MISCELLANEA BEROLINENSIA INCREMENTVM SCIENTIARVM EX SCRIPTIS SOCIETATI REGIAE SCIENTIARVM EXHIBITIS EDITA, CONTINVATIO IV. SIVE TOMVSV. CVM FIGVRIS ET INDICE CONTENTORVM. — HALE MAGDEBVRGICE IN OFFICINA LIBRARIA RENGERIANA. MDCCXXAVIL, > BEE PP ok IE m AP res lt Feuer ER NEE SE \ ce TEN, aW77 > mau taneinaR Mm f Ir par hu nn ar event ER ER, OITA VAPD x NOT; AN DIIT MM 0 ya 1u> ra, | \ | Ays area x v ER: 3 nad AIR BSL EN ‘ KELSRELLTTTETALLTZTTEETTEELTETTTEITN N nn INDEX DISSERTATIONVM ET OBSERVATIONVM, i HOC SYNTAGMATE CONTENTARVM, PARS PRIMA CONTINENS MA THEMATICA, L Alphonfi des-Vignoler Supplementumad difquifitionem.de CyclisSi- nenfium (Tom. IV.Mifcellan.p. 24. & 245.) pag. 3. II. Pil. Naud Confpeätus Trigonofcopix cujusdamnovz. p. 10. Ill. Job. Bapt.Clairaut Problema denovaquadam Tra&toriz fpecie, ? P. 33. IV. C, Kircb Obfervationes Cometx Anni 173.2 d.ı9. O&obr, ad d. 27. Novembr: Berolini habitx. - - - er V. Gattfr. Kirch ObfervatioCometx, Anni 1699. in Suprema Puppi Navis Argus dete&ti, nuncdemum ex Diario ejus Aftronomico edita, & annorationibus quibusdam illuftrata, ab ejns Filio. p.49. VL C. Kirch due Occultationes Stellarum Fixarum a Luna, Anno 1736. Berolini obfervat«, - - - pag.56. VI. % F. Weidieri Obfervatio Eclipfis Lunz partialis, die 2. O&, 1735. horis matutinis Vitemberg& habita, Pag. 60, PARS SECVNDA CONTINENS PHTYTSICA ET MEDICA. 1. Aug. Buddei Obfervationes mifcelle circa Off. - =» pag.6:. U. Cafp. Neumann de Vi cauftica & converfione Salium alcalino-fxo- rum, a@riexpofitorum, in Salianeura.. - - pag.74. UI, 3. 4. Port Experimenta quedam chemica, circa diacrifin Tar- tari Vitriolati, = - - - pag. 91. IV. 5. Phal. Seip Relatiode Caverna Be ne Sulphurea, in Lapi- cidina Pyrmontana, qu& fimiliseft fovex Neapolitanz Grotra del Cane ditx, a Dom. Miffon &alüsdefcripte, 22 102. IL BE 250€ >>} | V. $.L,. Frifcb de Bombyce efolliculi fui textura prorepente, p.106, VI. Fb. Fa, Schillingii Continuatio Schediafmatıs, P- 334 quarto Mifcellaneorum volumine exhibiti. - pag.ı0g. VII. Continuatio Hyetometri& Gröfcheviane per annos 1734. & 1735. VIII. Obfervationes altitudinis pluvie & nivis liquate, annis fex proxime elapfis, Vitemberg& Saxonum colle&tz. p- 128 IX. 7.F. W. Altitudinesaquz pluvialis &nivalis, Vitemberg& Saxo- num annis 1734 & 1735. digitis&lineis pedis Parifini notatz, & ex Diario obfervationum meteorologicarum excerptz. p.22r X. Obfervationes quedam meteorologic® in Pennfylvania habi- te, quarum collatio cum Berolinenfibus inftituta eft A C.Kirch, ag. 123. XI. Andr. Celii Obfervationes meteorologic® anno 173 1. Upalie habitx. - - - - pag- 132. XI. Zjurd, Obfervatio vehementiffimi frigoris Sveciam menfe Ja- . nuario 1732. vexantis. - - - pag. 157. XIII, Zeonb. Dav. Hermann de conchis fluyiatilibus margaritiferis Masla Silefiacis. 5 — - pag. 162 : PARS TERTIA CONTINENS LITERARIA, I. ?. 5. Bayer de Re Numaria Sinorum. . pag. 175: II. Zjusd. CommerciumSinicum. — - - - - _P.ı85. III. Alphonfi des- Vignoles Obfervationes ad Initium prim& Epiftol. IV. $. 2. Frifch Specimen Supplementorum & Obfervationum , ad Joh. Schilteri Gloflarium Teutonicum. - - p.19%. V. Ejusd, Obfervationes & notz ad Joh. Schilteri Gloffarium Teuto- nicum. < = a - pag.2or. VI. 21 De vero fenfu corrupt& vocis Gartzaun, =. 5, ea VII 4d, De quinque nominibus canis fagacis apud venatores in ve- ___.teribus Germanorum legibs. - - - - Ppzz VII. Zj. Nomen gidius varia mutatione corruptum. p. 224. IX. 14. de voce Charromannico in Ekkehardo Juniore apud Gol- daft. - - - - P-rı6 | X. 14,De origine vocum quarundam Gallicarum , una cum obfer- “ vationibus & fupplementisadMenagium. - - p.aı7. XI Jacob, Bruckeri Diflertatio Hiftorico-Critica de fedta Elpiftico- COrUmL. - in 232. PARS I, PARS PRIMA MATHEMATICA =QIUN . 77 = N \ \ Ink ”L M N N Y > "Alphonfi Des-Vignoles Supplementum ad Di/guifitionem de Cyclis Sinenfrum. (Tom, IV. p.24.& 245.) er 3 N ipfis Academiz Petropolictane anfpiciis , Cel, Ge» A vorgius Bernhardus Bülfinger , de,utilitare Acades ZA miarum agens, obfervavit, a) Zruditor conimuni = eonfilio agentes ‚etfi numero pauciores, tanto felici= a =4 TE is rem agere pre aliis', numerofioribus licet , © fin = = gulatim dolieribus, fed feparatim agentibus, _De« ——; = inde poft Baconem Verulamium, addit: Neque >; iftud tanttim focietatis commodum ef, ut admonen- tibus, hortantibusque amicis, noris, cui naxime vei operam addicere b) tm. am conueniat. Majus illud, &pr eftantius el, quod in ipfo opere , utcunque yes cedat, opem a fociis expeöhare licet intelligentibus © amieis, Dicam id in exemplo, Ejusdem Academiz Profefforis, & noftre Berolinenfis Socii , Theophili Sigefridi Bayeri, quem focieratis & amicitie vincula, encomio debito decorare vetant, Si quid felici cafu, aut fortuna duce affequor: con- firmat ILLE rationibus. Primöd, poft le£tam ä me ıllius, de Zerlipf Sinica, Differtationem c), Cyclum dierum, apud Sinenfes uftarum, felicius quam perfpicacits affecutus, Bayerus, plures ejusmodi dies Gyelieor, A, 1722. o&tennio poft, in d) Mufeo Sinico, indicavit, illiusque rarsones , ur licuie, meas feci, Deinde, queftus quod reperta non enuntiaffem: integram edidi Differtationem , in qua non tantlım que Cyelum dierum fpe&tant , prolixius explicui, fed preterea, Cyelum menfium quinquennalem , nondum explica- Az tum a) Sermones Petrop, 1725, ps2% b).pu2% €) Biblh Germ, Tom, V. p- 53 d) Praxfat, p, 136, fegq, N SVPPLEMENTVM AD DISQYISITIONEM um, exnexn variaruım propofitionum, aperire conatus fum. Jam vero _ Bayerus, in Commentario de Horis Sinieis, nuperrime edito, quidquid de Cyclis menfium & dierum obfervaveram, novis rationibus ita confirmavit , ut e) zullum dubium hac de re amplius füperfit, Hxc funt qu&.ipfis Le&to- rum oculis demonffranda nunc fufcipio ; poftquam de alienis quibusdam prefatus fuero, N | gl Prafatio. 1. Novum Bayeri opus f), adme direftum,, gratiffiimo animo tandem acce= pi, nec quiequam majori cum voluptate memini me legere, Jurgium tamen, potius quam litem, cum Amico movere cogor, propter indebita elogia, nomint meo fuperaddita. Inter noftrates, Ajtrononum Regium agnofco Chrififridum Kirchium, Academiz Scientiarum Regie Aftrono- mum, ad cujus aftronomicos calculos, feme? atque sterum ac fepius, unTi- ronem decer, imo fernper, provocavi. "In Chronologia', paullö ultra ti- rocinium me procefhiffe „ non profus negaverim. Sed ad Principatum vi nofiri,aut ad primas fedes adfpirare, nec per fomnium cogitare miht contigir, Sufficiet, fi in mediis fubfelliss, quendam locum occupare con- cedatur. Scio? Elogia Amicisfunt condonanda; plura etiam; fed non omnia. ö Ef modus in rebuszofumt certi denique fines, wos ultra citräque neqwiticonffterereötum 9). II. In rebus ipfis tra&tandis, maxime modus eft fervandus, ‚Hinc h) pro- propofitö, flatim , Mülleri textu , babent Sina cyelum [exagenarium an- norum, habent menfium , habent dierum : intra limites prefcriptos me conrinui, Sepofitis ergo’ eyclis particularibus, Denario & Duodenario ; eorum agpregatum fexagenarium enucleandum in'me fufcepi,', Bayerus vero, paulld accuratits quäm in Afufeo Sinico fecerat, fupplements gratiaz Oyclum Duodenarium fpeciatim deferibere opportunum duxit, hoc modos »], Horam Sini X vocant i), a »]I, Unagwweque hora Sinica zqualiseft duabus Europeis, Fl iser »]1l. Dieunt Sini unamquamque horam habere PvEN principium , CHÜM .», medium & MO finem k) ‚>]V, Unagu&que hora Sinica in duas femihoras dividitur quarum una uni » horzEuropz= zqualiseftl, » \ la »V,Una- e) Kirch, Mitt, Berol. Tom. I, p. 239,8. “f)' Bayerp, tz. g) Hor.Satı 2,0, 106 h) Dil, p,24+ i) Byerp,» Hp5. 1) p6. W4.nD\ TDE CYCLIS SIMENSIVM: | 3 »V. Unagnzque femihora'in quatuor Ke feu quadrantes dividictur, zqua- » les quadrantibus Europeis, » VI. Unumquodque Xe diniditur in 15 /uen, aqualia minutisnoftris, Nu- >» merumıIsm.monexcedunt, / ,ı ‚cr Itaque Sinenfes,horaramminores pastes numerando,nunquanı ad /exaginta minuta progrediuntur; guze non nifi.duplicata, horam integram conficiunt. Notandum przeipue, Cyclum Sexagenarium nominale, quem Sin® Kiagu dicunt, in Horis, earumque partibus numerandis, numquam adhiberi, Unde nihil de iis m) a me diftum fuir, ne extra oleas vagarı viderer. MN. Igitür de Cyelir Sexagenarüis, ex profelfo agens , primum locum dedi Cyeloannorum ; longe notiffimo n), quem ab Anno 2697, ante EramChri- ftianamı , fälicet ab Anno Primo Imiperatoris Hoam-ti, quamvis Anno tantlım ejusdem Imperatoris 28. per/eöhus fuerir. Aflumptis aurem qui- “ busdam principiis, antea propofitis, perfpicere mihi vifus fum, Annum proxime fegtienttem incepilfe , 0) Sole inıy? Aquaris, triduo ante Verum Novilunium ;"quam Regulam deinceps Sinenfes femper fequnti funt, Sed . guia principia, quibüs nitor, fuffragia Eruditorum nondum meruerunt: eorum judicia expelto, & hucusque dubius hereo. cr ö gr tin, Yelas. Menfium. „ De hoc, multö confdentilis Juam antea, Thefes meas affirmare licet p), Fx tribus tanılım Calendatiorum excerptis, Annorum 1611. 1654. 1727- longo intervallo difitorum, afferui, Cyelum menjium quinquennalem, nullä habitä ratione Dutercalarıum,, incipere Men/e undecımo Annorum, qui illius Cycli quinti, vel decimi numerantur, 2 Jam verd,, Bayerus, copias auxiliares & numerofiores, A Sina nu- per adve£tas, in fubfidium mittit g). Excerpta Calendariorum Sinicorum XI. pro primis Annis Imperatoris 74 chi, nunc regnantis, fcilicer ab Anno Chrifti 1723, ad Annum 1733. inclufive, In fingulis, preter Cyclos anno- zum & Lun=, & initium, juxta ftylum Gregorianum , nominantur Menfis Primus, & Dies primus, cum Menfe Intercalari, quando contigir, & alia, gu& feparatim relata,'in (ingulis annis, nobis ad demonftrationes neceffa- rias funt conjungenda,. variis modis. Hxc exempla, quafi ex condi£to, duo quinguennia continenr, in Men- fibus prorfus fimilia, SedBayerus hic r), ut alias, numeros arithmethicos omi« A, quos neceflario fupplere oporruit, ut demonftratio pleniüis appareat, Az XL. ; “I m) B, pP: 2; n)' P, nn, 29, 0) P; m 30, 4) P, m, 35° q) ‚Bäyer P: 23-28. ’ r 8) P, m,41,6% R 2 & SVPPLEMENTVM AD DISQYVISITIONEM REP ERBYE Pa rKiac tage Ba 11, Quing. 4% XL. IxXLVE Im. 1 Pim Ya 3 Q XLII, XLVI. |m, 15. VuXo Io115% KL, |XLVIL | m. -15, Ren-Yaofı | 27010. XLV. |XLIX, |m, 1. Gio-Ya 1 39. \ XLV, L, Is I. Kia-Yn, 5 I { ım.Q ing. |r. 2. In utrogue quiaquennio, menfes primi annorum correfpondentiume femper iidem funr, ’ Mu of hr; > "2; Omnes hi menfes fecundo loco charafterem 7% habent s) qui ter- tins eft in Cyclo duodenario, 3. Numeri Cyclici, menfibus appofiti, 3. 15. 27.39. 51. duodenario diftant, quod funt menfes. in quoliber anno, omiffis intercalaribus. car 4. lidem precife fant numeric), quos fingulis quinquenniis affıgaave« ram, &, quafi divinando , annos cyclicos a XLI. adL, ur hic, pro ezem« plo elegeram, : } EU ENER 5. Initium Cycli a menfe undecimo qui u) prxcedie annes cyclicog XLI.XLVI. &c. 6, Preterea v) ex Annalibus noftris, demonftravi, hunc Cyclum men- fium annis 761. ante Chriftum ufurpatum füilfe; &, ex calcılisx), ad Au» num 1122. ante Chriflum, poffe revocari. Elke en Superelt invenienda ratio hujus inflituti, quod y) exhomagiis, a Regu- lis, Imperatori debitis, originem duxiffe fufpicarus fum, Sed quia unicum hujus debici foluti, addugi egemplum:: hoc alind eft, de quo peritiorum exe pe&to judicium, Bi EL Intercalatio. Qnux jam in Differtatione mea z) de Intercalationibus dixi? ea Cbrom* logo fufficere poflunt, qui res fa&fs folummodo explörat. Si verd earum aftronumica ratio quzratur: quedam /upplementa neceflarid funt addenda. , „ı. Notandum igitur primo, Sinenfes cujusliber anni Menfes XII. ordi« harios, cum Signis XII, ita componere, ur quicungue Menfis in certo figao s) P,nu27.f.31,in, €) P.m,35, u) P,34.nuna-6, -v) P.92. num, 2) P. 34 N,6,f, Pım,27uin, y) P,w,37,f% 2) P.m.31 tot. Bayer p«9, in, MEUCOTDE\CYOLISISINENSIVM.T 7 Bu | r fr! Pfigno incipie,'in-fequenti definat, quem a) proprimm di- 'L. © «be | xir Martinius,; »:Sic Menfis T, incipit femper in Aquario, definit in Pifcibus, in quibus fecundus incipir, ut deli= nar-in Arieresodbhc dealiin. rg 2, Ur gradus 360. Zodiact „ conferantur cum die= Bus 3674 Anni Solaris+"cuiliber Signo 30. graduum, ' corhpetunt dies 30, & hore 104 noflrates; quo tempa- ris fpatio‘, medius motus Solis in Zodiaco, elt minuto= "rum 26, ctreiter; Igitur qaodliber Signum aliquanto ex- ' cedir menfem Magnum 30, dierum: & plus quam:ınte- gro die füperar' menfem Parvum 29, dierum, "3. Hinc fir oe ur ff Menfis Parvos 29. Dierum, con s Currat'ctnn prime gradırejusdem Signi, definat cum 29? ejusdem Signi : nec ullam attingat partem Signi fequentis, (ibi proprsis Tunc autem huic men& additur alius Intercalaris, nt Appendix vel Subfidium, . 4, Quatuor hujus exemla'extant in excerptis XI. Calendariorum, vide= her Anni EN XLEXLIV.XLVI, XLIX, ubi Intercalaris additur menfibus 43.7.5% Sednetzdio fim,annum XLIV. eligo, qui convenit anno C, 1727, Rrimd, quia illius demonftratio brevius fier, Deinde quia isdem et annus, de quo in Differtatione 5) aftum ef, -, -..5, Im excerptis Bayeri,Annus incepit die Sinenft Vu-gu, Fanuarii 22, Sole in Gradu I, min, 17, Aquarii (*). Unde, & ex di&tis io, Differtatione, KEXE PFDUH a) P.30,f. b) Pım,42, (*)Additish, 12.ad meridiem, & h. 7, pro differentiaMe. + aidianf Bononienfin@tiscongeuit am Ephemepidibyun Manfsedi,ubj. Sg] fuit in z= gr 2 2” 15". # & __ SVPPLEMENTYMAD:DISQVISITIONEM 6. Menfi primo conflituto, in Aquarii 14 17‘, ex Galendario-Sinico, adde Gradus 30 -26‘, pro 30. diebus, incipiet Menfis fecundus, in Pifcium minuto 51", £ 7. Huic iterum pro 30 diebus, adde gradus 30-26’, tertius menfis in» ibit Arietis minuto 25‘. EN ei vIIy 8. Quum autem tertius menfis nonnifi 29, diebus conftet; pro hoc id- tervallo addi folummodo debent gradus 28, 35‘. Unde fit, ur menfis ille . definat cum gradu 29, ejusdem Arieris: nec quicquam habeat in Signo fe» quente, fcilicer Tauro, Itaque menfis Intercalaris additus'ell, qui maximam, partem Tauri:occupavit, .. \ AN) \ lass 9. Deinde Menfis quarttis, füb.finem: Tauri incipiehs, definerin Ge- minis, juzta regulam N°, 1°..prefcriptam : , Et fequentes menfes’eandem fervabunt regulam , donec A.C, 1729, eycli XLVI, meäfe 7. (imilis Pr&- eesfio contingar. [Ip 7 $. + Cyclus Dierum. Hic Cyclus eft, quem, /elicı cafu aut fortuna duce ajfecutur €), cum publico communicavi Anno 1722. quo tempore nec aliis Europzis ‚ nec ipfis Jefuitis notus erat: quamvis, ante annos plusquam centum, SociosPe- kini, & Tribunalis Mathematici, Prafides haberent. Eundem, poft de= cennium Anno 1732. in d) Differtatione de Gyelis Sinenfium,, & e) Parer- go Sinico, ad fatierarem , demonftrare mihi vifus füum, Coronidis tamen loco, ex Bayeri Calendariis Sinicis, authenticum & certifimum teflimoni» um, Le&torum oculis-reprzlentare placet , in generali tabulä, quam hic ex- hiber : fuppletis, ut (2pius dixi, numeris arithmeticis, quos Bayerus fem«- per ömifit, | | Primi dies, fingulis annis , apud Bayerlim,, nominerenus’adnotati, nu« meros habent in Cyclo Sexagenario iis affignatos: Et fingulis annis addun- 1723. XL. | Sio-fu | ıg. jur numeri dierum illis anni , qui ple- _ D. 355. | 5. [rumque 5 vel 6 diebus , & fexto. Cyclo Sexagenario deficiunt, aliquando eundem 1724. XLI. | Pim-gu 13 }Cyclum 24. diebus fuperant, ' Quid ul- D.384: |#H24 |tra verbis opus eft? r er ı. Anni XL. Primus dies dicitur _ RR _ " Sin-fu qui 18us eft in Cyclo Sexagenario, Ir, ® Huic autem anno dierum 355. deficiunt 7E> dies e)Bibl, Gern, Tom,V, pi$3-62. d) Mifcell.Berol. T, 4, p:38-53, €) ps 245.248. e 0% MDESCYCHIS.SINENSIVM. I 77 6® wie 1726. XL, | Kia-u | 317 |diess. adCyclum explendum, Hi er- D. 354: ]J— 6 |g0 dedufti ä ı8, remanent 13. qui nu- meruseft diei ?im-gucompetentisanno 1727. XLIV. | Vu-su 25, IXLI, ur revera competit, D.384 [924° | 2, Annlıs XLI. dies haber 384. & 1728. XLV, | Gin-su 49 |fex Cyclos Sexagenarios fuperat, diebus ze D. 354. I— 6 |24. qui additi numero 13, mox reper- N 3 to, dant numerum 37, convenientem 1729. XLVI. | Pim-u 43 |Diei Ken-guin CycloSexagenario, Hic . | D.384: |H24 autem, dies eft quiannum XLIL.aperit, 1730. xLvis, Kim-u 7 . 3. Sequentia eädem methodo de- - : D. 355. |- monftrabuntur, & hinc tandem duran- tubus #ndeeim annis continuis, Cyclum 1731. XLVI.} Yi-cheu 2 |dierumn, fine ulla inrerruptione, conti= D. 354, |— 6 _ Innarum effe, FEädem ratione qua A, - pe —— 1722. quamvis balbutiens, dixeram : f ‚4732. XLIX, | Kiwi so|7, Och des Fours n’eft interrompu, 2 D.384. D24 par les Annees, ni par les Mois; non 7. L, Quei-vi 20 |plus que, parmi nous, la Revolution des Di 355. |— 5 |Semaines, @ qui ce cycle peut ötre fort _— —-] —— |bien compar£. "u BR (Vo-yin)| 15 Qux cum ita fine: mirari licet, Jefuitas, ante annos plus quam centum, Tribunali Mathematico Pekinenfi Prafe&tos , pluresque alios ejusdem Societatis Aftronomos, ad Sinas mis« fos, inventum Chronologis uilifimum, pulcherrimum , facillimum, ubi- _gue obvium, in Annalibus, Calendariis, Diplomatibus,, prorfus ignoraffe, 2: No&tuarum ınflar , in meridie czcutiiffe, Adeo ut Phil, Couplet in 7=- "Bula fua Chronologica, ubi centies & bis centies Eclipfes Solares, apud Sinas obfervaras, ad fuos annos & menfes retulit, ne femel quidem Dies cyelict — _... meinineric} qui tamen in ipfis Annalibus, fenper aceurare ae funt adnotari, o-#) Bib), Germ, T, V, pi 55, Dilferts pa396 x Suhl mug 5 Tree ‚-u0g #° . N.IL TRIGONOSCOPIE!CVJVSDAM NOVZE 1 ÄRt _ ‚mein NiSII: Pins nme Trigonofcopia enjusdam Nova Confpeöius Alitörett | Huehl ER STR an | A| 2.10 rede Akmlippoi NaudE, "|... | Ben Doftrina Infiniti & dimidio fert cnlo Mathematicis Hoftri vi fummis culta fuit atque tradtata: anfa hoc illis fuit, ut in Mundo Mathematico plan® novas quafi & incognitas detexerint terrasz cam Atupendossenim. rapidosque fecerunt progreflus, ut fer& poflit affirmari , eo« rum .qu& ope Algebr& Infinitorum reperiuntur pulchritudinem, habere ean« dem rationem ad pulchritudinem illorum, que vel per Algebram vulga- rem vel per Geometriam Elementarem funt reperta, qux eft Infiniti ratio ad Fioitum, _Unde minim£ eft, quod miremur, fi,inventa usque adeo mira« bilia per Analyfin Iofinitorum dete£ta celebriorum hujus temporis Mathema- icorum anims tantopere fint lenocinata , atque ipforum mentes ita tenue- ‚zint ceperintque, ut fcriptorum aliquot retro annis ab ipfis edirorum, utfani- “que fere paginam faciat Infinitorum Algebra, &utinventa Geometriz Elemen- xaris jam fere penitus jaceant oblita. Interim tamen minime negligenda jeft vulgaris Geometria, atque nihil minus digna, qu& excolatur , quamGe- "ometria Infinitorum, five. ad ejus utilitatem artendas, five guam uberrimam refpicias meffem, quz in ılla reftat colligenda, & infinitam penermultitu= »dinen) veritarum in ed'adhuc nobis detegendarum, - . reg: I R Ri ei s " Qtod enim ad Geometriz Elementaris utilitatem attinet, oppido ie "fignis ılla eft;° Primd, quod ex ea longe plures redundant ufas cum in ci- “vilem Vitam, tm in cteras Mathefeos partes miztas , ex iis, qux nos do-= «zer Geömietria Elementaris, qum quidem’ex.iis, gtie nobis retegir Geome- “eria Infnitorum; ed Secundo etiam, primariug quidamGeometrix Elemen« taris Früftus’eft, quod ifta gradus nobis fie Perneteffarius, qud ad Geome- zriam Infınirorum affurgere licet, ita ut qui ılla fit deftitutus, in hac pro-= gredi neutiguam valeat; preter ea quam plurimum etiam Cönducat ad No= ve Aftıonomiz Speculative intellettum‘,"Quz ifta carere nequit; enimve- ro enicunque fuerit animus Aftronomiam intelligendi Newtonianam; gtam prxter Clariff, Gregorium nemo fühus explicuit , illi fub le&tione Aftro. noınie fux Phyfice & Geometricz paffım & fer& ubique occurrent plurima, guibus indiger, Lemmata,, fibi quidem ibi peringeniofe Elementaris Geo=« metrie ope foluta. . .Quod fi vero Geometria rer digniffuna ef , que excolatur, \r ANA a püli- “na 1.00 CONSPECTYS, a. m heilitatis (ae srarionet ton minus idem’efle, verum teperietnr, proht mod diximus, ratioe etiam ampl illius mefis , qu& adhuc dum facienda fuper- et, fi refpiciatur immenfa pene illa multitudo veritarum, in hac ipfa Ele» mentari Geometria retegendarum,. Hoc autem ipfum inter alia probatum ibimus in prefenti hac feriptiuneula , qu& preter ea ed eriam infervier, uc Geometrice hic demonitretur ,„ verum effe affertum illnd Philofophorum, cuö paffım ftatuunr, rerum aullarum effentias nos penitus cogaofcere.polle, ze vel maxime fimplicrum, & quod iismetipfis in rebus, quas quam altiffi- m& rimatos elle autumemus, quasque penitiflime introfpexiffe nobis videri poffemus, infinita pene adhuc fuperfint addifcenda , atque innumerz ferme Circa eas ipfas.proponi nobis adhuc queftiones, folutu admodum difficiles, Nemo enim Geometra, verbi gratia, ignorat, in Geometria Elemenrari, Fi« gurarum Re£tilinearum fimplicifimam effe Triangulum ; vulgares omnes Geometrz Pra&tici norunt, fex partibus conftare omne Triangulum, trlbus 'videlicet angulis, rotidemque lateribus, & quibus fex Trianguli rebus, fi qux« libetcunque dentur tres, quod autem modis 20, fieri poffir, quortim tamen 5,110do fint inter fe diverfi, atque in his quinque cafıbus effe unum, ubi Triangulum manet indeterminatum, in ceteris autem 4. Triangulum effe determinatum, & vulgarem Trigonometriam Re£tilineam docere hos re- folvere 4. cafus , ibique fubfiftere Trigonometriam, & in eo definere, Quod vero Geomeır® Praftici in eo utplurimum: acquieverint hakte= Nus, ur triangula’docueriot conftruere, determinata a folis ipforum tum la« teribus, tum 'angulis datis, hc facile poflit effe caufa, quod revera illo. rum Problematum viderint effe majorem ufum tam in Calculo Aftrono« mico, quam in tota ferme Geometria Pratica, unde facile pateat, hunc potius inem Geomerris fuiffe propofitum, ur in eo ancillarentur Altrono= miz, quam quidem ur Triangulorum naturam, effenrialesque proprietates penitus exhaurirent, Etenim poffunt preter latera angulosque, alia in Triangulo confidera- ri quamplurima, idque modis pene innumeris; poffintenim v. 8, in Trian« gulo fpe£tari ambitus, area, altitudo, crurum fumma vel differentia, eo= ‚zundemve crurum quadratorum vel fumma vel differentia: unde uam plu- zimi dabuntur modi diverfi, quibus tria poffunt in Triangulo dari, qux äipfum determinent ; ifthec vero tum funt Problemata forum Trigonome- trie vulgaris excedentia, Neque etiam defunt egregii Geometr&, qui do. euerunt hujus ordinis Problemata folvere, arque Triangula conftruere, quo- zum tia fin data ex üis qu& jamjaın allegavimus, prout leguntur tam iq Pappo Alexandrino, & in Cappı 16. & 17, Arithmetic® Logarichmicz Brio = Bz Nepe« i2 N.JI. TRIGONOSCOPLE CVJVSDAM NOV Neperi a Briggio editz, atque in Ill. Newtoni Arithmetica'Univerfali, ata quealibi paflin. Preterea ver ppflent etiam determinari Triangula A da« tis certis rationibus, quas in Triangulo habere deberent quedam rete, in illo vel in datis angulis du&tz, vel alio guodam denique modo determina+ t2, cujus exemplum etiam mox fumus allaturi. At vero cum determinari adhuc poffit Triangulum modis aliis quam plurimis, ac per alia data & pr&- cedentibus diverfa: trademus hic folutiones quörundanı hujns generis Pro- blematum novas, neque ufu fuo forte carituras, tam per fe ipfas, quam per etiam Lemmata, qu& quidem iflorum Problematum folutiones poltu- abunt. | Cumgne ed potiffimum tendant'ea Problemata, ut Triangulorum na- tra atque proprietates nobis penitius innotefcant , ne hoc cum ördinaria confundatur Trigonometria, hzcce nobis fpeculatio dicetur Trigonofcopia. Quo autem promiffis modo fa&tis ftemus; agmen hic ducat Problema eonftruendi Trianguli determinati & datis rationibus, quas re&tz habeant in- eo duttz, fecundum daras quasdam circumfkantias, atque proinde fit I. Propoftio. I. Problema. Tab. I. Fig.1. Confiruere Triangulum, cujus Bafıs fit data reöta W, angulus ip oppofitus FE, Ttale, ur bafı divifain.datarumreitarumV. &I X. ratione in punoaliquoP, fi ab illopımöio in P. veliqua Trianguli laterabine reöle ducantur, fucienteseum apjis angulos datis duobus 2, &7S, equales , ut tum. bind duöte älle lines ra» siunem inter fe babeant datarum duarum Y © Z. Conftructio. Ä Angulus fiat aliquis ADB par dato FE. atquein cruris alrerutrius pun« &to quolibet A, angulus dato $, zqualis far DAC, atque AC. zqualis ipfi datz Y ; Pariter in alterius cruris pun&to quovis B angülus DBE fat ipfi dato Q zqualis, atque BE etiam ponatur ipfi dar® Z zqualis; tum dudtä ipfi DB per E parallela, atque etiam per C ipfi DA parallela, gu& in F concurrant : patet jam, duftam rettam DF locum fore omnium pun&tos rum, & quibas ad DA & DB ducendo binas re&tas ipfis BE & AC paral- lelas, erunt ille femper inter fe in ratione datarum Z & Y, Jam qud pofi= tionem bafeos obtineamus, ducatur per D alia qu=piam re&ta DK, in quä ponatur DG zqualis datz X, & GK zqualis date V; tum ipfi AD du- cantur parallele, altera per G, que in M occurrat ipfi DF; altera vero per K, qu& ipfi DB occurrat in L, & du&tä re&tä per L,.&M dabit que- fitam bafıs pofitionem, Denique ur bafıs datam etiam kongitudinem Pr \ obti= k MVOM MIT OONSBHETMEDV OT LH 8 Obrineat, Honacur W fupra NL’, e&& N in O, & per © ipfi DA’ parallela OT; tum fi per Iad LN parallela ducatur' IH, erit DIH Triangulum | quefitum, ' Heecce conftruftio operofa non eget demonftratione, cum ipfa effe£tio aperiat, Triangulum illud IDH requifitis omnibusProblematis gaudere' con, ditionibus, Jam verd ad alios eriam modos Triangula dererminandi ut ac- cedamus, hacce premittatur . Definitio. .Figg. 2. & 3. ‚Si, ut in Fig. 2, fie Triangulum DEF ‚in cujus latere quovis fie pun- ‚Etum fimiles fui lateris-partes defignans ; ‚fit v.ge DA ipfius DF sta pars; at& EB etiam £ ipfius ED ; arqusFC fir & ipfius FE: tunc ip puntta A,B,C dicentur effe feu.denotare laterum DF, FE, ED, fimiles oppofitar. Si verd, ut in Fig. 5. his ex partibus fimilibus, bin® fint, uc DA,DB, ab eodem angulo numerate : tum.illa pun&ta A, B, C, dicentur efle ani- les partes adjacentes, I. Propofitio. “Problema 2: Fig. 4. Datis cujusdam Trianguli tribus pofitione pundtis , A, B, €, que [int « 'partes ejus laterum [miles oppofit« in ratione data 1, ad n; conftruere illud Triangulum, Dr .Conftrudio, .. Punktis poftione datis A,B, C, per re&tas lineas junttis , fume in da- to Triangulo ABC fimiles lateram fuorum partes oppofitas, in punftisM, I K,L, in ratione 1,ad»_—ı ; ita ut parsquzque fir fui lateris „5 feu ° BA ad BM ut n—ı ad r. duktisqne per ea puneta M,K,L, ad angulos fi- bioppofitos.re&tis CM, BL, AK; tum ipfi CM per datum pun&tum B fi- ‚bi proximum parallela ducatur ; ue & ipG BL parallela per fibi proximum ‚angulum DEF efle quefitum, A; nec non ipfi AK parallela per pun&tum fibi proximum C ducatur, que quidem novum claudant Triangulum DEF ; dico fattum, & hocce Tri« Demonftratio, « .* Producatur CM adl; AKadH;.BLadG; ducaturgee AG. 'Quia ex conftru&tione eft AB. MB:: »—ı. 1: diyidendo erit MA. MB: ; n—ı, ı;5 fed ob parallelas, fimilia Triangul« AOM & AHB dabunt E. ‚MB. MA »>OH. OA: : 1.n-t2. Sed ex cöäftru£tione eriam eft KB. KC::2—2. 1; unde ob fimilia Triangula KOC & KBH, erir KB. KC B3 ::KH. r+ _ NIL TRIGONOSCOPLE CVJVSDAM NOVEE ::KH. KO: !n_£201 5 ünde componendo erit KO.OH. 5: nu; & initio ert OH. OA :: 1. n-—2 5 unde compofitis-rationibus erit KO, OA :: 1. 3n1 25 &componendo AO.AK:: »2Z3nıE 2.22 -3n1E3, Jam verd, cum ex conftrutione ft BC.KC ::a—ı. 135, erit divi= dendo BK. BC: :n—2.#—ı; & ob fimilia Triangula'BKP & BCG, erit BK, BC: : PK. GC: :1n—2.:n— 135, feu utrumque terminum ducen- do in »—.2, erit PK. GC:: nE—4n ER 4. ns Hz. Sed ctım ex con- ftruftione fir etiam AC, AL.:: #—1. ı: dividendo ert LA. LC:: n—ı, adeöque ob fimilia Triangula LAP & LCG, erit LA. LC: : PA. GC ::1.n— 2; five utrumque terminum ducendo is »—ı, erit PA.GC:: 1.02; five ütrumgue terininum ducendo ing—r, erit PA.GC :: mit. - n®_3 42. At modo' erar PK. GC: :»214 my. n223 mE 2, unde erit GC ad PA uPK five AK, ut »2_3n 142 ad»? zn 3, Sedin]Imo membro jam fuit AO. AK::»?_gmR 2. n=-3# 3. Unde fequitur, tam GC quam AO habere ad AK! eandem rationem; adeoque GC&AO » effe zquales, proindegue duetam AG reftam neceffario fore ipfi CL vel DE parallelam‘; ideoqueerie"GC, EC :: AO. OH. Sed initio habui- mus AO. OH ::n—2.1; Ergo jam etiam et GC. CE: :n—.2. ı. Poftremö fimilia Triangula CAF & CLG dabanr LC. LA ::2—z. 1::GC.GF; Ergo tandem et GC. CE: : GC. GF :: », 2. ı, unde fequitur, non modo GF & CE.effe-zquales , fed eriam effe GC. GF ıH CE ::»—2.2; & componendo FE. FGip CE feu 2» CE:: m, 2, at- que fumendo confequentium femiffem ‚:erit FE.CE ?: mi. Simili arg.» mento etiam oftenderur efe DE. DB: », 1, arque etiam FD, FA: : m 1. Q.E,D, vs Exemplum, . .; Sint in Fig. gta data pofitione pun&ta A,B, C. guorum quodque defi- guet % laterisalterius cujusdam Trianguli; conftruendumn fitillud Triangulum, Conftrudto. Hic eft —zquale 4 adeoque n— 5. &n 14; junktis ergo per se&tas datis pun&tis, tum laterum datiTrianguli ABC fumantur pattes z feu 4 in punttis K,L,M, a quibus ad oppofitos angulos A,B, C, duttis teftis AK, BL, CM, fi ad harum quamlibet per punftum A vel B vel C ana. 75°) MVOMH MA NEONSBECTVS, NA IALIT IL, 5 fibi" proxinium ducatfur parallele FE, FD, DE, erit DEF Triangulum guelitum, 1 ' r B.08 ner Corollarium ı, 0. Admittie autem Problema-folutiones binas ;. poflunt enim, ut cerhere eft in Figg./g, &5. efle diverfa duo Triangula DEF „‚gu&quafito farisfaci- ant, prout fcilicet fumıta fueric partis 4t= punttum M. vel ab lateris AB, für- periori extreinitate , ut in Fig. 4. vel ab inferiori, ut in Fig, 5. Ambo tamen illa diverfa Triangula DEF. Figg. 4.& 5, erunt nihilo fecius zqua- lia; facile enim oftendi poffer, dati ejusdem Trianguli ABC aream valere ann; &quod nn Hi ütriusvis horum Triangulorum DEF, femper partem Triangulorum ACF, CBE, BAD, unumquodgue valsat partem — ipfiüs DEF. h Ip rim | 7 “ PR C ollarıu 9.,917 ar mia «I orollarıum 2, Si data pun&ta A, B, C non deffgnent laterum forum pattes finules aliquotas, urhic 7, fed aliquantas, verbi gratia $% tunc levi opera rem expe- dire planunı erit. Etenim fi Trianguli quefiti latüs"ad! partem fuam efk ut 1,ad 7. adeogue erigm ut 4 ad 1, unde hoc in cafu get 7 erg0 H—I=h & Sean feu } ‚ atque hinc patent Si | | \ Problematis ejusdem Cafus 2°". "2 8i data pofidione puntta A,B,iC, defignent larerum Trianguli eujuse ‘dam partes fimiles, fed adjacentes, tum facilior 'erit confhru&tio,rarque ap» parebit hunc Cafıum (ex diverfas ädmittere falutiones, : Sbetim rg» pro- ‚ponatur ‚ut pun&ta dara A, B,C, defigneht tertiam pärtem Iarerumıque= fit Trianguli : eric hic t zquale Zuunde adhibemus hicwi_.ı —2: Quar re fi in pun&tig pofiione datis A,B, Gy \welis,ur,in,Pigg.@.1& 7, A& B ‚punkta in fartes bihas, adjacentes, «bins ‚jarn diver(z pradibunt folu- ‚aiones, fi ducendo per rertium datum punftum C ipfi AB paral a i ıllam ponas CF—=2 AB ab una parte pnn&ti ca ab. altera CE. & dutis per E & Fac per A,& B rektis coenntibus in D, jım bin® folu- tiones erunt Triangula FDE in Figg.6.& 7.” Sint jam eorundem, que pri- us datörum poftohe punttonun Ay B;@,uniFiggigi 829. Wang, & C &ulug punfta SUR 26 N.II. TRIGONOSCOPIEICVJVSDAM NOVE pun&ta partium binartım adjacentinm , & Amili conftru&tione alia duo Tri angula DEF quzfito fatisfacient. Si denique velis,ut eorundem datorum pun» &orum A,B,C binas partes adjacentes defignent A& C ut in Figg.10. & ır, operandogue ad eundem modum alia duo nova prodibunt Triangula DEF guafito fatisfacientia, Interim tamien, fex illa diverfa Triangula DEF omnia erut inter fe zqualia, quippe cum facile poffit oftendi, unum Nn—1 idemque Triangulum datum ABC effe partem uniuscujusque ex his nn fex Triangulis DEF. in Figg. 6.7. 8. 9, 10, ı1. Preterea etiam facile apparebit, in unognoque horum fex Triangulorum DEF pärtes, iisdem numefis infigniras efle-aquales;z..id’elt, zqualia eife ommia ‚Triangula nu, mero 1, notata$ tt & zqualia Triangula numero 2. notata ; atque etiam zqualia inter fe effe Triangula numero 3, notata, Poftremö in quövis ha-- rum fex Triangulorum DEF ftatim fe prodent Triangula numeris r. 2. 3. notata, inter fe effe in Geometrica Progreffione, & quidem in fatione 1,ad n—ı, Etenim in Fig, 6, x. gu,valebit Triangulum s. notatum, parten n—J Fe ipfius DEF; Triangulum vero 2.notatumeelt Trianguli DEF pars. > atque Triangulum 3, notatum, valet ipfius DEF partem zen negne fecus (e res habet in exteris Figuris‘ „8.5.10, 11. ? Corollarum u» = » Poftremö fi, ut in-Fig. ı2. defignent data puneta A, B,C, laterum quafiti Trianguli media punta, erit ergo tum pars ab illis defignara ; qua. dis 45 unde fequitur hoc in cafn, dati Trianguli AABC ktera efl& partien- da: in partes»— 1 =0, id efl, ea omnino non efle dividenda, fed falten per: quodvis & datis pun&tis ad larıs-ipfi oppofitum' in Triangulo ABC ducendas effe parallelas, a qnibus quefitum prodibit Triangulum DEF; quod quidem oftendiffe, demonftrare eft, 900 IM. Propofitio. Problema 3,- Fig. 13. "Data Jint pojitione tria Ach A,B,C, que nimirıim [of punkta lateruin 'eujusdam Trianguli, in quebus ipfis oecurtunt tres perpendsculares ab oypafi» tis angulis in fe demiffe ; conftruere ıllud Triangulum. os. Conftrudio; . 52 si Junganfur ‚pet reftas data tria Puntta „ atgue dati Trianguli ABC Me iseg gulus AUO%] ‚ICONSPECTVS. AT. IM 27 gulus ‚quilibet bifecetur per re&tas "AF, BE, CD: tum fi in harum linea» rum guamque'erigantur in datis pun&tis A, B, C, normales qu& fefe mu- tuo io punttis D, E, F fecent, hec pun&ta per re&tas jungantur ; dico fa» &um, atque hoc Problema, ut elb-enunciatum, admittere folutiones qua- tuor, . Namque fi Triangulum quefitum efle debeat Oxygonitum ‚tum dic@ illud effe DEF: fi Amblygonium tale velis, ut fitB pun&tum datun per- pendicularis intracadentis, five, quod idem , ab obtufo angulo cadentis; tum erit illud Triangalum ODF: fi tale velis Amblygonium, ur pun&tum A fie perpendicularıs intracadentis, erit Triangulum ODE: fi denique ve» lis C pundtum effe perpendicularis ab obtufö cadentis; erit Triangulum OFE, cujus ad Demonfkrationem oftendere fuffecerit hocce, quod Lequitur. IV. Propofitio. Theorema 1, Fig:13. Si A quovis angulo Trianguli cujusdam DEF, in oppofita fibi latera demittantur perpendieulares , quibus occurrant in. pundlis A, B,C, atque bac pundla per v&as jungantur: dico, novi bujus Trianguli, ABC eo modo ge- hiti, [ingulof angulos ab illis perpendieularibus bifecari. j Demonftratio. _ Gum reiti fiat anguli DAF, & DCF, Quadrilaterum ADFC in. - feriptum foret femicirculo fupra DF tanguam Diametro defcripto ; unde jam eficitur , zquales inter fe effe angulos DFC, &, eodem guippe com= plemento DA C gaudentes, Rurfus ‚quia re&ti fuot anguli FAE & FBE: Quadrilaterum ABFE foret infcrıptum femicirculo fupra „EF Diamerro -defcripto; quare jam anguli DFC & BAD zquales erunt, eundem fcilicer angulum BAE pro complemento habentes, Cum itaque EAC & BAD fint oftenfi eidem angulo DFC xquales , erunt utigue ipfi & inter fe zqua- les; proinde fi etiam ipfi ab zqualibus utrinque rettis FAD .& FAE de- mantur , confequens eft, ut & zquentur refidui ambo anguli FAB & FAC., Nec diffimili argumento oftendentur zgnaies effe am anguli bini DCA & DCB, quam bini etiam EBA& EBC, Q.E.D. V. Propofstio. Problema 4... Fig. 14, Data fint pofitione tria pındla A,B,C, que mimirum fit pun&a late= rum Trianguhi cujusdam Reanguli , in quibus ipfhs occurrunt reöke fingulos ipfius angulos bifecantes; conftruere iftud Redtangulum Triangulem. n Conftrudtio. Datis tribus pun&tis A, B, C, per reötas jun&tis, extra darum Trian- gulum ABC fupra maximo ejus latete AB Semicirculis deferibatur, ur Ru c fu» 18 N.II. TRIGONOSCOPLE'CVJVSDAM NOVE &-fupra religuorum alterutrum AC5 &intra Triangulum ABC erigarae in tertii lareris BC medio pun&to Q normalis QP zgüalis QB: tum Cen- tro P intervallo PB fegmentum deferibatur BDC, & hic arcus femicirculo majori Occurrat in pun&to D, perquod Öt per punfta A & B re&tz producan- eır DA&DC; tandem refta AD transferatur'in alterum femicirculum ex Ain O,& per pundta C &O dufta reta, que ipfis DA & DB occurrat in punlüis E& F; dico fattum, & Triangulum DEF effe quefitum, | .. Demonftratio, u InTheoremate'mox fecuturo demonftrabitur, quod ff lateruim cujus« dam Trianguli DEF pun&a AyB, C fint ea, in quibtis ipfis re&tz oppolie tos angulos bifecantes occurrunt, tum jun&tis per re&tas tribus hifce pun= Eis, noyi hujus Trianguli latus maximum femper oppofitum iri ımaximo angulo alterius Trianguli, DEF, atque minimum ipfhius ABC latus opponi minimo ipfius DEF angulo, _Hinc, cum ex conftruftione fa&tus fi (upra ipfius Trianguli ABC, maximo Iatere AB femicirculus; jam conflabit, quz- fiti Trianguli Re&tanguli DEF verticem re£ti anguli ia hoc femieirculo fu= rum, per 31. L. 3. Element, Ar verö, cum per conftruftionem rurfus fa&ta ft PO. xgnelisz BC, facile etiam per 33tiam ztil patebit, fegmen- mm BDC füpra BE deferiptum capere angulum BDC femire&tum , unde jam fequitur , interfettionem D arcuum illorum nobis veramdare verticis "quefii D pofitionem, cum ibi fiat & EDF re&tus angulus} & refta CD e= “undem Bifecet," Porrd, ex conitru£tione translata fuit AD in femicircus Aum’AOC «x A in O, unde angulus O rurfus erit reftus, quippe in feini- 'eirculo, adeogue fi duftam conciperes rettam AE, forent aperte per 0- "zihia zgualia dno Tridngula Rettangula AED & AEO, ob AD zqualem AO, & latıs AE commune ; 'ünde fegnitur etiam AE bifecare angulum ‚DEF. "Poftremo, cum fic inventa jam fint vera bina hypothenufz puntta © &C, conftabit facile Triangulum Rettangulum inventum DEF revera effe queitum, Q.E.D. . rer ‚=... VI. Propofitio. Theorema 2. Fig. 15.5... u Su. Trianguli alieujus DEF quilibet bifecetur angulur per vetas DE, EA, FB, atque per velas novum claudatur Triangulum ABC; dico novi bus jus Trienguli ABC maximum latus AB [emper opponi imaximo angulo prio= ris. Trianguli EDF, atque minimum ipfus ABC latus AG opyomi etiam mini- "io angulo alterius Zrianguli DFE,__ Sea» 2 SE 4 3 2 Demon- Demontftratio, Ur conftet Trianguli ABC latus AB, quod opponitur maximo attgw- fo alterius Trianguli EDF etiam effe maximum lacus ipfus ABC: often- damus primö, ipfam AB majorem efle quam, AC. Centro A, radio AB arcus defcribatur BM, ipfam EF fecans in M, ducaturque AM, & Itatim conltabir, ad probandum ipfam AB majorem effe quam AC, füfficere no- bis, uc oftendamus, fe&tionem illam M cadere femper debere in CE, par- tem feilicer ipfius EF & centro A remotiorem, feu illam, que cum AC obtufum facit angulum, five denique , quod-idem et, ipfam EM femper . fore minorem quam EC, Areft primö quidem jam evidens, EM zquarf ipf EB, cum zqualia fiat Triangula AEB\& AEM,‚vob zquales angulos AEB, ÄEM, & bina latera AE, AB binis AE, AM zqualia. Cum au- tem BF bifecet angulum DFE, erit per ztiam ge" BD. BE: : FD, FE, & componendo BD. DE : »DF. DF+HEF, ac'permüttando BD. DF ?: DE. DF)HEF, Sed cum ponatur EF-effe maximum"Trianguli DEF latus, et- iam FE DF majus erit quam DEF} proindeque DE habebit ad EF+RDF minorem rationem, quam quidem DE,ad DE’HDF ; ergo et- fäm ratio BD ad DF mihot erit rarione DE ad DE’HDF. ' Atqui ob bie fetum etiam angulum E, erit& EB fen EM: EF::BD.DF. Ergora- tio EM ad EF etiam erit minor quäm ratio DE ad DE-HDF. Denique ob bifetum angelum D, eft EC, CF: : DE.DF,} &< mponendo EC. EF: :DE. DE#DEF, atgtte modo'yidimus rtidneim EM ad’EF mind- tem effe ratione DE dd DE»HDF, unde &x agüd eriah erit ratio EM ad EF mivor ratione EC ad EF; Ergo etiam EM minor erit quam EC, ät+ Que ideo etiam AM feu AB major erit uam AC. 20 Similiter ut AB etiam oftendarur major quam BE, fi centro B radio = z rien AN: füffecerit aaa modo oftendiffe, fetionem N acere femper „minoreım quam, ;.. la quem „fnem il ‚argu= me ae ne‘ ende: FN SE zqualia ann Ti niert BEA &BEN; ‚ed 2 AB angulum E bifecantem et DA.AF :: ‚EF, & componendo DA, DE ;: DE. DE’REF ; vel permutando I“. DE:: DED BE RR Ta pn DER a inajus etiam elt DE’HEF quam DEDF; äcıidso DF ad DEREF it. norem habebit rationem, quim DF.ad DE:HDF, -Erga etiam ratio DI äd. minör erit quam ratio DF ad DE:HDF; fed adhuc per ziam 6 eft AF vel .EN.FE : :DAuDE; ergo etiam ‚ratio FN| FE minor erit run ni DI a} DERDE, „Dein Bd on aan D, wi g5 N.Il. TRIGONGSEOPIE? CVJVSDAM NOVE er FC. CE :: DEDE,, & componendo, FC. FE :: DF. DE: EDF, unde ex. quo etiam erit ratio FN adFE minor quam ratio FC ad FE; & proinde FN minor quam FC, atque inde etiam elt BN feu AB major qumBC. Q.E. Neque fecus, fi Trianguli, DEF angulus DEF major fit angulo- DEE, E oftenderetur etiam latus BC Trianguli 4 ABC majori angulo DEF oppoß« tum, effe.majus latere AC, quod minori angulo DFE opponitur, fi nimi= rum ad id fierer centrg C. radio CB in re&tam DF fe&io O, & ad füperio- em modum argumentando, concluderetar, debere Amps DO minor es- . & quam DA. VI. Propofi ftio. Problems. 5, Donmapicn Fig.16, Cognito Trianguli uno latere AC, alterutro bafı adjacentium angulo.Cy atque pundo quodam pofitione-dato B illius veöie , quz me ip AC m He bifecat zeenftruere ällud, Triangulum, ; d,aups ' Conftrudtio, ; "A dato pun&to.B demitratur in anguli dati crus indefinitum RR, eularis BG, tum jun&tä BA, fuper hac tanquam diametro circulus defcri= batur, & nögmalis BG in ipfum ex B transferatur. Quod cum duplici mo« do. feri,poflit, feiliceg vel infra diamerrum, AB ex.B ın H, fi quafiti Trian- enli angnlum bafı ‚ÄC oppofitum velis obtufum ; at contra füpra diamer rum, AR, ex. Binh, fi angulum balı AC.oppohtum velis acutum ; nam per A &H du&ta retta dabit pro prima olutione Triangulum CAE; at per A & h dutta alia re&ta. cruri indefinito occurrens-in € : pro fecunda fo. Inieper AieegnuR CAe. a ai ri ano ‚Dibe)- oDemonftratio,: + As0d236 au: ZU eg" eft bina Triangala- CAE & CAe habere & take AC Iatum, & danım praterea angulum C. Porro autem, fi obferventur, du- Eis‘ BE & Be, tam. bina Te BEG &BEH anim etiam bina BeG & Beh fünffe ex conftru£tione Reftangnla füpra communi hypo thepu- fa, & babentia” ea, "erlis BG zquale, alter BH& Bh: ‚fequitur hing, her omnta zquari fingula.hzc Triangulofuin paris, adeogue & re&tas BE & Be asus bafı, RE oppon tos AEC& AcC Birkare" Q.FE. ED. ir: vi. Propofitio. Problema:6: : Fig. u. 2 Ke ra Si Iaterum m Trianjul Jo feel Hata int phone ia tra Gunsta‘ a 6 Fr A CONSPECTVS. IA au du quibus ipfis occurrunt reöle angulos oppofiros bifecantes ; confiruere #llud Triangulum, r % Conftrudtio. .) - Jun&tis per re£tas tribus pofitione datis puntis A, B, C, quoniam «um illad datum Triangulum ABC neceffario eriam ifofceles eft futurum, Ab ejus vertice du&ta in bafın AB normali CO, erit jam & ipfa, quefiti Trianguli altitudinis pofitio,, atque fi in hanc CO rurfus du- catur in C normalis quxpiam; dabit etiam hzc jam pofitionem bafıs Trianguli quafiti, Unde jam patet, quod religuum eft, plane redire ad Lenima Propofitionis precedentis, nimirum , ut Triangulum inveniamus, habens darum angulum ACI, bafın AC, & tale ur angulus ipfi AC op- pofitus fit acutus, idemque bife&tus & re&ta per datum pun&tum B trans- eunte; unde jaın per precedent, Propof, 7. ex B demittatur in CI nor- „malis BG, & fupra AB tanquam diametro femicirculus defcribarur , in - quem transferatur BG ex B in H, du£taque HAE occurrens CO in D, & dufta DF „apertum eft -Triangulum DEF fore quafitum, l Corollarium. ‘Hocce Problema, ubi Ifofceles querebatur Triangulum , ut & fuperi- us 4tum Problema Propofitionis st= ubi Re&tangulum querebatur Triangu- lum, apparet jam fimplicia elfe Problemara Plana, ad Geometriam Elemen- tarem fpeltantia; fi autem folvendum proponeretur idem Problemade Tri- ängulo in genere quolibet, cujus data effent pofitione hzc laterum pundta A, B, C, ubi re£tz oppofitos angulos bifecantes ipfis occurrunt , tum quidem docerer Analyfis hoc effe Problema haud aliter Geometrice conftruendum, quäm fetioaum-Conicarum ope, quippe cum ejus-=quario ad gradum ad- modum elarum eflet afcenfura, "00 © IX. Propofitio, Theorema 3, Fig. 18. u Siin data relfa AB [umatur punfum E tale, ut [nt AEad BE in räti= ane. data Mad N atque in eadem produlta etiam pun&fum F, tale, ut int rur füs, AF ad FB in vatione eadem , & tum Jupra EF tanguam dianıetro circun dus deferibatur ; dieo in cadem ndhue ratione futura effe crura‘ AC, BC o- "mnium Triangulorum fupra bafı AB faorum, & vertices C in peripberia bujus eireuli babentium, . ‚u ‘Demonftratio, “ ” " Dutasıur EC, produfts) per«F &C red z demitranfur in.illamm vun. © 3 [2,3 a2 N.IL TRIGONOSCOPLE CVJVSDAM NOVE ex A & B norm>%&s-AH, BG ; tum ob angulum in femicirculo ECF re=_ &um, erit CZ ipfis AH, BG parallela, & vb has parallelas AE, EB: : HC. CC; fed ob fimilia Triangula FBG & FAH, erit AF, FB:: AH. BG: cumgue fit ex hypothefi AE. EB: : AF.BF, erit ergo ex quo HC, ©u:: AH.BG. Unde per 6tam Gti fimilia erunt Triangula Rettangula CAH & CBG, proindeque etiam erit HC.CG :: AC.BC. Sed erat fu- pra HC. CG :: AE.EB::M.N; ergo etiam eft AC, BC:: AE.EB:: M.N. QE.D. X, Propofitio. Problema 7. Fig. 19, Si tria [mt pofitione data pına, feilicet, D, E, G, quorum G defignet medium lateris cujusdam Tringuli pundlum; E fit ejusdem lateris punötum u bi ipfi oceurrit veta oppofitum fibi angulum bifecans ‚ID fit punökum ejus= dem lateris, ubi ipfi oceurrit perpendicularis ab oppofita angulo demifa z conftruere iflud Triangulum, 4 Conftruktio. Hocce Problema eft indeterminatum; enimverd dufta per data punfta lineä re&ta, bafis jam dabit pofitionem, Imhanc ad lubitum & G ponantur trinque zquales GA & GB, ur fir AB bafıs; tum ere&ta indefinita per- pendiculari in D; angulus fiat quilibet BAI, & fir AH zqualis GE feu AE-EB,atque HI zqualis EB, huic per I ducatur parallela, occurrens AB inF;; tum fi centro L, ınedio ipfius EF pun&to, & intervallo LE de- feriptus arcus normalı in D occutrat in C, duttis CA & CB: dico fattuın, & Trianpgulum ACB propofitis omnibus gaudere conditionibus, “ Demontftratio, oh Evidens jam eft G effe pun&tum bafıs medium , & D effe punftum, ubi perpendicularis ipfi occurrit ab oppofito angulo demiffa. Porro autem jungatur refta EC ; cum .ex conftruftione fa&ta fir AH vel AE-EB. HI V 3 el EB:: AB. BF, ergo componendo erit AE.EB: : AF. BF, arque fü- ra EF tanquam diametro defcriptus eft circulus EC, & ab arcus illius pun&to C dultz fünt CA & CB; ergo per przcedentem erit in Triangus gulo ACB, AC. CB: AE. EB, unde per ztiam gti CE eft rekta bife-. cans angulum ACB bafı AB oppofitim, Q.F.E. D. E D> XI, Propofstio, Problema 8, Fg2o. ve Confiruere Triangulumy eujus perpendicularis ab uno angulo in oppofi= sum Tarus equetur da rehe Id; ejw, anem reciaseundem angulum bife= +, DD eans fie aqualis alteri veöte date N; a cujus denique angulo eodem yeifa Jatus oppafitum bifecans [it aqualis, date reöte 0, Conftrudtio. In re&te cujuslibet indehnite pun&to quopiam A erigatur perpendicu- laris AF zqualis date M; centro F, radio datz N fiat fe£tio in B, atque centro eodem F, &radio retz date O alia fiat fe&tio inC; tum duftä BF, in hanc erigatur in pun£to F normalis, occurrens ipfi AC in G; tum centro ] medio ipfius CG arcus defcribatur, cui Occurrat in H linea ex B in CG normaliter ere&ta, itaut CH fit media proportionalis inter CG & "CB; fi jam intervallam CH transferatur ex C hinc inde inD & E, jungan« turque linex DF & EF; dico fattum, atque Triangulum DEF efle qux« fium, N Demontftratio, Ducantur in FG produtaın normales EL & DP, tum res eft per fe manifefta, hujus Trianguli perpendieularem AF zquari date M, & reftam CF que bafın DE bifecat, zqualem etiam effe ipfi date O; porro.autem cum adhuc ex conftruftione fir etiam CE fa&ta media proportionalis inter CB & CG, erit ergo CB. CE: : CE. CG;; unde etiaım ’eft ıCB s36E2.4 2CE 2CG velDB-BE * velDBiRBE ** velDG-EG * velDGHEG ‘Ergo mixtim feu componendo & dividendo fimul erit proinde 2DB. 2 BE 3: 2DG. 2EG. arque etiam DB. BE:: DG. EG; atque ob fimilia Tri- angula GDP & GEL, erit DG.EG :: : DP.EL, ergo etiam ex zquo.eft DB.BE::DP. EL, At vero cum reftz DP, BF,EL fint omnes in ean- dem FG normales, erunt inter fe parallele, unde ob has parallelas erir ad- huc BD. BE:: PF. FL; ergo rurfus ex quo DP. EL :: PF. FL; unde „per 6tam Gti Retangula Triangula FDP & FEL erunt fimilia; ideoque zquales funt anguli DFP & FEL ; atqui re&ti etjam fatti fuerunt anguli BFG & BFP, unde etiam confequens eft, zquari angulos BFD & BFE, & ex conftruftione preterea ipfi N wqualis fagta erat BF, unde liquer 9» mie Q.E.D. In hifce de prfenti acquiefcemus,; aufpicia. modo hie tradidiffe con» ‚tenti Speculationis hujusce Trigonofcopiz, ulterius forte data alta occafio= ne promovende, Ne autem hic fub initio fine mercede dixiffe exiftimer, hancce fpeculationem inter alia etiam demonftraturam, quam non fruftra & -Philofophis ftatuatur, nullius nos rei effentiam pernoffe, quodque in rebus eriam Amplicifimis, quasque penitius inwofpexiffe nobis videri poffemus ee - iguo- c a4 NIT TRIGONOSCOPLE CVJVSDAM NOV ignoremus plurima ; atque circa easdem innumerz adhuc poflidt pro- ori quefliones, exque admodum ardux : idipfum hie , priusquam manum de tabula, oftendere (atagemus circa Triangulum , figuram fcilicer omnium fimplicifimam, Eaimvero ut hic in Triangulo folo, cztera no- ufimo, fe prodat quanens adhuc querendi pariter ac inveftigandi campus, hujusce campı facile aliqualem Le&tori confpe&tum aperiemus , quod ut cuivis in oculos melius incurrat, preltabimus illud , fervato altem quodam ordine, atque adhibendo notiflimas Combinationum Regulas, Hunc in finem, defignent in Fig, 21. pun£ta A,a, A, tria pun&ta laterım media, ubi ipfisoccurrant ab angulo quolibet oppofito ret= latera bifecantes; defignent puntap,b,B, tria pun£ta laterum, ubi ipfis occurruntab angulis op= pofitis re&t& in latera perpendiculariter demiffe; defignentaurem D,d, D, tria laterum puntta, ubi ab’angulis oppofitis duftz ipfis occurrunt reftz= angu- los bifecantes, Atqui fi queratur, quot modis poflint € novem his pundtis A,a,A 2,b,B, p,d, D, dari trıa diverfa: notz Combinarionum Regule ftatim docebunt , fieri id poffe modis in torum 94, proindeque hinc nafei jam poffent Problemata 84; horum tamen Problematum diverfa inter fe plura non dantur quäm 20, quod quidem oftendere facile erir fequentimodo, Hoc faltem pr&fenti teneatur animo, quod fcilicet in novem hifce fymbolis, fi hic una littera occurrat jun&ta cum alia quadam, aqua non differat, nifi quod fir diverf@ form& Alphabeticz, v.g. A& a, defignanr hzc pun&ta conditiones Problematis fimilares ; adeoque hc pundta effenon lateris ejusdem, fed diverforum. Contra ubi una litera jun&ta reperitur al- teri, diverf« quidem, fed ejusdem tamen Aphabetice formz, vg. A, B, indicat hoc quidem conditiones Problematis difimilares , fed data tamen hxc pun&ta effe ejusdem lateris in quefico Triangulo. Hoci artendatur, facile apparebit, ex adje&to Schemate, & novem his fymbolis oriri Proble= mata in totym quidem $4, fed diverfa tamen 20, faltem. Ad quod intel« ligendum, notandum,, in his Problematis tres modo dari pofle Clafles generaliores. ! I, Clafiis eft, ubi data tria puneta funt omnia in latere eodem Trianguli quafiti, tum. eft ’ 1. Problema AB; abd; ABD, quz fuperior noftra Prop. 19, funt au- tem hujus Cafıs. - - & - . u = 11. Claffis eft, ubi unius lateris dantur bina pun&ta atque alterius lateris unum punetum, Tum vero unum hocce pun&tum vel conditionem Trianguli denotabit alterutri religuorum fimilarem, e- sitque tum . re x a. Ab; U CONSPECTYS. e .e „2.ABb; ABB; aba; abB; ABb; ABs; funtqueadeohicCafus 6 3.ABa; ABA; aba; abA; ABa; ABa; funr rurfus itidem Cafus 6 4- ADd; ADD; adp; adD; ADd; ADo; - = inle 5, ADa; ADA; ada; adA; ADa; ADa; - - — ' 6.2pd; BDD; bdop; bdD; BDd; BDp; - - - 7.2pb; spB; bds; bdB; BDb; BDs; - - - vel hoc folum lateris pun&tum conditionem Trianguli notabit reliquo. rum neutrifimilarem , eritque tum annnan 8. ABd; ABD; abo; abD; ABd; ABn - - - 6 9.ADb; ADB; ade; adB; ADb; ADB Oo- - . 6 '10.BDa; BDA; bda; bdA; BDa; BDA - - 6 III. Clafis eorum elt, ubi cujusvis lateris unum datur punetum, atque tum vel erunt puntta conditionum omnium fimilarium, ut 11. AaA 5 - - - p ı ‚ı2.2bB - - - - Be 2iu.2dD- "=" - 7 - - ı „ vel pun&ta duo defignabunt conditiones fimilares, 24, AaB; AAb; Aas - - » 3 15. AaD; AAd; Aan - - E - 3 16.5bA; pBa; bBa, 5 - - - 3 _ 17.2bD; Bd; bBo . - - . 3 "rg. pdA; pDa; dDA - - - 3 19. pdB; DDb; DDp -_ - - 3 vel denique nullas defignabunt conditiones fimilares, tumque erunt 20. abD; aBd; aD; aBo; And; Abd. - - 6 20. Problemäta. Summa - - 34. Jam igitur patet, 2 novem his pundtis A,a, A; B,b,B; D,d,D; nafci di. verfa Problemata, 20, qu& A tribus ex iis pun&tis datis poflent proponi, qua inter pleraque forent determinata, alia indeterminara; nonnulla ınodo pla- na effent, plura tamen Cubica, imo altioris etiam gradus, Ponatur jam ulterius in Fig. 21, pun&tum'W, denotare concurfum trium perpendicularium ab angulo quovis v,v,V, in oppofitum latus ca- dentium, -Pun&tum X ponatur defignare concurfum trium reftarum an« gulos Trianguli vvV bifecantium, five centrum circuli Triangulo infcri- pti. Deinde pun&tum Y ponatur defignare concurfum re&tarum A quöque Trianguli angulo latera oppofita-bifecantium, five centrum gravitatis Trian- guli yvvV; tandem pundtum Z defigner centrum eircpli Triangulo huic : i a r dircum« 26 NL TRIGONOSCOPIE CVJVSDAM NOVE eircumfcripti, Unde; cum & quatuor iftis pun&tis W,X, Y,Z, pofitione da- ri pofint tria, modis diverfis quatuor ; rurfus hie proponi poterunt diverfa quatuor Problemata Trianguli alicujus conftruendi, que quidem admodum forent compofira, nempe ex pofitione datis tribus pun&tis WXY, vel WKXZ vel WYZ, vel XYZ, quorum quidem primi folutio a-nobis tradita jam eft in horum Mifcellaneorum Continuatione Ima pag, 89. Porro fi priora noftra 9. punfta A,a,A; B,b,B; D,d,D fumere velimus bina ac bina: reperietur fieri ifthuc poffe modis in torum 36, quo- rum tamen inter fe diverfi funt modo 9; quod quidem fic patet, s. aa, AA; Aa, quiquidem Cafus funt fimilars - - 1 2.Bb; BB; Be, ı - »- a ae: 26 a 3. od; DD; Do, - - - = 3 4. AB; ab; AB - ER RE - - 3» 5. AD; ad; AD - - - - 3 6. 80; bd; BD - - - - 3 7. ab; aB; ap; aB; Ab; As - ei) ge Re 6 8. Ad; AD; a0; aD; Ad; An: - Senne ee 9. 2d; BD; bo; bD; Bd; Bo - - - RR 9. Diverfi Cafus Summa - - 36 Unde, fi cuivis ex 9, hifce pun&torum paribus diverfi generis fucceflive jun- gatur quodvis © quatuor novis punttis W, X,Y, Z; manifefum, nova in- de oritura effe problemata quarer novem feu 36. eaque perquam compolita furura, Denique cum etiam pundta W,X,Y,Z bina ac bina poflint afflumi modis fex, nempe, WX, WY, WZ, XY, XZ, & YZ, fi horum parium cuique rurfus pro tereio-pun&to jungatur fucceflive vel A, vel B, velD, a» lia adhuc inde nova diverfaque prodibunt Problemara ter fex vel 19. Unde tandem conficitur, poffe Problemata proponi diverfa, a meris pun&tis tri=_ Bus pofitione datis determinata , in torum 20 H4’H36 rg five 78, aut guamvis 13 illa puntta A,a, A, B,b, B,D,d,D, W, X, Y,Z, juxta notas ' Combinationum regulas rerna ac terna poffint aceipi modis in totun 286% non tamen diverfa hinc Problemata nafcı plura pofle quam 78. in quibus plurima poffint occurrere folur difhcilima, ‘ Hecce autem Problemata 0« mnia nobis jam veniant fub nomine Familie: prime Problematum, Porro autem ut pergamus, ponatur in Fig, 21, dudtas effe ad novem noftra pındta A,a, A, B,b,B, D,d,D ex angulis Trianguli vvV fibi op- pofitis, re&tas novem, quarum quidem va, va, VA, refpe&tive vocentur E,6,E, & etz vp,vb; VB5 etiam refpetive vogentur 7f,F; & des - “ nique el Ze _ PORzR CONSPECTVS. 