶν, ἀποδίδωσι.
τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον τῷ Ἱερεῖ: καὶ στὰς ἐν τῷ συνήθει τόπῳ, ἄρχεται οὕτως.
Εἴπωμεν πάντες ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καὶ ἐξ OD τῆς διανόιας ἡμῶν εἴπωμεν. Ὃ Χορός. Κύριε ἐλέησον, γ; Κύριε Παντοκράτορ, ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡμῶν, δεόμεθά σου, ἐπάκουσον, καὶ ἐλέησον.
᾿Ελέησον ἡμᾶς ὁ Θεὸς, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου,
δεόμεθά σου, ἐπάκουσον, καὶ ἐλέησον.
Εὐχὴ τῆς ἐκτενοῦς ἱκεσίας.
Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, τὴν ἐκτενῆ ταύτην ἱκεσίαν πρόσ- δεξαι παρὰ τῶν σῶν δούλων, καὶ ἐλέησον ἡμᾶς κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου, καὶ τοὺς οἰκτιρμούς σου κατάπεμψον ἐφ᾽ ἡμᾶς, καὶ ἐπὶ πάντα τὸν λαόν σου, τὸν ἀπεκδεχόμενον τὸ παρὰ σοῦ πλούσιον ἔλεος.
Ὃ Διάκονος. Ἔτι δεόμεθα ὑπὲρ τῶν εὐσεβῶν, καὶ ὀρθοδόξων Χριστιανῶν. Ἔτι δεόμεθα ὑπὲρ τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ἡμῶν (τοῦ δ εἴ VOC).
Ἔτι δεόμεθα ὑ ὑπὲρ τῶν ᾿Αδελφῶν ἡ ἡμῶν, τῶν ᾿Ἱερέων,
ἹΙερομονάχων, καὶ πάσης τῆς ἐν Χριστῷ ἡμῶν ἀδελ- φότητος.
Ἔτι δεόμεθα ὑπὲρ τῶν μακαρίων, καὶ ἀειμνήστων '
Κτητόρων τῆς ἁγίας Μονῆς ταύτης, καὶ ὑπὲρ πάντων͵ τῶν προαναπαυσαμένων πατέρων, καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν,
τῶν ἐνθάδε κειμένων, καὶ ἁπανταχοῦ ᾿Ορθοδόξων.
"Ett δεόμεθα ὑπὲρ ἐλέους, ζωῆς; εἰρήνης, ὑγιείας, 4
σωτηρίας, ἐπισκέψεως, συγχωρήσεως, καὶ ἀφέσεως.
“ὦ
ἁμαρτιῶν, τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ, τῶν ἀδελφῶν τῆς
αγίας Μονῆς ταύτης.
|
$ I
SAINT CHRYSOSTOM. 125
"Ett δεόμεθα ὑπὲρ τῶν καρποφορούντων, καὶ καλ- λιεργούντων ἐν τῷ ἁγίω, καὶ πανσέπτῳ Ναῷ τούτῳ, κοπιώντων, ψαλλόντων καὶ ὑπὲρ τοῦ περιεστῶτος Λαοῦ, τοῦ ἀπεκδεχομένου τὸ παρὰ σοῦ μέγα καὶ πλούσιον ἔλεος.
Ἐκῳφώνησις.
Ὅτι ἐλεήμων, καὶ , φιλάνθρωπος Θεὸς ὑπάρχεις, καὶ σοὶ τὴν «δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
ὋὉ Διακόνος.
Εὔξασθε οἱ Κατηχούμενοι τῷ Κυρίῳ.
Οἱ Πιστοὶ ὑπὲρ τῶν “Κατηχουμένων δεηθῶμεν.
Ἵνα ὁ Κύριος αὐτοὺς ἐλεήσῃ" κατηχήσῃ αὐτοὺς τὸν λόγον τῆς ἀληθείας" ἀποκαλύψῃ αὐτοῖς τὸ Εὐαγγέλιον τῆς δικαιοσύνης" ἐνώσῃ αὐτοὺς τῇ ἁγίᾳ αὐτοῦ Καθο- λικῇ καὶ ᾿Αποστολικῇ Ἐκκλησία.
Σῶσον, ἐλέησον, ἀντιλαβοῦ, καὶ διαφύλαξον αὐτοὺς ὁ Θεός.
Οἱ Κατηχούμενοι τὰς κεφαλὰς ὑμῶν τῷ Κυρίῳ κλίνατε.
Εὐχὴ Κατηχουμένων πρὸ τῆς ἁγίας ᾿Αναφορᾶς.
Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ ἐν ὑψηλοῖς κατοικῶν, καὶ τὰ ταπεινὰ ἐφορῶν, ὁ τὴν σωτηρίαν τῷ γένει τῶν ἂν- θρώπων ἐξαποστείλας τὸν μονογενῆ σου Υἱὸν, καὶ Θεὸν, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, ἐπίβλεψον ἐπὶ τοὺς δούλους σου τοὺς Κατηχουμένους, τοὺς ὑποκεκλικότας σοι τὸν ἑαυτῶν αὐχένα" καὶ καταξίωσον αὐτοὺς ἐν καιρῷ ε εὐθέτῳ τοῦ λουτροῦ τῆς παλιγγενεσίας, τῆς ἀφέσεως, τῶν ἁμαρτιῶν, καὶ τοῦ ἐνδύματος τῆς ἀφθαρσίας" ἕνωσον αὐτοὺς τῇ ἁγίᾳ σου Καθολικῇ, καὶ
196 THE LITURGY OF
᾿Αποστολικῇ “Ἐκκλησίᾳ, καὶ συγκαταρίθμησον αὐτοὺς τῇ ἐκλεκτῇ Cou ποίμνῃ.
Εἰ κῳφώνησις.
rv Q ο ιν τ con , \ , x.
ἵνα καὶ αὐτοὶ σὺν ἡμῖν δοξάζωσι τὸ πάντιμον, καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου “Πνεύματος, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὁ Χορός" ᾿Αμήν. Καὶ ἐξαπλοῖ τὸ Εἱλητὸν ὁ Ἱερεύς. Καὶ ὁ Διάκονος.
Ὅσοι Κατηχούμενοι προέλθετε, οἱ Κατηχούμενοι προέλθετε" ὅσοι Κατηχούμενοι προέλθετε" μήτις τῶν Κατηχουμένων' ὅσοι Πιστοί.
Ἔτι, καὶ ἔτι, ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
lant . ς nN ΠῚ Evyy Πιστῶν, ἀ. μετὰ τοταπλωθηναι TO EltAnTov.
Εὐχαριστοῦμέν σοι Κύριε ὁ Θεὸς τῶν ᾿ Δυνάμεων, τῷ καταξιώσαντι ἡμᾶς παραστῆναι καὶ νῦν τῷ ἁγίῳ, σου Θυσιαστηρίῳ, καὶ προσπεσεῖν τοῖς οἰκτιρμοῖς σου ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων, καὶ τῶν Tow λαοῦ ary νοημἄᾶτων' πρόσδεξαι, ὁ ὁ Θεὸς, τὴν δέησιν ἡ NOV’ ποίη- σον ἡμᾶς ἀξίους γενέσθαι τοῦ προσφέρειν σοι δεήσεις, καὶ ἱκεσίας, καὶ θυσίας ἀναιμάκτους, ὑπὲρ παντὸς τοῦ λαοῦ σου" καὶ ἱκάνωσον. ἡμᾶς, οὗς ἔθου εἰς τὴν δια- κονίαν σου ταύτην, ἐν τῇ δυνάμει τοῦ Πνεύματός σου TOU ἁγίου, ἀκαταγνώστως, καὶ ἀπροσκόπτως, ἐν καθαρῷ Ϊ τῷ μαρτυρίῳ τῆς συνειδήσεως ἡμῶν, ἐπικαλεῖσθαί σε ἐν παντὶ καιρῷ, καὶ τόπῳ" ἵνα εἰσακούων ἡμῶν, ἵλεως ἡμῖν εἴῃς ἐν τῷ πλήθει τῆς σῆς ἀγαθότητος.
τ
΄΄ὰ ἴω ,ὔ ᾿ Ὁ Διάκονος" ᾿Αλντιλαβοῦ σῶσον, ἐλέησον. Σοφία.
SAINT CHRYSOSTOM. 127
‘ "Exgdovycts. i ie , A , \ ‘ ,
Ὅτι πρέπει σοι πᾶσα δόξα, τιμή, καὶ προσκύνησις, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὃ Διάκονος. Ἔτι; καὶ ἔτι, ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν. Εὐχὴ Πιστῶν, β΄.
Πάλιν καὶ πολλάκις σοὶ προσπίπτομεν, καὶ σοῦ δεό- μεθα, ἀγαθὲ καὶ φιλάνθρωπε, ὅπως SRN VERS ἐπὶ τὴν δέησιν ἡ ἡμῶν, καθαρίσῃς ἡμῶν τὰς ψυχὰς, καὶ τὰ σώματα ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς, καὶ πὶ “εὐματος" καὶ δώης ἡμῖν ἀνένοχον, καὶ ἀκατάκριτον τὴν παρά- στασιν τοῦ ἁγίου σου Θυσιαστηρίου" χάρισαι δὲ, ὁ Θεὸς, τοῖς συνευχομένοις ἡμῖν, προκοπὴν βίου, καὶ πίστεως, καὶ συνέσεως πνευματικῆς" δὸς αὐτοῖς πάν- TOTE “μετὰ φόβου καὶ “ἀγάπης λατρεύειν σοι ἀνενόχως, καὶ ἀκατακρίτως μετέχειν τῶν ἁγίων σου Μυστηρίων, καὶ τῆς ἐπουρανίου σου Βασιλείας ἀξιωθῆναι.
Ὁ Διάκονος" AvtiAaBov, σῶσον, ἐλέησον. Σοφία. Εκφώνησις. Y oe un “A , , , Oras ὕπο TOU κρᾶτους σοὺ πάντοτε -Φυλαττόμενοι, οἱ δόξαν ἀναπέμπωμεν, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ ῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ. καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας ὧν αἰώνων.
Ὁ Χορός. ᾿Δμήν.
Εὐχὴ, ἣν λέγει ὁ Ἱερεὺς καθ᾽ ἑαυτὸν, τοῦ Χερουβικοῦ ἀδομένου.
Οὐδεὶς ἄξιος τῶν σσνδεδεμένων. ταῖς σαρκικαῖς ἐπι- υμίαις, καὶ ἡδοναῖς, προσέρχεσθαι, ἢ προσεγγίζειν, λειτουργεῖν. σοι, Βασιλεῦ τῆς δόξης" τὸ > γὰρ διακονεῖν οἱ μέγα, καὶ φοβερὸν, καὶ αὐταῖς ταῖς ἐπουρανίαις
821 THE LITURGY OF
Δυνάμεσιν" ᾿Αλλ᾽ ὅμως διὰ τὴν ἄφατον, καὶ ἀμέτρητόν σου φιλανθρωπίαν, ἀτρέπτως, καὶ ἀναλλοιώτως γέγο- vas ἄνθρωπος, καὶ ᾿Αρχιερεὺς ἡμῶν ἐχρημάᾶτισας, καὶ τῆς λειτουργικῆς ταύτης, καὶ ἀναιμάκτου θυσίας τὴν Ἱερουγίαν παρέδωκας ἡμῖν, ὡς Δεσπότης τῶν ἁπάν- Twv? σὺ γὰρ μόνος, Κύριε ὁ Θεὸς ἡ ἡμῶν, δεσπόζεις τῶν ἐπουρανίων, καὶ τῶν ἐπιγείων, ὁ ἐπὶ θρόνου Χερουβικοῦ ἐποχούμενος, ὁ τῶν Σεραφὶμ Κύριος, καὶ Βασιλεὺς τοῦ Ἰσραὴλ, ὁ μόνος Ἅγιος, καὶ ἐν ἁγίοις ἀναπαυό- μενος. Σὲ τοίνυν δυσωπῶ τὸν μόνον ἀγαθὸν, καὶ εὐήκοον, ἐπίβλεψον en ἐμὲ TOV ἁμαρτωλὸν, καὶ ἀχρεῖον δοῦλόν σου, καὶ καθάρισόν μου τὴν ψυχὴν, καὶ τὴν καρδίαν ἀπὸ συνειδήσεως πονηρᾶς" καὶ ἱκάνωσόν με τῇ δυνάμει τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος, ἐνδεδυμένον τὴν τῆς ἱερατείας χάριν, παραστῆναι τῇ ἁγίᾳ σου ταύτῃ Τραπέζῃη, καὶ ἱερουργῆσαι τὸ ἅγιον, καὶ ἄχραν- τόν σου Σῶμα, καὶ τὸ τίμιον Αἷμα. Σὲ γὰρ προσέρ- χομαι, κλίνας τὸν ἐμαυτοῦ αὐχένα, καὶ δέομαί σου" Μὴ ἀποστρέψῃς τὸ πρόσωπόν σου ἀπ᾽ ἐμοῦ, μηδὲ ἀπο- δοκιμάσης με ἐκ παίδων σου" ἀλλ᾽ ἀξίωσον προσε- νεχθῆναί σοι ὑπ᾽ ἐμοῦ τοῦ ἁμαρτωλοῦ, καὶ ἀναξίου δούλου σου τὰ δῶρα ταῦτα. Σὺ γὰρ εἶ ὁ προσφέρων, καὶ προσφερόμενος, καὶ προσδεχόμενος, καὶ διαδιδό- μένος, Χριστὲ. ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν a ἀναπέμ- πομεν, σὺν τῷ ἀνάρχῳ σου Πατρὶ, καὶ τῷ παναγίῳ, καὶ ἀγαθῷ, καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, : καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Πληρωθείσης δὲ τῆς εὐχῆς, λέγουσι καὶ αὐτοὶ τὸν Χερουβικὸν ὕμνον. Εἶτα λαβὼν ὁ Διάκονος τὸν Θυμιατὸν, καὶ θυμίαμα βαλὼν, πρόσεισι τῷ ‘Tepet καὶ λαβὼν εὐλογίαν παρ᾽ αὐτοῦ, θυμιᾷ τὴν ἁγίαν Τράπεζαν γύρωθεν, καὶ τὸ ‘Te p a τεῖον ὅλον, καὶ τὸν Ἱερέ α' λέγει δὲ καὶ τὸν Πεντηκοστὸν, καὶ Τροπάρια κατα-
SAINT CHRYSOSTOM. 129
νυκτικὰ ὅσα καὶ βούλεται, ὁμοῦ μετὰ τοῦ Ἱερέως. Καὶ an Ep Xo VT at ἐν τῇ Προ- θέσει, προπορευομένου τοῦ Διακόνου. Αὐτὸς δὲ θυμιάσας τὰ Ἅ για, καθ' ἑαυτὸν εὐχόμενος τὸ, Ὁ Θεὸς ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρ- τωλῷ, λέγει πρὸς τὸν Ἱερέα, Ἔπαρον Δέσποτα. Καὶ ὁ Ἱερεὺς ἄρας τὸν A Ep a, ἐπιτιθησι TO ἀριστερῷ ὦὥμῳ αὐτοῦ, λέγων'
᾿πάρατε τὰς χεῖρας ὑμῶν εἰς τὰ ἅγια, καὶ εὐλογεῖτε τὸν Κύριον.
