CHRISTOPHORI. 

| A COSTA, MEDICI 

| ET CHEIRVRGI 7" 

| "romatum €9. medicamentorum 

in Orientali Tndia naftentium 
LIBER: 


| 


|, PrvRIMvM lucís adferens iis quz à Do&ore 
GARCIA DE Onra inhoc ge- 
nere fcripta funt. 


CAROLI CLYVSII ATREBATIS opera ex 

^ Hifpamco fermone Latinus fatlusan Epitomen 

. contraélus,C quibufdam notis llieflratus. 

Mo. Bot. Gardén, 
Lb oe 9 


ANTVERPIAE 
.— Ex officina Chriftophori Plantini. 
x OM. D. LXXXIL 


ILLVSTRISSIMO 
PRINCIPI AC DOMI- 
noD. Wilhelino Landgrauio Haf- 

.Íix, Comiti in Carzenelnbogen, 
Dietz Zigenhain & N idda,&c. 


Carolus Clifrus.. A 


A Ropnrrrinlucé£ante 


): 


bienni&á; Illuft: iffime 

SR ADS Princeps, C HRISTO- 
PHORI CA ICO STA Burgenfis in 
Hiípania Medici liber, aroma- 
tum & fimplicium quorundam 
medicamentorumin India na- 
Ícentium hiftoriam com pleátés. 
Eum fuperiore anno in Bri - 
tàánica mea peregrinationeami- 
ci cuiufdam opera pnactus,non 
modo auidé percurri,fed vtilita- 
temetiam allaturum cenf(ui iis 
qui Hifpanici fermonis ignari 
Ai. B 


"y d$ 


IPISTOLA 


: : 
funt,fi latinum facerem. Quam | 


. fane prouinciam vt fufciperem, 
^ impulit me natura , quz fimi- 


/ lium rerum cognitione mirificé 


. Hiamcum iisquz GARCIAS AB | 


femper oblectara fuit. 
VERVM, cum totam hifto- 


OR T A multisanté annisin eo 


genere comentatus eft , diligen- | 


aA : X 
tius confero , pleraqueferé om- 


niacx illis defümpta effe depre- 


hendo. Quamobrem & inanem | 


— RUE RT PM ST 


fore laborem, necnon le&ori fa- 1 
ftidium pariturum exiftimaui, | 


fi que in Aromatum hiftoria | 


G AR CI AE extát,híc retexerem. 


$ ERIEM itaq; capitum im- | 
mutansque admodum confufa | 


erat, & totum opusinEpitomen 
contrahés,ea duntaxatlatio do- 


naul, 


"T 


DEDLCATORIA:o7::440 —3y 
naui,quaz apud GARCIAM non. 
extare,aut paulo aliterab eo de- : 
Ícribi asivrid uerti. | 

ICONES praterea , quas: ad; , 


. viuumexpreflife paffim glotia*; ; 


tus , fuislocis infperferat, reiéch. Y 
quoniam planéi ineptz effent; & 
nihil minus quàmlegitimasftir«a 
pes referrét: vti ex vnica Catyóon 


phyllorá arboris effigie ( quam: 


. idcirco intuli,vt cum legitima; ; 


GaRc1AE adie&ta, conferreli- 
ceat) quilibet iudicare poterit. : : 

Qvisv$p & «- infuper notis :- 
nonnulla-capita illaftraui, vtin n. 
hocgenere folco,prafertim cum 
quid fimile, vel etiam diuerfum 


. apudalios Auctores legere me- 
, miniautipía experientia didici. 


TENvE M porto hunclabo- 
A: [10 


E EPISTOLÀ DEDICATORIA, 
remIlluftrif(simà V. C. benigne | 
fufcepturam cerco ftatuens, ip- 
fius nomini cófecrare non fum 
veritus.cüm quód Qerawzd ftu -.— 
dio fümmoperé dcle&etur, tum : 
vtaliquod faltem grati mel erga | 
ipfam animi fpecImen extarct, - 
pro fingulari illa qua me proxi- 
mé Caflellisexcepit, humanita- 
tc , atque infigni qua difceden- : 
té profequutuseft munificentia. 
Dv M autéopt.max: oro,vt | 
Illufiriffime V.C.omnia profpe- 
ra clargiri digaetur.VienneAu- - 
ftrie Cal. lan.M.D, Lx x xir. 


CHRISTOPHORVS A 
COSTA CHRISTIANO ET 


PRYDENTI LECTORI, 


zw Mwzs horhines fcire defi- 
y derant , inquit Philofophus 
? principio Metaphyfices.Tan- 
^ tt apud me fuerunt ponderis 

1272083 V& ca Verba, beneuole lector , vt, 
relicta patria, per variasregiones & prouin- 
cias, (apientes & curiofos quzrere inftitue- 
rim , àquibus fingulis diebus aliquid noui 


. edifcere poffem: quéadmodü olim fecerunt 


multi prudentes viri,referente D.Hierony- 
mo in Bibliorum prafatione ad Paulinum, 
Cv p1Dvs itaque fru&ü aliquem colli- 
gendi ex meislongis percgrinationibus , cu- 
ra fuit, vcdiuerfis in regionibus & prouin- 
ciis,plantarum,quas Deusad humanam fa- 
lutem creauit,varietatem obferuarem. 
Ponno inOrientali India , in D. Gar- 
ciam de Orta,Medicum Luficanum incidi, 
virum grauem , rari & excellentis ingenij, 
cuius laudes prztereo, quoniam tantz funt, 
vt cim multas enumeraífe exiftimarem, 
multó plures me fübterfugerent, |. 
ScRiPsir is librum Lufiranico fer- 
mone , cui titulum fecit CoZzguia de $zm- 
plicibus , Aromatibus , d M edicamentis In- 
3 ior | Voici 


vial radi T Xn 


AD LFPCTOREM. 


- 


. que diüerrere,& extra fepra ferri confaücué- 


'e.Sed & plutimicetrores paffim occurrunr, | 
quos tamerii Audoóris exiftimário &laus | 
ipfitribuédos minime patiatur, fed typogra- . 
phi & operarum (quz iri ciuitate Goa , vbi - 


ille fcripfit;mon adeó culta & expolite inuc- 


niütur vcin his regionibus)potiüsnegligen- - 
tiz : ledoritamémoleftia & cxdid pariünt, | 


Aliud pretetea libro deeft, üó' minus omnt- 


basnümerisabfólntus cen eatur,nimitü pi- 


Cutz & plátará de quibus agit effigies: quas 


parepue S maioris momenti; vtéredi- - 


ile cft, rebüs occupatus;infereré nó potuit, 
-CETERYM noftris hominibas eum Ii 


brum fiulrüm profüturum exiftimabam, f 


ad carügi rerum qüz in eo bon continen* : 
tur, notitiam petducerentur j fübiectis'ob 


eorüt ocilos exemplis & pi&türis ? nemineri 
autem id facile przftare poffe ; iiifi qui eas 
fuis oculis confpexiffet, & expertus effet: 
Iaqué patriz prodeffe cupiens ,& iti meos 
proximos amore compulfus , cati laboret 


viuum exprimere conftitui , multis aliiste: 


in mé recipere, & fin glas ftirpes integras ad - 


busadditis,quas ipfe confpexi; Dodor verá. - 
bc. RE t ! c wer] 


e, tum de quibu(dam fructibus iflic nafcen-.— 
"tibus: Vt autem eo libro de variis medica- 
mentis ,plangis & aliis rebus humanz faluti - 
cH agit : nonnulla etiam vibus hu- | 
maaisinutiliaattihigit, Dialogi(morum na- — 
tura ita poftulante,vbi collocutoresplerun- - 


dici 


9 


)! 1 21 


Grecos, Arabes,& Latinosccirca plantarü & 
aromarü cognitioné cómiffi für, partim eo- 
 tüneghgéua,pártim etià quód eor medica- 
menrorti natales cófpicere ná potuerint; fed 
cx incerusaliorum relationibus dütaxar ex. 
ceperintrveniatamé non.indignus céfebor, 
fide his quz mcis oculis cófpexi,, certiffima 
& veriffima hoc libro cóprchendere coner. 
; V. vero hunc laborem füfciperem., glo-. 
riz cupido non me impulit,aut vt doGtrinz 
maiorlaus quàm .mereor: mihi tribueretur: 
fed vnicus mihi (copus fuit,vt tuis cómodis 
Inceré infcruirem.Certó autc mihi perfua- 
deo,eciáli.vellitaré minusforte laudes, boni. 
tamen confulturü diligenti & laborÉ, neq;. 


improbaturü meum: animü,qui tam lógis &. 


variis peregrinagionibus ea cófpice ré volüe- 
21530901] ages. 


* 


10 A GESOCYWU TEAM. 
rim,quz alij ex folo auditu deftripferunt. 

N Ec inficias coquin hec elegátiore ftilo 
"tradi queant: verüm certá veritaté expolitis 
verbislonge praferendá effe cenfco.Eam ob 
caufam te rogo meam voluntaté , vti decet, 
excipias, neque operis exiguitate mouearis; 
nam licet moles exigua fit, magna tamen in 
eocontinentur. Quod (i quxdá occurrent, 
qua tuo palato nó arrideant, ea tanquá pru- 
dens omittito , & illud cogitato me tibi foli 
non fcribere, totá; effe opiniones quot funt 
homines:namq; fieri poterit, vt quz tibi in- 
vi erunt, alij probent. Id fi effeceris,cura: 

o vt alid maioré librü in mediü proferam, 
reliquas herbas,ftirpes;fru&tus, aues, anima- 
liaue cum rerreftria tum aquatica , quz in 
illis prouinciis,tum etiam in'Perfide & Chi- 
narü regione inueniütur, hactenus ad viuum 
non expreffa,& de quibus parum admodum 
fctiptá eft,cóple&enté:alia item obferuatio- 
nc digna , quz tibi for(ità magisarridebunt, 

FINEM itaq;faciam,in omnibusdo&to- 
rum virorü & candidi le&oris cenfürz me 
fubiiciens,qui ea duntaxat qux norunt, aut 
quz decet reprehédere folent. Eos veró qui 
inuidiz ftimulisagitati contrarium facient, 
obfecro, vt fümpto calamo primtim aliquid 
fcribant quod in lucem preferant : tum de-: 
mum enim intelligent , quanto facilius fit: 
carpere,quàm bene fcribere quod omniui: 
oculisexponendum eft. V AE. Liu 
: CHRI- 


CHRISTOPHORI 
lens derere e. HR a iE - 
Aromatum liber. 


DE ALOE, 


O rt1ionvM Aloeés vfus faniliari pM 


4 admodum cf! ad aluum purgandam 
in prouincia Malabar exbibenturq, fine Malabac 
metu non modà pueris , fed etiam gra- F^ c 
udis muliertbus in bunc modum: | 
; FOLIORVM vncias tres in fyu- Foliorá & «— 
fa fecant,e-additis duabus drachmis craffioris [alis ,lento: à sc dotis, 
mitiá, igne coquuntur donec feruere incipiant , colantur, | 
colatura additur [accbari vncia vna , totad, nocle (ub dio 
relinquitur ; pofftridie mane ciciter fextam. propimant fii- Eccá (am£* 
gidam iflam aquam ei quem purgare volunt , fomno, ab-. 5 "o 
fHinere iubent, deambulationem vero per cubiculum per- 
snittunt,vt celerius medicasmenttm operetur : tribus dein- 
de bovis ab aqua bat[Ha, quatuor vncias iu[culi gallmacei 
cum aliquot granis Mafficis exbibent : pofl horam edit 
e bilit vinum dilutum. Porrü augetur velminuitur dofis 
foliorum e» colatura pro eorum qui id medicamentum 
fumpturi funt natura C viriiis:neg, minus familiaris est 
bsc purgandi vario ( prafertim delicatulis ) quam Manna 
ant Canna fiff ule vecens pulpa; & quad magis mirum eit, . 
reliqua officitisrum medicamenta pre ifto re[putmt. 

CETERVM eodem ordine , quotosiu Europa , In- 
dici Medici purgautia medicamenta exbibere folent , fiue - 
firi fuckidrk aai rid 


142 CHRISTOPHORI A COSTA 
v4, 7 deinde quinq, boris ab efu.potu, C» fomno abslinent.- 
. 4Pümi — Owstempore finon purgabitur eger,ex Auicenna pracepto 
- Mafliches drachmas duas [Hllatitia rofarum aqua diffolu- 
Es Sae tat ad roborandum ventriculum dant , aluumá, inungzmt — 
. mentum e- [ubulo fellejlineofá, pannos felle madentes ventri impostit, — 
OUI ad proritandam expultricem facultatem , fi neceffe fit. Si 
verà bene purg.bitur, poft quinque illas horas à fumpto me 
dicamento, tres vncias wu[culi gallinacei tepidi exhibent, 
preterea nibil deinde vt aliquantulum dormiat permittüt, 
|. c paululum aque vo(aces bibat: etenim à fomno fab[equi.— 
- folet commodapurgatio, atqueplurimum roborari afferüt | 
"facultates natur ales ,ifculoillo, fomno, & aqua vojacea. 
CI Nam fi liberalior permitteretur paftus, naturalis facultas 
: $n eo concoqueudo eccuparetur , tardioremá, purgationem | 
qoliretur. EM : 
H6 eft vfitatior medicandi modus inter eruditiores 
Medicos earum Prouinciarum , quirationi maximé con —- 
 fentaneus eit: etenim fel foris adbibitum folutiuum eft jir- 
ritando expultricem facultatem. Carnium vero efus-mon 


. 


: 223.tta&t;' 


conceffus fulcitur auctoritate Auicenna. 
2.0ap.23. -—— i SOME ERE 
^ : DR-OPIOÓÉ- zt : 
Opij vfus, | VERE ins TOSS 4 
vik ca: | V VLGATISSUMVS eff apud Aphricanos C» Afia--— 


rei commo- Fi£05 Opij vfus:c eins efui ita affueuerunt, vt etiam abffi-.— 
dus. nere eo nequeant fine manifeflo vitz difcrimine. Ydipfaex-.— 
 perientia comperi dum Indico mari in. Lufitaniam redi 
rem.Etenim eadenaui vebebantur captiui Turcus quidam ,— 
natusin Aden , C alj quidam cum Turci ,tum Perfe cr — 
Arabes , qui clam aliquantulum Opi fecum detulerant, — 
quo propter penuriam veluti medicamento vierant | Éo 
- abfumpto,Ttircusille Adenfis ad me, Heustuinquit;quan- 
doquidem curandorum : egvorum in- bac nami prouincia ti. — 
bi data esl, certo fcias ; mfi mibi C meis fodalibus Opium , 
jt £r ebuer i5, 1 


haa. ret kl US 
—- A 


AROMATVM LIBER. 73 


prabueris,Viduii nos non fuperuicturos. Cim vero negavem.— 


Opitan me babere re(pondit: lllud ego elo vnicum veme-.— 


- dium;,qtto nos, qui Opy efui affueuimus y liberari queamus, 
— fifingulis diebus mane. vnicuique puri vini bauflumi pro- 


pines,licet nobis admodum arduum fit & t«diofum , quod 
nosira legi aduer[etur : fed quoniam nostra (alus ex eo de- 
pendeat nece[fario ferendum esl. Ex illus itaque pra[cripto 
vinum omnibus dedi , liberatid, funt , C intra menfis [a-. 
cium, vinum amplius gustare noluerit, nec illis obfuit Opij 


- defectus cuius v(us iam in defuetudinem abierat: imo cum 


illis deiude C vinum. C? etiam Opium dare vellem , neu- 
Uum cupiuerunt. 
: Ds racca.- 


La4ccaAn verb inpuluerem vedigere folent eius ve- cce conf 
gtonis incola, deinde colliquare admifcereg, quem cupit io.— 77 
colorem rubrum ,viridem nigrum ,lutetimve ; postea vel in 4 
bacillos tenues conformant , quales funt qui in. Hifpanias E 
adferuntur ad obfignandas literas , vel in maiores C cva[- € 
fiores,ad vfus mechanicos. Nam qui torno lecticas, fedes, 
vel alia quauis ex ligno cóficiunt «fi colore inficere cupiunt, 
folent eain torno verfarescrafiore(a, bacillos Lacca adma- 
uerequa celeri illo motu liquejcente ligna eleganté Lacce 
colorem recipiunt multis annis dur abilem. 3 

À vn fabri autem. C argentifabri-va(a. fua vacua 


- (vt firmiora,elegantiorad, reddant )Lacce puluete implere 


1 
E 


" a 
diit 1m 


folent , ead, deinde igm admouere vt Lacca lique[car , po- 

Jhrenib vefrigerari fponte finunt vel aqua wmmergunt. 

* : , 1 Quomodo 
CzrrzrR y M adulteratur interdum refina C cera: fed mend 


| — Adulterii facile deprebenditurex odore & mollitie fi frau- 


gattr aut vratur. ! t . 
Ponno Laccam non e[fe Diofcoridis Caucamum vt Liccanéeft | 
: à :::. Dieftoridi 
Serapio avlimatur , Amatus Lufitanm Commentariis in c eicondis 

dme pumum 
s z P4 


^ 


(14 — CHRISTOPHO RI.ÁÀ COSTA. 
| primum librum Dio(c enarrat. 2 3.probe aunotauit vbi d uo 
Lacce genera defcribit bis verbis. Web 
Caxamum | Q.YICVMQvE Caucamum Laccam effe putarunt, 
«8 laca di- mire errare deprebendunttr: cám Caucamii gummi odori- 
BEMMES ny fit; Lacca vero fiue commana, five fuffmentis expetita 
inodora pescipiatur : quam bodie Lufitani ex India adferüt 
rubram , tranfiucidam tinuris precipue deferuientem c 
Diac — Xt Officine compofitionem quandam praparant, Dialac- 
cam appellatam )qua vt certo [cnus,non gummi aut arbo- 
mi planteve alicuius gutta e$t. fed potius formicarum alata- 
rum fPercus fauagóve velut cera apum ec. Et paulo post: 
Laxaanif- — Es verbalia Laccaartificialis , quam infetlores pan - 
X morum vendunt,que ex fece Brafilij Verzing dicla C» cocci 
kt eius vfus. refultat: auam pilores pro conficiendo colore rubro ob[curo 
| maxime vtuntur. Hac vero Serapio inept? admodum cum 
| prima confundit Lacca: vnde bodie multi impudentiffimo 


errore Serapionis authoritate feduili, cam in compofitione 
Dialecce mifcemt. 


Ph 


Dr caPHVnA, 


Taeüz ex — HABvr tengesadmodum fritilli tabellas eum prxide 

Mise qua adferuabantur ,ex Capburé lomo confeclas , vti ex odo. 

üz. ve facile deprebedi poterat: nunquam tamen Campborzm 
ex[udabant,at fi manibus traCkarentur , folummodo Cam- 
phore odor in eis maior fpirabat. 

Ohua de — POR R o Capbura de Burneocitm muli) pluris esti- 
— A metur,prastantiord, it Cbinenfi; per Cates( eflveró Cate — 
enfi. pideris genu viginti vncias pendens) véditur , Chinefis au. 
Cate, pem per Bares,eslá, Bar pondus circiter fexies cetenas libr as 
Bar, pendens. Valet etenim ess qua ex Burneo aduebitur libra | 

Vna,quantum Cbinenfis centene libre. | 

: Cv itaqueillius tam vile fit pretium , plant explo- 

Rex China: eorum ej: opinio, qui illam 4 Rege Chinarum 4dul- 
[ - Veran | 


|AROMATVM LIBER. E ev 
Verari arbitrantur quandoquidem vnus fit ex potentiffimis E M: 
totius orbis Regibus: dequo eisá, prouinciis fi quis fermo- T 
nem in[lituere Citperet,magnum volumen confcribat opor M 
teret. Naim fi Regni amplitudinem , incolarum frequen- fand PEE El 
Ham,politie C gubern.ttionis excellentiam, e» diuitias fbe- 
es 5 nullum aliud in vniuerfo orbe eft. Imperium quod 
eum Chinenfi comparari pofiit. Et baud fcio an quifbiam 
tam confidentis fit ingenij , vt eorum qua ishic excellentia, 
€ perpetua memoria digna funt hbifforiam confcribere ad - 
gredi audeat cm omnia longe famam relationem, om - 
nem (uperent. Si quis tamen partem infinitatit eorum qu£ Gafpatde 
in China obferuzda fant, (cire cupit; legat librum quem de C'*cc. Chi- 


nenfis hifto« 
ea confcripfit Reuerendus pater Gafpar de Cruce Domini- tix au&or. 


cani ordinis monachus. 

VT. verb ? multis mercibus qua ex Chinarum regione Merees que 
aduehbuntur paucas perstringam funt argentea va(a diner- 5o, e 
fi generis [umma arte cr diligentia elaborata, omnis pra- uchuntur, 
terea domestica fupellex , vtiledlice , fonde feu lectuli ad 
recumbendum ex argento fculpto c» diligenter elaborato: 
maxima quantitas fericei fili fericeorumd, pannorum, plu- 
ramum Aurum mofchus vniones argentum VIII 65,01 - 
nium, murrbina va[aplurima, quorum ninulla duplo e[H. 

Whantut argentipondere, C pleraque alia cim ad buma- 
nos vus nece[faria , tum ad luxum C ornatum. Ego (a 
n? inde babui binas thecas ex folido argento. cum omni 
bus inflvumttis chirurgicis maioribus c» minoribus, vt funt 
Catteria .[pecilla,malleoli,Crc.ex 4rgPto confecta C» exor- 
pata [ummo artificio, vt nullus argen faber non miraretur, 


Drs MANN A. 


Pn TER £4 Manne genera que à dofffimo ab anne ge- 

Orta defcripta funt, alind in. Orggg venale confpicitur, mus venale. 

vanas Indie prouincias defertur , quédaue ftlebit Ex eius fa- 
pano adn 


^CHR. ISTOPHORI- T COSTA 


au 


7 plurimum vtitur. Diligentifimé autem ab bumuitate con- 


wandi ratio. joy, o(Po medicamentum fic deprehendi. 
Li odis d: M M vzrvM eovtebatur Medicus quidam Bricbmwa 
/— Witas, aes news familiaris degensin euntate Cochin, atque fum- 
-— mé bonitate commendabat , WegAVs preti vilitatem im 
auinuere eus preflantiam ;vilovis ideo prettj eflimari quo 
(00s Ham maior. quam reliquorzim generum illius inuepivettr 
Pola t e | quantitas ;. Citmm vero compofitum aliquid mili videretur; 
oce füfpicaricepi eum idin. fuis edibus conficere : femel enim 


— ome paulo maioribus conflat quam Calabtinasneque ita. candio — 
(00 atsid valéter purgat, quoniam magis folurinum efl rez — 
liquis generibus minori(a, eft preti. »vulgusprefert,eóque — 


An 


: Sd aii fernarà debet alioqui facile corrumpitur, Compofitum aum — 


-re[ciueram. omnino Manna eum carere , paulverà antà.— 
c auili dixerat ex Ormus ad ip(um. aduelit, paucis tamen in-—— 


^ terieddis diebus maximam Alius ecentis aibi ostenderat. - 


Cos cc quantitate cim. byemseffet ulleQ, naues vitro ditrof, 
nauigarent Tandem bonus Bracbmanes ( accepta à ine fi- 

/— giusmasoa 073 fides quàdin illis (altem prouinciis eum mmimé prodi- 
/» «ompofüo, Ws effem)fa[us esl. fe componi ea quam in Perfia ob- 
fexuavat ratione; videlicet; Amylum candidum (C purifit- 


Calabrinam «mulatur,S cammoneami c fenxinis genus Vi 
fa di&um ,quod.ex Bengalaaduchitur quódque Latbuidu 
grano fimile e$, (melo interdum polline radiis cüu[dam 

Dame. — 64dida lacticina,ctn nomé Dante; eit Saccharopauxillag, 
aliqua odorata aqua permi[cebat, fulid exponebat. 


act , Mannam euiufcumque generis » fed pra(ertim qua : 


Mamas CM ANNAM apte adulterarimibil mium , quando- E 


, dultezacur. quidem C lapides Bez.abares tanto artificiz m Ormus c 


in vrbe Cochin pronincla Malabar , vbi Rex degit adulte" E 
(tantur set lepitimiappareant.fallantá, etiam maximtex- — 
mersit iguofcendissprima, aptas quamifi franga- 


Dr. 


