CO ci ció FIZYOGRAFICZNE obejmujace oraz : Materyaly do fizyografii krajowej. ` Gad — (Z 4 tablicami i 12 rysunkami w te kecie); J 2 , d | KE Te , AKADEMIA EUR W KRAKOWIE. SPRAWOZDANIE KOMISYI FIZYOGRAFICZNEJ obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1907 oraz Materyały do fizyografii krajowej. Tom czterdziesty drugi. (Z 4 tablicami i 12 rysunkami w tekscie). W KRAKOWIE. NAKŁADEM AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI. SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI SPÓŁKI WYDAWNICZEJ POLSKIEJ. 1908. * GEN EM m Mo. Bot. Garden 1909 Drukarnia Uniwersytetu Jagiell. w Krakowie pod zarządem J. Filipowskiego. SPIS PRZEDMIOTÓW. Sprawozdania. L Przegląd czynności Komisyi fizyograficznej akademickiej w ciągu roku 1907/8 CAT IR II. Spis Członków Komisyi E E Akadzwieliej - DL. Obrót fanduszów Komisyi fizyografieznej w r. 1 Materyaty do fizyografii krajowej. Część I. Materyaly do klimatografii Galicyi zebrane przez Sekcye meteorolo- giczną w r. 1907 Wypadki spostrzeżeń meteorologicznych w Galicyi w 1907 r., zestawione w e. k. Obserwatoryum astronomicznem w Krakowie . . . . Gradobieia w r. 1 à Spostrzezenia pojawów w vieni: siften i zwierzecym, deene w Ożydowie przez Juliana Hawrysiewicza . oes Część II. Materyały zebrane przez Sekcyę zoologiczną i botaniczną. Dr. H. Zapalowicz: Ze strefy roślinności karpackiej Dr. M. Kowalewski: Materyały do fauny iergend cat az, KC r". ewiez: Sieciarki (Weuroptera gemina) i dake (dr RAE zebrane w ciągu lat 1904 i 5 Jul. br. Brunicki: Spis motyli zebranych w powiecie dela. ez. I Dr. H. Zapalowicz: Ze aer roślinności karpackiej, II. . . e Część III. Materyały zebrane przez Sekcyę geologiczną. K. Wójcik: Exotica fliszowe Kruhela Wielkiego koło o, (z 9-ma rycinami w tekscie) |. > W. Kuźniar: Eocen sasaki De 3 eege w mnia św > w ź Kuźniar: Przedniej Kopy Sołtysiej w Tatrach (z tablicą Część IV. . W. Friedberg: Drobny przyczynek do fauny warstw inoceramo- mowych (z tablica) . Warstwy graniczne "EPA (Toareien) na AE 2 Materyaly zebrane priez Sekeye y E Mościcki: (z mapą i tablicą) H yr 4 "kp eA Y IN TS. d A sz omg RYB eC Ac i ^ Gor a RI E C eh j 94213 84 D D mM d D ilj e . Gleby okolicy Miłkowa w powiecie lubaczowskim " t A" WAŁU a} 15% a > oa T mt i £ A 1,114 i 45 > 1 58 64 E Przeglad czynności Komisyi fizyograficznej akade- mickiej w ciągu roku 1907/8. Ze Sprawozdań Komisyi fizyograficznej wydano w r. 1907/8 tom 41; wydanie tomu 40-go opóźniło się z powodu, że wykona- nie w litografii mapy gleb pogórza oleszycko-lubaczowskiego, do tego tomu należącej, dłuższego wymagało czasu. Z Atlasu geologicznego Galicyi, były pod prasą cztery zeszyty: mianowicie rozpoczęto druk tekstu do zeszytu 21-go, opracowanego przez Prof. Dra Wiśniow- skiego, a zawierać mającego mapę ,Dobromil*, wydrukowaną już poprzednio przez c. i k. Wojskowy Zakład geograficzny; do map zeszytu 22-go, wykonanych przez Dra W. Teisseyrego (Komarno i Rudki, Bóbrka i Mikołajów, Przemyślany, Żydaczów i Stryj, Ro- hatyn, Halicz i Kałusz), tudzież do map Prof. Dra Szajnochy: Dy- diowa i Smorze, w skład zeszytu 23-go wejść mających, przygoto- wał wymieniony Zakład tło czarne z granicami warstw; wydruko- wano napisany przez Prof. Dra W. Szajnochę tekst do zeszytu 23-go i oddano Zakładowi geograficznemu do wykonania mapy Prof. Dra W. Uhliga, tworzyć mające zeszyt 24: Nowy Targ i Zakopane (z dołączeniem przyległej części mapy „Twardoszyn*, po granicę Galicyi), Szczawnica, tudzież „Tatry“ (złożoną z odpowiednich części czterech arkuszy: Twardoszyn, Mikułasz, Nowy Targ i Zakopane, Tatry „Szezegółowej mapy Monarchii austryacko-wegierskiej“). Do wydania w Atlasie przygotowano trzy mapy Dra J. Grzybowskiego: Bolechów, Turka, Ustrzyki Dolne. W roku 1907 odbyły się cztery posiedzenia Komisyi fizyo- graficznej, mianowicie oprócz dwóch przepisanych regulaminem administracyjnych (w dniach 19 marea i 14 grudnia), posiedzenie w dniu 27-ym lutego. w sprawie Muzeum Komisyi fizyograficznej, VI i w dniu 13-ym listopada, w kwestyi zabytków paleontologicznych odkrytych w Staruni. Na posiedzeniu administracyjnem w dniu 4-ym kwietnia 1908 r. Sekcye Komisyi złożyły jej następujące sprawozdania ze swych czynności w r. 1907: Sprawozdania z czynności w Sekcyach. a) Sekcya meteorologiczna. W roku 1907 było stacyi meteorologicznych, należących do, Komisyi fizyograficznej, ogółem 19; z tych 9 posiadało barometry Nadto otrzymała Sekcya meteorologiczna spostrzeżenia z 10 stacyj Towarzystwa Tatrzańskiego, z 9 eałoroczne, z jednej zaś tylko z miesięcy pięciu. Spostrzeżenia te opracowywał w pierwszych ośmiu miesiącach r. 1907 Dr. W. Dziewulski, asystent Obserwatoryum . astronomicznego, w ostatnich czterech zaś jego zastępca p. J. Ryzner. Dr. W. Diewulski przeprowadził korektę materyałów klimatografi- cznych dla Galieyi za rok 1906, które w lecie 1907 roku zostały wydrukowane. Taksamo jak w latach poprzednich Krakowskie Towarzystwo wzajemnych ubezpieczeń nadosłało Sekcyi wykaz gradobić, które nawiedziły Galicyę w r. 1907. P. J. Hawrysiewicz nadesłał spostrzeżenia fenologiczne, zro- bione w Ożydowie w r. 1907. Pomiary magnetyczne, mianowicie poziomej składowej siły ma- gnetycznej i deklinacyi, odbywały się w r. 1907 eo tydzień. Prze- ważną ich część wykonał Przewodniczący Sekcyi Prof. Dr. Rudzki tylko podezas feryj wielkanocnych i letnich robił je p. J. Ryzner b) Sekcya geologiczną. Sekcya geologiczna poleciła w r. 1907 badania w zakresie fizyografii kraju pp.: Prof. Drowi J. Morozewiezowi, Prof. Drowi W. Friedbergowi, Drowi W. Kuzniarowi, Drowi W. Łozińskiemu Drowi K. Wójcikowi i S. Weignerowi. Prof. Dr. Morozewicz w dalszym ciągu rozpoczętych w roku 1905 badań skał wybuchowych, zajął się t. zw. cieszynitami, roz- vH mieszezonymi miedzy Zywcem w Galieyi i Nowym lezynem w Mo- rawach. W roku zeszlym zwiedzil Dr. Morozewicz, w towarzystwie pp. Rozena i S. Kameckiego, kilkadziesiat lomów i naturalnych od- krywek w następujących miejscowościach, leżących w środkowej części wymienionego pasu cieszynitów ` Boguszowice, Kalembice, Marklo- wice, Pogwizdów, Hażlach, Zamarsk, Ligota, Kocobędz, Stanisławice, Kościelec, Cierlicko, Mistrzowice, Grodziszcze, Koniaków, Bledowice, Żermanice, Puńców, Dzięgielów, Goleszów, Bażanowice, Mnisztwo, Ogrodzona, Międzyświec, Skoczów, Wiślica, Simoradz, Iskrzycin, Brusowice pod Frydkiem. Badania przeprowadzone na miejscu i do- tychezasowe studya laboratoryjne doprowadziły do następujących głównych wyników: 1) Właściwe cieszynity są wtrąceniami wybu- chowemi wśród warstw cieszyńskich (dolnego neokomu), stale przez nie wydźwigniętych i kontaktowo mocno przeobrażanych; 2) Mor- fologieznie cieszynity są drobnymi lakkolitami i żyłami, wykazuja- cymi w pasie kontaktowym metamorfizm pirogeniczny; 3) Stara na- zwa cieszynit obejmuje dwa odrębne typy skał: zbite lub drobno- ziarniste, ofitowe zielone dyabazy z ciosem kulistym, i gruboziar- niste skały z wielkiemi kryształami augitu, o wyglądzie syenitowym, zbliżone do teralitów, zawierających obok skalenia nefelin. Cieszy- nit pierwszego typu jest o wiele rzadszy, w wielkiej masie wystę- puje tylko w Kocobędziu, a poprzednio znaleziony też został w Su- łowie pod Wieliezką. Niektórych obnażeń, wskazanych na dawnej mapie Hoheneggera niepodobna dziś odszukać; natomiast odkryto kilka punktów z cieszynitami, nie wymienionych przez dawniejszych badaczy; w jednym z nich, mianowicie między Brusowicami a Ka- niowicami, znaleziona skała różni się zewnętrznie od obydwóch wymienionych typów; naturę jej wykażą przyszłe badania mikro- skopowe. Prof. Dr. W. Friedberg uzupełnił zgromadzone w roku 1906 materyały paleontologiczne z miocenu wschodnio-galicyjskiego, zbie- rając w najbliższej okolicy Lwowa, w Szezereu, Podhorcach, koło Brodów, Tarnopola, Grzymałowa, Brzeżan, Monasterzysk i Buczacza. Zebrane materyały, zawierające 160 gatunków ślimaków i 110 małży, oznaczył Dr. Friedberg i rozpoczął ich rewizyą, przy której starać się będzie o przejrzenie całego materyału mioceńskiego z ziem pol- skich, złożonego w zbiorach naszych, poezem przystąpi do paleon- tologieznej monografii polskiego miocenu. .* Dr. W. Kuźniar znalazł w Tatrach na pólnóe od. Przedniej Kopy Sołtysiej bogatą faune paleontologiezna z poziomów Harpoce- ras bifrons, opalinum i Murchisonae, która razem z odpowiednimi zbiorami. $. p. F. Bieniasza, złożónymi w Muzeum Kamisyi fizyogra- ficznej, posłużyła Drowi Kuźniarowi za podstawę do pierwszej próby podziału szczegółowszego jury dolnotatrzańskiej, w pracy przeznaczo- nej do wydania w Sprawozdaniach p. t. Warstwy graniczne liasu- Jury na pólnoc od Przedniej Kopy Sołtysiej w "Tatrach. Dr. W. Łoziński zajął się zbadaniem północnego dyluwium Eolo brzegu w zachodniej Galicyi, zwracając. szczególną uwagę na sposób występowania i rozmieszczenie. północnego mate- ryału lodowcowego w dolinach Wisłoka, Wisłoki, Białej, Dunajca i Raby, przyezem okazało się. że południowa granica dyluwialnych lodów sięga w wielu okolicach dalej w głąb karpackich dolin, ani- żeli dotąd przyjmowano. W pracy p. t. Glacyalne zjawiska u brzegu półnoenego dyluwium wzdłuż Karpat, poruszył Dr. Łoziński naj- ważniejsze problemy, związane z oparciem się północnych lodów dyluwialnyeh o zachodnio galicyjskie Karpaty, uwzględniając przy- tem materyał porównawczy. uzyskany na wycieczkach własnym kosztem odbytych do północnego dyluwium na Śląsku pruskim w okolicach Freiburga, Walbrzycha (Waldenburg) i Kładzka. — Przy sposobności zwiedził Dr. Łoziński niżowe jeziorka dyluwialne w okolicy Grodziska w powiecie łańcuckim, a zebrane tam spostrze- żenia zużytkował w pracy p. t. Pochodzenie jeziorek dyluwialnych na niżu galicyjskim, wydanej w Rozprawach Wydziału matema- życzno-przyrodniczego. Dr. K. Wójcik przeprowadził szczegółowe studyum głazów egzotycznych w zachodniej części okolicy Wadowie; rezultaty tej pracy poda zaś po ukończeniu takichże studyów we wschodniej części tego obszaru, przedewszystkiem w okolicy Kalwaryi. Wreszcie p. S. Weigner badał faunę paleontologiczną piasków cenomańskich na Podolu w okolicach Niżniowa, a zebrany mate- ryał opracowuje obeenie w Zakładzie geologicznym Uniwersytetu Wiedeńskiego. Do wydania w Sprawozdaniach Komisyi, otrzymała Sekeya trzy prace: Dra W. Kuzniara „Kocen tatrzański“, Dra W. Fried- berga „Drobny przyczynek do mie warstw inoceramowy eh* i Dra IX W. Łozińskiego „Przykład tworzenia się doliny wskutek podziem- nych zapadnięć*. Prof. Dr. Wiśniowski nadesłał tekst do mapy geologicznej ,Dobromil*, Dr. J. Grzybowski zaś złożył trzy mapy do wydania w Atlasie geologicznym: Turka, Bolechów i Ustrzyki Dolne. ia MOTO ` ^ Z Muzeum Komisyi wydano do opracowania lub rewizyi p. Dr. W. Kuźniarowi głowonogi z pod Kopek Soltysich w Tatrach, Dr. Friedbergowi zaś ślimaki mioceńskie z Galicyi wschodniej. W ciągu r. 1907/8 Sekeya odbyła trzy posiedzenia: w dniach 11 grudnia 1907, 26 lutego i 1 kwietnia r. 1908. Na pierwszem z nich przedstawił Dr. K. Wójcik rezultaty dotychezasowych swo- ich badań jury brunatnej w Krakowskiem, na drugiem tenże zdał sprawę z pracy swojej nad oksfordem Kruhela Wielkiego pod Prze- myślem, a Dr. W. Kuźniar z poleconych mu przez Sekeyę poszu- kiwań w Tatrach. Na trzeciem, administracyjnem, wybrano prze- wodniezaeym Sekeyi na r. 1908 Prof. Dra F. Kreutza, a delegatem Sekeyi do Zarządu muzealnego Dra K. Wójcika. c) Sekcya zoologiczna. Sekeya zoologiczna udzieliła w r. 1907 zasiłków na badania faunistyczne pp. J. Momotowi i S. Stobieckiemu. P. Momot odbył pięć wycieczek na Podole (w powiat zale- szczycki, horszezowski, w okolice Czortkowa, Kopyezyniec, Trem- bowl i północną Bukowine) na których zebral obfity materyal plan- ktoniezny z róznych pór roku. Opracowanie tego materyalu jest na ukończeniu i sprawozdanie ze swych badań nad fauna bezodni po- dolskich przedstawi p. Momot Komisyi wkrótee. P. Stobiecki zwiedził okolice Skały nad Zbruczem, przestrzeń między Skałą a Sinkowem, okolice Zaleszczyk, Grzymałowa 1 Zu- rawna nad Dniestrem, uzupełniając dawniej zebrane materyały koleoptero- i hemipterologiczne, tudzież zbierając przygodnie paję- czaki, Wykaz zebranych pluskwiaków, oznaczonych przy pomocy Prot. S. Smreezyúskiego i Dra Horvátha w Peszcie, spodziewa sie p. Stobieeki złożyć Sekey! w czerwcu r. b. Opracowanie ehrza- szezów wymagać będzie dłuższego czasu. Z pracowników, którym Sekeya poleciła w poprzednich latach x poszukiwania faunistyczne, p. J. Dziędzielewiez nadesłał do Muzeum owady siatkoskrzydłe zebrane w latach 1906 i 1907 i przyrzekł wkrótce złożyć wykaz gatunków z tego działu, odszukanych w wy- mienionym czasie, przeznaczony do Sprawozdań Komisyi. W wy- kazie tym zamierza p. Dziędzielewiez sprostować niektóre dawniejsze mylne oznaczenia w rodzajach Taeniopteryx i Dietyopteryz, tudzież w rodzinie Coniopterygidae i w tym celu przeprowadzić rewizyę od- powiednich okazów ze zbiorów Komisyi. d p. F. Schillego otrzymała Sekcya zbiór Psocidów z okolie Rytra, a nadto wiadomość, że w Żurawnie, gdzie obecnie przebywa, zbiera i hoduje motyle i zgromadził obfity materał z działu Col- lembola, tudzież nieco przylżeńców. Przed ogłoszeniem wyników swej pracy. uważa jednak p. Sehille za stosowne uzupełnić te ma- terały przez dalsze zbieranie. Prof. Dr. E. Niezabitowski pracował dalej nad oznaczeniem własnych i obeych powierzonych mu materyałów z błonkówek, na- leżących do działu Braconidae i Ichneumonidae. W r. 1907 zbierał także Dr. Niezabitowski te inne błonkówki w okolicach Nowego Targu, Zurawna i Gródka pod Lwowem. Ilość oznaczonych przez. niego gatunków Braconidów przekroczyła 300 (nie licząc form do- tąd nieopisanych) na 4.000 znanych z całej ziemi. Prof. J. Śnieżek oznaczył przeważną część pszezolowatych wła- snego zbioru; pracę tę spodziewa się Prof. Śnieżek ukończyć w roku bieżącym, poczem dla Sprawozdań Komisyi wygotuje wykaz, w któ- rym uwzględnić zamierza także gatunki znajdujące się w zbiorze: podarowanym Komisyi przez Prof. Dra A. Wierzejskiego, a dotąd nieoznaczone. Do wydania w Sprawozdaniach Komisyi otrzymała Sekeya od Prof. Dra S. Klemensiewicza pracę p.t. O nowych i mało znanych gatunkach motyli fauny galicyjskiej, przyczynek VI. W Muzeum Komisyi oznaczył Prof. S. Smreezyüski ze zbio- rów pluskwiaków krajowych i obeych śp. B. Kotuli rodziny Sal- didae, Cimicidae, Capsidae, Nepidae, Notonectidae, Corixidae i dział Cicadina, tudzież dwie trzecie części zbioru pluskwiaków śp. Prof. A. Wagi; Prof. J. Śnieżek w zbiorze błonkówek śp. O. Radoszkow- skiego upóądkowśił gatunkowo rodzaj Bombus w 7 zupełności a ro- dzaj Andrena w części przeważnej. XI Na posiedzeniu administraeyjnem Sekcyi, które odbylo sie dnia 21-go marca 1908, wybrano przewodniczącym Sekeyi na rok 1908 Prof. Dra W. Kulczyńskiego, a delegatem Sekeyi do Zarządu muzealnego Prof. J. Śnieżka. d) Sekcya botaniczna. Dr. Hugo Zapałowicz badał dalej roślinność Babiej Góry i oko- licy, w drugiej połowie lipca zaś wyjechał do Karpat wschodnich, gdzie odbył szereg dłuższych wycieczek dla studyowania flory w po- łudniowej części Gór Czywczyńskich, nad górnym Czeremoszem Białym, w sąsiedniej części Bukowiny, we wschodniej części Gór Rodneńskich i t. d.; przed końcem sierpnia badał przez krótki czas florę najbliższej okolicy Brodów. Do wydania w Sprawozdaniach Komisyi złożył Dr. Zapalowicz Sekeyi wykaz zebranych w roku zeszłym rzadszych, po części nowych gatunków p. t. Ze strefy ro- ślinności karpackiej, część II; inne gatunki nowe i liczne nowe od- miany opisał lub opisze w swym Krytycznym Przeglądzie roślin- ności Galicyi, drukowanym w Rozprawach Wydziału matematyczno- przyrodniczego, a opartym na rewizyi krajowego zielnika Komisyi fizyograficznej, którą Dr. Zapałowiez prowadzi dalej. Dr. B. Namysłowski, któremu Sekcya poleciła badanie grzy- bów i śluzowców, zbierał je w drugiej połowie lipca i w sierpniu na Czarnej Horze i w dolinach Prutu i Czeremosza po Delatyn i Żabie, we wrześniu w powiecie gorlickim. zresztą na wiosnę i w jesieni w okolicach Krakowa. Zebrane gatunki grzybów i ślu- zoweów w liczbie 210, w czem sto kilka nowych dla Galieyi, ze- stawił Dr. Namysłowski w pracy p. t. Zapiski grzyboznaweze z okolic Krakowa, Gorlic i Czarnej Hory, przeznaczonej do Spra- wozdań Komisyi; gatunki niedokładnie znane lub nowe, będą przed- miotem osobnej pracy, po której ukończeniu zajmie się p. Namy- słowski oznaczeniem porostów zebranych na Czarnej Horze. PP. Prof. J. Goral i Hankiewiez podjęli sie na życzenie Sek- cyi zebrania roślin naczyniowych dla zielnika Komisyi, pierwszy w Cieszyúskiem, drugi w okolicach Skały nad Zbruczem. Mate- ryałów zgromadzonych przez nich Sekcya jeszcze nie otrzymała. Od p. K. Roupperta otrzymała Sekeya dwie prace, przeznaczone do Sprawozdań Komisyi a przeprowadzone bez pomocy z jej strony; XII mianowicie: Zapiski, grzyboznaweze z 'Galicyi i Zapiski grzybozna- wcze z okolie Ciechocinka. Do muzeum Komisyi ofiarował p.. Deeg pert odpowiedni materyal zielnikow y. Jak wyżej wspomniano, prowadził Dr. H. Dette w dal- szym ciągu rewizyę oznaczeń w krajowym zielniku Komisyi fizyo- graficznej. P. J. Paczoski postanowil swój „Fragment Flory polskiej“ wspomniany w zeszłorocznem sprawozdaniu, uzupełnić w ten spo- sób, żeby mógł wejść w skład „Opisowej Flory polskiej“. Z rodzin roślin krajowych, przesłanych p. Paczoskiemu w roku zeszłym. wró- ciły do zbiorów Komisyi: Ranunculaceae; Berberidae, Nymphaeaceae, Papaveraceae i Fumariaceae, przejrzane krytycznie. — Jako wzór «lla spółpracowników w zamierzonem przez Sekcyę wydawnictwie Flory polskiej opracowali: Prof. Dr. E. Janczewski rodzaj Ribes, Prof. Dr. Kamieński rodzaj Utricularia; Wzory te zostały wydru- kowane członkom Sekeyi z prośbą o uwagi, dla których rozpatrze- nia i powzięcia ostatecznych uchwał co do zakresu i formy Flory zarządzone zostanie osobne posiedzenie Sekeyi botanieznej. Sekeya zajmie się też w bliskiej przyszłości ustaleniem terminologii, która obowiązywać będzie spólpracowników „Flory“, a której projekt pod- jął się zestawić Prof. Dr. Kamieński. Dla ułatwienia pracy nad „Florą* zakupiono, jak w latach poprzednich, pewną ilość roślin naczyniowych z poza Galicyi. a nadto dalsze ciągi flory niemieckiej Reichenbacha i Flory środ- kowo europejskiej Aschersona i Grübnera, a nadto Celakovskiego Prodromus der Flora von Bóhmen. W ciągu roku 1907/8 Sekeya botaniczna odbyła trzy posie- dzenia; dwa z nich, w dniach 28 czerwca i 20 listopada 1907 r., były poświęcone w sprawie „Flory polskiej*, na trzeciem admini- stracyjnem. w dniu 10 marca 1908, obrano przewodniczącym Sek- cyi na rok 1908 Prof. Dra E. Janezewskiego, a delegatem Sekeyi do Zarządu muzealnego Prof. R. Gutwińskiego. e) Sekcya rolnicza. W ciągu r. 1907 Prof. Dr. W. Klecki prowadził w dalszym ciągu rozpoczęte dawniej studya na rasami bydła, a jako rezultat tej pracy ogłosił w Sprawozdaniach Komisyi fizyograficznej roz- prawę p. t. Studya nad bydłem nadbużańskim. część II. SIIE "aW dziale leśnym p. Radea A. Nowicki uzupełnił na: mapie lasów nakładanie barwami panujących gatunków drzew: buka, jodły i świerka, w obrębie dopływów górnego biegu Soły. Obecnie zatem ożiaczenić flory- leśnej olbrzymiej całego wo Beskidu mo- żna uważać za ukończone. sned W dziale gleboznawczym prace nie posunęły się naprzód, po- nieważ nie udało się uzyskać odpowiedniego pracownika.-i suma przeźfiaczona ma rozbiory chemiczne i BEE CT gleb, nie zostala M Lh „Również badanie flory łąk — prówadźone bez po- mocy ze strony Komisyi fizyograficznaj, | doznało przerwy, pora bo- wiem, w której Dr.:$. Krzemieniewski, zatrzymany inńemi zaje- ciami, ui ee mógł do Tatr, była dla tych badań już za późna. 1 Dr: S. Goliński nie zdążył jeszcze przedstawić rezultatów swo- ich EE w zakresie rozmieszeżehik daw owótowych w Ga- lié yi zachodniej. Ja Przewodniezaeym SÉ Gegen na r. 1907 wybrany zostal Prof. Dr. E. Godlewski na posiedzeniu odbytem dnia 18-go marca 1907 roku. bu Zbiory Kónisyi fayografcanj o Do Vasen Komisyi fizyograficznej przy były od d. 9-go marea. 1907 r. do dnia 4- EE marea 1908 r. spa prsadnriosys H Zory 2 Une przez adas któr ym Komisyo udzieliła zasiłków na badanie kraju: kę Y biór owadów siatkoskrzydlych krajowych, T przez D J. Dziedzielewieza. 2. Zbiór krajowych Psocidów, złożony przez p. F. Sehillego. ` 3. Zielnik z gór po i srogi p Dra H | Zapalowieza. 4. Zbiór grzybów z DENS złożony przez Dra: B. Namyslow- a "ai | e > M LE OWA. 1: Archibuteo lagopus z’ Wysokiej am Jordznowesj oar: ^ Ferd. Marfiaka w Jordanowie. R "7 oo e . 152 okazów rzadszych motyli krajowych, dar bar. Juliana Brunickiego w Podhorcach. . Thecla Quercus var. Bellus z Bibic, dar p. Jul. Popka. . Ohrzaszeze, motyle i inne owady z Curitiby, dar p. Heleny Bobińskiej. . 84 roślin kwiatowych z okolic Skały nad Zbruczem, dar pana Klem. Hankiewicza w Iwankowie. . „Rośliny polskie“, setka 1 i 2-a, dar Prof. Dra M. Racibor- skiego w Dublanach. . 136 gatunków roślin naczyniowych z Rosyi południowej, dar p. Józ. Paczoskiego w Chersonie. . 4 gatunki roślin z Blinszturbiszek na Żmudzi, dar Prof. Dra E. Janczewskiego. . Rośliny naczyniowe z okolic Wojnowa, dar Dra Władysława Dybowskiego w Niańkowie. Viscum album z Kocobędzia na Ślązku, dar Dra S. Goliń- skiego. . Zbiór hub litewskich, dar Dra Wład. Dybowskiego w Niań- kowie. . Olbrzymia purchawka z Barysza, dar p. St. Szawłowskiego za pośrednictwem Prof. Dra E. Janczewskiego. . Olbrzymia purchawka z Kieleckiego, dar p. Gustawa Pola. . Grzyby i sluzowce z Galieyi i okolie Ciechocinka, dar p. Kaz. Roupperta. . Zbiór paleontologiczny ś. p. Janusza Niedziałkowskiego, dar spadkobierców. Geologische Karte der im Reichsrate vertretenen Künigreiche und Länder der Osterreichisch-ungarischen Monarchie, zeszyt 1, dar c. k. Państwowego Zakładu geologicznego w Wiedniu. . Dr. G. Gótzinger, Beiträge nur Entstehung der Bergriicken- formen i Dr. N. Krebs, Die Halbinsel Istrien, dar Zakładu geograficznego e. k. Uniwersytetu Wiedeńskiego. . Allgemeiner Bericht und Chronik der im J. 1905. in Osterreich beobachteten Erdbeben, nr 2, dar e. k. Centralnego Zakładu dla meteorologii i geodymaniki w Wiedniu. Dr. K. Trochanowski, Zdroje iwoniekie po ostatnim rozbiorze chemicznym w r. 1907, dar Autora. 21, bo to cou T e s y 2. 3. XV Jahrbuch des K. k. Hydrographischen Ceutralbureaus, roeznik 12 (1904), dar Biura. Raporta tygodniowe z opadów śniegowych w dorzeczu Wisły, Dniestru, Dniepru, Prutu i Seretu w Austryi za czas od 9-go grudnia 1906 do 13-go kwietnia 1907, dar Kraj. Oddziału hy- drograficznego we Liwowie. Jahrbücher der K. Ung. Reichsanstalt für Meteorologie und Erd- magnetismus, część 4-a tomu 34-go (1904) i część 1 —3-ej tomu 35- (1905), dar K. Weg. Zakładu państwowego dla meteoro- logii i magnetyzmu ziemskiego. C) Przedmioty zakupione. 320 okazów rzadszych motyli krajowych, zakupione od Prof. Dra S. Klemensiewicza. 56 gatunków roślin naczyniowych z ziem polskich i przyle- głych, zakupione od Związku wymiany roślin w Almrich. 127 gatunków roślin naczyniowych, przeważnie z ziem pol- skich i przyległych, zakupione od O. Leonhardta w Nossen . Mycotheca Germanica, faseykul 12 i 13-ty, kupione od H. Sy- dowa w Berlinie. Skamieliny z okolie Krzeszowie. Reichenbach € Fil, Deutschlands Flora, tomu 24-go zeszyty 12—14 i tomu 19. 2. zeszyty 13—18. . Ascherson & Grabner, Synopsis der Mitteleuropeischen Flora, zeszyty 41— 50. Čelakovský, Prodromus der Flora von Böhmen. André, Species des Hyménoptéres, zeszyty 97 i 98. . A. Ducke, Die Bienengattung Osmia. . Reuter, Species palaearticae generis Acanthia. Bestimungstabellen der europeischen Coleopteren, zesz. 59—62. . Ganglbauer, Die Kdfer von Mitteleuropa, tomu 4-go 1-a połowa Falaeontologia Universalis, seryi 2-ej zeszyt 3-ci. 10 pudeł podwójnych na owady. 50 tek na zielnik. Do zbiorów krajowego Towarżystwa rybackiego, złożonych w USN Komisyi jako depozyt, przybył: (Narybek. puma Palin i lastrzenie, SEN narybek lina Z” „ Ramtunii.- dyst A w sa FIG z gs Pory wykaz nabytków sprawdzony został w, dniu 11-tym marca 1908 r. przez Komisyę kontrolującą muzealną, złożoną z pp. J. Bocheńskiego, . Dra S. Krzemieniewskiego i S. Stobieckiego. Zarząd muzealny, złożony z przewodniczącego Komisyi, dele- gatów Sekcyj: Prof. Gutwińskiego, Prof. J. Snieżka i Dra K. Wój- cika, tudzież sekretarza Komisyi, złożył Komisyi fizyograficznej na- stępujące sprawozdanie z prae eeleren w r. 1907/8, odezytane i przvjete na posiedzeniu Komisyi w dniu 4-tym kwietnia 1908 r.: «Jak w r. 1906.tak i w ubiegłym .najwiecej czasu w pracach ld zajął: żielnik. Zbiór polskich roślin naczyniowych, uło- żóny dawniej podług: książki Knappa , „Die bisher bekannten Pflau- zen :Galieiens und. der Bukowina“; . która do tego celu okazała się nieodpowiednią i- niedostateczną, uporządkowano podług katalogu flory europejskiej Nymana. a w partyach, dla których i ten kata- log jest niedokładny, podług innych nowszych .ksiazek.. Kata- log skartkowy: wymienionego zbioru ` skontrolowano i uzupełniono w dalszym ciągu do rodzaju Hieracium włącznie. Uzupelniono też spis roślin naczyniowych 'polskich zpoza granie Galieyi. Doprowadzono do końca opatrywanie znakami muzealnymi okazów w głównym zbiorze roślin naczyniowych, rozpoczęto tę samą pracę w zielniku Andrzejowskiegó; (niezaopatrzona znakami jest jeszcze pewna nie- wielka ilość okazów z- najnowszych nabytków. — P. Dr. H. Za- pałowiez zajmował: się dalszą rewizyą systematyczną krajowego zielnika, a wyniki swej pracy ogłaszał w Rozprawach pea: matematytzno-przyrodniczego. W dziale zoologicznym Prof, S. Smreczyński oznaczył ze zbioru pluskwiaków krajowych i obcych śp. Prof. B. Kotuli rodziny Sal- didae, Cimicidae, Capsidae, Nepidae, Notonectidae, Córixidae i dział Cicadina, nadto dwie trzecie części zbioru pluskwiaków $. p. Prof, A. Wagi. Rozpoczął też Prof. Smreczyński krytyczną rewizyę kra- jowego zbioru szarańczaków. Prof. J. Sniezek pracował dalej nad ` ~ Taj r xvii zbiorem błonkówek śp. O. Radoszkowskiego 1 uporzadkowal gatun- kowo rodzaj Bombus w zupełności, a rodzaj Andrena, najbogatszy w tej rodzinie w gatunki, w przeważnej części. Uporzadkowano dalszą część nader bogatych zbiorów koleopterologicznych śp. M. Ry- bińskiego. Zestawiono nowsze nabytki w dziale owadów siatkoskrzy- dłych, przyczem okazała się potrzeba przestawienia całego tego ` zbioru, do czego rozpoczęto przygotowania, jak i do przestawienia zbioru motyli. Porządkowanie materyałów geologicznych nie postąpiło w roku zeszłym z powodu innych zajęć muzealnych. Natomiast do nauko- wego opracowania wydano z Muzeum p. Drowi W. Kuzniarowi gło- wonogi z pod Kopek Sołtysich w Tatrach, p. Prof. Drowi Fried- bergowi zaś ślimaki mioceńskie z Galieyi wschodniej. P. H. Pruszyńska spisała pod kierunkiem p. S. Stobieekiego „dalszą część książek do biblioteki Komisyi należących. Pracami muzealnemi zajmowali się w roku ubiegłym oprócz wymienionych wyżej pp. Smreczyńskiego, p. H. Pruszyńskiej i Prof. Snieżka, który pracował w Muzeum bezinteresownie. zastępca ku- stosza Prof. Dr. W. Kulezyński, stypendyści Akademii Umieję- „tności pp. Z. Chmielewski, H. Osuchowski (do wakacyi r. 1907), S. Udziela (do wakacyi r. 1907 jako pomoenik kustosza, po waka- cyach jako stypendysta), wreszcie pp. D. Wieluch (od października 1907 r., jako pomocnik kustosz) i Jul. Popek (od grudnia 1907 r., jako woluntaryusz). Zarząd i skład Komisyi fizyograficznej. W Zarządzie Komisyi fizyograficznej nie zaszła w r. 1907/8 żadna zmiana; w skład jego wchodzili: podpisany jako przewodni- ezacy Komisyi i przewodniczący Sekeyi geologicznej, przewodni- czący Sekeyi meteorologicznej Prof. Dr. M. Rudzki, przewodniczący Sekeyi botanicznej Prof. Dr. E. Janczewski, przewodniczący Sekeyi - rolniczej Prof. Dr. Godlewski, wreszcie przewodniczący Sekcyi zoo- logicznej i sekretarz Komisyi Prof. Dr. W. Kulezyński. W wymienionym czasie straciła Komisya przez śmierć trzech członków, mianowicie Prof. Władysława Lubomeskiego w Krako- wie, Janusza Niedzialkowskiego w Krakowie i p. Marve Twardowską w Weleśnicy. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. : b xvii Do grona Komisyi przybyli pp.: Dr. Eugeniusz Kiernik w Krakowie, Piotr Koroniewicz w Warszawie, Dr. Wiktor Kuźniar w Krakowie, Jan Lewiński w Warszawie, Dr. Jan Nowak we Lwo- wie, Dr. Adam Piwowar w Dąbrowie Górniczej, Dr. Wilhelm Po- korny we Lwowie, Dr. Władysław Rogala we Lwowie, Dr. Ludwik Sitowski w Krakowie, Zygmunt Weyberg w Warszawie i Dr. Jan Wysogórski w Wrocławiu. Przewodniczący Komisyi fizyograficznej Prof. Dr. Krutz. IN IIIS PSI I S SIS IS PS IS Spis Czlonków Komisyi fizyograficznej akademickiej. (Dnia 5 Kwietnia 1908). l. Czlonkowie miejscowi: Dr. Bandrowski Ernest, Prof. nadzw. Uniw. Jagiell, Prof. wyższej Szkoły przemysłowej, Członek koresp. Akademii Umiejętności. W. Bocheński Józef Maryan, e. k. Starszy Radca górniczy. Brzeziński Józef, Rządca pola doświadczalnego Stud. roln. n Uniw. Jagiell. „ Bujwid Odo, Prof. Uniw. Jagiell. Dr. Cybulski Napoleon, Prof. Uniw. Jag., Członek ezynny Akad. Umiej. „ Dziewulski Władysław, Asystent Obserwatoryum astro” ` nomicznego. Dr. Garbowski Tadeusz, Profesor nadzw. Uniw. Jagiell. „ Godlewski Emil, Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Akad. Umiej., Przewodniczący Sekcyi rolniczej. Goliński Stanisław, Krajowy Instruktor ogrodnictwa. „ Grzybowski Józef, Docent Uniw. Jagiell. W. Gutwiński Roman, Prof. Gimnazyum IV, Sekretarz Sek- eyi botanieznej. ; Holobek Jan, c. k. Starszy Radea górniezy. ba? 3 3 3 3 XIX . Hoyer Henryk, Prof. Uniw. Jagiell, Czlonek korespondent Akademii Umiej. . Janczewski Edward, Prof. Uniw. Jag, Członek ezynny Akad. Umiej., Przewodniczący Sekcyi botanicznej. Jentys Stefan, Prof. Uniw. Jagiell. Kiernik Eugeniusz, Asystent Uniw. Jag. Klecki Waleryan, Prof. Uniw. Jagiell. Kreutz Feliks, Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Aka- demii Umiej, Przewodniczący Komisyi fizyografieznej i Przewodniezaey Sekeyi geologieznej. Krzemieniewski Seweryn, Asystent Uniwers. Jagiell., Sekretarz Sekeyi rolniezej. Kulezyüski Wladyslaw, Prof. Gimnazyum sw. Jacka, Czlonek koresp. Akademii Umiej., Przewodniezaey Sekeyi zoologieznej, Sekretarz Komisyi fizyografieznej. Kuźniar Wiktor. Morozewicz Józef, Prof. Uniw. Jagiell., Członek korespon- dent Akademii Umiejętności. . Mościeki Konrad, Asystent Uniwersytetu Jagiell. Nowieki Aleksander, e. k. Radca leśnietwa. „Olszewski Karol, Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Akadem. Umiej. . Rogóyski Kazimierz, Prof. Uniw. Jagiell. . Rostafinski Józef, Prof. Uniw. Jagiell., Członek czynny Akadem. Umiej. Rudzki Maurycy, Prof. Uniw. Jagiell. Członek koresp. Akademii Umiej., Przewodn. Sekcyi meteorologicznej. Siedlecki Michał, Prof. nadzw. Uniwers. Jagiell., Członek koresp. Akademii Umiej. . Sikorski Tadeusz, Prof. Uniw. Jagiell. . Sitowski Ludwik. Smoleński Jerzy. . Smreczyúski Stanisław, Prof. Szkoły realnej I. Steingraber Gustaw, Prof. Wyższej Szkoły przemysłowej. Stobiecki Stefan, Inżynier Wydziału Krajowego, Sekre- tarz Sekevi geologicznej. „Szajnocha Władysław, Prof. Uniw. Jagiell, Członek ko- respondent Akademii Umiej. xXx E 3 3 3 . Śnieżek Jan, Prof. Gimnazyum św. Anny, Sekretarz Sekeyi — . Wierzejski Antoni, Prof. Uniwersytetu Jagiell., Ozlonek . Adametz Leopold, Prof. Akad. roln. w Wiedniu. . Birkenmayer Ludwik, Prof. Szkoly rolniezej w Czern . Błoński Franciszek, w Spiczyúcach na Ukrainie (p. Li- . Chlapowski Franciszek, Przewodniczący Wydz. przyr. zoologicznej. Vetulani Franciszek, Starszy Inżynier Wydziału krajo- wego, Szef ekspozytury Biura melioracyjnego. Walter Henryk, c. k. Radea górniczy. czynny Akad. Umiej. Wilkosz Ferdynand, Prezes Krajowego Towarzystwa ry- backiego. Witkowski August, Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Akademii Umiej. Wójcik Kazimierz, Asystent Uniw. Jagiel. 2. Członkowie zamiejscowi. Angermann Klaudyusz, Inżynier w Jaśle. Bartonec Franciszek, b. Inspektor górniczy i deer w Sierszy, w Wiedniu. Batycki Andrzej, Nauczyciel w Starym Samborze. . Berezowski Andrzej w Kurczęcych Łozach (p. Krzywe Jezioro, gub. podolska). | chowie, Czlonek koresp. Akad. Umiej. Blauth Jan, Starszy Inżynier Wydz. Kraj, Docent Szkol E EE we Lwowie. Blocki Franciszek, Adjunkt Szkoly lasowej we Lwow powiee) Bosniacki z ygmunt, w San Giuliano pod Pisą. baron Brunicki Julian, w Podhorcach obok Stryja. Bryk Andrzej, Kierownik szkoły w Chyrowie. w Tow. Przyj. nauk w Poznahiu. Chramiec Andrzej, w Zakopanem. Claus Edward, Urzędnik arcyksiążęcy w Zewen, A is dl XXI . Debski Bronislaw Antoni, w Wólee Przybojewskiej (p. Zakroczym). . Habdank Dunikowski Emil, Prof. Eis; we Lwowie. Dybowski Wladyslaw, w Niañkowie na Litwie. Dziedzieki Henryk, w Warszawie. Dziekoński Czesław, w Iwoniczu. Dziędzielewicz Józef, e. k. Radca Sądu krajowego we Lwowie. Eichler B, w Międzyrzecu. . Friedberg Wilhelm, Prof. gimnazyalny we Lwowie. . X. Glodziúski Antoni, Prof. Seminar. naucz. w Tarnopolu. Gorezyúski Władysław, w Warszawie. „Grochowski Mieczysław, w Trosciancu na Podolu gali- cyjskiem (p. Zabłotów). Guńkiewiez Leon, Prof. gimnazyalny w Wadowicach. Gustawicz Bronisław, Dyrektor Szkoły realnej w Żywcu. Hann Franciszek, em. Dyrektor Szkoły wydz. w Bochni. Hawrysiewićz Julian, Nauczyciel w Ożydowie. Hildt Ludwik, w Warszawie. Hryniewieeki Boleslaw, Wicedyrektor Ogrodu: botan. w Dorpacie. Jacobi Leopold, Nauczyciel w Pilźnie. „Kamieński Franciszek, Prof. Uniw. w Odessie, Członek czynny Akademii Umiej. „Kędzior Andrzej, Dyrektor krajowego Biura melioracyj- nego we Lwowie. . Klemensiewicz Stanisław, Kierownik Filii e. k. gimna- zyum w N. Sączu. . Kobryn Mikołaj. Nauczyciel w Jarosławiu. Kontkiewicz Stanisław, Dyrektor kopalni w Dąbrowie. Kornella Andrzej, Inżynier Wydziału Kraj. we Lwowie. Kornella Michał, Inżynier Wydz. Kraj., Szef. ekspozytury Biura melioracyjnego w Jaśle. Koroniewicz Piotr w Warszawie. „Kosiński Ignacy, w Chojnowie. Kowalewski Mieczysław, Profesor Akademii rolniczej w Dublanach. Laską Waeław, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwowie, 3 EI . Lewinski Jan w Warszawie. . Lgoeki Henryk, w Kijowie. . Limanowski Mieczysław, w Zakopanem. „Łoziński Walery we Lwowie. . Niezabitowski Edward, Prof. gimnazyalny w Nowy . Nowakowski Leon, Prof. Szkoły rolniczej w Czernichowi . Nowosielski Franciszek, Dyrektor Szkoły real. w Sta . Olszewski Stanisław, Inżynier górniczy we Lwowie. . Orłowski Józef, w Łuczyńczyku (p. Niemiercze). „Piwowar Adam, w Dąbrowie Górniczej. . Raeiborski Maryan, Prof. Akademii roln. w Dublanac . Radziszewski Bronislaw, Prof. Uniw. we Lwowie, Cz . Siemiradzki Józef, Prof. Uniw. we Lwowie, Lempieki Michal, Dyrektor górniezy w Dabrowie. Lomnicki Jaroslaw, Prof. II-ej Szkoly realnej we Lwowie. Lomnieki Mar yan, Radea szkolny, we Lwowie. X. Marków Jan, gr. kat. Proboszez w Smolniku ad Baligród Mączyński Wojciech, w Warszawie. Merecki Romuald, w Warszawie. Targu. Niedźwiedzki Julian, Prof. Szkoły politechnicznej Lwowie, Członek czynny Akad. Umiej. Nowak Jan, we Lwowie. i nisławowie. Paczoski Józef, Kierownik muzeum przyrodniczego w Che sonie. à Piestrak Feliks. Zarządca górniezy i hutniczy w Dolin Pokorny Wilhelm, we Lwowie. Mikułowski-Pomorski Józef, Prof. Akademii rolnicz w Dublanach. Poźniak Wiktor, e. k. Starszy Inżynier we Lwowie. Członek koresp. Akademii Umiej. nek czynny Akad. Umiej. Rehman Antoni. Prof. Uniw. we Lwowie. Rogala Władysław, we Lwowie. | Romer Eugeniusz, Prof. Szkoly handlowej, Docent Un wersytetu we Lwowie. Schille Fryderyk, w Kotorynach pod Zurawnem. Zum W. Słomski Tomasz, e. k. Starszy Inżynier we Lwowie. W. Sobolewski Zygmunt, Adjunkt budownictwa w Kołomyi. Syroczyński Leon, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwo- wie, Inżynier Wydziału Krajowego. Dr. Sznabl Jan, w Warszawie. W. Sztoleman Jan, w Warszawie. Szule Kazimierz, Profesor adj. Akademii rolniczej w Du- - blanach. Dr. Teisseyre Wawrzyniec, Docent Uniwersytetu we Lwowie Dr. Tomaszewski Franciszek, Dyrektor Gimnazyum w Sam- borze. , Trzebiński Józef, w Smile (gub. Kijowska). W. Tyniecki Władysław, Prof. Szkoły gospodarstwa lasowego we Lwowie. „ Udziela Seweryn, EE szkól ludowych w Podgórzu. Dr. Uhlig Wiktor, Prof. Uniwersytetu w Wiedniu. W. Werchratski Jan, Prof. gimnazyalny we Lwowie. » Weyberg Zygmunt. w Warszawie. „ Windakiewicz Edward, Zarządca górniczy w Stebniku. Dr. Wiśniowski Tadeusz, Prof. gimnazyalny we Lwowie. Woloszezak Eustachy, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwowie. W. Wyczyński Józef, Inżynier górniczy. w Truskawcu. Dr. Wysogórski Jan, we Wrocławiu. W. Zaborski Józef, Kierownik szkoły w Horodence. Zajączkowski Józef, Profesor gimnazyalny w Sanoku D n D n „ Załęski Edmund, w Trzykosach (p Klimontów, gub. ra- domska). Dr. Zapalowiez Hugo, Członek Korespondent Akademii Umiej. w Zawoi. „ Zaręczny Stanisław, w Wiedniu. W. Znatowiez Bronisław. w Warszawie. Dr. Zuber Rudolf, Prof. Uniw. we Lwowie. W. Wieniawa Zubrzycki Czesław, właściciel apteki w Rze- szowie. „Żukowski K., Nauczyciel w Podmanasterku. PGR NG PE EOG EN xxiv mt. Obrót iunduszów Komisyi fizyograficznej w r. 1907. Dochod y: 1. Zasiłek z funduszów Akademii Umiejętności na rok 1907 . . 1250000 k. z Dae ENEE ss. rn HEN Suma dochodów . . . 1869339 k. Wydatki: : 4 I. Koszt wydawnictwa Sprawozdań Komisyi . . . . . . . . 222472 k. II. Potrzeby Sekcyj: a) Sekeya meteorologiczna : 1. Opracowanie materyałów klimatograficznych i korekta dru- b ke >= UD. Eu 1 quuni MEN 2. Remuneracya za robienie spostrzeżeń KROPY E w Bochni i 3. Remuneracya za ix ipsu Przewodniczącego przy pomia- rach magnetycznych . . S ; 4. Renumeracya za robienie SE w wać | D Braki, porto, UsługR >. vs b) Sekeya geologiczna: 1. Zasiłek na badanie cieszynitów w Galieyi zachodniej i w Cie- szyńskiem pod kierunkiem Prof. Dra Morozewieza . . . 2. Zasiłek Drowi W. Kuźniarowi na badania geologiczne w Ta- B. Zasiłek Drowi K. Wee na studya eS w oko- licach Wadowic . 300:00 4. Zasilek Prof. Drowi w. E O na | Pedido miocenu w Galicyi wschodniej ; S : 5. Zasiłek p. S. Weignerowi na TUM i opracowanie ma- ryałów paleontologicznych cenomańskich w okolicy Ni- sA żniowa : 20000 . 6. Zasilok Dewi Steeg na a badania gologiezno-googra w Galicyi zachodniej 7. Zasiłek Drowi K. Wójcikowi na vifi dé Bid w spra- wie procedens Wise lis c) Sekeya zoologiezn 1. Zasilek p. J. ss n a badanie fauny wodnej Podola 2. Zasiłek p. S, Stobieckiemu na badania entomologiczne na Podolu K *) W tomie 4l- -ym Sprawozdań na str. XXVI liczby: 119337 i w wierszach 11 i 14 zmienić należy na: 1193-39 i 18243. d) Sekcya botaniczna: 1. Zasiłek Drowi H. Zapalowiezowi na badanie roślin naczy- niowych w górach Pokucko-marmaroskich Ch 2. Zasiłek K. Hankiewiczowi na zebranie roślin naczyniowych w okolicach Skały nad Zbuczem à 3. Zasiłek Drowi B. Namysłowskiemu na | aula fiiy y erzy- bów i śluzowców w okolicach Krakowa, tudzież porostów na Czarnej Horze 4. Zasiłek Prof. J. Góralowi na BRERA PA nac bo aon uh w Cieszyúskiem III. Kad urzadzenia i iD Melk: ablota na okazy geologiczne 2. Roboty stolarskie i introligatorskie . 6. Transport a rów 7. Potrzeby muzealne 8. Remuneracya zastępcy AB : 9. Remuneracye pomocników kustosza . 10. Posluga V. Koszt administrae Remuneracya sekretarza Komisyi 2. Inne wydatki administracyjne 400:00 k. 150-00 , 87:72 , >) 8 Suma wydatków Pozostaje zatem reszta na rok 1908 mianowicie: w kasie Akademii timiejętności SECH w rękach Przewodniczącego Sekcyi poem pozostałość . s. à > a w rachunku bollo meidh : D z 5 w 217:85 , 95-92 „ Przewodniczący Komisyi fizyograficznej Prof. Dr. F. Kreutz, ii E DON TTD p ZIS HAFTEM GRZE EET KR E? EEN s Materyaly do klimatografii Galicyi zebrane przez Sekcye meteorologiczna w roku 1907. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Dr. I. Wyniki spostrzeżeń meteorologicznych w Galicyi w 1907 roku zestawione w c. k. Obserwatoryum astronomicznem w Krakowie. W roku 1907 przysyłało spostrzeżenia do Obserwatoryum krakowskiego 19 stacyi, z których 9 posiadało barometry. Prócz tego, dzięki uprzejmości p. prof. L. Świerza, sekretarza Tow. Ta- trzańskiego, otrzymało Obserwatoryum spostrzeżenia z 10 stacyi, pomiędzy któremi jedna posiadała barometr. Jedna z pomiędzy nich opuściła trzy miesiące obserwacyi, niektórym zaś brak spostrze- żeń wiatrów, zachmurzenia lub opadów. (Stacye Tow. Tatrz. są oznaczone literami T. T.). Spostrzeżenia pojawów w świecie roślinnym i zwierzęcym podobnie jak lat poprzednich nadesłał p. J. Hawrysiewiez z Oży- dowa. Wykaz gradobić zestawiono na podstawie sprawozdania Tow. Wzaj. Ubezp. w Krakowie. Wszystkim, którzy przyczynili się do zebrania zawartych w tym tomie spostrzeżeń, składam gorące podziękowanie, a więc p. prof. Swierzowi za spostrzeżenia ze stacyi meteorologieznych Towarzystwa Tatrzańskiego, Towarzystwu Wzaj. Ubezp. w Krakowie za wykaz gradobić, nareszcie wszystkim panom Obserwatorom za gorliwe i bezinteresowne współdziałanie. Kraków, 10 czerwca 1908. Przew »dniezacy sekeyi meteor, kom. fizyograficznej M. P. Rudzki, + Żywiec. Obserwator: P. Jan Bóhm, starszy werkmistrz. e E Cisnienie powietrza pa E 1907 3 E | - EU rox axi- S ini- S SE 7 2 9 Średnie] „„„ | Dnia | mam | Dnia Styczeń 7.2 9.| 738.4 | 738.1 | 738.6 | 738.4 | 760.4 23 (720.66 | 30 | Lut ^ 33,2 | 33.2 | 33.9 | 33.4 | 42.2 5 10.5 20 Marzec 5 540 | 8751] 344] 978 | 460 5 24.0 11 Kwiecień » 316 | 311 | 318 | 31.5 | 43.0 22 19.4 17 aj A 35.7 | 35.1 | 35.6 | 35.5 | 405 10 27.9 20 Czerwiec » 35.4 | 85.0] 35.5 | 35.8 | 411 28 27.9 | 1i2 Lipiec 5 34.8 | 34.2 | 349 | 34.6 | 40.7 5 26.1 14 Sierpień y 37.1 | 368 | 37.5 | 37.2 | 41.9 12 27.8 16 Wrzesieñ e 40.1 | 39.7 | 40.0 | 39.9 | 45.8 19 25.1 4 Pazdziernik 7 30.6 | 35.38 | 35.8 | 35.6 | 43.5 12 26.9 29 Listopad » 38.6 | 38.4 | 39.1 | 38.7 | 445 18 28.8 12 Grudzień 5 33.4 | 333 | 38.9 | 38.5 | 49.4 18 14.1 15 Rok 5 735.9 | 735.6 | 786.2 | 735.9 | 760.4 | 23/1 | 710.5 | 20/41 UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 993; poprawka: —0.7 mm. $3 Opad al Ilość dni z | 1907 | $2 | | FE KE Suma parent Dnia E XiKla|= SE Styczeń 8.0 | 756.4) 13.0 | 31 23 17 |19| — |--| At Luty 901 310. Sl D 15 8 Hii- 1873 Marzec 70 | 938| 12.7 | 19 19 17 l14| — =| =i 2 Kwiecieü 7.1 38.6 | 10.4 29 18 7 5I —I—1 9 Maj 46 | 58.9| 35.0 9 9 8 i-i 8| 2113 8 Czerwiee 6.9 | 1702| 338 TEM 8 1-|%/1/7) 2 Lipiec 6.5 | 219.3 | 65.6 | 14 19 15 |-| 6|—| 12] 6 Sierpień 5.5 | 108.1) 21.4 | 22 15 10 |-| 2|— |13| 2 3.7 | 105.5 | 40.0 4 18 | 11 FP] 1|-]|2M|= Październik | 3.8 88| 3.8 2 8 3 [-|—|[—1]14] 1 istopa (lan 56| 30 | 18 9 |] 6| — | — | 16) 4 Grudzień 8.1 | 66.3) 23.0 7 18 14 [10| — —] 11 8 Rok 6.3 |1000.9| 65.6 |14/ViI| 187 | 132 |65|16) 3 128 | 48 14=36%52' od F. — 19%12" od Gr.; y — 49% 41' H = 354 m. Temperatura powietrza | TER 2 | 9 | AM Maximum Dnia Minimum Dnia —'58|-—.19|— 3914 — -8.7 + 42 3 — 32.0 22 — 76|— 08|— 56| — 49 6.4 20 — 22.8 13 i 16 — 37|¡+ 29 — 12, — 08 9.4 29 — 12.6 + 23 91 + 47| + 53 15.2 17 — 36 21 10.5 20.5 13.5 14.5 28.4 14 + 5.2 12.3 19.1 15.0 15.4 29.4 30 7.0 25 13:9 20.4 14.8 16.0 30.2 T 9.8 14.8 91.7 15.2 16.6 28.6 10 84 22 8.8 18.0 114 12.4 25.4 01.99 + 1.2 23 9.0 20.6 12.5 13.6 26.2 19 — 22 24 + 0,2 59|+ 16| + 28 14.6 9 — 8.8 Podzial wiatrów ot NE E SE S SW W NW Cisze — 10 2 1 4 33 19 10 — E 1 2 — 34 5 * T 1! 1 4 4 30 19 9 4 28 2 9 1 17 10 8 1 11 5 — 5 26 7 4 2 9 6 4 — 20 19 3 1 9 8 3 1 27 15 13 2 5 4 4 4 27 20 B 8 10 2 2 2 12 8 11 — 2 9 6 18 30 — — 4 33 2 — B 28 6 4 4 10 1 H 1 49 7 24 138 43 39 44 333 136 80 258 6 Wadowice. Obserwator: P. Leon Guńkiewicz, prof. gimn. SE Cisnienie powietrza A 1907 Vë RS ETS RRE AN eR! 2 9 $rednie aum | Dnia | mnum | Dnia Styezeñ 7.2.9.|736.1 | 785.8 | 736.1 |736.0 |757.7 | 28 |721.5 | 30 Luty a 315 | 314:| 3818 -31.6 | 39.3 26 | 102, 20 Marzec „ | 33.8 | 32.9 | 38.9 | 335 | 462 | 5 | 22.6) 11 Kwiecień : 276 | 27.0 | 274 | 27.8] 38.2 21 18.6 | 27 j A 319 | 815 1-810 |:31,7 | 36,9 10 25.2 16 Czerwiec » 32.1 | 319 | 319 | 32.0 | 35.7 15 28.2 | 30 Lipiec 5 86.7 | 360.1 8367 |. 386.7 | 420.1 29 28.8 14 Sierpieñ » 39.8 | 39.8 | 39.5 | 896 | 40.0 | 12 33.1 | 16 Wrzesień „ | 48.4 | 43.8 | 48.2 | 483 | 486| 9 | 29.2| 4 Październik e 38.8 | 38.5 | 38.6 | 38.6 | 476 | 21 29.2 | 29 Listopad „ | 426| 425 | 425 | 42.5 | 486 | 19 | 313 | 12 rudzień ` » | 37.4 | 867. 36.8 | 369 | 527 | 17 | 1901: 14 Rok » |786.0 |7356 | 735.8 | 735.8 | 757.7 | 28/1 | 710.2 | 20/1 UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 670; poprawka: nie wyznaczona. 33 Opad da Ilość dni z E TM HE Maxi 0:1 | 210 | £3 EEN DEER Styczeń 81 [465|-95| 6 | © | 10 010] —L—] 213 Luty 77 | i| 47) 6 8 ?12|—[--|] £P Marzec 7% P785] 186] 14 | m | B lie) —1—1—4 9 Kwiecień 83 |167|.68 | 29 | 10 6 | 4|-|-|-12 aj 57 | 49.2 | 180| 9 7 2 |—| 5| 1|—]— Czerwiec Yel 912 | 24.3 23 12 10 1— -y Ee Lipiec 75 1-05 | 9658) 4 | 16 | 13 1—| 2] A Sierpień 6.0 24.7 | 18.0 | 16 4 3 |- a 7 Wrzesień 6.1 87.5 | 13.9 4 6 6 1| — E Październik | 4.9 2.9 15 28 3 1 m | m] — oT Listopad 68 | 84| 29| 10 7 3|4|—|-|—, 2 Grudzieñ 9.0 | 55.6 | 30 Elida 1] 803 71 [517.1 | 355 |94/vn| 112 | 88 |44|13| 1| 5/20 ) — 31? 10' od P — 19? 30' od G.; p = 49053" H. — 268 m. Temperatura powietrza 7 2 9 111299) Maximum| Dnia Minimum Dnia vm 48] zc ÄR, 81. || 28 2 — 25.8 22 — 56|= 16|— 48| — 40 84 20 2s "ei 15 — 1814 881-4- 014 410.6 9.8 17 codi 16 + 45 9.1 5.4 6.1 15.2 17 00 1. t 145| 205| 189 15.7 28.1 7 d 85] 2 | 158| 200| 153 16.5 39.5 30 $8 1...) | 168| 216) 16.4 17.2 30.1 2 93 | 19 | .160|..220| 161] 476 30.1 6 75 |. 22 | 115| 188| 122 13.8 27.8 1 2.8 23 | 118|,, 2021 180 14.5 25.8 10 + 45 26 LE 0.7 42|+ 09 1.7 11.5 1 — WD 26 — 06 Li 03 0.0 8. 21 18 6 18 + 66|--115|-- 70| + 80 | 4-301 [/VWHi6/VI — 25.8 | 22/1 Podzial wiatrów | | | | N NE E SE 5 SW W | NW | Gase | | 4 7 Ms] i 10 32 8 20 a 2 6 14 | 19 5 22 6 10 = 3 12 8.1 10 10 14 25 16. — 6 12 3-1 9 1 14 13 7 ke 1 2 B.| 9b. 38 19 16 5 - 3 11 22:4 44.1 18 26 7 13 — - A 6 BE) 7 34 20 8 = — 7 ES H3 20 38 2 o 4 9 ©) AB 18 8 7 des 2 1 13 . 30 37 11 — „| — en 2 36 06) „8 à do bd 16 e 2 11 Do: $ 16 42 1-49 or 16 e 29 | 114 | 139 | 166 | 146 | 21 | 165 | 97 - 8 Bochnia. Obserwator: P. kr. Hann, em. dyr. szkoły wydz. 3 » D Cisnienie powietrza Bd 1907 SĘ SS 5 E 7 2 | 9 Średnie pami, Dnia | anm | Dnia | | Styczeń 7.2.9.|744.6 | 7442 | 744.6 | 744.5 | 766.4 | 23 |7278 | 30 Luty ü 39.4 | 39.6 | 39.3 | 394 | 48.4 5 18.7 | 20 Marzec ü 40.8 | 40.7 | 40.9 | 408 | 53.3 5 300 | 11 Kwiecieú * 35.7 | 305.1 | 36.3 | 30.4 | 47.7 21 26.4 | 17 Maj > 38.8 | 38.3 | 38.2 | 38.4 | 43.9 10 31.7 20 Czerwiec 5 38.3 | 38.1 | 38.0 | 38.1 | 43.8 28 30.9 , Lipiec ..1 8926] 872-976 1375 | ba!) 5 | 999 Sierpieñ S 40.6 | 408 | 40.4 | 40.5 | 44.3 12 32.6 16 Wrzesieñ : 430 | 42.9 | 42.9 | 42.9 | 48,5 9 30.6 Pazdziernik V 38.9 | 38.8 | 39.0 | 38.9 | 460 | 12 80.5 | 29 Listopad „ | 43.6 | 486 | 48.4 | 435 | 491 | 7 | 82.9 | 12 Grndzień e 880 | 378) 37.9 | 87.9 | 5283 | 17 24.1 14 Rok 5 739.9 739.7 | 739.8 | 739.8 | 766.4 | 28/1 |718.7 | 20/11 UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 991; poprawka: — 0.7 mm. JE Opad P opka, Ilość dni z 1907 | $8 E E Baia Maxi- Dita SN) 210 all le x mum mm mm Styczeń 79 60.5 | 21.5 31 15 9 111 — | — | — Luty 5.9 18.5 4.3 2 8 5 7|—|— | — Marzec 6.4 713 8.6 23 16 15 115; — | — | — Kwiecień 5.9 27.2 9.6 25 11 7 RBE GE e Mai 3.6 68.8 | 223 | 17 12 9]|—|—|-— | se Czerwiec 5.7 [15008 | 41.2 4 10 10.1—]| 1 — | — Lipiec 4s 69.7 | 106) 80 | 6 | 6 1-/ 81—]— Sierpień 42 75.2 | 23.5 | 17 11 9 ERC RER — Wrzesień 34 | 772 | 288) 6 5 4|-|-|-|- Październik | 2.7 4.0 2.3 29 3 2 - | — | — | — Listopad 6.5 39.8 9.2 | 10 12 9 pp adi e Grudzień m 77.8 | 16.4 7 19 19 J10| — | — | — Rok 5.3 [7408 | 41.2 | 4/VI | 137 | 109 |49| 6| — | — 1=3806" od F. =20026' od G.; p =49%58' H =226 m Temperatura powietrza | 7 | 2 9 Oo Maximum Dnia | Minimum Dnia wane epa 8 34r | co. z:20]-5-1584 — &11/— W6 7.5 20 — 82.6 14 — 12/+ 85, — 05| + 08 9.5 28 — 10.0 6 + 47) 101|-F 57 6.6 15.2 29 0.0 | 10i11 153, 2918| 146 16.4 30.0 6 + 18 2 16.5, 20.9) 156 17.9 30 0 29 8.6 4 17.3 225| 162 18.0 33.6 2 11.2 14 167. 230| 161 18.0 31.4 6 9.5 92 11.6|. 190| 123 13.8 27.6 1 3.2 23 10.5. 20.7 133| 144 25.6 5 + 23 + 08 43|-- 09| + 16 12.0 1 — 832 26 EE 19 — 111 — 97 | 3088 11 — 16.5 18 HEOw5|--119|43- 20| 4- S4 | -pas6 |- SM. | — 261 | 98/4 | | | | Podzial wiatrów Du | | | N NE E SE | 8 SW w NW | Cisze | | 18 3 3 = 7 5 46 9 2 3 2 11 GE 7 3 32 4 22 15 1 10 z 5 34 21 7 7 6 37 = 3 m 20 16 1 = I B 11 7 T 23 38 6 2 9 | — 11 18 = |-7 30 11 4 — | 8 12 3 zd R 47 15 1 = | E 11 SS = 5.9 59 10 4 Ly 8 6 8 | — 40 9 3 5) s 16 8 12 10 24 8 13 b 20 17 — > 1 33 — 14 zo B 3 — — 2 47 9 17 16: 1 45 150 4; | 32 77 450 113 90 | | 10 Zakopane. (T. T.) Obserwator: Muzeum Tatrzańskie. * Wszys niku z 30 dni. kie średnie oprócz średniego maximum i minimum wyprowadzono w pazdzier- || PS Cisnienie powietrza ge FE Maxi Mini 54 7 2 9 |Średnie pęka Dnia | „| Dnia Styczeń 7.2.9.1684.2 | 683.9 | 684.4 |684.2 | 704.0 23 | 668.2 31 Luty > 79.5 | 79.7 | 800 | 79.7 | 687.5 5 61.0 | SE Marzec » 82.2 | 82.3 | 82.8 | 82.5 | 93.8 4 70.2 11 Kwiecień á 775 | 77.9 | 780 | 77.8 | 89.4 |20122| 67.8 27 Maj $ 83,0 | 83.6 |. 83.7 | 83,6 | 88.8 8 76.1 20 Czerwiec » 83.6 | 83.6 | 83.9 | 83.7 | 897 28 77.2 2 Lipiec » 82.9 | 829 -83.3 | 85.1 | 89.7 5 74.6 14 Sierpieñ > 85.8 | 85.9 | 86.2 | 86.0 | 90.4 12 78.3 16 rzesi 5 87.9 | 88.0 | 88.3 | 88.1 | 92.9 8 75.2 4 Pazdziernik*| , 84.5 | 846 | 848 | 846 | 91.6 12 75.4 29 Listopad = 85.1 | 85.0 | 85.6 | 85.3 | 90.6 6 753 | 18 Grudzień i 80.2 | 80.0 | 80.3 | 80.2 | 92.5 |17118, 64.7 14 Ro * 683.1 |683.1 683.4 | 683.2 | 7040 | 23/1 ¡661.0 | 21/ UWAGA: Barometr H. Kappeller Nr. 179; poprawka: + 0.3 mm. 1.88 Opad roh] — 11066 dnis Hd E Maxi o y 5 g aX1- . T e RP 33 Suma mend Dnia A z = | [Sia | = E Styczeń 6.9 |1226| 16.1 | 13 22 19 |32] — | — | — Luty 6.0 37.0 141 1 15 12 [15 — | — | — Marzec 6.5 106.0 | 13.5 24 18 16 "11811 Bee m Kwiecień TE 77.0) 140 18 15 15 8|1—| 2/—|— Maj 3.9 57.7) 17.0 1 9 9 Et 3|-] 2/8 Czerwiec 6.8 | 248.2| 503 B 18 14 Fa] 4| —|—123 Lipiec 67 Fio à4| 3 | 19 | 17 [—| 4| —|—1] 3 Sierpień 4.3 171.8, 41.2 20 13 11 —|4|-—,2 Wrzesień (| 42 | 991] 646] £| 8 | 7 | 11—|—,| 2| 8 Październik*| 3.7 | 117| 104 | 28 5 1 [-|-|—|—[M Listopad 5.7 40.5 8.1 30 12 9 T|=|=| 5|- Grudzieñ 6.9 41.8 8.4 6 17 11 3]—1—]— 58 Rok 5.66 |1195.8| 645 | 4/IX 71 139 [84|15| 2/11 | 4 =37038' od F. = 19058' od G.; y = 49? 17^ H. — 899.5 m. | Temperatura powietrza Srednia] Maxi- | y... | Mini |. i js edni t | - | 3 117,299] mum Pre | idm ie dt | | | |-:788|-B0Lle- 74] ahaa | 815 22 3 8.1— 11.1 |25.88|-.9.6|— 71|— 63] 5| 20.| —174| 18 |— 2.0 — 10.5 61 E Wi dfi 46138; | 1681 14 + 0.5— 7.9 |— 04|-- Anik 08|-- 10| 94| 6 |— 75|1i2 5.1|— 2.3 -F105, 168, 100| 118) 239, 13 in 25| 8 | 1774- 57 | 116| 152| Mok 122| 2&4| 80 |-- 88| 25 | 162) 8.1 | 1241|1.:160]- 116). 1904: 968|..2 | 88| 14 | 178 | 117] 181) 117| 183| 350| 6 + 30| 26 | 186 84 74| 188| Béi 95| 227| 1 |— 26| 28 | 150| 51 +:9.6) 016514107) + 116) 234| 19 — 24| 94 | 1632-P 81 bra arde li 1.8| 10 | —102|] 7 | 28— 45 ke 10|— 34|— s8] 63| 98.1 —210] 18 -H- 0.4— 6.3 > ärt 771+ 82|-- 42|+-26.8| 2NI | —315| 22/1 Podzial wiatrów S E | Wilgotność względna a per s |E3 2 N [NE| E |SE | 8 [SW| W|NW| 8 [238] 7 KA © PB" 5 2 elt Bd m 8| 3| 78| 29 |963 a 2|-|—| Uli 8] 4| 18) 8| 58] 29 |95.4|96.8 95.0 | 956 1|1| a|-| al 4| 18 1| 59] 33 |941/906 949| 932 4| | 8| 1| 5| — | 6] 4| 63] 48 |91.2176.6|89.4| 857 10| 8| 2|— | 15| 8| 12| 6 | 43| 68 |70.5/50.4|742| 65.0 5| 2| 1| 1| s| 4| 11| 2| 61| 87 |865|699/88.3| 81.6 gi- $ 12 6 | 13| 1 | 50| 8.7 [82.2 |64.7 83.9) 76.9 7| 2| —|—]| 18| 10 | 15| — | 46] 8.8 |85.0/59.0/84.3 | 76.1 i2) 2| 112] 134 eg EECHER 773 12) 3|-— | 8) —| 3| —| 29] 69 [1£8157.7 710| 676 4 top 6| 6 | 2| 5 | 67| 39 [946|852/933| 91.0 leje 5| 2| 16) 6 | 59| 3.7 |94.8|89.0 95.5 | 93.1 78 | 16 | 14 | 3 |125| 43 110 30 | 678| 5.6 |87.5 |74.8 87.3) 83.2 12 Szczawnica. Obserwator: P. W. Wojakowski, urzędnik zdrojowy. - „b Ciśnienie powietrza Es 1907 |3£ | pa $2] 7 | | 9 retis 7 BRM da 2 Dnia 1 | E Styczeń 7.2.9.|722.1 |721.8 | |721.9 LT 744.2 | 23 .|704.8 | 81 Je Luty » | 17.3 | 177 17.5 | 25.9 | 5 |698.0 | 21 1 Marzec s Faas 13.8 | 198 | 198 | 308 | 5 |7068| 11 | Kwiecieñ Š 14.7 | 14.6 | 14.9 | 14.7 | 28.0 | 22 | 06.0 |16i17 E Maj 5 19.7 | 19.2 | 19.9 | 196 | 249 | 8 | 185 | 16 | Czerwiec „ | 193 | 19.6 | 19.6 | 195 | 26.2 | 27 | 128| 2 |. Lipiec „ | 19.1 | 19.0 | 18.9 | 19.0 | 25.0 | 28 | 10.0] 248 Sierpień ^ 22.1 | 21.6 | 22.1 | 219 | 248 |1219i3l| 11.6 | 16; Wrzesień à 28.9-| 938 | 241, 240 | 29.0 | 23 10.4 4 Październik | „ | 209 | 206 | 210 | 20.8 | 278 | 12 | 104| 29 |. Listopad „ | 217] 214 | 21.9 | 217 | 262 | 19 | 18.3 |. 15 E Grudzień » | 179] 17.8 | 17.9 | 17.9 | 380 | 17 | 036 | 14 FE Rok „ |7199 |719.7 |720.0 (7199 |744.2 | 23/1 |698.0 | 21/11 | — UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 765; poprawka: —0.6 mm. 2.2 . Ilość dni : : d S Opad s opadem Ilość dni z > moż i: M 01| —10l.. | B zada axi- a AE | Per CE Suma uhi Dnia p dene ES | E pa | HE | | : Styczeń "kenia 4i 1591 1f 90 | 7 120 — | —| 51m Luty 54 | 35.9 | 115 | 17 12 Hu 7X) = | —] 31 Marzec (ID hei l 16 | 16 [16 — | —| 11S Kwiecień 6.6 34.9 5.6 19 10 9 6| — | — | 8|- Maj 41 | 402 | 86| 2 8 * I-111 11 $g Czerwiec 1 TW Mor Sio. $, | = x Lipiec 5.5 92.5 | 18.7 14 13 12 1-|232/—/|— PR Sierpień 45 | 95.9 | 425 | 20 11 1 |-|-|-| 2| = Wrzesień 3.8 | 46.2 | 39.2 4 6 s|—|—|—] 319 Pazdziernik | 2.5 3.6 2.3 28 2 2 |—|—|—1| 815 Listopa 6.2 25.0 7.4 1 10 7 5|1|—]| 9/7] Grudzieñ 6.8 | 30. aj 19 I 1 916/|—-|—1 4/5 ok 5.4 |662.6 | 425 |20/VIII] 135 | 115 |65| 5| 1,82/— A= 3810" od F.=20930' od G.; p = 49*26' H. = 484 m. | ; Temperatura powietrza | ] P A a sy 7 2 | 9 LLDD Maximum Dnia Minimum Dnia |— 71|— 88|— 62| — 58 | + 27 3 — 35.8 23 |— 77|— 12|— 50| — 47 3.8 20 -- 20.4 16 |— 45| + 04|— 25| — 28 7.4 29 — 14.3 8 + 2.0 721 + 34| +:40 12.2 18 — BA 2 | -108| 19.6 12.9 14.0 27.3 14 + 33 1 128| 181 13.6 145 25.8 21 8.6 A | | Gei 195 14.0 15.2 28.7 84 19 | | -42.6| 20.7 14.0 15.3 28.3 | 10116 | + 5.2 26 : | 4 86] 170 10.6 11.6 25.4 1 — 05 23 | [+103| 184| 118 13.1 24.4 10 + 15 23 +08 37 1-L 0%] Lg 10.4 9 = 78 7 Hg 08|= 18) —:19 | 6.2 18 — 19.5 18 | [+ 41| €100 | + 55| + 63 | +28.7 | 2/1 — 35.8 23/1 Podzial wiatrów | | i | N NE E SE | 8 Sw w NW | Cisze 37 3 2 3 1 36 9 2 22 2 1 - 2 4 42 9 2 29 1 1 2 8 3 27 13 9 | 23 8 20 2 11 7 17 2 P | 24 3 16 2 14 14 12 7 1 30 1 8 — 7 5 31 5 3 46 2 9 Ge 6 4 21 3 2 e 24 ES 4 — 8 4 41 6 6 i 24 1 19 2 10 5 23 6 - 14 9 42 — 15 4 9 + 23 2 31 — — 27 6 ee 21 9 Sos 5 2 26 3 2 317 41 178 8:04:00 53 312 69 27 14 Krynica. Obserwator: P. Tomasz Kubicki, urzednik zdrojowy. E Ciśnienie powietrza P e 1907 3 E EWĘR | had d A 6 : axi- e ini- | "E ER 7 2 9 średnie „| Dnia (mum | Dnia | Styczeń 7.2.9.