27 nique ; In 8 HonLior&e: nahe ü ? $ Ib 8 ubnsvlol ni. aAtsq da. {00,0 8 FIERELTE nah sc ‚aloe al -1i7%9, - t Rn - 1 ar silg I.gas Ham 2? 24. ngr&kc,inge chs a Poft notos autem binos extremos iterminos, fi horum: differentia, id eft fi duplicatum memibrum’Irrätionale ‚fe quod fub' vinenlo dividatur per guotiehs’eritquiefite PR ionis, differentia N ge de Yan ti facile füveniantur numerı, E ıcHne _ Notandum’ättem häc in aha one eft g 92807 fi Leib imo nos hiec’möre hodiernis Matheimnaticis folenei intelligere, per duas- Quantitates unico pundto diftintas, illas quantitates in fe invicem mul« tiplicarl, verbi gratia;'2,n—2 Iignificaren — 2 du&tum in 2, 2do head, hic in Coefhcientibus ram Numeratorum uam Denomi- natorum femper fumi debereterminos usque ad» —zwihchihive, "Urfi v. g. fit n—5. termini feu fattores erunt fümendi usque ad» 10 5 at. que in Numeratore membri, quod fub vinculö medu, Cubi humerorum Parlünh etiam fuat ‚fümendi usque ad ipfus 2 Cubum, inch ve. uU iHOR DIIcC ‚ens isq Exemplum. Imunisndog Quzrantur fex numeri in Prögreffi ione. Arıthmetica , quorum fumma fit 21. eorundem vero Cuborum , „fjumma 4 salrı Bie ita ue elt a 21. ri 5441. © 6, unde a vel e__t=$.gnare in förtmnla ac faßtotes % meinus use am —1o. idelufive;s inien tum pri mr a a: 8; tionale j Jam fier £ 2, 3 27 16.1 36; SR 6a 3 100.5 1 REN ee. SI FI0,25.106 is ee) 159.1) 8awldoıT'ss3cH 11816 36-1 Fe 3 ea 2. ig: are INNHRORTEEDIn 6 ig RS \ ale Ike 25% 441.5 ZVTOINAOD RNCONSBEGEVE!D HODtTT 11,7 2% Unde ipfius 3 quadratum , nem mpe'#2 ja conficier" primum membrorum, que fub vigewlo fung »00r4 127 Quoad alterummmembrum, quod 1 {ab vinculo eft, quia hie »—g,-.debe- bit ultimus numeratoris terminus eff Cubüs ipfi us zn vel ıo, id et 1000, m — m WE =E Be, illud membram dabit 8464 2164512 F 10008 — "5; rt rd I FRONT 36 —— BIT nd ne ehmetr ‚18 44 5 6 72 zB250 ‚136: 12600... Denique terrium ae Sub, zanı® membrum eft jur 3 ‚30250, 330750, 1846724250 5463 To ve 22050 „id elt'is, Hine totum illud membrum‘ itrationäle evader. ergo VoTrkız. Gr $ Ergo extremus quefitus numerus erit, major 7 zZ £vel 6; minorz re — sven. Ergo horum extremorum differentia 6—1, vel 5. divifa per n—5.ejus quoti= ensı erit differentia Progreflionis; unde ar numeri erunt 1,2.3.4.5. 6. Pe No rn 1 f IR Exemplum, ” e7 Queruntur nufmerinovemin progrefione Aikkunsite, quorum fumma Sie 39. fumma autem Cuborum 927}, _ Hic eft a—39: Bagr7E. ce 9. un- 'den=e— 18. pfoinde hic producemus in formula terminos usque ad a— 16. inclufive, Jmwfn/ me, n rationale fiet > 4.6%16.47&36.2+ Zr; ar 14442 196.6 75256. 8 3.364.166, 4#8.0’F 10,4 F 12.166 14.308 16. 64 > = guod valet u RE FR u Te — “9 7266 4 E24 F 40192 HE504F1024%° 9 = Inn id eft 44 feu - = Unde hujns quadratum , nempe n erit _ Jaum membrum fub vinculo. su. At E. 3 . 43 N.II. TRIGON. CVJVSDAM NOV CONSPECTYS. ‚vr Ar 2dun membrum fob vingulo its gaan „anmiärbeln 7 30er sbal 8,64 F 216 #5 12-K1000 4 1728 # 2749 F4096 Ro, sen ——————— / Hratlis; j3 & ® LEO Pen f her ; 6 8. 4 „iD 117117953 21207239 n wa pie An 155520 TE ish nsdmsm hullı straahz Deniquetersinmg \quod fnb, vinculo, membrum eft 64% 9273 72 wi. eos sr OR IT = "Hint itaque erit integrum membrum —— = Er Bei VE — 3354 19,7, =quale 2. Unde extremi Progteffiönis termini erint,, major 44.4 2 five 67. minor 4, — 2,five 27. Horum ergo 64 & 33 dif- differentia 4 fi dividatur per a8. guotiens-& erit queficz" Prögtefhionis differentia , funtque adeo jam numeri-queefitt EEE ERTL DEP. ir 29, 32, 35 38 5 2 raııo3 pen _ı -m. >» 0.0 0.606.666 6 ri eine FyiyR Dat yo f i ri Lie IX3 74 Ö 7 1 3 sub 203 OR )OC ER Ir 33 N I. De nova quadam Tradorie Specie Problema \ Autore Johanne Bapuifta Clairaut. B Nter Curvas Tranfcendentes prima utique, que Geometris confiderari - coeperit, haberi poteft illa Hugenii, qu@, quod notum, ea Curva efl, quam in plano Horizontali defcribit corpus, alteri fili alicujus extremi- tati afıxum, dum altera fili extremitas in re&ta quädam linea protrahitur at- que incedir. Poft examinatam autem illam Curvam, inventäque ıllius =- guatione,, proprieratibus&c. fatum elt principium generationis fux gene- ralius, idque variis modis: fcilicer, fili altera extremitare mudo non in re- &ta, (ed in data Curva incedente; modo filum etiam variis gravando pon- deribus &c, "At, quod ego fciam, Problemati huic nemo «ogiravir .dare illam, quam hic propono, univerfalitatem, Tcilicer, fi (upponatur altera fili extremitas-duci vel incedere in data quadam Curva, qu& jaceat in plan. di- verfo ab illo, in quo corpus jacetr. Eito in Plano CPBM (vid. Tab@ I, prxced, Figamz2 2.) Curva quedam BM, cujus fit Axis CP, fitque etiam Pla» num CPRQ plano alteri CPMB perpendiculare , dum itaque perMQ in- cedit altera extremitas fili, quod altera füa extremitate gravatur pondere Q; ueritur, qu& fir Curva, quam pondus illud Q in Plano Horizontali de- cribit, dum fili altera extremitas M in verticali Curya BM. incedit, Quo Problema hoc ad queflionem reducatur mer€ Geometricam, attendi debet, frıi&tionem plani illius, io quo incedit corpus Q eflicere, ut illud corpus oflit fpektari tanquam in quiete,, perinde ac fab motüs initium ; X hac ra- tione , deferiber id corpus fingulis momentis minutiffimum quoddam illi- us Curve latusculum, fecundunı dire&tionem impulfus fibi a filo MQ da- - ti; religuum ita eft, ut nofcamus, quomodo impulfus ifte in corpus illud en pater autem, demiffa MP perpendiculari in Planum CQR, tum PQ re illam direftionem, juxta quam filum corpus illud attrahir, _Quando» quidem enim fupponitur, corpus illud.non poffe extra hoc Planum elevari, is illa fecundum MQ fpe&tanda eft ut compofita € viribus duabus alüis, al- tera fcilicet juxta PQ; altera verd, quäcum deberer. furfum elevari perpen« diculariter, hic.eft negligenda, adeoque vis hic nulla aget, przter illam jux- ra PQ ; ‘proinde defcribit corpus Q Jatusculum juxta directionem QP; quare Curva quafita erit ea, cujus Tangentes fiat PQ; unde tota jam ra . o m I 34 N.III. DE NOVA'QYADAM TRACTORIE ftio ad puram Geomerriam eftreduta, Egut autem facile ed queftio etiam reduceretur, guamvis CurvzMB pun£ta,per quam fili extremitas.ducitur, non jacerent omnia in eodem Plano, „ s Jam ut Curvz reperiamus zquationem,ope Curve datz MB, fit CP=»; PM=z; per zquationem Cuürvz MB.femper licebit z,expfimere per w, five uper2. „Sint aha CR;RQ, ipfius Curvz AQ Coordinate ditz x &ty ;at- Vak) ge PA Kutter, “Tom Ali MQ Eongindo dicatura; erite judemPQ dy r>——. h “ . yP. dx Ip Ay? EN valor ettam a2 — zz; ide zquatiohem nee Pt au—ız, Porrö AuBEEN: cumPR fit (ubtangens, eltej ejus valor.) dx, J#*, undeerir cp dr Iy sc bald vel » zquale —4R dx, X; harum autem binarum zquationum ope; una «um dy - squatione ad datam Curvam MB inz & x, facile eliminari poterunt z & #; unde zqnatio prodibit expreffa in folis x, y, Ka qu& quidem erit JE= quatio ad Curvam quefitam, Quodfi Curva ÄQ effet data, & quzreretur Curva MB, per quam in- tere Ien duci deberer Alı exremitae ad id, ur Curvam hancce AQ_de- feribat corpus, tum quidem Problema longe facilius folvererur ; et- enim;, per cugnitam Curvam RQ , ex precedentibus zquationibus facile e- Jiminarentur dx & dy, neue Problema amplius Geometriam ‚tranfcendenr ıem refpiceret. In exemplum ponatur Curva MB effe eirculus,. & ive wi 4 wrdy— axydz I Jazz Zul PZARXEI , quod quidem Girealuna pri Pe Cur- va AQ.: “ —rxdy — 2ayda; wel y— 5 cujus äutem iegrle ei n,53 12 SH IUUD EVER U a 2.2.1.0 SPECIE PROBLEMA. 35 Idem qnidem aliunde-etiann facile innotefcerer;, hoc enim in Cafu, cum MC zquerur MQ debebit eriam effe PC—PQ ; arqui facile apparebit, Circulum transeuntem per C & tangentem ipfam PQ, e6 ipfo efficere et. iam debere PQ=PC, Quod fi Curva BM Ellipfis forer, cujus equatio eflet mmun — a0 Jen, U ERTERS — zz, tum zquatio ad Curvam AQ fra EI —m («— 27) {en 3 J Yy Vier dy> —mydx— mxdy ; cujus cum omnes termini (int homoge- nei, conftruttio effer facilis, per merhodum ä Clariff, Duo Bernoulli tradi« tam, täm in Altis Academiz Scient, Reg. Parifine A, 1702, guam in Tomo Imo Attorum Academiz Petropolitanz, x 36 N. IV. OBSERVATIONES COMETA Obfervationes Comete RT Anni 1723 &D. ı9 Oftobris ad D. 27. Novembris Berolini habite, er Kite | > Ometam, guem menfe O&tobri A.1 723. 2 pluribus Aftronomis in di» verfis locis obfervarum accepimus, ego Berolini fortuito inveni ‚ die 19 O&tobr ante horam o&tavam vefpertinam ‚ eumque'illo die & fequentibus diligenter, quantum port, obfervavi, partim in obferva- torio Regio, partim prope illud, in edibus focietatis. Cometa eo die nu- dis oculis melius confpiciebatur quam e =, paulo debilius quum y% & ß zu. Erar Comera intery & ß % ad lenfum in linea refta, cum illum Primo animadverterem, Stellas, quas Hora o&tava circa Cometam per tu= bum 2 pedum: leviter tantum notavi, firumgtue Comer& refpeltu earum, . Tab.II. Fig.I, exhiber. Cui Figure addidi fitum corporis Comet refpe- Eu ftellule 2, tribus diverfis temporibus notatum, j In centro corporis Comerz, loco nuclei, parva quafi ftella obfervaba tur, ftellule z plane zqualis, paulö tamen obfcurior ac quafi per nebulam transradians, que nmebula five Capillamentum Comet diametro fatis ma- gno gaudebat, fed ejus rermini extremi dificilime cognofcebantur, Cau- dam five radıum luminis tenuiffimi ex latere 2 fole averfo fpargebat, cujus longitudo: aliquando unum gradum & amplius explere mihi videbarur, - Prope Corpus Comerz canda aliquanto clarior apparebat, ur etiam nudis- oculis perciperetur, Stellula z Caud® Gometicz, & quidem lucidiori ejus parti, fat div inhefit; cererum aer circa Cometam. non fatis purus erat, Diftantiz obfervate & ftellis vicinis-infr& fequunrur. Die 20. O&tobr. Cometam paulö poit Horam VII. obfervare cogpi.. Situm-Cometz inter ftellas delineavi per Tubum z pedum circa horam fe- pimam & dimidiam, Vid, Tab, I. Fig. II. cui delineationt fubjeci, diver- fos fitus Comerz refpe&tu ftellarum minorum , quibus per Tubum 7 pe- dum conjunttus apparuit, Diametrum Cometz= per hunceTubum invenir4. Part. microm, circiter, five 3‘. 36”. Si vero tenuifimum marginem metr= adnumerabam, adhuc major erat Diameter. Nudis oculis z& A %, & x & Comera quadrilarerum oblongum formabant, & Comera maxima harum ftellarum videbatur. 1 3 Hora ‚ ar "ANNEMDECHXHL ı, v1 77 be Hora 8; min, 43. mei Horologii ofeillatorii, me accioxi ad obfervandumı Cometam, in loco aliquo ubi Horologium nullum aderat ; & cum ab obferva- tione redirem,Horologium meuın exhibuit 9, 8°, Intra hoc temporis fpati- um non modo tres diftantias cepi Comet= 4 Itellis vicinis, fed obfervavi et- iam ‚Occultarionem curiofifimam ftelle cujusdam fixz a corpore Comet, “ Dolebam quidem ‚quod, nullum horologium: aderat , ut tempus accuratius notare potuiffem Interim notayi eo. tempore quo, fecundam diftantiam ce- pi, duplicem quali nucleum, vel duas ftellulas in centro Cometz, adeo bi propinguas, ut dignofcere non pollem, quenam earum verns effer nucleus Comerz,. Polt aliquor vero minura fatis apparuit, ftellulam y a Cometa obte&tam, & primö nucleo.,ejus fuiffe adeo propinquam. Diftantia inter, hanc ftellulam & nucleum.Cometz fenfim augebatur , ftellula tamen fat diu Comis & Atmofphzre Cometz inhzfir, Omnibus circumftantiis, que in hac obfervatione occurrunt, bene ponderatis, colligo, ftellulam hanc g*, 48. Temp. ver, accurat& a centro Cometx fuifle obteftam. Horologio meo hoc vefpere addenda fuerunt 3; min, Die 21, O&tobris vefperi Hor, 75, Comera fere in lines re£tz erat «ume&pze, Hora 8, 10‘. nondum plane affecutus erat lineam reftam ädiktis ftellis produttam, Hora 9, 0“, illam lineam fer£ artigir, paululum ta= men adhuc deficiebat. Horä 9.32‘, T, vero Cometz exalt£ erat in lineare- &a a flellis e &u = produltä, & fimul Cauda Comet (per rubum obje- ‚eta invertentem) fer® attigit € zu, parvum tamen difcrimemadhuc incerkuic, 'Vid. Tab, II. Fig. IIT. Die 22. O&tobr. Cometam obfervavi primd in Obfervatorio,, deinde domi in mufeo meo, ficut in tabella fequenti plenius apparer. Situm Co- metz apud ftellas vicinas exhiber Tab. II. Fig. IV. Die23.O&obr. Ex altitudinibus: folis parallelis, ante & poft meri- diem obfervatis, inveni circa meridiem ad Tempus Horologüi mei ofcilla- torit addenda fuiffe 2,53”. Diltantie Comer=-4 vicinis ftellis capız, infra fequuntur, Locus Cometz ex Figurä V. Tab. II, apparere poteft, Cau- da Cometz poft Horam VIII, reta verfus g tendebat, Et Cometa inter es # Antinor, ad fenfum , erat in lines re£ta, Canda Comet« lopgior mi- 3 elt, quam diebus anrecedenribus, -, Quando,diligenrer artendebam; ' Cometa ‚quidem faris accurate in lines e & 9 Antinoi exiftere mihi vi- debatur, Ita tamen ur potius paululum fupraıllam lineam quam infra il- lam confliturus efler ; adeo ut illa lines force, inferioreın marginem Come- W 1aderet, nudıs feilicer agulis, ‚Cm Seen, Diltantia Cumetz ab & Fi De -?og 38 N. IV. OBSERVATIONES COMETZE h& ambx ftellz prope margines Tubi, five Vitri 'ocularis, conffiturz erant, quod Diltantiam hanc paululum dubiam reddere' potefl, ‚Vid, Tab, I, Fig, V. Die 24. Oftobr. vefperi Cometam primö in obfervarorio, deinde Do+ mi, obfervavi, Diametrum Cometz inveni per Tubum 7 pedum, 12 part.’ micr. hoc effer 4’, 48”. Fieri verd non poruir) tt illam accurare capere poffem. Alio modo tentavi, ut.Diametrüm Cometz invenirem : Scilicet' per Tabtın 7 pedum cepi Diftanttam duarum ftellularum »»1, (Vid, Tab. II. Fig. V.) prope Cometam, eamnque inveni 34. p, micr. five 13‘, 16°, H« ftimavi vero Diametrrum Cometz zqualem quartz tantum vel quinte par- ti hujus Diftantie nm id faceret 3. tantum minuta,' Ceterum Cometam ut ftellam quinte magnitndinis, vel paulö adhuc melius,' Ocnlis affequn potul. Die 25. O&obr. vefperi Cometam rurfus obfervavi inter Aquarium &€ Antinoum, apud ftellas, ex quibus olim pater meus formavit Pomum Im- periale ( vid, Alta Eruditorum, Ann. 1688. p.452.), ficur diebus proxime antecedentibus, Gel, Hevelius illas ftellas ad arcum tenfum & fagittam er impofitam adhibuit , quibus armavit Antinoum. Vid. Tab. II, Fig, V. | Poft 6 Vefperas tarbidas Cometam rurfüs obfervare licuic Die ı & 2% Novembris, inter manum Antinoi & roftrum Aquile, Jam valde immi« nutum erat corpus Cometz, & breye veftigium Caudz fupererat, Quatuordecim vefperis fequentibus Coimneta obfervari non .potuit , po- tifimum propter'celum turbidum, partim etiam propter Kunz fplendorems Die 17.Novembris Cometam inveni prope roftrum Aquile, & usquead 27, Nov. eum per tubos tanrtum obfervare potui. gps Die 17. Novembris r Cometa q & serant in linea refta , horä 63 vel 7, Attamen mihi videbatur per tubum obje&ta invertentem, centrum Co= metz paululim adhuc fupra illam lineam elevarum effe, vid, Tab. I, Fig. VI. Stellag eft in Roftto Ayuile, eujus locam Caralogus ftellarum Hes velianus exhibet , r & s funt ei vicine, "Linea re&tı A Cometa ad g du£ka, ibi conftituebat cum verticali per q, angulum femire&tum feu 45°, Tab, IL Fig. Vl. F Die ı9. Nov, dimenfus fum.diftantias Cometz 4 gq & r. Quia vero an- gulus ad Cometam nimis erat obtufus, ut ita verns locus Cometz ex his“ diflantiis non adeo certö,erui pofhir: confideravi angulos, quos linez reftz, quibus ftelle connettebantur, efficiebant, vel inter fe, vel refpe&tu Verti- calis per eos duti, eosque hic apponam, quomodo illos, ex oculari tan« tum zftimatione, annotavi, Quate hi anguli non femper exattiffime fibi re- {pondere, ad inveniendum vero locum Cometz’ aliguem ufum conferre Ze pos- _ INTEMOTANNIMDCCKKHE vi u 49 poffunr; Ira abgulım » Com. q xftimavi 160°. item r Comu Vert, 20°. & Com. q vert, 55°. Tab, II, Fig. VL, Kerken TSREReRN Dies Nor. circa Hör, VIIT. obfervavi diftantias Cometzä q & r, Angulus a en a 150%. -Angulusr Com, vert. 20°. & Au- gulus Con. q vett, 50°. ab. Fig. VI. vı Die 22, Nov. inter Hor. 7 & 75, notavi angulum r Com, g 110° Angulum »-Cam, vert. 5°, Angulum Com, g vet. 75°. Hora 6..48'. T. ver. meim-locum contuli, ubi Cometam-obfervare, ejusque diftantias 4 vici- nis elfılis capere poflem,, & poftquam priores 6. diftantias‘cepiffem, redii hor.7.19'. T, ver, ad Horologium. Cum vero dubium aliquod mihi re- ftaret, ftaum priorem locum repetii, & quingque diftantias’ pofteriores di- menfus fum, Unde differentia , inter diltantias per Tubum 2 pedum easque per Tub. 7 pedun captas, orta fit, jam difpicere nequeo, (Tab. II, Eis. \ı rı n! 0x yU { N « «R \ Die 26. Novembr, vefperi circa Hor. 6, 20°, Horologii mei, obfer- wavi Cometam per Tubum 7 pedum ,-qui-jam admodum tenuis & pallidus apparuit; inveni diltanriam ejus ä q in roltro Aquile 156, part,micr, id ef 1°, 2,24". Per tubum % ped. Cometam wix ae ne vix confpicere potni, ut ita per illun Tubum diftantie Comere% viciniskellis ıcapi plane non poffent, Angulus Com, q smihi apparnit 120°, Lineag Gom, infra Ho. rizontalem lineam per q du£tam 15°, declinavit, q s ad scum verticali con- dituit angulum 45°, vel paululüm minorem. Vid, Tab,It, Fig. VII, Die 27 Novembr, vefperi polt horam 7. ultima vice obfervavi Come» tam , Angulüs Com. g + mihi apparuit 100°, Tab. I, Fig, 7. ‚Sequenti- bus enim vefperis (celum fuit turbidum, & Cometa jam adeo’decreverat, at etiam-per Tubum 7 pedum difhiculter effet confpicuus. -- . ] I. us) 3 Sl ! | equitus Tabella, quz kaptas diflantias exhiber ; plurimz per Tubum a pedums obfervare (unt, = guz per-Tubuim 7 pedum; funt dimenfz, adjeftämorä 7 ped..& diflantiis per Tubum 2 pednmm captis, diftipguuntne, 40 N. IV. OBSERVATIONES COMETE Tempus | Die , 19. O&tob, vefperi/partes Diffandie correkt, microm. ET f X 17 rt. wi I = =—* - > mm N 7. 56 |Cometa a zped. 18 jo ,7. 12] m 8. 3 |Cometad % 153 12. 23.19 8. ı1 © [Cometa b 108 Ir. 37. 271 8- 13% -]Comera a Tped.| 18: lo. 7 ra] sa A ‚8. 50. |Comera a kin zped| 30.40. 12,10]. k r 3.58 |Cometra 9 % 170: 12. 39. N2320 2 9, .ı |Comera b 1025: 32 9. 4 |Cometa9 % 170 12. 33. 23 Cometa a & d inlineä re&t. 9 9 1Comeraa 7ped.| 39 Io, 15, 36 Die &: 20. O&tobr, velp, —— 7.10, }Cometax .. zpedi 58 Jo, 23 ı2 5 4 107005; }Gometa ae suınıon 222. I3, 20, 18|- {1 7.121. ]Cometa r % >; 1,289 13% 17. 36]: 7.30 |Cometa x zped.| 563 lo. 22. 36 7.325 |Gometa y 7ped| 28 le, ım ı2 T.zftimat.|DiameterCometzcirciter7p.| 14 fo, 35. 36 2 8. 50 ]Cometaes | 1 300 au ar gehn > 8. 52 ]Cometa x "ne Bed.i. 68... Io, 24 24. .. ‘9 o ]Cometr% 224 13. 22.6 — —— a — P} Die %. 21, Okobr, ve, Am 1 allırze aesfullii zeit 7407 ]Comera we ©: 170. |25133. 23] e- ’ se ur JCometaie ag u i- 8ob Sfr 72h Cometas ufertin line re&tä ——_| — ——-- per WEBER. $. 10 |Cometa : & S2 It. 13. 59 Cometa nondum exaftE in} line |retä ey. 1 8. 15 . |Cometa e = 8gı In 125 EA I nn ET 7.ÜMOMANNIMDCCKKER vi. Tempus F \ correlt, y Pi | o “u _ nn. — — Be N Be „ 7pedt ver ’e2iea 24 '44:)Comela ei zu sugz jıE'13. 59 Zar; Cosa fee na reltä ep. { er Ve eu » 924 0:\Cometa 4 zu ‚B2 ‚jur d13r 5 er vet 83 (trat am Jinedm. ‚zeltam. exakte.fers affecunıs' eft Co-' eta., attamen una adhuc, Be videbatır. | Cometa e = u, 88 | 13 113: 59 „Linea. ve EI aM & aceurata. — en eng hohen e Bert. ‘ F KL un Pace © VE a 2» nahe. 8..20 jCometa s u as lae-23. 3 Yes ap: ®, Ei hr ‚el, El ee h: DEE k 54» gi PN N.IY. 5 mies a microm.| „>10 | al € bs 259" , 13.55 34 43 er 15.6. 0]2.. 20.4 . zu $ E Diameter Chile” Bee nee "7 D ae e BR Be en abe Ka ih 34" 12, EN on, ge a Die ). 25. Odtobr, v Sem 110. — E3 mn O fi 50 1443 |2. 105 24 3 1. 5. 53]. ovembr, et | __‚Bsrzos omietä org "T 200 13." ote7 ER gina rofkro Aquile— 310,3: 4Comera == paar]. 1402 g Com b 3240 Ber ‚g20 37% |Cometa Antinoi au AAO > E“ $ a EN Bu Er rof % Die, 2. Novembr, vefp. f eramor I m m nn ua en a { dog, De 0 wi SER” 4.°19,°% ler OBD Ed R ‘| Die 7 17. Novembr. vefp, Bela [RED u — 3 47: 040, ‚Comes g) la DE Ti le Er % BE..A7 _zped.l0 1“ er he BTSANNTMDOONRUL2AO > ns SI9mG Er ig." n1u> > zei omela dj; sure! ee LITT ıun3T I EasEsE ' € j ee Pe u a2.Novembeuuchii aishaidaterz hs mis. ı de mei Alog bh (EEE 5 al Ib airb) 151 ind Pi: fs} L x rr 1 aloe " Dieho27: Dobernbn, vohß,; ERns gin Tolro Aguilz Ir 168 , li, 73.12 «I per tubum.7 pedum. 1 | Fz Tabula Fr OBSERVATIONES ‚COMETZ. Tabhtk IE re m Colnerziäiverfis temipöribus jineräftelläs Axas annotatum, Figira VUIL Yeliquis major, medium Tabul='oecupat, & toe tum Curfam Cometz Anni 1723.2d.19. Oftobr. ad 27, Novembris, id et (patio 40. dierum-ob-oculos-ponit, _ Scellas-&-Aguras Conftellationum ex Cel. Heyelii ‚Firmamen 0 Sobielciano, five Uranographiä, exferipfi; a- lias ftelulas, quas in Obfetvariodibus Comerz annoravi , addidi; „& ex firu - Comerz inter ftellas locam € \ Ternecen en eumque in Figurä adjeci. |Reli= quz Figure omnes, majori ad aetrumque latus appöfitz, cum per Tubos ob« fervatz fiot, fitu inverfo intelligend& funt, En centre ejus extendebatur, eo magis evanefcerer. _Cauda admodum pallida erat, |“Lugidiffima pars. caud corpori Cometz in forma Coni adhefit, que eriam nudis oculig appatuit; religua pars Caude multo tehuior, quam per Tubos tantum dignufcere valui, figuram Calachoidem referebar, Torius Caudz Longitudo die 23. O&tobr. (forte etiam die 24. Oftobr,) cum lon« gior mihi videretur quam religuis-diebus, per tubum-2 pedum;-trium fer& Graduum mihi vifa eft; '&aliquando löhgior adhnc’; ultimus enim termi=- minus Caude, & corpore (ometz fenfim,rarefcehs, Reh auras abiit, uc ille®ccurate difeekni non poffer. veohgi ie | | Ultimis diebus abfervationis Cometa aded pärvus & debilis fuie, ur eum vix per Tubum 7 pedum obfervare poffem. Neceffe etiam fuit, ut il- lum in tenebris obfervarem; quanda enim lumen aliquod tantum -€ lengin- quo mihi affulgebar, vel etram, quando € Gonclavi veniebam, quod can- delä accenf? illuminatum effer,. Cömeram non ante dignofcere potui, quam per aliquot minuta in tenebris verfarus effem ; tunc quidem fatis diflint& apparuit, ut etiam aliquid de.ejus fcintillatione animadvestere poflem. Per Tubum 2 pedum nonamplius-obfervart porwn f i . erıhac 7 i Ina ® “u Dag N. Ex A EEE GREEN je 927 Vaftchena 0 3 MEERE 23 GERNE RER. EISEN. 7 \ DIS SEES.. “ANNIMDCCKXUL ' ! 2 ie »Ex“locis- ftellarum Hevelianis, & Diftantiis Cometz 4 Ttellisicaptis, per proje&tionem i inveni Loca Cometz fingulis vefperis, eaque, quando o- pus fuit adHoram 8. vefpertinam reduxi ; & inde, non multo temporepoft Pbfervationem Cometz, nanklnici Tabellam (equentem. BE .. A “Täbella in qua eontinetur Comet Longitudo, Latitudo & Motus in orbita propria, iis diebus, quibus ille obferyatus eft, Verf; Bert Hora 8. - nn u nn Dies „Longitudo |Motus j Eatitudo |Motus _ |, Motus Co- ı Mot.diurn.j Obfervati- | Cometx |diuenus | Cometz | diurnus | metz in or. | Comet, in ‚ onia Longit, Septentr, | Latitud, | bita propria orb, ° o GC oe o o —aeeee O&tobr ıy 8 2l| - - I, 16 ..- - - nt 017”. 27 lo. S4| 456 3.40 32 47| 3.47 1|6, 44 431 7.48 2. 52 6 441 2.57 i 2l6. 5 39| so. 4| 2.16).9. 4 | 2. 20 5 38 _ 26| 11.55 | 1. 51 10. 58). 1. 54 5. 15 231 1. 271 m 32 12. 32| 1. 34 254. 59 16| 1.21 | 12. 14 13, 47| 1.15 (Bor. i H 4 8| 19. 50 | 0. 44| 18- 59| 445 o "4! 20.16 26 19. 25| % 26 m 4 28 | 2| 23. 44 14l 22.56] 0.14 iu 1914 34 3124 4 10 23: 17) 0. Ios, Beer 4 3” 5ı 24 12 8 23. 271,0. 1% | I» % 48.|..44| 2426 7| 23.43] 0. 8 ı 3 | 24. Si 6| 24:11) , 75 5. 5.0 4 24, 58 oe 7 24. 1319| % 8 —— 0 Bm Fo any 1 ‚Kar F 3. a bes, 1 Loca 46 N.IV. OBSERVATIONES COMETE Loca dedutta Cometz die 19.’ O&obr. ideö non faris' cerca eraht,quia tantummodo 9%, nom vero reliqux ftelle , apad' quas Cometam ea velpe* ra obfervavi, in Caralogo Hevelianoreperiuntur 5 ex obfervationibus tamen, quomodocunque potui Lopgitudinem & Latitudinem Comer determinavi, eam quam Tabella fuprä exhibet. Poftquam verö ad nos pervenit Cata- logos fixarum Britannicus, in quo-Loca, men folum 8 % , fed etiam ftella- sum d.& c reperiuntur, locum Comet accuratius indagavi. Anno 1730. die 4. Oft, vefperi inter Hor, 74 & Hor. 3. fequentes dimenfus fum diftantias per tubum 2 pedum, Conf, Tab, II, Fig.I, \ 2 2 | | p.micr. E 154 |2» 18. 58 acı I13f 12% I — _ = — 4 erg ei | 0b | 217 32. 152 48|- 1.49 | |be! 239 13. 35. 391 [ad Een s7] |bd | 209 |3, "8. "3% i ab | 1064|. 36.: si idci 182 .|2. 44 13 j REM “ | —Qnod ad magnitudinem earum ftellarum attiner, 9 eft-maxima;-teli- ux Hoc modo fequebantur; ab c d, ita ut d minima efler earum, - In Catälogo Britannico exftant-Boca ftellarum 9 cd, * Exillis & füprä recen- ‚fitis diftantiisquefivilocaa Sb; Ötdeinde Locum Cometz Ann. 1723. die I EOHEEE vefperi' Hör, 90°, & 9#, 0. T. vero. Inveni fclicet, & Tem. pore quo omera’obfervarus' 1 a a BE ts r j Stelle a Longitad. | 89. 27°, zu. Latirud, 1°. vo!’ $, Stel&'b Longitüd, _ 9: °8. =. Latiend, ‘2. 4645.’ *° Hor,8,(.omerzLongit.; B 192,0 Laumdy 1. 10,09, 112% #0 \Hor, 9,.Cometz Lang. 8. 17. »%,, Latitud, T. ah. s. n BE | 5: Die 20, Oftobr. Hora 7, 15‘, T. vero, Locis Comet per. Calculu trigonometrieum accuratior eruitur,fuppofitis-Locis-ftellarum-e zu-&-rYo, | ex Caralogö Britannicosst feilicer Loongitudo Gomerz 7° 25', 35%. ejug« ‚que'LatitudO'4% 48. 10”. Sept, ;Eodem die:obfervavi Occultationem cen- "tralem patvasftelle a Gometä,, ‚uefopränoravi, que ad: inguifitisnem I rallaxeos Comerz unlis efle”poreft, “"Cel,-Maratdırs "eriantoccmktarionem alicujüs ftellule ab hoc'Cometa obfervavit,"quam, cum'mes oßfervario ‚compärare voluit*, $ed bene norandum, eam ab accutatiffirno höc Ai nomo non die 20. O&tobr, Ted die 19,'O&tobr, fuiffe annotatam; mean. vero & Memoires del Acad, Royale des Sciences, Anno 17244 pagı 52 Editionis Anıfte- * lJodamenfis, 6, p, 357,1 Edit. Bar En, u IMXXODM ANNIMDCCRKIHHOÖTTSVNNDGO am werördie 30.O&öbris obfervatam tngqnareinecefle ef, diverfäs Kane öbfer= wationes ‚nec'eäsinter fe comparati pofleii.be-i du ui! «ion: MettimsGel: Di) Hallejusejusdem ftelle er icum'Comerä Öbfervavie//quea me:notata elb; fcilicer die 9HOK.dE, vers fivedie 20. Oft, fkhov.& corre&ii*, ı\ Judicavir ex antecedentibus- &sconfeguentibus obfer- varioniburs , conjun&tiönem ftelle ROSE Hor, 8 5% Ti medio, Bjuitio temporis fuit > r5wadd..ad T. med, Fuiffet ; ‚taque Conj unetio 8, 20 „Temp; vero iD Diff. meridiänorurm inter, Londiaum & Berolinuin u. Erg ES i TE, Tempus Be alinnfe 94.04, Ega werd Berolini are. Horä 9. 0’. Con junetionem ] jan. cert& Prateritam , "& verum momentum Copjunttionis Hor. 8,48. circiter, @- fimav ‚Quod differt 2 a teinpore, Obfetvationis Londinenfis, s are ad wer anaun Berolinenfein v27 minus temporarlis Num hec differentia ex „aligua parallaxi Comerz orta fir, ob. temporis Beniriam | jam inquirerg Ir &9 Ceterum u isor. Oceultationes has tres, ‚Londini , Parifiis & Be- tolini, obfervatas „ -in idem fere tempus cadere, quamvis non in eundem di- em, Conjun&io enim Conierz cum ftellä fixä BraRet et DE vero iD. Halfejo" AERO BIREIIEN RIES D. 2; 0. 112 , zen ä 'Maraldb Euteti VpEn 1% PAbi ’p, 19.08," ah u = wo A'ne Betolini " oe I ZE, va 2 Locus ir die’26, om: a Comera oceultatz &x oben” D. Half 7 wi fuit ins b% 22. 15.'cum Keiedide Septeitriegali Mirum efle’videtur,°Cometam bis, & und diebns RER fibi fuccedensibus; Itellas Fixas''tenrraliter occultaffe „cum 'tales obfervatio- nes rariffime tantum poflint contingere,. Cogitavi aliquando Dn. Maral- fortafle ex lapfu memeriz, vel etiam Calami, pofuiffe die ı9,.O&. loco 20, Oft. quodtamen affeverare non audeo-; quia diverlis locıs ‚hujus Occultarionis die 19, O&, fattz mentionem facit, Scilicer in Memoires de T Acad. Royale des Sciences, Ann. 1723, pag, 255, Edit. Parifienf, & in I%- moires Ann.1724. Loco fuprä eitato, Poftquam Cometam primis tribus diebugejus äpparitionis obfervaveram, _enpidus eram fciendi temphis, quando Comera terrz fuerit proximus, ejusque diftantiam a Perigxo fuo. “bayeni iraque, ex tribus Locis Comerz ( quam- vis illi nondum effent exa&te Cörretti) Comeram die 14, Oftobr. ımant eirca \ Plilofopbical, Transadionss, Ru 382, pag. 44, 48 OBSERVATIONES COMETZ 'ANNI MDCCKKII. circa Hor. 6. fuiffe in Perigeo , in 29 gradu ==, vel o Gradu X, Cum Latitudine meridionali 59 Gradunm, Ita ut locus hujus Perigei cadar in tergum Anferis Americani five 7oucan (vel etiam inter Toucan & Pheni- cem) haud procul & flella Acharnar *, in extremitate Auminis Eridani ; & Cometa d! 19«O&tobr;Hor, 9. vefp:'a Perigeo jam diffarer 61°, 10’, An+ gulum Orbite Comer cum Eclipticä zflimavi :75°. vel 76%. & nodum alcendenrem Cometz , five punftum ubi per Eclipticam tranfüt, in 8% Gradu De e Nina Quia mea Loca Cometz die 19.,& 20. Oft. panld eranr dubia+ ex obfervationibus meis die 21. 22. 23. & 24, O&tobr, curfum Comerz no- vo examini fubjeci. Reperi Cometam die 21. O&tobr, Hor. 9. vefp. jam difitiffe & Perigzo 68°, 20”, Anguium orbite Cometz & Eclipticz pri- mo fuiffe 74°. vel75°, eum verd poftea paululüm mutatum effe & incre= viffe, - Nodum afcendentem Cometz inveni in 8°, 40°, x circiter. Cöme- ta fuit in Perigxo die 14. O&tobr. mane circa Hor. 1. Si diftantia minima Cometz ä Terrä affümitur 1000 partium , Cometa quotidie 334. tales par- tes moru fuo abfolvit in femitä fuä, feu viä trajeftori, Motum ejus di- urnum vifum in Perigeo collegi 18°, 30’. circiter; vel, fi eum numero, 4 ı2. Horä ante Perigeum ad ı2.Horam poft Perigzum, ille mihi eft 19°. 0% Diameter Cometz, cum effet in Perigxo, minimum duplo major apparere debuit, quam die 19. O&t, apparuit, & Difcus ejus quadruplo major, Di- ftantia enim Cometzä terra die ı9 O&t. pauld plus quam dupla erat diftan- dx perigex. . Scilicet, (1 diltantia Comerz 4 Terra in Perigxo fuit ı, illa die 10, O&tobr, vefperi fuit 2. & aliquanto major; die 22. Otobr, 3: die ı Nov. 6: die 16 Nov, 10. circiter, & die 27. Nov..quo Comeram ul- timö obfervavi,illa Diftantia fuit 14; unde etiam fa&tum eft, ur ultimis diebus obfervationis Cometa adeo'ıparvus. MEER. appareret, .. son ar 1 ® Cel, Maraldus harıc ftellam in obfervationibus fuis fuprä citatis Canobum f, Cana! pum vocat, fed minus reäit, ! MEIlNz nd ie NL. GER ERSEN N - - 3 2 DU 5 4 a Obfervatio Comete Anno 1699, in [upremä puppi Navis Argüs, & Gottfrido Kirchio etechi, ü nunc demum ex ‚Diario ejus Aftronomico_ editı, & Annotationibus guibusdam illuftrata, ab ejus filio Chriftfrido Kirch. Rpins fir, ut Comet®, prefertim fi Caudis carent, qua eos reddant no» tabiles, plurimorum Aftronomorum oculos fallant, etiam vigillantis- fimorum, Exemplo poffunt effe Cometz qui apparuerunt Anno 1698, menfe Septembri ; Anno 1699, menfe Februario ; Anno 1702 menfe Aprili; Anno 1706, menfe Martio & Aprili ;' Anno 1707, menfe Novembri; Anno 1718, menfe. Januario ; aliique, & paucifiimis obfervati, Cel, Hallejus alium preterea nobis enarrat Cometam, quem Anno 1717. die 10. Jun. ft. ver. per Telefcopium tantum obfervavit *. Cum enim illo 10 Junii vefperi Marten) obfervaret , per tubum 24 pedum: haud procul ab illo, fcilicet in Diftantia dimidii Gradus cireiter, parvuum phznomenon albicans deprehendir, iftis parvis nebulis non .abfimile, qu& per tubos in ftellarum numero-funt obfervatz; fed-tamen adhuc minus aliquanto, Lon- gitudinem ejus judicavit 17°, 12‘, X. cum Latitudine meridionali 4°. 12. Nullum hujus phenomeni motnm, ea no&te, animadvertere potuir, ita ur dubius effet, utrum ftellis nebulofis an Cometis annumerare deberet hanc nubeeulam, Cum verö diebus fequentibus enndem cali locum per- luftrans , nihilde hoc phenomeno invenirer, facile jüdicare potuir, fuiffe il- lud Cometam, qui Tocum faum mutaverit, ut non amplius potuerit reperirı, Similem fer& hic producimus obfervationem Cometz, qui etiam fe- mel rantum Guben in inferiori Lufatia eft obfervatus, ä parente meo, Gott- frido Kirchio , & ideo prefertim norandus, quia nulla, quantum fcio,, ex- ftat obfervatio,.ne quidem relatio, hunc Comietam ab. ullo alio animadver- fum fuiffe. Nudis Oculis hic-Comera fuit-confpicnus, &-motu fatis celeri gandebat, qui eum, jam fatis meridionalem.& verfus meridiem tendentem, fat cito fub horizontem noftrum deprefli. Producam verd obfervationem ipfam , ficut eam ex patris mei Diario obfervationum excerpfi, & ex ger- manico fermone ih latinum converti. | - ® Philofopbial Transadions. Aug), Buher” & 17177 Num, 354, pag. 7214 Die ‚ N. V. OBSERVATIO.COMETZ Die Lun® 16 (26)!O&obris 1699, No&te precedente celum'ferenum. Horä quarta matutina hudis ocıt- ls aliquid nebulofi verfus meridiem detexi , in ea lineä re£tä exiftens, qua ä Rigel per Sirium producebatur, propius verö Sirio, quam Sirius erat ftel- I Rigel. Contemplabar illud per tubum 2 pedum, & fimile mihi vide- batur hoc phedömenon felle nebulofz, fatis tenue, absque nucleo ; fed tamen fatis magaum, Tales nebulof= diverf® aliäs in Coelo reperiuntur, . minores & majores, qua verd plurimim per tubum tanrum funt confpi- cux, exceptä illä in Cingulo Andromedz, qu& etiam nudis oculis bene confpicitur, Dubitabarh alıguandiu utrum hanc nubeculam ftellam nebu« lofam, an Cometam: puncuparem, ' Primo.nullum nucleum,, vel nikil (o- lidi, in eo Cometä deprehendi, ‚poftea verd parva ftella‘prope illum dete- gebatur , ad levam ejus , per tubnm obje&ta invertentem; quz fenfim 4 Co- metä difcedebar, ira ur hec nebula ceruffime effer Comera, & quidem! ‚n10» tu celeri praditus.. „ Poftea diftantias. quasdam dimetiebar, qua hie feguuntur: Ta Tub,zped.] 0... id ap Mm | SEE 140 uH 8.:28| Comera a 159 2) 177,39" Gorneta af I a 02 de ar Far 5 59 } Cometa = Bash Ha Zen 5. 9 50; adhuc aperiebam! . 1 220 |3. 21.,52| Comeab| Plura metiri non potui, Comera enim difparebat, ob diluculum, n Temp. core. ] .., H’ | aa Be as We degree, I $. 21° ]34. 30|Aldebaran |5. 56, 721°) | 25 13410 Rurfus ‘ az aa re 5. 293 ]33: 49/|Demo ga — | z Situm Cornetz poft Horam 5, tantum ex memoria delineatum exhi« bet Tab, III. Fig. I N NB, Putabam primo ftellulam 2 effe illam, qu& afitea proxime ad Co- metam exfliterit: hoc vero ita fe habere nomporeft, quia Cometa certe non verfus # tendit, (ed ab.« dilcedirz echt ideo retrogradusien dr ° > [Nota . 2 TINANNOIMDOKEHK. 7 50 [Nota C.K, Exvalticadinibüs\ Pahilisi five Adelbaran ego fupputavi Teinpus esrre&um, (uppofita Tlevarione Poli-Gubenenf'51% 56, Appa- get ex iis, Hurologio addenda elfe 29 vel 30 minuta,] ad a ‘ Die Martis, 17 (27) O&kobris 1699, ... .Mane ego & uxor mea Cometz invigilabamvs,& eum ubique diligen- ter qu&rebamus,, ‚procul ab ejus loco hefterno, prefertim infra locum il- Ium ad dextram , quorfum feilicet curfüs Cometz heri tendebat; nihil ver rd invenire potnimus, Quamvis eum quzreremus diligentifime, Cometa vel tam celeriter eft motus, ut fe occultaverit fab Horizontem; vel aer craffus, qui Horizontem occupare foler, eum obfcuravir, Quod ideo et» iam faciletrediderim, quia düz ftelle lucidz, fecundz magnitudinis, que in Bartfchü Planifpherio in ‚pofteriori parte Galli exıftunt , confpici non powerunt, NB. Hz duz ftelle in pofterum qu&rendz erunt. 2 " [Nota C,K. Hex ftelle in Bayeri Uranometriä notantur literis grecis B& yin Argo navi. Jam Anno 1690, Montanarius eas evanuijfe compe- rit, Vid, Jo. Bapt. Du Hamel Regie Scientiarum Academie Hiforia.p.387, ‚ubi defignantur ut Belle 31,2. magne Navis, Neque poftea illas ä quo- quam vifas reperi, nec ipfe eas reperire potüi, Evanuiffe illas primd et iam credidi; jam vero perfuafus fum, neque olim ibi tales fuiffe itellas, fed ex errore tantuym, ä Bayero, & alüis, ed fuiffe transpofitas ‚ut infra de= monftrabo,] - ,. a & b funt fell innominatz quarte vel quintz magnitudiais, d eft ftella <, mägn, in Globo Habrechti in pofteriori pede Monccerotis, [In "Bayeri Uranometria e Navis). e ftella eft tertie magnitudinis, in eodem pede Monccerotis [Bayero » Navis]. / ftella eft 3. mago, in Crifta Galli [Bayero Zamvis]) Nm zellen au | YT.iped: FotızTeg Horn va Ic: ; 91 ca ——— £ aha dh ehr ehren 2 de | 302 a 37 7, „03 analog aba e 186 1 2550, 40 Bun: y? Taf 172 |i2i" 37. 50 inme Alle ef 1276 |#+ 13 15 ni Kalb) ı 1 10 TOT Sjlud Stra „ihlav Gı Die 53 N. V. OBSERVATIO'COMETE Die Saturni, 21 (31) Oktobr, 1699. 7 N Mane calum ferenum & ftellatum,. Delineavi ftellas, apud quas Co- meta die Lun& tempore matutino vifus eft. Primo nudis oculis , deinde librum obfervationum inverti, & addidi reliquas ftellulas, quas Tubus tan- tum exhiber, .. ab,d (eft e navis).ı navis (five pes pofterior Monocerotis) &o » nu= dis oculis vidi, & fecundum vifum modd ia Ghartä delineavi. Reliqu@ per Tubum confpeltz fun, Vid, Tab. III, Fig, z. 7 [Nota C, K, Excerptis jam omnibus obfervationibus & hic recenfitis, quz ad hunc Cometam ejusque locum pertinent ; ex iis indagandus reftat Locns Comerz in Longitudine & Latitudine , ejusque motus. Quzfivi ita- que in ftellarum inerrantium Catalogo Britannnico, loca earum in quarum vicinia Cometa obfervatus eft. Et inveni in illo Catalogo preter „E & sr navis , locum ftelle 5, & ftellule que fuir inter 4 & Cometam , itemque ftellule inter e & ,navis, Locuni ttelle z, cum in illo Catalogo non ex- ftet, ex diftantiis die 17. (27.) O&tobr, capuis, & fuprä exhibitis, derermi- nare debui, Inde conftruxi Figuram 3. in Tabulä III, FPorrd inveni die 16.(26) O&tobr. Hora 5. 0’, Horologii, id eft 5*, 30°, ante mer. T. ve- ro, fuiffe Zongitudinem Comete 2°.34, 0, ejusque Zatitudinem 40°. 38°, Mer, ex diftantiä obfervata Cometz & 5 3°, 22’. & diftantiä Comet ab , eodem tempore, ex antecedentibus zftimarä 2°. 40, Motüs Comer& Ce- leritas, ex diftantiis ab a captis, aliquo modo liquer. ‚Nam fpatio dimidiz horz& nondum elapfo , Cometz diftantıa ab a aufta eft 274 minutis, ita ut morus ejus ab z, integrä horä, etiam integrum Gradum abfolverit cieciter,] zu Annotatio circa ftellas 31..& 3e. Arglıs, Bayero y&.ß hujus Conftellationis. _ ' Suprä ex obfervatione parentis mei apparet, illum has ftellas ß & y Navis, qu& fecunde magnitudinis perhibentur, invenire non potufle; ubi notam appofuit, has ftellas in pofterum effe querendas. Ego quidem ali- quoties ıllas quefivi, nunguam verö eas inveni, In 0. Bapt. du Hamel Regie Scientiarum Academie Hifloriä. p. 337. hc verba exftant : Idem Montanarius anno 1690. Stellas 31, © 32, magne Navis evanuij]e comperit, ne- que eas videre potuit D. Maraldi. _Plura forte teflimonia afferri poffent eo- rum, qui has ftellas non viderunt ; verüm qu&rendum potius erit, an hz ftelle unguam in locis 1is affignatis, A quoguam vifi fint, Anno 1677. Cel. Hallejus in Infulä S, Helene Auftrales ftellas omni eura obfervavit, earumque poltea Catalogum edidir, in quo tamen nullum ß velti- _ ANNO MDCXCHKX. 3 veftigium harım ftellarum reperiri poteft, Imd in fuo Catalogo fellarum Auftralium, quem Anno 1679, Londini edidit , enumeratis ftellis in Afte« rifmo navis Argüs, hanc fubjecit notam : In Conftellatione Argüs, que in Catalogo Ptolemaico numeratur zı2, dieiturque, Sub tertia qu& lequitur fcu- fum, queque füit olim magnitudinis fecunde , jam difparet , nullo vel mini- mo remanenente ejus velligio ;_ quin etiam auflraliores bujus Afterifmi fell, quas jam eonfpicimus , tantum dijtant a locis in Catalogo veteri confignatis, ut non tutum fit eas pro veteribus agnafcere, ideoque nominibus ad placitum confictis cas dijtinxi, Catalogi Tychonis & Hevelii quidem has ftellas etiam non habent; quia verd hı Aftronomi in plaga fatis Teptentrionali obfervationes fuas ha- Buerunt, ubi hz ftelle non _multum fupra Horizontem elevantur : ex eo- rum filencio nihıl certi concludi potefl. Keplerus in fecunda Claffe Cata- logi ftellarum fixarum, fub finem Tabularum Rudolphinarum;: eas ftellas habet, earumque loca ponit pag. 117. Verlm ille non ponit eas ex fuä obfervatione, fed, ficut omnes reliquas ftellas hujus fe&tionis, etiam illas ex Catalogo Ptolemaico ad Annum Chrifti 1600, reduxit, Eft ipfi Stella fu 5, feq. [eutum f. y. Bayeri, Longitudo 16°, 1c. N .vel 5°.10°.). (Leltiones e- nim variantes invenit in Codicibus Prolemzi) ejus Latitudo 51°, 30’, vel 54°. 30°. Mer, ftelle in feötione infrati (, ß Bayeri, Longitudinem ponit 8°, 30.9) .Latit, 51%; 15’, Mer. In Catalogo ftellarım fixarum Ulugh Beighi etiam has ftellas y & ß Bayeri quefivi, five zı. & 32. navis & illas ıbi inveni ; fed in alio plane loco ab illo quo Bayerus eas pofuit. Hoc miht oculos aperuit, ut intellexerim , ubi locorum hz duz ftelle querende int, ap le&tiones in diverfis Prolemzi Editionibus reliquis preferendz , has ftellas etiam 4 D, Hallejo in veris ipfarum locis obfervatas fuiffe, Confului enim diverfas Editiones Almagefti Prolemaici , & ex iis excerpfi Loca harum ftellarum, ut ea inter fe conferre poffem. Fuerunt ille 1. Editio & Petro Lichtenftein Venetiis Anno 1515, edita , latine, 2. Editio latina Bafileenfis, Ann, 1541. €x verfione Georg, Trapezunt. 3. Editio latina Schreckenfuchfü, Bafıle@ 1551. ' 4. Editio Grzca Bafıleenfis Ann, 1538. \ 5, Catalogusfixarum Prolemzi, in Flamfteedii Hiftoriä Ceelefli Briran- - micä exhibitus Tomo III, Londini 1725. er “ G3 Editio 54 N. V. OBSERVATIO COMETE an ir: | 30M. [2] Bafıleenfis. : 32 |BD_17.0 30 |58. 175M. Je] Catalogus a Kl yR. 14 10 | 54. 30M. | | Flamfteedio editus. | 32 r ae uM Ta, Maxima differentia ın eo confiftir, quod antiqux editiones latine has ftellas circa medium Cancri pofuerunt, cum Editio Grca, quam ego confului, eas circa medium Leonisiexhibear; cui etiam Catalogus & Flamfteedio editus. adftipularur, Quia hic’Catalogus & Greco fermone in Latinum redditus, I Collatione fata cum 24.5: Oxonienfi editisque Verfionibus Trapezuntii, Gauri= ci, Copernici S’Clavii, &cum ipfit.Gelis,, Pluribus in locisemendatuseft , urex Titulo ejus apparet, numeroshiyus Gatalogi preckreriseligamus:; reducamus vero'illosad AnnumTr700, addendo’23. Gradus, propter mottum fixarum in Longitudine,Comparabimus hxt loca ftellarum cum Caralogo Ulugh Beighi, addendo 3°, 40’, ad Tiongitudines in eo Catalogo exhibitas, uteasad annum 1760. reducamus; item cum Catalogo ftellarum Auftralium Cel, D. Hal- lejr, addendo 18% minuta ad Longitudinein ftellarum,, ut ille ad initium Anni 17700 reducantur, aim ARE RG “Anno INum.! Noral Böngitudo | Latitudo. 1Maghı- ke ’ I ’ l 2769%:0: p Prol.t Bays], [6) [20 | tudo.. Ex Caralogo | 31] Y ' np! .7 10 54: ’30,Mer! 2 Prolomzi 1 32) B | m. - 10,30. 914 15.Mer.| an & |Ex:Catalogo gb, EL y | Hp mies 4% k .5.6s1:20g.'Mer, 1.) 2> Ulugh Beighij; 32] ß ı m .-ım 23 51% 15. Mer.! ig in Ex Catalogo |! zı! yImp 6 591355 52Mel 2 D.Hallji ; 321 Bi m 10. 34 | St. 10. Mer,! 4 Notau= - ar ee MIHAT ANNO: MDERXEIK. a IV 1 5 Notandum, ftellam 32. navis'& Prolemzo 2. ab Ulugh Beigho 3, & ab | Hallejo 4. magnitudinis notatam,, ut ita illa inter ftellas variabiles numeran« da videatur, ' | } - Ex hac Tabellä apparet, quam bene hi tres Caralogi ftellarum inter fe conveniant in pofitu flellarum 31.32, navis; quantum fcilicec antiquorum obfervationes rudiores, cum accuratioribus recentiorum obfervatis conveni« re poffunr, Apparer feilicet, has ftellasä Prolem&o in Caralogum füum pofitas, etiam non folum ab Ulug Beigho, fed ab Hallejo quogue fuiffe ob- fervatas 3 Eos verd, qui crediderunt has ftellas evanuiffe, fuilfe (fedu&tos & latinis editionibus Prolem&i, & Figurä navis Argüis, quam Bayerus in Ura= nometria (ua dedit, ubi ftelle y & ß, qux 31. & 32. navis ob oculos ponere ‘volunt, male pofit® funt, Unicumelt, quodmez fententix objici poteft:: fcilicet Excerptum ex Li- teris Montanarii , Profelforis olim Marhefeos Zononze celebris, Anno 1670, ad Regiam Socieratem Londinenfem datis; quod exftat in Attis Philofophi=- ‚eis Anglicanis Num. 73. pag.2202. Ejus verba hzc funt: Aula poffem certe ‚nova de Celo Vobistradere, que a multis annis obfervo, atque Firmamento meo Inftabiliexornando ac propediem evulgando fuppeditavero; fed unum, quod ca@- teris admirabilius efl,, proferam. ı Defunt in Celo due flelle Secund& Magnitu- „dinis in Pappi Navis ejusque Tranfirıs, Bayero ß& y, prope Caneın majorem, ame & aliis „ occafione prafertim Comete A, 1664. obfervare Trecognite, .Earum Di/parationemcui Anno debeam, nonnovi ; hoc indubium , quod a die 10, April, 1668. ne velligium quidem illarum adeffe amplius obfervo; cateris cireaeas,etiam quarte Tquinte magnitudinis,immotis, Plurade aliarum ftel- Jarummusativnibus, plusquam centenis, at non tanti ponderis annotavi, Te, Sed hzc demonftrationi mez, fcilicer ftellas 31.& 32, in Catalogo Pro- lemei, 4 Bayero & aliis, falfo loco pofitas, easque Anno 1677. Cel,D.Halle- ‘joadhucin vero earum loco obfervatas fuiffe,derögare nihilpoffunt; quicquid ‚etiam Clariffiinus Montanarius proBayeriß & y habuerit, Pluresevolviobs fervationes ejus Comet, fcilicet qui Anno 1664. & 1665, apparuit, & qui ‚circa tempus Perigei fui per fcutulum navis tranfiit; nullum verd certum velligium reperire potui, num ftelle y &ß navis, in iis locis ubi "00° % Bayerus eas collocavit, ä quoquam fuerint ns ‚7 of obfervarz, — ae | N. VL «ss N. VI DVE OCCVLTATIONES STELLARVM ! N. VI Due Occultationes flellarum fixarum a Lunä Anno 1736. Berolini obfervatz Pa # €. Kirch. 0, ut hie loci notabilem Eclipfia Lun® totalem, que contigit hoc anno 1736. no£tu inter D. 26, & 27, Martii, enarrare püus- feın. : Satis quidem diligenter ad ejus obfervationem nos prepa- ravimus, fed propter denfiffimas nubes, que coelum per totam illam no- &tem occuparunt, nihil omnino obfervare potuimus, prerer profundifimas tenebras durante Eclipfi totali ; cum ante & poft eam aer effer lucidior & & Lunz fplendore aliquo modo illuminatus, Eodem fer& fato ufi funt A- ftrophili in Marchia veteri, Wittenberge Saxonum, Wratislaviz, Petro. burgi , & pluribus aliis locis ; aliis tamen benigniore calo allucente, Ex, gr, Londini clara fuir celi facies, ur illa Eclipfis optime obfervari porue- rit, Lipfiz illa ab initio usgue poft Totalem Iımmerfionem obfervata eft, Viennz illa ab initio usque ad finem fatis bene bene eft obfervata , quam- vis nubes aliquando turbaverint obfervationem. Etiam Rononix bene ob- fervata eft hzc Eclipfis, H& obfervationes partim feorfim editz funt, par- tim in alüs libris publice apparebunt , ut illas hie repetere nolimus, Occultationem Veneris ä Lunä die 8. Majı hujus anni eriam obferva= re'non potuimus, quia celum non fatis erat ferenum, ur ita neque Lunam neque Venerem invenire poflemus. Quod artiner ad Cometam , circa fir nem Februarti vel initium Martii fperatum , etiam ille nobis non apparuit, quamvis illum quafiverimus folicite. Ut tamen aliquas obfervationes re- centiores afferamus , felegimus duas Occulrationes ftellartum 4 Luna; fci- licet , Occultationem o )(, die 20, Januar. Anno 1736. & Occultationem —— Palilicii , die 14. Aprilis ejusdem Anoi 1736. Primo loco enarrabimus - Oceultationem Palilich , quamvis illa fit pofterior tempore ; & deinde et- iam mentioneın faciemus Occultationis o I» ri fi ‚Occul- FIXARVM A LVNA, ANNO MDCCXXXVL 57 Occultatio Palilicii. Die $. 14. Aprilis, hujus Anni 1736, cum animadverterem Palılici- um & Luna occaltatum iri (quam ftellan; infra limbum Lun® tranfituram antea Opinarus eram, & ideo hanc obferyationem propter negotia magis neceffaria negligere volueram) : arripvi Tubum aliquem 8 pedum, quo nun. - quam antea ufus fueram, & per eum fequentia obfervavi, TempusHo- | Tempus part, | Valor. tol, ofcillat, | core&tum micr. | part,micr. H ’ [2 HB, un ’ ” 9. 30.ire| 9. 30.Circ, | Diameter Lunz. 178| 31. 45 36. 12 35. 35 |* a prox. cufp. Pe sar. R. 06 38 16] 37. 39 |* & prox, cup, Ddz | 441. 7. 5I 40. 361 _ 39. 59,“ aprox.cufp. Je | 341 6 4 9. 42. 119. 4. 24] 0Occultatio ftelle | | .——— Poftea inalio loco, fed non fatis commodo, iterum obfervavi Diame- trum Lunz horizonti parallelam, eamque inveni 178. part, micr. id effet 3/7, 24°, Quia verd Luna magis magisque horizonti 'appropinqua- bat, in alium rurfus locum me conferre, opus habui, Ibi Emerfionem Stelle obfervavri Tempore Horologii 9#. 58°. 14". id et, Tempore vero 9#, 57.37”. Capere volui,immediate poft Emerfionem ftella,diftantiam ejus a proxima cufpide Lun&: aperui 20 partes micrometri, id efler 3‘, 34”. fed _ hzc nondum fufficiebant. Propternubes intercurrentes etiam nullam ampli» us diftantiam exa&tam dimetiri licuit, cum potius Luna tandem , prope hori» zontem ‚ penitus A nubibus obtegeretur, Interim colligo diftantiam ftelle efnergentis 2 proxima Cufpide Lunz 4‘, 0”, quam proxime, Cete- zum notandum, ftellam tam ante immerfionem quam poft emerfionem, limbo Lun® per aliquod temporis fpatium ar&t£ adhefiffe, quia Ocenltatio fatis procul & centro Lunz, prope limbum Lunz Auftralem fa&ta eft. Bis obfervavi Diametrum Lunz parallelam, Voluiffem quidem etiam Diametrum Lunz verticalem, & per cufpides, obfervare, qu& ob refra&tionem notabi- liter minores erant Diametro Horizonti parallelä; fed propter incommodira- tem Loci, & anguftiam temporis, eas negligere debui. Ex duabus obfervationi- bus paulödiverfis Diametrum Lunz horizontipärallelam eligere licet 31’, 40”. H Ur “- s8 N.VI. DV OCCVLTATIONES'’STELLARVM Ut invenirem valorem partium micrometri , feguenti die dimenfus fum, per eundem Tubum , Diametrum Solis, eamque inveni 179 partesmi- eromerri, Ex 20, Obfervarionibus Mor& Tranfirus Difci Solis per meridia- Bum, eam inveni 2’. 9”. 54”. temporis, quibus refpondent 32°. 28”. 30”, Grculi. Declinatio Solis fuit 10°. 24’. Sept. Inde eruitur Diameter Solis 31”. 564”, Cum itaque 179 partes micrometri refpondeant 31’. 563. per regulam proportionum facile eruitur Valor cujusvis numeri partium mi- crometri, Tempora Horologii feduld corre&ta funt ‚ex Altitudinibus Solis pla- ribus, die ıg. Aprilis ante & poft meridiem captis, non negle&tä differentiä motus Horologii ä motu temporis veri. Scilicet ex Alttudinibus illis pa- rallelis inveni, Horologium meum in momento vert-meridiei monftraffe 12H, 0. 40”. ut ita 0’. 40”. A Tempore Horologii fuerint fabtrahenda, Motus Horologit nimis concitatus fuit, fcilicer refpe&tu Temporis medii 20”, fingulis diebus. Sed Differentia, quä Tempore Obfervationis dies verus defe- eit a medio, fuit 15”, Itaque motus Horologii refpeftu Temporis appa- rentis five veri, fingulis diebus, five 24 horis, nimis celer fuit 5 tantum fe- cundis, Cum itaque die 15. Aprilis in meridie ab Horvlogti tempore fuerint fubtrahenda 0°. 40”: Die 1a Aprilis in meridie fubtrahenda fuerunt 0,35. & eudem die vefperi Hora 9. & 10, fubtr. o. 37. Eftitaque Summa Obfervationis. H vr u Immerfio & % , five Palilicis 9% 5.41) 246... Emerfio & 4, five Balilicis REDE 1 Pia Mora Occultationis - 0.16, I% Dimidia mora ni Allen Aus F Medium Occultationis 9% 49. 3% Diftantia minima * 2 Cetitro Lünze OH IS are Diamerer Yx horizonti parallela, oe :3uU 4% Huc pertiger Fig. 4, Tab. IH. Oeccultatio o X. Die 2. 20. jan, hujus Anni 1736. Luna margine fuo Septehtrionali - occultavit ftellam 5. magnitudinis, 0 J(. Ante immerfionem ‚& tempore immerfionis calum circa Lusam admodum erat ferenum, Sed. cum ex« Speita- FIXARVM A LVNA, ANNO MDCCKXXVI ; fpeftarem emerfionem, nubes tenues Lunam obvelabant , qu& fenfim fpis- fiores falte, impediverunt ne ftellam emergentem, Dec etiam illam polk emerfionem obfervare potuerim, Obfervario breviter ita fe haber, ——————— —. temp.Horol, | Tempus | part, |Valor I ofcillatorii [corre&tum | mier. Kr 2 ” H A a I A F 6. 41 2|6 4, 27 |Diameter Lunz 77130. 48 45: 44|6. +6. 9|” & prox.cufp. Pe 42116. 48 47. 351@ 48. o'*äremor,marg. del 91|36. 24 ı 50. 37 6. 50. 58 |* A remor, uf ye| 84|33. 36 46, 52.55|6- 53.20 |*ä prox, cup, »& | 35|14. ol]. 7. 53617. 9 1]*äprox af Je | 20| 8, 0 jo. 26|7. 10, spläheeen cufp. )e 18 m 33 1%. 617. 13 31 14 55 |7. 15. 20 —- _— 16. 31|7. 16, 56 7. 16. $1]7. 17. 16 | Immerfio ftelle, Obfervavi hxc in libero a&re, per Tubum meum Ypedum. Adrerar admodum afper & frigidus, quod obfervationem-alique modo incommo- dam seddidir. Stella & Septentrionali cufpide abfuit tantum 4',40”, ‚m & parte Lun='obfeura occultaretur, Gonfer, '3 Su0bs Fig. 5. Tab, UI, ogie HAI ER. N.VIL 60 EEE ol EEE N. Vik Obfervatio Echipfis Lune Partialis die 2. O&tobris Anno 1735, horis matutin« Vitemberge habita L F. Weitlero r I,V,D.& Prof, Math, Supı, Hor. Min, Sec, o “we 44 30 Lo prope Schickardum, Initium eclipfis, Vmbra appellit ad Schickardum, Limuss ei ejus afper eft & inzqualis, multis Biagniegue Pprominentiis paffim diftin&tus, - Paulo poft Iuna fubit nubes, If o totus Tycho obumbratur, mox iterum luna nubes fubir. 25 30 Portio lune obfcurata nigrefcit, nec macule per umbram telefcopio IX pedum poffunt.difcerni, 30 0 Vmbra appellit ad Grimaldum, jam trans umbram macule Iunares confpiciuntur, 44. 30 Vmbra totum occulktat Grimaldum, rubet portio lunz obumbrata, poftea nubes lunam tegant. a5 30 Vmbra recedens artingit Lansbergium D 2, ejus margo afper & inzqualis eft, 44 © Vmbraappellit ad Gaffendum, ı1 0 Emergere incipit Tycho. 36 - Finis fupra Snellium,, claro prope lunam colo, PARS PARS SECVNDA CONTINENS PHYSICA er MEDICA. 