; i vivelqgtma demi queant. 


q.d dic E D d 


 AROMATVM LIBER, — — 42 
IÍNuvENrvNTV n interdum ba arboresfiue arun- Tabasir ib 
ftoria, 


dines votate Mambu in quibus nafcitur Tabaxir ytant& y, ss 


. amplitudinis C crafütiel vt ex ea cymbas faciant,qua linos 


viros capere poffint uon quidem eas excamantes, fed velictis — s 
folüm duobus internodiis excidentes ; Con[ccdere veo folent. Eius vellitas, 
fimiles cymbas bipi Indi iig, nudi(nam wmidos incedere in iis t 
tegiombus moris eft) edeveá, fimguliin eimsextremitatibus, ————— 


iunctis cruribus , tenenté[4, fingulis manibus remos trium —— 
" PT . ; ; 04 a ^ E NS : 

4tt quatuor palmorum longuudunis, quibus eds cyimlasim- scd 

pellunt tta dexteritate,vt etiain aduev[o vapidog, flumine 5, 


fumma celeritate nauigare pofnt , quemadmodum. ames. 
eculis con[pexi in flumine Cranganor, in quo plurimus et Cngenos 


vfus cyinbarum ex bac arundine coufearuim quoniam qui 
| eit vebuntur fecurioves fefe existimant à. Crocodilis , quos Croccdili. 


illi Caymangs vocant , snagno ntuinero in eo flumine ver-  Caymanes, 
fari folitis. Nam citm 8 ferocifimifint , (epenumeroimnam- —— 
uesmaiu[culas C minufculasimpetum facere folent;vt os 

qui illis vehitur apprehendant : Si enim aut in flumine aut 

m littore bominem, bouem bubalum , aprum , porcumsaut 


| quodcumque tandem aliud animal comprebendere poffint, 


illico deuorant . Indigene autem affirmant nunquam com- 
pertum effe vt cos qui cymbs cx Mambu confectis vebun- 
tur appetant,, fed fepentimero con[pectos effe natantes pro- 


* 


xüne illas attamen eas praterire fime noxa. 

red ps ErrbHANTE. 

^MiursrERA4vM preflant Elepbantinon mado in Elephantum 

P ephant 

tonttehendis oneribus. &* bellicis tormentis e loca im: locum "inifterium 
os . T Vi B ape " e hiftoria, 

«omntandis, (ed etia in muniis alis domesticis. Promufcide | 

Verb(qua veluti manu vtuntur ) onera cra[fo firmoq, fune 


E €olligare folent: funem vero ore apprehendentes , eum [amnis 
ES a fe 


ctocNE CHRISTPPHORI ACOSTA ! 
feu dentibis quos exertos babet, quoties opus et circumtol- — 
sunt deinde onera fublimia in aére ferunt , aut trabumt)fi.— 
«s nimium grauia fint, tanta dexteritate C» attentione; (pr&-— 
ouo, fertim fitis contineantur ves fragiles, c que effundi poffint) — 
vt buiufinodivesrequiriüt : nec,cim [emeliter confecerunt, — 
yia demonftratore amplius opus babent , tanta [unt meme- 
diapredts 0 eu 
Priwrvslib.:. mutis locisplarima de Elephantis 
memoratu diena vefertzat nos nónullg bic deferibemus mae 
gis fide digna. : 
Ciephants — VyigAnts opinio eff in proud Malabar Ele- 
fe mutuo cop : : "E 
intelligunc, Phanto mutuo fe intelligere. Loquttttm autem aliquando 
Aliquando 1A Prbe Cocbin ( qua illius prottincia tiolilis ciuitas esf ) pu- 
. dequunwr. jfco tesfimonio constat boc tnodo. ; 
Erts?naAs quidam in littore mari. vrbivtcino labo- 
vare folitus iam d, laboribus feffus , demtredire properabat, — 
| vt quiefceret: Profectus vero illius vrbis orabat illum. vtin 
labore pergevet , atque liburnicam. quam iam. commoueve 
inceperat n mare traducevet:venuztem Elephantum Pr2- 
fectus denuo compellere, blandifa, verbis demulcere coit; 
tdin (uam gratiam faceretita enim deceresquandoquidem 
in ferstitium effet Chyifliariffumi Regis Lufitania: Elepban- 
tus bec duoverba proferens, hoo hoo (qualingua Malaba- 
rica,vulgari C» v[itata in ea prouincia v qua Elepbas orinn" 
dus erat. figmficant;volo volo; )ad liburnicam redit, esmá, 
m mare impulit. ; esl 
Ip E M cim ipfius rector bora conflituta cibum illinon 
praberet,de mora. conque[hus est:vector vero id accidiffe 
wiebat,quàd lebes in quocibum illi coquere folebat , pertu(us 
effet , proinde eum ad: Cacabarium deferret re[arciendumz 
fert eum elephas : cacabarius negligentius reparat vector 
elephantum obiurgat,eum, contumeliofis verbu afficit,at- — 
que ad cacabarium cum lebete vemittit vt diligentius vefar- — 


MIT RUNTMS - "ur EI, Med, el prn e adi a hd 


AhROMATVM LIBER; ... — 74 
Gat: ver de induffria lebetemveparare fimulans,rimam 
etuget C elephanto reddit; quilebetem promu(cide fumens 
4d flumg dejert C aqua implet,quam; dum effiuere confi- 
' ét,magis pertu[um e[fe lebetem iatelligit, & ante cacaba-— 
Tü edesrefert magno barrituintonans: concurrunt. Regiu-. 
rum negotiorum Praefectus c alij multiscacabarius blanz. 
dis verbi veniam ab elephanto peteus lebetem probé repa 
14t,eid; Yeflituit ille verà minime ei fidens ,in omnii con- 
Jpectu ad flumen vedit, aquamá, baurit s quam dum videt 
non effluere , lebetem. oslendens adstantibus , quafi eosveb. 


ud 
"S 


| geste teiles effe cuperet,ad retlorem (numséfert.— 
NarVvRA gfatu eflbeneficiorid, memor,nec cti E-pbánd 
quam nocet nifi iniuria affectus, aut dum certa morbo cor- ica 
npiui quo veluti furias agitur , quod fineulis amnis fier f BB 
folerztum eium nemi parcunt elephanti fed obuii queime. r5 orbus, 
queprotérunt. s fes di NE H 
- A cctp 1r inyrbeGoamnqualegati Regis Lufitamia Goa vtbs, 
quiregim. potefiarem obtinent. decere folent', vt vnus ex 
. elephátis quiiffi ad Regis [eruitia alütur huiufmodi mor- 
(5 becorréptus, vinenla Gy catemas(nam folent ferrei catenis 
.. Stringi c laco quodain concludi donec morbolibeentur) 
di(rumperet ci per. vrbem vacaretum;fagientibus vero ome 
nibus,mancipiutis quoddam in vIni. filiclii gestans in pla- 
tea obuiam babuit, quod con[pecto élepbanto exterritum ad 
fuas ades celeri cuv[u.cüfugit quas vt aperiret filiolum bu- 
ni ante iantid exponit , mox, edesingrej[us wnua occlu- 
dit,pre metufiliolioblirtm zelepbas puerit confbiciens, pro 
mufcide leuiter, fnbleuans |, a proximtin bumile tectum, 
| quod à regione Vlaram edifi erat;collocat, ; atque a[picit a 
| pueristic fine dana cofitee queat deinde furibundus vlte-. ...— 
| Tiu progreditur:benefici memorz.tametfi fures, fefeotlen- 0o 
.— Hiit hic elephas , qui puerum non necatit , fedagnouerit fic — 
liieius malieris effe qua eas adesin babitabat quad, illi c 
b 12 


: peu x RR 
do  CHRISTOÓPÉORI' A COSTA, E 
- diis domeshieis elepbantis quotiefcumque istac tranfirent, 
panem aut fructus dave folita evat:nam buiu[modi cibos &- 
- aliaedulia ante filas edes venalia exponebat. | 
"Arrvop gratitudmis exemplum referam. Tn einfdem -— 
vibis foro vagabatur buin finodi furis. correptus elephas:: 
vir quidam eger effugere cupiens pronus cadit;elepbas mi- 
minie ei mocens promufcide comprebendit , € in [(camno 
|l Adi Aiebut bic vir;eod? locoilli ipfi elephanto, 
titequamin morbum incideret, magni quendam fructum 
aca fru&us. Tica imcelir appellatum (de quo nosinferius)fna manu pra- 
Me! CC CHROHURPNN voe 
teri 2OUA PY D vem Cocbin elepbas quidam buinfmodifu- — 
osos viis agitatus n lacuna quadam berebat;ad quam cinnjor- 
scr, Peracceffiffent inopinznter nonnulli pueri ; Elepbante con- 
exo o fpbdfo ames diffegérunt preter vnum qui ilic perfütirz— 
eum accedit. Elepbas adblandiens quodammodo , & pro- 
UU C dnufadedemuleens,leniter eum corripit fuod; dorfo mpo-. 
nit ; C perlacumam expatiatur , deindeillum: reponit quo. 
apprebenderat loco velutiletabundus. Cum ea qua ipfi ac- 
cidiffent puer narraret , multi viri ewm: comitati funt :fed 
procuYilacumavemanentes arbores con[cenderumt vt &tu- 
to [pecEavent quid ageretur, Puerum propius accedentem 
elephas velut anté corripit dov[og, imponit , e expatiatur. 
1d (epis 2 puero est repetitum donec blandisverbis(quem-.— 
admodum edoctus fuerat ) elephantum dento Wait. 
redderet, c in vrbem pellere. ^ 70s | 
ANT E vero quim buiufmodi epritudine C amoris 
furore corripiantur Elefbánfi, eos fuivetloves in agros de* 
ducereyitque ilic validis firmi[q," catemis ferreis constrins .— 
Morbiiue, tere folent: furoris enim indicium agnofcit ex quadzoleo- — 
eium & re JABateria,que ex illorum auribus effluit. Medicantur an- 
medium. — fem buic egrirudimi ipforum vettores, grauiter illos obitr- 
gando,C* rationibus demonfhrande (probé etenim. audisum 
: ei. 


e eril Reges 


ARMATA LIBER... Wy. 
e intelligunt ) vilis c degeneris effe animi ob amorem ita 
in furias: agi:deinde certa quadain medicamenta illic »i- 4 
tata adlibent. Maxima eorum caíligatio esl. orauibus iod 
bisillos obiurgave; tametfi interdum anteriores pedes fuble- 
ware eos iubeant planta[d, cum bamulis ferant dicentes 
fefe eos vti pueros cattigare ob flultitiam. TEM 

Gromn auidi funt elephati,cuius cau ainterdum OE 

mira facinora prastare con[piciwntur. Nonne in littore wh 
Goa vicino quidam crepuit medius dum folus magnum 
eneum tormentum bellicuri (ubleuare cupit? quoniam ip - 
fius vekor grauibus verbis obiurga[Jet C contumelia affe- 
iffet ostendens illi duos iumores elephantos aduentantes 
illius enei tormenti tollendi gratia? 

CrrsmvaMvtibeneficiorum (unt menores, C glo- Yin 
vie auidi, non minus vindice cupidi effe deprehenduntur; 
qucm idinodü ea qua in vrbe Cochin acciderunt documen- 
to effe queunt. 

M rr Es quidam Cocci fiue Indite nucis putamine do- 
meshicum. elepbantum petit , eumá, in fronte attigit sele- 
phantus putamen colligit, (cim eo iempore inurtaii vl- 

-eifci mimm? poffet,in os recondit, donec elapfis aliquot die- 
bus militem in platea quadam deambulantem con[piceret, 
tum demum promu[cide nucis putamen ore eximit atque 
militi vicimor fat£us inip [um cójcit, deinde quspeiutt l«- 
tus quod miuriam. fibislletam vltus effet.- 

A L1 v s quidam miles in eadem vrbe Elepbanto fim 
reidorz iniuria affecilfe vifus est, quod ein via minime ce- 
dere voluiffet eam iniuriam vlcifci cupiétem veckor vetuit. 

- Post aliquot dies minisleria giedem in littore Mangate 

fluminis (quod vrbem Cochin alluit ) abfente fuovedlore — 
ebiens militem cum aliis quibu(datn fermones conferemtem. ^ — 7 

 eenjpicit , promu[cide ewm corripit; nec eorum qui spfum— 

Jedi vi inilitem dimitteret; voces inoratus., aliquoties. 

B3 fiumi-- 


sendet 


Mangateffit. , 


32 ^ eHRISTOPHORÍ ACOSTA . — —- 
fütmine merfit fubinde eumin altum fubleuans c aquam 
qua madebat defuere finens : deinde cim iniuriam (uo ves 
ori illatam probe vltus fibivifus effet, militem quo com- 
prebenderat loco denuoin pedes fishit. Saee 
Lonct plures fimiles bistorias veras bic recen[ére 
fem quas beuitatis cab[a pretereo. Quibus yerotíla non 


i" fufficit leg imt que Aristoteles, Plinius ,AElianus, Oppia- 


nus, C alij plerique Av&ores de Elephantis fcripferunt. 
ws. DESBANEREA, UU 


Candle h- — CANELLLE arbor mali auvee amplitudine esl, non- 


nunquam maior jaterdum smmor ,ramo[a adinodum ,cuiue 
teneriores amirecti funt: folium Laurimo fimile latius ta.- 
men colore dilutiore, cr mimus ficcit , tribus geruisinfigni- 
tum: flos candidis, odoris pyopenodum expers: fructw [il 
uesfri olezbaccis par, vire[cens initio deinde ruffe[cens,cy 
yliplenam maturitat£ con[equutus eit,niger atque [plen- 


 deftens ( quo tempore colligi debet ) officulum imus conti- 


nens filuefTribus olinis fimile  fimilique carne praditus ex 
qua extillat oleaginofus quidam liquor fubuirefcens,odore 
laccarum lauri, [apove acri cum pauxillo amarore conitin- 
&o: praeditus verb esi bic fructus feftli parte. paruo calyce, 
leuiove minffque crifpo quam fint ilicis calyces .. Havuma 


" arborum magna est frequetiain filuis prouincie Malabar: 


fid prastatia & odore lit fum wferiores iis que in Zeylan 


"infula nafcuntur. | 


€mdirl-  SriLLATUTIVS Canelle liquor vitreis aut plübeis 


organis extractus is prafertur qui e viridi cortice, pre[en- 
tim vadicilminutim incifo educhus cS :eteitm no moda cor 
roborat C flomachi imbecillitatem, colíue dolares ex frigi- 
da cau(a prouenientes lenit: fed veimam cit y c oris anbeli- 
tum commendat:vtilu est praterea cori , (beni , cerebri 
Qr neruorum. egritudinibus , aique in fyncope, Er 

RA t3 edil» 


AROMATVM LIBER.  - A — — 

affectibus confert:venenis vefiflit & virulentorumauima- —— 0 

lium morfibusy menfes inouet, £y vteri affectibus prodest, gere 

voinitiones cobibet C» appetentiam excitat : valet item ad 

fp« fms C comitiales morbos atque vt fummatim dicam, 

- aperit,imcidit digerit calefacit & corroborat. ind 
EriciTvm etiam liquor ex. Canzlle floribus , fed 

longe minore quantitate mináfque prastans fuperiore... 


DE SANTALO, Vd 


OponATrt illius lignienu in Malal.rr nati Santalo 
albo perfimile quo fe in febribus indigene inungunt y cm 
Sambarane appellant , monest Santalum , neque eius fa- etie: 
eultates obtinet: Medici tamen eius prouincie Santali fpe. 5» atane. 
ciem effec coferre tenuioris fortune bominibus a[ferunt, reed m 
coininendantá, in Eryfipelate , Cy inflammatiouibussatque Ad A 
Santali rubri modo eo vtuntur. midi — 

vtilis. 

x Flaii. Sanrali fele&i(fimi librae fragmentum ,mihi libe- rji cantat; 
rali munere dedit nofter Hugo Morganus Londiné(is Pher- fragmétum. 
macopola peritiffimus 158 r, Eft verà id grase, folidum, 
nodoíum , colore intus flauum , odore fuaui cerebrum refi- 
ciens,& grato fapore palatum lenieus, 


Dg BETELE. 


Brerzrrplanta Piperis firpi adeo fiiis est (armen- Betelehifto- 
tis;foliis, C» na[cendi modo, vt quando fimul [unt fata, vix "^ 
e longinquo digno[ci queant ab bis qui plantarum ifl arum 
minus (unt periti: (cadit enm Cr amplectitur arbores iuxta 
quas fita est , Piperis mado: eius vero folium. Piperis folio 
€vafftus est quide, at magnitudine Cr neruis fiue fibris pror- 
fus fimile. | j 


DE MACI. 


Ei jninfula Banda ex Macioleum admodi comen- Painfata. 
biu ; B4 Olcum cx 


* $ 


ene 


m Om pU NUTS T. 
CHRISTOPHORI.A COSTA 


coude * Y v : E : -- cies z 
— Mad &elts darymin neruorum affetibus Cr aliis rigidi morbis. 
: d sud . Erireirvnm c exnuce mo[chata trita , calefact.t, 
ian 


mofcharali- C" pralo expre([a liquor admodii (uauis. C vtilis in DeTHO- 
quor & vi- gum fficidis affectibus : thoracem etiam Cv pulmone lenit, 
inde clariorem vocem reddit , umpinguat C [erma auget, 

e ed : , Ama nS nacen ipfam Yaufiband, & Seygar ap * 
—  menclacur; , pellant: M.wim vero Bisbele , ( Besbaca , quod vocabu- 
— proprie nucis corticem (ienificat . Perf arborem Drach 

- puncupant,Turte Agache: Macit autem oleum Arabibus 

* —— Geufifami;Perfis Geuzi erugaát, TurcisGeuziat dicitir, 


Maisicr ^ Pommo bone Mac à Grecorum Macere pluri- 
; ndm. ^" mum differre mime dubium eft fi vtrinque bistoriam c 
rtiitia, .— facultates expendamus.De Macere antea proximo capite 


fumus acti. - 


» Vidialiquando Vlyfipponz oleum de Maci ex India ma- 
s gnisfichilibusdelatum ,quod magno azftiraabant , atque in 
» ventriculi frizi lis morbis plurimum commendabant.[d ve- 
1ó erat 1npifíatum & faponis gallici fer modoin tabellas 
. vnciam propemodum denfas tres veró laras,rótidemQque aug - — 
amplius longas efformatum , pingues,fübflanas , odoratas, 
Vidi etiam hacanuo t 5 81, Londiniapad M .Hugonem 
Morganum Pharmacopoeum eruditum,& diligentilimum, 
eundem; viram perhumanü & optimum , einfmodioleum 
recens ex India delatum , cutus aliquot panes fiue tabellas, 
Im oleum balíami é nouo orbe, oleü de liquido Ambar,aliáque 
7007005 C rarieraquadam fimplicia ipfius liberalitate cófequutus füm. 


DE MACERE.- 


Maers h-- IN Ascim v m quibufilam Ovientalibus infulis , pra- 

 fertim veràin prouincia Malabar jm infula S. Crucis regni 
cmd,  — Cothntumin vipis luminis Mangate C» apud Cranga-. 
|» por yafla quadam , C multis ramis pradita avbor Vlmo. - — 
multi maior , cuius foliain longitudinem (exaut feptem — 
vncias longa (unt duas lata, exteriore parte dilutius viren-.— 
Yiainterioré (atuva: Eaton alium florem ,&on alium fru-— 
E EM NS eum 


; (o CTCOÉNROMATVM.QIBAR.. —owpo 
.- um babere creditur prater femen quoddam denarij ma- 
gnitudine , tenue , cordis effigie ,colore flauo , (spore vera 
. «mygdale.aut nuclei perficorum malorum , tentá € can. — 
. didatunicatectum, quod ve[ica quada ex tenuiffinis dua- 
bus finuliunétis c tran[parentibus imembranis constante 
includitur : ea autem ve[ica in medio folio na[citur aliis 
magnitudine non diftmaili, fed cufpide obtufiore , c cir- 
£a pediculum angu[Hore , colore mediointervubrum cr red 
ulum inaquali, e maltis fibris à pediculo adextremita- — 
tem vecbs lmea ducis , crifpo & rugofo , baud abfimilisilli. 
quain Vlmo nafcitur, paulo tamenlatior C plamor. ———— 
Sveco latfeo pradita eil bac arbor vti Morus,radi- 
céfque babet Vici perfimiles, magnas cva[as , inlatum cr. 
profundum diffu[as C cortice tectas evaffo, afpero, [cabro, 
duróque , cinereo foris colore, interius albo & laceo fucco 
pragnante dum vécens eff flauejcente autem dum ficca eft, 
— Cr adinodum adftringente: C licet fuccus ille cum adflri- 
£lione nonnibil sordwet; breui tamen euane[cit bac veluti 
 ánfeufibilis mordicatio. Areno[a C bumida loca amat , e 
reliquas fere plantascircumna[centes enecat. 
— Now vulgare buius arbori apud Lufitanos est 
Arbore de las camaras, c? Arbore fan&o, boc est, Arbor 
dyfenterie c Arbor anclazab indigenisChrisianis Arbo - Nomendaz | 
. tede fando Thome,id est arbor D.Tboma;c Macruy- "avari; — 
.Te:4 Medicis Bracbmenis Macte , apud. quos fummo in 
precia. e(l arboris cortex. 
^ Ranrcis corticerecenti trito, cum oxygala [eu 
.. lade acido mixto omnis generis dyfenterias cy ali proflu— m aaicis cor- 
X wa mirabili fucceffa. curant omnes Medici cim Brachme- vx ad etm 
fies tum Canarini (? Malabarici. Aliqui buius covticis fea peut 
in puluerem redacti femunciam. per noQ£ macerat ip efficax. 
quatuor ynciis feri Latis , emque bis in die pr:pinat mane 
C ve]peri deinde medicamento fumpto ori am fine fale ce 
iim "- butyro 


2Ó  CHRISTOPHORI A COSTA E 
butyro cockun,atque pullos oallinaceos cocos, macevatos.— 
€ tritos in oriz.e decoifione [Latim egro exhibent : inter- 
dum [i neceffuas vrgeat , opium adiifcent roborandi medi 

 camenti caufa: folent vero etiam Arabes cuicunque gene- 
vis alui profluuia opio nuce mio[cbata admixtacurare. 