| 710.5 | 710.3 | 710.2 | 710.3 | 732.7 | 23 |693.5 | - 31 : Lut " 05.7 | 06.7 | 06.2 | 06.2 | 13.5 26 |6875 | 21 Marzec " 08.4 | 08.1 | 07.9 | 08.1 | 20.0 5 |696.8 | 11 É Kwiecień " 02.8 | 03.0 | 03.5 | 08.1 | 15.7 | 22 ¡6949 | 17 | Maj % 086 | 08.3 | 08.4 | 08.4 | 12.7 |8i11 |7015 | 20 E Czerwiec * 08.1 | 08.1 | 08.2 | 08.1 | 14.2 28 01.1 2 | Lipiec » 07.8 | 07.5 | 07.8 | 077 | 14.8 5 (0.6 | 18 | Sierpieñ š 10.9 | 10.6 | 10.9 108 | 144 | 12 03.8 | 16 E Wrzesień s 13.7 | 134 | 136 | 13,6 | 18.2 9 01.7 4 S Październik š 10.3 | 10.0 |'103 | 102 | 168 | 21 01.2 | 29 1% Listopad » |116| 11.4) 118 | 116.|- 180|--8 | 016 | 144% Grudzieñ e 06.8 | 06.2 | 06.9 | 066 | 20.4 |17i18| 691.2 | 15 |. Rok > 708.8 | 708.6 | 7088 | 708.7-| 782.7 | 23/1 | 687.5 21/11 E UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 1259; poprawka: —0.2 mm. Ilość dni 32 6 dai Y së Tm z opadem Mobo dni 2 1907 | $8 Se i iie m [mx Styczeń 74 3587 97. 16 | 30.| 20 tant — | — | SR Luty 3 | 363) 87 | 17 8 7 |s8|—[|—] 1 Marzec 73 | 99.3 | 110 | 20 | 15 | 15 |15 === Kwiecieñ 70 [509| 181 | 2 | 14 | 10 | 5] —|—| 11 29 Maj 40 | 488 | 124 | 20 9 7 |-| 28:1] 198 Czerwiec 5.7 94.7 A 3 12 9 PF] 1/—1H 17% Lipiee 56 kens | 509| 8 [| 18- 11 |—| 81—| 213 Sierpieñ 46 | 716 | 38.0 | 20 10 9 |—-| 1|—| 5-8 rzesi 85 | 754 | 524 | 4 8 0 f —| 213 Październik | 2.8 47| 43| 28 3 1 i- —| 4j- Listopa A | 42.2 | 106) 30 | 14 | 10 [6 —|—| |] M Grudzień | 80 | 49.2 983| 26 | 16 | 14 |10| — | — | 4) 1] 5.8 |800.0 | 52.4 Ap | 142. | 119 |64| 7) 1 24] 18] à — 38037" od F. =20057' od G.; p — 49? 25' H. — 586 m. Temperatura powietrza | , z | 2 9 a) Maximum Dnia Minimum Dnia — 86|— 60|— 75| — 74 | + 19 16 — 981 23 — 83,— 34|— 63| — 63 1.5 27 — 19.3 16 — 41|— 06|-— 31| — 2.7 3.0 29 — 14.0 13 19 | 4:45 F3- 197-4388 8.0 18 — RÓ 3 11.6 14.6 11.2 12.2 18.7 26 + 3.7 1 122| . 16.9 12.2 13.4 23.2 30 73 4 12.1 18.7 126 14.0 26.3 . 6.3 22 10.6 19.0 15% 13.3 26.1 16 + 3.8 26. 8.1 15,1 8.8 10.2 23.0 — 0.3 24 +:91| 69/4 99] 1119 20.9 10 = "A 23 AA | OBY HF 081. 03 8.4 — UY 19 —:85|—-158|— 28| — 24 | 3.8 13 — 21.5 18 + 83) + 79|-- 40| + 48 | --268 | am — 981 23/1 Podzial wiatrów N NE E SE 8 sw | W NW | Cisze | 20 — 4 = 1 — 16 — 52 9 Ge 3 2 a 12 $- 58 14 — 4 — 1 — 26 — 48 13 — 8 — T E 10 — 52 8 — 5 — 5 -— 11 -— 64 17 — 4 — 1 — 14 — 54 13 — 5 c " e 17 — 58 6 e 1 m 1 — 14 4- 71 11 — 4 -- 4 — 19 =- 52 1 — 17 — 12 -- 11 -— 52 7 e 12 ie 4 - 14 + 53 11 m 5 A 5 SA 12 d 60 180 — 72 -— 48 — 176 — 674 16 | 1 Jarosław, Obserwator: P. Józef Janiów, prof. gimn. do eW VIIL., od — - 1/IX. Jan Koim, prof. gimn a > y Ciśnienie powietrza | Zs 1907 ER RAE Se FE 1 58] 7 | 2 | 9 |Średniej „o, | Dnia | mam | Psia | d Styczeń 7.2.9.|745.9 | 745.6 | 745.7 |746.7 | 7731 | 28 |7299 | 81 | „aty „ | 417] 42.4 | 42.2 | 42.1 | 618) 5 | 20.7 | 24 JĄ Marzec 43.3 | 426 | 43.4 | 481 | 578| 5 | 807 | 28 | Kwiecień „ | 38.4 | 38.4 | 382 | 383 | 513 | 22 | 29.7 | 27 | Maj „| 424] 418 | 41.7 | 420 | 474) 11 | 337 | 20 | Czerwiec „ | 4a] 41.3 | 409 | 411 | 47.7 | 28 | 844 | 8 [69 Lipiec „ | 408] 40.1 | 40.2 | 40.2 | 498. | 5 | 82.2 | 18 BĘ Sierpień „ | 483 | 43.0 | 48.2 | 48.2 | 479 | 29 | 8&3 | 16 | 3 Wrzesień „. | 46.9 | 46.7 | 46.9 | 46.8 | 524 | 23 | 83.8 | 41M Październik » 44.2 | 440 | 443 | 442 | 505 12 33.9 29 E opad » | 472 | 467 | 47.1 | 470 | 540 | 22 | 33.7 | 18 JR Grudzieñ „ | 416 | 414| 416 | 415 | 579 | 18 | 250 | 15 | o » |748.0 [742.8 | 742.9 |742.9 | 773.1 | 23/1 |720.7 | 21/1l || — UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 1238; poprawka: — 0.6 mm. H Il ść d i ż P 1 JE Opad * adds Ilość dni z "Pm. 01 | <10 m ? Blas Maxi-| ponia [201 | He |a| Al wal] «= dzia JRG Marzec E — — — — — — — em Kwiecieñ E 726.7 | 726.8 | 727.1 | 726.8 | 737.4 22 47179 18 Maj á 29.6 | 994 | 294 | 295 | 39.2 12 23.4 27 Czerwiec > 37.7 | 92278 | 278 | 278.) 344 28 20.9 8 Lipiec > 279 | 278 | 279. | 279.1 368 5 20.8 3 Sierpień A 30.5 | 30% | 30.5 | 305) 350 | 12 23.8 | 16 Wrzesień » | 340 | 338.9 | 34.0 | 34.0 | 38.9 | 12 | 29 4 1 Październik ^ 5230. 819 | S318 | 319:| 369 21 23.5 (30181 > Listopad p 855. 551: 334% | 333 | 393 22 23.4 14 E Grudzieñ 2 28.7 | 28.1 | 284 | 28.4 | 43.0 18 12.5 15 E Rok d = TER "E = a 30 SC SC S UWAGA: Poprawka barometru jeszeze nie wyznaczona. E | JE Opad aer ość duis | mec 3. Maxi =01 | =10 za] A Maxi- S ` La E 4$|""* ma | Pnie Lee A 1 SE] 3 A Styczeń 66 | 22| 180 | 13 | 12 | 9 lio —|—| 2-8] 8 Luty 0 26 561 91 | 11 8|1|—|-|3/83] — Marzec 6.0 | 285, 12.4 | 22 | 10 7 |10| —1—1 1| = Kwiecień | 70 | 618| 233 | 25 8 7|3| ti tc LEE Mai 24 | 5&5| 189 | 17 8 6 baj yl 411 10 E Czerwiec 69 111957, 821 4 14 12 j=] 2—4 Blech Lipiec 45 |1189| 419 | 11 14 | 12 |-|. 8| —1—| 1153 Sierpieñ 26 | 1143| 345 | 20 9 g j=] t=} Wrzesień 3.9 477 BLA 4 7 5 |— | Le Pazdziernik | 1.9 1815 E 98 1 1 bel-1-—l 4] 48 Listopad 7.0 246| 5.5 | 12 8 7 4|—|-| 7-1 Grudzień 7t i 60/7810. 14 | 10 L8|< ta Rok 51 | 681.9] 419 |11NIL] 116 | 92 wl 8) 112? |15] | 23 À — A1? 14' od F. — 239 34' od G.; p = 506.5 H. = (okolo) 315 m. Temperatura powietrza 7 2 9 | EC Maximum | Dnia | Minimum | Dnia "OLZA e + 35 3 —268 22 arci. 481 A SES 40 | 20i21 | —280 14 140838] OS 5.4 29 WE AE 8355] 16.8 18 10 DIMM z 00! Hil e 27.5 14 I Se EIL 445 = 245 23 98 8 = el. ue. e 28.0 2 8.8 20 E 187! anl — 27.3 16 8.8 22 dE 159| 119 "s 25.9 1 46 22 2 166 u: — 21.4 10 + 34 27 ES 80 2 12.2 10 — 106 18 ~ 161i 26] « 5. 11 178 17 Ea bo 0 cs --380 | am | —268 | Sai Podzial wiatrów N NE E | SE s SW Ww | NW | Cisze | | | | | 6 9 — | 1 3 32 | H E 1 13 87 0 2 27 RI 5 7 15 4 ~ 3 21 0. 9 | 19 5 12 22 12 3 8 a 12 13 3 3 9 8 6 29 16 6 13 10 15 5 12 2 12 8 15 11 4 5 6 4 5 18 21 16 14 3 4 2 1 2 95 j 16 16 17 4 10 5 11 6 í8 d. 13 14 12 = $ |. 47 13 M = 11 2 15 1.1 16 5 0 die? 3 7 2 49 |. 11 6 BÉ 8 4 19 47 | 118 | 9» | 186 56 | 264 | 198 | 111 | 158 24 Iwonicz. Obserwator: P. Bazyli Szteń, urzędnik zdrojowy. BE Cisnienie powietrza B 1907 TZE TP S$ 7 2 9 |Średnie meet Dnia Lent Dnia Styczeń 7.29.] — -- — — — = = € Luty um Cas = "pa grz e = s Marzec 5 — = TE ne anos mu T => Kwiecień ï — — — — us = s e aj » E = > m ga cs zm "s Czerwiec » -— — — — > = oe = Lipiec xs — = = > qm aaz gu Sierpien » — — — — ES me = z Wrzesień e — — — -= — = xm = Październik 5 — — — — — — E — pad 5 =p —opom| m | m0] - — | — Grudzień ś = = m SC "e E eg seg Rok e — | — | = | — | — | — | — | — zk Opad pata Ilość dni z E 5 | Suma | n Dnia | Z0 | eh XxX Kjaj|= së: «Do p mm | mm ZĘ Styczeń 44 | 490) 148 | 27 8 7 SCHERER Luty 45 | 65.4| 164 | 18 7 7|7|—|—|—1|2 Marzec 5.9 81.3| 9.6 | 10 15 15 |15) — | — | — Kwiecień 5.5 28.6 49, 27 10 9 3| a a Maj 3.4 9.7 3.6 29 4 4 I=|=|=|=]|- Czerwiec 5.7 73.5| 15.6 9 9 9 |-|—|—| — Lipiec 44 11109 05) B | 16. | U Je| =1=| 01 Sierpieñ 3.8 40.8| 10.4 8 6 5 Pp] q |= Wrzesień 2.5 73| 43 4 8 2 |-|—|—|—|— Październik | 4.3 | 179) 64| 11 4 4 |-|-|-|-|2 Listopad 88 | 5073081 18 8 7 [8|—|—1-—] 1 Grudzieñ 92 | 489| 8.9 | 16 | 12 9 ]6|-|-|-|2 Rok 5.2 | 565.0| 16.4 | 1811 | 101 | 98 [38 — | — | — | 11 A= 39028' od F.=21%48' od G.; y = 49»36' H. = 304 m. Temperatura powietrza 7 2 9 ee: Maximum Dnia Minimum Dnia =D | ce R £14.— 71 |) + 15 17 — 84.5 23 sc48!- 181— $8] — 39 2.4 27 — 19.8 15 AB] 0%)=— 10) — 08 3.8 31 = UN 14 +-82 58 |-- 3.2| + 38 13.5 18 > 18 10 158| 22.9 12.6 16.0 25.9 | 10i12 | + 5.3 2 122| 17.0 12.2 13.4 23.8 14 8.4 10 13.3| 183 12.7 14.2 29.4 2 8.0 20 150, 22.2 14.0 16.3 28.9 16 10.5 22 | 9.7| 15.5 9.7 11.2 18.4 28 6.2 23 [4 140 | -+17.0 | +-12.9 | +14.2 20.8 8 + 78 31 Da LU 01|.— dd — 20 4.5 28 <= 63 18 [— 20|— 01|— 13| — 12 5.3 7 — 16.2 17 (E 55|+ 9.2 | + 53] + 68 | -294 2/VII — 845 23/1 Podzial wiatrów | | | N NE E SE s | sw | w | NW | Cisze -— R ża MI A 58 m jm 1 — 8 — 8 | — 55 2 9 — 9 a 88] m 29 — 15 17 — 25 — 44 | — 8 reg 5 8 > ES a i m 65 — 23 5 ma 17 24 46 Le + 22 5 ak 21 = 12 pe 48 vg 4 8 us 95 s a — 34 = 26 8 ES d B = E^ 56 — 26 8 zie 8 + 10 Ea 72 — ae 3 ar 60 Sei 5 "S 15 1 9 Lë 9 — >) 3 — 72 — 3 6 ie 182 "o: 185 i 512 127 87 26 Tarnów. Obserwator: P. J. Cierniak à P. J. Solak, stuch. teol- > $ Ciśnienie powietrza 1907 |3£ | | 7 gum o | | Średnie sas | Dnia | I | Dnia Styczeń 7:2.9 — — A a = > a — Luty 5 — — — — = m > — Marzec » — — — — — — — — Kwiecieñ * — — — — — — — — Maj $ = = dii e E See SEN de Czerwiec 5 = > = Ze cx E ps TU Lipiec 5 — a sa cde i 2 a us Sierpieñ > — — = e an di eis q Wrzesień e RE = = APE RSE zs ak = Październik E anh > E us Ld AE — — Listopad 4 — — — Ge ice = jaa zaa Grudzień 5 — xu de = Em i Si Rok » me Ss bn Ay. > 2 A m gë Opad al Detdat 1907 a Y FE SE | Suma | Mari) Dała | 207] ="* X | IS | a = Er. d S | mum R | mm SE Styczeń 1.5 45.6 8.2 | 31 22 12 H6|— |— | — |= Luty 62 Laag 45| 2 | 13 8 Ha) 9 Marzec 1 69.3 | 18.0 | 20 17 15 116|—|—|—1|— Kwiecieñ 6.3 24.2 8.2 | 24 8 6 ]—| — i — | — |— Maj 3.8 52.2 9.6 | 16 10 10 |-|-|—|—|— Czerwiec + [1725 | 32.5 3 15 12 |—| 1|=|—|- Lipiec 5.3 78.9 | 23.5 | 24 15 12 |— a= ph Sierpień 4.3 70.1 | 244 | 20 9 9 HL] 2/—|—|=— Wrzesień 4.2 72.3 | 415 4 7 4 |— = Em Październik | 3.1 0.3 0.3 2 1 — ]-|—|—| —|— Listopad 7.3 25.1 6.3 | 10 8 6 2/—|=| 1] — Grudzień 5.7 70.4 | 240 7 12 12 Biel Rok 5.6 [7041 | 415 | 4/IX | 137 | 106 [50| 3|— | 1|— ) = 380 40' od F. — 21? 0' od G.;.p — 50^ 1^ H.= 225 m 27 Temperatura powietrza 7 | 2 9 "i 2 9,9 Maximum Dnia Minimum Dnia o 44 Bio BL BER M 3 — 24.7 23 EN 00|— bł) — 37 7.2 20 — 2.0 15 = JS de GI BE) 508 9.2 28 = y 6 d 51 9.8 | -- 56 6.5 145 17 + 0.5 10 148| .915| 153 16.7 30.4 7 7.8 1 15.9| 209| 16.0 17.2 29.9 30 9.4 4 169| 2233, 16.4 18.0 33.8 2 11.2 13 161| 218| 169 17.9 31.7 16 9.4 22 id1| 187) 143 14.3 30.2 1 2.0 25 120| 200| 189 15.1 24.6 1 + 42 29 Faial — 89 9.1 2.6 ` 13.4 10 — 8% 26 =-09| - 15|— 014 0.1 9.4 11 — 16.2 18 + 68 +119/+ 76| + 85 | +33.3 | a | — 24.7 23/1 : | | i Podział wiatrów N NE E SE 8 w NW | Gage 1 2 e = 2 9 i 32 2 4 6 1 10 = 30 x 1 n 2 36 da 36 A 23 12 2 = 2 14 32 i 5 i 9 7 17 2 12 4 1 1 5 1 19 10 10 — 8 3 12 7 13 10 3 A A 3 i 13 9 11 It „0 6 3 3 18 15 5 ec] 7 8 18 6 13 6 El 1 1 3 16 20 10 BR | 1 M: A 2 4 17 17 | | -44 9 | a | 207 jns | 88 | | 28 Krosno. Obserwator: P. Kasper Brzostowicz, dyr. szkoły real. a Cisnienie powietrza | 1907 |3£ * | CE | | Średnie porcie, Dnia | pow Dnia Styczeń 7.2.9.| — — — — E um eg me Luty 2 ==, eg vum "se une no ep ZE Marzec $ — — — = = rua SC => Kwiecień » —— — — == -= ES "um E Maj x — ms pe >> = ved E ga Czerwiec A — — — m > B> > m Lipiec j — => a = "ur vm as ms Sierpień 5 — a = E XUL = BE s Wrzesień » — — — — — Mp em Se Pazdziernik A — — — — Se? eem xis beer Listopad * — = pe E > x um M Grudzieñ e — = = == eum e — > Rok " — — — E m = ke Pod dr Opad Po be Ilość dni z 1907 | 55 [32 iB Suma pow Dnia = =. x| E |a = sE Styczeń 74 | 46.2 | 15.9 | 31 | 13 7 į{8 1-38 Luty 61 129| 73) 18 9 518|—|—| 1| ? Marzec 2 +83) 99| 10 | u | © hu] —1—| 138 Kwiecień 70 | 25.6 | 79| 30 9 7|1|—|—|-11 Maj 43 | 239| 97. 18 7 be 610] 370 Czerwiec 6.6 | 437 | 170| 24 | 11 71—11:—] 119 Lipiee 58 | 87115) 9 | 15 | 12 1]—| 41—| l? Sierpień 47 | 418 | 234 | 21 7 61|—|3|—|—13 Wrzesień 46 | 32.7 | 154 | 4 6 i- —-] 917 Październik | 3.2 80] -17 2 3 2 [—|—1|1—1]| Biz | Listopad 74 | 46 13081 0 lI w 617i—1—] 4 7 | Grudzień 81 F48b | 095 2 1 £8 | 1 19/-7—, 073 Rok 6.1 [4158 | 234 am 121 | 81 [47] 11 — | 17 | 18 à — 39? 26' od F. =21%46' od G.; p — 49? 41' H. — 278 m. Temperatura powietrza 7 2 9 Nar | Maximum Dnia Minimum Dnia — 63,— 84,— 51| — 5.0 + 42 15 — 28.5 23 —.70|— 16|— 5.7| — 50 4.7 4 — 22.6 15 — 22|+ 19|— 07 | — 04 6.4 28 — 10.7 5 + 44| 80|+ 49| + 56 15.3 18 0% 3 14.7 20.2 15.3 16.4 26.8 13 + 7.0 1 15.7 20.2 15.6 16.8 27.2 29 9.4 4 15.8 21.0 15.4 16.9 28.5 2 9.4 19 15.5 20.8 16.0 17.1 27.4 16 90 22 11.1 16.7 12.2 13.0 25.3 1 3il 23 11.9 18.5 12.7 18.7 25.6 6 + 26 23 LAS Ky t 10.4 10 =- 5B 18 — 1.3 0.8 | — 02| — 0.2 res 13 — 15.0 17 + 61|--105 |-- 68| + 76 | --285 | an | —285 | 23/1 Podzial wiatrów N NE E SE S SW WwW NW Cisze Hp 1 i 9 17 4 9 14 | 26 EM B 6 20 Be [146 6 8 20 | 2 4 1 2 11 y 8 21 37 3 1 36 5 4 4 4 14 19 1 1 6 1 23 7 — 9 45 4 ES 1 3 3 6 2 31 40 8 E 1 23 — 19 9 33 Kis P: 1 SN 21 2 6 14 49 5 — 4 4 H 1 3 19 43 — — 6 25 21 1 — 1 39 5 10 14 13 13 2 4 8 22 — 4c 5 9 26 2 5 3 39 | 38 25 84 92 190 37 66 | 151 412 30 Rzeszów. Obserwator: P. Czesław Zubrzycki, właściciel apteki. BE Ciśnienie powietrza 1907 |ZĘ | e CZ 7 | 2 | 9 snif pus Dnia au Dnia Styczeń 7.2.9.| — — = — — | — — — Luty » — — — — — | ER m" a) Marzec » — — E = <= en Kap TE Kwiecieñ < — — | — —— — | — — = Maj " Ss Ss Ss Lë aż c są f Czerwiec » — =- — — e Deeg == I Lipiec j — — — — EDI e = ES Sierpieñ A -— -— — E — | — — = Wrzesień » — T > m z Sizzi z = Październik |, m] denke 3 tse — | = pie | = Listopad » $ E = E Eie d x Grndzieñ e — — > + PD wem > z^ Rok áü d sibe lud = 00 ooo ŁA JE Opad lość dni Ilość dni s 2 z opadem 1907 {25 ER E E Suma Maxi- Dnia =01 SN XiKla|= e = xo = mm | mm Ch: Styczeń 45 | 400) 70) 30 | 15 | 14 |10| —| —|—1 1 Luty 87 | 260.) 541 30 | 18 | 10 412 —|-—-|-1 3 Marzec 5.1 35.6 4.8 22 13 43 1123|[-—1— -+ 3 Kwiecień GR 1875/7561 36 | 12.) 12 ]—-1—1-—1—13 Maj 19 | 41.2 | 154 | 16 9 83—/2/—/—1— Czerwiec 40 | 408) 80) 4 | 18 | 1 |-|11—|-12 Lipiec 3.7 74.4 | 10.4 9 14 14 Li Belsch Sierpień — | 464 | 100 | 20 9 91—|11—1—12 Wrzesień 80 | 506 | 140| 4 6 6 |-|-|-| 11— Pa£dziernik | 1.5 6.2 1412129 6 4 |-|—|— ksz, Listopad 47 | 860 | 120) 12 | 13 t0 |. 4|—|-|-] 1 Grudzień 5.2 53.2 8.0 20 19 18 9| —1 — | 4 Rok — |438.9 | 16.4 | 16/V | 142 | 129 |47) 7|— | 1) — As: 39? 40' od F — 22? 0' od G.; — 509 3' H.=215 m. Temperatura powietrza | S diia] 7 | 2 | 9 "n 9,9] Maximum| Dnia Minimum Dnia — 48| — 16,— 81) — 81 | + 3.4 15 — 23,2 22 — 5231 — 18|— 39| — 86 5.8 29 — 20.0 15 — 07|+ 85|-- 03| + 08 6.2 29 — 88 | 814116 4-50] — 83 5.0 6.0 16.8 18 0.0 10 145| 229) 143 16.5 29.0 14 6.2 1 159, 210| 16.1 17.3 28.4 30 9.0 9 164| 323, 164 17.8 30.2 2 10.0 | 19 i20 161| 319| 176| 183 284 -| 16. | + 98 | 35 105) 199| 127| 139 29.0 13 — 14 23 +.481 —28+ NZ 8 28.4 11 + 03 23 — 01] - 46|- 03] + 13 15.8 11 — Bä 21 o oi 10] — 00 10.0 15 — 16.2 18 + 63|+122 + 72| + 82 | +302 | aw | —282 | 22 Podzial wiatrów N NE E SE S SW W NW Cisze 6 1 13 2 18 — 54 = 1 3 — 27 3 21 3 27 y 4 + 2 + 13 i 74 ix — 5 — 21 sz 8 - 56 = H — E 8 7 60 1 22 e adi E^ BS 6 1 25 -- 58 — — 2 1 3 26 AR 62 a 1 6 = 7 = 13 2 55 5 2 e — L — 73 — 20 a a 23 1 19 — 28 4 15 p m 2 a qe — 39 ks 52 — 32 Smolnik ad Baligród. Obserwator: Ks. J. Markow, prob. gr.-unicki. T. Ciśnienie powietrza 1907 |3É : TUE Så 7 2 | 9 |Średnie eich Dnia | e Dnia Styczeń 7.1.9.| — — — T — Sen A € Luty > = Um = e uo = vex en Marzec " = im s = Se c e RZ Kwiecień p — — — — — — = = Maj ^ — — — — $ > 3 cT Czerwiec > — — — — — me wem gm Lipiec > — — SE — gue EE z m Sierpieñ » — — — — — — u ime Wrzesień e — — — — — — == um Pazdziernik S — = — — — — xm x Listopad " — — — — — e = SS Grudzieñ : — — — — — — — we Rok » -— — — -= — | — — = | 33 Opad "pa dni Ilość dni z 1907 |-5E E Iu FE SE Suma | ze Dnia e | =. SK | K | P | = SE Styczeń 8.0 | 938.5 | 26.6 | 8 | 18 | 16 |18|— | —| — | 2 Luty 5.9 25.4 5.7 27 10 FAO] Le BUS Marzec 73 55.8 95 | 20 16 14 ER |= | 101 Kwiecień 6.7 42.9 | 14.7 19 9 7 4[—|—|1|-— Maj 88 | 44.0 | 17.0 | 17 9 7 |-|-|=|=/1 Czerwiec 6.2 {109.7 | 28.2 24 18 11 1-|2/—| 1|— Lipiee 61 [811 | 128) 18 | 15. | 10 [—| 3| — | — 152 Sierpieñ 51 {873| 412| 20 | 18 | 10 |-|8|—- 3% Wrzesień 4.3 71.2 | 56.2 4 5 3, go" | RA 3 Październik | 3.0 21.6 | 104 28 6 8 =|— |= pp Listopad 8.0 | 28.2 81 38 10 8 [|[4|—|—| Ale Grudzieñ 85 |] 616 | as 7 | 19 |. 15 ]44|—|—| $4 3 Rok 61 |7221 | 562 Ap | 148 | 111 [66| 6, — | 12, 6 À — 89? 41' od F. — 229 1^ od G.; p — 49% 16' H. = 527 m. | Temperatura powietrza 7 | T | 9 Hl Maximum Dnia | Minimum | Dnia — 8p BB 79) — 74] + 141 814 1087 22 974: 181 95] — 76 4.0 4 — 25.0 14 E RE 051 EL] — 08 4.6 29 — 24.3 8 LL 14 68|-- 18) 26 13.2 18 R | 3 I: 1392) 408 11.8 13.9 27.0 8 + 5.0 1 1881 3489]. M 14.1 25.8 29 6.2 21 182] den! 126 14.4 28.0 6 6.9 19 129| 199| 134 14.9 27.0 11 + 6.0 25 | .89| 163 9.0 10.8 25.0 3 c ER 24 --108| 103 9.9 12.1 351 1415 | — 08 26 — 05 4 99|-.- 00| + 08 9.2 10 — 14 18 Le S8 += 081-171 — 18 — 90.5 H 88|-- 96|+ 89| + 53 | +28.0 | 6NII | —27.5 22/1 | Podzial wiatrów 8. M | 8 po 0W W jw | 3 5 17 2 17 26 1 1 17 12 9 ie 9 10 14 + = 13 29 KM 8 10 18 4 a 1 22 13 | 16 se 14 4 15 2 1 8 30 13 4 = 1 39 2 lo 5. 31 3 — 1 14 à | 3 9 |. 10 > et se 20 B oy 5 | % 22 4 = = 35 10 | = 8 14 29 4 2 ka 23 2 | 1 5). M e 2 2 4 67 = | — — | 18 38 gie 5 5 28 2 2 SS EE 11 = 1 19 38 — 4 5.1 D | 213 25 45 79 323 3a | 19 124 | 233 | | | Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Dz. I. > | 3 Dolina. Obserwator: P. Władystaw Wilkowicz, starszy szłygar. | 2g Cisnienie powietrza BÉ | 2. E ; ] F Maxi- | NE | | 5, | Śri Dnia | a | Dnia à Ee | E Styczeń 7.2.9. — — q - ES -- -— 5 : Luty " — E e Sek t SH e TE E Marzec e — —- a MC o m — — = S | Kwiecień 5 — + m E s e Sr E a Maj s ege ma SE E GE Ss SS Gë Ozerwiec * m - T > - ss — së Lipiec $ — mas < — A an — -— | Sierpieñ m — = — - — — = Wrzesień * — — ES m — — — — Pazdziernik * — — — m RE m — — Listopad * — — — — — — -- = Grudzień * — — m — — - — = | Rok E WES A A A d? Październik | 0.8 4,4 40 | 81 3 1 Tej — p Listopad 49 | 384 | 148| 1 | 10 9 [8|—|—]| 15% Grudzień 87 196%) 5681 ©] 10 7 |5/-|— 1 Rok 2.7 [580.6 | 40.0 | am | 103 | 80 [39] — — | 2 | | i | = 41? 40' od F. = 249? 0' od G.; p =48%58" H. = 450 m. Temperatura powietrza 7 | 2 | 9 PCC Maximum | Dnia Minimum Dnia — 61|— 19|— 58| — 49 | + 80 3 — 81.0 —.88|— 15|— 66| — 67 6.0 | 20192 | — 24.0 — 27|+ 386|-— 15 — 05 80.4 8130 | -130 j 41 03M | L9 160 | 18193 | — 24 184, 226) 143| 174 28.0 | 7,9iM | + 80 193.9411. Al. 128 28.5 23 110 | 4i5 19.6] 328| 150| 180 33.0 2 11.0 + 01| 31 + 06) + 11 12.0 10 — 65 | — $3|. 07|— 18) — 10 | 80| 1 — 86 | 4-6%| +118|-- 57 | + 78.) 4-380 | am | —310 | 281 | | | | Podział wiatrów | N | NE | E SE S SW Ww NW 6 1 14 1 4 2 54 5 2 sk 48 1 die 3 27 1 20 5 29 SE 1 E 22 6 7 12 42 2 3 3 11 3 10 Es 24 1 5 1 30 1 5 2 31 2 3 = 28 5 1 3 20 3 3 8 lam 7 3 7 19 3 2 — | 85 3 4 1 48 7 b 2 17 5 1 2 7 6 Lio. de 4 E 10 15 41 5 8B 1:1 o% 1 8 30 6 8 17 18 3 77 | 48 | 418 87 | 88 | 99 | 286 40 36 Ożydów. Obserwator: P. Julian Hawrysiewicz, nauczyciel miejsc. „o Ciśnienie powietrza 1901 -| 3f E | SĄ Średnie eg Dnia | al | Dnia | | Styczeń 7.2.9.| — — — — -— — — — Luty — — — — — — — — Marzec e — — — — -— — =- — Kwiecieñ 5 — iud s SCH d i — — Maj " tp oz — + | = d 2a Czerwiec ý — ba Ges Ge e au Aa jum Lipiec »" — — — — s — — — Sierpień " — = a ER «it 2 SH — Wrzesień A — mem Ge = NUT a E ix Pazdziernik S — — — a> E _ = — Listopad E — e SE Sus SS ax e s Grudzień > — = Bal $ = a aa zd Rok ^ SC — = R un iu ES 2 JE Opad we 11066 dni d 1907 E i | ; | 0 | | VF E BE | suma m, | Dale EEN al e T Styczeń 78 12078) 22 3 19 10 Hëllt 1] Luty 62 1 329 -35 3 12 74i —i1—1]1 MS Marzec 66 $1281. 421 f 16 8 H6/—|¡—[| 3; 8 Kwiecień 78 1:67 1.92: 8 16 10 {3 231 —[ —1 9 Maj 33 | 429 | 189 | 22 9 6 |—|—i|-|—1|? Czerwiec 6.0 {118.3 | 59.1 7 13 12 [-|231—]| Suz Lipiec 58 11187 | 889) 10 | 16 | 12 |—| 51—| 17 H Sierpieñ 4.6 91.7 | 50.8 | 22 8 8 |-|1/—| Liz Wrzesień 48 | 245) 129 | 6 9 5|—|—|[—1 8| 38 Pazdziernik | 2.4 02 | 01|11198] 2 0f-—/-1-| 2] 78 Listopad 75 29.4 5.2 | 30 15 9 8|—-|-| Ale Grudzieñ 79 4 801| 461 18 | 16 | 10 1] 9—|—|—31 8 Rok 5.8 |5763 | 591 | 7NL | 151 | 95 |68 10 | — | 17 | 20 | — 42029" od F. = 24049' od G.; p = 49058" H. = 239 m. Temperatura powietrza | 7 2 | 9 KPD Maximum Dnia — Dnia — 60| — 28|— 49| — &6 | + 53 3 — 28.0 — 69| — 10|— 50] — 44 6.8 20 — dnb —.94|--.80| = 11) — 06 7.4 15 — 11.5 ck A 86|-- 49| + 57 16.0 18 0.0 1&8| .317| 148 16.5 29.2 20 7.8 15.4.4, 214|' 152 16.7 39.6 30 10.8 163| .2L6| 157 17.8 31.4 1 10.4 1081 349]. 106 124 30.8 11 9.8 110] 1834 18 13.2 28.1 1 1.6 101| 184| 120 13.2 26.0 10 + 24 2-033 87|-- 11] -F-15 | 197 | 10 08 — 21 01|— 18| — 14 | Z. — 16.0 | [+ 58) + 11.2 | 4- 6.5 | + 75 | 814 | 1NII —28.0 | 23/ | | | | | Podział wiatrów | | Nol NE R SE | 8 | SW | Ww | NW E 7 10 1 12 14 | 22 21 BB 3 3 16 22 3 30 2 E | A 7 4 9 16 4 20 18 Bi. 5 5 28 26 2 4 13 T. ice 1 5 4 22 10 17 18 II om 6 7 18 11 1 14 20 7 | 6 — 5 9 17 7 23 37 S 1 4 3 5 10 13 4 25 23 T 163 11 — 8 14 2 15 22 B |..10 — E 13 59 5i 1 2 12 8 21 12 19 $ | 14 2 2 7 3 13 3 Mer | 5 4 8 4 54 78 | 181 | 267 | 64 | 200 | 171 61 69 l 38 Kolomyja. Obserwator: P. Teodor Senica, c. k. drogomistrz. f BE Ciśnienie powietrza | 1907 |$ pr | © E | Średnie wid | Dnia | pend Dnia | ik incl Styczeń 7.29. — — — | + a 0% em mes ut p — —— — | — deb Gp = IE R = Marzec s — — = | dg des ue (E ad $e Kwiecieñ A — a — | s — | — los Maj e — S = 4 a = MGE TT Czerwiec ^ = — — ug ża Ge pa ak Lipiec m EE = = a ES = SE de Sierpień » — = — kee — | — TS + Wrzesieñ i — — x sä — | — ES = Październik » — — — ud die inis Ken mi Listopad s — | — aa m XM i aż FED Grudzieñ > P S = pa — | — A dus Rok * AE. = Am = | — a $e ER Opad Le: Ilość dni z MEL Maxi- | A |. 5 | Maxi-| ot 4; | | _ |Be CE Suma sca | Dnia T gra x | [$ | 4 | E» sE Styczeń dd 42,4. 12.0 | 4 FB] (X (EWERS Sr Luty — | 230) 114 |. 1 6 6 16|— | — => | Marzec — 17.6) 53 | 2 5 p o) ges ozn Kwiecień — 28.9| 140 | 19 5 6 [-|-|-|-13 Maj (eg 102| 63 | 21 4: 8 =|] Czerwiec > PIE Ba 1104 F-|—|71—— Lipiec — | 45, 130 | 3 9 9 |—-[—|—|--rF- : Sierpieñ —- 605| 25.0 | 16 8) 8 b-| 1 —| «1 Wrzesień — | 496) 192 | 5 5 | 4 |-|-|— Październik | — 02] 02 | 29 1: 0% a = _ Listopad — 28.6| 65 | 30 10 | 10 | 7| — | — Grudzieñ — 26.1 6.3 5 0 P 6|=|— Rok = [4981| 250 16 9H] 81 | 77 [81] i — 420 43” od F.=2503' od G.; — 489 32' H. = 295 m. EE ses Sr «ih - | D A e a | )ni 1 | 2 y in d 9, 9] Maximam Dnia Minimum | Dnia — 84 — 42 — 69 | — 66 | -- 26 | 3 | -310 23 —:98|— 48,— 78| — 70 | 70 |90i27 | —270 | 12 — 4&4 15,—:AM1| —:18 | 7.0 7 | —110 14 + 34 791-528) 61.) 100 28 — £0 |-124i5 162| 246, 174 189 | 30.4 9 + 10.0 1 149] ..914) 12. 1447. 3870 80. | . 190 19 15.44| .315| 153 169 | 260 |17,25180| 10.2 23 165) 244) 15.6 180 | 840 11 | --120 4 98, 1219. 118) TR? | ¿NE 1 — 08 24 + 48) ..127 8.2 98 | 28.0 |58910il3| — 1.4 26 — 15|-- 86 | + 01) + 06 | 11. 11 — 70 718 -Be 08-324 — 28 | 7. 10 — 15.0 17 |+ 45 +109|+ 58 -- 68 | +840 | ID | —810 | 23/ | | T | | Podział wiatrów | > " mi BARA | x. | se | SE | 8 SW d] W | NW | Cisze | | | a an p E w "BO cage e | sia, | E SN eME | zali puo A za — — — | — — | [n R m -— rm I e | T d € Dol 3 ax e Ce _ m» 554 40 Horodenka. Obserwator: P. Józef Zaborski, kier. szkoły miejsc. SĘ Ciśnienie powietrza g 1907 | 3f | SPERĘ wu S$ | Średnie Maxi Dnia Best Dnia Styczeń WADE = a = mr E se SE a Luty — ii SES SE ue EN Se aż Marzec — € siis SN A eż A e Kwiecieñ š aid a ża e. Es 2s z E Maj » — — sik: =ż zh En. ape La Czerwiec 5 — — P eO Mp 2 2e że z ża Lipiec > — i Ss ät Am iun eg HE Sierpień á — — — id A SEN zak z Wrzesień e = — ad Ax ad S 2g T Pazdziernik $ — — Ges pg: E iis id E Listopad e — e: 2 AE ck i xa Ber Grudzień š SE dd iss 2 RES mi ix cus Rok e ZE PB ts Ba się s x Um | E E Opad ska Ilość dni z ; 1907 = - | ER n às a | ER Suma | „er zł | Dnia = = ER | a = e? | Styczeń 717 L248|-541 | 18 8| 7 18|-|-|-|*PR Luty 70 | 30.9 | 126 1 7 | e L7|-|=|= a Marzec 75 | 482) sai % | 15 | 12 |14|—| — | — E | Kwiecień 89 1 W8 fii 325 So F B| op] Maj 54 | 252| 83| 2 5| b J-l- k=l Czerwiec 6.8 96; | 212 1 14 | 11 | -— p= [—F2 Lipiee 6.4 015 | 161] 16 9 | CA a a a Sierpień 4.9 A 102) 11 8 | e Some Sieg mo OLI Wrzesień 5.6 | 646 | 28.3 5 5-1 5 |[-|-|=|-— | Październik | 4.7 2.1 EIS 81 | be Leet Listopad 87 | 493 | 123 | 28 13 | 11[19|—1—]—1—- Grudzień 8.8 | 742 | 28.1 | 30 12 12 [10)—|—|— | — Rok 69 |5759 | 28.3 | am | 106 | 90 |83j)—|] —|—]| 1 | | A=43010" od F. — 25?30' od G-; p — 48^32' H. — 290m Temperatura powietrza y pg | g | Średnia | oi Dni P | Dni | A, 2, 9, 9] n ximurmnm nia Minimum | nia — B8| — &8|.— 791 — 928 | + 4 & | —989 23 2.908 = BEL AAT — 3d 7.8 S SEH 13 — 50.-- 04|— 84| — 28 4.0 31 — 153 14 +-.-2.8 69|+ 42| + 45 16.4 29 22 10 10 141| 281 | 156 17.1 29.1 16 84 1 147| .314| 158 16.9 28 3 30 10.0 6 151| 216 |- 159 17.1 31.1 2 10.2 19 14.1 225 15.8 17.0 31.0 11 7.2 24 | --174)-/1103 "i 27.4 1 + 02 24 EF 71| 162 |+102| 4-109 83) n | — 0|» 10 + REEL 050) 56 10.3 13 = 70 8 aa a ql 48] BB 49 22 — 16.0 17 + 4&1|4-102,-- 55. + 68 | +-311 am | — 28:8 23/1 Podział wiatrów wm | | | | ; N | NE | E WE | 8 | SW w NW | Gase — 25 | i2 4 — | 60 Gg k Loose e Bt oe 2 = 31 da = | = — 10 — 1 — 7 3 8 | >. Bl is E 29 ja W e i n 14 à 43 SS 17 d A 20 s 9 = 47 3 11 ee = 23 3 10 2u 38 9 10 > = | dB 3 6 4 39 4 5 x — | 28 8 4 => 48 Gei 2 - s 84 ra SAL -> 7 — 2 = zn 51 5 2 = 14 m i8 | — 51 2 2 - p cm a 24.58 E 403 24 54 z-- | 400 22 132 ai 42 Jagielnica. Obserwator: Krajowa niższa szkoła rolnicza. : St Cisnienie powietrza | A a | Mini- | d SE q 2 | 9 Średnie mue | 70% us | Dnia | Styczeń 7.2.9 — zzz, = |= 3 E czę: T Luty " SE AE m A e RE a Marzec e — — = q " e a Kwiecień = — — = = ES SCH — (330) ve bureau] ale Czerwiec e — > Ss wr ose ER — RER Lipiec pa — cm eum s mt TEN — c Sierpień M Sg non TES m "ja a. SE | pe Wrzesień 5 — mide s Dmm | = - ne = E Pazdziernik s — — | — | — — — — Listopad ^ — — e SS Leg ets RR Grndzieñ W — == KE | > "mo ES = äer Rok ud AA Lem «tbi iE | | | zę Opad los Ilość dni z 1907 53 Y BE [sums (EL. Dnia [5501 | t0 xo | mum | mm | mm Styczeń 95 29.8 34 18 16 15 Luty y^ 23.3 4.5 9 12 7 Marzec 5.9 27.9 5.0 19 13 10 Kwiecień 8.3 68.4 16.5, 19 17 11 Maj 2.9 645 | 180 | 21 7 6 Czerwiec 4.3 92.3 | 38.8 * 9 9 Lipiec 3.0 749 | 2975 | 10 9 9 Sierpieñ 4.0 2206 | 127 11 6 6 Wrzesieñ — — — — Ee |. Październik | 2.1 8.9 2. 30 32.1 2 Listopad 7.0 51.5 | 20.0 | 30 i8. 9 Grudzieñ 74 28.1 5.0 2 1621.18 Rok — A sz Se = | SE À 22:499 25' od F.— 25? 45' od G.; p = 48?56' H.— 314m. Temperatura p. i 2; s | g 4 „Średnia M | Dnia Minimum, Dni | | + 2, 9 del aximum | nia BET" nia | 93] — 60 | T3 +16 13788) i || (4 |- 92|- blo 79] — 178 3.8 21 — 23.6 13 |— 50|— 09 — 82) — 81 | 40 20 MP HA + 31 + 6.1 ++ 41) + 44 | 170 29 | — 10 10 147| 306| 160| 168 | 260 |10,191:0 | + 80 | 1i2 154| 198) _ 166) 170) 930 17 103 6 157| 198| 174. 176 27.0 TL |. 109 20 153| 2906| 165, 173 27.4 SŁ 5 108 3 ah sea ade | NA ws ne | Zeg — +82] 144 4 99 "= 19.0 H | +08 28 |= 17|4+ 07|— 10| — 0 9.1 1 * 18 [— 40] 495!— A = mi 3.5 H. | EECH 17 | | | | Podział wiatrów Ec ry be ege | = a | "R NE | E SE s SW | W NW | Cisze SE > 20 a = = 62 Er 10 | $ Se 41 3 — 4 23 3 10 AREK | ma 3 9 2 m 2 47 — 32 | caite 1 44 12 1 2 25 2 3 10 i 4 1 9 -— 17 3 49 m ae 14 9 11 10 26 ca 20 11 2 4 € 2 - 11 2 61 | — 12 1 1 5 44 ES 30 a e 26 39 - — Ra e? 28 107) 118 — — = 20 6 7 Li. = 34 1 8 eg 21 3 25 |— | = — - p pem s ox + e | - 4d Zawoja (T. T.. Obserwator: P. W. Sekolnik, preewodnik tatrzański. „5 Ciśnienie powietrza EE | | roina] Maxi- | Mini PME Wap Seps Średnie a | Duis] | ma | | Styczeń 1.2.9] — - -— — Sd pg — — Luty 5 — — — x i Yi cades SE e. Marze » — — — uż SAR | — ża) e Kwiecień $ SS Së E EE EE Nur E Maj e — -- — — AJ = uan AE Czerwiec E =- — — SE E i cs M Lipiec sj = — — m Gas | ia > SĘ Sierpień 5 — — — e p" | m e a Wrzesień si — — — mn pam ENS me Ro Październik $ — — — E —Ą — SES z Listopad T — get E vd — | — vu pi Grudzień ^ — zu s ek AU RASA Sg sa ok $ => zai = wa DNEM AE — bo E Opad ee | oii ania 1907 2 > : TT E E Suma Misi- Dnia ST? | =10 XIKla |= | sa B ou 5 Se 3 30 7 42 13 2 3 L e 3 37 2 33 12 1 4 1 7 2 24 i 39 2 1 3 = 12 14 27 Es 34 PSR 1 3 — 1 3 34 5 42 ife = 6 m 3 8 39 6 31 — = 2 1 1 10 41 6 32 |- 8 5 5 is 2 15 10 6 45 Las A 2 L 21 29 12 has 29 | 15 4 4 a 1 5 23 1 41 |. 2 E OX 1 3 41 1 38 | 62 A 008.) 0] 0 | 508 87 | 426 46 Kalwarya Zebrzydowska (T. T.). Obserwator: Ks. K. Żarnowski. SE Ciśnienie powietrza ej "Cw BI 1907 3 E | ari | Mini- | n 5, | drin Po | Dnia | mum | 728 y | | | Styczeń 4.1.9 = | — Se e = - BR = | Lat jl ca eu - ceo n Marzec b EE | — > e = m Kwiecień i = — = | — + ES = p Maj » e BS E xm = ER = A Czerwiec e = — xum E z e um en Lipiec > S = : e $ a > — Sierpień » — — — — = > = zg: Wrzesień i — — — — — - Ges = Październik S — — — — — — se SS Listopad 5 a — > + = = > E Grudzieñ 3 — — a — — — > mo Rok » = = = RE > == TE > JE Opad patas Ilość dni z 1907 45 | [ee E B | Suma Maxi- | Dnia >01 | >1:0 *iRla|= 22 S no Kops mm | mm SE Styczeń 78 8921 166 31 19 18 |14| - | — | — | — Luty 7.1 863, 7.6 17 11 10 FAL) — 1 — | — Marzec 6.4 31211191 20 17 17 J14 - | — | — | — Kwiecień 7.0 36.7 9.0 [29130 7 6 |=] acen Maj 3.1 66.3 21.0 9 7 71—|2/—|— | — Czerwiec 51 | 18394) 810) 3 | 16 | 12 |-| —|-|-| 1 Lipiec 6.9 | 102.7| 28.4 14 16 1b all Sec Geert Dese eet Sierpieñ 6.2 65.6| 18.5 | 16 9 Bn > po pe qee Wrzesień 4.0 54.5 | 322 4 8 68—)—d = |= Październik | 3.5 4.5 2.5 2 2 2 F—|— | — | — | — Listopad 5.7 37.3) 108 | 10 13 10 5) — | = | 17 Grudzień 75 58.5| 11.2 7 16 18 Hib —3 | 34% Rok 5.8 | 7823, 822 | Am | 140 | 124 [60] 2|—|— | ti A=37020' od F. — 19? od G.; 9 =49%52' H — 406 m. Temperatura powietrza | Srednia | Maxi- 7 1 9 | 07.199] | iam | | Dia — 47|— 81|— 40) — 40 | + 60 235268 | c5 — 52| — 25|— 46) — &2 | 6 20 | —200 | 16 —Ób4ái-L 184 004 085] — 78 H- | — 70 | -18 Lat 77|+ 46) + 51 ws | 47— | — 10 | 10420 16.1 | 19.0) 146) 158 26.0 | 7,9i14 | + 63 2 154| 180| 155| 160 380 | 18 8.3 4 158| mäi 158| 167 | 280 | 1i2 90 | 14 1861. OA] 121. — 128 258.4 8 8.0 | 22 117) 12410. 19] ma 26.0 | 113 5.0 b 141] 187| 146| 155 233 | 10 80 | 24 161 -95| 3» 4| „10%. 1 = 458 08) —04|]— 07] — e| — 0. M | —125 | 18118 + 68 +100|+ 78| 79 | +280 p" — 25.4 | 281 | | | | Podzial wiatrów | | g N | NE E SE | 8 | w io de Bid S 4 8 6 2 18 22 17 16 1 8 9 — 1 14 11 19 21 9 2 6 829] -eon 17 31 11 Bi 10 9 11 à. | © 10 14 19 1 ca cd = st] śe | M 17 43 3 — 2 7 T. | 49 o9 12 27 > 1 2 6 6 | w | 8 18 4 = = 2 => T-.| 46: | 50 14 n m 10 5 bs| | | WS Low 6 1 — -- — 19 15s | © | 1 — 3 — | 30 13 6 Kr 19 b 5 4 | 18 -= 3 2 | 98 | 21 6 16 o © 54 69 | 48 | 224 | 282 | 159 | 170 48 Klikuszowa (T. T.). Obserwator: P. Edward Kosiński, organista. ZE Ciśnienie powietrza WT pór | e S$ Średnie Maxi- | Dnia | pi Dnia Styczeń 7.2.9.| — — — += | — — — pe Luty B = — — R dE — = sz: Marzee * — — — — | — — m = Kwiecień » — — — — | -— — TE Ss Maj s — — — = | — — = m Jzerwiec 4 Se = — = — Sg = > Lipiec " — — — — -— — — = Sierpień i — — — — — — — = Wrzesień p — — — — — -— — + Październik > — — m € de Se dis -— Listopad A — — — E ~= Ge = — Grudzieñ * Eius le: e > € SCH — — Rok ^ Bun B zà ier sa > — Gent JE Opad SE Ilość dni z 1907 3 E | | EE $5 Suma | | Mazi- | Dnia == =10 CARGO = zo RZAD) | mum | mm | mm | ZĘ Styczeń 7.4 |106.5 | 268 | 17 10 10 17] =) 2 Luty ;8 | 42.2 | 10.8 18 8 858 —1—]8 Marzec 68 11325 | 180 | 21 16 16 |l16|— — | 2| — Kwiecień — — a € = hol ja | GSR Maj 3.3 374 | 106 | 18 8 8.]1—|-—-I-—1L17 1 Czerwiec 6.3 |147.3 | 37.5 | 10 12 11 |-|—|-—|)| 35 Lipiec 56 [1221] M2 | 3 | 18 | 12 |-|— |>| =] Sierpień 35 |1879 | 264 | 21 | 12 | 12 |-|—|—| 2/— Wrzesień 82 |106.5 | 659 | 5 6 6 pi = |=] v Październik | 19 SS EE Se 3s ax. 1.11 MD Listopad 48 | 820 | 160 | 16 4 4 Lais 1|— Grudzień 7.8 429 | 115 1 9 8 8|—|—,| 1i- Rok i Be Put | d -—-—ll lerem 49 X — 37927" od F.=19047' od G.; p=49%31' H. — 600 m. Temperatura powietrza | | | Srednia Maxi- 3 Mini- | : |= port ża | s > R Podział wiatrów | | | | K-| wNE-| R | SE |: | SW | Ww | NW | Cime | | | | | 30 8-| | 6 à | GAL di la Lom 9 3 - | — = 1.86 mi 18 27 27 3 12 = = p AL 36 | — 21 zd — 4 > ść | A a = = 21 3 4] 6) * sd ss 21 48 d BI 6/2 1068 à | = 21 45 — s) $9 & 15 6 8 9 48 SS ad Bi 6 30 3 3 42 3 P o 3 9 3 3 24 1 — 3)... m 12 — 5 33 21 — 5 85 ic 6 6 m 15 24 3 s: 5; © 9 3 24 — a = | m] = m | = Se | | | Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Dz. I mo. Bot Garden 1909 50 Rabka (T. T.). Obserwator: P. Fr. Ciborowski, admin. zakł. zdrojow. „o Ciśnienie powietrza g SE —-——H S | | ls „| Maxi- | piu, | Mini- | js 5.8 | | | rednie mum | Dia | mam | nia | | Styczeń 7.2.9.| — = = q | = pe pen SE Luty » — — — m | me > = = Marzec ^ = > = = | — er pur E. Kwiecień " — — — oue ES = SC Maj e See Sp = Mm dr m t gum eng Czerwiec ^ > — -- — | E s > = Lipiec j — — — = — =- — = Sierpień i — — - — — — = e Wrzesień p — — — — -— — — e Pazdziernik » -= — — — — — = > Listopad > — — = — -— — see >= Grudzień 5 —- — — — — > mes Rok = -— -— — p = — — =) 8 Opad trad Ilość dni z 1907 ER | Ps ES ¿5 Suma | Mati- Dnia = | e x | R | a a 2g Styczeń 77 | 764) 140 | 14 20 17 449| —1— | 2,8 Luty 10 p97T6 |. 25 9% | 10 | 10 [i0] — | | —4 2 Marzec 7.5 883. ISI 24 17 16 116| = | — | <= Kwiecieñ 7.8 34.7 8.7 23 8 8 o o eene ër Maj 55 | 308 | 79| 20 9 7 |-|1|-|-|% Czerwiec 20 11597 | 345 8 18 8 4—1 81— | 3 Lipiec 70 118004) 9565 | 6 | 23 | — JE Sierpień 6.0 | 91.4 | 229 | 20 | 11 11 |—| 5|¡-| 3 : Wrzesieñ 44 66.2 | 36.1 A 7 6 1] 4.1 Pazdziernik | 40 17 17 2 1 1 — uu. aen aee db ae Listopad yA 26.4 6.4 | 10 11 7 6) On Grudzień 7.7 | 484 | 100 | 20 14 12 |14 | — | — | 1 — Rok 66 |748.6 | 861 | 4/IX | 138 | 124. |71|11 | — 9 4122281981. od- F: == 19*57^ od Q9 —49^57/ H = 418m. Temperatura powietrza | | | 2 | 9 nn y Mimo Dnia Minimum Dnia 70 a pl 5p] — 62 | + 39 | 3 — 81.6 —99|- 18|-- 6%] — 54 | 224 20 — 19.6 "GQ e 19 he. 994 — gz | 7.8 | 30 — 12.9 Fre 67|+ 30| + 3.6 113 iil | — 48 | 119 117] 429] 1294 1&1 24.0 | 15 + 58 10.01. 171) {7 14.9 23.2 | 30 84 139| 182| 151 15.6 26.0 2 9.4 x" 186|- 146) 152 | 943 | 6310 7.7 89) 148) 11541 17.) 2186 3 | 1.0 78| 161| 100 10) Eod Po | 0.0 | 093 - 94 01 ou "E 1 | — 60 | 416 2.7 | E — 17 | 5.2 11 | — 225 | +20 + 9 + 5.6 | Et 61 | 4-960 | am | —816 | 22/1 Podzial wiatrów | | ko. | | | | [NECI © EE N NW | | | | | = w pud 5 5 8.6 22 | | AR — — 7 pom 8 | so | H 3 1 ec pul 135 | 5 | 4 | 85 -— - $ | 23 4 | =, 4 3 4 16 | 88 8 | Bw B 2 = e. Lom 6 | 1] dg 1 — 5 | o 5. | E EE EE BE > pe LH bw 12 | 7) 0 2 4 | 26 8 | — | = | 8 5| — 13 2 mą — | 8 | ai gu 4 9 13 8. | — mc] 9 11 — — 33 5 | 12 | 40 | 197 8) M 78 | 362 84 | 52 Poronin (T. T.). Obserwator: P. St. Galica, zarządca tartaku. Se Ciśnienie powietrza i 1907 |2 | - SĄ Średnie „sia Dnia poen Dnia Styczeń 7.2.9.| — — — E s wk sk AE Luty š — — — — da 2 AE = Marzec ý — se e CS Ge AR BET Eu Kwiecieñ » — == E SS z s > së Mai * — > SH Sr dd 2 e Ee Czerwiec e — = 220 REŻ — | — = s: Lipiec n — Ed SS E AR > pus m Sierpień 5 — — ES cla -= | — e Es Wrzesień > — ES SE A A3 sho wu ei e Październik v - A T GC ES | s id e, Listopad a — mo = si na aid E = Grudzień » — — Ge m => TES zk Opad b edades: Ilość dni z 1 LE | Maxi zoi[zas|.|.| |. SS | ax1- . A sk S | — [ES ES. SE >| mum | = "mi sc " | e | > | CH SS a | | E: Styczeń — |089) 188) m | 91.| 14 [19).— || —|— : Ley Sg |975 72]| 17 | 12 | 8 be —|—]|—] 8 Marzec 62 | 815 | 95] 23 | 16 | 14 |15|— | — | — | — y Kwiecień — 43.0 | 104 | 19 10 9 6|— | q ¿dt Maj — | 367 | 10.1 | 17 8 8 |--—-|-|=|— Czerwiec 64 |209.2 | 462| 8.| 15. | 18 |-|—| —| —4— Lipiee — |118.9 | 29.6 9 16 18 eleja Sierpieñ 45 |146.4 | 363 | 20 12 SŁ Bil qn Daat Gene Send Wrzesień 31 | 91.0 | 67.2 | 4 6 E 8. Sg DEE, Cd Pazdziernik | 3.1 40| 85, 28 2 1 |-|-|-|-| — Listopad 55 |.808) 96| 16 | 10.| 7 [5|-—|—| 6) — Grudzień - | 6.6 214 52 | 15 33.5 7 Hd == ¡e Rok — [9043 | 67.2 Ap | 142 | 110 |68|— — | 9|— ) — 3740" od F. — 20*0' od G.; p = 49020 H. = 778 m. Temperatura powietrza | 7 | 2 9 te Maximum, Dnia | Minimum | Dnia |—:98| = A4 | — 27| — 24 | + 48 8 | -28k6 | 588 |—100|— 25|— 80| — 71 48 20 923 | 18 | 64] —:011— 5| —-43 SA | 29 4180 | «48 [4208 | +61 + 0t] 4-713 94-| 17 w 2 1 | 114| 185|-4- 85 11.7 28.0 11 — 13 2 12.7 | -168|- 109| 127 350-4 30- | +60 n 4386) —151] 400 | 1486 27.4-| 112 5.9 18 125| 189 — 110| . 184 25.4 0 44 | 95 76|-—166|- :78 9.5 | 24.0 i l — $0 pots :73| 162 7.4 96.| —904-| 116 | — 80 p=8é 84 -—ck6L— Bo c. cL d luin 7 —48|—. 08|]— &t| — BA | —54-| “Bl ,.8812 18 vk 2.7| + 8.7 |+ 2. | + 40 | 4-280 | 11/V — 34.6 22/1 | | | Podział wiatrów | | N | NE | E ee SW W | NW | Cis | || 1 1.| 40 si = s La $6 ow 1 1m| TM 2 | = 2 42 4 ep le B 1 40 di 5 33 8 | si JE a sk >w5t | © d d 4 E 4 ow | - — 42 1 3 4 38 4 1 E 3 50 = 2 8 21 a sk po R Konen JE 1 + 22 7 — | - 5 3 57 | — 1 1 19 4 | — 1 es 8 2 + 1 38 "wá 54 Nowy Targ (T. T.). Obserwator: P. Jakób Babczak, organista. pS Cisnienie powietrza 1907 3 É | | > Se 54 7 2 | 9 geg mg | Dnia | E Dnia | | | Styczeń 7.2.9.1 — — | — — — | — — — Luty 3 — — | — — — | — — — Marzec > — uL 7 wę z SER — E Kwiecień s - = | — + = | - =. bu Maj s — -- — — — | — = | — Czerwiec » == — — — — | — — — Lipiec > —- — — SE = | — — | — Sierpień 3 — — — — RO C = | = Wrzesi a cb de — T -— ii — | — Październik » — — — — — — — — Listop » — — — -— -— — — | — Grudzieñ s — — — — CSR — — — Rok » — — — — zu — — | — 82 Opad ot Doééó dai» 1901 E E : | ES: EE Suma | ue Dnia m zw x | [& | a = EF Styczeń 75. boor 201 | 14 | 2 | 18 [|19| | —| 1| 2 Luty 6.2 41.8 | 144 17 10 8 [10/—|—| 2| 3 Marzee 68 {122.5 | 15.4 | 23 18 15 |17|=|=| 1|— Kwiecieñ 7.0 32.0 8.5 23 9 T 4|—|—]| 1,2 3.6 27.9 60| 20 9 8 I-|5/—|-—-| 2 Czerwiec 6.3 |163.4 | 43.8 9 16 12 |-— 4 | —|2/2 Lipiec 60 1467) 7) E ES wj ejo Sierpień 48 [1300 | 27.1 20 15 13 |-| 8|-— | 4/2 Wrzesień SR |:712| 462) 4 TO 6F1 | — 6 — Październik | 2.4 2.9 2.0 2 3 11—|—1—1| Ai 2 Listopad 56 | 221 | 63! 30 | 10 T Lbs 1.64 1 Gidie (| 79 | 371 | 76) 6 | 16 | u [8| —1—1 aj 1 Rok 5.6 |878.6 | 462 | 4/IX | 149 | 120 e 23 — | 26 | 19 | | | : X — 91? 42' od F. — 2092' od G.; p — 49?29' H.—593 m. Q gt Temperatura powietrza | | | 7 | 2 p sa pair Dnia | Minimum Dnia > 90l- sbl- Ti | "78 E 16-00-88 | M —103, — 40 | —101| — 86 88 | 9530 | —280 | 18 — 62|-- 08| — 45| — 87 5.6 29 — 20.2 8 10 — 8414 29| 4:99 12.8 b 2 10.9 | i79) 118] 138 23.4 |7,12113| + 8.0 3 127| 169) 189] -:189 24 7.6 4 185| 180| 180| 144 27.4 2 7.6 | 13114 124| 185| 126| 140 25.2 | 10116 5.6 26 7.7| 155 86| 104 33.4 1 0.6 23 Ji 160] 87| 402 | - 810 5 — AB | 2088 — 16 17 RET. 06 9.6 1 BE 26 — O O — x8 4 0 — 23.0 18 + 80| + 84|+ 86 | + 47 | +274 N —854 | 291 Podział wiatrów == ! SE 8 | SW W NW | Cisze 4 56 Maniowy (T. T.). Obserwator: P. Jan Garbień, kier. szkoły miejsc. G Cisnienie powietrza 3 1907 |3É GEE | S$ | | ŚŚrodnie ed Dnia | Mini- | pnia | | | | Styczeń BLII — | — zk ve "a eO rA * | Ww Luty ` ` > CR CHE | BRDA c AJ Marzec a W AG we | = = s © gae | Kwiecień È — — | — — — — — Maj » ra jag d olle Sc TESTEN a ES Czerwiec > — — | — - Beg 95rr- BE Lipiee A -- — | — — XA 7 nare qe | Sierpień 5 - — == — — — | — e A Wrzesie 5 — — — — — — Li | Październik " — — — — — =i j — ES Listopad 5 — RB = = | — — | = a Grudzień : -- = | — = | — — cere = | | E Opad pia | Totila wee E : Maxi zt) STU $3 g axi- e SNE ELE os dE E k Suma idm Dnia padl. ies B XISIa = T Styczeń 7.2 | 88.7 | 26.0 | 14 19 16 [17 —|—| —| 1 uty ^ 22.9 48 | 17 12 8 |11]—|—| 1| — Marzec 8.0 67.7 9.0 20 19 16 119| —|— | — | — Kwiecień 75 | 281 | 74) 23 | 10 6 |2|-|-|—| 1 aj 4.5 54.4 9.5 | 20 11 8 1—| 11——1—1-— A Czerwiec 69 [11071 | 247 8 14 10 |-|—|—]| 8|— $ 7.0 [107.4 | 21.9 6 16 14 |—| 1|—| 2| — 3 Sierpień 6.4 98.9 | 25.5 | 20 13 1$:1—158[ — | 91 4 1 Wrzesień 55 | 481 | 346) 4 5 3 E SS i Październik | 3.7 St 44! 3 3 1 |-|-|-| 7| 1 Listopad 75 17.7 4.7 | 80 11 7 5|—|—| 8|— Grudzień 7.4 33.7 | 108 | 20 15 7 9|= |—| — Rok 6.5 |651.8 | 346 | 4/IX | 148 | 108 |63| 5|—|38| 4 131056100. .F¡=200 16!:0d (5 p — 49?27' Hi: 3: 528 m Temperatura powietrza | 7 2 | 9 ROM d M: sima Dnia | Minimum | Dnia | | | | ii A 1 4.19 | 16 | — 38.0 24 E O 50 | on | —280 16 REISE 06 [.— 48 | — 186 23] 89. | — 220 8 + m4| - 78) asi 188 12.6 18 22 2 10.1 | D 117) 0388 26.5 12 T. 1 13.0| 187 12.8 | 14.3 25 6 29 7 418 188. "d 13.3 15.0 290 2 7.6 13 120| 208, 127| 144 27.6 16 48 26 7.6 | szą 95| 108 2204. 8 — 10 23 7.2| 180| 10.3 11.4 22.7 19 — 88 NM c 83| 28|— 13| — 0b 112: | 1. |] — 00 26 — 83 0.0 | — 80, — 23 58 |. 15 1 ege 18 + 29|-- 9.6 | pt 4.0 Et 51 | +290 | at | —880 | 24/1 | i Podzial wiatrów N | NE | E | SE | s | SW Jawi | NW | Cisze i | | b vi 8 — < | (= 36 + 44 2 e A — 24 1 53 ES e 5 ki — — 51 ge 37 L2 68 21 9 1 es 22 t 33 Ls 3 7 2 1 8 22 2 50 4 2 3 1 — — 28 3 49 "ctu 8 2 1 -- 42 2 37 e eg 2 — 1 — 39 L 51 2 | — 7 5 kam 21 + 52 — | — 14 29 5 |= 3 — 45 6 9 15 2 +. se 7 i 58 bl. 11 2 | 329 16 2 55 26 | 13 | 106 52 Sol 311 10 564 l 58 Kosów (T. T.). Obserwator: Dr. Wactaw Bazant, lekarz. „5 Ciśnienie powietrza "a E — E: 3 | > Becr Si i Mini- | ; © á 7 ud Średnie Dnia Dnia o | | mnm | | | Styczeń 11.9. - | —- — Z — mo cs — Luty z — | - — — — — | m 5 Marzec 2 = | — = ax. — ź aa — Kwiecieñ 3 — | = E D 3 SR że EX Maj 3 —- -— -- | = — -- — — Czerwiec * SC Pm e | E SC ee E Lipiec : -— 4 uud alc 4 IRE ŻE AR Sierpień v — — m e: Es SC bus A> Wrzesień $ — j- — E A ta EX id Październik e = | - - HE j et A = Listopad A — | - = ida SC de "BAS Grndzień $ a | yw cx WAD Lok SS RiMEC uon qe Rok " — | — | — | — — — -- E | | UA Ilość dni E x vitio e B Opad s opadem Ilość dni Ee FE sms MEE | paia | 201 (Stil yl gla Le (Së m9 —] mm | mm | | | ZE | Styczeń — | 408 | 133 | 19 | 13 | 10 |13|— | — | — Luty — 13287 | 861] 1 5 4 5|—|—|— Marzec — | 500 | 9.1 20124] 15 | 11 [14|—|— |— | — Kwiecień — | 415 | 16.2 | 19 9 8 |-|-|-|-1— Maj — | 184 | 121 | 21 5 2 |-|-|-|-|-— Czerwiec — 84.6 | 201 4 10 10 Ep Ip Lipiec — |100.6 | 268 | 10 | 14 | 12 |—] 8| —| — | ] 8 Sierpieñ — 85.1 | 223 | 17 8 6 Pepa pipe Wrzesień — 82.9 | 205 5 e? 7 IL qe: Październik — 30.8 | 17.7 11 8 8 hi 11—1--1— Listopad E 39.5 9.2 1 15 13 Bue Lo peta Grudzieñ — 15.1 4.6 16 7 5 Di—1—17—1— Rok — [611.7 | 26.8 | 10/YII | 111 91 45) 9| — | —1— NAA m À — 42? 46' od F. = 25? 6' od G; y = 48?19' H. — 304 m. Temperatura powietrza 7 T 9 f oa) Maximum Dnia Minimum Dnia +11,1,9,9] Ñ EL 881 59 | = 40 | EELER 4 | — 285 22 9.9. E 44| - SE g8 4 3 +0 | % — 80 + 28 ME o 38 7.4 7 aT + 48 83|-- £8] 4 5d 20.6 29 A 07-046 18.0) 243) 155 18.3 32.8 9 456] 1 1231 255: 16.0 17.9 29.8 23 109 | 20 175| 23.2] 165 18.4 32.4 1 128 | 48 185| 245| 157 18.6 33.8 11 9.0 23 134| 903 A 14.6 30.6 1 48 | 28 88, 108) 104 12.1 25.4 9 że 0 22 SEET 38 05| $i 15.1 11 ~ 68 | 49 == 4 ji p ee e 18 8.6 22 — 170 17 + 63 da 61| + 77 | --888 | 11/MI | —286 | 221 | Podzial wiatrów N | NE E 5 SW W NW Cisze |a| | | | | | | | | 60 Bukowina (T. T.). Obserwator: Ks. Łaciak. zs Cisnienie powietrza 1907 EL AGI rew CE Średnie Wi Dnia Peru Dnia Styczeń 11.0 = — — — =" Es | EN PE Luty > -=-= — ps a Lig deep om 2 Marzec A mas LIS d P MS Ens | ads da Kwiecień > — — € = m E EC E: Mai > e i = bk | 3 —Zla- AN Czerwiee > e s n = | — M pe pss Lipiec 5 p EE RE ip boa SC da re Sierpieñ 5 — GE SC E BEE um = ża; Wrzesień » — zs SE i$ um 2 zt zd Październik k — cin = = Sé z = ET Listopad A — SE =. E SC ui. e = Grudzień j — — — is m s: a — Rok m — — — Erw Vadis AE | sii — | | LG IS fu | E Opad mie? Ilość dni z - 3 1901: 85 i [qas Zären) pem SC elle ERO Styczeń 6.9 545| 9.6 | 30 18 13 l211—|—| 71108 Luty 5b P 185) 30] 1 Ffi 5 |15|—|—| 8| 4] Marzec 65 | 268| 45| 20 | 15 | 12 feo — | — | 1) 88 Kwiecieñ 68 | 389| 82 | 19 | 14 9 |13 | — | —| 8| £8 Maj 4.3 38.0! 12.3 | 17 8 8 |[—|11—1 3i RR Czerwiec 64 | 1644) 342) 3 | 6 | 15 |—| 2/—| 5| S Lipiec 68 |1081| 2438 | 10 | 14 | 14 |-| 3|—] 11 MR Sierpieñ £6 |1519| 291 | 20 | 18 | 18 |- 2/ 2| 8/58 Wrzesi 6 65.1| 46.3 4 9 7 9] ler E Październik | 80 | 15| 15|98 | 1 | 1 |-|-|-|-| ŚR istopa 0 | 296) 84| 4 9 9 |ol—|—[111 E Grudzień 65 | 181| 43) 27 | 13 7 |18| — 61 BCS Rok 55 |710.3| 463 | 4IX | 140 | 118 |98, 8) 2 | 4840 | 3==31948* od F:=2008" od G.; 9 — 49?21' H.= 950 m. Temperatura powietrza Y 1 | 9 | Średnia | Maximum Dnia Minimum Dnia BED BO BR 2578] e "SÉ, ESA 3 — 28.4 22 691 — 391 — 6817 56 5.6 20 zoe 13 [A e E zd gc uc 44 3.0 29 22498 13 (HEY A Y T ug dw 8.6 7 a 3 1 | 12.6| ^ 159] 109 12.6 23.6 13 + 34 1 12,41" 460 || 117 127 318 | 23130 | + 48 4 131| 164, 114 13.1 25.8 2 5.3 13 13.0| 173] 125 13.8 25.9 16 5.0 22 99| 188| 91 10.3 22.4 3 1.4 5 10.8| 157 106 11.8 20.4 5 3.1 24 ERES AL A 7.8 1 A 6 20 Pe 94] 18| — 588] 28 | 4.0 21 —166 | 18 MB) 78 + 86| -- 46 | --958 | 9A —984 |. Sat | | | | li | | || Podział wiatrów | NT DP Na | SE | S | sw | w NW | Cisze | | | | | | | | Serre c adicere ER "rupe ant | n AA 1 42 korsek O E e af 28 -— 53 | 1 EN 4 E Ee 35 6 47 Ld dou 10 ki a == 10 8 57 L.S deum 1 Bout 4 16 3 52 hod „kosa - — | — 5 27 5 52 gea = 7 Aë 10 1 25 4 46 | RB = 2 € 7 8 19 1 61 Dl d 1 a Sa 4 2 11 7 65 E SS = 8 11 1 1 — 72 3 2 6 s de 2 11 4 62 A = 6 sa A 4 24 3 56 11 4 | 48 14 41 24 | 251 42 665 Gradobicia w Fr IJ. Na podstawie sprawozdania, nadeslanego przez Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, zestawiono w porządku: chronologicznym wykaz gradobić w Galicyi w roku 1907. Przez oznaczenie pow. należy wszędzie rozumieć powiat sądowy a nie polityczny. Miesiącami obfitującymi w największą ilość gradobić są: czerwiec i lipiec, mianowicie w czerwcu było gradobié 118 a w lipeu 167. W sierpniu było gradobić 98. brodzkim. SE, E W miesiącu czerwcu było gmin dotkniętych gradobiciami 119. mianowicie: dnia 2 czerwca objęły gradobicia 8 gmin: Bagienicę ` = Pierwsze gradobicia zanotowano dnia 14 maja a ostatnie —— 63 4 gminy: Przytkowice w pow. kalwaryjskim, Rybne w pow. li- szeckim, Chlewiska w pow. samborskim, Gorzyce w pow. zabneñ- Trześń w pow. kolbuszowskim i Ludków w pow radymskim 7 czerwca było dotkniętych gradobiciem gmin 7: Milatyn stary w pow. buskim, Tyszkowee w pow. horodeńskim, Deznów, Jezie- nica ruska 1 Podzamcze w pow. kamioneckim Kamionka strumi- łowa), Sokal i Steniatyn w pow. sokalskim. Dnia 8 czerwca 8 gmin: Bezejów, Budynin, Chłopiatyn, Myców, Oserdów, Przemysłów, Wyzżłów, Zabeze w pow. belzkim, Rażniów w pow. brodzkim, Suszno w pow. radziechowskim, Perespa w pow. sokalskim, Romanówka, Stupki w pow. tarnopolskim, Łoszniów w pow. trembowelskim, Staje w pow. uhnowskim i Hukałowce w pow. zborowskim. Następnie zdarzają się drobne gradobicia dnia 9 czerwca: w Łoszniowie w pow. trembowelskim i Zaborzu w pow. uhnowskim. Dnia 15 czerwca: w Kędzierzawcach, Kozłowie i Milatynie starym w pow. buskim. czerwca: w Odporyszowie w pow. żabneńskim. Dnia 18 czerwca: w Uhrynowie w pow. sokalskim i Lipinie w pow. żółkiewskim. Dnia 19 czerwca: w Rozborzu długim w pow. pruchniekim, w Klim- kówce w pow. rymanowskim, w Wiązowej w pow. żółkiewskim. Dnia 23 czerwea zanotowano pierwsze większe gradobicie, które obejmowało 28 gmin: Bagienicę, Nieczajnę w pow. dąbrowskim, Wiszenkę w pow. janowskim, Gnojnicę i Morańce w pow. krako- wieckim, Boratycze, Drozdowice, Mizyniec i zrotowiee w pow. ni- żankowiekim, EPUM Odi Popowice, Stubno, Tyszkowice i Ujko- wice w pow. przemyskim, Chodaczówke, Ostrów, Sietesz i Urzejo- wice w pow. przeworskim, Srodopolee w pow. radziechowskim, Miloein i Stobierne w pow. rzeszowskim, Sokal w pow. sokalskim, Brodki w, pow. szezerzeckim, Niedomice w pow. tarnowskim, Nie- cieczę i Żabno w pow. żabneńskim, Machliniec i Nowe siolo w pow. żurawneńskim. Dnia 24 czerwca zdarzyły się pa w 4 gminach: w Pietryczach w pow. złoczowskim, w Machlińcu i No- wem siole w pow. żurawneńskim, w Ławczycach w bd żyda- czowskim. Dnia 26 czerwca nastąpi io znaczniejsze gradobicie, które obejmowało 18 gmin: Hinowiee i Skad zyj (miasto) w w pow. brze- Hawrylak, lea i Żuków w pow. obertyńkim, Kowenice w pow. samborskim. Dnia 27 czerwca: Hujcze w pow. rawskim (Kawa ruska). Dnia 30 czerwca nawiedziły wią 11 gmin: Babice n. Sanem w pow. dubieckim, Izdebni k, Skawinki w pow. kalwa- ryjskim, Bronowice wielkie, Mydlniki w pow. krakowskim, Balice 64 w pow. mościskim, Biertowice, Krzywaezke w pow. myslenickim, Łączany, Pólwies i Ryczów w pow. zatorskim. | Miesiąc lipiec odznacza się największą liczbą gradobić, które dotknęły ogółem 167 gmin. W tym też miesiącu przypada naj- większe gradobicie z całego roku dnia 3, obejmujące 66 gmin. Gminy nawiedzone w tym miesiącu gradobiciem są następujące: dnia 1 lipea Majdan średni w pow. delatyńskim, Boratyn w pow. sokalskim. Dnia 2 lipca 7 gmin: Bielawińce, Osowce, Petlikowce stare w pow. buczackim, Jeziorko w pow. haliekim, Wierzchnia w pow. kaluskim, Hoszany w pow. rudzkim, Kipiaczka w pow. tarnopolskim. Dnia 3 lipca 66 gmin a mianowicie: Bileze, Cygany, Głęboczek, Kozaezyzna. Oleksińce i Piszczatyńce w pow. borszezow- skim, Medwedowce, Nagórzanka, Pyszkowce i Zurawińce w pow. buezaekim, Janów, Kobyłowłoki, Laskowce, Mogilnica, Słobódka: janowska i Wierzbowiec w pow. budzanowskim, Sieniakowce w pow. ezortkowskim, Gwozdziec stary, Pruchni-zeze, Rohynia i Winograd w pow. gwoździeckim. Horodenka, Kolanki, Okno, Olejowa Korniów ` i Tyszkowce w pow. horodeńskim, Kluwińce w pow. kopyczy- nieckim. Kozowa w pow. kozowskim, Ładyczyn w pow. mikuli- nieckim, Bobrowniki, Hrehorów i Ladzkie w pow. monasterzyskim, Szelpaki w pow. Nowe siolo, Harasymów w pow. obertyńskim, Konty w pow. oleskim, Muzylów, Nowos*ółka w pow. podhajeckim, Potok złoty, Rusilów i Ścianka w pow. potoekim (Potok złoty), Poznanka gniła w pow. skalaekim, Ihrowica. Poczapińce, Zabójki i Zaścianka w pow. tarnopolskim, Brykula nowa. Chmielówka. Hleszczawa, Łoszniów, Podhajezyki Justynowe, Ruzdwiany, War waryńce, Załawie, Zaścinocze i Zazdrość w pow. trembowelskim Bieniawa, Bohatkowce, Hajworonka. Małowody i Złotniki w pow. wisniowezyckim, Bedrykowee, Kasperowee w pow. zaleszezyckim Czumale, Lisieczyńce, Lubianki w pow. zbarazkim i Machliniee w pow. żurawneńskim. Dnia 4 lipca: Wierzbów w pow. podhajeckim. Dnia 7 lipca zanotowano gradobicia w 15 gminach: w Straszęci w pow. dębiekim, w Przewrotnem w pow. głogowskim, Zu wiezkaeh w pow. jarosławsnim, Dzikoweu w pow. kolbuszowskim, Hordyni w pow. łąkowskim, Złotkowicach w pow. mościskim, Do: rowej w pow. pilzneńskim, Maćkowicach, Popowicach, Tyszkow!- wieach i Ujkowieach w pow. przemyskim, Urzejowicach w pow sze gradobicie, obejmujące 25 gmin: Babice n. Sanem w pow. 65 belzkim, Jasionowie i Kadlubiskach w pow. brodzkim. Dnia 22 lipea: w Kierniey w pow. gródeckim (Gródek Jagielloński). Dnia miesiącu sierpniu zdarzają się tylko dwa znaczniejsze gra- dobicia mianowicie dnia 1 i 11. Dnia 1 sierpnia nawiedza grado- bicie 20 gmin: Waręż wieś w pow. bełzkim, Podszumlańce w pow. bolszowieckim, Budzanów. Laskowce, Mogilnice, Romanówke, Sko- morosze i Wierzbowiee w pow. budzanowskim, Probabin i Strzyl- cze w pow. horodeńskim, Boryszkowce i Paniowce w pow. miel- nickim, Boków i Szumlany w pow. podhajeckim, Obelnicę i Wasiu- czyn w pow. rohatyńskim, Łubów w pow. sokalskim, Chmielówkę i Plebanówkę w pow. trembowelskim, Żezawę w pow. zaleszczyckim. nia 3 sierpnia 4 gminy: Kunieze w pow. bursztyńskim Woziłów Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII Dział I. 5 66 w pow. potoekim (Potok złoty), Nagórzankę w pow. ezortkowskim, Izydorówkę w pow. żurawneńskim. Dnia 6 sierpnia: Kozy w pow. bialskim. Dnia 11 sierpnia zanotowano dosyć znaczne gradobicie, obejmujące 64 gmin: Podszumlańce w pow. bołszowieckim, Ła- nowce, Muszkatówkę i Wysuczkę w pow. borszczowskim, Buszcze. Koniuchy, Litiatyn, Rekszyn, Trościaniee i Urmań w pow. brze- żańskim, Kobyłowski w pow. budzanowskim, Czerniów, Junaszków, Kuropatniki, Sarnki górne, Sarnki średnie, Swistelniki w pow. bursztyńskim, Bazar, Kolędziany, Pauszówkę, Siemiakowce, Zablo- . tówke w pow. ezortkowskim, Chorobrów, Kozowe, Plaueze małą. Płauczę wielką w pow. kozowskim, Malechów w pow. mikołajowskim, Baworów, Białoskórkę, Grabowiec, Konopkówkę, Ładyczyn i Na- stasów w pow. mikulinieckim, Bobrowniki w pow. monasterzyskim. Boków, Nowosiółkę, Rudniki, Sławentyn, Szumlany i Uwsie w pow. podhajeckim, Dorofiówkę, Mysłową w pow. podwołoczyskim, Wo- ziłów w pow. potockim (Potok złoty), Baczów, Brzuchowice. Dusanów w pow. przemyślańskim, Obelnicę w pow. rohatyńskim, Chmieliska, Kolodziejówke, Malezanówke. Panasówke i Zerebki królewskie ` w pow. skalackim, Chodaezków maly, Kipiaezke, Konstantynówke, Zascianke w pow. tarnopolskim, Latacz, Lisowce w pow. tlusteckim, Bieniawe, Bohatkowee, Małowody i Rokowice w pow. wiśniowczy- ekim, Jeziernę, Zborów w pow. zborowskim. Do końca miesiąca sierpnia zdarzają się już tylko drobne gradobicia mianowicie: dnia 12 w Ladyezynie w pow. mikulinieckim i Połupanówce w pow. skałackim; dnia 17 sierpnia: w Gwoźdeu (miasto) w pow. gwoździe- ekim i Gorzycach w pow. żabneńskim; dnia 20 sierpnia: w Wi- szence w pow. janowskim; dnia 23 sierpnia: w Bodzanowie w pow. wieliekim; dnia 28 sierpnia: w Ohladowie i Opłucku w pow. ra- dziechowskim; dnia 31 sierpnia: w Bieczu w pow. bieckim. > | W miesiącu wrześniu zanotowano tylko jedno gradobicie . dnia 1, które nawiedziło 6 gmin: Slupiee w pow. dąbrowskim, Za- ` E bierzów w pow. krakowskim, Ładyczyn w pow. mikulinieckim, — Łoszniów w pow. trembowelskim, Hajworonkę w pow. wiśniowczy- - ckim i Zurawno w pow. żurawneńskim. Z zestawienia powyższych danych wynika, że ogółem było 4 gmin dotkniętych gradobiciem 414 w 102 powiatach. Ponieważ | jednak dwukrotnie notowano grad w 48 gminach, trzykrotnie w 12 gminach i ezterokrotnie w 2 gminach, przeto róznych gmin było 336. E orównaniu z rokiem poprzednim, rok 1907 jest uboższy - w gradobicia tak co do ilości jak i rozległości. Najwięcej gmn —— dotkniętych gradem było w pow. krakowskim mianowicie 13; na” . stępnie 12 w powiecie belzkim, 11 w pow. trembowelskim. 10 | w powiecie tarnopolskim. W innych powiatach było mniej niż po | 10 gmin nawiedzonych gradobiciem. 4 Spostrzezenia pojawów w $wiecie roslinnym i zwierzecym, wykonane w roku 1907. w Ozydowie przez Juliana Hawrysiewicza. VIII aa aa LISIS Pojawy w $wiecie roslinnym. i setnianj, | kwitnie- | dojrzewa- | opadanie Nazwisko rośliny listnienie nis odc liści Agrest Ribes grossularia 21. IV. CE £ o yI: 5. XL Gemeine Stachelbeere ! kacya n E Me WM 20. VI. — 4 AL Wilde Ak Bez czarn Sambucus nigra ai 12. VI 20.VIII. | Sa SX as Hollunder | Bez turecki Syringa vulgaris 30, IV. | 15. V — 6. XI. Flieder Borówka czernica | Vaccinium EE E er FAM V 8. VII — Gemeine Heidelbeere | | | | Nazwisko ro$liny listnienie kwitnie- nie dojrzewa- nie owocu opadanie liści Brodawnik lekarski (mlecz, ża- y) Taraxacum officinale Officinelles Pfaffenröhrlein 22. V. Brzoza biata Betula alba Weisse Birke a Chmie Humulas Lupulus Gemeiner Hopfen 25. VI. 26. VIII | | 19. ME (kocierpka) Pru adus ira lge E 28. IV. 15. ele bach dt cus pedunculata Potato Dab zwyczajny ercus sessiliflora Steineiche Dereń właściwy Cornus mas Gelber Hartriegel Fiołek wonny Viola odorata Wohlriechendes Veilchen uo bialy Crataegu : oxyacantha Pb Weissdorn Groch siewny Pisum sativum Gemeine Erbse 30. IV. Grusza yrus communis Gemeine Birne wa i Sulir caprea Sahlweide 18. IV. EE Wap IRI RA 69 Nazwisko ro$liny listnienie kwitnie- nie [nis | dojrzewa- | sa owocu | | Jabłoń Pirus malus Gemeiner Apfel IR Y, | SA VIII, | 10. X. Jarzab pospolity Sorbus aucuparia Gemeine Eberesche 28. 