Εἶτα τὸν ἅγιον Δίσκον λαβὼν, ἐπι- βάλλει τῇ τοῦ Διακόνου κεφαλῇ μετὰ πάσης προσοχῆς, καὶ εὐλαβείας, κρα- τοῦντος ἅμα τοῦ Διακόνου καὶ τὸν Θυ- μιατὸν ἑνὶ τῶν δακτύλων. Αὐτὸς δὲ τὸ αγιον Ποτήριον ἀνὰ χεῖρας λαβὼν, ἐξέρ- χονται διὰ τοῦ βορείου μέρους, προπο- ρευομένων αὐτοῖς λαμπάδων' καὶ πε- ριέρχονται τὸν Ναὸν, εὐχόμενοι ἁ μφό- τεροι ὑπὲρ πάντων καὶ λέγοντες"
Πάντων ἡμῶν μνησθείη Κύριος ὁ Θεὸς ἐν τῇ Βασιλείᾳ ἑ αὐτοῦ, πάντοτε, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
ΕἘϊσελθὼν δὲ ὁ Διάκονος ἔνδον τῶν ἁγίων Θυρῶν, ἵσταται ἐν τοῖς δεξιοῖς. Καὶ μέλλοντος τοῦ Ἱερέως εἰσελθεῖν, λέγει πρὸς αὐτὸν ὁ Διάκονος.
Μνησθείη Κύριος ὁ Θεὸς τῆς Ἱερωσύνης σου ἐν τῇ Βασιλείᾳ αὑτοῦ.
Καὶ ὁ Ἱερεὺς πρὸς αὐτόν. Μνησθείη Κύριος ὁ Θεὸς τῆς ἹΙεροδιακονίας cov ἐν τῇ
130 THE LITURGY OF
7 ς ~ , an Ἀ Q \ Βασιλείᾳ αὑτοῦ, πάντότε, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺ ΞῪΝ an ἡ αἰῶνας τὼν αἰώνων.
Καὶ ὁ μὲν Ἱερεὺς ἀποτίθησι τὸ ἅγιον Ποτήριον ἐν τῇ ἁγίᾳ Te ame fy" TOV δὲ ἅγιον Δίσκον λαβὼν ἀπὸ τῆς τοῦ Ata- κόνου κεφαλῆς, ἀποτίθησι καὶ αὐτὸν τῇ Beak: Tpamely, ἡ Phe
‘O εὐσχήμων Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ξύλου καθελών. Ἔν τάφῳ σωματικῶς, ἐν ἄδου δὲ μετὰ ψυχῆς. ‘Os ζωηφόρος, ὡς Παραδείσου ἃ ὡραιότερος.
Etro τὰ μὲν Καλύμματα ἅρας ἀπό τε τοῦ ἱεροῦ Δίσκου, καὶ τοῦ ἁγίου Ποτη- ρίου, τίθησιν ἐν ἐνὶ μέρει TIS ἁγίας Τραπέζῃης, τὸν δὲ Δέρα ἀπὸ τῶν τοῦ Ata- κόνου ὦ μων, καὶ θυμιἄᾶσας, σκεπάζει δ αὐτοῦ Ta Ἅγια, λέγω ν'
Ὃ εὐσχήμων Ἰωσὴφ, ἕως τοῦ, Κηδεύσας ἀπέθετο.
Ν \ Ν “ a Kat λαβὼν τὸν Θυμιατὸν ἐκ τῶν τοῦ Διακόνον χειρῶν, θυμιᾷ τὰ Ἅγια τρὶς, λέγων. Μ᾿ τς ᾿ ’ , 4 Τότε ἀνοίσουσιν ἐπὶ TO Θυσιαστήριόν σου μόσχους.
Καὶ ἀποδοὺς τὸν Θυμιατὸν, καὶ χαλά- σας τὸ Φελώνιον, κλίνας τετὴν κεφαλὴν, λέγει πρὸς τὸν Διάκονον᾽ |
Μνήσθητί pou ἀδελφὲ, καὶ συλλειτουργέ.
Καὶ ὁ Διάκονος, πρὸς αὐτόν' Μνησθείη Κύριος ὁ Θεὸς τῆς Ἱερωσύνης σου ἐν τῇ Βασι- λείᾳ αὑτοῦ. |
Eitraéd Διάκονος ὑποκλίνας καὶ AUTOS
Ν Ν Cn) v4 Ν \ 2 Ὁ τὴν κεφαλὴν, κρατῶν ἅμα καὶ τὸ ὥρα-
SAINT CHRYSOSTOM. 131
prov τοῖς τρισὶ δακτύλοις τῆς δεξιᾶς, λέγει πρὸς τὸν bah
Εὔξαι ὑπὲρ ἐμοῦ, Δέσποτα aye. Καὶ ὁ Ἱερεύς" A Πνεῦμα ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σε, καὶ δύναμις Ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι.
Καὶ ὁ Διάκονος" Αὐτὸ τὸ Πνεῦμα συλλειτουρ-
΄ “«ς« Δ ,ὔ Ν ς 7 A la ς la γήσει ἡμῖν, πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς ἡμῶν.
Καὶ αὖθις ὁ αὐτός" Μνήσθητί μου Δέσποτα ἅγιε.
Καὶ ὁ le pe us" Μνησθείη σου Κύριος 0 Θεὸς ἐν τῇ] Βασιλείᾳ αὑτοῦ, πάντοτε, νῦν, καὶ ἀεὶ. καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ἁ ᾽ \ Ν 3 , Kai ἐπειπὼν το, Ἀμὴν, Kal ἀσπασάμε- νος τὴν τοῦ Ἱερέως δεξιὰν, ἐξέρχεται, καὶ στὰς ἐν τῷ συνήθει τόπῳ, λέγει
Πληρώσωμεν τὴν δέησιν ἡμῶν τῷ Κυρίῳ. Ὃ Χορός" Κύριε ἐλέησον.
Ὑπὲρ τῶν προτεθέντων τιμίων Δώρων, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τοῦ ἁγίου οἴκου τούτου, καὶ τῶν μετὰ πίστεως, εὐλαβείας, καὶ φόβου Θεοῦ εἰσιόντων ἐν αὐτῷ, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
“Ὑπὲρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀρ- γῆς, κινδύνου, καὶ ἀνάγκης, τοῦ Κυρίου δρθ μαι
Εὐχὴ τῆς Προσκομιδῆς, μετὰ τὴν ἐν τῇ
ἁγίᾳ Ἐραπέζῃ τῶν θείων Δώρων ἀπόθεσιν.
Κύριε ὁ Θεὸς ὁ ὁ Παντοκράτωρ, ὁ μόνος ἅγιος, ὁ δεχό-
μενος θυσίαν αἰνέσεως παρὰ τῶν ἐπικαλουμένων σε ἐν
ὅλῃ καρδίᾳ, πρόσδεξαι καὶ ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν τὴν Μ
132 THE LITURGY OF
δέησιν, καὶ προσάγαγε τῷ ἁγίῳ σου Θυσιαστηρίῳ, καὶ ἱκάνωσον ἡμᾶς προσενεγκεῖν σοι Δῶρά TE, καὶ Θυσίας πνευματικὰς ὑπὲρ τῶν “ἡμετέρων ἁμαρτημάτων, καὶ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων, καὶ καταξίωσον ἡμᾶς εὑρεῖν χάριν ἐνώπιόν σου, τ τοῦ γενέσθαι σοι εὐπρόσ- δεκτον τὴν Θυσίαν ἡμῶν, καὶ ἐπισκηνῶσαι τὸ Πνεῦμα τῆς χάριτός σου τὸ ἀγαθὸν ἐφ᾽ ἡμᾶς, καὶ ἐπὶ τὰ προκείμενα Δῶρα ταῦτα, καὶ ἐπὶ πάντα τὸν λαόν σου.
‘O Διάκονος. ᾿Αντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον. Τὴν ἡμέραν πᾶσαν, τελείαν. ᾿Λγγελον εἰρήνης, πιστὸν ὁδηγὸν, φύλακα τῶν
ψυχῶν, καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν, παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα.
Ὧ Κὰ ρ ός" Παράσχου Κύριε.
Συγγώμην καὶ ἄφεσιν TOV ἁμαρτιῶν, καὶ τῶν πλημμελημάτων ἡμῶν, παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα.
Τὰ Kala, καὶ συμφέροντα ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν, καὶ εἰρήνην τῷ κόσμῳ, παρὰ τοῦ ) Κυρίου «αἰτησώμεθα.
Τὸν ὑπόλοιπον χρόνον. τῆς ζωῆς ἡμῶν ἐν εἰρήνῃ, καὶ μετανοίᾳ ἐκτελέσαι, παρὰ τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα.
Χριστιανὰ τὰ τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν, ἀνώδυνα, ἄνε- παίσχυντα, εἰρηνικὰ, καὶ καλὴν ἀπολογίαν, τὴν ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ αἰτησώμεθα.
Τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου.
‘O Ἱερεὺς ἐκφώνως.
Διὰ τῶν οἰκτιρμῶν τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ, μεθ' οὗ εὐλογητὸς εἶ, σὺν τῷ παναγίῳ, καὶ ἀγαθῷ, καὶ ζωο-, ποιῷ σου Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας. τῶν αἰώνων. Εἰρήνη πᾶσι. '
Ὃ Διάκονος. ᾿Αγαπήσωμεν ἀλλήλους, ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν
SAINT CHRYSOSTOM. 133
A / nw Ὁ Χορός. Πατέρα, Yiov, καὶ ἅγιον Ἰ νεῦμα, 4 , Ν , Τριάδα ὁμοούσιον, καὶ ἀχώριστον.
Καὶ ὁ μὲν Ἱερεὺς προσκύνησας τρὶς, ἀσπάζεται τὰ Ἅγια οὕτως, ὡς εἰσὶ κε- καλυμμένα, λέγων μυστικῶ ᾿' ᾿Αγαπήσω σε Κύριε ἡ ἰσχύς μου, Κύριος στερέωμά μου, καὶ καταφυγή μου.
Ἔκ γ΄.
Ὁμοίως καὶ ὁ Διάκονος συμπροσκυν εῖ; ἐν ἵσταται τόπῳ, ἀσπάζεται καὶ τὸ Ὡράριον αὑτοῦ, ἔνθα ἐστὶ Σταυροῦ τύπος, καὶ οὕτως ἐκφωνεῖ"
Τὰς θύρας, τὰς θύρας" ἐν σοφίᾳ πρόσχωμεν. Ὃ Λαὸς τὸ, Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν.
‘O Διάκονος.
Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου' πρόσχωμεν τὴν ἁγίαν ᾿Αναφορὰν ἐν εἰρήνῃ Tae νόμῃ
‘O Χορός. ἜἜλεον εἰρήνης, θυσίαν αἰνέσεως.
Καὶ ὁ μὲν Ἱερεὺς ἐπάρας τὸν Ἀέρα ἀπὸ τῶν ᾿Αγίων, ἀποτίθησιν ἐν ἑνὶ τόπῳ, λέγω ν'
‘H χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν.
Ὁ δὲ Διάκονος προσκυνήσας, εἰσέρ- χεται ἐν τῷ ἃ γίῳ Βήματι' καὶ λαβὼν ἱῬιπίδιον, ῥιπίζει τὰ “Avia εὐλαβῶς.
‘O Ἱερεὺς ἐκφων εἴ.
‘H χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ “Πατρὸς, καὶ ἢ κοινωνία τοῦ ἁγίου Πνεύματος, εἴη μετὰ πάντων ὑμῶν. |
Ὁ Χορός. Kai μετὰ τοῦ πνεύματός cov.
M 2
134 THE LITURGY OF
‘O Ἱερ εὖ ς. "Ava σχῶμεν τὰς καρδίας.
Ὃ Χορό Ss Ἔχομεν πρὸς τὸν Κύριον.
Ὁ Tep εὖ ς. Εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ.
‘O Xo ρ ός. "Αξιον καὶ δίκαιον ἐστὶ προσκυνεῖν Πα- τέρα, Υἱὸν, καὶ ἅγιον Πνεῦμα, Τριάδα 6 ὁμοούσιον, καὶ ἀχώριστον. |
‘O Ἱερεὺς ea Si tr
Ἄξιον, καὶ δίκαιον, σὲ ὑμνεῖν, σὲ εὐλογεῖν, σὲ αἰνεῖν, σοὶ εὐχαριστεῖν, σὲ προσκυνεῖν ἐν παντὶ τόπῳ τῆς δεσποτείας σου. Σὺ γὰρ εἰ Θεὸς ἀνέκφραστος, ἀπερι- νόητος, ἀόρατος, ἀκατάληπτος, ἀεὶ ὧν, ὡσαύτως av’ σὺ καὶ ὁ μονογενής σου Υἱὸς, καὶ τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἅγιον. Σὺ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι ἡμᾶς παρή- yayes, καὶ παραπεσόντας ἀνέστησας πάλιν, καὶ οὐκ ἀπέστης πάντα ποιῶν, ἕως ἡμᾶς εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνή- γαγες, καὶ τὴν Βασιλείαν σου ἐχαρίσω τὴν μέλλουσαν. Ὑπὲρ τούτων ἁπάντων. εὐχαριστοῦμέν σοι, καὶ τῶ μονογενεῖ σου Υἱῷ, καὶ τῷ Πνεύματί σου τῷ ἁγίῳ, ὑπὲρ πάντων ὧν ἴσμεν, καὶ ὧν οὐκ ἴσμεν, τῶν φανερῶν, καὶ ἀφανῶν εὐεργεσιῶν, τῶν εἰς ἡμᾶς γεγενημένων. Ἐὐχαριστοῦμέν͵ σοι καὶ ὑπὲρ τῆς Λειτουργίας ταύτης, | ἣν ἐκ TOV χειρῶν ἡμῶν δέξασθαι κατηξίωσας, καί τοι σοι παρεστήκασι χιλιάδες ᾿Αρχαγγέλων, καὶ μυριάδες ᾿Αγγέλων, τὰ Χερουβὶμ, καὶ τὰ Zepagip ἐξαπτέρυγα, πολυόμματα, μετάρσια, πτερωτά.
΄
Ἔ κφώνως.
Τὸν ἐπινίκιον ὕμνον ἄδοντα, βοῶντα, κεκραγότα, καὶ λέγοντα. ] ‘O Xo pos |
ἽΑγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σαβαὼθ, πλήρης ὁ οὐρανὸς, καὶ ἡ γῆ 7 δόξης σου. ὩὭσαννὰ € ἐν τοῖς ὑψίστοις" εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου: ὡσαννὰ εν τοῖς ὑψίστοις.
SAINT CHRYSOSTOM. 135
Ἐνταῦθα πάλιν λαβὼν ὁ Διάκονος τὸν ἈΑστερίσκον ἐκ τοῦ ἁγίου Δέσκονυ, ποιεῖ Σταυροῦ τύπον ἐπάνω αὐτοῦ, καὶ ἀσπα- σάμενος αὐτὸν ἀποτίθησιν.
Ὁ δὲ Ἱερεὺς ἐπεύχεται.
Μετὰ τούτων καὶ ἡμεῖς τῶν μακαρίων Δυνάμεων, Δέσποτα ; φιλάνθρωπε, βοῶμεν, καὶ λέγομεν" Ἅγιος εἰ καὶ πανάγιος, σὺ καὶ ὃ “μονογενής σου Υἱὸς, καὶ τὸ Πνεῦμα σου τὸ ἅγιον. Ἅγιος εἶ καὶ πανάγιος, καὶ μεγαλοπρεπὴς ἡ δόξα σου ὃς τὸν κόσμον σου οὕτως ἡγἄπησας, ὥστε τὸν Υἱόν σου τὸν μονογενῆ δοῦναι, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν, μὴ ἀπόληται, ἀλλ' ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον" ὃς ἐλθὼν, καὶ πᾶσαν τὴν ὑπὲρ ἡμῶν οἰκονομίαν πληρώσας, τῇ νυκτὶ ἢ παρεδίδοτο, μᾶλλον δὲ αὐτὸν παρεδίδου ὑ ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς, λαβὼν ἄρτον ἐν ταῖς ἁγίας αὑτοῦ καὶ AX PAVTOLS καὶ ἁμωμή- τοις χερσὶν, εὐχαριστήσας, καὶ εὐλογήσας, ἁγιάσας, κλάσας, ἔδωκε τοῖς ἁγίοις αὑτοῦ Μαθηταῖς καὶ ᾿Αποστόλοις, εἰπών"
Ἐκφώνως Λάβετε, φάγετε" τοῦτό μου ἐστὶ τὸ Σῶμα, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. Ὁ Χορός. ᾿Αμήν.