Ad vomims  livivs itemradicis vías falutaris creditur ad vo- 

. Gompecn - mitus compefvendos , C ventriculum roborandum cum 

aqua Mentbe C matices puluere. 
RoscaArvs Bracbnenes quidam medicus mibi fa- 
siliaris,virá, probus ,boni iudicij é magna exiflimationis 

CiuasS.  4pud ommes citatis S. Crucis regm Cochin. incola 
Cmos — cim gentilestum Lufitanos , quad illus fideli opera fepius 
Mice, — Vieffont,vt bona fide evponeretifliu corticis quem Macre 

vocant facultates , in bec verba ve[pondit : sivos Lufitani 
hanc corticem probe moffetis , multo pluris illum faceretis 
quai Piper: Sed quoniam ifie in Lufitania eius facultas 
tes ignoratis idcirco contemnitis. Puluis quem in ouis ge- 
teris alui proflutüo ex oxygala propinare [oleo,ex boccorti- — 
c& de quo percontaris coflatus est. Bius magia quantitatem 
tibi ostendere domi po[Jem, quam in Bengala c Iapan (um 
miffurus . Sitne vero inutile medicamentum , tu ipfe qui 
! illius effectus plerumque con[pexitli iudicare potes. : 
-Yosue. Hvwc corticem etiz oslendirbizotomo cuida Yoque 
(genus quoddam bominum e$t circumforaneorum qui pe— 
regrinado pezaiteutia agere [efe profitentur in illis vegioni- 
bus) petiíque vt quid effet ( tametfi prob? noffem) fignificas 
ret :ve[pondit ille,eum fequever, cuwms arboris cortex ejfet fe 
demoshraturum;ostenditque arborem quaus ante fciueram 
... €x addidit, Apud noflros bomines appellatur Cura (antea. 
macré niftufa garul , boc eff, Matre ab Angelis ostenfunn 
bominibus adip[orii falutem. Subiunxit infuper iftius cor- 
ticis apud ipfos v[um.effe in compefcendis vomitibus, alui; 
profiuuiis fiskendis , plüfque pollere buius radicis portiun-— 


"Or TVAE ve 
1:55 2 


^AROMATYM IIBER. . 2g 


culam, quam magnam quantitatem corticis Myrobalano- 
vum Aut Areca,eamque preLantiorcm effe Corn Malaba- 
vico de quo proxim? dicemus .. Referebat preterea Macre 
fructum omnis generis lumbricos in bumano corpore na- 
tos necare C expellere , & calculum in venibus frangere: 
4m etiatn eos qui fingulis diebus mane eo verentur ,libc- 
vosfore à calculo c? 4 coli doloribus nec inebriari poffe. 
MaAcw A difceptatio est inter. Neotericos an Graci 
Main C Arabes Macerem nouerint.. Negari non poteit 
quin multo plura medicamenta munc nouerimus quam 
veteres: inficiarietiam non po[Jumus, pleraque illis cognita 
fuiffe, de quibus dubitamus, Nam certifmum est , Grecis 
probé notum fuiffe Macer de quo dubitamus, c quod ple- 
vique adbuc ignorant : ne[ciui[fe autem Macin c nucem 
mofcbatz nobis adprimP nota,vt ex eorum fcriptis conftat. 


GALENwY s fimpliium lib, feptime Macer aduehi Vnde Macer 


áit ex India, conftare efentia pleraque frigida c terre[fri, 
paucula verà frigida : conferre fua. adfrictione aducv[us 
"dy[enterias C cruentas excreationes, 1 


 D10sconipzs vero lib. 1,cap, 94. Macer qui voqc ace, 
4x Baibaria aduebituy , esl cortex flauefcens, cra(fus , c es 
gufIn pevquam adflringens,qui contra cruentas excreatio- 99 


wes bibitur, dy[enterias c alui fluxiopes, 

Q v a& facultates inueniuntur in cortice vam defcri- 
pte arboris, nonin Macigdovato nucis mo[chata. operculo, 
quod calidum [iccumá, eit in fine fecundi gradus ,aut ini- 
tiotertij tenuitémque partim Cr leuifimi amaroris , pau- 
CUleó, adfirichionis particeps: itaque certum eff vtrumque 
loqui de cortice nostra arboris, nan de Maci quodillisigna- 
ium fuit, uxM 

ADMONVIT me preterea medicus quidam Regis 


Cochin,ne dulitarem quin hic cortex Auicenna Macer e[- Hiccortex 
etsmagnady infciiia ef de ye tam aperta difeeptare; pue. ^ic 


ins tté- 


P 


TOM ET x Mete 


28$  CHRISTOPHORI A COSTA 


ius etenim Macre facultates ; eis , quas fuo maceri veteres — 


— tribuunt,per[imiles,facileid demonstrare. 
coParwtvs ettamlib.i2.cap.$. Macerinquit,ex In- 
di, aduehbitur cortex vubeus radicis magna, nomine arbo- 
Tis fue. 


 Peocdsnza/ MN IM E. vero ms mouere debet quüód. Diofcorides 


libus Mace-. " : ; 
ra Dior ac €* Barbaria Macerem aduehi afferat , quem. Pünius C 


Galeni di(- Galenus ex India defern fcribunt: idem enim illis accidiffe 


ceprantium - mn Ci AS 
conenaua, poteft mboc medicamento,quodin Cinnamomo C» Caffta, 


vt(quoniam ex peregrinis &* longinquis regionibus ad eos 
adueberentur eorum natales non fuerint prob? cogniti. 

Indusfa..—— Avr tamen Ptolemeus: Quedam in Indo fluuio in[ula 
In co infula Vel vrbs firaest,que Barbaria dicitur , ex qua facile cüpor - 
VoierbsPat- tabatur Marer:yel quod afferretur ex Arabia eo maris fi- 
nc, fu qui à B arbariain(ula Barbaricus appellatur.Cta fuffra- 
3 .. gatur Strabo , Omnia , inquit, que in India prouemunt,ea 


füilicet. parte , qua ad Austrum vergit , fimiliter in Arabia. — 


nafcuntur. 


Mais&Ma  MaAcrs c Maceris differentia Auicenna probé fuit. 


Ga ddr coohit a 0 ujpbe dii: Macim odorata nucis nuolucrum cap. 
436.0 Macerem radicis corticem cap. 694.fub titulo 
"Talisfar defcripfit. 

Now ignotaetiam fuit Serapioni , quiex auctoritate 


Yfach, Macim e[femucis odorata operimentum dixit iuer- 


fum ab eo cuius Diofcorides meminit, quippe qui fcriptum 

! reliquerit; Macerem effe ligni corticem fiue coriwn. 
imer ^ LrQvtr itaque Macim & Macerem differreinter 
dian. fe qiialitate, fubfhantia figura, planta c regione , quando- 
quidein Macer radici arboris cortex in M alabar na[citur: 


Mcis vero nucis Mofcbate operimentum,in Banda ,lon- — 


— gifeme inter fe diffitis, Tamet(i Monachi qui in Mefuen 


GUihentarios fcripferunt, a[ferat non differre , [uam negli- 


ÁÀ Sob elle. 


E 


WKOMXATYA LUEER 55. wg —— — 
Vvrcanrs admodum buius corticis Macer eft. Conicds Ma. ^ 
vfus in omnibus nofocomiis proumciarii Cbitie , Lapan;Ma- "^" | 
laca c Bengala, m dyfenteriis alus profluit , c fongui- —— 7 
gris reiectionibus, cuius caufa ex. Malabar v[que petit. 

dr pe de» eb 
IrsprM locirpreter memoratam arborem ,tafms —— s 
tur due alie arbores plurimim inter fe differentes; fed qua 
üfdem facultatibus cum fuperiore fintpradite. 00 
" Hanv prior(de qua boc capite agens )vocaturin eor 
Malabar: Curodapala , &* Cuto; in Canarim Coru:4 noméclatu - 
Brachmetis Cura. 009 Soo " 
Esr verb bec arbor pumile malo aurea [milis , cui | 
etiam perfimilia babet folia ; ed qua medii neruum cra(-. Eius biftoria 
fiorem babeat aliis olo aut nouem in lateva excurventibus : 
flos luteus eft, odoris fevé expers:vadicis cortex diluto viro- 
re praditus est leuis & tenuis , qui fi frangatur aut vuluc- 
retur multo lacteo fucco manat lentire & magiiviftido 
quim qui ex fuperiore fluit, gu[fu infipido,amarittdinis ta- 
men alicuims participe frigidus C ficus , plus tamen ficci- 
| tatit quam fngiditáti pofidens , in quoordine Mediciilim 
prouincie etiam constitit. 0000s 
"Hvrv s virentis corticis fucco licet admodum ingra- 
to,plurimum vtuntur incole cim. gentilestum Chrisliani Fus corticis 
ob admir dos quos prebet effectus in mmi genere profltusi, € "^ 
clim in lyenteria ttm in diarrboea C dy[enteria e quacun- 
que caui[a prognata-Lufitami tamen: Medici metbodum in 
to exbibendo [eruant.- Vtuntur etiasü eo ficco veluti priore: 
fed prioris cortex longe prestat. Diflillant vero atque vtun- 
Turin bunc modum. Pu ag i. 
|. Con ricis iipulierem tritivnciarodo , ammeos, Coriciscá- 
pij , coriandri ficti , cimini nigri nonnihil tostorum C in o m 
puluerem redactor fineulorum drachmas tres , corticum 
ks Myro- 


^  CHRIS$TOPHORI A COSTA, 
casse o5 Myrobalanerim Cepulorü drachmas feptem , butyra vac - 
co c eminon falitivncias duae , lactis acidi quantum [atis eft ad 
pulueres istos excipiendum [(umunt in. distllatoriam ollam 
vitream(fi delicatioribus paratur aut vulgarem(vt naxi- 
ma ex parte fit )mponit c [Hllatitium. liquorem eliciant, 
euis quattiorvel quinque vncias cum aque auellane In- 
Arca. —— ié,vtlgo Areca nominata, aut aqua e pediculisro[arims 
 vnciis duabus propinant alui profluuio laborantibus, intey - 
duin fi neceffitas vrgeatstrochifcos de charabe vel de Lem- 
. ., Viaterra admifcent)femelin die, velis fi opus fitsillico au- 
nos s tem poft eins fumptiunem ,orizam cum oxygala exhibere 
«* folent.ClySteres etiam ex co confecti pra[eytim [ub noctem 
anticumtut. 0o s iro 

60057 Liczr verbbicliquor admodum. eommendalili fit, 
t .. lengéMamen prastantior est. Maceris cortex viridis jicet 
multoingratior,Cr fumpta. difficilier, ge 
Fims radiis — VT I L 18. etiam bec efl radix feu cum Osize decocto 
Bedae. (otra. fiue imundta aduer us bamorrboides cr ani. fafu- 
P REN T MES . 
Irfolirmm.| FortromvM eius.eum Tamarindorum foliis deco- 
"* — dorum vapore cruva tumentia vtiliter fouentus ip» au- 
tem decocto madentes panni commode in tympanite appli- 

CADEY . eyes eia Pis 


"—" 


— Dz PaAvaATE i; 
ALTER A iflzram flirpium ,tertium videlicet genus 
earum qua ad alui profluuia viles (unt , vulgoin Malabar 
Paue, — dicitur Pauate , 2 Brachmenis &* Canarinis Vafaueli,à 
bes ey. Ltfitanis Axbol contra las erifipolasyboc eit, 4rbor eryfi- 

pelas curás. pelas curans. "à | 

Berdeni.  PRYVTIEXe6fÍnmsnadmodumvamo[us oclo aut nonem 
spo, pedi altitudinis , cui vava funt folia,imali atvrea minoribus 
: foliis fünilia excepta appendice qua carent;vtrimq, elegati 
yirore 


AROMATYM LIBER — 9 3f 
virorepredita:flos exiguus,cadidus,quattov foliolis predi 
tus, e cuius medio exit alba fibra cu[pide viridi infignis,odo- 
re flovis Periclymeni,cui procul afficiétibus pevfinalis vide- 
tursrotimdum (emen, lenrifcimvaagnitudine , ex viridi i- 
gricans,C vli mnaturuezit nigrum. Casdex. C vatüi ci- 


nerei funt coloris radix alba c infipida, ctm nonnulla ta. 


gen amaritudine odoris propejnodium expers. 
Tamrrs: vtilis fit becplanta aduerlus alui pro- 

fiuuia quemadmodum [uperiofes dua, cum illis tamen vi- 
nitire comparari potest quandoquide imbecilltor efl: itaque 
qui (uperiores notát , ea baud quaquam vtetur tn alii pro- 
Jlusiis, at in curando dumtaxat: omuis generis evyfipelate, 
Ceo praefertim quod é mera bile ortum esl , etemtm mficui 
virtute aduerfus bunc morbum pollere deprebenfum est. 
"OTremaTVvR Ceauaceratur buits planta truncus fiue 
tadix ori. decoclo(Canje vocant) aliquet boris quie[cere 
finitur vt acefeat bac aqua, eryfipelas deinde ca nungitur, 
bibendáque propinatur fuficiente Le d bisin die,pur- 
gato prius ventriculo. —-—Lo Wow 

EAnEM ratione prabetur radix oriz.e decocto mace- 
fla iis quiiecoris inflammatione laborant, c febrium ar- 
doribus: addito autem fucci foliorum Tamarindi momento 
vulnerum labia circumquaque inungi folent ad inflam- 
siationes probibendas C humorum defluxus cobibendos. 

QvonwrA M verà iis in protinciis muito maiore 
quantitate boc.tertium genus quam eundum Coru nui- 
enpatum crefcit incola eo ttntu.- 


Ds canYoPHYLLIS. 


An520n Caryophllos proferes magnitudine C forma 
Lari est. fed fuperiore parte magis vamofa,minore c» an- 
guifiore folio : copio[os fert flores , initio candidos , deinde 


. Miridesscim ma jn fructum efrmari fuor as vbi mam- 


THerIIE 


Eius vtilitas, 


Canje. 


Atboris €3- 
ryophyllos 
proferentis 
defcriptio, 


EZ 


CARYOPHYR; ARBOR, 


T" de 
ye 


INN e 
P ry 
e RN ENS 


OCC OT ER CUNR St SERERE RENS GOAL 


T— 


TUCWADUOU uc nd ds P WIE IS. 
«X AES M 


-0— PDCABRÓMATÉMSIPEEROSUO 039 — eet 
Wiruerunt ,vubros; qui deinde colleti^es ficcati/msum. "0. 
colorem contrahunt : nafcuntur ficus *modo [pavfim per | 
vamos ad foliorum bafim bini , terni ant quaterni fimul 
| Muncsivel vnicusinterdum. ira Gua ids e 
Dricirvm Arabibus , Perfis GTurcii Catanfül, vatao-.— 
ipfa arbor Siger; folitmm Vataquaz ^. ^ MATEDHUN masdiume, 
Pavrvs AEgineta acres illos Eonslituit , calidos 
€ [iccos ordine tertio: alij dmntuxat fetundo. 5007 
VeNTRICVEY M; Tectr CO Dor roborant coti Eorü facul- 
tocFiong ittwant y vyinas cient, alum cobibent;oculi inffil- ates. | 
lati orum aciem exaciunt, nubéfque extereum! € qua- 
tuor dracbmérü podere ex late fumipti Venere extimulant. 
* Caputde Caryophyllis Latio donare nó cóftitueram quan 
doquidem pleraque oroniá ex Gattizab Orta hiftorig Aro- —.. - 
marom (vtiféré reliqua; dequibushic auctor hoc volumine — 55s. 
agit)delumpta fint. uoniam veró prerer reliquorum ad-  - 
&orum,qui Caryophyllorum hi'oriamdéferipferüt,fentenz — — D E 
tiam,eosex ramis inter folia, ficii modo nafciaffetitiipfiu$ 0 
verba lc&ori propónendá cenfüi; wt antmaduettére queat oov mus 
quàm parum fidei interdum huic auctori fit adhiben: a) dS s 
qui veritatisafferrorem fegloriarur,& plaorasad viummexs —, 
pretfife alfetit , cm tamé ipfius iconés nullius ftirpis viuam 
effigiem i mirentur , prz(ertim earüm quas hactenus nobis 
videre licuit. Caryophyllorum certé-legitimam iconem jn 2 NM 
Aromatum Garcic hiftoria exhibui;ex ipforamoamuriadon- ;:...5 40 — 
dito(quales multi Antuerpiam adachi (oliti erá:) à diligenti Mr 
& perito pitore expreffam. Vidimus infüper hoc nno1$81 
Caryophyllorü ramos dodrátales & pedales ficcosà P à AN - 
CISCO DRACcKE nauclero Anglo (qui vninetfüm or-- 
bem circumnauigauit) ex Moluccis füperiore Septembri de^ 
Jatos:fed omnes extrema parte fractus profercbant fuis fe- 
ftücis aut baeillis irhazrentes , eo quem in noftraicone exhi- 
buimus modo.Eam tamen quá nofter Auctor exprelfit , hoc 
etiam capite fubiicere libuit, vt ftudiofi vzramque conferant, 


|y — DER ÉIMEKRRE teme e 
— , PIPER alinddomeiticum, cuius v[us eíl; aliud file. Pinéris dud 
2:3 33 vtt OL. eel gene 7^ 


LAE ATI 


—Cfirequod ob amarorem neghgitur. s 
^x ME t DUM 


| 234 — CHRISTOPHORI A 6OSTA 
Domefii |. DoMzsT ICI planta (armeto[a est. (canditq, bede- 
Bora — ,omodo,atboribus quas nancifcipotest (efe circumuoluen- 
do:nodis pev interualla pradita ; ad ques folia na[aitur Be- 
tele foliis fimilia, parte interiore (ature virentia , exteriore 
Loss. dilutiora,cu(pide mucronata, C gustu linguam vellicante. 
cesso Horum foliorum alia alis nigriora funt:qua dilutiora funt 
fibnafque aqualitez na[centes babent feminas cenfemt (nam 
vtrumque fexum in foliis eiufdem planta conftuunt )ni- 
deus ses gritrayero, inaqualibus fibris, mares, Ad fingulainterno- 
- diaynde folia dependent, ex ipfa foliorum fede nafcuntur. 
yue,quarum maxime circiter quinquaginta qvana obti- — 
nentsiminores vero triginta . Radix pufillaest, c fumma 
tellure fibras agit. - hist de TA 
Migmm& — SvMMA antem fimilitudo est plantarum. qua ni- 
eum. — erum piper proferunt Cr album: albi tamen folia tentiora 
€ molliora videntur:eius etiam frudus magis avomaticus, 
Nigii otio. PItlierifq. fapora quam nigri. Huins vero folierü nullus est 
tum vilitas, Vfu5 apud eius regionis incolas : fed mgri piperis folia dum- 
: taxat expetiiturim coli oleribus, alis(q. omnibus alui egri- 
rudinibus e frigida caua prouenientibus :ea oleo Cocci fiue 
Nucis Indice priu inuncta, deinde calefacta fupra aluum 


adhibentur magno effectu. .. pso aiistelebi 
Liu ferendi -- Po m xo fertur Piperis plama boc modo : farmen- 
uno. titm élus feu rave juxta pragrandem. qualemóumque ar- 


boreini at palum defoditux , atque bubulum flercus C à- 
teres cum, aquai fpevguntur : infra annum deinde fructi- 
fera est quéque vetustior ek plata,co feracir, quippe qua 
ad ipfius arboris , cui maritata ejt, fastieham fefe circum - 
toluendo [caudere foleat. BELT 3 


SGCOUD.AYEDLANA INDICA. 
pcr ApMopnvM procera est bec avbor vetháque tenuit, — 
dix bie foftféd C" [ungofa materia: f olia babet logioralatioted, — 


 SÀROMÁTYM, LiBER. . — 3j 
quam Palma qua Coccas feu Indicas nucesfertex fuanma. — fre 
arbore na[ceutia, inter que prodeunt tenues vixga paruis — 
Jtoribus ouufFà,albis C fere odoris, que deinde in fructum 
Areca nimcupatum efformantur , nucis iuglandu magpi- Aceea: 
, tudine, minime tamen rotundum , (cd oblongum oui galli 
nacei exigui modo,exteriore cortice admodum vivzte, dun 
recens esl C, vbi maturuit admodum fluo vt longe [pes 
Gantibus veluti dactyli fiué palmula matura appareant: ims 
materia moli c tomento[a constat bic cortex s continetd — s 
inclufum frucum castanee atandioris magnitudineyaltera 
parte fimiliter feffilem candidumydurum, rubris venis pla- 
nas, quemincoleedumi, —— s»yumeredphds - 
E v M adhuc virent? (ub. aena condere foleutsvt mé. gus conta: 
lior gratiord, e[ui fiat : vulgo Aut£ edunt cuim foliis Betele: peti enar 
conjringunt etiain, (olíque expouiit C ficcant, (tum Chez EET 
cani appellant)eóque plurimum vtuntur tus in cibo, tum. — 
án látionibus adftringetibus : C cortice, feuinuolucro dene 77 hne 
Bes repurgaht. bords: AS t T £158 
Cv Mw verà adeb fungofa buins arboris fut. materia fran Fradlu dili: 
girur difficulter: idcirco virga duorum digitorum crafütu- 15. — 
diüe ex bac axbare parata Crocodilgum cin ia qua ; tum MeL 
in terra facile retinere potest , fi per eim. fauces. tran[mit- xurad Cro- 
Matur (ea etenimratione illos venari folet) vt fepe cüjpexi, codios. ves 
UDeE PaiMAÀ INDICA, ^ "e 
«DR &ALtAEEbecaror, G reda, necadmodum pime ndis 
affa, pre[ertimin fafligio : nam ab infimo ad [umm 7 toss 
paulatim eracile[cit , C» colore cinereo es: truncum à va 
Aicibus ad fasligiit v[que paruit quaft gradibus circumdant, 
- dui ace Juri (caleram vicem prebeant : flascastaneo fini 
is: fructus verb integer capite bumamo maior ; forma ob 
dngire trang cr calore viridi admodum diluto. .. | 
cos FAM Ea, Narel buius arboris nucem vulga 4p» Naed ; 
mu cx " C2 pem i 


: ; 
SEES Cu, editas 
cto eter 1 


x d 


3$ 


AC JE CHRISTOPHO RI A CO:TA E 
. Vaano. fellemt cim Perfe tum Arabes, nogant tamen Pere legiti- 
X menclatura. $5 effe omen fed Nargel dicendum tipfam arborem 

: Darach Perfz vocat, Arabes Sigex Indi ; Turci autem ar- 
b rem Agach.fructum Cox Indi : Bracbmenes arborem 
nuncupant Maro ,nticem Naralu. 
Ifuede - Ex hac arbore exin[ulis de Nalediua fabricantur nas. — 
Senece tts itque clauis malis;velis, rudentibus aliifá, armamen- — 
Huiusarbo- fj5 ncce[fariis insfruütur intlfructe iam mercibus ex eadem 
r5 VÍ. — Grbore copfo stis oheyantur,oleo,vino,aceto, faccharonigre, 
fructibus aqua , & ardente aqua vulgo vocata.Ex eadem 
atbore exerülítur edes cum [uis tabulatis (atis firme: atque 
Oh.  —— ein[dem ramis, (quos Ola dicunt) contegunt imbricum vi- 
coc Ctt timbres comode arcent-Ex tidem ramis teta com - 
Cos s patantad tegendas bieme naues ,qua in portum dedudte, 
dsssuo femulco deindeinterramtrabuniur, ^ 7 0- 
nd uf "IsTAR VM porro Palmari duo genera constituunt: 
marum duo VPttfh etenim Sutae corende eratia eligunt , ea ef veluti 
— qu, vinum mustum, queiuibus decocta in liquor tranfit vino 
eeHrH fimilem;incoli Or:aca appellatum; Alterum fruduum ge — 
eua.  TeMderkmcenfeadferuamt, 0000 
Susa «olli "C OE LEG H TYVR ver Surainbnnc modum : Ali- 
genda iato. gnepy Props ceyebyo Viriniorem pracidit , duorum pedum 
sss Pofgitirdinem relinquetes ad quem vafrnla ampla, oris ta- 
Cabin. — men anguiti illis Caloins nuncupata, colligant : per bunc 
ramum preci[um exstillat arbor Suram iam memoratam, 
retemin dpra organis diffilleroris impofita", tenir vr agii eliaunt 
Fu ^ ardentem:purior illis Fala dicta ; boc eft; flossfacilius igne : 
incenditur quàm nóslra aqua ardzs, fite vinum adustum: 
dalterá Ortaca nimcupata tion vem : [ed buic puriorts ali 
quantulum admifcere olet, E Sura atteqiami ignibus de — 
coquitur foh expofita fi aceti fatis interdum acre tamz 
etfeweque mentba ; negue cor ex arboris Myrobalaniin-- 3 


xo Miciantirque medicamenti pleri, edmieri folensvt 


M 


|. AROMATYM..LIBER.. 37 
acetum acrius reddant. Exempto primova[e Surz,extillat —— | 
aliaque ionis vel folis caloribus infbiffata , Saccharü fit in- 
colis Yagra appell ttum: praslantier cenfetur,qua in Nale- yisc,, 
diua colligitur, quam quein Malabar. y Am 

,FRvervs res fubprimo illocra[oviridique ope- cs, aug 
rimento,alio cortice nigro praditus est , medullam tegente, fuus. 
qui recens antequam mgrum colorein contrabat, teuer cr 
candicans est , editur, cum (ale, vel fine fale,vel cum ace- 
To C pipere interdum , atque gustu est Ciara : cm vero 
iam nonnibil indurari cepit, Cardui caput fapit. Medalla 

certici adberens tenera. C dulcis est , continet, multam 

aquam limpidam (nauem, nec fastidium aut naufeam fua 

dulcedine parientem qua vulgo in folis ardoribus bibitur. — 
Frequens esl buius aqua [ub dio refrigerate , atque etat yy edi 
Iagra vfus aduerfus iecoris renumd, nimios calores, puru- & lagiz. v- 
lenteá, materie per virga excretionem: refrigeratur ver £s  bifto- 
bec aqua in [ua nuceviridi Lata appellata: diu cüferuatur, s 
mam toto anno inuenitur ifla nuces virides, quarum non- 
nulle interdà tres aut quatuor libras fiuepintas aqua con- 

tinent. | use 
PosrQvAM izindurata esl bac nux , durioremá, Fiusmuz, 
medullam contraxit , remanet in concauitate lmpida qui- 

dem aquayat non ade dulcis vt prior: mucem tum vocant 
Malabares Eleui.In annotinis nucibus mutatur bac aqua Heui. 
(— Worotundaim quandam [ubftantiam maliinslar,cadidam, 
fponciofam c leuem, fapore dulci. 