3 Puch rn Ne 2 Pr ner? Kain, Mes E N. IL en | " Auguft. Buddei D, Obfervationes Mifcelle circa offa, ES quidem - Pde zquivoco Ofhificationis pr&ternatu- n ralıs fenfü, Sfiicatio nomen eft in fcholis medicorum fat no» wm & ufitatum. Erroris anfam per fe, ob no- „tionis claritatem dare pofle vix quisguam crederet, modo ab incautis non inepte uife applicatum, | Diftiogunnt auftores offiicationem,, in naturalem, 3 & preternaturalem. Per naturalem proprie & qui- >: dem re£te, formationem offium corpori infervien- 2 977° im}; per preternaturalem mutationem cujusdam Partis mollis in ipfum os, vel fubftantiam offeam , intelligunt. Hanc mu- tationem , ofhficationis nomen plane non mereri flatuo, demonftraturus, u- nicam folum in corpore noftro contingere ofliicationem, hancyne certis in« eludi periodis, vel ur in fcholis loqui amant, terminum habere 4 quo, & ad quem, quo fuperato, nullam amplius in nobis contingere oflißcauonem, Evincam dein, tantum abeffe, ue mutatzfic partes molles in duritiem offi fi- milem, vera offa fiat, ut potius confufam, duram, & offibus plane abfimi- lem oftendant materiam, Litem iraque de fola offificationis voce ex pro= felfo movere non opus habeo ; quicungue enim fequentia zquo animo exa= minat, ipfum offfficationis przternaturalis terminum, non folum FR v "ig 64. -° N. OBSERVATIONES MISCELER 7 & vulgarem effe, fed fimul apertam involvere contradiltionem , facile vi debit, Oflificatio vera, fola, & naturalis altus nature eft , quo medianre ofla ad fabricam corporis neceflaria formantur omnia, Hec incipit cum ipfa generatione hominis, & licetin embryone duorum menfium parum vel ni- hil offei appareat, nihilominus quasdam ejus partes , pre cereris Grmiokes effe, aperte confpicimus ; circa tertium menfem in embryone hinc inde in- veniuntur loca, reliquis duriora, qu& oflificationis initinm conftituunt. Hoc modo natura pergit, usgue dum ad nonnm ztatis menfem forrus utero ex- clufus, & luci datus, iis ofibus, quibus tunc opus haber, perfe&te gaudear. Intercedit quidem, quod probe fcio, magna differentia inter offa recens na- ti, & adult ; illis defant proceffus varii, vix confpicni , poft partum dein evolvendi; cavitates variz per ztatem amplifcande; adfunt fpatia membra- nacea ofibus interje&ta, fuccefflu temporis replenda ; & id genusalia: ni-- hilominus videmus offa femper fequi conditionem corporis, cui inferviunt, hinc in embryone mollia, in feetu folida, in adulto folidifima funt, In omni hoc intervallo, uri jam dietum, offa valde inter fe figura , inole, & duritie difcrepant, femper tamen refpe&tu corporis cui famulantur, perfe&ta fünt, Nil mirum ergo, quod in corpore tenello & offa tenera fiat; fi forti- ora enim adeffent, quam corpus poltulat, vitiofa forent, Quodfi itaque ad- ultorum offa folum perfetta dicas, nihil alind, quam ofla adultorum,, fini per corpus adultum confequendo fufficere dicis, Offificationis itaque natu- ralis finis in eo confiltit, ur corpori in partibus elfentialibus bene formato, & ad omnes aftiones per ftru&turam fuam poflibilesapto, olla perfettere- fpondeant, Terminus ultimus offificationis naturalis non alleo certus in o- mnibus adfignari potelt, in nonnullis decimus quartus, in aliquibus vige- fimus, & quod excurrit, annus obtiner, Qui itaque hunc terminum adfe- ° eutuseft, in eo oflificatio plane ceffat, nec alia, quzcunque fir, locum ha- bere poreft. Hoc affertum, ut melius adftruster, poftulat, ut notemus, 1. Hominem omnium ereaturarum fublunarium effe perfe&tifimam, & per- fe&tionis elegantiam ex eo elucere, quod plures fines pre ceteris animanti- bus per ftrutturam poffibiles, confequi valeat. 2, Ad hos fines confequen» dos elegantem partium conflitutivarum requirere compofitionem , cohzfio- nem & diverfirarem; hin tot diverfos foliditatis gradus in partibus noftris mollibus & folidisobfervari. 3. Partes noftri corporis folidiffimas fine du- bio offa effe, 4.Hiscarere nequaquam nos, absque nota imperfettionis pos- fe, 5.Offa numero effe multa, quin imo figura & mole diverfa. 6.Quod- libet horum oflium in corpore perfe£to prefens, ad finem perid confequen- dum, tale & tantum requir. 7. Hinc fi vel minimum horum deeffet, cor- pus MurTdon ERRMIOSSAO 1 7 pus for imperfeftum. 8. Corpus humanum autem &uyny fui incremenri adeptum, experientia tefte, a&tiones per ftruturam (uam poffibiles exerce- ze poffe omnes, hinc perfe&tiffimum effe; hinc 9, offa tunc debere omnia priefentia efe, &perfeetiffima. Inutiliter itaque profe&td offificatio noya, ‚prefertim in fenip,vel ‚circa fenium , quemadnpdum in fie.dieta ofhifcatione ‚preternaturali.contiogityexpeltatur, Obftare tandem videri poffent, obferva- ‚tiones hinc inde frequenter occurrentes eorum, qui przternaturaliter, par- ‚tes in offa mıutatas invenerint ; cujus generis funt „ ofhihicationes fic didtz .durz niatris, valvularum cordis, vaforum , cartilaginum , tendinum, alia- -zümque partium, .‚Fateor nec.annnum, forte nec menfem ‚in diffe&tionibus «noltris hybernis pretetlabi ‚ubi fic di&ta.metamorphofis partis.mollioris in -folidiorem ‚‚offi &mulam, prefertim ‚in fenibus non occurrat. Sed refpon- -deo.; argumentum a foliditate fola heic loci defumtum inepte nimis qua- .drare. ‚Quicunque enim omne metallum ignobile fplendens pro auro vero ‚venditaret, .decipererur enormiter; fic & ille peccat graviter, qui duram in .Corpore,noftro preternattiralicer,occurrentem partem , antea mollem, pro- milcue, &- ftarim os ‚efle Pronunciat. - ‚ Videtur fine dubio h2e denominatio -ortuim ab ignorantia eorum duxifle, qui-offa prout externe apparent, fic &in- ‚terne pro confufa & inordinata habuerint mafla, dum potius, ut noftro pre- ‚fertim tempore inclaruit, mirandam &, que elegantem ftrufturam, ac qux- ‚liber mollis:corporis noftri pars, fupponunt; hunc loquendi modum dein- -ceps Secntiifunt auttores plane omnes, quem tamen .cafligare & corrigere „debemus ea fide ‚qua. claras certasque notiones:de partibus @cunomiz no- -Stre dare, hodie annitimur. Quodfi autem errorem vulgi male fequi quis- ‚ güam vellerz faciat , dum per me licet.._ Super eft, ur.experimenta, qu& »fedulus circa ‚lithiafin melius , quam offifiationem fic diftam preternatura- ‚dem obferyayi, addam,, Heec,funt fequentia, ‚1. Partesicorporis.noltri, que os- „hihicatz: dieuntur ‚preternaturalirer , ‚nunguam. fere torz: offex inveniuntur, „fed quadam (altem ejus partes,äta ut ne unicum vifceris integri in os mutari in „£brpore,vivo exemplum profter; in ipfis valvulis cordis petrefaftis’tenues -appenfi tendines; tales ‚ut ‚plurimum permanent, qualesantea fuerunt, 2. oOfhihcatio:itaque: fic,dieta prerernaturalis, hoc modo incipit 5 apponuntur «ihinc inde fibris gtana quedam ‚parva, dura, qu& 3. vifa, exemta, & con- itrita.materiam tenaeem, mucofam;,vel.albidam: quafi-terram larginntur, 4, «Sigonungirz.quod in fetionibus annofiorum perfzpe accidit, ur eulıro dis- hfecanti tale refiftens corpus, imo &plura „ occurrant , fibris intervenru mu- " ieofi glurinis appenfa , hiec ab: is avellantur ‚ & conterantur, modo fubitan- -sia:non aimis kompakta fit, eandem,materiam terzeftrem.conftituuns, \5,His 2 1 i ru pare 6% N. I. OBSERVATIONES MISCELL partibis duris remiotis;fibre molles, gtiibus adhirebant, adeo flexiles era, ac ztas in ejusmodi hominibus, permittit. 6. Ergo hc ofliicatio pr&ter- naturalis non femiper ab intra , fed ab extra incipit, 7. Dura hc gypfea » materia indiferiminatim apponitur, nullo fibrarum fervato ordine, 8.Mo= “Je femper crefcit, Kinc y. Partes indurate fnam quogue molem augent, id quuod fon Feret, fi Abr& fole compa&tz & liquido fuo concretz, folam hanc hetam ofhificationem conflituerent, 10, Forinatur itaque Cortex durus, ter= reus circa partem mollem, ut in proceflus falciformis ofificatione clare &- fzpe obfervavi. ı1. Hic cortex includit partes molles, eas comprimit,ex= "fuccas reddit, & in quibusdam nullum harum veftigium ‚fi diffringitur; fü- 'peref, 12. Hac osfificatio perdurat, major fir, vel'mihiör , (quousque ma= “teria, locus, & vires apponentes permittnne, 13. Pars ipfa fic dieta osfif- “cata compatta eft & dura, nec quicquam ordinati mönftrat. 14./Nec in- volucro ullo, ut vera offa, inveftitur. ‘15. Aquzx injetta, talis maner,'pla- ne non emollita, 16. Coloris elt albidi, AM'abluitur, nec 'acceditad illum, qui osfibus naruralis-eft,) 17. Magne portiones:hujus fubftanti='cultro di. “ feinduntur , Vel abraduntur ®gre, hinccertöirefpettu ipfis’ofibus duriores funt, 18. Pluvie & folis calori expofite albefeunt quidem, fed nullusifie brarum ordo in fuperficie externa obfervatur, nec ı 9. Mierofcopii ope. 20, Spiritus acidus ejusmodi portivnibus affufus, corrodit quidem fuperficiem, eamque inzqualem reddit, fed'nön eas folvit, 21. Pars’corrofa aqua ab- Inca ‚ dat materiam’tenacem terream 22, Igni inje&ta pars qu&dam licerex- ficcata, fammanı non dat. Nec 23. combufta foetidum fpargit odorem empy- revmaticum, 24. Nec nigrefcit, Aamme vivz injefta, quemadmodum ve- rz osfium portiones, quibus olei-medullofi guid’ineft, facere folent 25, - " Magnz iterum portiones zqu= calide inje&ta, &co&tae, nihil'olei fuperna- tantis monftraat.. He funt phenomena qu&! circa lithiafin partium quarundam 'mollium 'obfervare potui, "Monere tatifen/oporter , mutatio» Dem memorararım partium mollium in fabftantiam duram , osfi emulam, non femper ubivis fibi fimilem efle. Priniafpecies ejus , hzc eft, quamı de= feripfi , qua femper molem anget & crefeit,"uti jam in’ precedentibus di- &um, \ ‘Altera Species eft, quam circa arterias 4 cörde renjotas'aliquando - obfervavi. Diffecando nempe mufculos'pedis,:& abfeindendö vafa, qui= bus non opus habebam; fenfi durum’ quid cultro renitens ; infcius quid rei - fubfit , examen inftieui, & reperi fuperficiem arteriarum interoam crufta te _ nui terrea indn&tam, fervata canalis figura , majoris tantum diamerri 5 fed non femper ubique per totum. earum traftum ;fed hine inde, Hujas lichi. afis fpeciem memini jap ab’aliis effeobfervatamı, "Supereft urde pr cas ALIIIUICHKOACOSSANNENIO 1.M 67 Sfcationis fie dieke ‚preternaruralis Specie , gue non oppofitione materie cujusdam terre= ab extra fed & fola partium fibrofarum compreflione & & liguidorum intus contentorum coalitione ortum trahit, alıquid addam.H«c ontingit ut plurimum circa bafın vaforum cordi vicinorum ; conftituunt hzc.loca initium aortey. dum & cordis finu finiftro emergit, Inveni (zpe dietum aorte initiam-durum renitenszifed/ nunguam perfette offeum, ita, ut mihil ditio&ti amplius ‚in fabrica -arteriarum.alias confpiciendi fuperfit, Moles vafıs hoc in cafü non augetur , licer ob ztatem & fortem heic loci eonftriktionem folito durior fir, . Quis itaque cum ratione aorı= initium osfihcatum dicie, dum nihil amplius'fattum, quam ur Abr& ejus magis in- vicem applicatz, & fucco fuo.concretz fine? Du& tamen faif® hypothefes anfaın mihi pr&buiffe videncur, ut promifcue omnia dura corpora , antea mollia, osfificata dicamus, Prima hc eff, quod communiter ftatuatur, fibras efle fundamientum omnium nafcendorum folidorum, & ut folida efingantur varize formz, molis , & duritiei,. nil amplius requiri, quam ut cauffa adfiz, quz fibras has uno loco magis-aduniat & compingat, quam altero, ac fi for- fan torum: corpus hoc-modo reddi ‚pofler offeum, 'Concedo quidem cum emnibus, qui; ‘quidgnid in generatione nafcendotum folidorum proprie sontingir „ obfervarunt , fibram largirı primam ideam folidorum : fed non latimmdis' nem. Quin imo talia frufta, in finw falciformi fub osfibus fincipiris hz= - renti, hinc inde reperi, qua auditoribus aliquoties confpicienda dedi, dum in eodem fubje&to, a quo hc perrefata defümfi,'nil guicquam osfificati cire ca valvulas cordis, nec bafın Arteriartun reperi. "Nullas certe nili Anaroe mi& imperitus, & qui de fabrica hujus finus, ejusloco, &'adhzfione nik no= verit, fibi concipiet, hanc fic ditam osfificationem, nimium motum & at« tritum pro cauffa habuiffe ; ut alia exempla jam taceam, Ex’his ur rem finiam abunde cönftabit‘, nullam nifi unicam 'hanc'& folam fupra deferi® ptam naturalem iin corpore noltro contingere: Osfificationem; hinc vocem hanc ad quanicungue Aliam murationem prerernaruralem absque meru malt conceptus’vel ignorantie non poffe applicari ="'javabir potius' partes! illas duras pr&ternaturaliter occurrentes, nullius ufus in.corpore, fimpliciter, z= duratas vocare, Quodfi autem quis velir, osfiicationem prternaturaiem €0 usque non debere intelligi ‘ac fi per eam nova offa formentur „led: quod fübftantia folum emergat osfibus quoad fenfüm ezternum &ıhabitum fimi- lis, ideoque talem atum osfiicationem praternaturalem' polfe:diei, credat? refpondeo, aurum quod fua natura mineris tale, quale educitur ineft, vo= carı poffet aurum naturale, quodcunque alind aurem, deceptoribus paratu fa« cile ignobile metallum, quod cum’auro fplendore 'externo aliqualirer con« venit, poffer dici aurum praternaturale, | Sed‘ quis: hanc’ denominarionem non derideret? 'Manet itaque cuiliber rei (ua propria appellatio; "qua, mifi inanibus ludere velimus verbis, abuti non licer, Obferyatio II. , Kor IN B3M > De Exfoliatione, € quousque ea in morbis ofam 7 expe un di | EINGER .% Ki N curatione morborum cirea offa öceurrentium, ubi ipfa offttum rn absque fpe integr& reftitutionis, male affe&ti, wel liefz'eff, commtihe anzium Chirurgorum defiderfänt eft , it exfoliatiotlein, cujus ope/eihörtud 2.3 h oflis »bu0 > CIRCA :0SSA. M 69. ofis pars & (ana liberetur,, procurent. , Neceflariam ejusmodi exfoliatio= nem, 4 mutato,offis colore naturali, inzqualitate uperficiei, fortore ex ipfo offe exhalante, aliisque figais reöte judicant ; fed plerique limites futorz ta- lis folutionis male ponunt, & iadiferiminatim ita, ut per totum oflis traftum, ideft, per totam ejus fübltantiam , eam contingere poffe, fibi,perfuadeant, - qua pe dein fruftrati, amplius quid peragant, nefciant, | Ur iraque certi (i» mus, an, & quousque exfoliatio- (ic dıdta fir expeltanda, pauca de offium, diverfa fabrica ex obfervationibus recentiorum erunt adducenda, Offa corporis humani licet perfe&te dura primo intuitu appareant, ira ur copfü«, (am folidamque fingant maflam ; nihilominus attentiori examini fubje&ta, non ‘pet totam ejus fubllantiam-tam dura funt, fed recondunt intus fub- ftantiam fpongiofam. cava varia formantem, Cum itaque offa.zque ac re= ‘ liquse partes molles corporis noftri, inter partes organicas referri merentur, hz autem notam fuam poflident charatterifticam, qua ab alıis facile diltin- gui poffunt: fic & offa , nota tali generali non deltituuntur, qua cum omni« bus.fui generis conveniunt, , Qua de retamen jam ex profeflo agere, locus vetat, * Triplex itaque ofium eilt (ubftantia, (ed non ubique in omnibus re= perinnda; quedam fed pauca offa unicam, pleraque duplicem, nonnulla triplicem poffident fimul, Priına fubftantia omnia ofla, ut cortex, cingens, externa dicitur;5 hc reliquis omnibus, fi adfunt , femper durior „ periofteo, ein&ta, utcunque fplendens, fola coloris naturalis oflei capax, lamellatim eoherens , duritiem in offe-proprie conftituens , fibrarum carnearım,& ten- dineärum -in..os implantandarum unica bafis ; non ubique zque crafla ; in magnis oshibus, qua fibulofa dicimus, & circa eorum diaphyfin, magna, in reliquis vix paucas lineas denfa, fola idonea eft qu& noxas osfibus applican« das arceat,, iisque refiftat, hac deftrufta, relique oflis fubftantie corrum- puntur facile, . Hanc’externam excipit altera, huic contioua, & ab illa per ‚[eceflam fibrarum orta, non.amplius lamellas efficiens , cellularis vel fpon- ‚ giofa ditta; in ofibus,triplici fubftantia donatis media; in his qu&_dupli« . em admirtunt , inter utramgue tabulam fita, facit ut offa leviora fint, & cellule pro receptione, & diftributione fucci medullofi formentur. _ Hans demum fequitur tertia, & ultima offium fubftantia, reticularıs di&ta, cum duabus) pr&cedentibus, prefertim fecundä, continua ,ab.hac per feceflum fis lamentorum fubtilium exorta, hinc zgre'ab illa feparabilis, propria diver- ticula retiformia, invicem communicantia, membrana arachnoidea inve- flira, eficiens, ut medulla in iis deponatur,, foveatur , & ex iis diftribuarur, In offlibus maximis fibulofis certa arte paratis triplex hzc fubftantia manife- Rede jüchnde fimul confpicitur ; in planis & convexis prima & fecunda ad- H3 j eff, 70 N. I. OBSERVATIONES MISCELLIE efk, ut in ofibus cranii, coftis, vertebris, aliisque plurimis, apparer: Ti quibusdam fed paucis offibus,urraque fubftantia externa, ejusgue lamin® tamı arte fibi invicem videntur junet=, ut fubltantiam fecundam,, vel perfette, ut in quibusdam offibus faciei; vel hinc inde, ur in offibus fcapule & ılii, excludant, OQuam utilis imo & fcitü maxime neceffaria fit in curandis mor=-' bis ofium triplex hzc in fe diftin&ta fubftantia, quilidet agnofcer facile, Ur itaque de exfoliatione dicam, hanc in cortice externo foluin contingere, adfirmo; hic enim precife eft locus ubi fbr& oflex invicem nexz, bra&teas' vel fquamulas efformant, dub hac forma ab offe male affetto dein feceden- tes, nec ä fecunda & tertia offium fabltantia ungttam expeftände. Cum autem fubftantia externa non ubigue,uti jam monitum , zgite'craffa fit, dum offa prefertim fibulofa circa apophyfes hoc cortice duro‘, vix aliquot lineas' lato, teguntur, quin &C corpora vertebrarum imo plura offa, quoad volu- men externum fat magna, fimili modo fe habent} omnis Chirurgi cura in eo refidet ur quevis corporis noftri offa bene nofcat, prefertim qua & qua= li (ubftantia fint donata, imo quo precife fines (int fubftantie dur® externz, ne in prognofi & expeftatione future exfoliationis decipiatur. Accediv quod cuilibet Chirurgo notum effe debeat, quantum & quale ingens prefi-) dium natura, largiendo talem durtim corticen , contra injürias quascungue ofliıbus metuendas, iis dederit, ne nimis frivole in eum, noxiis'agat medica” mentis, Cauffa autem cur exfoliatio in fecunda fic dilta fubftantia caver- nofa, vel cellulari contingere non poflit, ex eo elucefeit, 'quod Abre offex sin tam arte fe tangant invicem, ur laminas vel föliola'efforment, fedpo- tins Hlamenta rariora, diverfo ordine nexa, & irretita pro cellularum con« ftruktione, conftituant. Quod fi-aurem contingit, ut maluın eo usque irre- pferit, ur deftru&ta fubftantia externa, vel aliqua. ejus plaga, ad fecundam» pervenerit: flamenta h&c modo tennia'y, modo craffay"modo longa weh “brevia cito diffolvunmr & eximuntur, Tandem circa exfoliationem, monere nom inconfultum duco,' ne Chirurgus|nimiis cito‘ad; procuran-ı dam 'exfoliationem fe aceingat , que licer in fe fpeltata folius nature opus fit, perverfis , & inidoneis tamen remediis promoveri potefl,” ‚Fa- ciat potius tenterque omnia, peritus in fua arte Chirurgus, ur -corticem hunc conferver incolumem, vel fi.nulla preter exfoliationem falusı fir, fa= ciat quantum potelt, ur natura defeftum-pro viribus refarciat,' =" -# 1777 N ICIRCA"OSSA, y. 71 Obfervatio IIE' . De Carie osfium tarfi,, ut plarimum exitiali. B" ante aliquot tempus in Praxi obvenere exempla, qu&, quantum in» terfit fru&turam: offium bene noffe, abunde probabunt, .. Jnvenis ro- buftus viginti fex annorum ‚plethoricus , onus, cui levando impar erat, in pedem dimitti paflus, ftatim dolorem cum rubore in regione tarfi perfepti- ebat, fubfequente inflammacione totius pedis, , Chirurgus vocatus refolutio- (nem tentat fotu antiphlogiltico, nec fine {pe, Difparebat inflammatio, reli« -&ta folum, imperialis dimidii magnitndine, macula, Dolor & zfius re- mittebant ,„ folo fenfu punftorio in loco affetto fuperftire, Hunc Chirurgus 'emplaftro tegir ; menfis decurrit unus, & alter, absque mali " vel increfcentis vel deerefcentis nora fenfibili; patiens interim muneri con=- - „Serovacat, usque dum circa finem tertii menfis dolorem. cum rubore in- crefcere fentir ,.& videt; purans, tamen ä calcei nimia conftriftione oriri -hzc omnia, emplaftro fuo fretus, fpernit furura, Paulo poft macnla lau- data intumefcit , vehementer dolet, ita, ut doloris impatiens zger , Chirur« gum arceffere jubear, Hic locum affetum digitis tangens, Auftuantem fub ‚eure fentit materiam ; fuader irague ut aperiatur, Exit ichor tennis, ali- Br feetens, Vocatus & ego, anktor fui ut ftilo explorentur fubjacentia, ıhoc falto, fuperficies oficulorum quorundam inzqualis & erofa deprehen- ‚ debatur; prferipfi que ufui interno conducebanr „ monuique ut res ferio \traftertur. Chirurgus interim magna promittens, curam brevi feliciter fe abfoluturum, fpondet, Vulnere jam fatto, tentat mundare locum, & os- -fis inzqualitatem furura exfoliatione ‚tollere ftuder, Sed quid accidir? poft -aliquot feptimanas fub planra pedis, loco: priori oppofiro , Auftuans quod« «dam fentit.iterum tuberculum, quo examinato, abfceflum fubtus herentem, „nec.(ine ratione, fulpicatur,Aperit itaque locum elevatum, materiamque jam „magis-purulentam fatam, educit; offa vicina flilo pariter tafta, erofa de- „prebendebantur ;, vulaus ampliatur ita, ut novum priori refpondeat, Pes rtöms; intumeleit, & integumenta fupexftrata' fungofa quali, carne luxuria- bant, - , Viogatus iterum , obflupui, & ut removeantur unguenta, precario \hic fperendam exfoliationem promoventia,juffi ; loco affe&to iterum ftilo ac- „‚ ot 2. fich) fatis indicavi,.quod feil, per fe folum non caufticum fir, fed cau- fticitatem cooperetur, vel etiam, eam certo refpe&tu caufari poffe, fla- ti potefl, d) pag. 53. magis ad cauflicitarem zur’ &foxnv fic ditam refpexi, atta- men & hoctantum quousque hc in falibus a/ealinis fefe exerit, & fe- cundum 1) Obfervationem, quam huc usque inftitui fententiam meam, falvo cujusvis examine, declaravi, me hucusque nullum fal alcali caufi= cum absque additamento mwnerali producere poffe, fed ideo crede- re, quod principium inflammabile rerrez indolis in aligua mine- rali materia concentratum unic$ falibus alcalinis admodum ‘caufticis eficiendis anfam pr&beat, velquod falia hzc exinde primario cau- ftica reddantur. 2) Memini ibidem fimul falis cujusdam alcalino - volatilir, quod, fi ipfi ex regno minerali quicquam addideris, etiam abinde eximie cau- fticum fi, © e) Tandem fententiam hac de re difputata non fero decifivam vel invinci= bilem. Alias loco citato'monitum ? originem 'eflentie cauftic® altiors indagine indigere, non adjeciffem , ex quo judicare licet, me hac de re problemarice quafi fcriphffe, & cuilibet eam propofuiffe, ut medi- tetur, an etianı, r&ter meam, Ö& meä magis convincentem rationem - reddere, aut ulterioribus experimentis eruere poflit? + Quam din igitur & nemine convitus aut melius inftru&tus fuero, o- pinioni mex inhzreo, & eö fortius, quo minus ea ex puris fpecnlationibus orta‘, fed rationibus ab-experimentorum veritate deduttis fundata eft, fiqui- dem Acida cauftica, que mihi opponuntur, opinionem meam potius ftabi- - Kunt,'quam infringunt, Etquid multa? ‚Monftres, velim, mihi unicum cauflicnm alcalicum, imo, ut audacius agam, caufticum unum acidum, in quo plane ‚nihil iftins principii infammabilis fufpicari, & quodam en adellg - /SALIVM ALCALINO-FIXORVM;: 2) adeffe demonftrare poffemus, Rei aut penitus imperitus fum , ant aperte confiteor; me nullam adhuc fcire, qui tamen inrer 'hec cauftica nullos nu- dos fpiritus acidos refero vel intelligi volo, quippe qui, diftin£tionis gratia, non Spiritus cauflici, (ed corrofivi plerumque appellari folent. _Etfi Mergu- rius fublimatus non Mercurii cauftici, fed fublimari nomen.retiner: nihilo- minus valde cauflicus eft ; nec non puri fpiritus corrofivi certo modo adge- nus caufticorum referri poflunt, id tamen in materia queflionis non admit- to, & quidem prolixitaris evitande caufa, quia hic non nifi de cauflicitate, quo fcilicet modo in fixo-alealicis falibus ortum capiat fermo eft. Alias & fcopo aberrantes , etiam in-Septica, Efcharotica, inflammantia, rubefacien- tia, urentia, velicatoria & alia his cognata incideremus, qu& licetomnia & fin- gula certo modo ad Familiam cauflicorum referri non tamen fimul eodem modo tra&tanda, fed potius modo hic modo illic caute ab invicem diftinguenda funt, quorum tamen plurime de inflammabili etiam partici= - pant, Proinde differentia caufticorum: acidorum & alcalicorum, nec non memoratorum acidorum jn effetu cauflicorum , & purorum acidorum mi- neralium aut nudorum Spirituum corrofivorum bene advertenda elt, $s. VII Autori honoratiffimo, Regnum vegetabile per fe aliqua cauftica fuppe- ditare dicenti, incumber, ea primum denominare ; quo fa&to, mei erit in- Quirere, an cauftica finr aftu, aut nonnulla tanrum ex cognatis fupra allega- tis. AÄnte autem, quam eorum nomina mihi detegantur, anticipando au- derem declarare, ea non fore entia fine materia inflammabili, quippe-quz. fubftantia non facile & grege abeffe folet ut quidem in caufticis omnibus nifi potior perfona fecundum ad minimum (priocipem tamen) locum tenet, uti omnino in Cantharidibus ‚ ratione effe&tus veficatorii, nec non in pluribus vegetabilibus rebus certo modo cauftic& agentibns expertus fum, g& vm ‚Obje&tionum autem pro una parte finiend® gratia, opinioni mex ad. huc & tam diu infilto , usque mihi quis Sal alcalino-fxum.saufticum, quod fine addita materia znfammabili produ&tum fit, ob-oculos ponat eoque ipfo me convincar ; fiquidem ilte obje&tiones fententiam non concutiunt: a) quia nulla penitus alcalica cauftica, de quibus tamen fulis fermo in - deripto meo fuit, fed acida cauftica, quorum mentionem non feci, concernunt, - b) quia, ex fuperabundanti etiam in ipfis his acidis caufticis principium inflammabile continetur, - art $. IX, g6 N. IL PARS PRIMA DE VI CAVSTIC N aggin 2 » app B, In altera’primi dubii parte hzc quellio movetur + an vis canftica Sali- um alcalino fixorum non potius ab acido concentrato derivanda fir? Cu- jus probandi gratia Dominus Autor fex dilta cauflica acida, fc, Mercuri- um fublimatum, Oleum Mercurii Maetfii, Butyrum Antimonii, Mercuris um przcipitatum rubrum , Lapidem infernalcm Lunarem & viride ris allegat ; fed refpondeo. iS 1) Quod in his caufticis acidis maximam omnino partem , guin primario Aleidorum concentratorum tatio habenda fit , imprimis Mineralium, quip- pe qu& in fe jam corrofiva funt? & licer viridi eris quidem acidum con- centratum tantum vegetabile infit, hic fimnl tamen cuprum per fe fepts- cum confiderandum eft, $ 2) Sed non perfpicio, quomodo ab his corrofivo-mineralibus-Acidis , ur& ä vegetabili, alio plane modo, nempe’fermentatione falto, Acido, & quidem concentrato, in univerfali autem 4 talibus antea feparatis, jam fumme concentratis, & preterea in flatu corrofivo exiltentibus -falibus , ad illud admodum debile, nunguam purum & nudum , {ed indammabili- refinofis, gummolis atgne terreis partibus cinetum feu involutmm Aci- dum , quod in illis vegetabilibus-forte laret, ex quibus falta alcalino -figa ufualia pr¶ntur , quin ad.caufficitatem.Salis alcali concludendum fir? Omne fal acidum naturale in toto Regno vegetabili multum abeft ab illa poritate, & adhuc.multo plusab acrimonia, gradu aciditatis vel fortitudi- ne, quam acetum aut acıdam-vini concentratum.poflidet., cui quippe ne - comparandum eft; multo minus incomparabiliter multo foruora &.cor- zofiva acida pura mineralia ad falia acida nativa vegetabilium referri oflunt. \ $ Acidum nativum in regno vegetabili fortiffimum in Tuccis aliquibas Fruftuum , ut.memini , inveniretur , gquod tamen adhuc longe ab. ace= to vini fermentatione produfto, & adhuc plus ab Aceto congentrato, quoad puritatem & fortitndinem abeft, b) Salia effentialia in comparatione jam multo debiliora funt, ac parti- bus oleofis plerumgue abundant. ec) Spiritus Empyreumaticos Vegerabilium, Ti quis ingenii vim & plus ar. tis adhibens, concentrare vellet, ad eundem tandem gradum actditatis, quö acetum vini pollet, reduci poffe credo; fpiritms tamen hic jam fe- . paratos velim intelligas. His - _ °s 2 1 SALIWM ALCALINO-FIXORVM. 81 His tribus’modis Sal acidum in regae vegerabili omnium clariffime a- '- nimadvertimus ; nam »quicquid eJusdem alio. modo hinc inde fe offert, tanti non elt momenti, $. XI. Hinc in produftioneSalis cnjusdam alcalici fixi & quidem cauftici, ne- que puri fücci nativi, neque fpiritus empyrevmatici concenrati, multo mi- nus fucci-in acermıy fermentati & concentrati „imo fi vel cineres clavellatos & alia falia. ufnalia& cineribus Ligaorum , herbarum , flipitum &c. confi- dero, ne quidem falia effentialia tanti func momenri, cum ex iis lignis vel herbis, qu& fat multum falis alcali fnppeditant, neque fuccum multo aper- to fale acido conjun&tum , neque fal effentiale in effeftu , neque liquorem aliquem aceto concentrato, vel Spiritui empyrevmatico arte concentrato fi= milem, ope infufionis vel exco&tionis eruere & demonftrare poffimus, & preterea in incineratione certe plarimum Spiritus empyreumatici , cui ta= men fal acidum apertum inelt, adhuc perditur, Interim, Jicer (uti ipfe f@= pius dixi) multum falis acidi, durante operatione & produtione falis alca- li fixi remaneat ; tamen illud jam non amplius ceu nudum acidum, quale in quodam fucco,, in fale quodam effentiali, aut in puro fpiricu vegerabili fu- liginofo fen empyreumatico fefe offert, nedum cen acetum concentratum, multo minus ceu acida mineralia concentrata & corrofiva, fed ceu partibus terreis faturatum,, nifi potius fuperfaruratum , & hinc debilitatum nec am- plius, inftar falis acidi, agendi vi pollens, & tandem, cum in incineratione adhuc aliqux partes inlammabiles fixiores inafları paffe fant, & ambobus Jam meinoratis conftitutivis fe immifcuerint, confequenter omnia tria invi- cem fibi commifta & fubrilifime involuta fint , ceu plane novum , diftin- &um & fingulare Mixtum confiderandum eft, id quod & in effektu ia fele habet, Et propterea hoc de novo faltum , nunguam naturale, fed fola ar- te concretum falinum, jam multis abhinc annis non amplius fal.acidum, re- &ius autem, quia plane aliter , &tinverse cen fal acidum vel contrario mo« do fefe exerit, potius fal ant-acidum feil, oppofitum alicujus Salis acidi, ple= zumque tamen Sal alcali appellari cepit, ; ZI, Et igitur falia alcalino-fxa, di&to modo, ex fale acido oriantur , aut, erh, fal acidum ad produftionem & ortum Salis alcali fxi requirarur: non tamen fequitur, (al ejusmodi alcali ex fale folummodo acido conftare, aut effeftum caufiscum falis alcali 2 folo.acido oriri.: Experimentum facias, ve- lim , cum tali vegetabili, five ligaum fit five radix, herba five cortex, vel quicquid finile, quod alias fat falis 2; fappedicare foler,. fal acidum ifti ab: inna- 82 N. II. PARS PRIMA DE VI @AVSTICA innatum arte feparare imd concentrare, & deinde periculum'fäcete'an’ eri- nis, lana ,fulphur, plumse-&c, per id fimiliter folvantur , & inftar falis al- eali cauftici perfelti fe gerat, licer hic in Sale alcali nequidem nudum: vel liberum & purum {al acidum fibi-quis concipere poffit: mihi in falıbus al- calino-fxis uno tantum artificiofo aliquo modo vix _veftigia falis alicujus a- eidi detegere conitat ; conträ plane nefcius fum, quod in produftione falis alcali acceflir, & ad ejus conftirutionem requifitum fuit, »naturale prius fal acidum jam rurfus exfuendi, refufcitandi' vel tanquam vegetabile acıdum, ac antea fuit, feparandi (eu reftituendi, os sm. In Alcalificatione converfio Salis NR, non fimplex fortaffe diffolutio, fed perfeeta quzdam refolutio mixti, & tandem nova compofitio Phyfica occurrir, & quidem ope violenti inftrumenti, fcil, ignis, & hujus adhec non leniter calefaciendo-auziliantis, fed deltruentis operationis , intellige, mediante combuftione aut incineratione; hic qu&fo , fibi quis proponat re- ducere aut refufcitare, per. totum vicz fpatium fruftra laborabir, cum id efe ficere in nullius poteftate pofirum fir, $. XV, Jam cum - a) quod ante fuit, naturale, debile Acidum vegetabile per fe. non caufli» cum, nedum tanta , qua perfeftum Sal alcali caufticum „ cauflicitare gauder; porro ' e b) iftud fal acidam incineratione maximam partem in.auras evolaverir,& c) in. refiduo mixto (quantum fcil. falis acidi in eo remanfit) id acidum fere omne deflruätum fir, vel minimum aliam plane naturam indue- sit, & cum ceteris duobus ingredientibus in novum,, toto celo & fale acido differens, mixtum falinum , quod fc. in omni modo & in qua=« vis proportione Acido contrarium fe exhibuit, ingreffum. fit: nullam igitur rationem longe abhinc video concludendi ‚.cogitandi vel fufpi- candi, Salibus alcalino-fxis caufticis apertum adhuc Sal acidum con» centratum, vel lateraliter vel fuperficietenus, ineffe, quod inftar Salis acidi ageret,, vel a qno vis cauflica derivari poflet. Magna certe, quam tamen hic oftendere non attiner, differentia inter efleftum can- dticum alcalicum & inter effe£tum cauflicumacıdum intercedit : nam in cauflicis acidis aperta falia corroffva & concentratz continentur; fed quisnam talia caufticis alcalinis tribuat aur üis ineffe demonftrer ? In Arte Chymica fcias bene diltinguendum efle ingrediens a fo- um, 'SALIVM ALCALINO-FIXORVM. 33 Jum, a mixto:aligao novo zcui hoc'ingrediens accefir, vel quomo- docnnque ufui fuit,, & attendendum , 'quid jam hoc novum anixtum © fit," Mentem meam hac de re duobus exemplis aperiam fl 7) Cninon eonftar} omnium forifiond fal acidum concentratum, Ole- um fe, Vitrioli,, ‚materiam effe corrofivam &'apertum juxtä fal acidum ? Jam vero firei aliquid materie inflammabilis, methodo Srahliana nora "addas, velid in fulphur reducas, id acidum-tamen in ifto novo mixto, . idem & priftinum‘ acidum eft arque permaner, & rotum fulphuris fere pondus reddit, ita ut in una fulphuris libra five in XVI. unciis vix unam drachmam materiz inflammabilis invenire queas. Sed, quando hc far magpa quantitas acidi in. proportione fui tam modicum PAoyisä accepit, - & cum hoc novum mixtum, quod {ulphur appellamus, conftituit: quis hominum diceret id in hoc fkatu adhuc fal acıdum effe, aut in diverfis . relationibus fe inftar Salis gerere aut agere? Nam nequidem poffider -, ‚a) totam formam, cum neque liquido neque ficco cuidam fali fimile fit; b) nec principalem & univerfalem proprietatem omnium falium, quia aqua, quantum quantum ejus adhıbeas, non amplius mifceri neve fols vi permittitz _ ©) potiffimam-& fpecialem proprietatem, cum aläs Sal fixiffimum, fortis- fimoque igne vix elevandum fit, jam tamen leviffima fammula faci- lime fe elever, &in auras evolet; . d) quia hoc Sal acidum mixtum jam non amplius Spiritui vini permi- ( Un 3 eier hinc tamen non fequitur, aliquid eriam acidi fui, ne- v fcerf permittit ‚utiantea Oleum ita fic ditum Virrioli; ’€) quia plane nullum guftum falinum, adhuc multo minus corrofivum continet, prztereaque plures alias alicnjus momenti qualitates perdi- dir, e contrario autem jam plures alias fibi, & plane novas, huic a- cido non convenientes imo impofhibiles proprietates induxit. | est 3 $ II, ‘Notum quidem eft, ordinariz pr=parationi Mercurii fublimati corrofivi dum torum Vitriolum in preparato jam Mercurio fublimato immixtum ‚adeffe (uti & re vera non adeft). Cujus rei plura exempla allegare pos- . fem. wi 2 3 er $. XV Rebus fie ftantibus enidem declaravi: a) ad conftirmendum , efficiendum & producendum fal aliquod alcali fi xum vel fimplicius vel magis caufticum fal acidum reguiri; La b) illud 84 N. Il. "PARS PRIMA DE VI "CAVSTICA . b) illud etiam certo refpe&tu in ftatu plus-coneehtrato , dum al alcali - fixum a&tu producitur & fit, affociari. 8 ur Sed non dixi, & ‚ne fufpicari quidem poflum, heque aliquis ala Anh ftrandum fufcipier, illud jam , 'novo alcalico ımixto fa&to , & fale alcali puro ac perfe&to exiltente, ädhuc idem aut in hoc fatıi infar falis acidi eoncentrati agens confiderandum efle, Quare omnes:, qu& contra hoc al feparatim acıdum alias formari poffent conclufiones & obje£tiones, fpon- te cadunt, quippe que'in: caullicis Salibus alcalicis’adhuc minus atten- - duntur; multo autein minus caufa- caußicitatis A Sale acido vegerabili in falibus ejasmodi lixiviofis derivari poteff, 'g XIX. Tandem torius obje&tionis prime finem faciendi ergö , affero adhuc, me PAoyızav in fe non ut cauflicum,, licet id in adtiönem igneam pofitum fatis aperte in cauteriis atualibus aut in igne communi obfervemns, fed in hoc mixto tantlım, tangtiam flimulum (fi ita loqui licear), vel tanquam rem caufticitati maxime infervientem & cooperantem, refpicere & ‚judicare, fi- quidem a) neque fal vegetabile acıdum folum, b)neque fali alcali inhabitantes partes terrex feparate, €) neque fal acidum terrz junetum folum ejusmodi eekum En oltendunt, j Su Dis $i quis sgitur dixerit, Sal alcali: cauflicum tam & parte ‚alis- acidi, da acceffit, quam Materiz inflammabilis, vel utraque fimul inflar canftici.fe ge- rere: ipfe quidem hoc concedo, ä declaratione tamen mea (pag, 28, fatta) interim non recedo, quod fcil, @Aoyızcv nihilo minus prima caufa cauflici- tatis, Sal acıdum autem prima caufa Solubilitatis in producendo hoc; novo alcali-falino concreto fit. Argumento meo hinc robur additur, quando fim- plex fal alcali fxum ‚ quod'parum aut nihil ‚confideratu digni xur’ Ekoxgiie cauftrer pr fe fert, ide novo cam ejusmodi materta minerali , cni ®Aoyısoy concentratum , fixius, & plane nil falis acıdı concentrati ( (guod quis demon« ftrare pofler) ineit, Kombi) quo ipfo qualitatem manifefte caufticam ple- niffime accipit; cum contra hic effe&tus fe non exerat, quando idem fl al- cali fimplex de novo cum vehementiffimo,, vel quodcunque excogitari PoS- fer, fortifimo fale acido eoncentrato combihetur, ' Quodhi ‘hoc ulimum vera eflet caufa: in hoc fe caufticum cert& prodere, contra cum additamen« to materiz inflammabilis plane nil cauftici oftendere deberer, $, XL, SALIVM ALCALINO-FIXORVM, 85 $. XXL, ‚ Hanc ultimd queftionem Clar, Autor in medium profert: an nitrum cum carbonibus alcalifarum minus caufticum fir quam id cum Regulo anti-. monii martiali alcalifartum? Cui paucis refpondeo: quod fic, Nam polteri- us ex hinc nitri exprefle cauftici, prius autem fimpliciter nitrifixi (uti con- ftat) nomen gerir. Ratio differentie per fe pater, id quod jam in leftioni- bus meis ionui; quia nitro caullico plus illius @Acys®, quod regulo mar- tiali ineft fixioris, concentrati fe immifcet & adhzret, & hoc modo minera- le, quod caufticitarem magis auger & promoyver, fubjeftum accedie , id quod in alcalifatione per carbones non fit. Nam licet in prima nitri pre- paratione plerumque, aut in multis locis etiam minerale quid, fcil. Calx viva addatur, aut lixivium faponarium adhibeatur: hic tamen acceflione a» cidi nitrofi cauflicitas hec infringitur, totum alcali temperatur, & in fal medium f[aturatur, quo fit, ut poftea in acidi deftru&tione, aut in alcalifa- tione, qu& ope carbonum fit, fe non tam cauftice exercere poflir, quam fi novum , concentrato & magis fixo, quam vegerabili & carbonum indolem habnte inlammabili, inftruftum minerale additamentum reciperet, Id quod tanro magis eö confirmatur, quod purum nitrum fixum , carbonibus paratum,, maximam fimiliter partem magis & aperte cauflicum facere pos- fum, quando id nitrum fxum non nifi cum calce viva, ceu aliqua de novo accedente fubftantia minerali combino, mediante aqua conjunttim conco» quo, deco&tum filro, deinde infpiffo, & calcinatione ab adherente humi- ditate libero, - En Pars Secunda De Converfione Salium alcalino fixorum aeri. expofitorum z in falia neutra. $. Xu, . Mihi certe perfuadeo, dubium hoc fecundum clariff. Autori, qui de certitudine hujus rei dubitavit, etiam primum peperiffe, fiquidem alterum alterius confequens eft : vel fi hoc fecundum opinionem fuam fic fe habe- rer, alterum magnam omnino fufpicionem moveret, probabilitatis ad mi- nimum fpeciem cum ratione pr&berer. N KR: , ET © Quapropter hujus rei dilucidand® caufa in genere declaro: id quod Salia alcalino-fixa ex aere artraxerunt, vel id quod,heec falia alcalica in fal medium convertit, aperte Sal acidum Pe vitriolieum effe, guippg quale in { 3 omni- N N.IL PARS SECVNDA omnibus tentaminibus, aftionibus & relationibus Chymicis fatis fe juftih- cat, Hoc, quod jam pofitum eft, fundamentum nemo huc usque evertit, nempe, quod jam fe monftrans, aut in Sale alcali exiltens, attraftum Sal a- cidum, nullius unguam indolis aut nature, quäm vitriolice vel fulphurez fit, . XXIV, r) Non equidem ignoro , in A vegerabilibus, e g. in partibus Quercus nucum Juglandium , aliisque rebus veftigia confpicua acidi vicri- olici inveniri: interim tamen, quod fi aftu aliquid iftius collıgere, vel ope falis alcali fixi ad fal medium cryftallinum reducere velles, haud a- eidi mulmım concentrati offenderes, 2) Er fi concederem, majorem ejusdem quantitatem efle: id tamen jam tranfimus, quia ad rem noftram non attinet, nec noftr& nunc confidera- tionis el. Nam recipe, quxfo, non nifi ligna, herbas, vel alias partes vegetabilium , in quibus ze minimum quidem falis ejusmodi acid; virrio= lici continetur? nec demonftrari nec quis id fufpicari poteft, prour eque in puris & perfeätis ordinariis , falibus alcalino-fixis nunqguam tale quid demonftrari poteft. Vel elige, fi liber, ipfe tibi vegetabile quoddam’in- nocentifimum , & fac tibi tale , quod modd purum fir, & omni fufpi- cione careat, bonum falalcali: quomodo jam , quero exte, acidum vie triolicum! tibi in mentem veniat, vel quomodo jam hoc ei inefle conci- pias? cum in fubje£to quod affum feras, ne miculam hujus rei antea in- effe demonftrari poffit. er, 3) Salia alcalica fixa ex aere aliquid artrahere vel quivis tyro feit „ ex deli= quefcentia fpontanea, pulverulentorum, ficcorum , imo fuforum ac du- rorum talium fixo-alcalicorum falium , id quod fa&tum ‚, nempe fimpli- cem attra&tionem vel deliquefcentiam , ut opinör, Honoratifiunus Ami- cus potius conceder quam negatum ibit, Poflquam autem attraftionem falis acidi ex are in dubium vocat, fequitur, eum non nifi attra&tionem aquz feu humiditatis credere vel fibi imaginari. 4) Quod fi attra&tuın nil effer nifi humidum quid: prefenis jam vitriolicum acidum etiam adhuc non modicum quid, fed far abundans, ante in Sale’ "alcali fixo contentum fuiffe iterum fequererur, alias perfe&tum cryftalli« num falmedium, aut ex omni parte cryftallifatum Tartarum virriolatum, qualia hzc falia atu fuot, formareminimepoffer. Hinc fequitur porro: 5) Si in fale alcali fixo acidum ejusinodi vitriolicum lateret, & ante attraftionem ibi jam continererur , atque in artraftione non nifi aqua pura accederet 5 id neceflario fe exferturum , evoluturum , refüfcirarurum & revivitturum , vel fecundum Autoris enunci« ati- 74 DE CONVERSIONE SALIVM &c. » ationem, fe manifeftaturum & fimili modo prefentararum effe, fimul- ac Arrifex fal quoddam alcali fixum fucceffive, ad imitationem aeris hu- midi, caute hummeitarer,, & ita huic (ali idem, quod ex aere accepturum efet, fcil, aguam puram adderer, Hoc modo idem Tartarus vitriolatus, idem fal medium eryftallioum hinc deduci, vel (eparari, & in eodem pondere, eädem forma & qualitare , nec non ia zqu&.brevi tempore o- ftendi deberer ; nihilominus experientia, que tam fallere quam fallı ne- fcia , id fieri poffe negat, 6) Negotium etiam hoc omne fibi ipfi contradicir, (quidem acidum vi- triolicum contrariz plane eft indolis, & a creatore indite naturz omni- um, qu& exiftunt, acidorum Sali alcali fixo maxim£ affıne , eaque pro- ter nunquam lateraliter feu fuperficiarie in mixto aliquo tali alcalico ad- effe poteft, fed fimulac aliquid aqu=, ejusmodi mixto fe infererer , ut - Seil, ın elixivatione & preparatione Salium horum lixivioforum far aqux accedit: fibi invicem obviam venirent, fe conjungerent, vel alterum al- terum faturaret, Verbo, idquod prefupponitur, nunguam hoc modo evenire potelt , involvirque, ut jam inoui, contradittionem, Et unde, zurfus guero, acidum vitriolicum antea ortum duceret? 7) Sı clarıff. Autor, acidum hoc vitriolicum effe id , quod mixtioni falis alcalı auxiliatum eft, vel ipfum Sal alcali fimul conftituit, forte cogitarer: nuda hzc iterum fpeculatio effer , & in natura locum non haberer, a) Nam, uti jam fupra dixi, in iftis plantis & partibus vegerabilium,, ex quibus Salia alcalino-fixa ufualia funt, nullum fal acidum vitriolicum invenitur : ita non cogitandum eft, id ab initio alcalificationi adhi- bitum fuiffe, ‚b) Deinde in pr=parato puro Sale alcali ipfo, antejuam aeri exponatur, niliftius acıdi vieriolici demonftrandum neque eruendunyeft, quamvis, addirto humidomulto omni arte tra&tare fatagas. €) Praterea contradiltio ex eo iterum apparet, gquod fi tale acidum id, quod cum phlogiftö & parte terrea inaffatur,, vel illud, quod fal al- cali conitituere adjuvat, effer, & hoc fal acidum , in expofitione Salis alcali in aerem,, hıbertati reflituererur, uti Clar, Autor fibi perfuader: tota hinc mixtio alcalica fimul ceffarer, & hzc nova partium refolu- tio forer, unde, qu=fo, hoc liberatum vel refufcitarum fal acidum tunc de novo fal alcali perfeftum acciperet ad fal medium fixum for- mandum? ficuti in Sale alcali aeri expofito, quod fal medium evenir, femper adhuc perfeftum Sal alcali fixum & preterea purum &juftum fal acidum vitriolicum iovenitur. Nullum acidum fibi relietum cum Terra 88 " -N.IL. PARS SECVNDA Tetra & pauco inflammabili , quam fcil, mixtionem difpoficio parti« um tm haberet, ejusmodi fal neutrum completum, aut Tartarum vi- triolatum conftituere potefl, Quä velis parte negotium hoc refpicias: efficere nil poteris, neque cogitare debes , in ordinario fale alcali fixo & puro de novo parato tantum falis acidi vitriolici latere, quantum poft attra&tionem fe offert; adhuc minus fieri poteft, ur ejusmodi aci- dum vitriolicum purum ceu conftitutivum Salis alcali fixi inferviac, _ &,nuda addita humiditate, ex hac mixtione iterum fe explicet aut evolvat, feu in libertatem fe vindicer, $. XaV. Quzftionem porrd hanc Clarifl, D.D. proponit? an acidum nitrofum aut vitriolicum ab iftis falibus alcalino-Axis ex aere imbibarnr? Refpondeo, nullum mihi experimentumm conftare, in quo Sal alcali fixum Acidumquod- dam nitrofum ex aere attraxerit, imo nullum adhuc Sal acidum nitrofam in aere vel tale perfeftum , conftanter - vagans acidum nitrofum aeri ineffe no- vi, quale acıdum vitriolicum ubique & omni tempore adefle demonftrari poteft. Memini, ejusmodi acidum, quod in aere refidere debeat, nitrofum in Libris vel Sermocinationibus Chymicorum ex libro-do&torum , nunguam autem in aere me inveniffe, Non quidem negandum eft, acıdum nitrofum in aere vel mediante aere generari: fed , quamprimum generatum et, nega= mus amplius in aere divagari; tantum abeft, ur proprio potius fuo , qui generationem excitavit, magneti adhzreat. Attamen hac de rejam non et difceptatio; ergo & eam loco fuo relingao, Neminem credo fore, qui folido exemplo demonftret, Sal alcali ixum unquam aczdum nitrofum ex aere attraxiffe, nifi forte in locis claufis, in Camera, Laboratorio vel apud Aurifabros, eos, qui metalla feparane (Scheidern) & aquam fortem deftil- lant &c, ubi fcil, freguentes folutiones, deftillationes, precipitationes dt. plures omnino exhalationes iftius acidi nitrofi occurrunt , fal alcalı fixum, quod in vicinia eft, tale quid attraxeric-aut imbiberit, Quod fi vero Sal’al- cali fixum aeri aperto vel loco, in quo nulla earum, quz ex propofito fie unt, exhalationum acidi nitrofi fufpicio eft , exponetur : & nemine ejus- modi attra&tio huc usque obfervabitur. Fac fine preoccupatione, omni ta- men attentione &t circumfpe&tione omnium, qua in libris hac de re tra- duntur ‚ inventionum aut fpeculationum fpeciofarum experimentum: inve- nies quantum veritati refpondeant aut non, Errorem, cujus fi convincar, aperte & lubentiffime confitebor. Jam cum iftud acidum nitrofum eo mo- do credito, quö A Sale alcali fixo atrahi queat, in aere non exiftat: dubium (ab Autore honor. oppofitum) ‘pro parte dimidia’evanefcit, $.XXVI. z | DE CONVERSIONE SALIVM &e, ı 1: 89 te ln 35 6: XXVI. y Si,joci autem gratia ingamus,Sal acidum nitrofum a&tu in aere exiftere x. meacapert& demonftrabileSalacidum vitriolicum: nihilominusSalalcali ixum en femper propter afınitatem potius acidumvitriolicum,guam acidum nitrofum,attrahet ; quoipfo dubium theoretice refolurum eft. Ponamusetiam plures adhuc aeri,acidorum fpecies inefle, uri fcil. omnisgeneris Miafınata, prx- ter. copiam materi@inflammalilis, in eoinveniuntur: acidum tamen Vitrioli- Gum primas tenebit, & ex omnibusrebus ä falealcali ixo quoad minutias extra- hetur ; contra omne, quod ipfi non tam affıne nec amicum exiftit , negle- &um & intaftum relinquetur, quippe quam attionem attra&tivam fimiliru» dine Magnetifmi optime exprimere pollumus, cum Magnes ex cumulo o- mnium pulvifcnlorum & ramentorum metallicorum fpecie variorum, fola ferrea extrahit,, czteris relietis. Er fic fimiliter Magnetifmus fe exerit mul- tifariam in aliis rebus & fubftantiis, qu& pr& ceteris quoad naturamı fibi af- fiies fun, In generatione acidi nitrofi peculiaris obfervatur Magnetifmus, zque ac in nonnullis vegetabilibus refinofis, que polteriores inta&tis in aere vagantibus particulis falinis, vi magnetifmi innati plane diverfas res fcıl.non, nifı materiam ioflammabilem, attrahunt, $. XxVIn. Non poffum hic preterire, quem clariff, Autor zquivoce intellettum ex $. gı. differtationis, gu Anno 1716. fub Przfidio Domini Stahlii, Re- gi Noftro quondam & confiliis aulicis & medicis, de vitrioli Elogiis habita fuit, allegat, Locum : Qua proinde ver tantifper certe ab accefione ejusmos di aciditatis ex ipfo aere dedueenda manebit , donec alia ratio ex indole ul- calium fixorum penitius deteela diverfum oftenderit, In hoc loco experien- tffimus ifte Chymicus de ipfa attra&tione acidi vitriolici agens (prout ipfe intelligo vel fenfum affegaor) minime zquivoce vel dubie,.fed clar, evi- denter & rei convenienter certe fcripfit? 1) Salaalcali ixum, Acidum 2) non nifi Acidum vitriolicum, - 3) non aliunde nifi ex aere attrahere; 4) quod fattum fe fecundum has circumftantias intelligere & accipere, usgne quisqguam contrarium velquid aliud, quod vel naturam falıs al- calino-hxi , vel Sal acidunf allegatum , vel ipfam artrationem totam concernat, demonitrer. 4 N e 5 xxvIn. Non igitur perfpicio , quomodo do&iff. Autor locum iftum zquivo- A cum 4 90 N... PARS SECVNDA DE CONVERSIONE &c. cum vel dubium intellexerit ? Res enim Hiquet : quantum Acidi Sal alcali atträxerit vel ex eo fe faturaverit, tantum in fal medium aut'perfetfum Tar- tarum Vitriolatum evafır, Id quod etiam quilibet in cineribus clavellatis venalibus experietur, qui cum in incinerando, elixivando , calcinandogue‘, & in aliis operationibus aeri aperto multum expofiti fint, acin ponderando, "confarcinando,, mittendo , emendo, & cizteris circumftanttis non'tam follie' cite ab aere caveantur, & hinc bonam partem acıdr ıltius’vitriolici ex aere imbiberint: femper , fi purum alcalicum ab acido nondam imprzgnatam fal, aqua frigidä folverimus , tum in remanente, falta poflhec ope aquz talide, filtrarione & ordinaria exhalatione, Tartarum pulchrum vitriolatum atque cryftallifatum fuppeditabunt, . fi $. XXIK. Quoniam igitur ad perfeftum, purum , cryftallinum Tartarum vitrio- latum & parte Acidi, nullum aliud nifi acidum vitriolicum requiritur, & it Sale ab aere exorto talı faturato alcali fixo, quod fcil. in Sal neutrum abiit, etiam nullum aliud invenitur ; „ergo & merito id nullius alius natur@, nec Sal acidum nitrofum , neque vegetabile vel aliud quidpiam, ‚quam unicum fal acidum vitriolicum exiltimandum eft effe & ftatuendum. Quo ipfo tam pofterius quam prius dubium, fpero, hifce fat folutum & explanatum effe. es ® 3 Quod fr tamen hinc unum vel alterum adhuc dubium Clar, Au&tori. de Novo oriretur: promitto, me, fi mecum ea commnnicaverit, non defuturum., mentem mean ea de re planius & plenius exponere, aut permiffurum, ıne do- ceri & convinci, fi experimentis follicite inftitatis quid melius & certius ern« ator ; figuidem non nifi Scientiam promovendi,, & veritates in apricum pro» ‘ rahendi copumhabeo in meis indagationibus & laboribus; Berolini d, 25. Julii 1733. Pe 22.16 >: > EREny gi RCHERRERT UUR " D, Joh, ‚Henr, Pott, Experimenta quadam Chemica circa diacrifin ' Tartari Vitriolati, a ch N 2 ORTE 4 I \Artarus‘ Vitriolatüs in Chemicis feriptis qnid denotet, vel tironibas hojus’artis hodie et notifimum; feilicer fal alcali fxum mediante acido Vitriolicö Taturatum $ unde re&tius Salis alcalini Virriolati "denominatienein-reciperet, Modi differentes ipfum preparandi , tam ra- ‘töne diverforum Salium alcalinorum, quam rätione variorum fubjettorum, "gwibus' acidum' iftud aperte vel öcculte iaheret, ut & differentes Methodi ea combinlandi cum requifitis ad’id enchirefibus abunde in fcriptis preclaro. ‘rum Chemicorum reperiuntur, & hic ficco pede pretereuntur , cum nobis "hac vice tanrum diacrifin 'hujus Salis per experimenta quedam dilucidare An animo fit, f i tunoiglgo ! . urerav Hhtu „Mi > ; tg "> > Ex Chemia phyfica innötuerat unionem hanc acıdi V’iktiolici cum Sa- de alcalino fixo adeo conftantem & ar&tam effe, ur utrumgüe, qu& ia alte- rutro foluta occurrebant corpora, ex eo dejiceret, prxcipitaret, Invicem ve« ro coöncretionem adeo firmam fubirent, qü@’per nullum aliud corpus a fe invicem Aivelli poterat, Quicquid enirm in acido Vitriolico folurum eft, pra= eipitatur a Sale alcalino fixo, quicquid ab eodem Sale alcalino viciffim fo= lutum continetur, deturbatur ab äcido Vitriolico 5 refultante exinde unio- neadeo arkta, qua nec aqua, nec igne, nec alits Salibus, nec additiore cor- orum terreorum nec metallicorum dirimi iterum poffit , cum tamen aci= m yitriolicum alias, ordinario igne candente fub forma fumi elevari & transpelli poffe,cuivis non fit ignotum,. Contradixit huic quidem Tackeniur in Hipp, Chem, dum nimis precipitanter aferit: ex /ale Tartari I Spiritu Vin trioli prodire Vitriolum regeneratum, quod , fi mifceatur cum nitro,£5' Mer= ‚gurio „ [ublimari in rubrum, & deftillari per [e ut Vitriolum, „ Contra e- um, vero,jam Zwvölferus in, Refur. Tacken, p. m. 60, fatis fuperque proba- vi PN nullo, modo acidus Jpiritus: deflilaudo fortillone igne «x info elict Poll , & ipfum Tackenium confe/fum ejfe : Jeex Tattare Virriolaio. accepiffe ‚Spiritum, qui neque falfus neque pure acidus [ueris ; Zyyölferus ‚demum ; M 2 jr con- © ‘52 N.II. EXPERIMENTÄ QVADAM CHEMICA coneludir, duo hac adeo in aliam naturam defeiiffe, ut inde non detur re= greffüs , cujus tamen, conclufionis falfirs ex fequentibus difpalefeer, i N Or ‘Non nova fed’fatis noraifune , queshic adduxi ;ı&t aimeitantum hifto- rie caufa brevibus his premittuntur, unde & Relationes proprietatesque@ - Tartari noftri Vitriglati hic filentio involvo, nunc ad diffolutioneim ejus tranfiturus. Primus ergo magnus;quondam nofter Archiater Regius Stah- Zius (cujus accuratis laboribus & exa&to fuper eos judicio Respublica Che- „mico - Phyficamultum imo quam plurimum. deber).ad oeulum .demöäfträ- „vit , diffolutionem hanc perfici in ‚igne fuforio addirione, Terrz ınflamma= bilis, qua .ratione ex hac acidı Vitriolicı cum Terra inflammabili unione Sulphur, verum prodveitur , & alcalinu ı: Sal fui juris reddirum rurfus fol- - vit Sulphur & hepar Sulphuris. conftizuir, ex.quo, vero facıli negotio, cum quovis etiam -leviffimo ‚acido..Sulphur, perfeftum, reducitur,, ‚conf. fi, placer Stahlii, Zymotechniam , :menfem Julium , '&I Specim, Beecher. - I\pfum qui- dem experimentum, prout ingenue faretür , jam Glauberus tra&taverat ; (ed tanctum mediante fuo Sale mirabili, variis autem Sulphuris folarıs alıarum=- . que Thrafonicarum opinionum commentis delufus & diftra&tus , Gmplicem experimenti veritatem magis obtenebravit quam dilucidavit , unde veram ‚rei indolem pesfpicere minime potuit,; Interim hoc exinde pater, quod ea= dem experimenta, que mox addutturus fum circa Tartarum Virriolarum, pari ratione eiam cum Sale mirabili hoc perpetrari pofint,, & quoad fin- gula ad ipfum quoque quadrent, quod etiam_D.D. Bowlduc in alkis Societa- tis Parifine advertit, Error proinde Zvvölferi: quod in Tartare Vitriola- to non derur regreffus, per hoc experimentum plane dete£tus eft, | $. IV, © ua} Verum hic non acquiefcens Stablius ulteriorem Salis hujus diacrifin indagavit & eruit, dum Anno 1720. in literisad Celeb, D.D.. Neumannum noftrum, tum, temporis Luterlis degentein, datis, Chymiz curiofis Problema propofuit; qua ratione oleum Vitrioli ex Tartaro Vitriolaro frigide in vola manus paucis momentis [eparari queat 5; quod tum quidem in prediltis A- &tis D.D. Geofroy infeliciter de folutione Hepätis Sulphuris interprerabatur, nam 'hz& Sulphuris conftru&tio absque igne peragi non poteft; \demum ‚1724. D.D. Boulduc folutionem a Stahlio juniore fibi commillicataın pro- mulgavit, ipfum vero problema ibidem ptopbhitlim ait : Paedum Virrioli cum Sale Tartari. Jaturarum & erylallifatum et, quomodo reDeriendum me» dium, acidum boc'a fale fixoiterum [eparandi, tdque in moniento temporis & 2 in v0- /CIRCA DIACRISIN"TÄRTARI VITRIOLATL. 