Τούτου δὲ λεγομένου, δεικνύει τῷ Ἱερεῖ ὃ Διάκονος τὸν ἅγιον AicKoy, κρατῶν καὶ τὸ Ὡράριον τοῖς τρισὶ δα κ- τύλοις τῆς δεξιᾶς" ὁμοίως καὶ ὅταν λέγῃ ὁ Ἱερεὺς τό; Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες, συν- δεικνύει καὶ αὐτὸς τὸ ἅγιον Ποτήριον.
Εἶτα μυστικῶς ὁ Ἱερεύς. © , ~ \ 4 \ Ν “ 7 Ομοίως Kat To Ποτήριον μετὰ τὸ δειπνῆσαι, λέγων᾽
186 THE LITURGY OF
Expovos.
Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες" τοῦτό ἔστι τὸ Αἷμά μου, τὸ τῆς καινῆς διαθήκης, τὸ ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ πολλῶν ἐκχυ- νόμενον, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.
Ὃ Χορός. ᾿Δμήν.
Ὁ Ἱερεὺ ς ἐπεῦύχ εται. “Μεμνημένοι τοίνυν τῆς σωτηρίου ταύτης ἐντολῆς, καὶ πάντων τῶν ὑπὲρ ἡμῶν γεγενημένων, τοῦ Σταυροῦ, τοῦ Τάφου, τῆς τριημέρου ᾿Αναστάσεως, τῆς εἰς οὐρα- νοὺς ᾿Αναβάσεως, τῆς ἐκ δεξιῶν Καθέδρας, τῆς δευτέρας καὶ ἐνδόξου πάλιν ἸΠ]αρουσίας,
Ἑ κφώνως
Τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν σοὶ προσφέρομεν κατὰ πάντα, καὶ διὰ πάντα.
‘O Χορός. Σὲ ὑμνοῦμεν, σὲ εὐλογοῦμεν, “σοὶ εὐχαριστοῦμεν, Κύριε, καὶ δεόμεθά σου, ὁ Θεὸς ἡμῶν. ‘O Ἱερεὺς ἐπεύχεται. "Ett προσφέρομέν σοι τὴν λογικὴν ταύτην; καὶ ἀναίμακτον λατρείαν, καὶ παρακαλοῦμεν, καὶ δεόμεθα,
καὶ ἱκετεύομεν: Κατάπεμψον τὸ Πνεῦμά σου το ἅγιον ἐφ᾽ ἡμᾶς, καὶ ἐπὶ τὰ προκείμενα Δῶρα ταῦτα.
Καὶ ὁ μὲν Διάκονος ἀποτίθησι τὸ ‘P t- πίδιον, καὶ ἔρχεται ἐγγύτερον τῷ Ἵε-
pel, καὶ προσκυνοῦσιν ἀμφότεροι τρὶς
ἔμπροσθεν TIS ἁγίας ἹΤραπέζη δ εὐχό- μενοι καθ᾽ ἑαυτοὺς, καὶ λέγοντες τοι ‘O Θεὸς ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ.
Εἰ τατ ό, Κύριε, ὁ τὸ πανάγιόν σου Πνεῦμα.
TY Kapdiav καθαράν κτίσον ἐν ἐμοὶ ὁ Θεός.
Σ τ. Μὴ ἀποῤῥίψῃς με ἀπὸ τοῦ προσώπου σου.
i τος ων" se
SAINT CHRYSOSTOM. 137
Εἶτα, Ao ζ α.
Εὐλογητὸς et Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν ὁ πανσόφους τοὺς ᾿Αλιεῖς ἀναδείξας, καταπέμψας αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ δι᾿ αὐτῶν τὴν οἰκουμένην σαγηνεύσας, φιλάν- θρωπε δόξα σοι.
Καὶ νῦν. Ὅτε καταβὰς τὰς γλώσσας TUVEX EE, διεμέριζεν ἔθνη ὁ ὁ Ὕψιστος" ὅτε τοῦ πυρὸς τὰς γλώσσας διένειμεν,
i εἰς ἐνότητα πάντας ἐκάλεσε" καὶ συμφώνως δοξάζομεν ᾿ τὸ πανάγιον Πνεῦμα.
Εἶτα τὴν κεφαλὴν ὑποκλίνας ὁ Διά- \ κονος, καὶ δεικνύων σὺν τῶ ᾿Ὡραρίῳ τον ἅγιον Ἄρτον, saat αὐ μυστικῶς"
Ἑὐλόγησον Δέσποτα τὸν ἅγιον Ἄρτον.
Καὶ ὁ Ἱερεὺς ἀνιστάμενος, σφραγίζει τρὶς τὰ ἅγια Δῶρα, Aéyor' Καὶ ποίησον τὸν μὲν ΓΑρτον τοῦτον, τίμιον Σῶμα τοῦ Χριστοῦ σου.
> /
4 > Ὁ Διάκονος" Ἂμῆν. Καὶ αὖθις ὁ autos Si oe Εὐλόγησον Δέσποτα τὸ ἅγιον Ποτήριον. Καὶ ὁ Ἱερεὺς εὐλογῶν, λέγει"
A A an φ na “-οἘ Τὸ δὲ ἐν τῷ Ποτηρίῳ τούτῳ, τίμιον Αἷμα τοῦ Χριστοῦ σου.
, > ,
Ὁ Διακονός" “Auyv. Καὶ αὖθις ὁ Ata- κονος δεικνύων μετὰ τοῦ Ὥραρίου ap- φότερα τὰ Ἅγια, λέγει"
Εὐλόγησον Δέσποτα.
Ὃ δὲ Ἱερεὺς εὐλογῶν ἀμφότερα τὰ Ἅγια λέγει Μεταβαλὼν τῷ Πνεύματί σου τῷ ἁγίῳ.
138 THE LITURGY OF
Ὁ Διάκονος. ᾿Αμὴν, ᾿Αμὴν, ᾿Αμήν.
Καὶ τὴν κεφαλὴν ὑποκλίνας ὁ Διά- κονος τῷ Tepet, kat εἰπὼν T 0, Μνήσθητί μου i ἅγιε Δέσποτα τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἵσταται ἐν ᾧ πρό- τερον τόπῳ, καὶ λαβὼν τὸ Ῥιπίδεον, ῥι- πίζει τὰ "Ay ty ὡς Kat τὸ πρότερον. Ὁ δὲ Ἱερεὺς ἐπεύχεται.
“Ὥστε γενέσθαι τοῖς μεταλαμβάνουσιν εἰς νῆψιν ψυχῆς, εἰς ἄφεσιν. ἁμαρτιῶν, εἰς κοινωνίαν τοῦ ἁγίου | σου Πνεύματος, εἰς Βασιλείας οὐρανῶν πλήρωμα, εἰς παῤῥησίαν τὴν πρὸς σὲ, μὴ κρίμα, ἢ εἰς κατἄκριμα. Ἔτι προσφέρομέν σοι τὴν λογικὴν ταύτην λατρείαν, ὑπὲρ τῶν ἐν πίστει ἀναπαυσαμένων Προπατόρων, Πατέρων, Πατριαρχῶν, Προφητῶν; ᾿Αποστόλων, Κη- ρύκων, Εὐαγγελιστῶν, Μαρτύρων, Ὁμολογητῶν, Ἔγ- κρατευτῶν, καὶ παντὸς πνεύματος δικαίου ἐν πίστει τετελειωμένου.
Ὁ δὲ Διάκονος θυμιᾷ τὴν ἁγίαν Τρά- πεζαν γύρωθεν, καὶ μνημονεύει ὧν βού- λεται ζώντων, καὶ τεθνεώτων.
Ὁ Ἱερεὺς ἐκφώνως.
᾿Εξαιρέτως τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας.
‘O Διάκονος μνημονεύει τὰ Δίπτυχα τῶν κεκοιμημένων.
Ὁ δὲ Ἱερεὺς ἐπεύχεται.
Τοῦ ἁγίου | Ἰωάννου Προφήτου Προδρόμου, καὶ Βαπ- τιστοῦ, τῶν ἁγίων ἐνδόξων, καὶ πανευφήμων ᾿Αποστό- λων, τοῦ ᾿Αγίου (τοῦ δεῖν ο ς) ov καὶ τὴν «μνήμην ἐπιτελοῦμεν, καὶ πάντων σου τῶν ᾿Αγίων, ὧν ταῖς
SAINT CHRYSOSTOM. 139
ἱκεσίαις ἐπίσκεψαι ἡμᾶς ὁ Θεός" καὶ μνήσθητι πάντων τῶν κεκοιμημένων ἐπ᾽ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰω- νίου, καὶ ᾿ἀνάπαυσον αὐτοὺς, ὅπου ἐπισκοπεῖ τὸ φῶς τοῦ προσώπου gov. “Er παρακαλοῦμέν σε" Μνήσθητι Κύριε πάσης. ἐπισκοπῆς ᾿Ορθοδόξων, τῶν ὀρθοτομούντων τὸν λόγον τῆς σῆς ἀληθείας, παντὸς τοῦ Πρεσβυτερίου; τῆς ἐν Χριστῷ Διακονίας, καὶ παντὸς Ἰερατικοῦ τάγ- ματος. “Ere προσφέρομέν σοι τὴν λογικὴν ταύτην λατρείαν ὑπὲρ τῆς οἰκουμένης, ὑπὲρ τῆς ἁγίας Καθο- λικῆς καὶ ᾿Αποστολικῆς ᾿Εκκλησίας, ὑπέρ τῶν ἐν ἁγνείᾳ, καὶ σεμνῇ πολιτείᾳ διαγόντων, ὑπὲρ τῶν πισ- τοτάτων, καὶ φιλοχρίστων ἡμῶν Βασιλέων, παντὸς τοῦ Παλατίου, καὶ τοῦ Στρατοπέδου αὐτῶν. Δὸς αὐτοῖς Κύριε εἰρηνικὸν τὸ βασίλειον, ἵνα καὶ ἡμεῖς ἐν τῇ γαλήνῃ αὐτῶν ἤρεμον καὶ ἡσύχιον βίον διάγωμεν, ἐν πάσῃ εὐσεβείᾳ, καὶ σεμνότητι.
Ἔ κῳφώνως.
Ἔν πρώτοις μνήσθητι Κύριε τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ἡμῶν (τοῦ ῦ δεῖ vos), ὃν χάρισαι ταῖς ἁγίαις σου Ἐκκλησίαις ἐ ἐν εἰρήνῃ, σῶον, ἔντιμον, ὑγιῶ, μακροημε- ρεύοντα, καὶ ὀρθοτομοῦντα τὸν λόγον τῆς σῆς ἀλῃθειας.
Καὶ ὁΔιάκονος πρὸς τῇ Θύρᾳ στὰς, λέγει Τοῦ δεῖνος Πατριάρχου, Μητροπολίτου, ἢ ᾿Επισκόπου, ὅς τις ἂν ἢ.
\ ‘ Εἶτα μνημονεύει ὁ αὐτὸς τὰ Δίπτυχα τῶν ζώντων.
Ὁ δὲ Ἱερεὺς ἐησάχεναι,
“Μνήσθητι Κύριε τῆς Πόλεως, ἐν 7 παροικοῦμεν, καὶ πάσης πόλεως, καὶ χώρας, καὶ τῶν πίστει οἰκούν- των ἐν αὐταῖς. Μνήσθητι “Κύριε πλεόντων, ὁδοιπο- ρούντων, νοσούντων, καμνόντων, αἰχμαλώτων, καὶ
140 THE LITURGY OF
A , > Agen
τῆς σωτηρίας αὐτῶν. Μνήσθητι Κύριε, τῶν καρποφο- ρούντων, καὶ καλλιεργούντων ev ταῖς ἁγίαις σου Ἐκκλησίαις, καὶ μεμνημένων τῶν πενήτων, καὶ ἐπὶ
πάντας ἡμᾶς τὰ ἐλέη σου ἐξαπόστειλον. iy ga τὐ
Καὶ δὸς ἡ ἡμῖν ἐν ἑνὶ στόματι, καὶ μιᾷ καρδίᾳ δοξάζειν, καὶ ἀνυμνεῖν τὸ πάντιμον, καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ) ἁγίου Πνεύμα- τος, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ὁμοίως.
Καὶ ἔσται τὰ ἐλέη τοῦ μεγάλου Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μετὰ πάντων ἡμῶν.
‘O δὲ Διάκονος λαβὼν καιρὸν παρὰ τοῦ Ἱερέως, καὶ ἐξέλθων, καὶ στὰς ἐν τῷ συνήθει τόπῳ, λέγει"
Πάντων τῶν Αγίων μνημονεύσαντες, ἔτι καὶ ἔτι, ἐν εἰρήνῃ. τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τῶν προσκομισθέντων καὶ ἁγιασθέντων τιμίων Δώρων.
Ὅπως ὁ φιλάνθρωπος Θεὸς ἡμῶν, ὁ προσδεξάμενος αὐτὰ εἰς τὸ ἅγιον, καὶ ὑπερουράνιον, καὶ νοερὸν αὑτοῦ Θυσιαστήριον, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας πνευματικῆς, ἀντι- καταπέμψῃ ἡμῖν τὴν θείαν χάριν, καὶ τὴν δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, δεηθῶμεν.
Ὑπὲρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς ἀπὸ πάσης θλίψεως, ὀργῆς, Ke TA. |
‘O Ἱερεὺς “5940 τάδ
Σοὶ παρακατατιθέμεθα τὴν ζωὴν ἡμῶν ἅπασαν, καὶ τὴν ἐλπίδα, Δέσποτα φιλάνθρωπε, καὶ παρακαλοῦμεν καὶ δεόμεθα, καὶ ἱκετεύομεν: Καταξίωσον ἡμᾶς με- ταλαβεῖν τῶν ἐπουρανίων σου, καὶ φρικτῶν Μυστηρίων
a τὴν
SAINT CHRYSOSTOM. 141
ταύτης τῆς ἱερᾶς, καὶ πνευματικῆς Τραπέζης, μετὰ κα- θαροῦ συνειδότος, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, εἰς συγχώρησιν πλημμελημάτων, εἰς Πνεύματος ἁγίου κοινωνίαν, εἰς Βασιλείας «οὐρανῶν κληρονομίαν, εἰς παῤῥησίαν τὴν πρὸς σὲ, μὴ εἰς κρῖμα, ἢ εἰς κατάκριμα.
‘O Διάκονος. ᾿Αντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον.
Τὴν ἡμέραν πᾶσαν τελείαν.
Ἄγγελον εἰρήνης, πιστὸν ὁδηγόν.
Συγγνώμην, καὶ ἄφεσιν.
Τὰ καλὰ καὶ συμφέροντα ταῖς ψυχαῖς.
Τὸν ὑπόλοιπον χρόνον.
Χ ἱστιανὰ τὰ τέλη τῆς ζωῆς ἡ ἡμῶν, ἀνώδυνα.
Τὴν ἑνότητα τῆς Πίστεως, καὶ τὴν κοινωνίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος αἰτησάμενοι, ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους, καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα.