MernpvLLA maucisrecentis tenera alba c». dulcis, Eins nucis 
fola editur ab incolis aut cii Yagre hoc est, Saccharo £ Sura ins ^ 
confecto,vel cumA ucla,pulmento ex Oriz.ain aqua cotta, Auela. 
deinde trita C» probé fole exficcata : editur item cum pifcis 
quodam genere ficcatoex infulis de Nalediua aduetio.fi- | 
mili fere bubulis carnibus fumo induratis , Comalamafa Comatamas ^ 
«ppellant Jponumá, condimentum 65d ad bibendi appeten- f. — 


C2 tium 


"38  cHRISTOPHORIA COSTA 
tiam prouocandam .. Ea veró mixtura non inodo incolis in 
vu est, fed ab ipfisetia Lufitanis expetitur. Ex eadem mc- 
5 ulla lacconficitur. Amygdalino fimile , ad edulia paranda 
 - tile, " £y i 
. £o... "SorrBvs exficcata bec medulla vocattr Copra, 
2o 98 fuauis eft; reconditur,illifa, permde in v[u est atque ncSira 


* 


Kuropais castanea fice. 
Huisnuis ^ VVLGO creditur , C experientia comprobatum eff, 
vius. — — frequentiorem buius nucis v(um , lumbricos generare: ct. 


Malabares — /0Tb9 totius prouincia Malabar incole admodum obiroxij 
Iumbricis unt. 
9o. ' ExrrRWo ilo primóque certice fiue operimento 
ioeiels VE eyalfp | foris leui, intus vero tomentofo dum re[iccatus eit, 
xoc fiunt rudztes C alij funes nautiói , vtim Hifpamtis ex [ar- 
eaeo.-  te.Tomentum illud Malabares Cayro vocant,magni apud 
ED eos vfus mam quonia aqua marina non corrumpitur, ffi 
patur eo omnis generis naues: itaque illis populis v[um pra" 
bet lane, xyli,[luparum, limi, Cr fparti.— .—— | 
-. E. feeundo nigróque C duro cortice, qui A noftris Coco 
Xa, — ditur , abincolis verà Xareta ,fiunt fcutelle c alia va[a 
"o0 petoria intenuorum v(um. Fiunt etia ex eovitulato car- 
bones auri fabris vtiles , qui in iis prouinciis periti cr indu- 
firijhec adinodit [umptuofi reperiuntur. Solent enim fut 
opificum proclamantes compita circuire, fecum deferentes 
vrceolum malleolum Cy duo cala , canna, 'tubulum pal- 
mari longitudine mznu tenentes quo focum incendunt. 
in ades admift vafa ex auro Cr argento con[iciunt,pro eo- 
"E vum quiipfos ewocarut. arbitrio. | 
Rub — Fr exbuus Palma folis petaft maiores Cr mi- 
moves 4d Solis ardores C imbres arcendos idonei: texuntur 
etiam flores, cx alispleraque. — | ' 
Corkar de Coccvs perro de Nalediua cognominatts adeb com- — 
rete mendatur ab ipfis incolis, c à Malabarenfibus,non -— ; ? 
A etd pes 


B Ys 
AROMATYM LIBER. do - 
peo» fed à Regibus &?. Principibus viris vt imommfere 0. 
 anorborum genere ad eum confugiant tauquam ad facram. a 
anchoram. Fiunt ineam gratiam ex illo pocula que auro. CRM -— 
vel argento excipiuntur, c in naui triremitmó, figuram £o credits, 
efformautur , ad aquam bibeudam ,in quam ex catenula. 
medulla ipfius Cocci fragmentum: pendere finunt x fibíque 
certo per(nadent, illis , qui aquam ex (umilibus poculis batt- 
| muut nullum venenum nocere po[fe, futuro[d, immunes à. 
multis morbis , in quos memini multos incidere ,quiexiis «7 07 
poculis bibere (oliti eraut. Et licet omnem diligentiam ad- 
bibuerin ,nunquam tamen obferuare potui, fimilia pocula 
aliqu£ex morbis curare , ad quos vtilia effe creduntur:po- 
tius igitur arbitror tantam laudem obtinuiffe à vulgi opi- 
nione . Nonnulli ex buiufmodi va[culis bibere folits , mibi 
affirimarumt fefe experientia didiciffe ecur incendi, venes 
noxam contrabere, Cr calculum generari: nibilominus ta- 
men magnum est eorum pretium ,longéque pluris esli- 
natur ijslocis vbyinueniuntuv quàm alis proculindedifi- — 
tis : naminterdum eiu[modi nuces nude , neque auro att — 
argento exornata quinquaginta aut amplius aureis nim- 
mis eslimantur. 
NionrOR antemnitidior, longior, maiorá, ejt hic Qt. 


Cocco có. 
Coccus quin alie nuces Cocci communis. viset 


Dr MYROBALA NIS, 


MyvnosArANonvM quinque funt genera di- Myrobala- 
norü quin. 


ser[is arboribus c» regionibus na[centia. qur ilius 
^7 CITRINA qued Medici Aritiqui, 4 à plebe autein. Cixrina 
Arare nuncupatur, na[cuntur arbore mediocris magnitu- Aritiqui, 
dinis , multisvamis C in ordinem digeftiss pradita ; foliis 
Sorbi. 

EMsBLICA ill; Anuale dicla folia minutim inci(a, iere 


ES fere dme cei yet 


j 


INDI- 


e 
T s 


Wwe 


* .40  CHRISTOPHORI A COSTA 
x vod aeo; IS D1conv M; qué ab incolis F.ezanuale. appel- 
CHBAMMUS danturifelia.falicis foliis funt fimilia. jw 15 
 CHüedcs | BeLLERICA rotünda[unt ,incolifque Gotin di- 
i M . €untur, C7 folia obtingt Laurinis fimilia minora tamen c 
tenuiora, Inueniuntur bec quatuor genera per totain pro- 
Ainciam Malabar,Dabal, Cambaya, c Batecala, ea funt 
qua in Europam deuebuntur ficca C condita. 
Chepula, ChEPYLOR y Mqueilis Aretca appellantur, ar- 
Arta —— bovem noncori[pexi, fed eius folia Perfica folis ejfe [imilia 
referunt Cj arborem eiu(dem cum altis ejfe magnitudinis; 
funt veró omnium arbores Pruni magnitudine , fed pluri- 
bus ramis magi[que in orbem digeflisspradite, — 7 


^ Dr TAMARINDIS. 


Tamarndo. S v N T Tamarindifruclas elegatis c a[pectu pulchra ar- 
rübiton* joris Ca rupe att Coratievis arboris magmtudine, multis 
tamiseredite,C» foliis lata vmbra prabétibus,materie foli- 
Heeho, — daddmodii:folia filicis femina(qua 1^ nerit ot sup 
Auftor, — labri Ariftora appellat )foliis perfimilis dilute virétia,val- 
—— de elegatias gustu acido, gratóque, e quibus condimentà fit 
(Salfam vocant)perinde atque e petro[cliua:flores candidi, 
Saf ..... Aurea mali floribus admodum [uniles forma exteriore , c 
Eg  edore:attamt ochonis foliis cüflant ,quóri quatuor interiera 
- &lba funt C» crafttora velut Mali aurea florum folia, qua- 
tuor verà exteriora tenuiova, C bina ex bis eleganti nero 
tAdiata:e medioflore quatuor ena[cuntur fLamima corni 
eulorum modoinflexa , candida C tenuia. Fructus admo 
eun funilis est Ceratiis * foris virecens uitia , deindeper 
ficcitatem cinereus, continens officula rotunda Caffie folu- 
tiu modo Aut paruis Lupinis fimilia, dura admodum , c, 
colore nitido terreo, baud quaquam flauo, quemadmodum 
sonnulli veferunt: bis won vtiuzur , fed fola pulpa qua non- 
cwihillenta Cr vifcida eft, iucunda tamen. aciditate grata, 
o1 x tans 


250 AROMATYM LIBER. cat 

tametfi nonnulli indigene a[ferant officula affata Cr in pol - 

linem redacta ex oxygala in alui proftuuiis vtiliter exhiberi; 

fadle auellitur bic fructus, c etiam fponte. decidit . Folia 

fub noctem fefe coutrabum;fu&mque fru&um ampledi fo- 

lent , qui fi defit , fua virgulta € ramos complectuntur: 

fumma verà aurora. [efe explicare incipiunt grato fpe&a- votiorucs 

£ulo: bac trita partibus ery[ipelate infectis imponunt, atque facultates. 

etiain circa phlegmonas ad arcédum. quiinfluit bumorem: 

lijdem cum [ale Ormuzáano phlegmonas refoluiüt , Cv cum 

(neribus ex Cambaya pituitofos C» melacbolicos tumores. 

VocarvR bicfrudus in Canarin Chincha, offi- Vatiano- 

£ula verü Chincharo , in Malabar Puli , C in Guzarate ?* 

Ambili: Arabes, Perfe, Turci Tamarindi vocant; officula 

Abes, arborem Siger Tamarindi, i 
PnacrinvmwrVA quiin locis montanis it[que 

Septentrioni obuerfis ua(cuntur: v(uvero compertum eft, —— 

buius arboris vmbram [ubea. dormientibus non minus no- Psiusarbo- 

xam e[fe quam arboris iuglandis,. . noxia. 

p Tomarindorum fructus deícriptio verior apud. Garciam 

confpicitur;cuius legitimam effigtem pete ex doctiffimisLo- 

belij obfetuationibus ,vnà cum ipfiusarboris femine recens 

natz rudimento. | : : 


D£ cASSTA SOLVTIVA. | 
M v 1A Cofía folutitta na[cturin Cayro , Cr ple- Cafiz. fola- 


rifque altis prouinciis tum Orientalis ttm Occidua. Indie, dnce 
Prefertur tamen que ex Orientali delata esl , qued, locu 
ad Septentrionem magis verecntibus na[Gittrr. M 
AMYGD AL. magitdint equat foliis mali Perfici 
fimilibus eff, monumquam angustioribus locis prafertim [ic- 
cioribus nata, floribus luteolis aut flavis non ingrati odoris: 
quious decidris fuccedunt filique oblonga , eleganti virore 
prezite dum recentes funt C? qua maturitate nigredinem 
brewiconfequumtur. iria 
hu p. C£ — DENN 


J Variano-: : 


menclauira 


. Eius vfus. 


VEM Lea E 


/42 | CHRISTOPHORI A COSTA 


TANTA e eiufrequentiain Cambaya , vndepra- 


-flantifimam aduebunt vt vnius Candil(quingentavum c 


viginti duartm librarum pondus boc est) pretium non efli- 

tetur pluris quam nummo aureo , qui trecentos C fexa- 

ginta marauedis(ereos obolos Hifpanicos)valent. : 

IN MONTIDBVsS ver) Cranganor,Q» per vniuer[am 

proumciam Malabar (quando eius maximum pretium )fin- 

gula libre viginti mavauedis redimi poffunt, hoc est, paulo 

pluris quàm dimidio regali Castellano , fiue Batzio Ger- 

-qnallico, | 

GrNrTILEs Canarinifiuclum Hafanguia c Ba- 
uafenga, quemadmodum Q» prouincie Decan incola , c 
Brachmenes,arborem Bahoo, c? Baua vocant: Guz.ara- 
tenfes Gramala: Malabaren[es Condaca: Arabes, Per[e, 
€ Turce Hiarxamber: afferebat tamen mibi Cocecela 
peritus medicus Per(aillud vocabulum effe mer? Perficum , 
€ Legitimum Arabicum effe Gafatfalus. 

Fons ilimtur medulla evyfipelate tentatis. &» in- 
flammationibus.Inualuit v(us tota India exbibendi delica- 
tulis mülieribus &. pueris caffiam folutiuam adhuc vi- 
vétem [(accharo conditam, ad vnciam vnam bono fucce[fu : 
fumitur vero dum adhuc vecens e&t c valde tenera , priuf- 
quà cortex induretur maceratur primm in frigida aqua, 
antequam cum (accbaro coquasur. Moderate c» [ine mo- 
lestia aluum fubducit, | 


x Perficz mali folisquodammodo emulantur , fi fingularia 
fepares.Q uoniam veró coniugatim bina femper in o longo 
neruo naícuntur , & fumma ala poftremum , imparitatem 
faciens : commodius meo iudicio comparaflet cum fraxini 
foliis aut fimilium arborum quz alata folia ferre folitz , ea 
integra abiicere confüeuerunt, quemadmodum Iuglans, 
Sorbus,R hus,Ceratia,&c. 

Huius arboris ramulo cum fuis floribus & foliis Cuci, c 
Cedri fructu, aliifá. vari generis fzminibus ante eom 
"i : nat 


(O^ 27T£XROMATVMDIBER.U^ — ow 
!donatifümtusà do&tiffimo diligentiffimod. viro D. Bernardo 
Paludano;qui ca ex Syriaca, Arabica, A egy ptiacaque.fua pe- 


.. egrinatione retulerat. * 


Dr ANACARDIO. 


- Macwa e& Anacardi copain Malabar, C reliquis Anacacdii 
]udia protünciis. FAbe vulgari admodum [fimilis , dum ad-- — 
uc viret & veceus eil; ex[ficcatus vero mger c fplendens: 
continet medullam Amygdale fimilem, inter quam € fa- 
premum cortitem oleum admodum vrens inuenitur. z 
'" Docron Ora fcribit eum fructum in vfus me- Eius fra&us 
. entr etiotafertet dedii INE DIA . vtilitas. 
dicum recipi, c in illis regionibus in lade macevatum dars 
aslbiatici c aduer[us lumbricos eum praterea viridem 
fele condiri , d edi olinarum conditarum in morz : Ait 
vtiam eo ficcato causlici vicein fhrumis vti indigenas, to- 
"táque India ejus cum calce mixti vjum effe ad obfienan- : 
dospanmos. —— | | 
Eco fant vidi bunc fructum viridem, C per multos 
dies (ale C aqua conditum, Oliuayum Hifbanicarum mo- 
do , venalem in foro proponi , C» edi non [olim quidem, 
fed excitanda. appetentia cau[a cotta oriz.a-admii[ceri, vti veas ss. ^ 
folent fructum Mangas vocatum aliófque fructus adftrin- 
gentes &racidosaasminim..-— 70 
" NowNvrrr in deficcato extimum corticem de- 
guumt, eámque membranam qua medulla tegitur , deinde 
medullam edunt ad. bibendi appetitum irritandum. Ego 
vero c virentem conditum, C ficcati medullam decufta- 
si: fed ueutro modo mibi delicatus videtur.Ilud porro cer- S. de 
tif oleum id quad inter corticem C» nucleuth conttBt- confe&um. 
tur.admodem caufticum effe C venemofum.—— 
"^ Tora tamenprotincia Malabar , eitis vfus et cay- Cuius c v 
fficivice.Si quisinstill&t in putridum Cr cauum dentem, T" 
| apfum vrit frangítque, & corrumpi fadle . Calee com 
5i : r * Egi ad óm- 


Aliz huius 
fructus fa- 
cultates. 


EN Dey PR E CTRROSNOR Lent ma cage ons y wot taa TI lS ARTS os 007 HNMETNCDE TURN Ct ee Pet 
épais ME Ar. * UB 


* Eta 


. 444 CHRISTOPHORI A. COSTA 


ad bombycinos pannos obfignandos , C. alias ves quaflibet 
notandas vtuntur : etenim. notam adeo firmiter inpri- 
snit,vt nulla lotione eximi queat. 2 

Sorrwr interdi Indinonnulli bunc fructum cufpidi 
eultelliinfixum candele ardentismponere qui, dum vritur, 
mirum quos frepitus edat quas ignis (cintillas quafi fulmi- 
na eiciat diuer(orum colorum , eáque ratione rudioribus 
quibu[dam c imulierculis imponunt illis pev [uadentes,[e in 
ys (cintillis & flamme radiis (piritus con[pwere quiipfis lo- 
quantur,Cr eos edoceant quodcumque [cire cupiant. Tali 
igitur commzto miferos fallunt perfuadéntq . quod volunt, 
dantes re(pon(a ijs qui ipfos confulunt pro fuo arbitrio. Vt 
verb omnesisti gentiles, augures, incantores, C» ditinato-— 
res rar loquuntur, & cum moraponderéque. vefpondent; 
in fuis re[ponfis femper (unt ambigui , C. adeo. astuti, vt 
quomodocumque ves,de qua c?fulti funt cadat , fuam exi- 


- ffimationem minime periclitentur dicántque feeuentum 


N 


| predixife. 


Ds carvs. 


—Cámbhit.  MaArvM Punicam magnitudine equat bec arbor; 


gna. 


€sju. 


folium eius dilutius viret, C carnofum eff :flos.candidus.fi- 

milis fere mali auree flori, (ed pluribus foliis. constans , nec 
adeo odoratus. Prabet bac avbor fructum Caju vulgo ap- 
pellatumyqui quoniam boni (aporis e$t C ventriculo vtilis, 
«b omnibus multum aestimatur. 


 Emsfuàw — EST dutem bic frudus magni maliinftar,valde flaums— 


€? odoratus, intus (pongiofus C fucci plenus fine vllis gra 
nisguitu (ubdulciynonmbiltamen fauces coarhante , Sed 
duplicem babet eod£ anno ortum bac vatione : marcefcete 
flore fubfequitur faba * pragrandis, inter quam. é florem 
mtume[cit quidda malo fimile, quod paulatim fabe fuccum 
«d fe pertrabis: quóque mains incrementum [umiteo y 

[] 


 AROMATVM LIBER. m s 
fite nix magis minuitur, donec frudus Caju, boc e$], mas 
Tum illud,plenam confequutus fit maturitatem, quod ? co- 
lore flauo aut rufo (nam vterque color in bis malis confpi - 
citum) Cr odore deprebenditur * maturo fru&uiinberet i- 
bilominus faba illa,C* cum ipfo colligitur. h 


BrerramroRvaM vicem prebet hic fructus: ex Exvilias; ; 


vino (umptus, aut fime vino : nam prater faporis gratiam ; 
vtilis admodum compertus est in veutriculi debilitate, vo- 
mitibus , Cr appetentia deieBn.. Qui vero bis auxiliispon 
egent,prius in aqua nonnibil maceratumedànt. —— 


Now vliquenafctur hic frudus ,fed in bortis vrbis S. tx macales; 


Crucis Regni Cochin inuenitur. 


* Mitári fatisnequeo ioftrum Auctorem huius nucis jquz 
inextremo fructu nafcitur , vel qua , vr ipfe refert ipium 
malum incrementurn famit & (abítantiam haurit,formam, - 
colorem,confiftentiam,& oleum in cortice conclafüm (non 
fecus acin Anacardio)non deferibere; cdm apud Braíilianos, 
quibus Caius fiue Caious ( itaenim pronüciandum) dicitur, 
non minore forte in vía fit , quàm ipfam malum , vt ego de 
iis qui in Fernanbucho diu vixerunt intellexi , & in annota- 
tionibus ad caput deAnacardio hiftoria A romatum, adfcripfr, 
ad quas lectorem remitto. Arbitror autem hunc fructum in 
regnü Cochin recens füiffe iflatá, & propterea plentini éius 
vium nondum iüooruifle. Certé quotquot hactenus de ftir- 
pibus Indiz Orientalis (cripferunt, nuíquam eius memibe- 
runt, necipfe quidem D. Ga R c1A5 As ORTA; qui 
paucos ante annos Aromatum hiftoriam conícripfit. 


yq D&spicANARDL:. 


.- D'& Pifo veneno quod Lacuna commentarin in 6 eap. 
lib. 1 Dio[corid.fcribit ex Nardo Indica fieri,nec D.Orta 
Tnquám fuma diligentia exquirens, nec ego,tatmetfi plu- 
mos de eo percontatus [im , in India intellicere potuimus, 


2t RAESENTISS IM VM quod apud eos eit VED£- Venenü La- 
B^vVotatur Bicho 4e Ormuz,i4 et, Lacertus ex Oriuz., Is ex Oc- 


qui 


46 . CHRISTOPHORIA COSTÁ —  — 
qtu fanilis Scinco e$t , de quo. e eitis exitiofiffümo venenóg 
€? diabolica arte. qua bomines extingueve folent , vefere- 


ph. 1n in libro Ammalium. Secundum locum obtinet Man. | 


- — gafilucstris, de qua inferius Tertium quod & Tigridispilis, 
20 fu:Demnde quod é plantaquadam lacteo (ucco plena cuius 
cs omagnaua[ctur quantitasin. proxintia- Malabar. Sed C 
— Napellus locui fuum obtinet. . ; 


mo 


Dr: RuasanbPARo. 


»Rhbabd — R HABARBARVM fngulare medicementums 


. matales. 