1V. 5. VIII. Jaskier pana Ra s Ficaria a: 20. IV. aśmin Philadelphus coronarius Gemeiner Pfeifenstrauch Jesion Fraxinus excelsior Gemeine Esche a. V. Jęczmień jary Hordeum vulgare aestivum Sommergerste 29. IV. Kalin Viburnu lus Gem. ts equ JE picem dzik Aesculus AA Rosskastanie = Vv. Klon zwyczajny Acer platanotdes Spitzblatteriger Ahorn $ V. nek Carum Carvi Gemeiner Kümmel Knieć błotna (kaczyniec błotny) Caltha palustris Gemeine Dotterblume 81. IV. Re Zei łąkowa um pratense M error 14. VI. 70 Nazwiskc ro$liny listnienie kwitnie- dojrzewa- nie owocu opadanie liści - Konwalia lanuszka Convallaria majalis Maiglóckchen Kukurudza Zea Mays Tiirkisches Korn 30. VIII. Len siewny inum (wu tm Gemeiner Lei Leszcz Coryllus avellana Gemeine Haselnuss 1. VIII. 14. UL Lipa drobnolistna Tilia Kleinbl&tterige "dale 30. VI. Malin iue aeus Gemeine etui 10. VII. Marchew pospolita aucus Carota Gemeine Mohrrübe 30. IV. Morwa bista Morus alba Weisse Maulbeere arcyz Narcissus poéticus Rothrandige Narcisse 10, AY. 10, Y, Olsza czarn Alnus pret? Gemeine Erle 21. IV. ies Avena sativa Gebauter Hafer bo — . VHL Pierwiosnka Popo ea Primula = Gemeine Prime e 215. | kwitnie- |dojrzewa- | opadanie Nazwisko rośliny listnienie f aru ci, rowe Pierwiosnka Hb die Primula elatio G IV: 12 V. = — Hohe Primel | Piwonia lekarska * Paeonia wss 14. IV. 30. V — 29. X Gemeine Gichtr Podbial pospolity Tussilago Farfara — 2. IV. nus — Gemeiner Huflatig Porzéczka Ribes rubrum 2. V 8 Y 11. VII. D. X. Gemeine Johannisbeere Poziomka jadalna Fragaria vesca 18. 1V.| 90. Y 14. VI. $ XI Wilde Erdbeere Przyiuszczak trojanek Hepatica triloba 25. III. 1 IY 2 a Dreilappiges Leberkraut Pszenica ozim Triticum ¿src hibernum 14, IV 18. VL S YNI — Winterweizen Róza dzika Rosa canina B. Y. 14. VE -— 5. X. Hundsrose Róża ogrodowa vs Beggen o V. 18. VE 9. IX. 10 X Garten liwa Prunus o: T N.: 21. V. — 18. IX. Gemeine P tds de szerokolistny Orchis latifolia — 22 Y — aa eeneg Knabenkraut goes kruszyna us frangula 29 14.1 10, Y — — ham BOR (bum Nazwisko rośliny listnienie | EE ce Be RAA Prunus spinosa 8 yV. 1m Y. BIA 16. X dina "opa czarna [nie | | | | | | Populus nigra RY. — — 29. X Schwarze Pappel Trześń 1 Prunus avium 6 V. 20. V. 28. VI. 14. X. Süsse Kirsche Wawrzynek (wilcze łyko) e Mezereum — 15. IV. -> e Da Gemeiner Seidelbast Wiciokrzew Lonicera Xylosteum E 5 YA eng e Gemeine Heckenkirsche Winograd winorodny Vitis vmifera IA vV. 2. VL Gemeiner Weinstock 2L IX. &. XI. Wiśnia Weichsel | Prunus Cerasus E: v. 12. Y, | VII | RI | | Zawilec gajowy e nemorosa — E Ta A Buschwindröschen Ziemniak psianka Solanum tuberosum qe V. 20 VI, | 2b. IX. — Kartoffel Zyto jare ecale cereale aestivum 15 IV. a 26. VII. — Sommerroggen Zyto oz | EEN cer db hibernum | Wise bep a gr wiosenna | um vernum L, | 16. IH. 25. UL — Les 13 Nazwisko rośliny listnienie kwitnie- |dojrzewa- opadanie i i cu iści E Sniezyczka Symphoricarpus racemosa & V. 13. VI. Wierzba biala Salix alba L. Pojawy w $wiecie zwierzecym. a) Ptaki. Nazwisko ptaka Czas przylotu Czas odlotu "s krzyk Scolopax gallinago 8. IV. — Gemeine Sumpfschnepfe EN sion colopax Wee ` ER DK Waldschnepfe ——— Beie Cico alba 4. IV. 28. VIII. Walser Sage h te. irae cristatus 22. III. 4. X. Kiebie e Upupa epops 12. IV. — Wiedehopf Ge$ posiewnica Anser segetum 30. III. — Saatgans 74 Nazwisko ptaka Czas przylotu Czas odlotu Ge$ gegawa Anser cinereus Graue Gans 25. III. Gołąb hurkot olumba oenas Holztaube 28. III. Jaskółka dymówka Hirundo rustica Rauchschwalbe 20. IX. Jaskólka oknówka Hirundo urbica Hausschwalbe Kaczka dzika (krzyzówka) Anser ferus Wildente Kraska (krasnowronka) Coracias garrula Mandelkráhe ` Kukulka Cuculus canorus Kuckuk Pliszka biata Motacilla alba Weisse Bachstelze die Stiet la flava W. ed telze Fr slowik Syl uscinia N achtigali gi Sr AA > MATT á uL E ee TES Kee E EE EN 2 0 uh MA e ER RETA TR a D ae B TA it Przepiórk Perdix oda W sorka l Skowronek rolnik Alauda arvensis Feldlerche Nazwisko ptaka Czas przylotu Czas odlotu zpak Sturnus vulgaris 13. IV. 5. X. Staar ilga Oriolus po 4. V. — Kirschpiro Zóraw Grus cinerea & TY. — b Ssaki. Nazwisko ssaka Czas pierwszego pojawu Nietoperz myszatek Vespertilio murinus Gemeine Flederm 18. IV G Plaz»y Nazwisko plazu Czas pierwszego pojawu Jaszczurka rtg em e Zaba jadłówka na esculenta oppe Ze? 19. IV. d) Owady. Nazwisko owadu Czas pierwszego pojawu Bielinek kapustniak Pieris Brassicae 15. V Kohlweissling Chrabaszcz Melolontha vulgaris pae E Maikáfer Niestrzep glogowiec poria Crataegi ; 8. VL Baumweissling Paz królowej Papilio Machaon 28. V. Schwalbenschwanz Rusalka Pawik Vanessa Jo 4. IV. Pfauenauge Rusalka Wierzbowiec Vanessa Polychloros a. V. Riisterfalter Świerszcz polny ryllus campestris 19. V. Feldgrille Trzmiel Bombus terrestris 6. V. Erdhumme Dodatek do spostrzeżeń pojawów w świecie roślinnym w roku 1907. | Zima z roku 1906 na 1907, która była mroźna i zbyt śnieżna, - spowodowała znaczne opóźnienie w wegetacyi roślinnej, jak to wt dzimy w powyższym wykazie spostrzeżeń. S li Leucojum vernum puszcza liście 16. IIL, a kwitnie dopiero 25. III. Hepatica triloba kwitnie dopiero 1. IV. Właściwa wegetacva zaczyna się tego roku dopiero w maju, gdzie u wielu drzew dopiero liście się rozwijają. Orzech włoski (Juglans regia) tego roku w Ozydowie wymarzł i dopiero z końcem maja zaczął wypuszczać latorośle z pnia. | Z powodu spóźnionej wiosny przylot ptaków był także opóź- niony, a nawet czas pierwszego pojawu owadów tego roku przy- pada głównie na maj. dh Wi Materyaly do fizyografii krajowej. Dział II. Materyały zebrane przez Sekcye zoologiczną i botaniczną. Spraw. Kom.fizyogr. T. XLII. Dział II. 1 Le strefy roślinności karpackiej napisal Hugo Zapalowicz. W bieżącym roku badalem najprzód wczesnowiosenną flore Babiej Góry i jej okolicy. Z końcem lipca wyjechałem do Karpat Pokueko Marmaroskich, gdzie podjąłem szereg dalszych wycieczek, których punkty kulminacyjne przypadły na środkową część Czarnej Hory, najwyższą część Gór Świdowskich (grupę Bliźnicy), na Czyw- czyn, Ciareanu w Górach Ciarkańskich i środkową (najwyższą) część Gór Trojadzkich; nadto botanizowałem w dolinie Czeremosza Czar- nego od źródeł na Palenicy po Szybeny u połud. wschodniego pod- nóża Czarnej Hory. Ciarcanu, położony tuż na południe od Pokue- kich Karpat, czyli na południe od pokuekiej kończyny Galicyi, leży już poza obrębem dokładniej pod względem geograficzno - bo- tanicznym zbadanego i w „Roślinnej Szacie“ opisanego obszaru (Sprawozd. Kom. fiz. 1889). Tu, jak i gdzieindziej, na wschód i po- łudniowy wschód od tego obszaru odsłoniły mi się nowe i doniosłe na polu morfologii i wędrówki roślin widnokręgi; dlatego na przy- szły rok posunę me badania przedewszystkiem na górny bieg Cze- remosza Białego i najbliższe góry Bukowiny. gdzie mam nadzieję poczynić ważne na wymienionem polu odkrycia. Poniżej podaję tymczasowo spis rzadszych lub ważniejszych gatunków, odmian i nowości ; należą one przeważnie do wych i Jednoliściowych, t.j. do tych działów roślinnych, które zo- stały już opracowane w mym Przeglądzie (Krytyczny Przegląd rośl. Gal. Rozprawy Akad. Um. w Krakowie, osobne odbicie z r. 1906). Znacznie większa reszta zebranych w bieżącym roku gatunków, także flory Babiej Góry, uwzględniona będzie dopiero z czasem, w Przeglądzie, w miarę jego postępu. Zbiór ważniejszych gatunków wiosennej flory Babiej Góry i cały zbiór roślin pokutko marmaroskich, obejmujący kilkaset oka- zów. złożyłem w Muzeum Komisyi fizyograficznej. Specyalnie nie- 1* 4 HUGO ZAPALOWICZ które krytyezne rodzaje, jak Hieracium, Euphrasia i t. d. obejmuja 7 obfity i wazny dla morfologa mate eryal. resztą powołuję się na - uwagi, umieszczone w przeszłorocznej rozprawie (Sprawozd. Kom. fiz. tom XXXIX str. 32 i n.). Zawoja we wrześniu 1906. Pinus silvestris L. Okazy ze szyszkami z Makowskiej Góry, Skawiey i południowego podnóża Babiej Góry. a) hamata Steven. Tylko w przejściowej formie. W górnej czę- ści Zawoi: Widły - Wilezna. 3 c) sarmatica m. (Przegląd l.e. p. 256). Makowska éis Kr E jeden okaz w postaci dość starego, roslego drzewa; 28. II. E P. uliginosa Neumann. + południowem podnóżu Babiej Gon bory kolo Fiszmana; 28. IV. 1906. ; ops pseudopumilio Beck. Z poprzednia : bory koło Fiszmana; | 28. IV. 1906. i P. nigra Arnold. Tylko z zasiewu lub sadzonek. Kraków na > a Dit, plantac P. Laricio Poiret. Zasiewana lub sadzona. b w leśnej — szkółce dóbr arcyksiążęcych, dość liczne drzew E strobus L. awoi, w szkólce fusi tworzy mały las | sporych, szyszki rodzących drzew E Abies balsamea Mill. Zawoja, w leśnej szkółce dóbr areyksia- — żęcych, w znacznej ilości już rosłych, pięknych drzew utrzy- - mywana. > Juniperus communis L. E. c) brevifolia Sanio. Bory koło Fiszmana na połud. podnóżu — Babiej OT Chocholó w. $ wielkiej przestrzeni rozproszony, wogóle ciné 23. VIII. 1906. Lasy - świerkowe są tu pierwotne i prawie jednolite, bo tylko zrzadk jodłą i bukiem przetykane; składają się z rosłych lecz tylko śre- dnio wysokich, równych, dopiero w większej wysokości nad ziemią | ugałęzionych świerków, które stoją w dość wolnych szeregach, tak | że przechód w tych lasach swobodny. Ten typ świerkowego las oglądałem nierzadko i gdzieindziej, np. nad górnym Prutem pod E Czarną Hora, także w Tatrach np. przy gościńcu do Morskiego Oka : między Jaszezurówks a Białą Wodą. Lud bogdański nazywa typ | ten: „sucholeśny (sucholisny), o drobnej miazdze drzewa*. Wedłu ZE STREFY ROSLINNOSCI KARPACKIEJ 5 wiarygodnych opowiadań rośnie cis także na Radomirze w dolinie Kwaśnego, na południe od Bogdanu i koło Trebuszyny w dolinie połączonej Cisy na Leszczynce. Alopecurus brachystachyus M. Bieb. (4. laguriformis Schur.) W dolinie Czeremosza Czarnego poniżej ujścia Popadii 1090 m. i po- wyżej tego ujścia 1130 m.. na przybrzeżnych bujną trawą i ziołami porosłych łączkach, tu i tam w nielicznych okazach; 19. VIII 1906. Według „Roślinnej Szaty“ (l. e. str. 342) rosła ta piękna i wysoka trawa nad Czeremoszem Czarnym od 1180 m. do 1255 m. rozpro- szono, lecz nierzadko; gdy później na górnem rozwidleniu Czeremo- poniżej. Jest to dotąd jedyna znana okolica w Galicyi, gdzie ta typowo wschodnia trawa rośnie; Hackel "ën Consp. 94) zalicza tu jednak i hiszpańsko - portugalski gatunek 4 castellanus Boiss. Reut. Phleum Michelii All. Pojawia sig w krainie kosodrzewu Gór Pokueko Marmaroskich także po. naszej stronie: Czywezyn od pol. wschodu, rozproszono; 11. VIII 1906. Ze wzgledu na blizkosé Lo- stuna, gdzie gatunek ten w przeszłym roku. odktyłeśa (Sprawozd. om. fiz. tom XXXIX str. 33), mamy tu widocznie ze zjawiskiem niedawnej wadi (po latach 1880—1882) do czynienia — choć prawdopodobnie pobyt tej trawy i na Lostunie odnieść należy do względnie wczesnej dat Poa alpina L. a) vivipara L. W krainie kosodrzewu Gór Świdowskich: Bli- ánica, 6. VIII 1906. Na całym obszarze Karpat Pokucko Marma- roskich tylko tutaj. (Zob. także Przegląd 1. c. p 40). Carex rigida Good. W całym kraju typowo tylko w krainie kosodrzewu Czarnej Hory: Tomnatek Wielki, czyli dział graniczny nad Gadzyna, 1925 — 1955 m., miejscami licżnie, leez przeważnie w plonnych okazach; 4. VIII 1906. var. zavratensis m. (Przegląd l. e. p. 99) Z poprzednią na Tomnatku Wielkim, tu i owdzie; częściej widocznie w przejścio- ch formach. Ostatnie przypominają odmianę in/erałpina Fr. (Fiek, Fl y. Schles str. 485), są jednak zawsze znacznie niższe i nie do- sięgają ani w przybliżeniu nigdy „AA 30 em. Allium "fallax Róm. et Schult ? d) intermedium m. (Przeglad Le p. 153). Filamenta perigonii phyllis subaequalia vel paulo tantum longiora ete. W krainie ko- sodrzewu Gór Ciarkańskich: Ciarcanu, w strefie wapieni, 1710 — 1800 m., licznie. Odmiana widocznie stała, dlatego uwaga na końcu opisu w Przeglądzie odpada. 6 HUGO ZAPALOWICZ A. ochroleucum Waldst. et Kit. var. trojagense m. (Przeglad l. e. p. 155—156). W krainie ko- sodrzewu Gór Trojadzkich: Trojaga od wschodu. Crocus babiogorensis m. (Przegląd l.c. p. 185). W dziedzinie lasów Babiej Góry i Poliey, na polanach i łączkach leśnych, wogóle często; 12. IV —16. V 1906. Plantago montana Lam. W krainie kosodrzewu Gór Swidow- skich: Bliźniea, często. Saussurea alpina DQ. W kraine kosodrzewu Czarnej Hory, tylko w kotlinie Gadżyny na Szpyciach, w rozkwitającym okazie 4. VIII 1906, obok którego rosło kilka płonnych. W tej miejsco- wości odkryłem był już przed laty okazy, lecz płonne tak, że data w Roslinnej Szacie (l. e. str. 218) znalazła dopiero teraz zupełnie flory; pojawia się tu w zwykłej formie. Rośnie u nas zresztą tylko w Tatrach. S. discolor DC. żyje na Bukowinie; widziałem np. ory- ginalny okaz Dra Wołoszczaka z Czarnego Diłu, więc nad samą granicą Galicyi. Hieracium Zapalowiczii Uechtr. (Rośl. Szata l. e. str. 234). W dolnej krainie kosodrzewu Gór Trojadzkich: wschodni grzbiet Trojagi 1700—1750 m., w rozproszonych okazach, przekwitających 17. VIII 1906. Dopiero tego roku znalazłem gatunek ten w typo- wej tormie i zrozumiałem powód, dlaczego Uechtritz położył taki nie rozkwitał, czy też może raczej z tego powodu, że skutkiem po- suchy, która szezególnie w r. 1904 była ogromna i powszechna, w znacznej części wyginął, nie znalazłem go w jego właściwej ty- powej postaci. Należy on jednak widocznie do rzadkich, w rozpro- szeniu żyjących roślin, lecz jest w każdym razie ustalonym gatun- iem, skoro po całym szeregu lat [od r. 1881] odszukałem go na tych samych skłonach Trojagi. Cerinthe alpina Kit. W krainie kosodrzewu Gór Ciarkańskich: Ciarcanu, w strefie wapieni. Euphrasia carpatica m. (Roślinna Szata Le str. 270). W kra- inie kosodrzewu Gór Swidowskich: Bliznica na piaskowcach obfi- tujących w wapień i Gór Ciarkańskich: Ciarcanu, tu w strefie wa- pieni 1710 — 1800 m. rozpowszechniona, także na Podu Ciarcanu 1400 m. (Gatunek bardzo ciekawy i wybitny). Libanotis humilis Schur. W krainie kosodrzewu Gór Ciar- kańskich: Ciarcanu, w strefie wapieni dość często, 15. VIII 1906. Pochodny, lecz w każdym razie odrębny i w oczy wpadający ga- tunek; znany dotąd tylko z Siedmiogrodu. ZH STREFY ROSLINNOSCI KARPACKIEJ 1 Conioselinum Fischeri Wimm. et Grab. (C. tataricum Fischer). W kra- inie kosodrzewu: Ozywezyn od póln. wschodu na skale wapiennej, koło 1530 m., kilka okazów, 25. VIII 1906. Na ścianę tej skały, nie wysoką lecz bardzo stromą, niepodobna było się wydrapać; okazy, które doskonale widziałem, rosły właśnie w środkowej części ściany (właściwie ścianki) tak, że ich z żadnej strony nawet to- porkiem nie można było dosięgnąć. Gatunek ten wchodzi obecnie jako nowość do flory Galieyi, w jej ścisłych politycznych grani- cach. Podobnie jak przy Phleum Michelii, mamy tu najprawdopo- . dobniej do czynienia z wędrówką późniejszą, t. j. dokonaną po ia- tach 1880 — 82; najbliższe stanowisko: na wapieniach Lostuna po marmaroskiej stronie, więe stosunkowo stąd niedaleko (Rośl. Szata Lo. am ). Erysimum Wittmanni Zawadzki. Ciarcanu, w krainie kosodrze- wu, na wapieniach, 1710—1800 m. często. Silene Zawadzkii Herbich. W Górach Ciarkańskich: Ciareanu, na wapieniach, 1710 — 1800 m. prawie rozpowszechniona, Podu Ciarcanu 1400 m. Materyały do fauny helmintologicznej pasorzytniczej polskiej, V. Podał Dr. Mieczysław Kowalewski, prof. Akad. roln. w Dublanach. Lista ta zawiera robaki pasorzytne, znalezione w ciągu lat 1904 — 1906. W czasie tym zbadałem zaledwie 41 kręgowców Ć Do liczby 51 słoików robaków PON złożonych da- wniej w zbiorach Akademii Umiejętności w Krak owie, tórych wyliczenie i nazwy znajdują się w poprzedniej, t. j. IV-ej liście, dołączyłem w ostatnich czasach jeszcze 34 słoików. Wyszczegól- nienie i nazwy ich zamieszczam w tej liście. W Dublanach 1 stycznia 1907 r. XM. y^ l. Trematodes. — Przywry. — Prosotocus confusus Looss 1894. 5 okazów średniej wielkości w jelicie cienkiem żaby (Rana temporaria L.); 28 —X —1904; Dublany. — M. A. C. 41.— Pleurogenes medians Olsson 1875. 4 okazy erar wielko- ci w jelicie cienkiem żaby (Rana temporaria L.); 28-X— 1904; Dublany. — M. A. C. MATERYALY DO FAUNY HELMINTOLOGICZNEJ 9 48.— Halipaegus ovocaudatus Vulpian 1860. 2 bardzo duze okazy pod językiem żaby A usa temporaria L.); 2 — III — 1906; Dublany. — M. A. IL Cestodes. — Tasiemce. 48.— Hymenolepis podicipina M. Szymański 1904. Znalazłem tego tasiemea w ogromnej ilo$ei okazów w jelieie eienkiem zausz- nika. reng auritus Lath.); 18 — V — 1903; Dublany. — M. 49.—- eier furcifera Krabbe 1869. Kilka bardzo malych okazów bez organów płciowych jeszcze, w jolie cienkiem za- usznika (Podiceps auritus Lath.); 18— V— 1903; Dublan 50.— Hymenolepis coronula Dujardin 1845. Kilkadziesiat okazów, przeważnie bardzo dużych, w końcowej części jelita cienkiego podgorzalki (Fuligula nyroca (Güld.)); 17 —XI— 1906; ; Dublany. 51.— Hymenolepis lanceolata (Bloch) 1782. 3 spore okazy w jelicie cienkiem gęsi swojskiej (Anser onesies L.) znalazł $. p. Dr Mieczysław Szymański; XI—1904; Odolanów. 52.— Choanotaenia constricta Molin 1858. 10 dużych okazów w je- licie cienkiem sroki (Pica caudata L.; 13—IV — 1905; Du- blan Va 53.— Taenia serrata Goeze 1782. 3 bardzo duże okazy w jelicie EES psa (Canis familiaris L.); 3— X1 — 1904; Dublany. 54.— Divytidium caninum L. 1785. Około 30 okazów, przeważnie rdzo dużych, w jelicie cienkiem młodego psa (Canis familia- ris L.); 1-—XI— 1904; Dublany.— M. A. C. IV. Acanthocephali. — Kolcogłowy. 6. — Echinorhynchus e py (Schrank) L. de Marval 1904. 3 samce O samie dorosłych (samice za życia koloru pomarańczowe- go) w końcowej części jelita cienkiego podgorzałki (Fuligula nyroca (Güld.); 17—XI—1906; Dublany. 1.— Echinorhynchus filicollis (Rud.) L. de Marval 1904. 1 sam- czyk i 4 samice duże znalazł ś. p. Dr Mieczysław Szymański w jelicie cienkiem kaczki swojskiej sw boschas L. dome- sticus); XI—1904; Odolanów. — M. A. 10 DR MIECZYSŁAW KOWALEWSKI Uzupełnienie listy |, II, lll i IV 3. Podaję tu tylko zmianę nazw trzech dawniej wymienionych gatunków i cytuję znalezienie wągra jednego tasiemca, również dawniej wspomnianego. Il Cestodes.— Tasiemce. "oc penetrans Clere 1902 (Taenia uliginosa Kr., ID. A.U i2.— Cysticercus Taeniae crassicollis Rud. 1810. Znaleziony przez . Dra Mieczysława Szymańskiego w pui polnej (Mus adr aia L.); II]—1905; Dublany.— M. A. C. III. Nematodes.— Obleńce. 8.— Cucullanus viviparus Bloch 1782 (Cucullanus elegans Zed., I) M. A.C. : IV. Acanthocephali. — Kolcogłowy. 5. — Echinorhynchus p p. F. Müller 1780 (Echinorhynchus tu- berosus Zed., I). — A. C. Wykaz 2-gi okazów robaków pasorzytnych, Winni przezemnie zbiorom Akademii Um. w Krakowie, z pominięciem okazów dostarczonych a oznaczonych literami M. A. r wyżej w tej liście *). I. Trematodes. — Przywry. 3.— Diplodiscus — Goeze 1787 (Rana temporaria L.) 1894, Dublany. — M. A. C. 1) „Sprawozdanie Komisyi fizyograficznej Akademii Um. w Krakowie“. Iill —tom XXXI str. 1 i 251; III—tom XXXVI str. 21; IV—tom XXXVIII str. 18. Patrz odpowiednie objaśnienie w liście IV-ej, „Sprawozdanie Komisyi fizyograf. Akad. Um. w Krakowie“, tom XXXVI str, 22, A O EE E SOVEN Par EE EE EE N O EEN NN A A EE E A A RE A IC ci MTERYALY DO FAUNY HELMINTOLOGICZNEJ 11 6 — mae wire ascidia v. Bened. 1873 (Plecotus auritus LA A. ? 1. im concavum Crepl. 1825. (Fuligula cristata Steph.), III—1894, Dublany. — M. A. C. 9. —Asymphylodera perlata v. Nordm. 1832. (Tinca vulgaris Cuv), ` 1894, Dublany.— M. A. 12.— Gorgodera cygnoides Żed. 1800. (Rana temporaria LA X — any. — A. C. 15— pistiogyphe endoloba Duj. 1845. (Rana temporaria L.), X— 1904, Dublany. — M. A. C. 23 — Homistomum spathula oral 1829. /Buteo vulgaris Bechet, II—1895, Dublany.— M. A. 38.— Notocotyle verrucosa Fróhl. 1189. (Anas crecca L.), X—1895, Dublany.— M. A. C. — Opisthorchis sinensis Cobb. 1875. (Homo sapiens L.) Asia orientalis. — M. A. C Cestodes.— Tasiemce. 2.— Ligula avium Bloch 1782. (Colymbus septentrionalis L., XI— 1896, Dublan 4.— Triaenophorus ‘nodulosus (Pall) 1781. (Esox lucius L.), XII -—1902. Galicia. — M. A. C. 23.— Anomotasila citrus Krabbe 1869. (Limnocryptes gallinula X—1895. Dublany. — up.), 24 — Aploparaksis filum Goeze 1787. (Limnocryptes gallinula Kaup.), 1895, Dublan ny. — M. A. C. 29 Medina microrhyncha Krabbe 1869. (Machetes pugnaz Cuv), X —1895, Dublany. — o — Hymenolepis — Rud. 1819. (Fuligula marila L.), XI 1895, Dublany. — C. 36.— Schistocephalus ie (Bloch) Rud. age ¿Petro septen- trionalis L., XI—1896, Dublany. — M. Ill. Paa Obleńce. 3.—Filaria strumosa Rud. 1819. (Talpa europaea L., V — 1894, any.— M. C. 6.— Strongylus auricularis Zed. 1800. (Rana temporaria LA III — 1904, Dublany.— M. A. C. 12.— Oxyuris en Rad. 1819. (Lepus cuniculus L.), II — 1904, M ublany. — 12 DR MIECZYSLAW KOWALEWSKI 35.— Sclerostomum equinum O. F. Mull. 1784. (Equus caballus L.), I—1901, Lwów.— 38.— Oxysoma brevicaudatum Zed. 1800. (Rana temporaria L.), III — 1904, Dublany.— M. A. C. Acanthocephali.— Kolcoglowy. 4.— Echinorhynchus Haeruca Rud.1802. (Rana temporaria L.), II 1904, Dublany. — M. A. C. Sieciarki (Neuroptera genuina) i Prasia- tnice (Archiptera) zebrane w ciggu lat 1904 i 1905. Przez Józefa Ze SE W tomie XXXVIII Sprawozdań Komisyi fizyograficznej przy- toczyłem gatunki Sieciarek !) i Prasiatnie, zebrane przezemnie w ciągu lat 1902 i 1903 w okolice Lwowa i we wschodnich Kar- letniej roku 1904 i 1905. Nie ograniezalem sie przytem do miej- scowosei i stanowisk przedtem juz zwiedzanych, leez zwiedzalem okoliee w większej odległości od Mikuliczyna i na znaczniejszej wysokości nad poziom morza położone. W szczególności zająłem się w przeciągu letniej pory od końca czerwca do połowy sierpnia zba- daniem stoków południowych pasma Wielkiego Gorganu oraz szezy- tów wznoszących się na tem pasmie: Chomiaka (1544 mtr. n. p. m.) i w części także Śiniaka (1664 mtr. n. p. m.)*). Uwzględniłem 1) W poprzedzajacych ogloszeniach uzywalem nazw dla owadów siatko- skrzydłych z doskonałą przemianą (Neuroptera genuina) albo Sieciówki, m Sie- ciarki. Aby te nazwy, majace jednakie znaczenie, ustalić, postano wiłem na przy- ość wróg tylko nazwy „Sieciarki*, która wydaje się mi piropo niż Sieciówi Długie i skaliste pasma górskie, unam sie w vigas? ede zywa u. d miejscowy ogólnie Gorganami i odróżnia między i dla uwy- datnienia różnicy ich położenia: Gorgan eer (po rue € Goin: Bu- 14 JÓZEF DZIEDZIELEWICZ także, jednak tylko pobieżnie, wierzehowine górską, zwaną Prze- | łęczą Tatarską, postępując przeciw biegowi płynącego przez tę Przełęcz potoku Jabłonica i po początkowych dopływach tego poto- u dochodziłem do granicy Węgier, koło miasteczka Jasień (Kó- à rósmezó ). L W celu chociazby urywkowego przekonania sie o pojawie t E owadów w wyżsżej górskiej krainie w późnej jesieni przybyłem . ponownie w r. 1905 dnia 5. października do podnóża Chomiaka. Tak w samym Błotku koło brzegów Prutca Gnilea, jako też na podnóżach Chomiaka, leez tylko do wysokości około 700 do 800 mtr. n. p. m. natrafiałem wtedy jeszcze na pewne gatunki do obu wyżej wymienionych rzędów owadów należące w doskonałym sta- nie. Owady te kryły się w trawach, po łodygach i liściach burza- nów, na gałęziach a najwięcej między szpilkami drzew, i gdy wzno- szące się słońce oświetliło schroniska tych owadów, wzlatywały ` w powietrze, a po krótkim locie zapadały znowu do takich kryjó- wek. Natrafilem w tym czasie na gatunki należące do rodzin: Ję- - tek (Ephemeridae), Bagnówek (Limnophilidae) i Otwornice (khyaco- — philidae), zdarzały się także Swierszezoloty (Plecoptera, olim Perli- ` dae) !), należące do rodzaju Leuctra. Jakkolwiek pewne gatunki, należące do rodziny Sklepców (Psocidae) w okolicach niżej położo- peor sokości położonej, niż w okolicach tej samej górskiej krainy niżę położonych. W innych krajach górskich Europy na mniejszej sze wornicki Gorgan, ciągnący się w tej samej okolicy na lewem dc rzeczu Prutu od rozworu tej rzeki aż do dorzecza Czarnej Bystrzycy, Wielk Gorgan, ciągnący się dalej na południowej stronie od Małego w tych sąmycā „Gor g rozmiarach. Na Wielkim Gorganie wznosi sie kopczasty wierzch Grobla (125 strzycy nazywa się . : 1) Dawniej nazywano wszystkie owady do tej rodziny należące w mującej, przeto nadałem rodzinie nazwę: Swieszezoloty z powoda podobieństw tych owadów do Świerszczaków. SIECIARKI I PRASIATNICE 15 rokości geograficznej, jak w Alpach, spostrzegano te owady w do- skonałym stanie w ciągu listopada i nawet z początkiem grudnia. W badaniach stoków pasma Gorganu Wielkiego doznałem przyjacielskiej pomocy od c. k. leśniczego JP. Bolesława Lustiga w Błotku, za co wyrażam Mu niniejszem serdeczne podziękowanie. Najważniejsze stanowiska pojawu gatunków w spisie przyto- czonych wyprzedzam bliższem określeniem ich położenia i natury: 1. W okolicy Lwow Stawki, wieś w 7 pólnosno-wsohodaigj stronie od miasteczka Janowa położona. Zbiory moje pochodzą z miejse położonych koło drogi do tej wsi od stawu w Janowie koło Królewskiej Gróry wiodącej. rny Kamień. Okolica piaszczysta, zalesiona, pagórko- wata koło stawu w Janowie. 2. We wschodnich Karpatach: Magórezyk. Potok niewielki, płynący przez pom zwany także Jełemskim w połowie przestrzeni między wsią Tatarowem a Błotkiem. Wąwóz ten zalesiony peua ia się po północnych sto- ée? wzgórz Magóry (1270 m. n. p. m) i Magórezyków (okolo 1050 m.) Grobla. Potok plynacy w szybkim spadku po poludniowych stokach Wielkiego Gorganu od wierzcholka Grobli do drogi w Blotku. Prutec Gnilec. Potok wielki, płynący w rozworze, cią- gnącym się między pólnocnymi stokami górskiego pasma Dlugiem (Dowha na mapie) zwanego i południowymi stokami Siniaka i Cho- miaka. Na mapie wojskowej ma potok ten nazwę mylną Hliniec; Miejscowi Huculi nazywają go Hnilak z powodu gnicia roślinno- ści na jego moczarowatych brzegach. arani. Potok płynący w szybkim spadku przez przepa- ścisty wąwóz skalisty, dzielący południowe stoczyska głazów pasma Wielkiego Gorganu od zalesionych stoków południowych Chomiaka. Na dolnym biegu tego potoku prowadzi droga na wierzchołek stoż- kowy A Weredyk (po rusku: Werediwski potik). Potok mniejszy od RU taie plynaey od wsehodu po poludniowyeh stokach Chomia- ka i wpadający w Błotku do Baraniego. Ujście tych dwóch poto- ków do Prutea Gnilea dzieli się na kilkanaście ramion, wytwarza- jących Ay: w tej zapadłej kotlinie Bogdan. Potok wielki, którego bieg dzieli stoki południowe Siniaka e takich stoków Chomiaka. Jest to najdluzszy potok na calej tej przestrzeni stoków poludniowych, plynie po skalistyeh pro- gach i tworzy na dolnym biegu dwa wysokie wodospady. Na gór- nym jego biegu zlewaja sie do niego dwa ramiona ze Zródel wy- pływające, jedno okrąża południowe stoki Siniaka a drugie stacza się przez głęboki rozwór, dzielący Siniak od Chomiaka. Po tem E 16 JÓZEF DZIĘDZIRLEWICZ łąki na północnych podnóżach wierzchołka Chomiaka arania. Wielka połonina, rozciągająca się na wysokości większej niż 1300 m. n. p. m. pod wierzchołkiem Chomiaka po północnej stronie. Łąki te przy samych podnóżach tego szczytu prze- rywane są zaroślami karłowatych świerków a na jednem miejscu, gdzie najniżej przewija się granica kosodrzewia, wypływa z czelu- ści między skałami obfite źró Zaznaczam przy tej sposobności, że nazwa wsi ze stacyą ko- lejową Tartarów na mapach i w urzędach ruchu kolejowego i pocztowego wprowadzona jest błędna. Jak się dokładnie dowie- ` działem, nazwa ta pochodzi od tatarskiago szlaku i powinna brzmieć . Tatarów. Takie samo pochodzenie ma nazwa wierzchowiny w Ja- ` bloniey Tatarska przełęcz. ; ramieniu można przedostać się na przełęcz, po której roztaczają się ET NEE KE EE e I EE tud cM. EE Ee Sprawdzeniem oznaczenia wątpliwych dla mnie gatunków za- > jął się prof. Franciszek Klapalek w Karlinie w Czechach, znany | jako znakomity specyalista w tych rzędach owadów. = Gatunki nowe dla fauny galicyjskiej oznaczone są w tym wy- kazie gwiazdką. Inne gatunki, w poprzedzających spisach wymie- - nione jako krajowe, przytoczyłem w tym wykazie dla uzupełnienia | dawniejszych podań o porze i miejscach ich pojawu. Są to gatunki > okolicami albo ilościowo rzadkie. Niektóre gatunki mylnie podane w poprzedzających wydawnictwach sprostowalem po należytem spra- wdzeniu ich właściwej nazwy. Neuroptera. Trichoptera. Phryganeidae. Neuronia ruficrus Scop. Janów, przy stawie i przy drodze do St DV. ; — clathrata Kol. Janów, przy moczarku, 11. VI. 1 cf. Phryganea grandis L. Janów, 3. VI. — obsoleta Hag. Janów, 21. VIII. Tylko na małej przestrze przy stawisku po pniach sosen. : Limnophilidae. Grammotaulius atomarius Fab. Barania, przy źródle 5. VIL (13 m..n.. Pa; m Glyphotaelius pellucidus Retz. Janów, 2. VI. SIECIARKI 1 PRASIATNICE 17 era stigma Curt. Mikuliezyn, w lipcu s L. Barania, przy źródle, 27. VIL (1320 m. n. p. m.). E Se ML. Blotek pod Chomiakiem. 30. VI. Janów. 11. VÍ. — dispar Janów, przy moezarze na przedlesiu. Ukrvwa się w szpilkuch świerków. Ilościowo bardzo rzadki. 28. V. 1901. W ciągu lata 1905 nie jawił się. Urn ya brevipennis Curt. Zubrza koło Lwowa, przy moczaro- atym potoku, 18. IX. 1 Asynarchus coenosus Curt. Blotek 23. VII. r. paludum Kol. Przy jeziorku Niesamowitem pod Dan- cerzem na Czarnohorze w krainie kosodrzewu 2 $, 12. VIII. Równoezesnie znaleziona na kamieniu pochewka gasieniey ma ksztalt waleczkowaty, zlepiona jest z drobnych okruszyn roślinnych, przeplatanych żwirem białym i smaragdowo zie- pee lupkiem blyszezaeym sie i ezeseiami pokryw skrzy- ch chrząszczy barwy czarnej i lśniąco pas Stenoph pio alpestris Kol. Janów, przy stawisku, od 28. m do 11. VI. towarzysko. Jabłonica za Tatarowem, 10. VII. 1 Q. — millenni Klap. Oznaczył autor Fr. Klapalek. Blotek Puy ujsciu por Barani i Weredyk do Prutea 3. VII. 1 Q, 6. VIL 1 €. Skrzydła tego Kieczara są ciemno zam glone a użyłkowanie wyraźnie odróżnia się od tła ciemniejszem zabarwieniem. Podobny jest do St. infumatus Me LL— S. mil- lennii Klap. przedtem znaleziony był w górach Siedmio- grodu. — nigricornis Piet. Mikuliczyn, 15, VII. Błotek, 10. VII. Że- niec, 25. VII. Pojedynezo i rzadko natrafiany. — stellatus Curt. M Ie, VI — luctuosus Pill Bogdan, 1. VII. Magórczyk, w grotach brze- gowych, 2. VII. Błotek, 9. VII. concentricus Zett. Rodatycze koło Lwowa, w czerw s Microplerna sequaz M'L. Blotek, Sc VII. 1 9 zaleciala e światła y wieczorem w leśniczówce. ać wę nepos ML. iaa Stein). — Przy ujściu potoków: Barani i ME do Prutea i przy Podziemnym 6 i 7 X Same tylko g. Drusus discolor Ramb. Błotek, 30, VI. Barani, 16 i 20. VII. Bogdan, 18. VIL Przy wodospadzie Huk pod Howerlą na Czarno- horze w krainie kosodrzewu, 12. VIII. © o wiele częściej natrafiana od W Tatrach w znacznie większej ilości. — O MTL. otek, Bogdan; 11—18. VII. Przy Kodu sek arkach. ER a Klap. Blotek. Barani. Bogdan. Od 27. VI. do 18. VII. W dość znacznej ilości. Przedtem znany tylko z Sie- dmiogrodu. Podania dawniejsze, jakoby gatunek P. sudetica 2 Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Dział II. 18 JÓZEF DZIEDZIELEWICZ Kol. pojawial sig we wschodnich Karpatach, okazaly sie myl- i nemi. P. sudetica Kol. znana jest dotychczas z ziem polskich | tylko ze Śląska. i * Ecclisopteryx Dziędzielewiczii Klap. nov. sp. Mikuliczyn, 10 i 18. - VII. Barani, 3. VII. Blotek, 18. VII. Podawanego poprzednio - z Karpat wschodnich gatunku: guttulata Pict. w górach - tych niema, dotychczas znaleziono go tylko w Tatrach. — madida ML. Bardzo rozpowszechniony w okolicach Mikuli- ` PŁ i Tatarowa od drugiej połowy sierpnia do późnej ` es : a psorosa Kol. Blotek, przy ujściu pobocznych potoków | do Prutca, 7. X. * Chaetopteryx obscurata M'L. Blotek, 7. X. 1 Q 2 TIN meridiana M'L. Pierwotnie odszukany w Pireneach gatu- . ten jawi sig towarzysko przy potokach w blizkosei Źźró- e del na stokach Chomiaka od lipca do pierwszej polowy — września. Na Czarnohorze koło sehroniska w polskiej Ko- — śmiesce 12. VIII. Sericostomatidae. : i e timidum Hag. Błotek, od 27. VI. do 18. kar Podczas 3 chodu słońca polatuje nad droga. Q częstsza od cj. E Gotra SN Fab. Mikuliczyn, 15. VIL, 8. VIII. xm potokaeh ` — q xow 1 Silo pallipes Fab. Mikuliezyn. od 22. VII. do 8. VIII. — piceus Brau. Mikuliczyn. w lipcu i z początkiem sierpnia. Sara maculatum Foure. Mikuliezyn przy Prucie, od 1 do VIIL Wieezorem zalatuje do $wiatla do pomieszkañ Leier basalis Kol. Mikuliezyn. w pierwszych dniach sierpnia. 1 tek, od 18. VII. do !. VIII. Ukrywa się za dnia w szpil- kach drzew szpilkowych albo pod belkami mostów, zaś wie- czorem o zmierzchu polatuje. DS E Leptoceridae. * Beraea articularis Piet. W Blotku pod Chomiakiem przy źródełku 21. VI. 13 1 20. VII. bardzo m Mollanodes Zelleri ML Mikuliezyn, 1 VIII 1 4j. | Odontocerum albicorne Scop. Rozpowszechniony i liczny w okolicy Mi uliczyna, Tatarowa. Worochty. Chomiaka i Siniaka przy ` rzekach i większych potokach w końcu lipca i w sierpniu. Leptocerus commutatus M'L. Mikuliezyn, od 1. do 8. VIII. przy Pro- cie i przy potokach łąkowych w gromadkach. Przy zapo- czwarczeniu skupia się wielka ilość gąsienie do jedneg LJ SIECIARKI I PRASIATNICE 19 miejsca i ich poehewki rożkowate, z drobnego piasku uro- bione, do kamieni przyklejone, wyglądają jakby grzybko- wate narośla. Razem z L. commutatus M'K. jawią się ga- nki: aterrimus Steph. i bilineatus L Oecetis ochracea Curt. Usiada na wer un scianach Króle wskiej óry w Janowie w ciggu Hydropsychidae. Hydropsyche fulvipes Curt. Mikuliezyn. Tatarów w sierpniu — angustipennis Curt. Janów 3. i 18. VI. Wiruje w gromadkach przy asg stawu i obsiaduje krzewy i drzewka rosnące na brz — instabilis po er EE 28. VIL i 8. VIII. Wodosówke te z pstremi skrzydlam odszukalem dopiero w ostatnich la- tach we wschodnich Karpatach. * Dolophilus? sp. pokrewny z copiosus MWL zatrzymał Dr Piotr Kempny w celu dokładnego e Jawi sig przy po- tokach w okoliey Mikuliezyna w drugiej polowie lipca. T ue od triangulifera ML. Błotek pod Chomiakiem 20. VII. . VII. Dawne przytoczenia gatunku subnigra ML. są pue i wszystkie okazy dotyczące należą do gatunku triangulifera ML, co sprawdził Fr. Klapalek. Gatunek occi- italis Piet jest pospolitszym we wschodnich Karpatach. kaw conspersa n — Blotek przy moczarku źródłowym w lesie 29. VI. : e aida Curt. Mikuliezyn przy Prucie 3. VIII. * Tinodes Rostockii M'L Mikuliezyn przy pótoku Nieresnym 21. Przy strumykaeh wpadających do Żeńca 9. VIII. Po- jedynezo i tylko na pewnych miejscach. Rhyacophilidae. IA — Zett. Gatunek bardzo rozpowszeehniony w krai odnieh Karpat. Jawi sig na podgórzu od drugie ae; es w wyższej krainie górskiej przez lipiec i ezer wiec. W Błotku natrafiany w r. 1905 7. X. — fasciata Hag. Potok Grobla 23. Se Bogdan 11. VII. X. vue B 31 2* a 20 JÓZEF DZIEDZIELEWICZ Rhyacophila tristis Pict. Gatunek ten pojawia się w znacznej ilości potokach: Baranim i Bogdanie w czerwcu i w lipeu. — philopotamoides ML. Po dokladnem sprawdzeniu tego ga- tunku przekonalem sie, Ze oznaezenie niektóryeh okazów ` w zbiorach krajowyeh ze wschodnich Karpat jako hirticornis 'L polega na pomylee, spowodowanej wielkiem podobieñ- stwem tych dwóch gatunków. Philopotamoides M'L. zauwa- żany często przy potoku Baranim od 30. VI. do końca lipca. Przy potoku Grobla 23. VII. Przy górnym dopływie do Bog- — dana, na prze A dzielącej E od Chomiaka, na wy- sokości "n 200 do 1500 mtr. | scach i do Rhyacophila laevis Piet. bardzo SE Dopiero po przekonaniu sie o różnicy, zebrałem w 1905. więcej okazów R. laevis Pict przy źródełkach w Błotku od 10. do 20. VII, zaś przy źródełku spływającem do Żeńca 25. VIL 1 Miedzy ea dG, jest Q bardzo rzadką. Pier- ` wotnie znaną była ta Otwornica tylko z Francyi. Agapetus comatus Pict. Mikuliezyn przy Prucie w początku sierpnia. | * delicatulus M'L. Na belkach mostu nad Prutem w Miku liezynie od 15. VII. do 5. VIII. rzadko zauważany. (Ozna: czył Dr Piotr Kempny). 3 deer rr armatus M'L. Przy strumyku wpadajaeym do Żeńca. r 5. VII, bardzo rzadko. : Hydroptilidae. He Tr Eat. Mikuliezyn. Na belkaeh mostu nad Pru VII. Planipennia. Myrmeleontidae. MH formicarius L. Janów Bardzo nn zabarwiony d. zleeial ze sosny na przedlesiu rosnacej 11. VI. [ Hemerobiidae. Chrysopina. Chrysopa pallida Schneid. W parku miejskim we Lwowie na świer ku, 29. VIII. Przedtem odszukałem go tylko w krainie gór skiej wschodnich Karpat. $ SIECIARKI 1 PRASIATNICE 21 Chrysopa flava Scop. (vittata Br.). Zubrza kolo Lwowa 31. V. na debie. — septempunctata Wesm. W parku miejskim we Lwowie 20. V. e na przedmieściu Lwowa 22. VI. — vulgaris Schneid. i perła L. są najzwyklejszymi gatunkami, jawiacymi sig na stokach Chomiaka w ciągu lipca, zaś inne gatunki do tego rodzaju należące są w tej okolicy o tej po- rze bardzo rzadkie. Hemerobiina. Micromus paganus Vill. Błotek, na buku i2. VII. — aphidivorus Schrnk. Zubrza 8. IX. Zimnawoda koło Lwowa 13. IX. Jawi się wyłącznie na olchach (Alnus glutinosa). 3 okazy. See yz phalaenoides L. Janów 18. VÍ Jedyny, ciemniej od powye EN okaz jako odmiana. Blotek 6. VIII. Megatomia hirtus L. W Gnileu na świerkach 9. VII. bardzo rzadki. Hemerobius elegans Steph. W parku miejskim we Lwowie 20. VI. okazy na świerkach. — inconspicuus M'L. Janów, na przedlesiu na sosnach (Pinus silvestris) 18. VI. 3 okazy. Pojawia sie tylko przez kilka dni. — nitidulus Fab. (ochraceus Wesm.). Janów 2. VI. Bogdan 5 VII. Barani 31. VIL Gorgan Buraezowski 10. VII. Na drzewach szpilkowych pojedynezo natrafiany. — micans Oliv. Blotek 21. VIL Barani 31. VII. Jabloniea 21. VIL Na $wierkach i bukach natrafiany. — humuli L. var. orotypus Reut (nec Waller) Gnilee 10. VII. -—— marginatus Steph. Barania (około 1200 mtr. n. p. m.) 31. VI. na buku. Przeleez Tatarska w Jabloniey na graniey wegier- skiej, na bukach, 21. VIL Niezwykle wielkie 3 okazy. — pini Step. Mikuliezyn 26. VIL Bogdan 5. VIL Blotek 90. VIL 1. VIII. Koseiejów kolo Lwowa 12. IX. W barku miej- skim we Lwowie 29. VII. Czesto natrafiany na drzewach szpilkowych, najezesciej na $wierkach. — atrifrons ML. W parku stryjskim we Lwowie 9 i 14. VI. na modrzewiach (Pinus larix) — nervosus Fab. W parku miejskim we Lwowie 20. VII. W Zu- sel Brzuchowicach i Bialohorszezy koło Lwowa 7, 17 i 31. w pierwszem; 29. VIII., 8. i 12. IX. w drugiem pokoleniu. — concinnus Steph. Janów 21. VIL Na sosnach rza — limbatellus Zett. Janów 9 i 18. VI. Blotek 20. VII. "Przełęcz Tatarska przy granicy węgierskiej koło rg zwanej ser- pentyną, 21. VII. parku miejskim we Lwowie 3. IX. — quadrifasciatus Reut. (Mortoni M'L.). W opisowi i w par- ku stryjskim koło Lwowa od 4. do 20. VI. na modrzewiach. 22 JÓZEF DZIEDZIELE WICH Blotek od 27. VI. do 20. VII. Barani 17. VII. na $wierkaeh ` pojedynezo i rzadko natrafiany. Coniopterygidae. Gatunki krajowe do tej rodziny nalezace zostana nalezycie odróznione i oznaezone po wydaniu monografii przez specyaliste Dra Günthera Enderleina w Berlinie. Coniopteryx lactea Wesm. Przełęcz Tatarska przy granicy węgier- skiej, na świerkach 7. i 23. VII — psociformis Curt. według Dra G. Enderleina nalezy do ro- i dzaju Conventzia i jest gatunkiem pineticola Enderl. W po- wyżej przy lactea podanej miejscowości 14. VII. Sialidae. Sialis lutaria L. Janów przy stawie 28. V. — fuliginosa Piet. Blotek 3. VII. Raphidia notata Fabr. (media Burm.) Przełęcz Tatarska przy gra- nicy węgierskiej koło drogi serpentyny 7. VII. 2 Q. Przy potoku Baranim 9. VII. 1 Pihy koło Tatarowa 28. VIL 1 Q z głową całą rudawo czerwoną, czem różni sie - od typowych okazów, które mają głowę smołowo czarną - z rudawą strzałką przez środek wierzchu głowy, ciągnącą © się od okolicy czoła do przedtułowia. Wszystkie te okazy ` zebrane na świerkach. Barania przy źródle (około 1300 mtr. © . m) 3. VIII. 1 Ọ usiadła na gałązce kosodrzewia. n. p — affinis Schneid. (flavipes Steph.) W Gnilcu na świerkach 26. VI. od 1. do 26. VIL kilka okazów, Q częściej natrafia- ` — laticeps Wallgr. Brzuchowiee koło Lwowa w czerwcu 1 © (zebrał E. Schechtel). Bardzo rzadki gatunek. — Ratzeburgi Br. W Mikuliczynie 2 VIII. 1 Q (zebrał Dr Antoni Łomnieki). Phacoptera. * Panorpa caucasica Sel. W okolicy Mikuliczyna 22. VII. 1 © Przed i edtem znaną była tylko z Mingrelii. Oznaezyl Fr. Kla- - valek. Z powodu wielkiego podobieństwa do germanica L. (montana Br.) nie zwróciła mojej szezególnej uwagi i nie sta ralem się dlatego zebrać więcej okazów zwłaszcza g, które | w oznaczeniu tego rodzaju są ważniejszą od © podstawą. SIECIARKI I PRASIATNICE 23 Archiptera. Ephemeridae. * Caenis dimidiata Steph. Nad pom Jabłonica między Jabłonieą a Błotkiem 21. VII. Gromadnie. — ha lterata Fab. Janów, przy mie SAS, NL Cloton "wód Miill. Mikuliczyn 30. VII. * Habrophlebia lauta Br. ML. bryka cinctus Piet.) Mikuli- czyn 30. VI, 15. i 21 VII. romadkach. - Leptophlebia marginata L. gene 17 i22. V. * Ephemerella ignita Poda. Mikuliczyn 28. VII. W gromadkach e w małej ilości. Oznaczył Fr. Klapalek. Daétis Rhodan Piet. Janów : aem binoculatus L. Janów 3. VI. Towarzysko przy stawie. Hhitrogema semicolorata Eat. Błotek. W Jabloniey na przełęczy Tatar- skiej około połowy lipca w największej ilości pląsa nad po- tokami i drogami. Jawi się od lipea do późnej jesieni. W Błotku pod Chomiakiem odmiana z bardzo ciemnemi, zło- cisto żółtemi, przy nasadzie zabarwionemi skrzydłami. Naj- później w r. 1905 zauważana w Blotku 7. X. * — gorganica Klap. nov. sp. Oznaezyl Fr. Klapalek i ogłosi opis tego nowego gatunku. który spostrzegalem towarzysko: przy otoku Baranim 10. VIL W blizkości źródła na Baraniej (około 1300 mtr. n. p. m.) 27. VIL. gdzie pląsało więcej okazów nad kosodrzewiem, rosnącym około gó strumyka, ływającego ze źródła. Przy Bogdanie 18. VII Epeorus assimilis Eat. Rozpowszechniona Jętka w okolicy Mikuli- atarowa i w Gnileu przy Prucie i pobocznych jego większych potokach a głównie przy Pruteu w Tatarowie, gdzie przy końcu lipca unosi się nad gościńcem podczas za- chodu słońca towarzysko wraz z rzadziej od niej latającą Ephemera danica Miill. Od drugiej połowy lipca po pierwsze dni sierpnia. * Ecdyurus subalpinus Klap. nov. sp. Opisze Fr. Klapalek. Spostrze- gałem ją w Gnileu przy potoku Podziemnym i przy nastę- pnym strumyku, wpadającym wyżej do Prutca, tudżież przy dopływie do potoku sec kolo Mikuliezyna od 18. VII. ? sp. subimago. W een w lipeu. Psocidae. Amphigerontia pep Latr. W parku miejskim we Lwowie 20. VI. i wrześniu i październiku na świerkach często na- 24 JÓZEF DZI!EDZIELEW)OZ ważony. Blotek, Gnilec; od końca lipca po czas niezbadany zewach szpil owych często natrafiany. Amphigerontia fasciata Fab. Janów, na korze pni sosen 12. VII. nej ilości. Psocus A L. (Różni się od major tem, że pierwszy ma a ze znamieniem niewyraźnie ciemno zamglone, zaś drugi wyraźnie ciemno smugowane). Przy potoku Podziemnym na brzegu boru 23. VIL Kulparków koło „sdb 2. VL — nebulosus Steph. Zubrza koło Lwowa 8. IX. dębach. | Stenopsocus Lachłani Kolbe. Barania i na stożku mii 8. VUL: 3 na kosodrzewiu i na bukach. — immaculatus St. Blotek. Przełęcz Tatarska na granicy wegier- ` skiej. Na świerkach i bukach najczęściej natrafiany od 10. do 31. VII. Na stożku Chomiaka na kosodrzewiu 3. VIII. Holoneuria unipunctata Müll. W parku stryjskim we Lwowie 9. VI. na modrzewiach. W Błotku w ciągu lipea. Na najwyższem stanowisku na szczycie Chomiaka (1544 mtr. n. p. m.) kilka $ geng? biegalo na glazach 31. VIL Rzadkie bezskrzydle Q fiałem na zeschłych gałęziach świerków. ios pinowe Kolbe. W parku miejskim we Lwowie 22. VI. W okolicy Mikuliczyna 26. VII. Janów, na dębach 21 i 29. VIII. — hyalinus St. Na bukach w lasach około połoniny Bar rzadko rosnących na w nad 1000 mtr. n. p. 1. VIL i 3. VIII 5 okazó Philotarsus Jlaviceps St. Rad w ciągu sierpnia 1905 na stokach iaka. "m eem L. W ren? ilości pojawił się w leśniczówce a Błotku przy końcu lipca Caecilius See ML. W Blotku. Na przełęczy Tatarskiej przy ranicy węgierskiej 21. VIL, 1. VIII. Na stożku Chomi aka ` w krainie kosodrzewia. 3. VIII. Pojedynezo. — piceus Kolbe. W Blotku na przedlesiach 1. VIIL Na przed- lesiu Baraniej 3. VIH. p J aa phaeopterus Steph. Blotek 19. VII. Gnilec na przedlesiu E. VIII. Zauwazam, że w ciągu posusznego lata 1905 poja- | in sie o wiele mniej ie (Psocidae) w porównaniu do 4 á A innych la Plecoptera. * Taeniopteryx seticornis Klap. Oznaezyl Fr. Klapalek. W Blotku — rzy ujściu potoków do Prutea 10.i 29. VI. Bogdan 1. VII. 2 * Leuctra digitata Kemp. Na stokach Buraczowskiego Gorganu 13. VIL SIECIARKI 1 PRASIATNICE 25 * Leuctra armata Kemp. Mikuliezyn 20. VII. Chomiak 9. i 20. VII. Przy źródłach. * — 2 Mortoni Kemp. Chomiak 15. VII. | Nemura variegata Oliv. W Błotku przy potokach w ciągu lipca często natrafiana, — nov. sp. najbliżej spokrewniona z marginata Piet. Przy sa- mem źródle na Baraniej po kosodrzewiu 31. VII. Nie zwró- ciwszy szczególnej uwagi zebrałem tylko 1 okaz a do opisu trzeba więcej okazów. (Oznaezyl Fr. Klapalek.) lsopteryc torrentium Piet. Błotek. Podziemny. Bogdan. Od 5. VII. do 1. VIII. * Uloroperla: sudetica Kol. Klapalek odróżnił okazy do tego gatunku należące od rivulorum Pict, ponieważ nie byłem pewny w na- leżytem odróżnieniu. W Jablo oniey przy potokach ECH wzgórzami. W Blotku. Przy Bogdanie. Od 5. do 18. VII. zauważan * Arcynopteryx carpathica Klap. Nowy ten gatunek w literaturze * oznaczył Fr. Klapalek. Zauwazalem go dość często przy po- toku Baranim od 26. VI. do 9. VII. Przy Bogdanie 5. VII 3 z przykróconemi skrzydłami jest liczniejszy od szeroko- skrzydłej * Dictyopteryz intricata Piet. Oznaezyl Fr. Klapalek. 5, 11 i 18 VIL. przy potoku Bogdanie w górnym jego biegu. 11. VII. na- trafiłem na kolonię złożoną z kilkunastu okazów łażących pe glazach, za mojem zbliżeniem kryły się w szparach między rumowiskiem Perla maxima Scop. Mikuliczyn 10. i 28. VI. Pojedynezo. — abdominalis Burm. Mikuliezyn 15. VII. Odonata. Rodziny tej nie uwzglednialem w ciagu lat 1904 i 1905 tak jak w poprzedzających latach, ponieważ nie nadarzyło mi się za- uwazyé we wschodnich Karpatach gatunków nowych. Spis motyli zebranych w powiecie stryjskim podal Jul. br. Brunicki. Czesé I. Spis ten obeimuje wylaeznie gatunki i odmiany przezemnie złowione, lub otrzymane żywe od osób wiarogodnych, wreszcie wy- - chowane z gąsienic i poczwarek znalezionych osobiście, albo też | przez wiarogodne osoby. A rzeważna część pochodzi naturalnie z terenu najdostępniej- — szego dla mnie, to jest z najbliższej okolicy Podhorzee (opisanej - już w tomie 23-im Sprawozdań Komisyi fizyograficznej w r. 1889 ` przy sposobności podawania spisu ptaków z tutejszej okolicy), która + w ostatnich latach o tyle się zmieniła, iż część lasów starych wy- rąbano i zamieniono na młode kultury, część zaś zbyt mokrych > łąk i innych gruntów osuszono, odejmując tem samem warunki - bytu dla wielu gatunków lubujących się czy to w starodrzewiu, — czy też w mokrych, ba nawet bagnistych miejscach. Corocznie w porze wiosennej i letniej robię wycieczki w oko- a lice górskie powiatu stryjskiego, i tu korzystając z uprzejmość! - mego przyjaciela, $. p. W. A. Schmidta, współwłaściciela rozległych > dóbr skolskich (który ogromne zasługi położył około podniesiema ` kultury i zamożności części górskiej pow. stryjskiego) 1 tamtejszego dyrektora lasów p. Ad. Weissbacha, mogłem dotrzeć w trudno do- stępne głębie lasów, zresztą mało zbadane pod względem faunistyki. ` my, jakie posiadam i wymieniam w spisie, są w największej - części lowione przy pomocy silnej lampy elektrycznej. umieszczonej | na wysoko nad poziomem równiny Stryja leżącym balkonie domu; lampa ta rzuca silne światło i zwabia nieraz setki okazów, zwla- SPIS MOTYLI 21 szcza W ciepłe noce letnie przed burzą lub deszczem. Jestem prze- onany, iż światło tej lampy widoczne jest aż po góry mikołajow- skie, bagniste okolice Medenie i aż po Beskidy stryjskie i skolskie. Skutkiem tego dużo mam gatunków, które z pewnością nie na mo- jem ściśle terytoryum, t. j. nie w samym powiecie stryjskim się wychowały; ponieważ jednak u mnie zostały złowione, przeto je wymieniam i wykazuję, gdyż de facto zwierzę nie zna granie po- wiatu, zakreślonych dowolnie przez człowieka. Nie mam ani biblioteki obfitej uo perse, ani do mej dyspozyeyi zbioru porównawezego, oznaezylem tez sam tylko mala ilość gatunków lub odmian najpospolitszych i scitum And s do oznaczenia, resztę raczył oznaczyć a całość skontrolować p. prof. Dr. Stanisław Klemensiewicz, któremu oprócz tego zawdzięczam wiele cennych uwag. Uważam to za mój obowiązek podnieść to na tem miejscu, gdyż tylko uprzejmości p. Klemensiewicza za- wdzięczam możliwość podania teraz dokładnego spisu części zebra- nych tu motyli, oraz wypowiedzenia nadziei, iż dalsze rodziny zdo- łam przy Jego pomocy uporządkować i podać tu do wiadomości w latach następnych. kład cały zbioru mego i spisu opiera się na katalogu Stau- dingera i Rebela (Catalog der Lepidopteren des palaeartctischen Faunengebietes von O. Staudinger und H. Rebel, III Auf. Berlin 1901), numery też podane w nawiasie po nazwie gatunków odnoszą się do tego katalogu. tunki i odmiany, zebrane przeze mnie pierwszego w Gali- cyi oznaczam gwiazdką (*). Trzy z nich, mianowicie Arsil. Albove- nosa Góze, Agrotis Strigula Thnbg. i Tapin. Fulva Hb. podał już w swej pracy Dr. S. Klemensiewicz (Sprawozd. Kom. fiz. T. XL.) na podstawie okazów przeze mnie znalezionych. W Podhorcach obok Stryja, w październiku 1907 r. Papilionidae. Papilio (L.) Latr. 1. Podalirius L. cl W maju i czerwcu, rzadki; nie każdego roku widywany. W jesieni 1905 znalazłem dorosłe gąsienice na Prunus Myrobalana L. Z deh wylęgły mi się w końcu maja 1906 motyle zupełnie normalne. 2. Machaon L. (4) Znacznie pospolitszy od poprzedniego, na iąkach, pastwiskach, ugorach, w lipcu zwykły. Znalazłem 5. V. okaz znacznie mniejszy od normalnych; 17. VII. na szczycie góry Pa- rażki złapany okaz znacznie mniejszy od normalnego. 28 JULIAN BRUNICK1 Parnassius Latr. 3. Mnemosyne L. (36) W pierwszej połowie czerwca pospolity na łąkach zwłaszcza leśnych; 5. VII. złapane na Magórze okazy mniejsze od typu nizinnego. Pieridae. Aporia Hb. 4. Crataegi L. (38) W ezerweu zwykle pospolity; nieraz bar- a dzo pospolity, wówczas gąsienica wyrządza dotkliwe szkody w sa- — dach. Powinien być tępiony. Pieris Schrk. 5. Brassicae L. (45) Zwykle w dwóch pokoleniach, w maju -— i początku czerwca, następnie w sierpniu. Gąsienica wyrządza do- . tkliwe szkody, ogryzajac nieraz do szezętu kapusty. Powinien być eizo 6. Rapae L. (48) Rzadszy od poprzednich, w ciągu sierpnia, > 28. VIII. na Zełeminie. E 1. Napi L. (52) Pospolity, występuje w dwóch pokoleniach, — znacznie mniejszej wiosennej 1 większej letniej (gen. aest. Napaeae), E. pierwsza w połowie i początku maja, druga przez cały sierpień. Euchloé Hb. 8. Cardamines L. (69) Przez miesiąc maj, cj SE er, i eze sto na wilgotnych łąkach po kilkanaście widywane, Q na miast tylko raz znalazlem w Jamielnicy 14. V. na mokrej łące na a rzu nad rzeka Stryjem, 3. VL 1907 znowu 1 Q na tem miejscu. - Nawet w locie można ja rozróżnić od podobnych zresztą pozornie ` Pieris Napi, gdyż zielony spód skrzydeł zaraz w oko wpada. E Leptidia Billb. 9. Sinapis L. (81) W poezatku maja pospolity; potem wa w sierpniu, lecz nie częsty. Colias (F.) Leach. 10. Hyale L. (98) Od końca lipca do drugiej połowy sierpnia, czasem do końca sierpnia, na polach i ugorach pospolity; widywa- łem go jeszcze w październiku w ciepłe dnie. SPIS MOTYLI 29 Gonopteryx Meach. 11. Hhamni L. (124) Na wiosnę bardzo pospolity, nieraz po- jawia sig w ciepłe dnie już w początkach marca. Jesienią mniej częsty, lata do listopada. Nymphalidae. Nymphalinae. Apatura F. 12. Iris L. (131) Dosyé ezesty, zwlaszeza na wilgotnych dro- gach leśnych; siada chętnie w południe na mokrych miejscach, na odchodach zwierząt i ludzi, a nawet na ścierwie. 22. VI. 1906 okazy świeżo wylęgłe, zresztą zwykle dopiero między 5. a 12. VII. 13. Ilia Schiff. (132) Częsty i zwykle wspólnie z poprzednim latający w lesie na o do słońca wystawionych; zresztą jak poprzedni między 5. a — llia e Ze v.) ps Schiff. (132 b) Rzadki, między Ilia wmieszany L Limenitis F. 14. Populi L. (136) Widzialem i zlowilem dwie, nieco zlatane QU. d 17 VIL 1904 na lace wsród lasów na Korczankach pod Parazka. Na dolach kolo Stryja nigdzie nie spotkalem tego gatunku. az dopiero 13. VI. 1907 zlowilem 2 Q w Podhorcach “pod lasem. Neptis F. 15. Lucilla F. (144) Jedyny okaz zlapany w Podhorcach 20. lub 21. VL 1906 w mej Dice cual lekko uszkodzony, niezlata- ny; prawdopodobnie gasienica wykarmila sie na krzewach w szkólee i rozwinęła szczęśliwie. Sam nigdzie nie spotkałem tego motyla. Pyrameis Hb. 16. Atalanta L. (152) Częsty w lipeu, normalny w sierpniu. do PM Lubi siadać w sadach na gnijące jabłka. m zimuje. Cardui L. (154) W czerwcu dosyé czesty na lakach, ugo- rach i Me w pobliżu większych grup rośliny, na której żyje gąsienica. Nadzwyczaj ostrożny w porównaniu do innych. Vanessa F. 18. Io L. (156) Częsty na hrzegach lasów w lecie, bywa na wiosnę i dosyć późno w jesieni. Złowiłem 1 okaz w górskiej wsi Tysowiec 18. VII. 1904. 30 JULIAN BRUNICKI 19. Urticae L. (157) Pospolity wszędzie, na wiosnę i w lecie, oraz w jesieni, gdzie tylko rośnie pokrzywa. Jeden okaz złowiony : VIL na Magórze, tak mały, iż prawie mogę go uważać za 0. (at ab 2 Urticoides F. d. NS należącą do fauny południowo WS . Xanthomelas Esp. (160) Znalazlem w maju 1906 cale ista już dorosłych gąsienice na brzegu lasu na Salix capraea; z h nich wychowane wszystkie okazy, jakie mam, wylegly sie ` w czerwcu, bardzo dobrze. Zresztą nie spotkałem go nigdy na wolności. 21. Polychloros L. (161) Bardzo pospolity w drugiej połowie lata i w jesieni; lubi zalatywać do mieszkań i tu zimować. u- tym 1906 w dnie pe widzialem go latajacego na dobrze ogrza- nem miejscu w ogro 22. Antiopa E (163) Nie corocznie częsty; w czerwcu 1905 w Slawsku przy drodze na łące porosłej drzewami, zresztą w je- sieni w rzadkich lasach i przezimowany w kwietniu w tych samych położeniach spotykany. Polygonia Hb. 23. C-album L. (166) Pospolity na łąkach leśnych. 