‘O Tep EUS ἐκ φώνως. Καὶ καταξίωσον ἡ ἡμᾶς, Δέσποτα, μετὰ παῤῥησίας ἀκα- τακρίτως, τολμᾷν ἐπικαλεῖσθαι σὲ τὸν ἐπουράνιον Θεὸν Πατέρα, καὶ ΡΩΝ
‘O Λαὸς τὸ, Πάτερ ἡμῶν. συ A > la Ὃ Ἱερεύς" Ὅτι σοῦ ἐστίν. Eita, Εἰρήνη πᾶσι. \ “ na Ὁ Διάκονος" Tas κεφαλὰς ἡμῶν TO Κυρίῳ κλίνωμεν. Ὁ δὲ Ἱερεὺς hale, ath Εὐχαριστοῦμέν σοι, Βασιλεῦ ἀόρατε, ὁ τῇ ἀμετρήτῳ σου δυνάμει τὰ πάντα δημιουργήσας, καὶ τῷ πλήθει > τοῦ ἐλέους σου ἐξ οὐκ ὄντων εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα παραγαγών. Αὐτὸς, Δέσποτα, οὐρανόθεν ἔπιδε ἐπὶ τοὺς ὑποκεκλικότας σοι τὰς ἑαυτῶν κεφαλάς" οὐ γὰρ
ἔκλιναν σαρκὶ καὶ αἵματι, ἀλλὰ σοὶ τῷ φοβερῷ Θεώ. Σὺ οὖν Δέσποτα, τὰ προκείμενα πᾶσιν ἡμῖν εἰς ἀγαθὸν
142 THE LITURGY OF
ἐξομάλισον, κατὰ τὴν ἑκάστου ἰδίαν χρείαν" τοῖς πλέουσι σὐμπλευσον' τοῖς ὁδοιποροῦσι συνόδευσον" τοὺς νοσοῦντας ἴασαι, ὃ ἰατρὸς τῶν ψυχῶν, καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν.
Ἐκφώνησις. Χάριτι, καὶ οἰκτιρμοῖς, καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογε- νοῦς σου Υἱοῦ, μεθ' οὗ “εὐλογητὸς εἰ, σὺν τῷ παναγίῳ,
καὶ ἀγαθῷ, καὶ Comore) σου Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμῆν.
‘O Ἱερεὺς ἐπεύχεται.
Πρόσχες, Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ὁ ὁ Θεὸς ἡ ἡμῶν, ἐξ ἁγίου κατοικητηρίου σου, καὶ ἀπὸ θρόνου δόξης τῆς Βασι- λείας σου, καὶ ἐλθὲ, εἰς τὸ «ἁγιάσαι ἡμᾶς, ὁ ἄνω τῷ Πατρὶ συγκαθήμενος; καὶ ὧδε ἡμῖν ἀοράτως συνών" καὶ καταξίωσον τῇ κραταιᾷ σου χειρὶ, μεταδοῦναι ἡμῖν τοῦ ἀχράντου Σώματός σου, καὶ τοῦ τιμίου Al- ματος, καὶ OF ἡμῶν παντὶ TO λαῷ.
Εἶτα προσκυνεῖ ὁ Ἱερεὺς,; ὁμοίως καὶ ὁ Διάκονος ἐν 0) ἵστανται τόπῳ, λέγον- τες μυστικῶς τρίς" Ὁ Θεὸς ἱλάσθητί μοὶ τῷ ἁμαρτωλῷ.
Ὅταν dé ἴδῃ 6 Διάκονος τὸν Ἱερέα ἐκ- τείνοντα τὰς χεῖρας, καὶ ἁπτόμενον τοῦ ἁγίου Ἄρτου, πρὸς τὸ ποιῆσαι τὴν ἁγίαν Ὕψωσιν, ἐκφωνεῖ Πρόσχωμεν. |
Kat ὁ Ἱερεὺς ὑψῶν τὸν ἅγιον Ἄρτον, Ae IA
Ta Ἅγια τοῖς ἁγίοις. Εἶτα ζώννυται ὁ Διάκονος τὸ Ὡράριον
αὑτοῦ σταυροειδῶς, καὶ εἰσέρχεται ἐν τῷ ἁγίῳ Βήματι, καὶ στὰς ἐκ δεξιῶν,
SAINT CHRYSOSTOM. 143
TOU Tepéws κρατοῦντος τὸν ἅγιον ἴἈρ- τον, λέγει" Μέλισον Δέσποτα τὸν ἅγιον “ApTov.
Ὁ δὲ Ἱερεὺς μερίζων αὐτὸν εἰς τέσ- σαρα, μετὰ προσοχῆς καὶ εὐλαβείας, λέγ ει Μελίζεται, καὶ διαμερίζεται ὁ ὁ Αμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ μελι- ζόμενος, καὶ μὴ διαιρούμενος, ὁ πάντοτε ἐσθιόμενος, καὶ μηδέποτε δαπανώμενος, ἀλλὰ τοὺς μετέχοντας ἁγιάζων.
Καὶ ὁ Διάκονος δεικνύων σὺν τῷ Apapia τὸ ἅγιον Ποτήριον, λέγει Πλήρωσον Δέσποτα τὸ ἅγιον pa
Ὁ δὲ Ἱερεὺς λαβὼν τὴν ἄνω κειμένην μερίδα, ποιεῖ σὺν αὐτῇ Σταυρὸν ἐπάνω τοῦ ἁγίου Ποτηρίονυ, Acyor'
Πλήρωμα πίστεως, Πνεύματος ἁγίου.
Καὶ οὔτως ἐμβάλλει εἰς τὸ ἅγιον Πο- “τήριον.
Ὁ Διάκονος" “AMI. Kai δεχόμενος τὸ Ζέον, λέγει πρὸς τὸν Ἱερέα'
Εὐλόγησον Δέσποτα τὸ Ζέον'᾽ Ὁ δὲ Ἱερεὺς εὐλογεῖ, Neyer Εὐλογημένη ἡ ἡ ζέσις τῶν ἁγίων σου, πάντοτε, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων" ᾿Αμήν.
Καὶ ὁ Διάκονος é ἐκχέει τὸ ἀρκοῦν σταυ- ροειδῶς ἔνδον τοῦ ἁγίου Ποτηρίου, λέγων.
| Zéoig πίστεως, πλήρης Πνεύματος ἁγίου" ᾿Αμῆήν. Ἔκ γ΄. Καὶ ἀποτιθέμενος τὸ Ζέον, ἵσταται
᾿
144. THE LITURGY OF
μικρὸν ὄπισθεν. ‘0 δὲ Ἱερεὺς λαβὼν μίαν Μερίδα τοῦ ἃ γίου Ἄρτον, ΝΕΟΟΝ
Τὸ τίμιον. καὶ πανάγιον Σῶμα τοῦ Κυρίου, καὶ Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μεταδίδοταί μοι, (τῷ δεῖν) Ἱερεῖ, εἰς ἀφεσίν μου ἁμαρτιῶν, καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον.
Πιστεύω Κύριε, καὶ ὁμολογῶ, καὶ, Τοῦ Δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ σήμε ον" καὶ τελευταῖον τὸ,
Μή μοι εἰς κρίμα, ἣ εἰς κατάκριμα γένοιτο 7 “μετάληψις τῶν ἁγίων σου Μυστηρίων, Κύριε, ἀλλ᾽ εἰς ἴασιν ψυχῆς καὶ σώματος.
Καὶ οὕτω μεταλαμβάνει τοῦ ἐν χερσὶ μετὰ φόβου, καὶ πάσης ἀσφαλείας. Εἶτα λέγει Ὁ Διάκονος πρόσελθε.
Καὶ προσελθὼν ὁ Διάκονος, ποιεῖ με-
τάνοιαν εὐλαβῶς αἰτῶν συγχώρησι ν' ὁ δὲ Ἱερεὺς κρατῶν τὸν ἅγιον᾽ Ἄρτον, δί- δωσι τῷ Διακόν ῳ' καὶ ἀσπασάμενος ὁ Διάκονος τὴν μεταδιδοῦσαν αὐτῷ χεῖρα, λαμβάνει τὸν Bree y Ἄρτον, λέγων
Μετάδος μοι Δέσποτα τὸ τίμιον καὶ ἅγιον Σῶμα τοῦ Κυρίου, καὶ Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ὁ δὲ Ἱερεὺς λέγει
(Τῷ δ εἴν!) Ἱεροδιακόνῳ μεταδίδοται τὸ τίμιον, καὶ ἅγιον, καὶ ἄχραντον Zope TOU Κυρίου, καὶ Θεοῦ, | καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰς ἄφεσιν αὐτοῦ ἁμαρτιῶν, καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον.
Καὶ ἀπέρχεται 6 Διάκονος ὄπισθεν τῆς ἱερᾶς Τραπέζης, κλίνας τὴν κεφα- λὴν, καὶ προσεύχεται, ὡς ὁ Ἱερεύς.
Εἶτα ἀναστὰς ὁ Ἱερεὺς, λαμβᾶνει ταῖς χερσὶν ἀμφοτέραις μετὰ Καλύμματος
SAINT CHRYSOSTOM. 145
τὸ ἅγιον Ποτήριον, καὶ μεταλαμβάνει τρίτον ΧᾺ αὐτοῦ, καὶ οὕτω τά, τε ἴδια χείλη, καὶ τοῦ ἱεροῦ Ποτηρίου, τῷ ἐν χερσὶ Καλύμματι ἀποσπογγίσας, καλεῖ τὸν Διάκον ον, λέγω ν᾽
Διάκονε πρόσελθε.
Καὶ ὁ Διάκονος ἔρχεται; καὶ προσκυνεῖ ἅπαξ, λέγω ν᾽
Ἰδοὺ προσέρχομαι τῷ ἀθανάτῳ Βασιλεῖ" καὶ τὸ, Πιστεύω Κύριε, καὶ ὁμολογῶ, ὅλον: καὶ λέ yee ὁ Ἱερεύς. Μεταλαμβάνει ὁ “δοῦλος. τοῦ Θεοῦ Διάκονος, (ὁ δεῖν α) τὸ τίμιον, καὶ ἅγιον. Αἷμα τοῦ Κυρίου, καὶ Θεοῦ͵ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰς ἄφεσιν αὐτοῦ ἁμαρτιῶν, καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον.
Μεταλαβόντος δὲ τοῦ Διακόνου, λέγει ὁ Ἱερεύς.
Τοῦτου ἥψατο τῶν χειλέων σου, καὶ ἀφελεῖ τὰς ἀνο- μίας σου, καὶ τὰς ἁμαρτίας σου περικαθαριεῖ.
Τότε λαβὼν τὸν ἅγιον Δίσκον ὁ Διά- κονος, ἐπάνω τοῦ ἁγίου Ποτηρίου, ἅποσ- πογγίζει τῷ ἁγίῳ Σπόγγῳ πάνυ καλῶς, καὶ μετὰ προσοχῆς καὶ εὐλαβείας σκε-᾿ πάζει τὸ ἅγιον. Ποτήριον τῷ Καλύμματι, ὁμοίως καὶ ἐπὶ τὸν ἅγιον Δίσκον ἀνα- τίθησι τὸν AgTépa, καὶ τὰ Καλύμματα.
Εἶτα ἐπιλέγει τὴν τῆς εὐχαριστίας Εὐχὴν ὁ Ἱερεύς.
᾿Εὐχαριστοῦμέν σοι Δέσποτα φιλάνθρωπε, εὐεργέτα τῶ ν ψυχῶν ἡ ἡμῶν, ὅτι καὶ τῇ παρούσῃ ἡμέρᾳ κατηξίω- σας ἡμᾶς τῶν ἐπουρανίων. σου; καὶ ἀθανάτων Μυστη- ρίων. ᾿Ορθοτόμησον ἡμῶν τὴν ὁδὸν, στήριξον ἡ ἡμᾶς ἐν τῷ φόβῳ σου τοὺς πάντας, φρούρησον ἡμῶν τὴν ζωὴν,
146 THE LITURGY OF
ἀσφάλισαι ἡμῶν τὰ διαβήματα" εὐχαῖς, καὶ ἱκεσίαις τῆς ἐνδόξου Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, καὶ πάντων τῶν ᾿Αγίων σου.
Καὶ οὕτως ἀνοίγουσι τὴν Θύραν τοῦ ἁγίου Βήματος. Καὶ ὃ Διάκονος προσ- κυνήσας ἅπ αξ, λαμβάνει τὸ Ποτήριον μετὰ εὐλαβείας, καὶ ἔρχεται εἰς τὴν Θύραν, καὶ ὑψῶν τὸ ἅγιον Ποτήριον, δείκνυσιν αὐτὸ τῷ λαῷ, λέγω ν᾽
\ A Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως, καὶ ἀγάπης προσέλθετε. οἷ A \
Ὁ δὲ Ἱερεὺς εὐλογεῖ τὸν λαὸν, ἐπι- λέγων ἐκφώνως"
A \ X , A Σῶσον, 6 Θεὸς, Tov λαόν σου, καὶ εὐλόγησον THY κληρο- νομίαν σου.
Καὶ ἐπιστρέφουσιν, ὅ, τε Διάκονος, καὶ ὁ Ἱερεὺς εἰς τὴν ἁγίαν Τράπεζαν, καὶ θυμιᾷ ὁ Ἱερεὺς τρὶς, λέγων καθ᾽ ἑαυτόν.
Ὑψώθητι ἐπὶ τοὺς οὐρανοὺς ὁ Θεὸς, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἡ δόξα σου.
Εἶτα λαβὼν τὸν ἅγιον Δίσκον, τίθησιν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν τοῦ Διάκονου, καὶ 6 Διάκονος λαβὼν μετ᾽ εὐλαβείας, θεωρῶν ἔξω πρὸς τὴν Θύραν, οὐδὲν λέγων, ἀπέρ-
εται εἰς τὴν Πρόθεσιν, καὶ ἀποτίθησιν αὐτόν" ὁ δὲ Ἱερεὺς προσκυνήσας, καὶ λαβὼν τὸ ἅγιον Ποτήριον, καὶ ἐπιστρα- φεὶς πρὸς τὴν Θύραν, ὁρᾷ τὸν λαὸν, λέγων μυστικῶς" Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν' εἶτα ἐκφωνεῖ" Πάντοτε, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
Καὶ ἐξελθὼν ὁ Διάκονος, καὶ στὰς ἐν τῷ συνήθει τόπῳ, λέγει".
SAINT CHRYSOSTOM. 147
᾿᾽Ορθοὶ μεταλαβόντες τῶν θείων, ἁγίων, ἀχράντων, ἀθανάτων, ἐπουρανίων, καὶ ζωοποιῶν, φρικτῶν τοῦ Χριστοῦ Μυστηρίων, ἀξίως εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ. ᾿Αντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, καὶ διαφύλαξον ἡ ἡμάς. Τὴν ἡμέραν πᾶσαν, τελείαν, ἁγίαν, εἰρηνικήν.
Re EROS
“Ort ov ὁ ἁγιασμὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν a ἀναπέμ- TOMEV, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, \ νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς TOUS αἰῶνας TOV αἰώνων.
Ὁ Χορός. ᾿Δμήν. Ὁ Ἱερεύς. Ἔν εἰρήνῃ προέλθωμεν. ὋὉ Διάκονος" Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Εὐχὴ Ὀπισθάμβωνος, ἐκφωνουμένη παρὰ τοῦ Ἱερέως ἔξω τοῦ Βήματος.