"Canta vrbs, , 
& 


D 


« dignum, veneratione apud ome buimantm genus, in in- 
erre Cbhinarum regione duntaxat prouenit, vnde in vr- 
em Cantan(nobiliffumum totius illius proumcte portum c 
emporium, émpori,ybi Lufitanibabitant., )expértatur , C inde naui^ 
busin Indiam aducbitur. Alia wem via: ex eadem interiore 
prouincia Chinarum camelis deferat pes Tavtariam C 
Vzbeque in Ozmuz., C inde in berfam, Arabid & Alex- 
andriam , vude postea vuiuer[a Europe cominunicatur, ld 
sor esl adeà cario[ums Cr prafertuv illi quod nauibus in Ins 
diam importatur, eo quod "agna ex parte corrupte esh; 
facile enim in iflaper lare vedlibne 1571 | isa eR 
-H.& c funi qua de Rbabarbari natalibus coperta [unt , 
nec D.Orta cum infigni fua diligentia nea ego plura con[c- 
quipotaimus. so 006 dope onis à enosq 
p. Rhuta. QVO D vero nbinulli fcribunt ; éjus vegionts incola 


Ul 


bad przpa - Rhbabarbarim macerare , deinde [ucctm exprimere, quo 


d entne. 4d folem depuratostrocbifcos patare (olet , Principibus vi^ 
etzot. ris pur gandis idoneos , nobi/d, deinde y.adices ex[(uccae, c 
mutiles mittere, fabula c8 , quam inde originem [umpfifre 
avbitror.qubd &ünulli gentiles mercatores Rbabarbaro fun. 
&ufiori C» vetustiori (vt facilis à corrptione liberent éue 
zeredo qute id erodere folet innáfcatur aqua. mà ferugntesz, 


fid tepidum ad[undat,devade lineis pannis emundatum der 
«v9 Hg XC : 4 e ZIRZICIUS "M us 


|. . AROMATVM LIBER. 4? 
cllis aut filo traüciant e exficcent, c nonnulla foramina. 
piperis tenuiffime triti polline &* cera obturent : deinde pro-- 
bé ficcatum in P(yll femine adferuent. : ; 

H ae c mibivetulit mercator Canarinw vir probus, (an- 
ique affirmabat ea dumtaxat fieri ad praferuandum à 
corruptione Rbabarbarum , addebatq, id vbabarbarum in 
quo con[piceretur foramen , quo traiectti pependiffet ea ra- 
tione praparatum fui[fe,neque ideo improbari,neque affu- 
fam aquam multum de ipfius viribus detraxiffe. 


Ds RApt:cEr CuIN x. 


VocATv n bo excellens medicametum in Chita- nadicisChi- 
vum regione Lampatan ,in Decan Lampaos,iti Canarig 54 nomene 
Bonti,ab Arabibus, Per[is & Turcis Chophchina. 

Nascar n abundantifimein Chinarum vegio- xis nales, 

! meiinuenitur tamen etiam in Malabar , Cochin, Craganor, 
CoulanT anor,C alii locts. u 

PraAwrA e multis tenuibus (pinofifque (armentis Eos detcti - 
predita ,[milaci afpera non abfimilibus , quorum maxima ^ 
minisum manus digitum crafiitie mo fuperant, foliis plan- 
taginis latifolie magnitudine: radices pugni nonnunquam 
equantnterdum minores (unt , folide ,sraues candida in- 
terdum etiam rubefcentes, & multa [apenumero fimul co- 
berentes, — i pbYéniir 
Prvniwvsefbtnsradicisv[us in omnibuOrien- Faculaes; 
talis Indie prouinciis ad varios morbos : quin ade innoxia 
tenetur vt eam fumentibus, tametfi nulla victus rationem 
obferuent,fed liberé carniburcr pi[cibus ve[cantur mibilin- 

 tommodi adferre credatur. Vulgaris tamen quei China- 

Tii Ladie prouinciis ob[eruatur, fumdi buius vadicis decocti 

cüfuetudo est, vt radicis vncia vna;additis radici Api dua- .. 

lis drachmis decoquatur lento igne C» fine fumo; in decem 

i € fex aqua libris ad fex librarii cüfumptionem reliquos de- 
Ku (tm 


4? . CHRISTOPHORIA'CÓOSTA ——— 
cem in fictili vitriato ad eruant , fumuntá, fingulis diebus 


vecens decoctum , quoniam facile corrumpitur , nec vltra. 


diem ad[eruari potest Eius vero tepidi mane fumit eger 
pleni bausti , duabu[d; boris in lecto remanet , poftea fur- 
gitduabus autem boris ante cenam totidem baunt jinter- 
diu de eodem frigido bibit. " 
- PremiQvE tamenetia dum (ua negotia exercent 
€ nauigant fingulis diebus mane c vefperi duas eius va? 
dicis in pulueré redacte dracbmas ex vino, aut ipfius vadicia 
decoého felici fucce[fa bibere folent. 

O g.GANLS etiam ex bac vadice recenti , aqua eli» 
acce etim , delicatioribus admodum familiaris : attamen c ab 
2 .. aliis magna quantitas ab[umitur , quoniam illi plurimum 

fidunt non mod) in morbis à D.Orta enumeratis, fed etiem 

» am beinierania, in berniis bumoralibus; C ventofis, in colli 
vefice c penis callisyeorumá, vlceribus ; venere etam ad^ 
modum excitare creditur : decoctum tamen ipfa flillaticia 

. aqua praestantius ek. Optime conferuatur radixfi pipere 


confraito iuoluatur. 
cs. Dr CRaoco Iuxb1co. 
 £res hdi. Muro m a Tatiorque babet Crocum Indicum folia 


quam Orthbis Serapias dicla , colore foliorum Scill« , dilu- 
..  ioratamen C tenuioras caulem babet ? foliis fimul impli- 
oes c eatiss C fefe mutuo amplexantibus conflantem : radicem 
! foris Zingiberh fimilem , mtus croceam. éd ve 

Poet ER nomipaab Ortaentmerata , apud Ara^ 
bes etitin/Curcum dicitur, apud Turcos Saroth. | 


- Curcum. 
Sarath. 


darse di&: GALA NGA. 


Duplex Ga&-. DvbrrxeilbGalzga medicamentum vfibus buma- | 


- hePe 0o wisvalde nece[feritin, dignum, Yt Pbarmacopole in [is 


efficinis perpetuo babeant. — ec 
i9) : VNA 


Urge ume or ES 


cum CCAROMATYM LIBER. | 00 4 
SE V N A minor c odorata quecáRbabarbaróex Cbi- ——— 
- warum regionin Indiz aduebitur , Cr idein Lufanum ———— 
- defertur, incolis Lauandou dichas 0000000000 
ALTER A malor,plurima na[cens in Iaua & Mala- 
ear ,cuius defcriptionem,quod maiore fitin v(u , bic damus, 
Ea duorum cubitorum altitudine cre[cit, nonniiquam am- — 
plor fecundiore prefertim folo: folia babet. Orchid r3 
or.lib. à defcripta Junilia , longwra tamen C latiora, fu- 
(penne (aturatius inferne dilutius virentia:caulem ex folto- 
fum inuolucris constantem,vtiin Orcbidum generibus: flo- 
— em candidum inodorum: [emet exiatiim neglectum Fa- 
-— dicem fecundi caput cra[Jatm cr bulbo[am .reliqua ex par- 
. teZingiberi fimilem [ed maiorem, nonnunquam capitula, 
— duflule regia modo, proferenteim,|... spe diisdivais 
| S ERAT YA radice que mirum in modi fefe propagat. 
| AePrLLATVRÀ Canarni C Brachmenu(quibi ! 
maximo efl in v [u.ctn in bominum tum iumetorum mer- * 
dis ,quíque eam ordinarih eum Orizan, velpi[eibus vein — 
acetariis edunt )Caccharu,ab Arabibus Caluegiansiu Iaga Nomina 


Lauandos. 


: varia, 
Lancuax ,in Malabar Cua. ? 
Apto atem vulgari est ápid- Malabavejes huius ra- Eius víus & 
acultates, 


"icis v(us , vt non mado in medendis morbis eam v[urpent, son 


fed in favinz etiam conuertant y ex qua Cocci (eu nucis n- nile 
: i Taria Í E f v 4i 


fermam,A pas vocant :in delictis e$t. bic panis prahitá, Jis: i ssona 
Ahi ventriculi debilitate, Cv frigiditatelaborantimalesdo- — 2 


Mo. Bot. Garden, 
: 18998. 


r | $9 . CHRÉSTOPHORTACÓSTA —— ^ — 
Nimpa, — fium Nitnpa( que veluti aqua ardens e$t ) contedunt;in.— 
— inguinibus vero fupráque pubem. C collum vefica , foli 
vn Nymbbes decocta inaqua C macerata atque adbuc calene 
dirappliant, 00 s BHEGA XEGUTLAUS,. 
*Nequehicauctor,neque Garcias ab Orta: mibi (atisfaciunt 
ix Galangzt maioris deicriptione, prafertim fi ea,qua Euro- 
pa officina vcunturj'egitima eft Galanga major; etenim ejus 
radices multo maiorem fimilitudiné habent eum Tridis;quàm 
"ctim A fphodeli aut" Zingiberis radicibus. Et certéomanine 
"füihi perfuadco Galángam tióflá maiorem Iridis genus cífe 
-bhiciin fimile qued in. mea Pannonicarum ftirpium hifto- 
M Pee ed DU GERAENRO- siad, bios cio 
ARA Za RpRST j 
ENS jus nar | - 
 Zimibis | T RIY M autquattuo? palmorum meenitudine effar-— 
dd SED: F'Milié maieri;quod Lachryma lob vulgi nun-.— 
patilr, admodum fimilibussczule verà Afpbodehiniérafi- — 
- "tie ex milris foliorum imnoltéris conslans,vt veluti exigtia 
E H4 


a 


- 


^DrziwPndkk 705 


Oausov Qiisdaiii ayundo appareat radicibus quodammodo 1ridi fi- 
n Jyibis. c7 HSUHBA 05.U15d^05:2( umts UE 


uA. x 


xdv a7 ood DE: 1 eNO coL VB RiNO. 


ds 


4 


deantur. Tantam vero babet hoc lignum cum colubro funi- 
litudinem ,vt qui non norit , aut de die videiit , fi ad Laune 
fHendorem noctu cofpiciat, viuum colbrsm effe exiftumet. 

VvrG6o cenfetur prastantifumum remedium ad- 
ter fus colubrorum Qr viperarum morus :iucola [ane, dum 


 Anagrostendunt, magna e& parte crcumfperre folent boc 


lignuim (funt enimin ea prouincia multe vipera, variéque 
fexpeutum genera )aiintque folo eius odore ferpentes fuga- 


queant,ilicó rumpi C extingui. a xus 
—C ALTERA admodum breuis eft cv tenuis , triaque 
( foluminoabfoliababet mollia , lesia ; (aturatius virentia: 
florem aut fructum non conpexi,nec quenquam inueni qui 
fe vidiffe affeveret: vadix oblonga & tenuis.esi , minuno di- 
gito nnor , bincinde nonaunquam extuberans , e fum 
ma tellure ferpens : exterior eus cortex valde tenuis es 
cinereus, nullo, dus gustatur, manifeíto (sapore praeditus, 
Weinde tamen gustum in ore relinquens [uauem C vti.Mo» 
fihus odoratiiusfi [fus e$ vndique bic cortes, c fpénte fefe 
expedit ab alio cra[üore flauóque cortice fubtus nafcente, 


: eSAÁROMÁTYM LiBEiu . —— 34 
— moniulla iaioribus foraminibus pradita , omnidque adeo 
uter fe diffumilia,vt minime eiu[dem. planta folia effe vi-- 


Eius facüItá; 
tes, : 


. Ji: C fidum colubrós venantur , &o5. attiugeze boc ligno 


Alterius hi- 
ftorià, iua 


qui odorem Leti filueftris fiue trifolij odorati vulgaru e" . 


fert. e faporem Glycyrrbiz.a dulciorem : preman(us au 
tein odore adimodum [uaui , nec imucunda mordicatione, 


momentanea tamen preditus ejfe deprebenditut: ip[a sia. 


tcries lignofa et candida, dura c infipida:folia napi fapa- 

ven veferunt: germen product bec radix. [upra terram 

Vlcter quatuor vncias longumyim caput extuberans. ^. 

.HINOMEN hui plante apud canarinos eft D'adà 

at, i 

TRrTA radixcem aquavo[acea aut vulgeri,vel eum 

vino (indifferenter enim vtuntur) praens certümque affe- 
Dz runt 


NMomenelas | 
tura, 


Eius vires, 


) 


Eius natales. 


Colubrini - 


ligni genus 
 Wiuum, 


y2 CHRISTOPHORI A COSTA 


H 


unt remedium aduerfus omnis generis erpentum mor[u, 


Plurimus etiam eius eft v(us in febribus continuis , tertia- 
nifque , (yncope , ventriculi debilitate, € cordis tremore: 
datirque aduer[us omnis generis venena. Multi mili (an- 
e affirmarunt dummodo manu banc vadicem tenerent, 
mullos ferpentessvel alia fimilia virulentainetta formida- 
re; C certiffimum effe ferpentes- C viperas eius apectum 


nme ferre poffe, (ed fugere, celerriméque in altam par-.— 
"tem fefe proripere,fi quis ante ferpentes eam proiiceret. 


PeRvmrILIS etiam cenfetur is quibus anbelitus 


ab ore vitiato aut dentibus corruptis fetet , modb eam con- 
tinuo mandant dentiámque cauis geffent. 

' PRovzNir loisbumidis,c inter arbores,prefer- 
tim vero fecundum eas que Angelins nuncupantur , nec 
procul à mari. 


"eadem prouincia vafle avboris magnitudine ,de quo in alio 
libro agemus. 


x Nentrmm horum ligni colubrinigenerücum 6. A R € 1 AE 
lignocolubrino conuenite facilé animaduertét, qui vtriu(q, 
defcriptione: dilieéter conferet.Secondi veró generis c AR* 
€ TAE defícripti fragmentum quinque vnéiarum longitu- 
dinis;quodQue, vt coniicere licebat,duarum vnciarum crálfi- 
, tudinem aquarat, mihi non modó oftendit Londini aono 
L1$$1.C.V.D. Hedor Nuncz Medicus Lufitanus ,f:d 
etiam dimidia eius parte liberaliter donauit. Eius porró ma- 
reries firma eft candida, venis quibufdam diftin&ta, non di 
"fimilis fraxini ligno,cortex autem qui eam integit cádicans, 
c quafi cincreus. V craque veró,fi quis deguftet, amaro fapo- 
re przdita effe deprehenditur, Eius fragmenriiconem lecto- 


- Psgeuliafubiccimus,, ^. 


m s Ana * bé Q dd ouwet 
(a : 


No 


INvENiTVR (Crtertium Colubrini ligni genui in | 


| 
| 
1 


T 


LiGNYM COLVBERINVM. j3 


4 


Lign! Molu- 
cen(íis nata- 
Ies & defcri- 
puo. 


* p ann 
— T 


j4 . CHRISTOPHORI A COSTA: 
/ Ds riGNO MOLYCENSI- 


ÍNvENITVR in Molucci arbor quadam domesticá 


Mali cotonee magnitudine, cuius folia Malue vulgaris fo- 
liis (unit fimilia fructus vero auellanis, fed minor , imolliore 
gortice C vigricante, | : 


SsRiTVvm coliürque in bortis dibcenter ,nec alibi 
facileimuenias: tanti emim. ab incolis aStmatur, yt pere- 


"grinosme ad eius quidem confectum admittant, 


Incorz Panaua appellant , Cirm vero islic Regis 
noiine gubernare prudérifimrus c animofifgimus Domi- 
nus Ludouicus de T ayde,ipfius mowine bec arbor dita fuit, 
quoniam ille primus nobis eius infignes. facultates aperuit. 
Accidit enim vt nobilis quida Lufitanus, Henricus de Lima — 
yocatus,dà in Moluccis ver[aretur animaduerteret quanta. 
cura C diliventia intola banc arborem colerent , quantid, 
estimarent, atqueideo illius facultates apprime intelligere — 
cupiens,nonnullas tandem edockus est Ns tetur trum 
buius arboris partem, eam obtulit Proregi, bonar verum, 
€ nature (ecvetarum ft udiofifmo tanquam medicamen- 


dum valdenece[favium, cognitüque dignum, c noftris bo- 


minibus bactenus inauditum. Anno autem fexagefimopri- 


no fupra millefimum C quingentefumum interrogans iiie 


Prorex,an aliquid de bac arbore inaudiffem, aliquot eis — 
facultates vetuli quas ab aliis didiciffem , cenquerens arbo- 
vem nondum licuiffe viderestum ille eius quod babebat fra- 
gmento me donauit imperans vt cum iudicio Qr rationt d 
experirer nec vllius vitam perkclitarer , deinde verum fuc-— 
cejfum illi (ianificarem:quod me fatturum vecepi.Eiusita- — 
que ligni periculum feci, cim in nonnullis eris quorum ct-.— 
ram babeba in uo(ocomiis , tum in variis morbis qui inlon- — 


| ga nauigatione plerumque criri folent dum in Luftaniam — 


vedivemspartim adiutus facultati relationibus quas intcl- 
: j  exeram, 


/^— AROMATYMOubEBERe 535 — J^ 
(o dexeram Cy vtendi metbodospartim iis qu Nobilis ille im.— 
|... Moluccis didicerat. Cain Mesi Sirm c 
IrLivs feméniam ante videram mibi donatum ad. sius femen 
aues capiendum:etemim eo in aucupiis tuntur non modo | eu upiis 
inilla vegione, fed etiam in multis India protinciis ad quas, 
eius rei or atia, venale defeytur , Eius pauxillum cum oriz.a 
£ockamixtum auibus filucstribus expontint: que degufLant, 
ilico decidunt fopite & [Fupide; qua vero auidius id edunt, 
amoriuntur antequam illu auxilium praberi pofiit, quod est, 
— vt figidacaput perfundatur . Graculi omntum citiffimé eo. 
degustatoextinguumtur. 00000 : j 
Nvwc ad alubrem buius arboris snateriem acceda" 
mus cuius pauxillum bodie plurimi facio. 


IuTvs fumptum ,«ut fora appofitum , ouibus Aduerfes 
venenis refislit, ra TT p o iiri 
Ix TRO aumitur magno commodoex aqua voa" —— 

cea vel vulgari,auifnqueiu[culo eiu pulueris apta quan 
titas pro neceffitate, C agri naturamodo decem grana uon 
excedat ,fedinfra id pondus confislat. Ad viperarum,Regu- 
lorum (qui ferpentes pileati appellatur, C admodum noxaj 
fant )aliovinque firilium a[ndum aut ferpenrum morus, 
bibitur bic puluis ex aqua y tpfifd, morfibus puluis, in[per- 
gitur. Eadem vatione prabent in vulneribus qua à. (gittis 
— toxicoilhtis fiia funt , quibm illius regionis incole pluri- 
Oamum vtuntur. : A 
PvrveneM verb ex boc ligno fibi parant lima g Finseulae - 
| pelle marina canicula cofecla,aut tenui aliqua ferrea lima, : 
—RosvsrissiMo cuique dimidius ems ferupulus 
ex aqua linipida tepida autro[aceas aut gallinarum iu fculo 
tepente , [umso mane datur(cena autem diei precedenti 
parca effe debet) euscuat enim omnes bumores , praefertim 
etaffos Jontos,cr melancbolicos: couenit quartanis,diutur- 
tis febribus contintis,iliacis, colicifá, doloribus, flatibus ,by- 
R3 vo De droptfi, 


3E 


*e 


- Canja. 


* 


fius prztt- 


- tia. 


ran Fein. reri A COSTA 


ni gen eris lumbricós necat c Vie dedero dn TeH0- 
cat; c fi uimia flateuacuatio,hbat eger dimidii cyatbum 


Cania,boc eff decocti ori.e aut auiculam comedat, fubito. 
eeffabit quid fane malta laude dignum est; pauci[á, medi- 
cameutis vulgare ,vtin potestate fit medic aut egri , pur- 
gariquantum cupierit. Huc accedit quod nequefotorem, 
neque tedium neque metum dum [umituv pariat poffítque 
fine diete obferuatione, eiiam iis qui ifta negotia foris pera- 
gunpropinari,vti ex iis deprebendi qui vna mecum eadem 


nati vebebantnr nulli fentientesincomodum, tametfi idum 


purgarenur nulla dieta vterentur,vinerentá, folurifsm?., 
OssERVAV t etiam ills praestantiam ininuete— 
ratis capitis doloribus benricrania, apoplexia, aurium tinni- 
tu, avthritide , ventriculi & vteri. affectibus c affbmate. 
Propterea fidens illi plerimum , (epis tm diuerfis naturit, 
tatibus C» locis, feliciter vfus (um, c» finevlla molefia,nifi 
quod in biliofis naturis calidi[d, vétriculis nonibil molestie 
pareret donec bum fumerent , & in nonnullis vomitum 
excitaret: fed biliofis bunc puluerem nonnunquam dedi fy- 
rupo acetofo aut carambola condita exceptumiut in cata" 
potia cum f(accharo rofato efformatum. 
ExuiBiNDVs eif (ummomant neque cibus aut 
| potus concedendus donet purgati (int quantum nece[Jarium 
videtur tum demum cyathusiu[culi oallinarum tepidi da 
tir dimidiaó, aut integra hora post., conceditur pullus gal- 
linaceus,c paululum vini aqua bene diluti, deinde toto illo 
die potu abshnet ad comam v (que, qua parca erit, facilia 
concoclionis, Sub (equenti die (umitur faccharum rofatum 


cum aqua buglof, aut borraginis, aut comuni atque in», 


itur M cn ad aluum eluendam. 


Soir. 


UPS PIN az TININTN DR Cons 


a. LIBRE MAP 


AROMATVM LIBER, -Cs 
— Sort verb interdumin nonnullis aui pruritum c - 
excoriationem excitare , atque in aliquibus(fed patcis ad - 
auoduimn ) bemorrboides. E 

Haec funt que de boc ligno Panauaconfpexi c in- 
tellexi: Nunc ver inillis regionibus magnus est eius v(us, 
tantad, eslimatio, vt fine metuin multis morbis fupra enu- 
meratis v[urpent.| Ego bis illud fumpfi in coli dolore c be- 
anicrania,mibid, falutare effe deprebendi. — 

CETERVM cum propter eius tnfignes facultates in- 
cola plurimi faciant, ea(d,, quantum tnipfis est celare mos 
fiudeant qua proculdubiolongé plures [unt quam quas no-. 
simus , (pevandum est temporis(quod omnia reuelat)fuc- 
ce[fu reliquarum qua. nobis adbuc ignota ([unt,notitia nos 
canfequuturos: ea(d, in libro quem pre manibus babemus 
fideliter enarrabimus,fi , ante quam in lucem prodeat jn- 
tellexerimus, 


DE MORINGA. 


Lrwriscti magnitude et Moringa,cu perfimi- oe p hi- 


lia babet fola:paucis praedita est ramis, eámque ob cau[am 
exiguam prabet vimbram multis nodis fcatet ,adeod, fragi- 
lis esl, vt faallime cum ipfe frutex , tum rami confringan- 
pur :folta (aturatius virent, viuidia, (unt coloris; (aporis ve- 
à foliorum napi: (ruckum fert pedalem ,rapbani cra(itie, 
oco angulis infigmtum , colore dilutiore inter viridem c 
cinereum intus cadidum,medullofum, C» in certa vecepta- 
cula dibincdtum , quibus continenter votunda femina Ero 
fimiliavirentia C7 admodum tenera, fed (pore quam folia 
acriore.Editur bic frudus cii carnibus cafus, aut alio modo 
paratus. 


dads Du :di Eiusvías & 
H vtv s arboraradix Vnicernu , lapidis Bezar chiot 


vices fupplet,veraá, theriaca est qua vulgo incole vtuntur 
cim aduerfus omnis generis venena, tum morfus ferpztium. 
Mods D; maxime 


(WT CHRISTOPHORI'À COSTA |. 
maxime noxiorum vulgo Culebras de Capillo dictorum, 
aliorum, inettorii C» virulentori aminalium, cim intro 
fumpta.tum foris applicata.In colerica quam vocat paffio- 
ne fingularis efficacia effe deprehendi .. Mi[cetur remediis 
anelancholicos humores purgantibus: C» probe nota est Ele- 
phantiafi laborantibus quorum plurimos, eius continuo vui 
fanari perbibent. 