1906 złowiłem okaz zupełnie typowy gen. aest. (Hutchinsonii Sei A zbyt dobrze utrzymany, by to był okaz przezimowany, zwłaszcza iż wiosna 1906 była niezwykle wczesną. Araschnia Hb. 24. Levana L. (169) Na bso: bardzo pospolity, zwłaszcza na brzegach lasów, głównie w maj E — Levana ab. Porima O O. (169 a) Tylko jeden okaz z Bere- - zniey 32. VIL. 1904, nie zupełnie typowy i nie świetny; białe pla- my silnie zabarwione żółto, natomiast rysunek w kącie wewnętrznym ` przedn. "nad nie wyraźny. Lev — na gen. aest. Prorsa L. (169 b) Od drugiej połowy | lipea do Poly sierpnia pospolity; bywa jeszcze później do pa- Zdziernika. Melitaea F. 25. Maturna L. (172) Tylko pojedyńczo spotykalem w lasach | na łąkach w pierwszej R czerwca. Może mniej zmienny ga- ` tunek od innych następn 26. Aurinia Rott. (175) Rzadki gatunek znaleziony w polo- ` wie czerwca; mam też okaz z lat dawniejszych, mniejszych rozmia- Obth. : rów i cokolwiek przypominający forme lberica 21. Athalia Rott. (191) Pojedyńczo znajdywana, międz VI zy 2.VL a 17. VIL W Kruszelniey (na stokaeh Parazki) degen 2. Vl; SPIS MOTYLI 31 27. VI. znalazłem w Korczynie okaz przypominający cokolwiek pea forme v. Berisali Rühl Athalia ab. Corythalia Hb. (191 a) W dwóch egz. znale- ziona, w Korczynie 17. VIL i w Kruszelnicy 2. 8. Aurelia Nick. (192) v E or W dawniej- szych latach w Podhorcach znalezi 29. Dictynna Esp. (195) PREEN Se ech kolo Podho- rzec, również w Kruszelnicy, w połowie czerwca Argynnis F. 30. Selene Schiff. (204) Pospolity gatunek, pojawia się w pierw- szej generacyi w bred ezerwca, nastepnie w drugiej generaeyi w drugiej polowie sierpni 81. Euphrosyne L. (208) Rzadki gatunek; znalazłem w czasie między 6. a 15. V. 1903 w Podhorcach trzy egzemplarze. 32. Laos L. (225) W kwietniu i maju dosyé rzadko spo- tykana, natomiast w lipcu, sierpniu a zwłaszcza we wrześniu po- spolita. 33. Aglaja L. (230) W początku lipca często spotykany ga- tunek na dołach; również w Ławocznem i na Magórze 34. Niobe L. (231) pies spotykany gatunek w połowie i w końcu lipca, w Libochorze 1. VI kłania się łatwo do melanizmu. czego dowodem złowionych kilka, i często spotykanych okazów. — Niobe ab. Eris Meig. (231 b) Często spotykana i złow 5. VII. w Podhorcach, 17. VII. w Korczynie, 1. VIII w Lido put 28. VIII. na górze Zełemin koło Skolego. Adippe L. (232) Rzadsza od Biwak 4. VII. w Pod- Lë 1 20. . w Bereznicy na łąkach u brzegów lasu. 36. Laodice Pallas. (234) Alec i ezesto lowiony gatunek, w czasie między końcem lipca a połową sierpnia na łąkach leśnych, zwłaszcza na kwiatach ostów itp. wraz z Arg. Paphia. 37. Paphia L. (237) Prawie pospolity Game w drugiej po- lowie lipca do drugiej polowy sierpnia, chociaz widywalem okaz jeszcze we wrześniu; lata w skwarne dnie na łąkach leśnych. Skłonny do zmian melanistycznych, m. i. mam 7 w Podhorcach 15. VII. 1905 złowionego, u którego plamy na tylnych skrzydłach są podobnie rozszerzone, jak na przednich u normalnych okazów; pasy srebrne spodu tylnych skrzydeł zlane razem w plamę od strony nasady skrzydeł, brzeg silnie różowy. Satyrinae. Melanargia Meig. 38. Galathea L. (246) W drugiej połowie = i początku sierpnia pospolita po łąkach leśnych, na polach itd 32 JULIAN BRUNICKI Erebia Dalm. 39. Medusa F. (277) Od końca maja do połowy czerwca na- der pospolita; w górach np. w Korezynie jeszcze w drugiej poło- | wie czerwca. j - Medusa b) var. Hippomedusa O. (277 b) Meissn. Mam tylko | jeden Lola zlowiony 1. VI. 1 = w Kruszelniey na stokach Parażki. ` 40. Goante Esp. (290) W sierpniu; w lasach na dołach rzadki, - w górach o wiele częściej widywany np. na Zeleminie, na Tro- 1 ścianie E 41. Eu uryale Esp. (301) Złowiłem 1. VIL 1903 parę na Tro- - — zresztą nie spotkałem nigdzie 1 2. Ligea L. (302) Na lakach leśnych, na dołach rzadka; zna- : e raz ladny okaz w Bereznicy 4. VII; natomiast w górach | : w końcu lipca i początku dignum pospolita Ę — Ligeu var. Adyte Hb. (302 a) W lipeu wcale nie rzadki S E E EE w tych samych położeniach. gdzie znalazłem typowe okazy. Satyrus (Latr.) Westw. 3. Dryas Se. (381) Rzadko widywany w lasach na me E 20. VIL a 19, VIII. E 8 d Pararge Hb. ; 44. Egeria v. Egerides Stgr. (385 a) 7. VII. 1907 w Skolen i : w lesie dosyć rzadkim jodłowym pod Korczanką dwa okazy U dosyć zlatane. 3 45. Megera L. (390) W sierpniu pospolity motyl; w We widzialem kolo ogrodu w Podhorcach przez pare dni pa okaz E w cieple dnie kwietniowe. E 46. Maera L. (392) W lipeu na lakach i w lasach górskiej | na dołach nigdzie nie spotykany. 3 47. Achine Se. (394) W ezerweu pospolity gatunek. : 3 1 Aphantopus Wallgr. 18. Hyperantus L. (401) Przez cały lipiec i SAM nader pospolity motyl, zaa, tak samo w sierpniu — lecz rzadko — w górach za Skolem, np. na Zełeminie, w Libochorze id. e Epinephele Hb. 49. Jurtina L. ak Pospolity wszędzie na dołach od koea czerwca do połowy li T SPIS MOTYLI 33 Coenonympha Hb. 50. Hero L. (426) W ezerweu, zwlaszeza w pierwszej polowie, ezesty gatunek przewaznie po lakach mokrych; mam w zbiorze okazy zupelnie pozbawione plam na skrzydlach obok okazu z sil- nemi plamami na ape skrzydlach i z jedna, a u drugiego dwoma plamami na przedni 51. Iphis Sehiff (427) Na dołach spotykany na łąkach w maju i w lipeu, w górach w końcu czerwca, początku lipca oraz nawet 28. VIII. na Zełeminie. Mam kilka typów co do wydatności piain nà skrzydłach. — Iphis ab. Anaxagoras Ten KE a) Jeden tylko egzem- plarz ze ' Skole o, złowiony 17. VII. 52. Pamphilus L (440) Na Molares lakach pospolity, w po- łowie czerwca oraz końcu *jerpnia. Również na Korczankach koło Skolego 21. 53. Tiphon Rott. (443) W połowie lipca często widywany mo- tyl na dołach; w Ławocznem znaleziony 2. VI., na Trościanie 7. VIII. — Ti iphon v. Philoxenus Esp. (448 a) W czerwcu i w lipcu w lesie w Podhorcach widywana odmiana. Erycinidae. Nemeobius Stph. 54. Lucina L. (451) D. 5 czerwca 1907 w Jamelnicy, na łące porosłej krzakami nad brzegiem Stryja; widziałem tylko jeden okaz zupełnie zlatany i pare dosyé świeżo wylegla in copula, i te zło- wiłem; może bylaby wiecej, dont deszez eier? przeszkodzil dal- szemu szukani Lycaenidae. Thecla F. 59. W album Knoch. (461) Jedyny mój okaz i to silnie zla- tany złowiłem 28. VIII. prawie na szczycie góry Zelemin na zrę- bie leśnym 56. Ticis Esp. (464) W lasach dębowych na dołach w lipcu dosyć często spotykany gatune Callophrys Billb. 57. Rubi L. (476) O wiele rzadziej łowiony, niż właściwie się znachodzi, gdyż ciemna barwa z wierzchu a zielona spodu skrzy- deł chroni go doskonale przed okiem łowca. Na mokrych łąkach i niedaleko od nich w końcu maja do połowy czerwca. Spraw. Kow. fiayogr. T. XLII. Dział II. 3 34 JULIAN BRUNICKI Zephyrus Dalm. 58. Quercus L. (482) Rzadki, w lipcu i do połowy sierpnia, w lasae 59. Betulae L. (492) Rzadki w lasach, zwykle w końcu ezerwea, lecz złowiłem okaz wcale niezły w kokod września. Chrysophanus Hb. 60. Virgaureae L. (500) Jedyny okaz złowiłem w Strzałkowie na zai lasu, wśród zbóż dojrzewających 16. VIL; była to ładna 9. 2 Dispar Hw. (508) Rzadki; mam (cj złowione na brzegu lasu w "baden czerwca i pierwszej połowie lipca, które niczem nie różnią | się od darin glównej. var. Rutilus Wernb. (508 a) Rzadki; Meses. go na en wą od końca Yes do początku sierpni | A 2. Hippotho? L. (510) W drugiej połowie czerwca niezbyt rzadki. 3. Alciphron Rott. (511) Jedyny okaz znalazłem 30. VI. 1906 bie w Tuchli, na zrębie leśnym nad Kolonią wakacyjną. 64. Dier L L. (512) Pospolity w ezerweu oraz w drugiej ge- ghe w Fu ej polowie sierpnia 5. Dorilis. Hufn. (513) W sierpniu pospolity; 1907 w po- di listopada widziany w ogrodzie w Podhorcach. Lycaena F. 66. Argiades Pall. (540) Stosunkowo rzadki, w drugiej polo- wie See na polach, lakach itp. Argiades gen. vern. dtu ud T (540 e) Mam tylko dd O w Podhorcach 10, 22. 67. Astrarche Bgstr. (589) Zdaje żę AP Se gdyz mam tylko jedne © złowioną w Podhorcach 4. VIII. 68. Eumedon Esp. (592) W Bereżnicy na heal lesnyeh wil- gotnych około pierwszej połowy lipca niezbyt rzadki. Mam w zbio- — rze jeden okaz bardzo podobny do ab. Speveri Husz., drugi taki | sam dałem p. prof. Dr. Klemensiewiczowi; oba złowione w okolicy - Podhorzec. Opis podał w piątym Przyczynku w r. 1905 (Sprawo- — zdanie Kom. Fiz.) Dr. Klemensiewiez, więc go nie powtarzam. — 69. Icarus Rott. (604) W połowie czerwca a zwłaszcza w sier- — pniu nader pospolity, siada chętnie na wilgotnych miejscach, na — drogach, po łąkach 1 lasach. — lcarus ab. Caerulea Fuchs. (604 b) W Podhorcach złowi- — łem 10. VI. jednę 2. E Icarus zdaje się podlega nader łatwo zmienności, mam 1 bowiem rozmaite okazy zbliżone np. do /carinus, do v. Persica itd. ; A SPIS MOTYLI 35 najduję go w końcu czerwca, czasem już w drugiej połowie po leśnych łąkach 12. Alcon F. (644) Rzadki na mokrych łąkach i ugorach w lipcu. E Euphemus Hb. (645) Rzadki, glównie na lakach; w Kru- szelnicy znalazlem go juz 21. VL, na Magórze 5. VIL, w Podhor- each 24. VII. 14. Arion L. (646) Rzadki, koło Podhorzec na leśnych łąkach około połowy lipca, na Magórze już 5. VII. W roku 1906, w któ- rym wszystkie gatunki o wiele weześniej się pojawiały niż nor- malnie, złowiłem go już 29. VI. w Podhorcach. 15. Arcas Rott. (648) Rzadki; mam tylko jednego (j z Pod- horzec 10. VII. i 2 © z 19. VIIL Cyaniris Dalm. 16. Argiolus L. (650) Nie częsty, w maju i ezerweu łowiony na dołach. — Argiolus gen. aest. Parvipuncta Fuchs. (650 a) Rzadszy, w pierwszej połowie lipca na łąkach leśnych. Hesperiidae. Pamphila (F.) Wats. Ti. Palaemon Pall. (653) Pospolity w lasach, na łąkach i dro- gach w maju, głównie w czerweu, bywa jeszcze w lipeu. 18. Silvius Knoch. (654) Widziałem i złowiłem raz jeden tylko okaz (j a to 12. VI. 1904 w Podhorcach w lesie. Adopaea (Billb.) Wats. 19. Thaumas Hufn. (662) Częsty na łąkach leśnych od połowy lipea do połowy sierpnia. Augiades (Hb.) Wats. 80. Comma L. (670) Po łąkach leśnych, nieraz i dalej od lasu, w dnie bardzo gorące, między końcem czerwca a połową sierpnia. Bardzo skłonny do odmian, utrudniających niezmiernie odróżnienie od następnego. 36 JULIAN BRUNICKI 81. Sylvanus Esp. (671) W połowie ezerwea nierzadki, nieraz nawet w małych gromadkach na łąkach leśnych. Carcharodus (Hb.) Wats. : 82. Altheae Hb. (687) Nie rzadki w pierwszej polowie lipea, leez nie latwy do zlowienla. Hesperia (F.) Wats. 83. Malvae L. (709) Dosyć częsty w lasach, na łączkach, 2 w maju i w pierwszej połowie czerwca. Pokolenia letniego nie spo- tkałem. Bywa, choć rzadko, w górach; znalazłem go w Jamelniey. „ Thanaos B. 84. Tages L. (1 13): Rzadki; w maju i poezatku czerwca na | h i łąkach w pobliżu lasów, w Podhorcach. Sphingidae. Acherontia O. 4 85. Atropos L. (717) We wrześniu prawie corocznie w poje- dyńczych okazach; do lampy zwłaszcza nader łatwo przylatuje, nie znalazłem jednak nigdy gąsienicy ani nie słyszałem, by tu kto w okolicy ją znalazł. Prawdopodobnie przylatuje, ale nie mnoży się. — | Smerinthus Latr. 86. Populi L. (125) Nie. rzadki, przy lampie łowiony, zarówno w maju, jak w początku sierpnia. 87. Ocellata L. (126) Częsty, nawet w niektóre lata pospolity; gąsienica występuje nieraz szkodliwie na młodych jabłoniach; lata około połowy czerwca, nieraz w sierpniu jeszcze widuję, gdy około — 10—11 w nocy przybliża się do lampy. Z gąsienicy wychowałem wiele okazów, ale tylko normalnych. Dilina Dalm. pi 88. Tiliae L. (130) Nie rzadka w maju i czerwcu, ubarwienia — nader zmiennego co do odcienia. a nawet rysunku, gdyż mam Ge zbliżające się do * ab. Maculata Wllgr., u której pręga na przednie skrzydłach przerwana tworzy dwie plamy. — Tiliae ab. Brunnescens Stgr. (780 a) Przy lampie w poło- wie maja. Okazy zbliżone do ab. Maculata, z ubarwieniem zupełnie ` żółto brunatnem, u jednego okazu nawet z odcieniem różowawym. © A A d SERRE Bee EE s E ER Ee E NEE 3PIS MOTYLI 31 Daphnis Hb. *89. Neri L. (133) Mam tylko jeden okaz tej dla Galicyi nowej ćmy. niestety zupełnie starty i zlatany, ale tylko słabo uszko- dzony na skrzydle przedniem. Złowiłem go przy lampie 27. VII. 1906, przy wietrze zachodnim, około godziny 9!/7. Ma lot zupełnie odmienny od lotu pokrewnych wielkich. jak Sphinx ligustri lub Protoparce convolvuli, tak, iż zaraz w locie miałem podejrzenie na coś odmiennego od znanych mi gatunków. Nie wykluczam możliw ści, iż okaz ten albp zapędzony silnemi burzami poprzednich dii dostal sig aZ w moje okolice, albo tez ze wzgledu na silne starcie skrzydeł i tułowia, ze dostał się burzami pedzony na Węgry, i to do wagonu osobowego, kursującego między Pesztem a Lwowem, gdzie wieczór zaczął do światła lampy przedziału się dobijać, a pa- sażer jakiś, uważając go za nietoperza, wyrzucił lub otworzywszy wentylacye boczną. górną wypuścił. Na ten bądź co bądź śmiały i ryzykowny domysł naprowadza mnie ta okoliczność, iż pociąg ze dzinie 9. wieczór, i że w Stryju właśnie zapalają w lecie lampy po przedziałach. Światło zaś lampy elektrycznej, której używam do łowienia, jest tak silne, iż zupełnie dobrze je widać z znacznie większego oddalenia i że zwabia gatunki, bezwarunkowo obce oko- licom Stryja i Podhor Mimo Locus pu na skrzydlach jest rysunek tak wy- bitny, ślady - intenzywnej zieloności na skrzydłach tak nieomylne, iż nie ulega najmniejszej kwestyi, że to Daphnis Nerii. Sphinx (L.) O 90. Ligustri L. (734) Rzadki. Prócz zniszczonego okazu z lat dawnych, mam tylko dwa złowione w roku 1906, a to 20. V.i 20. VI. Protoparce Burm. 91. Convolvuli L. (735) Nie częsty, w końcu lipca i aoc połowie sierpnia; okazów wiosennych nigdy nie widziałem Hyloicus Hb. 92. Pinastri L. (136) Rzadki, w końcu maja; raz zlowiony 28. VI. Deilephila O. 93. Gallii Rott. (745) Rzadka ćma; złowiłem ją pr lampie 23. V. 1906 1 6. VIII. oraz 26. VIIL, nawet uu VIII 38 JULIAN BRUNICKI 94. Euphorbiae L. (149) Pospolita, dosyć zmienna. Ze znale- zionych, doroslych gasienie wychowalem okazy silne ezerwone, zdaje sie zblizone do ab. Paralias Nick. Normalnie lata od polowy ezerwea do polowy lipea, lecz widywalem ja przy lampie jeszeze znaeznie później. 95. Lineata v. Livornica Esp. (752 a) 1. i 2. IX. 1907 przy lampie, niezbyt późno, złowiłem 4 Y i 2 O, wszystkie bardzo do- brze utrzymane i prawie nie zlatane. Siadały w świetle na murze tak samo, jak pokrewne D. Euphorbiae L., lecz lot mają inny tak, iż łatwo można się było zoryentować, iż to całkiem inny choć po- krewny motyl. Chaerocampa Dup. 96. Elpenor L. (159) Czesty, zwykle miedzy 10. a 20. lipca; w roku 1906 latal juz w maju. . Metopsilus Dunc. 97. Porcellus L. (161) Pospolity, lata zwykle w lipeu i sier- pniu, w roku 1906 latał jednak już w maju. | Macroglossa Sc. 98. Stellatarum L. (168) Pospolity w letnich miesiącach; nie- — raz i w dzień lata, zwykle jednak wieczorem przed zachodem słońca. - Nigdy nie widziałem go przy lampie w nocy. 3 Notodontidae. Cerura Sehnrk. 99. Bicuspis Bkh. (778) Nie częsta ćma, podobnie jak nastę- — pne z tego rodzaju nie lata przy lampie, lecz wpada jak strzała i siada na pierwszem lepszem miejscu w świetle, gdzie już potem siedzi nieruchoma, prawie jak martwa, wyciągnąwszy naprzód prze- | dnie łapki. W roku 1906 złowiłem jednę 24. V., zresztą dopiero - w końcu lipca parę razy po 3—4 okazy jednego wieczora. Zdaje - mi się, iz nie jest tyle rzadka, co trudna do znalezienia, gdyż do - zwykłej lampy nie zlatuje, a lata dosyć późno około 10—11 w nocy. - 100. Furcula Cl. (180) Częsta przy lampie, w r. 1906 dot: — łem jednę już 22. IV., następne 27. VL; normalny czas lotu w lipcu — do pierwszych dni. sierpnia. ER 101. Bifida Hb. (781) Nie częsta; łowiłem ja przy lampie : 12. V. oraz 24. V. ale więcej w końcu lipca i początku sierpnia. | SPIS MOTYLI 39 Dicranura B. 102. Erminea Esp. (183) Nie częsta; lowiona przy lampie w drugiej połowie maja 1906, zresztą raz w połowie lipca gg, mam jednak tylko jednę ©. 103. Vinula L. (185) Rzadsza od wszystkich dać Co a lata nader późno w nocy, około 11—12; samce łatwiej uzyskać niż sa- mice. Zlowilem ją 22. IV. 1906; w maju 1906 samce stosunkowo nie rzadkie, następnie 30. VII. 1903. Stauropus Germ. 104. Fagi L. (186) Nie częsta ćma; w roku 1906 złowiłem jedne 20. IV., normalnie jednak dopiero w "lipcu, raz nawet 6. VIIL; w lecie 1906 znalazłem parę gąsienic na dębie, lecz nie udało mi się ani jednej wychować mimo uwagi i staranności. Hoplitis Hb. 105. Milhauseri F. (191) Nader rzadka ćma, której parę oka- zów złowiłem przy lampie między 11. a 20. maja 1906. Gluphisia B. 106. Crenata Esp. (801) Rzadka ćma, w r. 1906 złowiona już 27. VI. zresztą w drugiej połowie lipca i pierwszej sierpnia. Drymonia Hb. 107. Trimacula Sb (806) Nie częsta, w roku 1906 już w końcu maja, NA od dru połowy czerwca do początku lipca. 108. Chaonia Hb. (807) W roku 1906 między 22. IV. a 20. V. - wcale nie zbyt rzadka, zresztą nie złowiona poprzednio. Pheosia Hb. 109. Tremula Cl. (808) Dosyć rzadka, w roku 1906 około po- łowy maja, zresztą w końcu sierpnia przy lampie. Mam z 28. VII. 1906 okaz Ọ wiekszej. o skrzydlach przednich prawie zupełnie brunatnych, prawie bez śladu plamy kępa. białawej i skrzy- dłach tylnych również ciemniejszych, niż u normalnych okazów. 110. Dictaeoides Esp. (809) Częsta za lampie, ale tylko od końca lipca do ostatnich dni sierpnia Notodonta O. 111. Ziczac L. (815) Częsta ćma, ale wyłącznie w sierpniu. 112. Dromedarius L. (816) Częsta, mniej około połowy czerwca ` — niż w końcu lipca i pierwszej połowie sierpnia 40 JULIAN BRUNICKI 113. Phoebe Mo. (823) W maju nie rzadka, w sierpniu raz tylko zlowiona, à 114. Tritophus Esp (824) Nie ezesta éma, w roku 1906 zlo- wilem. SE okaz 12. V., zreszta od polowy lipca do poczatku sierpni 115. Trepida Esp. SO Bardzo rzadka; złowiłem tylko jeden okaz przy lampie 11. V. Leucodonta Stgr. 116. Bicoloria Schiff. (835) Zdaje się być wyjątkowo rzadką, gdyż mam tylko jeden dä znaleziony 29. VI. 1903 w godzinach popołudniowych, w rzadkim lesie w Podhorcach, na ziemi, wido- cznie świeżo z poczwarki wylęgły. Odontosia Hb. 117. Carmelita m > Nader rzadka. Złowiłem jeden okaz przy lampie 22. IV. Lophopteryx Stph. 118. Camelina L. (841) Nie rzadka od początku lipca do po- ku. łowy sierpnia przy lampie, leez nie co ro Pterostoma Germ. 119. Palpina L. (849) W roku 1906 złowiona 10. VI. nor- malnie i często widywana w sierpniu, zwłaszcza w pierwszej połowie. Phalera Hb. 120. Bucephala L. (858) Bardzo pospolita w niektórych latach; w r. 1906 spotykałem całe masy gąsienic, zwłaszcza na debae moze wówezas szkody wyrzadzaé. Lata juz od drugiej połowy majá, | normalnie jednak dopiero w sierpniu. Powinna byé tepiona. Pygaera O. *121. Timon Hb. (861) Wezesnym wieczorem 15. IV. 1907 d na boeznem oknie pokoju, w którym lowie przy lampie, znalazlem jedyny mój okaz, prawie świeżo wylęgłą ©, zdaje mi się bardzo * wielką. Próby skrzyżowania z pokrewnemi, jakie miałem równo- cześnie, zawiodły. 122. Anastomosis L. (865) W końcu czerwca 1906 znalazłem w een na łozie cały leg dorosłych gąsienic, które wycho- wałem i z nich mam wszystkie ćmy w zbiorze; (j(j są przewa” © en SC EE 43563 heuteg 3 SPIS MOTYLI 41 żnie znacznie ciemniejsze tak, iz, zdaje mi sie, muszą przypominać v. i ab. Tristis Stgr., natomiast QQ są dosyć wielkie i typowo ubarwione. 123. Curtula L. (866) Pospolita éma, normalnie od polowy lipea do polowy sierpnia sie pojawiajaca; 14. IV. 1906 visit przy lampie okaz wyjatkowo silny. Niektóre moje okazy maja plame na skrzydlach przednich bardzo ciemna, jakby zadymiona. 124, Pigra Hnfo. (870) W roku 1906 złowiłem piekneg o dj już 22. IV., normalnie występuje dopiero w początku sierpnia i lata przez „kilka tylko dni — ? hybr. Raeschkei Stfs. 14. VIL. 1906 złowiłem przy lampie Kan RE SCH obny do CN Anachoraeta, lecz o tle obu par oraz czarna plamka a tą plamą narożni Iowa Przepaski o przednich dosyć widoczne, jaśniejsze. Lymantriidae. Orgyia O. 125. Antiqua L. (886) Częsta, chociaż trudna do znalezienia; samicę wogóle znaleźć niezmiernie trudno, samce latają w godzi- nach również niewygodnych do łowienia. Natomiast z gąsienicy wychów udaje się nader łatwo, a można je znaleźć na wszelkich drzewach east. Dasychira Stph. 126. Pudibunda L. (908) W roku 1906 juz w maju „latały, zresztą dopiero około połowy czerwca; samce pospolite, samicę zło- wiłem raz tylko przy lampie. Euproctis Hb. 127. Chrysorrhoea L. (913) Częsta; lata nieraz w dzień. Lo- wiem ją między 5. VII. a 22. VIII. Gąsienica wyrządza szkody, jak pokrewne. Porthesia Stph. 128. Similis Fuessl. (919) Czesta, w ezerweu, lipeu i „sierpniu. — Similis ab. Nyctea Gr. (919 a) Równie częsta i w tym samym czasie co typowa forma znajdywana. Arctornis Germ. 129. L- Nigrum Mueller. (923) Dosyé ezesta éma; lowie j przy lampie zwykle miedzy 7. a 15. VIL, leez w roku 1906 iius 42 JULIAN BRUNICKI już w drugiej połowie czerwca. Młode okazy za życia silnie zielo- nawo połyskują, który to połysk .w zbiorze nieco zanika. Stilpnotia Westw. & Humphr. 130. Salicis L. (925) Częsta, w pierwszej połowie lipca, lecz $ lowilem ja juz w ezerweu. Lymantria Hb. 131. Dispar L. (929) Samce bez porównania częściej spoty- ` kam od samic, wogóle jednak nie pospolita. Lata zwykle miedzy 5. a 20. lipe La i 132. Monacha L. (931) Wogóle rzadka, do lampy nie przy- - latuje często. Pojedyńcze okazy znajdywałem w połowie lipca w Be- - reżnicy na pniach świerków w godzinach ria per ape io Wys 3 Spur. o wiele rzadziej niż np. Euproctis chrysorrhoea Monacha ab. Eremita O. (931 b) Zlowilem trzy okazy - w r. 1906, a to przy lampie dnia 18. VII. w r. 1907 częstsze. Lasiocampidae. Malacosoma (Hb.) Auriv. 133. Neustria L. (956) Pospolita; gasienica gien? Zwykle | lata od połowy lipca do połowy sierpnia, lecz w r. 1906 złowiłem ` przy lampie 4 d. 6. IV. SS są bez porównania UREK od QQ. Trichiura Stph. 134. Crataegi L. (960) Nie jest bardzo rzadka; łowiłem ją przy lampie zwykle w drugiej połowie sierpnia i pierwszej września. Poecilocampa Stph. 135. Populi L. (962) W drugiej połowie października 1 po- | ezatku FOLGE corocznie pospolita, ale tylko samce; samiey nigdy nie złowiłem Lasiocampa Schrk. 136. Quercus L. (970) Mam tylko jednę © silnie zlataną, zna- 3 lezioną 17. VII. 1904 na stoku Parażki, na mchu, na wysokości | około 1170 m. od północy. Nigdy więcej jej nie złowiłem am : nie znalazłem. spó WED BSC Ry PON e ACHRE" E, È cem AS p NA A A A DE at E CE "ali TE TO CRT ERG SPIS MOTYLI 43 Macrothylacia Rbr. 137. Rubi L. (982) Częsta przy lampie, w maju, końcu czerwca i początku lipca; mam jednak tylko samice. nigdy nie udało m się złowić 2. Cosmotriche Hb. 138. Potatoria L. (990) Częsta ćma przy lampie, zwykle w końcu lipea i początku sierpnia, w roku 1906 jednak już w po- czątku lipca widziana. Mam fg liczne, a mniej Q. Gastropacha O. 9. Quercifolia L. (998) Nie rzadka; gąsienice można łatwo Ee w geng lata zwykle od drugiej polowy lipea mniej wiecej do 10. 140. Populifolia Esp. (999) Nie rzadka przy lampie, od końca czerwca do niespełna połowy lipca. Odonestis Germ. 141. Pruni L. (1000) Przy lampie bardzo częsta; gąsienice znajduję eorocznie w szkółee na owocowych drzewach; lata w lipcu i sierpniu, zwykle jednak tylko pojedyńcze okazy, co najwyżej 2—3 jednego wieczora. Dendrolimus Germ. 142. Pini L. (1001) W lipeu 1906 złowiłem kilka okazów przy lampie; dawniej nigdy go nie spotkałem. Main tylko samce, dosyć różnego ubarwienia, a zdaje mi się, iż dwa bardzo ciemne, średnio wielkie okazy złowione 27. VI. i 13. VIL, które przyleciały może z lasów górskich, są Pini v. Montana Stgr. (1001 a). Endromididae. Endromis O. 143. Versicolora L. (1014) Mimo skrzętnych poszukiwań w dzień w stosownych miejscach po rzadkich lasach nigdy jej nie znala- IV. lecial mi piękny 7 do lampy, następnie drugi w takim samym czasie d. 5. V., wreszcie d. 8. V. okazała Q. Lot ma ciężki, nie- zgraby, powolny i silnie trzepocze skrzydłami. 44 JULIAN BRUNICKI Saturniidae. Saturnia Sehrk. 144. Pavonia L. (1037) W r. 1906 w drugiej połowie kwie- | tnia i pierwszej maja przylatywaly kilkakrotnie samice do lampy, — wcale nie późno w nocy. Samee mam tylko z gąsienic, bardzo ła- | | : twych do hodowania. | | | ; 145. Tau L. (1039) Nie częsta; samee mam z Podhorzee, ło- . wione w pierwszym tygodniu maja; samice zlowilem jedne, silnie ` zlataną 21. VI. na rzadkimi krzewami poroslej lace w Kruszelnicy — na stoku méng drugą 15. V. 1907 w ogrodzie w Podhorcach. — A | | Drepana Schrk. 3 146. sane L. (1047) Pospolita, od połowy ezerwea do — polowy ét es a (ew Bkh. (1048) Nie ezesta; raz zlowilem 5. V. di zwykle Ge EE sig dopiero od drugiej połowy lipca przez — sierpień, pojedyńc E: 148. Har gula Esp. (1050) Od pierwszego tygodnia lipca — przez tih więcej miesiąc, tylko pojedyńcze okazy. a 149. Lacertinaria L. (1 051) Rzadka, zwykle od drugiej połowy — lipca do pierwszego tygodnia sierpnia. D. i6. IV. 1906 złowiłem Y okaz silnie szaro brązowy. 150. Binaria Hufn. Bęc Nie częsta, od końca lipea do końca września, w r. 1906 już 24. Cilix Leach. 151. Glaucata Se. (1057) W drugiej połowie maja i w dru- giej połowie lipca przy lampie, w r. 1907: 15. IV. i 4. VIII. E Noctuidae. Acronyctinae. Diphtera Hb. 152. Alpium Osbek. (1069) Gatunek nie częsty wogóle; lo- wilem przy lampie okazy miedzy 11 ezerwea a 6 sierpnia. : SPIS MOTYLI 45 Demas Stph. 153. Coryli L. (1073) W końcu kwietnia i w maju przy lam- pie prawie pospolita ćma, 27 czerwca caber jeden okaz juz lichy w Korezynie; w roku 1906 w końcu czerwca w Podhorcach przy lampie nie rzadko się pojawiały. Tegoż a SCH 23. VII. zlo- wiony okaz. Acronicta O. 154. Leporina. L. (1074) Wogóle Um rzadka; lowilem ja przy lampie w końcu ezerwea i w pierwszych dniach sierpnia. 21. VIL 1906 złowiłem okaz nader podobny a raczej zbliżęny do ab. Bimaculosa Maas, gdyż ma dwie plamki na przednich skrzydłach wyraźne, a dwie tylko w śladach, jakby w lekkiem zaciemnieniu, wi- ` doczne. Wogóle tu lowione okazy nie mają nadto ciemnych plam. 155. Aceris L. unde Rzadka, lowilem ja w roku 1906 przy lampie miedzy 21. E 156. Megacephala F. (1081) W drugiej połowie ezerwea i w po- lowie i pospolita; widze ja tak ezesto, jak np. w stosownej porze Plusia Chrysitis L. 157. Alni L. (1082) Bardzo rzadka; mam wogóle tylko dwa okazy, w roku 1906 złowione, jeden 24. V., drugi 14. VII. 158. ra F. (1084) Rzadka; mam tylko parę okazów w tem ani jednego rzeczywiście dobrego, więc prawdopodobnie z daleka do światła nadlatuje. Łowione między 9. a 19. VII. 159. Tridens Schiff. (1089) Nie jest de? rzadka; lowilem ja w rozmaitych kadr gdyż 17. VL, w roku 1906 już 16. V. potem 31. VII. Vi 160. Psi E (1090) Nie rzadka; przy lampie łowiłem ją w r. 1906 już 20. V., zresztą od końca VIL. do 23. VIII 161. Auricoma F. (1097) Rzadka; przy lampie lowiona w dru- giej polowie VII. i poezatku VIII. Moze nie tak rzadka wogóle, lecz podobna na oko łudząco do następnej, więc może przeocza- łem okazy. 162. jaka L. (1102) Pospolita od połowy VII. po koniee VIII. — Rumicis ab. Salicis Curt. (1102 a) Rzadka, od końca lipca do aaa ku VII. wraz z poprzednia. Craniophora Snell. 163. Sdn F. (1107) Czesta, zwykle w pierwszej polowie VIL, ale w r. 1906 już 2. i 23. V. Widocznie więc tego roku w dwóch pokoleniach. 46 JULIAN BRUNICKI Arsilonche Ld. * 164. Albovenosa Goeze. (1118) Nader rzadka; mam tylko 2 | okazy. z 20. IV: 1906 i 6. VIII. 1904. Pierwszy z nich cokolwiek ubarwieniem przypomina ab. Murina Auriv. Trifinae. Agrotis O. * 165. vis D (1119) dp rzadka, mam tylko q... Zoe cj złowiony przy lampie 5. VII. 1904. 6. Signum F. (1199) Rzadka (mam tylko 4 okazy), przy lampie ip 15: Via 9; VU. 167. Fimbria L. (1127) Ozesta przy kra zwykle między 6. — 25. VIII. w roku 1906 już między 6. 9. VII. Między innymi | wspaniałe okazy odcienia oliwkowego i kasie niemniej zu- ` pełnie jasne. d 168. Punicea Hb. (1132) Od połowy lipca po koniec sierpnia | weale nie rzadka a 169. Augur F. (1136) Rzadka; mam tylko 3 okazy z 12. VL — i 15. sia ten ostatni silnie zlatany. i . Obscura Brahm. (1143) Rzadka; mam 2 3 okazy, - pierwszy z 10. VIII. 1903, następne z 24. i 29. VIL 1906. 171. Pronuba L (1152) Średnio częsta przy lampie; zalatuje — . też do oświetlonych mieszkań itd. zwykle w lipcu i sierpniu, wr. 1906 jaż 27. VI. Bardzo zmienna w kolorycie przednich skrzydeł; |. mam okazy brunatne. szarawe i z yskiem niebieskawym — Pronuba ab. Innuba Tr. (1152 a) Dosyć częsta, zwykle. w sierpniu i początku września, w r. 1906 już w końcu czerwca. 172. Comes "Hb. (1154) Rzadka, w lipeu. | 173. Baja F. (1172) Dosyć częsta przy lampie, w pierwszej połowie sierpnia 174 C- nigrum L. (1185) Pospolita od końca sierpnia przez wrzesień. 175. Xanthographa F. (1197) Mam tylko jeden okaz z 22. 905. | VHI 1 176. Rubi View. (1201) Częsta, pray lampie w sierpniu; mam okaz ciemny, ale silnie zlatan 21. 1906. 171. Brunnea F. (1205) Raten w końcu czerwca przy lampie. 178. Plecta L. (1242) Pospolita przy świetle; w r. 1906 latała już w maju. zresztą zwykle w lipeu i sierpniu 179. Flammatra F (1252) Mam tylko jeden, nader silnie zla- tany okaz z 16. VII. 1903. 180. Simulans Hufn. (1256) Rzadka; mam tylko dwa okazy z r. 1902 bez bliższej daty złowienia. — A II A NA SPIS MOTYLI 47 181. Birivia Hb. (1276) vig okolo polowy lipea przy lam- pie; w r. 1906 latala już w koń zerwca. 182. Putris L. (1346) Goes: w lipeu do polowy sierpnia przy "ela 183. Exclamationis L. czo Pospolita w pierwszej połowie lipca, YAD jednak już 29. V. 1906 i 6. IX. 1905 Tritici L. (1375) Mam elder uum zbiegiem Eege tylko jeden okaz z 26. VII. 1904 przy lampie złowiony, nader jasny. 5. Corticea Hb. (1396) W końcu czerwca i w początku lipca 2 pospolita, pojawia się ezasem w jesieni. 186. Ypsilon Rott. (1399) W lipeu i sierpniu pospolita przy lampie. 187. Segetum AE (1400) Pospolita; widuję ją w rozmaitych okresach: w r. 1906 16. V., potem 20. VIII., 9. X. i między tem. 188. Praecox L. 416) Między 6. a 17. VIII. ezesta przy lampie. T Prasina F. (1420) Rzadka, w drugiej połowie i w końcu czerw 190. Occulta L. rt Rzadka; mam tylko dwa okazy, z 27. VL 1906 i z 7. VIII. Pachnobia Gn. 191. Rubricosa F. (1423) W pierwszej połowie kwietnia w la- tach o wczesnej wiośnie, zresztą w drugiej połowie. Charaeas Stph. 192. Graminis L. (1438) Nie ezesta; miedzy 6. a 21. VIII. przy lampie, dosyé pese nocą. Epineuronia Rbl. i 193. Popularis F ka Częsta przy lampie, w końcu sier- pnia, przez krótki czas tylk 194. Cespitis F. (1430) Rzadka; złowiłem tylko dwa gg 4. i 9. IX. 1906. Mamestra Hb. 195. Leucophaea View. (1441) M tylko trzy ($ złowione przy vr 28. V. 1906 i 6. VI. 190 196. Tincta Brahm. (1449) Mam ds jednego ~$ zlowionego przy eier T. VAL 19 197. eier Hufn. (1452) Częsta od końca czerwca do pierw- szych dni sierpni 198. Ada L. deg Dosyć częsta od końca lipca do pierwszych dni września 48 JULIAN BKUNICKI 199. Persicariae L. (1456) Częsta przy lampie w końcu czerwca — i w pierwszych dniach lipca. 1 — Persicariae ab. Unicolor Stgr. (1456 a) Tylko okazy. przy ` lampie z d. 27. VI. 1 7. VIL. 1906 i z ezerwea 1907. : 200. Oleracea ` - vea Pospolita przy lampie, od końca — ezerwca do polowy sierpnia. l 201. Dissimilis Së (1467) Pospolita; często już w main / między 12. a 23., zwykle dopiero od połowy lipca do pierwszyeh — dni sierpnia. Niektóre okazy żywo przypominają = | Confluens Ev. swemi prawie jednobarwnemi przedniemi skrzy 202. Thalassina Rott. ( Gegen Tylko jeden Ces w Podhorcach a pu lampie nn 22. 1906. a 203. Contigua Vill. (1469) Uc igni jeden okaz w Podhoreuch | przy lampie zlowiony 21. VI. 204. Pisi L delen Nie Cox przy lampie, między 11. a 28. v, dinge GE 12. a 26. Vl. i w drugiej polowie sierpnia 205. Trifolii Rott. (1477) Od końca eie do polowy a nawet końca września niezby: rzadka przy lampie 206. Dentina Esp. (1481) dër e przy świetle od połowy czerwca do drugiej połowy sierpni 207. Chrysozona Bkh. (1513) Tylko jeden okaz zlowiony przy lampie 12. VII.. 1906. Dianthoecia B. 208. Nana Rott. (1547) Częsta przy świetle, od połowy czerw do połowy lipca, w r. 1906 złowiłem jednę już : | 209. Capsincola Hb. (1550) Czesta przy lam w polowie czerwca az do pierwszych dni lipca; w r. 1906 łowiłem jednę aż 25. VIII. 210. Cucubali Fuessl. (1552) Czesta, przy Së w połowie maja, czerwcu, lipeu i w początku sierpnia widywan Miana Stph. 211. Ophiogramma Esp. (1561) Nader rzadka; mam tylko je- den okaz sora gd z 7. VIII, drugi z 12. VIII. dałem p. prof. Eë mensiewiezo 212. Strigilis CI. (1567) Nie częsta, przy lampie, od końca czerwca do drugiej połowy lipea. „ii Strigilis ab. Latruncula Hb. (1567 a) Częstsza od 1003. | w pierwszej połowie lipca; w Libochorze znaleziona 31. VII. 1 — Strigilis ab. e» Hw. (1567 b) Rzadka; mam d okazy z 26. VI. i 12. VII. 1906. SPIS MOTYLI 49 Bryophila Tr. 213. Fraudatricula Hb. (1580) Przy lampie w kóńcu czerwca i początku lipca, nie jest zbyt rzadką. Diloba B. 214. Coeruleocephala L. (1610) Nie częsta, w październiku. Hadena Schrk. 215. Porphyrea Esp. (1661) a. mam tylko 3 okazy: je- den De VL, dwa ż połowy wrze 216. Sordida Bkh. (1679) Phy lampie, pojedyńczo, od końca maja do połowy lipca, nie częsta. 217. Monoglypha Hufn. (1690) a przy lampie, zwykle, w pierwszych dniach lipca, w r. 1904. juz 218. Abjec j Hb. (1693) Mam tylko jeden okaz zlowiony przy lampie 6. VIII. 219. Late ida Hufn. (1694) Rzadka, przy lampie w pierwszej Gig lipca. 220. Lithoxylea F. (1700) Niezbyt rzadka Przy lampie od po- czątku lipca do początku września, w r. 1906. 23. VI. 221. Rurea F. (1706) Rzadka; mam tylko nd zlowiony przy "a de 1904. 2. Soolopacina Esp. (1709) Nie vus w drugiej polowie lipea, radio v ierwszych dniach sierpni 223. gegen F. (1710) Od drugiej połowy maja do początku lipca nie zbyt rzadka. 224. Gage Hb. (1712) de Gre polowy maja do pierw- szych dni lipea, w r. 1906. takze 3. VIII. 225. Secalis L. (1715) conis w drugiej polowie sierpnia. — Secalis ab. Nictitans Esp. (1715 a) Nie rzadka w drugiej połowie pe — Secalis ab. Leucostigma Esp. (1115 b) Czestsza, w drugiej Gie lipa i w początku sierpnia. Brachionycha Hb. 226. Nubeculosa Esp. (1808) W marcu, w r. 1906. już 19, wieczorem przy lampie pospolita, aż do pierwszych dni kwietnia. 27. Sphinx Hufn. (1809) W drugiej połowie października do pierwszych dni Zemmer pospolita przy lampie. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Dział II. 4 50 JULIAN BRUNICKI Dichonia Hb. 228. Aprilina L. d Pierwszy okaz zlowilem 30. IX. 1907, następnie jeszcze kilk 6. X. 1907, wszystkie świeże, ładne, wieczór przy lampie, nie EA Nie latają przy świetle, lecz sia- dają od razu i zachowują się zupełnie nieruchomo. Dryobota Ld. .. 229. Protea Bkh. (1825) 12. VI. 1906. kilka okazów przy © lampie. 3 Dipterygia Stph. 230. Scabriuscula L. (1827) Mam tylko iren okaz zlowiony przy lampie 6. VIII. 1905. i drugi 22. VII. 1907. Chloantha Gn. 231. Połyodon CL (1840) W Pora sierpnia pospolita przy lampie; złowiłem jeden okaz 11. V. 1906. Trachea Hb. 1 232. Atriplicis L. (1854) Częsta przy lampie w czerwcu i lipca, — pojedyńcze okazy i w porze późniejszej. 4 Enplexia Stph. 33. Lucipara L. (1861) Od pierwszych dni czerwca do po- - czątku lipca dosyć częsta. 5 Brotolomia Ld. 234. eram L. (1867) Czesta w lipcu; w r. 1906. eeng jedne juz 21. V. Naenia Stph. à 235. Typica L. (1871) W pierwszej połowie lipca, nie częsta. E Hydroecia Gn. 236. Nictitans Bkh. (1877) W drugiej polowie lipca i początku — EE pray lampie dosyé pospolita. 1 Nictitans ab. Erythrostigma Hw. (1877 a) Wraz z typem E przy en w lipeu; raz zlowilem okaz 3. IX. E: 251. Micacea Esp. (1879) W lipeu i sierpniu, nawet jeszeze P 12. IX. Se SPIS MOTYLI 51 Nonagria O. 238. Cannae O. (1892) Bardzo rzadka; mam tylko dwa okazy przy lampie zlowione 25. VIII. 1905 i 9. X. 1905, pierwsza samica, drugi samiec; ten niestety rea już z uszkodzonem skrzydłem, chociaż, widać, prawie świeżo wylęgły. 239. Typhae KA z dl. pojedynezo 6. VIII. i 16. IX. 1905, oraz 19. X. Tapinostola Ld. * 240. Fulva Hb. (1923) d Zog mam tylko jeden okaz zlowiony przy lampie 12. IX. Leucania Hb. 241. Impudens Hb. (1932) W pierwszej połowie lipea, nie ezesta, w r. 1906. jeszeze 27. VIL 242. Pallens L. (1935) Nie zbyt częsta w sierpniu, do końca września. Mam okaz z 20. IX. przypominający ab. Ectypa Hb., tak silnie rdzawe ma skrzydła przednie a tylne nieco szarawe. 243. Obsoleta Hb. (1936) Rzadka; mam dwa okazy: Q z 24. V. 1906 i z 4. VI 244. Comma L. (1951) Od ostatnich dni ezerwea do polowy lipca wcale częsta. 245. Albipuncta F. (1966) 26. VI. 1906. okaz zupełnie zlatany, zresztą 7. VIIL, 22. VIII., 26. IX. wcale ładn 246. Turca L. (196 9) W pierwszej połowie lipca częsta przy lampie; w 1906. już w drugiej połowie czerwca. Mythimna O. 247. Imbecilla Y. (1977) Mam dwa g'g: jeden zlowiony 18. VII. 1903 w Kosiowej, drugi 23. VI. 1906 przy lampie w Pod- horcach. Grammesia Stph. 248. Trigrammica Hufn. (1986) Rzadka, zwykle około połowy czerwca przy lampie, w r. 1906. już około 24—25. V. Caradrina (Hb.) O 249. Quadripunctata F. (2000) Dosyć częsta w końcu sierpnia i początku września; pojedyńcze okazy latają już w początku sierpnia. 250. Alsines Braki (2017) Częsta przy lampie od drugiej połowy czerwca przez lipiec. 4% 52 JULIAN BRUNICKI et es Hb. (2018) Nie rzadka około połowy lipca przy lam 252. Ambigua F. (2019) Nie pue przy lampie od koñca lipca przez sierpień, wyjątkowo 16. IX. 1904. Rusina Stpb. 253. Umbratica Goeze. (2037) Rzadka;. zwykle w pierwszych dniach lipca, w r. 1906. już 26. VL; lata późno w nocy. Amphipyra O. 254. Tragopoginis L. (2047) Rzadka, nie każdego roku w ró- wnej ilości występuje; zwykle w pierwszej połowie sierpnia, w r. 1906. już w lipcu 255. Pyramidea L. (2054) Częsta, nawet w niektóre lata po- spolita, zwykle w sierpniu, lecz DEEN świeże okazy widywa- E lem nawet w październiku. W r. 1906. już w lipcu latały poje- dyńcze okazy. Taeniocampa Gn. 256. Gothica L. (2062) W połowie kwietnia pospolita 257. Mimiosa F. )2065) Rzadka; mam tylko dwa okazy z 12. i 16. IV. 1906. oba gg. 258. Pulverulenta Esp. (2066) Częsta; pierwsze widziałem 28. E 1906; w kwietniu zwykłe; w r. 1906. złowiłem jednego j - 20. 259. Populeti > (2067) Dosyć częsta w drugiej połowie kwie- — łem 23. III. tnia Pay lampie, w r. 1906. pierwszą złowiłem 260. Zona View (2068) Częsta przy lampie w połowie kol E kwietnia; przew ormy rdzawego 6 olor Incer są Gë e), Najpospolitaza z wszystkich; zwykle | okaz już 23. III. w połowie kwietnia. w r. 1906. pierwszy o 262. 2. Opima Hb. (2071) per się rzadka; mam tylko parę ` złowioną przy lampie, a to © 18. a Y 24. IV. 1906. 26 mpi E 3. Gracilis F. (2072) Nie rzadka; pierwsze okazy w r. 1906. ` 20. EV. około 11., przeważnie około okaz z " IV. Panolis Hb. z 16. IV. Mesogona B. 266. Oxalina Hb. (2071) Nie ezesta; we ran przy lampie. 3 | ute Esp. (2073) Bardzo rzadka; mam tylko jeden 3 906. 4, 265. eget n Goeze. (2074) Posiadam tylko jeden okaz — 1906. ; be e PS NONE eg NS E ar SPIS MOTYLI 53 Calymnia Hb. 267. Pyralina View. (2087) Bardzo rzadka; mam dwa okazy z r. 1904, złowione 8. i 15. rid Loge zlowilem w pierw- szych dniach lipea 1907, pózno, bo op 268. Trapezina L. (2098) pospolita LE OE w pierwszej po- łowie sierpnia i nader zmienna; piękne są zwłaszcza odmiany mie- dziste, lecz stosunkowo naj rzadsze. Cosmia O. 269. Paleacea Esp. (2099) Nie nadmiernie rzadka (mam le Kc ) ale z tego powodu malo gdzie znaleziona, iz lata okolo yir godz. po pólnoey, w pierwszej polowie sierpnia. g Dyschorista Ld. 270. Fissipuncta Hw. (2111) Mam tylko jeden okaz (Y z 4. VII. 1906. T Plastenis B. 271. Hetusa L. (2114) Przy lampie nie rzadka od polowy lipea do drugiej połowy sierpnia, lecz nieliczne okaz 212. Subtusa F. (2115) Złowiłem trzy okazy między 6. a 26. VIIL, z tych jeden w zbiorze p. prof. Klemensiewieza sie znaj- duje. ' Rzadka. Cirrkoedia Gn. 273. Ambusta F. (2116) Zdaje się nader rzadka, bo mam tylko jeden okaz z 26. VIII. 1905 przy lampie złowiony. Orthosia O. 274. ve CI. (2122) Zlowilem tylko trzy okazy między: 16. a 24. IX. 275. c Sech Hufn. (2124) Dosyé ezesta, od 12. IX. do 19. X. Xanthia O. 216. Citrago L. (2143) Bardzo rzadka, zdaje mg nie miejscowa; mam tylko jeden okaz z 4. IX. 1902. silnie zlatany. 211. OM Stróm. (2146) Średniej rzadkości, między 10. a 25. IX. łowion 278. Fu ulvago L. (2148) Stosunkowo najczęściej łowiona, ik cały prawie miesiąc wrzesień. 54 JULIAN BRUNICKI Orrhodia Hb. 219. Vaccini kę (2154) ewer okaz złowiony 24. III. 1906, zad następne między 1 18. IV.; a. 280. Zalot F. (21 67) W r. 1906. już 24. III. zresztą w drugiej połowie, czasem około 12. IV., do pierwszych dni maja. Scopelosoma Curt. 281. Satellitia L. (2169) Od końca września; przez pazdzier- ik bardzo częsta, znowu częsta w drugiej po owie marca i po- ezatku kwietnia. Występują oba typy: biało i żółto plamisty. Xylina Tr. | 282. Socia Rott. (2172) Dosyć rzadka; łowiona w pierwszych dniach września i w końcu kwietnia. 3. Furcifera Hufn. (2173). Rzadka; we wrześniu, w końcu marca i połowie kwietria; tylko pojedyńcze okaz 284. Ornitopus Rott. (2111) Bardzo rzadka; mam wogóle tylko trzy okazy między 14. a 26. IX. przy lampie 'złowione. Calocampa Stph. 285. Vetusta Hb. (2180) W pierwszej połowie września dm natomiast w drugiej polowie kwietnia przy lampie ezesta. 6 Moni L. EE ish mam okazy z 17. IV. 1906, 1 SLIV 10 Y. 110. X. Cucullia Schrk. 287. Prenanthis B. Age Mam tylko jeden okaz zlowiony E 12. VI. 1904. przy lampi lowione. 289. Umbratica L. (2245) Czesta w lipeu i sierpniu 290. Chamomillae Schiff. (2250) W końcu kwietnia i i początku i maja 1906, w ogóle rzadka. 291. Artemisiae Hufn. (2213) W pierwszych dniach lipea, bar- - dzo rzadka; mam tylko dwa okazy 2 292. Absinthii L. (2214) Bardzo rzadka; mam tylko okaz z 14. VII. 1903. Heliaca HS. 293. Tenebrata Se. (2302) Częsta na łąkach leśnych; lata w samo południe, w ciepłe słoneczne dnie, między 20. a 25. maja. 288. Gate: Onpidus: (2222) Miedzy 11. maja a 23. lipca E SPIS MOTYLI. 55 gigi | Heliothis O. po | 294. Dipsacea L. (2321) W sierpniu przy lampie weale nie rzadka. 295. Scutosa Schiff. (2323) Tylko raz złowiona przy lampie: 6. VIIL 1905. okaz już dosyć zlatany, w początku ezerwea 1907 4 okazy. .. .*296. Peltigera Schiff. (2325) 15. IX. 1907 przy lampie zło- wiłem okaz zupełnie świeży; ponieważ tu w lasach nie brak cie- mierzycy, przeto nie wykluczam, iż się lęgnie, chociaż niezmiernie rzadko. Zdaje mi się, że to pierwszy okaz w kraju złowiony i za- pisany. p AÓREK Ge Pyrrhia Hb. 297. Umbra Hufn. (2358) Przy lampie bardzo częsta w lipcu do połowy sierpnia. | a, | Erastria O. 298. Argentula Hb. (2453) Przy lampie i na trawie w lesie w pierwszych dniach lipca, również w lesie w Bereżnicy. 299. Uncula Cl. (2454) 25. V. 1906. na mokrej łące pod lasem w Strzalkowie, zresztą zwykle przy lampie między 15. VII. a 15. IX. 300. Pusilla View. (2460) Nie rzadka przy lampie, od 10. VII. do 14 VIIL; w r. 1906. już 23. VI. złowiona. 301. Fasciana L. (2464) Przy lampie częsta 23. V. 23. VL, między 3. a 10. IX.; w lesie w Podhorcach 4. VI. 1906, w lesie w Bereżnicy 4. VII. 1906. | Rivula Gn. 302. Sericealis Se. (2475) Przy lampie częsta, w końcu czerwca, w drugiej połowie lipea i przez cały sierpień. Prothymnia Hb. 303. Viridaria Cl. (2482) Złowiłem tylko jeden okaz przy lampie d. 19. VII. 1906. Zresztą podobno nie bywa rzadką Emmelia Hb. 304. Trabealis Se. (2490) Przy lampie od połowy lipca do pierwszych dni sierpnia dosyć częsta. Gonopterinae. Scoliopteryx Germ. 305. Libatrix L. (2502) We wrześniu pospolita; w roka 1906. złowiłem dwa okazy 24. III. i jeden 20. V. W r. 1906. z hodowli 56 JULIAN BRUNICKI uzyskalem okazy intenzywniej zabarwione, z odcieniem prawie urowym.: Quadrifinae. Telesilla Hs. * 806. Ameihystina. Hb. (2512) CH mój, świeżo wylęgły i śli- cznie utrzymany o adleciał mi 15. VI. 1907. do lampy; praw- opodobnie pur Heres porem sie w materyale opakowania nowych krzewów sprowadzonych tej wiosny z Niemiee pólnoenyeh, watpie bowiem, by gasienica byla tu gdzie zyla. Abrostola O. 307. Triplasia L. (2515) Częsta; w r. 1906. już 2. V., zresztą 18. VI, 10. VIIL, 2. IX. przy lampie 308. Tripartita Hufn. (2511) O wiele rzadsza; przy lampie 5. VIL 1904. i okolo polowy sierpnia. Plusia O. , ` ` 809. Moneta F. (2521) Bardzo rzadka; mam tylko dwa okazy złowione przy świetle 11. VII. i 18. VII. 1903. 310. Modesta Hb. (2531) Dosyé ezesta przy lampie, między 18. vr a 25. VIIL, w roku 1906. nawet jeszeze 10. IX. 311. Chrysitis i (2539) Czesta przy lampie, normalnie w kooi sierpnia, pojedyńcze sztuki w czerwcu, lipcu, październiku obserwo- wane. Bardzo zmienna eo do szerokości i złączenia plam złocistych na skrzydłach przednich; mam okazy o dwóch oddzielnych: wązkich pasach, obok okazów, u których te pasy złączone wązkim albo sze- rokim pasem poprzecznym. Zdaje się zbliżone do var. Nadeja Obth. 312. Zosimi Hb. (2540) Rzadka; mam tylko trzy okazy zło- 3 1901. wione przy świetle około 9. VII. i jeden z 18. VI 313. pow Esp. BSA p mam tylko dwa okazy zło- — wione 14. VII. 1903 i 6. IX. 314. Bractea F. (2543) E. rzadka; tylko jeden okaz zla- tany, re przy lampie 17. VIII. 1904 315. Festucae L. (2546) Bardzo częsta, zwykle od końca czerwca do pierwszych dni września, w r. 1906. już 24. V. Zda- rzają się okazy o tle skrzydeł dosyć jasnem, plamach nasadowych słabo ——— złotem, a plamach naroznikowych również slabszye pnia przez wrzesi len e DN Len ARA H fie. Gutta Gn. fue Nie rzadka przy $wietle od koriea sier- 3 A SPIS MOTYLI 57 317. gef Hw. (2559) Czesta, od drugiej polowy lipca przez sierpie 318. bi L. (2560) Wraz z poprzednią, lecz rzadsza; jeden okaz ma tylko literę „v* bez tylnej plamki: ab. Inscripta Esp. 319. Gamma L. (2562) Pospolita od lipca przez całe lato i po- czątek jesieni. Zmienna co do barwy tła skrzydeł przednich, mam j 8. VII 1905. złowiłem okaz prawie o połowę mniejszy od normalnych. Euclidia O. 320. Mi ew dach Czesta na Sure i w lesie od końca maja do połowy cze , 1906. złowiona w Jamielnicy 14. V. 321. Glyphica E (2689) Pospolita na lakach w pierwszych miesiącach lata; często już w maju. Pseudophia Gn. 322. Lunaris Schiff. (2655) Bardzo rzadka; 20. V. 1906. zło- wiony okaz, drugi widziałem parę dni później; lata późno w nocy. Aedia Hb. 328. Funesta Esp. (2661) Bardzo rzadka; mam tylko jeden okaz złowiony przy lampie 7. VII. 1904. Catocala Schr. 324. Fraxini L. (2667) Dawniej bardzo rzadka, w ostatnich latach w kilku okazach n i zlowiona. Lata pózno w noey od 25. VIII. do końca wrześni 325. Electa Bkh. (2669) Bardzo rzadka; miałem dwa okazy, z tych jeden w zbiorze prof. Klemensiewieza; w początku sierpnia łowione. 326. Elocata Esp. (2670) Częsta przy świetle i na ścianach, budynków, od 10. VIII. do 6. IX.; 25. VIII. 1905. złowiłem okaz z przepaskami dziwnie Zóltawo różowej barwy na skrzydłach tylnych. 321. Sponsa L. (2682) Rzadka, w początku i pierwszej poło- wie sierpnia. 328. Promissa Esp. Haze Rzadka; w Bereznicy okolo 20—25. lipca na debach, 23. VII. 1906. przy lampie w Podhorcach. 329. Fulminea Scop. (2696) Nie rzadka przy jiteak, od po- lowy lipea do pierwszych dni sierpnia. Lata pózno w es c podo- nie jak inne z tego rodzaju. 58 JULIAN BRUNICKI Hypeninae. * Laspeyria Germ. „380. Flexula Schiff. (2747) Nie rzadka, zwykle przy lampie w końcu czerwca i pierwszej połowie lipca, prócz tego w Bere- żnicy w lesie 4. VII. Parascotia Hb. 331. Fuliginaria L. (2152) Bardzo SC e mam tylko jeden okaz ($ zlowiony przy lampie 4. VII. Kpizeuxis Hb. 332. Calvaria F. (2756) Nie każdego roku równie częsta, przy lampie; 6. VIII. 1904, 21: VI, 23. VI. 1906. częsta. Zanelognatha Ld. 338. Tarsipennalis Tr. (2766) Częsta przy lampie od 22. Vi 1906, zwykle w czerwcu i początku lipca. Mam znacznie więcej © © niż ` 7884. Grisealis Hb. (2768) Rzadka; mam tylko jeden okaz d przy lampie złowiony 31. V. 1906 i z VIII. 1907 kilka. Madopa Stph. 335. Salicalis Schiff. (2790) Nie ope. przy lampie 29. V. - E 1906; — 7. VI 18. VIL, 22. VI. w les Herminia Latr. do połowy Hypena Schr. 337. Vi said > (2814) wyznał częsta w lesie i przy lam- 1 pie, od końca czerwca do końca sier 38 8. Obesalis Tr. pvp Nie tak: wo przy lampie w dr: ` giej polowie lipea i z poezatkiem sierpnia, w 1907 jeszeze 1. IX. 339. Rostralis L. (2819) Najrzadsza z tych trzech, przy lam- ` 1906. 33 pie: 16. IX. 1905; 12. XI. 1905; 16. IV. 336. Tentacularia L. (2801) Nie częsta, przy lampie od 20. VI. - lipca SPIS MOTYLI 59 Cymatophoridae. Habrosyne Hb. 340. Derasa L. (2834) Rzadka; od końca czerwca do pierw- szych dni sierpnia Thyatira Hb. 341. Batis L. (2836) Rzadka; od poezatku lipca do drugiej połowy sierpnia, pojedyńcze okazy. Cymathophora Tr. 342. Or F. (2843) Średnio "mad przy lampie od drugiej ind: lipea do poezatku sierpni 343. Octogesima Hb. (9844) Nie rzadka, zwykle od polowy lipea do poezatku sierpnia, 1906. r niez w ostatnich dniach maja. 344. Fluctuosa Hb. (2846) ns lla przy lampie w lipeu Polyploca Hb. 345. Flavicornis L. (2852) W końcu marca przy lampie, przez kilka dni i znowu 24. IV. 1906. 346. Ridens F. (2853) Rzadka, od połowy kwietnia do po- lowy maja. Brephidae. Brephos O. 347. Parthenias L. (2854) Od cubos hem do polowy teg tnia w dzień w lesie i u brzegów lasu czę Ze strefy roślinności karpackiej II. Napisał Hugo Zapałowicz. Tatry do Beskidu. Wschodnie skrzydło Alp Rodneńskich z central — nie tu położonym Ineu należy nawet hydro- i orograficznie do Bu- — | kowiny; od pokuckiej kończyny Galieyi bowiem, t. j. od Ihnatiesy, | ża główny dział wód wprost na południe, przechodzi przez prze- łęcz Prislopu, wstępuje na środek Alp Rodneńskich i zwraca 81€ AŻ Tod S ET P = RÓ oe REESE ZS F o ie e a EE EE EE e t ET E, E A ZE STREFY ROSLINNOSCI KARPACKIEJ II. 61 stąd na wschód, przekraczając Ineu i t. d. Granica polityczna zaś przerzuca się na korzyść Węgier od Ihnatiesy na Perkałab (Czere- mosz B.), przekracza Żupanię, tworzącą południowe przedłużenie Czarnego Diłu, i podąża potem potokiem Cibo, a z kolei Bystrzycą Złotą; granica więc na tej przestrzeni, z małym wyjątkiem na Zu- panii, jest wodna. Co pomiędzy tą polityczną granicą a działem Prislopu się en aid należy do porzeeza Seretu, nie Cisy, więc właściwie do Bu W tych decido stronach, zasianych gesto pasmami gór 1 ilie an kilka wielkich wezlów górskieh, wycieczki trwaly bardzo dlugo (jedna np. 12 dni bez p wydały plon obfity, lecz pozostaje jeszcze wiele do zbadan Z Karpat Wschodnich sziebałe. wprost do Brodów, celem wyszukania pewnego gatunku z rodzaju Atriplex, którego dwa okazy niezupełne, zebrane przez Kloebera, znajdowały się w Zielniku. Po- szukiwania uwieńczone zostały pomyślnym skutkiem, a odnośny gatunek okazał się nowym Podobnie jak w Sprawozdaniach z lat 1905 1 1906, podaje tu przewaznie tylko wazniejsze gatunki i odmiany tych r rodzin, które w mym „Przeglądzie“ (Conspectus florae Galiciae, Rozprawy Akad. Um. w Krakowie) zostały już opracowane. Zbiór roślin, wraz z niektórymi gatunkami Babiej Góry, zło- żyłem w Muzeum Komisyi fizyograficzn ej. W listopadzie 1907. Scolopendrium vulgare Smith. W Alpach Rodneńskich poniżej granicy lasów: Piatra rei, podnóżem skał wapiennych koło 1300— 1350 m, często. Selaginella — P. Beauv. var. ineuensis m. Folia eaulina aeque ae braeteae integra, pau- eissima tantum margine uno vel altero dente subulato instructa. Cetera ut in for. genui Ineu, po stronie em -wschodniej, 1900 m i zapewne wyżej, na lupku lyszezykow ym. . Podawanej z Alp Rodneńskich S. helvetica Spring., S. denti- culata Baumg. non Spring. (zob. Neilr. Nachtrige zu Maly s Enum. str. 339 i Simk. Fl. Transs. str. 600), dotąd nie znalazłem. Pinus mughus Scop. Okazy z szyszkami z Babiej Góry, Ihna- tiesy, Fintina Staneului w Górach Ciarkańskich i z Ineu. . cembra L. Ineu, w dolinie Lala po wschodniej stronie na graniey lasów, wogóle obfieie. Okaz z szyszkami. 62 HUGO ZAPALOWICZ x ditm ct cx " £ EE RY NF: " x G ORA p PA PELE O A za? ia 7 PM DEL EE PTY OAM d Set gif IE > A A El eS EE e EE Phleum Michelii All. W krainie kosodrzewu Gór Trojadzkich: Mirage, na andezycie, nielicznie, 1650 m. Agrostris rupestris All. Ineu, w krainie kosodrzewu. Trisetum alpestre P. Beauv. var. tatrense m. (Consp. num. 125). for. glabratum: caespitosum, minus dense tamen quam in exemplis tatrensibus, folia omnia plana, summum 2 mm lata, basalia elongata, spiculae albo virentes aureo pictae etc ut in var. tatrensi, sed eulmus eum foliis vaginisque glaber; ovaria apice partim sub- glabra. : Piatra rei, na skalaeh wapiennyeh, 1300—1400 m. Sesleria coerulans Frivaldszky. Ineu, po stronie póln.-wscho- dniej, od 1900 m w góre, wogóle rozpowszechniona. S. disticha Pers. or. carpatica (Consp. num. 136). Ineu od póln.-wschodu, mniej wiecej od 1900 m w góre wogóle rozpowszechniona. | Poa alpina L. a) vivipara L. Ineu, dolina Lala koło graniey lasów. b) brevifolia Schur. Galacz, w strefie wapieni, 1750—1850 m. d) flavescens Reichb. Exempla 22—24 em alta, folia brevissima ut in var. b), eui habitu similis, ligula 2—3 mm longa, spiculae | flavidae plerumque triflorae 3:5D—4 mm longae, palea inferior acu- — tiuseula dorso margineque serieeo pilosa de cetero glabra. rami ` laeves sub spieulis seabriuseuli; axis florum laevis ete ut in for. 3 genuma. : Ineu od polud.-zachodu. trawne stoki, tu i owdzie, 1950 m. - . P. rodnensis m. (n. sp.). Humilis, 15—22 em alta, dense cae- ` spitosa, multiculmea, flaccida, viridis; culmi eapillares, basi vaginis numerosis siecis tecti, geniculato adscendentes, in parte superiore nudi; fasciculi foliorum intravaginales, folia angusta plana, 07—13 mm summum 15 mm lata, acuminata vel breviter acuminata mi- longa, rarius nonnullae 0:7—1 e ae, lamina vaginá ad 4 cm longá manifeste brevior, suberecta vel flaceidula, ligula 1—2 m acutae vel breviter acuminatae, dorso modice arcuatae, apicem ver- sus sparse scabrae, trinerviae nervis lateralibus plerumque distincte prominentibus, virides, margine membranaceo; axis florum laevis; palea inferior oblonga 28—35 mm longa 1:3—15 mm summum ZE STREFY ROŚLINNOŚCI KARPACKIEJ II. 63 1:7 mm lata, obtusiuscula vel non raro plus minusve obtusa, in parte inferiore dorso margineque, lateribus brevius, sericeo pilosa, dorso Bistum a, margine late membranaceo, viridis sub apice fla- vido piet Pasieula tremulans si caespitem manu tene Proxima Poae alpinae var. pumilae Host (vac minori Hoppe), a qua eaespite densissimo multieulmeo, culmis eapillaribus, foliis flaeeidis, basalibus valde elongatis, eulmeis mepu NOA pa- nicula nutanti, valvis angustioribus (in var. pumila 3—33 mm longis 1:8—.2 mm latis) paleis obtusiusculis ete optime differt. Alpes Rodnenses: Piatra rei, in fissuris magnorum saxorum calcareorum, in universum frequens, 1300— 1450 m. axa Hünke et P. minor Gaud., habitu Poae rodnensi si- miles, fasciculis foliorum extravaginalibus, laminis foliorum culmeo- rum vaginis suis longioribus etc diversissimae. P. minor Gaud. et P. Seat 8) flavida (P. dacica) Porcius Flora phanerog. 