Ὁ εὐλογῶν τοὺς εὐλογοῦντάς σε, Κύριε, καὶ ἁγιά-
ζων τοὺς ἐπὶ oot πεποιθότας, σῶσον τὸν λαόν σου, καὶ
εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου" τὸ πλήρωμα τῆς Ἔκ-
κλησίας σου φύλαξον" ἁγίασον τοὺς ἀγαπῶντας τὴν
εὐπρέπειαν τοῦ οἴκου σου" σὺ αὐτοὺς ἀντιδόξασον τῇ θεϊκῇ σου δυνάμει, καὶ μὴ ὀγκαταλίπῃς ἡμᾶς τοὺς ἐλπίζοντας ἐπὶ σέ" εἰρήνην τῷ κόσμῳ gov δώρησαι,
ἢ ταῖς Ἐκκλησίαις σου, τοῖς Ἱερεῦσι, τοῖς Βασιλεῦσιν
ἡμῶν, τῷ Στρατῷ, καὶ παντὶ τῷ Λαῷ cov" ὅτι πᾶσα δόσις ἀγαθὴ, καὶ πᾶν δώρημα τέλειον, ἄνωθέν ἔστι, καταβαῖνον ἐκ σοῦ τοῦ "Πατρὸς τῶν φώτων᾽ καὶ σοὶ τὴν δόξαν, καὶ εὐχαριστίαν, καὶ προσκύνησιν ἀναπέμ- πομεν, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
Ταύτης δὲ τελεσθείσης, ὁ μὲν Ἱερεὺς εἰσέρχεται διὰ τῶν ἁγίων Θυρῶν, καὶ Ν
Εν" 4 VRAIS YN
ὶ
ἯΙ . " we? ε vi Ἢ
i
THE LITURGY
OF
SAINT BASIL,
ACCORDING TO THE USE OF THE
Great Church
(CONSTANTINOPLE),
AND THE
Woly Mountain
(ATHOS).
EDITED BY THE πον. Ὁ Mc. NEALE, M.A,
WARDEN OF SACKVILLE COLLEGE.
Sees
LONDON: J.T. HAYES, LYALL PLACE, EATON SQUARE. 1858.
ἘΠῚ. ΠῚ i
PREFACE.
Tue Liturgy of S. Basil, modified from that of S. James, as the Liturgy of S. Chrysostom is from that of S. Basil, is still said in the Eastern Church on all Sundays in Lent, (except Palm Sunday,) on Maundy Thursday, Easter Eve, the Vigils of Christmas and the Epiphany, and the Feast of 5. Basil (Jan. 1).
It is here reprinted from the same source as the Liturgy of 5, Chrysostom, which is always printed with it, and
precedes it.
Sackville College, Jan. 21, 1859.
H ΘΕΙ͂Α ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ TOY EN ΑΤΊΟΙΣ ΠΑΤΡῸΣ ΗΜΩΝ BAZIAEIOY TOY METAAOY.
\ Εὐχὴ ὑπὲρ τῶν Κατηχουμένων πρὸ τῆς
ἁγίας Αναφορᾶς, ἣν ὁ Ἱερεὺς λέγει μυστικῶς.
ΚΥΡΙΕ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ ἐν οὐρανοῖς κατοικῶν, καὶ ἐπι- βλέπων ἐπὶ πάντα τὰ ἔργα σου, ἐπίβλεψον ἐπὶ τοὺς δούλους σου τοὺς Κατηχουμένους, τοὺς ὑποκεκλικότας τοὺς ἑαυτῶν αὐχένας ἐνώπιόν σου, καὶ δὸς αὐτοῖς τὸν ἐλαφρὸν ζυγόν" ποίησον αὐτοὺς μέλη τίμια τῆς ἁγίας σου ᾿Εκκλησίας, καὶ καταξίωσον αὐτοὺς τοῦ λουτροῦ τῆς παλιγγενεσίας, τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν, καὶ τοῦ ἐνδύματος τῆς ἀφθαρσίας, εἰς ἐπίγνωσιν σοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν.
Ἐκῳφώνησις. A 5 Ἵνα καὶ αὐτοὶ, K.T.A.
Εὐχὴ Πιστῶν πρ ὦ τῇ, μετὰ τὸ ἁπλω- θῆναι τὸ Εἱλητὸν, ἣν ὁ Ἱερεὺς λέγει pas ks
Σὺ Κύριε κατέδειξας ἡ ἡμῖν τὸ μέγα τοῦτο τῆς σωτὴη- ρίας μυστήριον" σὺ κατηξίωσας ἡμᾶς τοὺς ταπεινοὺς καὶ ἀναξίους δούλους σου, “γενέσθαι λειτουργοὺς τοῦ ἁγίου σου Θυσιαστηρίου" σὺ ἱκάνωσον ἡμᾶς τῇ δυνάμει τοῦ ἁγίου Πνεύματος εἰς τὴν διακονίαν ταύτην, ἵνα ἀκατακρίτως στάντες ἐνώπιον τῆς ἁγίας δόξης σου,
P
156 THE LITURGY OF
προσάγωμέν σοι θυσίαν αἰνέσεως. Σὺ γὰρ εἶ ὁ “ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν πᾶσι" δὸς, Κύριε, καὶ ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων, καὶ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων, δεκτὴν
γενέσθαι τὴν θυσίαν ἡμῶν, καὶ εὐπρόσδεκτον ἐνώπιόν σου.
Εὐχομένου τοῦ Ἱερέως, ὃ Διάκονος
΄ “ la
λέγει τὰ Εἰρηνικὰ, εἰ ἔστιν, ἔξω τοῦ ἁγίου Βήματος.
Ui 7 A Ἔστι, καὶ ἐτι. ᾿Αντιλαβοῦ, σῶσον. Τῆς Παναγίας, ἀχράντου. Ὃ Διάκονος" Σοφία. ily > - ὁ tere Ὅτι πρέπει σοι πᾶσα δόξα, τιμὴ, καὶ προσκύνησις,
τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
Εὐχὴ Πιστῶν δευτέρα, ἣν ὁ Ἱερεὺς λέγει μυστικῶς.
Ὁ Θεὸς ὁ ὁ ἐπισκεψάμενος € ἐν ἐλέει καὶ οἰκτιρμοῖς τὴν ταπείνωσιν ἡμῶν, ὁ στήσας ἡμᾶς τοὺς ταπεινοὺς, καὶ ἁμαρτωλοὺς, καὶ ἀναξίους δ ovAous σου κατενώπιον τῆς αγίας δόξης σου, λειτουργεῖν τῷ ἁγίῳ σου Θυσιαστη- ρίῳ, σὺ ἐνίσχυσον ἡμᾶς τῇ δυνάμει τοῦ ἁγίου σου Ty εύματος εἰς τὴν διακονίαν ταύτην, καὶ δὸς ἡμῖν λόγον ἐν ἀνοίξει τοῦ “στόματος ἡμῶν, εἰς τὸ ἐπικαλεῖσθαι τὴν χάριν τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος ἐπὶ τῶν μελλόντων προτίθεσθαι Δώρων.
Εὐχὴ τῆς Προσκομιδῆς, μετὰ τὴν ἐν τῇ ἁγίᾳ Τραπέζῃ τῶν θείων Δώρων ἀπό- βεσιν, Hv 6 λερεὺς A oes BiB S|
Κύριε δ Θεὸς ἡμῶν, 6 κτίσας, καὶ ἀγαγὼν ἡμᾶς εἰς τὴν ζωὴν ταύτην, ¢ ὁ ὑποδείξας ἡ ἡμῖν ὁδοὺς εἰς σωτηρίαν, ὁ χαρισάμενος ἡμῖν οὐρανίων μυστηρίων ἀποκάλυψιν"
SAINT BASIL. 157
σὺ εἶ ὁ θέμενος ἡμᾶς εἰς τὴν διακονίαν ταύτην, ἐν τῇ δυνάμει τοῦ Πνεύματός σου τοῦ ἁγίου. Ἑὐδόκησον δὴ, Κύριε, τοῦ γενέσθαι ἡμᾶς διακόνους τῆς καινῆς σου Διαθήκης, λειτουργοὺς τῶν ἁγίων σου Μυστηρίων᾽" πρόσδεξαι ἡ ἡμᾶς προσεγγίζοντας τῷ ἁγίῳ σου Θυσια- στηρίῳ, κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου" iva γενώμεθα ἄξιοι τοῦ προσφέρειν. σοι τὴν λογικὴν ταύτην, καὶ ἀναίμακτον θυσίαν, ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων. καὶ τῶν τοῦ λαοῦ ἀγνοημάτων" ἣν προσδεξάμενος εἰς τὸ ἅγιον, καὶ νοερόν σου ) Θυσιαστήριον, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας, ἀντικατάπεμψον ἡμῖν τὴν χάριν τοῦ ἁγίου σου Πνεύ- ματος. ᾿Επίβλεψον ἐφ᾿ ἡμᾶς, ὁ Θεὸς, καὶ Emde ἐπὶ τὴν λατρείαν ἡμῶν ταύτην, καὶ πρόσδεξαι αὐτὴν, ὡς προσεδέξω Ἄβελ τὰ δῶρα, Νῶε τὰς θυσίας, Ἀβραὰμ τὰς ὁλοκαρπώσεις, Μωσέως καὶ "Aapav τὰς ἱερωσύνας, Σαμουὴλ τὰς εἰρηνικάς" ὡς προσεδέξω ἐκ τῶν ἁγίων σου ᾿Αποστόλων τὴν ἀληθινὴν ταύτην λατρείαν, ο οὕτω καὶ ἐκ τῶν χειρῶν ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν πρόσδεξαι τὰ Δῶρα. ταῦτα ἐν τῇ χρηστότητί σου ) Κύριε" ἵνα καταξιω- θέντες λειτουργεῖν. ἀμέμπτως τῷ ἁγίῳ σου Θυσια- στηρίῳ. εὕρωμεν τὸν μισθὸν τῶν πιστῶν καὶ φρονίμων οἰκονόμων, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ φοβερᾷ τῆς ἀνταποδόσεώς σου τῆς δικαίας.
Ὁ Ἱερεὺς ἐκφώνως.
Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ ἢ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, καὶ 7 κοινωνία TOU a- γίου Πνεύματος, εἴη μετὰ πάντων ὑμῶν.
Ὃ Χορός" Καὶ μετὰ τοῦ Πνεύματός σου.
Ὁ Ἱερεύς" Ἄνω σχῶμεν τὰς καρδίας. Ὁ Χ opos Ἔχομεν πρὸς τὸν Κύριον. Ο Ἱερεύς" Εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ.
158 THE LITURGY OF
Ὁ Χορός" Ἄξιον καὶ δίκαιον ἐστὶ, προσκυνεῖν Πατέρα, Υἱὸν, καὶ ἅγιον Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον καὶ ἀχώριστον.
Ὁ Ἱερεὺς κλινόμενος, ἐπεύχεται μυστικῶς.
Ὅν: “Δέσποτα, Κύριε, Θεὲ, Πάτερ παντοκράτορ, προσκυνητξέ, ἄξιον ὡς ἀληθῶς, καὶ δίκαιον, καὶ πρέπον τῇ μεγαλοπρεπείᾳ τῆς “ἁγιωσύνης σου, σὲ αἰνεῖν, σὲ ὑμνεῖν, σὲ εὐλογεῖν, σὲ προσκυνεῖν, σοὶ εὐχαριστεῖν, σὲ δοξάζειν τὸν μόνον ὄντως ὄντα Θεὸν, καὶ σοὶ προσ- φέρειν ἐν καρδίᾳ συντετριμμένῃ, καὶ πνεύματι ταπει- νώσεως, τὴν λογικὴν ταύτην λατρείαν. MOV" ὅτι σὺ εἶ ὁ χαρισάμενος ἡμῖν. τὴν ἐπίγνωσιν τῆς σῆς ἀληθείας. Καὶ τίς ἱκανὸς λαλῆσαι τὰς δυναστείας σου, ἀκουστὰς ποιῆσαι πάσας τὰς αἰνέσεις σου; ἢ διηγήσασθαι πάντα τὰ θαυμάσιά σου ἐν παντὶ καιρῷ; Δέσποτα τῶν ἁπάν- τῶν, Κύριε οὐρανοῦ, καὶ γῆς, καὶ πάσης κτίσεως ὁρω- μένης τε καὶ οὐχ ὁρωμένης, ὁ καθήμενος, ἐπὶ θρόνου δόξης, καὶ ἐπιβλέπων ἀβύσσους, ἄναρχε, ἀόρατε, ἀκα- τάληπτε, ἀπερίγραπτε, ἀναλλοίωτε, ὁ Πατὴρ TOU Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ μεγάλου Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος τῆς ἐλπίδος ἡ ἡμῶν" ὅς ἐστιν εἰκὼν τῆς σῆς arya θότητος, σφραγὶς ἰσότυπος, ἐν ἑαυτῷ δεικνὺς σὲ τὸν Πατέρα, Λόγος ζῶν, Θεὸς ἀληθινὸς πρὸ αἰώνων, σοφία, ζωὴ; 0 ἁγιασμὸς, δύναμις, τὸ φῶς 4 τὸ ἀληθινὸν, παρ᾽ οὗ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐξεφάνη, τὸ τῆς ἀληθείας Πνεῦμα, τὸ τῆς υἱοθεσίας χάρισμα, ὁ ἀῤῥαβὼν τῆς μελλούσης κλη- ρονομίας, 7 ἀπαρχὴ τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, ἡ ἡ ζωοποιὸς δύναμις, ἡ πηγὴ τοῦ ἁγιασμοῦ, παρ ου πᾶσα κτίσις λογική τε; καὶ νοερὰ, δυναμουμένη σοὶ λατρεύει, καὶ σοὶ τὴν ἀΐδιον ἀναπέμπει δοξολογίαν, ὅ ὅτι τὰ σύμπαντα δοῦλα σά. Σὲ γὰρ αἰνοῦσιν Ἴγγελοι, ᾿Αρχάγγελοι, Θρόνοι, Κυριότητες, Apyat, ᾿Εξουσίαι, Δυνάμεις, καὶ
SAINT BASIL. 159
τὰ πολυόμματα Χερουβίμ: σοὶ παρίστανται κύκλῳ τὰ Σεραφὶμ, ἕξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ, καὶ ἕξ πτέρυγες τῷ ἑνί" καὶ ταῖς μὲν δυσὶ κατακαλύπτουσι τὰ πρόσωπα ἑαυ- τῶν, ταῖς δὲ δυσὶ τοὺς πόδας, καὶ ταῖς δυσὶ πετόμενα, κέκραγεν ὅτερον πρὸς τὸ ἕτερον ἀκαταπαύστοις στό- μασιν, ἀσιγήτοις δοξολογίαις"
Ἔ κφώνως ὁ Ἱερεύς.
Τὸν ἐπινίκιον ὕμνον ἄδοντα, βοῶντα, κεκραγότα, καὶ λέγοντα"
‘O Χορ ός. “Ἅγιος, “ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σαβαὼθ, πλήρης ὁ οὐρανὸς, καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης σου. ᾿Ὡσαννὰ ὁ ἐν τοῖς ὑψίστοις" εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου" ἱὩσαννὰ ὁ ἐν τοῖς ὑψίστοις.
“ Ἃ A
Κἀνταῦθα ὁ Διάκονος τὰ αὐτὰ ποιεῖ, c
ὡς ἐν TH TOU Χρυσοστόμου Λειτουργίᾳ' ς
ὁ δὲ Ἱερεύς ἐπεύχεται μυστικῶς.