Eusnanals. ^ ABV ND E mafittr variis Indis loci , fed praefertim 
; totaprouincia Malabar , fecundum flumen. Mangate , vbi 
admodum luxuriat ,multof3, fructus profert , qui vulgo in 
foro venduntur perinde atque fabe in Hifpania. B 
Nomenda- AmaAntrs('Turct Morian appellant: Per(e'Tame: 
tuta varia, Y t 
Guz.aratenfes Turiaa, USEERA 


Drs raAPIDE BEZAR. 


TAMzTSstinalterolibro,(quem De quadrupedibus, 
ferpentibus, c auibus que. in India inueniuntur , fcribere 
fperamus )de omnibus gemmis lapidibá[que qui in medi- 
cum v(um veniunt, fimus ackuri : placuit tamen boc. libro 
lapidis Bezay mentionem facere , quem , quotquot de eo 
feripferunt, aut eo vfi [unt C adbuc vtuntur, vno ore affe- 
runt maximtm prestantiffimumque effe antidotum. «d- 
ster (us omnia venena,nó modo intro a[Jumptum, fed etiam 
foris adhibitum. 

Lada Be DNVENITYVR biclapisvarie magnitudinis, formeó,, 

zar qu&dras C? diuerfi coloris nz (unt qui diitaxat dimidiz drachmam, 

&fomz — (ur etiem qui duodecim c» quindecim dracbmas pendant, 

quales ego confpexi ; nonnulli, adbuc maiores reperizi fe- 

vunt: funt preterea votidi vti aucllane, alij eblongiores ot 

forma, aut columelle,alij triangulares,alij feffiles vna par- 

| we, Cr gibbi altera vticathanea: postremb nonnulli [unt co- 

loris ex viridi nigricatis alij maliin(ani colov£referunt;ali — 
eb[curiores (unt alij dilutius viret, C nónull: Mac 73 

ivt s ENE- 


^ AROMATVM. LIBER, E 

GrNERATVn ilelapisiventriculis auimal;ug Pos natales. 
hirco fer? [i tilium ,arietis pragrandis magnitudine colore : 
mufo,vti cerai propemodum, agili, C? acutiffimi auditus, à 
Derfis Pazan appellatoquod variis Indie prouinciis , vtiin Pazan. 
promontorio Comorim , C nonnullis Malucce locis tum 
etiain Perfia c Corafone,in[ulifq. qua à Vacca comnomen 
adepta funt inuenitur: jf tmtliter in Occidentali Indta refe 
vente. Petro de Ofma in epistola quam ad D. Monardis 
confcripfit, 

V vero differunt figura c calore bi lapides fic etiam Ei ries 
sonnibil poudere c fubslantia variant : etenim eiu[dem sez rentia. 
gnagnitudinis videas,alios altis leuiores, alios aliis Jolidiores 
pluribá/que att paucioribus tunicis praditos nónullos etiam. 
v[que ad centrum continuos, aliquos in quorum meditullio 
puluis quidam veperitu alios in quibus aliquid berba ficco 
fimile,plurimos in quorum centro paleolam tenuem fo- 
lummodoinuenias circa 4 quam uie efformari quidam 
putant. 

PRAEFERVNTVR Atfen Orientales.atque om- 
tibus Perfici antecellunt. Sunt qtüreferentibus nonnullis , 
buius lapidis puluere vtuntur fingulis quindecim diebus, viaias tpi 
exiitimantes eo medicamento partes corporis vitales, gene- dispalais 
rationi[que membra roborari. ; ret 

ASSERVNT iis regionibus in quibus inueniuntur Animalium 
animalia que iftum lapidem generant venatores adeb effe e 
peritos C exercitatos, vt quanam animalia maiores lapi- sc vesaeo- 
des contineant , folo confpectu poffint iudicare , aifintque ves- 
ea animaliain quorum venty iculis maiores Lapides Lztent, 
minus mobilia y agiliáve effe Cr lenta, fubirislidque appa- 

Tére. Cea, etiam extincta ammalia - ineniri , in quo- 
Tum receptaculis Lpides qr andes fint. 

Ponno horum lapidum tantaeft aftimatio apud Heias Mpis — 
dne mee vt dicere pies ; Licet oet p 
in bomi- 


[] 


6o CHRISTOPHORI A COSTA. 

in bominum vtilitatem creavit , damnum tamen quodam - 
modo effe , eum Lipidem in alium vum conuertere , quam 
principum c nobili (lemmate progenitorum , quandoqui- 
dem in plebis vfum lapidis. Beqar loco radicem Moringa 
erearit de qua fuperiore capite . 


Dr ARBORE TRISTI. 


cst NouuvrLtS Indielocis prefertim vero im Mala- 

&quabes, Dar frequentifima na(citur Arbor queda magnitudine & 
forma fere Prum, muli pradita amis tenuibus , Cy certa 
per [pacia nodülo diffinctis, € quo vtrinque fingularia foli 
enafcittur Pruni folior magnitudine,mollia C lanuginofa 
parte auer(a ; quemadmodum fere (aluie folia , C viridia 

. monnibilá, afpera pavteinteriore, nd adeo jerratain circui- 

tu,vt prunifolia , neque tam multi venis predita.E fingu- 
lorum foliorum fede nafcitur pediculus quinque capitula 
fumma fui párte (ustinens,que quatuer foliolis [ubrotundis 
conflant ,€ quorum medio quinqite flores exilium candidi, 
elegates, Aures mali floribus magnitudine & figura pares, 
tenuiores tamen ,elegantiores, Cy odoratiores, pediculo ma- 
gis ad rubrum quàm ad flauum colorem tendente , quo in 
illis vegionibus edulis tingunt , qu£admodit apud nos vulgo 
fit croco: fructus magnitudine lupini efl vivefcens,cordis ef- 
figiesper medium fecundum longitudinem fethws,continens 
in vtraque parte quoddam veceptaculum in quo (emen oc- 
cluditur , magnitudine feminis Cerati) fiue Silique , cordis 
effigiem retinens,album , tenerum ,membrana fubuirente 
tectum nonubil amarum. 

— "- Nocartvm bec arborin Canarin Parizataco; ifs 
Malayo Singadi,in Decan Pul,ab Arabibus Guart,4 Pet- 
f: e Turcis Gul. 

Odor. R s s eit profecto obferuatione diomffima , conficere 

| banc elegatiffuma arborem nocte pulcerrimis, fauifwned, 


P 


AROMATYVM LIBER.  . £l 


elentibus flovibus onus & bilarem C» fimul atque à Solis 
vadis iluslratur n modo flores omnes tuterra abicere, fed - 


totam arboré cum [uis foliu quodamodo marcida apparere, 
INTER omnes [aué quos vnquam odoratus [um flo- 


ves nullum meo iudicio memini cuim boc comparandum , 


praefertim initio dum quis vepente locum ingreditur vli hec 
abor eft con[ita:nam poflquam maru contacii funt, exi- 
guis Cr euanidus eft odor . ar Y 
INDIGEN ifo flores correficerectfent, fed má. 
viufcult funt snam vecéter ex avbore colledlos & in cibis de- 


 gustaui , C nonnullam ayaaritidmem fewper deprebend. 


Gentiles etiam medici eis femen mter medicamenta cor 
reficientia vecen[ent. | 
M vr Tt Proreees, tribuni, atque alij prirati banc ar- 
borem in Lufitaniam transferre voluerunt, fedirrito cona 
ti. Non etiam quofdam qui [emen commodo tempore col- 
ledum c maturum va[culis figulimis vitratis atque bene 
obturatis,item argenteis, pyxidibu[d, ligneis in Lujitaniam 
detulerunt, ibique ci omni cura Cr diligentia feuerunt ,fed 
munquam na(a volut. Ar AME Ei per ai 
Iu Malabar autem c Goa , locifg, vicinis cum tanta 


WM: 


Dr NEGYNDO..  ... 
D v 4 arbores multis Indie locis,prefertim vero pro- 
tincia Malabar inueniuntur, m v(u medico adeb commen- 
date ,vtinultis morbis vtiles effe deprebenidantur. - 
"OEAmv M prior mas cenfetur C à Canarimi Varalo 
"Nigüda appellatur, Amygdale magnitudine, folis [uperué 


prebendant, — 


"Vir£tibus inferne biv furis, foliorum Saluià modo; C in am- 


bitu ferratis qua procul afpicientibus Sambuci foliis fimili 
Wayidentur. — 
| ALTERA 


Flotü vires, 


fadlitate nafcitur, vt quilibet vamiin terram depaiti com" 


Duplex Ne- 
gundo. 


Prioris de- 
Íctptio & 
nomencla- 
türa. 


ez éó2 ^ CHRISTOPHORI A COSTA, 
t aie Bie ArTERA Negidofemina uunctpatasatt Norchi- 
menclatüra, là Lauf Lanis, vulgo Canarin Nyergüdi dicitur in Ba- 
| lagate Sambali;jm Malabar Noche : vtag, vero tain mas 
quàm femina Arabibus, Períis c Decamincolis Bache vo- 
catur, Turcis Ayt. Eadem mapnitudiue qua prior affurgit; 
folia vero bibet ampliora rotuudior aque nequedn ambiiu 
^ ferrata, foliis Papuli alba perquam fiiia. 5... 
VrRiVsaove generis folis Salam odore c fa- 
pore vefevant : deguitata. taien nnagb amara Qo. acria 
deprebendunturzin plurizais foli payte auer(a [umso sma- 
n inbevens con[piciuy [usta quadam, candida que nocte 
ex illis emanat, Vtriufque. flos ciuevei coloris est.plurimtan- 
qued Rorifmarii florem accedit .Vtrinfque frudus adma- 
dum fimilis est piperi jgros acris gustus quidem. [ed wrmi- 
qmevrenti vi Pipersat. Zingiber propemodum paris, .: 
AmBOmnEM modera calióam ert mini 
pautàplu caloris tribuunt. ... 
OFacdes. 4 FLA, flores frutice inti in aqua Venio! 
| an olcofridla vutliter iapouutur omuibus doloribai ex quac 
cumque caufa prouenientibus : pre[ertim vero imarticula- 
quindoloribusex fricida cau(a nati etque in tumoribus e 
contufionibus , mirabiles prabet effectus, Jileezitus etia ve- 
- iilis folis tritaimpommtur, felici fuccejfu , quadoquidem 
eorum snaterid digerumt , e2ó, emumdant Q» ad cicatricem 
peducmt , modi torpii hón fifimpirum. Et fent in val- 
seuq PBerilus s apostematibus C» contufionibus diro viileim expe- 
(oso duntur, vt cbirurgorum opevem münimereguirant, 


Foiorá d- Moy zrrERES borum foliorum. dececto opinitesa- 
SPRPESS. pore viter nm-corpu lauant ;tantáque-inuafitperfnafio 


coss apiditas Neguhdo folia. res c» frudius vilia efe ad ie- 
Coe mandam.conceptumyrt eum qui — &0r 
near lopulibus ebrutura fiut, OE Sgen tid 
(Qoszke 


* 


A M 
how 4 


m az 


a 


(0C AROMATYM LIBER. "T — 
UÓssTETRICEE vs etia qua illi Dayas yorant, Dsyo 
apprime notaest bac arbor. 00000 0o jEe 
^UMp EO frequens eft buius arboris v [usad medenduim, Woaius veg 
in illis vegiontbus;vt vifi Deus precios ramos multipfe- ——— 
tura vesa[ci faceret, kam diu fusffent cofumpta avbores;aut 
certe maxiti preti mui e[[ent: Sed quo magis pracidun- 
tur gam, eo felicius reua[cuntwr, perpetuad, froude virent. 


cA E ATefEarboranedicoin v(u admoda commenda- 
ta à Chriffiauis & Gentilibus,reliquifd, earum India pro- EEG 
-wihciarum incolinyrará tamen admodum : fed qui eam co- DNEHES 
guo(cupt-Nivibo appellant: Malabaren [es Bepole. 
MaAcx1iTVDINE cifraxini cuiproculafPicien- Nimbo ac-.— 
Mibus pesfinilis videtur : fola verinque viridia funt nec ab ve^ bille" 
alteyz parte'incama lanugine pubefcunt , m ambitu ferrata y 
"Cr mncronatazvàni mpl folis hexuriat floribufa, abun- 
dan exiguis y albis , quinque foliolis constantibus ; Jlaub in 
-siedio fL amimulis, Lotiá, flneslris fine trifolij odorati odo- 
vem réferentibus :fruclus eft paruis olitiis fitulis fubluteus, 
| ertice admodii tenui preditus,na[citurd, ex vamuloritalis, 
Hy vs arboris folia nómbilamarwatfaluberrimad, 
funt trita. c cuim [ucco limonum impofita vulneribus for-. Y scuttass. 
didis cuniculo(is callofifque cim bominum tum. imnento- | 
pu uigerunt enimyemundant , (arcotica funt C ad cica- 
tricem perducunt: Foliorum item fuccus perutilis e$t fiue 
pers fusiprus (olus. aut ex vino,aut aqtta , aut gala iu- 
-feulo;fine villicoiipefitus folus , aut cii fellis bubuli mo- 
"Aitento, ant Aceto, dtit alot, ad necandos C expellendos om- 
fis generis lpymbricos: quamobrem familiare admodum, 
"perquam falibre medicamentum eft omnibusilliw: regio- 
mirincolis pra[ertint Malabar pronincia, quoniam lumbri- 
"eirvalde funt obnoxij. Magnus et etiam corum " au 
dt] j or" 


L3 
^ 


464 CHARISTOPHOQRI,A,COSTÀ; 

- florum c fructus in articulori dalaribus,tumoribus, men 

- brorum debilitate, apoftematibu. 

3 im oleum Orzvn.item ex cius frudiu expre(fu , sete eit 

. loribus ville $5 vfu in neruorum doloribus, Eóque vulnera , neruorum 
punéiuras co. contraétiones curant ete 


Li 


Dr 1ACAJ 


nude CNÁAtCHTYR ^ abor in nonnullis India d ilis fécun- 

dim aquas,que licet nullum inedicum v[um prabeat , pro- 

pec amplitudinem tamen, Cz eim eigastien: minime 

Numi eit. . ; 

^ztmomen- — E A M. Mulabarenfes laca: GNA ATA eMe iind; Ca- 

UM Guarini Panafu: Arabes Panax (£7 laca nascipapts Pee 
mBiaurop. im f.Fanax. -— - 

-Fusded-. V ASTA eftarbor , foliis Pelmeri wmplitadini,. que 

PU 775 dite dilutà virentibus ; meruo eraffo € duro per longitadi- 

-em excurrettesmalum fert ni € germinibus aut foliarteoa 

fedesquemadmodum alie avbores, (ed ex ip[o-rutco maie- 

-Tibi(que ramis na (cens, longum, craffuin ob(curins virens, 

era(fo duróue cortice tecum, vndique veluti adamantum 

cu[pidibus [epto,que in fpinam breuem viridem , nigréque 

aculeo preditam definunt,admodum fimilem Duriome[pi- 

oues GMesfed minime acutam. aut Migne temetf mipitari 

videatur. DAR 

s: HonvM frudtum minimus ejt maxime cnctlita 

amplirudine atque etiam maior prajertan in Malabar,vls 

prastantiores na [cuntur nam quiim Gaa proueniüit nine- 

res Cy peiores [unt atque magis infipidi, Cóm maturus est 

- bic fruckus, bonum odorem [pirat , enifque duas differentias 

«onslituunt: Vnapi Barca appellatam v & prestanti iorem:- 

alteri Papa aut Girafal ditam. ,mináque bonam:de- 

prebeadieur postrema ex mollitie, quoniam (i manu appre- 

M cedit. . fuiien vero frudus pretium. — 

qué 


(J 


, LBRÉMATYMoGRdIBEROC Suo. Uf 
quadraginta marauedis non excedit, boc est paulo plus ve- 
- galiCastellano.Per longitudinem fecli bi frucus,intus can 
didi, & denfacarne. praditi apparent , ac velut in capfu- 
là aut receptacula. ditife, plena. castaneis longioribus c 
exa [tioribus quam fint datyli fine palmula, cinerea tunica 
telis Cr intus albis caftanearum. vulgarium modo , gustu . 
terrestri c. afpero fi virides edantur ,multó[que flatus ge- 
nevantibus: at fi vt Hifpanice caflanea affentur,gustu [a7 ' 
ido c venerem. excitantibus , ob quam folam rem plebs 
frequentius vti folet.Sunt autem fingula ba. castanea pulpa 
flaue[cente c aliquantulum lenta inuoluta , c pulpam 
. Durionis nonnihil referente , tametfi ab eo differat : grati 
faporis est,pre[ertim que in Iaca Barca cognominata con" 
tinetur,optimi Mélonis pulpe admodum [imilis : dura ta- Eius facul- 
men concodlionis e& , c admodum grauat ventriculum; ^ Poe — 
atque, vt illarum prouinciarum medici aiunt, fiin ventri- 
culo corrumpatur , noxios C veneno(os humores generat: 
quii, frequentius boc fructu vefcuntur ,facile in pellen" 
tem illum c peffumi morbum Morxi appellatii incidunt, Mori mot. 
* . "bus. 
Dr DVRIONE. 


Envoervs effin Malaca adeb grati faporis é odo. Dvrio vbi 
rit, vt reliquis quiim ea prouincia gignuntur, tametfi pluri- . 
mi [int C» boni, pre ferendi videantur .Cuius praflantia, 
quoniam Doctor ab Orta illus etid memintt capite de Da- 
tura licet eum non vidi[fet , me impulit vt de eo [criberem 
táquam oculatus teílis, tametfi in medicinanullum locum 
obtineat. : 
VocaTVv bic frudusin Maleyo (que prouincia oes 
eft vbi gignitur) Duriaon : ipfius flos Buaa : arbor ipfa 
Batan. 
| PnzscnAnNDIS eff becarbormaterie valida cr fo- E« qualitas, 
——daycraffo cinereod, cortice tea multis ramis luxurians, 
DS soo qun 


| 66 CHRISTOPHORI A CoSTÀ 
€» copiofuim fru&kum prabens:flores babet ex albo nonnibit. 


füawefcentes , folia dimidij palmi longitudine , ducum aut 


- amplius digitorum latitudine , in ambitu tenuiter ferrata, 


parte externa dilutius virentia, interna vero [aturiore vi- 
vore, C quodammodo ad rufum tendente pradita : fructum 
€Melonis magnitudine, de[o cortice eptü eod, multis breui» 
bw craffi[a, Cr pungentibus aculeis horrente, [oris viridi c 
veluti ferus quibu(1d quemadmodii Melo fecundum longi- 
tudinem diflintlo : intus veró concamerationes quatuor fes 
«undum longitudinem babet fimgulas tria aut quatuor re- 
«eptacula continentes, quibus finguli frudus in (unt admo - 
dum candidi vti lactis pingue, magnitude ota gallinacei, 
guitu (uauiore odoratioréque quam (it condimentum illud 
ab Hifpanis Manjar blanco appellatum ,non tamen adeb 
mollcs.aut glutinofi:nam qui candore illo non. (unt praditi 


-Cofed flauefcunt putridi (unt, aut aris iniuria pluuisue cor- 


vupti. Optimi cen(entur qui tves dumtaxat fructusin fin- 
gulis concamerationibus deinde qui quatuor obtinent:nam 
qui quinque babent improbi cen[entur quemadmodum c 
illi quififuras aliquas babent : non folent verb im fingulis 
malu plures quasi viginti fructus contineri. , ique fingub 
inclnfum babent nucleum mali perfici nucleo fimilem, non 
rotundum fed oblongin(culum ,guftuinfipido , quíque gut- 
tur exa[peret veluti me[pila viridia, propterea non edutur. 


Bim fuàw.. Carripys Qr bumiduseitbic frudus: ér quiedere 


fius vites. 


"woluntpede leuiter comprimere C frangere folent. propter 


fpinas quibus obfitus est. 
Qvi. numquam bos fructus ederunt,cm primüm illes 


- olfaciumt videntur putridas cepas odorari : (edpofiquam 
, degustarunt, pre reliqui cibis bene olere v fapere cen(ent. 


Es T verbtantain exiflimatione , apud eos qui gula 


 dediri funt bic fructus , vt putent nemint eopoffe faturari, — 
| propiercayaria dant illi epitbeta, Meminiyidere quedam. — 
ma^ Epgram- — 


(tV CUR e 


OAROÓMATVM, LIBER. 


Kpigrammata ab eleganti Poéta in laudem eius conferiptaz 


qua (fi hic locus ferret vt. adfcriberentur) non. dubito quin 
leon plurimumeffent paciturz;,———— p. 
. TaAwrA tamen eil buius fructus in Malaca abun- reium & 
dantia ,vt fingnli non pluris quàm quatuor imarauedis ye- 5779908 
meant prafertim menfibus Iunio, Iulio , C Augusto : nam 
reliquis pretiumintenditur probominum arbitrio. 

ADMIRATIONE porro diona efi Bercle cum Easmira 
boc fructu antipatbia qua profectà tanta est , ve fiquisim antipatbia&g — 
nauem, Durionibus pleuau, edt [ue aut concamerationem, &eshaies —— 
vbiad[eruentur aliquot Betele folia reponat , corrumpam- 
tur Gr putré(cant omnes; Et,ficul e Dirionum immodica 
e[u ventriculus inflammetur C» grauetut , folio Betele fu- 
pira veutriculum impo[ito, (abitó mitigatur inflammatio, 
tumor, tollitur. Et.fi à Durionum e(uingerantur aliquot 
Betele folia , nullam noxam (entiet , quantumtis multos 
ederit. Inde fit,tum etiam ob eius guslum (uauem,vt vulgà 
dicatur neminem eorum eju poffe [atiari. 


Ds MvsA* sEV FICVY INDICA, 


. DxzcsM dQodoaut viginti palmorum magnitudi- Mute iftos 
ne attollitur bec pulcbra c elegans arbor,cuius truncus ex "^ 
multorum corticum [ibi mutuo incumbentium cotumitione 
conilat, Cr bumani cruris cvaffitiem adipi[citur radice ro 
tunda c* cra[f[a, Elepbantorum grato pabulo x foliis noucum 
palmorum longitudine , duorum cum [emiffe latitudine, 
neruo fatis cra[fo per longiudinz excurtente , & tranfuer- 
fis fibris in Latera fparfis, parté [uperi ve jm , inferiore 
dilutioribus: ex buius avboris faHigio na|cttur veluti tbyr- 
fus quidam florum fümul congeslorim in nodum pinei frro^ 
bili coloris vufi:deinde vnicum ramum fert bumani bracbij 
€raffitie in multos nodos diuifum, € quorum fingulis decem 
«ut quatuardecin dependent ficussita vt nonnunquam v47.- 
E 2 mus 


esta cs E 


62  CHRISTOPHORI A CosTA 
$nus centenis aut. ducentenis ficubus onustus confpiciatus. 
.. Eusvaiz Hos ip diuer(as [pecies distinguunt. Lufitani provinciam 
— FOU. ipucoleptes:nam Cenorins appellat qui admodum flauent, 
leues ,longiufculi gratique (aporis funt, C odoratiores: 
Chincapanoes ver? qui virefcunt nonnihil, longioréfque 
funt ique etiam grati (aporis , Laudantur preterea quiin 
Cofula nafcuntur , Aetbiopibus Inninga dicti. 
* . LrciriM Y M autem nomen apud Arabes & Per- 
- *euta. f(6 (vt é prestante medico Per[ain Ormuz. nato intellexi) 
3 eft Mous, non autem Mufa aut. Amufa: arboris vero 
Daracht Mous. Reliqua nominaex G A R € 1 A peteda, 
Fusarbors |  EMBL dumtaxat feritur bac arbor,nam ex eius va- 
fexédg raxic. dice alie enafcuntur :fingule vero vnicum( quemadmodum 
retuli) fruGuum ramum gestant ,qui, dum maturi [unt, 
vefcinditur, plantámque ip(am [ponte exficcari finunt, 
tanquam inposterum inutilem , aut amputant, im dome- 
fficorum Elepbantorum pabulum. 
Eusvus. — NoNNVLLI interiora tenerioráque , antequam. 
explicentur folia. florámque tbyr[um pipere, Xingiberere- 
centi,allio,(ale C aceto condwnt, C capparii modo edunt. 
Folia vero quoniam ampliffma ,mollia frigidáque funt, 
fubsternere ad accumbendum m estu. folent : & ambustis 
nonnunquam imponunt. Ruellius buius fructus meminit ex 
auctoritate T beophraffi C Strabonis. | 


» Nemo mco iudicioaccuratius hancftirpem deícripfit quàm 
Ouiedus fub Platàni nomine. Eius hiftoriam Latinam feci- 
mus, & fcholiis in fecundum G A R c 1 AE librum cap.de 
Mufíainferuimus. 