1881 p. 41 et Simk. Fl. Transs. p. 578 quoad plan- tam Alpium Rodnensium fortasse partim saltem hue pertinent. Opisane przez Schura (Enum. pl. Transs. num. 3990— 4005) gatunki z grupy P. alpina i P. laza odpowiadają w przeważającej części tylko formom; nadto pominięta jest zasadnicza różnica, jaka między obu temi grupami zachodzi. P. caesia Smith. Dotąd w Karpatach typowo tylko na Babiej Górze: Sokolica 1340—1365 m, na skałach piaskowcowych wilgo- tnych dość obficie; stanowiska pod szezytem (Rośl. Babiej Góry str. 151) mniej pewne. Okazy ze Zaru w Tatrach (Kotula) mniej ty- owe. Jest trawą w naszej florze rzadką i bardzo ważną, podaję tu przeto dokładniejszy jej opis i to na podstawie okazów ze Sokolicy. Planta caesia, ad 31 cm alta, laxe vel subdense caespitosa breviter stolonifera, culmi stricti piene nudi sub panicula sca- briusculi vel plus minusve laeves, nodis culmeis saepe morboso spongioso-cirrhosis (comosis); vaginae semper nodos culmeos tegen- tes, folia 2—3 mm lata plana fere rigida patentia, margine scabriuscula supra minute scaberula apice breviter acutata vel fere sensim acuminata paulo cucullato contracta, lamina folii culmei supremi 4—5 — 6 em longa vaginá sua 5—6 cm longá brevior vel longior aut eam plus vel minus aequans, ligula inferior truncata brevissima vel 05 mm longa, suprema 1 mm rarius ad 1:5 mm longa; panicula contracta densiuscula vel fere laxiflora erecta 55—7 em longa, rami scabri inferiores adieu numero 3—4, spiculae 3—4 florae cum rudimento floris abortivi, 5—6 mm longae, virides violaceo variegatae et plerumque aureo pictae; Stee subaequales trinerviae ovato o longae 3:5—37 mm ongae 1'5 mm latae acutae dorso apicem versus scabrae; axis te- nuiter pilosus; palea inferior oblonga 3:5—9:8 mm longa 1:5 mm lata obtusa dorso margineque sericeo pilosa. | 64 - HUGO ZAPALOWICZ SE He P. nemoralis L. e) montana Wimm. Góry Bardowskie: Bardo na skalach pia- skowcowo-zlepieńcowych, 1600—1750 m. J) pocutica m. (Sprawozd. Kom. fiz. 1905 str. 34, Consp. vo- — lum. I 1906, p. 291). Dotąd tylko na Komanowem w krainie koso- — drzewu. 1 P. Janczewskii m. (Sprawozd. Kom. fiz. 1905 str. 34, Consp. - volum. I 1906, p. 292). Komanowe, w krainie kosodrzewu, w szcze- — linach skal piaskoweowo- zlepieńcowych, tylko w glebie pulehnej, wilgotnej. Niema jej np. na długim grzbiecie położonej w dalszym południowym ciągu Ihnatiesy, gdzie się podobne lecz suche skały znajdują. Po bukowińskiej stronie, w dolinie potoka Cibo, nie zna- lazłem tej trawy nigdzie, jest więc w każdym razie czysto alpej- ` skim gatunkiem; na zwiedzenie pasm górskich, ciągnących się po obu stronach tej długiej doliny, nie starczyło mi już czasu Do opisu jej (l. c.) dodaję jeszcze kilka ważnych szczegółów | 1 uzupełnień. * Folia tenuia angusta plana rarius conduplicata, 1:5—2 mm lata, ' acuminata apice partim paulo cucullato contracta, lamina folii cul- — mei supremi ad 4—55 em longa vaginá 45—6 cm longá brevior; - vaginae semper nodos eulmeos tegentes; ligula inferior circ. 1 mm 3 longa, suprema ad 2 mm longa apice rotundata; spiculae virides — aureo et partim violaceo subvariegatae, 3—4 mm longae, 2—3 florae ` plerumque 2 florae eum rudimento tertii floris; valvae 3 nerviae ` | inaequales acuminatae, inferior ovato lanceolata 2:5 mm longa 1 mm ` | : : lata, superior ovata 3 mm longa 15 mm lata; axis florum laevis; ` palea inferior ovata 3 mm longa 1'5 mm lata, obtusa. 4 um P. caesia vaginis nodos culmeos tegentibus ac laminis foliorum supremorum vagina brevioribus (in P. caesia partim lon- gioribus vel vaginam aequantibus) gaudet, sed P. eaesia a specie nostra colore caesio, eulmis erassioribus strictis, foliis latioribus fere | rigidis ac apice partim breviter acutatis, ligula manifeste breviore, | spieulis multo maioribus, valvis ac paleis longioribus, axi piloso etc | facile distinguitur. Propior Poae nemorali videtur, quae tamen ligula brevissima vel subnulla (excepta var. pocutica), valvis longioribus, axi piloso vel subpiloso, paleis inferioribus acutis, vaginis nodos non tegentibus et laminis foliorum supremorum vagina manifeste vel multo longioribus, hae ultima nota etiam P. Balfourii, a specie nostra valde differt. E Poa rodnensis, P. Janczewskii i odkryta dawniej przez Rehmana - na Bukowinie P. anceps pomnażają szereg gatunków trawnych, wła D > ZR STREFY ROŚLINNOŚCI KARPACKIEJ II. 65 obszarach połonin przekonywa, że tu obok szaty leśnej najwazniej- szym układem czyli formacyą roślinną są trawy (Rośl. Szata str. 58, 58 i t. d). Podczas gdy P. anceps, zamieszkująca dziedzinę gór- ską, występuje widocznie dość często, pojawiają się alpejskie ga- tunki: P. rodnensis, P. caesia (ta tylko w Zach. Karpatach), P. Bal- fourú i P. Janczewskii tylko na stosunkowo małej przestrzeni lub na nielicznych miejscach. Do ostatnich zaliczyć można w pewnej mierze także odmianę P. nemoralis f) pocutica. P. rodnensis jest po- chodnym, bardzo wybitnym gatunkiem z grupy P. alpina, P. Jan- czewskii gatunkiem bardzo znamiennym, zbliżającym się „poniekąd do P. caesia, więcej jednak do P. nemoralis; E GE P. Bal- fourii Beie pozostałości z epoki polod . anceps Rehman. Tuż powyżej dial. na stokach Da- dula: dun wapienne kolo 1080 m, obficie. P. compressa L. Skaly wapienne na stokach Dadula, z po- przednia. c) Langiana Koch. for. multiramosa: rami inferiores quini. Na tych samych skalach, tu i owdzie. ett Festuca carpatica Dietr. Galaez w strefie wapieni 1750— 1 for. subflavescens: antheris flavescentibus (Consp. num. 208). Wapienne skaly Piatra rei ) M 1400 m arex capillaris L. W krainie kosodrzewu na wapieniach: Pietryca w Górach Polańskich, Galacz 1750—1800 m Juncus triglumis L. Ineu od póln.-wschodu AR 1900 m. Luzula spicata DC. Ineu od półn-wschodu koło 2000 m. Allium fallax Róm. et Schult. var. obtusum m. (Consp. num. Gre T stokach Dadula tuz nad Kirlibaba, skaly wapienne, kolo 1080 for. longifolium (l. el, W krainie en iut Gór Polańskich na wapieniu: Pietryca 1530—1550 m. A. ochroleucum Waldst. et Kit. var. trojagense m. MP. num. 400). W Górach Trojadzkich: Stanalui Verticu 1470—1870 Orchis latifolia L. var. cordigera Fries. Exempla minora, ar 11:5 em alta, spica 25—35 em longa. De cetero vide A R 488. Pop Iwan Czarnej Ho m. Herminium taria E Br. Kai p. Cibo: skały wapienne pod Magórą 1060 m. Epipactis er Crantz. var. orbicularis m. (Consp. num. 506). Czarny Dil od strony Perkalaba: Sat SS? kolo 1100 m, nad p. Cibo wapienne skaly pod Magóra 1060 m Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Dział II. 5 66 HUGO ZAPALOWICZ Salix fragilis L. var. hryniavensis m. Folia multo latiora, late oblongo inc lata ad 13 cm longa 5:3 em lata, vel ovata 9 em longa 53 e lata. minore ex parte in eodem specimine lanceolata; folia de e*t ut in for. genuina. Hryniawa, w dolinie Probiny i Czeremosza Biażego, wzdłuż drogi w postaci dość dużych drzew, często. Sama jej częstość wyklucza możliwość hibrydyzmu; zawsze jednak wymaga dalszych badań, gdyż bazi nie zebrałem S. T Porcius (5. arbuseula L. var. rodnensis m. Cons sp. num. 645). Exempla feminea matura. Fruticulus 25 —45 em altus; amenta AE matura 3—55 em rarius ad 8 em longa, cire. 0'8 lata, longe peduneulata, peduneulus ad 2—35 em “longus, fo- liolis serrulatis numero 6—12 raeditus, saepe videtur partim sal- tem gemmis parvis instructus; ovaria glabra, breviter pedicellata, pedicellus 05—08 mm longus, stylus 07—1 mm longus, stigmata ierat coalita 07—0:8 mm longa vel stylo plus minus aequi- longa; glandula parva eirc. 05 mm longa, subquadrata; squamae variabiles, saepius 2—3 mm longae 1—1:2 mm latae lingulato oblon- gae apice acutae vel bi-aut parce dentieulatae, pro parte laneeolatae, 25—35-—4 mm longae 0'6 ad 12 mm latae partim acuminatae, squamae fuliginosae apice pro parte Zerf dorso a pilis longis villosae; folia obovata et obovato oblonga, ad 5—5'2 em longa ad 27 raro 3 em lata, quandoque ad 6 em longa 2:8 em lata, acuta vel breviter acuminata, basi rotundato obtusa vel angustata, glan- duloso serrulata aut suberenato serrulata, adulta utrinque praecipue supra pilis sparsis tecta, nonnulla supra subvillosa, pro parte plus : minus glabrata, supra prasino, exsiccata obscure viridia, opaca ve paululo nitida, subtus distincte glauca; stipulae ad 4—5 mm longae ovatae serratae; gemmae glabrae vel sparse pilosae; rami obseure castanei opaci, iuveniles viridi olivacei; semina 1:2—1:3 mm longa, T clavulato incrassata, distinete apiculata. In ealeareis Alpium Rodnensium: Pietrosu in valle profunda versus borealem orientem sita 1680—1770 m, Galaez 1750—1850 m passim copiosa; praeterea in monte Ciarcanu in caleareis 1710— 1800 m. A S. arbuscula L. amentis femineis maioribus et longe pe- duneulatis, foliolis peduneuli serrulatis, ovariis glabris longius pedi- cellatis, stylis stigmatibusque longioribus, squamis maioribus, foliis maioribus obovatis subtus glaucis, stipulis praesentibus ete distin- guitur var. arbusculoides m. Ovaria glabra, stipulae, folia maiora ete ut in for. vulgari, sed foliis laete viridibus ovato ellipticis oblon- — € (non obovatis) quodammodo transitum ad S. arbusculam praec — en „a ZE STREFY ROŚLINNOŚCI KARPACKIEJ Il. 67 In ealeareis: Galaez, uno loco eum for. vulgari Porcius in Enum. pl. phanerog. Naszod. 1878 p. 52 dicit: „S. arbuseula L. var. dubia mihi a for. genuina solum capsulis semper glabris differt*; in Flor. phanerog. Naseud. 1881 p. 59 vero dieit: ,S. dacica (S. arbuseula L. var. dubia mihi olim). Pre alpi . Ineu, Corongisiu, Mihaiasa, Isvorulu mare, ee irap Gergeleu, Stolu, Galati s. a. Difere de S. arbuscula L. for. genuina prin aceea, chci capsulele, atátu ie chtu si mai mature umm de totu glabre. In celelatte earaetere consuna deplinu eu S. arbuseula L. (An S. hete- rophylla Schur)“. ` Porcius podaje przeto popa glabrae“ jako jedyną różnicę; istnieją jednak jeszcze i inne odrębności, jak to powyżej wykaza- łem. Należało więc rzeczywiście oddzielić S. dacica od S. arbuscula, tembardziej, że pierwsza pod wzg edem geograficznym zamieszkuje oddzielną strefę, a to południowe góry marmaroskie i rośnie tylko na wapieniu. Jest to gatunek pochodny (geograficzny) i mniej od S. arbuscula różny niż S. Tatrorum; nawet na Czarnej Horze zda- rzają się okazy S. arbuscula wykazujące niektóre znamiona zbliżone do S. dacica. Podobnie więc jak w Tatrach, spostrzegamy i w Gó- rach Pokueko Marmaroskich obok $. arbuscula gatunek bolhoduy i formy pośrednie; S. Tatrorum jednak przedstawia, jak się już powiedziało, więcej zrózniezkowany, wybitniejszy gatunek pochodny. S. reticulata L. var. galatiensis m. Exempla feminea matura. Ovaria brevissime sed distincte pedicellata. pedicellus 0*3—05 mm longus; stylus 02— 0:3 mm longus saepe fissus, stigmata plus minus aeque longa sae- pius ut videtur partita, glandula duplex cire. 0:7 mm longa, squa- mae 1:3 mm longae 1 mm latae, late ovatae obtusissimae; folia ovalia ad 3:2 cm longa ad 2 em lata, rarius nonnulla latiora 2:7 em longa 2 em lata. A for. genuina praecipue ovariis pedicellatis differt. Alpy Rodneñskie: Galaez wschodnie ramie, w strefie wapieni, kolo 1820 m, na jednem miejseu lieznie. Urtica urens L. for. maior (Consp. num. 673). Zawoja. Rumex weights L. a) subalpinus Schur. Babia Góra, w lasach ezesto. b) perdes o ch Pis .) Koch. Zawoja, często. R. acetosella for. minor Consi num. 699). Przeleez Babiej Góry. R. acetosa L a) pratensis Wallr. for. elatior (Consp. num. 100). Stanalui Verticu w Górach Te jadzkich. 5* 68 HUGO ZAPALOWICZ d) hastiformis m. (l. c.) Zawoja, bardzo często na łąkach; Brody. R. arifolius Allion. Babia Góra, z polan w wyższej dziedzinie lasów. for. maior (Consp. num. 702). Babia Góra, na polance pod Czarną Halą. R ër m. (Consp. num. 703). Czarna Hora, Góry Czyw- ezyúskie, Bardowskie i t. d. rozpowszechniony. for. altissimus (l. ei W Alpach Rodneńskich nad Złotą By- strzycą. a) czarnohorensis 2 (l. e). Czarna Hora pod Waskulem, Sku- powa, Czarny Dil i t. for. macrophyllus (i c.) Czarny Dil. b) rodnensis m. (l. e.). Piatra rei, Ineu w dolinie Lala. Oxyria digyna Hill. Ineu od póln.-zachodu 1980 m Blitum virgatum L. Tuz powyej Kirlibaby na stokach Da- dula, skały wapienne, koło 1080 m .B. polymorphum C. A. Meyer. b) acuminatum Koch. nę Chenopodium album L e) viride (L. pro sp.) Fiek. Zawoja. Atriplex hastens L. Brody, w ogrodach przedmiejskich bar- dzo często. A. polonicum m. (Consp. num. 745). Brody, wilgotne rowy na północnym brzegu miasta, rzadziej w ogrodach w glebie pulchnej. A. patulum L. Zawoja, na podwórkach LAPIS Ses obficie. Silene Zawadzkii Herbich. Piatra rei, 1300—1400 Aquilegia — Baumg. Nad p . Oibo: wapienne skaly pod Magórą 1060 m, tuż nad Kirlibaba sees skaly na stokach Da- dula 1080 m Corydalis capnoides Wahlenb. Dadul w cienistych gestych la- sach $wierkowych od strony Kirlibaby, kolo 1050 m Erysimum Wittmani Zawadzki. Nad p. Cibo: skaly wapienne pod Magóra 1060 m Bett palmatum Baumg. W Alpach Rodneńskich: Tomna- — ticu od strony Bystrzycy Złotej 1180—1230 m Saxifraga luteoviridis Schott et Kotschy. Piatra rei 1300— — 1400 r s. ‘pedemontana All. Ineu koło 2250 m S. hieracifolia Waldst. et Kit. Ineu od póln.- -zachodu 1980 m. Sempervivum soboliferum Sims. Piatra rei 1300— 1400 m. Zeen carpatica Jacq. r. albiflora m. Flores albi. W dolinie Bystrzycy Zlotej po- E nizej ujścia p. Cibo, 950 m YA ZPS REŻ eM 1 pi Ce zę M ZE STREFY ROSLINNOSCI KARPACKIEJ II 69 Leontopodium alpinum Cass. Piatra rei 1300—1600 m, miej- scami bardzo obficie Centaurea Kotschyana Heuff. Nad p. Cibo: skały wapienne pod Magórą 1060 m Cineraria sibirica L. Nad p. Cibo: tuż powyżej jazu pod Ma- górą na łące bagnistej obficie 1055 m. Na wschodnim brzegu miasta Brodów widziałem wśród łąk w bagnistych rowach liście, należące widocznie do tego gatunku. Crepis Jacquini Tausch. Piatra rei 1300—1400 m Hieracium villosum Jacq. >> rei 1300—1450 m, Galacz w strefie wapieni 1750—1850 Materyaly do fizyografii krajowej. Część III. Materyały zebrane przez Sekcyę geologiczną. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII, Część III. Exotica fliszowe Kruhela Wielkiego koło Przemyśla przez K. Wójcika. (Z 9 rycinami w tekscie). I W S T E P. Prof. J. Niedźwiedzki podał w r. 1876. pierwszą wiadomość eznym eel skałki północno-karpackiej. Wśród najprzeróżniejszych zdań o genezie skałek pół- nocno-karpackich dadzą się wyróżnić trzy główne h grupy. Niedźwiedzki uważa skałki północne, a w pierwszej linii kruhelska, za istotne, utworzone na miejscu rafy koralowe wieku jurajskiego. Rafy te później w epoce kredowej i trzeciorzę- dnej miały dostarczać materyału na głazy egzotyczne wśród ota- czających i pokrywających je osadów fliszowych. Zdanie powyższe zostało przyjęte przez znaczną część geologów, a w odniesieniu do ruhela w szezególności wzmiankuje je Prof. W. Szajno- cha?) a jeszeze dobitniej Prof. R. Zuber w swej ostatniej notatce ”). Wzmianka o Kruhelu w podobnem znaczeniu znajduje się oczy- wiście również i w studyum tegoż autora o pochodzeniu głazów 1) Spostrzeżenia geol. w okolicy Przemyśla. Kosmos. Lwów 1876. Przyczy- nek do geologii pobrzeża Karpat przemyskich. Kosmos. Lwów 1901. 2) Atlas geol. Galicyi. Z. XIII, Kraków 1901 ») Notatki geologiczne. Kosmos. Lwów = 4 K. WÓJCIK egzotycznych fliszu karpackiego '). Najszerzej jednak kwestye ska- łek w powyższem znaczeniu traktuje Prof. W. Uhlig, zwłaszcza w swej ostatniej pracy”). Wspomina 2: w a niejednokrotnie o Kruhelu, uważając przytem utwory , mianowicie warstwy pralkowskie, za pokrywe skalkowa e 100 so o zo 100 ts0 200 150 Xx |. n 4 Ryc. 1. 1) Neue Karpathenstudien. Jabrb. d. g. R. A. Wien 1902. 2) Über die Klippen d. Karpaten. Congrés géol.intern. C. R. IX, S. Vienne. 1908. Baa u. Bild d. antena Wien 1903. EXOTICA FLISZOWE 5 rugie zapatrywanie na pochodzenie skalek, zastosowane do Według tego ostatniego skałki północno karpackie mają być por- wakami przyniesionymi z południa, względnie południowego za- chodu. Miały one zatem powstać w okolicach odległych, a nie na miejscu, jak tego wymaga teorya poprzedzająca. Teorya porwa- owa tłómaczyłaby łatwiej fakta cytowane już przez Hoheneggera i znane wszystkim naszym geologom, że niektóre skałki północno- karpackie zostały przez kamieniołomy wyczerpane w zupełności bez śladu związku z gle bia. Skalki te zàtem musiały tkwić we fliszu, zewsząd przez niego otoczone. tak pierwsza jak i druga teorya uważały jurę skałek tape za nalezaca do pasu alpejsko- karpackiego. a więc do prowincyi południowo- europejskiej, to trzecie zdanie R się związku tych skałek z jurą okręgu krakowskiego, względn ie leckiego. Mianowicie skalki gc caque maja de tylko ripa gicznej naszego Set ds mimo że Qe ten P juz tylokrotnie poruszanym, wracam do niego jeszeze raz. iL Sytuacya. Niespelna 3 km na zachéd od przemyskiego mostu na Sanie odgalezia s się od gościńca sanockiego droga prowadząca na południe = wieś Kruhel Wielki. Nieco mniej niż 2 km od początku tej drogi, a zatem prawie 5 km od Przemyśla, w miejscu, gdzie droga : krul disks krzyżuje się z drogą forteezna, zaczynają sie /doły ka- 1) Les uappes de —— de la Tatra et — des ssj des Carpathes. e, de labor. de géol. d» KARNE de Lausan Lausanne 1903. Rzut oka na ear pd że osmos, Lwów. 1905 M Ta genése des Klippes de Carpathes. Bul. de la Soe, ei cd brian Paris 3) Über die Gliwdeżaj u. Ver ene? d n Polen. A, XXXIX. Wien 1889. szkic geol. król, Polsk. bee ré a. Warszawa 1891. Soalogia ziem polskich, I. Lwów 1 Der r paliozoische Horst v. Podo lien u. die umgebenden Senkungsfelder. Beitrago z. Paläontologie u. Geologie ie u. d. Orients. XV. Wien. 1 6 : K. WÓJCIK do skrzyżowania się jego z drogą forte- czną tuż pod Lipni- kiem. W ezasie od sier- stosunki następujące. Zarząd gminy mia- sta Przemyśla, chcąc T = = A kruhelska, będąca ` — własnością miasta —— rozszerza sie w glebi (ut | MAMI ZA : nët : Io WARUN Si istotnie i czy eksplo- — uin upy MT atowanie wapienia ` "mU padah hy PE Fn : Wu Ii ni EM lii na większą skalę HI ON Ryc. 2. Szyb ezterometrowy. niach Prof. Niedź- my == margle białe, me = margle białe lupkowate, wiedzkiego i Prof. z = zielonawy ił marglowy, cz = il czerwon m ili glazy jurajskie (kimeryd), dn — dolomit nulliporowy. Zube W chwil, I e gdy ja ogladalem te szyby, jeden z nich miał 4 m głębokości, drugi nieco więcej niż 9, a trzeci około 12 m. Szyb ośmiometrowy oddalony był od skałki o 12 m na PdZ, dwunastometrowy zaś znajdował się tuż przy jej brzegu wschodnim. Dwa szyby głębsze miały przekrój poziomy kwadratowy o boku 1!/, m, najpłytszy zaś o boku 3 m. W żadnym z tych szybów nie znalazłem najmniejszych śla- dów rozszerzania się skałki. Na całej głębokości i ze wszystkich stron ściany dołów składały się z dużych głazów białego wapienia: EXOTICA FLISZOWE 1 jurajskiego oe jednego lub nawet kilku metrów kubicznych. Pooddzielane byly one od siebie ilem zielonym, ciemno-szarym allo zë? H zawierał większą lub mniejsza ilosé drobnych, przeważnie dobrze otoczonych glazików również jurajskich. Głazy te i okruchy miejscami. zwłaszcza w szybie zachodnim, przeważały nad iłem tak, że skała tworząca ścianę przedstawiała się jak isto- tny zlepieniec, tylko dość luźnie spojony. Dalszym ciągiem iłów występujących w szybach jest ił, który otacza skałkę od wschodu, w przeszłym jeszcze roku pokrywał ją częściowo i od wierzchu w stronie północnej. Oba szyby opisane powyżej dzisiaj niestety już nie istnieją. Głębszy zawalił się sam w kilka dni po mojej bytności w nim, "A ZZ i ERN I T CX NN Ww ] : CZ 2 LIE LA Z G ZZA NS | A 22, SUW Séch PR ANA TO! 27 SC DAW 77 y L ENY 7 UMI km ILLA ^ S Z Af / PAŁ ZAŚ at 1/7 S d 7 2 7] - Y): [mz I, LZ Z 22M R ar E 2 ZA! p E HAS OM A SEE 1 Z, a 2 5 zł e 2 a R 777 APO M SĘ TL SRA bas Ger pU. — Z ZARA AA SS Ryc. 3. mg = margle białe, zp = ‘piaskowiec żółtawy, mz = zielonawy ił marglowy, km = glazy jurajskie, p = erg sypki. SA egi E e ale natomiast najeiekaws St, nie zostanie przy- ni sie gruzami i za- rośnie. Se ten qus jest od skałki o 20 m na "PnZ. i sane lego. Przedstawia go rycina 3-ia „Niespełna 60 m ku "PdZ, a hipsometrycznie o kilka metrów wyżej od profilów pierwej podanych, widoczne są w dole kamie- niarskim dwa następujące odsłonięcia, odkopane w przeważnej części przezemnie samego. (Rycina 4 i 5). W stronie poludniowej na jakie 40 m od skalki widaé w sta- rym duzym dole kamieniarskim warstwy fliszowe biegnace w kie- WU ` Y 14, Wa / I Ryc. 4. z = zielonawy il marglowy, ci = ił ciemny, p = piasek, km — głazy jurajskie (kimeryd), Oxf = wa- ień oksfordzki. lonej / "Pi Ih góry od skałki o 500 m w kierunki Pd PdZ stanowi zlepieniec i Zlepi K, WÓJCIK runku 50% Upadich 609 PnZ. (Ryc. 6). Oprócz podanych odsłonięć znajduje się na stoku kruhel- skim cały szereg in- nych dołów i łomów kamieniarskich. Gła- tych ` wydobywane tkwią w ile albo gli- nie w ten sposób, że przyczyniają. tego ich szezegółowo nie opisuję. - Dodać natomiast do poprzedzających rofilów musimy to, że cal y zachodni stok Lipnik, odda- wyraźnie uwarstwiony. Zleple niec ten jest na zwietrzałej po- wierzchni dość kruchy, a wśród warstw jego znajdują się rzad- kie wkładki soczewkowate iłu o so | mo 150. m docznych na powierzchni. Blok ten w widocznej swej części za- Rye, okrąglony i gładko otoczony pod 2 = zielonawy ił marglowy, cz ł względem wielkości nie wiele czerwony, k = zlepieniec kelowejski. b dins = stoku Lipnika. blizko EXOTICA FLISZOWE 9 z Kruhela Wielkiego do Helichy. Bieg warstw zlepieńca jest 1650, upad 250 Z. Miąższość jego obliczyć można na kilkanaście metrów. Na płaskim wierzchu góry znajduje się wiele dołów, powsta- łych przez wydobycie otoczaków jurajskich. Ściany dołów najbliż- "Tome / Apra 2 t T ve mo o q Ryc. 6. mz = zielonawy il marglowy, kg — konglomerat przeważnie z ułamków juraj- skich, p = warstewki piaskowca i marglu naprzemian ze zlepieńcem. D tworzy stok. Ściany dołów położonych nieco dalej ku W wyka- zują w górnej swej części zlepieniec, który ku dołowi przechodzi w zle- szych zachodniego stoku góry stanowi ten sam zlepieniec, a NEE SKW ŻY MG © e POR ( u$ r OM eis or SS QU Set m oo AN LR XP A a t D 10 K. WÓJcIK same jak w szybach i odsłonięciach nad Kruhelem. W profilu stok góry 1 doly irt Pee mS sie, jak wskazuje rycina i Około 50 m. ku Pn, a hypsometryeznie o kilka metrów niżej od Ce Se zlepieńca spotykamy zerwę przedstawioną na rycinie 8. Na wi:rzchu Lipnika około 120 m na W od zachodniego stoku góry odsłonięto w ostatnim czasie kompleks warstw zlepieńce ca na- przemian z marglami, iłami i piaskowcem. Kompleks ten biegnie i zapada zupełnie tak, jak zlepieniec na stoku Lipnika, budową zaś swoją, t.j. miąższością i EE z innemi warstwami odpowiada odsłonięciu nad Kru Na podstawie tych Sek odslonieé oezy wistym jest wnio- sek, ze caly ten materyal petrografieznie tak róznorodny nalezy do fli-zu. Pewne głazy jurajskie — pomiędzy nimi i duży głaz, znaj- dujący się koło leśniczówki — stanowią składniki zlepieńca dro- bno-ziarnistego na stoku Lipnika. Inne zaś wydobywane z wierzchu góry. tu- dzież wee, znajdujace sie dalej ku PnW, t. j. ged Kruhelem Wielkim, sa eu głazami egzotycznymi. Tkwią one albo jako ot otoezaki wśród iłów i margli wyraźnie uwarstwionych, jak to rb zują przedewszystkiem reel B albo jezeli materyal ieh by miękim i kruchym, wtedy obwodowa ich część rozpłynęła się niejako wśród otaczają- H Ryc. 8. cego je ila fliszowego, jak to wskazuje i.—ilezerwony, T =dolomit TyCina D a poniekąd i 4, tudzież zawar- CUN W=wapieñú weglowy. tość faunisty czna przeszlamowanych bek fliszo w y ch, wziętych z tych odsło- nięć. Albo głazy te stanowią po prostu wielkie nagromadzenie mater dei: egzotycznego, dość luźnie ze sobą spojonego, “podobnie jak np. zle- pieniec slobódzki we wschodniej Galieyi. Kruhelski utwór różni się jednakże od zlepieńca słobódzkiego tem, że jakkolwiek różnoro- dność jego składników jest dość znaczną, to przecież ilościowo biały wapień jurajski przenosi w nim wielokrotnie wszystkie inne skały razem wzięte. Do głazów egzotycznych należy oczywiście również i glaz uważany przez Prof. Niedźwiedzkiego za rafę miej- scowa, wydobywającą się z głębi. Część głazu tego widoczna na powierzchni posia ada obecnie w naj większej swej rozciągłości wy- miary następujące: w kierunku z Pd ku Pn 17:30 m, w kierunku WZ 940 cm, wysokość 7 m. Że głaz ten jednak rafą istotnie być nie może, świadczy o tem poprzedni opis szybów, tudzież zestawie- nie następującego profilu. (Rye. Cała okolica Kruhela Wielkiego w promieniu 3— 4 km pos EXOTICA FLISZOWE 11 kryta jest nowymi lub dawniejszymi dolami albo łomami, z których wydobywano głazy jurajskie. Głazy te jednak znajdują sig prze- ważnie na drugorzędnem, a ściśle mówiąc na trzeciorzędnem łoży- sku w glinie lub żwirach glacyofluwialnych. Głazy zaś tkwiące we fliszu wyraźnie znajdujemy tylko na przestrzeni objętej, z je- dnej strony łukiem wygiętym ku PnZ i łączącym wschodnie od- słonięcie zlepieńca na Lipniku ze zlepieńcem nad Kruhelem, z dru- giej zaś strony łukiem biegnącym równolegle. do poprzedzającego od zlepieńca na stoku Lipnika w stronę Kruhela. Ryc 9. Profil wzdluz linii A-B. kg = zlepieniec, km = głazy luźnie leżące, mz = zielonawy ił marglowy i margiel biały. HL Flisz. Jako pierwsze zadanie szezególowe naszej pracy uważamy wyznaczenie wieku fliszu zawierającego materyał egzotyczny powy- żej podany. Flisz okolie Kruhela stanowią iły ezarne, szare 1 ezer- wone, margle jasno-zielonkowate, margle żółtawo białe i prawie zu- pełnie białe. Nadto należą tutaj cienko uwarstwione piaskowee sy- pkie i grube ławice zlepieńea, złożonego przeważnie z ułamków wapienia białojurajskiego, pospolicie zwanego stramberskim. | Zlepieńce i piaskowce Kruhela nie dostarczyły żadnej fauny. Próbki zaś iłów i margli dały po przeszlamowaniu wyniki mikro- faunistyezne następujące: Próbka 1. H ciemny wśród Ammodiscus serpens, zlepieńca ze stoku Lipnika. Trochammina acervulata. Rhabdammina annulata. Próbka 2. Ił czerwony z odsło- 12 K. niecia Nr. 7. Bryozoa kelowej- skie i kilka otwornie nieozna- ezalnych. Próbka 3. I marglowy zielo- nawy z odsłonięcia Nr. 6. Bigenerina capreolus, Clavulina Szabói C. parisiensis v. " humilis, Gaudryina Reussi, Bolivina melettica, Pleurostomella eocena, lis, ezlony krynoidów. oksfordzkich. Próbka 4. H marglowy zielo- nawy nad zlepieńcem kruhel- kim Rhabdammina annulata, Rheophax placenta, Clavulina communis, Ammodiscus polygyrus, Trochammina coronata, T. ac rvulata, resztki bryozoów kelowejskich? Próbka 5. H ege otaezajaey skalke kruhelska. Nieoznaczalny ząb ryby i capi- gpa femoris płaza albo gada, Gaudi yina chilostom Prób Mar ciel jasno-żóla- z KENE Nr. Nodosaria acuta, Bigenerina capreolus, Clavulina parisiensis, C. communis, C. budensis, Gaudryina Reussi, Bolivina melettica Allomorphina macrostoma, Pulvinulina elegans, Or diia dispansa, O. asper Po es 7. Margiel bialy z od- sloniecia Nr. 5. WÓJCIK Lagena apiculata, L. cidari Nodosaria gigantea, N. soluta, N. bifurcata, N. Paueri, N. radicula, N. laticollis, Glandulina laevigata, G. mutabilis, G. subinflata, Bigenerina pennatula, Clavulina Szabói, C. budensis. C. cfe. C. v. humilis, Gaudi yina Reussi, . rugosa. G. A G. siphon Ver E var iabilis, V. propinqua Bulimina pupoides, Polymorphina ovata. . gibba, Flabellina budensis, Pullenia bulloides, Bolivina melettica, Cristellaria arcuata, C. propinqua, C. Kochi, C. depauperata, C. confusa, C. prominula, C. crepidula, irregularis, cymboides, C. elegans, ae m sre AN dri pediformis. M. subbullata Ammodiscus polygyrus, Á. serpens Allomorphina macrostoma, Trochammina elegans, M EXOTICA FLISZOWE 13 variolaria, lamellosa, nucleolus, Cyclammina retrosepta, Rotalia orbicularis. Pulvinulina elegans, Discorbina Bertheloti, Trun catulina grosserugosa, 5 'opinqua, Bryozoa i malzoraezki. Próbka 8. Il czerwony Z odsło- nięcia Nr. 9 nie dostarczył ża- dnej fauny. Otwornice ze wszystkich próbek w zestawieniu z formami z innych miejscowości. | due s 2 > N| o . a We E] ven zie E E S EIE Salí M ojo R; D e 3 Izumi irm ue Slśl| |812|8 las isisi=[=[8 AUI riche al eSa a ` "e :|2 Si $ mis Pom x D i s ved [$4 8) rS SES w2-:-!:9!2? PEEIEGOMJGEGERIAZIIE ZORG AS=POBjSjE |. Kc | | Rhabdamminidae. | | 1| Rhabdammina annulata Rzeh. |—|- I-— — — -H—i—-HH--1- Saccamminidae. | | po | 2) Lagena apiculata Reuss o_o debe bci ds 3! L. eidarina Grzb. e dee cem a A emm be e Hyperamminidae. | | 4| Rheophax placenta Grzb. =| -|= — | =]=| Jj Kach SR Nodosaridae. | | | | B Eran cientes Htk. exse + mem | Ze! mes md ed pee ris 6 N. s A PTT OPI iugum e ZEN: bilaicala Orb. -|—|-H-—|—i— == >|- FE 8| N. = zm —— —|-1—|—|—i-1- HH 9| N. radic mma EE —|-|-|-|--i--H-r-- 10 x eros E —|—-|—-|—| -|- — RA maa. us 1i acuta Orb. —|--H-|-|-|—-- 2 Ea e Oe, Eee aca Orb. —|— -FH-H-— H+HH Ht H G. m sl =P SE M G. Mri es ce acc spes às vu Gro topi s siae = Opistho- Dischistidae. | 15| Bigenerina capreolus Orb. —-|— ---H--2---H-H- — HR — TERM ID B. pennatula Batsch Eben et be mper Ech Opistho- Trischistidae. | | 17, Clavulina Szabói Hantk. ŚR IDZ WIRE GUL ża n 18) C, budensis Hantk. m =p m m ml 14 K.. WÓJCIK G. wloskie Alpy Szab. Friedb. Inocer Uhlig Wola Luz. | Priabona Biarritz Grzyb. Wadowice ` Kruhel Mały Alpy nadm. Schub. Inocer. Hank Cl. Val di Non Euganee i + 191 C. EE Orb. + i—|— =|= 2011 C. v. humilis Brady - 21| C. communis Orb 22 ME] innt Hantk. — + 23| G. rugosa Orb. — 24 G. subrotundata Schwag. — 25| G. chilostoma Reuss —|—|-—| -+ Trischistidae 26| Verneuilina variabilis Brady =|—|—|=|-|-|=|=|=| -| 27| V. propinqua Brady —rFH-—- -|-|-|-1-|--|--— 218 2H! Tritaxia tricarinata Reuss —|— —|— —|— PeF] m ZI Ez E —— +++ d- Buliminidae. | 29. Bulimina pupoides Orb. -|-| | EA - | |— — +, 30| Polymorphina ovata Orb. —|— -|=| -| -|— - —|—|-H 311 P. gibba Orb. —|—|—|— ++ + 32| Bolivina melettica Andr. = 74 33| Pullenia bulloides Orb. + 84| Pleurostomella eocena Gümb. +- ++ | | "rondicularidae. 35| Flabellina budensis Hantk. Cassidulinidae. Cristellaria areuata Orb. Hantk. 8 T ck RH e "a ^a o EA B 2 S > Li+ | +++ + | N QQ Q e a a Gë © = ES | | AR AMA SES x on M RD OFTARE Ui C. Seier? Hantk. = ke TE EE Bag” SE e — "e „8 epidula Fi seg Moll. — BUT Sd du ciue Des | LATI | | | 4d- an: REEF CIO ję ch > c Sa E © bei m ki e B ©, 5 E : «HA "2 a m i e © RE Pr | Ko? | | d | cl | bcp lob zb ici sa | Sia SA. | | | | | Marginulina pediformis Bornem. ||. —|— M. subbullata Hantk. —|— Cornuspiridae. Ammodiscus polygyrus Reuss |——--| — — -- — A. serpens Grzb. — + |. | Chilostomellidae. 9 41 Ke ar EFE ++ EIEI +| | i El DE LI + ++ | | | EXOTICA FLISZOWE 15 | | | | | jm EE LM | lo lar [d Ja al E -|-| R Ze Ee | | 3 e ola pi EIEI Aile] | 8a 5|5l2i5 2 laśs| Bes) | else mero nure Aar d d n Isle Sms ri Ia La |.8 6 | SER Rao z|z|8)5>| Leg Lë ES |] | j ej k (e(l |T ajdo > ARE S jo o jS Ee T | | | | | | Haplophragmidae. | | Se | aT e | ERZERE Or 0: 53| Trochammina elegans Kzeh.- |— -- | CT Le] 54| T. variolaria Grzb. — -+ -| - | — mr ded | bb) :. lamellosa (irzb. Mi nguLsQus cup ee Eu qua THEM A 56| T. deformis Grz en bog eer Sg [an Sg ERR ai E 57, T. conglobata Brady rem "TI NE UR asi WE ig m Ex | 8, T. rta Grzb a Gz ei RA Bee Ee Ges | id 9 T. stommata Grzb Hee uper agi Świe! m Bn een Zeg Aar Se A= qe o T: ata Brady ut su oed Cred De aed aeri ier "EIDEM WE au ti T. nucleolus Grzb, =| ==] arree E 2 "^ acervulata (irzb. e gasi bat zu Eed Tę SRA Ze MS E | | 2| Cyelammina retrosepta Grzb. |—|—|—|—|—|—-|-|- — ici es Ch TE qe 1 | | | | | Rotalidae. E 3.1 | RA à ll . A^ > | | | | | | | | LU 4 Rotalia orbieularis Terqu. |- KE eg E E EE 5| Pulvinulina elegans Orb |---| |-- Hati H- Ha t 6| P. similis Hantk. | En ice Łza Ra (SIE 7, Diseorbina Bertheloti Orb. pap = UNI dens r Gl oi pi, un 68| Truncatul. grosserugosa Giimb. En A MAS E ++ os a sek 69 T. propinqua Reuss | E st) H | | a Y Bai | | | | Nummultidae. a | | | S O| Orbitoides dispansa Sow. — Lk [EXER ES | Pr I| O. aspera Gümb. GRA Ht | | | ken | | | | | | | ES | | Próbki nasze badane z poszczególnych punktów wykazały nadzwyczajną różnorodność tak pod względem bogactwa form ja przedewszystkiem pod względem ilości okazów. Cała fauna otwor- nicowa natomiast porównywana z faunami, pochodzącemi z różnych innych miejscowości tak karpackich jak i obeych, okazuje — mimo swej różnorodności — pokrewienstwo blizkie tylko z faunami trzecio- rzędu starszego. Wszystkie bowiem formy w ilości 71 oznaczone zostały albo na podstawie okazów, pochodzących z Kruhela Małego (27) albo z innych paleogeńskich utworów karpackich (Wola Luzañska, Krosno, Dukla i t. d.) (38), albo na podstawie fauny z warstw z Clavulina Szabói z okolicy Budapesztu (34), albo wreszcie na podstawie form innych miejscowości, ale z tego samego poziomu. Z wyjątkiem kilku nowych otwornie, które zostaną opisane na in- nem miejscu, niema w faunie kruhelskiej ani jednej formy niezna- nej z paleogenu. : 16 K. WÓJCIK To cale zestawienie form otwornicowych, a przedewszystkiem wystepowanie skamielin przewodnich jak | Clavulina Szabói, Orbitoides dispansa, C. budensis, . aspera. Gaudryina Reussi, zmusza nas do przyznania warstwom okolic Kruhela Wielkiego wieku dolno-oligoceńskiego, mianowicie poziomu z Clavulina Szabó. Utwory te jednak nie ograniczają się tylko do Kruhela Wiel- kiego, lecz zajmują w okolicy Przemyśla znaczne przestrzenie. Przed kilku laty autor niniejszej pracy określił wiek tych utwo- rów, t. j. zlepieńców, iłów i margli, jako dolno-oligoceński na pod- stawie fauny Kruhela Małego). Tamta jednak fauna wydobyta była z utworów należących do kompleksu margli fukoidowych, ale nie z samych margli. I dlatego wtedy autor wypowiedział tylko przypuszczenie, że margle te należą do paleogenu. Dziś fauna otwornicowa wydobyta z samych margli wykazuje również ten sam wiek. Przypuszczenie poprzednie zostaje zatem potwierdzonem. Mianowicie pewńa część margli okolie Przemyśla wraz z utworami zostającymi z nimi w związku, t. j. zlepieńcami i iłami, należy do dolnego oligocenu. [wagę zaś Prof. Wiśniowskiego *), jakoby utwory oligoceń- skie stanowiły w okolicy Przemyśla i Dobromila tylko bardzo zgnieciony łęk wśród otaczających je margli górno-kredowych i ja- koby zatem odgrywały tylko podrzędną rolę wśród bardzo rozprze- strzenionych warstw kredowych, należy zatem odwrócić w ten spo- sób. Utwory okolie Przemyśla należą do dolnego oligocenu. Z pod tych zaś wyglądają tylko tu i ówdzie, jako element zupełnie obey "reszcie utworów fliszowych, warstwy kredowe okolic Prałkowie, Węgierki i Leszezyn. tudzież kilku innych punktów znalezionych w ostatnich ezasach przez autora koło Krasie, Korytnik i Hołubli. Utwory fliszowe okolic Kruhela Wielkiego, jak wogóle prze- ważnej części Karpat przemyskich. biegną inaczej niż w reszcie Karpat wschodnich. Biegną one mianowicie albo w kierunku 165— 180? z upadem ku Z, albo 45—600 z upadem ku Pn. Tylko miękie warstwy marglowe lub ilaste upadają w różne strony, chociaż ich bieg, o ile wogóle można go odezytać, stosuje się również do biegu warstw twardszych, t. j. zlepieńców i piaskowców. Za niewątpliwy fisz Kruhela uważać musimy wszystko to, eo jest objęte na mapce (ryc. 1) łukami wskazującymi najgęstsze występowanie głazów egzotycznych. Warstwy wskazane łukiem wewnętrznym stanowią spąg, łuk zaś zewnętrzny wskazuje warstwy stropowe. Przestrzeń 1) Dolno-olig. fauna Kruhela M. R. A. U. K. 1908. ?) O wieku karpackich warstw inoceramowych. R. A. U. K. 1905. EXOTICA FLISZOWE 17 pomiędzy obu zlepieńcami zajmują warstwy ilaste i marglowe, prze- pełnione głazami egzotycznymi. Jeżeli wypukłość łuku wyobrazimy sobie jako grzbiet siodła normalnego, biegnącego w kierunku mniej więcej 135% to po poprzecznem przechyleniu takiego siodła w stronę PnZ muszą powstać kierunki warstw zwrócone do siebie pod mniej lub więcej silnym kątem. IV. Exotica. Z zebranego przezemnie materyału egzotycznego Kruhela i Lipnika dały się wyróżnić następujące typy petrograficzne. 1. Wapień czarny zbity, nieco bitumiczny. Porównywany makro- i mikroskopowo z materyałami pozakarpackimi, okazuje on uderzające podobieństwo do wapienia dewońskiego z Dębnika koło Krzeszowice. Skamielin jednak nie dostarczył on wcale, chociaż zo- stał znaleziony w różnych miejscach nad Kruhelem w kilku bry- łach i wielkiej ilości małych ułamków, pochodzących prawdopodo- bnie z późniejszego rozbicia większych głazów. 2. Wapień albo jasno szary bardzo zbity albo szary z czer- pełną identyczność z wapieniem węglowym z Czernej koło Krze- szowic, albo wreszcie wapień szary, mniej twardy od poprzedzaja- cego, a nadwietrzały, nawet nieco porowaty. Wapień ten ostatni Syringopora reticulata Gldf., Zaphrentis cornucopiae Edw. i Haime, Spirifer sp. à Wapień bez skamielin został znaleziony wśród czerwonego iłu fliszowego w odsłonięciu Nr. 9. Wapień przepełniony przeważnie źle zachowanymi koralami, leżał jako luźny głaz o objętości około 1 m? niedaleko poprzedniego. Zupełnie wywietrzałą i bardzo dobrze zachowaną skorupkę spirifera znalazłem w glinie opodal skał kar- bońskich. Spirifera tego jednak niestety, mimo jego zachowania, Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Część III, Z 18 K. WÓJCIK helskich ze skala SE z Karniowie. Zlepieńce znalezione zostały jako głazy luźnie leżące koło najniższego odsłonięcia nad Kruhelem. 4. Wapienie częścią zbite, częścią porowate, czasem zlepień- cowate, przypominające wapień pienisty (Schaumkalk), występujący ospolicie w misa tryasie wśród górnej części wapie- Pent weglowego. : olomit marglowy szary albo rdzawo-zóltawy. Jest on po- Pa żyłkami twardszemi, z pośród których wysypuje się zwietrzały margiel. Wskutek tego skała staje się gąbczastą. Przy- mina nam ona krakowskie tryasowe dolomity rudonośne. Znale- zione zostały nad wapieniem węglowym wśród iłu fliszowego. 6. Dolomit żółtawo-szary. zawierający nieoznaczalne nullipory. Już przy makroskopowem porównywaniu go z okazem tryasowe dolomitu nulliporowego z okolie Sierszy wykazanie jakichkolwiek E róznie miedzy nimi jest wprost niemozliwem. Jeszcze wieksze po- dobieństwo tych skal widoczne jest w szlifaeh mikroskopowych. Dolomit nulliporowy został znaleziony wśród margli w odsłonięciu Nr. 4. 7. Piaskowiec bardzo qe eme d nadzwyezaj twardy. Odpowiada on w zupelnosei tak makro- jak i mikroskopowo takie- muż pidskowcowi, znajdującemu ge w spagu utworów kelowejskich z okolicy Czatkowie koło Krzeszowie. Znajdowalem go w głazach średniej wielkości tak nad Kruhelem jak i na Lipniku. . Zlepieniee żółtawy oolitowy. Częścią jest to skała złożona prawie wyłącznie z okruchów skorup mięczaków, częścią zaś nor- malny oolit Z pomiędzy niezmiernej ilości ułamków skorup mię- czaków i innych skamielin dały się oznaczyć następujące formy: Ge: ea Amor Orb, Cucullaea Goldfussi Rómer, Ostrea sp., Corbis crassicosta Orb., Tod strigillata Lbe., Belemnites sp., Anomia calloviensis Parona Bonar., Harpoceras ? sp. (ułamek), Myoconcha s Pentacrinus sp., Oxytoma inaequivalve v. Münsteri Serpula s Br ronn nadto wiele różnych krynoidów, kolce jeżowców, bryozoa, tudzież otolity i zęby ryb. Tak charakter petrograficzny jak i sposób zachowania fauny (niektóre formy z perłowym połyskiem) są tak uderzająco podobne do krakowskiego oolitu, że np. Oxytoma Miinsteri, zmieszana z oka- zami pochodzącymi z Zalasu albo Ozatkowie koło Krzeszowie, nie dałaby się od nich zupełnie odróżnić. Skała nasza została znaleziona w odsłonięciu Nr. 7. EXOTICA FLISZOWE - 19 9. Wapień biały w dolnej części ławicowy, w górnej gruzło- waty. Ponieważ wapień ten zawiera dość wiele ułamków krynoi- dów, dlatego jest on bardzo kruchy, zwłaszcza na powierzchni zwie- trzałej. Wapień ten dostarczył bardzo bogatej i dobrze zachowanej fauny, z której dały się na razie oznaczyć następujące for rmy: Belemnites hastatus Blainv., Harpoceras Delmontanum Opp., Oppelia flexuosa Münst., O. Poturattensis Gren, ` Oppelia s Car TR cordatum Sow., C. cordatum v. quadratoides Nik., C. cordatum-excavatum Teiss., C. excavatum Sow., €. ono Nik., C. alternan ¡ici dat Quenst., P. Marsyas Buk.. P. Claromontanus Buk., Aspidoceras perarmatum Sow., SE Sp., Lima sp., proa impressa Quenst., Cucullaea concinna Quenst., Pleurotomaria sp., Terebratula s Waldheimia Delmontana Opp. - Ehynchonella Czenstochov. Róm., . lacunosa Orb. Cidaris filograna Agass., C. coronata Gldf., Glypticus sulcatus Gldf., Asterias iurensis Quenst., Pentacrinus sp., Seyphia Goldfussi Quenst., nadto aptychy, tudzież ułamki różnych ale trudno oznaczalnych kry- noidów i jezowców. Cała powyższa fauna została oznaczona na podstawie pracy G. Bukowskiego o jurze częstochowskiej D. Tylko kilka form, prze- dewszystkiem z rodzaju Oppelia, nieźle zachowanych, nie mogłem oznaczyć na podstawie tej pracy, ponieważ Bukowski nie podaje ich weale, chociaż znajdują się tak w okoliey Częstochowy, skąd mam okazy, jak i w Krakowskiem. Formy te, jak wogóle szcze- gółowszy opis oksfordzkiej fauny Kruhela podam przy sposobności opisu a dolnego oxfordu okolie Krakowa jeń oxfordzki został znaleziony w dwóch dużych głazach w odsłonięcia NY. X. 0. Najezęstszym na Kruhelu i Lipniku, jak wogóle w oko- liey Poz a pospolitym w całych Karpatach jest wapień bar- dzo drobnoziarnisty, zbity, biały albo jasno szary, czasem zielonawo zabarwiony. Jest o Se: twardy i tylko miejscami poprzegra- dzany . Wapień ten zawiera bardzo nie wiele ska- 1) Uber die eo docti v. Czenstochau in Polen. Beiträge z. Paláor tol. u. Geol. Ostert. Ungarns u. d. Orients. V. Wien 1887. 9+ 20 K. WÓJCIK MT Wnioski. Ze materyal nasz egzotyezny nie dostal sie do fliszu droga tektoniezna, świadczy o tem dokładne otoczenie przeważnej ilości głazów, a zwłaszcza najtwardszych z nich wapieni jurajskich. Oto- Pri egzotyeznyeh przemawia takze i to. Ze przechodza one zwolna ormalny drobnoziarnisty zlepieniec, złożony z ułamków tych samych skał, które tworzą głazy egzotyczne. Zlepieniec występuje w kilku lawicach naprzemianlegle z warstwami piaskowców, iłów sandomirskiego. podobny sposób zapatrywał się Prof. Siemi- radzki. Mianowicie uważał on jurajską skałkę kruhelską za przedłu- żenie pasma jury piotrkowsko-kieleckiej, jurę zaś naddniestrzańską za przedłużenie jury radomsko-sandomirskiej. Jeżeli zatem góry środkowo-polskie stanowiły brzeg morza fliszowego, to powinniśmy we fliszu znajdować jako exotica ułamki skał tychże gór. Tymczasem w Kruhelu i wogóle nigdzie we fliszu karpackim nie de oea: ani śladu kambru ani syluru. Nie zna- leziono również nigdzie dewonu kieleckiego ani permu morskiego znanego z Kajetanowa. Natomiast znalazły się na Kruhelu i Lipniku na przestrzeni jednego zaledwie kilometra w ogromnej ilości i ma- sie skały wszystkich niemal utworów pasma krakowskiego. A zatem albo utwory takie same, jakie występują w Krakow- skiem. znajdowały się w paleogenie również i w okoliey mniej więcej na przedłużeniu pasma sandomirskiego, t. j. w Przemyskiem, albo flisz północnego brzegu Karpat nie osadził się w tem miejscu, gdzie się znajduje obeenie. Pierwsze przypuszczenie, t. j. żeby w okolicy przemyskiej znajdowały się w paleogenie utwory takie, jak w Krakowskiem, E SE FS kee e E e SIS te? cl e E a E e E EIE EXOTICA FLISZOWE 7 21 ma za sobą bardzo mało prawdopodobieństwa. Góry środkowo-pol- skie przedstawiają wielką anty eing, której oś stanowią utwor staro-paleozoiczne, Kao de zaś jej tworzą warstwy tryasu i jury. Skrzydła te schodzą się ze sobą w stronie półnócno-zachydnięj w okolicy Piotrkowa. To samo przypuszczalnie było i na południu. | Jeżeli najstarsze utwory, t. j. kamberskie, występują koło Sandomi- rza i Nadbrzezia, to jest to wskazówką, że w tem miejscu jest szczyt antykliny i Ze utwory mlodsze Buil je obejmować i od Pd usial y sie zatem utwory sandomirskie ciągnąć w tym kie- runku, jeżeli już nie do Przemyśla lub Jarosławia, to w każdym razie nie bardzo daleko od tych miejscowości. Gdzież wobec tego byłoby miejsce na utwory, które istotnie we fliszu się znajdują? Znac był pa sam, zatem edyby fisz osadził się paapa na poludnie od dzisiejszej Wisły. przeto, aby warstwy jego ogly dostać się ur SN flisz Karpat wschodnich musiał oczywiście być PdZ- PnW. Flisz zatem został przesuniętym z PdZ w położenie dzisiej- sze. W tej też stronie od Przemysła musiały się znajdować utwory podobne do krakowskich. Z tego wniosek prosty. Pasmo wieluńsko-krakowskie rozcią- gało się w paleogenie dalej ku . Üiagnaé się ono musiało przynajmniej do punktu krzyżowania się linii idącej od Przemyśla w kierunku PdZ z kierunkiem utworów krakowskich. Południowe więc przedłużenie pasma krakowskiego stanowiło w trzeciorzedzie pólnoeno-wschodni brzeg morza fliszowego. zyli że fisz osadził się na przestrzeni zajętej dzisiaj przez południową część Karpat zachodnich i wogóle w tem samem za- głębiu, w którem powstały utwory paleogeńskie północnych i środ- kowych Węgier Stąd pochodzi to nadzwyczajne key cy petrograficzne sach utworów karpackich z utworami środkowych i półno- enyeh Węgier. a przedewszystkiem z warstwami z Clavulina Szabói z okoliey Budy. Dotyezy to przedewszystkiem marglowych warstw Kruhela Malego i Wielkiego i wogóle okolie Przemysla. Biale, albo Zóltuwo-biale margle 7 Budy (Ofener Mergel Hantkena) petrografi- eznie zupelnie nie różnią się od margli okolie Przemyśla. Krze- mionkowe zaś wkładki wśród nich np. w parku przy urzędzie sta- 22 K. WÓJCIK tystycznym w Budzie ze swoim zielonawo-żółtawym nalotem na zwietrzałej powierzchni, z kryształkami gipsu a przedewszystkiem z łuskami ryby Meletta odpowiadają naszym warstwom menilito- wym w wykształceniu częściowo marglowem. Jeszcze bardziej od | „petrograficznego uderzającem jest podobieństwo mikrofaunistyezne. — — Czy na podstawie tych 1 niektórych danych dawniejszych nie — | możnaby pokusić się o wyprowadzenie wniosków jeszcze nieco da- : lej idących? W epoce kredowej utwory krakowskie rozciągały się w kie- runku PdW od Krakowa. Na PnW od Krakowskiego ciągnęło się równoległe pasmo środkowo -polskie. Pomiędzy temi pasmami była | kotlina, w której osadziły się utwory górno-kredowe. Jaki był za- S sięg morza kredowego na południu. tego na razie wiedzieć nie mo- żemy. Cz opływało ono wyspę kieleeko-sandomirska od strony po- żdym jednak razie nic nie stoi na przeszkodzie do przypuszczenia, że utwory kredy miechowskiej rozciągały się przynajmniej tak da- leko na południowy wschód, dokąd ciągnęło się pasmo krakowskie. Zatem na całem przedłużeniu kotliny miechowskiej istnieje, albo o ile w paleogenie została częściowo zdenudowaną, pozostała przy- najmniej w resztkach kreda północna. Wszyscy geolodzy pracujący w Karpatach środkowych (Nie- dźwiedzki, Szajnocha, Uhlig) wiedzieli już dawniej, a w ostatnim: czasie wykazał przekonywująco Wiśniowski 1), że charakter fauni- E styczny utworów kredowych Pralkowie, Węgierki i Leszezyn jest wybitnie pólnoeny. To samo dotyezy i charakteru petrografieznego. Prof Szajnocha usiłował już dawniej?) identyfikować margle z We- — 1) O wieku karp. warstw inocer. R. A. U. K. 1905. O faunie łupków spa- skich i wieku piaskowca bryłowego. R. A. U. K. : 2) Warstwy z Wegierki pod Przemyélem. Kosmos 1899. Atlas geol. Galicyi. z. XIII. Kraków 1901. EXOTICA FLISZOWE 23 rakterze północnym i nasunięty na nią paleogen, pochodzący z We- gier północnych i środkowych. I tem put pna się ową niezgodność w ułożeniu między kredą a utworami młodszymi. Konsekwencye nasze wypływają z ena? e sie noe krakowskich w kierunku południowo-wschodnim. est to myśl nowa. Owszem, w literaturze karpa ckit spo- tykamy din szereg prac śealogiezeysky traktujących o tym przed- Nie miocie z różnych punktów widzenia wdajae się w szczegółowy mem) spekulatywnych dociekań poszczególnych autorów, wymie- ę tylko dane pozytywne, odnoszące się do naszego przedmiotu. głazów egzotycznych fliszu sepan, dajacych sig po- PURE z utworami krakowskimi, wymieniono dotychczas nastę- pujące 1 Wapień górnodewoński ze Spirifer Verneuili RSE w utworach paleogeńskich Karpętny na PdW od Cieszyna 2. Wapień węglowy z Productus a znaleziony przez Prof. Uhliga kolo seenen na PdW od owa 1 w Zwierniku na PdZ od Pilzna w warstwach bondtostiekich 2), apień węglowy z Productus cf. giganteus znaleziony przez Prof. Niedźwiedzkiego koło Pobieszezan na PAW od Wieliczki. Był to luźny blok znaleziony na obszarze, na którym graniczą utwory dolno-kredowe z miocenem 3. Piaskowiee górnokarboński z Calamites Suckowi znaleziony przez Dra Tietzego koło Bachowic między Spytkowicami a Wado- wicami 4) w piaskoweu eiezkowickim. iei z przekrojem nieoznaczalnego amonita (Perisphinc- tes), przypominający oxford krakowski. Został on Stage przez prof. Uhliga pod Gorlicami w piaskoweu ciężkowi Wapień z różnymi amonitami i krynoidami PREE E koło Bachowice; według opisu Dra Tietzego odpowiada on zupełnie wa- pieniowi oxfordzkiemu z Kruhela Wielkiego, a zatem i krakow- skierau 5. Wapi eń inwaldzki (stramberski) E niemal przez kazdego geologa praeujacego we flisz u karpaekim. Nie wszystkie jedn ak — na co juz Hohenegger zwraca uwagę — głazy uważane za wapień stramberski, są nim w istoci p Literatury odnoszacej sie do śląskiej i morawskiej części fliszu "E ! Hohenegg K d. Nordl ha 1861. str. us y sj Ergebnisse à ing Aufn. in rió Sege ' Jahrb. d. G. T. XXXVIII. 1888. 3) P: z. See d. Salzformation v. Wieliczka u. Bochnia. Lemberg 1883—91. str. 41. 4) Beitrage z. Geol. v. Galizien. J. G. R. A. XLI. 1891. str. 24—83. si imis 4 J. G. R. A. 1891. 24 K. WÓJCIK karpackiego, a zawierającej wiele wskazówek co do występowania głazów egzotycznych, przedewszystkiem karbo ńskich, a częścią i oxfordzkich, na razie nie uwzględniam. Odnosi się to przedewszy- stkiem D róznyeh prae Hohenegg gera, Stura, Rzehaka, a częściowo i Na ein» tych danych każdy z cytowanych geologów był przekonany, że głazy egzotyczne mogą pochodzić tylko z utwo- rów znajdujących się jeszcze obecnie w Krakowskiem. W trzecio- rzędzie zaś utwory te rozciągały się dalej ku wschodowi w postaci wału windelickiego, „Baird dzisiejsze Karpaty od obszaru pozakarpackiego. azy cytowane powyżej znalezione zostały w okolicach nie bardzo odległych od Krakowskiego. Najwschodniejszy bowiem punkt podany przez Prof. Uhliga, znajduje się na PdZ od Pilzna. Przy- jęcie przeto tak niedalekiego rzedłużenia utworów krakowskich ku wschodowi nie było tak nienaturalnem, jakby to być musiało wobec mojego obecnego znalezienia. Eocen tatrzański. Napisal Wiktor Kuzniar (Z 3-ma rysunkami w tekscie). WSTĘP. W podstawowej, znakomitej monografii Tatr wyraża prof. Uhlig Żal, że liczne a bardzo cenne materyały do geologii tych gór leżą w zbiorach Komisyi fizyograficznej bez użytku, nieopracowane przez nikogo. Istotnie bowiem, choć od czasów Puscha nie brakło Polaków, zajmujących się geologią Tatr, to jednak pe materyalów weale d postepowalo równomiernie ze zbiera em. znawcy naszego trzeciorzędu ając zbiory pod ręką, mogłem przez 3 lata z rzędu zajmo- wać się oznaczaniem (co rocznie przez krótki ezas), a nastepnie mo- glem spostrzezenia swoje kontrolowaé i uzupelniaó w polu. Brzeg pólnoeny Tatr, do którego ograniezylem sie na razie, zbadalem w ten 26 WIKTOR KUZNIAR sposób, że najwięcej czasu poświęciłem partyom eocenu, położonym między Jaszczurówką a Turkiem, zlepieńce na wschodzie zwiedza- łem w 2 latach po sobie przez kilka dni, a najbardziej zachodniej wysepce, na grani „Zadnie Koszarzyska* poświęciłem dwa dni. Nie podaję poniżej opisu całej fauny i nie podaję wyników badań w polu; zachowuję sobie to do niedalekiej przyszłości, kiedy także występowanie na brzegu południowym Tatr będzie mi dobrze znane. I Na samym pn. brzegu Tatr ciągnie się wazkim pasem grupa skał. SERA pod wzgledem oro graficznym ściśle do Tatr, a przed- stawiająca pod względem stratygraficznym ich najmłodsze ogniwo, przynależne już do starego trzeciorzędu. Na Pd Tatr występują sel > takie tylko w kilku miejscach na niewielkiej przestrzeni, ych zaś Tatrach znaj Ce? z nich na różnem podłożu kilka Werer ocalalych przed denudac gólnie znane są te skały kod nazwą „wapieni nummulito- wych* — nie całkiem słuszną. Są to bowiem nie zawsze wapienie, a te znowu nie zawsze są „nummulitowe*. Podzielone z grubsza, przedstawiają 2 typy: wapieni i konglomeratów. Istnieje jednak mnóstwo przejść od jednego typu do drugiego, a nadto należą tu jeszcze inne skały. pisywano je kilkakrotnie: u Puscha nazywają się wapieniami, u Zejsznera dolomitami nummulitowymi, w znanej monografii Tatr prof. Uhliga , Nummuliten-Kalk* i „Num.-Konglomerat*, a w prae petrograficznej prof. Morozewicza, poświęconej specyalnie skałom osadowym tatrzańskim d znajdujemy podział, który w głównye zarysach przyjmuję poniżej. „Wapień nummulitowy* tworzy skałę twardą, ciemno- szarą, szarą lub jasno-brunatno-szarawą. Na powierzchniach świe- żych znać zaledwie zaznaczone, grube uławieenie a miejscami i tego widzieć nie można: skała jm m od góry do dolu jednolitą natnawa w warstewki dë dm. Patan warstw ges nierówne. ezasem faliste. Pod wzgledem swego ains i struktury przedstawiają one (wedlug p- Morozewicza 1. c.) „zbitą odmianę zlepieńców albo okru- chowców*, mając tylko zalać pr pojedynezej, jednolitej. Pod mikroskopem widaé bardzo duzo drobnyeh ziarn kwareu i wapie- 1) J. Morozewicz: Przyczynki do petrografii krajowej. 