Μετὰ τούτων τῶν μακαρίων Δυνάμεων, Δέσποτα φιλάνθρωπε, καὶ ἡμεῖς οἱ ἁμαρτωλοὶ βοῶμεν, καὶ λέ- youev" Ἅγιος εἰ ὡς ἀληθῶς καὶ πανάγιος, καὶ οὐκ ἔστι μέτρον τῇ μεγαλοπρεπείᾳ τῆς ἁγιωσύνης σου, καὶ ὅσιος ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου, ὅτι ἐν δικαιοσύνῃ, καὶ κρίσει ἀληθινῇ πάντα ἐπήγαγες ἡμῖν' πλάσας γὰρ τὸν ἄνθρωπον, χοῦν λαβὼν ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ εἰκόνι τῇ σῇ; ὁ Θεὸς, τιμήσας, τέθεικας αὐτὸν ἐν τῷ Παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἀθανασίαν ζωῆς, καὶ ἀπόλαυσιν αἰωνίων ἀγα- θῶν ἐν τῇ τηρήσει τῶν ἐντολῶν σου ἐπαγγειλάμενος αὐτῷ" ἀλλὰ παρακούσαντα σοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, τοῦ κτίσαντος αὐτὸν, καὶ τῇ ἀπάτῃ τοῦ ὄφεως ὑπαχθέντα,
νεκρωθέντα τε τοῖς οἰκείοις αὑτοῦ παραπτώμασιν, ἐξώρισας αὐτὸν ev τῇ δικαιοκρισίᾳ σου, ὁ Θεὸς, ἐκ τοῦ Παραδείσου εἰς τὸν κόσμον τοῦτον, καὶ ἀπέστρεψας εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθη, οἰκονομῶν αὐτῷ τὴν ἐκ
160 THE LITURGY OF
παλιγγενεσίας σωτηρίαν, τὴν ἐν αὐτῷ τῷ Χριστῷ σου. Οὐ γὰρ ἀπεστράφης τὸ πλάσμα σου εἰς 'τέλος, ὃ ὃ ἐποί- σας, ἃ ἀγαθὲ, οὐδὲ ἐπελάθου ε ἔργα χειρῶν σου, ἀλλ᾽ ἐπε- σκέψω πολυτρόπως διὰ σπλάγχνα ἐλέους σου" Προφή- τας ἐξαπέστειλας" ἐποίησας δυνάμεις διὰ TOV Αγίων σου τῶν καθ' ἑκάστην ,Ὑγενεὰν εὐαρεστησἄντων σοι" ἐλάλησας ἡμῖν διὰ στόματος τῶν “δούλων σου τῶν Προφητῶν, προκαταγγέλλων ἡμῖν τὴν μέλλουσαν ὁ ἔσε- σθαι σωτηρίαν" νόμον ἔδωκας Ἐπ’ βοήθειαν' ᾿Αγγέλους ἐπέστησας φύλακας. “Ore δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τῶν καιρῶν, ἐλάλησας ἡμῖν ἐν αὐτῷ τῷ Υἱῷ σου, δι΄ οὗ καὶ τοὺς αἰῶνας ἐποίησας. Ὃς ov ἀπαύγασμα τῆς δόξῃ σου, καὶ χαρακτὴρ τῆς ὑποστάσεώς σου, φέρωντε T πάντα τῷ ῥήματι τῆς δυνάμεως αὑτοῦ, οὐχ ἁρπαγμ ἡγήσατο τὸ εἶναι ἶσα σοὶ τῷ Θεῷ, καὶ Πατρί" ἀ Θεὸς Ov προαιώνιος: ἐπὶ τῆς γῆς ὥφθη, καὶ τοῖς ἂν θρώποις συνανεστράφη, καὶ ἐκ “Παρθένου a ἁγίας σαρκ . θεὶς, ἐκένωσεν ἑαυτὸν, μορφὴν δούλου λαβὼν, σύμ- μορῴος γενόμενος τῷ σώματι τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν, ἵνα ἡμᾶς συμμόρφους ποιήσῃ τῆς εἰκόνος τῆς δόξης at- TOU. ᾿Επειδὴ γὰρ Ou ἀνθρώπου ἡ ἁμαρτία εἰσῆλθεν εἰς τὸν κόσμον, καὶ διὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ θάνατος, εὐδό- κησεν ὁ μονογενής σου Υἱὸς, ὁ av ἐν τοῖς κόλποις σοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ “Πατρὸς, γενόμενος ἐκ γυναικὸς τῆς ἁγίας Θεοτόκου, καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, “γενόμενος ὑπὸ νό- μον, κατακρῖναι τὴν ἁμαρτίαν ἐν τῇ σαρκὶ αὑτοῦ" ἵνα οἱ ἐν τῷ ᾿Αδὰμ ἀποθνήσκοντες, ζωοποιηθῶσιν ἐν αὐτῷ τῷ Χριστῷ σου" καὶ ἐμπολιτευσἄμενος τῶ κόσμῳ τού- τῳ, δοὺς προστἄγματα σωτηρίας, ἀποστήσας ἡ ἡμᾶς τῆς πλάνης τῶν εἰδώλων, mpoonryarye τῇ ἐπιγνώσει σοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, κτησάμενος ἡμᾶς ἑαυτῷ λαὸν περιούσιον, βασίλειον ἱ ἱεράτευμα, ἔθνος ἃ ἅγιον' καὶ καθαρίσας ἐν ὕδατι, καὶ ἁγιάσας. τῷ Πνεύματι τῷ ἁγίῳ, ἔδωκεν ἑαυτὸν ἀντάλλαγμα τῷ θανάτῳ, ἐν ᾧ κα-
SAINT BASIL. 161
: τειχόμεθα πεπραγμένοι ὑπὸ τὴν ἁμαρτίαν' καὶ κατελ- θὼν διὰ τοῦ Σταυροῦ εἰς τὸν ἄδην, ἵ ἵνα πληρώσῃ ἑαυτῷ τὰ πάντα, € ἔλυσε τὰς ὀδύνας τοῦ θανάτου" καὶ ἀναστὰς τῇ τρίτῃ ἡμέρα, καὶ ὁδοποιήσας σαρκὶ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν, καθότι οὐκ ἣν δυνατὸν κρατεῖσθαι ὑπὸ τῆς ζωῆς, € ἐγένετο, ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων, πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν, (va ἢ αὑτοὺς τὰ πάντα ἐν πᾶσι πρω- TEVWV" καὶ ἀνελθὼν εἰς τοὺς οὐρανοὺς, ἐκάθισεν ἐν δεξιᾷ τῆς μεγαλωσύνης σου ἐν ὑψηλοῖς" ὃς καὶ ἥξει ἀποδοῦναι ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ" κατέλιπε δὲ ἡμῖν ὑπομνήματα τοῦ σωτηρίου αὑτοῦ Πάθους, ταῦτα, ἃ προτεθείκαμεν κατὰ τὰς αὐτοῦ ἐντολάς" μέλλων γὰρ ξιέναι ἐ ἐπὶ τὸν ἑκούσιον καὶ ἀοίδιμον, καὶ ζωοποιὸν αὑ- ῦ θάνατον, τῇ νυκτὶ 7 ἢ παρεδίδου ἑ ἑαυτὸν ὑπὲρ τῆς τοῦ ὕσμου ζωῆς, λαβὼν ἄρτον ἐπὶ τῶν ἁγίων αὑτοῦ, καὶ άντων χειρῶν, ἀναδείξας σοὶ τῷ Θεῷ, καὶ Πατρὶ, ὑχαριστήσας, εὐλογήσας, ἁγιάσας, κλάσας,
Ὃ ‘Iepevs αἴρων τῇ δεξιᾷ αὐτοῦ, δεικνύει τὸν ἅγιον Δίσκον, λέγων ἐκφώνω ς"
Ἔδωκε τοῖς ἁγίοις αὑτοῦ “Μαθηταῖς καὶ Ἀποστόλοις,
εἰπών" Λάβετε, φάγετε' τοῦτό μου ἐστὶ τὸ Σῶμα, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν κλώμενον, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.
Ὃ Χορὸς ψάλλει ᾿Αμήν.
, Ἐ ὁ \ ἘΝ 2 , Χ > Tote ὁ ‘lepeus, καὶ ὁ Διάκονος, Ta αὖυ- Ἂ , > “- ΓΟ τὰ πράττουσιν, ὡς ἐν τῇ τοῦ Χρυσοστό- μου.
3 ‘ ἢ =
,
A
Ὁ δὲ Ἱερεὺς μυστικῶς.
Ὁμοίως καὶ τὸ Ποτήριον ἐκ τοῦ ,Ὑεννήματος τῆς ἀμπέλου λαβὼν, κεράσας, εὐχαριστήσας, εὐλογήσας, ἁγιάσας,
1609 THE LITURGY OF
K at αἴρων τῇ δεξιᾷ δεικνύει ὁμοίως μετ᾽ εὐλαβείας τὸ ἅγιον Ποτήριον, Aé- Y ων ἐκφώνως.
Ἔδωκε τοῖς ἁγίοις αὑτοῦ Μαθηταῖς καὶ Ἀποστόλοις, εἰπών" Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες" τοῦτό ἐστὶ τὸ Αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς Διαθήκης, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ πολλῶν ἐκ- χυνόμενον, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.
Ὁ Χορὸς ψάλλει Ἀμήν.
Ὁ Ἱερεὺς κλίνας τὴν κεφαλὴν, ἐπεύ- MERE RE οι S
Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν' ὁσάκις γὰρ. ἂν ἐσθίητε τὸν Ἄρτον τοῦτον, καὶ τὸ Ποτήριον. τοῦτο πίνητε, τὸν ἐμὸν θάνατον καταγγέλλετε, καὶ τὴν ἐμὴν ἀνάστασιν ὁμολογεῖτε. Μεμνημένοι οὗν, Δέσποτα, καὶ ἡμεῖς τῶν σωτηρίων αὐτοῦ Παθημάτων, τοῦ ζωοποιοῦ Σταυροῦ, τῆς τριημέρου Ταφῆς, τῆς ἐκ “εκρῶν ᾿Ανα- στάσεως, τῆς εἰς. οὐρανοὺς ᾿Ανόδου, τῆς ἐκ δεξιῶν σοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ “Πατρὸς Καθέδρας, καὶ τῆς ἐνδόξου καὶ φοβερας αὐτοῦ ἸΠαρουσίας,
Ἐκφώνως ὁ Ἱερεύς. Τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν oot προσφέρομεν, KATA πάντα, καὶ διὰ πάντα. ‘Ox opos ψάλλει ΤῸ δὲ ὑμνοῦμεν, σὲ €U- λογοῦμεν, σοὶ εὐχαριστοῦμεν, Κύριε, καὶ δεόμεθά σου, ὁ Θεὸς ἡμῶν.
Ὁ Ἱερεὺς κλίνας τὴν κεφαλὴν, εὔχεται μυστικῶς.
Διὰ “τοῦτο, Δέσποτα πανάγιε, καὶ ἡμεῖς οἱ ἁμαρτω- Aot καὶ i ἀνάξιοι δοῦλοί σου, οἱ καταξιωθέντες λειτουρ- γεῖν τῷ ἀγίῳ σου Θυσιαστηρίῳ, οὐ διὰ τὰς δικαιοσύνας ἡμῶν" οὐ γὰρ ἐποιήσαμέν τι ἀγαθὸν ἐπὶ τῆς γῆς" ἀλλὰ
SAINT BASIL. 163
dia Ta ἐλέη σου, καὶ τοὺς οἰκτιρμούς σου, οὕς ἐξέχεας πλουσίως Ep ἡμᾶς, θαῤῥοῦντες “προσεγγίζομεν τῷ ayia σου Θυσιαστηρίῳ, καὶ προσθέντες τὰ ἀντίτυπα τοῦ ἁγίου Σώματος καὶ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ σου, σοῦ δεόμεθα, καὶ σὲ παρακαλοῦμεν, Aye Αγίων, εὐδοκίᾳ τῆς σῆς ἀγαθότητος, ἐλθεῖν τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἅγιον ἐφ᾽ ἡμᾶς, καὶ ἐπὶ τὰ προκείμενα Δῶρα ταῦτα, καὶ Ev- λογῆσαι αὐτὰ, καὶ ἁγιάσαι, καὶ ἀναδεῖξαι.
Ὁ Διάκονος. ὑποτίθησι τὸ Ῥιπίδεον, ὅπερ ἐκράτει, ἢ Κάλυμμα; καὶ ἔρχεται ἐγγύτερον τῷ Ἱερεῖ" καὶ προσκυνοῦσιν ἀμφότεροι τρὶς ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας Τραπέζης, καὶ εὐχόμενοι καθ᾽ ἑαυτοὺς τὸ,
Ὁ Θεὸς ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. Λέγουσι δὲ αὐτὸ μυστικῶς τρίς. Eira.
Κύριε, ὁ τὸ πανάγιόν σου Πνεῦμα ἐν τῇ τρίτῃ ὥρᾳ τοῖς ᾿Αποστόλοις σου καταπέμψας, τοῦτο, ἀγαθὲ, μὴ ἀντα- νέλῃς ap ἡμῶν.
Στίχ. Kapdiav καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοὶ ὁ Θεὸς, καὶ
Πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου.
Δ 0€ «. Εὐλογητὸς εἶ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἡ τη ἢν δι
Καὶ νῦν. Ὅτε καταβὰς τὰς γλώσσας { σελ.137. συνέχεε.
5 \ \
Εἶτα τὴν κεφαλὴν ὑποκλίνας ὁ Διά- κονος δείκνυσι τῷ ΩὩραρίῳ τὸν ἅγιον Ἄρτον, καὶ λέγει μυστικῶς"
‘ / Υ Εὐλόγησον Δέσποτα τὸν ἅγιον ᾽Ἄρτον.
Καὶ ὁ Ἱερεὺς ἀνιστάμενος σφραγίζει τὰ ἅγια Δῶρα, λέγων μυστικῶς:
164 THE LITURGY OF
Tov μὲν Ἄρτον τοῦτον, αὐτὸ τὸ τίμιον Σῶμα τοῦ Κυ- ρίου, καὶ Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ ΧΡΙΟΉΗΝ
Ὃ Διάκονος. Ἀμήν. Καὶ αὖθις ὃ αὐτός. Ἐὐλόγησον Δέσποτα τὸ ἅγιον Ποτήριον.
Ὁ δὲ Ἱερεὺς εὐλογῶ ν, λέγει Τὸ δὲ Ποτήριον τοῦτο, αὐτὸ τὸ τίμιον Αἷμα τοῦ Κυρίου,
καὶ Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὃ Διάκονος" ᾿ΑΔΑμήν.
Καὶ ὁ Ἱερεύς. Τὸ ἐκχυθὲν ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς.
Ὅ Διάκονος" ᾿Αμήν. Καὶ αὖθις 6 αὐτὸς δεικνύων μετὰ τοῦ ὭὩραρίου τὰ Ἅγια ἄμφω, λέγει"
Εὐλόγησον Δέσποτα τὰ ἀμφότερα.
Ὃ δὲ Ἱερεὺς εὐλογῶν μετὰ τῆς χει- pos ἀμφότερα τὰ Ἅγια, λέγει Μεταβαλὼν τῷ Π νεύματί σου τῷ ἁγίῳ.
‘O Διάκονος" ᾿Αμὴν, ᾿Αμὴν, ᾿Αμήν.
Καὶ τὴν κεφαλὴν. ὁ Διάκονος ὑπ O- κλίνας τῷ Ἱερεῖ, καὶ εἰπὼν τὸ, Μνήσθητί. μου “ἅγιε Δέσποτα τοῦ ἁμαρτωλοῦ, μεθίσταται ἐν ᾧ πρότερον ἵστατο τόπῳ, λαβὼν καὶ τὸ Ῥιπίδιον αὖθις, ὡς πρότερον.
Ὁ δὲ Ἱερεὺς ἐπεύχεται.