33 in vola manus fine iöne, fine calore, Sutile pro acquirendo acido Vitrich be> ne puro, 'Poltea verö Anno 1723. idem Stabliur in‘ Trall: German. de Sa= Tibus p: 199, & in animadverf\'Germ, in Beccheri‘ Metallurg, pag. 70. hot pröblema 'repetit, cum enim p. 198. mentionem injicerer de fu/co illo mag» mate non eryltallifabili ex 'minera Martis few Vitrioloex ea parato refiduo, inquirendum ejfe, eujus indolis fit Salinum quod in. eo continetur , ‘an purum ST genuinum acidum Pitriolicum exiftat , vel aliud quippiam , cujus rei proba etiam in vola manus Daueis minutis ad finem perduci pofit ; inde enim per- JPici poffe num vere WVitriolicum vel Salis communis acidum:contineat. 'lndi» giat hie Stahlius pröbam inftitiendam cum folurione Mercurüi in Aglıa> orti , ipfe proihde magma hoc non cryftallifabile Vitrioli Anglici \recepi & cum di&ta folutione confüdi, unde in momento‘ Mercurius ex aquaforti colore albo preeipitatus eff,’ (upernatante foluuione viridefcente t:hic ergo acıdum Salis , quod in hoc miaginate reperitur, przcipitavic Mercurium. ex aquaforti, ferrum autem in aqua Regia folutum perftitit, imo in fimplici hujus magmatis Vitriolici evaporatione mox odor Spiritus Salisınaresimeas feriebat, exinde quöque oritur deliguefcentia hujus magmatis, qu= Marti, etiam Veneri,in’Spiriru Salıs folutis, folennis eft, Cum vero ex Hungarico quodam Vitriolo ultimum io cryflallifatione reftans, eadem rarione cum fo» Iutiöne Mercürii mifcerem : nulla fere pr&cipitatio contingit. : 'Solutionem- pe Meretril in aquafori precipitatur tam ab acido Vitriolico,. quam aba» eido Salis, fed a priori Aavefcit, a pofteriori albefcit:: & quamvis a priori non feınper mox a principio flavefcat , precipue fi folutio Mercurii non fit fufficienter fäturata , tamen vel’accedente aqua communi talida vel calcina- tione in’igne flavum colorem recipit;'acidum Salis autem in 'ejusmodi pre= eipitato Optime detegitur conmmixtione cum Antimonio, quippe cum qug in butyrum deftillarur ; quod prius rennit, Stahlins nofter 1. c, continuat : "cum faris notum fit etiam vulgaribus Chymicis, quanti laburis fit , quod fi acidum Vitriolicum cum Sale alcalino fixo unitum el ‚ utraque hc ita feparare , ut pars asida in pura fua forma a Sale ‚alealino ab[eedat ; interim tamen hoc ita frigide in vola manus paucisquemo« mentis fieri potefl, quod non levem ufum habet pro ejusmodi experimentis, ad que alias [ape acidum Vitrioli concentratifimum adhiber: debet. Admirati= onem proinde mereri, quod etiam attente curioß Chymici ejusmodi res non con Niderene ©. cum alius quidam buic fundamento innixus labor vota die copio- Je Peragatur, & fundamentum ejüs in genere etiam vulgaribus Chymicis oper ratoribus non fi ignorum, Qualem laborem huic Fundamento Br ö M 3 Stah- 94 N.IIL EXPERIMENTA -QV/EDAM ıCHEMICA Stahlius hic:indigitare voluerit, & quidem qui toto die copiofe pertrafte- tur:-pauci quidem forte hic aflequentur , unde licitum. erit mihi arcanum hoc, foreverataleeft, aperire, li qui circafeparationem humidam merallorum nobiliörum verfantur, ordinarioadhibenr aquam fortem; quz fi in copia per- agitür, certefumtusnon exiguos requirit, cum aqua fortis femeladhibirta ma- xima ex parte peffum.eat, nedum ut adnovam ejusmodi feparationem adhiberi poffit +-unde quefiverunt medium,argentum ira ab aqua forti feparandi,ur aqua fortisfaltem ımaxima ex-parte rurfüssad.fimilem operationem adhiberi pos- fit. Abftra&tio,eflpericuloß;.& Iuna zetiner fecum plurimum acidi Nitrofi; Sal’commune cohvertit ajuamfortem in aquam Regiam, qu& argentum ab- horret; fal alcali Axuih & volatile cum acido Nitrofo fiftunt Nitrum regene- ratum velflammans,; hinc folum reftat acidum Vitrioli cum Sulphure. Cum vero acidum Vitrioli purum»hoc fcopo nimis; carum fir, ‚&. poltea' reftifica- tionem ‘a Nitro crudo requiratı;--hinc tandem ‚arcano duplicato 'rem fuam confecere, licet fundamenti ignariz; hoc enim. &: Luna ex aquaforti pr&ci- Pitari, & aqua fortis ad nouas folutiones facile rurfus adaptari poteft, Cum ve. ro arcanum duplicatum nihil aliud fit, quam fpecies Tartari Vitriolati:; hine totum experimentum eodem plane recidit, five quis, arcanum duplicatum {five Tartarum Vitriolatun ad hanc feparationem adhibere voluerir; & no- vi'quendam gni hac ipfa feparationis methodo non parum lucratus fuit,.eam« que ita occultavit, ut non nifi murum & fürdum in laboratorio ‚uo, cum eam inftirueret, ferre poflet, ne arcanum ab ipfo revelari poffer. bh Haile; seaibsisße, ler 2 a -:0 Ylteriorem Problemätis hujus ufum Sreblius nofter indigitau.Libro cita» to de’ Salibus‘ p. 229, dum.ait :: @d preparationem Mercurii fublimati oleum Vitrioli adbiberi quidem poffe ‚ fed hose. fore nimis. pretiofum , qui, vero no« vit, qua ratione acidum Vitriolicum levifimss impenfis cum Mercurio combi- nari pofit , sdque poftea cum Sale communi mixtum [ublimationi fübjicit ‚ds non opus habet tam prolixe multumque [patium, exigentis © absque fingulari precautione vafa facillime difrumpentis operationis, & totum laborem in.com> pendio & plane munde finirepoterit, ödque infuper parte temyoris vix.deci- ma‘verfus communem cum Yitriolo procedendi methodum. Ur & 1, «p.232. quod acidum Salis folutionibus argenti plumbi & Mercurii additum ea ex a- eido Vitriolico.&5 Nitrofo attrahat ; qui igitur cum vatione id adbibere no- wit forte etiam: lucrum. exinde captare pojfet , quod.acidum Vitriolicum.at- tinet , fed opus foret,, ut [eiret res fuas ita infiruere., ut in principiononne« ceffum kaberet oleum Vitrioli .ad id affumere,, His fiquidem indigitat Mer- curium in Aquafori folutum & Tartaro Vitriolaro precipitatum , fi cum Sale CIRCA DIACRISIN TARTARI VITRIOLATL 9 Sale tommmuni mifceatiif &fublimetur , conflituere Mercurium fublitmarum, hir ordinaeio ram tediofa pericülofa & prolixı operatione’per' Vitriolum! rad &e'Sal commtune'parari foler ; idque experientta confirmar. No tabiles circa hunc laborem oecurrunt circumftantie:’ folutio Virrioli, quod bene norandum,, pr&eipitat Mercurium in Aquaforti folurum , folutio Tar- tari' Vicriolari itidem hane precipitätionem-perfcic; Mercirius'cadit infor na albi vel Aavi pulveris prout Turperhum minerale cum oleö Vitriolifa- &tum etiam (folet jalbedo’hujas vel affıla aqua calida , vel' mediante igne calcinatorio in Aavedinein convertitur, Sal commune autem adhuc intenfius ıllam ex aqua forti dejicit vel attrahic, Hinc fi folutio Mercurii in aquaforti won fir fuficienter faturata: Tartarus Vitriolatus eam parum turbar, que ta= mena folutione Salis affufa mox albefeit & precipitatür ; “cum‘tämen via inverfa Sal alcali omnia in acido Vitriolico folura confeftim feparet & pre- eipitet, hic vero alcali cum Spiritu Nitrofo fefe uniens conftituir Nitrum vulgare, quod carbonibus injeftum communis Nitri ad inftar detonat, aci= dum Vitrioli merallo adherer, ab eoque, fi opus fuerit, forti deftillatione Magna ‘ex parte poterit/feparari , pr&fertim ii metalhtn durius' exftiterit, Occafione hac experimentum quoque inftitai cum Sale fufibili urin@, qui in momento folutionem Mercutit per Aquam fortem paratamı przcipitavit , fedı non in Turpethum feu flavum, fed potius album precipitatum, qui ulteri« are indagatione adhuc eger, FRE. VER, wo Quanguam autem in totum negari non poffir, quod fingularis affıni= nitas & potior combinatio acidi Virriolici verfus alba metall & mineralia, que Lnnaria appellare confueverunt utigue primaria hujus precipitationis caufa exiftat; tamen ex fequentibus Experimentis dilucefcer, quod certa quoque difpofitio & relatio folventis ad h&c in quibusdam ad minimum fimul concurrar, imo concurrere debeat, Cum enim has per folutionem Tartari Vitriolati peragendas przcipitationes , cum aliis folutis.Metallis, mineralibus, & terris continuarem: vidi, quod folutio hec non precipitet aurum ex aqua regia, ferrum & cuprum, nec ex acido Nitri nec acido Salis, Ziocum nec ex acıdo Nitri nec Salis, Arfenicum nec ex acido Nitri nee'Sa- lis, nec lapidem Caläminarem ex Spiritu Salis. ' De cupro quidem fertpu- lum injicit D..D. Dowlduc in adir Societaris Parifine 1724, allerens , quod eryfalk Viridis aris in aqua Jolut« a folutione Sahis Glauberiani precipiten- tur colore gry/eo: veram proba inftituta ımox apparuit folutionem predis &am filtratam a folutione Tartari Vitrfolati nullatenus turbatam vel pr&ct- pitatam fuiffe; unde facile concludi poteft,, errorem hunc’fabortum efle, " arms), guo = 96 NIIL’EXPERIMENTA QVEDAM CHEMICA quod cryftalli viridis, zris ab ipfo affuntse fuerineimpuriores, aut aliis Sas libus inquinare, vel quod folutio Salis Glauberiani)fuerit nimis, concentrata, gu& poflmodum -levemcryftallifationem nancifcendo fpeciem przcipitati-, onis mentita fuerit. Ur quogue. cognofcerem quantum aqua fola foluris, metallis affufa pro hac przcipitatione conferret, affudi folutioni- Mercurik per aquam fortem paratz,quantiratem aqu@ communis, Sed quamvis levea-, liquod fedimentum poft alıquot tempus deponeret : tamen id adeo.exiguum erat, ut cum ordinarlis precipitationibus his nullarenus fit comparandum, | $.. VI, Econtra a folutione Tartari Vjtriolati precipitantur Mercurius ex.a- qua forti, plumbum ex aqua forti, lychargirium aliaque Saturnina ex aceroy folutio-Stanni ex aqua regia (qu& 2, p. Sp. Nitri-&t 1. p. Sp. Salis contine- bat), Bismuhtum ex aquaforti, lapis calaminäris ex aqua forti, Cretalex.a= qua forti, Creta ex acido Salis, (de butyro Antimonii quod ab onınıbus li- quidis indiftin&e turbatur, nihil addo), Cui volupe eft eadem ratione plures Terrarum & mineralium folutiones pertraftare, is forte. hac via quedam addifcere poterit, que pe mixtione ‚horum corporum cognofcenda aliquam lucem affundere poflent. Interim circa predi&ta experimenta confideratu atique dignum eft-, . quod Tartarus. Vitriolatus non precipiter ömnes cum acido Nitri paratas folutiones, non enim przcipitat Zincum nec Arfenicum nec ferrum nec cuprum in aqua forti foluta; & contra non intatta relingair Omnia ea corpora, qu& in acıdo Salis velhaqua regis foluta funr, dum ftan- nüm)exiaqua. regia, & cretam ex acido Salis fatis ‚promte dejicir, Unde abs- que przcipitantia generaliter concludi non poreft , quod Tartarus Vitriola- tus pr&cipitet omne id quod in aqua forti folurum fuit, De rubris enim me» tallis id aperte falfum eft, imo nequidem omnia alba mineralia; nec fubfu- mendum, quod inta&ta relinguar omnia ea concrera. qu& ab acido Salis re= foluta fuere „.quod circa cretram manifeftum eft, _Verum in quibus, Terris ejusmodi Lunaris proprietas in fuperabundanti prafto elt:: ibi ea quogne ex fpiritu Salis dejiciuntur; quod fi vero quibusdam fubftantia quafı media inhzret , tum przcipitat ea corpora tantum ex acido Nitri, minime veroex acido Salis, quale in lapide Calaminari & Mercurio occurrit., E contra fi merallum vel minerale plane Solare exiftat, tnm-ea nec ex aqua forti nec ex.Spiricu falis przcipitantur. Circa tamen Arfenicam & Zincum utraque alba mineralia hzc.non perfette quadrare videntur, dum utraque nec ex 4- qua forti nec ex Spiritu Spiritu Salis dejici. De Zinco quidem non igno- tum eft, illud licet colore albicans fir, tamen ratione fuperabundantis prig- eipii infammabilis folaribus annumerari , qguod & de ferro el norifimum. 5 Verum CIRCA DIACKISIN TARTARI VITRIOLATI. 97 -Werum circa-Arfenicum maxima herer dificultas + tale quid enim de eo pradicari nequic, «cum Lunaribus non poffir non annumerari , jisque fere demper adhereat , nihilominus a Tartaro Vitriolato przcipitari non potelt; aifi forte hic indolem ipfius Salinam in auxilium hujus exceptionis advoces, Ad minimum circumftantie hz demonftrant, quam caute procedendum, an- tequam in Chymicis ex quibusdam particularibus Experimmentis‘mox gene- rale axioma formare quis audere posfit, & quod circa mixtionermconcre- torum tot igaote adhuc nobis circumftanriz occurrant,; que prefumtaınre- gule generalitatem toties roriesque ınfringunt ‚ donec vera caufa ita erüra fuerir, ur adomnia & fiogula individus & experimenta fefe applicari pa- latur, Horgen » $. X, Deftillationem cum Chemia vulgaris tanquam ordinarium diacrifeos medium refpiciat, ea quoque hic a nobis non plane pretermittenda erit, quanquam ea, qu& fuperius $. 2. adduximus cuivis’facile omnem fpem ad- imant, per eam in noftro fubje&to fru&tuofi quippiam producendi, Vidi- mus ibi contra Tackenium quod impoflibile plane fr, etiam fortiffimo de- ftillationis igne ex hoc concreto Spiritum multo minus acidum extorque= re; unde nen potui non mirari qui fagax Anglus Boyle in fuis de Nitro Ten- taminibus p.m.19, aflererepotuerit: ex Tartaro Vitrielato,Jubjelo igne vio= dento, prolici poffe oleum Vitrioli, ex quo primitus confiebat , quem errorem quogue haufıt accuratus ceteroguin Pyrotechnites Kunckelius in fuis odfervatt, Cbym, Edit. Lat, P. 11. p. 14. adfiruendo, dare Spiritum acidum, Agricolam enim in Commentar, in Popyium p.' m, 57. qui ex Tartatro Vitriolato cum additione Spiritus vini defttllare jubet Spiritum-pro auro & argento volatilie Jando, xanquam fabularum Chymicarım corraforem parum moror , cujus apertus error mox ex eo fefe prodit, cum Tartarus Vitriolatus a Spiritu Vis oi nullatenus folvatur. Forte tamıen deftillatio Tartari Vitriolati cum ad- ditionibus aliquem effettum exferet; Non enim exiftimo trahendam huc effe eam Tartari Vitriolati deftillationem, cum oleum Virrioli, fale vel oleo Tartari permixtum, reltificatur vel melius cohobatur. Qni enim exinde re- faltat Spirieus fübtilior aliquatenus Urinofus (quorundam Spiritus Mercurii Bafilianus; quanquam ex Vitriolo Lapidis Calaminaris longe copiofior ha- beri poflit) fub hac reatione generatus & fubriliatus , eft quafi accefforium quid, & ad ipfam Tartari Vitriolau fubflantiam minime pertiner, Cum er- go Tartatus Vitriolarus per fe etiam fortifimo igne deftillatur non.nifi pau- cas guttas aque infipide depromit: hinc alii Bolum addidere ; verum mo- nente Stablio in menfe Julio: id omms experientie contrariasur, ‘quod & in 17 N Trad. 3 N.II-EXPERIMENTA QVZEDAM CHEMICA «Traö, de Salibus pag, 84. idem repetit :-'quod fruftraneo fucceffu [ecundum « Kunckelium. conatus fit fpiritum ex eo expellere , god nos.quoque experien- ‚tie (uffragio atteftamur ‚ ipfe vero ibidem p. 86, cummendat, ei cui oecafio ad id fuppetit, examen illius Spiritus ‚qui additione arena vel filicum igne vitrificationis adhibito forte tranfıret , cujusque indoles eryftallifandi per als calia & cum folutionibus metallicis &’preeipitationibus indaganda fit, Hinc Apfe libras tres Arcani duplicati, quod tunc ad manus erat, ‘cum parte ana= tica arenz mixtas igne,quo-potui, fortiffimo deftillari curavi 5 tranfiit:circi= ter uncia una) Spiritus aperte & fortiter fatis acidi ; qui mox'Syrupam Vio» Jarum,igtenfe rubrum reddebat, Mercurium in aqua forti folutum confe+ ftim precipitabat colore albo , qui ulterius examinatus acidum Salis derege» bat, cujus rei certior ut fierem, affüdi eundem Spiritum foliis auri, fed ea infolura manebant, addita vero poftmodum aliqua 'acidi-Nitrofi portione, ‚omne aurum: diffolutum reperi, - Unde ergo :hic acidum Salıs ? eftne edu- &um an produttum ?. verum penuria tenıporis aufert mihi occafionem, has " u Poft hinc confertös ira Frigida füb Iöca conde, | m wi “ Aur Bacchi in cella fub terram, ant ficabi montis Pen "exefi fpecus atdenti-ihpetietrabile Phebo, " je > Yin 2 Non tam, ut Vida pergit; 2 RN EEE Ne calor abfumat Kind, cadavera wita; N - äh in quibus verbis Poeticz libertati nimis indulger. Nam non more fane = erucz mutatz; deinde calor, qui nudas antea in umbra.camerz non potuir abfumere,. multo minus eas, jam tela fua eaque (zpe feptemplici rekası & An eodem loco fub te£to manentes necare porerit 3 fed,hoc fi potius ut hus nudhtas is exitum faciliorem, faciat. „, ‚Ad. ‚humeltandam. vero.& mollien- dam inpsimis interiorem texturam emituie bombyx (2): ex.ore,fuo (3) fuc- cum clarıfimum, quo madefacit (4) locum quem perforare vult, Hic(5) _ „ünicus oris ufusceft gquem in bombyce‘in papilionem mutzto huc usque ob» fervare potnimusstplöcus. vero ille fewiper(6)-in’wertiee ovati operis fui eft, in quo, ob id ipfum (7) minus denfa florum feries in & ver- füs quem femper (8) capur necydali } jJacet (quod nomen veteres Gradi &: Latini bombyci inelufo dant, guoniam nt mortuns jacer), Ante hec o= mania .“ „sv! TEXTVRA’PROREPENTE. U 1097 ninia (9) "bombyx ‚cuticulam five involacrum quod etram aurelia vocatur, in qua ur-papilio later, vividior fans; millies fe corquendo & millies af- fricando;:quafi eam tenuiorem reddere vellet, in cervice tandem disrumpic; Deinde (10) ad penetrandum per alterum involucrum aliquid fucci limpi« di in»proximum locum ex ore emittit,, non omnem fimul evomic ; capite enim'& pe£tore jaın exferto gutrulam hujus liquoris fpe in ore reliquanm tener )(quain Libavius P, IL; Singularium;,'p, 401. velfichlam „- fed minus re&te,appellat,)-quo fila duriora circa fe hume£tare pofliu » Ludit Poeta fus Pra commemoratus , & contra experientiamfcribirt - - . vefligant omnia circum ö “u 0. »Explorantque aditus omnes;, fi qua potis extra sin V ©)» VRugipere, &.optatz rurfam-fesseddere lucis:.- - 7 Non datur alius locus erumpendi,quam gbi, veruich vermis proximus; Nun- guam enim (11) in latere folliculi iavenies foramen ‚per quod vermis exiit , nec querit (12) alium locum , ‚quam'quem;ad hunc exitum ipfe Preparävit , nimirum capiti proximam:ibiderague mavult,, fi fuccus ille Lara füfieir per anguftum foramen ,»quod capite-& pe£tore fäcit', ven« tre-fuumn ‚protrahere, quam fe vertere & pet aliam viam:, eriamfi manus hominis:öb hanc-cauam eam fatis latam feterit , abfeindendo vel tertiam averfi £olliculi»partem , multo commodius exire, Sivero (13) liquor il» le falivalis & cryftallinus gon fufhcit ob nimiamn florum in ficcioreaere te= nacitatem : vermis captivus cogitur fe vertere, & fuccum illum impurum, m omnes ftatim poft exitum per pofteriora ejiciunt, tunc in fubfidium umere, Quo vero (14) non rantum folliculi foramen inquinatur, fed & ipfe papilio, fpes gregis, his excrementis fuis (qualidus prodit, Ubiau- tem purior fuccus fufhcit: ser circum foramen folliculi non mutatur, nil= que fordidi i t Ciedunt noniulli'hunc exitum papilionis per corrofi m Alorum'ferieorum feri. Quod bontra naru= fa&tus omnes fucci purioris & impurioris profufionem eluferit, omnemque anteriorum pedum laborem , & omnes capitis terebrantis conatus irritos reddi- derit. Folliculi e quibus papilio exiit rejiciuntur, nec poffunt in numero in- ’ 10) IV Hi 2 tegro- 208 N.V. DE BOMBYCE E FOLLICVLI SVI &c. tegrorum effe, de quibts fila ferica ordine detrahnntur, & in gyrgillo :&ol» liguntur. Non propter difficultatem qu& ex florum:corrofione prorepen-+ tium , aut interruptione perforantium papilionum fit; fed propter eorum eonfufionem, Bombyces enim non fimplici , fed fortiores feptemplici rex+ eura fe tegunt, ab exteriore incipientes, Hinc quando prodire volunt , f- lorum fuorum feriem terebrando & pedibus contrahendo & rerrahendo eonfundunt, intricantaue ab interiore cuticula incipientes. Quo ipfo fila exterioris ordinis , qu2 ficat conglomerata funt, rurfus evolvi deberent, cum filis interioris texturz multis nodis cohzrent, & labori hominum re» fiftentia rumpuntur. Ad hanc perforationem Papilio capıt habet (16) durius, collum bree vius, & anteriore parte corporis quafiicuneum format; adeo ut pro Verfu Vide Ecce autem ut roftro'follem terebravit acuto I potius dicendum fit 2 ! Ecce autem ut 'follem'terebravit vertice duro ? nihil enim acuti in capite, nec roftrum habet, Ventrem vero (17) ut ze- ptilia & alia anımalia omnia qu& per foramina repunt, ita protrahit per an« ufliorem aperturam, ur inteftina in eam partem, qua exiit, fubinde trahat, premat, ut vacux partes facile fequi poffint. Et fic ventris nifus nullus _ eft, peftore non ventre foramen majus fecit. Quzomaia fine ullius fili ruptione funt, N.VI. 2,0 DI = o S Ya: 12 NaulVl. mins ann "Joh, Jac. Schilliagii, Continuatio Schediasmatis $, VI, pag. 334: QuartoMifcellaneorumV olumineexbibiti. | [7 fcentis Phznomena , ut illa penitius paullo rimari , & experi- ! j \Am ‚fiogularia & mira prorfus fune Vitri Ele£trici & Phosphores \ menta hxc ulterius profequi, opere mihi pretium videatur. En igitur, qu& circa hzcdeinceps obfervavi. Cum Tubum illum Vitreum, de quo in priori jam Schediafmate verba feci, calefattum & verfus alteram fuam extremitatem apertam firmarum, in tenebris vehementius tererem: in ma- nu alterä nudä, vitro interea temporis admotä, exiguo tamen interje£to fpatio, copiofifimz quzdam velut ftellule ignite vel fcintille potius, ma- zime vero ad digitorum apices cernebantur; imo vero, pera&ta jam fri£tio- Ne, cum manus nuda ocyus prope vitrum poneretur , etiamfi tum in ipfö quidem vitro omnis lux evanuerit, in digitorum tamen apicibus appare- re iterum copit, fatis diu confpicua, difparens autem illico, fi manus e vi- einia tubi majori paullo intervallo recedat, qu& vero accedente rurfus ad vitrum manu, PPRGHADEGERE) & priftinum fplendorem recuperare viderur, Nec difimilis fere lucis.eft ratio, manus extremis partibns, chirothecä in« dutz ‚ guague vitrum teritur, adherentis; hc enim penitus extin£ta, illico apparere iterum incipit, manu per aerem hinc inde commotä, Maximam vero Lucem & fulmineas quafi Aammulas, cum fibilo quodam, e vitro evi- bratas confpicere datur, fi czteris paribus, tubus vitreus, dum fricatar, ad pa- rietem valide appreffus atque applicarus fuerit, id quod non aliunde, quam 4 vehemenuiori hoc in cafu compreflione & attritu proficifci videtur, $. I . Quando vero digitorum apices , interea dum altera mann vitrum pa- rieti applicatum teritur ‚ vitro ad diftantiam exiguam, direte, atque e re- gione loci, ubi attritus definit, obvertuntur: ingens mox fcintillarum e vie wro confertim erumpentium ibiderigepia, tanto cum impetu in digitorum = Pices irruit, ur i6tus inde fatis fenfibiles evadant ta&tuı, uti & fibilus qui- dam five ftridor, haud abfimilis fere mufcarum bombo, percipitur, remotis digiris afturum ceflans. Imprimis vero & firepitus & lux illa crefcit, fi [0] 3 du- tis N. VI. CONTINVATIO SCHEDIASMATIS- durante attritn, manum chicotecä indatam & fricantem, altera manus nuda fic ample&tatur & circumder, ut pollex ejusad perexiguam a vitro diftan- tiam pofitus fuerit. Quod fi vero peratta jam fritione, digitorum (ummi« tates vitro eum in modum obyertantur, vel quod perinde eft, juxta cylin- dri longitudinem promoveantar: fEridor quidem, fed priori debilior & ali- quatenus diverfus;, falisıquafi in, jgne crepitantis, tantifper exauditur, donec nulle amplius e vitro eminent fcintille, Interim vero in manu chirothe- ca indutä nihil quidpiam contingit fmile, t BR TRRERERN SOr 10 aihi; BR a Hexc autem, qu2 jam jam recenfui, phenomena partim &motu vitri ofeillatorio ‚proficifci , ex,eo liquido conftat , ‘god attritu definente, fi vi- truny manu valide comprimatur , dum altera Prope Partem anc Er prefam polita fuerit, ftridor ille & feincillätio & lux ‚omnis protinus ces- fent; partim vero.a manus fudore, vel fi mavis, ä materiä ejus perfpirabili, aquolä,ınaximam partem horum rationem petendam ee, fequentia innuere vıdentnr,, Primo enim fi per Analogiam ratiocinari luber, phznomenon ocenrrit plane fimile, & quoad ftridorem illuın & quoad fcintillationem, vitro poft frittionemi in Aqu® vicinia pofito, de quo Schediafına noftrum prius$.4. Secundo illud etiam ptobabiliter ex eo colligo,quia cumduranteat« tritu, manum alteram chirotecä pariter'indutam , prope vitrum, ui antea, ponerem:: nec ftridor ille nec fcintillatio, fplendor tamen aliquis , ‚at quod : przcipue notandum , non pet üniverfam chirotecz fuperficiem , fed per füru- ras eJus tantummödo apparebar. Qninetiam tertio hzcce melius fuccedere obfervavi, manı exercitio prius ‚calefa&tä 'vel füdore madidä, quam frigida plane ficcave. . Malumts tamen judicium noftrum haftenus cohibere, usque dum plura certioraque nobis fuppeditent rerum experimenta, quam 4 Urrogeres J8Asueiv. i ” EL „a i (mm, 377. i H) $. IV. la on or ze | Cum attra&tis more folitd, vitrique fuperficiei adherentibus pulvifculis, pilis czterisque ejusmodi rebus leviuschlis ‚ digicöorum in minori intervallo, obverterem apices: aftutum illa verfus manum a vitro refiliebant acrepelle- bantur, Omniom vero jucandifimum, quodque jam’ab-aliis ante me no- tatum, deinceps vidi, fpe&taculum exhiber plumula a vitro ‚perfri&to; artra- &ta , qu&.digitis-hac ratione vitro obverfis, etiam in majufcula.diftantia,ubi ceteroquin ftridor ille haud percipitur ganplius, repente,,verfus digiros; a digiris viciflim verfus vitrum, alternis Febr aliquamdiu propellirur,vel etli,plumulam intra digitos comprehenfam fibi' permittas , admioto vitro; ocyus ad ipfum.moyebitur , in diftantia quidem-majori ordinariä ‚.adıquam ele&tri- = »3 "QNARTO-MISCELE:AVOLYMap, 384 11 20 eleSteicitatis vis.fefe diffundir„;proutietiam motus ille perdurar ‚quando ar dig, zes. per ‚Tabulam difperfz vix mn motu, cieri_ videntur, Au wg REDE deren Vi inter materigm perfpirabilem corporis Bir amani &£ ele£tricam „Virri ‚pendent ? Negye, ‚mipus ‚norasu dienum, ‚N, Noccum lanz, ve goffypüi Ale aan R ae FÄRRR ri intervallo admotum, hand quaguam elevari, fed parvis tantum ublulae “bus fuper Tabulam ultro citroquetripudiando moveri, dum fimul in filamen- uoddaın extenditur, vitrum femper refpicieriszquod fijauremiyirreum 'Tubum in ficu horizontali teneas; floccus ille tripudians :, ‚eidem. cönftanıer affıxus loco -permaner fin eundenvinclinaverisvel tantillum;:falcabit:aum -femper verfus'extremitatem vitri deprefliorem, » abo ns ı mi! 3 *Lucem atque ele&tricitatem fummam tum demum effe ‚ fi cxteris pa- ribus ‚. vitrrum durante ateritn quam validifimecomprimatur; auter,omues ‚conftat; eius vero: nullacmihi quidem viderur alia ratio, quain:&. ofcillati« ‘one partium vitri majori‘produ@tus-fimul calor intenfior.. Quem.enim later, v3 2 . «calorem eo femper attritu vehementiorem evadere, quo'corporum ad.fe “* vicem , dum moventur,‘appreflio major eft A: Ira lucula, ut. ex innur-@F1S ünum'hie exemplum: perftringam , lamina ferreä-ficcä fuper aliam Ffream Aiccam pofita& reciprocis' motibus agitara, Iycem:caloremgue tanı“ quidem "majorenı gignet, quo czteris'paribas; plürd fuccefive-pondera (perlort las "min® imponuntar. „use ls man! meinen) 2 an) 5 j "100 Bırjatıfsla „aranıtv IE Vhuza geimi 3 81 »Bo'major quoque lux-& ele£tricitas ,: quo czteris xerum paribus, at= riens illi velociores’fuerint, eandem prorfus cum fureriori caufamıı& ratio= «nem agnolck,;. Exinfnitis'enim rurfus:conflar esperimetitis, eltum femper inajörens exoriri (Cum motus''attritotum corporum celerior fuerit, Nonne fie culter .v. gr, füper cotem vel limen: celerrime motus,»vehementer in- talefcere foler, qui ex tardiori motu vix aliguem eriam conftar, Iuceım vimque ele&tricam eo»magis intendi , quo majus, dum experimenta’hzc capinntur,-frigus f&vir, Magis enim utique calefiunt corpora, quo frigore magis conftrifta & compa&ta, arque hinc ma- gis elaftica fuerint. Ita in exemplo priori , lamina ferrea ficca fuper aliam ferream ficcam fortiter appreff«, celerrimegue ülsro citroque agitata, vehe« mentiffime incalefcit, tempeflate bybefns ‚perquam frigida , atque ex hac majori tum corporum rigiditard'og elaterio, räio haud dubie arceffenda eft, car Speculorum Caufticorum efeftus multö'majores fint hyeme quam aflate, & cur 113 N.VI. CONTINVATIO SCHEDIASMATIS &e. & cur chalybis ad filicem percuffio, in acerrimo frigore,, ignis fcintillas ex citer vividiffimas copiofifimasque. Supponimus quidem in explicandis viribus ele£tricis proporrionem inter ipfas & calorem: fed hant nemo lu» culam qui experientiam ipfam confulat, in dubium aut controverfiam voca- re audebit, Sa g g. vu Sub Campana vitreämunda, qualis ad Experimenta Antlie Pnevmati- te adhibetur, fed magnopere calefaetä, prius fi fuliginis ramenta vel alia e- jusmodi corpora leviora .ponantur : hzc vitreo admoto tubo antea' perfri- &to, eodeın plane modo agitantur, ac fi nihil'quidpiam interpofitum fue- rit, quod quidem Experimentum, jam ab aliis fimili facceffa inftirurum, adverfa fronte repugnare videtur affertioni $. 1. Schediafmatis primi expofi- tz, Atre penitius examinatä, difficultas amplius nulla hic fupereft, quan- doguidem mihi quidem viderur,, hoc proficifci, non’ ä penetratione quadam fei caperat:ipfiusproprietates magis utcung; notari,quam menfurari con- fuevere. Mathematicorum vero confiderationibusaere cum fuis proprie- tatibus fenfim f(ubjedto magis, mirumnonefl,guamplurimäcirca ipfius confide- rationem ad numerum,menfuram,pondusque efferevocata.-Simile quippiam in F meteorologicis pasfim evenit,Siquiderm poflquamdiu, f@pequecirca pluviami,ni- vem &c,plurima vage, obiterque notata fuere; eadeın accnratius longe fpedtari au hen y temporibus,dumdimenfionem fubit;ac pondere fimul determinatur pasfiın Ex hac demum pluvix quantitatemaceuratius definiendi ratione derivan- da maxime funt frudtus ac eımolumenta hyetometrica, proximeprxgteffo Mi. fcellaneorum Tomo recenfita. Dum itaque oblervatacirca pluviam nivem &c, - absque hyetometri ufu oimnino funt imperfedtiflima ; continuantar adhuc feın- _ per, preter ceteras obfervationes meteorologicas, quam primum per alialıcebit, - etiam prodituras: ' - Siflitur igitur jam obfervatorum hyetometricorum continuatio per fubfe- _ quentes immediate annos 1734 & 1735. & quidem rurfüs per fingulos,quibus con- _ tigere,dıes,ob dillinCliorem rei cognitionem, evidentiorem, uberiorem, plenio- - reinque eorundem ulum, pauciflimis tamen paginis comprehenfa Exhibentur hic - pluvie, nivis &c, dietim fzpe per temporis varia intervalla colledtarum ac men- furatarum quantitatum , feu altitudinum & ponderum, in unam fummamreda- - tarum, aggregata, usque adhoram X. velXI. pm. ab iisdem circiter horis diei _ proxime pregrefli, nunquam vero plurium dierum przterlapforum, Pluviz,nivis &c. annuz altitudo media, refpicientibus jam odtennium,quod abinitioanni 172 8.usqueadanni 1735. finem elapfum eft SERInDeBANnE elle 20, 945. 5 feu 20. digitorum Lond.& 9.fere linearum, feu 21. fere digitorum Lon- dinenfium vel 19 digitorum Parifinorum cum 8 lineis : vel2o.dig.4.lin.Rhena- n&® menfurz: h.e. pondus 20.945 Lothorum, f« feıniunciarum Berolinenfium cum 55, h.e, 19936, femiunciarum Parifinarum,vel 9982 unciarum integra- m, vel 623. librarum Parif. cum 14. unciis, E E przfentia vero accuratz libr& Berolinenfis ac Parifinea Celeberrimo Dir, Prof. ceısıo ParifiisBerolinum transmiffe, illius ad hanceft ratio, quz inter 64. ‚ad sı; feilicet 64. femiunciz Berölinenfes dant 61. femiunciasParifinas: fiqui- dem fifedecim unciis, vellibr& Parifin®demas.} vel tres partes quartas unciz, vel adhuc paulo accuratius 35 unius uncie, obtinebis 16. uncias Berolinenfes, quo jadto fundamento rationis utriusque-ponderis, alioquin non ita obviz, iffima quoqueieritin ceterishic.Berolini obfervatorum cum celebri menfura &pondere Parifienficomparatio. N | - — Undeulteriusquoque liquet a 3 hyetometric® minoris Pag 5 x 1 itis „Sy 114 N.VII. HYETOMETRIZ GRISCHOVIANE fitis jam parallelepipedis) cujus latus quodlibet, ac proinde quoque altitudo, ha» bet 3. digitos Lond. feu 30. ‚lineas Lond. pondere efficere 30 femiuncias Beroli- nenfes & has zquiponderare 24 fere femtunciis Parifinis, feu 14, unciis Parifi= niscum&-. Hinc & in menfuris hyetomerricis{. parallelepipedis minoribus, illa ınenfura , qu& habet altitudinen unius digiti Londinenfis feu 10. linearum Lond, habebit, utıo. femiuncias Berolinenfes, ita 9X femiuncias Parif. Unde & ubi haud fedari neceffe eft omnium accuratiffimum, facile affumas. propemodum in memoratis:menfuris & parallelepidis hyetometricisminoribus, loco ponderis fingularum linearum altitudinis,aqux pluviz femiuncias Parifinas: fi vero accuratius fedarinihilominus placitum fuerit,denarum linearum altitudi- - nis ponderi affumto-ro. feniiunciarum Parifinarum; dematur femiuneiz dimidi- um, atque ita fimmili ratione vicenarum linearum Lond. altitudinis ponderi auffe- . | | | ratur una femiuncia, tricenarum Z unci®, quadragenarum uncia integra, cente- | narum 5 femiunciz Parifinz, vel 24unciz Parif, quo obtineatur loco ponderis Berolinenfis Pärifinum in annotato pluvie pondere in obfervatis hyetometricis. Quodfi porrorefpexeris mediam annuz pluvjz altitudinem, proxime pr&= sreffo Mifcellageorum Tomo definitam 20. dig. Lond. & 2 lin, five etiam jam* przterlapfi odtennii 21. dig.Lond,& huc referre placuerit adjedti anni 2734.item- Que 1735. pluviam: mox deprehendetur hujufcemodi comparandi ratione prio- rem annum referendum effe inter mediocriter humidos, pofleriorem autem fere inter maxime pluvios. Aptius tamen, per monita ın dilquifitione hyetoinetrica proxime przgrefüi Milcellaneorum Tomi, in ifliusmodi comparationerefpici- untur brevioratemporum fimilium intervalla. ; Br Juvat itaque jam tantum fpecialius intueri anni hujus 1735. menfis Junii & Juli plavi® largamatque extraordinariam quantitateın, vel altitudinem in Hye- tometro Berol.maj. ibi fc. menfe Junio fere 72 lin. Lond.f.plus quam 7.dig.Lond. hie vero fe. menfe Julio 38.lin, Lond. & quod excurrit,f, fere 4. dig.Lond.Cum ve» To in proxime prxgre[fo fexennio pluviz menftrux media altitudo fuerit z&lin. Lond. a quibusnec.altitudo jam oclennit longe recedat,maximaque altitudo plu- viz menftrux hadtenusalioquin nunquam fuperaverit 43 lin. Lond. prout o:nni» umminimanondumcompleverit 4 lineas Lond.:confpicere licet memorato men- fe Junio altitudinem pluvix menftruz extitiffe fere quinguies , Julio autem a3 majorem altitudinepluviz media, qu& antea fuit commemorata, Neque ingratum prorfus fuerit hinc parum diverti adObfervata Potamometro vicario (menfuratum enim.eft aqu&fluminis Sprehz‘, folum Berolinenfe tranfe- untis, incrementum veldecrementum,non in flumine ipfo,fed in fonte hortiReg. Scientiarım Societatis, difiito felopeti circiter idtu a flumine dicto) inflituta.Po- tamometro feilicet hocce vicario variatio maxima altitudinis fuperficiei aqua» zumhujus fontis aliguot'annorum intervallo inventa fuit 5. fere pedum Londi- nenf. Poteft autemobfoli porofitatem,diftantiamque fontis a fumine haudadeo iongam,Potamometrumhocee vicariumrumalveo aquarum fluminis omninoex principiis Hydroftaticisaczquilibrii fluidorum refpici habere rationem tuborum communicautium;fliuidoqueimpletorum, Sequitur & memorata variatio Pota- mome- nn CONTINVATIO, us etrica plerumque &in potisfinis, it cum retardatione'guadam quodam- _ modo varietaten Quantitatis, N e pluviz, nivisque pragreflz, acHye- tometro except&.Neque minus effedtu atqueopereipfodeprehenfüm el, memo- rat® variationi Potamometric® refpondere in potisfimis fimiliter variationenı Äncrementi & ‚decrementi altitudinis füperficiei aquarum in Spreha flumine quamviscumm anticipatione quadam. Haud difficulter hinc colligendum,nifi omnium,certe noftri Auminis,Spre- bz feilicet,aquarum originem; certiffine quantitatis atquealtieudinis yariabilis, ı pluvia niveque repetendam, reliquas veroaquas profundiores,perennantes qua- i,nifi numero, certe tamen quantitate easdem, ortum trahere ex aliaagua zque ! er ac zquealta locorum circumfitorum globiterraquei,cum quaad zqui- ibrium ut componatur neceflum eft.Patet & hinc quantum aquarum fivedefluxu miaximo, five evaporando, five ex utroque fundamento fimul,hie loci posfit rece- dere, vel aflluxu maximo, five pluendo, f. ningendo &c, five ex utroque funda- mento fimul posfit accedere, ac denique,quenam aqux quantitasaquarum alveo, Buminigue noftro fit quafi perennans. Conferre poteft, cui volupeeft,circa hujus= modi difquifitionis hiftoriam, idealia potisimum principia ac ratioeinia Mr. PIERRE PERRAVLT, de /’ Acad, Frangoife, Recev, General des Finances de la Generalit& de Paris, Trait& del’ Origine des fontaines, dans lesOeuvres diver/fes delhyfique & de Mechanique de Mrs C, & P.TERRAvıt @Leide A,ı721.in 4to majs Fuitautem, ut e. gr. unicum hoc afferatur e Potamometro vicario notatıs, nho 1735 menfe Julio, die 29. fuperficies agux fontanz infra mediam altitudi- ‚neın Mercurii in Baronetro, quod ordınarie Obfervationibus Barometricis in- fervit 4’, 10",2”, die 30. 4.10". 0", econtrario menfe proxime tum prxcedaneo, „Junio feilicet die 24. 5'. 5". 8, reliquo tempore ınenfis aquarum fuperficies hu- ‚milior.Ceteroquin dum aquız extitit omnium humillima fuperficies in antumno anni 1731, infra mediaın mercurilaltitudinem prxdidti Barometri fuitagtx fon- tanz fuperficieso'.fere,teinpore vero vernali ejusdem anni 4’circiter,proindeque aquz altitudo maxima,qux ro, pluribusve annis hic fuit obfervata. - Specialisfime e plurimisaliis, que pasfim e fpecialiore harum obfervatio- hun hyetometricarum confideratione afferri poflent, illud absque fignificatione aud pr=termittendum ek e largisfima pluvix quantitate diei 10& ır. Junii ft. eorr.anni 1734. exceptam fuifle inde ab H. IXZp. ım, diei ro. Jun. usque ad med, .0. 239. o,inde a medionodtis fen initio diei z 1. Jun. usquead ejusd.diei H, La,m. 1.040.0. hincmoxab H, VIza, m, ejusd. diei usquead H. VIIL.p.m, jei x 1, Junii 0.418. 5. pluviz altitudinem,, proindeque contigiffe intra 24. hora- intervallum altitudinem pluviz 1.697, 5. menfura minore, h, e. in ipfomet yetometro mäj. fivequod perinde eft in terr& apud nos füperficie altit. fere ı7. nearum.Lond, feu x digiti cum 7.lineis, feu pluviz pondus intra memoratum 4. horarum intervallum fuiffe 1697 Lothorum, feu feıniunciarum Berol.cum proindeque pluviehzcce quantitas intra 24 horas colle&ta fuperavit faris me- - diam menfirux pluviz quantitatem, vel altitudinem, alioquin inven- #20) tam hic 16, linearum Londinenfium, sm e P 2 Aggıe- 216 '310/014.'710.003,0| 2 0,078.7 3l0.157.5ı 4 2.7068] 5|0.089.3} 1er o,rıF:0 20 093.5 0.0245 © 009.3 710.012.2 8 x 9 20 0.0475. 11 ‚10.144»2 „E210,201s0 | "3310,005,2]0.365.0 34 0.0140 15 0.080. 3 1610,057.0 | 125.5 17!0.006.b | %.009.3 18j0.065.0 , % 494.0 19.0.032. 5 | 009. 2 2010.007.7 OoS2uf 2ı 0, 009.3 22] | 0,008.5 0,.025.0 0.013-.5 0.066.0 0, 226.2 29 39 Bl. DL. 2 WERE RE... Mars ne ii Menftrux fumme. 0.935.711. 845. 312-.111.011.787. 312.355.0 | 4 469.9 N. VII. HYETOMETRIZ GRISCHOVIAN/E | Aggregata diürna altitüdinis, ponderisque pluviz, ne cexce. mediocris , Berolini aufpiciis Soc,'.Reg.,‚Scient, Boruff., Flyerome= decimis, in fine adjeftis,pun&tuloque feparatis (numeris initialibus,pun- " Hyetoms (+:parallelepipedo max. notantibus) ‚ope menfurzmino« Januarig, Februar. . Martius Aprili, Majus, Junius, o 2340 Da Pe ET 2 0,132, 00,184: © u. 1Bivet 0.029.0,0,000,5,0. 007.5 ; 0.4995 0.002.0|0.035.5 er 0. 162. 0| 0:006.5 | 04370»0 | 0.053. 0 | 0.004,08 0,002, 5]0:047:0 0.2305] ‚0.040. 8 9. 035.0 [o7} 267.9 | 0.,090.010.020.5 ı 0.027.5 le 0- 159.5 0.212.2 [0.219.810,170.0 | ron 9,.005.8|% 113,7 0,.008.0. Dre } an 0.008,5 0.470,0 | Q.419 0| 0,126, 0 F - 0. 200.0] | | 0,161.0]' 0,001.5'0,011.5 | | 0.308. 5 0. 0775 (* pluv. fulph. UPR " N ei} 0: 288.5 |0.038.0 &,111,0*| 0: 023.0 R| 0,009s$ ||0,004,5 | 9 127% 5 0.28945 0.087.5 . t 0.065, $ |0.002,5 " | Aa 0.151.510,000, 5 | (*pluv,fulph, 0.086. 5|0.001.5|0.057.5*| - 09,333,0 0.389.0 | F Oo, I55 © ©: 100,5 J 0,095.0 | Be: 0.004,.5 9, 211,5 0.019.010.025.0} j % 006.0 09,232,5 | 0. 032.0 0.003.$!0,565.5 | ©0.001.5 0,002.0 | , CONTINVATIO. Y a7 bul denfioris, liquatzquenivis, grandinis, pruineque, tro' Grifchoviano' collette & digiti Lond, decimis f. lineis, harumque &ulo a fübsfequentibus diftin&tis, per fe jam digitos Lond, in ipfomer: zum parallelepipedorum menfuratz , A, MDECXXNIV, St, corr. _ Julius. -Auguftg, Septemb, O&tobr, Novemb, Decemb,. a 9.284, 0]0.012.0 0.045. 0.723. 5j0,002,0|9, 019.0 0.262.8 0,326. 5 0.126. 00.139, 0 0. 155.50, 374: 0,014. 5 0- 245.0 0.111.O 0.089. 0 O10L,5 0 440,0 BsoaNaar une 0,062, 5 0,028. 5lır oe 0.002, 5/15 0.003.0|16 0.098. 5 17 0.092.018 0,015, 0/19 0,027, 5 20 0,014.5|21 0,068, 0 2r 0 035.clo, 187. 5)09, 102. 5 10.095. 5|0,064. 5]0.002.0 0.010, 0/0005, 5 0.005.5 0: 112.0 0,031.5 0.020,0 4 0.055. oO 0,101,5|0.030.0 0.026.010.022,5 0.039. 35|0.014.0|0. 001. o 32. 210.006, 00.001. 8]: 0.00I,6 0.,001,0 0, 043.5 0. 007.8 0.016,50, 023, 0/30 0,022.0 xıg\ N.VIL HYETOMETRIE GRISCHOVIANE Aggregata diurna altitudinis, ponderisque plavi& „.ne- certe mediocris, Berolini aufpiciis Soc, Reg. Scient, Boruff. Hyetome- decimis, in fine adje£tis, pun@tuloque feparatis (numeris initialibus, pun- Hyetom. £. parallelepipedo max, notantibus) ope menfure mino- Januarig. Februar. Martius, Aprilis. Majus,- Junius. Lee — — 210.001, 0]0. 001.$ 10.045. 5s{1 3510| 2|0. 150, 5j0. 009, 5/0, 004.5 072.0 3/8022.3 0.000. 5|0.032, 550.040. 5[9.387. 0] 4 0,001. 9 0. 330. 0/0. 034, 5| $\0.152. 0|0,059.5 0.018. 3]0.243,0| 6 9 083.0 003,5] { 7|2. 032. 5l0.150.0[0. 1945| 810. 002.00, 109, O|p. 042.0 %910.,001,.0|0,003.$ 0. 152.010,002.0[0,001.0 — 10 0.289. 5 0,172.010.205+5 110.009. 510. 044.5 0. 147. 5|0. 161 5 12|0.010.0 0.158, 5|0. 000.7 13/0.013. 0/0, 008. 5 0, 021. 5 1. 324,0 240. 049.0 119.0 15 10.923. $|0. 001. Olo. 074.2 °.831.0| 1590530 0.063. 510. 000, 5|0. 292. 0|». cıy. 5 0.020. © 1710.05745 0. 091. 5|0.026. 6 18lo.0115 0,104. 5|0.240. 5]. 1.023.0| 19|10.059.5 0.041.2 20|0,0045 0,013. 5 210. 002,50: 020.5 22 0,0034 0]0, 25.4 5 0,037. 0 — 23|0,195-.0 0.054. 0 .24lo, 128.0 0. 088. 50. 374.0 25/0, 138 5 0.025. 0 26 2710,153.0 28/0.148. 5 0.020, 0 ©,211.5 2910. 007.5 0,024.5 0,022. 5 3010. 268,0 °. Q27. 50 082, 5 310, 144.0 Meoftuefumm®. 11,816,8]1. 121.5 l0.452.o0l1. 838. 7lo- 782. ı|7. 166, o ; CONTINVATIO, - tro Grifchoviano collettz d® dıgiti Lond, decimis f, lineıs , Julius Augufty. Septemb. O&tob, Novemb. Decemb, -10,017+5 0,0295 0.069,0 — 0,003.9 0.090, 5 0.171. 0 0. 038. 510. 006..0 0, 006, 0/0.002,5 0,.105+5 0,092,.010,057, $]10 0,071,0 0,022,5 IE 0,100, 5 ——— | mm mm | nn 10,070. 5 |0,061.0/0.012,0 13 0.169, 00,089, 010, 046, Olı 4 0,002,0 15 Do ua wu" — [u 0.013.0 I0,102, 016 10. 013. 5|0, 115,0 0.076, 0,17 0.005,5 18 9513.$ 0, 070.019 0.002. 0[0.055.0 0. 037, 5|20 0. 732.5 0.032.028 - 10.303.0 22 0. 443v0/0. 471. 5|0.068. 5 |0. 029, 0l23 0. 102, 50, 157. 5|0. 006.0 24 0,335. 0 25 | 0,156,0 26 > 001.0|0,066. 5|0.002.5 r Zw 0, 310.0]28 0,062. 029 30 P) 5 [07 394: 5 3ı [3-851.0]0, 381. 5|2.088.6]2. 547. 0|0, 64140] 1: 523. 119 bulx denfioris, liquatzque nivis, grandinis, pruineque, harumque &tulo a fubfequentibus diftin&tis , per fe jam digitos Lond, in ipfomet zum parallelepipedorum menfuratz, A, MDCCXXXV. St, corr, Annitot.fuina. 24,211.2 120 N.VIL HYETOMETRIA GRISCHOVIANA. Aggregata menltrua pluvi, niyis &c, feorfim. Te Anni St, corr. 1734» Altitudinis, Ponderis. fs In Menfuramax. | InMenfuramin, Semiun- de: digi-deci-cente- | digiror. linear,| ci- ci- Menfes. | ti, mz, fimz,|dec,{.lin. de | &, me Januar, 0-19 37 0.935. 7 0.93$-. 7 Februar, a: 8:07:45; 184% /3 1.845. 4 Mart, 2 1 1 2.11l. © 2.ı 81. O Apr, ß "Pa, 1.78% 3 1.787. 3 Maj. 2.0, 31-6 2.35. 0 12355. 0 I. FU. RR 4.469. 0 |4,469 0 Ben 7:00,02 1.027. 3 1.027.'3 | Aug, 2. 1464072 2.624. 0 |2624, 0 { „ Sept.) " ı 0 2 | no 4 |rmoıf. 4 f 1 Och rn vonsg | 2.054. Nov, $. 2200735 115% 3 11150.03 Dec, YXt.2:7.0 1,25% 8 11.255.,8 An.fumma.| 2ı 6 5 21.630, 6 121.630. 6 Anni St, corr. r. 1735. Altitudinis, Altitudinis, Ponderis. In Menfura max. | InMenfuramin. | Semiun- de- digi-deci-cente- | digitor.dec, linear] ci- cl Menfes ti, me, fine, |f.linexz, .dec. ®, m Jannar, Eu 8: 2 1.810228 1.816. 8 Februar, |ı ı 2 1.8321. °5 LKr2zl 5) 5 Mart, 0 | ae 0.454. 0 [0.454 0 } " Apr, al Bnyng 1,838.::,7 |. 838 77 03 Maj, 0 107,558 0.782, ı 0,78237:221 9 Jun. er ‚7.166. 0 ]7.166 0 Jul. 32187 15 3.85... 0 3851.00 a Aug. 0:13. - 0. 381-:. 57.0. 391.058 Sept. 2.09 | 125088. 6 12.098,65” — { —— O&ob. 230 2) ST 2.547. 0 J|a.5y47. 0 ji Now BE, 4 0.641. 0 Jo.6urL. 0 Dec. | Kan Ss 72 1.52. 0 :|1n523. 0 An,fumma. | 24 2 1 24.211, 2. "24210 02 BER )oC BEER a?‘ N. VII. Obfervationes altitudinis plwvie € nivis liguate, - annis [ex proxime* elapfis Vitemberga Saxonum collela. mm ln Anno |ı728. |1729. |1730. lı731. lı732. |ı1733. M. Januar. | 22!Lin. | 21%5Lin.| 8$Lio,] ı74Lin, [14Lin. | 6!Lin, Februar. | 16: 144 185 104 12$ 6+ Mart. |ı3% 57 325 20% 14 137 April, 132 10: 227 9 197 7 E71 Mi |jı5 107 367 295 173 187 E Jun, 144 9: 26 182 28 26 h Ja, [13 143 222 17 245 164 FR Aug. |24 154 | 345 25 325 25 R Septemb. 1317 8r 247 21; 177 55 | Bi, O&tob, | 124 16 6 12 2.22 gi Novemb | 112 145 1332 305 83 407 ’ Decemb. | ı1z 347 235 217 173 353 ed 1743. [2873 Lı| 2095. [2285L, | aus Sive 163Dig.| 142Dig.| 24Dig,| 173Dig.| 19 Dig. ]17Dig.7;L. R Pedis Paris, - Ex his igitur annorum fex obfervationibus colligitur alttudo pluviz media anni unius 18 Digitorum pedis Gallici, ® Has obfervatlones jam Atıno 1734. quidem accepinus , quia vero editio IV. Tomi Mifcellaneorum jam abfoluta erat , eas in hunc locum trans- ferre, coadi fuimus, | Q NIX. 122 EEE oc MER “, | 1 av TR » Altitudines aqux pluvialis &enivalis Viremberge Saxonum annis 1734 & 1735. igitis & lineis pedis Parifini notatz, - & ex diario obferyationum meteorologicarum ], F. w. ea Ad. 7344 ° \Län:Dig.Pariı, An. 74 El M. Januar, 97 M. Jannar, 30 ı e E ebruar. 23 Februar. | 6: - Mart, 357 Marl, eır April, 63 April, er iX Maj, 417 Ma 135 | Jun, 183 ER 204 Jal, 275 Jul. 29 Anguft. 125 Ang, # ı 45 Septemb. 227 Sept. Br ATE O&tob, 23%. - O&tob, 26? Novemb, 85 Novemb, is ° Decemb, 8% _ Decemb. “ = 2357 Lin, ng Eins Sie a9Digie ° 7i,Linexe Sive 17 Digit, 101, Linez, N. X, ER Jo HERR | 123 a x, e: Obfervationes quedam Meteorologica in Pennfylvamıa habite ; quarum collatio cum Berolinenfibus inftitura eft A C. Kirch, am abiir, unde mihi & aliis plura fcripfit, de indole ejus regionis, de animalibus & fru&tibus quos ea profert, & alia, de ftatu aeris & fubitaneis mutationibus caloris & frigoris, quarum rerum ille in li. A Nno 1728, Fautor & Amicus quidam, Dn, de $* * in Pennfylvanie . teris meminerat, accuratius edocerer , Thermometrum aliquod, quod per x . r ‚annuum fere fpatium, cum meo confuero Thermomerro contuleram, tali fcala graduum inftruxi, ur utrumque convenirer in gradibus eorumque par-- tibus, Hoc Thermomerrum Anno 1730. verno tempore in Hollandiam mifi, ut cum aliis rebus in Pennfylvaniam mitteretur. Nefcio verö quo fato fatum fir, ur omnia, qu& eö deftinata erant, & ira etiam Thermo- metrum, per integrum annum in Hollandia remanerent. Itaque ille res non ante autumnum anni 1731. ad locum pervenire potnerunt. Acce- pi poltea Obfervationes Dni de S** ex illo Thermometro notatas, & D. 18. Novembris Anni 1731, ad D. 28. O&tobris Anni 1732. Sequenti Hye- ime Dominus Annotator mortuns eft , poft morbum gravem aliquot hebdo- madarum; ur itaque nullas amplius obfervationes ex illo loco fperare pos- fin. Hz tamen obfervationes thermomerricz, gux integrum fere annum complent, deficientibus fcilicet 20 tantum diebus , aliguo modo fufficere poflunt, ad comparationem inftituendam , inter temperaturam aeris in illa & ın noftra regione. Ut ea comparatio facilius inftitnarur, apponam primo, excerpta qu== dam ex literis Dni, de S** ubi de flaru aeris agitur, ex germanico idioma- tein latinum verfa; deinde quoridianas altitudines ipfas thermomerri, que bi- ne funt, fcilicer antemeridiane & pomeridianz, Antemeridianz poti. us matutine nominand« videntur , & fere exhibent altitudinem minimam Q 3 3 ejus 124 N.X. OBSERVATIONES QV/AEDAM METEOROLOG. ejus diei,pomeridianz verö maximam circiter.Adjiciam porro annotationes im utrumgue Thermometrum , & comparabo denique inter fe oblervationes, Excerpta ex literis Dni. de S**. Germanopoli (Germantovvn.) die 24. Sept. fl, v, 1729. » Ex literis Aımici mei chariffimi intellexi inter alia, vos hyeme pro« »xime elapfä magnam habuiffe copiam nivis, Cum verö nos heic loci ad- »modum parum nivis habuerimns, occafionem hoc mihi prz=bet, indican- »di, me obfervaffe, quomodo, multa hic , eis que in Veflris regionibus »contingunt, plane fint contraria, Ex. gr. Quando ıbi Eurus [der Dflene » Wind] fpirat, colligitur, imd & fequitur, ficca tempeflas, E contrario, »quando ventus ab occafu (pirat, ajunt: Zar ex antro plwie, [Ex bläfet »qus dem Megen » Koche.] Hic vero contrarium obtinetr, Eurus [der »Often-WBind] hic vocatur ventus pluvix, & ventus occidentalis, prefer- »tim Borolybicus [Mord ABefl] maxime claram & ferenam tempeftatem »adducit, que unguam mente concipi poteft ; byeme quidem extremum »frigus, xftate vero aliquam refrigerationem. Anno 1719. dum apud nos »(loquor quafı adhuc Berolini eflem) fervida erat ftas & arıda, & venti »orientales {pirabant, hic zftas fuit adeo humida & propter copiofam pluvi« »am infaufta meflis; ur illa zftas in memoriam rei, inter alia memorabi=- »lia, in Calendariis hujus regionis recenfeatur, & quotannis repetatur. Por- »rö, quando in Germania zftate ros non cadit, ajunt : frarim pluer, & fit »ita, & vice verfa. Hic verö, quando nullus ros cadit, certum elt fignum, »quod per totum diem nulla pluvia fecutura fit, E contrario , quando »multum roris cadit, etiam ftatim pluvia fequitur, Sicut prefenti tempo-= »re jam fatio 4. hebdomadarum negue rorem neque pluviam habuimus, »>& ita egregia fuit occafio, ficcandi in Sole mala dıffefta admodum bonz, »>& perfica decorticata, Subitanex mutationes tempeftatis oriuntur & falti- »bus fubitaneis vent. Ex. gr, Hyeme aliquo die mane fpirat ventus Boro- »ılybicus, & ideo admodum friger, Circa meridiem tranfilit in meridianam »plagam, & tunc flatim aer eft remifhior; fi continuat hic ventus etiam die »fequente tunc calet ; fi adhuc una die fubfiftic, fere (implex indufum füf- »ficit, ad ambulandum in aere. certe fuficit ad laborandum & prob£ fudan- »dum, Tune fort& ventus rurfus ad plagam feptentrionalem recurrit, & ‚ »& calidiora veftimenta induere, homines cogit. Si deinde rurfus ad Boro- . »lybicum redit, admodum frigida tempeflas redit, & quo diutius ventus in il- »la plaga fubfiflit, eo magis frigus augetur, In zftate tempeltas pluviofa mo- IN PENNSYLVANIA HABITA. i25 »moleflifima eft, communiter enim tunc eft calor admodum anxius, &, ut '»ita dicam, aura plane nulla. Simul humiditas (etiam aere tancum nebu- »]o[o) adeo irrumpit in domicilia, imo in armaria & arcas , & omnia pe- »netrat eaque humida reddit, ur etiam ferramenta , quamvis optime fint po» »lita, rubiginem inde contrahanr, Tunc temporis omnes defiderant ven- . »tum Borolybicum, qui hyeme illis adeo adverfarius fuit, eique quafi iohi- »ant , (zpius ver fruftra per aliquot dies, Hac zitate quidem tempellas »fuit admodum tolerabilis, De die 9, Jun, 1730. »Hyems proxim£ elapfa hic admodum tolerabilis, ver fecundum, & »prafertim menfis Majus adeo temperatus fuit, qualem hic multis annisnon »experti funt incole, & ad hoc usque tempus egregia eft tempeflas, nec ni. »mis calida, De die ı0. Aprilis, 1732. »Ut defiderio Veltro fatisfacerem , tempeftatem obfervavi [(cilicet gra- »dus caloris & frigoris], & ad hoc usque tempus quotidie annotavi, ur ex ad- »je£tä (chedulä videre poteritis. Ubi car, notavi, fignum eft me domi non »adfuiffe. Die 3. Martii poft meridiem fatis gravem habuimus tempeftatem »cum tonitru, plurimis fulguribus & grandine; & fimul aer fatis frigidus »erat, Durabat per duas horas fere. Quamdiu Deus Vitam & bonam va- »letudinem fuppeditaverit Annorationes tempeftaris continuabo, & quando »occafio Occurret, eas transmirttam. Hyems quidem fatis frigida fuit, arta- »men, ut mihi viderur, non adeo gravis, ut quidem aliis annıs, De die y. O&tobris 1732. Poftquam Dn. de S**, indicaffer, fe literas meas de die 2 Aprilis 1730. & alias de D, 12, Maji 1731, fimul accepiffe, & conqueftus effer, refponfum fuum ad illas, quod die 4 O&tob. Anni 1731. dedit, ad nos non perveniffe: quadam ex fuorrefponfo deperdito (quod tamen fat diu pöft etiamad manus no- ftras pervenit) repetere coa&tus eft, & (equentia, quxad fcopum noftrum perti- _ nerepoflunt, ex hac epiftola excerpenda judicavi, Ea ita fe habent, »Porrö indicaveram, Thermometrum etiam bene confervatum adve- »niffe, Liter mex Aprili hujus anni date, nifi eodem fato ufe funr, quo ille priores de autumno,te cettiorem reddere potuerunt, quo tempore ego “ »initium facere potuerim, obfervandi, fecundum illud , tempeflatem ; & ER Q3 cum 126 N.X. OBSERVATIONES QVEDAM METEORLOG. s»cum quotidianas annotationes ad 10 Aprilis usque, (eo fimul numerato) s»stunc temporis tranfmiferim, jam eas mitto, qu& ad hoc ufque tempus fe- »quuntur, Miraberis fort@, cum Thermometrum jam die 27. Sept. anni »preteriti acceperim, quod demum die 18. Novemb, ditti anni , inchoa- »verim Obfervationes tempeftatis, Sciendum vero eft, (quod jam in lire- »ris deperditis indicaveram) in meo.conclavi tres effe feneftras, Prima folt »matutino , fecunda meridiano , tertia vefpertino, obnoxia eft ; ut ideo »Thermometrum nullo loco aeri libero ita exponere poflem,, ut a Solis ra- »diis plane liber effet; neceflario itaque & fcriniario operimentum five um- »braculum parari & feneftr@ applicarı debuit , quo thermomerrum ab o= »mnibus radiis folaribus tutum exifteret,, quod ante Novembrem habere »non potui, »Defcriptionem notabilis Aurorz borealis etiam accepi , & cum vo- »]uptate perlegi. Memini me in itinere meo in hanc regionem, no£tu in »:Oceano, fatis claram illuminationem verfus feptentrionem obfervafle; et« »jam Germanopoli tale quid vidiffe, prima Hyeme, qua hic fui, Sunt »hic in ea opinione , quando tale quid ın hyeme fe exhibet , magnum fri- »gus inde fequi folere, Indicaveram etiam in illis meıs literis, nos in &- »ftate 173 1. meflem grandem habuiffe , tam frugum quam pomorum. »Hoc anno etiam, Deo fit gratia, ea fatis abundans fuit , guamvis pomo= »rum tanta non fuerit copia, ut anno antecedente. »Morbus Variolarum Hyeme Anni 1730, * vere fequenti, & per to= »tam zflatem plurimum graffatus eft, & Philadelphiz folım aliquot cente= »na hominum abfumfit, etiam ruri quam plures; & inter eos plures ho- »ımines adultos, 20 usque $o. annorum. Obfervatum eft, has variolas in »45 circiter annis femel tantum hanc regionem invadere; quare neceflarid »interea plures adolefcunt, qui eas non habuerunt: aliquos hic morbus fe- » mel vel iterum tranfit, qui tamen ab eo tandem corripiantur. Segnitur Tabella obfervationum Thermometricarum in loco hand pro» eula Germanopoli Pennfylvanix habitarum, ® Ex quibusdam circumftantiis conjicio, illum hjc indigitare Hyemem qui verfus finem Anni 1730. initium cepit, ut ita Fer fequens fit ver Anni 17314 & sota alas, Allas Anni 1731, s Anno ’ IN PENNSYLVANIA HABITE. 7 . Amo 1731. | Anno 1732. November] December] Januarius |Februarius| Martins | Aprilis Jante !poft laute 'poft !ante !poft !ante !polt "ante !poft lante !poft ımer* ‚mer, |mer. |mer,|mer,|mer. | mer. mer, |mer.