Dt MANGAS. : 
Mangas hi. — V As TA. baceít arbor C multisvami praedita, fru- 
fosa —— Bumá fert magnaex parte anferino ouo maiorem , non- 
nullis interdum Indie locis binas libras , aut amplius pen- 
E ; ó dentem, 


AW NeSEC 


AROMATVM LIBER. ,  .ég 
 dentzjin eadem vero arbore per[epe colore differentes iili 
fructus cofpiciuntur :aly enim dilut? virent,aljj flauzt,qui- 
dam etiam ex viridi vube[cut :grati admodum faporis odo- 
rifque etc quando non et corruptus, duracinis perficis 
(qua à carne firmiore flauáque Melocotonea vulgà ap- 
pellantur)prastat. m. 

I multis prouinciis nafcitur , vti in Malabar , Goa, "les 
Guz.arate, Balagate, Bengala, Pogu, Malaca,alii[(d, Indie 
locu, c in Ormuz. vbireliquis pracellit. Tagus 
J NoxiNArVvR Mangas:in Canarin Ambo : 4 ee 
Perfis & Turcis Amba : permanétque in arboreab Apri — 7 
in N ouembrem v[queinterdum.pro locorü natura Cy fitu. 

Epirva bfrudwinlaming (eius aut fine vino, Fs fro&tus 
«ut vino maceratus. Conditur etiam faccharo yt commo- didi 
dius ad eruari pofüit , atqueinterdum cultello aperitur , c conieruandi 
$n eius meditullii q'ingiber recens,allia,finapi, (al, cum oleo 
€ aceto in(perguntur vt vel cum orizat edant , veloliua- 
vum conditarum modo. alunt etiam C elixant,atque in 
ferum venalem proferunt. ' 

FniciDys Cr bumidus eif, tametfi vulgus cali- Facaltates. 
dum conítituat , & multas mordicationes in eorum..qui 
vefcuntur ventriculo parere affirmet . Quin. C indigene 
medicicalidum faciunt Cv vituperant,dicentes ferpigmem, 
eryfipelas biliofaa febres,phlegmonas, c [cabe generare. 

Quod forté accidit. ab eius im ventriculo corruptione s fed 
eo tempore quo inuenitur bic fructus, propter immodera- 
tum eftum, in fimiles morbos incidunt etiam nonnulli qui 

ANTEQYAM probematurtisfit.guituadsiringente 
esl, Cr eapars qua officulo vicinier est, acerbior: ed matu 
vus dulcis c apidus est . Praduro putamine, vndiquaque. 
tomento,aut duris fibris tranfuer(im c oblique excurreme.— 
tibus operta tegitur nucleus langinfculus cy craffiuculus,. 

- * Lr 


" 4 


"$8 | CHRISTOPHORIA COSTA 
magnitudine ilignea glandis candidus C candida cute te- 
£s, gustu amaro dum crudus eit , idcéque aduer[us luin - 
bricos c alui proftuuia vtilis: toffus vero iligneas glaudes 


epit. 
|. IunvENITVR etiam buius genus fine offictilo.pala- 
to admodum gratum. tendit e 


 Mangsfl-.— ArnryD eiusgenu [lueffreveperitur Mágas brauas 
* guncupatum, adeo prefentis veneni , vt indigena illo fefc 
. ,,, fiüfuo perimant:nam [i quis paululum ederit , ilico mort- 
Er eiisB-.. tur Sinterdum oleum admi[cent ad .exacuendam eus vin, 
vtá, celeriorem perniciem adferat: fed quocumque tan- 
dei modo fumptum , adev celenter perimit , vt bactenus 
gullum fit vepertumaantidotim ad. eius vim compe[cedam. 
"— Dilutéviret, cy aliquantulum (pendet, lacteo fucco abun 
. at,patic ad, carne preditus et, nam craffo cortice. folum" 
modo intecitur officulum predurum Cr cartilagmeum, 

: Cotonei tamen mali magnitudine est. 5007 : 
Tee Con vniuer(am prouinciam. Malabat prouesit co: 
(oru Biefé bac arbor domeitica fiue [atia minor, vreuioribu[a,, 
| Creraffioribus fols. Pueri bis frudlibus , atréorum malo- 


ce c DRGASANAS SU. 


, PrREGRINVYS Pbi fuu, C» ex prouncta S. 
Crucis in Brafilia primm in IndiamO cádentalem deinde 
etiam in Orientalém Indiam delatus, in quibus nunc vber- 


: BNarales, 


vim prouenit. - 
ioca, | CITRII veromali minoris magnitudine est admo- 
anum flauus c odorátus cm probé irri et , adeb vt 
pretereuntes ex odore digno[cere queat ades in quibus fitz 
fucculentus & gratiffimi favoris, preculintuentibus cinara 
videtur fed pungentibus aculeu carct- Singula Jfirpes Car- 
dui edulis magtitudinem equant , vuicíauque ere 
; : gelant 


. AROMATVM LIBER. X ' 7f 
-geftant in medio quafi caule , circa, eum multas alias 
proles,quarum nonnulle eriam fuo fructu pradita [unt. Qui 

itaque fruclus mmaturos colligunt, prolesilico terre madaye 
folent: & quibus fingula deinde flispes proueniunt (uo malo 
anuste,vti mater,queintra anuuum (patium colliguntur. 
Eius radix carduoeduli perquam fimilis eft. fed C folia non 
font difparia, tametfi ad Ananas filueffris folia magis ac- 
cedant, Vulgo Ananas vocant:Canarini veró Ananafa, 
Cv primm in Indiamillatus est bw frudu, fi- 

guli decem ducatis,aut paulo amplius aslimati funt: nunc 
vero propter abundantiam ( tametfi neque [apore neque 
odore primis cedat )vix duobus vegalibus Caftellanis veneiít. 

Hacrzmwvs inmedici vum non e$t receptus , fed 
folummodo ob (apris gratiam commendatur. Calidus G V... 
bumidus esl, editurá, maceratus in vino vti Perfici malo-, T 
cotoneumsC» facilia et concotlionis nimius tame eus vías — 0 
inflammationes parit quemadmodii Duriones Malacenfes. is: 
.. S x mediw fecetur, Cr partes denuo coniungantur,vni- 
untur vti cucumeres : perfo[fus vero. cultelloyfi n vulnere 
vnius diei aut noctis [patio cultellu: relinquatur inuenietuy 
tota ca pats quain vulnere. befit albfunpta. ts 9ls1 3) 


E d * & "is t ) K à | 
* Confule noftras annotationesin.2.. lib, Aromarum Capite 
de Mangas. d i Fx " " i "t 
1 ; W " ] eM EN P 


Ds ANANAS SILVESTRI, 


A vr1vs affirgit qui Ananas filuefiris nuncupatur; Ananas 8s 

nanque truncum babet bafla magnitudine leuem admo (cipio. 
dum.rotundum c Mali aurea era (fitie , [pimisarridum: 

folia fpinofis cufpidibus pradita s ér per ambitum wmollibus. 

fpinie fepta, Singula arbores fecundum vadicem fummatel- 

lure magnam foliorum comam fundunt , maiorum quam . 

quain arbore Junt quad; proculintuentibus Aloés folis fi 

: 1 | Ee o wimá 


; ads ctes due MEUS AER m aima a WORT NE ins J^ c NU dada A." mex, 639 sl 


:J72. CHR ISTOPHORIA COSTA 
milima videantur tenuiorum tamen, pluribus fpinis borri- 
dorum , cr dilute yirentium : adnatis fepropagat ,alieg, — 
ffirpes ex aliis enafcütur, prafertim in [epibus c bortorum 
amlitu quos egre gie munit. Rami foliorum fimul glome- 
gatorum capita proferunt flauentium admodum , c tene- 
vorum, (uauifini odoris, qua nibil aliud fumt quam flos ipfe: 
ex borum fingulis (pia. prodit Arundinis. (pica mon abi 
- milisfedcrafior,cómpactior, éy elegantior,odore Cedri. E 
vamis dependent fructus Ananas brauoyid eff, Ananas fil- 
westres didi quoniam cum. domesticis nonnullam babeant 
fimilitudinem , Melonis magnitudine, coloris rubri elegan- 
tis C oculosobleatis toti in partes dinifi quemadinodum 
Cupreffini flrobili feu nuces exficcata , fed tuberculis foris 
ebfirisvt procul (pect antibus magni pinei ftvobili appareant. 
C APITV M teneriora fola feuflores crudi eduntur 
Cui facal- carduo(ó, fapiunt, (éd exiguum alimentum prabent. 
Y 5 FR vr v s (quempaucideguitant)[apore vtcumque 
m 000 funüpreditu eit, adíirifioni tamen aulere , C» palato 
uen cus con POMpS 6t d) 
S vec plena eit tota plita cum fuis vadicibus. Huins 
ftx velocto vicie exc faccharo [ummo aman? fumpta pré - 
epi certifimumd, cenfentur efferemedii aduer[us 
tecóris C? renum calores, renum vlcera,purulentas vrinas , 
€» penis excoriationem:nam magna ex paxte posl tertium 
diem [anantur. 2439*i1i$9 tAM 4A &(I | 
* VTILEM etiamin diabete e[fe ferunt: at non [um ex- 
ARABES admodum: laudant aduerfus eofdem mor- 
los cr eryipelar er Queura vocant quemadmodum in De- 
can; Perfé Aana(a, c Aogalisforem(qui capa illud fo" 
- lrumeodorati est) Arabes Chuxtaid , Per(e Pixcoxbuith 
dicunt;Turow efligmota. 0 T : 


heepláraaliquotnotas nó didimiles Aloi Americane. a" 
3 : 


» Q^ 
»*| : 
A & LI 
[2E i] T" 


H 


AAROMATVM LIBER; - 23 
Dr CARCAPYLI. 


CA RCAPVLI Malabaribus ; Garcapuli Canari- Carespati 
| guis,vaste magnitudinis arbor e$t, fru&um ferens malo ati- hiftoria, 

- geo ctii cortex exemptus fiti magnitudinecr forma fimilem, 
ex grumis omuino constantem ,( fed non: feparabilibus ab 
uuicem vtin malo aureo, ) tenui,leuid, C fplendenti corti . 

- €e tectum,non admodà ficcoscolore pallido; at vbi maturuit 
E iguítu admodi austero, [ed quada adilrictione erato, 

Eo vtitur in cibis jmagnad, aptid incolas eius esi Laus iy Eius vías. 

. gurationibus : fed inter omnes que experientia comprobate, 

fünt primas obtinet proftumij alui-cuiu[que generis contivi- 
lio, in iis prefertim qui nimio veneris v(u boc malum con- 

- traxerunt : editur very att ipfe fructus maturus jaut eius 
fuccus cii oxygala fumitur , aut illius exficcati puluirs cum. 
oxygala autem mixtus cocta: oria , mirifice appetitum. 
deedtumi reuocat. Vilis etiam esl eius fuccus 6 exficcati 

puluis in oculorum caliginibus e fuffufionibus. Familieris 
est ejus fru&us puluis obsletricibus, eum enim puerperis ex- 
bibere folent ad pellendas fecundas, Qr. ad purgationes tá, 
ladlis vbertatem prastandam , tum etiam ad m 
partum amagna yt aiunt efficacia. W 

Svoocvseincum ali plirs mien vngui mari 
digiti pedis i imponitur eodem lateve quo quis aut caligimem, 
| cie Eso inirium in m y Vriivqr i ced id teda 
ent. " 
TRANSPERTVR ifr rcs es Malari 
diia prouma. 0s $ 
I ..£ ARAM BOX AS. 


"awe TYs quem Malaláres e» Lnfit Casein- tm 
"bolas appellant;in Decá Carmatis jfi Camara Cartatix de à 


"Carabelijin Malayo Bolimba, 4 Perfis Chamaroch 
B. dicitur; 


Ls 
«* 


Eiusvíos. — 


24  CHRISTOPHORI A COSTA - 
dicitur gta[citur in abore cotonea magnitudine foliis mali, — 
paulo ligioribus coloris viridis (aturatioris, & gustus ama- 

-vicantis: floribus paruis quinque foliolis conftantibus ex al- 
lo rufefcentibus, nullo quidem odore gratis, fed a[pectu ele- 

-gantibus, c gustu oxalidis acetofo. Ipfe vero fructus ma- 
"dufculi oui gallinaces magnitudinem equat ,oblongus flaue[- 
cens atqueveluti in quatuor partes diuifus,fulcis illis paulo 
altius impreffis magnam gratiam addentibus:in meditullio 

, «entinet femina tenera (aporis aciditate palato grata... 

M vx 11 vfu eftin medicina Cr in cibis : nique ma- 
- trum exbibent in biliofis febribus , c [accharo conditum, 
fyrupiacetofi loco prabent. Canarini eius fucco , cum aliis 

-anedicamentis ilic na[centibus, collyria parare folet ad ocu- 
orumnubeculas tollendas. Obsletricem(qua ills Dayadi- — 
eitur)vidifractu ficco e in puluerem contrito, C foliis Be- 

«tele vtentem ad. (ecundinas àpartu expellendas , fetumá, 

omertuun educendum, 0 
- Ervs etiam niuria códiti fequens est vfus,chm gra" 
riffimi fit (aporis, Cv appetentiam excitet. 

. Het jen Dt 1AMB305. 

Ar tvs effin India fruclus , quiob. afpecus elegan- 
iam s fusuemá, odorem Cr (aporem., tun etiam ob eus in 
, medica vum, dignus e$t cuius bisloriam bic apponam., 

, ARmBon vere qua bunc fruiwm prebet vasta eit, 
maximam mali aure quein. Hifpanis nafcatur quati, 
multis ramis inlatum expanfis, multamá, vmbra praben- 
tibus predita,afpettua, pulcherrima; caudex maiore(4, ra- 
mi emereo cortice integütur:folia pulcherrima (unt ,lauit, 

palmi aut amplius longa cvaffiore neruo per longitudinem, 

mnltis autem obliquis venis in latera excuvrentibus , parte 
fiperna (aturatius , inferna verb dilutius vir£tia : flcves ex 
rubro purpurafcentes , viuidi admqdum coloris, multi: [Fa- 


£ 


l 


ur AROMATYM LIBER. ^ Uy 
| pninibus in medio prediti , afpeu pulcherrimi , guftu ca- 
preolorü vitis fimili : Fructus magntudine eft pyri quod. 
Regecognomen accepit ,eiu(q, duo [unt genera: vnus énim 
«deo vb[cur? rubet vt niger videatur, magnad, ex parte o[- 
ficulo caret, e fucci bonitate praslat : alter ex candido rn.- 
— befcit, C officulum continet album,durum, non admodum 
votundum , officuli quod inperfico malo est magnitudine, 
laxe, c candida bir[utaá, membrana tectum, qui licet fu- 
periori boritate cedat , dignus tamen. eft. delicatiffimorum 
etiam bomintm palatosvtrin(que odor fuauiffimam vofam.- 
. gefert Frigidus & bumidus est, & admodum tener cortice 
deo tenui C molli tedus,vt cultello auferri non queat... 
(C ATE fuas radices terra infigit bac arbor, post 
quavtin annum fit feuchfeva: fructum fepius eodem anno 
perficit, c nunquam fine flere aut fructu conficitur cum 
jidem vami floribus ,fructü viridi & maturo. fethper fert 
gnusti fint , decidentibu[á, quotidie floribus ( fic vt folum 
rubro colore tinum quandoque videatur )noui fubna[cano 
tur fruciu[3, alg primim ena[cantur alij mature[cánt,alj M 
dameamatun collvrantur. Succu[fa arbore maturi facile de- 
ceidunt:comprebenfi verb-rami ad fructus. colligendos faci- x 
lime ab arbore veuellumtur. Anteveliquos cibos initio menfa 
edi folent atque interdiu, 00 s 
/MALABARES C" Canarini. biic frudum Yamboli Nomenctas 
vocant : Lufitani islic babitantes Iambos, Arabes'Tupha 
Indi;Per/z Tuphat , Turci Alma: Lufitantarbor£ lam- 


beito appellant. XDECT 
Fromrs v fiudu faccharo codiri olet id, frequem- Fchates, 
Ter viuntur ia bilofis febribue, e extinguendefitis gratia.— 7075 

ose vo E RAMBOLOINE o V 


Hvivs arboris materies cortice integitur colera fer? Yamboloiaà 
ginfdem cun Lentifci cortice: folia. Arbuto finiilia i : 


. 96 CHRISTOPHORI AÀ COSTA 
fed Mtyrti viventis foliori (apore : fructus Cordubefibus oliuis 
- maturis fimiles, adstringentis gustus C" fauces cotrabentis. 
NvrrivMy[(um im medicina obtinent , fed eduntur 
Eiuvía. — eur Orizacotla, nam appetentiam exatant . 
VvricvsSlamboloins appellat. 


i DErz1ANGOMAS. 
Arrvs eft fructus Iangomas nuncupatus, Sorbis fe- 
Lngomas  Ffimilis colore C» immaturis prunis (apore : quibus C» ar- 
dícripio.  borem fsmilem babet, ( fed [pinis obfitam c folia € flores. 


Nade, — NASCITVER cm [potein agris, C in bortis etiam 
colitur . 
vfus, FRavcrv s licetmaturus digitis prius emolliendus est, 


ntequam edi poffit : attamen adstrictonem illam baud 
mediocrem nequaquam adbuc deponit : eaá, de caufa illiw 
vfus: est vbiaditricione opus habent, 
i ] . DE MALIS. INDICIS. 


 Miloü1n- ^ MAGNA efl arbormulti folis c floribus pradita, 
dicará hifto-. £y copiofo fructu folia minus rotida (um mali foliis tam- 
|o fien emuléntur: fupern? (aturat? virent , inferne candi- 
cant C pubefcunt vti Saluse folia ,guftu adstringente:flo- 
resexigui candidi , quinque foliolis constantes, inodori:frui- 
—€dwiuiubu (eu Gixypbis [imiles,aly aliis maiores C (uauio- 
res ,ntmquam vero tai probé mature[centes vt con[eruari 
queant C in aliasvegiones tras[erri vti zizypba, c» perpe- 
110 nonnibil adftriclionis vetinentes : vnde colligitur mini- 

- mé petlorivtiles effe quemadmodum zizypba. 
Buen, | H vt c arborinomen eit in Canara Bor,in Decá Bet, 
... erin Malayo Vidaras , aptid Lufitanos Manganas de la 

Intdia,id est, mala Indica. — E 

(faxa. — PRarFERVNTVA frudiuin Malaca nati Mala- 
baricis: fed it adbuc praliantiores quos Balagate t 
oN- 


— 


|. :'AROMATVM LIBER E 
(A CousprciTVR bec arbor aftate alatis formicis. 
perpetuo onusta, que invamis eius Laccam elaborant. — 


Dr AMBARE. 


— CnassA magnáqueest bac arbor, foliáque babet mbere. 
Iuglandis foliis magnitudine ve[pondentia, [ed non eius for- —— 
aa , dilutius virentia , & multis venis elaborata , qua illis 
magnam gratiam addit : flores exiguos candidos, fructus 
Iuglandis nucis magnitudine dilutius virentes , C* cortice 

| quam illa leuiore:odoris grauis C» gustus acerbi dum adbuc 
virent coloris vero flauiin maturis, gratior odoris , & gu- 
ftus grata aciditate commendabilis , medullam continentes 
cartilagino[am e duram; duris neruis oblique intertextis— 
constantem, i; 

H Auc arborem appellt Canarini Ambare, fructum Nomencla- 
Ambares, Per/z Ambereth , Turci Harb, Lufitani Am- 
bares quemadmodum Cunarini. 

PRorrem frudu grata aciditat£ ei Ompbacij Eius vus 
feu agrefla loco cibis admifcent: maturum ex (ale C aceto. 
edunt , excitat enim edendi appetit. Indi aduer[us biliofos 

bumores vtilem effe perbibent. 


SALE Cr aceto conditus diu coneruari potest. Eiurcondien- 
i ratio, 


Dr DATYRA. 


T RA funt busus plate genera,quorum quo frequen- Davorz tria 
tius vtuntur primo loco de[cribemus : eius enim adeo vulga- 87759 
tis eft v[us, vt pauca fint meretrices , que inter (ua xeqanua 
illud non recondant., ob eas quas poftea fubneitemus caufas. 
PRiwvM Altbee magnitudine caulem babet , nec p, ae; 
admodum illi diffimilem ,in plures tamen vamos diufum: fcripdo, ' 
folia cim magnitudinetum forma Stramonia feliis fimili- 
mayverim magis in circuitn ferrata, vti ferz Xamhy folia: 
flores albos , Smilacis leuis ( quá Hifpani Corzegucla ma- 


E 


lubon, 


' CHRISTOPHORI À COSTA 
yorsboc est, Conuoluulum maiorem appellant ) floribut om 5 
nino re(pondentes, fru&um Stramonia 4 rotundum uucem 
Iuglandem magnitudine equantem;viridi colore praditum, 
€ fpinis mollibus meiniméque pungentibus vndique feptum , 


pleni (emine Lenticule fimili , eiu(demá,, coloris, cordis bu- 


mani effigie, gustus amari: radice alba graphani odore quad, 
fi diu naribus admoueatur.flernutamenta ciet cuius cortex 
nonibil amaricat minus tamé eo qui caule C vamos ambit, 
N AsciT v n vanbrofis loci, c (ecundum aquas. 
. INoMEN buic plate £m. Malabar est Vnmata caya 
in Canara Datiro, apud Arabes Marana : apud Per[as 
Turcos Datula: apud LufitanosDatura é* la Burladora, 
boc eit. faceta. | 
LiTERATI flerique;atque etia maximapars Me» 
dicerum iftic degentium, legitima Nucem Metbel Arabum 
ejfe cen ent, frigdamá, excefu tertio, C ficcam fecundi fi» 
ne constituunt. 