Ἡμάς δὲ πάντας τοὺς ἐκ τοῦ ἑνὸς ἽΛρτου, καὶ τοῦ' Ποτηριου μετέχοντας, ἑνώσαις ἀλλήλοις εἰς ἑνὸς Πνεύ- ματος ἁγίου κοινωνίαν, καὶ μηδένα ἡμῶν εἰς κρίμα, ἢ εἰς κατάκριμα ποιήσαις μετασχεῖν τοῦ αγίου Σώματος, καὶ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ σου" ἀλλ᾽ ἵνα εὕρωμεν ελεον καὶ χάριν μετὰ πάντων τῶν ᾿Αγίων, τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος σοι εὐαρεστησάντων, Προπατόρων, Πατέρων, Πατριαρχῶν,
SAINT BASIL. 165
Προφητῶν, ᾿Αποστόλων, Κηρύκων, Εὐαγγελιστῶν, Μαρ- τύρων, Ὁ μολογητῶν, Διδασκάλων, καὶ παντὸς πνεύ- ματος δικαίου, ἐν πίστει τετελειωμένου.
Εἶτα ἐκφώνως.
,“Ἑξαιρέτως τῆς Παναγίας, _axpavrou, ὑπερευλογη- μένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, καὶ ἀειπαρ- θένου Μαρίας.
‘O Χορὸς ψάλλει. Ἐπὶ σοὶ χαίρει.
Εἰδέ ἐστιν ἡ μεγάλη Πέμπτη, ψάλλει kat “Hyov mA. β΄.
Τοῦ Δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ σήμερον, Yie Θεοῦ, κοινωνόν με παράλαβε: οὐ μὴ γὰρ τοῖς ἐχθροῖς σου τὸ Μυστήριον εἴπω" οὐ φίλημά σοι δώσω, καθάπερ ὁ Ἰούδας" ann ὡς ὃ Λῃστὴς ὁμολογῶ σοι: Μνήσθητί μου Κύριε ἐν τῇ Βασιλεία σου.
Ε ἰδέ ἐστι τὸ μέγα Σάββατον, ψάλλει τοῦτο τὸ παρὸν Τροπάριον, εἰς Ἦχον TA. Ge
Σιγησάτω πᾶσα σὰρξ βροτεία, καὶ στήτω μετὰ φόβου, καὶ “τρόμου, καὶ μηδὲν γήϊνον ἐν ἑαυτῇ λογι- ζέσθω" ὁ γὰρ Βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων, καὶ Κύριος τῶν κυριευόντων, προέρχεται σφαγιασθῆναι, καὶ δοθή- ναι εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς. ,“Προηγοῦνται δὲ τούτου οἱ χοροὶ τῶν ᾿Αγγέλων μετὰ πάσης Ἀρχῆς καὶ ᾿Εξουσίας, τὰ πολυόμματα Χερουβὶμ, καὶ τὰ ἑξαπτέρυγα Σεραφὶμ, τὰς ὄψεις καλύπτοντα, καὶ βοῶντα τὸν ὕμνον' ᾿Αλλη- λούϊα.
‘O Διάκονος θυμιᾷ γύρωθεν τὴν ἁγίαν Τράπεζαν, καὶ τὰ Δίπτυχα τῶν τε ζών- των καὶ κεκοιμημένων, ὧν βούλεται, μνημονεύει.
166 THE LITURGY OF
Ὃ δὲ Ἱερεὺς εὔχεται μυστικῶς.
Τοῦ ἁγίου Ἰωάννου Προφήτου Προδρόμου, καὶ Βαπ-
τιστοῦ" τῶν ,ἁγίων καὶ πανευφήμων ᾿Αποστόλων᾽ τοῦ
᾿Αγίου (τοῦ υ δεῖν ὁ ς), ov καὶ τὴν μνήμην ἐπιτελοῦ-
μεν, καὶ πάντων τῶν ᾿Αγίων. σου, QV ταῖς ἱκεσίαις
ἐπίσκεψαι ἡμᾶς 6 Θεός. Καὶ μνήσθητι πάντων τῶν
προκεκοιμημένων ἐπ᾿ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰω- νίου.
Ἐνταῦθα ὁ Ἱερεὺς μνημονεύει ὧν θέλει ζώντων, καὶ τεθνεώτων καὶ ὑπὲρ μὲν ζώντων λέγει
ς \ , 3 , > Ul A ς Υπερ σωτηρίας, ἐπισκέψεως, ἀφέσεως τῶν αἀμαρ- TLV τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ (τοῦ δεῖν ος).
Ὑπὲρ dé τεθνεώτων, λέγει"
Ὑπὲρ ἀναπαύσεως, καὶ ἀφέσεως τῆς ψυχῆς τοῦ δούλου σου (τοῦ δεῖνος), ἐν τόπῳ φωτεινῶ, ἔνθα ἀπέδρα "λύπη, καὶ στεναγμὸς, ἀνάπαυσον αὐτὸν, ὁ Θεὸς ἡμῶν. |
Καὶ τὴν Evynv tavtyv pvotikas.
Kat ἀνάπαυσον αὐτοὺς ὅπου ἐπισκοπεῖ τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου. “Ett σοῦ δεόμεθα, μνήσθητι, Κύριε, τῆς ἁγίας σου Καθολικῆς, καὶ ᾿Αποστολικῆς ᾿Εκκλησίας, τῆς ἀπὸ TEPATOY ἕως περάτων τῆς οἰκουμένης, καὶ εἰ- ρήνευσον αὐτὴν, ἣν περιεποιήσω τῷ τιμίῳ Alport TOU Χριστοῦ σου, καὶ τὸν ἅγιον Οἶκον τοῦτον στερέωσον μέχρι TIS συντελείας τοῦ αἰῶνος. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν τὰ Δῶρά σοι ταῦτα προσκομισάντων, καὶ ὑπὲρ ὧν, καὶ Ov ὧν, καὶ ep οἷς αὐτὰ προσεκόμισαν. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν καρποφορούντων, καὶ καλλιεργούντων ἐν ταῖς ἁγίαις σου Ἐκκλησίαις, καὶ μεμνημένων τῶν πενήτων. ᾿Ἄμειψαι αὐτοὺς τοῖς πλουσίοις σου καὶ
SAINT BASIL. 167
ἐπουρανίοις χαρίσμασι. Χάρισαι αὐτοῖς ἀντὶ τῶν ἐπιγείων. τὰ ἐπουρανία, ἀντὶ τῶν προσκαίρων τὰ αἰώνια, ἀντὶ τῶν φθαρτῶν τὰ ἄφθαρτα. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν ἐν ἐρημίαις, καὶ ὄρεσι, καὶ σπηλαίοις, καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν ἐν παρθενίᾳ, καὶ εὐλαβείᾳ, καὶ ἀσκήσει καὶ σεμνῇ πολιτείᾳ διαγόν- των. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν εὐσεβεστάτων, καὶ πιστο- τἄτων ἡμῶν Βασιλέων, οὕς ἐδικαίωσας βασιλεύειν ἐ ἐπὶ τῆς γῆς ὅπλῳ ἀληθείας, ὅπλῳ εὐδοκίας στεφάνωσον αὐτούς" ἐπισκίασον ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτῶν ἐν ἡμέρᾳ πολέμου" ἐνίσχυσον αὐτῶν τὸν ᾿βραχίονα' ὕψωσον. αὖ- τῶν τὴν δεξιάν" Kpatuvov αὐτῶν τὴν βασιλείαν' ὑπό- ταξον αὐτοῖς πάντα τὰ βάρβαρα ἔθνη, τὰ τοὺς πολέ- μους θέλοντα" χάρισαι αὐτοῖς βαθεῖαν καὶ ἀναφαί- ρετον εἰρήνην" λάλησον εἰς τὴν καρδίαν αὐτῶν ἀγαθὰ ὑπὲρ τῆς Ἐκκλησίας σου, καὶ παντὸς τοῦ λαοῦ σου" ἵνα ἐν τῇ γαλήνῃ αὐτῶν ἤρεμον καὶ ἡσύχιον βίον διά- γῶμεν, ἐν πάσῃ εὐσεβείᾳ καὶ σεμνότητι. Μνήσθητι, Κύριε, πάσης “ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας, καὶ τῶν ἐν Παλατίῳ ἀδελφῶν ἡμῶν, καὶ παντὸς τοῦ στρατοπέδου. Τοὺς ἀγαθοὺς ἐν τῇ ἀγαθότητί σου διατήρησον" τοὺς πονη- ροὺς, ἀγαθοὺς ποίησον ἐν TY χρηστότητί σου. Μνή- σθητι. Κύριε, τοῦ περιεστῶτος Λαοῦ, καὶ τῶν δι εὐλό- γους αἰτίας ἀπολειφθέντων, καὶ ἐλέησον. αὐτοὺς, καὶ ἡμᾶς, κατὰ τὸ πλῆθος τοῦ ἐλέους σου" τὰ ταμεῖα αὐ- τῶν ἔμπλησον παντὸς ἀγαθοῦ" τὰς συζυγίας αὐτῶν ἐν εἰρήνῃ, καὶ ὁμονοίᾳ διατήρησον" τὰ νήπια ἔκθρεψον'" τὴν νεότητα παιδαγώγησον᾽ τὸ γῆρας περικράτησον' τοὺς ὀλίγο ὕχους παραμύθησον' τοὺς ἐσκορπισμένους ἐπισυνάγαγε" τοὺς πεπλανημένους ἐπανάγαγε, καὶ σύναψον τῇ ἁγίᾳ σου Καθολικῇ καὶ ᾿Αποστολικῇ Ἔκ- κλησίᾳ" τοὺς ὀχλουμένους ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων ἐλευθέρωσον' τοῖς πλέουσι σύμπλευσον" τοῖς ὁδοιπο- ροῦσι συνόδευσον᾽ χηρῶν πρόστηθι" ὀρφανῶν ὑπερά-
168 THE LITURGY OF
σπισον" αἰχμαλώτους ῥῦσαι" “νοσοῦντας ἴασαι" τῶν ἐν βήμασι, καὶ ἐξορίαις, καὶ πάσῃ θλίψει; καὶ ἀνάγκῃ; καὶ περιστᾶἄσει ὄντων, μνημόνευσον, ὁ Θεὸς, καὶ πάν- των τῶν “δεομένων τῆς μεγάλης σου εὐσπλαγχνίας" καὶ τῶν ἀγαπώντων ἡμᾶς, καὶ τῶν μισούντων, καὶ τῶν ἐντειλαμένων ἡμῖν τοῖς ἀναξίοις εὔχεσθαι ὑπὲρ αὐτῶν. Καὶ παντὸς τοῦ Λαοῦ σου μνήσθητι, Κύριε ὁ “Θεὸς ἡμῶν, καὶ ἐπὶ πᾶντας ἔκχεον τὸ πλούσιόν σου ἔλεος, πᾶσι παρέχων τὰ πρὸς σωτηρίαν αἰτήματα. Καὶ ὧν ἡμεῖς οὐκ ἐμνημονεύσαμεν. Ov ἄγνοιαν, ἢ λήθην, ἡ ἢ πλῆ- θος ὁ ὀνομἄᾶτων, αὐτὸς μνημόνευσον, ὁ Θεὸς, ὁ εἰδὼς ἑ ἐκά- στου τὴν ἡλικίαν, καὶ τὴν “προσηγορίαν, ὁ εἰδὼς ἕ ἕκα- στον ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ. Σὺ γὰρ εἰ, Κύριε, ἡ βοήθεια τῶν ἀβοηθήτων, ἡ ἐλπὶς τῶν ἀπηλπισμένων, ὁ τῶν χειμαζομένων σωτὴρ, ὃ 0 τῶν πλεόντων “λιμὴν, ὁ τῶν νοσούντων ἰατρός" αὐτὸς τοῖς πᾶσι τὰ πάντα γενοῦ, ὁ εἰδὼς ἕκαστον, καὶ τὸ αἴτημα αὐτοῦ, οἶκον, καὶ τὴν. χρείαν αὐτοῦ. Ῥῦσαι, Κύριε, τὴν Πόλιν ταύ- τὴν, καὶ πᾶσαν πόλιν καὶ χώραν ἀπὸ λιμοῦ, λοιμοῦ, σεισμοῦ, καταποντισμοῦ, πυρὸς, μαχαίρας, ἐπιδρομῆς ἀλλοφύλων, καὶ ἐμφυλίου πολέμου.
Εἶτα ἐκφωνεῖ.
Ἔν πρώτοις μνήσθητι; Κύριε, τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ἡμῶν (τοῦ δεῖν ο ()" ὃν χάρισαι ταῖς ἁγίαις σου “Ἐκκλησίαις. ἐν εἰρήνῃ, σῶον, ἔντιμον, ὑγιᾷ, μακροημε- ρεύοντα; καὶ ὀρθοτομοῦντα τὸν λόγον τῆς σῆς ἀλη- θείας.
’ὔ
Καὶ ὁ Διάκονος λέγει πρὸς τῇ θύρᾳ TTAS.
Τοῦ δεῖνος Πανιερωτάτου Μητροπολίτου, ἢ ἢ Ἔπι- σκόπου, (ὅστις ἂν ἢ)» καὶ ὑπὲρ τοῦ προσκομίζοντος
' ι ; ᾿
SAINT BASIL. 169
τὰ ἅγια Δῶρα ταῦτα" καὶ τὰ λοιπὰ μέχρι τοῦ, Καὶ πάντων καὶ πασῶν.
Καὶ ὁ Χορὸς ψάλλει Καὶ πάντων καὶ πα- σῶν.
ε Ἁ ε A > , ἴω
O δὲ Ἱερεὺς SOM RT a? μυστικῶς.
Μνήσθητι, Κύριε, πάσης ἐπισκοπῆς ᾿Ορθοδόξων, τῶν
ὀρθοτομούντων τὸν λόγον τῆς σῆς ἀληθείας. Μνήσθητι,
Κύριε, κατὰ τὸ πλῆθος TOV οἰκτιρμῶν σου, καὶ τῆς ἐμῆς ἀναξιότητος" συγχῶρησόν μοι παν πλημμέλημα ἑκούσιόν τε καὶ ἀκούσιον, καὶ μὴ διὰ τὰς ἐμὰς ἁμαρτίας κωλύσῃς τὴν χάριν τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος ἀπὸ τῶν προκειμένων Δώρων. Μνήσθητι; Κύριε, τοῦ Πρεσβυ- τερίου, τῆς ἐν Χριστῷ Διακονίας, καὶ παντὸς ἱερατι- κοῦ τάγματος, καὶ μηδένα ἡμῶν καταισχύνῃς, τῶν κυκλούντων τὸ ἅγιόν σου Θυσιαστήριον. ᾿Επίσκεψαι ἡμᾶς ἐν τῇ χρηστότητί σου Κύριε" ἐπιφάνηθι ἡμῖν ἐν τοῖς πλουσίοις σου οἰκτιρμοῖς" εὐκράτους. καὶ ἐπωφελεῖς τοὺς ἀέρας ἡμῖν χάρισαι" ὄμβρους τῇ γῆ πρὸς καρπο- φορίαν δώρησαι" εὐλόγησον τὸν στέφανον τοῦ ἐνιαυ- τοῦ τῆς χρηστότητός σου" παῦσον τὰ σχίσματα τῶν ᾿Εκκλησιῶν' σβέσον τὰ “φρυάγματα τῶν ᾿Εθνῶν᾽" τὰς τῶν αἱρέσεων ἐπαναστάσεις ταχέως κατάλυσον, τῇ δυνάμει τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος" πάντας ἡμᾶς πρόσ- δεξαι εἰς τὴν Βασιλείαν σου; υἱοὺς φωτὸς, καὶ υἱοὺς ἡμέρας ἀναδείξας" τὴν σὴν εἰρήνην, καὶ “τὴν σὴν ἀγά- πὴν χάρισαι ἡμῖν, Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν᾽ πάντα γὰρ ἀπέ- δωκας ἡμῖν. Ἔ κφώνως.