|iner. |mer, mer, | 7 |\ı2 ri 9% 16 9435 4 [12519 11 | 21ro 24 18 |5% 110464 Icar. [9% 12 3]? ae rs. BR TEnar 1ın2 6" Nam? 42 |7 Is _|8 |4 8 [8 [123]7% |122+ #19 13% [9% |6% ]9% |52 |122/8% |72 15 s_ |74 12% '63 Is} 18% hosl 9517 I113j6 6:18" "2715 1 8 75% 16%. 0218 723 17 7:10 |ı% |sz |4% |63% |7% jcar. [10 [18 |g } 4:6 12 Is3 las !o 16% Ioz!ıa I1239 7 ız |5 ‚2715716 ıı (5 12}|9 jcar. Jıo e Gl a 6415 1047 [113/93 ı67lıı Da, ı3 |7 132 16318 Tsı3l5 Jı2 19% 13 |r2 25 eg: ie 6% 6 ıo [6 |8 9 a 03 5462 |z2 |7 |7= |8_ |5_ [to |83 [ro3lı4 7 183 ]# lsıozlız I32 Isz Jtız! 8% lı22lıs 732 |92 ja [6 |2 |s Isz |132|8 Jı5%l16 72 |7z2 |ı |4_|63 |9_|9_ |1ı2|7 Jı68lı7 18162 !9 162 I72 ı Iszla 162 18% Iroglıo Irsälrg 195 j8# [7 |s [13 [73 B# j0% |s_ [1r24|9 Jı9zlıs 63 za; [io Isejsi le" Ins jene haälio [ai zıl5z ltıız]z (82 12: 18% |s 12535 I13%lıo Icar. |2ı 227 93 8 |tr 33 [74 !8& a2 193 [ı23]8 Jı5 la2 23 us 12 192 7 73 a jo 8 16% Icar. |g car, |23 = al 7s jıı |4 12 I6 113 195 94 142124 251632 | 8 |sz 93 |6% [7% ja |cr.]7% |8% |9 Jı7 I25 36 :% 8 |6 n 54 183 13% 1oils m 1231182126 27185 I13.16_ 93 163 17% l1o !i2e: Jıız 10520527 2817 Jıı |3 64|3|84 |72 18% [7% ftr Jız&[ı9 128 298 lo& 13216417 jo |7% In2&73 Jir&] 12 2lcar. 129 30163 7 sz I 6% l12%lıı |1g 2]30 | lo 18 13 19%] 7 hai fr / 128 N.X. OBSERVATIONES QVEDAM METEOROLOG. Anno 1732. s _Majus | Junius | Julius | Auguftus |September| O&tober | = ol &jante !poft !ante !poft !ante !poft !ante !poft !ante !poft lante poft| ®° mer, mer, jmer. jmer,] mer,| mer.| mer, mer, jmer, mer. jmer,| mer, i € — nn Tag ng - , Iılı2 de: 11 |car rg jear. jıg [car Jı5 [19%|6% (15 |t ?ı 104 19% 113 I 143212 15 5|028. 13 Jcar |7 2. 12/077 3 |r2 Slcar. 14 car. I143]21 I132'16 I14 164195 ho 13 4 fı3$[car. | 12 &|car, [143]19%4j14 |20%[14%]20%|8 jean. |4 5 14 |2o%Jıı l2oZlıg 21%] 144]20Z]12 1173|9 |12 15 6 |ı3 16 |ı2 |2o lı4% 21 lıstlıgzliozlıg 18 13 [6 7 ıo Icar, 134192]155]20 |152 zı 211 Ki, 8% 112|7 8 J1o#ı8 |ı14 j|car. |135118 212% |2ı |I2 |21,|8% jan. |g 9% |ır [18 bis [21313 15 116 |ır 117317 114319 10110 Jı7%j15 (car. Jı2 [car. |ıı Jı5 (10 J15 j9 |car, lıo ı1| gzlcar, |14 |ı9&lı23j213]10 |16% Vals il |Iızjıı 42ltı |18 ur car. |ı25]20 lır 1753| 73]153|8 _|ear. 12 13|11 2119511 [19 ı82]11 3% Jjcar, [83 |ız |9 Jı5 Jız 14133205111 | 17 193113 |ı16 |9 (car, !g Jı53lı4 15jır jean. I13 22zj154[18%4l10o |ı9y [car |car, !9g [145185 : u 1612 lıgzlıs |can [16 [173l1o |ı7 |85 123 7 Iıızlı ı7)13 jcar. 15 |22 I15 |17 hd 17218 7 jan lı7 ıgjt2 2. ana car, |9 15 9 Ir lieh 19 2] 20 11 |ı8 [13 Scar. Jıı |15 [52 Jcar. 19 20 Ye, 1 haben car, | 9 jcar, |4 (22 20 21 20-1 e. car. |10,.!189 JıT |ı7z IQ I1221 22 21% ıo [173 “ zızlın 15 J13 Icar. \72 lı2&22 23 Er 194133120 [14 $]21 3115116 |112lı7 4173 Jı2 123 24|14 117 Ita 118% 158 17 |ı?. lız lh22/18- 18% |car |24 - f 25113 |t4 j15% 212115 ae 172113 |172]7 [122125 26|125 32116 ha 133]12z|182114 |ı6 |73 |103126 27 2 Iaalısz ıg%l12 [12 [14 car j14%lı7 |7 , [104127 28195 |13% 7 152]12 jı23]14 [2029 fı4 14% 251° i 29|10 |car. 17 |13 |ı93] 142 |203|8 By.r 29 30 ıı zlaar. | 1 ale 13 J|car. J|ı5g I211[8 ta: 30 IN PENNSYLVANIA HABITE. 129 Annotationes in Thermometra. ro 34 , ıns 1. Thermometrum meum, quo per,plures annos ufus (um, jam att- te annos 20, ab accuratiffimo Fahrenheitio confeftum eft, Gradus caloris in eo 24. numerantur: o denotat frigus maximum , & 24. calorem fum- -mum. Infra o adhuc duo gradus additi funt, ucıfi forte liquor Thermo- . merri aliquo frigore extraordinario ita condenfaretur, ut infra terminum o fe recipiat , numerari etiam poflit gradus ejus frigoris, 2. Thermometrum hoc eft de minori vel mediocri fpecie, cnjus fcala Aoad 24. Gradum, 5 pollices Rhenanos zquat, Singuli gradus in 4 qua- drantes divifi funt, ita ut ä 0 gradu , usque ad fumımnitatem divifionis, nu- merentur 96, guadrantes, 3. In recentioribus Thermometris Fahrenheitianis fcala ilia.non am= plius divifa eft in 24 Gradus majores ejusque quadrantes, fed in y6. gradus (minores , qui refpondent 96 guadrantibus illorum 24, gradum, in quos divifa funt priora Thermomera,. ' ' ! 4. Uterque modus numerandi gradus facile inter fe comparari poteft, _ quia quadrantes majoruın graduum , gradibus minoribus accurate funt @= _ quales, 5. Obfervavi ante aliquot annos , meum Thermometrum cum alüs ‚Fahrenheitianis non penitus congruere: quare ab ipfo Cl, Dno, Fahren- | ‚heit novum & accuratum Thermometrum expetii „ut meum & aliorum Thermometra juxta illud examinare poffem, Inveni illud novum Ther= _ mometrum cum alio Fahrenheitiano bene congruere, ä meo verd notabi- liter differre, AT E u 6. Hec differentia (zpius obfervata eft unum Gradum majorem cum ‚dimidio , vel 6 Gradus minores , eflicere , quäd novum Thermomerrum Meder altius fuit, meo confueto, Summo quidem frigore & maximo ‚ealore hzc differentia aliguantulum immurara el. Cum enim fert femper notayerim differentiam 6 graduum minorum- inter urrumque Thermome- trum ; in fummo frigore, quando meum circa © gradum hzfit, eaın diffe- rentiam tantum 3 graduum minorum deprehendi : in maguo calore ea dif- entia 6; gradus minores explere mihi vifa eft, R fi ps Se- / 436 N.X. OBSERVATIONES QVEDAM METEOROLOG. 7. Secundum) nenmi Thermomerruri (ertiam 'illud divifi , quod mifi in Pennfylvaniam , ut ambo , juxta fe appenfa , eosdem Gradus & qua- dräntes exhiberent. "Si gnis irague ıllos Gradus ad novum Thermomerrum Dni. Fahrenheit reducere cupit , multiplicet gradus majores per numerum quaternarium, & produtto addat numerum quadrantum ei appofitorum , & preterea 6. pröpter differentiam 4 novo Thermömerro Fahrenheitiano, Ex. gr. Prima obfervatio in fuperiori Tabella,, d. ı8. Nov, Anno 1731, notata elt 6, Gr. fcilicer fecundum gradus majores $ quater fex funr 24, quibus propter 3 quadrantes „ 6 gradibus majoribus adhzrentes , 3 adden. da funt, ur fiant 27, Propter differentiam A Thermometro Fahrenheitiano adhuc 6 addenda funt: fumma elt 33, feilicet numerus graduum in novo illo Thermometro Fahrenheitii, & aliis ab eo confeltis ; zqualis 64 Gr. in meo, & eo quod in Pennfylvaniam mifi, ./ } ‘8. Terminus inter congelationem & regelationem in meo Thermo- metro eft in 74 Gradu, & in novis Fahrenheitianis in 36. Gradu, Ergo, quando meum, & illud quogue in Penfylvaniä, infra 7% Gradum conliltir, gelu indicat ; fupra 73 Gradum verö regelationem, r Brevis Comparatio inter obfervationes Thermometricas , Pennfylvanicas & Berolinenfes. 1. Ethi in Tabella obfervationis non appofitum eft, quo ftylo dies in- telligendi-fint; tamen non dubito, ftylo Juliano, five veterı, eos intelligen- dos effe, cum in eä regione, utpote provincia Regno Magne Britanniz fub- je&tä, flylus verus tanrım in ufu fit, 2. In Pennfylvania maximum frigus bis notatum eft o Gr. fcilicer An-_ no 1731. d, 31. Dec, mane, & Anho 1732. die 25, Febr. man; id effet fe- cundum Thermometrum Fahrenheitianum novum 5,Gr, Mirum videtur, frigus hunc gradum attingere poffe in eo climate, fub 40. Gradu Elevatio- nis Poli. Apud nos per totam illam hyemem frigusad hunc gradum non per- ‘venir. * Anno 1732. die 5. Jan. ftyl. corr, Hor. 4. poft mer, notatum inve- nio maximi ftigoris Gradum, 2 Gr. in meo feilicet Thermometro, (id effer fecundum Fahrenheitianum 13. vel 14. Gr.) infra quem in Pennfylvaniä Thermomerri fpiritus @pe defcendit, ut ex Tabella obfervationis apparer Alıis quidem annis, apud nos etiam,, aliquando liquor Thermometri usque z 0. -IN-PENNSYLVANIA HABITE, 0131 ado gtadum; imd adhnc infra illum, defcendit ; tunc verö frigus extra- | ordinarium fuit, & fere intolerabile, i 3. Utraque vice, qua man Altitndo o\Gr, obfervata eft, poft meri- ; diem ea eft notata 9, Gr. Itaque cum tempore matutino frigus maximum effet: tamen poft meridiem magna moderatio frigoris, io regelatio, fecu- tell. Ex quo confirmatur celeris immutatio caloris & frigoris in ea regi- one, qualis noftris regionibus elt incognita vel faltem inufitara, . F En _ wenn un ABrNülh , 4 Anto 1732. d, 17. Aprilis mane Tihermonietrum exhibnit 7.Gr, _ ergo congelatio fuit ; poft meridiem afcendit uisque ad ı63 Gr. quod calo- ' rem zflivum fatis magnum indicat ; ex quo etiam magna mutatio frigoris 5. Calor fummus zftate 1732.10 Pennfylvaniä obfervarus eft,/d, 15. Juni poftmeridiem, 223 Gr, (id effer fecundum nova Fahrenheitiana Ther- mometra 96. vel 97. Gr.), Apud nos Berolini Anno 1732.d. 27, Maji - poftmeridiem, Horä 4,& Horä 65. fummaAltitudo notata eft in meo Ther- mometro 194.Gr. (hoc eft fecundum "Thermometra recentiora 5. vel - 86. Gr.), quam altitudinem fpiritus Thermometri, apud nos, non quovis apno aflequitur , eamque raso fuperat, sc) \ 6. Hyems Anni 1731. & 1732. in Pennfylvania fatis frigida fuir, apud nos vero illaadmodum fuit remiffa, Zftas apud nos fuir plerumque hu= mida & frigidula ; in Pennfylvania vero illam fatis calidam fuiffe, ex obfer- _ vationibus thermometricis apparer. Quod contrariam tempelflatem in illis " & noftris regionibus confirmare videtur, 7. Mutatio Thermometri & matutino tempore ad pomeridianum ejus- dem diei, in Pennfylvania Gepe eit 6 vel 8 graduum majorum , aliquando f BE: „ usque ad decem gradus excurrit, qualem hic nunguam obferva- | . ke, - VWimus; ea enim mutatio hic rarö 4 Gradus fuperar, &ra- Be: tariffime ad 5 Gradus affırgit, 2 F R2 ‘NH 73 EEE EN ET EI 132 N.XI. OBSERVATIONES METEOROLOGICE ae ange Do a ‚Andr Celli Aftron, Prof, Regi& Ord. ac.Soc, Scient, ulipfl. Secret, \: ı Obferoatimer eis Anno ı 731. ‚Upfalie habita. »»B FE Obfervatioties jüxta merhodum, 3 Cl, Jurıno, in Mmvstatione ad obfervationes meteorologicas communs confilio inftituendas , Londini publicatam, fa&te funt, Barometrum et Gmplex, altitudinem ii menfurä Anglicanä determi- nans, & ab artifice preltantifimo Londinenf« Francisco HAVKSBEB Confe= Em. Thermometrum eundem Außtorem agnolcit, & ideo notius, quam ut H defcriptione indigeat, Hyetometrum eodem modo eademgue magnitndine , ac in Obfervato- | tio Regio Parifienfi: deprehendirur , conftru&tum eft; altitudo tamen pluvize ‚vel nivis liquefa&te non cubö menfüratur , fed parallelopipedo ‚ cujus ba» feos quadratz latus eft pars decima lareris quadrati in vafe majori, € "&altitudo | 6 digir, ped, Lond,; adeo uraqua in hacı menfura linea una de. ‚ad altie © indinem millefimz partis digiti Lond, in vas majus vel reliquam terram cecidiffe cenfenda fir, ‚ANNO MDCCKXXI. UPSALLE HABITE. 133 Menfis, Barom. Therm. Vent. Tempeftas, Pluv.quapt. Dies Hor. Pie cent, Per er.| Dig, millef, 5 | Sanuarius \ 1. 9.a,m |29. 6N. ılCelum omnino ferenum, 10,p.m |2Yy, 2 ıIdem, 2, 94a.m, |29, 2]SSO. ı[Nubilum. 3Zp,m |29. 7|5SSO. ı|ldem, 9;p.m |29 9 2, Idem, 3:84,m [29 2|SSO, ılldem, 10;p.m |29. o 3Idem, 4 am, |29. c|SSO, 2]|Idem, ı2m,.n, [29 2 ı/Nivofum. 5,83a,m [29- 5]SSO. ı/Pluviofum. | “2ip.m |29. 3|SSO. o|Nubilum. 9,p.m |29. 8 ı \Idem, 6. 85a.m |:9. 2|SSO. 1lldem, ı2m.n, |29, [6) ı Nix, 0. 082 7.,9.a.m [29 215. 2\ldem, -1172.m[29 9S. ı/Nubilum. 11.p.m |30, 215. 1|Luna inter tenues nubes halone colorato cinta, 8. 82 a.m |30. 2155 W. ı|Denfenubes circa horizontem, 9 5. p.m |30 0 2|Calum tenuibus aubibus abdu- ; &um, 9.9am |30o 0]SSW. ı|Nubilum, pruina. 32p.m [30 ı|SW. 1]Nivofum 9p.m |30 ı)ldem 10,11 a.m]3o. 9ISW. 1/Nubilum, 9%p.m |30, 6 1/Luna inter nubes fparfas, 11. 1042,m]| 30, o/|WSW.1Nubilum, 3p.m - Jop.m 2, loa,m 2p.m 94, p.m 13- 84 am] ;0. 233 p.m|30- 124 p.m.n]29. - 8ISW, 25W, 2|SW, z\5W. 5|WSW.o!Serenum fer£, 9/WSW.rNubilum , Halo lunaris, ı [Nubilun, 2|Ideın, ı/Idem, 1 WSW.1]Nubes fparfz. 2|SW, 1] Tenuesanbes undique fparfz, 3|Idem, 134 N. IX. OBSERVATIONES METEOROLOGICE Januar. Barom, Therm. Vent, Teimpeflas.. _ Plavia.: Dies. Hor, |Dig. Dec |Gr, Dec, | | r .. Dig. Dec, it. u; 14. 92.m |29, zolna 2|WSW, 2|Nubes fparfe 2Zp.m |29. 797% 8W. ılldem, 15.14..m 29. 9074 6]|W. ı|Luna in celo fereno. ga.m 129. 87,75 9|W. , 1\Serenum. 16, 84a.m |29. 66,70. s|SW, ı[Nubilum. i2m.n.|29. 55,71. oIWSW, 2 |Serenum, 17.942,.m]29. 52172. 2]|W. ıjldem, 12 m.n,|29. 54176. 4W. ı |Idem, 18, 10x. ml29. 6478 . 8SW. olNubilum, 'ııp.m |29 1474 8SW. 3|Nix ventis agitata, 19. 84a,m |29 0172. 4W., ı/Nubilun. 114P.m]29- 0172* 5|W, ılldem, 20,9a,m [29% 13|77. o|INW. 2|Nivofum. 104p.m|29: 408%. 9INW. 3|Ventus nivofus, 21.1044,ml29. 50lö.. 2NW. 2Nix, 83. 2INW. 2'Nivofum 10;p.m|29. 678. 7|NW. ı]Nubilum, 22.952.ml29. 75185. 8 2|Nix, o9p.m |29% 93,86. °INW > |Nubilum, 23.812,mj30. 12 86. 3IWNW. ı |Idem. 1 3 pm 30. 485% 6 WNW, ı |Celum aftris confpicuum, 4:p.m |29 62 102 - 250 24. 822.m|30. 16lyo. 018. o |Serenum, ı02.m %0%. 1919. 71% o|Idem, 3p.m |30, z0l88. 015. olldem, iop.m |30. 2z2|j9r. 5|S. O|ldem Auroraborealis, 25.9.m |30, 1386. . 7|SW. o|Nubilum, 1 p.m®z0. 7180, o ciIdem, 26.3.2..m 129. 98179 2|SW. cildem, 3p.m |29. 88176 6|5W,. olldem, ıop.m I29. 73176, 7 o/Idem. 27.8la.m|29, 257% 75SW, ılldem ytp.m I29. 1074. 5|SW. ılldem, 28. 34a.m. 29, 97% 7|W. 1,Ningie, 2ip.m J2g,. 10174. 5I|N. Olldem, ı13p.ml29. 876% 8IN. 2|Nubilum, Ei & % ANNO MDCCKKXI. UPSALIE HABITA. Januar, PBarom, Therm, Vent, Tempeflas, Dies, Hor, |[Dig, Dec.|Gr. Dec, kw | 29.822.m[29. 0[78, ııN- 2, Ningit, ZAmunlıa8. 95175. N. ı Nubilum, 30.8}a.ml28. 97176. 5|9.W. o/Ningir, 3% p.m 29, ı5l75. 21W. Illnclarefcir, 104m 129, qılgı 4|W. 1,Cclum ferenum. 31 844,ml29. $2|y1, 6[W, 1lidem, Y94a.m 29. $5[95 o|W, Ildem, 12 m.n29, 355187. 6|W. 1/Nubilum, * Februarius | 1.85a.m [29. 61[88 0|W.' 1/Serenum. — ı1mp.m.J29. 67[34- 2ISW,. 1Nivofum, 2.8}a.m|29. 77|y9» o|W. 1jSerenum, 11.p.m|29. 948%. _7]|W. ılldem, 3.832.m|:9, 85[89 8]SW. 2|Idem, ı1%a,ml2) 9:2[87- 215 W. olldem, u’p m|29 94|82 9ISW,. Olidem, 4 84a m,|29, 85|82 0)SSW. ı|Nubilum, 4p.m, |29. 77|7% 71SSW. 2|Nubilum & mite calum. ıı p.m |29, 84|73. 71SSW. ılLunain calo fereno fplendens, 5. 8;a.m [29. 9:]72: 9g|W. o|Nubes albz fparfe, ıı1zpml30. 41[7% 2 c|Serenum, ‚6. 7},a.m |30. 2l72.° 7[SW. o|Nebülofum & caliginofum. 7.8z.m |:9. 83 66 7|WSW. o|Serenum, © 2ip.m |?29. 87|62. 7|WSW, 1lSerenum, nix folvitur, R 9.pım |29. 87165. 4IWSW, ılIdem. 8.8: a,m |29, 86|5%. .6SSW. 1|Nubilum &mite, 4 3 p.m 29. 86 6f. 7 SW. ılidem - 10p.m. |29 85[65. 9I5SW. ıjIdem, 9,82.m |29, 8466. 4WSW. ılldem, 104 p.m|29. 85|67. .5|WSW. ı1[Serenum, Luna annulo lucido cintta, 0.343.129. yıl7ı 4 NO. ı|Nebnla, 1.32a,mj29, 99]70. 5, ı/Nubilum, aolp.mi2g, 4168 o|S. ıIden, 122 p. ml:y, 6:[67. 0) N ı|Nubiluna aopml[29. 54 68. 0% 1|Idem. 135 Pluvia, Dig. Dec, 0, 340 136 N. XI. OBSERVATIONES METEOROLOGICH Februar, Barom,. Therm. Vent, Tempeltas, Bluvia, Dies Hor, Dig, Dec.|Gr, Dec, Dig, Deu ft, v. 13.34 a.m29, 496. 7)SO. Oolidem. 2%: pım 29. 49166. 2|SO. ojldem, 14ı1a,m |29. 52/66. 3|S. olNix, 4p.m 129. 54166. 115SW. olNubilum, 0, 022 15.92,m 129. 5667. 3|SSW. olNix. 3p.m |29, 60167, 5|SO. ojNubilum, 16.7 a.m |29,. 73169, 31SW. o|Nixhumida, ı1 p,m |29. 82|70, 2 © Nubilum, 17. 7% a.mi29, 82[71 2|WSW. o|jNivofum, ıı3p.ml29. 887. 4 o Nubilum, 18. 7a.m |29,: 88172, sIWSW. o:ldem, 10%p,ml29. 9571. 6 0 Idem, 19. 73 a. m]30. 2172. 2|SW, olldem, ıIp.m 130. 20|77% O|Serenum,aurora borealis, 20. 7a.m 130, 32181» 8|INW. o|Serenum, 15 p.ml3o. 24 SW. 2|Nubilum, 21,833, m 30, 18 75. 6. sw. i Idem, ? up.m |30. 12167 2|SW. ı1|Serenum, anurora borealis. 22. 743.ml30. © 1171. S$|wsw. ol|Nubes fparfz 33p.m 130. 1,66. S$|wSW, olSerenum, 10;p m|30 0169 olldem. 23.743.mj29. 8671. 1), o|Coelum omnino ferenum. 10 zp mir9. 65165. R o|Idem, 24.7a.m |29% 66/71. O|WNW, ılldem, ıı p.m|29. 356% 2|WNW. ılNobilum. 25.9 a.m |29. 12|69 0)W. 1/Nubes fparfe, 3p.m |25. 2266. 9NW. 3|Nix. ıop.m |29, 37|69. Serenum, 26.3;,2..ml29. 22172. 7ISW. o|Nix. 3:p.m [29 20167, 8|INW, 0|Subnubilum, 27. 2p.m. ft9J. 52172. W. 0|Sol fplender, g9p.m |29. 60/75. 7 Serenum, 28. 9a a.mj29. 60184. 3]SW. olidem. 3,p-m I29, 64174. 8IWSW, olldem, ypmIil9M 747% 5 Idem. ft. v. - Martius I. 9.a,m |29% 9p.m |?9 2.95 m |?9. 24p.m|29. 9zP.m|!9. 3. 95 am [29 3pm ,|29% gzp.m |29. 4: 944 m|?9. ap. 29, 84 p.m' |?9. > 5 94 Jam 20, b 3p.m 29% 10 3 p.m!?9- 6,9a.m |29 3p.m |?% ı10p.m |29% 7.94ı,m |2% 9p.m |29. 8. 9a.m |29- 2; p.m |29. 95 p.m |? 9yam |?9 3 p.m '|:9% 4 9p.m 129. 10, 1142.m|29, 9p-.m. |29, - 17,95a. m |29, 34 p.m |29, 9p.m i 29. 12.95, 2.m 29, 3p.m |29, 94 p.m |29. 13.9434, m 29 4n pm 29. 9p,m 29. » ANNO MDCCKXXI UPSALUF HABITE. Martins Barom, Therm. Vent, Tempeltas, . Dies Hor. Dig. Dec,1Gr, Dec. 761815 2$W, olSubnubilum, 5 9172. 2 Idem. 59170, sIW. olSerenum. 63160. 5|W, ojldem. 63/62 c Nubilum. 45164 7|SW. 0o|lSubnubilum, 45|61 8IW, 0/Sol fplendet inter nubes. 50160 2 Subnubilum , aurora borealis. 4761 7\SW. olldem. 26|60 oIS, e\Plavia, 11/60, 4 Pluvia, 5564. o|INW. olFer£ ferenum, 75156. 8|NW. ılldem, 85|62 5 Serenum , Parafelene, 64164. 2|SW,. 2]Subnubilum, 54156. 3]|W. ojldem, 585 4 Nubes Sparf. 555. olW. 1[Subnubilum, 3y152. 4 2|Idem, 25159. 4INW. 2[Sol inter nubes, 43156. s|INW. 3[Grandines magnitudine pie 1, 20/62. 7INW. 3|Fere ferenum, 857°. o|wNW. 2|Serenum, 85/73. 7\WNW, 1lSerenum, 67167. 6 Subnubilum. 25161. 3|W. olSerenum, no&unonnihil nivis, 5061, 5 Luna obfcurius fplender. 45167. oNO. 2lNix. 60163 3INO, olSubaubilum, 73167 3 Luna obfcurius fplender, 8876, 0|SO. o]|Subnubilum. 7467. 8150. eliNix 866. 4 “1Subnubilum. 36164. °6|W, ojPluvia. 45\56. o|WSW, ılFere ferenum. 505. 8 s Idem, 137 Pluvia Dig. Dec, 9 573% 0. 488 138 N.XL OBSERVATIONES METEOROLOGICE ter s 4 Martins Barom, Therm, Vent. Tempeftass, —- - Pluw, Dies Hor, |Dig, Dec.|Gr. Dec. \ Dig. Dec, ft. v. a 14.912,m 29. 67)65. .7|WNW, 2|Omnino ferenum, 3tp.m, |29. 73157. o|NO. 1]Sol inter nubes, 94p.m |29. 64/64 (6) Nix, i 15.94.m |29. 79170 oINW, Nix. ' 0, 722 34p.m [29. 80/68. s NO. 1]Subnubilum, 3 9p.m 29. '82172% P} Serenum, 16, ® a, m = 2176. 2INW. 3lNix, 3p.m 130... 917. 6 NW. 3]Idem. 9p,m |30, 11ı/7% 3 Serenum, 17.952. m|29, 93|78. o|WSW. olidem, 3p.m |29, 62|71. 0e|SSW. 3jNix. 2 pım 29. 29|72 o :|Idem, BE am |29. 12/71 o|WNW. 2iNix, 35p-m |29, 26167. ;|WNW. 2/1dem. : 9:Pp.m |29. 44|69 o 2]Idem, ! 4 19.4 Pım |29. 93163 7ıWNW, olSerenum, © Idem, 20.952,.m|29, 80/71. 7 SW. ılFert ferenum, 6p.m |29. 37/64 7 SW, 2]Idem. 9p.m |29. 91169 2 Serenutm, A a,ın 130%» : 0/64 6|WNW. 2|Idem, 4p.m. 130. 3166 oNW. 3|idem, 94p.m |30. 7172 4 ‚ |[dem. 22.952.m |29 93179 319. 1/Nonnihil nivis. 3p.m |29 82|70 os. OINix, \ 94p,m 129. 68169%: © Nubilum, h 23.93,m ‚|29. .53|67% 0 S. . OlPluviofum, 0. 650 3p.m |29. 62153. 8 W. olNix, “0 p.m |t9: 70165 3 Pluviofum, 24.2p.m |29. 9363» 2 NW. olNubilum, 94p.m |29 96164 8 Idem, 25.93a.m |29% 98 64s 05SSO, ol|Nivofum, 9: p.m 30%. 004 2 Nubilum, 26.9.m |30, 356% 8|WNW;olSubnubilum, 3ip.m 3% 715% 7 WNW. olSerenum, 9p.m j30 961. 2] ojSubaubilum, — nk nm un an ANNO MDCCXXXI UPSALLE HABITE.. 139 Martins Barom, Therm, Vent, Teimpellas. Pluv. Te ze EEE Dies Hor. Die. Dec.IGr, Dec. | 2 |. 27.08 a.ml30. 21|66.._ gj|WNW, olldem. 3zPp.m |30. 21158. O|W. _ojSerenum, vapores furgunt, 94 p.m |30, 19159, 2 Fere ferenum. 28.35p.m |30. 2155. 0o|SW. 2/Serenum, zoip.mi2y, 97158 5 Idem. 29,10 a,ml29. 8562. 7]ISSW. 2|Subnubilum, 33p.m 29. 78155 7ISSW. 2!Serenum. Yy#p.m |29, 66157. 0 Nobilum, -30.94am,29, 72,59» 8. WNW. 2|Serenum, 3p.m 12% 76|53: 9,WNW. z/ldem, 94 p.m |29. 83155. 8 Idem. 31.92.m |29- 73161. 0|SO. 1jSubnubilum, 3ip.m |29. 70134. 7SW. ojPluviofum, 94p.m 129. 73|55. 3 Serenum, 1.9a,m, |29. 83|60, 3|WNW. ı|[dem, ® 3p.m 129, 95l5% 3|W. _ 2|Fere ferenum, 95p.m 30, 015. 3 Idem, 2.9.m |30, 3/62. _o|WNW. 0|Omnino ferenum, 9%4p.m 129. 9315. 7 Subnubilum. 3. 9,am |30. 9I61. oINW. 3|Fer& ferenum, 3p.m |30. 1215, 7INW. 3iSerenum. 4-10a,m |30. 10/64 o|WNW.oildem, -3#p:m 130. _ 8155. _4IWNW, olldem, gp.m 130. 111. 8 Fere ferenum. 5.94a.m 13% »21]63, 0|W. . ©[Subnubilum, 34 pım |30. 18157. Oo]WNW. 0,Sol'inter nubes, 6,92.m |3% 12/61. 4|WNW. 1/Sabnubilum, nix no&tu, ap.m (30. „1557. 0ISSO. z/Nix pauca, ıop.m |30. 2260, 3 Serenum. 2%, 015 „ı0a.m 30, 12/64. 2|WSW. o Subaubilum, and 2 6p.m ||29, 88156, 71WSW. o|lSubnubilum. “aop.m 129, 83|s. o Fere ferenum, 9a.m |29, 62162 3|WNW. 2|Idem, - 3p.m |29. ı 5159. 2|WNW. 2lNixy -a1pm (29. 47 Splendor Iunz, Sa 340 _ Apnilis Dies Hor, tt, v. 9.9um 3p-m 9p.m 10.93,m 4p.m 95 p.m 11,3p.m 12,10a,m 3p.m ıop,m 13.9.1n 3 p.m ıop.m 14.93, m 4p.m iop.m 15,9a.m 53p.m 19,752. 20.933, m 21,10 .m ııp.m 22.74.m ırp.m 23.34.m 24.752.m 105 p.m N.XI. OBSERVATIONES METEOROLOGICA 25, 87a. m|3o0. 10;p.m|3o. Bartom, Therm, . » Vent. Tempeftas, ‚|Dig. De Dec. 19. 43/64. o\WNW. 0|Omnino ferenum, 29. 43158 39 W. o|Fere ferenum. 29. 40|61, 3 Ideın. 29. . 33166. 2|NW: olFere ferenum, 29. 39157. o|WSW. olSubaubilam, 29. 45160, 3 Idem, 29. 57154. 7|5SW. ojFere ferenum, 29. 50165, ı8& oISol inter nubes, 29: 47|55, 0|8SO. 2/Idem. 29° 44158. [e) Nubilum, 29- 48161 sISSW. olSubnubilum, 29° Sılsg 9ISSW. oISol inter nubes, 219. 56156. © Fere ferenum, 29: 57161» 750. 0]|Omnino ferenum, 29: 49153. 5JONO, 1lSerenum. Hor.p.m.1z femi- cırculus circa folem colorarus. 29. 46156. 3 Nubilum, 29. 35[6% 3|WSW, 2|Serenum, 29. 4914 2|5W. 2|Nubes denfz fparfz inprimis ad plagam meridionalem, 29 550° 5 Subnubilum, 29. 71153, 7INO. 1|Nubes fparfz. 29. 66l43. 0 Serenum, 29. 55l52. o|NO, 1|Coelum omnino ferenum, 29. 5215 3 Nubilum, 29. 49155. e|N. 1/Idem. Toto 29. 7215. 7INW. 2z|Idem, 9. 83166. 7INO, 3[Nix hoc 29. 8761. 0 Grando, tem- 29. 83162. s|ONO. ılNix, pore 29% 97|60. ° 8 Nubilum, ! no- 29. 94161. 9NO. z2iidenn, &es 30°. 0157. 7INW. ı1|Serenum, 30... tialse, 2.5 Idem, 67 254. 6|NO, Olldem, lie 24% 7 Idem, de, A j ANNO MDCCKKXI. UPSALILE HABITA. a _Aprilis Barom, Therm, ' Vent, ' Texmpellas, Pluvia, Dies Hor. [Dig, Dec.|Gc. 4 Dig, Dec. » ft, v. 20. 6%4a.ın]30, 2153, ajN. 1 Serenumn. 27.730.m1 30. 015% 5N- 2 Nubilum, '34P.m |29, 99[49. z|N. 2 Sol inter nabes, : 28. 9% aml2yg, 86157. 2|N. 1 Nubilum, 34 p.m.29, 87153: N 2\Nubilum, 29.7 am |29. 86150 8 NNO. 2|Serenum, 4:p.m |29. 83]|57. o/NNO. 3jSol inter nubes, 30,74 ml29. 72[63. " o|N. 3/Nubilum. 114 p.mi29. 71[62 sINW. 3/Nix humida, s4p.m |29. 7ıloı. gINW. 2 |Idem, Majus 174a.m 129 65[65. o|NW. 2|Nubes fparfz, humusniveteta, 2. 74a.m |29. 65163, 2|W, 1]Serenum, spm |29. 66152, 2I|W. 21Sol inter nubes, 3.7a.m |:9 80]60 /0|SW. 2[Serenum, . 4p.m. |29 82|45. 0) - - 3|Serenum fere, 4.74.m |29, 99153. °0|$W. ılSerenum, 34 p.m |jo, 0145. 2|S.W. 3|Pluvia exigua, 94pmI29, Y6olys. SW. 3|Nubilum 5 5’ am |30, 350. o[WSW, ı/Calum omninoferenum, 6 82. m I30. 11l30. 6|SW. ojldem, 7.7am 130, 81:6. 9g|S. o|Idem, a1 Ppml29. 98|29. © olldem, % 75 .m |29. 92]35- s|S. o|Idem. 9.84 a.m|29. 75|32. 0SW. 1|Nubes albz fparfz, — arp.m l2y. 78] 32. 3INW, 1[Nubes fparfe. 10,7a,m |29. 82[4o0. «NW, o|Calum ferenum. 11.-8.m [29 98f132.° 2°. o|ldem, 54a,m |29,. 93]30. 3]SW. ılldem, 2.6la,m |29. 84[38. y|WSW. 1|Pluvia exigua. ‚25 pm |29. 7ilır s|wsw, 3]Sol inter nubes, 3.64a,m |29, ı 70|38. 0/W. 1[Nubes albz fparfe circa höß. o 050, zontem, Noft, prxc, plavia, 3p.m 129 zılaz. 0olW. 1jPluvia‘ — | | !'hor. 4. p.m.tonitru, R - 8zp.m |29. 7313. 8 3|4 ıhes fparle, ©, 152 63 142 N. XI. OBSERVATIONES MET EOROLOGICKE Majuss Barom,, Therm, Venr, v Tempelflas. * Pluvia. Lee neruugg — _— Dies. Hor, |Dig,. Dec.| Gr, Dec, | Dig.Deun | ft. vw | 14,67 ..m 29. 7514 7j% olldem, 3p.m |29. 78|37. S. o'Pluvia. g£p.m |29. 78136. o Nubes fparf& loa 0%. 200 5 015. 15.6a.m |29. 7843. 4|SW. o|Omnino ferenum. 16.82,m |29. 4ılau 05, 1 'Nubes albz fparfz, Pluvia poft ıneridiem, Er 17.6a,m |29. 15|42. 0 2|Nobilum. o 008 sip,m 12% 153% 8 3|Sol inter nubes. 64p.m.29. 15138 7|WSW, 2/Pluviofum. 18.632.m[29. 42las- 7WSW, ılCelum omnino ferenum, 19.62.m |29 42|42- 6|SW, 2|Nubilum, sp.m [29 , 52135 Y|W, ıjPluvia exigua. 20.ga..m |29. 584» 2|W. 2/Serenum, 6p.m |29. 359135. 3IW. 2|Nubilum, conitru, 6: p.m I29. 60135. 7IW. _2|Tonitru, fulgur & pluvia, 21,612.m|29, -82|41. 2 WNW. ı Nubilum, fe) 040 22,62.m |29 9ılar. Oo WSW. Ipluvia pauca. : ıop.m 129. 97130, at 0]Serenum. 23.7%m |29. 98138, oINO. 2, Nubes albe, ; 24.54,m |30. 0137... .2!NO. 11Serenum. 3p.m |l30. ıl2y 8|N. 1 |Sol inter nubes, 1opm|30. 212%, 8IN. 1 Serenum, 25.62.m 20. 3|35. 9. O Idem, 3 4Pp.m !130, -1l25, IS. 2 (dem. 1op.m |29. 93127 .% 718. 2 |Idem 26.6012,.mlı9g, 80134, .6|S. 2!Idem.- ı 27.7..ml|29. 71136. 5|NW. ı|Nubilum. O6 AIG szp.m |29. 7640. o|NO. 2|Sol inter nubes, 28.73..m 129. 7414. 2|NW. 2/Nubilum, 32p.m 29. -81]43% .o|N. 3 Sol inter nubes. . 29.3a.m |29. 87148 o|)W, _2|idem, ’ 3p.m ,29. 86)39 5|W. _ 2;ldem. 3o.gam |29, 92|43. a2|N. 3|Nubes fparfz. 31.7...m |30, 11/42 ı\WNW. ı Serenum, z;p.m |30, 12137: ı|WNW, 2\Idem, ı Int " ANNO MDCCKKXXT. UPSALLE HABITA. 143 Junius Barom. Therm. Vent. Tempeftas, Pluv, Dies Hor. [Pie Dec, |Grad.dec. ; Dig, Dec, f.v, us pen 3%. 15137% 0o|SW. 1ldem, 2.6.m |30. 532% 0|WSW,ıldem, . 4p.m ıl23, 31 WSW.3|$ol inter nubes, 1op.m o|WSW, 2|Nubes alb& fpar(&. 3. 64a.m s|WSW, 3[Sol inter nubes, 44 p.m 0) WSW, 3!Serenum fer£, 4. 8a,m 7 © Serenum, 5}p.m 2|5. 2/Pluvia, | 5.7..m 7 W, 2 Pluvia, 0. 570 | 6,7: a,m 7'W. ‚1Serenum, 0, 300 9p.m 62. 1 |Nubespluviisgravidz fpar. jo, 056 22 7; a.m 2I|W. 2/Nubes den fparl@, _ 4p.m 210. 1/Pluvia & tonitru, --ı0p.m 2|W. INubes albz fparfz, . ©, oıf 8.7am, ;IW. ISerenumomnino, No&t,pr.gelu, ö Ööp.m 8|NO. 2|Idem, 9. 6L.m 3|NW. ılldem, No&,prec, gela, 25 pP: m © red I er 10.6} 2,m 0|9. ! |Nubilum, % 500 21, 56, m zINO, 2 /pluvia, 5 12.6}a.m 4INO. 2|tdem, 13.7;4m 4INW. ılNubilum. 9 060 54p.m „o|NO. 2|Sol inter nubes, 0, 050 4 6ja.m 8INW. 1lNubilum & pluviofum. 5.4p.m 2]|W. . 2/$ol inter nubes, o0. 012 16.742,.m 'olN, 2|Serenum, = 7.6,..n 2|NW, ılidem, 4pm o|NW. r/ldem, 8. 7a.m 2INW. olidem, 9.71 a,m 2 |S. o ldem, 5; p.m 5 S. o/Tonitru & pluvia, . 722.m 2|SW. 2|Serenum, ©. 180 9p.m 218W. 2/Pluvia,. 2ı 8 a,m 7150. '11Serenum, ©. 095, 'N.XL OBSERVATIONES METEOROLOGICE 144 Junius Barom. Therm, Vent, _ Tempeltas, Pluvia,. Dies Hor, |Dig, Dec,Gr. Dec, Dig, Dec, ft. v 1 22..74m |29. 35|29. 6|SW. 1lNubes albz fparf®, | 7p.m |29. 38]29 o|5W. 1lSerenum. 23.64.,.mı9y. 383% 7 5 1|Nubes fparfe. 6} p.m 29. 36131. o|WSW, Olfdem. » 10.0 171 24. 7% a.ml29. 641409, ° 7|W. 1|Serenum, - Not, prec, pluvia. Io, 580 25.7,.ml29, 76137. 018. OlNubilum, ‚ur! I - 4ipım l29, 76133. - 219 Ilidem, | 0. 064 26.84 a.ml:ı9. 67132. 8 Sr 2 |Pluvia exigua. s;p.m I29, 6926. 718. olnubilum, 27.842.m |29. 72133. ı |WSW, 2 Sol inter nubes, 7p.m.. |29. 7326. 8|WSW. 1|Serenum fere. 298.8a.m |29. 64132. : 6|SW. OlPluvia, - ap.m |29. Klar. © Sol inter nubes, . lo. 300 29. 74a.m |29. 70136. ıNW. © Nubilum. 35 6;..ml29. 47137 5 N. 2jSol inter nubes, o 136 61p.m .|29.. 52132. 9|INO. Olldem. Futius 1. 754,.m 29, . 51|36 7|SSW. o|Pluviofum. : 2.10a,m |29, 47143» 7INW. 2[Nubilum, 0, -5Jo0 3P.m 29. 54,40 2IN. 2 \Idem, ‘ 3.102.m |29. 65143 2|W. ı|Nubespauez fparlz, 4: pm|l29 69139. 8]W. »/Nubilum, 4 8a,m (29, 73|44. 2|NW. 2|Nubilum. 6,p.m |29. Bılzı. © $INW. 3[Serenum, | 5,7am |29, 633% 8/W. 1{Nubilum, 4, p.m |29. 56[34 ...4|W. Olldem, 6.72. m 29, 6314. o|NO. 3|Nubes fparfe, 45P.m |29. 70135. OoINO. „2|Serenum, 7.74am ||ı9, 75l4» 8|WNW, ılldem, r 67p.m I29. 73139 2|wNW, o|Pluviofum, o, 100. 8. 6%a,m |29, 72140. ıINW, ı|Serenum, 44.p. m.I29. 67|35: 3|WNW. o0'Sol inter nubes, 9.72... (29, 69j42. oIWNW. 1|Serenum. 10.62 ..mlı9g, 78l4t- 3|W. ı|Coelum omnino ferenum. ‘sem (29, 7530. 1ı[W. ılIdem, 8; pm l29, 7429: ‚81% 1!Nubes fpar® W, 2|Idem. ANNO MDCCXKXXL UPSALLE HABITZ. . 145 Julius Barom. Therm, Venti. Tempeftas, Pluv, Dies Hor, |Dig. Dec, Gr. Dec. Dig, Dec, ı kn ü | 11.72.m]29. 63134. $sISW. 3]|Nubilam, 4p.m '|29. 65'128. 3]|W. qjNubes fparfz, f 9p.m |29. 65i2g, 0 12,6a.m |29. -63l35. 0oW. 2]Celum omnino ferenuım, 4:p.m |29. 68128. 0oSW. 3|Nubes fparfz. '9p.m ]29, ° 74131, 0)W. ojPluvia & tonitru, 13. 6,a.m |ı9. 85136. 6)W, olSerenum, © 158 4p-m |29. 89130. 0o|W. o[Nubes fpark, 9p.m |29. 88|27. olW, olldem, 14. 85 .mj29. 73132. , 515 o|Nubilum. 15.1;p.m [29. 44133. 3IWw, ı/Pluvia, 1ı04p-.m|29. 36|30. 3W. ı|Idem. 16. 7a.m |29. 34134 sw ı|!dem. 17.7a.m |29, 55|37 2\WSW. 1'Serenum, 0. 573 18.322. ml29. 553%. 415. ı|Pluvia, 19, 642.029. 62|36, 21S. ı dem lo. 650 26.73 4.ml|29. 75|33: 4INNW, ı\Serenum. ©. 400 -21,7a.m |29, $zlat. sINNW. ılldem, 34p.m I29. 95,33. 6|NNW. ılldem. 2..82a,m 29, 97l42. "© 5INNW, ılldem, 64 p.m |29. 96]33. o)|NO. ziidem, 23.923.m 29, 9840. o|N. 1/Nubilum, 44Pp-m I29, 92l35. IN. 2/Serenum fert, a .yzpm|2y, 98 37- oINO. 0/$Serenum, 2m 65amlag, Hglar. HINW, ılNubilam, ’ 44 P.m 29, 95135. oINW. 2/Sol inter nubes, 9PM 29, 76138. 4NW, ı/Nubilum omnino. ä 2.8 a m 29, 79 4% 3 WW \ Nubes (parfz. 37 PM 29, 73136. 0,W.. 4 2|Serenum fert, Eee 9PMm..|29. : 75134 8ISSW. ılldem. 26. ga.m,_ 29. 77136. 4|N. + o;Nebulofum, a 5,p 0 29. 79130. 718. 2/Sol inter nubes, ART AM,o, 73 34 2|WSW, ı]Pluvia, 2 4 pm 29. 74131. 7\SW. 1|Solinter nubes. 3 °, 300 ab. 8% .ml29, 77135. 5INW. ı[Nubilum. p.m, Serenum, 29.72 &.mli9, 99!38. 2 NW, ıjldem, T Julius Barom, Dr 446 "N. XL OBSERVATIONESMETEOROLOGICE Therm. Dies Hor. |Dig. Dec.|Gr, Dec, ft, v. 30.3 a,m |29. 5p, m 1|29. 31.7a.m |29. Auguftus 1.83a,m |29. 53 Pım|29 2.772.m |29. 5p.m |29. 5zp.m |29% 3,7% a,m |2Y. 7,p.m|29. 4.6z..m 2% 5.8 2a,m |29. s2p.m |29. 94 pm |29- 6, 7%. ım, |29- 1;p. m 129. 7 73 a.m|29. 93, p.m |?% 8.,67a,m 29 5 p. m. |29 9, TE a4. m 29. 5 P.m |2% 9 4p.m |29 10.6}a.m 29. 8za.ın |2% 52 pım [29 ıop.ın, |29. ı1.8 am |2y. 6p.m. |29. 12, 72 2..ml2g9. 10 p.m !29. 96 34. 94]2:4- 441309 99130 92 18 92128, 83117. 88116 92127. 98 25 9931. 39|30° 76 2Is 72125. 7129 76|32. 76,41» 6851. 70 37r 63133. 52139. 35155- 3034 25137. 25136 23133. 23|36. 30/41, 51136, 83|45+ 94137. Vent, . Tempeftas, ‚Pluv, Dig, Dec, 6|WSW, olSerenum, n3 3|wsw. olldem, 7IN. 0]Tenuesnubes fparfx, 91. olldem, Fulgura- oISW, 1|Serenum, tlones, oINW, ı|ldem, Nottur- 6|W, 1|Nubesaliquotfpar@, - ne, 3|W, 1|[dem, 3 NNW, ı Nubilum, Fulgura- sIO,. 1 |[dem, tiones. 11S. o|Idem. Nottur-| 6SSW. ı|Sol inter nubes, nz, ° 2|S, ı |Idem. 2 Nubilum, 7WNWe ı|Pluvia, 2 wi 2|IN. »#3|Nubilum, ; 0. 408 2INW. ıjNubesalbzfpark«, 5 Serenum, sINO. olNubilum, & 2|W. 0 Nubes fparfe, 6 NO. olideın, 08. 1|Pluvia, tonitru & fulgur, 2 Fere ferenum. 2|SSW. ılldem. ©. 025 5|S. 1|Ccelum undique nubibus obdu- * &tum. EN Han 6 sw. 1 } [+ Pa | 50 n 6 Sergäum, debile lumen boreale, 9% 2|Poffdargas pluvias nubes fpar-|o, 490 guntur, R - 8|W. _ 1[Sol inter nubes, © 329 2|WNW. 1|Coalumomnino ferenum. ö 7 Idem, . ANNO MDCCXXXI UPSALUF. HABITIE, " 147 Anguflus Barom, Therm, Mehr, Tempellas, Pluvia Dies Hor. |Dig. Dec.|Gr. Des] 1% Dig. Dec, ft, Vv. = 13.752, m129. 95a, 2|SW. ojldem. 6p.m 29, 94125. 5W. ılldem, 9p.m |29,. 94|2% 8 Idem. r 14.75 2.ml29. 94135. ojWSW. ciIdem. 7pım' |29, 86124 gWSW. 2iidem, 10: p.m|29. 86|27 . Idem, 15.7l2,ml29, 92]33 +2|NNW, 2|Nubes fparfe. Eopm 1305 233m 8 1/Serenum, 16. 7,a,m [30. 6144 oNW. ılldem, 10% p.m/30. 7l42 6) Lumen boreale inter nubes. 17.7a.m |30. 7144 o/WSW. o[Nubilum. = P.m |30, 9137” o[NO. ojNubesfparfz, 18,82.m |30, ı13]48. 7ISSW. o|Serenum, 9%Pp.m 30. 10138 5 olNubilum. 19. 7a.m 130 0/43. 2INNW, alldem, 11 zP.mlzo, ol42. o 0]Serenum, lumen boreale immo-| ‚ bile, \ 0, 8a.m |30,, 146% 5ıWNW. enues fparf&, ıopm I30, ı9. 2 1/Serenum,lumen bereale mobile. 21.74a.m|3o, 1147. 6|WNW, 1/Serenum. - 9p.m. I30. 117% 22.7;a,m |30, 1145. e|WNW. ılldem, 3 . 10z3pml29, 88137. $ o|ldem, 23. 81 a.m]29, 8642. (6) o _ 4apım |29, 81]34. 2!WNW, olSerenum, 4.8a.ım |29. 704% 6 olNebula, Jopm |29, 64137, 2 o|Nubilum., j.8am I29, 61la3. 2|W. 1|Nebula, Iop.m I29, 63136. 2 -1/Nubilum, 6.77 ml29g, ml 7 NY 1 Idem, 42Pm |29, Bılay 2 . 43» 5|NW, ojNebula, p,m; Sol inter nubes, 47. ©\ 018, o/Celum omnino (erenum, jr 650. alld .ga.m I29, 86 8-8 a,m 30 [0] 19.74, ml30o, 3 248 N.XI, OBSERVATIONES METEOROLOGICH Auguftl. Barom, Therm, Vent. @ _Tempeftas, T Pluv. Dies Hor, |Dig, dec,|Gr, Dec. i > Dig. Dec. Y . V» E . 30. 8a,m |30, 0199. 615. 0|Sol inter tenues nubes fparfas. ıop.m.|2y. 97143. 5 1 |Serenum, 31. 8a.m 29. 92146, 6|S. o|Nubes fparfz. September ı.$a.m |29. 86]43: 5!SO. ı[Nubilum, p, m. plavia, 9 p.m "I 7839. 7 Nubilum? 2.7;.m|:9. 70140. 2 S. I |Idem. 0. 066 ıop.m 129. 70138. 2 O [Luna inter nubes, ji 3,7a.m 19, 5839. 7 S. 1jNubilum, 35 pım 129.4 433% 2 SW. z|Pluvia. Er 2 4.3.m 2% 364% 9 SW. 2|Nubes fparfz. °. 050 9p.m |29. 25135 8 2|Serenum. 5.7a.m |28. 96138 2[SO. _ ı1lPluvia larga. 102m Iı8. 87158 1 SW. 1lPluvia exigua; deinde multum|o, 3324 pluviz pertotum diem, 6,73a,m [29 2143. 4 NW. 2{Nubilum, .. jo. 722 spem 129. 18139. 2|NW. 1lidem, ııpmig. 74a 5 " Aidn. 7. 73 am 29 1142 8 SW 1 102p.m29. 94% 4 8&7a.m 29. 244% 7 4 Pp.m 29. 484% 7 o 3 2 ubilum ; no&t, prac,plavia 0.' 300 ılldem, f - - j N. 1|Sol inter nubes, , 2.10, 080: N. 3|Serenum, NW. 3|Idem. No&, pr. gelu.. 10.82.m |29. 83159. W. ılldem, Not, pr, ie sipım |29. 6554 SW. ı/Pluvia pauca, gi. o&p.m[g. 56153. 6 SW. . ılldem, r 11. 75a.m 29, 78 53. 8 NW. z Sol inter nubes, y4p.m 29. 89|f1- 0 O|Nubes fparfz. 12.71a.ml29. 7451. 8SW. ılldem Bi ferenum 9.92. m |29% 72|59 o94p.m 29. 71,40. 45W. 2 die. . 13. 9% a, m]29. 52/44. 5 SW, ılNubilu 43 p.m |29. 61143. 7 °8INW. 2/Sol inter nubes. "10 p-m 29. 70|45, s|NW. ı[Nubes fparfz. 14.7%.m (29. 94150. 8|W. 1)Cclum gmaino ferenum, 84% pm j30. 244* 6) ANNO MDCCKXXI UPSALLE HABITE. 249 Septemb. Barom, „Therm,r Vent, Tempeftas, Pluvia, Dies Hor, ‚|Dig. Dec.|Gc. Dee] er ee Dig, Dec. , v | "15.752,.ml29. 94|46. ZN: 2 Nabilupi deinde ferenum, toto ie. 9zPp.m 30, 137. 5 olLumen böreale candidum & im- mobile. - 16, 72 a.mMl30, 2145. 9 S. 0 |Nubilum 44 p.ım 25, 97l38. 7IWSW, ı1[Serenum. 1p.m |29. 9540. 7 1 |Idem, 17.73 a.ml2y, 8944 51WSW.. OlNebula, 94 p-m|29, 76|43- 6 1lNubilum, ‚a 18.734 mlıg. 63|43. °7|WSW.. 2|Nubilum, p. m. ferenum. 19. 77 aml2g, 25145 .2 S. 2/Nubilum & pluviofum, "spm I, 9glar. 0o|SW. 2/iSerenum, ıop.m|a9g. 9las 5 1/Serenum. Lumen boreale can- A didum, 20.7a.m|:9, 33|51.° 2]|W. ı1]Calum omnino ferenum. ” 093 -sop.m|:ı9 sılaz. 8 olldem, 21.74. m|29 72|49.° 5|W. ı|!dem. 22, 75a.ml29, 87142. 2|SW. ı[Nubilum, 33p.m 29. 89138 8ISSW. "2 |Serenum, | 8zp.m|29, yılzg,. 0 ı [Idem, Lumen boreale, 237.84.m 130, 92lyz. 215. ı |Idem, 4p.m |29, 90135. 0o|S 2 |Idem 9; pım|29, 88138: 018. ılldem, Lumen boreale mobi- \ j le & radiatum, 24. 742.ml29. 83]40. 3|S.. ı'Nebula. 9% P-ml29. 83]43, 0) : „1 Pluvia.yv ur 25.93, m 130. olsı. 3|NW, 11Serenum, 9% 270 26.75. ml30, 17|57. 2|NW. 1 Solinternubes, Noft,prec.gelu, gzp-m [30. 18152. 8 ı|Lumen boreale per totum ce- Ium difperfum , huc illuc ce- e] lerrime agitatum,& interdum E- > . coloratum, L. 8t.aul30. 1lsg 4ISW. 1 Serenum, [3 Bi p.m-la0.. .alszi:- 8 ı Lumen boreale,quodhor. 7coe- Pit,adhuc fulget ingentimobili- tate, coloribus tamen defticuitur T3 150. .Septemb, Barom, Dies Hor. ft. v. 23. 752. ml29, ıo7p.m 29. 74a. m,l2g. 30. 85 .m]29. 84 p.m |29. Odlober, 1.75 ı,m [29 2,75a.m 29, 9 p. m. |29. 3,9.m 129, Io am |29, 2;p,.m 29, 1043,ml29% 4. 7;a.m |29. ı02p.ml29. 5.75 ,m 29, 105 p.m|29. 6, 7za.m |29 104 p,m]29. 7,32 m 129. iram |29 9; p-m |29 8.9334.m lag, 93 pm |29. 9, 75 am 129 ıop.m |29. 10. 753,m]29, 104 p.m|29, 72152 ;8|56 213 53. 2256. 28 55. 32154. ‚16 5. 305% 56 58. 73|56 61159. 15158 Vent, 9 W, 6 BONO OOO&A — ke) = @ = ı'Nix hnunida, x & 1 r [y r N.XI. OBSERVATIONES METEOROLOGICE ‚Therm. Dig, Dec. Gr, Dec, Tempeftas, Bluvia, 1|Serenum, 2|Nubilum. 1lNubes fparf, 3|Idem, 2|Idem. 2[Nubilum, ©, cyl 2!Nubes fparfe, N i|Idem, 3 3|Serenum, B.S «HI 4 Idem, i 4|Idenz, 3|Idem, 1|Nubes fparfz. 1/Idem.-» 1|Nubilum, hor, 95 p.m. clariffime fplen- dente luna, circa plagam NW, Jumen borealeapparebat, mo- bile & vatiis coloribus diftin &um; humiletamen &hor. 10, prorfus evanefcens. -1/Calum [erenum. ı|Nubilum, Not, pr&c, gelu, z + Pluvia, 1 Serenum, Nokt, prec.gelu, jo. 308 2|Idem, * ı|Idem, ı|Nubes fparfz, 1!Serenum, 2/Nubilum. ı[Nubes fparfe, ı|Serennm, Humusno&t, prec, congelata, ANNO MDCCKXXL 'UPSALUE HABITZ, 151 '_O&tober Barom, Therm, Vent, Tempeltas. ‚bluv, Bi Hor. |Dig. Dec.|Gr. Dec. | I |Die- Dec,, v 11.77 ama2B. 8455-75 NO. 2/Pluvia, age torta ‚note cecidit, - ®» . adhuc durar, RT Ego ra.mjl23. 82|56. 2!NO. 4]Nix humida ventis agitata, ‚. Bay } 105 ,ml28, 83157. .5|NO, . 4lidem, Hacprocellaarbores 3Pım- 29. 12159. 8|NO,. alldem, in fylvis circa Up- 97 Ppım |2y. 50|60. ‚..:5| NO, gjldem,. ,faliam rädicitus..e-|,, ' H vulfe, ' Civitates. ‚plurimas] _ ad occidentale Sihus Bothni- Sn % ci latus fitas, mare inundavir, 12,75% m|29. 82|66,. „OWNW, 2,Nubes fparfz, Amaisjamgla-|o. 630 cie obduttus & Kymus nivi-| 4 >: bus te&ta, I sıp,m |30. 11166. 5 ı Infıgne lumen Boreale mobile . & coloratım adhuc.contion- at, hor. p, m. 7. inceptum; u» bi inprimis notavi yiam lu: j cidam hemifpherinm ceeli 20 in duas Partes zquales divi- ’ dentem, & a plaga orientali ad occidentalem extenfam ; poft horam vero ıı fenfim-& Zenich verfus plagam borea- pn ‚ lem progreffam, 13.72 2,m|30. 867.0. 3|WSW. 1|Serenum fere, BE pm 30, 0162. ı |Idem, . 14. 74. m 3% [0] 63. OIWSW, ı Idemy 2 x 7 10o4p.ml3%. 058 1 ldem. vn 5. ga.m [29. 98/54. 2|WSW, ı1lCalum omnino ferenum, Aaop.m |29. 94/61. 8 c'Nebula, 16. 822.ml29. 37l63. 2|S. © Nebulofum & nubilum, 17. 8%a.ml29. 983/59, 3 o Idem, ıop.ın |30, 10|56, 7 olldem, u84a,ml30. 14157, 0SSW. olPluviofum ‚terra jam nivibus nudata & lurofa, 33Ppm |30. ı8ls. o© o|Pluvia. a04p.mi30. 22|53, ’ o 1|Nubilum, 0. 150 15: —_ N.XL!OBSERVATIONES METEOROLOGICAH Oftob. Baroms“- Therm. Vent, Dies. Hor, |Dig. Dec.| Gr, Fe ft. vw 19. 754.m]30. ses 9SSW; ı Nebulofüni & aubilum, sp.m 30. 37148. ° '51SW,.' ı Idem, Tempels. © Pluvia. ! Dig. Dec. Iop.m 130. "Aılsı, 2 ı\ldem, 20.74a,m |20, gılsg. © sw 2 Nubilum, fed nebildj jam fer& e- Ay . vanuit, E 105 pm 30: 37\54 2|Serenum fere, L gr 21. 7%2.m |36.° 3215 ° 5|W, 1,Nubılum, ı1 p. m’ |36. 22156 8 ıIdem, 22.34a,m |30% 15 61. 35. ı ur terra Ievge conge- ara 11 p.m. 30% 2 KENN ı|Nubilum. - 23.8329 92157. 38. oPluviofum & nebulofum, 9;p.m |29 ' g0ol5g. 6 olldem. 24. 8; a.m 29. 86)57. 51SSW. 2]Pluviofum & nebulofum, 105 p.mI3o, 1153. 248 Serenum, 25. 84a. m| 30. 13154 6ISSW, ı Nubilum, 26.85,2.ml30, “ | 1/Pluviofu j 27.4 p.m I30° "15|53:°°° 418: x |Nubilnun.. lo, 020 23. 8:p.m|30. 17155. 2]SW. ı Idern, F yzp.m |30. 33|54. 71SW. ı]ldem. 29.85a.m |30. 40156... '3]S. ı|Idem 3p.m 130. 45l53. °3]SSO. wlidem, ıp.m |30. 48156 8 “1 |Serenum.' | | 30.3a.m |30. 44|5y. 7ISO. ı|Nebula, No&t.prec, gelu, 34p.m |30, 38|54% 6|SO. ı1])Serenum omnino, 31.934,m.j30. 21|60. 2|SO. ıjldem. 'No£tu gelu, ılp.mil29, 97158 2 1|Nubilum, November | | 1.32a.m |29. 76158. SO. 2|Pluviofum, 95,p.m 129. 56157, € ı |Serenum fere, uni 2.852,m 29. 40|56, 2 |Pluvia. 114P.M 29. 34|51, 2 Nubilum. . 32.9%a.m |29, 35|53, 2|Idem, % 070; 10 p.m 29. 2854 -1|Serenum. 4.3%a..m |29, 20|55 1!Nubilum. Novemb, “ ANNO MDCCKXXI. UPSALLE HABITE. 153 Novemb. Barom. Therm. Vent. Tempeftas, Pluv, DiesHor. |Dig. Dec,|Grad,dec, | Dig.dec, tt, v 5. 8% am|:ı9, 125% 9|S 1 Pluviofum. 0, 250 9% pm |29, 12154, 68. 1 |Nubilum. 6.732.m|9 125% 6N. 1Nubes fparf=, 7.3:4,m 29. 15/60. o|N. ı |Nivofum, 2% p.m |29. 2660. 2|N. ı [Nubilum, 8-842.m [29. 5316. NW. ı[Nix. Amnisglacie ad» ftrittus, { 1 p.m|29 735169. 3INW, ı[Nubilum, 9.83. m |29. 3371. sINW, ılSerenum, fed circa ho- N rizont. nubes, Sam 29, 8472. o|INW. ılldem, 95.m I29. 8672. 3|NW. ılldem, 9%, am 29. 87172. 3|INW, ılldem, 10% aml29. 88172. 3|NW. ılidem, Idem, 17a. ml28. 883|72.. OINW. ı 3p.m |28. 385166. 2z|NW, ı|Nubes fpar@. 10,85 4.m|29, 94[74 sIN, 1|Ceelum prorfus ferenum Sm |29. 9574 63|N. u1jldem. 9 am |29. 96174. 63IN, ı\Idem. Aa ix 94u.m|l29 9674 6AIN, ılIdem, "Pra glacı- Iıaamlıg. 967% 2|N. ı|Idem, emamnıs, je 94Pm|ı9 95173. oIN ı |Idem, 11,82.m |29 87[73« siwsw, 2|Nubilum, 9a.m |29 8774. o|WSW. 2/Idem, 9; a.m I29. 37173. 6|WSW. alIdem, ı1$ P-ml29, 7968. 6|WSW. 3|Serenum, 12.y94.m |29, 7570, 5IWSW. i Idem. 105 Pml2g. 69[64, 815. 3|Nubilum, 13.9 ..m |29. 5264. 2] 3|Nubilum, p, m. nix Be mida, 113 p.ml29. 47164 S. 1|Serenum, 14. 95%. ml29. 35156. ı1|Nubes fparfz, 5 S. ..-1]Serenum, W, 'ı (dem, 15,9 a.m 29, 68167. W. ılNubesfparfz, V 2 1 115 pmi29, 37164 0 $ -_ Japım |29. 69|60 5 154 N.XI. OBSERVATIONES METEQROLOGICE Novemb,. Barom, Therm. Vent, Tempelftas. Pluv. Dies Hor. |Dig, Dec.|Gr, Dec. Dig.dec, f, v 16. ı4p.m 29. 8560. 0|W. 2|Serenum, ' ıop.m 29. 92160, 2|W. 1|ldem. 17,9.m 129. 6615, 7|S5W. z2|Nubilum, ı14a.m 29. 73157. 2|SW, 2|Serenum, 18.92.m 29. 34156 6ISW. 2]Pluvia exigua, 35p.m 129, 35|50- 7[N. 1[Nubilum, .. 030 ıc4p.mj29, 63[59 2|N, 1|Serenum, 19, 11 a,mi29. 66163 $ o|Nebula,rerra nivibus te- Eta Öt congelara, Nix vefp. ¬t, 20.10 2.Ml3g. 41165. o|NW. 1|Nubes fparfz. 11% P-Ml,o, 7173, 0 2 Serenum,kumen boreale]. 21. 954 m 29. 77178. s|SW. ılIdem, 105p.m 29. 63172. SW, 21|Serenum, 22.9%M |»9, 3169. 0)SW. 2|Pluvia pauca, 23. 9m 29. 1565. © SW. . 1|Serenum. 1051 P-Mi2g. 22|62. 2 2 Idem. Lumen boreale, 24.1122mMl20, 316% o|NW, ı|Nivofum. 11% P- D2 29 5166. 7 - .. 2|Nubilum. 25.102.m |, 74169 2IN. 3|Nubes fparfz, a 12noll|o. olı 3 1Serenum,lumenboreale| 26.102.M 30. 1077. 3|NW, 1lSerenum omnino, h.p.m, 5. Lumen bo- reale, 10; p.mlao, 19 ıINW, ı1[Serenum, 27,10752.m|30, 25176, sIsW, ılldem. ı9p.Mm |30, 22173. 2 2|Nubes@parfz, 28. 1072.m 30. 247% 0olSW, 1/Serenum, £ 113 Pmi30, 23170. 6 ı\Idem, 29. 954.m 30. 2072. 8|SW. ojNebula, 30. 10Za. ale 93163 6 o/ldem, | December. | 1.10a.m |29, 63|67, sISsW, 2|Nubilam, 2.94.m |29, 63]70% 6W, 1/Serenum, ı1 pm |29- 59170. 6|SW. zijldem, » " 3.94.m129, 2268. $ISW. 2|Nix. o 024 f a Na. ANNO MDCCKKXI UPSALLE HABITE. 155 Decemb. Barom, Therm, Venti Tempeftas. - Pluv, Gr. Dec, Dig.dec, Dies Hor, > Dec, tv, 4.954. m |28. 80164, 2|SW. z2]Nubilum, pm. nix, ııpm 29. _2|69, 2IN. 1|Serenuun, 5.104 2,ml29. 19175» 6W. 1 |Idem, 0. 015 6.934. m I2$8. 66|71. 2|WSW.2IIdem, Iop,m 24. 89169. 5IWSW, z2/Iden. 7.ı0am 29, 9/75 2W, ı|ldem, ıpm 129. 1890. 7 ı|Idem, 8.9,4,m 129. 1581. 5|NW. o[Nubilum. 9. 95a.m |29. 60/84. oW. 1|Serenum, 10; p.mj29. 8ıl8o. E © ı|Idem, 10. ya. m |29. 7C0182, 2S. 1 |Nubes fparfe, 10; p,m[29. 40169. 5 2|Nix, I1.1ı043,m|l29. 352168. -4 Nubilum, 0. 048 12, 04a. m|29.: 8$0|70 1 Idem, us pım I29. 46[66. .915W,. z2][Pluvio-nivofum, 13. 92.m |29. 39165 8SW. ı]Nubilum, 0. 015 115 p.m|29. 22165. 7| ılldem. .14.9a,ın !29. 10,66. © Nix, 15.9 m!29. 5567. 7) Idem, Dar 16,94 a,m |29. 79174. oW, 1!Nubes fpar(«, 0, 028 10! p.ml29, 85lsı. oo ı1lSerenum, Aurora bore- ® | alis, . 17.114 pım|29, 85|71. o ‚INebulofum, " 3 23.95 a.m |29. 85176. 2 Nebulofum, . 19.932,m |30. 1316% 2|SO, ı|Nubilum. ; 105 p.ml30, 35163. 51SO, I: Aurora bore- . alıs, 3 20.10 2.Ml30, 45|67: 90, o |Nubilum, $ 44P.m |30. 45166. oO, olldem, 8 105Pp.ml30, 466% 6 ı Idem, 3 21. 95am|30, 46169. 3INO. ıiNix, ‘ ırp.m|;30, 42171, 2 1 |Serenum, 5 5 22.102.ml30, 3517” 2|NNW. o'Nubilum, 0, orı ” zp.m |30. 30/76, 2)WSW. o!Idem, 23.105 aml30, 39/69 O|NNW. ı'Serenum, 2pm |30. 389868 ıIN, 3ldem. NN Va ” es6 N.XI OBSERVATIONES METEOROLOGICK &c. Decemb. Barom, Therm, Vent. Tempefts, Pluw, - Hor, |Dig, dec,|Gr, Dec, ig.dec. » V. 24.95a,ml30, 34173. 8|0SO. 2|Nubilum, 105 p,m|30. 2375. 2 ı|Idem, ag.ıo2a,m|29. 9973: 8|SSO. ziNix pauca. 115 p.ml29. 627% 5 1|Nubilum, 26.1012,m|29. 39]7% 2%. olldem, Nix p. merid. "ıızp.ml29. 197% 3 O,ldem. 27. 11a. m|2ı9. 35|8% 2)SW. 1iSerenum, ıop,m|29, 42184. ı 1|Nubes fparfz. 23.102.m]29. 58184. ©)W. - 1[Nubilum. 3p.m [29 Gılgı. 3]W, 1jNubes fparf, 29. 95a.m|29. 7491. 0o|W. olNebula, 105 p.m|29. 80175 (6) 3|Nubes fparfz, 30.942. ml29. 8671 8IS. ılNix. Nix in firu naru- toraliconflituta ad e- andem liquefatam ut595 ad 55; vive- ro condenfata ad li- quefaltam ut 533 ad 17. 10% p.m]29.- 92|68. 8 olNubilum, Fi. glamj29: 9467 29. 1lCalum mite & plavio-!o. 207 fam poft meridiem ; | nebula, ıı p m.|30. 20.66 2 o/Luna inter nubes, N. XII. EI )o( 157 SE Ne macht Andrex Celfi Obfervatio vehementijimi Frigoris: Sveciam menfe Januario An. 1732 vexantis, Eptehtrionales oras intenfum fatis & diuturoum hiberno tempore ı1n- feltare frigus, res quidem infolita non eft; verum tanta frigoris vehe- mentia, quantam menfe JanuarioAnni 1732 fumus perpefli, rarıs na- tur phenomenis merito venit adnunmeranda, i : Periodum intenfiffimi frigoris & die 9 Januarii usque ad diem 26 ejus- dem menfis numeravimus, Ceterum hiems nihil habuit infoliti ; a die enim 7 Novembris an.'1 731 usque ad d, 2 Aprilis anni fequentis continna« vit,. Et fpiritus vint in Thhermomerro intra gradum 60 & 84 reciprocavit, preter diem 29 Decembris, quo gradum gt artigit, Spiranre W, r Ur itaque ed melius appareant frigoris incrementa decrementaque, IN- tegram periodum frigidisfimam ex diario meo meteorologico, juxta metho- dum Cl, Furini, Inftrumentis Hauksbejanis Upfalie habito excerpere luber, Menfs Barom, Therm, Venti Tempeftas, Pluvia Dies & Hora|Dig. Dec,|Gr, Dec, Dig.dec, ft, ver, . Januarius 10.9a,m j29. 51/84 oW, _ ı|Serenum. 2p.m 129. 53183. 7W. _ılldem, 11. 9a.m |z9. 72189. 5INW, ılldem, 3pm [29. 7518. sINW, 2|Nubes fparfz, 12. 94a.ml29, 91l89, 5sIN, ılNubilum, - 9p.m 130. 3185- SIN, ılldem, 13. 95 ,.m]30, 7137s 7|WSW, ılSerenum. 34 p.m |30. 218 4lwsw,‘ ılldem, 44 p.m 130. 0186. 2zjwsw, zjldem, 95 pım |29. 8988 Ol\ysW, zjIdem. 14.9 ı.m WSW, zjNıx. FA ıra,m 29. 638%. * o|WSW. ılNonampliusningit. Ra- to nivisad eandem li- quefattam ut 533ad 5, ımpm |29. 55180, 2] v Calumferenum. lo. 165 ne | in 159 N.XIL. OBSERVATIO VEHEMENTISSIMI FRIGORIS Januar, Barom, Therm, Veni . Tempeltas. Pluvia Dies Hor, |Dig, Dec,|Gr. Dec. | [Dig.dec, ft. v. 15.9 a.m'|29- z2|WSW. 2|Idem, 12 pm |2y, 2 WS W.Ildem. 9p,m |29 3!Nubilum, ı 16.85. m|29. 5;INW. 1lIdem. ıp.m |29. oNW,. ılNixrara, ıop.m [29. 6|NW. IlSerenum. Lumen bo. 17. 8a.m |2% 15; pm |29. ırp. m |29. 19.9 am 29. 9am 129% 9 a.m ]|29% y5a.m 29. ı10a1m 129. ı1am |29. ıp.m 29, 3} pım |29. 5p.m ]|29. 7p.m [29. 305 p- mi29. 19. 95 .m]29. I; p.m 29. a1 pm |29 realealbicans exiguum & immobile, o|WNW. 1lCcelum ferenum, 4|WNW, Ilidem. ‚Hor, 6. p, mıh exiguum lumen bo- reale immobile, mox ‚ı|ldem., -Aldem, 3 Serenum quidem , fed ftelle obfcurius mi: cant: aurora borealis evanefcens. 2 11Serenum, 2|W. ICalum omnino fere- num, 2|W. 1lIdem. 2]|W. ıslidem, 6W. ılıdem, "|W. s|idem. ıIW. 1 ![dem, sIW. ılIdem, 0)W. ılidem, 21W, [0] Ww, 3IW. radiis mobilibus fed non coloratis. sIONO, r/Nubilum, o'ONO. ılldem, 7,ONO. 2|Stelle non fatis appa- |-rent, Lumen boreale | exiguum& immobile, ’ einer er ei quogue apparet varlis| SVECIAM AN) MDCCXKKIL VEXANTIS. 159 Januar. PBarom. Therm, Vent, Tempeftas, Pluw Dies Hor, |Dig. Dec,|Gr, Dec, Dig.des, iv 20: 9am 29. 60]86 oINO. 3[Nix. 3% p.m |29. 54|83 o!NO. 3|ldem. Nix adeandem liquefattam ur 584 ad, 10 p.m 29. . 51|83, oINO. 2/Adhus ningir, 21 $4a,m |29. 5286. 5INW, 2 7 exigua, nubes fpar- 27 35pm [29 solgai ı|WNW. 2[|Nix exigua adhuc voli- tat,calo nubilo, ııtp.ml29, 64187. 8|WNW. ı Fere ferenum. 0. 373 22.35 2.ml29. 6gl88, 5|W. _ 1/Nubes’fparfz, ıop.m I29, 75185. elW. _1|Serenum fere, 23. 9La.ml29g, 8olag. u|WSW.ı|Nubes fparlz, 1043p,ml29. 94/85. 2|WSW. 1!Serenum. 24 9 a.ın 130, 6lıo2. 1|WSW. 1|Serenum, -- 1a2pmljo. ıılag 2]|WSW.INubilum. .25.924.m |r9. 9683. sISSW. 3]Idem, 24p.mi29, 877% 5|SSW. 4lldem, 5pm |29. 8377. 8I5SW. aka ııtp.ml2g, 75[76. oSSW. 4ldem, Ex hifce obfervationibus patet tres inprimis dies, 17, 18 & 19 cete- ris omnibus fuiffe frigidiores, & d. 18. hor, ro ante meridiem, fpiritum vini defcendiffe ad gradum imum 12475, qui in tubulo nonnifi dimidio di« gito ab ipfa fphera diflat, Quo circa notandum , $ in Baromerro altum quidem hifce diebus hzfiffe , fed non pr&ter confuerudinem; die enim v. gr. 2 Januarii An, 1732 altitudo Baromerri fuit3o dig, 57 dec, & Thermo= metri 674 grad, cum ventro WSW. 1. Ur autem prefentis frigoris intenfitas reftius eftimari queat , attendi meretur: R . 1. Ordinarium flatis calorem verfari circa gradum Thermomerri 30, eum- que pariter ac omnes altitudines thermometricz heic inter fe compara- tz, matutino tempore obfervatum, . 2. Hu- — 160 N.XII. OBSERVATIO VEHEMENTISSIMI FRIGORIS 3. Hımum & aquam libero aeri expofitam hieme appropinquante primum eongelari circa gradum 60, 3. Circa gradum vero 67. amnem Upfalenfem glave adftringi, 4. Frigas hiemis conftantis folitum , fatis tamen intenfum vigere circa gra- dum go & raro circa gr, 90; quando vero hiemali tempore fpiritus vi- ni ad gradum 67 afcendit, caelum continuo mitefcere-& nivem humidam reddi, & Ex hifce jam datis facile colligitur gradum nuperi frigoris fuperaffe Frigas hiemale folitum . . - F S 045 grad. Frigus remiffius, quo tamen glacies amni indacitur » = 58 grad. Frigus, quo hamus' & aqua congelatur - - . - s6gr Feltatis calorem folitum - E % e - - 6 sen Fuit quidem nobis folito intenfius frigus Anno 1729; adeo ur die 9 menfis Februarii hor. 2% a. m. fpirante WNW, in Thermometro no- taverim maximum gradum 974 ; qui tamen gradibus 27% ab intenfitate prefentis frigoris fuperatus. An vero nuperum gelu infolira fua acerbitate frigus[illud per totam fe- re Europam celebratifimum Anni 1709 quoque vicerit, haud facile dixe= rim, quum hujus hiemis obfervationes, fiv& hoc Thermomerro five alio heic locı fa&tas nullas habeam,. Fatentur tamen omnes, quantum zflima= tione qualicunque conjicere liceat, nuperum frigus fuiffe acrius- Hiemem enim Anni 1709, non tam frigoris vehementia, qaam longior ejus dura- tio nobisreddidit infolitam, Quo fattum eft, ur arbores fere omnesin her- tis damno adfettz, immo homines, & animalia cetera, quam plurima ex- perti fuerint incommoda, Sinuperum frigus fpe&tes, licet ob breviorem moram inclementia fua arbores non afflixerit : nocivis tamen non caruiref- fe&tisus, Etenim multos iter facientes aliaque negotia fub dio traftantes, non modo, quoad corporis membra, ut pedes, manus, facieın, quod qui- dem alias haud raro quoque accidit, ferociffimum hocce frigus lelır, fed et- iam prorfus enecavit, Lupi in viis regiis & prope pagos preter morem frequentiores vif, homines fibi obvios , immo & animalia domelflica, non parum infeftarunt. Ab urfis autem nullum proficifcentibus imminuit pe- riculum, quippe qui, nifi A venaroribus irritati, hiberno tempore licet fri- gidiffimo , e latibulis fuis haud facile prorumpere folent, x z Ani- » SVECIAM AN. MDCCXXXIL VEXANTIS. 161 Animalia multa, ur lepores, perdices, frigore extin&ta in fylvis depre- henderunt ruricole, Multi, qui fubito e conclavibus calidis egrediebantur, dolorem ocu « lorum experti fatis fenfibilem, Plurimi morbo colico affe&ti, & non paucis paffio ifta mortem fubi- tam acceleravit, Aqua, qux vafıs majoribus contenta in eulina, ubi focus tamen femper accenditur, fervabatur, glacie fatis Spilfa obdutta eft. Die ı8 Jan. hor, 6. p. m, in vitro exiguo aqua frigida impleto & li- » bero calo expofito, deprehendebam , mox folitas sllas laminas feu flores glaciales aqux innarare, & fuperfhiciem aquz vix unius minuti primitempo- re crufta glaciali tenui tegi, Caufam acerbiffimi hujus frigoris proximam A. ventis occidentalibus, qui inde a prima die Januarii interrupra ferie per 16 dies flarunt, pr&cipne petendam effe exiftimo, Experientia enim undecim aunorum, quibus hifce “obfervationibus meteorologicis vacavi, mihi comprobatum eft, ventos & pla- gis WSW, W, WNW & NW fpirantes, calum hiemali tempore fem- per reddere frigidius, fi excipias venum WSW, qui interdum mitiorem auram adfert, Quodutique mirum non elt, fi frigidifima illa montium Norvegicorum juga attendas, qua refpeltu Svecie, & preciput Up/alie, verfus illas plagas pofita funt, Quare etiam die 19 Januarii ces- fante W & flante ONO frigus mox declinare & $ in Barometro defcendere cazpit, x N. XI. 162 N. XII. DISQVISITIO HISTORICO-PHYSICA, "N. XD. Leonhardi David Hermanni Disquifitio Hiftorico -Phyfica, De ’ Conchis finviatilibus margaritiferis Masla - Sileftacis. { KT x Pr illa naturz benignitas, que opum fuarum difAuendam usque= guaque terrarum largo foenore diffundit, non minus ditionem Mas- lenfem novö quöpiam munere aliquor abhinc annis beare ceepit, ut fato potius improvifo quam pr&vie hominum cur& atque induftrie hoc quicquid eft beneficii debearur. Videlicet cm ineunte hoc Seculo decimo o&tavö ftagnum Fabrile diftum (Schmiede Teich) Paltoris ac organoedi hortis vieinum juffu Domini nöftri munificentisfimi ab inveteratä ceni col=- luvie expurgaretur, pifcinule adaptandum: fort& fortuna in excrementiie ifthäc luti congerie ingens concharuın copia oculis objicitur, quarum par« tem non exiguam ut aperirem, rei novitate duftus , temperare mihi non potui, Reperi in iisdem globulos cicerum vel piforum magnitudine pluri- mos, nitidos, rotundos pariter ac hiulcos, candidos alios, Aubfufci coloris alios, interdum alıquantifper refplendefcentes, dubius tamen, an margari« tarım nomen & dignitateın mereri poflent. a = Sepofitä ulteriori in aliquod tempus inveftigandi cur A Domino Do. &tore Volckmanno Medicö Lignicenfi denuö excıtarns non levem concha- rum numerum collegi, reclufi, aft ne veftigium quidem margaritz amplius confpexi, cujus caufam experiri anxiustumexfpe&tavi, Tandem in bivio ver- {anti mihi Incem affundere vifus elt ılluftris Dominus AFranckenberg, majoris & minoris Weigelsdorfhi hereditarius, Serwi-Ducis Saxo-Cizenfis Sapremus Curiz Magifter, & Regiz Majeftatis Borufice Confiliarius intimus, qui in zdibus meis coram perkuftratis unionibus Maslenfibus ide dignusrerulit, Du- ces Sermos Saxo Cizenfes jam centum abhinc annis Olsnicii in Voigtlandia ad Auvium Eliftrum pifcinam quandam concharum margaritiferarum fervas- fe, hominis alicujus fidei ac vigilantie commiffam, qui certz enchirifeos beneficiö ejusmodi conchas absque ullö lefionis periculö aperire, maturi- tateu, dijudicare, immaturas certö fignö notatasad definitum tempusrepone- ze lor ,ö ufu didicerit, non nbivis gbvio experimento, ac multis incredulö, eujns- DE CONCHIS FLUVIATILIBVS &e. 163 Cujus generis uniones elegantifimos rotundos, piriformes, etiam gemellos Viri hujus illuftris benevolä liberalitate non fine fiogulari dele&tatione ad» huc posfideo, E $ ır ‚. ‚Atque häcaded notabili commemoratione-certior fattus, intimiorem difquißtionem inflituere animum induxi, 1. Quoad /ocum natalem generaliorem , indubius, hunc non modo ubivis terrarum in unöqyuöque mari, infulis, lacubus, (tagnis, Auminibus, pa- ludibus, contingere , fed fpecialiter etiam in amnibus, rivis ac fluentis Silefix plerisgne reperiri, id gnod Do, D, Cyprianus in comtinuatione in biftoriam unimalium facram Franzii part, 3, cap. 8, de teflaceis pag, 3151. & 3276. usque ad 3307, fufius explanavit. 