3. Analiza mikro- petet skal osadowych tatrzańskich. Pamiętnik Si rai m tom X, r. 90* str PETE az EOCEN TATRZANSKI ZE nia, na żyłkach i szezelinach także kaleytu, a nadto mniejszą lub większą ilość skorupek otwornie lub w ogóle EE Wszystko to TE jest w eałość spojem dolomityez Nader ważną rolę pod względem petrograficznym odgrywają w niektórych odmianach wapieni resztki organizmów, przedewszy- stkiem otwornice. ewe ry R Sive gi niekiedy tak bardzo skałę, że tworzą ponad 80%, całej masy. Ponieważ zaś złożone są z wapienia, przeto jego R w skale zależy we wypadkach krańcowych prawie tylko od nich. Jeżeli skorupkami temi są wam mulity, to skała ma bardzo charakterystyczny wygląd („jarzec“ górali zakopiańskich). Oprócz węglanu wapnia i kwarcu, mają te wapienie zawsze cokolwiek tlenków żelaza i substancyi organicznej, skąd pochodzi ich woń bitumiczna. Komory nummulitów są wy- pełnione kaleytem. a nadto bywa obecnym glaukonit. Kware po- chodzi prawdopodobnie — jak sądzi p. Morozewicz — z granitu, czego dowodziłyby jego wrostki: pory z płynami, eyrkon i apatyt. Jeśli ziarn kwarcu i dolomitu lub wapieni jest dużo a są dość wielkie, to skała ma znowu charakterystyczny wygląd (,krupiak*). Wa- pienie są mniej lub więcej dolomityczne. jak to wykazują najlepiej analizy, wzięte z pracy p. Morozewieza (l. e. str. 21—22): Kościelisko Hruby Regiel WO late ro siu Saw, da oT TA COO, sous OCOL netos modo, MgCO, . ABO S IU s qu dde ezyli inaezej: kwarcu e 39/, 7:09, weglanu wapniowego 84, (prawie same num. n) 54:0, malo nummulitów spoju dolomitowego 38' 0, subst. org. i tlenków lel, gium a POOR 0.000 LUA 2) Od ,wapieni* ezyli tej zbitej odmiany okruchowców istnieje szereg przejść do konglomeratów o ziarnach wyraźnych, widzial- nych « doskonale, aż do składników wielkości pięści. lub głowy dziecka. Zdarzają się tu i owdzie także większe składniki, ale wtedy są za- zwyczaj ostrokrawędziste. Ziarna lub składniki konglomeratów są dobrze zaokrąglone (szczególnie w klasycznie pięknych zlepieńcach na grani Zadnie Koszarzyska), a pochodzą z najróżnorodniejszych materyałów tatrzańskich, przedewszystkiem z wapieni i dolomitów. W spoju, który jest dolomityczny, trafiają się mniej lub więcej często nummulity i ziarenka kwarcu; w vd ie zaś partyach takze CS glaukonitu, resztki organiezne j limonit. iekiedy wystepuja, zamiast geg zonych, mee skladniki zupełnie nieregularne, ostrokrawedziste, różnej wielkości, spojone 28 WIKTOR KUZNIAR jak poprzednie odmiany, a stanowiące typową brekcyę. Jeśli okru- chowce występują u spodu omawianych utworów (bardzo często tak jest), to spoju mają bardzo mało. 3 szedzie na Pn i Pd Tatr leza na tych skalach lupki i piaskowce kompleksu skal karpackich, ,fliszu“, zwanego piaskow- cem magórskim, tworzące osłonę dokoła Tatr, ale nie należące już z niemi do jednej całości. „Przeważającym składnikiem skały tej jest kwarc w drobnych, krawędzistych ziarnach, w małej ilości muskowit w drobnych łuszczkach i silnie pleochroistyczny biotyt, prócz tych minerałów często zdarzają się ziarna glaukonitu. Wyli- czone minerały zlepione są mętnym wapieniem w postaci drobnych żyłek“ (Morozewicz l. e. str. 20). Skladnikom tym towarzyszą zwę- glone, starte na sieezke. liczne, ale bardzo drobne resztki roślinne i ziarnka pirytu i tlenków żelaza. Grube ławice zawierają więcej, cienkie łupki mniej kwarcu, natomiast w stosunku odwrotnym spoju i — zwykle — resztek roślinnych. Konglomeraty i wapienie eoceńskie nie wszędzie występują razem. Idae po pn. brzegu Tatr od W ku Z, spotykamy na sa- mym W potężne masy konglomeratów, tworzących wielkie regle: Psiej Góry, Tokarni, Gołego Wierchu, Jaworzynki i t. d. Konglo- meraty są grubo ulawicone albo w ogóle nie okazują żadnego ula- wicenia. a zawierają skamieliny nader rzadko. Na niektórych profilach widać jednak. że nie stanowią one facyi jednolitej, leżą bowiem naprzemian z łupkami lub piaskowcami iszu w jego wykształceniu „magórskiem*. Szczególnie instrukty- odwrót jest bardzo ważnym faktem, bo świadczy o równoczesności powstawania. EOCEN TATRZANSKI 29 U spagu sa konglomeraty w niektórych partyaeh prawdzi- wemi brekeyami: wielkie bryły wapieni lub dolomitów, zupełnie nieregularnie ostrokrawędzisto ograniczone, leżą wśród drobnego gruzu, spojonego kaleytem bardzo słabo. Najwyższym szczytem, utworzonym z tych konglomeratów, jest Mie (1244 m.). SUUTA, do i- gue 400 Aën 200 ¿so 360 Aën koom Rye. 1. 1) konglomeraty, 2) lupki, 3) piaskowiec fliszowy, pp — poziom potoku Reglanego. najea. Wapicrde zawierają już liczną faune otwornie. szezególnie nummulitów. Szezatki zwierzat wyższych są w ogóle rzadkie. Tylko w kilku Peu trafiają się małże, często z rodzaju Pecten, rza- dziej z rodzajów Ostrea, Corbula. Lucina, i brachiopody. nadto dość często rurki robaków z rodz. Serpula (S. spirulaea i 2-gi nieozna- czony gatunek). Trafiają sie także (np. Hruby Regiel) dość liczne ułamki, niestety zupełnie nieoznaczalnych korali, ułamki ślimaków (Natica sp.) i i nader rzadkie zęby rybie (Lamna sp.). Od fliszu są te wapienie albo ostro odcięte tak, że granicę można bardzo łatwo pociągnąć, albo też przechodzą weń zwolnk w ten ba ets Ze staja się coraz bardziej piaszczystymi i cienko lupkowym Na Z od dol. Kościeliskiej zaczynają niknąć konglomeraty 1 wreszcie kończą się w dol. Czarnego Dunajca. Wielkie nummu- lity są także — w miarę oddalania sie od dol. Kościeliskiej — cora rzadsze, ale natomiast zwiększa się ilość orbitoidów i Biówiainiów , tak. ze wapień ma wygląd znacznie różny od ,nummulitowego*. 30 © WIKTOR KUZNIAR Równocześnie i kolor zmienia się z ciemno szarego na brunatno szary lub czerwonawy. Mniej więcej od wapieni pod Furkaską i Turkiem na Z spo- tykamy w coraz większem oddaleniu te same utwory. które leżą w odpowiedniem oddaleniu na W tak, że na W 1 Pd od Zuberca mamy znowu tu i owdzie konglomeraty a na nich wapienie i wie- kiem i wyglądem nie wiele różne od leżących pod Capkami, Jaszezu- rówka i t. = Miąższość całego kompleksu wapieni i konglomeratów jest różna. Największa na wschodzie, gdzie konglomeraty dochodzą do jakieh 150 m., spada u wapieni w pasie między Bystrem a doliną Kościeliską do kilkunastu, nieraz nawet do 5 m. i niżej. W ogóle zaś miąższość wapieni w stośińku do kon EE jest bardzo mala. Bieg jednyeh i drugieh nie wiele odchyla sig od kierunku W—Z. Tylko partye: najbardziej wschodnia i najbardziej zachodnia stanowią wyjątek. Wschodnia tworzy lekki łuk, którego zachodnia część ma bieg około 10% ku Pd-Z, wschodnia zaś około 10% ku Pd-W. Zachodnia partya wapieni ma bieg dość nc Po- dobnie jak z przebiegiem, ma sig rzecz z upadem: glównie zwró- cony ku Pn. odchyla sig jednak w partyach wschodniej i zacho- dniej cokolwiek ku W. lub Z. Wszędzie jest on silny i wszędzie pędy i się w pewien stały sposób. Ławiee eocenu są mianowi- cie u góry zawsze mniej nachylone niż u dołu. Na kilkadziesiąt odnośnych obserwacyj da nachylenie u góry: minimum 270, max. 350, u dołu min. 400, „BO. W największej ilości przy- padków wynosiło verde Meg. u RÓŻY około 309, u dołu około 459; były jednak i miejsca, gdzie nachylenia nie było, albo gdzie wy- nosiło 70 kilka stopni. Nie zdołałem stwierdzić żadnego nachylenia w ipia, wschodniej i południowej części konglomeratów wscho- nich, gdzie w profilu potoku Bielskiego (na Pd od Zdżaru) rozpo- czynają się one około punktu 798 m zupełnie poziomo leżącemi lawicami, zdaje sie, na tak samo lezaeyeh lawieaeh tryasu. Od tego miejsea na Pn nachylenie stale wzrasta tak, Ze na samej Pn. w miej- scu, gdzie lawice konglomeratów leżą naprzemian z piaskowcem, wynosi ono 40 kilka stopni. Nachylenia, znacznie przechodzące war- tość najczęstszą, znalazłem w partyach zachodnich Tatr, zwłaszcza | pod Tur pns gdzie u wylotu dolinki „Za piecem* stoją warstwy do poziom u pod kątami: u góry 38% u dołu 70% a kilka kroków — dalej leżący fisz zapada ku Pn pod kątem 230! Nietylko w ogól- ` nym przebiegu trafiają się takie strome upady, ale nawet pewne partye wśród warstw zresztą „normalny“ upad mających są — zdaje — się — zdyslokowane (np. 1-szy i 2-gi źlebek za dol. Małej Łąki | na Z.). ulegać musiały te skały, szczególnie w pewnych partyach. Ta Istnieje bowiem wiele powodów do przyjęcia dyslokacyj, jaa EOCEN TATRZAŃSKI 31 np. na Pn od Kop Soltysich, od Hrubego Regla do Jaszezurówki. na Z od doliny Chochołowskiej itd. Dobrą ilustracyą może być profil, jaki uzyskano przy budowie wodociągu zakopiańskiego pod Capkami (Rye. 2). Flisz w postaci czarno brunatnawych, miękkich łupków, jedałonięty w niejakiem oddaleniu od „dolomitów* cz „wapieni“, zapada spokojnie ku Pn pod kątem 36%. W odległości kilku m. od eocenu zaczyna być drobno pofałdowanym i to tem sg m im deu ławie NORY mających tu upad 429 ku Pn. Zresztą flisz nie zaw i nie wszędzie zapada ku Pn. W ko- rycie promi rex ci z dol „Za bramką*, w odległości o = = pepe n pots SR "= "ipa RI mi mé te ee ST EE NS AX M coe s PR RR PERLAS EE LI, E ZER Z RO RO ue AZORY Zn a Deeg = ny e M 0 1 2 3 4 "m Ryc. 2. 1) ławice eocenu, vi TM fliszowe, 3) stary gruz, 4) świeże usypiska, — kanał wodociągu. może (0:5 km. od gościńca Zakopane-Koscielisko, jest partya łupków i cienkich ławie piaskowca magórskiego, odsłonięta na przestrzeni jakich 30 m. (w profilu), która ma zapad ku Pd. W samym materyale eoceńskim (we wapieniach i konglome- ratach) nie brak oznak przebytych procesów tektonicznych. Sko- rupy grubych, wielkich ostryg, wyprasowane tak, że łuszczą się w cieniuchne, dźwięczne blaszki. nummulity wygięte o zniekształ- conych komorach (co widział już p. Morozewiez), zwłaszcza zaś w wapieniach od dol. Lejowej na Z aż po Turek i nieco dalej: li- totamnia p i pokruszone niemal na piasek, orbitoidy o śre- dnicy 15 mm. potrzaskane, Z cząsteczkami względem siebie arae Tir poprzesuwanemi, lub półkolisto zgięte, wymięte (na prawdę „gequält“), wszystko zlepione żyłkami kalcytu, — mówią 32 - WIKTOR KUZNIAR równie wyraźnie, jak i łupkowatość poprzeczna (clivage), która wszędzie występuje bardzo wyraźnie. Kierunek clivage'u można do- skonale obserwować: jest wszędzie prostopadły do uwarstwowania i ulawicenia, a na wierzchniej plaszezyZnie lawic zaznacza sie ry- sami, których przebieg jest na ogół zgodny z biegiem warstw. Bliższe określenie wieku tych utworów jest dopiero możliwe po oznaczeniu zawartości organizmów. Nie wszystkie jednak ska- mieliny mają dla tego celu jednakie znaczenie, dlatego poniżej za- mieszezony ich opis obejmuje na razie tylko najważniejsze. Inne, przedewszytkiem małże i brachiopody, jakkolwiek same przez się ciekawe, a dla stratygrafii może nawet ważne, nie są opisem objęte dlatego, że w zbiorach, którymi rozporządzałem, znajdują się tylko w kilku lub kilkunastu źle zachowanych egzemplarzach. II. Skamieliny. Rośliny. płaty, pokrywające czasem nawet kilka m? powierzchni warstwy. Tylko na Z Tatr, mniej więcej od potoku Lejowego aż w dolinę Cichą po potok Białej Wody, mamy rośliny zarówno w trzeciorzę- . SE D „w Orawicy. na Z od dol. Chochołowskiej“ udało mu sie... ,od- „naleźć warstwy słodkowodne. z ciekawą florą epoki paleoceńskiej. „Warstwy słodkowodne. ewentualnie przybrzeżne, w których się „sem czerwonej barwy. Najpospolitszym gatunkiem jest skrzyp, „który nazywam .... Equisetum Uhligi. Nadto znalazłem dwa gatunki 1) Zapiski paleobotaniczne. Zebrał M. Raciborski. Kosmos XVII, r. 1892. 2. Paleoceńska flora w Tatrach, str. 526 i 527. EOCEN TATRZANSKI LE! „roślin szpilkowych, jeden dąb o liściach do Ies aquifolium L. „podobnych, nadto kilka gatunków gorzej paska ya , zapewne „z rodzin Myricaceae i Salicineae. W tychże warstwach znajdują się „cienkie pokłady węgla, obok łupków, zawierających skamieliny „morskie, godne bliższego zbadania* 1), ienkie warstewki węgla znajdują się i we fliszu ponad wa- pieniami. Węgiel ma barwę brunatną, jest ziemisty i łatwo rozcie- ralny, rośliny, z których się składa są zaś do niepoznania znie- kształcone. Najlepsze resztki roślin, jakie wogóle z fliszu widzia- łem, pochodzą z pod Capków, gdzie w materyale, wydobytym przy robotach wodociągowych, znalazłem kilkanaście okazów, z którye zaledwie jeden okazuje niejakie podobieństwo do skrzypu, reszta zaś przedstawia odcinki kawałeczków łodyg i jest zupełnie nie- oznaczalną. trudne do oznaczenia, gdy można je ze skały wypreparować i do przeszlifowania zoryentować przynajmniej w ogólnych zarysach. Tego jednak nie można było wykonać z powodu zwięzłości skały; toteż 50 kilka szlifów, w jakich badalem te organizmy, wykonane zostały zupełnie bez oryentaeyi ze względu na przedmiot i natural- nie nie dają należytego wyobrażenia o jego kształcie zewnętrznym. Największy okaz, jaki widziałem w szlifie, miał około 5 mm. śre- dniey; zresztą są to drobniutkie grudki o średnicy 1—2 mm. Czę- ste są także gałązki, grube około 0:4 mm., długie na kilka mm. W przecięciu, prostopadłem do osi wzrostu, są zupełnie okrągłe, ko- liste. Na świeżych odłamach skalnych można jednak widzieć i większe grudki, mające do 1:5 em. w średnicy. rzy oznaczaniu korzystałem z bogatych w tym kierunku zbiorów Zakł. geol. Uniw. Jag. opracowanych przez p. J. Grzy- bowskiego (w pracach, cytowanych niżej przy szczegółowym opisie form, i z niepublikowanych nigdzie wyników, do jakich doszedł kol. J. Smoleński. gdy przed 4-ma laty zajmował sie litotamniami mioceńskiemi z Niechobrza i innych miejscowości. Przestudyowawszy dostępną mi literaturę i odnośne szlify, doszedłem do wniosku, że rola litotamniów dla stratygrafii może być przy dzisiejszym stanie ich znajomości tylko bardzo ograni- ezoną. Wszyscy autorowie stwierdzają niemal zgodnie, że odróżnia- nie gatunków od siebie jest dowolnem w za wielkich granicach, a to z tego powodu, że jedyna cecha gatunków: wymiar organów roz- rodczych albo miejse po nich pozostałych jest — jak na swą rolę zanadto zmienną. Wprawdzie istnieje jeszcze druga — w naszym tak, że sam o tych warstwach nie powiedzieć nie umiem. i Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Część III. j 7 1) Niestety pomimo usilnych poszukiwań nie odnalazłem dotąd owego iniejsca, e 34 WIKTOR KUZNIAR przypadku ostatnia — cecha: wymiar komórek z róznych warstw pochodzących; ale ta traci swą wartość, gdy sie zważy, że nawet komórki w tym samym egzemplarzu różnić się mogą pomiędzy sobą wymiarami w tym stopniu, jak komórki dwóch „dobrych* gatunków. Dla tego z trudności tych wybrnąłem w ten sposób, że ozna- ezylem gatunkowo tylko te formy, których przedstawicieli miałem w szlifach p. Grzybowskiego. Pozatem istnieje w omawianych wa- pieniach prawdopodobnie jeszcze kilka gatunków, bliżej przezemnie nie oznaczonych, które jednak ogromnie są podobne do tych form, których sam p. Grzybowski nie oznaczył. Muszę tu podnieść, że niektóre szlify materyałów karpackich, pochodzących z Juraszowa na Pd od zywca, z Dory, Delatyna, Horoda it. d., są wogóle ta 4 mam je natomiast w materyale włoskim. Dopóki zatem nie będę mógł dać wyczerpującego, porównawczego opisu wszystkich naszych litotamniów i niektórych obeych (z materyału p. Grzybowskiego), poprzestaję na wzmiankach o następujących gatunkach. Lithothamnium suganum Rothpl. L. suganum Rothpl., Fossile Kalkalgen. 1891, str. 319, tab. XVII, fig. 4. s p Grzybowski, Dukla, str. 29, tab. V, fig. 10. ` 5 Tenże, Zielone zlepieńce, str. 48. > 5 Capeder, Contribuzione, str. 6, tab. VI, fig. 3. FOCEN TATRZAŃSKI 35 Lithothamnium Aschersoni Schwager. L. Aschersoni Schwager, Die pegas etc., str. 69, tab. VI, fig. 25. P " o thple tz Le 316 » der e. goi 0, £ V, £ 135 „51. n "n Szerokość niy, jest u tego gatunku kilka razy większą od wysokości. Komórki mają mniej więcej taką samą wielkość jak u poprzedniego gatunku. Char ej kę n wyglądają tetraspo- rangia: ustawione w szereg dość gęsto obok siebie, mają zawsze wysokość prawie zupełnie równą, a Saa od niej 2:5 — 35 razy mniejszą. W mikronach wynosi szerokość około 25, wysokość około 70 v. Forma ta zajmuje pod względem wielkości tetrasporan- giów pośrednie miejsce między opisaną u Rothpletza l. e. a tymi okazami, które widziałem na szlifach z materyałów karpackich. Lithothamnium racemus Aresch. L. racemus Rothpletz, 1. e. str. 320, t. XVI., f. 4, 7, 8, 11, 12, 15. Grzybowski, Dukla, str. 30, tab. W fig. 9. Wszystkie moje okazy są nader podobne do okazów ze zle- pieńca z pod Dukli. Komórki są 9 — 14 y. szerokie, a 10—16 u. długie. Conceptacula wielkie, lekko półksiężycowato wygięte, na koń- cach doskonale zao raglone, mają około 200 y. wysokości a do 450 y. szerokości. Tkanka hypothallium, złożona z dłuższych i szer- szych komórek niż w perithallium, obrasta dokoła conceptaculum i klinowato się kończy wśród albo ponad perithallium. Lithothamnium nummuliticum? Gúmbel. Jedyny okaz, jaki w moich szlifach znalazłem, jest wprawdzie najbliższym gatunkowi L. nummuliticum, jednakże nie może być o niego bez wahania przydzielonym, albowiem conceptacula zbli- żają się wymiarami do L. Aschersoni, a stoją od siebie rzadziej niż na odległość swej długości. W każdym razie jest to forma pośre- dnia między L. Aschersoni a L. nummuliticum, bliższa jednak temu ostatniemu. Lithothamnium gosaviense? Rothpletz. Tetrasporangia prawie MP o gera i około 25 u., zgrupo- wane są wprawdzie obok siebie tak, że leżą na pasie, szerszym *3 36 WIKTOR KUZNIAR "A EE EAS Ró duddrs ic TT mórki maja jednak znaeznie mniejsze wymiary, dlatego nie przy- dzielam ich tu stanowezo. W szlifach porównawezych widziałem zupełnie taki sam ula- mek z Juraszowa. Zwierzęta. ezono ich. Między wysłanymi znajdował się (znaleziony przez p. M. Raciborskiego pod Turkiem) jedyny okaz silnie wapnistego pia- skowea, którego powierzchnie pokryte są drobnymi ślimakami, zbli- Zonymi najbardziej do Cerithium. l te formy nie dały się niestety oznaczyć. qa e m o GG Fa 1 Qu B. Ko o CH B — ges A” o a z jd + CD B w» > = r o 2. o "1 N © E B pen ms ct O EI >> ez "m [o] eo EE? w ' a dos OM a pM He BONNIER EE sność pękania w poprzek po płaszczyźnie największego przekroju. Z tej ostatniej własności korzystałem bardzo, albowiem ściana spi- r u cokolwiek dalia A. nummulitów na tej właśnie plaszezy- ¿nie jakąś mętną warstewka, od której wyraźnie odbija sie ciemnej- sze wnętrze komór tak, że przy oznaczaniu dobremu takiemu na- turalnemu przekrojowi częstokroć żaden szlif nie dorówna. Starałem się zatem przedewszystkiem o wynalezienie w naturze takich prze- krojów, gdzie zaś było ich za mało, używałem do tego bardzo pro- stego sposobu kolejnego mrożenia i gotowania skał. Przez trzy lata. EOCEN TATRZANSKI 31 z rzedu uprawiany sposób dal jednak nadspodziewanie maly re- zultat: skała okazała sig niezwykle wytrzymałą na tego rodzaju działania. Ostatecznie dokonałem wszystkich oznaczeń nummulitów na naturalnych przekrojach, na okazach wykutych lub zupełnie wywietrzałych, a tylko tu i owdzie musiałem się posłużyć także i szlifem. Nie wszystkie wielkie otwornice mają jednak tę dogodną wła- sność pękania w poprzek, co nummulity. Przedewszystkiem nie «d- znaczają się tym przymiotem orbitoidy, które — małe czy duże — pękają raczej we wszystkich innych kierunkach niż w tej plaszezy- Źnie. Gdy zaś wietrzeją ze skałą, to nie wypadają z niej, jak nie- które średnie nummulity (np. N. Lucasana), ale rozsypuja się razem z nią. Tu zatem pozostała mi jedyna droga: wykuwanie form z twar- dej skały. Było to oczywiście jedną z najmniej przyjemnych prae, dlatego też dla każego gatunku mam najwyżej po kilka okazów i to niezupełnie dobrze zachowanych. znaczanie niższych otwornie odbywało się w szlifach, dla- tego nie warto było kusić się o oznaczenia gatunkowe. W dostępnej Operculina ammonea Leymerie. Operc, ammonea Hantken, Clavulina Szabói p. 80, tab. XII, fig. 1, 2. » $ Oppenheim, Priabonaschichten p. 35. Średnica 3 mm. Ilości skrętów nie widać. Ostatni jest na 38 WIKTOR KUŹNIAR samym końcu częściowo zniszezony. Na środku dość znaczne zgru- bienie, pokryte drobnymi, ostrymi guzkami, które osadzone są na szwach ponad przegrodami. Przegrody komorowe dość częste, utwo- rzone przez ścianki lekko łukowato wygięte, mają na wierzchu daszkowate listewki o ostrym grzebieniu. Wielkość skrętu wzrasta bardzo szybko. : i z jest doskonalym typem posrednim miedzy tymi dwoma, których rysunki daje Hantken (l. ei Operculina sp. Średnica 4 mm. Ilości skrętów nie widać, sądząc jednak z wielkości kroku, o jaki skręt postępuje na wysokość, można przyjąć, że jest ich najwięcej 3. Ostatni jest bardzo zgnieciony i kilkakrotnie pęknięty. Cały okaz cokolwiek prześwieca. Na środku ma duży guz barwy mocno rozwodnionego mleka, na którem to tle doskonale rysują się mleczno-białe pręgi promieniste, pochodzące od ścianek przegród. Pręg tych jest wogóle bardzo dużo, ale liezba ich maleje cokolwiek ku najmłodszemu skrętowi. Przegrody komo- rowe, u góry silnie w tył pochylone, zaznaczają się na zewnątrz wystającemi listewkami. Komory na wysokość szybko wzrastają tak, że w ostatnim skręcie stosunek Wys Beer. z 4:1. Forma ta jest bardzo zblizona do opisanej u Oppenheima (Colli Berici str. 37) O. bericensis. Nie moge jednak mojej zaliezyé do tego gatunku, albowiem bedzie ona najprawdopodobniej pośrednią między O. bericensis Oppenh. a O. complanata Basterot. Ta ostatnia znana mi jest nie z oryginalnego opisu, ale z tego porównawezego, jaki dal Oppenheim (l. c.) dla swej Operculina bericensis. Przechodząc do otwornic wyzszych, tj. do orbitoidów i num- mulitów, muszę eo do orbitoidów podnieść jeszcze raz, że oznacza- łem je tylko na podstawie ich wyglądu zewnętrznego, nie badałem zaś i nie uwzględniałem wcale ich budowy wewnętrznej. Skutkiem tego jest oczywiście fakt, że formy inne niż opisane, znane mi tylko ze szlifów, nie są tu uwzględnione. Wpłynął na to przedewszystkiem brak materyału porównawczego, który jest niezbędnym w tych przy- padkach, gdy się ma do czynienia z nie planowo wykonanymi szli- fami. Form tych jest kilka i będą one reprezentowały może 3—4 innych gatunków. Nummulity badałem przedewszystkiem na przekrojach natu- ralnych lub sztucznie uzyskanych. Miałem, co prawda, i powierzchnię wielu z nieh, jednak kilka form musiałem oznaczyć tylko z prze- kroju. I z tej grupy otwornic mam kilka form, które będą. naj- prawdopodobniej nowymi gatunkami, i kilka takich, których na razie nie uwzględniam z powodu niepewności, do jakiego gatunku EOCEN TATRZANSKI 39 mają być przydzielone. (Sa hardzo źle zachowane). Tu znowu tylko dostateczna ilość materyału porównawczego może zadecydować. Ogól- na liczba nieuwzględnionych nummulitów może nie będzie większą niż 5—6 gat. Przy opisywaniu nie trzymałem się zbytnio porządku syste- matycznego 1). Pomieszczałem PY sobie tylko formy pokrewne z ko- morą centralną i bez niej, a to dlatego, że odpowiada to sposobowi występowania ich w naturze. Zresztą następują po sobie opisy form w tym porządku, w jakim maleje ilość ich okazów w skale. Rodzina: Orbitolitidae. Rodzaj: Orbitoides. Orbitoides aspera Giimbel. Orbitoides sepor a Beitráge str. 120, tab. III, - i Se 33, 34. ntken, Clavulina Schabói str. 82, t. e? E soczewkowata, majaca do 6 mm. w RE regularna, wcale nie powyginana, o powierzchni szorstkiej, pokrytej guzkami, które od krawędzi ku środkowi są coraz częstsze i większe. Kra- wędzie są tępe. Orbitoides applanata Gümb. Orbitoides pide Possis Beitrüge str. 192, y Pu SS 17, 18, 35—37. , Clavulina Szabói, 1. S ad pone bardzo RR regularnie pas zupełnie płaska, nigdzie, nawet na krawędzi nie wygięta, ma na samym środku wy- raźnie odcięte zgrubienie w kształcie malutkiego guziczka, otoczone dookoła pas zaglebieniem. Srednica skorupki dochodzi do m. tedy guziezka do 15 mm. Powierzchnia pokryta dro- bnymi Pos deer, które ku środkowi bardzo nieznacznie się zwiększają. Orbitoides papyracea Boubóe. Orbitoides prd rm b jene Lo. we 112, > III, fig. 1 ete. " antken, l. e r. 81, XI, fig. » á enne Die pesa de Sa str, 61. Formy tatrzańskie maja skorupkę dużą, średnio dochodzącą 1) Dla usprawiedliwienia muszę zauważyć, że w eras nea lan nummulitów (o które przedewszystkiemby chodziło) wieją od niedaw i j o a jeszeze kroczyć po ścieżce regia praes ..... marck'a i Orbigny' 40 WIKTOR KUZNIAR do 2 em. średnicy przy grubości około 1 mm., choć średnica nie- których okazów (stosunkowo częstych) może wynosić nawet 3 em. przy grubości 15 mm ekko powyginana skorupka jest na po- wierzchni zasiana delikatnymi guzkami, mniejszymi u tych torm, wać. Niektóre okazy grubieją ku środkowi ale nieznacznie; wtedy i guzki środkowe — jeśli są — stają się cokolwiek wyraźniejsze i większe niż sąsiednie. Zgrubienie to jest czasem lekko odsiężone, pepkowate, a otacza je niekiedy 1 do 2 pierścieni, jakby leciuchno podniesiona, szeroka fala. Krawędzie skorupki dość ostre. Orbitoides dilatata Michelotti. Orbitoides dilatata Giimbel 1. c. str. 139, t. IV. fig. 45 i 46. W przeciwieństwie do Giimbla i innych zaliczam do tego ga- tunku tylko te egzemplarze, które przy znacznej ogólnej wielkości S — b em w średn.) — posiadają wielkie zgrubienie środkowe (do mm.), przez co wybitnie różnią się od blizkiej O. papyracea. Zgru- biene to nigdy nie jest — jak ezasem u tamtej — odsiezone, guz- kowate, ale rozpoezyna sie juz u samej krawedzi i zwolna wzrasta tak, że przekrój po średnicy jest bardzo płaskim rombem, którego dwa wy i są bardzo ostre. Przekroje, na podstawie których prawie wyłącznie ten gatunek oznaczam, wskazują. że okazy ta- stees są lekko powyginane, najczęściej w kształcie bardzo pła- skiego talerzyka. Orbitoides ephippium Schloth. Nummulina ephippium erc? ca: ze: > 164, t. XII. f. 17. Orbitoides e GC 118, t. MI | MA 16, 38, 39. E Die Pag Hrs str. TR "Bags dość cienka (przy średnicy = 1 em. wynosi grubość najwyżej 1 mm.) staje sie zwolna ku środkowi cokolwiek grubszą, niema jednakże najczęściej żadnego guzka środkowego. Powierz- chnia jest albo gładka, albo pokryta "malutkimi, rzadko stojącymi guzkami. Charakterystyczne wygięcie całej skorupki w kształcie siodła, bardzo regularne u egzemplarzy nie pogniecionych, dość rzadko daje się widzieć u egzemplarzy tatrzańskich, które uległy zgnieceniu w najrozmaitszych kierunkae Orbitoides stellata d'Arch. Orbitoides stellata Dres l. > str. 135. p >> % 115 a—e, t. IV. fig. 4—7. ý c. str. R5, SA Ketah en d dość zmienny: Boa, wieloboczny lub KOCEN TATRZANSKI 41 gwiazdkowaty. Na $rodku jest wieksze lub mniejsze soczewkowate zgrubienie, od którego rozchodzi sig ku krawedzi 3 — 6 promieni- stych żeberek, wystające ych jako małe kolce poza brzeg. Między żeberkami jest cienka reszta skorupy, której kształt zależy od tego, jak zapełniona jest przestrzeń między żeberkami. Cała powierzchnia pokryta jest delikatnymi, dwojakimi guzkami: większymi na że- berkach i zgrubieniu środ owem, mniejszymi na przestrzeniach międzyżeberkowych. Orbitoides tenuicostata Gümb. Odin. tenwicostata piresi C dor, © IE pA e» t. IV. Bg. 85. " nle up Ke t. XI. d " » Wajelk, > Beahal Okazy są dość wielkie, bo ke do 12 mm. w średnicy. Są bardzo cienkie i doskonale płaskie W środku mają lekko wy- pukle, guziezkowate zgrubienie, odcięte dokoła bardzo wyraźnie wąziuchnym, płytkim rowkiem. Od t ego zgrubienia rozchodzi się promienisto 10 nizkich, wązkich i delikatnych żeberek, pomiędzy niemi zaś, w niejakiej ' odległości od owego zgrubienia, pojawiają się żeberka wtórne tak, że “ogólna liezba żeberek może dochodzić do 40-tu. Cała powierzchnia pokryta ci end guzkami, które na Zeberkach i guziezku są cokolwiek większe Orbitoides patellaris Schloth. Orbitoides "A Pane e. str. 133, t. "e Sé 29—32. ntken l. e. str, 83, t. fig. 6. „Skorupka ma do 2 em. średnicy, jest cienką, lekko falisto wygi ma wyraźne zgrubienie środkowe, od którego rozchodzą się Orobie żeberka w liczbie do 10-ciu, które rozwidlają się mniej Miu w swej polowie. Najwyraźniej znać te żeberka tuż doczne. ha pokryta jest rzadkimi guzkami, wyraźniej- szymi na żeberkach niż pomiędzy niemi. Orbitoides variecostata Gümb. Orbitoides variecostata Gümbel l. e str. 132, t. IV, fig. 33, 34, Skorupka mia jakie 18—20 mm. średnicy, jest cienka i płaska, ma słabo zaznaczony środkowy guziezek i liczne, promienisto roz- chodzące się żeberka, z których mniej więcej 10 wychodzi z owego środkowego zgrubienia, reszta zaś wsuwa się gęsto między nie od krawędzi. " Cala powierzehnia pokryta malutkimi, delikatnvmi guz- kami, które na żeberkach sa większe, stożkowate, doskonale gołem okiem widzialne. 42 WIKTOR KUZNIAR Orbitoides radians d'Arch. Orbitoides radians cabal: Le str. 129, $ II. fig. He t. IV. fig. 11—15. ntken |. c. str. 83, t. Xl. fig pecu Se kształtem zbliżona do wieloboku, o średniey Lem. ma na środku duży, plaskawy guziczek, od którego rozcho- dzi się 5—6 żeberek głównych. Międz zy każde dwa wsuwa się od krawędzi jedno podłużne zgrubienie, słabo zaznaczone. Żeberka główne są pałeczkowate, przy guziezku centralnym najcieńsze, ku ` krawędzi zaś grubieją i rozszerzają się do 1:5 mm. przyczem na - samym końcu mają ledwie widoczny, maleńki guziczek. "Cala po- wierzchnia pokryta guzkami, z Kaes najwyraźniejsze są na że- berkach i zgrubieniu środkowem Rodzina: Nummulitidae. Rodzaj: Nummulites Lamarck. Nummulites Lucasana Defr. Nummulites Lucasana Archiac et H.. Description ` str. 124, t. VII. fig. 5—12. Nummulina laevigata pars Pusch, Polens Palae eontologie sie 163, t. XII. fig. 16. Nummulites Lucasana > tee Monographie, str. 208, t. 35, fig. 11— enheim, Monte Ca str, 180. Gimbelia lenticularis vd e Moll sp. pars, "Prever, Le Nummuliti str. 50, IL fig. 12 —21 Za typ uważam formy o cechach następujących: Okazy mają około 6 mm. w średnicy przy 2 mm. grubości. Są soczewkowate, na brzegach ostre, na środku czasem cokolwiek guzowate. Powierzchnia „jest pokryta wyraźnemi, falistemi kreskami, nadto mnóstwem guzków, mniejszych i rzadszych przy brzegu, większych i liczniejszych na środku. Guzki leżą pomiędzy kre- skami, bardzo o na nich, natomiast zawsze są tam, gdzie kreski się rozividlaja. Guzki i kreski wystepuja jednakowo na egzemplarzaeh $wiezo ze skaly wydobytych; na powierzchni nad- wietrzalej gina jedne albo drugie, tylko bardzo rzadko i jedne i drugie. a przekroju widaé wielka komore centralna, okragla, tylko od RÓ pastora lekko spłaszczoną. Następna jest nieregularna, wypukło-płas ciana spiralna ma zrazu bardzo duży krok, już jednak od połowy 2-go skrętu jego wielkość pozostaje tą samą. W związku z tem jest wysokość komórek, która zrazu raptownie rośnie, potem zaś pozostaje w mierze aż do końca. Komórki mają wielkość nieregularna, zwłaszcza z początku. Wysokość jest na sa- mym początku. 2 razy mniejszą od szerokości, potem wzrasta ta EOCRN TATRZAŃSKI 43 że na początku 2-go skrętu jest + 2 razy większą od szerokości” potem znowu opada i jest w ostatnim skręcie 1:5 razy mniejszą od szerokości. Sciany komórek są dość grube, lekko wygięte, a ze spiralną, która jest gruba, tworzą w tyle komórek u góry kąty zaokrąglone. Skrętów jest 5 — 6, komórek w pierwszym około 8, w 2gim około 13, w 3cim około 22 i t. d. Forma ta należy do grupy w swym składzie bardzo zmien- nej. Obok typu spotykamy bowiem mnóstwo okazów, które różnią się między sobą wielu cechami wewnętrznemi i zewnetrznemi. I ta Wartość średnicy największej obraca sig coprawda zwykle około 55 mm. ale zato grubość spada do 1:5 mm. lub wzrasta tak, Ze średnicy 55 mm. odpowiada grubość 4 mm., albo jeszcze bardziej, gdy stosunek ten wyraża się liczbami 5 mm. śr. do 4 mm grubo- ści. Rzeźba powierzchni pozostaje taką sam wiele bardziej zmienia się przekrój E Komora centralna zmniejsza sig zwolna do polowy typu albo i bardziej, a równocześnie z nia zmniejszają sie. nastepne komórki, ale równo- miernie we wszystkich wymiarach i skrętach. U innych już od trzeciego skrętu począwszy, zaczyna dfazożć komórki znacznie prze- rastać wysokość tak, że w ostatnim skręcie jest 2 — 25 razy od niej większą. Gdy do tego jeszcze przegrody komorowe są bardziej skośnie ustawione, sb e e) szereg odm mian, ecd de skrajne ezesto (z powodu zlego OWE trudno określić jej znamiona charakterystyczne „wenn man unsere Lucasana nieht stets in Gesellschaft von perforata finde, so wäre man mit der Bestimmung in Verlegenheit“ |. e. str. 209). Prever stworzył z tych odmian kilka gatunków (r. 1902). Me mus tu o gat. N. Roualti Arch. et H. dlatego, że wśród Nummulites perforata d'Orb. Nummulina laevigata DN ber Le str. 163, t. XII. fig. 16 a, b. Nummulites perforata Arch. et Haime, |. e. str. 115, s VI. fig. 1— 12. E ^ la Harpe, "s e. str. 204—206, t. 35, fig. 1--10. Forma zmienna. Najczęściej Ee: się takie, których śre- dnica wynosi około 2 em., a grubość do 8 mm. Skorupka jest so- 44 WIKTOR KUZNIAR ezewkowata, gruba, na brzegach tepo zaokraglona i ezesto siodlo- wato lub falisto powyginana. Na powierzchni pokryta gestemi, me- andryeznemi kreseezkami, często anastomozujacemi. Miedzy kre- seczkami są dość liczne guzki, rzadsze i mniejsze na brzegu, gęstsze i większe na środku. Na przekroju widać około 17 skrętów, nie bardzo regularnych, których wysokość zrazu się zwiększa , koło połowy promienia jest największą, potem znowu się zmniejsza ale już mało regularnie tak, że 3 albo 4 ostatnie skręty prawie zupeł- nie na sobie leżą. Ściana spiralna jest najgrubsza koło połowy pro- mienia; wogóle jest prawie tak grubą, jak wysokie są komórki. Ścianki poprzeczne są cienkie, w tył podane, zrazu lekko wygięte, potem słabo nieregularnie powyginane. Szerokość komór na samym początku skrętów jest zaledwie większa od ich wysokości, potem jednak przewyższa ją znacznie tak, że komory stają się wydłużo- nemi, płaskiemi. Skrętów jest w ogóle do 40tu. Na 4ty skręt przy- pada komór około 24, na ipid + “32, na lOty + 40, na 12ty do 60ciu 1 t. Do tego samego garuk zalicza się formy mniejsze, do 2 cm. w średnicy mające, “bardziej płaskie, o brzegach ostrych, a komo- rach mniej płaskich. Istnieje mnóstwo przejść między temi 2ma skrajnemi formami, a w tem niektóre podobne do innych gatunków. Nummulites Puschi d'Arch, Nummulina laevigata (pars) PURSE d. s str. 163, t. wa fig. 16 wh e 1836). Nummulites Puschi Archiac et Hai c. str. 90, t. I, fig. 5 a— 53). Laharpeia Puschi Prever, Le lid str. 48, t. T, fig. 11. o średnicy średnio wynoszącej 3 em. choć i większe są nierzadkie. Grubość 2—3 mm. Skorupka jest płaska, o brzegu zaokrąglonym. na powierzchni leciuchno falisto powyginana. Po- wierzchnia pokryta gęstą siatką delikatnych kreseczek, tworzących nieregularne oka o moeno wystrzępionych brzegach. Na przekroju widać średnio 20 kilka skrętów. z których kilkanaście pierwszych jest regularnych, reszta zaś przebiega dość nieregularnie. Krok ściany spiralnej wzrasta z początku równo, potem nierówno; w 2 albo 3ch skrętach poza połową ich ogólnej ilości jest największy (szerokość komórki u podstawy jest o !/, mniejszą od wysokości), ` potem opada całkiem nieregularnie. Wyraźnej komory środkowej niema. Komory są zawsze wyższe niż szersze, choć stosunek sze” rokości do wysokości nie pozostaje ten sam. Tylko w najbardziej : zewnętrznych 2 albo 3 skrętach, bardzo nizkich, zresztą już eal- kiem nieregularnych, są komory o wiele szersze niż dłuższe. Ściany ich są w pierwszych skrętach proste, a tylko na samym wierzchu cokolwiek w tył zagięte; w następnych zaginają się coraz wcze- śniej i coraz bardziej tak, że jeszcze przed połową wszystkich skrę- EOCEN TATRZAŃSKI 45 tów zachodzą u góry na siebie wzajem. a mniej więcej od owych 2—3 bardzo rozwartych ku brzegom są już od połowy wysokości zagięte, przez co mają kształt coraz bardziej sierpowaty. Ściany ko- mór i spiralna są cienkie. Nummulites Tchihatcheffi d'Arch. Nummulites Tchihatcheffi Archiac et Haime, l. c. str. 98, tab. I., fig. 9. Nummulites pas do Uhlig, Alttertiár, pe 204 i tege Tehihatcheffi Prever, Le Nummuliti, str. 70, tab. III. fig. 27 — 30, IV., fi 2 Największe znane mi ckazy mają T5 — 8 mm. najezestsze zaś około 6 mm. w średnicy. Najwiekszej średnicy odpowiada gru- bość 3 mm., średnia zaś wynosi mej 2 mm. Na przecięciu wiel- skrętów prawie stale 9 i 19, Jn następnych zaś około 21, 27. Piąty skręt ma zwykle o 2 — 3 komór więcej niż 4ty. Środek zajmuje "ogromna komora SE aa lub okrągława, najczęściej bez żadnych odkształceń. Pierwsza komora ma zawsze kształt wydłu- żonego. cokolwiek zgiętego klinu o wązkiej podstawie. Nie gruba ściana spiralna opisuje mało regularną krzywą, dlatego wysokość komórek jest bardzo różną. Stale i szybko wzrasta krok tylko w pierwszym i drugim skręcie, potem jest już bardzo mało regu- larnym. Ścianki Geer: są bardzo delikatne, zrazu dość regularnie łukowate, potem bardzo nieregularne ale zawsze bardzo mocno w tył pochylone. Częste są ścianki, które na przekroju czynią wrażenie kreski, napisanej trzęsącą się ręką. Przegrody tworzą ze spiralną kąty dość różne, ale najczęściej nadzwyczajnie ostre, wydłużone. Szerokość i wysokość komórek jest wskutek tego nader zmienna: w pierwszym skręcie przegrody komorowe, prawie proste w pierw- szej trzeciej swej długości, zaginają się potem nagle i bardzo zna- cznie ku tyłowi tak, że z poprzednim swym kierunkiem tworzą kąt prosty albo nawet ostry; wtedy komórka w miejscu zagięcia jest najszerszą. W drugim i następnych skrętach szerokość jest z reguły mniejszą niż wysokość a zawsze mniejszą niż długość — od owej ,reguly* s ą jednak odstępstwa. Na ogół komórki mają kształt DONA: Skorupka ma w całości kształt soczewicy o brzegu półokrą- głym. torno pokryta jest gesto kreseczkami bardzo delika- tnemi, które na wierzchołku skupiają się we figury w rever odróżnia oprócz typu jeszcze dwie ero: H. Tch var. praecursor i var. depressa (... „Secondo me quindi queste due varietá rapprensentarebbero due mutazioni della specie*). Nie mogę stwierdzić, czy te odmiany znajdują się i u nas, albowiem skała, choć przepełniona wyłącznie tym gatunkiem, jest tak twardą, że 46 WIKTOR KUZNIAR ani jednego okazu nie zdolalem wydobyé w stanie, któryby po- zwalal na odezytanie wielkich subtelnosci. Nummulites laevigata Lamarck. Nummulites laevigata d'Arch. et H. 1. c. str. 103, t. IV. fig. 1—7. s laevigatus Oppenheim, Venet. Tertiár, tab. I, fig. 8, 9. Monte Po- stale, str. 191. Bruguieria laevigata Prever l. c. str. 31, tab. L, fig. 17. Dochodzi do 2:5 em. średnicy. Grubość w środku jest rozmaita, waha sig bowiem o eżą maleńkie, delikatne guzki, rzadko rozsiane. Kreski tworzą nieregularną siateczkę. Okazy tatrzańskie nie posiadają cen- tralnego, guziczkowatego zgrubienia. Grubość ściany spiralnej wzra- sta wraz ze skrętami, ale tylko do pewnej granicy. Jakie cztery ostatnie skręty są nieregularne, ich ściana spiralna jest tak cienką, jak była w drugim skręcie. Szerokość komór jest zrazu malutkoco większą od wysokości, potem wzrasta aż do owych 4 ostatnich skrętów, gdzie przewyższa ją około 6 razy, przezeo komory tye skrętów są nader długie, płaskie. Okazy z powyższą średnicą mają Nummulites Guettardi d'Arch. Nummulites Guettardi Arch. et H. |. c. str. 180, t. VIL, fig. 18, 19. * M La Harpe, Monographie, str. 171, t. XXX, fig. 29—42. i > Oppenheim, Priabonaschichten, str. 129, Hantkenia Guettardi Prever |. c. str. 75, t. IV., fig. 10—15. Kształt skorupki dość zmienny, najezęściej jednak soczewko- waty, nabrzmiały, o krawędzi tępej. Powierzchnia świeża pokryta rzadkiemi, promienisto rozchodzącemi się kreskami. Krok ściany spiralnej i jej grubość wzrastają od środka, ilość i odległość prze- ródek komorowych ku środkowi. Komora centralna mała, niekiedy podzielona na dwie. Komory następne są mniej więcei tak wysokie jak szerokie, choć bywają bliżej środka eokolwiek wyższe, bliżej krawędzi zewnętrznej cokolwiek szersze. Przegródki komorowe, u nasady nieco grubsze niż u góry, są dość wygięte i nieco w ty podane. Kąty, utworzone przez nie ze spiralną u góry, są krótkie, EOCEN TATRZANSKI : 47 ostre Grubość spiralnej często równa sie w ostatnim skrecie wy- sokości komórek, koło komory środkowej jest + = > wysokości. Na średnicę = 2!/, mm. wypada 6 skrętów, na pier 0 komórek, na drugi do 20, na 3ei o 1—2 więcej niż w vidus EE itd. Nummulites (Hantkenia) Rzehaki Prever. Hantkenia Rzehaki Prever, Le Nummuliti, str. 90, tab. IV, fig. 32—34. Srednica dochodzi do 3 mm., grubość do 1:6 mm. Skorupka soczewkowata, lekko w środku nabrzmiała, na brzegach zaokrą- glona, na powierzchni zdobna kreskami rzadkiemi, subtelnemi, ła- godnie zakrzywionemi. Komora środkowa dość mała, okrągława, od strony następnej lekko przypłaszczona, druga kształtem podobna do niej, tylko mniejsza. Wysokość następnych komór jest zawsze nieco większa niż szerokość. Ściany komór są stosunkowo dość grube i silnie w tył wygięte. Tylny górny kąt komór jest bardzo ostry. Sciana spiralna gruba, regularnie zgięta. Skrętów jest 5, ko- mór w pierwszym 8—10, w 2gim 16— 18, w 3cim 20—24 i td. Nummulites sub-Beaumonti de la Harpe. Nummulites sub-Beaumonti la Harpe, Ebo oras Mon 183, t. 31, fig. 48—56. Hantkenia sub-Beaumonti Prever, | c. str. 96, t. , fig. (e 43. orma zmienna, mała, soczewkowata, z reguły dość wypukła, z krawędzią ostrą, czasem prawie kulista a wtedy z krawędzią ale statecznie i to tak, że zawsze jest tylko malutko co cień kroku spiralnej. Ilość komór niewiele je wraz ze kaca, natomiast stają się komory większe i szersze. Ku środkowi wyso- kość komory znacznie przewyższa szerokość, ku obwodowi zaś od- wrotnie. Komory mają kształt Nene srodkowa jest malutka, okrągła. Sredniea egzemplarza wynosi około 4 mm, wtedy jest 5 — 6 obiegów, w trzecim około 30tu komór, w 4tym około 36, w btym około 4 Okazy tatrzańskie są najpodobniejsze do figur Prevera. Nummulites budensis Hantken. etin budensis Hantken 1875, Clavulina Szabói, str. 85, t. XII. fig. 4. e al enet. Tertiár, str. 11, tab. I, fig. 10—12. ten, str. 41. Hantkenia *) venosus Ficht. et Moll. Prever 1902, 1. c. str. 81, t. IV. fig. 23—25. 1) Nazwe ,Hantkenia* zmienil Prever na ,Paronaea.* Considerazioni 1903. 48 WIKTOR KUŹNIAR Nummulites budensis Wójcik, Kruhel, str. 34, tab. VI. fig. 2 Grzybowski, Krosno, str. 45. t. XII. ^a 29. a dede nie widzialem. Jeden w przekroju, niekomple- tny, ma tylko 1-szy skręt cały, drugi już cokolwiek poobijany, z 2ch następnych widać tylko po kilka komór. Na promień 1 mm. przypadają 2 skręty, na l-szy skręt przypada komór 7. na 2-gi 8. 3cim jest może 11. Komora centralna jest okrągła, tylko od strony pierwszej postembryonalnej lekko spłaszczona, Lean postem- bryonalna półokrągła, ezapeezkowata; wszystkie następne moeno ku tyłowi wygięte, sierpowate, utworzone przez ścianki do siebie pra- wie równoległe. Tylny górny kąt komórki bardzo ostry, długi. Wysokość ich wykazuje do szerokości stosunek 5 : 2, długość zaś (mierzona od środka podstawy równolegle do ścian) do szerokości stosunek 5: 1. Stosunki te ulegają jednak w dalszych skrętach zmianie w tym kierunku, że największa szerokość prawie równa się wysokości komory. Ścianki są cienkie, tylko u podstawy co- kolwiek zgrubiałe, nader silnie w tył wygięte. Podstawy nie doty- kają. Ściana spiralna jest najcieńszą w komorze spiralnej, potem zwolna grubieje Okaz ten jest najbardziej podobny do odbitego u Prevera le. fig. 25. ut EE LG "n x Mic tuse woo oco AS Sd DNE EE SET M Nummulites complanata Lamarck. Nummulites complanata Arch. et H. 1. c. str. 87, t. I, fig. 1—38. Okazy bardzo duze, niekompletne. Najwiekszy mial 7 cm w średnicy. 2 mm. na grubość. Płaski, o brzegach zaokrag lonych, na powierzchni nieznacznie kreskowa any. Nie wydobyłem ani je- dnego okazu całkowitego, dlatego nie przeszlifowałem tego jedyne- go. ‘stosunkowo dobrze zachowanego. O przynależności do tego ga- tunku sądzę głównie z następujących cech: wielkości (żaden. inny, dotąd znany gatunek nie dochodzi do takiej!), stałej grubości max. 2 mm, zupełnie gr dc przekroju, podobnego do od- rysowanego w Arch. et H. l. e. f. 3. Nadto z pozyeyi: znajduje się we wapieniu orbitoidowo- litotamniowym w towarzystwie N. Tchi- hatcheffi. Rodzaj: Assilina. Assilina exponens Sow. Nummulites exponens d'Arch. et H. str. 148, t. X. 1—10. 2 fig. Assilina ETA Oppenheim, Venet. Tertiár, t. I. fig. 17. > Idem, Monte Postale, str. 132. es dochodzą do 2 cm. średniey przy naj wiekszej grubości 20 mm. Są płaskie, lekko nieregularnie powyginane, na brz egach EOCEN TATRZAŃSKI 49 tępe. Ku środkowi cokolwiek grubieją ale w samym środku bywa czasem lekkie zaklęśnięcie. Na powierzchni po obu stronach przed- stawiają się owe zgrubienia jako słabo zaznaczone pierścienie, we- wnątrz których leżą zaklęśnięcia. Powierzchnia pokryta siateez- ką kresek 1 bardzo drobnymi guzkami, ułożonymi nieregularnie lub prawie promienisto. Na przekroju widzimy dużą komorę centralną, półokrągłą lub okrągławą. potem mało regularne skręty z komorami, których wysokość jest zrazu większą od szerokości, a tylko w najzewnętrzniejszych skrętach równa się jej. Ścianki komór są cienkie, w tył podane, wygięte; ściana spiralna jest także cienka. Krok spiralnej wzrasta tylko w pierwszym skręcie, potem jest ten sam we wszystkich następnych — o ile są regularne. Skrę- tów jest do 14tu. na czwarty przypada 50—62 komór. Assilina mamillata d'Orb. Nummulites mamillata d'Arch. et H. 1. e. str. 154, t. XI. fig. 6—8. Assilina mamillata Prever, 1. c. str. 106, t. VIII. fig. 1, 2, 18. Średnica okazów tatrzańskich jest dość mała, dochodzi bo- wiem zaledwie do 5 mm. przy grubości okazu do 2 mm. Skorupka płaska, bardzo lekko wygięta, ma w środku małe, tarczykowate zgrubienie. Powierzchnia jej pokryta bardzo gęstą siatką krese- czek, nieregularnie ze sobą poplątanych, ostro a bardzo gęsto po- wyginanych. W oczkach siatek są bardzo drobne, dość liczne kro- peczki. Na przekroju widać stosunkowo małą komorę środkową, nieregularnie okrągłą, do niej przypiera druga, zazwyczaj także nieregularna. Komory wszystkich innych skrętów są regularne, krok spiralnej pozostaje bowiem prawie tensam a ona przebiega regularnie. Wysokość komór jest zrazu większa niż ich szerokość, potem jednak stosunek zwolna się odwraca. Ściany komór są cien- kie, tylko cokolwiek w tył wygięte, tworzą w tyle u góry ze spi- ralną kąt około 80% Na okazach tatrzańskich widziałem skrętów nadwyżej 4, komór w pierwszym 9 — 10, w 2gim 13 — 15, w 3cim — 19. III. Rozmieszczenie skamielin. Opisane skamieliny znajdują się prawie wyłącznie we ,wa- pieniu*. W konglomeratach znalazłem tylko 3 miejsca, o których można powiedzieć, że zawierają skamieliny, a tylko w jednem z nich, na Z od Czarnego Dunajca są nummulity (N. lucasana) w dużej ilości i dobrze zachowane. Idąc od W na Z Tatr, spotykamy ska- mieliny w taki sposób zgrupowane: i Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Cząść III 50 WIKTOR KUŹNIAR Konglomeraty na samym wschodzie zawierają skamielin nie- zmiernie mało i w nader nędznym stanie i to tylko w najgórniej- szej partyi, gdzie już leżą naprzemian z piaskoweami i łapkami fliszu. Oznaczyłem napewno N. lucasana, ale są pozatem formy, mogące należeć do Prevera rodzaju Paronaea, niestety jednak ga- tunkowo nieoznaczalne. Nad tymi zlepieńcami jest na wschodniem zboczu drei (1464 m.) plat wapieni z Paronaeami i N. Tehi- hatcheffi. Odtąd na Z z przerwami ciągną się zlepieńce dalej pod Łysą polaną przez Skałki aż po Rusinową polanę, — z taksamo nędznie zachowaną i rzadką fauną. Od Rusinowej polany na Pn, między potokami Filipką a Su- chą Wodą znajduje się partya wapieni z dość licznymi nummuli- tami z grupy siriati. Następuje znowu przerwa na przestrzeni około 2 km. a po niej spotykamy partyę, ciągnącą się aż po potok Bia- łej Wody, wpadający do Orawicy w dolinie Cichej. Od Kopieńca po Jaszezurówke jest to najczęściej zlepieniec z obfitym spojem, którego składniki „obce“ maja wymiary przeważnie mniejsze niż 1 em. w średnicy, a który zawiera dużo skamielin. W partyach dolnych spotykamy N. laevigata i Puschi, ku górze zaś częściej N. Duscht i Assiliny exponens i mamillata, w najgórniejszych partyach rzadkie mcm i Lucasana i rzadkie duze orbitoidy. Skamieliny nie sa rozmieszezone we warstwach prawidlowo, lecz tworzą naj- ie zp ść sA skupienia w ten sposób, że z miejscami z bar- dzo obfitemi skamielinami sąsiadują takie, gdzie one są rzadkie. foa Jaszezurówki i Bystrego zmienia się wzajemny stosunek tak, w górnych partyach pojawiają się coraz liczniej N. lucasana i e forata, a z niemi rzadkie, drobne Hantkenie: Guettardi, Rzehakt, sub- Beaumont wielkim lomie „pod Capkami“ przedstawiała (w r. 1905) ściana A następujący profil. Skała była jednolita a tylko u góry, w części zwietrzalej, Ger niejakie ulawicenie. Gra- bosé tej masy wynosila okolo 16 m A óry: — 3 m. grube wapienie, takiesame jak na Hrubym Reglu lub w Koseieliskiej dolinie, przepelnione gatunkiem N. lucasana, u dołu także gat. Assilina exponens. W tej partyi także dużo małży > brachiopodów, a mało robaków. Podrzędnie trafiają się małe antkenie, niestety bliżej nieoznaczalne. Wszystko było mocno - - pogięte 1 m. skały bez skamielin. 05—07 m. skał z dużymi nummulitami: Puschi, laevigata. ` Odtąd aż do „podstawy tryasowej masa jednolita, tu i owdzie z soczewkami najwyżej O03 m. grubemi konglomeratów, u góry trochę porowata ze śladami roślin. CH Odtąd na Z zanikają dość szybko N. laevigata i Puschi, a za" — ROCEN TATRZAÑSKI 51 ezyna się wyłączne panowanie N. lucasana: z odmianami, której to formie stale towarzyszy N. perforata, jakkolwiek bez porównania w mniejszej liczbie egzemplarzy. Równocześnie trafiają E u góry coraz częściej duże orbitoidy. Ostatecznie na Hrubym Reglu są stosunki takie, że na masie grubej 2—3 m., w której są z rzadka rozsiane N. lucasgna i w której jest warstewka, gruba na kilka m., wprost przepełniona tym gatunkiem, spotykamy warstewkę z nadzwyczajnem SEN orbitoidów niegwiaździstych, wärd nich nader rzadko N. lucasana, na nich znowu rzadko rozsiane N. Guettardi, sub- Beaumonti, Ren itd. Bardziej na Z, w dolinie Kościeliskiej, są stosunki prawie takiesame. Na ławicy z N. lucasana znajdujemy (zachowane tylko w szezatkowyeh partyach!) duże or- bitoidy, potem owe d tri potem male orbitoidy gwiaździste, a nawet znalazłem tu N. ensis d dol. Kościeliskiej 3 na Z zanikają nader szybko N. lucasana i duże orbitoidy tak, że w przecięciu potoku Lejowego zupełnie ich już niema, a tylko występują litotamnia, drobne orbitoidy i ja- kieś małe nummulity. W całej tej partyi aż po potok (Białej Wody) Juranowej doliny w Orawicy A juz tylko skale tego sa- mego typu petrografieznego. Od Bialej Wody na Z powtarzaja sie kolejno ud z takasama fauną w odległościach takichsamych W o pasu Lejów-Turek, tylko z tem, Ze w najnizszym Minis panuje agio N. iain 1 perforata. Te sama forme spo- tykamy tez w jwyżej wniesionej resztce h ozn na grani „Zadnie Ela paka? na Pd od Zuberca IV. e Wnioski stratygraficzne. Z szeregu opisanych form : Lithothamnium suganum, Orbitoides radians, b Aschersoni , Nummulites lucasana, racemus, * perforata, Operculina ammonea, : e uschi, e Orbitoides aspera, e Tchihatcheffi, $ applanata, 5 complanata, . papyracea, , laevigata e dilatata, k budensis, a " ephippium, > sub- Beaumonti, " stellata, ń Rzehaki, * tenuicostata, Guettardi, - e patellaris, Assilina exponens, b variecostata, „ mamillata, 52 WIKTOR KUŹNIAR nie wszystkie mają jednakie znaczenie dla stratygrafii. Obok bo- wiem takich. które trwające krótko, charakteryzują doskonale wzglę- dny wiek osadów, spotykamy i formy tak zw. długowieczne, które daleko mniej mówią niż poprzednie, a do których przedewszystkiem należą litotamnia, niższe otwornice i orbitoidy. Na podstawie naj- ważniejszych wyników badań nad analogieznymisutworami w wielu krajach, przedewszystkiem w Anglii, Francyi pn. i pd., w Pirene- jach, w Szwajcaryi, we Włoszech, na Węgrzech itd. itd., można co do Tatr wypowiedzieć pewnik, że omawiane utwory (wapienie i kon- glomeraty) są osadami (brzeżnymi lub głębszymi) morza, które trwało od najdolniejszego piętra średniego eocenu aż do dolnego oligocenu. Zdanie to opiera się przedewszystkiem na fakcie wystę- powania form, które, jak N. laevigata i budensis, żyją dość krótko, a we wszystkich dotąd znanych punktach mają pozycyę straty- graficzną dość stałą, charakteryzujące tylko najdolniejszy średni eocen— N. laevigata — i tylko granicę eocenu-oligocenu — N. bu- densis. Wszystkie zaś inne formy, jakkolwiek żyją nieco dłużej, znane są tylko ze średniego lub górnego eocenu, a niektóre do- chodzą także do dolnego oligocenu. parlszy się na fundamentalnych pracach: d Archiac'a i Hai- men, de la Harpea, Oppenheima, Prevera, Uhliga i Grzybow- skiego, możemy dać następującą, szczegółowszą analizę stosunków w Tatrach. Na samym W mamy konglomeraty, które z przerwami cią- gną się aż po Rusinową polanę. W najgórniejszych warstwach, na- przemianległych z fliszem. znajdują się bardzo rzadkie nummulity, między temi N. lucasana. Tensam gatunek znajdujemy znowu od Kopieńca aż cokolwiek poza dol. Kościeliską i— po dużej przerwie — jeszcze raz na samym Z, od górnego biegu potoku Mihulee aż do owej grani „Zadnie Koszarzyska*. Na tej przestrzeni występuje on w niektórych miejscach nadzwyczajnie obficie. w innych rzadziej, ale jest w pewnym poziomie niemal zawsze obecnym. Według za- patrywań dzisiejszych występuje on w kilku poziomach, ale zawsze wewnątrz eocenu średniego, nie wchodząc nigdy do dolnego ani do górnego. Nawet gdyby stwierdzone odmiany miały się okazać ga- tunkami, to rzecz nie zmieniłaby się w niczem. Poczynając od Białki, mamy na Z od niej wapienie z for- mami: N. laevigata, Puschi, lucasana i perforata, z których dwie pierwsze są najczęstsze, ilość zaś następnych maleje w porządku wymienionym. Według zgodnego świadectwa autorów występuje N. laevigata zawsze u spodu średnio - eoceńskich utworów (Paryż, ` Bruksela, Mte Gargano, Las Bakoński itd.) i to miejscami tak stale, że służy jako doskonała skamielina przewodnia najdolniejszego po- ziomu średniego eocenu (zwłaszcza jeśli zastępuje N. Lamarcki), np. nr. 2 skali la Harpe'a, poziom IIa Oppenheima itd. Towarzy- | EOCEN TATRZANSKI 53 szy mu jakis nummulit, najprawdopodobniej N. Lamarcki, jednakze zawsze w takiem zachowaniu, że z pewnością oznaczyć się dotąd nie dal. W ich towarzystwie występują (b. rzadko) nummulity: Puschi, a jeszcze o wiele rzadziej perforata i lucasana, co zupełnie jest zgodnem z obserwacyami skądinąd: i tam są to formy cokol- wiek młodsze, dlatego masowo występują dopiero wyżej, u nas zaś bardziej na Z. Na Pn od Kopy Sołtysiej Przedniej są na tych wa- pieniach jeszcze młodsze, należące już może du górnego eocenu, a nawet zdarzają się formy nader podobne do N. Boucheri niej więcej na Pn od Małego Kopieńca staje się rzadkim. N. laevigata; N. Puschi częstszy — tu jest maximum jego rozwoju— i częstsze są N. perforata i lucasana. Odtąd para ta: perforata - lu- casana, towarzyszy sobie stale i zawsze w tym samym stosunku ilościowym: zawsze jest o wiele więcej indywiduów gat. lucasana niż perforata, Ku Bystremu pokazują się pierwsze, nader rzadkie Assiliny: exponens i mamillata i N. Guettardi. W łomie pod Cap- kami, zatem o jakiś 1 km. dalej na Z, NA ERA stosunkowo rzadko N. laevigata i N. Puschi, natomiast dużo assilin (zwłaszcza exponens) dużo indywiduów N. perforata 1 lucasana i N. Guettardi. Ponadto jakieś nummulity z grupy striati, których bliżej nie ozna- czyłem (N. striata? i inne). Odtąd na Z aż do dol. Kościeliskiej zmienia się już tylko stosunek ilościowy tych form do siebie. Są partye wapieni. gdzie nummulitów jest wogóle bardzo mało, nato- miast dużo np. przegrzebków (dol. do Dziury) lub dużo brachiopo- dów (Hruby Regiel). Mniej więcej pod Łysankami pojawiają sie także N. complanata, sub-Beaumonti,. Rzehaki — wszystko formy, charakteryzujące już najgórniejszy średni lub górny eocen. Prze- krój z Kościeliskiej okazuje wyraźnie — na podstawie paleontolo- gicznej — że mamy do czynienia ze średnim eocenem (Ass. expo- nens, mamillata, N. lucasana, perforata), z całym górnym eocenem CN. Guettardi, sub- Beaumonti, Rzehakt, complanata, budensis), a nawet może już z najdolniejszym oligocenem (N. Boucheri?). nummu-- litów bowiem ten ostatni nigdy dotąd nie został stwierdzony w kom- pleksach starszych od dolnego oligocenu, jeśli zatem forma, ozna- czona jako N, Boucheri? okazałaby się istotnie tym gatunkiem, to przemawiałoby to bezwarunkowo za istnieniem już tego poziomu, gdy inne (complanata, budensis itd.) znane są także z najgórniej- szego eocenu, przemawiałyby więc za oligocenem tylko warunkowo. j otąd okaz, jaki tu znalazłem, nie mówilby nic, to trzeba podnieść ciekawy fakt, że odtąd na Z ginie na stosunkowo małej przestrzeni około 1 km. o go“ potoku. płynącego na Pn. od Kopki Pośredniej (1308), jes już niewątpliwym górnym eocenem a miejscami może nawet dol- n 54 WIKTOR KUZNIAR mi i orbitoidami, w których panują N. Tchihatchefi (występujący w skale czasem tak często — np. jakieś 0' km. na Z od polany nie wszystkie formy w tym samym czasie: wielkie, jak O. papy- racea, tenuicostata, applanata itd. raczej w najgórniejszym eocenie, małe zaś: stellata, aspera itd. raczej w dolnym oligocenie. Litota- mniów i reszty otwornie jeszcze mniej można użyć do subtelniej- szego oznaczania wieku. Wapienie te leżą tu na warstwach z flora paleogeńską, po- przegradzanych jeszcze między sobą warstewkami ceritiowemi (na- zwijmy je tak od owych drobnych, morskich, najbardziej do Ce- rithiów podobnych ślimaków). Mamy zatem analogię aż do szeze- gółów idącą między Furkaską a wielu punktami obcymi (np. w trze- ciorzędzie weneckim, apenińskim, karpackim [Wola Łużańska itd.]), mianowicie mamy transgresye kompleksu Priaboniano nad dolnym eocenem. Zebrawszy razem dotychczasowe wyniki, możemy utworzyć sobie następujący obraz: Na od linii Białki leżące konglomeraty mają swoje prze- dłużenie w tych samych utworach z Rusinowej polany, które u sa- mej góry są średnim eocenem. Idąc na Z od Białki spotykamy wapienie coraz młodsze, aż wreszcie pod Furkaską górny eocen ` i może dolny oligocen. Odtąd na Z powtarza się kolejno tosamo (z małemi odmianami) co było na wschodzie. chematycznie ilustruje to ryc. Oznaczenie wieku omawianych skał tatrzańskich jest przede- wszystkiem ważne dla kwestyi wieku nadległego fliszu. Konglo- meraty na W, potężnie grube, zawierające w swych najgórniej- szych partyach gatunek N. lucasana, są zatem przynajmniej w tych warstwach średnim eocenem. Flisz („piaskowiec magórski*), który jest z nimi naprzemian- ległym, musi oczywiście być tego samego wieku. Odtąd aż po Tu- rek. tj. aż po owe miejsce, gdzie pod wapieniem górno - eoceńsko- oligoceńskim leżą słodko- czy słonawo-wodne warstwy paleogenu, zmienia się wiek wapieni i konglomeratów a zatem i wiek fliszu `: byłby coraz młodszy. Wiek fliszu ku dołowi daje się jednakże ` (jak dotad) e w zwią- adnie, a Białki stosunki są już o tyle niepewne, iż wła- $ciwie nie można być przekonanym, czy w o- wych nielicznych miej- seach, gdzie wapienie eoceńskie zdają sięprze- chodzić zwolna w pia- szczystych, tu 1 owdzie z mnóstwem fukoidów, w typowe łupki fliszu). «3 miejscach zaś, gdzie wapienie są mo- pewauy pet zornie zgodnego ułoże- nia wapieni i fliszu, one przecież pozmienialy swe mios pierwo- tne polozen Druga kwik jest paraleli zacya opisanych utworów z analogiczny- mi z innych punktów, przedewszystkiem Kar- pat. Mimochodem wspo- minam tu tylko jeszcze raz o tożsamości wieku zlepieńcami z Juraszo- EOCEN ž Biatka TATRZAŃSKI | 1113 m. Tokarnia 456 tm xu BOTE 3d E 15 Km Sucha Woda Dat. Kościeliska Chodit owsk Turek Dot. Dol. Bobrowca | (oer Pod e. Laptami Kapienie ^ | Bystra. Hruby | Re quel 1 Se 930m |. PA ee Flora pod: = clem gi q biegna- Przerw (skutkiem erozyi itd.) nie ionowemi, «, przestrzeń kratkowana oznacza O. d. =oligocen dolny. H - eoe, górny, TE ce oznaczają „wapienie ć pią eto grubość ie przyj eoc. średni, E. g p 8. taksamo dowoln duzych: dol. Bobrowca, Suchej Wody, Bialki, które zaznaezono kreskami p a eocen dolny, E. edniono, ed Kreski skogne na lewo w dól biegn ficów, E. d. ie uwzgl 16 atkiem 3-ch cemi przez całość schematu. tnienie duzych partyi zlep 18 . Miąższości utworów zupełnie n zaznaczono, z wyj 56 WIKTOR KUZNIAR wa kolo Żywca, Folusza koło Dukli i t. d. i o identyczności lub nadzwyczajnem podobieństwie wielu utworów Tatr ze skałami z pod Użoka, które mogłem porównać dzięki uprzejmości kol. Wójeika,— zachowując sobie dokładne zestawienie odnośnych dat do czasu, gdy całą faunę eocenu tatrzańskiego opracuję. rzecie, niemniej ważne zagadnienie, dotyczy reliefu Tatr, jaki zastało morze eoceńskie, i roli, jaką odgrywały te wapienie przy orogenezie Tatr. Wszak położenie eocenu zmusiło p. Uhliga do zbudowania teoryi, że wapienne Tatry ułożyły się we fałdy przed eocenem. Tosamo zagadnienie jest także najsłabszym punktem teo- ryi p. Lugeona i wreszcie ten sam eocen odegrał niemałą role: graficznych ad do d da to celu narazie dąży Literatura. d'Archiac et Haime: Description des animaux fossiles du groupe nummuli- tique de l'Inde etc. DM Pe W cytatach: d'Arch, et H., Descripti Capeder Giuseppe: Co woda allo studio del Lithothamnion terziari, Mal- pighia, qe XIV, vol. XIV. bi We re t n Contribuz M, H. Douvillé: „Sur le terrain eegen de l'Aquitanie. Bull. Soc. geol. France, 4 série, 2, — Essai d'une révision des orbitolites. Ibidem Eimer u. Fickert: Die A Artbildung u. Verwandtschaft bei mea „Foraminiferen. Ti uper oo a Arbeiten. Leipzig 1899. IL. Grzybowski: Mikrofauna MR ret z ch Du kii. ` Rozpr. Wydz. mat. arr iege Um. A W cyta : Grzybowski, D ukla. — Otwornice a ch ilów z Wadowic. Ibidem t. XXX. 1896. — Otwornice po okladów naftonoíaeh. EUM Erori Ibidem t. XXXIII: 1899. W cyt. : Grzybow wski, Kro — Otwornice warstw inocera: er $ okoliey Gorlie. Ibidem t. XLI. B 1901. — Studya mikroskopowe nad zielonymi zlepieńcami wschodnich Karpat. Ko- smos ve 21, r 1896. cyt. Grzybowski, Zielone zlepieñce. n ONA zur Foraminiferenfauna der nordalpinen Eocingebilde. Abh. k. bayr. Akad. d. sim IL OL- X. Bd. IL Abt. r. 1868. W cyt. Bei trige. Die sogenannten Nalliporen, Ibidem t Hantken: Die Fauna d. Clavulina Szabói Schichten, 1. Teil. Foraminiferen r. 1875. bói Ww de la Harpe: Étude des Nummulites de la Suisse et révision des espéces éocénes des genres Nummulites et Assilina. Mémoires de la Societé paléon- tologique suisse. Vol. VII, VIII, X. r. 1881— 1883. Exe br ar CS A Mż Een Leg EOCEN TATRZAŃSKI 57 W cyt. Étude. — Monographie der in Aegypten u. d. Yer v4 Wüste vorkommenden Num- muliten. rel XXX Bd. 1883 r W cyt. Monographi Morozewicz: Przyczynki do alioqui krajowej. 