Καὶ δὸς ἡμῖν ἐν eve στόματι, καὶ μιᾷ καρδίᾳ δοξά- ζειν, καὶ ἀνυμνεῖν τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
170 THE LITURGY OF
Ὁ Ἱερεὺς ἐπιστ ρέφει πρὸς τῇ θύρᾳ, καὶ εὐλογῶν, λέγει ce ΘΙ Καὶ ἔσται τὰ ἐλέη τοῦ μεγάλου Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μετὰ πάντων ἡμῶν.
of Καὶ ὁ Διάκονος ἐξέρχεται, (εἰ ἐστιν, εἰ δ᾽ ovo Ἱερεὺ Ὁ), καὶ στὰς ἐν τῷ συνήθει TOT, λέγει ΓΑ “ ς , , of Ἂ ἊΨ
Πάντων τῶν Αγίων μνημονεύσαντες. Ett, καὶ ξτι,
ἐν εἰρήνῃ τοῦ Kupiou δεηθῶμεν. : Ὃ Χορός" Κύριε ἐλέησον.
Καὶ τὰ λοιπὰ, ὡς ἐν Τῇ τοῦ Χρυσοστό- μου Λειτουργίᾳ.
“Ὑπὲρ τῶν προσκομισθέντων. “Ὅπως ὁ φιλάνθρωπος Θεὸς ἡμῶν. Ὑπέρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμάς.
Ὃ δὲ pasture ἐπεύχεται μυστικῶς.
‘O Θεὸς ἡμῶν, ὁ Θεὸς τοῦ σώζειν, σὺ ἡμὰς δίδαξον εὐχαριστεῖν σοι ἀξίως ὑπὲρ τῶν εὐεργεσιῶν σου, ὧν ἐποίησας. καὶ ποιεῖς μεθ᾽ ἡμῶν. xu 6 Θεὸς. ἡμῶν, 0 προσδεξάμενος τὰ Δῶρα ταῦτα, καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, καὶ δίδαξον ἁγιωσύνην ἐπιτελεῖν ἐν φόβῳ σου ἵνα ἐν καθαρῷ τῷ μαρτυρίῳ τῆς συνειδήσεως ἡμῶν ὑποδεχόμενοι τὴν με- ρίδα τῶν ἁγιασμάτων σου, ἐνωθῶμεν τῷ ἁγίῳ Σώματι, καὶ Αἵματι τοῦ Χριστοῦ σου" καὶ ὑποδεξάμενοι αὐτὰ ἀξίως, σχῶμεν τὸν Χριστὸν κατοικοῦντα ἐν ταῖς καρ- δίαις ἡμῶν, καὶ “Ὑνενώμεθα ναὸς τοῦ ἁγίου σου Πνεύ- ματος. Nat, ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ μηδένα ἡμῶν ἔνοχον ποιήσῃς τῶν φρικτῶν σου τούτων, καὶ ἐπουρανίων Μυ- στηρίων, μηδὲ ἀσθενῆ ψυχῇ καὶ σώματι, ἐκ τοῦ ἀναξίως τούτων μεταλαμβάνειν" ἀλλὰ δὸς ἡμῖν μέχρι τῆς ἐσχά-
SAINT BASIL. 171
τῆς ἡμῶν ἀναπνοῆς, ἀξίως ὑποδέχεσθαι τὴν μερίδα τῶν ἁγιασμάτων σου, εἰς ἐφόδιον ζωῆς αἰωνίου, εἰς ἀπολο- γίαν εὐπρόσδεκτον τὴν ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ σου" “ὅπως ἂν καὶ ἡμεῖς μετὰ πάντων τῶν Ἁγίων, τῶν an αἰῶνός σοι εὐαρεστησάντων, γενώμεθα μέτοχοι τῶν αἰωνίων σου ἀγαθῶν, ὧν ἡτοίμασας τοῖς ἀγαπῶσί σε Κύριε. Ὁ Διάκονος.
᾿Αντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον.
Τὴν j ἡμέραν πᾶσαν τελείαν.
Ἄγγελον εἰρήνης, πιστὸν ὁδηγόν.
Συγγνώμην. καὶ ἄφεσιν.
Τὰ καλὰ καὶ συμφέροντα ταῖς ψυχαῖς.
Τὸν ὑπόλοιπον χρόνον.
Χριστιανὰ τὰ τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν.
Τὴν ἑνότητα τῆς Πίστεως.
Ἐκῳφώνησις παρὰ τοῦ Ἱερέως. ‘\ 7 ς ἴω ’ \ 5ς / Καὶ καταξίωσον ἡμᾶς, Δέσποτα, μετὰ παρῥησίας ἀκατακρίτως, τολμᾷν ἐπικαλεῖσθαι σὲ τὸν ἐπουράνιον Θεὸν Πατέρα, καὶ λέγειν.
‘O Λαὸς τὸ, Πάτερ ἡμῶν.
Ὃ Ἱερεὺς ἐκφώνως. Ὅτι σου ἐστιν ἡ Βασιλεία, καὶ ἡ δύναμις, καὶ ἡ δόξα ΄“ Ἂν, Ν ἴω nN nw
τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Yiov, καὶ Tov ἁγίου Πνεύματος. ‘O Ἱερεύς" Ἑἰρήνη πᾶσι. ‘O Διάκονος. Τὰς κεφαλὰς ἡμῶν τῷ Κυρίῳ κλίνωμεν. \ > ‘O δὲ Tepeus ἐπεύχεται.
“Δέσποτα Κύριε, ὁ Πατὴρ τῶν οἰκτιρμῶν, καὶ Θεὸς πάσης παρακλήσεως, τοὺς ὑποκεκλικότας σοι τὰς Eav-
172 THE LITURGY OF
TOV κεφαλὰς εὐλόγησον, ἁγίασον, ἐνδυνάμωσον, ὀχύ- ρωσον, ἀπὸ παντὸς ἔργου πονηροῦ ἀπόστησον, παντὶ δὲ ἔργῳ ἀγαθῷ σύναψον, καὶ καταξίωσον ἀκατακρί- τως μετασχεῖν TOV ἀχράντων σου τούτων, καὶ ζωο-
ποιῶν Μυστηρίων, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, εἰς Πνεύματος ἁγίου κοινωνίαν.
Ἐκφώνως.
Χάριτι, καὶ οἰκτιρμοῖς, καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονο- γενοῦς σου Yiov, μεθ᾽ οὗ εὐλογητὸς εἶ, σὺν τῷ πανα- γίῳ, καὶ ἀγαθῷ, καὶ ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
‘O -Lepe ve ἐπεύχεται.
Πρόσχες, Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐξ ἃ ἁγίου κατοικητηρίου σου, καὶ ἀπὸ θρόνου δόξης τῆς βασιλείας σου, καὶ ἐλθὲ εἰς τὸ ἁγιάσαι ἡμᾶς, ὁ ἄνω τῷ Πατρὶ συγκαθήμενος, καὶ ὧδε ἡμῖν ἀοράτως συνών" καὶ κα- ταξίωσον τῇ κραταιᾷ σου χειρὶ, μεταδοῦναι ἡ ἡμῖν τοῦ ἀχράντου Σώματός σου, καὶ τοῦ τιμίου Αἵματος, καὶ δι’ ἡμῶν παντὶ τῷ λαῷ.
Ἐκφώνως. Ὁ At&Kovos Πρόσχωμεν. Ὃ ‘Te ρ ever Ta‘ Ἅγια τοῖς Ἁγίοις.
Εἶτα ἡ ἀλλ Μεταλήψεως τελειωθείσης, καὶ τῶν ΤΠ ἢ Μ υστηρίων ἀπὸ τῆς ἱερᾶς ἀρθέντων Τραπέζης, ἐπεύχεται ὁ Ἱερεύς.
Se RO σοι Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐπὶ τῇ Μετα- λήψει τῶν ἁγίων, ἀχράντων, ἀθανάτων, καὶ ἐπουρα- νίων σου Μυστηρίων, ἃ ἔδωκας ἡ ἡμῖν en’ εὐεργεσίᾳ, καὶ ἁγιασμῷ, καὶ ἰάσει τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν. Αὐτὸς, Δέσποτα τῶν ἁπᾶντων, δὸς “γενέσθαι ἡμῖν τὴν κοινωνίαν τοῦ ἁγίου Σώματος, καὶ Αἵματος
SAINT BASIL. 173
TOU Χριστοῦ σου, εἰς πίστιν ᾿ ἀκαταίσχυντον, εἰς ἀγάπην ἀνυπόκριτον, εἰς πλησμονὴν σοφίας, εἰς ἴασιν ψυχῆς
καὶ σώματος, εἰς ἀποτροπὴν παντὸς ἐναντίου, εἰς περι- ποίησιν τῶν ἐντολῶν σοὺ, εἰς ἀπολογίαν εὐπρόσδεκτον͵ τὴν ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ Βήματος τοῦ Χριστοῦ σου.
Ὁ Διάκονος" Ὀρθοὶ μεταλαβόντες τῶν θείων, ἁγίων, ἀχράντων, ἀθανάτων, ἐπουρανίων, καὶ ζωοποιῶν Μυστηρίων.
᾿Αντιλαβοῦ, σῶσον, ἐλέησον, καὶ διαφύλαξον ἡμᾶς ὁ Θεός.
Τὴν ἡμέραν πᾶσαν τελείαν, ἁγίαν, εἰρηνικήν.
κὸ ὃ ὲ Ἱερεὺς ἐκφων εἴ.
Ὅτι σὺ εἶ ὁ ἁγιασμὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀνα- πέμπομεν, τῷ Πατρὶ, καὶ TO Yio, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύ- ματι, νῦν καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
‘O Ἱερεύς" Ἔν εἰρήνῃ προέλθωμεν. Ὁ Διάκονος. Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Εὐχὴ Ὀπισθἄᾶάμβωνος, ἐκφωνουμένη ia τοῦ Ἱερέως.
Ὁ εὐλογῶν τοὺς εὐλογοῦντάς σε Κύριε, καὶ ἁγιάζων τοὺς ἐπὶ σοὶ πεποιθότας, σῶσον τὸν Aaov σου, καὶ εὐλό- γῆσον τὴν κληρονομίαν σου" τὸ πλήρωμα τῆς ‘ExkAy- σίας σου φύλαξον' ἁγίασον τοὺς ἀγαπῶντας τὴν εὐ- πρέπειαν τοῦ Οἴκου σου" σὺ αὐτοὺς ἀντιδόξασον τῇ θεϊκῇ σου δυνάμει, καὶ "μὴ ἐγκαταλίπῃς ἡμᾶς, τοὺς ἐλπίζοντας ἐπὶ σέ; εἰρήνην τῷ κόσμῳ σου δώρησαι, ταῖς ᾿Εκκλησίαις σου, τοῖς Ἱερεῦσι, τοῖς Βασιλεῦσιν ἡμῶν, τῷ Στρατῷ, καὶ παντὶ τῷ Λαῷ σου" ὅτι πᾶσα δόσις ἀγαθὴ, καὶ πᾶν δώρημα τέλειον, ἄνωθέν ἐστι καταβαῖνον ἐκ σοῦ τοῦ Πατρὸς τῶν φώτων' καὶ σοὶ τὴν δόξαν, καὶ εὐχαριστίαν, καὶ προσκύνησιν ἀναπέμ-
114. THE LITURGY OF SAINT BASIL.
πομεν, τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ Yio, καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι. νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.
Ἁ ~~ Εὐχὴ ἐν τῷ συστεῖλαι τὰ Αχρα,
Ἤνυσται, καὶ τετέλεσται, ὅσον εἰς τὴν ἡμετέραν δύναμιν, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, τὸ τῆς σῆς οἰκονομίας Μυστήριον" ἔχομεν γὰρ τοῦ θανάτου σου τὴν μνήμην, εἴδομεν τῆς ἀναστάσεώς σου τὸν τύπον, ἐνεπλήσθημεν τῆς ἀτελευτήτου σου ζωῆς, ἀπηλαύσαμεν τῆς ἀκενώ- του σου τρυφῆς, ἧς καὶ ἐν τῷ μέλλοντι αἰῶνι πάντας ἡμᾶς καταξιωθῆναι εὐδόκησον. Χάριτι τοῦ ἀνάρχου σου Πατρὸς, καὶ τοῦ ἁγίου, καὶ ἀγαθοῦ, καὶ ζωοποιοῦ σου Πνεύματος, νῦν, καὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν.
΄Ὰ
Τελὸς τῆς Θείας Δειτούργιας TOV Μεγάλου Βασιλείου.
Cs,
=I
ΠΥ
ma LONDON. gi
| Se εν Ὁ
_—
ee | Lo eo. ee Se ee
Ὶ ew * Mi τς ἩΤἪ Ἀμάν ΡΝ io & ῃ ihe. ΚΎΝΑ
. 4 ᾿ “ὦ « 3 ine ΤῊΝ as He aie Δ sith tele ΤΉΝ οὶ he ΟΝ ΝΗ Ἷ ab a * é hee J 5
ΠῚ " Hr ΠΗ ὡ Ὁ ᾿ ΚΗ crore τι τς > Σ ᾿. ο ἃ. - sess tt ie “ > Bar pte ᾿ ΠΗ δ 2 ee ei. as πππτ προς 2 vid beeen ᾿ oee' ὌΣυνδς ΤΥ τος Τυοτε τος meteors eo — eed a Uys Ἦν Ὄγττ niabetzews sit ν Perey StrekesT, seer ΠῚ ἜΣΣΤΕΣΕΥΕ ΝΣ ΣΌΝ reset ta «Φι φε δ Ἢ, εὐ + Hing ν- rk > 5? . 1 Z τ Ν state ASRS 2 n> re ᾿ ; seul Teese Mb be. 2S ettis be) tal Ε : wyyeves rede Jerr ΓΤ eR ET ES μ ΕΣ HES: ΤΉΝ «τρεῖς τ ποτε setae REIT bie party ΠΕΣ ἐΥΣΈΣΑΝ Στ Θ δ treanae δ τ ως 7 ΡΠ ῊΣ οὐδ ti 7 δ Ὁ ΠΥ eee Σ Ὗ * at. Υ ᾿ SiS
- es τ 1343]
ΤΡ wet ene tes
ie
HA ἜΤ; .
Ν >. ΉΤΟ tg γ δὰ τς δε. ΤΡ +e 3 ver i . rie JOT e Ἂ (oe ta, vi τὶ τὰν μὲ: he) 7 εὐ Me ΐ Ν wT re 3 wey! regi | ? "δὴ Ms TST Ws Rar ye 2 Sart : Haase oe has, tha} aps teas ἢ a isha SH an οἱ: oH Oe, eens , oer es Ψ «᾿ ~ 7 +P rhs we yh ¥ 3 abe (eee νὸν bia ok” ὺ μ᾽ = oerreaetae sis τις ὴ sath ἽΝ πολ, ΕΗ ies Pion ΤΕ + “ey ἬΝ ΣΝ eae buat tt oS tach ᾿ “eta, 2 Stilo ὧν μὰ ΌΣΉ rahe ΤΟ λον Ὁ ΛΩΝ, ΠΝ 3 » ὦ ΥΡΝΝ ΠΕΠΠ' ΤῊΝ + Ai “ΕΣ . ar IN at ae ee ~ od. ., ee ee - » ye +