2. Quoad /ocum generationis proximum, in quibusnam concharum fpe= clebus margaritz generentur, an certa folummodö concharum marga- ritiferarum fpecies, Mater perlarum di&ta, hunc foetum producat, an verd oftrex, aliequeconch® communes fluviatiles, qu& pi&toribus funt ufui, f, mufculı vel myuili paluftres parirer unionibus generandis fuficiant? experientiä quippe edoftus, etfi non omnes teftaceorum fpecies ferant margaritas, artamen plurimas & prefertim mytilos Si- lefiacos paluftres ad claffem margaritiferarum meritö referri pofle, imd dureWle apoditticä patet, margaritas minim£in teftıs concharum exterioribus, fed in molliufculis fubftantie carnex partibus internis matricem fuam ac uterum ipvenire, id quod fimiliter mufculi Holf@- tie Chilonienfes maritimi teltantur, Protuberantiz ille nodofz te- ftis firmiter adherent, ac formam uniorum mentinntur, nunquam ab iis feparandz, cui jam olim M, Sebaftianus Kirchmayerus in Difert, de Margaritis, Witteberge An. 1665, editä $. 20, calculum adijecir, Nec multum ab höc affertö recedit D. Georg. Hieronymus Velfehius di mar- garitis lacuftribus Vindelicis, Academiz imperii Leopoldin® Natur curiolgrum ad A, 1672. obfervat, 36. p» 58. & 59. teftimoniö: »Non longe ab urbe Vir Nobilis amicus nofter predium habet ad »lacum non valde magnum, quö plurima chamarum glycymeri-. »dum copia reperitur, quibus diffe&tis non immaturas modö fedma- »turas eriam margaritas haud paucas exemimus, quarum pars val- »vis fürs fixa, Pars yonte exciderat, & in carne latebat „ coloris »tamen non albi fed fubflavi & fubobfcuri, quem fplendor quidam vargenteus illuftrabat, ur ex iconibus adparet, Indigenas Mala- x 2 j schi« 164 ° N. XIIL DISQYISITIO HISTORICO-PHYSICA, »chias Geigerus non minus efficaces quäm orientales Bojis fuis pers »fuafit, & in ufum Nofocomit publice perduxit &c, Licet autem häc ratione D, Velfchius locum generationis proximum in conchä ver& detexerit; ab errore tamen immunis non fuir, quod - protuberantias nodofas in utroque conch® pariete eminentes atque ac- cretas, unionum genuinorum numero.adfcribere non dubitaverir, $. w. Czterlim de pifcatione margaritarum exoticä, jun&ö D, Cypriano an« te citato dittis locıs, Chriftian Francife. Paulini in deliciis utilibus juxta ac temporis tedium exterminatricıbus part. 3. tit. 23, Pag. 179. fegv. plurima le- Eu jucundisfima attulit, de conchis verö Silefiacis margaritas ferenubus jam ante mentionem fecit Ca/par Schuvenchfeld in Gatalogo Stirpium © folhlium Silefie. ib. 3. pag» 384. Jub tit. Megyagirns. Margaritz Auviatiles filehace ex Quiffa Auvio defumtz, Dveii; Perlen, Schlefifche Perlen, Flug Perlen, & lıb. 5. pag. 425. varıas cochlearum & concharum addir denominatio- nes, e.g. Cochlea paluftris turbinara, Pfuhl-Schneifen, WWaffer-Schnece Een, concha fluviarilis longa dulcium aquarum, fange Fluß Schneden, conch® margaritifere fluviarıles, mater perlarum, concha unionum, Perlen Mufchel, Perlen Mutter, Perlen Schnedfe, Bivalves he con- chz funt, intrinfecus leves, lubric®, pellucide, argentei nitoris, ut conche orientales margaritiferz, in fubftantia carnıs ipfisfimas generantes margari- tas, que (zpe in littore Quiffie arenofö ad Gryphswaldam piforum magai- tudine rorunde & oblong& colliguntur; Exterius funt coloris nigricantis rugoßz , & vetufliores conch& perforatz, quafi A vermibus.exef® confpici- untur, quod infallibile fgnum habetur , eö certius margaritasin lis reperiri, ‚ Idem Medicus Hirfchbergenfis iu deferiptione fontis calidi Cervimon- tanl p, 177. inter alia curiofa naturalia refert fequentia: Pifcatores interdum ex Quiffe arenä colligunt margaritas tam magni- tudine quam forma & excellentiä f, pulchritudine, albedine nimirum & perfpicnitate quäm maxime inter fe differentes, Aliz parv& funr, alie mago=, In quädam enim margaritiferä conchä haud exigua mi- antisimorum unionum copia in carne latet, communiter verd unica faltem preclara & eximiz magnitudinis margarita, aut ad fummum dux, nude & exclufz intra carnem & teitas libere jacentes confpici= uotur; Alie for oblonge, aliz exa&tE rotunde inflar pifi. Ex par- te funt candid»z & maturz, ex parte verö immatur& aür in totum ru- bentes, aut femicandide & pellucide tantım, Tales inveniuntur unle DE CONCHIS FLUVIATILIBVS &c. 165 uniones intra Greiffenbergam , circa pagum Schachau & regionem Life &c, - D. Guernerus Rolfincius Prof, Chym, Jenenfis differtat, 3. Chym. de mar- garitis c, 2. p. 4. ira differir: h Noftrates margarite, qu2 in Bohemiä nimirum Eliftriäque celebri Voitlandie fluviö prope Elsnitium Voitbergam pagumque Rafcha mil - liare unum cum dimidio ab urbe Plauen diftantem reperiuntur, non . nihil fünt oblongiores , feriatim in fundo per pellueiditatem aquarum ereftz quafi flare videntur, czterz cortice nigro exterius confpicux, citante Kirchmayero |. c, Et Cafpar Brufchius in defcriptione montis Pinorum p. 306, fcribit : Elegantifimz inveniuntur margarite in Voigtlandiä, inloco quodam quadrantem milliarii ab oppido Elftera di&tö diltante, Sita ıbı eft arx antiqgua, cui nomen elt Stein, & in valle ad rupem praegrandis ftat fagus, uligine ınufcofä, inclufa, ibi aurum reperiunt & marga- ritas, Sed hec defcriptio rem parum explicat. Conf, Chriftiani Lehmanni Paftoris in Scheibenberg theatrum hiftoricum notabilium naturaliıum mıon- tium metallicorum Misniz fuperioris, partitione 9. cap. 4. P. 481. Ut verö concharum hxc margaritiferarum hiftoria, quam velut pre- famiris loco pramifi, Iucidius pateat, placet eandem alignor Quzftionibus includere. Queft, I. An concha margaritifere a flerilibus exterius tuto cognof[ci queant? Ffirmantes aliqui ab externa concharum facie nigriore, rugofiore & afperiore certum exfpe£tant indicium ‚ meä tamen opınione non fa- us tutum. E Voigtlandia mihi, triplicia concharum genera dari, re latum eft, mafculinum margaritas ferens , /@mininum foetus concharum edens, & neutrum, & pifcaroribus Seiner dittum, plane fterile. Optime fecundum Grammaticz regulas, fed fallaci argumentö, In oftreis & conchyliis ma- rinis foetus tefte exteriori adherent conchulis velut varicofis jam inclufi , in £laviatibus ‚me telte, nigricantibus, rugofis , gibbofis, majoribus pr&fertim ac crasfioribus perforatis, fpes minuserronea fultentat pifcatorem, margaritas eximendi, guod unius cujusque judicii acumini relinquitur, e X3 Quzft. 166 N. XIIL DISQVISITIO HISTORICO-PHYSICA, | Quzft. I, An concha margaritifera illafo nexu aperiri, dein margarita fetus- confpiei, ac de ejus matu- h ritate judicari pojjit? N' Do, ä Franckenberg, ut fuperius relatum, rei hujus multis expe= rimentis probatz fidem fecilfet, meritö de felici fucceffu efler dubi- tandum, Fertur,, inveftigatorem hunc ope inftrumenti ferrei con- cham aperire, in unionis incrementum inquirere , immaturos fignö notatos ad debitum tempus in aquam reponere absque ullö lefionis periculö noffe, Rarisfimi cert® conatus exemplum, Conchx enim vivz ac vegetz tam firmi« ter utramque tefle valvam comprimunt , ut vel coaluiffe videanter, nullä ‚ vi absque diffra&tionis & internecionis eventu feparand, quz fponte (uäad “ pollicis latitudinem nunquam fe aperiunt , fenfu ade tenello munitz, ut levisfimum conta&tum fugiant, tellaceum domicilium tantö robore ac cele- zitate occludunt , ut neagux quidem gurtulx tranfitus relinquatur. In Mas- lenfibus ad minimum labor etiam exa&tifimus nullä circumfpettione fuc« cefiu Non diflimile oflentum memorant Annales Medico-Phyfici Vratis- lavienfes ad A. 1723. mens, Jul. clafle 4, art, 8. pag. 70. de pifcatione mar- garitarum in Bavariä: »Vifuntur ibi conch® margaritifere oblong magn= »®t parvz, exterius nigricantes, intus colorisalbi fplendefcentis, conchylüis »aliis margaritas ferentibus prorfus gemelle, maximz pedis dimidii longi- »tudinem , triumgue digitorum latitudinem oftendunt. Latex, in quöcon-_ »tinentur, Pafavie vicinus-eftı& Wiefenzie, tria a Ratisbonä diftans mil- “ »]iaria, In eö obliqu& pofitz pavimenti lapidei inftar fibi invicem jun&tz »adparent, Vultuceli ferenö, inprimis tempore matutinörorante, fele ape- riunt, ubi diftin&tE obfervari poteft, conch& animalculum margaritam in oretenere, & quafı cum illä ludere. Singulare profetö phenomenon Masl& nondum confpicuum, In nofträ feclufione nec os nec unio in Ocu- los unguam incurrit, quos fi-attentius intueri cupio, quatuor prius nervos {, tendines conchz firmiores diffecare, partisque pofterioris tympanum dif- folvere, eöque ipf[ö mytilum necare neceffe eft, ut omnis ulterior fimul (pas fpeciesque intercidat, » DE CONCHIS FLUVIATILIBVS &c, 167 Quzft. IH. Ubinam fit locns ille natalis [eu generationis proximus , in quo uniones proprie nafcuntur, an incarne, teflis, ” ., A [3 aut inteflino quodam fetante ? (in dem Lege-Darım,) Proxeranis interiores globofas & gibbofas, teftz parietibus ntrisque adhzrentes, non nifi margaritas veras mentiri, jam füperius declaravi- mus, qu& fi unionis genuini precellentam fort® obtinuiffent , ex alvo f, uterö animalculi illuc decidiffe ‚ ac. fuccı alicujus gelatinofi vel vifcofi mini- Iteriö reftz agglutinatas accreviffe, facilivs crederentur, Jam verö tantum dimidiate funt, & quoad dimidiam partem teltlz folummodd adherent, in« tus cavz, velut fubitantia guedam bullara ac intumefcens; ver@ ac genui- nz & contrario margarite compages folida eft, multis membranulis lamel- lara, vel numerofis cuticulis in modum cepz circumvolura, ita ut foramini percutiendo terebellä deinde opus fit.; ' Fieritamen potefl, ur affluente poft«, hiec fucci feminalis abundantia ampliorem acquirant magnirndinem;, & fuc- cedaneö ınmoru in nitidiorem fphzram conglomerentur. Longifiime inte» rim ä veritatis teftimoniö abfunt, qui uniones ab initiö molles & quafi ce- reos ex aqua protrahi,, atque poft in aere folis radiis exficcari, ac indu- refcere fibi imaginantur , adverfante experientia, cum illa potius oftendar, omnes & fingulas etiam minntiffimas iam ante in animalculi corpufculo in- duratas effe margaritas, commonftrante M, Kirchmayero l, c.$. 23. Fi- ‚dem alias excedit ac naturam, quod idem ‚Kirchmayerus pregrandes illas duas Cleopatr& margaritäs ovi anferini magnitudine finxerit, nefcio cujushi- ftorici auftoritare fuffultus, neque ejusdem generis conchas margaritiferas prefens ztas'unguam vidir. In Valentini Mufeo Mufeorum lib. 3. cap. 36, $. 2. ag. 495. marga- ritz pro concharum ovulis venditantur, 10, argumentis eum in finem alla- tis. Margaritz, perhibent, in inteftindö quödam concharum fetante, tres aut quatuggffimul generantur, atquehinc circumfpeäte eximiqueunt, Con- chz mafcule nullos ferunr uniones, fed tanutum foemellz; hz enim in dor- f6 five parte corporis pofteriori inteflinum quoddam habent ferans (einen Rege-Darım,) quod ab illö, ubi animalculum teltz f. matri perlarum eft accretum , € corpore exit, ac in cÖ tres aut quataor margaritz magnicudinis diverfz diltinktis fpatiis latent, ita ur prima f. anterior omnium maxima, fe- Sunda paulo minor, tertia pufilla, guarta & poftrema verd fit minima, ficu- Yu u 168 N.XIHI DISQVISITIO HISTORICO-PHYSICA ti in avium & gallinarum ovariis ovula ante inteflinum feetans ordine fu6 difpofita reperiuntur, Pag. 469. Unionum pifcatoresftrata & foerturam con- charum fine ulla lfione aperire & cooperire fciuut, ımargaritam maturam ex inteflinö foetante leniter proftringunt, & concham annö fequenti ulteri- us inveftigandam in aquam remittunt. Feracitati concharum tam parum hoc nocet quäm cancris, licetomnia ovula iis adimerentur. Margarita & con- chä exclufa repente fuccrefcit , aperit fe, vivificatur,, ac in concham juvenem mutatur, quod exemplö quodam probare annituntur. Si veritas fa£to refponderet: inter nature miracula & artis foret computandum, cui tamen opinioni accedere merevocat ratio & experientia, Ego, fateor ingenut, ultra 20. annos cur& huic intentus margaritas in carne tanquam verö & genuinö generationis locö reperi, & quidem in parte pofticä, ubi animalculum teftz’dure annexum , nec nifi tympano ambabus conch& valvis obtenfö ac vifcofitate fuä quali agglutinatö, prius diffe&tö pla- neqtie diffolutö, ita ut tortum animalculi corpus & reftis fuis, denudatum ab alterö latere fe confpe&tui prebeat. Anatomia, quam ipfemet cum couchä ejusmodi fluviatili £, lacuftri ioftitui, luculentiffimö me edocuit & confirma- vit experimentö, Ipfi uniones, fi qui adfint, fponte fe fplendore fuo pul= cherrimö oculis fpe&tantium commendant, teftimoniö evidenti, an fuperius in pettore, an verö inferius in alvo f, ventre locum obtineant natalem, Tora enim animalculi pars poftica quafi eryftallina quädam cuticulä eft obdudta, ubi iuterdum margarit® elegantiffimz gratö numerö emicant,, inteftind ali- quö foetante vel ovariö nullö adparente, Quzft. IV, | Quali nagnitudine , forma, nitore, aut colore, an alba an fufc® reperiantur ? quantus earum flitus fit nnume- sus? atque num margarita cum cancrorum la- pillis, certö anni tempore crefcentibus ac rurfus decrefcentibus, aquipara- ri _pojjint ? D magnitudigem margaritatum quod attinet, Jubenter confitremur, Mas- lenfes noftras cum alıis, exoticis ac marinis, nullö modö hattenus pa- ria facere, id quod inter alia cur& tribuendum. Si enim ur in Voigtlandia ad EEE DE CONCHIS FLUVIATILIBVS &e. | 169 ad fufficiens temporis fpatium teftis fuis incluß relinquerentur, majorem forfan acquirerent magnitudinem, Uniones& laticibus Voigtlandicis eruti ad pifi medivcris figuram accedunt, imd majorem, quemadmodum famä accepi, Duces Saxonie Cizenfes € Margaritis patriis Voigtlandicis longä an- norum ferie non levem apparatıım collegiffe, orientalibus majoris moduli Divei candoris ac nitoris elegantiä vix ac ne vix quidem gedentibus. Mas- lenfium noftra potiffima hc indoles effe foler. 1. Pufille quidem , ciceris ad minimum funt magaitudine , zqualis ta- men cuın maximis fubftanrie, 2. Ab initio flatim duriffimz, & circinatz plerumgue rotanditatis. 3. Irregulares, gibbofz, informes & gemellz in piriformes fucceflu tem- poris tranfire fortaflis poflunt, 4» Numerö non conveniunt margarite, interdum unica & vere unio, in- terdum du, tres, quatuor, fex aut plures in conchylio reperiuntur. Quoad fplendorem, culorem,, an ab initio alb= an fulcz fint , hucusque fui perfuafüs, immaturas & imperfe&tas adhuc flavas f, fubfufcas effe, nec par- vötempore ad maturitatem opus. habere ; ac licer exterius albx ac fplende- fcentes videantur, nitori tamen intrinfeco perfefto multum adhuc deeffe poteft, cujus aliquando feci periculum, & margaritam externe albicantem diffecui, in medietate autem obfcuram, cineream & nigricantem inveni, '* De temporis ad perfeftam unionis maturitarem & natura deffinati diuk turnitate nihil adhuc explorati conftar, quod alii ad decem ac plures alii in maximis ad centum annos fed absque veritatis fundamentö extendunt. Ma» ximi verö uniones globulum pnerorum luforium, & piriformes pirum ımo- Scaricum (Mofcateller‘Birn) amulantur, Regum Reginarumque ac Magna» tum aliorum cimelia. Minores granula papaveris vel viciarum vix exce- dunt, Dantur quoque femimaturz, Sroticse plerumque nominatz, ab und tantlm latere fplendefcenres, Vulgaris pariter eft opinio, margaritas ad deitinatam prius magnitudinem excrefcere, ‚dein fenfim paulatimque nito- tem acquirere, Contrarium tamen in Maslenfibus noftris obfervavi, qua vel millenis diftra&tis fingule nec Havz vel fufcz, fed perfet& albicantes ac fplendore argenteö radianres adparuere , quem colorem omni tempore eonfervant, nec unguam in’ fulcum transmutant, | ‘Nam uniones ubigue'cancrorum lapillos’imitentur , ac certis prfer- tim’ quatuor illis cancrinis menfibus incrementum capiant & decrementum, turus definire' non audeo,, manifeftä differentiä, quod cancri quotannis lori- cam exuant,'ac.cum lapillis abjiciant : reperi tamen , hismenfibus «itivis En. Y gxura- siedi. 170 N.Xlli. DISQVISITIO HISTORICO-PHYSICA, extra&tas conchas uniones majores ferre, autumnalibus verö nullos , lices vel mille conchylia diffregerim, | i | Queft, V. An interdum margarite perfee ac mature in fluviorum fabulö reperte atque binc extradta fuerint ? Pr: hanc margaritarum & fabul6 Auvii Quiffe fupra citatus affır- mat Schwenckfeldius, inguiens: Szpenumero, & extra concharum te= ftas, pulcherrimas & maxim® pelluciditatis margaritas inveniunt pis« catores &c, \ Cui accedit Nicolaus Henelius in Silefiographiä p. 18. Sed & Quiffz, ait, arenofa litora conchulas alunt,, & quibus margarit, five, ut cum Poe- ta loquar, baccz conche erunntur, qu& extra conchas etiam elegan- ufime in arenä (zpe leguntur, Adftipulantur litere ab amico & Voigtlandiä miffe afferto priori : Si mar- garita ad perfe&tifimam fuam pervenit imaturitatem „ & ä nemine exi- mitur, cuticula illam tegens fuä fponte difrumpitur , & margarita in- cidit in arenam, eöque modö interdum & in arena, f, {abulo poflune inveniri margaritz &c, Item alius : Fluvins Quiffa modö nominatus ad pagum Gieren: in Principatu Juravienfi fontem fuum accepit, ac Silefiam inter & Lufatiam terminum inveniens pul- cherrimas quandoque margaritas in areno[ö fuö litore extra concham pro- fert, vid, Schuvenckfeld 1, c, in Theriotropb, Silef, Conf, Chrifl. ‚Franc, Paulini delicias utiles &e, part. 3. lit, 23. p, 179, fupra citatas , ubi varia adhuc loca & regiones prerer Silefiam memorat , in quibus uniones;_ qui & teftis fuis forte exciderunt inveniri,ac largiffiimö proventu ex arenis fo» lent extrahi. Meö quidem judiciö, expertentiä tefte, munitö per diffe&tionem anato- micam conch& fluviatilis Sılefiace, vix adduci poffum ut credam, vivente animalculö margaritam & teftä pofle excidere, quäm diu tympanum f, cuti= eula utrinque expanfa valvis conchz annexa maneat., ‚Potefttamen accidere, ut conchä ex collifione fra&tä, & animalculö mortuö, margaritz mature ex« eidant, ac arenz intermifceantur, quanquam apud nos eas fimili modö cole le&tas nunquam memini. Ceterum conche, & quidem fnviatilis, anatomen publico hattenus communicatam effe, me fugit, oßrearum tamen Ikrufturam internam & externam, caput, 05, cum inde exortis venis, pinnis, per quas a * aereın ® DE CONCHIS FLUVIATILIBVS &c. 171 aerem hatırit, fimul ac nutrimentum capit, exa&t? defcriptam & nitide ri in- cifam, ante paucos annos curioforum oculis exhibuit Profeffor quidam Pra- genfis in Differtatione cujus titulus + Defenfio ventricularis nobilifimarum Oftrearum , earum amatoribur , tempore ojlreas comedendi folitö, communicata ab H.M.M. U.P. Prage, impenfis Job. Frid, Rüdigeri 1731. y°. ubi efum & ufum oftrearum pro faniori ac optimö ventriculi nutrimentö imd medi- camine auftor commendat, u Nos igieur diffettionem conch® flaviatilis pariter examini fabjeftam quoad faciem externam & internam in effigie oculis intuentium quadrupli- ci fötmä confiderandam quä fieri potuit perfpicuitate hic offeremus, Tab. IV. Fig. I. De figurä externä conche fluviatilis viventis, vegetz, atque adhuc claufe. Oncha hc Auviatilis zque ac marina teflis bivalvibus oblongis in par« te interiori unionum colore fplendefcentibus vifitur. Exteriores tes fe colorem nigro- cinereum, fubfufcum oftendunt,, fuperius Fig. I, lir,a, craffz ac elevatiores, inferius graciliores & pauld acuminatz, undique ru- goßz ac ftriarz, Conchz tergum nexu ac ligamentö corneö lit, b, eftmu- nitum, cujus ope fe aperit arque claudit, fuper quod binz (quafi mammil« le lit, c. eminent, amiffä cute rudiori ex allifione frequenti nitorem marga- ritiformem pr&'fe ferunt, quemadmedum unci recurvati fer@ ad inftar te= ftz quoque oram fuperius uniunr, artifimum conch&'gcelufe munimen- wm. ; Fig. I. ...... Concham lacuftrem apertam exbibens, Lit, a Conchz internam faciem depingit, Lit, e, Tympanum expanfum, f, ambabus conchz teflis aut valvis, tympani ioftar, obtenfa cuticula, Lit, £, Quatuor nervi f, tendines mytili , quorum ope concha tam arte fe conftringere valer, ur ne aqu& quidem gurtula vel illabi vel exci- dere poflit. Bini faperiores libero confpettui patent, fecus ac infe- riores, Lit, g, Caro mufcnli denfa, craffa & glandulofa,, pyramidalis. Ya Lir, h. 172 N. XIILDISQVISITIO HISTORICO-PHYSICA &c. Lit, h. Duo vela expanfa breviuscula in dextro & fi niftro latere confpicus, Lit, i, Majora duo vela, quorum minifteriö concha usqueguagneamovamin, refpirat, ac nutrimentum arrrahit. Lit, k, Orificium ventriculi ac forfan fimul oris ,.ad nutrimenta capienda,, höc latere verd obte&ta nec apparens. Lit. 1, Duo forasgina alvi f, inteftina etiam contefta, per que excrementa fecernuntur, Lit, m, Duo labia utriusque lateris in im tympani extremitate, _ Lir, n. Teftarum protuberantiz interiores margaritarum fpeciem mentre. : Fig. II. Lit, o. Latus inverfam antecedenti fimile, fi quis teftis absque Iefione fepa- ratis ac cuticulä plana & expanfä remanente illud itifpiceret, Lit, f, Tympanum expanfum f, expanfa cuticula utrique valvarum lateri af- fixa, in margine craffior, in mediö autem, quod particula carnea glan- dulofa obtegit , velut cryftallina , ac nitidiffimis margaritis fplende- fcentibus fpe&tabilis, Lit, I. Orificium conch® confpicuum. Lit. m. Duo alvi foramina, per qu& excrementa fecernuntnr, Lit, c. Mammille East veltigia commonftrantes , quibns nervi adhe- ferunt, . Lir, p. Margarite ver ac genuine, fimulque earıum locus s natlis ac genera- „tionis proprius, stte Fig. IV, Lit, q. Tefte vacuz fplendore margaritiformi fuperbientes, .. Lit. b. Ligamentum corneum ad aperiendam & occludendam eoncham, Lit, g. Mammillz extantiores Fig. 3. lit. c. deferiptz, 10 Lit, r. Protuberantie teflarum , unionum fpeciem falfd imitantes, PARS III, > PARS TERTIA CONTINENS LITERARIA N ‘ 22 SE RAER “ - e ET RER Ms ae an u ıV, ag I'y.a j a =) . rg KTAFTEART SU AMITMOD “ x 4 „ PEN s E h - > ‚4 4 - y N - - Y 4 (4; ä ‘ IH RE NVMARIA SINORYM P, 5, Bayer Regiomontanus, EN ) X" Vrum apud Sinos ita in numero eft, ut tela veflisque = ferica, Pretium pro portione argenti, ut tempus negotiatorum rationes poftulant, varium, Nonpum« quam 10 /eam (lan vulgo dicunt) cum 112. /eam, rurfum alias cum ı 15, aut 120. argenti comınutan- & cur, . Vidieguidem numum aureum in Excellentifi- ‘ mi Procancellarii Comitis Oftermanni cimeliarchio Sinico, guianreos duos & 34 parunm 64, unins au« rei in accuratiffima bilance pendebat, Eoautem non ntuntur tamguam pu= blica pecunia, Nam Imperator ejusmodi numos inter domum regiam ho- noris & muneris loco, natali fuo dividere folet, Tab, V. Fig, ı, Hoc in- Scriptio quoque declarat, In adverfa, fi a fummo charattere exorfus dexte= ram verfus in orbem legas, hc infcripta leguntur: chao Gin, vocatus Tex- optatus ingreffus , nimirum natalis dies. Hoc tamquam hujus aurei nonıen elt, Dein xe pao, fplendidum radiis fuis pretium, quod ut in aureo, ma- gaifcentius dittum,, quam in aliis numis zum pao, de quo dicam poftea, In averfa eodem modo legas ; van x fu y, decies mille exordia negotiorum, qu& y = I 176 - PII. N. DE RE NVMARIA SINORVM, > que Imperator animo dejtinavit, Solent acclamationes populi ad Impera- torem elle: van fur, quafi dicas , decies mille loves planetar, Inde jam & Imperator, van {wi dicitur, Deinde multis aliis in rebus, qu& ad Impera- torem pertinent ,„ prefertim fi de tempore fermo fit, hoc van adhiberur, Dicunt: Aim bo van xeu, concelebrare natalem Imperasoris. Quain formu- la‘, Arm proprie Jaudem & gratulationem ofheiofa verborum Sa figni- ficat: ho, gratulationem , que muneribus offlerendis re ipfa perfieitur, Qux cum conjuntta eife debeant apud Sinos, etiam in phrafi fimul ponuntur: id enim Sinic® linguz idiotifmus innumeris in locis eodem modo requi= rit, Yan xeu autem , fen decies mille atates, ominis cauffa netalem Impera- torium fignificat, Nam xew funt ztates, in quas longevitatem dividunt, Ita xam xeu ‚fuperiorcm Äicuht, centum ztartem’ännorum , Eblim xeu medi- am, o&toginta annorum, Zia xeu , ınferiorem fexaginta. Dicunt etiam xam xeu, fi cui in multos annos vota faciant : in Imperatore autem non licet nuncupare, nifi in van xeu, Igitut hoc in numo, van x’, de natali Impe- ratoris ufurpatur, cum voto in multos annos, ut, quas res pro falute popu- li animo deftinavit, perficere' queat, Cogiteınus Roömanorum vora in tot numis Imperatorum fufcepra, Andreas Auller Greiffebagiur, cum numum unum zneum produce- ret, (*) vidi „ inquit, plures: argenteum unum , orichaleeum unum, cupreos quinque: omnes ea amplitudine,, quam tabula exhıbetz omnes uno faltim fi gnati Iatere: omnes foramine in medio quadrato® omnes ‚non miji quatuor charalteribus infigniti, E.quidem ad ducentos-contemplatus fum, diverfa- rum ztatum numos ? argenteum vidi nullum. " Neque enim hunc in cen» fun referre potui particulam unam argenti informem,, charattere Sinico fi- gnatam. Nam is fere moselt in Sinis, ur rudes argenti maffulas figno ali- guo fuo noratas, amicis liberisque eorum, quafi optima mente & memo- rie tauffa donent. At he maflz, neque publice fignantur, negue pecuniz fant loc. Si quid tamen vidit Andreas Muller , quod ad nos non perve nit, illius hec fortuna fuit propria, Certerum qui emunr, vendunt; rudibus argenti maffis utuntur, Vafa in argentariis tabernis, deteriori mifta metal- lo, ut cuique libitum eft requirere, proftant? pecuniz loco argentum, nifi puriffimum , non adhibetur, Vbi maffa argenti cum aliis mercibus com- mutatur, metalli autem admifti fufpicio eft: ad argentarios judicimm fraudis pertinet. Siguis eorum probam pronunciarit, figillum fuum ut imprimat neceffe eft. Inde jam quod fecus fir, argentarium praftare oportet, Quo ° tiescumgne rem alicojus pretii emunt, de mafla argenti deciditur, quantum | fatis (*) In fele&iorum numifmatum inferiptionibus, pera II, p, 4: PM. N.I. DE RE NVMARIA SINORVM. 177 fatis ef. Hoc propemodum exattefieri confueyit. Dein particula ad lan- cem appen/a , fi quid plus minusve fit pretio, de quo inter eos conventum eff, numis zneis compenfator utringue, Sed de lance ejusque partibus & argenti aerisque inter fe comparatione alias copiofius dicam, Nunc potius de numis zneis agemus. Eorum Juculentam copiam Fx- cellentiffimus Imperii Ruffici Procancellarins Comes Öfterrmannus poflider, ‚ quos fecundum dynaftias imperacoresque defcripfi, Quo in ftudio, magno adjumento mihi fuıt, quod R. P. Parrenin eosdem in capfulis chartaceis di- geftos, Sinice infcripferat, ad quos imperatores , quamve ztatem pertine- rent, Ob qualemceumyue operam mıeam ex munificentia M&cenatis, nu- mos non paucos, qui copiofiores erant, dono accepi, quod gratiffiino ani= mo & voluptatis pleno, tota vita recolam, Aes omne Sinenfes diftribuunr in hoam tum , (3) Aavum cuprum feu orichalcum , Zum tum, (4) rubrum cu= rum & pe tum, (5) album cuprum. Paucos ex veterjbus inveni, qui cu- prei effe viderentur : ceteri omnes orichalcei, merallo perquaın varie mix= to, ut quidam ad album cuprum proxime accedant, Dynafti= ‚gu nunc rerum potitur, Imperatores, Cam bi & Yum chim adeo flauos fecere numos, ur quibusdam aurum videretur vel adıniltum , vel induttum, Sed folidus toto in numo eft color? ad Lydium lapidem exatti nihil auri euntinere fe demonftrarunt, Quare ex mixtione color hic fulphureus evafit,, qui apud hanc dynäftiam in dignitate haberur. Quidam numi tam duro metallo conftant, ut quantumcumgue terantur in Lydio lapide, lituram aeris relin- quant nullam, Satis autem apparer, numos ab omni zvo non cnfos, fed fufos effe. Nam primum puftule metalli fufi indices confpiciuntur, tum, pızfertim in majoribus, limz veftigia, In primis vero hoc ipfum ex interiori foraminum [cabritie, qua non item potuit lima penetrare, omnibus in numis manifeltum fit. Eo etiam accidit, ut plerisque in numis litrerz eminentiores & acutioribus extremitatibus angulisque evaderent, quam fub prlo potuiffenr, Magnitudo admodum diverfa, etiam iisdem in numis, Sed complu- res fere accedunt ad ambitum minorum numorum, quos in his labulis po» füui, Pro diverfis temporibns numi quoque maximi moduli funt faf, Non dicam de duobus ingentibus, cum fignis zodiaci , foraminibus rotundis, quia magis amuleta mihi funt vifa, uam numi. Inter majores, quos equi- dem vidi, antiquifimus Tab. V. Fig, II. eft fufus fub Yen gum Imperatore, qui ab A.C, 828. annos 13. regnavit, Pendet femiunciam & , Drachmz Golonienfis. De eo poftea dicendi locus erit opportunior, Chin cum Im- peracor dynaftie Sum quiab A,C.998, fuit, numum publicavit Tab, V, Fig, III, qui femiunciam & 3 55 Drachmz Colonienfis pendei, Infcriprio: 7a 2 chum, 1738 PIE N.I. DE RE NVMARIA SINORVM. chum, magnum medium, feu, maxima aquitas & ab utroque latere zum pao, quod infra explicabo, In füummaauerfz regione xe, decem fcilicet cam, Nam autor familie 72 Mim, Imperator 7ay gu, qui ab A, C. 1369 fuir, fere eadem megnitudine numos fadit Tab, V. Fig. IV, inferiptos in adverfa, Hum vu, dilwii inflar irruens heros , quod cognomen hujus Imperatoris fuir, in auerfa autem xe ye leam, ı1, lan. Vnus eorum pender unciam ü- nam & drachmam unam Colonienfem, In eadem dynaftia Zi fum Impe- rator, quiab A. C, 162 1. fuit, numos fecit Tab, V, Fig. V. cognomine fuo Tien ki, id ef, caleftis doörina, fine averfa: alios averfa infcripta xe Je leam, Unum ipfe poffideo, qui pendet unciam unam 3, drachmas, Im+ perator Albei cum, in dynaftia Sum, qui ab A. C, 1101 regnavir, numos fudit Tab, V. Fig. VI. VII, VIII. fatıs magnos, tum minores infcriptos 72 quon , magna publicatio five turris (ive res alia ditna vifu, Duo-majores in pondere fere conveniebant: unus femiunciam & „/, Drachm& Colonien- fis pendebat, alter femiunciam „/,; Drachınz. Imperatoris 7ay cu, numum maximi moduli fupra pofui. Ejusdem alios duos media magnitudine Tab. V, Fig. IX. X.,adverfa eadem que in fuperiori fuit, tra&tavi; averfa in uno fignata # cien, quinque eieni, in altero, fan cien, tres cieni. Ita quoque fub dynaltia Am, incertum fub quo Imperatore , numi diverfitate tali magni=- tudinis, fuere fignati Fig. XI, XII. in adverfa bim chao, prumotugı Impera- torium palatium & folemni formula tum pao. De averfis, qu& inter fe dis- Crepant, infra dicam, a In majoribus numis infignis crafities eft: in minoribus varia, ° Sunt etiam ex antiguiflimis fic fatis tenues, fed rari. Nihil vero ftudiofius que- fitum videtur ab omni aevo, quam circuli exafta promemodum rorunditas, In tanta copia unicum deformemn verfaui. Margo in aliis latior & utrim- que eminens, in quibusdam ftri&tior, ficuti in tabula, interiori circulo no- taui. Ceterum & litterarum & marginis planifima limaque levigata eft fuperficies, ur in recentioribus noftrorum hominum numifmatibus. Fora« men in medio quadratum , margine item fere, ut de exteriori diximus, inG- geiter eminente. - Hac funiculum trajiciunt, ut vel molem cienorum com- mode geftare queant, Pondus iisdem in numis diuerfum ef. Ex dynaftia feptima Cin, numos eadem infcriptione 7a zym appendimus: unus ı.Drach- mam Colonienfem exalte zquabat, fecundus ı2 Drachmam fere, tertius u- nam minus „3”,,quartus 4* Drachm&, quiatus 1,17, Drachmz ejusdem, In majoribus eadem inzqualitas, quam matricum diverfitati imputo, Numi duo Tien ki inferipti, exatte in pondere unius unciz 4,. Drachm& Colon. Conveninnt: tertius guem fupra pofui, plus pender, Appendit univerfos , vir Er P. II. N.I. DE RE NVMARIA SINORVM. 179 vir doßtrina, experientia, inventisque, prefertim mechanicis ampliffimus, mei autem amantiffimus Collega, Foanner Georgius Leutmannus , cujus bene= volentiam, non modo propter hanc moleltiam mea cauffa fufceptam , fed multis aliis amicitie muneribus cognitam , illaudatam non finam. Qui- ‚dam ex veruftis tenuiffimo auri folio, tanquam vernice indu£ti fuere, quod in aliis magnam partem detritum eft, io alils adhuc maner. Hoc pr&cipue multis in oumis Imperatoris Hoei gum obfervavi Tab. V, Fig. XIII. qui Gum nym, exaltata quies inferibüntur „adjetta public® auttoritatis formula chum pao. Neque tamen aurum id effe prefliterim. Habent Sini meralla, que aurum, omnibus muneribus pretiofifim® virtutis referre videntur : obruffa adhibita, in vaporem abeunr, Mira etiam alia ad fallendum eo genere in- venta Sinorum exftant, Telam ipfe habeo acu pi&tam, guam Mandarini in peetore gerunt, dignitatis infigne, Non fuit quisguam, gui aurea fila effe non confentirer; tamen nihil aliud eft, quam fericum tenuiffima papyro in- du&tum , pittumque vernice, Eadem in Iramineis taperibus ars, quos vix eredat quisqguam, non effe aureos. _ Denique in numis alıqnibus zruginem dpe&tavi forentiffima viriditate faruratam, & conftanti coloris per omnespar- tes traftu: in aliis partem tantummodo ab zrugine occupatam : in alüis quoque calore magis chalybeo, Ita mihi videor fenfiffe, non ftudio aliquid ejusmodi comparatum effe, fed ex firu {ub terra humida contra&tum, Nufhos {uos vocant ciem, Dicunt autem , telte R, P. Dominico Par- renino in. lexico Sinico Latino MS, Asn cien, (6) aureum numum, yn cien, (7) argenteum, tum cien, (8) eneum. Exflare igitur oportet argenteos. Sub dynaftia, qu& nunc rerum potitur, duz cienorum fpecies commeare folent: haud fere dubito,, numis multis inter fe collatis, fic guoque fuiffe fub aliis dynaflüis, _ 7a cien, (9) magnum cienum, ut mihi relatum eft ab iis, qui in Sinis diu egerunt , continet novem /iao cien, (10) feu parvor cie- nos. : Novem cieni magni, qui minori forma numi in his tabulıs funt, ef- ficiunt unum /uen (21) argenti, 900 eorum, unum Jeam (12) feu dan. Sed hc accuratius exquirenda duco, Antiquitatem numorum miram crepant, ut omnibus in rebus fuis va- mitate funt turgidi, Etiam ad Hoam ty funt qui referant, ne cujus rei in- „ventio in hoc Sinorum Hermete Trismegilto defideretur, Ceterum apud -€os 'numi veteres, quorum pretia cum-dynaftiis defiere, tamen in honore „habentur,, colliguntur , geltantur ab infantibus in pe&tore. Veruftifimus ‚eorum, quos ipfe vidi , a Cao cu, primo Imperatore dynaftie quintz Yun, "qui anno 221. ante C,N, regnare capit, fuluselt,ut R. P. Dominicus Par= ‚renin S. I. certioresnos fecit, Satis alta aniquitas! duo funt, major & paul. 22 lo ıto P.I. N.I. DE RE NVMARIA SINORVM. lo minor, Tab. VI, Fig. I. II, qui in pe&tore geftatus fuit : infcriptio ea« dem utriusque,, litteris prifcis & obfoletis, quas chuen gu (13) vocant, Lite teris Aiai gu fie nouis, (14) eltu x7, feu quinque xi (13) quod hujus cieni nomen fuit. K pondus eft, Autor lexici cu gvey (*)fichaber + 1200 xu chum (16) feu milii Sinici grana efhciunt 12 xi (17) 24. xö unum Jeam, (18) 16. /cam unum Ain (19) feu Jibram Sinicam, 30, kin unum Aiun, (20) 4. kiun unum x: (21). Quotiescumque Sini non xaumPcews feribunt , charakteres a dextera, difponunt verfus finiftram, ut in,titulis rerum, monnmentorum, librorumy fieri folet.” His autem io numis a finiftra prior charatter, polterior a dex= tera exftat: nefcio an ex perpetua ejus ztatıs confuetudine, Mirum autem non eft, quod hi aumi prifeis litteris funt infcripti, cum non, illo Impe« ratore vix effent perfeltz, Nam fub dynaftie 1V®, Gin fecundo Imperato» tore xi hoam , annis almodum quadraginta ante Cao gu, Zy gu fuit mini- fter regius, qui reformationem charatterum fulcepit, nec perfecit tamen ipfe folus , veR. P. Dominicus Parrenin in humanıfimis litreris nuper me docuit; charalteres , inquit, ante bunc famofum miniftrum , erant non folum 'deformes, fed non pauei feriptores pro hbitu addebant, detrahebant ex eodem charaltere, imo nauos creabant. 1llorum charatterum lexica reperiuntur : quosdam etiam au&tor lexici /dai pien fpeciminis loco protulir, RuP, Parre- nin in lexico Danetiano Sinice converfo, quod pro fumma in me benevor- lentia, dono mihi dedit, antiqua numifmata gu pai (22) dici obfervavit. Credo his obfoletis inferipta litteris: nam pa7, ut Rev, auttor altero in lexi- co Sinico Latino explicuir, zuferiptiones verufto genere feribendi Gignihicat, lisdem antiquatis litteris adhuc locus datur in titulis monumentorum, ma- gnorum virorum encomiis, candidatorum examine: ‚iisdem haud pauci nu= mi infigniti funr, cum nou= jam eflent excufz, Infignis eft numus , cujus imentionem fupra injeci Tab. V. Fig. II. ab imperatore Yen gumeditus, in- fcriptusque 7ay bo,(23) Summa pax Tunio, a lateribusvero Chum pao, (24) Numi, quos Imperator Xi» gum fundendos curavit, omnes antiquitatem fa= piunt, Unus infcriptus eft guen fam, (2%) originalis abundantia & tum pao, Fuit autem hic Imperator ab A,C. 1024 eruditione exculta & vere= rum le&tione librorum clarus, qui ex veterum fludio monumentorum, pri« feis litreris dele&tatus fuiffe viderur. Eodem in fludio patrem zmularus fi lius Che fun, numos edidir antiquitatem redolentes;: unum Tab, VI Fig, IV, infcriptum,quen fu (26) originalis {eu Imperatoria confideratio , & tum ao (27). Ne nunc ceteros comımemorem, in paucis infıgais eft deformi- j tas, *,1up% > P.II. N.I. DE RE NVMARIA SINORVM. a8ı tas, Ut in uno Tab. VI, Fig, V. familie im, qui y lie (28) & tum pao inferibitur, quas quidem litteras gallina feripfiffe videretur Plauto. In ple- risque vero inde usque a familia Cim& ab A. C, 264. litterarum , ab iis, quibus nunc utuftur, nulla fere eft diverfitas. Iacredibile eft, nihil adeo in reformandis charatteribus tot feculis potuiffe tempus, quos apud nos in lir- teris quantum turbarum dedit ! Fruftra igitur etiam hoc fufpicionis ad con- vellendam monumenti Siganfuenfis fidem adhibeatur, quod probabile non fit „ litteras Sinieas inde ab A. C, 780 nihil mutationis effe paffas. Ita vie delicer eft: litter@ in monumento, cujusapographum vera magnitudine, ty» pis expreffum in charta nigra albis, R,P, Parrenin ad me transmifit, littere igitur in monumenw, cum his, quibus hodie utuntur,, fic congruunt, ut lac laöti, fi conferas, Sed eedem congruunt cum litreris in numis omnium ztatum, non modo dynaftie XIII. 7am , fab qua monumentum dedicarum fuit, fed etiam fub dynaftia Vils. Gin, ne dicam alias, Quxdam litterz nonnumguam ab his , quz in libris typo excufis recepte funt, ita paullu- lum differunt, ur propius accedant ad elegantiam feripture Sinic® penicil= lo pera&tz, Ira in numis Hbei Gum Imperaroris , qui infcripti funt gum nym tum pao (28) mira elegantium litterarum eft luxuries. . In adverfa numi, duo funt confideranda, Primum nomen numi qua» fi nugiev exftat. Charalteres duo funt: in fummo unus, alter in imo, Haud raro etiam primus in fummo, alter a dextera ponitur, Sic in numo dyna- ftiz VIl®. (Tab.VI. Fig. VII.)io fummo & a dextera chim kiam, perfecha füb- je&tio,nomen cieni eft: fequitur in imo & a finiftra yuer pao, In numisdy- naftie XXI, Mim, cognomina Imperatorum tributa funt cienis, Imperatoris primi 7@i gu cognomen Hum vu, a nobis in tabula quinta Fig. IV. producı- tur. Ica decimi quinti A gum cognomen tien ki, eadem in tabula Tab. V, Fig. V, Inveni quoque in numis duodecimi xz gum, cognomen kia gim, (29) excellens claritas , decimi quarti xin gum cognomen vun lie (30) 20000 calendaria ; decimi fexti Hvar gum cognomen gum chim (31) exal- tata S'venerabilis felicitas, Fuere aumi alii fub cadem dynaftia | quos vi- di, quorum tituli in cognominibus Imperatorum a Philippo Cuplero in chronologia Sinica annotatis, non inveni. Exempli gratia y lie, (32) chao vu, (33) clarus beros , by yum (34) utilifima utilitas, kim chao quem ta- bula quinta edidi Fig. XI. Xll. Sed Cupletus non omnia uniuscujusque Imperatoris cognomina nobis prodidit, cum unus & idem Imperator , pro diverfis teınporibus rebusque geftis, alia arque alia eilt adeptus. Capı ex dyuallie Mim exemplis fufpicari, etiam in religuarum familiarum numisy Imperatorum cognomina exitare, Infcriptiones (ane Iigaificauone ad j & 3 anc + 182 P.III. N.L DE RE NVMARIA SINORVM. hanc conjefturam funt aptz, Nam & nomina & cognomina Imperstorum fic fere funt, ut numorum titulis exprimitur, In dynaftia VII». Gin, nu- mus Ta tym (35) magna felieitas : in dynaftia XIII. Tam, kien yuen (36) Celeflis origo, tay ho, fumma pax , (quem fupra Tab. V. Fig. 1]. exhibui) taxun,(37) magna felicitas , cai yuen (33) Principium originale. In dynaftia Sum , Tai cu autor & primus Imperator , numum edidit infcri+ ptum Aoam fum (39) Augufta dynaftia Sum, Plures non commemorabo, Nihil tamen audeo definire. Alterum in adverfa eft , quod infcriptio du- arım litterarum publicam valoris pecunizque auftoritatem continer, Pr&- cipue formula hc folet exitare , zum pao , (40) univerfi , (eu totius im=- perii Sinici , qua pater,, pretium. Annales Cupletiani, Cao cu, condito- rem dynafliz XIII. Tam, ex uncia una cupri decem numos cudi feciffe tra= dunt,, cum titulo tum pao. Non, gquod tum primum he litterz in nu- mis fignate publicam autoritarem fuftinuerint , fed quod illa in numis proportio argenti fervata effet, Nam ante eum Imperatorem annis ducen- tis trecentisve easdem litteras inveni in numis. Pro ıis tamen in dynaftiz Cin&in multis aliarım ztatum numis legimus quen pao (41) originale feu Imperatorium pretium. Invenimus quoque cbum pao , (42) iteratum feu iterum confirmatum pretium, ln uno dynaftie XIX, Imperatoris Chin cum, infcripto yuam fü , inveni Aieu pao (43). Kiew eft congregare , multum, nouem, aritbmetica, Aliz pretii publici formule non gbvenere mihi, nifi in aureo,, qux extraordinaria eit. In auerfa numi plerique non funt fignati : magna tamen copia eft’eo- rum , qui charatteres preferunt, Unicum Zi gum Imperatoris vidi, qui ab utraque parte effet infcriptus, iisdem charafteribus , ut non apparerer, qux aduerfa averfaue effet, Utrimque tien ko tum pao, utin fola adverfa ejus numi, quem fupra Tab. V. Fig. V. produxi. In ceteris charatter a- liquis fuit in fummo averfe tantum , quemadmodum in numo dynaftise Tam , qui cai yuen infcribitur , in averfa eft yun (44) quod intercalarem menfem figaificat , forte quod menfe talt fufus eft. In alio familiz Sum, quem fupra Tab. V, Fig. Ill. exhibui , iufcriptum fummz regioni averfz eft xe, decem, ut puto Jeam, Antiquifimi omnium funt , numi duo fub dynaftia Ci» , infcripri 7a tym (35) in averfa autem, alter xin, (45) al- ter yeu (46). Hi charatteres funt excyclo duodenario , quo in horis & menfibus & fignis zodiaci vruntur. Eviam aliz res que duodecim in partes dirimuntur , iisdem nominibus nuncupari folenr. Tum vero xin eft mo- nem & yew et decem, lnclinat tamen animus , ut propter intercalarem men- P.III. N. I. DE RE NVMARIA SINORVM. 183 menfem fuperiori in numo , hc quoque menfium nomina fuiffe arbitrer, quibus hi numi fint elaborati, In aliis charakter in imo averfz exltar. Antiquifimus eft (üb dynaftie 74m Imperatore Chao cum , infcriptus 14 xun, (37) cujus in averfa eft cum , (47) opus , artificium, Nihil tamen artificii in numo perparvo fenfi, quam quod eminentia marginis in auer- fa duplo fere latior eft „ quam in adverfa. In alio Imperatoris Nym gum, qui ab A, C. 1195. regnavit,, cum titulo Asen yven , (48) in auerf imo elt u, quinque , feilicer cieni, Ad dexteram tantum fignatos numos duos füpra Tab, V, Fig. IX.X, exhibui., Sub dynaftia 4m numus Tab. VI. Fig. VII, cum titulo /y yum , utilifima utilitas , in averfa pretium in fummo & imo fignatum habet , ye /uen , unum fen, de quo pondere jam dixi, Protuli fupra Tab. V. Fig. XI, numum majoris moduli, cujus averfz infcri- ptum quoque ell ye /uen (49) unum fuen, fed alio unitatis charattere, Pro- pe eum Fig. Xll, eft nuumus # % quinque li valore x eft autem unum Zi de- cima yars unius fuen. Imperator Xlll, dynaltie Sum, di&tus Nym gum nu- mum vulgavit Tab. VI. Fig.IX,, cum epigraphe Asa tym, excellens felicitas, in averfa xe fan, 13. feilicet cieni, In fummo & imo averf& Fig. X. fi- gnatus quoque numus Hum vu „ Imperatoris Tas gu , litteris xe fo decem /o, qui unciam unam minus # pendebat, Ifthoc 7% in lexico Parreniniano explicatur Zignum transverfum bovis cruribus imponere , ne cornu feriat quid autem in pondere aut pretio fibi velit nondum inveni, Ita mihi quo- que accidit in duobus numis Tab, VI. Fig. XI Xll, in utroque auer(z late- re infcriptis, eadem adverfe utriusque epigraphe gum chim , exaltata & venerabilis felicitas, In unius averfa eft u Aien: kien, nomen prafeili equo« vum regiorum curam gerentis. In altero whu , quinque domus & familie, In utroque legendus primum charatter a finiftra. Denique numos Tab.V, Fig. IV, V, qui in fummo & a dextera fignati funt xe Je /eam , u, lan, jam fupra fpe&tandos propofui, Auttor & primus Imperator hujus dynaftie 72 eim, qui ab A, C, 1644. regnavit nomine fuo, quod filius neposque imitati funt, cienos fignavit, fed in averfa Tab. VI, Fig. Xlll, ad dexteram unum chara&terem pofuit,, ut numus illius fic fit legendus xun ch# tum pao fi ven, Xun chi Imperator univerfi pretium , feu public auttoritaus numum pu- blicavit Tab, VI, Fig. XIV. Cam bi, qui ab A, C. 1662, annos 62. im- Peravit, incepit numos ab adverfa nomine fuo , in averfa autem Mangjurice infcribere boo t/chiche, magnum eienum : nam t/chiche Mangjurice elt cien feu numus quicumgue Tab, VI, Fig.XV, Idem fecutus eft Yum chim, qui ‚nunc ab A, C, 1723, imperat,- Quoniam ad Mangjuricos numorum Ro \ os 184 P.IL N.LDE RE NVMARIA SINORVM. los pernentum eft , non pofflum prztermittere numum unicum in adverfa Mangjurice iofcriptum Fig. XVI. fine aliquo charattere Sinico: Abcai chan Dgiika Folinkan. R,P, Parrenin in capfula Sinice hc pofuerat, Zum vu cien, Mim , Taygu,idelt, »umo buic nomen eft Hum vu, fub dynaflia Mim ab Tay gu Imperatore fulus. An vero fub hujus Imperatoris ditione Mangjuri fuere, & ab eodem numos accepere litteris fuis fignatos ? Mang- juricumne hujus Imperatoris nomen fuit Dgjzka Folinkan ? Multa in hunc modum queri poflunt , quorum a me defniri poteft nihil. Adca Mang- jurice delum fignificat , inde cafu obliquo Abca-s feu Abcai chan, cxli do. minus , feu celeflis Chanus : viculus , quem Impe- ratores Sini fux majeftati vin- dicanrt, Monitum ad Lectores; (Oi typographo non effent figna, quae latinis litteris, tam confonis quam vocalıbus, imponi folent, ii vocabulorum Sinicorum pronun- ciatio iltis indicatur < omnino hic pretermiflfa fuerunt, facile ab ıis, qui linguam callent fupplendis, reliquis non neceflaria, Sinice tamen ifte vo- ces in peculiari tabula adje£ta fcript® funt, ad quam numeri fubinde ad- ditt reınittunt, Te | Tabula ER Jo BER 185 N...IL Ejusdem T. $, Bayeri * COMMERCIVM SINICVM, „I. Excerpta ex prima Epiftola A.R, P. Gaubil ad T. 5. Bayer. data Pekini 3, Ful, 1732. P*: accepimus, D, Kirch calculo fuo comprobaffe celebrem illam Planetarum Conjunttionem f, approximationem, quam libri Sinen- fes tempore Tcbouen hiu Imperatoris commemorant, Verum ego oftendi nullo calculo poffe comprobari textum Sinicum : hocque facile pa« tebit, Sinici textus fingulos charatteres confideranti. Ill. D. Caffıni calca- Jus fuit quidem exa&tus ; fed quod exprimit Sinicus textus, ille calculo fuo non fubjecit, Quid vero Sin® intenderiat , ego demonftrare fum aggreffus in Differtationibus in Galliam miffis, In meo Aftronomiz Sinic examine ea retuli ex quibus Europzi faci- le videant quid adjumenti Chronologie & Altronomiz afferre poffint primi Chou kim capitis |caput illud eft yao tien) verba, quz 4. Sinicas conftellati- ones habent, Verba illa clafci libri Cbow kim & interpretum explicatio- nes diltinguere, oper pretium eft, ne anriquam obfervationem reputemus, quod non fuit, nifi calculus; neve calculo pofteriorum adferibatur , quod ex antiqua prodiit obfervatione. _Hzc Regula in aliis textibus Sinicis bene multis fervanda eft quidem, fed non femel negle&tam video, E noflris us nous librum Cbou kim in Latinam linguam vertit, brevi tempore „ ut fpero, verfio illa prodibit. Ab omni zvo Sinenfes Altronomi fuum Zodiacum fuumque Aequa- torem immobilem diviferunt in 24. partes di&tas 7/fe-Ai. Ex is 24, 7ie= hs elegerunt 12, partes dietas Tcbwm-Ai quibus fuum 12, menfium lunari- um annum diftinguerent ita, ut fi fpatio unius menfis fol non percurrerer alignod ex uno ex illis Tehum-As (quilibet ehim menfis ur olim, fic nunc habet faum proprium 7cbum-ki) menfis ille diceretur un feu Intercalaris, annusque haberet 53 menfes & 384, dies. Hzc ego multis explicui in A- Aa oe ftrono- 186 P.II. N. IL COMMERCIVM SINICVM ftronomia Sinica, ficut & 28. Sinicas Conftellationes. In Calendarii ho- dierni forma Sinx utuntur 24, Zieki ex quibus funt 12 Zchumki, Ad. mittunt etiam ı2. Signa Europza. Denominationes ifte Psfces, Aries, Taurus ex India in Sinas venerunt, Kalendarii principia hc fun, Sunt 12. menles feu 12 lunz, 30 aut 29. dierum parvz. Anni lunaris mus menfis eft ille, cujus diebus Solmotu vero ingreditur Signum Pifces, Si autem contingat ut intra unius menfis intervallum , Sol remaneat uno in Signo, neque fubeat aliquam alterius Signi partem, menfis ille eft interca- laris, Ex 12. Tchum=ki precipua font quatuor, Scililicer Tehun-fuen Ver- num Aequino&tium, hoc debet efe in zda luna x sa-tehi zltivum Solltie tium , hoc debet effe in sta luna. . 7feou- eu, autumnale zquinottium, debet effe in gva luna feu 80 menfe, Tum-tcbi hibernum Solttitium , hoc deber effe in undecima luna. Tebum=ki eft media pars unius ex noftris Si- gnis, etiamque hodie quilibet menfis haber fuum proprium Tebumki, ita ut illa luna fit intercalaris, in qua non fit unum ex illis ı2 Tebumki. Siolim non Sernel fit erratum in intercalatione: id ortum eft ex eo quod Sinenfes non bene perfpicerent zquationes adhibendas ad obtinendum verum Solis motum: ex obfervationibus Solftiriorum & zquinottiorum facile videbant, utrum bene an male notaffent 2dam ztaım gvam undecimam Lunam ; quo= modo autem res tota fe habueric in alıis alterius form& Cälendariis & ante noftrum adventung id facile viderur ex Sinenfis Altronomiz examine hinc in Galliam miflo, P. Iofephus de Premare Cantone mifit ad D. Ill. Fourmont {uam Sini= cz lingux notitiam, Ex eodem loco miffa funt Pariios non pauca que ad Sinenfem eruditionem pertinent, & qu& non poterunt non effe grata Sinic lioguz ftudiofis. , \ \ “Non de Aftronomia folum, fed de Geographia & Chronologia Sinen- fi traktatos ex mifhione Gallica misfi funt Parifios. Unus e noftris P. Anna Maria de Mailla S. I. Gallus mifit totius hiftorix Sinicz verfionem Galli- cam: alter mifit hiftoriam Tatarorum eorum, qui nomine Yver olim Sinam onnem & Tarariam occupavere, Quinque, priorum Imperatorum breve compendium miffum fuerat? omnium illius dynaftie Regum hiftoria fuit deinde miffa, Sine & Tararix a mari Orientali ad mare Cafpium mappa adje&ta elt & antiqua Geographia comparatur cum nova, Regum Iguriz Curia erat Urbs a Sinis di&ta Horchew ( Ho-cheu) nunc deftru&ta: erat prope urbeın nunc dıdtam Turpsan qu= eft ditionis illius Cal» mucorum Regis difti 7fevan Araptan (cu Contaigi {eu Elurh, o Rro«= P.IL. N.I. COMMERCIVM SINICVM. 187 Provincie Chenfi (Xenfi) caput eft Siganfou. Magna pars illius pro- vincie, ditio Ortous ın Tartaria inter fluvium Hoam&o & magnum murum, regio dieta Houhounor feu Kokonor urbes Hami, Kua teheon, Cha tfcbeou ad occidentem provinciz Chenfi: Regiones ad boream provinciz Chehfiin Tar- taria prope magnum murum, he, inquam omaes regiones continebant ma- guum murum, hz, inguam omnes regiones continebant maximam partem regni Tangou, curia erat urbs nunc di&ta Nimbia in Chenfi , lat. boreal, obfervata A. 17085 38% 32’. et occidenralior, Pekino 10°. 25”. Caracas ram Caput Imperii Tartarici Sinice vocabatur Holin [, Honim Altronomi$i= nenfes gnomone $ pedum obfervarunt latitudinem 44°, & 21’, & ex map« pis Sinenfibus evincitur eam urbem fuiffe paulo occidentaliorem Urbe Nim- bia in Chenfi, & orientaliorem Urbe Can tebeon in Chenfi cujus lat, bor, 39°, 0". 40”, ad occidentem Pekini, 15°, 30°. Quz nunc eft Regia Pekinenfis (lat, bor, 39°, 54’. Parifiis orientalior 74. 36',) erat etiam Regia Kobilay Imp. & adhuc videntar in Tartaria cele- bris urbis dietz Chamtou reliquix. Ulius Urbis fitum vide in pr=di&ta Tar- tarorum hiltoria, Quod fpektat ad curiam Regis dieti Gurkam ad Naima= norum & Kerit aliorumgue Principum Tartarorum fedes , id clare noratur in predifta Tartarorum hiftoria. Qux vero pertinent ad Sinenfium & Tar- tarorum cyclos, hec etiam fuere accurate examinata in aliis fcriptis, Nobis omnibus hic degentibus certum videtur in m Sinenfi nul= Jam fieri mentionem de Ecclipfi Pafionis Chrifti. Mifffönarii qui aliter fenfere non attenderunt ad tres charatteres, qui litem dirimunt, Unus cha- ratter oftendit fuiffe Solis & Lune Conjunttionem (charatter ille eft qui- dem boey, proprie fignificar diem ultimum menfis : Aftrooomorum illius temporis infcientia fiebat , ut quod prima die Lunz notari deberer, inter= dum die ultima antecedentis lune norarerur), Duo alii charatteres funt Kovey bay. Scilicet charatteres diei fexagefimi in cyclo dierum fexageno, ‚Anno autem illo demonftrarur nullo die dito Kovey-hay Chriftum pafflum effe, Qui funt in dierum Sinicorum computo verfati hoc facile perfpici= ent. De hacecclipfi Differeasio hinc'in Galliam fuir miffa fuperioribusannis, Aonis fingulis hinc mittuntur in Europam aliquot Obfervationes A- ftronomicz fattz fen in hoc noftro Collegio Gallico feu ın Lufiranico, ara gue ioprimis hoc anno in Gallorum collegio fattas ad D. do&tiff, del’Isle ‚mitto (*K), Jam immediatis obfervationibus erueramus differentiam meri=- dian, Berolinum inter & Pekinum ope D, de l’Isle nunc habeınus in- Aa -ter (*) Pekinenfibus obfervationibus nonnullas Correfpondentes Parifiis, Tolone,Ma. dritj, Ulyipone, Romz, Bononiz in Italia , Ingolftadii accepimus, 188 P.IIL N. I. COMMERCIVM SINICVM, ter Petropolin:& Pekim , atque utinam obtineamus inter Pekinum & Aflra= can vel Tobol, ö P. Carolus Slavicek, Moravus, multa collegit de Mufica Sinenli; il» lum fzpiffime hortor, ut ea in Europam mittat, P.P, Galli cogitant de Lexico Latino- Sinico conficiendo,, opus in primis promovet P, Dominicus Paren- nin, vir in Sinis de re chriftiana tam bene meritus, Nondum hic vidimus Mifcellanea Berolinenfia, A&ta Academiz Perropolitane, Tartarorum Ge- nealogiam. D. Ill. des- Vignoles Chronologiam avide exfpeftamus. Nec’ een Sinenfem Rom impreffam nec opus D, Allemanni accepi= mus &c, II. Ex epiftola R.R. P.P. Ignatii Koegler Prefidis in Tri- bunalı Mathematico, Andrex Pereyrx, Caroli Slavicck 5, I. Misfionariorum ad T.S,Bayer. Pekini ı2, Sept. 1732. M}- intercalandorumratio histemporibus unicaeft „ utilleintercale- tur,in quofol nullum zodiaci fignum ingreditur quod quidem contingit, anni tertii menfe 5°. anni fexti menfe 3°. anni o&tavimenfe $°, anni undecimi menfe 6°. anni dgcimi quarti menfe 4°. anni decimi feptimni menfe 3°, anni de- nique deciminoffl menfe 7°.fed hie ordo perpetuus non erit:quia Jf® KIT in calendario accommodantur motui luminarium vero,Ordo autem,quem epi« ftola notat, cognitus nobis non eft, - - - Explicatio illa Sinica (*) monu- menti apud Sr gan fü reperti, & ipfa indigeret interprete, &£ vix ejus copia reperitur, ut etiam editionıs Confucii Hang Cheanz. Mufica Sinarum fuas utique regulas haber, licet delicaris Europzorum auribus non fatisfacien- tes, = - - Clarifimo Domino Kirchio, Vranix Germanice decori, fir hu- maniffima falus. Ejus obfervationum libellus dupliciter admodum placuit: & quod fuo authore dignus & quod a tali manu Cm= Dis Vre nobis mis- füs effet, ‘Qu& cum inter cetera cupierit aliguam de Sinica Mufica notiti- am: mittimus librum ante 20 ferme annos, juffu Imperatorıs & ftudio ter- tio geniti Reguli compofitum, Hujus quintus tomulas continet do&trinam Muficz Europez, fed rudem utique, quod tunc nullas inter Europzos Mu- ficz theoricz, ut par eft, peritus adefle, Addimus libellum chriftianum a R. P. Ferdinando Verbieft Sinice Nan boad Fin dito , vulgari ftylo pro neophytis compofitum, Qui ex nobis incipiunt ftylum Sinicum difcere, z prius (*) In Kircheri China illuftrata, 2 5 iu. see ee P. II. N. II. COMMERCIVM SINICVM. 