Mara intalnit con[uetudo apud impudicas mulieres, 
vt buius feminis in puluerem triti dimidiam dracbmam 
ex vino,aut alia que magis arridet materia prabeant: mi 
fer quieum bauftt diu velut mente alienatus remanet aut 
ridens aut eiulans aut dormiens , plerumque etiam alteri 
colloquens c tefpondens , vt interdum etiam (ana meute 
praeditum e(fe credas, tamet[i mentis non fit compos,neque 
eum agno[cat cum quo fermones cofert ; C colloqui babiti 
plane fit immemor postqua ad fe rediit.Sunt vero nonnulle 
adeo exercitata in boc medicam£to exbibendo,idá, fic tem- 
perarenorunt vt ad certas , ea[d, quot velint boras,quibus 
4d propinant mentem adimant. Multa (ane eius rei exem- 
pla . qua velegoip(e vidi, vel ab aliis audiui , buc adducere 
poffem;fed cum ad rem vibil faciant , pratermittenda effe 
duxi : illud folum addam , neminem qui fimile (ampfiffet, 
necatum ynqua comperi(fe, tametfi nonnullos con(pexerim 


CUu. UU eU Re NIE EO UC S 
: cCÓAROMATYM LIBER. ——— 79 
per aliquot dies perturbatos ferri , quod fort acciderat ob 
ámmodicam quantitatem exbibitam :que fi fuerit nimia, 
anterinrit; quoniam hoc femen pernicio(a qualitate non ca^ 
vet licet Gentiles ad prouocandas vrinas cum pipere C fe- 
liis Beteleid exhibere (oleant ., & perutile efe dicant. Ego 
vero nunquam ob[eruaui nec experiri volut, citm alia me- . 
dicamenta ad eam rem vtilia non defint. 
Pon no fiadeorum qui boc femen bauferunt curam vixes varia. 
euecentur Hi[pami medici, medicamenta vonnitum cientia 
exbibet vt quidquid im vétriculo bafit reiciant;acres dein- 
de clysleresinüciumt ad euacuandum forte[G, ligaturas ad- 
bibent ad diuertendum , tum etiam cucurbitulas adponunt 
€ venam fecant.. Gentiles verá. medici & Chbritiam in- 
digena citm à cucurbitulis C vene fectione abhorreant, ni- 
bil aliud quàm vomitum prouocant  forte(d, ligaturas Cr 
fricationes adhibent ; que fi mon fufficiant , balnea ex aqua 
calida prefcribunt ad eliciendum [udovem : porro à vomitu 
vinum propinant , cui piper Ce cinamomum admifcent;n 
cibis verà audaciores [unt Hifpanis : naque euacuata ma-. 
teria gallinas edendas prabent, dr vinum dulce ant pa[Jum. 
exbibent. 
RA»n1crs Dature drachma ex vinopota (fomnum 
profundum inducit,n quo variainfomnia , Cr miraverum 
facies obuer(antur. 
SEMINE verb per no'lem in aceto macerato, deinde 
exati trito vtiliter illimuntur berpetes miliares C eryfipe- 
lata ferpentia:nam breui anantur. —— ' 
RzrrovA duo genera facie. C fructu [uperiori x rrr. 
ferà vefpondent , ed flores colore variant x etenim fecund; eeiam 
flores, licet forma priori fint fimiles.colore tam flauo funt, 
€ fecundum pediculum nomnibil rubent: terti flores byof- 
cyami floribus magis accedunt. Ceterum neutro ex poitre- 
gnis duobus vritur , nifi ad necem inferendam., Nibilomimu 
tamen 


9o CHRISTOPHORI A COSTÁ  — 
tamen Bracbmenes medici ex fecundi emine(quod floribus 
e$t flauis)catapotia faciunt, granorum piperis magnitudine, 
magne (an? efficacia ad fistenda alui profluuia , quibus ad- 
juncta fit febris ardens , atque etiam in dyfenterüs : Fiunt 
vero bunc in modum catapotia. i 

ge feminis (ecundi generis drachmam vnam.piperis ni« 

gri & longi , (andali albi , atincar, radicum Bifa(adfertus 

ea ex Bengala & Patanne montibus ) foliorum. Bangue; 
fingulorum dmndiam drachma: omnia isla diligenter cum 

4qua terunt in marmore , quo pictores (uos colores terere 

folent deinde catapotia efformant;e quibu exhibent quan- 

tum commodum videtur. à 

NuxMehed ^ MEA eif cum aliis pleri(que opinio , vt nuce Metbel- 
jet ouamo [om Styamonie fructum e[fe credam , qui per omnia fimi- 

- hueikfrutiui Datura : atque fi nonnibil ab eo differt id lo* 

.  €orum varietati adcribendum-ceneo. 
*Quantum ex Daturz primz defcriptione colligere licet,ca- 
Taula,  —— demeftcum Turcorum qui Conftantinopoli viuunt Tatzila, 
cuius víus illis perquám familiaris eft. : 
Dr BANGVE. 


Bangue de. DAN G VE fimile fere eft. Cannabi-cuius. Diofcorid. 
fcripto, — lib. meminit. Caulem babet quinque palmorum longitu- 
dine,quadrangulum, colore dilutius virente , frau contu- 
macem ,nec adeo concauum ,vt cannabinus caulis , cuius 
cortex n9 minus quam illius in fila diduci potest : folia can- 
nabina. fuperne virentia , infernà. incana lanugine pube- 
fcentia,eustu terrestri c» infipido : fem camabino minu, 
neque adeo candidum. 

Bimvulas — IN D1 femine C» foliis ve[cuntur, cum vt validiores in 

re yenerea fiant, tum ad excitandam cibi appetentiam. 
Compotio — FiT ex boc Baneue compofitio vulgaris admodum 
vfui in i regionibus , ad varios effectus : etenim p. 
j éenili- 


E nrEROMÁATVTMObDIBERLUS —dg 
e litie prafeéti , vt laborum: obliti-; feciius d liberius .—— 
dormit, [feminis c» foliorum in puluerem redadori quan. 

tum videtur [umiit illia, addit Arecaim fiue auellanam In^ 

| dicam viridem ,eps nonnibil pro arbitrio: omnia faccharo — 707 m 
 exceptit dehovant: fi vero im ommo varias verum fpecies fb — 700 
- obaerfari cupiunt addunt praterea foleh imam Camphow.— gue 
vam, Caryophyllos, Nucem mo febatum cr Macis fe vera cud pps 

- hilares effe volunt cefaceti , C pra[ertimin veiierem pro- b 

- cliniorcssaimbaro C mofcho additió jaccharo excipiunt cr. 

* ele&tariam faciuity 500 cto vr i8 99s i15 

—0OM v vr tibi affirmarumt buius - femen cr folia ad. 

 lilidinem ciendam tira effe cffcacie.z vude colligere licety: 

- mbil affinitatis babere cut Cannbi , Hicer ill Admodum [i- 

milis fit quandoquidem auctore Dio[toride loco (upráà dicbà. 

- Gannabis calida c» ficca est C genitamam extinguit. 5 


I veneriggratia., 2^, vo d n SENI Ro itg ers 
: ccm ull Es HÉOR A XUbVae asjast 


- lint oto ramuliduos digiros longi , folii vetinque in.ardi- 


ris Polypodij, cuius iconem Lacuna exbibet lib. 2. cap. 4.87» 
fed longétenuiaza , C? vtrinq.leuiay Cy grato virore oculos 
pafcentia,vtà Tamarindorum folia. s jrereca cte 


) 


$2.  CHRISTOPHORIACOSTA —— 
exiliunt pedüculi( nam caule caret quatuor , finguli utm 
flerem (usinentes flautem afpeclu pulcherrimum mnori- 
bus Caryophylleis [umilem; fed finie odore... 
 Naules. IN ais cav n ealidis c» bumidis locis, - 


Macs — |ApEO wiraestbuusplantule natura,vt eam buma- 
. - . " k PunE UN UO. ws 
na alio ajfequinequeat. Nam citm maxime viret, gratift- 


uoo Páqueesbafpectu , fi quisillam apprebendere cuptat:, tlico 
: folia contrahit , atque [ub tenues ramos recondit;fi vero: 


apprebedat,fuliro adeo matita cofpicitur vtéxficcari puc 
Tet: fed quod maiore adwiratione digni e$t.fu manüretra- . 


lat ilico [unm wtor? vecuperat ,e toties marcefit aut te- 
uirefcit quoties cüprebenditur aut manus ab ea vetrabitur. 

—Morncutem relatum eit Philofopbutn quendam in 
Malabar dum tuis curiose buius. planita-máturam obfer- 


sare cupit uonent e[je redduii, Planta go canfpexi, eamá,: 


ehe Om ojue cefhite yipjam minime cotingeus serui, Cim bor- 
co qum quenda trasiuliybi permanfit; at fatui mmune vidi. 

| lNTERROGATIAmennuulindigene medici, 
Paculasés: 7 an aliquas buius planta facultates perjpedtas haberent, il- 
lamój in v(um medicum adbiberent y affrmarunt vtilem: 
eje ad virgines corruptas inintegrum ( (i credere fas est) 
restituendas c ad reconciliandum. amovem mira effe effi- 
c0 atia. Gentilis medius & pro ea. vegtone (atis doctus, cim 
(deb cupidum cognofcenii buius herba facultates confpi- 
. eeretyait vnam feedotkurum adeb comperta C» cevtamvt 
ceruice pro pignore deponeret nifi eam fic fé babere compe 
rire. Nempe vt illi cuiufpiamtilieris, qualifeunq.etiam fla- 
rus nome inodo indicare fe effeturit vt ilain omnibus mibi 
obfequeretur difmodo es ipfius pra(criptoberba vterer.Sed 
 vonditienem re(pui quandoquide ves adevillicita effet. Nibil 
E sgitür aliud. post dilsent£ inquifitionz de bac plata intelli- 
: qgerepotui, quam apud Gitiles, prafertim vero Bracbine- 
"ns Canarinos C loguesin magna eslimatione effe... 


L^ 


A RONATVMETINERAZUO — £y 

Qvopax diewibi accidit plantas comquiremtinon — 
procul à flumine Mangate vt. Gentilem quédam bumi fe» 
détem C» verba qued arm obinuranurant£, tanquamoraret, 
forte conjpicerem ;quz cim compella(fem nibil rebondit,ed —— 4 
meo interpreti qnem comitem duxeram ,manudmntaxat — 
innuit :is hominem intelligens, celeriter fefe inde proriptiit, 
méque [ecedere iufüt , inquieis Gentilem illum incantato- 5 
rem ejfe cum[dam illius regionis Capitanei quem Caymal 7 
appellant,c tilic fortes iacere [upra Herbam viuam jd fie- 
ri folere repurgato prius circa ip(a planta folo ad bominis 
loncitudinem ,vecitarique quedam concepta verba, c ex- 
peckari primam auem aut vem animatam quiitam plan- 
tam pratergredévette di verba obsurmvavet , cuius fan- 
guine(fi comprehendi poffet) perluenda e[[et. fin minus,at- 
ferius eiu/d fpeciei ,idd, cum multis ceremoniis quas pra- 
termitto,cim indigna [int vt fcriptis mandentur. Confpexi 5 
deinde islam plantam ficcam inter fupcllectilem. inulieris 
prostitute pudicitia. SET TR 
* Eaeffz videtur quam Garciaslibro Aromarü defcribit foliis 
Polypodij nullo nomine addito. ere ! 

Dz HERBA MIMOSA. 

A x 1A plantainyenitur jn quibu[dam berti quinque err Mig: 
palmorum lügitudinis, c vicinis arbustu aut parietibus in- cia. 
cumbens tenui caule,elegati virore pradito nec admodi ro- 
tiido per interualla exiguis c pungéribus fpinis obfito folis 
fuperioribus baud abfimilibus.filicis femine foliis mmoribus. 

GavprT bumidis c» petrofis:c*. Herba mimofa Natalee. 
muncupatur,quoniam manu admota fene[cit C marcefait, : 
manu vero vemota pristinum virorem recipit, fed non adeo 
celeriter vti prior... 50 - E IENECT 

NarvnaAM babet plurimum ab. Arbore tritli dif- Navara. 
ferentem :mam fingulis noctibus Sole occidente feuefcit c 
fiecatur quodammodo fic vt contabuife videatur: Qrieme 

Fa yer 


P c SC SCOTUS 


dii ur Wie ERE 


ace 
: ve 


43 — c€HRh I$T0P HORI-A COSTA B e 
vero Sole vigorem denuo recipit, quantóque Sol magis fer- 
" uet, ey inagis viret totoque die folia ad Solem conuertit. 
élokn. | ODORE C[forceit Gyoribite:vuleóque ab in- 
x.  — digenis folia mandantur aduev[us tuffam , ad pectus repur- 
gandum,cr vocem clariores: venum etiam doloribus v (ilis 
effe cenfegur, C vecentiavulnevaglutimat. 0 


Vires, 


à Quibus eum «M ultisnoris liz planca conuenit cum Nrgegnice filueftr 


plantis con- TT'ragi fiue 'olygalo Cordi & G lycyrrhiza filueftri Gefner!, 

wait ^ Cuiusfolia & radices deguttata Glycyrrh zam (ápiunt; nam 
eius folia noctu interd 1m contrtahuntar (quod in maltis]e- 
guminaceis plantis vfü venit) at fpiniscarer caulis , nifi pro 
fpinis fumere libeat tenucs illas & mucronatas. appendices 
fedi folioru:n alatorum inharentes. pend 
-DzrrNEI1S NVCLEIS MALVCANIS,, 


Piso nu. ALITVR inbortii quibufdam Malabar, tum etiam 
cleorum de- $1 t)onnullis fiiuis fponte nafcitur Arbor magaitudine Pyri, 
*— guius foliainferne dito virore pradita funt, upern? autem 
faturo; admodii teuélla c wiollia , que gustata valde acria 
deprebenduntur , c lingaam diu vellicant : fructus trian- 
gularis,auellume magnitudine interius in multa recepta- 
gula distinctus in quibus (emen e$t album , folidunt,roun- 
sos os dum;pineo nucleo (uo putatnine exempto par. 

&óorimvíu. EO frucu frequenter vtuntur Indi; cim in ctiandis 

^ quibu[dam morbis, tum etiam in fuis néquitiis. 5 
" Biwos eiufmodi tuleos tenui sncinbrana que illos 

€ontégit liberatos terit, c» clysleribus vulgaribus admifczt 

aduerfus Sciaticam , & vrina difficultatem : fau propinant 

eum gallina iufculo ad eductdas putridos, lentos; cvaffo[q, 

€ frigidos bumores , c afllbinaticos curandos , aduerfus 

quem morbum plurimum cdmendant C frequenter vtun- 

tur.Ex. aqua tritisimpetigines inuncte primm tamen di- 
liceter confricate C abraía prove C» breui temporis fpatio 

&urantur :fed admodum veunt;vt experientia didici. — — 
^ IMPROBE —— 
tit 


fuis maritis param 


EE : . 
c. Vvreo appellatur bicfrucus Pitones de Maluco, Fru&us 
(0 oc esl, pinei nuclei Malucani, quod isic frequetes fint ar- 
. bores bunc fruckum ferentes multu(á, Cv familiaris admo- 
duin fit illius vus in purgationibus: à Canarinis Gepalu. 

DEcuHagAMEIS. ; : 

H v 1v s arboris duo [uit genera : Vaum meffili ain - Duo genera 
plitudine,foliis pyro familibus lilute virentibus. frau auel- prioris de..— 
Jauis fimili admodi flauo,clegauter in multos angulos defi- fctptio. 
mente , [apore omphaci , c grata aciditate, quem velii- 
anatirüm vel matarum vel fale conditi vulgariter edunt. 

ALTERY M geuus eiufdem est magntudinis foligd, Alxeriushi- 
Jabet malo minera feu&tum verà priore maiorem cuius de- ^ 079 
«acto cim gantalis aduer[us febres vtitur Canarini medici. : 

.CRrscuT imfllus C motibusprocul à mari diffitis. wiates. 
E primi generis quod fecuudum aquas na(citur arbori - Vriotis gene- 

dus feliguut Decanini C Canarimeam quie longius à ma "5 

Ti abesb eius radicis cogticem(cuilacteus [uccus ineft) qua- 

4uor digitorum longitudine [umentes cum drachma finapi 

probé terunt c astbmaticis exlibeut : valentey enun pur- 

gat per aluum C vomizum. Q uod fi immodica fabfequatur 

£uacuatio , Carabolas fru&kum vnum virid? edunt, velace- 

ti Canarini bauflü fumit (quod nibil aliud e quam aqua 

decoctionis oriz.a vno aut altero, die ve[eruata. donec ace- 

feat Canarinis aceti vices prebes,ct medici vfum prastans) 

&, fi profluuium mon ceffat , &gris caput frigida. ebluunt. 

- Maecnvs eil borum Charamei víus ia illis prouin- 
-£iis, C ad ovexim cendi ,edere folunt ummaturps ,maturos, 
falitos vel fale c aceto conditas vt anté dixi , aut aliis edu- 
Jis quibus aciditatem conciliare volunt admifcent .— 

— VOCANTVR in Cquara, Decan, C vulgo Chara- Nomencls- 
meis; dralibus,Perfsc"TunitAmbel. o9 
: * FÉ; Dr 


CHRISTOPHORI À coSTA 
Dr HERBA MALVCANA. 


-. HebeMa-  DVORV M Auttrim cubitorum longitudinem ad- 
: 2s hi- quirit bec planta ,nonntnquam etiam locis vberioribus c 
: : bumidis,quinque cubitos (uperans, eleganti virore predita, 
cattle tenui tenevo,nonntbil concauo, imbecillo , & nifi vti 

ls[minum  pergulis (ustineatur , bumni fefe. diffundente, 
quemadmodum bedera , & multos ramos (bavgente, qui 

fubinde. vadices: agunt. vt. Mentba c. Meliffophyllon , 

adeod, erpunt, vt planta [ola vel ramus tran[pofitus breui 

temporis patio magnum locum occupet :folia babet senella 

€ mollia,in ambitu (ervata, magnitudine c forma Sam- 

buci foliis ve[pondetia :flo£ croceii Chamemel: flori admo - 

dii fimile, paulà tame maiort. Toto anno viret C luxuriat. 

Nomenda- V VL GO nuncupatur Remedium pauperum , c de- 


sur... firuilio Chirurgorum;Canarim Brungara aradua appel-- 
lant,id est, que flore est croceo. 
Ti. 3 FRnEQVENTER vilitur cumin Maluco( vnde pri- 


mam originem traxi[fe creditur , quod iflic abunde nafca- 

tur , C plurima adun(ceatur Chirurgicis remedtis)tum in 

omnibus Indie prouinciisim quibus diligenter colitur , C in 
pretio babetur , nec iniuria. | 
CoavvnT vR bumsplantefoliain oleo , C cum 

ex eo vague - Crain[piffantur vnguenti modo: mirifice curatid vnguen- 
tum mire c£- f1fy onis generis vlceraum recétia t antiqua , etiamfi 


um famauinolenta,fordida,cuniculofa maligna & putrida fint; 
mira efe efficacie deprebendi m tibiarum vulneribus inue- 
teratis, C recentibus vulneribus. 

Alia huius Arra effpreterea buius flrpis vtendevatio. Eius 


— flirpis viéd. eni canlem Qr vamos fuperiore cortice denudant ,& fu-... 
euunt membranam illam tenuem qua media est inter ex- 
teriorem corticem C* caulem,quad, facile, vttin cannabi, 
reuellitur: eam oleo nucis Indice madentem , ipfius p 

| | b. 


n——ÉM € € ent 


foliis imuoluunt , e fab cineribus calidis redimi vli in- 


: AXORETVMZ LIBER. 4 


caluevit & emollita fuerit conterunt, C recentibus cruen-. 


tfo, vulueribus impenunt (ew. grandia fint, feu minora: ó 


paucis diebus non iue. admiratione conglutinant ab[que 
vila wjlammatione aut apoffemate : lenit eyim dolerem, 
fangum(ó, fluxum colibet;breniter.nullo alio nedicamen- 


to adhibito onmino ad cicatrice perducit sféngulare etia per- 


bibent effe vemediii aduer(us neraorti pictiones C vulnera. 
—EontsMn' praterea modo adbibetur in apostemate 


- eperto ad emundandum carnem generandum ,c* ad cica—- 
tricein perducendum : item ininueteratitvleeriws C cu- 


niculofis , in quibus ea (oluminodo trita interdi apponitur. 
Pomnno queonianista remedia bums planta cerifi- 
ma [untyvulgariter tis vtuntur in vinuerfis illis prouinciis, 
C magua babétin ehimationewwnulti praterea alj quiinde 
nauigant vngtentum ex bac berba. cum oleo ($* cera con- 
fectum. fecum efferre folent , tantam fiduciam in eo. collo- 
cantes, quafi omnia chirumeica remedia apud. e baberent: 
Waque quacimque occafione in qua. chiremgorum opera ve- 


quini poffet, fubito ad vnguenium ex berba M alucana cou- 


fecum son fugikttanquanri indubitatum remedium. 
Drs SARGÁGO. 4 


1 N. celebriilla nec minus metuenda — del 
Suigaco( fic exitm toti illud Oceani fpatilé. à decimovttauo 
gradu ad trigefimum quartum-ab. aquinoctiali ad Septen-. 
trion£ tendens,quiin India: nauigant appellant confpicitur 
profundi c fpatiofum aquor tecti berba quada Sarguaco 
muncupata,palmum longa tenuibus ramulis in glomos con- 
toluta,foliis angusti, tenulus , dimidkam vnciam lon- 


Vitres vari, 


Vnguentum 
omnia chi- 
rurgica te-.. 
mediaconti - 
nere credi - 
tum. : 


VbiSargaco 
inuenitur. 


gis im ambitu admiodii ferratis,colore fubrufo, gustu infipi- 


| do,fiue infenfibili movdicatione pradito, qui potius ex aque. 


mw cotradius, quam ipfi planta inatus uec 
- 


coe omentur rapido aquerii qua ex wultis infulis m Oceanitin- 

200 fluunt curu ifta berba enelli cv fimul trabi.Cim eam opi- 
nion£ pertinaciter tueretur Nauclerm illus auis quave- 
bebar, (ubortaá, effet iuter natigandi boc mare malaciay: 
quanti acies oculori extendi potuit, id vndique i14 planta 


contectum vidimus demifi[d, nonullis iunioribus mautis qu. — 


— eam herba anaui propelleret , aquamd, repurgarét, aperte. 
osse COfheximus eins berbe glomos fimul implexas ex a!to mai 
(oen vo entergentes,vbi deimifJa bolide nullus (undus tentari potuit. 
sí Epi las Hac plantaaceto c fale condita eifdem [aporis eff- 
, PEUMBUM eum Critbmo, fite famiculo marino, C incius penuria (u^ 
2. 77 müpoeffetstuim etiam Cappari loco à nitigantibn edi. Iufft. 
E. illam recenter e mari (umptam capris quas in natvebebae 
de mius obici, e auidé fan? vefcebantur. 

"facultates N VLLA s eius faculratéscomperi , fad quidam e no- 
; Siris natitis vrine difficultate laborans, e avemilas cra ffo[- 
2o us que humores eiciens ; crudam eam £i cottwin forte edits 


seni 


soos quoniam illibene (aperet jpaucos post dics áffirmauit nibh — 


magnum ex illius efu. fe (entire eommodum, , fecumá, de- 
tulit vt peraéla naugatione, tn continenti feretur. 


] REI Juri age on) Hie 5 isnt 
. LéüculaMs- *Confideratidum an non (it Lenticola marina ferratis foliis 


Aon 


. , Witionumcalcem exhibet. 


i x ; , b 
auc at E cop cio a eum 
bui. Roc buic in va MS. N. d. TITTTDIPM I a 
ow. 


- ier da *- Mate Nerd 


r2. . — poftri Lobélij cuiusiconemi inzer marinas flirpes ad Obfcr- -