3. Analiza mikroskopowa skal Mer dc sarataka: pai yena fizyograficzny t. X. 1890. Oppenheim: Die s Monte Pulli bei Valdagno im Vicentino. Zeitschrift d. d. jut eret A tom XLVI 18 ! — Uber d > cis des Pecan simon Tertiàrs. Berlin 1894. t. Oppen heim, Venet. Terti — Das Het Fi Colli Beriei in Venetien, die Stellung d. Schichten . . . etc. Zeitschr. d. e G. XLVIII. 1896. cyt. Oppenheim, Meudon — Die Eocánfauna d. Mte Postale "s Bolo im Veronesischen. Palaeontogra- phica XLIII. 1896 —7. W eyt. Oppenheim, Mte Postale. — Die Priabonaschichten u. ihre Fauna im Zusammenhange mit gleichaltri- gen u „analogen Ablagerungen vergleichend betrachtet. Ibidem XLVII. 1900— w 01. W cyt. Die Priabonaschichten. Uber einige alttertiáre Faunen d. oesterr. ungr. Monarchie. Beitráge zur PRZ A Geologie Oeste Ung. u. d. Orients. t. XIII. 1901. Alttertiüre Fau Prever: Le Nana della Forca "di Presta nell”Appennino centrale e dei ... etc. eege ie la Société ergi ologique suisse. Vol. XXIX. 1902. Le Nummalit e Aa zioni i sallo + sadio dello nammuliti, joies della Società geolo- gica bou Vol. 903. fasc. III. str. 461 s t. Prever, YA azioni. Pusch: falint TA airia oder Abbildung u. Beschreibung der . . . etc. "Se a d. Pu Polens Palaeontologie. RASCA Zapiski Dee Kosmos XVII, r. 1892, 2. Paleoceńska ora w Tat E EEN KH Kalkalgen ... Zeitschr. d. g. G. 1901 r. eS zarty we Kalkalgen M. Ch. S SET berger ¿me note sur les Orbitoides. Bull. Soc. géol. France, f. série, 2. 1902, Schubert: Zur ipis rtg des PG n Mitteleocüns. Jahr- buch d. k.k. geol Bd. LV. 1905, str. 154 et sq. Sehwager: Die eden! sw aus den GC Ablagerungen der libyschen Wüste. WE CM t. XX 3. er. Die ge Uhlig: Die Geologie id Tatragebirges Denkschriften der kais. Akad. d. Wis- eri Części I—IV w tomach LXIV 1897 i LXVIII 1900. Über eine Mikrofauna aus d. yt rtiár d. westgaliz. Karpathen, Jahrbuch d. k. k ee ol. R. A. Bd 886. cyt. Uhlig. Alttertiür. Wójcik: Doticoligo ceńska fau > "Hg Małego pod Przemyślem. Część I. Rozpr. Ak, Um. t. XLIII B. W eet Kruhel Ma SE j — Dolny oligocen z Riszkanii pod Uzokiem. Wiad. tymez. Ibidem XLV B. oku, Drobny przyczynek do fauny warstw inoceramowych przez Dr. Wilhelma Friedberga. (Z tablica). E Ze owe piaskowce, zawierajace odlamy skal starszych, Nadzieja ta nie ziściła sie. Przesiedlenie sig do Lwowa i zwró- cenie ku innym tematom sprawiły, że okolieą Rzeszowa nie mogłem się zajmować, Jednakowoż otrzymałem przed dwoma laty kilka lepiej zachowanych skamielin z tamtejszej okolicy, pomiędzy któ- remi zasługują na uwagę inoceramy. Od ułamków wprawdzie większych, ale nieoznaczalnych, ważniejsze są 2 okazy, które prze- cież dawały pewną nadzieję, że dadzą się oznaczyć. Obecnie też opisuję je: jeden jako Inoceramus Cripsi Mant. drugi jako /noce- ramus sp. tgn. Pierwszy z nich pochodzi z Kąkolówki koło Błażowej. Zna- lazł go p. B. Kropaczek, były mój uczeń, obecnie słuchacz filozofii Uniwersytetu wiedeńskiego. W Kąkolówce, w potoku Izwor, 54 PRZYCZYNEK DO WARSTW INOCERAMOWYCH 59 warstwy inoceramowe; oznaczył je na mapie Dr. Grzybowski 1), cho- ciaż właściwie po bokach tego potoku zaznaczono tylko glinę dy- luwialng, wydzielenia zaś warstw inoceramowych są nad głównym potokiem Kąkolówki. Podczas wycieczki odbytej już później, po znalezieniu owego inocerama, widziałem w potoku Izwor warstwy inoceramowe na dosyć długiej przestrzeni; nachylają się one ku h 3 (półn. wschód), chociaż później kierunek warstw ulega skręceniu. Podezas tej wycieczki, odbytej zresztą w czas słotny i niepomyślny dla studyów, nie znalazłem niczego innego, prócz drobnych ułam- ków inoceramowych. Drugi opisany inoceram znalazłem w Chmielniku na wycieczee wspólnej z p. Kropaczkiem. Tamtejsze warstwy inoceramowe opisał Dr. Grzybowski w tekscie do XIV zeszytu Atlasu geologicznego Galieyi (str. 82— 83), wspomniałem o nich w tekscie do XVI ze> szytu Atlasu w miejscu już wymienionem. W głównym kamienio- łomie na wschód od potoku są zwięzłe piaskowce o zmiennem na- chyleniu, przeważnie wschodniem, które mają na powierzchni odła- or być naniesione. Niestety wobee kruchości skały musiałem zrezy- gnować z wydobycia wszystkich, a ograniczyłem się tylko do je- 1) Atlas geologiczny Galicyi zeszyt XIV, opracował Dr. Grzybowski. Kra- ków 1903 (mapa Tyezyna 1 Dynowa). A 60 DR, WILHELM FRIEDBERG jak to określają znalezione skamieliny. Wniosek ten, jakkolwiek wypowiedziany na podstawie okazów nie najlepiej zachowanych, przecież zgadza się w zupełności z wnioskami, których dostarczyły w ostatnich latach 1) bogatsze fauny. utworach bogat ch w skamieliny niema wielkiego zna- czenia przybytek jednej lub kilku form nowych, opisywanie i ozna- czanie okazów niezupełnych jest może nawet nieraz szkodliwem. W tak ubogich jednakowoż w skamieliny skałach, jak inoceramowe Karpat, może mieć każdy, z pewnem przybliżeniem oznaczony, okaz dwojakie znaczenie: paleontologiczne i stratygraficzne. Zresztą do- kładny opis i rycina dodana mogą sprawić. że obecne, nie wystar- czające oznaczenie, może być później uzupełnione lub poprawione. tem Zoe przystepuje do opisu trzech następują- cych okazów Inoceramus Cripsi Mant. (Fig. 3). Skorupa lewa, zachowana tylko od wypukłości szezytowej ku tylnemu końcowi. Jest to „jednakowoż tylko odcisk na piaskowcu, sama skorupa zachowała się ku tylnemu i dolnemu brzegowi, jak to widać z ryciny. Długość od szczytu do końca prostego brzegu zamkowego wynosi 70 mm., od szczytu do końca skorupy 90 mm. Szerokości skorupy nie można ocenić, ponieważ nie jest cała za- chowana; dolna część skorupy jest ukryta w skale, zachowanie jest tego rodzaju. że dalsze preparowanie jest niebezpieczne. Wypukłość skorupy wynosi 15 mm., to znaczy, ponad równy brzeg zamkowy wystaje najwyższa część skorupy na 15 mm. Brzeg za amkow E jak mówilismy juz, jest ak nie jest on staje nieco d brzeg zamkowy. wierzchnia, t. E właściwie powierzchnia odlewu wewnętrz- nego na zer e okazuje współśrodkowo - eliptyezne, słabo wy- niosłe, płaskie żebra, które im dalej od szczytu, tem słabiej są zaznaczone i więcej od siebie oddalone. Od szezytu do końca ró- wnego brzegu zamkowego naliczyłem ich 11. Na zachowanej części 1) Dr. T. Wiśniowski: O wieku warstw inoceramowych. Rozpr. Akad. Um w recom Wydz. mat. "t. = XLV serya B. 1905. Pe Pear Übe ceramen aus der Gosau und dem Flysch der PA Jahrbuch d. geol. E adis a 1906, str. 159. 4 to Hu 5 "En PM GE Or ARAE E EM za A AT A OR O E RIM FOLK ZET Ml eo PRZYCZYNEK DO WARSTW INOCERAMOWYCH 61 skorupy wyglądają one jak płaskie, ta$mowate nabrzmienia. spo- wodowane obecnością szerokich a płytkich zagłębień. Nie licząc owych wałkowatych zgrubień, wydaje się powierzchnia skorupy zupełnie gładką; na brzegu jej są listkowate linie przyrostowe. Grubość skorupy u brzegu zamkowego, gdzie jest największa, wynosi 2 mm., w miejscach innych z ala od brzegów zaledwo 0:7 m Przynależność mego okazu do gatunku In. Cripsi Mant. jest ze wszech miar prawdo odobną. Brak zagłębień więzadłowych na zamku i przykrycie części skorupy s skałą sprawiają. że przecież pewne zastrzeżenie uczynić jeszcze należy. Jeżelibym chciał jeszcze orzec o przynależności do jednej z odmian wyróżnianych, byłbym skłonny zaliczyć okaz nasz do var. typica, a więc do rye. 2. na tabl. XIV w monografii Zittla 1). Inoceramus sp. ign. (Fig. 2). Z Chmielnika „EE tylko część bardzo wielkiej skorupy. 20 em. długa. a prawie 11 cm. szeroka. Skorupa zupełnie płaska 1 cienka, gdyż ma olac 12 mm. grubości, ku środkowi grubość nie wiele jest większa, gdyż dochodzi 2 mm. Na skorupie brak żeber, a są tylko gęste, współśrodkowe, cienkie prążki, które biegną w oddaleniu 1 — 2 mm. od siebie; czasem są one bliżej siebie, a wtedy oddalenie nie a nawet 1 mm. Na rycinie są widoczne te prazki, es slabe linie racyę bytu. Maja tu należeć inoceramy que A plaskie, ste kruche, częste w Karpatach. Oryginalny okaz Zugmayera pocho- dził z flyszu w Leopoldsber Wiedniem, a drugi, oznaczony d Zittel: Die Bivalven der Gosaugebilde in den nordóstlichen Alpen. Denksehr, d, Wiener Akademie, tom 25. r. 1866. 2) W, Petraschek 1. c. str. 166. 62 DR, WILHELM FRIEDBERG Poniewaz te wielkie okazy nie byly ani opisane, ani naryso- oznaezenie jego nie jest ROR um, chee tylko zaznaczyć możliwość „przynależności do tego gatun rugim gatunkiem, do każ mój okaz mógłby należeć, jest In. Salisburgensis Fugg. i Kastn., mam jednakowoż” na myśli tylko największe okazy tego gatunku; jeden z nich przedstawiają ci autorowie na tabl. I !). Je kkolmek por ównywanie z tablica nie bardzo sprzeciwia się na ogół temu przypuszczeniu, gdyż ten ga- tunek ma także liczne współśrodkowe prążki, to przecież wystę- puje tu jedna wybitna cecha różniąca, mianowicie obecność wyra- źnych wśpółśrodkowych żeber. Wedle tych autorów ma wynosić głębokość rowków pomiędzy żebrami 0:25—2 mm. Jednakowoż na wielkich, a płaskich okazach mają się te żebra oddalać i stawać słabszemi, a nawet mogą u brzegu zanikać. W tych krańcowych niejako przypadkach możliwą jest przynależność mego okazu do In. Salisburgensis. Pozostaje wszakze jeszeze i w tym ape pewna różnica. Inoc. Salisburgensis jest mianowicie inoceramem ym, a mój ułamek odpowiada inoceramowi prawie ge płaskiej: Orbitoides s. str. sp. ign. (Fig. 1). Jedyny okaz orbitoida pochodzi z Chmielnika. Skorupka jego jest spłaszczona, soczewkowata i mierz J mm. w OE nie jest ue oniewaz mialem tylko jeden okaz, przeto oznaczenie nie jest pewne, gdyz mozna bylo wykonaé jeden tylko szlif poziomy *). Przekrój przeszedł mniej więcej przez płaszezyznę środkową (ekwa- toryalną), nie zupełnie. jednak dokładnie przez komorę embr yonal- ną, która też dla tego jest mało wyraźną; zdaje się, że tworzy JĄ kilka drobnych komórek. W płaszczyźnie środkowej widoczne 88 1) E. Fugger i pa Kastner: Naturwissenschaftliche Studien u. Beobachtunge _ aus u. über Salzburg. S Ke 1885. 2) Sehlif otbiłośda i fotografię je o wykonano w instytucie geologicznym lwowskiego Uniwersytetu dzięki uprzejmej łaskawości prof. Dra R. Zuber ‘orep *«fuq] ng "199 P91IA *M 20 LOX "wxwo[oxe M "ugi sdis) SNUDAIIOUT ^g — '9.0 X x1ruorurq?) "ufi cds snuw.aoour z — 8X twoypoagod duzkzozsułd zezid fouxeziq *qru[otq) uba "ds (js '8) SapioiquQ *1 ) “YD "II 7Q "II'IX "op *(/pabofzy istumoy oarmmpzomvads m PRZYCZYNEK DO WARSTW INOCERAMOWYCH 63 bardzo liczne komórki kwadratowe, ułożone w rzędy nieco łukowate. Płaszczyzna pośrodkowa nie jest zupełnie płaską, lecz słabo wklęsłą; ponieważ przekrój nie wypadł zupełnie ściśle po- środkowo, jak to już zaznaczono, przeto niektóre komórki mają na rycinie nieregularny zarys. Przeglądając opisy i ryciny odnoszące się do kredowych or- bitoidów w pracach Schlumbergera 1), przekonałem się, że jeszcze najlepiej odpowiadałby memu okazowi Orbitoides Tissoti Schlumb. ze względu na powierzchnię i skorupkę słabo wypukłą. Opisał go Schlumberger ze skały senońskiej(?) z Oued i Arab w Konstan- tynie (Algier), gdzie jest bardzo częsty. Orbitoides mamillata. o powierzchni nieco podobnej, jest sil- niej wypukły, różni się też tem, że komory w przekroju pośrod- kowym są promienisto ułożone. Jakkolwiek orbitoid ten nie jest gatunkowo oznaczalnym, po- nieważ miałem do dyspozycyi jeden tylko okaz, to przecież można z zupełną pewnością stwierdzić, że należy on do grupy orbitoidów o komorach kwadratowych, czyli Orbitoides s. str., ta zaś grupa występuje wedle Schlumbergera jedynie w górnej kredzie. Zmaleziony w Chmielniku orbitoid (nie ulega wątpliwości, że znalazłyby się 1 inne okazy jeszeze przy starannem przeszukaniu) zgadza się wiekowo z inoceramami opisanymi poprzednio. Te trzy skamieliny znajdują się w górnej kredzie; Inoceramus Cripsi zaś, t.j. gatunek z tych trzech najlepiej oznaczalny, wskazuje na przy- należność warstw inoceramowych Kąkolówki do senonu. (Opisane okazy złożyłem w zbiorach instytutu geologicznego tutejszego Uniwersytetu). We Lwowie w kwietniu 1907. 1) Ch. Schlumberger: Première note sur les orbitoides, Bulletin de la societé géologique de France. ser. 1901 str. 459—467. 5 i Deuxiéme note sur les orbitoides 1. c. r. 1902 st. 255—261. Warstwy graniczne liasu-jury (Toarcien) na pólnoc od Przedniej Kopy Soltysiej w Tatrach. Napisał Wiktor Kuźniar. (Z tablicą). WSTĘP. W lecie r. 1906., idąc przez Capowski las wzdłuż Suchej Wody, aby się dostać do gościńca Zakopane- Morskie Oko, znalazłem przy- padkiem w pewnem miejscu bryłę marglu plamistego z okruchem belemnita. Śledząc za pochodzeniem tego kawałka, znalazłem o kil- kanaście kroków w głąb lasu w korzeniach przewróconego smreka dużo kawałków takiego samego marglu z kilku nędznemi skamie- linami, a we wyrwie po tym smreku wielką ilość skamielin, zacho- wanych niestety tylko w śladach albo okruchach. Po tem znalezie- niu przeszukałem odnośną literaturę i dowiedziałem się, że w tych okolicach już śp. Bieniasz i prof. Uhlig znajdywali skamieliny. Jakoż niedługo potem znalazłem w drugim sąsiednim jarze to miejsce, z którego muszą pochodzić skamieliny zebrane przez Bieniasza w „jarze na północ od Kopek Soltysich.“ Pokazało się przy tem, że pas skał ze skamielinami jest szeroki i że skamielin jest względnie dużo tak, że warto było zabrać się do eksploatacyi na szerszą skalę. Do tego potrzebowałem przedewszystkiem pozwolenia właści- cieli odnośnych gruntów. Uzyskawszy je, zabrałem się już w r. 1907, z bratem moim, Czesławem, do wydobywania skamielin i wkrótce miałem ich sporą ilość, wystarczającą dla celów stratygraficznych. Spełniam miły obowiązek, dziękując tym wszystkim, którzy mi w jakibądź sposób pomogli, w szczególności zaś Zarządowi dóbr Zakopane i p. E. Uznańskiemu za nadzwyczajny liberalizm, z jakim WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 65 mi pozwolono korzystać ze wszystkiego, co mi było potrzebne — i kol. S. Udzieli, któremu zawdzięczam wszystkie fotografie. E Miejsce, gdzie znalazłem skamieliny, odszukać można najla- twiej, zbaczając z drogi Zakopane-Morskie Oko między km. 8:8 a 8:9 na prawo na starą drogę na Krzyżne. Po jakich 10 minutach dostajemy się tą drożyną nad potok Suchej Wody, a po jego przejściu już po kilku krokach widzimy na prawo stromą ścianę, która tu stanowi wschodni brzeg moreny i w kilku warstwach zawiera skameliny. Ściana ta jest zachodnim brzegiem pasu, ciągnącego się odtąd na W w tym samym mniej więcej poziomie hipsometrycznym, dającego się z łatwością we wy- sokopiennym, starym lesie wyśledzić na długości około 1km, a zawie- rającego wszędzie skamieliny. d względem petrograficznym mamy w tym pasie do czy- nienia ze skałami jednostajnemi, należącemi do szeregu: wapienie — margle wapniste, z bardzo podrzędnemi wtrąceniami skał typu ro- goweowego. Wszystkie margle, niemal wszystkie wapienie i większość rogowcowych skał — są „plamiste.* Idąc z góry na dół, czyli — ponieważ porządek skał jest tu odwrócony — od starszych ku utwo- rom młodszym, spotykamy następujące skały: 1) wierzchołek przedniej Kopy Sołtysiej stanowią wapienie litodendrowe, obfite w tem miejscu w małże i brachiopody, prze- chodzące ku spodowi w ) piaskowce. Te są czerwonawe od obecności ilu i mają dużo miki. Poniżej znajdujemy potężną seryę iłów brudno-szarawo-zielonkawych, rozpada- jących się często w wydłużone, cienkie wielościanki. Pod niemi są 4) ściany ławie wapiennych. Materyałem jest tu bardzo czysty wapień, koloru jednostajnie szarego, wietrzejący na powierzchni na kolor sino-biały. Jest bardzo twardy, rozpada się pod uderzeniem wzdłuż powierzchni prawie gładkich, poprzerzynany jest z rzadka prostolinijnemi, wąziuchnemi lub rzadko grubemi żyłkami kalcytu i nie zawiera prawie żadnych skamielin. 5) Wapienie fukoidowe, twarde, ciemne, z bardzo słabym odcie- niem niebieskim, wietrzejące na powierzchniach wystawionych na działanie atmosferiliów na kolor żółtawo-szary, o przełamie wybitnie muszlowym aż do nierównego, kanciastego, z dużemi, rzadkiemi, albo małemi ale lieznemi żyłkami kalcytu. Plamy są o wiele ciem- mniejsze a mają kształt taki, jak gdyby pospolity widłak poprze- cinano w najrozmaitszych kierunkach, a są w tych wapieniach naj- większe. Obok nich istnieją jednakowoż i jakieś fukoidy drobne, najwyżej 1 mm w średnicy mające, częste, zaznaczone na przekro- Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Dział III. 5 66 WIKTOR KUZNIAR jach jako kropki lub krótkie kreseezki. Bardzo rzadko rozsiane sa drobniuchne łuseczki miki i ziarnka piasku. Ku dołowi stają się te, wapienie miejscami mocno krzemieniste i wtedy partye takie tworzą albo płaskie soczewki albo warstewki, dające się śle- dzić na kilkunastu metrach. Skała taka rozpada się na drobne wie- lościanki, u których zwykle jeden wymiar przeważa. Najczęściej powstają graniastosłupy albo kliniki. Czasami mają takie warstewki oprócz swych plamek jeszcze jaśniejsze i ciemniejsze prążki, równo- ległe do puer ni warstw i ale jak poprzednie, tylko z plamkami mniejszemi od wielkich w nrze 5, a bez obecności owych malutkich, ze sto- sunkowo at pues zawartością miki i ilu, który po wytrawieniu szlifa kwasem solnym występuje w postaci drobnych równomiernie pośród innych składników rozsianych kłaczków. Brak warstewek i soczewek krzemionkowych. Wietrzeją na powierzchni szaro z od- cieniem żóltawym. Ten żółtawy odcień u tych i poprzednio wymie- nionych wapieni powstaje wtedy, gdy z jakiegobądź powodu nie wszystkie produkty wietrzenia zostały przez wodę usunięte. Gdy one zostają na miejscu (np. w starym lesie przytrzymane korze- niami drzew), to tworzy się szczególnie z wapieni nr. 6 po szeregu przemian żółta glina. Jej warstwa może dochodzić do 1 m grubości i wtedy glina bywa u dołu „czystą, plastyczną. Ciekawie wyg glądają różne stadya tej diagenezy bardzo zbitego, twardego wapienia ilastego w glinę a najlepiej obserwować je można na bryłach wielkości pięści. Po rozbiciu widzi się zazwyczaj Śro- dek jeszcze świeży, a dokoła niego kilka (3—5) warstewek na ze- wnątrz coraz cieńszy ch. Naj bardziej wewnętrzna otaczająca środek świeży, ma mniej więcej D mm szerokości i kolor cokolwiek bru- natnawy, następna ma około 1mm szerokości i jest popielato-żółtawa, przezco dziwnie odbija od innych, następna ma kolor brunatno-zóltawy i znowu około 1 mm szerokości, a jest już cokolwiek miększa, 4-ta i 5-ta różnią się już właściwie t lko twardością i zawartością wę- glanu wapniowego, gdyż czwarta jeszcze lekko burzy się z kwasem, a piąta już wcale nie. Piąta jest już właściwie gliną, ale odrózniam ja dlatego, ze materyal jej jest jeszeze dość spoistym, po wyschnię- ciu bowiem zaledwie daje się paznokciem zarysować, a glina nawet po i zycia jest zupełnie rozcieralną. tej warstewki na zewnątrz sterczą jeszcze owe fukoidy, bo są cokolwiek odporniejsze. Tu widać też najlepiej ich kształt: grub- - sze i cieńsze gałązeczki, zupełnie okrągłe, rozwidlające się tak, jak nasze widłaki. Na szlifie ze świeżej skały widać pod mikroskopem w miejscu fukoidu tylko mnóstwo drobniuchnych kreseczek, krót- kich, prostych albo krzywych, leżących w ciemniejszej smudze. 1) Wapienie ilasto piaszczyste (u Uhliga margle wapniste) ze znaczną zawartością węglanu wapniowego, ale także i dużą ilu i bar- - o WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 67 dzo drobnego piasku. Miki stosunowo jeszcze więcej niż w poprze- dnich. Gdy w powierzchownych partyach woda wyługuje węglan wapniowy, powstają łupki ilastopiaszczyste, oddzielające się w cien- kie, w dotyku szorstkie płyty o powierzchni nierównej, mające kilka- naście do kilkudziesięciu cm. w średnicy. Płyty te rozsypują się w miarę postępu wietrzenia na coraz to drobniejsze, stają się ma- łemi, cieniutkiemi łuseczkami, a te rozsypują się ostatecznie w bru- dne masy ilastego piasku, nie tworząc wcale gliny. Na powierzchni świeżej widać bardzo rzadko ślady fukoidów, na zwietrzałej niema ich zupełnie. 1 Jak te utwory przechodzą w poniżej legle, tego dokładnie nie wiem. Warstwy nr. 8 i dalsze znajdują się bowiem w miejscach, które szczegółowo oglądałem, zawsze na spodzie tam, gdzie zbocza ze stromych przechodzą do spadków słabych. Miejsca te są zawsze zasypane gruzem utworów eoceńskich, które zapadając pod kątem 40 kilku stopni ku Pn. sięgają wysoko w górę, bo aż ponad utwory nr. 5. Gruz ten tworzy piargi największe właśnie w tych miejscach, gdzie przypada przedłużenie teoretyczne warstw nr. 8 it.d. zaś gdzie źleby wcięły się głębiej w skały, kończą się one na tejsamej wysokości eo warstwy nr. 7, albo nieco wyżej i tam właśnie powstają małe delty zokruchów najprzeróżniejszych skał, zasłaniając wspom- niane warstwy tem dokładniej. ozostała zatem jedyna droga, mianowicie sztuczne odsłanianie zboczy najbardziej stromych. Wybrałem ją, bo nie było innej, jedna- kowoż najprzyjemniejszą i najpozyteezniejsza nie jest. Kilka dołów, wykopanych w odległościach kilkometrowych od siebie, dało mi poznać jeszcze 3 typy skał, nie mogę jednakowoż twierdzić, czy to jest wszystko, co się tam znajduje, i nie wiem bliżej, jak one w sie- bie przechodzą. Nie wiem także, jak wyglądają skały świeże, bo wydobyte nawet wielkie bryły były — zdaje mi się — dość zwie- trzałe. Skałami temi są: 8) Drobnoziarnisty, moenoilasty piaskowiec z maleńką ilością węglanu wapniowego i może jeszcze mniejszą węglanu magnezo- wego (burzy się bardzo słabo w zimnym, moeno w gorącym kwasie solnym). Kolor jego jest nadzwyczaj charakterystyczny: cala po- wierzchnia zasiana jest plamkami nieregularnemi brudno-eytrynowo- Zóltemi, sino-fioletowemi i ciemno-sinemi. Widok większej powierzchni jest nie miły, a przypomina do złudzenia ,maculae atrae* medy- cyny sądowej. Pierwsze dwa rodzaje plamek nie maja. żadnych ostrych brzegów, tylko zlewają się ze sobą nieregularnie, trzeci rodzaj występuje zazwyczaj tylko w polach jasno-sino-fioletowych i odrzyna się po brzegach dość ostro, zwłaszcza tam, gdzie leży blizko pól żółtych; są to przytem plamki znacznie mniejsze. Pod wpływem kwasu solnege blakną plamy jasno-fioletowe i sino-fioletowe; pierwsze przechodza nawet ezesto na kolor „zupełnie jasno - gr? 68 WIKTOR KUŹNIAR Piaskowiee ten jest dość ciężki, zawiera bowiem trochę żelaza. azem z nim i w niewielkiej odległości znalazłem skałę, o któ- rej jednak nie wiem, czy jest produktem wietrzenia. Jest to lekki piaskowiec koloru brunatnego. Pod lupą widać, że jest bardzo poro- waty. W kwasie solnym (ani zimnym ani gorącym) nie burzy się, w gorącym wydziela jednak mnóstwo żelaza, które po dodaniu amoniaku strąca się w takiej ilości, że probówka od razu zapełnia się gęstym, galaretowatym osadem brunatnych kłaczków. Czy oprócz żelaza są i inne metale, tego nie wiem. Przypomina zupełnie ru- dy manganowe i żelazowe naszego krakowskiego tryasu. d piaskowca nr. 8) musi istnieć przejście do jakiejś skały, bliżej mi nie znanej, z której na powierzchni widać tylko 9) duże soczewki rogowca. Grubość ich dochodzi do 1 m, ale należą do pasu, zaledwie kilka metrów miąższego. Rozpadają się odmiennie od poprzednio opisanych (nr. 5), mianowicie na drobne, około 1 em we wszystkich wymiarach mające wielościanki. Skala jest ciemna. Wreszcie znalazłem jeszcze poniżej tych rogowców 10) żółto-brunatny piaskowiec dolomityczny, zbity, dość twardy, zupełnie odpowiadający wielu naszym tryasowym dolomitom. Burzy się dopiero we wrzącym kwasie solnym, jest trochę żelazisty. szeregu wymienionych skał jest ostatnią, którą mogłem stwierdzić. Najczęściej przykrywają go gruzy eocenu i wszystkich innych skał, a — zdaje się — już bezpośrednio na nim leży eocen. Opisane skały oglądałem szegółowo tylko na zboczu półno- enem Kopy, nie wiem zaś, jak wyglądają gdzieindziej. I na tem zboczu ograniezyłem się tylko do części zachodniej, położonej blizko Suchej Wody, a rozciągłej na długość jakiego 1 km. Uczyniłem to zaś ze względów praktycznych. W tej części, pokrytej starym, niepodszytym lasem, łatwiej było doyrzebad sig do warstw ze ska- mielinami i łatwiej znaleźć potrzebną ilość skamielin. Przedewszy- stkiem zaś chodziło mi o te ostatnie, albowiem tylko wtedy zyski- wało się pewny grunt pod nogami w terenie, gdzie plamistych margli „jest niepomiernie dużo — a wszystko bez skamielin, i dopiero wtedy można było rozpocząć właściwe badania geologiczne. szystkie utwory od 1--10 leżą na sobie zgodnie i na swych ezołach pn. prawie poziomo, wahając się w granicach kilku stopni najróżnorodniejszego upadu i biegu. Ze stosunkowo małych odsło- nięć trudno, co prawda, o całości coś absolutnie pewnego powiedzieć, jednakowoż sąd powyższy jest najprawdopodobniejszy. Wrażenie, jakie się uzyskuje po przepatrzeniu wszystkich odsłonięć, jest to, że cała ta serya osadów jest ogromnie potrzaskana. Na mię ich iłołupkach widać jako jedyny skutek tylko sposób oddzielania się we wydłużone wielościanki („Griffelschiefer*). Zato na wapieniae skutki te występują w nadzwyczajny sposób, choć — nie na wszyst- kich jednakowo. ROEE A RAA RE SZWEM NĄ WŁ ZANE E RSE E s I aa ŻEM] ES E EE WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 69 y ips nr. 4, 5, 6 i 7 reagowały na ciśnienie, skierowane skośnie do ławie, w teh sposób, ze tworzyly sie krótkie, grube. na końcach ostre pęknięcia, zapełniające się w miarę powstawania kal- cytem. Mineral ten jest mleezno-bialy, wykrystalizowany w ziarna. Pęknięcia były nierówno grube, a po wypełnieniu zostały jeszcze ardzo często poprzerywane cienuchnemi, prawie prostemi szezelin- kami, w których kaleyt jest. z reguly apa wlóknistv. Wló- kienka stoją prostopadle do ścian szezelin wa systemy żyłek zostały przerwane raptu trzecim, "a bardziej widoeznym we warstwaeh nr. 7. to plaszezyzny, p których pi wyladowywalo sie eg Profil takich +» szczyzn wygląda czasem jak fotografia błyskawiey ( „blitzartige reima sama zaš plaszezyzna jest zawsze wyścielona cieniu- cana powloka SE albo kaleytu i iłu, i po tych war | pla- przesunięcia stosunkowo rzadko i na krótkich przestrzeniach, zazna- czonych już poprzednio przez szczeliny 1 i 2-giej grupy. Przesunię- cia wywołały powstanie dachówkowato ułożonych łusek kalcytu, pokrytych delikatnemi prążkami, które pochodzą z tarcia niejedna- kowo szybko posuwających się części. We warstwach nr. 6 ëng? tnie objawy sa silniejsze, a najsilniejsze są już we warstwach nr. Stosunkowo miękkie, łatwo wietrzejące, stawiały one może sibi opór, a moze tez tu przedewszystkiem, wskutek jakichs przyezyn tektonicznych, bliżej mi jeszeze nieznanych, musiały się wyładować siły górotwórcze — dość, że objawy mechanicznej deformacyi są tu najpotężniejsze i najliczniejsze. Z tych marstw można zbierać okazy jeszeze ładniejsze, Zum orygimaly | Heima, odrysowane w atla- sie do Mechanismus der Gebirgsbildun Rozróznienie dwu Rai h di szezelin od trzeciego jest tu trudne. Wielokrotna łupkowatość poprzeczna, objawy nad- zwyczajnego zgniecenia i wyprasowania, charakterystyczne płaszczy- zny ześlizgiwania się, „pokryte DM kalcytu lub czarnego lśnią- cego iłu, najprz eróżniejsze pęknięcia, fleksur y, dee nawet skrecenia około jakiejś osi eg zawinieela — wytw warzaja istna mierzwe skalną. Wszystkie szczeliny zabliźnia równocześnie z ich powstawaniem kaleyt, który nosi na sobie wyraźne ślady przebytych prób. Jest zawsze włókni isty, z kierunkiem włókien cm cm do $eian szezelin. a w miejscach najwiekszego zgniecenia, np. płaszczyźnie ześliznięcia — do nich równoległym. Wszędzie, rds Zylki kaleytu sa troche grubsze (powyżej 05 mm), przeciągają we- wnątrz nich, równolegle do ścian największych, cieniuchne powloezki brunatnego ilu. Kale eyt tworzy owe charakterystyczne, wspomniane już łuski, tylko tu nierównie większe, do kilku centymetrów szerokie 70 WIKYOR KUŹNIAR i długie, a znajduje się je na powierzchniach kilku decymetrów kwadratowych. widzieć najlepiej następstwo zmian po sobie: jak grube, krótkie szezelin y równoeze$nie z powstawaniem wypełniały się kaleytem, który jest przekrystalizowaną pod wpływem ciśnienia skałą, gdyż często można widzieć przejście tego mlecznego kalcytu o wyraźnych ziarnach przez ziarna coraz mniejsze i coraz , bardziej mętne w skałę macierzystą, — jak te szczeliny przecięte zostały cieńszemi, gdzie kalcyt jest już zwykle włóknisty, jak te znowu ze swej strony ule- gały ciśnieniu takiemu, że włókienka kalcytu są rozmaicie powy- ginane, jak w takich partyach potem powstawały owe lustra i łuski i jak to wszystko ulegało jeszcze dalszym zmianom mechaniczno- Pany mam jeszcze: dostatecznego materyału obserwacyjnego, dorzeczu każdorazowego związku form y tektonieznej ze zmiana- mi petrografieznemi; to jednak jest juz pewnem, ze jedna i tasama skala, jedna i tasama warstwa zachowuje sie w tych samyeh wa- runkach ciśnienia niejednakowo. Zmaczne partye nie okazujące ani śladu poturbowania, sąsiadują z małemi partyj kami, gdzie siły góro- twórcze działały szczególnie miażdżąco. Gdzie jakaś partya skalna w tej samej warstwie raz już uległa deformacyom, tam ulega im już na zawsze, gdy kompleks warstw raz został bardziej zdyzloko- wanym niż inne sąsiednie, to ulega on temu samemu losowi już w dalszym ciągu. Twardość skały Deg nie rozstrzyga, tylko inne własności. Grubość omawianych utworów jest na większych przestrzeniach zmienną. W przekroju pomyślany m przez Przednią Kopę Sołtysią i wylot 1-go jaru na W od przecięcia drogi na Krzyżne ze Suchą Wodą, wynosi grubość warstw nr. 4 )+ 10m, 5 )+ 15m, 6) +20, 1) + Tm, 8) 4 —6m + Im Zachowanie skamielin zależne jest oczywiście od zachowania się skał, w których się znajdują. Jeszcze najlepiej wyglądają te, które leżały w skale prostopadle do kierunku największego ciśnie- nia, bo uległ tylko zgnieceniu w płaszczyznach swych skrętów. Stopień e zgniecenia jest różnym i zwiększa się w skałach 0 nr. 4. do tak, że najgrubszym ammonitem w tych — jest jeden okaz Phylloceras tatricum, którego średnicy 12 em od- powiada grubość lem, gdy u normalnego okazu wynosiłaby 6 em. Jest to jednak jedyny genee przypadek, bo przeciętnie 'skamie- liny zostały sprasowane od !/, do */,, swej pierwotnej grubości a przy krańcowości w drugim kierunku nawet do wymiaru 20 kilka razy mniejszego. Gdy w skale, której cząsteczki musiały się rozsunąć do odległości tak znacznie przewyższającą pierwotną. zna- WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 71 lazły się skamieliny w jakiembądź innem położeniu, niż prostopa- dłem do kierunku ciśnienia, to zostały zdeformowane często aż do niepoznania. Najlepiej widać to na ammonitach: mam okazy zgnie- cione w płaszczyźnie skrętu tak, żesą w tym kierunku 8—10 razy krótsze, niż poprzeczne, a ogromne mnóstwo zgniecionych jakbadz. To pewnego rodzaju płynięcie skały, wraz z drobnemi uskoczkami, Znionych kaleytem it.d. it.d. W utworach nr. 5 i kilku warstwach nr. 6 są skamieliny w eałości wypełnione tymsamym materyałem, w którym tkwią; w re- szcie warstw nr. 6 i w warstwach nr. 7 były oprócz materyału kompleksu jeszcze częścią nadziane pirytem. Ten minerał zachował się jednak tylko wyjątkowo, z reguły bowiem ulegał przemianie na limonit, a po tym znowu zostały tylko brunatne naloty na powierzch- niach skamielin. Najczęściej powierzchnie te są pokryte cieniuchną powłoką kalcytu, która po uderzeniu odpada, a wogóle dochowała się naturalna skorupka zwierzęcia tylko na kilku inoceramach, zresztą na żadnej innej skamielinie. Takie skamieliny, jak ammo- nity, belemnity, serpule it.d., zachowane są tylko z jednego boku, w naszym przypadku zawsze od dołu (w naturze zawsze od góry; porządek warstw jest tu odwrócony!). Może być, że i tu słusznym jest pogląd, jakoby skamieliny (ammonity itd.), padłszy na dno morskie, wystawione były tylko od górnej strony na rozpuszczające działanie wody morskiej, dolna zaś, otoczona mułem, dochowałaby się niemal zupełnie dobrze. IL Opis paleontologiczny. Jak z powyższego widać, są wszystkie skamieliny w mniej- szym lub większym stopniu zdeformowane. Z tą bardzo niemiłą okolicznością musiałem się na każdym kroku liczyć i dlatego żaden z opisów nie może być ścisłym, nie może uczynić zadość dzisiej- szym wymaganiom systematyki paleontologicznej. Najbardziej doty- czy to oczywiście ammonitów. Tu nietylko usunęło mi się z po miny zupełnie dowolnie, np. „wysokość boczna* (=wysokosé boku, mierzona po promieniu od szwu pępkowego do krawędzi zewnętrznej); T2 WIKTOR KUZNIAR w systematyce ammonitów taka nie istnieje, ale tez systematyka zna tylko okazy cale. W moim pon pojecie takie bylo po- trzebne, a nie prowadzilo do wielkich niescislosci. Opisy sa oparte tylko na wymiarach tej „wysokości bocznej* i na wymiarach i kształcie żeber; wiadomo, że nawet ta ostatnia cecha bez innych nie jest niezawodną. Nie wspominałem o cechach, których nie mogłem podać do- kładnie. Wogóle niedoskonałość opisu należy w tym wypadku calko- wicie położyć na karb materyału, nie zaś na rachunek nieścisłości autora. Jeszcze jedno usprawiedliwienie: nie trzymam się zbytnio sy- stematyki, bo w danym wypadku chodziło mi tylko o cele straty- graficzne, a dla tej jest obojętnem, którą np. z nazw rodzajowych nosi dany gatunek — i nie mogłem dać fotografii wszystkich oka- zów opisanych; to już z powodów odemnie niezależnych. Cephalopoda. Rodzaj: Harpoceras Waagen. Gatunki, reprezentujące ten rodzaj w naszej faunie, grupują się przedewszystkiem w jeden naturalny szereg przejść dokoła ga- tunków Harpoceras opalinum i Harpoceras Murchisonae. Sam gatu- nek H. opalinum znany jest tylko w kilku egzemplarzach (w zbio- rach Komisyi, prof. Uhliga i moich); z przejść do starszych gatun- ków jest tylko jedno, do młodszych, t. j. do gatunku H. opalinoides — kilka. Natomiast mnóstwo jest form, grupujących się dokoła gatun- ków H. opalinoides — H. Murchisonae, a od tego ostatniego do H. concavum znowu tylko kilka. Z wymienionemi formami łączę jeszcze kilka gatunków, które ku tamtym mają przejścia w mojej faunie, razem zatem będą to gatunki: Harpoceras opalinum - pri- mordiale, opalinum, opalinoides, Murchisonae, concavum , elegans, aalense i H. s Druga większa grupa obejmuje także kilka gatunków, a łączy się z poprzednią przez przejścia między H. aalense a H. radians. Zaliczam tu gatunki: Harpoceras radians, thouarsense, lythense. Osobno (u mnie, bo tylko po jednym egzemplarzu) stoją formy: Harpoceras costula, klimakomphalum i Harpoceras z grupy bifrons. Harpoceras powali dałoby się zresztą złączyć z formami H. opali- noides. Pomiędzy resztą materyalu jest kilkadziesiąt drobnych ulam- ków, nieopisanych tu z powodu stanu zachowania, ale niemniej za- sługujących na wzmiankę. Przeważnie o bardzo długich. cieniutkich a gęsto obok siebie stojących żebrach, stanowiłyby one przejścia WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 18 do nieznanych mi blizej form; kilka daloby sig napewno przydzielié do harpocerów typu amalteowego. Mam takze kilka dobrze zacho- wanych odeisków z grupy H Murchisonae, które mogłyby być iden- tycznymi z formą, nazwaną przez Neumayra: H. goralicum, ale ni- gdzie nieopisaną. Dokładne stwierdzenie tego zostawiam na poźniej. Powyższego podziału nie uważam za coś istotnego, ważnego. sztuczne, mniej lub wiecej dowolne. etiim tez np. wcale nie uwzglednialem podzialu na podrodzaje, dokonanego przez Hauga, choć w literaturze francuskiej i niemieckiej jest obowiązującym. Sam Haug zmieniał swe poglądy, a inni zmieniali je jeszcze grun- towniej. Mógłbym przytoczyć kilka przykładów, jak jeden i ten sam gatunek przechodzi kolejno do kilku podrodzajów i jest raz punktem wyjścia nowego szeregu form, to znowu formą końcową szeregu starszego, albo formą środkową jeszcze innego szeregu. Stan ten trwa do dziś; jeśli wogóle posuwa naszą wiedzę naprzód, to równocześnie wywołuje zło o wiele większe, bo stwarza zupeł nie niepotrzebne zamieszanie w systematyce i rosnącej w nieskończo- ność synonimice, a dowodzi tylko jednej rzeczy, mianowicie istotnej niemożliwości rozbicia form do siebie naprawdę należących. Harpoceras opalinum Reinecke. Ammonites opalinus Quenstedt, I. Cephalopoden, str. 115, t. VIII, fig. 10. Jura, str. 327, t. 45, fig. 10. po Ne Veosk, C. Vigilio str. 71, t. VII, fig. 4—16. Leioceras opalinum Steuer, Doggersvudien, str. 19 s Harpoceras opalinum Haug, Beiträge str. 689. walek jest niewatpliwem H. Achen Drugi jest tak maly i tak nedznie zachowany, ze z tego powodu nie mozna go nigdzie z po- żądaną pewnością Bee Zdaje mi sie zas, Ze “jest chyba tylko H. opalinum, bo ma na zachowanej powierzchni charakterystyczne kreski i ślad listewki brzusznej. 74 WIKTOR KUZNIAR Harpoceras sp., opalinum - primordiale. Ryc. 1. W zbiorach Bieniasza znalazł sig odcisk wklęsły jednego egzemplarza z zachowanym miejscami śladem listewki brzusznej. Największa średnica = 5'8 em, najmniejsza 4 em (w tym kierunku trochę zgnieciony). Średnicy największej odpowiada wymiar pępka 17 em i wysokość boczna 2:1 em. Boki skrętów, wszędzie zaokrag- lone, nie wykazujące żadnej ostrej krawędzi ku pępkowi, pokryte są delikatnemi, sierpowatemi kreseczkami nie rozwidlającemi się. Na skrętach mniejszych kreseczki były cokolwiek silniejsze; w miarę wzrostu zwierzęcia stają się coraz delikatniejsze i grupują się w bar- dzo słabo zaznaczone wiazeezki. Potem znikaja 1 te wiazeczki, a po- zostają tylko kreski, rozmieszczone stosunkowo rzadziej (najwyżej na 1 mm w miejscu największego odstępu, t. j. w pierwszej trze- ciej wysokosci bocznej, od listewki licząc). Zdaje się tuż koło li- stewki brzusznej zanikały zupełnie. Wysokość samej listewki brzu- sznej przy średnicy 4 cm była równą 1 mm f. Ublig, przeglądając zbiory Komisyi, pozostawil przy tym okazie kark z napisem: Harpoceras, dem H. opalinum des Unter- oolith sehr nahe stehend, vielleicht noch näher dem Harp. pri- mordiale Schloth. d. Obern Lias. Do tego oznaczenia nie mogę na podstawie Orbignyego, Quenstedta i Oppla nie dodać; wedle ich opisu okaz doskonale mieści się w grupie H. opalinum, stojae moze na połowie drogi ku H. primordiale.. tym samym zbiorze znalazł się jeszcze drugi okaz — od- cisk połowy jednego skrętu -— który przy średn. 6:1 cm ma bardzo wązki pępek (= 0:9 em). Należy tak samo do grupy H. opalinum. Harpoceras opalinoides Ch. Meyer. Ryc. 2. Harp. opalinoides Vacek, Vigilio str. 73, t. VI, fig. 17—20; t. VII, fig. 1—3. Forma ta, wydzielona przez Ch. Meyera w r. 1864 jako samo- istny gatunek H. opalinum - H. Murchisonae, jest także i według Vaceka pośrednią „między tymi 2 gatunkami, łącząc cechy jednego i drugiego w pewien szczególny sposób. Na moich okazach tatrzań- skich równomiernego obustronnego przejścia dienten nie moglem z powodu braku materyalu dla gatunku H. opalinum. W tym "kie- to w drugim kierunku — ku H. Murchisonae — mam dużo i dość. dobrze zachowanych przejść i tu widać, że przez szereg drobnych : WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 15 różnie w ksztaleie, grubości i ilości żeber, wielkości skrętu i pępka a. zupełne. niepostrzeżone zlanie się. epiej zachowany okaz, tórego rycinę podaję, ma najwięk- dia równy 5 em, najmniejszy (w tym właśnie cokolwiek Stiet 1) — 9D em. Wysokość boczna, mierzona od szwu pępko- wego do listewki brzusznej, wzrasta stale w pół skrętu o 6 mm; wysokość (właściwa —- od góry listewki brzusznej do góry tejże listewki poprzedzającego skrętu) = 18 mm. Ostatni skręt obejmuje przy ujściu jakieś ?/, poprzedzającego, a odrzyna się od niego — jak wogóle każdy następujący od poprzedzającego — ostrą krawę- dzią i małą płaszczyzną, stromo spadającą ku pępkowi. Powyżej krawędzi jest na płaszczyźnie bocznej lekkie wgłębienie, a potem — u górze — takie same wypuklenie. W miarę starzenia się okazu zanikają wgłębienia i wypuklenia, a skorupa staje się równą. Po- wierzchnia boczna pokryta jest żeberkami, które ponad krawędzią pepkowa rozpoczynają się delikatnemi kreseczka mi, potem zaś za- znaczają się z różną wyrazistością. Zwykle skupia się 3 —5 żeberek w jedne wiazke i wtedy zebra graniezne zaznaezaja sie o wiele wyraźniej, niż inne. Niemal wszystkie żebra rozdwajają się. ale bez widocznej regularności; tylko silniejsze czynią to cokolwiek powyżej pierwszej trzeciej swej długości (od pępka licząc). Wszystkie żebra mają przebieg „Sierpo owatyć, t. zn. mniej więcej w pierwszej trze- ciej swej długości prosty, albo tylko bardzo slabo ku przodowi wy- gięty, następnie (tu zaznaczają sie żebra najbardziej) wszystkie Zza- krecaja w tył w ten sposób, że TA oki najbardziej, słabsze slabiej, a nierozwidlone najsłabiej, i potem znowu lekkim łukiem zawracają ku przodowi, gubiae się eech ponad krawedzia pla- szczyzny bocznej z płaszczyzną daszkowato opadającą od listewki brzusznej. Gdy wygięcie erg najsilniejsze, to przedluzenie kierunku pierwszej trzeciej żebra trafia na przednią krawędź trzeciego nastę- pującego żebra, gdy jest najmniejsze to na przednią krawędź dru- giego żebra. Wszystkie opisane tu stosunki nie są jednak regularne, dlatego tuż obok wia ie żebra poza połową jego długości znaj- ujemy inne, które rozpadają się na dwa już w pierwszej czwartej długości, albo są znowu żebra tak mało wygięte, że prawie schodzą się ze swym początkowym kierunkiem i t. d. Gdy wysokość (w $ciwa) skrętu równa się 3 em (wysokość listewki brzusznej = 2 m to żebra zaledwie się zaznaczają, ale występuje za to delikatne kad: skowanie, równoległe z niemi; potem i ono zanika. Harpoceras Murchisonae Sow. Ryc. 3. Am. Murchisonae Quensteit, Cephalopoden str. 116, t. VII, fig. 12. ” » > Jura str. 336, t. 46, fig. 5. 76 WIKTOR KUZNIAR Ludwigia Murchisonae Hang, Beiträge str. 690, sq. Harpoceras Murchisonae Vacek, Vigilio, str. 74, t. VII, fig. 4—10. Ludwigia Murchisonae Steuer, Doggerstudien str. 25 sq. ` haja Bo ód 38 em do 12 cm. Najmniejszej średnicy odpowiada szerokość pępka 1:4 i 1:00 em (egzemplarz w tym kierunku skró- cony); największy egzemplarz ma pępek o wymiarach 22: 1:5 em. Wysokość boczna ostatniego skrętu u egzemplarza największego wynosi 6 cm. Boki skrętów spadały ku młodszym skrętom albo le- ciuchno falisto, albo zupełnie prosto, a ku pępkowi przechodziły bez ostrej krawędzi we wązką, skośnie ustawioną płaszczyznę. Są one pokryte żebrami, których ilość i kształt ulegają znacznym waha- niom. W jednym krańcowym przypadku żebra dzielą się widlasto tuż ponad szwem pępkowym, przyczem w miejscu podziału powstaje lekki guzek. Od tego miejsca wychylają się żebra lekko ku przo- dowi, potem eokolwiek wstecz i znowu ku przodowi. Całe to wy- chylenie jest jednak bardzo łagodne, dlatego żebra są mało sierpo- wate. W drugim krańcowym przypadku często żebra wychylają się ku przodowi aż do połowy wysokości bocznej skrętu, tworzą tu guzek i dzielą się widlasto, a potem zawracają regularnym łukiem kolistym ku tyłowi i znowu ku przodowi. W obu przypadkach łuk żeber niewiele odchyla się od kierunku odnośnego promienia wo- dzącego. Przy średnicy jakich 4—5 em zaczynają żebra stawać się coraz bardziej płaskiemi i zacierają się wszędzie ostre krawędzie, dlatego żebra i rowki pomiędzy niemi wyglądają jak lekkie fale, które rozpływają się coraz bardziej ze wzrastającą średnicą. Na naj- większym egzemplarzu — i tylko na nim jedynym — dochowały się nędzne linie lobowe; jeżeli ostatnią z nich można uważać za granicę komór powietrznych i komory mieszkalnej, to ta obejmo- wałaby więcej niż 5/, skrętu (jest niezupełnie zachowaną!) Na tej właśnie części widać, że żebra zaledwie tylko się zaznaczają i są prawdopodobnie zupełnie pojedyncze — przynajmniej na tym ka- wałku, który mam przed sobą. Kiedy rozpoczyna się powstawanie listewki brzusznej — nie wiem. Przy średnicy 65 em wynosiła może lb em, przy średnicy 12 em jakieś 2 mm wysokości. O linii lobowej tego jedynego kawałka mogę tylko powiedzieć, że zaznacza się wprawdzie w ogólnych zarysach, jednakże w szezegółach nie- podobna się dokładnie zoryentować, wskutek czego nie może służyć jako cecha pewna przy określaniu. Sądząc tylko z kształtu żeber i stosunkowych wymiarów — różnią się moje okazy bardzo nie- znacznie od rysunków w cytowanych wyżej pracach Quenstedta i Vaceka i doskonale mieszczą się w ich grupie. Do porównania służył mi także jeden okaz in natura z Wirtembergii — i tu jest znaczne, zupełnie wystarczające podobieństwo. WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 1 1 W zbiorach Bieniasza jest jeden śliczny okaz, jak na Tatry doskonale zachowany, zupełnie identyczny z odbitym u Vaceka l. c. t VII, fig. 5. Kilka okazów moieh stanowi przejście ku Harp. (Lioceras) concavum Sow. Harpoceras concavum Sow. Ryc. 4. Lioceras concavum Steuer, Doggerstudien str. 25 sq. Bohdanowiez, Dibrar, str. 130, t. IX, fig. 1. ” ” Mam dwa stosunkowo dobre egzemplarze, jeden w odcisku, drugi jako pozytyw z widzialnym jednym bokiem, opróez tego kilka amków. Odcisk wklęsły ma 67 cm w średnicy, czemu odpowiada szerokość pępka 1:8 em i wysokość boczna ostatniego skrętu 3*2 cm. Jedyną drobną różnicą, widzialną na moich okazach, która dzieli H. concavum od H. Murchisonae jest kształt żeber. Choć wprawdzie boki skrętów tworzą z płaszczyzną, spadającą ku pępkowi, dość ostrą krawedz, a sama ta płaszczyzna pepkowa ma dziwne wgłę- bienia i wypukłości, które odpowiadałyby tylko bardzo wielkim guzom na skręcie młodszym, — czego wszystkiego niema na moich egzemplarzach, zaliczonych do H. Murchisonae, — to jednak są to różnice bardzo wątpliwej natury, bo nie wiem nie są za- cych żebrach, to guzy wypadłyby w tem miejscu, gdzie mają je okazy z gat. H. Murchisonae i gdzie są także dość wybitne. Na ostatnich skrętach obu egzemplarzy żebra są stosunkowo bardzo plarzach dostrzec nie można. Harpoceras elegans Sow. Harp. elegans Vacek, Vigilio, str. 75, t. VII, fig. 16, 17. e + Haug, Beitriigo, str. 680. Jeden mały kawałek jednego skrętu, który odpowiada niemal zupełnie rysunkowi, jaki daje Vacek. Zebra widoczne są najlepiej 78 WIKTOR KUŹNIAR na stronie brzusznej. Od małej listewki brzusznej, wzdłuż której po obu stronach ciągnie się wązka płaszczyzna, rozpoczynają się wyraziste żebra bardzo silnie łukowate, koło środka wysokości bocznej giną jednak, przechodząc ku pępkowi w lekko zaznaczone kreski. Łu- kowatość żeber jest tak silna, że przedłużenie kreseczki na zewnątrz trafia zewnętrzny koniec czwartego żebra poprzedzającego, albo na- wet cokolwiek wychodzi przed nie. Z wiekiem łukowatość Pero rdzo Harpoceras aalense Zieten. Ryc. 8. Ammonites aalensis Quenstedt, Cephalopoden, str. 114, t. VII, fig. 7. Harpoceras aalense Vacek, Vigilio, str. 76, t. VII, fig. 11- -15. Grammoceras aalense Haug, Beitráge, str. 667. Kilkanaście okazów, zaliczonych do tego gatunku, niewiele różni się między sobą wielkością. Największy ma wymiary: średnicy 4 em, pępka 1:2—1:3 cm, wysokości bocznej ostatniego skrętu + 15 cm i ten najbardziej różni się od okazów, opisanych przez Va- ceka i odrysowanych na fig. 11 i 12. Jest on jednak moeno zgnie- ciony, dlatego podane wymiary pewno będą trochę odbiegały od pierwotnych. Rzeczywiste wymiary mogły zaś być tylko bliższe tym, jakie Vacek podaje (1. c.); dlatego, choć i żebra nie są ściśle takie same u żadnego z powyżej wymienionych dwu okazów Va- ceka, a tylko są czemś pośredniem, — nie waham się okaz ten za- liczyć do tego gatunku. Muszę też podnieść, że istnieje pewne po- dobieństwo jego do odbitego u Quenstedta (Jura, t. 40, fig. 14) okazu Am. radians, że zatem byłby to okaz przejściowy między tym ammonitem a H. aalense, bliższy jednak temu ostatniemu. Wszystkie inne okazy moje mają wymiary mniejsze: średnica wynosi przeciętnie jakieś 2:5 cm, szerokość pępka 7—8 mm. a wy- sokość boczna 10—11 mm. W tem stadyum skręty obejmują się bardziej, niż u okazów starszych. Na jednym wklęsłym odcisku widać, że skręty były dość wydęte, a spadały zrazu łagodnie, po- tem stromo ku pępkowi. Boki pokryte są silnemi, bardzo wyrazi- stemi żebrami, które w pewnym wieku dzielą się mniej więcej w pierwszej trzeciej wysokości bocznej widlasto, wyglądające jak litera V, przyczem w miejscu podziału podnosi się mały guzeczek. Potem dichotomia staje się rzadszą, mniej regularną i dochodzi do. samej krawedzi dolnej skretu. Krzywizna wszystkich żeber jest ła- godna i jednostajna: przedłużenie kierunku części bliższej pępka ` WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 19 trafia największe wychylenie ët oki rzą cii w jego ostatniej 3-ciej części. Listewka brzuszna jest u tych okazów 0:3— 05 mm wysoką, przy średnicy 4 em równa p + 1mm. Z wy- jatkiem tego wielkiego są wszystkie mniejsze okazy niemal abso- lutnie identyczne z okazem, odbitym u Vaceka l. e. fig. 13. Harpoceras radians Kein. Ammonites radians Quenstedt, Cephalopoden, str. 111, t, VII, fig. 4—6. Jura, str. 281, t. 40, fig. 9. Beien colas SE Beiträge, str. 613. Mam kilka okruchów bardzo nędznych; w zbiorach Bieniasza znalazły się dwa kawałki, z których tylko jeden jest zachowany tak, że można go z całą pewnością przydzielić do tego gatunku. Jest to jedna trzecia jednego skrętu. Bok widzialny pokryty jest lekko sierpowatemi, pojedynczemi żeberkami, których rysunek i roz- mieszczenie najlepiej odpowiada Quenstedtowemu Am. radians de- pressus, odbitemu na fig. 4-tej. Byłoby to zatem jednem z pierw- szych przejść w szeregu H. radians — H. striatulum. (thouarsense). Między wspomnianymi kawałkami większość ea a jedna pes fig. 5, która przedstawia okaz, uwazany z atunku (Haug 1. e). Z tego samego miejsca posiada Uhlig kilka Zem rzy (Uhlig, Tatry, str. 663 ). Harpoceras cf. thouarsense d'Orb. Ryc. 7. Amm. thouarsensis d'Orbigny, Paléontologie str. 222, t. 57. Harpoc. striatulum Sow. Haug, Beitrüge, str. 611, t. XI, fig. 6. zbiorów Bieniasza dwa wklesle odciski z kartka prof. Uhliga: RH eK obari Ob. Lias“. Średnica 5 cm, wielkość pępka 22 em Na jednym z nich widać tylko */,, na drugim e "o skrętu. Listewki akt nie wi o oznaczenia prof. Uhliga musze E" Ze Haug l e. na- zywa ten gatunek H. striatulum Sow. i "de ta forma Sower- byego i at. Am. thouarsensis Orb ca kę reien à nazwa striatulum jest starsza. Dowodzi tego, wyliezajae z jednej strony pne bledy w oznaczeniach autorów starszych, z drugiej pozy- tywnie brakiem jakichkolwiek stalych róznic. > 80 . WIKTOR KUŹNIAR Harpoceras cf. lythense Young a. Birsd. Ryc. 6. Harpoc. lythense Haug, Beitrüge, str. 622. t. XII, fig. 3). Harpoceras costula Reinecke. Amm. radians costula Quenstedt, Jura str. 282, t. 40, fig. 11. » $ e Cephalopoden str. 113, t. VIL, fig. 11. Harpoceras costula Vacek, Vigilio str. 78, t. VIII, fig. 3—15. Dumortieria costula Haug, Beitrüge str. 664. dlatego pepki sa duze: u wiekszego — 25 mm, u mniejszego £ mm. Wielkość boczna skrętu = 5 mm i 3 mm — zatem wiel- Harpoceras cf. klimakomphalum Vacek. Ryc. 5. Harpoc, klimakomphalum Vacek, Vigilio, str. 81, t. VIII, fig. 16, 17. WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 81 Forma . maja aca T em w średnicy, przyczem dziwnie maleńki pępek, bo równa on się tylko 13 mm. Wysokość boczna wynosi na końcu ostatniego skrętu 3:7 em. Boki były falisto wypukłe w ten ECH że największe wypuklenie szło mniej więcej po środku boku, od niego na zewnątrz i wewnątrz (ku brzuchowi i pępkowi) były 9 lekkie wglebienia. Ku pepkowi mialo to wglebienie lekko pod- niesiong krawedz, od której na wewnatrz spadala waziuchna, prawie prostopadła płaszczyzna, tak, że skntkiem tego pępek był sehodko- waty. Temi cechami zgadza się mój okaz z opisanym u Vaceka (str. 81, t. VIII, fig. 16, 17). różni się jednak od niego kształtem żeber. Na moim okazie widaé Zebra tylko na ostatnim skrecie. W części starszej są dość silne, dwudzielne, sierpowate i wyglądają zupełnie tak, jak u jakiej formy przejściowej od H. opalinoides ku H. „Murchisonae. W części ege szej skrętu są Mies o wiele zaczyna się równo z końcem pierwszej trzeciej wysokości bocznej, liezac od pępka. Harpoceras sp. z grupy bifrons Brug. Amm. M d'Orbigny, Paléontologie str. 219, t. 56. Quenstedt, Cephalopoden str. 108, t. VII, fig. 13, 14. Hildocer as lione Haug, Beitrüge str. 640. Moeno zgnieeiony jeden okaz ze zbiorów Bieniasza. Srednica jego = D em, średnica pępka 2:6 cm. Skrety obejmują sie cokol- wiek mniej niż na !