189 prius folent in interpretandis ejusmodi libellis fefe exercere: id enim tum ob ftylı pene locutorii claritatem, cum ob materiam nobis Chriftianis ali- unde noram, facilius utiliusque venit > alioquin in materia incognita & in- ter tot homonymias, absque magiltro non folum fruftra, fed damnofe quo- que oleum perditur operaque, His denique accedunt undecim annorum prefentis aerz Imperialis calendaria, du mappx celi Sinici, Liber Sinicus econtinens difcurfus mifcellaneos, a nepote Confucii hodierno noftris donatus & capfula feriptoria, Batres Galli alia mittune, ‚II, Ex epiftola T.S. Bayerı ad R.P,Koeglerum Tribunalis Mathematici Pr&fidem S;,I, Misfionarium. Tr anni Sinici forma, quem ducem minori cum metu offenfionis fequerer, quam Francifcum Natalem-ex veftra Societate landatifimum virum? Is in obfervationibus Aftronomicis e regno Chinz Prage editis p. 60, /luns funt lunares, Unde nune ı2. nunc 13 menfibus conftans , koc ordine : dwo pri- mi funt communes ex 12, lunationibus , tertius embolismicus ex 13 lunationi= bus „ quartus communis, quintus embolismicus Ic, ita ut intra 19. annos fint 7. embolifmici. Ergo cum in 3°, anno definit, progreflionem embolim&orum eandem deinceps fuiffe credidi 3. 5.8. 10.13.15. 18. Aliter intelligi non poteft. At illa feries pugnar cum canone Sinico de menfe intercalando,, in quo Sol nullum zodiaci fignum ingrediatur, & veriora ipfe me, pro tua fin» gulari humanitate doces, | Ergo hic cyclus Sinicus plane concordat cum Metonico. Nam, cum Athenienfis ille Meton ante C, N. 432. novemdecim annos lunares 7. men- fibus intercalatis, ad anni folaris normam traduxit, ut anni embolimei es- fent menfium ı 3. Secundum Henricum Dodvellum acutifimum Chronolo- gum, anni illo in cyclo embolimei fuerunt 3, 5,8, 11.13, 16,19. At Dionyfius Petavius plane ad Sinici formam cycli (quanı , ut tunc erant tem- pora, terto ignoravit, ne quis eam ad hypothefin adfumfiffe putet) 3. 6. 8. 11. 14.17: 19, In principio annorum difcrepantia’efl. Nam Metoni- eus annus a novilunio proximo ante folltiium zftivum inibat, ut, primo . poft folftitium plenilunio Olympici Judi ex inflituto majorum peragerentur. Metonicum cyclum a Greis ad Indos perveniffe puto , poft Alexandri M. expeditionem, cum fub pr&fe&tis Macedonicis, mox fub T’heodotis, Eu- thydemo, Eucratide,, aliisyue Gr&cis Battrian regibus, & fub Menandro Apollodoroque effent Ind. Cauffa hujus opinionis eft varia, Indos illis Aaz = tem- x 190 P.III. N.IL COMMERCIVM SINICVM. temporibus a Grzcis alia quedäm, ut hebdomadum cyclum cum iisdem planetarum nominibus accepiffe invenio , tum ipfisfimas numerorum Gr&- corum voces & multa vocabula.alia,. Quod Indı univerfi Gr&cis numero«- rum nomioibus utuntar , id mihi argumento eft, iftis temporibus arichme- ticam & reliquam mathefin a Grecis eos didiciffe, & in gratiam illorum ifta nomina cepiffe in honore & in ufu efle, Grzci utique eyclum fuum Metonicum ab Indis non accepere, Nam ejus cycli ipfos natales tenemus in Grecia : vagientem quafi in cunis educari, adolefcere, videmus, = - = Hxc a me problematice di&ta putes, IV. Exepiftola R, P. Ignatii Kögler & R,P, Andrex Pereyrx. Pekini VII, Kal, Sext. 1734» Cdn Metonicum äuvenndensrneides a Grecis adSinos pervafıfle, proble- matice quidem (ut ais) fed conje&tura fatis verifimili adftruis. Ger- ti periodi decem novennalis explicitam mentionem in monumentis Sinicis ante dynalliam Han vix repeririopinamur; tamen anteriorem aliquam apud Sinas intercalandorum menfium methodum fuiffe, quam a Graecis eam pos- fent accipere, inde euinci viderur, quod in antiquisfimo libro xu kim lega- tur, Imperatorem Jao dele&tis ab fe altronomız & calendarii prefetis tra- didiffe regulam ejufce intercalationis atque in prifcis annalıbus, Chun ciew appellatis, aliquotiesnotati, occurrant embolimaei menfes. Verum eft, hand liquere, qualis fuerit primaeva ılla intercalandi regula, quisque ordo inter- calationis fit obfervarus per bis mille &lius annos usque ad dynaftiam Han; omnesque pofteriores Aftronomos Sinas lamentari, prifcam illamre- gulam tum negle&tu & non ufu , tum famofa librorum exuftione (anno an- te aeram Chrifti 213 ) deperüffe & abolitam fuiffe. Quod fi poftliminio periodus 19 annorum ab exteris ad Sinas pervenit, probabiliter conjicere li- cet id accidiffe fub Imperatore Hiao vu 2y, qui 140 annis’ante Chriftianam aeram ca@pit regnare, Conftat enim ex hiftoria Sinenfi, ditum Impera- torem primo per exploratores, deinde etiam misfis exercitibus communica- tionen aperuiffe cum variis regnis occidenralibus, qu& indubie refpondet Indie cis & trans Gangem, Mogori, Battris, Sogdian®, atque etiam Perfi- di, adduttis inde exterarum linguarum rerumgue peritis. Idem Imperator poftea, anno regni {ui 37mo ante Chriltum 104°. folemni edito non tan- tum anni Sinici formam & pincipium (integro trimeftri jam a 117 annis anticipatum ) ad morem fub prima dynaflia Ze vfitatam, reduxit : fed no- vum ’ EN VE, WW P. II. N. COMMERCIVM SINICVM. ° 191 vun preterea Calendarium 747 cu nuncuparum inftieuic & promulgavit, quod utique hauftis ex occidente notitiis ( fecundum tua placita ) perficere pronum fuit; tametfi Chronographi Sinz more fuo penitus disfimulent,; ab exteris ejusmodi quid accepiffe. Cazterum feries intercalandi fiue annos, fivemen- fes fpe&tes, nog una eademque femper apud Sınas obtinuit : fed pro varia afteonomiz & calendarii reformatione per fingulas ferme dynaftias fatta, Pariter immurata aliterque difpofita fuit ; uti ex cujusque dynaftie faftis pa- tet, Ordinem vero 78 &uboAmp&', qui nunc viger, veris motibus Solis ac Lunz cum diebus civilibus illigatus, fatis fuperque perfpexeris, ex complu» ribus ordinata ferie Calendariorum Sinicorum exemplis, qu& ante bienni- um ad te mifimus. Inde etiam indubitato cognoveris ufum, quo adhiben- tur 60 paria literarum cyclicarum, non tantum in annorum & dierum con- tinuatis revolutionibus. fed in menfium quoque; ubi notaveris, embolifmi« cos menfes literis cyclicis propriis carere, ac veluti appendices haberi men- fium fub eodem numero proxime praecedentium, item 10 litteras can dietas "fua fücceffione per menfes variari, dum 12. litter® chi vocatz lisdem per- petuo menfibus inhzreaut,- -= - Circa eclipfin® adannum zw, OQuam vu t5 (r& Chriftiane 31m, ) quid füperaddendum reftat, quam tot Clwi, viri & laboriofis calculis & eruditis disquifitionibus illuftrarunt ? Putamus, vix ; ulli noitrum io Sinis Altronomiz_gnaro in mentem veniffe, eam, prout in fattis Sinicis annotatur, referre ad tempus falutiferz Paffionis D. N. 1. C, Manifefte enim & menfis & dies, repugnant, immo probabilius & annus. Sed quidquid de hoc fit: videntur aliqui in hunc modum ratiocinati fuiffe, Eclipfis itta mere naturalis eft, numeris Aftronomicis refponder, nihil quid= quam infolitum prefert, Illis namque temporibus, quando ad medios tan- tum luminariam motusSinenfe calendarium difponebatur, frequenter oc- turrerant Eclipfes ©, & novilunia verain ultimum diem menfis; Edi&tum vero regium eclipfi in faftis fubnexum, quo Imperator fe vetat deinceps vocari xin, manifefte innuit, extraordinarium aliquem arque portentofum defeetum lu- eis, feu tenebras, aut eclipfim, Ergo Edi&tum iftud cum prefara eclipfi non cohzretr. Num fortaffe contigit, ut ab iis, qui ex attorum tabulis annales pofterins compilarunt, editum Regis ab loco proprio avulfum,, per "etrorem atque ignorantiam aut alia de caufa, translatum fıt ad locum alie- num, fen-eclipfim, ad quam haud pertinebat? Hec fufpicio (ve conıettura (non plane levis atque omni fundamento carens) indicaır & P, Bouveto p. ın, tribuitur in differtatione Parifiis recens vulgata. quin tameu fatis dilu- cide esplicetur, aut {uficienter diluatur, Quodque additur de fer) eben feu m : Pi hi II. COMMERCIVM SINICVM. feu prognoflico, FH BA Ar gin pum , deque appellatione lm PA JE Do xe videtur liberius acnimis facile explodi, Scimus fuiffe a I, Sinenfibus, qui ex matura confideratione hujus lo&i, operante di- vina gratia, ad lumen veritatis pervenerint, Chrifti idem amplexi, Verum hc obiter & velut per tranfennam infinuafle (nficiar, forfitan non indigaa, gu pro tui acumine ingenii altius rimeris & ponderes. --- - Ricciani operis Tien chu xe y (five primigenio nomine tien bio xe i) mittimus am- bos tomulos: item Catechifmum Braneatianum, per interrogationes & re- fponfa expofitum, cui titulus Tzen xin deei cw. Liber contra fe&tas idolo» latricas fig: arm. difputans, typis expreflus non habetur: manuflcripta au- tem ejus exempla perrara exftant. Proinde aliud ejusdem fere argumenti vO- lumen fubflituimus, titulo Pie vam a Doktore Su Paulo, qui fub dynaftia Mim inter Supremos Imperii Miniftros claruit , fublimi ftylo conferiprum;- & ab literatis magni zftımarum, Addimus peritum cataloguım xim kiao fin chim nuncupatum (*), qui fupplemento jam indigerer, paris haud dubie molis, Pluribus impr=fentiarum onerare honvratum Curforem non aude- mus, fed reliqua ad occalionem Caravan (ut vocant) differimus,- = - Cl, -Horrebovii duplicem elucubrationem tuo dono recepimus, & grates quam humanıflımas refundimus, / (*) Is exverfione P, Philippi Coupleti editus eft Latine: Catalogus Patrum 5, 7. qui ab A, 1581, wsque 1631. in imperio Sinarum I, C fidem propugnarunt , ubi [in- Zulorum nomina, ingreffus, preditatio , mors, fepultura, libri Sinice editi, referuntur Dilinge 1687, 4. N. Al- j F ” N Bi © zum )o( 193 N. IE. . Alphonfi Des-Vignoles OBSERVATIONES ad Initium prime Epiftol«. a: clarıffimus Autor hujus Epiftole hic indicat fe oflendijfe ; ıd in fuis Obfervationibus Mathematicis, eodem anno 173z.. Parifiis editis, hoc modo legitur, _ a) Ze caleul demontre, que du tems de Tebouen-biuni devant , ni bien des Siteles apres , il n’a pi yavar une pareil= le Conjonttion. Quemadmodum Princeps Aftronomorum CAfinus olim die xerat b), nyen ces Siceles, ny en deux autres avant © apres, Sed pace Vi- rorum Illuftrium, utriusque Negatio Scrupalum Theologorum , ex Marti- nil afirmatione ortum, non omnind eximit: ut patebitexhis queanno 1725. Caflıni c) rationibus.oppolui, (1) Na fait dire au P. Martini, ce qu'il ne dirpas, &a fait Jon caleulla-deffus. (2) U n’a point cherch£ la Conjonfkion, os 13] devoit lachercher naturellement : (3) ok je? avois trowuce avant qwil eüt Publi£ fes Doutes, (4) de möme quelle Ta &ie par deux Aftronomes, dont ? un m etoit inconnu, (5) &I] autre P afait, depus peu, ama pridre, Ex his enim, (6) contra ıplum Gaubilium, conclufonem deduci poffe mihi vi= deor. Liceat ergo affırmationes meas plenitis explicare, I, Martinius non dieit Conjundlionem vifam in Conftellatione Xe, quod Caffinus fupponit: fed, poft hiftoricam Conjunttionis narrationens, Auto- rem laudat, & lıbri capur, unde hanc habuıtr. Forte etiam, hoc tanrlım probare voluit Martinius, quod de Anni exordio refert, d) Ecce verba: Er bunc diem primum illius anni effe voluit , prout author Sinicarum rerum in Conflellatione Xe, difla indicat, Ex falfa igitur hyporhefi, frufträ Conjun- &tionem quandam in Conftellatione Xe, invelligavit, quam fe inveniffe credi» dit Casfınus e), anno 2012 ante HEram Chrifli. Agitur hic de DifpofitionePlane- tarum Regnante Chuen - bivo. Rem, non ubi oportebat;/e4 poft quinque Se. cula querere , quid aliud eft, guam extra oleas vagari? Il, Agnofcit Caflinus, f) Chronologiam Sinicam conferre banc conjun- elionem Planetarum, intra annum 2513. © annum 2435. ante Nativitatem Chrijti. Hoc temporis intervallo g) Ricciolus, nulli Aftronomorum igno- - tms, das indicat Conjunlhiones Saturni © Fuvis in Pifeibus, Annis 2509. & Bb 2450, a) Tom, II,p,30. b) LaLoubere Tom, Il p.m,317. c)Bibl, Germ, Tom. XIV. . p.147. d) Martin. H.S.p, 21.21.33. ©) LaLoubere p.317, f) p, 309. g) Au, 1653, u ° P.IiL N: DES=VIGNOLES 2450, Easdem indicavit Petrus Megerlinus, Profeffor Bafıleenfis, in h) Tabulä foa Mathematico-Hiftoricä, ad Annos Mundi 1548 & 1607. fecun« dum fuas rationes ; hoc elt, Annis 2508 & 2449. ante-Chriflum „ five uno anno tardius. Qnid;procliviüs, quam ad hofce annos, primd. Martio lo= cum inveltigare, deinde inferiorum Planetarum ? Quid inguam , procliyiüs Caflino, qui 1) hoc Seculo duobusque fequentibus (rum Planetarum explora« vit? Memini me hoc Scaligeri, apud Lugdunenfes, legere: . -. . k) Quod nolis alibi quaras: hie quwere quod optas. | III. Candide, ut pater, Andreas Müllerus , qui primus Berolini litte- ras Sinicas excoluit, ftatim ab initio fuz Aebdomadis Sinicz , anno 1674 ita feripfir: 1) Anno ante Chriftum 2450 CIRCITER, regnante Chuen - bioo, quinto Aboriginum , Conjunflio omnium Planetarum in Pifeibus -obfervata el. - - - - m) Quo tamen, addit, certior effem bujus rei, caleulum Pla- netarium rogatu meo fubduxit, mecumque communicavit Collega meus ajlima- tifimus, quem antea laudavi, n) cum Marcum Paulum Venetumederem, Is fuit Adamus Thılonus,Mat/'ematum eallent:fimus qui 0) feptem Planetas feparatim in Pifeibus combinatos reprefentat, Menfibus Februario , Martio & Aprilis Horum Schema Anno 2449. competit. Müllerus quidem, adhuc dubius, annum 2450. civciter ajlignaverat. Sedp) deinceps, errorem correxit , in fuis Synehronifmis MSs. qui in Obfervatorio noftro affervantur * ubi hzc, propriä manu, feripfit: Anno 2449. Planetarum omnium Conjunltio in Sinis obfervata -» - - Martin, H, S. 21: Scılicer ex Editione Monachii 1658.40. IV. Ego verö, hifce deftiturus fubfidiis, eorumque Autores ignorans, & Rudımentis Aflronomiz tantlım delibatis ; proprio labore, Obfervatio- nis tempus accuratum perfpexiffe ınıhi vifus fum Gallia exulare juffus, cum Schweti, in finibus Pomeraniz, vitam fer& oriofam agereım ; animum fabiit, ope Tabularum Zandsbergii , quas nuper naftus eram, experiri, num vera effet Narratio Martiniana, Subduttis igitur fine alio du£tore, calculis, An- no 16%6. Menfe Septembri reperi, Conjun&tionem ıllam Planetarum con- tigiffe Anno P, J. 2265. five Anno 2449. ante Chriftum,. Die Februarii 28. Biffextili, fole tunc in Aguarii gradu ı9 exiftente, in ipfo vero Novie lunio; „Quatuor Planeız 5% F% fignum Prfeium, a Gr. XI, ad XXVm oc= cupabant. Unde, poft occafum Solis, No&te incipiente , facilime videri - potuerunt, fuccefiv& occidentes, Finitä autem no&te, hoc eft, die Febru- arii 29 ineunte, Venus in Gr, 15. Capricorni confpicua fuir, ante Solis or- tum: Eodemque die vefperi, Zunz, in primä phafi, unde incipit Menfis Civi- h) A 1477. i)pag. 31. K)Spom, Hifl, de Lyon, p. 6. I page. a. m) pag._ 37. fin, n)(pag,25,2,) Oo)pag.38. p) A, ı635, A eh OBSERVATIONES &c. 195 Civilis, Signum Pifeium ingreffa eft, Poftridie vero, Marti 1, Luna, ite- rum apparens, quatuor primis Planetis adjankta fui, Omnium Schema & Epilogifinum integrum , nitide-defcriprum, adhuc penes me habeo. Hoc Experimento firmatus, de Chronvlogiä Sinenfium , pre Europzis noftris, -occepi mitiüis (entire, Nec me tantillum deterruit, Georgii Hornii pronunciatum, in Arca Nox® q).. Fabulofa efl illa feptem Plunetarum Con- jundio, quam fub Imperatore (huen-bioo accidıffe tradunt, _Quippe infgnis Aftronomus Samuel Kechelius curiofa fuppututiome falfan& fillam deprebenr dit. Quisquis fit ille infignis Altronomus, Altronomis noftris ignotus, indi- candum falten fuiffer , quo in opere ‚qua methodo, quibus rationibus, Ke= chelius eursofitati fux, aut aliorum, fatisfecerit, Perguam metuo, ne fie fit illa /upputatio, quä vbfervationem Sinenfium fulfam & fifam pronunci= avit, - Longö pöft tempore, portentofam Harduini Herefin Chronologice impugnare r) rögarus , ejusque Cbronologiam Veteris Teflamenti legere coa- &us, hec inter alia obfervavi s), A Aflronomorum hıyus vi facile Prin- eipe D. Caflini , fuit obfervatum , illam Planetarum Conjundlionem , quam il- li fub quinto Regum funrum accidiffe memorant,, fub annum 2490 ante Chri- flum , ve ipfa annis ipfisquingentis polterius contigıffe, nempe anno zvı2, an« te Chriftum ; poft Diluvium annis 336, Fateor : Davus fi non Oedipur, Affuetus Harduinum centies &Aoy@s ratiocınantem deprehendere, hzc in- ter ipfius ragoganare repofui. Quidenim? Ex eo quod conjunttio qua= dam Planetararum reperta.eft Anno 2012, ante Chrilltum, fequiturne ali- am @nte annos quingensos non contigiffe ? Dubitationem deinde auxic Ulufte, Fontenellus qui Zlogium Cafini c) prolixe, & ur foler, accurate enar« rans, ne verbum quidem de hacconjun&tione aut queflione inferuir. V. Tandem , u) Anno 1718, Bayeri infperatä notitiä, Üitterisque amicis excitatus , Res Sinicas poltliminio revocavi ; librosque aliquot, hurc ftudio infervientes, mihi comparavi: in quorum numero fuit, Zegatio Siamenfis D. de»la Loubere, Amt, A, 1714. recufa, fed ab A. 169, ibidem,, ex Edıtione Parifienfi vulgata, Huic adjunetz funt x) Celeb. Cafini obfervationes, &, ut vocat, dubia fuper Chronologia Sinenfi, in quibus memoratam Planetarum conjun&tionem „ falfı arguere conatus, eam contigiffe affırmar, annis quin- gentis tardiüs, hoc elt, anno 1012, ante /Eram Chriftianam, Tuac, mihi ipfe difidens,anxius hefi; nontamenconvittus, Primd enim, Cafinus fupponit, fexiesquereperit, conjun&tionem illam, zz Conftellatione XE, qu&rendam effe: Bb Bi A quod 9) p, 333. Edit, Lipf.1674. r) A.2708, s)p.2ı. t) Edit, Anni1714, u) Mife, Berol, IV.p.38, x) La Loubere T, 2, p. 306. fegg 196 P.II. N,IIL DES - VIGNOLES quod ego apud Martinium non’ videbam, Deinde, in pr&tehfa Caffıni Conjun&tione, Mars, unus ex Planetis fuperioribus, nullo modo confpicitur. Nihil igitur de Calculis meis fatus, Sosium Academicum Chrififri- dum Kirchium, Profefione Aftronomum, in Familiarinm Colloquiis forte y) repertum , rogavi, ut fuccifivis horis, ad annum 2,449, ante Chriftum, A- ftrorum fitum, cam fupra landata Martini narratione , cönferret, Is, non diu moratus, calculum faum ad me atınlit; cum fpectali fchemate quefite conjunttionis, Ut autem Aftronomorum Germani experiretur fententi- as, calculum hunc promulgavit in Calendario Aftronomico Nurenbergenfi A.ı723. & deinde in Calendario Altronomico Berolinenfi A, 1725. Sed quontam talia Calendaria facile pereunt, & Germanico Idiomate vulgantur; vifam fuir, eundem Calculum Latin inferere Mifcellaneis Berol, Acade= mie z) anni 1727. unde h&c exfcribere fufhciat, \ »Anno 2449, ante Nativitatem Chrifti, qui fuit Bisfextilis, fecundum »Rudolphinas Tabulas. conjun&tio Solis & Lunz falta elt in 18%, 17‘, ==. »die 28. Februar. fub Meridiano Nanquinenfi 9. h, 19. ante Meridiem, »Vefperi Planetz 4. fcilicet 5% F&% hand procul ä fe invicem diftiterunt. »Die 1. Mart. vefperi ettam Luna ad hos Planetas accefic Hora 7. fub »Meridiano Nanquinenfi; utira numerus 5. planetarım efletcomplerus. Ita- »que die 29. Februarii, Nanquini occiderunt vefperi Sol h, 5. 15‘, Luna h, »5.40'. Jupiter & Mercurius h. 7.15‘. Saturnus h, 7. 30°, Mars h, 74. >40. Hi quatuor in medio Pifcium, falicet a Gr. ıı ad ıgm. = - - - »Sola ratio, quz celeberrimum Caffinum permovit, ur Sinenfes Chrno- »logos falfıtatis argueret, eft, quod ex Martinii verbis, fuppofait Conjun- »£tionem in conftellatione Xe faftum ; clım tamen verba Martiniiid ne- »que aperte dicanr, neque etiam id ex verbis Martinii neceffario concluda- »tur.» Unum tamen. hic deeft , quod in C’alendario Nurenbergenfi idem Kirchius obfervavit, nempe : Veneremtunc flantem in medio Copricorni 5 fe videndam exbibuiffe, (Diefe 4. Planeten find damahl Abends fichtbar gewwefen, 2. hingegen hat im Mittef des Steinborfs geflanden, und hat fich frühe fehen laffen.) Mentiar, fi negaverim, fcriptum Kirchii,, equsque editionem,, fummo me affeciffe gaudio, Quidni mihirmer gratularer , qui, in primo hu+ jusmodı Supputationum tentamine, tam prop£ accefferim ad rationes noftri Kirchii , quem Mifhonarii Sınenfes a) Uranie Germanice deeus vocant? Quod ut lettoribus in precipuis pateat, duo hic addo fchemata er i iQ« y) Aızar 2) Tom.IIl,p,65-66. 2) Epifl, zda. * OBSERVATIONES &:c. 197 Etionis * candıde & Aideliter ex ipfis Autggraphis delineata, Unum ante an« Dos $0. propriä manu, ä me defcriptum : ubiz non fatis exercitatus, par- tes Auftrales fuperne pofui; quafi fuper globum pingerem. Aliud, adnıe primö & Kirchio datum, ipfius etiam propriä manu fcriptum, &, ur feri folet, Borealibus fupra pofitis ; quafi ex Terra Planetz confpicerentur. V1. Deceptus eft ergo Ganbilius, Aftronomus ipfe in Sinicis ver=- fatifimus, quando in libris editis feripfir, polt Caffinum : b) Calculus de- monflrat tempore Tebuen-hiu, neque ante, neque plurimis pofl Saculis nul- dam fieri potusffe fimilem conjunätionem. Ut & quando in Epiftolä fua affır- mat, nullo caleulo poffe comprobari quod Parifüs accepit D. Kirch calculo fo comprobaffe. Provocat quidem ad Textum Sinicum, cujus fingulos cha= raöleres confideravit = nec velim ipfius fidem abrogare, Sed vix credide- rim, mentitum effe Martinium, ubi c) fandte affeverat fe in Hiftoria Sinica hanc, de quä dixit, Obfervationem, in iftius Imperatoris aötis inveniffe, Fquitas fuader ur credamus, diverfos textus ab lis infpe&tos: & optandum fane effet, ut uterque, vel utriusque Verfio faltem litteralis, ad nos perve= niret; unde fortafle Zr inter Socios eompomeretur. Alias, Martinianz nar- rationi favent tres Exploratores, qui, triplici methodo, rem querentes, ' toties invenerunt, Anno 2449. ante Chriftum , boc efl, abbinc annis 4185. quinque Planetarum Conjundlionem vere in Pifeibus cunti= - gife. Q.E. D. Prid, Id, Jul, 1736, b) Gaubil, Tom. II,p,30. ce) Martin, ps 21, al. 54, a *Monitum de figuris huc pertinentibus, „Schemata quorum fui mentio fir, delineata funt in tabula peculiari, ad Paginam hanc remittente, Bb; “ Tabula ı98 P.II. N. IV. SPECIMEN SVPPLEMENTORVM N. W. I, L. Frifch, SPECIMEN SVPPLEMENTORVM ET OBSERVATIONVM ad Jo: Schilteri Celeberr ICti Gloflarium | — Teutonicum, | jo Clariff, Frickius in T’hefauro A ntiquitatum Teutonicarum Schil- teri Tom. III, etiam Gloffarium ejus Teutonicum, “Collet& funt in eo omnes voces, qnz in antiquis fcriptis Otfriedi, Notkeri, Wile lerami, Tatiani &c, inveniuntur, Sed-eheu; quantam meffem aliis qui Ar- chzologum linguznoftrz colligere volunt,, reliquite Quor obfolera , aur. “ obfeurioris fignificationis, aut ufus rarioris inveniuntur, qu& Thefauro. huic inferi poffunt? Omnes certe quotquot hnic egregio ftudiorum -generi ope- ram danr, tenentür ea, qu& legendo talia fcripra ıinveniunt, operi huic Schil« teriano addere, ut fubinde perfe£tius fat, Incepit Dn. Frickius felicisfime, Sequar ego, quacnnque data occafione, potisimum vero hac pr=fenti, pro viribus, & eadem redeunte, fi porro locus in horum Mifcellanedrum con- tinuatione dabitur ‚ indefeffe pergam, Primum Supplementi fpecimen fit nomen Adjeltivum, ) Fehlig oder Felik, velig, welich, veilich. Tutus, inviolabilis, non quovis modo, fed vel ob loci circumftantias, vel ob falvum condu- &um vel fuficientem comitatum,. Non impeditus ab hofte; fecurus a perfequentibus creditoribus vel accufaroribus, Hammelmann in Chronico Oidenburg. p, 77. Die ftraffen find fehlig. Viam publicam au&toritas fuperiorum tutam reddit, Ein Vehliges geleit, comitatus iter facientibus a principe datus. Sal- vus conduttus, T, I. fcript, Saxon. Menkenii. col, 606, In kerken affte andern veligen Stedlen, In templis aut aliis locisinvio- labilibus, In diplomatario Monafterii Ceeliportz in Marchia Brandenburg, MSC. An, 1482. Het fpecialis notio vocis Zeblig ratio efl, cur ea non pro fuperfluo {yno- nymo habenda fit, quando aliis ejusdem fere fignificationis vocibus addita invenitur, e, c, in eodem Diplomatario Celiportenfi legitur ? » Zr fell, ob »er gleich vorher Feind gevvefen, und des Clofters Güter befchadiget: nach ! »die- AD SCHILTERI GLOSSAR. TEVTON. 199 »diefem Vertrag in der Abtey Gütern und Gebiet, Gantrag, affte varen, „ VRIGE , QWID, VELICH, SEKER wnd VNBEKOMMERT. i. e, Quanıvis antea hoftis fuerit, & monalterii bona invaferit: hac pace falta, in Abbatiz terris liber, abfolutus, ranquam falvum conduftum habens , fine impedimento & illefus in intinere fir, In Faufti Chron-Lubeccenfi fepius Felik (ive Fe- lich in eadem fignificatione, B VELIGEN five VEILIGEN ) enenzu etvvas veiligem ; Item, einenveiligen vor einenzuckommen. Salvam conduftum dare alıcui ad aliquid, vel veni« endi ad judicium; concedere fecuritatem, Die wwege veiligen, Secura reddere itinera, Tom. III, Scriptor. Brunfw, P- 498. num, 16. &pag. 506. Der Rarh bat den Gaft gevelichet. Sena- tus hofpiti falvum condettum dedir. Er ibidem p, 508. Da foll ihn der Voget zu velichen, Prator illiad hoc fecuritatem concedar, vide etiam pag, 518. n. 95. VELIGKEIT. VELICHEIT, VHELIGKEIT.) falvus condu&tus, fecuritas; facultas veniendi & redeundi, Venia fecedendi. ci, Tom, III, Script Brunfvv. pag. 519.0. 95. Of be der Schult bekannt, all eder eyn deel, fo is de Velicheit ut, “Si debitum confeflus eft tetum vel partem ejus: con- duftus exfpiravit, Die freye fichere Vehligkeit unbefchedigt. Libertate fecuritateque falvi „ eondu£tus inviolata. Hamelm, Chron. Oldenburg. p. 306. Yon Vheligkeit der fIraffen. De fecuritate in viis. Filchifebe Policey-Ordnung. p.74- VELIG, VELICH, VEHELEICH ) Adverb. Tutö; Tom. III. Script. Btunfw. pP. 289. Se makeden to fammende eynen Frede, fo dat eyn to dem andern ve- lichmochte gban. Pacem faciebant, quo unus ad alterum tuto venire & re« dire poffer. & p. 3371. ibis. De Soverdbruder erden vvare gefunderet , dat de Chriflen velich mocbten vvanken. Ordo Enfiferorum inftitutus eft, ut Chriftiani tu= to in Palzftina irer facere pofleur, > Velich Fry. ibid p. 347. fecurus ob falvum condu&tum. Goldaft, Reformation der Weflphalifchen Ereygerichts. cap. 20. Alle Freygrafen unde Freyfebüpfen follen unvevvapnet veheleich reiten, und ge- ben: Omnes liberiin Wellphalia Judıcit Judices & Scabini fine armis tuto } iter faciant, ”: VE \ 200 P.II. N.IV. SPECIMEN SVPPLEMENTORVM &c, VEILING) Salous conduffus , fecuritas, In defcriptionehomagii Fride- rico Seniori Marchioni Brandenburgico fa&ti, Die flede vereynigten fycle met unfen Herren, umme dat gelyde unde veilinge, dat in den fleden gefchitt, Alfo, vver &', dat die Rhete von der flede vvegen einige veyligten und gelei - ten, alle den die Stede veyligeten, dy feball geveiliger vvefen, na ynbalde der Stede Olde Gevvohnkeit, vver & ok, dat unfe gnedige Herre einen veyligete, in vvelker hadı & vußre , fo feball unfe Herre den Rhaten brifliken edder mund= liken entbyden: Wer S’den efte dy den veyligede, vvere eyn Merder, Re- ver , oder Mordbrenner, ende dy dy flede nicht veyligen vvolden: fo [ebollen dyflede dat verkündigen unfen gnedigen Herren , fo feball und will unfe Herre dat Geleite und veyling aftbun, \ Fauft in Chron, Lubecenf, pro Veyling col. 27. fcribir Voyling, _ In Germani& inferioris fcriptis he voces frequentes font, audiuntur etiam in Belgio, In füperiori Germania plane obfoletis adaumerantur, I ee © Ba EEE EEE > > DIE < >; 208 N: »W E I. L, Frifch, OBSERVATIONES ET NOTE Ad Ioh. Schilteri Celeberr. ICti Gloflarium Teutonicum . I. pP: r, columna, 1, Statuit Auftor Gloffarii, Germanos olim ad- hibuiffe literam A pro particula, qu& vim privationis habet, quem-» admodum Gr=corum Alpha ssenrnov. ed defiderantur minus dubia, Nam quatuor illa, que affert , pertinent ad pr=pofitionem ar, pro qua hodie er, in ufü elt, qu& olim vero omnes vocales admittebat, ar, er, ir, or,ur & fignificavir, ex, In quibusdam vocibus noftrum er ad- huc ex fignificat, ervveken excitare; erwveblen eligere; erfüllen sexplere, Pro Agyld, quod exemplum Schilteri fecundum eft, in Benfonis voca- bulario AngloSax, elt orgy/d, r. itaque in agy/d, omiflum eft, & in uf, etiam fuit argyld.e Eodem modo in tertio exemplo pro adeilo ex- pers , AngloSaxonice dicitmr ordele expers, In quarto exemplo r, etianı omiflum eft, alys eit pro arlys vid, Gloff. ps 63. b) arlofin liberare pagin, 27 vero [ine r, aloosnin hodie Erlöfung. Secundum hanc anologiam etiam de primo Schilteri exemplo amont five amond idem fentimus: amond dici= tur pro armond, id eft perfona, qu& e tutela, e defenfione & poteltate heri vel aliorum et, qu:e fui juris &'extra tutelam elt, mund enim five mundi- um ‚Lat, barbare hanc fignificationem habuit, Ejusdem: pr&pofitionis ar licteram pofteriorem omiferunt veteres etiam in aliis vocibus cum ea com- pofitis, exempli caufla Agezze. Gloff, p. 16. b dixerunt pro arge/fe , oblivio. Et quando ad vocem ergezzanf, oblivifcatur, editor Gloffarii addır, vitiofe vocem Arkezzalii exprellam effe: id intelligendum eft non de vitiofitate to- 2 vocis, fed ut pag. 63. b. monetur, Agezzalii non arkefalii legendum effe. ‘Quod fimul probat literam r, etiam inhac voce omitti poruiffe, Lite» ra A. rationem v8 ‚Alpha seeyrix& potius haber „ quando apud Germanos pofitum invenitur pro an, & hoc pro hodierno un five odn; exempli caufa P37. Glofl, cul,a, amabtigen pro 24 Fe agaleiz7,p, 16. Proobngelafs, 9 ' ©. in ‚ins ub v04M- 202 P.IL N.V. OBSERVATIONES ET NOTE ohnablafs. Litera n, alias liquida litera, in his & fimilibus vocibus nafalis fa Eta elt, gquemadmodum in Gallorum en, enfuice. ‚ + "pP. 1colöb, 1. Affert Au&tor Gloffarii aliam novam litere A apud Germanos notionem. In quibusdam vocibus , inquit, @ auger fignificationem, five, (utp. 4. col,b ad vocem abulgi feribit) eft particula intenfiva, Sed tria ibi- dem exempla hoc non probant, I) aahtunga , perfecurio , literanı a duplica- tam haber, ur fignificerur le&tori Jıteram hapc effe in pronunciatione proda- eendam, ur in eadem columna aacht fcriptum eft ad differentiam vocis acht qu& numerum 8 fignifcar, 2) abalyi legitur pro arbalgi, & pertinet ad prepofi itionem ar, de qua in pr&« eedenti hic nota di&&um eft ; nam invenitur eriam srdalgi pag. 4. Glof. ir= dulki, & p. 490 a), ir Bulaam, 3) Mer zque ac in pr&cedente voce, idem eft ac ardere; vide in Glofflario Bar, pag. 86. apertum , manifeltum; & edere idem vocabulum ac erdere, Legitur eriam infinitivus srdaren, III, Addo his nondum probatis fignificatibus liter 4 alium certio« rem, quod fcilicet illa etiam pro articulo indefnito Zin olim in ufa fuerit, quemadmodum adhuc vulgo in Diale&to Allemapnica audirur, & in Angli- cana etiam fcribitur omiffa litera % artıculi e’a, qu& in Allemania per nares auditur, Pertinent huc etiam vocabula qu@dam antiqua quibus ar pro ein adje&tum eft, ut, in Gluffario Lipfii Antomz frenum , tcom Belgice fr@num, pro noftro Zaum, & an elt articulus esn. Scribendum itaque eft au toms, Pro Aubardon, afcia, in eodem I ipfii Gloffario, lege an kardon, hodie eine Bar-_ de, Scribas enim in hoc Gloffario u pro » male feripfiffe,teftatur etiam vox Aleudi pro Alende infule, hodie Zrland. Item athınga pro abtiuga. Germ, achtzig, & qu& huc pertiner, pro Anfre/on, interitus, lege An fre/on, vide Freifon ıbidem , pro quo Galiice manfit froifon, Veftigium articuli e2 in a mutati efl etiam in Du Cangil zafvoren eed pro a afuoren, ein gefehvvorner Eid. Item Arichftette pı 63. Gloffarii Schilteriani eine kiebiftene, ubi pi= fcıbus retia tenduntur. IV. Ad eosdem liter& prim® Elementorum Lingux noftr varios fi- goificatus pertinet, A qnod in compofitione vocum quarundam „pro Pre» pofitione Germanica 46 in ufu fuit, exempli caufa in Gluff, P, 69. arviggon pro abvveichen; avverf pro abvverf, ibid, & pag. 66. arneita pro ab/chnei= den; afvundun pro abfchvvinden. V. Eadem pag.ı.col b. mentio fit vocis Latino barbarz nberaibe e Glos- fario du Fresai. Eamihi rer viderur ex Affe&tor,qui in hac Latinitate bar= "AD SCHILTERI GLOSSAR. TEVTON. 203 barbara coriarium fignificavit, qui perficit corium, hinc melius diceretur per- fetor; fed ur prepofitionem noftram tzu ad, qu& in voce tzubereiten efk, qua labörem coriarii (des Lederbereiters) Itali cum nobis exprimant ufi funt voce afferratöre, in moralıbus deinde & in foro politico hzc vox affettaro- re five abbettator fumitur pro auftore, folicitatore & inftigarore, Duplex f in literam ejusdem inftrumenti pronunciationis, labiorum feilicer, mutatur in bb, ex (£ vero more Italorum fir zt. Ita etiam Latino barbarum abetto eft Iralicum affetto, Lat, Affe&tus pro folicitatione, pag. 2. Gloffarii. columna a) VI. ABAHE) teftat noftrum zbicht averfus die «bichte Hand. Belgice afjcbe Hand manus inverfa. Derivarır ebig five abicht a prepofitione no- ftra a6; in Mathefii Sarepra male fcribitur evorg . confunditur enim cum voce euvig zternus; der Gang , ait autor modo dittus, fallt in eine ewvige Tieffe, pro abige Ticffe. Vena fodine oblique defcendit, Panni lanei textores, alterum larus textur fuz , quod illis finiftrum et, pe&tentes, vocant hunc laborem fuum ebichten, pe&tere in latere averfo. Pag. 4. a) VII. ABLIDE.) mutandum effe putant in ablibe, quia odstum fignificat, Sed quia Zidan five Jithan tranfire, difcedere olim in ufu fuir „ vide Glos- far, Schilt, apud Belgas etiam /yden eft preterire, & Germanice adhuc dici- mus verlittene Tage preteritis diebus: mutarioni ulli non videtur locus re= li&tus effe, Pag. 5.2) . VII. ABvvAaRDEMO,, fürdo) in Gloffario Monfeenfi, p. 322. vide- tur compofitum ex ab & vvart pro vvort verbum & fecundum hanc con je- &uram fignificat eum qui nec verbum audire ullum nec proloqui poreft, qui fine verbis eft, Pag. 5. b) IX. AccABvssArE.) In Gloffario du Frefn. derivandum potius eft ab Hifpanico Cabega caput & ad, id eft prono capite in aquam przcipitare, Pag. 9. 2) X. ATHINGA) lege Aktiuga numerus fcilicet g0,Germ. hodie achtzig vide notam III. ad lit, A. a Germ, acht o&to, & tehen Saxon, decem; h le- perffkım ante literam 2 & pro u fcrib& male pinxerunt », p. 10, a) XI. Acvzanvra.) Hoc vocabulum non ad Germanicum Axt fed ad ‚ Cc 2 Latinum soa P.IIL N.V. OBSERVATIONES ET NOT - Latinum acuere pertinet & ad verbum Italicum inde formatum aguzzare, a=' catum facere , acuere, | Rs ’ e p- 13.2) - XII. ApıL vilis, abje&tus), In Franconia & alibi appellant Lotium Atel, & Lotium vaccarım in Stabulis & fimetis Küh-atel five Kühadel, Mifl« vvajfer, vid, athae. XII, AEIT Camino) eft noftrum heit, Saxon, calidus hei/s unde hei- tzen calefacere cameram, , - XIV. AETRINAN THAVUUANNAN toxica livida) Eitir eft venenum vid, Gloff. Schilt, thavuuannan forfan eft noltrum zobern, zaubern, XV. AEX,"aris), Lege axis pro aris, vulgo adhuc afciam vocamus EXer pP. 15. a) 2 XVI. AFTERSTERNO). Vox fterno cum feguenti potius conjungenda after fternofaruu , fidereo lcilicet colore, DR. AFTERGIFVNTANERO STIEGO, per ocleam) legendum potiuscochleam (vid. p. 764: Gloff, Schilt.) ftiegun,Gevvundene Stiege elt cochlea hodie Schne- eken-Treppe , vox after feparatim fcribenda eft, non tanquam in compofi- tione. AFTER VVERALTSPRACHT) hz duz pofteriores voces conjun&tim ie- gi poflunt,, ur noftrum Welr- Weisheit, ratio loquendi philofophica, APHTERQVEMVN) nachkommen, propagines. APHTERQVEMVN, lucernam)) fequuntur omiffum eftin Latino, & quod lucernam Aignificat omiflum eft in Germanico, APHTERFRONISCEN RETHSPRAHINVM) flores rhetoricos. Afterfro= nifeen feparandum et. Fronisk fignificat fuperior, fublimis. Rethjprabin, pro noftro Rednerfprach five redner/prechen. Sub Latino Accufatiuo flo- res Rhetoricos, {ubintellige (fecundum) , quwod confuerudinis Auttori Glos- farii Monleenfis et, e quo hc verba exferipta funt, Aphter fronifcen rethfprahinum igitur hodie exprimitur, nach hohen Redner/preeien, flores thetoricos adhibendo, ftilo fublimiori utendo, APHTARLINGA VEL CROZDARMA) extales, Aphtarling hodie dici-_ tur afterdarm, inteftinum re&tum , erozdarma hodıe feribitur Grofsdarm, extalis, der groffe Darm, APHTERVNTORNES) poft meridiem; Videtur in hac voce litera f omiffa effe , aphter funtornes , pro hodierno Sud olim dixere Sundern, Te fte Egiahardo, Carolus Magaus Eurum vocavit Offfundern, APH- ru u Monfeenfe appofuit, : AD SCHILTERI GLOSSAR. TEVTON. 205 APHTER-VUERSTVN) ad orfum, .Legendum forfan ad occalum vnerftun enim eft pro Weltern, plaga celioccidentalis APHTRORIN „, es ß b APHTRORVN , in imis Eft comparativus partieule aphter. Ia Franconia vocant in non paucis locis paleas & purgamenta frumenti poft tri- turam, que viliora funt, ephtersch. In Saxon, inferiori pronunciant achter & vocant achterkorn, frumentum vilius, achtermeel, farinam fecundariam ; huic comparativo ergo addira eft vox dejettius & in imis. pag. 16. a, Gloflarii, AGALEIA), Rhamnum vertit Gloffarium Monfeenfe, Videtur effe her ba Aquilegia, quam adhuc vocamus Agaley, ! AGALEIZE) compofitum ex a, (vid. notam II, ad lit. A.) pro an, hodie ohn, un; & pr&pofitione ga pro hodierno ge &everbo Jaffen. Significat Ita- que agaleize quali ohngelaft, hodie unablählich , ohn ünterlafs. Ex fenfus harum vocum convenit cum omnibus explicationibus latinis aqus Glofl, p. 16. b) AGALESTER.) In Diale£tis quibusdam adhuc notiffimum nomen picz eft, Scribimus & dicimus vero ufiratius Aelfer, AGLAVREY) Glaffen Klaffen, in Pi&torii Lex, crepere, deblatterare, 4- glavrey hic eft pro anglafferey allatrantium injuriz, - AGIPISA, mufcat,) e Gloffario Monfeenfi mihi h@ voces corrupte videntur ex arquebufe, moufquet, Vocabant vereres fclopera hec baken- büchfen, Autor Gloflarii Gallicam pronunciationem amat. pP» 17- a) AH UVA) vox uva legenda eft vv2, pro Latino vah, vx. qu& Interje- &tio noftrum ach exprimit, AHELEPTE ) belfte, dimidıum, AHLOCADVN ) a pro ar hodie er pro exvid. fupra not, |. slocan, Germ, hodie Zocben Zuken aut löcher machen facere foffas, fodere, Ablucan elt effo« dere, hinc in Gloffario additum eft: effofr, hi p. 17.b) AICHEL ,) vulgo dicimus Zichelganz, non ad Eichel, glans, refero, fed ad Aich menfura publica & legitima, & mihi Zichelganz eft quod menfu« zam legitimam implet, cui nihil deeft. AILLIU.) Gloffe Monfeenfes explicant: fundirus. Hzc vox ailliu ho“ ‚die pronunciant a4 proganz, gänzlich. Ad funditus, aliquod verbum adden- Cc3 dum 266 P.IIL. N.V. OBSERVATIONES ET NOTE dum eft propter fenfum adverbii, & viderur amiffum effe: defiruffur, id quod moris eft Auftori hujus Gloffurii Monfeenfis, ACKERAN ) glandes legere, multi Germanerum pro Zicheln glandes dicunt ekeren,‘ Et vel verbum Germanicum, quod latinum legere expri- mit, omiffum eft, vel.ackeranelt verbum quod ex «ckeren, glandes, fa- &tum elt, Br p 1 8% a) AKEZZALIL.'), pro argezzalii. vid fupra ad pag. 1. not, Vergeffenbeit hodie, k AKVST') a verbo Aiefen kofen eligere; Aufl pro eo quod eft eligendum, quod eft purum & probatum, vide Gloff, p, 181. ad Chuft,/ Ku fignificavic olim virtutem,unkuft, fcelus, pro unAuft dixerunt alii 4öekuft. Jerofchin MSC, in verfione Petri Duisbergenfis hanc vocem [zpiflime habet, pro eo quod impurum, & omni modo rejiciendum. In febemelicher; in fundlicher abe= kuft. Sie vvolte one abekuft in Gotisdinft fich vvenden, und kufeb ir Lebin endin. Sine omni impuritate ad cultum divinum fe vertere, & viram fu- am in caflırate finire voluit, 2 p. 19. b) ALAHORSKE alacres) hec vox mihicorrupta videtur e voce latina, alacres, qu& addita eft. . Veteres enim c latinum permutarunt cum afpira- ta ch five h, ut fruftus Frucht, cornu born; r tranfpofitum eft. ALANG ) hodie all, pro ganz, integer, totus, Addit Gloflarinum Mon- feenfe ad fuum alangaz, totum, thus, quam vocem thus nota ad hunc lo- cum putat fuperluam, fed mihi novum veftigium eft Auttoris Gloffarii hu« jus Gallizantis (vid fupra pag, 16.), ad vocem agipz/a, mufcat thus hic po- fitum pro Gallico tous. 3 p. 20. a) ALBE ) Vox filta ab Aventino in Nomenclatore, male dividitur, No- men proprium Albericus, Alberich enim idem elt ac Albrecht, & hzc vox compofita ex A/ pro Adel & brecht. Adelbertus. ALCVIN) nomen proprium Virorum apud Veteres, compofitum ex Al pro Adel, nobile & voin lucrum. Pro wolim fuit gu, ut in Guillaume pro Wilselm. VERALGEN. ) Alt, olim pro.taberna Mercatorum in ufu fuit, & prieter fignificatum templi, etiam hunc admifir, Fauft in chron Limpurg. col. 3, lin, 2. Dann alle Gaffen und Alhen vvaren (nemlich wvegen der flarken Hartl, lung ) voll Leut und Guts , omnes platex & tabern® hominibus & mercibus“ im- AD SCHILTERI GLOSSAR. TEVTON. 207 implere erant. Peralgen itaque viderur effe fcriprtum pro veralhen , in ta- berna mercatoris obfolefcere, turpe reddi & corrumpi, p. 20 b) ALBERGRIEN) alii codices legunt Oeldergrien Königshof Chron, Ala- 62, c,5.p. 134, Oelbeer fuot olive, bacc® olivarum; grien, feeces olei olivarum, amurca, Grien, arena limofa, Wurftifen Chron, Bafıl. Das Waf- fer hatte viel griens in die latt geführt, aqua exundans multum canı in urbe relinquerat, Deinde fignificat grien in Pittorii Lexico, exta, & excre- menta liquida in illis, Denique in genere lutum canum, amurcam, & omnes fzces, inprimis fetidas, quas olim in obfidione cin&ta loca Jaciebant, Wurftifen cir. Chron, adann. 1337. Sie vvurfen viel Tonnen mit grien und unrath gefüllt in die Vellung, vvodurch ihre Brunnen und Wohnungen ver- unreinigt vvur ien, i. e, multa dolia ftercore repleta in caftellum jaciebant, quibus puteos & habiracula obfefforuın inquinaverunt. In Perzii Script. Au- ftriac, in Chron, Zvvetleofi col, 544. Ann. 1375, In caftrum injetta in parvulis vafıs multa ftercora hominum de machinis. Hx machin® vocan- tur in Schiltero armorum genus, ad hanc vocem Albergrien, ALBIZ) antiguum nomen oloris eft, pro quo deinde dixerunt Elbifl. in Veteri vocabulario de ann, 1482. Pittor. in ‚Lex, fuo tempore fcripfit Zlbfeh.hodie Schvvan & olim fuuana, Cygnus, Latinum Albus viderur huic Albiz convenire; albus, fcilicet anfer fylveftris, cum czteri apud nos nigriores five fufci fint. ALDE) pro hodierno oder, aut, Invenitur in Tfchudi Chron Helv, fzpiffime, in quo Chron, T. I, p, 206. etiam terminatio er five litera r ad- dica eilt, item, pag. 344. Etex hoc alder mutatione confueta Francorum | in u faltum eft hodiernum auder five oder, ficut ex faltare fecerunt faurer & pronunciant foter, p. 27. a ALL1V.fana, fanos) hodie A, in Saxon, inferiori dicunt heil und ganz, redintegra, (ana, ALPA ) adde ad vocem linea, qua Gloff. Monfeenfe hoc alpa expli- cat, veltis, & invenies albam, veltem fcilicet linteam facerdotalem, Eit- iam in voce fequenti alpun, b in p. mutatum efl, x .36. b ALTASVNG ) Gallica a altation faltum eft. Fr hec pronunciatio pertinet ad veftigia ea, qux indicant auftorem Gioffarıi Mun- feenfis gallizaffe. ALTERHOLT. ) hodie Aellerholtz, Pro Latino Almetum ‚ legein G of- fario Alnctum, ALTI- 208 P.III. N. V. OBSERVATIONES ET NOTE ALTINONTI)diffimulans.Convenit hodiernum halten verhalten, Autor: Gloffarii Monfeenfis in fequentibus vocibus altinentaltinofa &c, h.five afpi- rarionem noftri halten more fuo,& gallicam pronunciationem fequens,omiflit, Miror hoc etiam in Keronis Gloflario fa&tum effe, ut Schilt, locum allegat, ALTERKOSEN. murmurare) viderur hoc verbum e Latino altercari & altercatione ortum effe, ; ALVTRVDE) in Lege Salica dicitur de Bafilica, viderur pro Alutrude legendum effe Alhtrude. Alh apud Gothos, Anglofaxones & Francos templum fignificavir. Trude & truhde vero Dominum , Albtrude ergo eft templum Domini, .. pag. 37. Gloff, Schilt, a) AMDO ‚, amicnlum) Convenit noftrum Hemd indufium, afpiratione ablata, Pag. 40. 2) AMPLVM, lecytho) Lampas apud multos noftrum hodie eodem nomine dicityr Ampel, & convenit cum Lat, ampulla. AMVNENDELIKEN intolerabilem ) Ia Lipfii Gloffario, e quo hzc vox fumta eft, («pe vocabula Germanica tot vocibus & fyllabis, conftınt, quor latin® exprimuntur, id'quod & hic fattum eft, A refponder latinz prepofitioniin pro Germ. ohne, autun. Munan olim fignificavir meminiffe, in Goth, gamunan & in Anglofax munan pro hodierno mahnen. Termi- nativ ick exprimit latinam terminationem bilis, Amunendeliken figni- ficat iraque proprie eum, cujus meminiffe durum, intolerabilem, fubintel- lige in animo, five in ımemoria, Pag. 41. a) ANICH SEYN pro ohnig, fine aliqua re effe. Weltphal in fpecimineMo- nument, Meklenburg, p. 35. Sie follen aller folcher Pflichten obnig feyn. id eft, immunes, liberi. Anzch vverden in Spec, Sax, 2. art. 24, \. 2. amittere, ohm vverdeu: das|/einige obn vwerden. bona fua dilapidare, con- fumere. . d. u. b) ANABVRT natura) quali angeöurt, quicquid innatum , vel nobis ad- natıım elt, vide in Glofl, auapurtigero genuini. ANACHERRAN intendere ) hodie,ankehren, Fleiff ankehren ; fieh an eruvas kehren, advertere anımum, ANACHLAPF. imperum ) Klapf in Dialefto Allemanica ingenere eft iötus cum fono, convenit noftrum Klp/en. Italice tranfpofita liquida 1, hr colpo, & Gallice coup; imperus vertirur ia Gloff, Monfeenfi, feilicet quig® cum ftrepitu aut cum fragore fit, ANA- AD. SCHILTERI GLOSSAR. TEVTON, 209 ANADAHTVNGO intentione) hodie andachr. p- 42, a ANAGATRIPE impulfu) hodie Antrieb, ANAGIFTI primordium) pro angihr five angicht ä gehen, F. &ch, five, ch invicem permutantur, ut afer X achter. Gicht pro gang in ufu fuit in vocibus Kirchgicht pro Kirchgang. Sungicht pro Sonnengang Solltitium zfi- vale, vide Gloff. Schilt, ad vocem Singihr. Sic anagift pro anagilht,angang, ut p. 37, Gloff. Schile. pro ambscht etiam ambaft invenictur; angehen figni- ficat adhuc incipere unde angiftı five anagihti derivarur. ANAGILVZIDO allavione) hc vox fufpe£ta eft & videtur literaf, omiffa. Latina vox alluvio, guam Gloffarium Monfeenfe addidit, hanc lite- ram admittit imo poftulat, Anfuf a anflieffen, anagifluzido das Angeflose Jene, (ve die Anflieffung. ANAGIPICHIT impetuntur) videtur legendum effe anagiprichit vid, Gloff, Schile. anabrechon, impetere irruere, p- 42. b) ANAHAREEN, invocare, acclamare ) vid, in Gloff. Schilt Zaren clamare. ANAHLAVFFEN ) pro an/auffen, P. 43.2 ANALLI, tali) pro ancali hodıe in diale&to Allemanica ZEnkeltalus, - . 43. b) ANAPRAHTA incuffit) vide anabrechon in Gloff, Schilt, impetere, irs ruere, ’ . ANAPRANGANEEM Irrogatis (injuriis ), a verbo znsrsngen. ANAPRVNKANO illatas (injurias ), ab eodem verbo anbringen, hodie -adhuc dicimus: einem einen Streich anbringen, inferre alicui iftum, ANAPVRTIGERO genuigi ) vide anaburt natura, quicequid alicui inna- tum eft, hodieangeboren. " ANAQVAM infedi) hodie ankam; vide anequam, P- 44,2 ANARERIT fuppedit ) viderur en elle anaretit; vid, precedens . anaratir, verrätberey da man dem Feind anrathet, confilium hofli damm, Qu vox confilium in verbo fuppedit fub intelligenda eft, fecundum con- faetudioem hujus Gloffarii Monfeenfis, e quo hxc voX anarerit fimta eft, ANARIEPON irruerunt ) füpple cum clamore & Germ, verbo ruffen Im« perfeftum przt, apud veteres riep, vid anahareen, p- 44. b) ANASLIHT .vultum ) lege anafıht five anaficht vide anafıchtig previfus, Dd ORINCH 210 N. V. OBSERVATIONES ET NOTE. ORINCH UPER ANASUINI in aurem fuper oculos), Legeinaurem, & pro‘ anfuini lege anafiuni, vide fupra Anafıuni facies in Glofl. hodie Obrring uber dem Angelicht Prepofitio Germanica Veterum anz, pr&ter alios fignificatus admittie etiam hodiernum in Helvetia ufitamm, nimirum motum de loco & poni- tur pro porro, abhinc &c, ANASTOZAN)) igitur in Glofl. Monfeenf figaicat abigere, Jorteffen, vvegftoffen, von fick [koffen. ANATUOT iofligit ) fubintellige poenam, ftrafanthun, Eadem omiflio nominis in fequentibus vocibus e Gloffario Monfeenfi excerptis, ftaruenda eit, ANATHEHEMO accrefcebat ipfi) dux Syllabz emo (eperandz funtä pre» cedente voce. Elt enim emo pronomen hodiernum zöm,quod in Latina ver- fione addıtum eft, id eft, ipf. In Textu Otfridi, unde hoc anathehemo exfcriptum et. ı- 16. 49. legicur. Wizzi thehe’ mo ana far, Apoftrophus videtur tranfpofitus,, zbes eme potius REN anathehe | pro hodierno angedeiben, Witz gedeihte ilım viel an Sapientia illi accrefcebat valde. Er nabın zu an Weilheit. ANAWALT, operario)) fcilicet in judicio five coram judice, hodie an- vwvalt, advocatus procurator, P» 45. 2) ANA VVAS) conjun&tz leguntur he voces in Otfridi loco citato a Glos- fario Schilt. Eft Imperfe&tum Verbi anvve/fan pırefenten efk. In Notkeri textu male feparatz funt, Palm, 21, 7s N. VI. ED ET hie N. VL J- L, Frifch. DE VERO SENSV CORRVPTE VOCIS GARTZAVN in Veteri quodam Pocmate hiftorico deexcidio . Urbis Ptolemaidos in Palzttina, amiflione Terre Santt&, Anno 1290, columna 1456, narratur, Sulta- num „ Ducem Saracenorum, ob decem homines fu nationis, & Chrie ftianorum prafidio in urbe Akers, (quz wlim Aco & Prolemais didta eft), tempore pacis occilos, Legatum mififfe & totidem Chniftianos loco fuorum petirffe, Hujus Legati confilium eft , non divites aut homines equeitrium ordinis mittant, qui eo tempore omnes in hac munira urbe, tanguam in u- nica ab hoftıbus Chriltianorum ditioni relitta,congregati erant; fed vilifi- mos quos haberent : Habt ihr jemantz vorgejfen in euvver Prifaun? oder nemt Gartzaun, oder heiffet Jie blaiden [chor 1d eft, ‘Num cujusdam obliti eflis, (tangnuam hominis abje&ti & memoria veftra indieni) in veltro carcere ? Aut fumire quosdam e lıxis & calonibus, eosque veltimentis ornate, Ediroris hujus po@matis explicatio, quam in Notis adjecit, ubi per vo- cem gartzaun putat intelligi militem mercenarium , mihi non fatisfecit, Nec ea, qux legirur in Bibliotheca Bremenfi, Clafk 7. fafcic. V, p. 92$. vocem Gartzaun eandem efle cum Gallic, Guarnifon. Terminationem Ita- licam, Gallicam & Latino-barbaram one five on Germani mutarunt in au, Et quemadmodum pracedens vox Prifaun corruptaeft ex Italica prigzone, fi- ve Gallica Prifon ; Norimberge enim vincula publica ubi mente capti includuntur adhuc vocant Prefaun: ita ex Italico Garzone Gall. gargon, fa- &tum eilt Gartzaum, Pronunciationem Diphthongi (au) in hac voce pro- "Pius ad (0) accefliffe apud Auttorem po@matis, quam ad (a) & (ü) in Diph- Dd 2 . thon- ‚ge T Poemate Germanico apud Eccard, T, II, fcriptorum medii zvi de 213 P.IIL N. VI. DE SENSV VOCIS GARTZAVN thongo,teftatur Rhythmus, fequitur enim /£don, pulcher,. Vocem Garzone non fimpliciter puerum aut famulum vlim fignsficaffe in bello, docet.nos Domini du Fresnii Gloffarium, Garciones, inquit, funt famuli ‚m axime ii qui caftra fequuntur, Ganeones, nebulones, homines nihili, cujusmodi fant calones qui fequuntur caftra,:quos vulgo mauvais garsons appellamus, Tex- tus,.Po@matis certe hanc explicationem admittit, imo poftular, Eit enim confilium, quod Ducibus Chriftiani exercitus his verfibus datur, ut Sultano harum circumftantiarum ignaro, loco virorum fortium offerant homines ob- fcurifimos, abje&tifimos, & fordidos,. quales in vinculis jacent, aut quales lix® atque calones funt, & ut hodie dicimus, aus dem Stockbaus, und vom Tro/s, fi modo melioribus veftibus induti veniant, Milites vero tam mer- cenarii, ut Eccardus putat, quam prfidiarji, ut Bibliotheca Bremenfis ex= plicat, fab hoc nomine, fine injuria totius exercitus, non poffunt intelligi, Cxterum hoc po&ma luculentum teftimonium eft, odii inter equeltres ordi- nes & Pontificem Romanum, quod tandem uni ex illis, nimirum Templa- ziis , internecioni fuit, N. VII. .J. L. Frilch, DE | QVINQVE NOMINIBVS CANIS SAGACIS APVD VENATORES IN VETERIBVS GERMANORVM- LEGIBVS. Anum fagacium venatorum quinque nomina in legibus veterum Germanorum inveniuntur , quorum tria ad noftra usque tempora permanferunt, &rei Venatoriz deditis notiffiua funt, Quartum in Gloffario Da, Du Cange non explicatur. In etyımo quinti omnes h&fe- zunt. Nomina ea hc funt: I. Laitibunt five Leitibunt , a Germanico leiten ducere, : Quia loro a vena- tore ducitur , & eum ducit, Appellamus eum eodem nomine Leite hund five Laithund, Latine dicitur canis du&tor, in lege Alleman- ; nica ( ne P.II. N. VII. DE NOMINIBVS CANIS SAGACIS &c. 213 "nica (a) qui fer velligüs inventis, venantem ad eam ducit. Grace äubr Guss (b) x 1. Spursbunt & Germanico ;fpüren inveftigare , nobis eodem nomine ad. huc notus canis invefligator, xU@y IXveuris (c), ejusdem erat pretii ac Laithund; nam pcena pecuniaria ejus, qui canem talem abftulerit aur oc» eiderit, zgualiserat, Videtur, fuilfe canem veftigatorem fine loro venato- rem ducentem, ferzque veftigia monftrantem, Nam peculiati capite in provincialibus a Laichund diftinguitur. Il. Zracco, ab oris figura , ob brevius roftrum, in comparatione leporarii, eui acutius, Quafı abrupto ore & nafo, a Germanico Örechen. Vena- tor cui Bracconum cura erat, dicebatur bracconarius (d), IV. Triphunt (ve Treibbunt a Germanico treiben agere. Quia quzrendo, & vefligia ferz fequendo, eam fimul agebat. Grace !raurne, Dimi- dio minor erat mulra ejus, qui hujusmodi canem furto abduxerit, vel occiderit, A pra&cedentibus ergo canibus diftinttus erar, vefligaror ta- men bonus, five, ut Lex Bajuvaria(e) addit, feucis do&tus, qui vefligia fe- ° rarum pre aliis invenire potnir, - V, Canis fegufüs, feugius , feueis, feufius, cet, E legibus Veterum appa- . zet, eundem effe canem ac Leitihunt & Spurihunt, & brachum (f), E- tymon hujus vocis , tor modis diltorte, omnibus auftorum conje- &turis remoris, mihi videtur effe (quemadmodum quatuor prace- dentia hic hujus canis nominaGermanica funt), Germanicum /uchen qux« rere. Diverfitas hujus nominis Latino -barbari orta eit e pronunciati= one diverfa fyllabz fuch, Alii enim afpiraam ch, mutarunt more Gallorum in fibilanrem, unde fa&tum eilt feufius ; alii pronunciarunt eandem afpiratam more Italorum ut X, idque in feucis, quod fine du- bio fonuitur feukis, Ex noftro, u, five oe Saxonum, qui dicunt foe= ken pro fuchen , fecerunt Diphthongum eu in feufius & feucis. -Alüi pro afpirata ch habent tenuem g in fugius & fuegius & feugius. Ma- xima vero obfcuritas orta eft & literag, quam inter concurrenres vo= cales eu pofuerunt, quafi feparatz vocales effent, extra diphthon- . Dd3 gum, (2) cap- 198. edit, Schilteri, Qui canem du&orem , qui hominem fequenten dueit, quem Laitihunt dieunt &e, Editio Heroldi cap. 27. $. r. male Leifthund huie Laithund prefert. Typographus etianr erraeit qui ibidem Leite pro Leite, duco,pofuit, (b) apud Du Cange in Gloff. e Glofis anti- quis. (c) Exdem Gloffx Vet, (d) vid, Gloffarium Du Cange ad vocem are (e) LexBajuvar, Tit, 19, $.2. (f) Glofl, Du Cange ad vocem 177 a4 ° P.IL N.VII NOMEN AGIDIVS, gum. Hoc fa&tum eft inejusdem canis nomine Segutius & Segufins at- que occalionem dedit derivationi a fecutus , quafi di&tus effer fecutius, Alios denique eu & g duxit ad vocem feugh , que Hasbanis & Taxan- dris fuem notat (g) cujus derivationis fautorem fe inveniffe putant Her- mannum Nuenarium (h), qui Segufios canes porcarios interpretatur, vel do« &tos ad inveltigandos apros. Sed fubintelligitur conditio : fi venator aprum profequitur, In venatione vero cervorum potelt dici cervarius, Qua ratione vero hi canes apud venatores noftros fiant do£ti, vide Flem- mingii librum de Venatore Germanico, Cxterum magna probabilitas derivationi noftre a verbo fuchen accedit, quod in Venatorum ordine, eumy qui feram latentem vel fugientem querens canem fagacem loro {no ducit , (iveab eo ducitur, adhuc vocent Such- Knecht five Befuch- Knechts (8) SecundumDn du Cang. ad vocem Canis Segutius. (h) In editione Glof, Du Cang, 1681, falfo feriptum et Nuerarius, libro de Origine Francorum, » e be N, VII. J. L, Frifch, NOMEN ZGIDIVS; VARIA APVD VETERES MVTATIONE, POTISSIMVM APVD GERMANOS, VULGO CORRVPTAM. „B eo tempore quo nomen $, Hgidii Fallis infertum eft, & in hono- reın hujus Santti in Chriftianorum regnis & urbibus templa exfru- &ta & monalleria fundata funt, vulgus, in cujus ore efle czpit, il- lud miris modis corrupit, In Germanorum Calendarıo fcribitur Zgidiur & vulgo pronunciatur Fgidi. Monafteria appellantur S. Egidi five Egidien a). In aliis locis omiffo diphthongo initiali-, & mutato d in 1, dicunt & fcri- bunt pro JEgidien, Gilien five Gillien b), _ Que corruptio huic nomini et- etiam apud Gallus accidit, Nam ex FEgidius tecerunt Gilles exempli caufa, De Valais Notir. Gall. pag, 500. S, Gilles, a) (Quod e, c, Noriberge fit ubi infignis illa Imperii Germ, Abbatia S, Agidii fic appellatur. b) UtinRethmaieri Chronie, Branfvvic, in Supplem, ad partem 1; p. 13, & Tom, Ill, Scriptor, Brunfvv. p, 334, s VARIA APVD VETERES MVTATIONE, &c, tı5 S. Gilles, Fanum $, Egidii ad Rhodanum. S. Gilles. Agidii villa ad eundem fluvium, S. Gilles. Abbatia $, JEgıdii in Valle Fläviana, Monafterium /Egidianum Brunfwicenfe Gilien appellarur c) corruptius , o- miffo etiam G, fcribitur Ilien, Id quod in compluribns locis aliis fit d). Ada literaria Suecie anno 1721.P.230. referunt, ArofixinSuecia Templum S, /Egidio dicatum vocari a quibusdam S. Iliani five Ylianı, Ali lireram # in medio vocis fen mutarunt in g & fcripferunt Z/gene). Pronunciatio de- nique que literam finalem vocis Sankt five Sant aufere, & liter initiali de- pravati nominis llien agglutinat, nomen JEgidius diltortifimum reddidic, Noriberg& plebs pro Sant Ilien dicit Sur Tiling , & ne quis putet illud tan- tum in celeriori pronunciatiöne fieri, que hc nomina tanguam unicam vo- cem profert, omiffo Sant, aream magnam & declivem ante dem S, ARgi- dit ibidem vocant 7#ling-bof. Hzc corruptio etiam in libros typis expres- fos irrepfit. e, c. in Rethmaieri citato Chronico Brunfwic, P, I. fupplem, p. p. 17. legitur: Dat Goddeshus to Sunt Tilgen. Nomen hujus Santti vel pueris in Baptifmo datum, vel loco cognominis aduptatum eidem corru= ptioni fubjeftum manfıt, Legimus enim & audimus Gilg, Gilig, Illig, llgen, loco Mgidius f), E Menagiana harum corruptionum Genealogia : Kgidius, Fgidillus, Gidillus Gillus Gilles, Duo fitta nomina ARgidillus & Gidillus ejicienda funt. Duplex 1 in Gillesnon e fitto deminutivo Gidil- lus ortum eft, fed d in AEgidius in | mutatum, ur alias he liter& inter fe permu- ' tantur. e. c, incicada, cigale; amylum, amidon, Ad compenfandum vero fonum vocalis i poft d, l duplicatumeft. Germanicz plebis depravario hoc ordine fuccefftt, $, Mgidius, ‚ Egidien, Gilien, Gilgen, Bilig, Gilg. Dien, Ilien, Ilig, Ugen, ling, = San Tiling, San Tilgen, . Varie he nominis Rgidii mutationes non cailibet hiftoricorum not erant e. c, Morgenwegius in Defcriptione urbis Lubeck p, 138. ex S. Ilien male fe- cit Ottilien. ’ N. 19, ©) Ineod. Chronico Parte l,p. 138, inden Beilagen, d) Teftante Paulino in Annali- bus Ifenacenf. p, 13, e) T, Il, Scriptor. Saxon, Menckenii col, 679. Interea Mo* nachi morabantur in monte zum alten Hof, cujus templi Patronus erat $. Egidius. Ideogquse vallis acMonafterium inde nomen tulit Ilgenthal, f) In Melaeri Chron, Schneeberg, p.383, Zligoder Gilg Kraufs. &p. 424. Veit Ilig oder gen, Huberin Auftria ex Archivo Mellicenfi, p. 57. Gilig der Senginger. Pro Egidia Gallic in ufu eft Gillette, nomen mulierum, ”16 TER (0) EEE N: IX, Te Prifch 2 IDEE VOCIS CHARROMANNICO & fequentium Verborum in Ekkehardo Iuniore apud Goldaft, T. I. Parte. I. Rer, German. p, 36. refti- tutione, & probabiliore lectione. Ekkehardo Iuniore cap. 9. Hac verba ; - - »Unde male docere »folent difcipulos femimagiftri, dicentes: Vide quomodo diferuifi= »me coram Teutone aliquo proloqui deceat, &t: Eadem ferie in Latinum s»verba vertite, Qu deceptio Ekkehardum in opere illo adhuc puerum fe= »fellit, Sed pöftea non fic ut in Lydio Charromannico, mole ut vincendi ipfe quoque oppreflit. ; Huic ultimo commati veram le&tionem redditurus Goldaftus , heficin voce Charromannico, & putavit hanc, pre cxteris, fcribarum incuriam corrupiffe,. Idcirco ob diverfas conje&turas mutavit eam in Charlomanni= co,in Romanico, & in alias fono huic affines voces, Sed videtur in hac corrupta voce non tam fcribarum negligentia , (licet ea in fequentibus verbis fine dubio fit,) quam feculi ejus barbaries accufara efle: Hec enim in Vocibus Gr=cz originis, ob’neglettum hujus lingux Itudium, fre- quentiffimis erroribus fcripta illins temporis confpurcavit, - Deinde miror Goldaftum, quem vox Zydio ad Lydium Mufice mo- dung duxit; qui tonum vel modum muficum Frigdoram in fuo Ekkehardo corrupte fcriptum tam eleganter explicuit, dum feribit: ita appellatum cffe quod conititerit ex modis, quos Phrygium & Dorium vocant Grzei : eum» dem non fimul obfervaffe pro Charremannico legendum efle Harmonica, CGetera hujus corrupti loci verba; mole ut vincendi ipfe quague opprelht. Qux Goldafti conje&tura hoc modo corrigit: maodo vinciendi ipfe quzque expreflic. probabiliore mihi ınutatione legere mallem ; - male ita vertendo ipfe quaque oppreflit, (en Rerum Germanicarum indagator Goldaftus invenie in ER (0) EER | 217 N X, I. Leonh, Frifch, ORIGINES VOCVM QVARVNDAM LINGVE GALLICE ET SIMVL OBSERVATIONESET SVPPLEMENTA AD DN. MENAGII ORIGINES LINGVE GALLICE -a) eft Latinum ad, Hinc femper fignificationem propinquitatis five altionis ap- ® propinquandi haber. Franci Veteres in Gallia eo ufi fünt pro Germanico an, tzu, Ob eandem cauffam Dativo, (qui cafus acquifitionis dicitur ), preponitur, Literam d, Latin® vocis ad, Galli conftanter abjiei- unt, & compenfant per Accentum, Sicut pie pro pied, bl pro bled fcri» bunt:ita & pro.ad. ABAISSER ) a Nomine Adje&tivo bas, foem. baffe, Italice. baflo, utrum» que a Latino bafıs, is ABANDON ) Videtur conpofitum ex A & bandon. & Latino - barbaro bandum , ut Medion fattum e Medium ; Cedon e fedum. Bandon conve- nie cum Germanico Pand five Pfand pignus. Veteres Franci, ficut adhuc viventes, b & p fubinde permutant, Convenit eriam conftruftio cum pr&- pofitione ad, tzu quam confirmant Veteres Gallorum Germanismi: _ Tos mes trefors vos eft a bandon mis, Germ. Al meine Schatze find euch tzu Pfand gefetzt, Item. Prenez ma terre tot & voftre bandon. Germ.. Nehmet mein Land gantz tzu eurem Pfand, Hexc viderur effe ratio cur La- tinum pignus in Gallica Lingua non inveniatur , quod tamen Italica re- tinuit in voce pegno, Coaluit Prepofitio A cum voce bandon in abandon, Sicut e !’ en demain fa&tum eft lendemain & Articulus repetitur, le lende- main: ita & l’ Abandon. Ex Abandon formatum eft Latino - Barbarum Abandonum & verbum abandonner , cui manfit fignificatio relinquendi; non taın refpeftu eorum que ob debitum pignori opponuntur, fed qu= in „ amoris pignus dantur ‚id eft, qux plane alterius arbitrio permittuntur, nec repeti folenr, Hinc donner bandon & quelqu’un Nzcod explicat per indul- gere. Tandem pro relinguere in torum, & pro derelinguere & deferere FR in genere, fumtum eft, ut in Saxonica dialetto 20 Pande laten, pso aban- _ donner fzpe legitar in Leibnitzii fcriptoribus Brunfvicenf, T, III, ezempli ‚ caufa, p, 67. verl, go, Ps Ee AB- n sı8 P.IIL N.X. OBSERVATIONESET SVPPLEMENTA ABBOIS, five ABBAL) Compofitum € Prepofitione ad, & verbo bayer five beer, Significat hoc. Verbum siante ore aligwid appetere, ut bayer ä la mammelle , appeter€ mammam. Hoc beyer oftum eft e larino«barbaro & Italico badare abbadare,' & hoc e’Verere Getmanico baiden exfpeltare, Quia ex(petans & defiderans aliquid , fui ipfius oblitus, os apertum habere folet,. Hinc '& Gallicum bayer, interdum: figuifhicationem verbi afpicere admittit, teftante Nicod in Lexico fuao; Quand plufieurs regardent par gran- de affe&tion quelque chufe, ils ouvrent labouche ; de la eft, que bayer fignifie aucune fois autant que regarder, Vox Latino-barbara in Gloffario Dn. du Cangeetiam pro exfpe£tatione pofita elt , &derivatur & beer. Apud Venatores verbuım abbayer five abboyer retinuit quidem proprium fnum fi- gnificatum; fed in canibus involvit latratum & perfecutionem ferz que fit cum latratu & hiante ore. Incervo vero fignificat aperto & anhelante ore fpiritum ducere, & ob virium defe£tum cogi canes perfequentes exfpe£tare, Sicht ex prada fit proye, e fpada, Eepee: itae Germ, baiden & Iralıco bada- re bayer five beer; & ex abbadare, abboyer, Literz d, & t, inter duas vo- ‚cales frequentiffime omittuntur, mutatis deinde vocalibus in oy fiveay & ee ut, e Latino fide Ital, fede,&exhoc Gallice foy. Ex Abbauıa Abbaye; e crera, Craye, ex arınata, armee; ABBREUVER) E Latino bibere, Irali fecerunt compofitum abbeverare, & ex hoc örtum eft Gallicum abbeuvrer, ut Locus,a Menagio ad’hanc vocem € Veeteri charta quadam citatus, teftatur : Del’ &ponge dont il fur abeuvre en la crois. Confueta deinde tranfpofitione literx r, ex abbeuvrer fatturm eft abbreuver., Oi fimpliciffima hujus verbi originatio omnıbus alus preferenda eft, i ABLAIS) @ Latino-barbaro abladium, vide Do. Du Cang. ad hanc vo» cem. : Simplex eft bladium, unde Gall, bled, five blE, & ablais eil mefis , frugum in agris, } ABONNER) a Latino bonus, Gall, bon, bonne, fignificat hoc verbum pro ufufruttu alicujus reditus certam pecuniz fummam ex patto dare, Ita= lice abbonare, Germani eodem fere fenfn dicunt gut machen, ıd eft, com« penfare, & rei accept loco aliquid dare, gut tbun, erjerzen, Gallıce in- pecie hignificat (@pius pecuniam rei loco dare. u ABRI) a Latino apricus, aprico. Ut ab amico ami, ab Henrico, Hen- ri, Dn, Menagius ‘aliam derivationem nulla urgente neceflitate querit, Senfus primarius vocis Abri, teftante Nicod, eft: Oü le foleil frappe roli- jours, Ee metrre & P’abri, eft collocare aliquid in loco aprico, five ui h IR . \ A ers A \ .s AD DN. MENAGII ORIGINES LINGVFE GAL, &e, 219 in fole; ur olicores & cultores 'plantarum & forum facere folent. Sie apricum opponitur ceeli frigori , & eittutela contra frigus, - Deinde vero abri fumitur pro omnimoda alia tutela, contra aliquid molefti five damnofi, & in hoc fenfu contra folis ipfius, non calorem, fed vaporis zftum, Hinc Gallice dici potelt + etre & ]’ abri du foleil. " ABOUQVER) abongner du fel. Videtur formatum a Germanjco buck eminentia. Nam abonguer fignificat menfuram fale jam. repletam novo fale cumulare, Alia dialettus Germanica pro Öuck dixit Zyck, vide Pi&torii Le- xicon Latino- Germanicum ; unde Irali pro abonguer dicunt abbicare a bica cumulus, | ACARIATRE) ab Hifpanico cara caput, facies; unde acarer pro confron- ter, & fou accariätre qui cuilibet in faciem contradicir, morofus , contu- max, opponens fe omnibus, ACCABLER) proprie fignificat fecundum Nicod. affouler de coups pe= fans, Cable five chable eft-fanis nauticus craffior, cujas parte extrema de- linquentes in navibus, &£ operarios apıd machinas qu& funibus trahuntur, verberare folent, Deinde fignificat per Metaphoram obruere‘ & opprime- re quovis onere, ACCLAMPER a Germanico Klammer uncus, duplex fabrorum lignari= oriuni, aut alius ejusdem figure uncus. Hinc verbum Germanicum anklam« mern idem fignificatac Gallicum acelamper. ACCOINTER ) ä Latino-barbaro accognitare, Nobiliores in Europz plerisque regnis,fe diftinxerunt jam olim, certis fguris & coloribusin clypeis, vexillis, veltibus famulorum, & aliis. Quia his fe invicem dignofcebant: vocarunt ea omnia cognitiones, Gallice connoiffances, vid. Dn. Du Fresnii Gloff, ad vocem cognitioness“ S’accointer de quelqu’un fignificat applicare fe ad aliquem, monftrare ıllı quafi cognitiones fuas five figna nobilitatis, tanqguam fundamentum amicitiz, Mon accoint, familiaris meus; accoin- tance familiaritas &c. Et fic in omnibus obfoletis, ab hac verbo derivatis, fignificatio verbi accognitare locum habet, Aceedit analogia permutatio- nis lirerarum, . Quemadmodum .ex Italico bifogno Gallice fir befoin, e cogno, coin; epugno poing $ ita ex accognito accoint. Ipfum fimplex coint quod alii a comtus derivant, eadem ratione a cognito ortum effe dici poteft; quamvis fignificatio vocum coint & comtus hic concurrat, Nam gi infignibus fuis, galea, clypeo eorumque coloribus olim comparuit, & © aliis accognitavit, cognitus dicebarur, fed eo ipfo, quia his comptus five ornatus fuit. - Hinc pro Gallico cointement ornatus, apud Du Freinium ad vocem accognitare , additur Cognitamentum, Coinufe fuir olim veftis le- Ee 2 vior 2:» P.II. N.X. OBSERVATIONES ET SVPPLEMENTA vior,, qua caffıdem exornabant, Germänice Helmdecke, que coloribus fuis - nobiles zque ac alii ornatus diftinguebat inter fe & ab aliis, Hinc in mo- ralibus Cointife virtus eff , ur eam Du Cangitis defcriptam invenit, qui fait connöitre les bonnes chofes des mauvaifes, & enfeigne & departir les unes des autres. q ACHE, ACHEE) ab Italicoaccia acciata , fila qu& e lino vel lana in cole trahuntur, Vermes & lumbricitenuiores in alvo comparantur flis, quem- admodum latiores in. homine & alıis anımalibus vocantur tzniz, Ache videtur olim unicum ejusmodi longiorem vermemfignificafle; &acheeplu: - zimum quafi nidum five plures conglomeratos. ACHESMES , achtmes) figuificavit olim ornatum mulierum , ab Hi- fpanico & Italico accafare , in matrimonium dare, ut nos hodie dicimus beimführen, ducere aliquam domum, ducere uxorem; Accafament & ao- eafamiento’ idem eft ac noftrum beimflewr , mitgab, mitgifft, dos, Mun- dus muliebris magna dotis pars apud complures olim erat, Deinde pro or- natu muliebri in genere fumtum elt. Ab hoc accafamento commmode deri- 'vatur Gallicum achesmes ; Nam e voce cafa faftum eft Gallicum chez five ches, ACON) Aec five Ak dixerunt olim pro hodierno Aiche, Eiche quercus. Apud Du Canginm Acha quereus & Ac'lea quercerum,. Navicule five eymbr, e quercu faete, nomen inde acceperunt, Apud Batavos adhuc in 'ufu eit Aeke, Galli, & üt Menagius inquir , Les Poitevins Deminurivum Acon inde rerinuerunt, Latino barbar, acifculum,, monoxylon, ACRE. ) Pro Acher lege apıd Menagium p 7. b, linea antepenultima, Acker. Acna vero, cujusibidem mentio fit, convenit cum certa agrorum men=- fura, quam ın multis locis, in hunc usque diem, Haken vocant, L.atino= barb. uncus. Loca, qu& a Dno Du Cange ad hanc vocem uncus afferuntur, magisad Livoniam fpettant, quam ad Daniam. Io Livonia hoc nomen Haken frequens eft. Menfura agri, aratro,, ut vocant , Polonico zqualis, vi- ginti fcilicer jugeribus. x ADENERER ) Nicod ad explicationem hujus Verbi & ad monftrandum Etymon ejus, addit apprecier ä argent, adzrare, quafi ab zre derivandum elfer. Sed probabilius venit ab ad & denari. Gall. denier, Hifp, dinari, un» de & Verbum Hifpanicum adınerar, Germ, tzw Geld machen. ADDOUVER , ADOULVER) Germanorum multi olim dixerunt Dauge & adhuc nomen Fafsdauge (ive Va/sduge Belg. dujge „ auditur, Aliı vero pronunciant Daube, Doliaris tabula, afferculus dolii. Ab ıllo Dauge Ira» li habent doga; ab hoc Daube, Gallorum donye eft, unde Yerdum addoue ver AD DN, MENAGII ORIGINES LINGVE GAL. &c, azı ver compofitum eft, Manfit proprie fignificationis veftigium in Gallico ra« douber, raduuber un vaiffeau, afferes hiantes navium rurfus fociare, quem- adınodum doliorum tabulz accuratiffime coar&tantur, ne rimula fuperfie qua liquor perfluere poflit, Senfus Metaphoricus tandeın in Italico addo- bare, & Gall, addouver prevaluit,, ut figaificet concinnare, item latruncu- los in alea ordinare, AFFAISSER)) Menagius remittit le&torem ad vocem Fais; fed ea in mtıe mero vocum,quz litera F incipit, omifla eft, Hoc Fais fiveFaix ortum eft ex Icalico fafcio, & Latino falcıs. : Affaiffer ergo fignificat in fenfu proprio com- primere aliquid, quod fubinde per hanc aetionem minoris voluminis fir, & minus fpatium oceupat ; quemadmodum fafces virgarum & aliarum col- ligatarum rerum comprimi poflunt, Deinde vero de quavis alia re com= primente & compreffa fubfidenteque dici poteft, AFFALER) demittere, apud Nautas in ufü, convenit cum Germ, /el- len, quovis modo facere ut labatur aliquid, Ab/elen, ativum verbi abfallen decidere. AFFOLER) Hoc verbum, fecundum exempla, qu& a Menagio addun- tur; fignificatcutem de carne quocunque modo feparare, Convenit ergo cum Germanico fillen five villen pellem derrahere, cutem lacerare, excoriare - abfillen. Belg, afpellen. AFFOUAGE.) Ab Italico foco, ignis, formatum eft verbum Latino- barbarum, affocare cujus derivarım eft affocagium five affulagium unde Gallicum affouage jus czdend& fylvarım quasdam arbores ad domeeflicos ufus, potifimum ad ignem in foco, vid. Du Cang. Gloff. affocare, AGACE) ltalice gazza, Germ, Hetze, pica, eft onomatopaia, a cla- more hujus avis, „AGACER) ab Italico aguzzare ı denti. Hifp, acuciar, agacer les dents, quafi acutiores reddere, non vi mordendi, nam hebetiores fa&ti funt , fed quia quafi irritati fürgunt & longiores fa&tı videntur. Belgice dicuntur Zoo» mighe, oft eggighe tanden. Germ. aufgeftandene Zzhne, AGE, äge) Menagius derivat a Latino ztas ztare ; mallem vero a Latino «vo.In fyllaba finali v,(@pe in g mutatur, quemadmodum cage pro cavo five ca- vea; neige pronive; diluvio,deluge; alveo,auge: itaäge prozvo, A initiale in voce age fa&tum eftex aage fiveut olim fcripferunt eage. Hinc nora contra- Etionis hoc & diflinguit. Refponder preterea genus vociszvum. Latina enim neutra amant articulum Gallicum /e, ut le vice, vitium ; le fervice, fervi- tum, Dominus Jacques le Duchat, Confiliarius Regius , nuper Berolini mortuus, membrum Regie Societatis Scientiarum , & in Etymologia Lin- Ee3 guz 322 P.III. N. XL DE SECTA ELPISTICORVM. gux fox Vir exercitatiffimus, quem hic honoris caufa nomigo, objecit mi« hi, in lineolis,, quas fubinde notis his meis adfcripfit, fi äge ab zvo deriva- tum effet, manfiffer ege’ut ex zquale, zquitas zternitas fecerunt Egal, quite, &ternire: Refpondi, äge contrattum ell e corrupta, Pronunciate aage five ea- ge,nec immediate ex ztate, alias (cripfiflent etc, ur ex zftate fit etc, idque non fine confufione harum vocum tam diverfe fignificationis, AGIOS , affıquets) on ditä Paris, addit Menagius, agios de marice de Village, & putat, quia hec non haber convenientiam cum Graco &yı@s € @eos, quod ultimo jejunii quadragefimalis die in Eeclefia Romana auditurt eam non poffe effe ab ayios. Sed &yios in templis eft adjettivum Sanktus, additur enim Deus, *Ayıos vero rufticarum eft fubftantivum, & fignificat fan&um quendam, cujus imago in numo vel cruce exprefla, fimplicitati ru= flicz ornamento & gemme loco efl. Dom. le Duchat hic in margine no- tarum mearum addidit, Quoique Menage n’ait pas vü le rapport, qu’ a ce mot avec I’ Agios 6 Theos du Vendredi Saint ; il eft pourtant certain quil vient de li, Pour s’en convaincre, on n’aura qu’ A voir la note Ile für le chap. 0.du ze, Livre de Rabelais , quem Au&torem Dom, le Duchat cum notis doftiffimis edidir, N. XI “TTACOBI BRVCKERI V,D, M, Confft, Affefl. & Scholarch® Kaufburani Reg, Soc, Scient, Berol, Membri DISSERTATIO HISTORICO - CRITICA SECTA ELPISTICORVM. gig Nter duavoure Hiftoriz, qu& humani intelle&tus cogitata pandic, vererum - que Philofophorum fenrentias enarrar, jure meritoque refertur, SECTA ELPISTICORVM,, five SPERANTIORVM, uni.ex Veteribus, PLVTARCHO 15 ® P.III. N.XI DE SECTA ELPISTICORVM. 223 his verbis(a) memorata: &i reosayogsudevres ’EAmısimoi PirccoQdoi awerri- Körorov Evay vod Biov TO EArrilew odmopaivorren Qu GVIL, XYLANDER ita tranftalie (b):. Phzlofophi , qui a pe, quam unice depradicabant , Elpifti- ci dieti funt, nihil effe pronunciaverunt, quod vitam magis contineat , atque Jpes: paraphraften magis , quam interpretem verborum agens , qui ad pr&- feritum tempus minus accurare retulit , que de fuo tempore dixit Plutar= chus. In cujus verbis ad vocem auvexrwörarovy quam maxime attenden- dum elt, que fpem tanquam certifimum & firmiffimum vinculum deprx= dicat, quo tota human virz ratio ira continetur, & colligatur quali, ur eo tanyuam pr&cipuo.nervo niratur, &t quodSymmachusapud PLVTARCHYM (c) fubjicit, ea vitam concondiente , animumque inter moleflias wit erigente, vir ta fere fit intolerabilis, ita, ut guicquid vita amabile & jucundum, continer, fpe potifimum abfolvatur, Ita enim Fo awverrinoy illud quod naturam rei quafi colligat, & in ftaru fno confervar, fignificare, veterum fcriptorum lo- ca facile obvia tellantur, Nec male CICERO wriay auvexriuny caufam co= hibentem in fe eficientiam naturalem interpretatus eft, id eft, que in attu pofita effe&tum itatim ponit , adeoque.eum in fe quafı continer, ut accura- te obfervavit Celeberrimus FABRICIVS ad SEXTVM, qui & alibi (e) circulum quoque vocat Jewenuz auvenrirorarov theorema ommium generalifimum y quod fuo ambitu fuaque natura reliqua fere omnia continet & abfolvit, * II, Etfi vero nulla veterum Se&tarum indufta abiit Viris do&tiffimis, qui in eruenda veteris Philofophiz hiftoria defudarunt; nemo tamen vel veterum vel recentiorum de hac Elpiltica fe&ta certum quid differuie, quod lucem Plutarchi loco accendere pofler, immo ipfa preftantiffimorum Criticorum diligentia nihil nobis de hac Se&ta detexi. Dum enim viri fupra ‚vulgi modum eruditiffimi, & in vereris Philofophie do£trinis atque fatis detegen- dis longe exercitatiffimi, ejus mentionem faciunt$ nihil nobis recitant, nifi locum hunc Plutarchi, fatis hoc ipfo teftati , fe in profufiffin& le&tionis promtuario nihil inveniffe , quod rei majorem lucem foeneretur, unde hzc Setta inter obfcuras & nemini intelle&tas manfit, Teftes volo Triumviros in Hıftoria Philofophix magni nominis IVSTVM LIPSıvM (f), AEGIDIVM MENAGIVM (8), & IOANNEM ALBERTVM FABRICIVM (h), Vous CHRI- $TOPHORVS AVGVSTVS HEVMANNS, Vir Celeberrimus, qua eft animi faga- 1 cita- (a) Qqs Conviv.L IV.q.4. (b) VI. ps w,302.Opp, Plut. (ce) le. (d) Pyr- rhen.hyp, II. A, 15. p. 132. (e) adv. Machen, 1, HL, 6.65, (CF) in not, ad SENEC, ep 134 p.m.234, (g)ad LAERT, 1, 6,17. pı zz, (h) Bibl, Gr, Vol II, p. 823, 224 PLIIL N.XIL. DE SECTA ELPISTICORVM. citate, & in folvendis veteris hiftoriz philofophicz felicitare, erudıtam de Elpifticorum feeta conje&turam E (i). .' I. Non-is ego fum, qui poft tantos viros certiora & meliora dare velan- deam, vel has tenebras difpellere fuftineam * licebit tamen & mihi meas hac de re conje&turas afferre, ut in medio pofitis argumentis videant , quid maxime probabile fir, Viri quibus de meliore luto finxit precordia Titan, $. IV, 3 Ita vero fehaber eruditiffimi Heumanni conjeltura , ur non negem, eam magna fe probabilitatis fpecie probare, prefertim elegantiffima eruditi« one ornatam. Obfervat ille, indıtam veteribus, pr&ter Plutarchum, effe hanc feftam, erfi dubitari vix liceat, certos homines ita fuiffe appellatos, Nec vero fimile videri, vel Tibullum vel Ovidiam ex hac fe&ta homines in- selligi, quorum uterque fpem magnifice depredicavit, quam vetus Roma Deum coluit, Sibi vero a vero non videri abludere, fi dicamus, refpexis- fe Plutarchum ad Chriftianos, qui, dum gentes pofthanc vitam fpe carebant (k), fpe Futur vitz omnes cruciatus hajus vitz fuperabant, derifi ideo a gentili- bus Philofophis, quod addu&tis TERTVLLIANI, MINVCH FELICIS , &2 THE- OPHILI ANTIOCHENI locis probat, quorum primus (1) refert ideo noftros ab hoftibus Chriftian® fidei Prefumtores di&tos fuiffe, quod vaoam poft hanc vitam fpem melioris vıtz prefumerent, Re&tum utique, fi ad rem ipfam, certiffimam (an&iffim® fidei Uroseow refpiciamus; que nobis alterius vie fpem, fi felices effe debeamus, proponit (m), & certifima brabeia promittit, cum gentilibus /pes incerti boni fit, fatente SENECA (n), Dubito tamen valde utrum ad Chriftianos refpexerit, & Chriftianorum facram future be- atitatis {pem riferit Plutarchus, Ä v Cojus dubitationis argumentum haud unum eft, Oftendit enim ver- borum Plutarchi feries, eum non de religione culture quodam Deorum, fed de Philofophis fermonem facere, certamque fe&tam demominare , qu& a primaria quodam do&trin fu= capite charatterem nomenque accepit, & Elpiftica di&ta fuir, Talem fe&tam Philofophicam , Chriftianam religio- nem fuiffe habitam Plutarchi tempore, vix idoneis evincerur argumentis & teftimoniis. Non ignoro , fetam fuifle dittam fanttiffiimanı religionem no- (i) a&. Phil, Vol, IIL.p.qs ar.fegg. (k) a. Thefl, IV, 13, (I) de tefimon, ani- mc 4. (m) 2.Cor, XV.19, (mn) ep, 10, p.m, 224. eonf, GATAKER ad ANTONIN, 1 IV, $. 21. p. u, 143, P.III. N.XI DE SECTA ELPISTICORVM. 215° noftram, verum hoc ad religionem cultusque divini partes fpe&tabar, non ad Philofophiam. Hoc rafpe£tu gentiles, Chriftianos non in verboriim &' fapientiz human® apparatu, fed in demonftratione veritatis & fpiritus di- vina falutis confilra annunciantes, homines putabant non &B,Aouö@evs tan- tum, fed & illiteratos , immo cum ratione infanientes. Cujus vel unus fa- cer Hiftoricus D, LvcAs teftis eft, qui (0) refert, fan&tum Paulum future refurreftionis fpem annunciantem ab Epicureis potifimum derifum effe, tanquam fannionem & defipientem; nec ipfe Divus Paulus difhtetur , Chri-' ftum crucifixum gentibus flulticiam vifam fuiffe (p), id eft doftrinam abfur- dam & philofophix contrariam, Hinc convitium philofophorum, Chri«, ftianos idiöres, id eft, homines rudes & illiteratos vocantium, Cujus te= ftimonia plufcula congeflit SEBAST. KORTHOLTVS (9), qui inter alia hxc af- fert; Philofophaftro slli apud LACTANTIVM (Fr) noflri'audiunt homines impe= rits ac fimplices ; Cecilio Natali, apud MINVCIVM zidem funt ludiorum rur des literarum profani , indoölı, impoliti, aggrefles, quibus non datum intel= ligere civilia, multo magis negatum differere divina : profanoque irrifort LVCIANO(S) Ihäraı dvdenzros dicuntur, quemadmodum apud \SIODORVM PE= LVSIOTAM (t) Ihares Avdees, apud ORIGENEM (u) dr Er icaries Efoudeveu- Bevor, apud HIERONYMVM (x) rufice fimplicitatis homines vocantur, Addi plura facile poffent , ‚& adjiciendus imprimis IiVSTINVS MARTYR (y), imo ipfe D. Lvcas (Z), nifi res ipfa fatis nota effet, nec aquoquam , quod fcio, vocataindubium, ' Unum tamen, quod in hoc argumento przcipue confi= derari meretur, adjicio : vocem ibarys non illiteratum tantum in genere, fed in fpecie quoque &PAcrcQov denotare, & cognitioni humanarum divina- rumque rerum opponi, Ita enim. DAMASCIVS in vita Jidori apud- SVI- DAM (aa) fignificanter: mayray rav na” Euurey rüv haray dnöims ng, Dir AocoQdav Exepvdes ; & ORIGINES non minus appofite (bb) : ds rugeyogesor Hevord@ie anodonevv Teis uerd TO meoreanivas emı DiroccQlay main en pioacıv Emm) rev Ihwrizev Giov. Qui cum ita fe habeant : ratio non Pater, quomodo Plutarchus Chriftianos, imperitie in philofophia publice accua- tos, PhilofophorumElpifticorum nomine vel laudare vel traducere poruerit, 2 &. VL Non tacebotamen,quod huic potiffimum argumento poteft opponi.Scilicet monebit Celeberrimus hujus fententie autor, non ita rarum effe, quod Chri- > 5 Ff ftiana (0) AR XVIN,32, (p)1.Cor,l, 23. (9) in pagano obtre&tat, 1, T,c,Xl, Ser. (rL, JV,c;2. (s) in vita Peregtini. (1) L,X, ep. 27. (u) contra Celf, L.II, (s) des.E, (y) Apol, IL, p. 78. @) AA. V. 132 ca) Tu II, v, Shwrns P« 97. Ed, Ruf, (bb)contra Celf, 1,1, p« 68, ed, Hocuh. 226. P.IILN.XLDE’SECTA ELPISTICORVM. ftiana religio philefophia dicatur; non patribus tanrum Ecclefiz folenfene hanc vocein fuiffe, ut Chriftianam religionem philofophiam nomidarent, cujus exempla copiofe collegere IONSIVS (cc), SVICERVS (dd), & Ipfe:Ch, HEVMANN\VS (ee), ut alios taceam , fed & do&tam fuiffe & verißmilem conjetturam STEPHANI LEMOYNE , Chriftianam religionem apud ATHE- NEVM (gg) vocari xensny PiAoaopiav, Ita enim fcriptor elegantiffiimus? MOTEE vngesav dryovres 4 megiutvovres To avereiov dsgov, du Oel ur dar vevr@ ös Fav TaUrÄV QiRoaopiav xensiv Evgevrzs ,voumev evay underös yeusodoy ie. Sicut ii, qui jejunant, expellantes, dum oriatur fidus ; nannqui.d= Ptimam illam Pbilofophiam excogitarunt, nefas effe exiftimant , quicquam guflare, prrusquam illud appareat: que non commodins ullı et applican+ tur. quam Chriftianorum coetui, Immo ipfum divinum fan&tıffimz religio* nis noftre au&torem ‚Chriftum , Philofophum: habitum: fuiffe a gentilibus Philofophis, & urtalem commendatum, cujus confrmandi orium nobisfe- eit, elegentiffima Summe Venerabilis MOSHEMıI eruditio, ‘quiid nuper pla- ne confecit (hh)z quıbus nihil addo, nıfl Lvcıanvm Deorum hominum irrforem (ii), Peregrino pfeudo-philofopho Chriftum comitem adjungere; quod xanıv royryv Tekernv Sanıyayev eis röv Blcv, quibus verbisad Orphi- cas & Pythagoricas:teleras & myikeria alludır, quıbus infenfisfimus erat ho- mo Epicnrea de Diis fententia totus occnpatus , ex quorum cenfu.noltum fervatorem fuiffe impie & abfurde putavit, Apollonio & Alexandro impo= ftoribus. quos falfe rider, fimilem, Ex quibus facile inferre quis posfit, non infolitum ipfis gentilibus Phılofophis fuiffe Chriftianos Philofophorum nomine non tam cohoneltare, guaım traducere, pin srocnnt!bs] 9. VI. Speciem fateor hc fibi prima fronte conciliant ,„ profundius tamen examinata parum ad rem faciunt, Do£toribus enim Eeclefie,quibus fanttif- fima religio philofophia audit ; longe alia fedir fententia, Hi eniın ad fpo« lia JEgypti, que Auguftini vox elt, id.eft, ad furreptas Hebreis, quod gui= dem.credeban: & jattabant, a gentibus do£trinas refpicientes; hasgne.libiy tanguam reliquras divinioris fapıentie vindicantes , divinum fyltema perfe- &tam- philofophian, Hebr&orum fcilicet & antiquisfinam referre putabant, hocque fenfu uaraıoAoyia gentili opponebanr, hanc tanyuam. diabolt pH vehe- 4 (ee) de fer. H, Phil LIE, c 4 p. 227. . (dd) in thef, Ecel. v,Philofaphia. (ee) Ad, Phil. Fol,I,po.feq. (HF) ObK.SS.p.987. (gg) Deipnofoph. 1. IV, (hh) in diff de turbata per Plaron:cos recentioresErclefia ad Calc, CVDWORTHI $.23, P+23, (ii) in vita Peregr, T. IV, opp. p« nı. 220, | | | n P-II. N.XI. DE SECTA ELPISTICORVM. 2:7 wehementer culpantes quod prolixius oftendit FR. BALIVS’(kk) , fuceinente ‚GODOFR, ARNOLDO (ll) : quo fenfu Plutarcchum ad vocem Philofophiz zefpexiffe, eaque Chriltian® doftrine illußffe dici ulla probabilitatis fpecie “mon licer. Arhenzi vero locus ita dubiuseft, ut ipfe do&tisimus Mona= ‚ & alibi (ss) "Oüros # dvie ders dsıs Amilo Tlerodev ds, vo d’ dmo iv. ovdeos Kanov, Optimus autem ille vir efl , qui /pe Semper fretus fuerit, defperare vero mali Viri efl, "THEOGNIS, "EAmıs Ev dvdemrrois ugun @eos ZcOAd Evess AAru d’ ouAupmoy d’ Eumeoimövres Edaye ) e Quod DL (er) id Inone, (5) in Here, fur, 3 Y zen P. III. N. XI. DE SECTA ELPISTICORVM. «29 'Quod ita vertit OviDIVS (tt) dad ni er Hac Dea , cum fugerent feeleratas Numinaterras ZE LDBET ENT In Diis invifa fola remanfir bumo, THEOCRITVS, (uu) re ’Ermides iv Quolew, dvEAmısor de Iavovres. nz Spes ejt inter wivns , mortuorum vero nulla fpes ef.‘ Plura non addo , invenienda apud STOBEVM(xx) & Norilegos alios, inejus- -modi fententüis colligendis diligentes, Dubito tamen vehementer, an guis oculatus Poetas Grzcos in verbis Plutarchi deprehendere quear, Nominat is enim Phlofophos; id eilt ‚tales, ‘qui do&trin® certum Syftema condunt, id- que vel fpei inzdificant, vel ad fpem tanquam ultimam metam (. utrumque enim patitur vox diverrinoß)) referunt, Deferamus itaque Po&tas quoque, »nec congeremus anxie-Hiltoricorum fententias fpem depr=dicantes. . Quis ‘enim feriptorum fpeiyubi occafio tulit, laudis tabulas non fufpendit, & quot -ita habebimus philofophos? Grzcanicz itaque phlofophorum fe&tz! pera- "grande funt, & videndum, num inter eas (yltema aliquod inveniararj-quod -a fpe, que viram quafi continer, & ejus miferias’demulcet, tanquam a fine philofophieElpifticorum nomini originemargquemätälesdedir, - 1." . IX, 4 Antequam vero curiofo oculo PhilofophorumGr&corum caftra perluftra- ‘mus, juvabit admodum hanc rem, obfervare, quod Hiftorie Philofophize “yeteris peritis fatis notum'effe püro, feltas Grecanicas, non a conditoribäs “tantum fuiseorumgne patria,öt 4 loco,ubi docebantnr accepiffenomenJonico- “rui,Söcraticorum Platonicortim Ariftotelicorum vel Peripareticorum, Eleati- “ corum,Stoicorum, Epicureorum; fed & a varia fyftematis conditione , fco- “ po, argumento modoque philofophandi fortitas effe appellationes & nomi- "na. Malo id veterum verbis, quam meis, exprimere, etfi’in’re farisno- "ta teftimoniis vix opus fit, "Eleganter LARRTIVS(yYy): Tay"@iresedav'cı plv ano moNav weoanyopeödncev, ais.cı HAsiandı = = erde ine rernan, es dı "Ausdnuaikoi ag) Zrwine), dmo auumrondrav de os dı Ilegmarnrinin "X dm onoundray, ws di Kuviol: di de ame diaAtaeav, Ws d4 "Eudasmovs- "ol, rıvs dm cifeens ws dı DiAuryIes, na ’Erienrino), no) Avadcynrind Evo) dm diduanirav, es dr Zamgarınoı, a] Erınougeacı, x TE Onole, Ro] 01 uev dmo Ts weg) Disw mewyunreiaes Dvamol ds de imo vis mept To nInexonns 'HIwol Ausienrinei de dacı Tfv ray Acyav reeIoeav naar p/6ev- vu, Pbilofophorum alii @ civitatibus funt appellati, ut Eliaci, Megarici, f Ff3 Eretri- (tt) de Ponto I, I, Quod eleg. 6. (uu)inldyl, (xx) Eclog, Ethie, Ser, CCXL p+ 853. cd« Wechel, (yy) L 1, 17, B: B a3 .P.IIL N,XI DE SECTA ELPISTICORVM. Eretriaci, Cyrenaici ; alit a locis, ut Academici, Stoici; quidam:ab.accidentalt eircumftantiayut Peripatäticiz; nommüllira cavillationibus, ut. Cynici ; alit ab affetionibus ut Eudemonici ; quidam ab arroganti opinioney ut Phialethes Ecle= Eici & Analogici. Sunt & quidam a Preceptoribus diöi, ut Socratici, Epi- eurei ; itemque alii , qui de natura.differuerunt, Phyfici, ali qui circa mo- res occupati‘ erant, Erhiei „ceteri-a differendo verborumque weumine Dialetick vocati funt.- - Accuratius SIMPLICIVS zz), appellationes: philofophorum in feptem claffes diftribuit, nomine feete-defuinto vel'a conditereyur©Platoni- ci, vel a patria.conditoris, ut Bleatici, vel loco ubiiphilofopkabatur, ut. Stoiei, vel ab accidentali operatione, ut Peripatetici, vel a judicio in philofopbando -adhibito, , ut. Ephellich., vel.a fine pbllofopbiei; ut \Hedini , vel.a-genere ‚vivendi, ut Ojniei- Verba Gr&ca habes;apud MENAGIVM a); qub& Gmilem AMMONII locum. b), exhiber, cum-his conferendum,: Ex his-vero philo- fophicarum fe&tarum nominibus clare patet, unam eandemque fettam duo vel plura.etiam tuliffe nomina, & Platonicos ä conditore quidem nomen, a.loco: vera ‚Academicorum appellationem:accepifle ;. Ariftippi-vero fequa- sces tum. 4 conditoris patria Cyrenaicorum tum a fcopo 'medioque philo- fophiz fux Hedönicorum nomen £uiffe. forticos; ficque in-ceteris rarionem appellationis etiam a fyllematis arque dö&trine fumma, medio, modo, fine -fuiffe du&tam, Re£te,itaque in hac noftra difquifitione, nili fallor, pedem promovebimus, frnon ‚allam, aifi jam.cognitam & celebratam. aliquam »Grecorum feftam fub-Elpifticorum nomine queramus;; cui fcilicet. pr&ter -nomen,folitum atque celebre, aliquod minus celebratum quoque hfit, ‚Ni- hil’enim.itanos,impediet, quod Elpiflicorum-appellatio uni Plutarcho ufur- päta ceteris tacearur, , Ejusmodi,enim cogaomina, fecundaria (quali, fe£tis - data (zpe dedecoris & ridendi caula, &'cre srouuerwv ,; quz fupra LAER- -FIL vox fuit, indeque ufunon fatis adhibira. - Philalerhes, Analogicos, Eu- ‘demönicos,nobis propiwavit Laertiust quis vero non obfeura hec & incerta „momina.effe farebitur , herebitque, .cui potifimum fette adfcribar? . . Agedum itaque, accedamus propius Grecanicos philofophos, & Inftratis ‚eorum fyftematibus latentem , fi qua licer „.protrahemus fpem vex.tenebris, Vbi vero ad .antiquiffima philofophorum 'genera 'refpici- mus, .nihil tale invenimus in. Jonicorum fe&ta,, nihil’in ‚Eleatica,, Illa „enim ad naturales rationes hujus univerfi.fola -attenta , de .eficiente & fioali caufa ,liceat ita logui, parum fuit follicita, hocque.ipfo Atheifmino- „itam a plurimus mernit, jure vel injuria? hicnon dixerim,. Qux caufa quo. que eft, cur Socrates ex-horum Schola ortus, philofophiam a celo ejusque Kr 'Y) | M " con- (22) Praf, Cat, Arift, (a) adl. c, Laert, (b) ad Categ. Arıkt. PIIILONIXNDE SECTR BEPISTICORNM! 291: contemplatione ad terram & animum humanum dedaie, ut felicitacis hu man ratio eo magis in’philofophia haberetur, : Elearici‘verovad Leucip - pum usque,dum univerfale principium‘ adhibuereumumtoram infinitum, fibi fimtle,'immobile, immurabiley-quod'omnia. comprehendir,- fpem' quoque) murationis & reitituendz felicitaris hömimi promitere' non poteranr, quip- pequi & ipfe jam-hujus univerfi parseft‘, nec fperare potelt , quod non: adtw ipfe jam poflidear, Idem fere de Heraclito dixerim, qui'animam Der particalam cum’aliis feeit, rattonibus-univerfi ita implicuir, ut extra fe ni- hil homohabeat, quod fperet;. &in homine quoque dum finem voluntatis fummumque bonumin Zuxpesyjoes five beneplacito conflitnir, quod in ipfo homine jam refidet, ad fpem futuram, do&trine fcopo, refpicere non potuit, Nec meliorem locum in Syftemate Leuccipi, Democriti & Epicuri fpes're- net, qui philofophi, ut erant illis infenfisfimi, qui rationes fenfibus non 'per- vifas rerum narutz explicandz adhibebant, ita totum fyftema funm fie ador- nabant , ut poft ınortem nulla homini fpes'remanerer, immo ipfa hzc fpes a dottrine fue Oeconomia prorfus exularer, Quid enim fpes, fi fortuito atomorum concurfu, fine mente, fine direftione omnia oriuntur & fiunt, fubitaque refolurione fortuitoque cafu extinguuntar, Omnia hic ad pre- fentem virz confidentiam & acquiefcentiam referuntur: interpretem volo fe- nem Gärgettiuim, qui zugies dogs Ita clandic:. Soc vo duvapım Eoxyov Fol ro Nadiev neirıza en ray Önogelvrav magurnevdsacIe, duroı Kay Eblusav ner’ AAN Amv ndizor. 2ui iis viribus fuere, ut certifiimam ex finitimis confiden- tiam compararent , ii jucundijlimam inter fe vitam transegere; referente LA- ERTIO (c), Idemfaciledixeris de AriftorelisSyftemate, quidum Ethicam fu- ‚am parabıli& civiliinter Gr&cos felicitari accommödavit, virtuternque in me- diocritate pofuit, locum vix habuit, ur-fpem majorisfelicitatis fuaturo hominis bono ponat, qui fummam jam in fe felicitatem ex mente Stagiritz pofider, ubi ad hanc meram in hac vira pervenerit, Defutura enim follicitus non erat Ari- ftoreles, $. XL Reftat adhuc haud deterior Philofophorum pars, Pythagorz feilicer & Socratis fchola , quique ex his prodiere Platonici, Cynici & Stoici , inter quorum doftrinas fpes ira emicat, ut lenta folent inter viburna cupreffi, Pythagoras enim ad maximam fpem erexit difeipulos; & poftquam eos docuie - Müre d&Xmr’ Enmilen anre TıRndew, Non fperanda non jperäre neque quiequam habere latens, tandem hunc Philofophix finem ere&to digito oftendir: ee d Ba öte 2 & dıYeg' EAtuSegos EAIns , 0a80y aNavareN eis außer ah , dur Erı Iunros, (JUXS, En & Re en quod pP - 23° PAIILNIXLDR SECTA ELPISTICORYM; guod ita vertic CHALCIDIVS. main | run ‘ .Corpore.depofiro cum liber ad ethera perges en oaÄtee i ı Euades.bominem, faöbus DEus atheris alien cu v0 .20 200 Quz verba aurenm carmen-magnifiea voce claudnüt, &fgillo quafi, quSes: | necz voxeft; muniunt, fi non ab ipfo Pythagora, quod:Jubens concedo, ab . aliquo tamen genuinorum difeipulorum profe&tum, forteab ipfo Einpedocle, qui in eundem fenfum apnd SEXTYM EMPIRICVM (d):&LAERTIVM (e): Xaiger' Eya Univ Oeds außeor(Os; duners Iinrosn 00, TloAauoy uerd ränı rerinv@&u bonn | od Salvete,.ipfe Deus vobis ego , mortis.£I expers Sum cun&los inter decoratus, sw Quam Pythagoreorum fpem , tanguam ultimum Philofophiz finem defendit Pythagoreifmi monftrator Apollonius Tyaneus apıd PHILOSTRATVM (F)«: Non itaque.doftrina abludir ab Elpifticorum nomine fe&ta Pythagoreorum:r videntur tamen.mihi verbaPlutarchi commode ad hanc fe&tam trahi non pofle; ı ea enim diu intermortua, inter Graecos afleclas non inveniebat: Plutarchum.. vero de fetta:recentiore, & adhuc fuo tempore vigente loqui, feries verbo-. rum fatis luculenter evincit, üler st or ö $. X: e Propius itaque accedere ad Plutarchi tempora heceffe eft, & celebrio«: res examinare.Philofophos. later quos fi Platönis fchole primum locum. dedero, nihil faciam a judicio vererum alienum, Quid vero defpe, ımaximo , humane virz vinculo& fulcro Plato ? Judicabimus de Philofopho ex Prace- ptoribus. UfuseltverotumPythagorzdifcipulis,tmmSocrate: abillisfpem: future vitz hujus (atisamplum premium potuiffedifcere,jamevietuniefl,nec: ex alio fonte deduceudusultimus Philofophizx ejus finis; quiieft Deo quantum- poteaffimilari; quod quiaalibi prolixe probatum dedi, hic pluribus adftruere. fnperfedeo, Socrates vero, quidhacderedocuerit, nemo elegantiusexpofuit,: ipfo Platone, qui in celebratiffimo dialogo, quem Phedonis nomine in= fönivit , & in quo ultima Socratis elegantiffime expofuit , in eo torus eft, ut oftendat magiftrum de immortalitate animz perfuafum , hacunicafpe ,’ non przterite tantum vire, fed & preefentis miferias , inftantisque, mortis metum fnperaviffe,; - Totum defcribendum efler preftantiffimum cölloguium, fi plenis plaultris congerere vellemus, que de magna hac futu®' re virz fpe ibidicuntur: libabimus tamen pauca Latino TICINI ore, ut bre- vitati confulamus, ‘ Ita vero philofophus inter Gr&cos maximus : Nifi me migraturum putarem: primum quidem ad Deos alios [apientes © bonos; ie: (d) adv, Math, LLl 302, (Ce) I. VIIL.LS4, (HL VIEL a7 6. pr 315 ' P.II. N.XI. DE SECTA ELPISTICORVM. 233 de ad bomines defundtos, bis, qui bie funt meliores, injufle agerem, non mo- lefte ferens mortem, Nunc certum habetote,, [perare me ad viros bonos itu- rum , fed hoc quidem haud omnino affeverarem, Quod vero ad Deos Domi« nos valde bonos ituros fum, certum habetote, fi quid aliud ejusmodi, €I boc uti- que me afımaturum. Propterea baud fimiliter mortem molefe fero : fed bo» no animo fum, fperoque fuperejfe aliquid bis, qui defun&ti funt, atque ut jam diu dicitur, multo melius bonis fore, quam malis, In fequentibus mox ratio- nen hujus fpei dare juffus, promittit, fe rationem redditurum,, ob quam fıbi videatur vir , qui per omnem vitam incubuerit Pbilofophiz, merito, magna cum fiducia imminentem expeölare mortem, atque bona pe ejfe, fi ibi pollquam bine migraverit, maxima bona reportaturum, Sentiebant (atis difcipuli So- cratis, ad hanc fpem pleraque totius philofophiz capita collineare , unde Cebes fermone fufcepto hanc potisfimum optimo Magiftro objettionem for- mavit: Profeölo fi effet anima alicubi collelta in femetipfam, Tab bis ma. lis, que tu mgdo narrabas , liberata, multa nimirum bonaque [pes effet, 0So- erates, vera, que dicebas fore: Caterum ad id fortaffe perfuafione fideque non parva opus elt, ut credatur, animam fuperejfe poft interitum hominis atque ali= quam vim atque intelligentiam habere. Quam objettionem ita probat So- erates , ut addat probabilitarem hujus fpeı future vire anımorum ex ve- teri fermone fatis conftare, quam deinde rationibus quoque munit , quas apud ipfum Platonem legiffe, neminem ponitebit + hic fane adducen- de non funt, ne limtes excedat differtatio. Saris enim, qu& allara funt, evincunt, qu& fpes animo magni philofophi infederit, qua moleltisiima & triftisfima vie fata emollivit, Fluftuabat aliquantum Socrates, ut patet ex fine dıalogi, & pridem notavit GATAKERVS (g): verum hocElpifticum, utita dicam,Socratis fyftema non evellit, fed roborat. Ducebatur potisimum Socrates adcredendam fururam animorum vit= fpem, vereri traditione, ratio- nibus confirmata; quod cognitionis genus , uti ab omni meru contrarii phi- lofophum liberare non poterat, ita tamen fpem excitabat, qua eft probabi- lis perfuafio de Die futuri boni: alias, fi invi&tis & ındubitatis pror- fus rationibus ıd eviciffer Socrates, fpes non fuiffet amplius , fed certitudo, Nonerrabimusitaque, fi Socratem, ut plerarumgue Gracanicarum feftarum, ita Elpiftice guogue fontem Parentemque faciamus, “ Mur $. XI, Socrate ita vitz miferias {pe melioris pofthanc vitz condiente; mirum non ell,ex hocfonte ad Philofophos, qui exejus fchola prodierunt, hancguo- que dotrinam dimanaffe; exquıbus difpiciendum jam eft, cui potiffimum fe- > Gg ex (g) al ANTONIN, L.IV, S21,p.143, 234 P.IN.N.XL DE SECTA ELPISTICORVM. &tznomenElpifticorum conveniat, Etquod ad Platonem "quidem attinet, is haud uno locofpem hanc condimentum hujus vitz atque fcopum efle prodi= dir. Inter aliaadmodum luculenter (h), Cephalus ad Sorratem de commo-= dis & incommodis fene£tutis differens, certe /eias, inquit, quod pofßquam eo de= venit aliquis, ut brevi [e moriturum opinetur, ineidit in eumtimor, &Tecura que dam eorum, que in [üpersori vitaneglexit > etenim fabule, que de inferis dicuns tur , quemadmodum eos qui injufte egerunt, penas illic dare oporteat, irrife ha- lenus movent tum animum, ne forte ver« int , [ufpicantem : atque ipfe five propter feneötutis debilitatem , fed quod alteri vit« propinquior illa acutius vi= det ‚follicitudine &T’timore plenusredditur , atque reputat examinatque , fi quem injuria aliqua affecerit. Qui ergo invenerit multas ejus invitainiquitates, ex ipfo fomnotanguam puer: frequenter excitus extimefeit , Tpeflima in fpe vivir: qui autemnullius injuri« fibi confeius efl, huic jucunda fpes femper adeft, opsima fe- neälutismutrix , quemadmodum Pindarus ait , veölenamque o Socrates cecinit. ‚Quicunque videlicet jufle [anleque vitam exigit , duleis eum [pes, comitatur, cor nutriens , [eneöfutemque fovens, que maxime bominum volubilem gubernat a= nimum. _ Nihil poterat dici magisad rem aptum, quam jucundam fpem vitam Gn&am juftamque comitari, corque nutrire & fenetturemfovere, quod Elpir fticum Syftema maxime comprehendit, Non vero Plato folus ita ex fchola Socratis, fed & Cynici ab Antifthene Socratis pofteritas, Inter quos appofi= teadmodum Diogenes interrogatus: 73 ray narı Fov Ciey aingorwroy , guide nam in vita extremum ‚1. €, quis fummus atque ultimus finis fir, refpondit: Se (1). $. XIV, . Nemo vero majori apparatu magnam hanc futurz felicitatis, fpem ad- ftruzit Stoicis; quorum conditor Zeno, ut Cynicum ex fchola Socratis magi- ftrum habuit,ita Philofophiz fux fyltema Pythagoreo Socraticoqueadmodum attemperavit, utalibifufedocui,. Et hzc quidem feltanon parta tantum ha- bet His, quz= ex Socraris ore percepimus, fed &t majora quoque & talia, que fatis manifelte evincunt, ad fpem futurz poft hanc vitam felicitatis erexiffe animos, kacque potifimum medicina fefam eura & follicitudine mentem fuiffe confolatos: fic ut virz condimentum, vinculum arquefummam, future vitz fpem effe cenfuerinr. Non ignorum eft Phyfiologiz Stoicz gnaris, Phi- lofophos hos, qui ex Jove& materia omnia eduxerunt, docniffe, rediturum poft mortem ad Jovem animam,& virtutis quidem alumnorum adfidera elatam cum Diis triumphaturam,& inter fidera collocandam effe. Hucprzcipuz Stoi= sorum fententiz de animz fede poft faa fuperflitis, erfi verbis magis , ae re ter (bh) deRep.l.I, (i) STOBEVSSerm. Bth.CCLXI, pı m. 814, P.IIK N.XI DE SECTA ELPISTICORVM. 35 ifter fe Variant, quastamen enarrare hujuslocinoneft, videndas apud IVSTVM Lıpsıvm (k), Een fedem quoqutead tenıpus infra lunam intermediam pur=« gandis &eluendis a fordibus animis affıgnavere, dequa re videndus SENECA (1) ubi ira Stoicorum fpern exprimit : Integer ille nibilque in terris relingtens, Paulumque fupra nos commoratus, dum expurgat inharentia vitia, fitumque 0- imnes mortalis avi excutit „deinde ad excel/a fublatus , inter felices currıt 4= nimas, excipitque illum cetus [acer, Scipiones Catonesque, Pater tuus, Mar- cia illic neportem fuum apvlicat fibi © vicinorum fiderum meatus docet, Qux ut appofite ad Syfterna Stoicum & congruenter dilta fun, ita potifimum lu= ceın capiunt exiis, qux de ftatu animarım poft mortem magis QrAcocdnas CX mente fuorum habet ÄANTONINVS (m), & &5 Toy aiten neSiscinevag \yuxa) Zar zosov gumpesimocu, merubainAouci xy Xeovray, nal Efoimrovraj eis rjv TOv EAav omeguurnav Aayov dvemapböpeven, Anıme in aerem translate , ubt aliqnandiu ibi perfliterint, mutantur, funduntur, fuccenduntur , in feminalem univerfi rationem (qux ipfiffimus ftatus Chaoticus vel fi mavis, ipfe Deus, Ju- piter, Natura Univerfurn, etc. Stoicorum eft), recept«. Hexe illa fpes, hec eonverfatio cum Diis, immo cum ipfo Jove , hc vicinitas fiderum efl, quam tanguam maximam fpem hominibus propinabat Stoica familia (n), Ubi non poffum , quin adfcribam magna verba sENECE ad Lucılium fuum (0)% eum venerit ille dies, qui mixtum hoc divini bumanique [ecernat , corpus hoc ubi inveni, relinquam ; ipfe me Diis reddam, nec nunc fine illis Jum, fed gravi terrenoque detineor = » aliaorigonos expeölat, alius Batus nondum celum nifl ex intervallo pati poffumus. Proinde intrepidus boram illam decretoriampro- Spice. Noneft animo fuprema, fed corpori, Dies ifle, quem tanguamaternum re= Jormidas, aterni nataliseftl. _Depane unus, quid cunfaris, quafi non prius quo= querelidlo, in quo latebas, corpore,exieris, Hares&yeludlaris? - - aquo ani= mo nunc membra fupervacua dimitte, & iftud corpus inhabitatum diu pone: feindetur, ebruetur, abolebitur ; quid contriflaris? sta folet fieri, pereunt fem- Der velamenta nafcentium: quid ifta fie dihigıs quafi tua? iflis opertus es. MVeniet, qui te vevelet dies, &T ex contubernio fedi € olidi ventris e= ducat: Hinc nunc qwque, quantum potes, fubvola ; jam hic altius alıquid Jublimiusque meditare: aliquando u nature arcana detegentur , difeu:ietur ılla calıgo, &£ lux undique clara Pereutiet, Et hujusmodi quidem decreus fcater Seneca, Spem vero omnem in hac vira-ad beatam ejusmodi animz refo= Iutionem retuliffe Sctoicos, idem nobis differtiffimusteflisefl. Ita enim(p): Nulla caufavitz eft, nullusmiferiarummodur , fi timetur, qiantum potell, Hie vuden- " (k) Phyfiol, Stoie, 1, III, diff. XIV, pin. 328. faq. (I) Confolat, ad a ein (m) ad feipfum IV. 6.22, (n)coufs SENECA ad Polyb, 6,28, adHelv, c.17, (9) epr103, (p) ep,ız 235 P.IL N.XI DE SECTA ELPISTICORVM. . prudentiaprofit, hicrobore animi , evidentem quoque metum refpue; minus wi- ziumvitiorepele, [pe metumtempera. Ad .quem locum ipfe LIPSIVS conveni- entianı (etz Elpifticz cum Stoicis obfervavit,eam tamen fedtam denotari non vi- dit. Luculentius vero alibi (4) & appolite adhanc rem, ut Elpifticum facile co- gnofeas, ait: Fuvabat de aternitare animarum quarere immo me hercle, credere credebam enim facik opinionibus magnorum virorum , rem gratiflimam promit- tentiummagis,quamprobantium: Dabamme fpeitante, jameramfuflidio mi- bi, jamreliquias atatis infradta contemnebam, in immenfum illudtempus Ö in Poliflionem omnis avi tranfiturus. Plura in hanc fententiam facile lıceret colli- gere, nifi hzcjam fufficerent,ut oflendatur, ad parandum hocomnis vitz vincu- Ium & totius Philofophix moralis curfum quafi cohibendum, fpem £uturz felici- tatisvitzque meliorisprz reliquis fectis Er, adhibuifle, f XV, ; Rationibus itaque perromnem illam de fperantiorum fedta difquifitio- nem fubdudtis, vero ınihi videtur finilimum, Elpifticos:didtos fuiffe philofo- phos ftoicos, tantz fpei quam maxiıne patrocinantes, tradudta illa.ex Socratis, ° Platonis & Cyticorum fcholis in porticum, Objicies; cur vero Plutarchus Stoicos fibi intus & in cute cognitos, non nominavit? cur infolitam appellatio- nem retinuit? Dicam, quod fentio: Jocularem appellationem & in dedecus huic fedtz datam efle, facile feries verborum apud Plutarchum evineit. Qui cum Stoicos pungere fepius foleat: hie ubi lepido exemplo illos exagitäre poterat, ad fcomma hoc philofophicum allufiffe videtar. Vti enim Hedoni- corum nomen Arifippi fedtatoribus ignominiz ‚caufa hefit, & Heraclito oxorwod appellatio,immo& Cynicis nomen &70 Tod anoumarostelte LAERTIO (c): ita& Elpifticorum nomen Stoicz familie ridend& excogitatum efle facile quis fufpicari poterit, Abfurdum fateor, tantam tamque dulcem fpem ifto noimine derideri, ut facile quis miretur,, ignomini® caufe Elpiflicorum no« » men excogitatum dici. Delinet vero mirari, qui duo cogitaverit, quz rem extra dubitarioneım fere ponunt. Vnum ; Epicureos, Stoicorum infenfiffimos hoftes in hac fpe ridenda& refütanda potiflimum contrarios fuiffe, quibus fei- licet pol mortem nihil fumus (s), & ab his quoque appellationem hanc ortum accepifle videri, ut Stoicis zgre facerent, quemadmodum e contrario Stoic) €0$ tanquam voluptatis fervos & de grege Epicuri porcos traducebant. Alterum eft, Stoicos, fibi non fatis conflantes, & de magna hac fpe non fatis convidtos, poft jadtabunda verba in mortis hora trepidavifle, & incertos hzfiffe. Speci- men fi cupis: lege SENECAM (t) KANTONINVM (u),& mirare homines,a femet- ipfis ita diffidentes.parumque prefidij fuis praeceptis (tatuentes, Qnod ut feinper Epicureis ridendi Stoicos occafionem przbuit, ita in hoc ipfo quoque argumen- to (comma hoc fedtz Elpifliez generafle eft verifimillimum. Certe inter omnes Gracanicas fedtas nulli nomen tam apteconvenit, quam Stoicz; etfi propter fa- ) mx celehritatem & fedtz patronos ignominiofa ifla appellatione plerosque iftis peperciffe facile credam, & hinc rationem deducendam putein, cur NON alibi quoque fedtx Elpifiicz nomen oceurrat. © T NTVM (g)ep xo2. (r) I.fupracit, (s) LVCRET, L.ll, PLIN, Hif, nat« L, VI, cu 55, (t) epı 544 034 764 324 117% (u)l,c, Tonrtd. Am ae Plant herk Kt FEB YS84 ao) „er r EZ Se En N N a An Sn eTabıudaT a Ipa9g a u.3$ ag N nA a Da a | Bots Q y N r Cursus Com ifie “ ’ y “ j "A: ; 1 { , \ Yun ee N ee zZ Ze er „a N Ann eds x & A Cursics Comererer mensibus Octobri et Novembr; Er D; +0 Berolini BU ıp aanupernE - m — Dir4a Oel KIE Tabula! | 2 ri 22 Pag. 36.u.%83 * 0% CHE & *a F | Ex IBREE A * N Kor HH Orhreahern: az % avero horIKreligecär Be ha ah 920. 0.£. Ss x %7> ug Corneta * * &G N Ex || 78422. % E 2 *D24.08f. UAE upon = E Ca * er ee: Ks be E ErIL %* % nz INITRTTN FON en )a2 x ZEN BER INTER TR l ] u : ©; ZT: \\ Il Drachen. | Dre: ya | SE 5 a 1; arT uber h oO * £ NEN) 2# | 27 OL mpaHBE 6 N AR | EIN HL vi an. ! 47233 | Archad.2 50 h 179 Be aaa BLNE EN ML * Sk: Gerechr Prchb.2 >) | Site to Hg %* Cor ef [74 [E SE (WIN m — UN m ——_ il ZMNMITNTITTT ——__ HIBDTITEE ea erechh. ae 2 fi a ( orch« luviat ıles er& Masl ı itnargoarat DS lestacı . RS ys84 FEB x z= ee Ex Er RAR 6 S3 Ze: BR ss en u & N Sa . Nami fintei. abula NV. VE 7 „ y\ 1 ee, En DR Aue GuRr EL Az RATE DIRT er ug, . an Bu 4 - r NE ET ann riecht % ER — h er — E au ET LE: e ” N e : pe I % @ A N BR 54.63. 76. 92.1274 i , wr Tabl T.peculiaris =D pa9g. 124. uns Siltens figurasSinicas vocabulorum, - e re numariaSinorum numeri remiHunt. adaqva in oblervatione 2 a PR 1 23 Fr Brest Fer en He ker: « “ Pia IB 3 es ee RR en N i tar, REST, er : nor in nen nn je , „ N No & kr r 7 N nie x hi Venen et “> h u $ E 9 Na Fi a #5 er w sr DZ Deri u. Si H > re Tr A f n je &- De En . £ u“ sr. Tabula VIO ad magg- 199. U.19?7 N omunctio Planetarum die Febr. 23. annı 2265. Per Iul. Coniunctio Planetarum (ub Chizen - hio Anno z##9 ante nativitatem Chrilti oblervata. Arrchiem Coylella Boris X. 000. ‚Steltulz d dextram politz Ber planetarum die z 3. Febr. ad finißram vero . 29. Febr. defionant. ann HERV mruTE ERST; 5 rt. ware) d “Fr awisido 1 reıl”) mulst) nn nern Enz un pn . E2