/, wysokości. Od pępka podnosi się lekko za- krzywiona, gładka, dość szeroka i skośnie ustawiona płaszczyzna, która z płaszcz zną boku zlewa się bez żadnej ostrej krawędzi. W pewnej odległości od pępka istnieje na boku płytki rowek. Śro- dek rowka e ert na pierwszej kiesy wysokości bocznej. tunku. Niewetpliwie e on jednak. do tej grupy, stanowiąc mu- tacyę czy waryacyę gatunku vd bifrons. Prof. Uhlig musial go wi- dzieć, nie oznaczył go jednakże. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Dz. III. 6 82 WIKTOR KUZNIAR Harpoceras sp. Malutki okaz, o średniey około 1 em, zachował się tylko w po- lowie ostatniego skrętu i w dodatku jest tylko z jednej strony wi- doczny. Na tej stronie pokryty jest bardzo wyrazistemi, ogromnie silnie ku. przodowi wygiętemi żeberkami pojedynczemi, które zaraz przy swym początku (od pępka) miały słabe, ostre guzki czy kolce, Nie widać, co się z żeberkami działo na stronie brzusznej. Ku pęp- kowi spadała gładka, stosunkowo dość szeroka płaszczyzna. Okaz był moeno rozdęty. ie umiem powiedzieć, do jakiego gatunku należałby ten okaz; w każdym razie należy do rodzaju Harpoceras, może do grupy H. Murchisonue. Rodzaj: Phylloceras Suess. W tak nędznym materyale zaledwie zdołałem z dostateczną pewnością stwierdzić typ Puscha. Jeśli okruch, o którym przypu- szezam, że mógłby być Phylloceras Nilssoni, byłby nim istotnie, to istniałyby 2 grupy w tych warstwach. trzecim kawałku, jako przedstawicielu jeszcze innego szeregu, niema nawet co mówić. Phylloceras tatricum Pusch. Rye. 10. Amm. tatricus Pusch, Polens Palüontologie, str. 158, t. 13, fig. 11. Phylloceras tatricum Zittel, Bemerkungen, str. 61, tab. I, fig. 1—3. » e Neumayr, Phylloceraten, str. 322, tab. XVI, fig. 2. A d Vacek, Vigilio, str. 68, t. V, fig. 1—6. Największy z okazów moich ma średnicę równą 12 em, przy wysokości ostatniego skrętu == 8 em. Jeden okaz ma średnicę ou: kolwiek mniejszą, a wysokość ostatniego skrętu = 7 em Widać na nim dwa wypukłe żebra, zrazu — u pępka —. mocno ku przo- dowi wygięte a zaledwie zaznaczone, potem zaś coraz silniejsze i tylko leciuchno wygięte. Na zewnętrznej (brzusznej) stronie sze- rokość ich dochodzi do 7 mm, odległość zaś między środkiem je- dnego a drugiego wynosi równo 4 em. Oprócz tych są w pobliżu pępka zaznaczone jeszcze dalsze 3 żebra, zachowane jednak tylko w części. Ponieważ na resztę skorupy wypadłyby 3 żebra, więc ogólna ilość była równą 8. Najmniejsza ilość żeber, widziana i dopełniona u innych okazów, jest 6. Pępek przy wspomnianej średnicy ma szerokości zaledwie 2 mm, a niektóre okazy ezynia wrażenie, jak gdyby go wogóle nie miały. Na części skorupy, zajętej przez prze- grody komorowe, widać na niektórych okazach promienisto biegnące, liczne, leciuchne wgłębienia, na komorze mieszkalnej zaś bardzo WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 83 delikatne kreseczki, równolegle do zeber. Komora mieszkalna nie zajmuje nigdy więcej jak */, ostatniego skrętu. Linii lobowej w ca- łości nigdzie nie widziałem. Doe owały się zwykle pierwsze i dwa albo 3 masie in siodła 1 żłoby i te chyba niczem nie różnią się od tego, co cytowani wyżej autorzy uważają za istotne dla tego gatunku. Niejakie wyobrażenie o tem może dać fotografia jednego kawałka (rye. 10). Phylloceras sp. Kilka kawałków lekko wklęsłych albo wypukłych (pozytyw wne i negatywne odciski), z których największy ma wymiary Wszystkie pokryte są delikatnymi, równymi prążkami Jab Aboa mi), zbieZnymi w dwie strony. W miejscu największego rozszerzenia wynosi odstęp między nimi 18 mm. Pochodzą z brzusznej strony ammonita. Na jednym malutkim kawałku jednego skrętu, gdzie także i jeden bok jest odsłonięty, widać takie same, tylko gęstsze prążki, zachowane na skorupie. Między nimi widać lekko: zazna- czone, jakieś 2 mm szerokie żeberko, także prążkowane. Wspomniany właśnie kawałek należał do okazu o średnicy jakich 8 em, gdy poprzednie są częściami okazu większego od 10 cm, może nawet dochodzącego do 15 em średnicy. Kawałki te należały najprawdo- podobniej do gat. Phylloceras Nilssoni Heb.; nie przydzielam ich tu z pewnością. bo istnieje kilka, eo prawda e cokolwiek m młodszych ga- tunków, które jednak w takich kawałkach wyglądałyby zupełnie tak samo. Phylloceras sp. Jeden kawałek skrętu ammonita, którego średnica mogła wv- nosić 7—8 em. Kilka bardzo nędznych śladów linii lobowej dowo- dzi, że jest to niewątpliwy Phylloceras. Jako cala skulptura po- wierzchni dochowały się 3 gru sze żebra. odległe między sobą o 1:5 em, między niemi zaś po 2 cieńsze, delikatniejsze. Może jest to nowy gatunek, jednakowoż z wodu stanu zachowania (brak najważniejszych cech!) nie warto się nim bliżej zajmować. Rodzaj: Lythoceras Suess. 14 okazów, w tem jakieś 10 ułamków lub odcisków, zacho- wanych w najlepszym razie tak, jak widać na fig. 9, zresztą nad- zwyczajnie wyprasowanych, pozwala zaledwie na Bagger do tego rodzaju; o okresleniu gatunkowem nie może być mowy, choć nie dziwiłbym się. gdyby tu były resztki przynajmniej 3 gatunków. Rodzaj: Hammatoceras Hyatt. Ten bardzo ciekawy rodzaj da się w naszej faunie napewno stwierdzić tylko w rak Katare Tor grupy insignes. Dwa inne ka- 6* 84 * WIKTOR KUŹNIAR wałki wspomniane tu tylko, ale gatunkowo nieoznaczone, wskazują jednak, że i inna, czy inne grupy istniały u nas. Odnośnie do am- monitów z grupy insignes muszę zaznaczyć, Ze jak nie bardzo ró- żnią się między sobą, tak jeszcze mniej różnią się od młodszych swych krewniaków, tak, że gdybym miał możność włożenia mego okazu tatrzańskiego Hammatoceras subinsigne w materyal keloweju krakowskiego, to nikt nie odróznilby go od ammonia Reineckia anceps. Ten rodzaj przechodzi przez jedne forme, która w opisie za- znaezam jako Hammatoceras? sp. — w następny rodzaj Coeloceras. Hammatoceras subinsigne Oppel. Ammonites subinsignis Oppel. Juraformation, str. 367. Hammatoceras subinsigne Vacek, Vigilio str. 91, t. XIV, fig. 1—4. 5 z Baug, Beiträge, str. 649 Okaz jest bardzo nedzny i niecaly, jednak z najwiekszem ser er? twem da się zaliczyć do wymienionego gatunku. Średnica największa = 5 cm (prostopadle do niej jest okaz w pła- szczyźnie skrętów mocno zgnieciony). wysokości i szerokości i żebrami. Guzy są bardzo silne i dość ostre, a rozmieszczone są dość często; na ostatnim skręcie mogło ich być 15—16 (na zacho- wanej połowie tego skrętu widać 8). Na tym też skręcie mę, one pośrodku szerokości bocznej. na sj. zpw kaka zaś niemal tuż obok linii szwu pępkowego. Od guzów ku pępkowi szły łagodnie zaznaczone, ale zupełnie wyraźne, EM zebra. Po drugiej, ze- wnetrznej stronie guzów, istnieja silnie zaznaezone Zebra, widoezne ever tylko na ostatnim. skręcie. bo zresztą są ista przez telności, jednakowoż z porównania go z formami Vaceka widać, że był eokolwiek odmienny. Najprawdopodobniej możnaby go ziden- tyfikować z tym okazem, który opisał Branco (opis znany mi tylko z Vaceka Lei Hammatoceras planinsigne Vacek. Hammatoceras planinsigne Vacek, Vigilio, str. 89, t. XIII, fig. 1—6. Wazki kawałek dwu skrętów, moeno zgnieciony. pozwala za- ledwie na określenie następujących stosunków: wysokość boczna ostatniego = 4 em przy max. grubości 1-2 em. Boki pokryte dość | gęstemi żebrami (na długości 4 em w starszym skręcie 9, w młod- WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 85 szym 7) i guzkami w ten sposób, że tuż nad powierzchnią od szwu pępkowego zaczynają się grube, silne żebra, które w starszym skręcie eokolwiek poza pierwszą czwartą swej długości, w młodszym może dokładnie w tej odległości grubieją we wyraźny guzek, odtąd zaś rozchodzą się dwudzielnie aż ku zewnętrznemu brzegowi, przerwane listewką brzuszną. Między dwa dwudzielne żebra wsuwa się nader rzadko jeszcze jedno, zaznaczone tylko na połowie brzusznej skrętu, albo też żebra nie dzielą się na dwa, ale przechodzą pojedynczo poza guzek, a wtedy między takiemi dwoma istnieją żeberka (po jednem) niedochodzące do guzka. Ogólny przebieg żeber jest prosty, tylko w ostatniej czwartej zmienia się kierunek prosty na bardzo łagodnie krzywy ku przodowi. Skręty obejmowały się tak, że tej i i już nie wi rys Vaceka 1 wnosze, Ze i drugi kawaleczek, który posiadam, nalezy do tego samego gatunku. Kawalek pocho dzi z daleko większego okazu niż poprzednio opisany i widać na nim. że żebra skorupy z wie- kiem zwierzęcia stawały się coraz bardziej SE Kolo guzków zlewaly sig moze zupelnie w jedne równa plaszezyzne, a tylko po ich stronie zewnetrznej byly rozdzielone glebszymi rowkami. EM Kë Hammatoceras? sp. utkie dwa kawalki jednego skretu 2 róznych indy widuów, na bara widać tylko po 8 żeber zupeinie prostyeh o powierzchni regularnie okrągłej. Ku listewce brzusznej kończą się te żeberka ary | szeroką, półkolistą płaszczyzną, deae: istnieje „area“ a 3 mm szeroka. Listewka brzuszna miała 15 mm wysokości. Ku lua t. j. ku pepkowi, itam zanikają w odległości 2—3 cm, poczem bok był zupełnie gła Jeśli forma ta należy do Mulje Hammatoceras — a chyba tylko tu należy, bo gatunki innych rodzajów nie maja > wy- glądu, to byłaby jedną z grupy H. Sieboldi (Vacek 1. e. 87. XL 6, TIN E 3) bo tylko ten gatunek ma w dojrzalym wiek krótkie (+ 3 em przy średnicy + 12 em) żebra na stronie zewnętrznej boku, a jego środek gładki. Różniea polegałaby może tylko na tem, Ze u gat. Ham. Sieboldi żebra są lekko ku przodowi zagięte, u mo- ich zaś proste. sequen celos * od strony pępka zaledwie zaznaczone, potem koda z swej dto: gości uM da da nabrzmiale i podniesione. Od tego miejsca dziela sie na dwa i pochylaja lub moze nawet zakrzywiaja sie cokolwie- czek ku przodowi. Wysokość boczna = 14 mm. Porównawszy nasz 86 WIKTOR KUZNIAR okaz z rysunkami Vaceka dla gatunku H. gonionotum (str. 97, t. XVI, fig. 9, 10), widzimy znaczne podobieństwo. Nie chcę jednakowoż bynajmniej twierdzić, że przynależność tego okazu do rodzaju Ham- matoceras jest ponad wszelką wątpliwością. Rodzaj: Coeloceras Hyatt. Jego reprezentantem jest tylko jedna forma: Coeloceras sp. Ze zbiorów Bieniasza ammonit, przez prof. Uhliga opatrzony powyższym napisem, z pytajnikiem. Jest mocno sprasowany i w je- nym kierunku ściśnięty. Skręty obejmują cokolwiek mniej niż */, wysokości bocznej. Bok skrętu pokryty jest zrazu prostemi żeber- kami, które tuż koło pępka zaczynają się maleńkim guzkiem, a eo: kolwiek powyżej połowy wysokości bocznej kończą się znowu guz- kiem, ale wyraźniejszym niż tamten. Od guzka na zewnątrz rozwidla się każde Zeberko na dwa cokolwiek ku przodowi pochylone lub nawet zakrzywione, a między każde dwa, powstałe z rozwidlenia, wsuwa się jeszcze trzecie, równie długie, które nawet czasem łączy się z guzkiem. Skręty obejmują się tuż ponad guzkami na roz- widleniu Najpr awdopodobniej będzie to Coeloceras, choć jest i znaczne podobiensiwa do rodzaju Hammatoceras. W que ech Coelo- Rodzaj: Belemnites. Belemnites tripartitus Schloth. 95 em długi, najwyżej 17 em gruby belemnit z alweola, która wynosi dokładnie połowę długości. Drugi okaz jest dłuższy a cień- szy, wskutek tego wrzecionowaty, gdy tamten ma kształt bardziej y. Na obu nie znać ani śladu jakiejkolwiek skulptury. bo po- wierzchnia jest albo zupełnie skorrodowaną, albo też nie da się oczyścić z materyału skalnego. Oba okazy pochodzą ze zbioru Bie- niasza i mają kartkę prof. Uhliga z napisem powyższym. Nie da się powiedzieć, którym z grupy bipar titi byłby ten belemnit. Belemnites sp. sp. Wszystkie moje belemnitv należą do grupy paxillosi (Quen- stedt), albo acuarii (d'Orbigny, Zittel). a wewnątrz niej do 4 różnych gatunków. Nie oznaczam ich jednak, bo sprawa ta przedstawia mało korzyści, a znaczne trudności. Z tego samego poziomu, ale innych EE o a DUI PON WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY ' 87 miejse, istnieje zresztą w zbiorach Komisyi fizyografieznej kilka, czy nawet kilkanaście innych belemnitów, które razem z moimi i z tymi, jakie się jeszcze w najbliższej przyszłości niewątpliwie znajdą, będą już może przedstawiały interes taki, że dla nich opłaci się podejmować pewien trud. Lamellibranchiata. : . Opróez form, które oznaezylem gatunkowo, istnieje kilka oka- zów, reprezentujących przynajmniej 3 gatunki, które jednakowoż nie dały się nawet rodzajowo oznaczyć. Inoceramus fuscus Quenst. 1858. Inoc. fuscus Quenstedt, Jura, str. 355, t. 48, fig. 18. 1886. Vacek, Vigilio, str. 112, t. XIX, fig. 14, 15. Egzemplarze moje mają długość od 3— 9 em, przy największej szerokości 1:8 do 5 cm. Niektóre — jak sądzę z ułamków — były wygięte krzywe. Ich kształt zmienia się ze stosunkiem szerokości do długości skorupy. a w tej samej skorupie z wiekiem w ten spo- sób. że żeberka, położone blizko szczytu, mają najmniejszą, blizko krawędzi dolnej największą krzywiznę. Vaceka l e. znajduję charakterystyczną uwagę: Es würe von Interesse, festzustellen, inwieferne sich die vorliegende Quen- stedt'sehe Art von Inoc. amygdaloides Goldfuss (Petr. Germ. p. 110, tab. 15, fig. 4) unterscheide, den Quenstedt gar nieht erwähnt. Da- gegen citiert Oppel (Jurastudien str. 416) den Inoc. amygdaloides Goldf. von denselben Lagerstitten, von denen Quenstedt seine Art anführt, ohne den Inoc. fuscus zu kennen. Oppel bezieht sich bei l. amygdaloides auf eine Figur in Zieten's Atlas (Tab. 72, fig 5). Die gleiche Figur citiert Dumortier (l. e.) für Inoc. fuscus. ...Ahn- 88 WIKTOR KUZNIAR liche glatte Inoceramen sind aus tieferen u. höheren jurassischen ` Ablagerungen bekannt. Die Art ist auf Cap. S. Vigilio häufig. Inoceramus sp. Ryc. 11. Jedyny okaz bardzo niekompletny, zachowany w ulamku o dlu- gości i szerokosci + 7 em, nie pozwala na przydzielenie z cala pewnością do któregoś ze znanych Już gatunków. Gdyby całość zrekonstruować na zasadzie tego, eo się zachowało, to okaz byłby około 15 em długi, a 8 em szeroki. Tem, „jak i przebiegiem żeber zbliża się bardzo do gat. I. fuscus, choć są i równie znaczne różnice. Wszystkie, nie najgorzej zachowane okazy tatrzańskie z gatunku 1. fuscus, są zupełnie giadkie, albo maja żeberkowanie widoczne tak na przodzie, jak i z tyłu skorupy. Ten zaś inoceram nie ma w dnij części żeberek, natomiast cala skorupa pokryta jest delikatne- mi kreseczkami. Ku tyłowi stają się one wyrazistsze i szersze, sku- piują się we wiązki po 3 i tak tworzą wybitne żeberka, przebiega- jące po skorupie jakby fale. Na negatywnym odcisku tego ułamka widać, że kreseczki, które odpowiadały przyrostowi skorupy. mają brzeg ostry, lekko wystający, wystrzępiony jak piłeczka. Przypo- mina to wystrzępienie u inoceramów: lobatus, Brogniarti. Gdyby sie pokazało, że jest to nowa odmiana gatunku I. fuscus, to proponuję nazwę I. fuscus var. tatrica. Posidonomya alpina Gras. okazy, których wielkość waha się od 1:5 mm do 2 cm (alagości), a kształt od okrągławego do podłużno eliptycznego. Naj- częstsze mają przeciętną wielkość 1 em. Przypominają one najbar- dziej opisane u Quenstedta (Jura d. l.) i indziej P. Buchi, Bronnt, opalina i orbicularis, oznaczam je zaś jako P. alpina, bo z pracy prof. iga: Pieniny str. 766. dowiedzialem sie co nastepuje: W. Ki- lian hat die ynonymie u. die Verticalverbreitung dieser, für die mediterranen Jurabildungen so wichtigen u. bezeiehnenden Art vor Kurzem genau festgestellt u. gezeigt, dass Posidonomya alpina (identisch mit P. opalina Qu., P. Parkinsoni Qu. P. ornati Qu, P. calloviensis Opp.. P. Buchi Steinm. p. p.) in allen Horizonten von en Opalinusschichten bis an die obere Grenze der Kellowaystufe, ja bis in die Oxfordstufe (nach Nicolis) verbreitet ist. Astarte minima Phill. Astarte minima Quenstedt, Jura, str, 444, tab. 61, fig. 4. Malutka skorupka (niecałe 2 mm w średni iey), moeno wy pukla, ma na swej powierzchni 5 bardzo silnie zaznaczonych, koncentry- | WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 89 eznie biegnaeyeh zeberek o ostrych grzebykach, przez co pola mie- dzy żeberkami są wklęsłemi rynienkami. Szezyt skorupki jest co- kolwiek ku przodowi zwrócony, grzbiet największej wypukłości i oś największej krzywizny żeberek biegnie w odległości od przedniego brzegu równej ?/, całej szerokości skorupy. Z ies jest mój okaz zupelnie identyeznym z odbitym u Quenstedta 1. Pseudomonotis sp. Zle zachowany odcisk wklęsły lewej skorupy małży, która chyba należy do tego rodzaju. Była mocno wypukła, miała szczyt ostry, kończysty, mało co poza brzeg zamkowy wystający. Oś przy- rostu przebiega pod 2 + 35? do brzegu zamkowego. Sam brzeg jest złamany pod dość dużym kątem i w dodatku zgnieciony — stąd trudność przydzielenia do rodzaju. Powierzchnia była zdobna w prążki współśrodkowe i promieniste; te ostatnie, widoczne jednak tylko na tylnej części skorupy, są bardzo delikatne i gęste. Najbardziej po- dobna jest do V udis substriata, opisanej u Quenstedta, Jura, str. 259, t. 37, fig. Gastropoda. Cztery male kawałki jednego skrętu 4-ech różnych indywi- duów, zachowane nad wyraz z nędznie. Po bliższem ao się , do amd ch té kawalki n alezaly, mogly mieé wielkosé quote 3'8 em, 2 em, 1:8 em i 08 cm. eis sie na d stronie hts w grupie T Liu it Brachiopoda. Terebratula sp. Dochowała się tylko grzbietowa skorupa i to bardzo pognie- ciona. Jest 15 mm długa a 13 mm szeroka, ale w młodszych sta- dyach stosunek ten był mę bo np. długości 8 mm odpowiada szerokość także równa 8 mm. Od połowy długości widać na niej kreski równoległe do kr wedai powstałe przy przyroście skorupy. Brzegu zamkowego zupełnie nie widać, tak samo nie widać wierz- 90 WIKTOR KUŹNIAR chołka skorupy brzusznej. To, co się dochowało, pozwala na przy- dzielenie do rodzaju Terebratula z cala pewnością, jednakowoż nie daje możności określenia gatunkowego. Nawet nie mogę podać, z ja- kiej grupy byłaby ta Terebratula, w tym bowiem stanie wykazuje podobieństwo do kilku gatunków. Crinoidea. nalazłem we warstwach nr. 7 jeden kielich i kilka krążków iste: Kielich ma niestety powierzchnig tak zaehowana, Ze nie mozna na SĘ odróżnić płytek składowych, dlatego nie oznaczam go na razie. I krążki trzonka są zachowane nader nędznie, ale je- den dal iid przydzielić do rodzaju: Apiocrinus sp. Z kilku pooblamy wanych trzonków krążka jeden ma 5 m średnicy i przynajmniej taką samą wysokość. Na jednej podste vih widaé tuz przy brzegu wieniee promienistych kreseczek, którego szerokość = 1 mm.. Kreseczki są dość cienkie, a ku wewnętrznej stronie wieńca kończą się ostro, wyraziście. Na płaszezyźnie we- wnątrz wieńca niema żadnego rysunku; tak samo bocznica tego walca. W środku przebiegał cieniuchny kanalik. Okaz jest naj bardziej podobny do odbitego u Quenstedta Petrefactenkunde tab. 103 fig. 67, Apiocrinus ellipticus. Vermes. Serpula sp. Rurka długa około 5 em, rozszerza się zwolna do max. 3 mm. Jest zupełnie spłaszczona, dlatego nie można dobrze określić jej wyglądu zewnętrznego. W każdym razie widać dwa silnie wystę- pujące wałki, między którymi są jeszcze 2 słabsze. W samym środku przebiega wgłębienie, zaznaczone jako ostra kreska. Wałki wewnętrzne wyg glądają pod lupą jak sznur drobniutkich krążków, od których biegną lekkie kreseczki eokolwiek w górę. Oprócz tego najwyraźniejszego okazu mam jeszcze kilka mniej wyraźnych, wszystko osiadłe na powierzehni harpocerów. Anthozoa. Thecocyathus mactra Goldf. Cyathophyllum mactra Quenstedt, Jura. str. 317, t, 43, fig, 38, The:ocyathus mactra Vacek, Vigilio, str. 119, t. 20, fig. 21, 22. Kolisty, bardzo plaski krążek o średnicy 75 mm, przy gru” bości cokolwiek mniejszej niż 2 mm. Na spodniej stronie znajduje WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 91 sig w środku dna malutkie wgłębienie o średnicy 1 mm, w którem to miejscu koral był do dna przyczepiony. Epiteki nie widać. Po bokach ku górze wystają przegródki. Na powierzchni górnej cokol- wiek wkleslej, widaé po naszlifowaniu liezne przegródki, dość ezesto krzywe i nierówno grube, czasem anastomozujące ze sobą. Nie- równą grubość i anastomozy (w takim razie przynajm niej w części wtórnie powstałe) przypisuję jednak w pewnym stopniu sposobowi zachowania i losom, jakim ten koral ulegał. Jest on dobrze pirytem przejęty, osobliwie zaś cały środek uległ tej dyagenezie, dlatego też nie widać dobrze najważniejszej cechy tego gatunku: ropeczek, zalegających środek, a powstałych stąd, że przegródki nie dochodzą do środka, tylko rozdzielają się przed nim na mnóstwo drobnych palików. Na moim okazie widać po zwilżeniu tylko kilka punkci- ków. O przynależności okazu do tego gatunku sądzę głównie z ogól- nego wielkiego podobieństwa do rysunku Quenstedta i Vaceka. O ile mi wiadomo. to z tego samego poziomu stratygraficznego nie- znane są inne podobne formy. III. Ilość skamielin, ich rozmieszczenie. Charakter fauny. Jak z opisu widać, mamy w naszej faunie przedstawicieli: ammonitów, belemnitów, małży, ślimaków, rcbaków, brachiopodów, krynoidów i korali. Nie wszystkie grupy odgrywają a taką samą rolę, przodują bowiem tylko ammonity. Najlepsze wyo- brazenie o tem mogą zresztą dać tylko liczby. Otóż w eiagu około u godzin, które (w połowie razem z bratem) poświęciliśmy na wydobywanie skamielin, przesunęło nam się przez ręce przynajmniej kie 4000 „okazów* Niestety ogromną ilość trzeba było odrzucić jako do niczego niezdatną; pozostało zaledwie 380 takich, które w części możnaby oznaczyć dość ściśle. W tej ilości jest 230 am- monitów z rodzaju Harpoceras (z tego tylko 15 eałych lub prawie całych, reszta to różne ułamki), 37 z rodzaju Phylloceras, 14 z ro- dzaju Lythoceras, 11 z rodzaju Hammutoceras i 1 z rodzaju Coelo- ceras, 53 inoceramów całych i ułamków, 15 innych małż, 10 be- lemnitów i 10 innych skamielin. rzyjąwszy liczbę 380 za podstawę obliczenia procentowego udziału różnych grup w naszej faunie, otrzymamy dla samych am- monitów liczbę 80%,, a pomiędzy ammonitami tylko dla harpocerów znowu jakieś 800/,. Zważywszy jednak okoliczność, że między gk rzuconemi skamielinami — z wyjątkiem kilku innych — znajdo- ` vs. sie same tylko harpocery, gdy okazy innych grup Cen ze 92 WIKTOR KUŹNIAR GE id iore nader rzadkie, bez wzgledu na to, czy byly ro- oznaczalne czy nie, to liczba udziału harpocerów wzrośnie tak sortu że na wszystkie inne grupy zaledwie wypadnie jakiś 1%/, udziału, albo nawet mniej. Widać z tego, że mamy przed soba wielkie bogactwo skamielin, a przedewszystkiem widać, że cała fauna jest ammonitową, albo ściślej harpocerową, bo właśnie ten rodzaj nadaje jej przedewszystkiem swe piętno. tyczy rozmieszezenia form w wydzielonych warstwach, to wspomniałem już, że we warstwach nr. 4 jest fauna bardzo nie- liczna i ogromnie jednostajna. Znalazłem tam tylko 3 brachiopody, ale żadnego nie wydobyłem w całości. Wapienie fukoidowe nr. 5 mają już “cokolwiek więcej skamielin; stąd pochodzą gatunki: Coe- loceras sp., — planinsigne, Harpoceras lythense, thouar- sense, Harp. z grupy bifrons. Harp. opalinum - primordiale i 2 be- lemnity (Bel. tripartitus). Największa ilość znalazła się w utworach nr. 6 1 7, ale tu skupione są skamieliny w pewnye tylko war- stwach tak, że często tuż obok nich leżące warstwy nie mają ani śladu skamielin. Ponadto tier eed występują gromadnie wszędzie są GH obeene. Cokolwiek ponad bea utworów ssie są zai do fig. 2 i Cep Kilka ów: poniżej, już w nr. 7. znalazłem w Sasa jakieś 3 m grabym, wszystkie inne skamieliny. więc przedewszystkiem phyllocery, resztę hamma- tocerów, posidonomye. krynoidy, belemnity i t. d. i nadzwyczajna ilość harpoeerów, które tu "ies do znaeznyeh rozmiarów. Po- nadto znalazłem tu, eo jest rzeczą bardzo ciekawą, resztki roślin wyższ reh, zachowanych jako bes zwęglonego drewna — oczy- wiście nieoznaczalne! stkie warstwy poniżej nr. 7 nie dały żadnych skamielin, pomimo. nader usilnych poszukiwań. Pozostaną zatem. jak są, mało znanemi. IV. Wnioski. swej monografii Tatr daje prof. Uhlig (Tatry II, str. 15, żę, 26) przekrój przez Kopę 1330 (= Kopa Solty: sia Przednia 1336 m), s tórego widaé, Ze stosunki ulozenia pojmowal on jako wynik faldu lezacego ze zdenudowanem skrzydłem pd. bees di do ,pla- a Of WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 93 mistych margli liasowych* przyparty neokom miałby być jądrem owego siodła, a skrzydło pn. miałoby być jeszcze wtórnie słabo sfałdowan Opisane przezemnie powyżej stosunki niezupełnie zgadzają się jednak z p c= prof. Uhliga, dlatego muszę przyjąć, że jego profil Beeren jest bardziej na W od mojego; innego wniosku nie e wyprowadzaé. bo wsch. zboeza Kop Soltysich nie znam jeszeze ee Mb vhi: Jakkolwiekbv się zresztą rzecz miała z tym profilem, to jest faktem, że cała serya opisanych wapieni, margli i t. d., za- Pda skamieliny, jest seryą odwróconą. zdać sobie dokładnie sprawę z tego, z jakimi pozio- mami stratygrsfiatiyini mamy tu do czynienia, należy odpowiedzieć na pytanie. czy oznaczone skamieliny są „przewodniemi“, a jeśli nie, to jaki ich stosunek do tamtych. Z następującego spisu ska- mielin Harpoceras opalinum Coeloceras sp. opalinum-primordiale opalinoides Murchisonae concavum elegans aalense radians cf. thouarsense cf. lythense ee subinsigne e planinsigne à ? sp. Ze Belemnites tripartitus 8 p. Inoceramus fuscus sp. Posidonomya apna n ” (A costuła n c ef: klymakomphalum z grupy bifrons Thecocyathus mactra Phylloceras tatricum Terebratula sp A Serpula sp. Apiocrinus sp. » sp. Lythoceras sp. musimy zatem z góry odrzucić te wszystkie, których oznaczenie gatunkowe było niemożliwe. a to dlatego. że granice pionowego za- sięgu rodzajów są już tylko ostatecznością, do której w naszym przypadku uciekać się nie trzeba. Zaważą one na szali tylko wtedy, gdy bedzie chodziło o określenie facyi, do której nasze osady na- leżą. Ponadto muszą przy subtelniejszem poziomowaniu odpaść i te gatunkowo oznaczone skamieliny, które spotykamy w kilku pozio- mach. Pozostaną zatem następujące ammonity: Harpocer:s opalinum, H. Murchisonae, concavum, aalense, radians, cf. lythense, cf. thouar- sense, H. z grupy bifrons i Phylloceras tatricum, które wszystkie mieszeza sie w Hope Toarcien sensu lato (Dumortiera). Nie bede sig wdawal w drobiazgowa analizg stosunków stra- 94 WIKTOR KUZNIAR tygrafieznych tego piętra w Anglii, Franeyi, Niemczech i t. d., choć w odnośnej literaturze roi się po prostu od różnych „uzasadnień“ podziałów na piąterka, poziomy i t. d. Wyróżnienie rzeczy ogólnych z pośród powodzi szezególów i szezególików bedzie kiedy$ zada- niem, nie powiem, najprzyjemniejszem! Dlatego nie chcę utrudniać pracy następcom i zbiorę krótko rzeczy najważniejsze. ie nr. 5 z gatunkami: Coeloceras sp., Hammatoceras ere end emori: lythense, thouarsensc, z grupy bifrons i H. opa- linum-primordiale i Belemnites tripartitus są najgórniejszym liasem w Anglii i "Szwabii albo dolną częścią piętra Toareien we Franevi. Tu wystepuja one w kilku poziomach różnej miąższości. mieszając się ze sobą, ale nie schodząc nigdy niżej, ani wychodząc wyżej. Towarzyszy im, ale jest i cokolwiek młodszy, ammonit Harpoceras radians. Warstwy z wyliezonymi gatunkami byłyby zatem piętrem Toarcien w sensie ściślejszym, ezyli odpowiadałyby łupkom posido- niowym i łupkom marglowym z ammonitem Lythoceras jurense w Szwabii, albo warstwom z ammonitem Harpoceras (Hildoceras) bifrons we Franeyi (np. w okolicy Lyonu) Razem z tymi ammo- nitami znalazł sig pod Kopą jeden egzemplarz H. Murchisonae w od- mianie, o której wspominam na końcu opisu. Pod temi warstwami mamy resztę kompleksu nr. 6 i cał nr. 7, razem z międzyległemi warstwami bez skamielin około 10 m gruby, w którym z przewodnich mamy skamieliny: Harpoceras aalense, opalinum, Murchisonae i Phylloceras tatricum, a w najniż- szych warstwach nr. 7 jeszeze Harpoceras concavum. Doskonale znane w swem rozmieszczeniu pionowem, tworzą one górną połowę piętra Toarcien s. 1, albo piętro Aalénien. Phylloceras tatricum wy- stepuje tylko we facyi śródziemnomorskiej, gdy harpocery są wszę- dzie. W tym ompleksie znalazła się także cała reszta fauny. Jej rozmieszczenie nie pozwala mi jednak dotąd dostrzedz żadnej regu- larności, ani żadnego następstwa w sensie stratygraficznym, prócz tego jednego, że rośliny znajdują się w poziomie strat graficznym wysokim, bo blizko H. concavum. Tylko ammonity TID takie nastepstwo: Harpoceras aalense, Inoceramus fuscus, Inoceramus sp., Har- idit opalinum, opalinoides, Murchisonae, Posidonomya alpina i be- mnit 2) nizej o wyżej) Harpoceras opalinum, opali- noides, harpoe nieoznaczone, Hammatoceras subinsigne, planinsigne, Phylloceras eeu. i Ph. 2 sp., Lythoceras sp., Posidonomya alpina i inne małże i ślimaki, belemnity, krynoidy; 3) najniZej zas te same harpocery eo pod 2) i Harpoceras con- cavum, a oprócz Phylloceras tatricum i sp. godność z faktami, stwierdzonymi na Zachodzie, jest zatem bardzo wielka. Gdyby porównać naszą faunę z opisaną przez Vaceka a WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 95 z Cap San Vigilio. to pokazołoby się po odrzuceniu form, który ch Vacek mieć nie mógł (nie było poziomu Harpoceras bifrons i H. con- cavum), że cała reszta jest prawie identyczną. Uderza tylko zupełny brak w naszej faunie: Oppelij i Stephanocerów i ogromne ubóstwo brachiopodów i małży jako brak istotny, spowodowany pierwotną, konstytucyjną nieobeenością tych form. Co prawda, między resztą ammonitów brakuje także dużo bardzo charakterysty cznych gatun- ków (rodzaje. prócz wymienionych właśnie dwu, są wszystkie!), ale jestem prawie pewny, że gdyby poświęcić jeszcze więcej czasu i de usilniej poszukiwać, to znalazłyby sie w stanie oznaezal- nym, bo przypuszezam ich obeeność między okazami, których wcale oznaczyć nie mogłem. Jako drugie nasuwa się tu porównanie ze skałkami. Pomoże przytem najbardziej tablica 1). Beta | |. 158 x usd H- dM E AAA SN | 8 Oh DM duode = 10%] .Ba8-1 B5B 8 $ | < MIB | x oed | m M Apo m | | | 1| Belemnites serpulatus Qu. . +|- — 2 á Rhenanus Opp. y — + |— | — | — | — 3 n ef. exilis Of. ud cob k= | l z] Pe LJ 4 $ sp. estin de da ćw de ML > Jl — 5 d s A E a um laik: 6 s tripartitus oba USE boo fo | o l a + 1] Onyehites śp. « „0:3 — |—|+|—|=—|—|— 8| Nautilus n. s — | — |+| — | — | — 9| *Phylloceras tatrieum Pasch . . Pl=J| RT i STI 10 2 chonomphalum Vac. — | — |+| +) — | — 1i " ore" Zittel . La lz |+| — | — | — 12 4 Nilssoni Héb. sz lz |+l+|-—1— | — 13 * aliramontanam Zitt. D O EE Dn 14 x qm — | — —|— | — | + 15 ` —|—|-i—i|-—I|-c 16 Lythoceras Ze Vac. : — || |+| — | — | — 17 " sp. ef. Meggie à — | = | + | — |= |= ai " n. sp. aff. rasile . Hi+il+it=|-/-= i s (sed duc D ra loom Toe e 20 *Harpoceras opalinum SUCI (kk = 1 LE] ITI 21 š opalinoides Eora |] 22 > ele i pp bwa um dama T 23 s costula . L | — |+| + Lm Lo 24 5 aalense. . . —|—|+/+)|— | = + 35 E Murchisonae . — | — |+| — aui oci + 1) Tylko dla skalek u prof. Uhliga, Pieniny, str. 744. Gatunki, cytowane przez prof. Uhliga z Tatr dla naszego miejsca, oznaczone są gwiazdką. 96 WIKTOR KUZNIAR £ dies RESE FE EE | s p iita $3|E &£|z|g 5E $ RISE Bs e Z|2z|9|*|2.|o Ma | | | 26 | Harpoceras ef. radiosam . . . . .| — F- | - | —. | — 27 $ opalinum-primordiale . .| — | — | — | — | — | — | + 28 > eoncavum . . , . . les |— | — | — | — | — | cb 29 e IT SE EE T v s e Ss SE | -+ 30 * cf. thouarsense Aeon AME MUSEOS E E 31 e en A Ale 4-56 pv qp —|- |= — | + 32 š ef. klimakomphalum . . | - | — | — | — | - | — | + 33 M z grupy bifrons. . . .|—|— | -— |— | — | — | + 34| Simoceras scissum Ben.. . . . . . | — | — | + + | use pc | BRE 35 | Hammatoceras sp. (gr. insignis). . .| — | — | — | + | — | — | — 36 x subiasigoć . 0 17 |= |= A a E 7 pa plańinsigńć, Ip pap a pr | + 38 ” Be 5 006 9 — — — | -- | — — | — " DI LE ZB 4 = 401] Casla SD. „000%. a De DO] = pu opes — | + 41 | Eucyclus capitaneus Münst. . . . .|— | — | + | — | — | — | e 42 | Inoceramus fu OWA PIN —|+|+|-|-| + 43 | Posidonomya alpina . . . . . . . | + | + | — + | + | — | mp 44 | Rhynchonella Beneckei Neum. . . .| — | — | + | — | — | — | — 45 | Terebratula sp e oe S A e e A | M RA e E alanocrinus sp LI —| = 47 | Apioerinus s e bul 48| Astarte minima a EDO Ai | ma n MEM 49 | Pseudomonotis sp — Lob am |= E LA 50 | Inoceram SE 4 Wee Toe res deen KR 51 | Theocyathus mactra . . . . . ..|—c|—|—1|—|—1|— | + DEI Serpula ep: 2) . 7i 2 ża) Pow A P de | — | | | Widać, że różnica fauny odnośnych poziomów jest minimalna i dałaby się chyba też sprowadzić do stosunków tektonicznych jako str. 744 i indziej, Tatry d. 1), nie mógł jednak odnaleźć w Tatrac tak ważnych dla Pienin warstw pozydoniowych. Udało mi się to; jednak stwierdziłem przytem, że pod Kopą są te warstwy 0 wiele cieńsze, że przedewszystkiem jest tylko jedyna warstewka kilka em gruba, dosłownie przepełniona detritusem pozydoniowym tak, że na kawałku wielkości dłoni znalazłem tylko b wyraźnych małż. Porównanie poziomu, wydzielonego pod Kopą, z tym samym poziomem w Skałkach i indziej w Tatrach, już samo przez się na- suwa kilka problemów stratygraficznych i tektonicznych, jednako- woż przy dzisiejszym stanie naszej znajomości jury we facyi dolno- tatrzańskiej w Tatrach byłoby kilka odpowiedzi możliwych i równo- WARSTWY GRANICZNE LIASU-JURY 97 uprawnionych, dlatego z ostateczną trzeba się jeszcze — Z tego samego powodu jest jeszcze zawcześnie na analogie w sze rokim stylu między Tatrami- Skałkami a Alpami, choć paralelizo- wanie naszego punktu z kilku alpejskimi jest już możliw Spis literatury. Rok 1837. Pusch: Polens Palaeontologie oder Abbildung u. Beschreibung Stuttgart, ques 1849. Fr. A. E Petrefactenkunde Deutschlands. Tiibin- cyt. Gophalapoden 1858. “Idem: Der Jura W c . Ibidem. 1850. AI. FE Orbigny: pidas calls: Terrains jurassiques. Paris. — W cyt. Ai 1856—1858. Alb. Oppel: Pete Englands, Frankreichs u. des nr ob. E t. Juraformati 3 3 E 1869. K. Zittel: Bemerkungen ü wc E tatricum Pusch u. einige an- dere Piera Arten, Jahrbueh kk. geol. R. A, XIX Bd. — W cyt. Be- mer 1871. M. "Neomayr: i ee ien GC Dogger u. Malm. Jahrb. kk. geol. XXI. W cyt. Phylloce pe E. Racz: air Aë zu einer ge der Ammonitengatung Har- eras. Neues Jahrbuch ży ada Geologie u. Paläontologie. III. Beilageband 1885. — W Bei 1886. A die "i Se zm von Cap San Vigilio, verbunden mit einer ër wei? es obere Liasgrenze. Abhandlungen kk. geol. R. A. Bd. XII 3 3 3 E — We gilio 1890. V. Uhlig: Ee geologischer Aufnahmen in den wig qug Karpathen. S T ved Pieninische Klippenzug. Jahrb. kk. geol. R. cyt. Pieniny, 1897— 1900. ide Die Geologie des o. re d, Kais. ad. d. Wissenschaften. Części 1—4 w ach 64 i 68. — W cyt. Tatry. » 1897. Al. Steuer: Doggerstudien. beze zur Gliederung = Doggers im nordwestl. Deutschland. Habilitationschrift. Jena 1897. — cyt. Dogger- studien. » 1901. L. Waagen: Ver? Formenkreis des Oxytoma inaequivalve Sowerby. . 51. 3 „ 1906. Karol Bo eoa Cnereua J[uópapa B% roro-socroumows Kasb- Kasb. Tpyqbi reoJrormueckaro Kommrera. Nowa serya zesz. 26. „ 1906. A. de Riaz. Note sur l'étage Toarcien de la région lyonnaise et kn Saint-Romain su Mont-d'Ór. Bull. Soc. géol. France. Libris tome VI, 607 sq. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Dz. HI. 7 98 WIKTOR KUZNIAR Objaśnienie tablicy ?). de d M opalinum- primordiale, Ryc. 2. opalinoides Ryc ¿8 Murchisonae Sow. asas egzemplarz przypomina koaloa żeber forme H. Reiseri z górnego Byc. 4. Har. arpoceras concavum Sow. Ryc. 5. y cf. klimakomphalum. Ryc. 6. x cf. lythense. Ryc. 7. x cf. thouarsense. Ryc. 8. aalense. Ryc. 9. Lythoce cera Ryc. 10. Phylioceras tatricum Pusch. Ryc. 11. Inoce US Sp. Ryc. 12 i 13, Naiara sposób rozmiażdżenia skały, widoczny na am- monitach. 1) Wszystkie figury, z wyjątkiem 11. są wielkości naturalnej. Fig. 11. jest zmniejszona do połowy. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII, Dz. III. Wiktor Kuźniar. Tab, I. DRUKARNIA UNIWERSYTETU JAGIELLONSKIEGO W KRAKOWIE. Materyaly do fizyograTii krajowej. Część IV. Materyały zebrane przez Sekcyę rolniczą. Spraw. Kom, fizyogr. T. XLII. Część IV. _Gleby okolicy Milkowa w powiecie lubaczowskim. (Z mapa i tablica). Przez K. Moscickiego. Skutkiem uczynionej mi propozyeyi przez Komisye Fizyogra- ficzną dokonałem w 1903 r. badań gleboznawczych w powiecié lu- baczowskim. Zbadany przezemnie teren stanowi 1/ część mapy to- pografieznej e. ik. Zakładu geograficznego wojskowego w skali 1:75000, ponieważ zaś na arkusz w tej skali przypadają 4 mapy w skali 1:25000, mianowicie sekcye NW, NO, SW, SO, wiec opracowana przezemnie mapa stanowi !/, sekeyi NW, w skali 1:25000; objęty nią teren zawarty jest pomiędzy 50% 7’ 30” i 50°15” szerokości a 409 30' i 40° 37' 30" długości geograficznej i obejmuje powierzchnię 125 km.? niu 189—200. Najwyżej wznosi się pagórek piaszczysty, położony w lesie obok folwarku Starego Sioła, tuż obok domu nadleśniczego, mający 273 m., najniższy zaś punkt, o wysokości 189 m., znajduje się w południowo-zachodniej części maczugowskiego leśnictwa. Ró- żnica więc skrajnych punktów wynosi 84 m ; Jeżeli się bliżej przyjrzymy opisywanemu terenowi, to sie przekonamy, że on przedstawia wogóle powierzchnię z lekka fali- stą, przechodzącą ku południowi w nizinę. Największe nierówności s 4 K. MOSCICKI występują z jednej strony na zachodzie w tak zwanych Debrach (na mapie Siarkowe Pole) miłkowskiego lasu — pokrytych bukowym drzewostanem, poprzerzynanych w rozmaitych kierunkach głębokimi i szerokimi wąwozami, z drugiej strony, poczynając od Miłkowa w kierunku na bryliński dom leśnej straży i dalej na południowy wschód, ciągnie się piaszczysta wyżyna z licznymi, rozmaitego kształtu, przebiegającymi w rozmaitych kierunkach pagórkami, sta- nowiącymi niewątpliwie byłe wydmy piaszczyste, następnie usta- lone przez zalesienie. I dzisiaj widzimy, że podobne wydmy, częścią zalesione, częścią ruchome, poczynając od Panieńskiego lasu ciągną się prawie nieprzerwaną linią w kierunku NW—SO ku Tereszkom i Dziadowcu, a następnie zawracają na wschód ku Tomsom. — W obszarze zajętym przez dyluwialny piasek, na pólnoe i na po- ludnie od opisanej wyżyny — zalegają na znacznych przestrze- niach podmokłe piaski i niziny z typową błotną roślinnością. Stosownie do ogólnego spadku z północy na południe, a także , z zachodu na wschód, i bieg wód na opisanym terenie ma ten sam gle się osypują i obrywają, wytwarzając powoli nową terasę. Ten chodziło o rozstrzygnięcie wątpliwości, w miejscowo- 4 m. gdy ; ściach zaś nizkich, podmokłych, tylko do takiej głębokości, na jaką GLEBY OKOLICY MILKOWA 5 pozwolila woda, która zalewajae $wider, splukiwala z niego ziemie 1 uniemożliwiała głększe wiercenie. Wszystkich wierceń świdro- wych dokonano 368; oznaczone są one d mapie cyframi czer- wonemi. Wiercenia dokonywały się o ile możności w ściśle oznaczonych na mapie punktach, w razie potrzeby i w innych, których położenie względem stałych punktów na mapie odmierzało się krokomierzem. Naturalnie, ponieważ mapa, którą się posługiwa- łem, sporządzona była już dość dawno, więc nie zawsze zgadzała się ona z rzeczywistością i w takich razach punkty wierceń ozna- czone były na mapie z przybliżoną dokładnością. Opis poszczegól- nych warstw w każdym profilu, z pones ich grubości, zamiesz- czony jest w osobnym protokóle wierce Z charakterystycznych punktów wis były profile w ilości 38, mianowicie 1) z glin dyluwialnych (morenowych) NN. 37, 62, 19, 260, 279; 2) z glinek piaszczystych NN. 129, 182, 179, 310, 321, 326, 336, 346, 354, 356, 357 i 359; 3) z piasków. dyluwial- nych NN. 31, 33, 124, 126, 152, . 270, 339 i 349; 4) z piasków dyluwialnych leżących na glinach dyluwialnych NN. 7. 51, 66, 11, 17, 238 i 285; 5) z piasków leżących na iłach piaszezy stych Nr 364; 6) z terenów aluwialnych NN. 39, 204, 269, 158 i 341 i 7) END fus wzietego z dna potoku Ruezalki (obok pr. Nr 66). tepnie wzięte było do chemicznej i mechanicznej analizy 24 Mines gleb z pp mianowicie 1) z glin dyluwialnych 4. Ż) z glinek piaszczystych 4. 3) z piasków dyluwialnych 11 i 4) z aluwiów 5. 24 próbek gleb zanalizowano chemicznie, zaś mecha- nieznie wszystkie próbki gleb, podglebi, a z niektórych profilów podłoża, razem wszystkich analiz mechanicznych zrobiono 50; pro- dukty szlamowania ułożone są w odpowiednich szklanych słoikach. Chemieznie i mechanicznie analizowano miał, t. j. produkt prze- siany przez 1 mm. sito; osiągnięte dla niego mk zostaly na- stepnie przeliézone na pierwotna ziemie. Rezultaty dokonanych analiz zawarte sa w tablicach — dla mechanicznej Nr 1 i chemicznej Nr 2. Utwory geologiczne napotkane w badanym terenie są naste- pujące: 1) Największą przestrzeń zajmują piaski dyluwialne. Są to po większej części piaski gruboziarniste, zawierające zwykle bar- dzo drobne okruchy skał krystalicznych i produkty ich wietrzenia i rozpadu, jak ziarnka ortoklazu, amfibolu, augitu, blaszki miki itd; piaski te mają barwę najrozmaitszą — mianowicie białą, żółtą, cie- mno-rdzawa. sg, niebiesko-siwa, przytem na wyso ich miejscach piasek zwykle bywa gruboziarnisty i jednolicie zabarwiony ich albo żółty) do SECH głębokości (do 3 m. i wyżej), na Leer zaś few sie z rozmaicie zabarwionych i rozmaitej bosci ziarn, ND: v gruboziarnistych az do drobnoziarnistych 6 K. MOŚCICKI _szczystych. na mapie widać, piaski dyluwialne spoczywające na gli- nie dyluwialnej (morenowej) tworzą dwa kompleksy, jeden wscho- dni mniejszy i drugi zachodni większy. Warstwa tego piasku po- siada najrozmaitszą grubość, poczynając od 30—60 em., jak wska- zują p NN. 71, 73, 19a i 82, az do 3 m. 80 em (profil Nr 84), z wszelką jednak pewnością można przyp e ona miejscach głębiej się znajduje. Dzięki gliniastemu podłożu, które poczynając od 150—200 cm. staje si arglowatem, w lasach tu okruchów skał krystalicznych, ani też kamyczków a ił ezwa- piennym, a w głębszych warstwach, poczynając od 250 em. staje GLEBY OKOLICY MILKOWA 7 sig marglowatym; siega on bardzo gleboko, przynajmniej 4-metrowe wiercenie (pr. Nr 364) nie dotarlo do warstwy innego rodzaju, jak- kolwiek dało się stwierdzić, iż w głębszych warstwach il staje się coraz więcej piaszczystym i prawdopodobnie przechodzi wreszcie w dyluwialny piasek. Mechaniczna analiza 2 próbek ilu tego, wy- dobytych z warstw, jedna z głębokości 150—240 em.. druga 300— 400 cm., wykazała następujący wynik: | Próbka wydobyta z głębokości | Grubość zi x Medal We | 150—270 cm. | 300—400 em. | | zawierała w procentach | | 01—1 mm. | 92180] yr. 41001 na. 005—0-1. mm. | 26-80 | 47:00 22-38 | 09:98 | 001—005 mm. 36201 .5 22-72 | an. | poniżej 0-01 mm. . | 1630 | ww 18-90 | 9662 | rdzawo, drugie niebiesko-szaro. Zawierają zwykle okruchy skał aa stalicznych, kamyki wapienne, prócz tego w niektórych miejscach, 9 d i ksach, zachodnim większym i wschodnim mniejszym; ed one nie łączą się między soba, co jest rzeczą bardzo prawdopodobną, tego stanowczo orzec nie można. ponieważ dokonane wiercenia tego przypuszczenia nie stwierdziły, chociaż dodać należy, iż z powodu mokrej pory, w której badania się odbywały, woda w niższych miejscach nie dopuściła wierceń głębszych nad 2 m., które byłyby niezbędne do stwierdzenia łączności tych dwóch kompleksów. 8 "E MOŚCICKI Glina w an występuje przeważnie w głębszych warst- wach, tworząc podłoże a leżących na niej piasków, na powierz- chni zaś zjawia ie: w dość lieznych mniejszych lub większych wy- sepkach, które Z całą możliwą oz oznaczone p na iew ` przeważnie lasem (jak w io ereb eih zwlaszeza przy pomocy nie zupelnie dokladnej mapy, przedstawialo wielkie trudno- ści; dla osiągnięcia zupełnej pod tym względem dokładności nale- żałoby się posługiwać mapami katastralnemi i nawet dokonywać dodatkowych zdjęć topograficznych, na eo ani czasu, ani odpowie- dnich środków nie było do rozporządzenia W lesie miłkowskim, na dnie potoku Ruezkalki, występuje siwy warstwowy ił (po wyschnięciu łupiący się na tabl iczki) mar- glowaty, nie zawierający zupełnie gruboziarnistych cząstek, ani też konkrecyi wapiennych; po wyschnięciu tworzy on zbitą twardą masę o przełomie muszlowym. Okaz tego iłu z dna potoku wziąłem do przechowania. Czy ten ił, jak twierdzi prof. Łomnicki, jest utworem trzeciorzędnym i posiada ten sam charakter, co ił wystę- pujący około Krakowea, trudno stanowczo rozstrzygnąć; gdyby je- dnak tak było rzeczy wiście, to w takim razie nasuwa aby się nowa trudność do rozwiązania, mianowicie, czy ten utwór, zresztą bardzo podobny do dyluwialnych glin, występujących w rozmaitych pun- ktach na opisywanym terenie, nie tworzy podłoża i dla piasków tu występujących, które podług mego przedstawienia spoczywają na dyluwialnej glinie. I tak profil Nr 66, wzięty obok potoku Ruczkałki, wskazuje, że glina marglowata, pokazująca się tu na głębokości 90 em. i idąc ca do 3 m. i dalej, zupełnie podobną jest o iłu pochodzącego z dna potoku. Z drugiej strony nie ulega naj- mniejszej wątpliwości, że glina występująca w wielu punktach ba- danego terenu jest utworem dyluwialnym ; przynajmniej obecność w niej okruchów skał krystalicznych, po części i kamyków wa- piennych, to potwierdza. Gdyby jednak ten il był utworem trze- ciorzędnym, to należałoby przyjąć, że bezpośrednio na nim spo- czywają gliny dyluwialne; czy jednak znajduje się on bezpośre- dnio i pod piaskami dyluwialnymi, jak to wnosić byłoby można z profilu Nr 66, to jest kwestya trudna do rozwiązania. Dla prze- konania się, jaka zachodzi różnica w składzie mechanicznym mię- dzy iłem pochodzącym z potoku Ruezkalki a utworami niewatpli- wie należącymi do glin dyluwialnych, dokonałem mechanicznej analizy próbek tego ilu, oraz próbek wziętych z głębszych warstw profilów NN. 71, 238, i 260; rezultaty jej zamieszczone są w po- danej niżej tabelce: GLEBY OKOLICY MILKOWA 9 | Zawartość ezastek o średnicy ziarn w mm. | | Oznaczenie profilów | poniżej 0:01 | 0:05—0:01 005—0'1 | 0:1—1 m. | wo procentach I z dna Ruezkalki 65:36 | 32-40 1:80 0:44 97:76 Profil Nr 71 | 68:86 | 2450 3:48 316 (220 — 300 cm.) | 93:36 Profil Nr 238 | 79:82 | 13:44 1:70 5:04 Profil Nr 260 | 5900 | 3472 6:50 0-78 | | | Z tego zestawienia widać, że skład mechaniezny glin nie- wątpliwie Bëbee jest prawie identyezny z utworem pocho- to zącym z uczkałki; ten ostatni zawiera tylko nieco (Tabelka na str. 10). Widzimy zatero, że w miarę posuwania się od powierzchni wgłąb ilość miału staje się coraz większą, a grubszego materyału ubywa. Przytem gleba i podglebie w tym profila wcale nie zawie- rają węglanu wapniowego, gdy podłoże jest silnie marglowate. 10 K. MOŚCICKI | Zawartość cząstek o średnicy w mm. Głębokość | poniżej | Een, UN : powyżej ween 4 |! 1001 d 01—0 esi 05—0 ei 0:1—1:0 gg w procentach Gleba 1—25 3522 | 13:43 6:62 | 35:37 | 9:36 | 48:65 | | Podglebie 25—60 62:96 | 1994 598 | a GAL 82:90 | | Podloze 150—300 58:00 3472 6:50 | 078 92:72 Niektóre miejsca, pokryte niewatpliwie glina dyluwialna, jak ' to widzimy na profilach NN. 28, 62, skutkiem daleko posuniętego wietrzenia zostały w znacznym stopniu pozbawione drobnych ila- stych cząstek; i tak mechaniczna analiza wykazała w nich cząstek od 0:01 do 0:05 mm. w profilu Nr 28 — 28:02%, w profilu Nr 62 — 21:46%, bardzo mało okruchów skał krystalicznych (cząstek powyżej 1 mm.), wcale się nie napotyka gła- dyluwialnym piasku, występującym głębokości 100—2 n i tylko wyjatkowo na dyluwialnej glinie (profile NN. 173, 174, 175, 320, 359). Miąższość tych glinek wynosi o 0— em. i wyżej, wicie gdzieniegdzie bywają przeławicone gruboziarnistym piaskiem. ` ` Glinki piaszczyste występują w opisywanym terenie przeważnie ` GLEBY OKOLICY MILKOWA 11 w dwóch kompleksach, jednym wiekszym, zajmujaeym cala pólno- ena część mapy, i drugim mniejszym na wehodzie, tworzące grunta Cewkowa, Starego i Nowego Dzikowa, folw. Łomin i Starego Sioła, a także w mniejszych partyach : na Miłkowie (około pr. Nr 113) i na Mołodyczu (profil NN. 257 i 256). Ta ostatnia jako mało zna- cząca nie została wydzielona na mapie. Dla scharakteryzowania glinek piaszczystych dokonana została mechaniczna analiza 4 pró- bek wziętych po 2 z obydwóch terenów ich występowania, miano- wicie z Cewkowa prof. 321, Starego Dzikowa prof. 346 i ze Sta- rego Sioła prof. 129 i 182; wyniki jej zestawione są w niżej po- danej tabliczee. | Zawartość cząstek o średnicy w mm. = iy | | | = poniżej om _0. 5 0-10/0:10—0:95/0:25—0:50/ 050—0-1 [POwWJZ. E 0-01 001 005005 SE 10 inh 5—050| 0:50 DE d w procentach | | | Nr 199, 850 | 2416 | 1951 | 1964 21:80 6:21 0:18 | 32:36 | Nr 182 | 936 | 25:28 2170 23:62 1514 490 m E 35 64 Nr 321 | 1142 | 31:21 2916 13:24 11:12 370 | 0.15 y | Nr 346 | 2079 | 3817 | 28:98 6:33 430 1:36 0:07 5894 | Jeżeli rozwazymy. że w typowym lóssie zwykle zawiera się m oj zaś od j 001 . około 0:01—0'05 około 60%,, razem najdrobniejszych eząstek około SOT, 12 K. MOŚCICKI gnejsów, syenitów, amfibolitów, kwareytów i innych (rogowców), przeważnie średniej wielkości; występują one przeważnie na po- wierzchni i w głębszych warstwach prawie wyłącznie na terenie zajętym przez dyluwialną glinę. Głazy narzutowe napotykają się w opisywanym terenie około profili: NN. 28, 278, 278, 279, 280, 281, 282, 285, 288, 289, 214, 218, 219, 220, 227, 246, 189, 114, 115, 260, 285, 288. 289, wyjatkowo na dyluwialnveh piaskach, mianowicie drobne okruchy skal krystalieznych napotykaja sig na szezerym piasku wzdluz drogi prowadzacej przez Kaczmarskie pole od Wareabów do Starego Sioła, około profilu Nr 210, a także w maczugowskim lesie, gdzie trafiają się dość duże głazy; przytem jest rzeczą ciekawą, że te głazy występują nie zawsze na powierz- chni. lecz dopiero na znacznej głębokości, tak np. przy wierceniu pr. Nr 200 natrafiłem dopiero w głębokości 100 em. na formalną warstwę ułożoną z głazów narzutowych, dość znacznej wielkości, składającą się przeważnie z granitów ale też i czarnych rogowców. Bardzo wielkie bloki granitowe, około 1 m. w średnicy, zachowały się jeszcze w Miłkowskiej Woli, Karczmarzach i około brylińskiego domu leśnej straży (pr. Nr 273). 5) dmy piaszczyste. Jak to już poprzednio wspo- mniano, na całej przestrzeni dyluwialnych piasków występują pa- górki i podłużne wały i grzędy, przebiegające w rozmaitych kie- runkach, niewątpliwie stanowiące byłe wydmy. które następnie ustaliły się przez zalesienie. Ale i teraz trafia się na tym terenie nie mało ruchomych piasków, ezęściowo w niedawnych czasach sztucznie zalesionych. częściowo lotnych; mianowicie występują one około Tereszek, Dziadowca, Tomsów, Lichaezów, Mołodycza, Karez- marzów, Perzyłów i Miłkowa. ) Utwory aluwialne. Do nich należą napływy wzdłuż przepływających w opisywanym terenie strumieni i potoków, mo- czarowate niziny występujące przeważnie w południowo-wschodniej części około Tereszek, Tomsów, Dziadowca. Są to bądź torfiasto- żelaziste utwory, spoczywające na piasku gruboziarnistym (jak łąka zwana Dziadowcem), bądź też piaski próchniezno-żelaziste, siwe iły zabarwione na niebiesko-szaro wiwianitem, rudy żelazne bagienne, oraz warstwy orsztynu, tworzące się ciągle na zabagnionych nizi- nach. Utwory te stanowią łąki i częściowo pastwiska — zupełnie nieużytecznych błot tutaj się nie napotyka. Do wytworzenia gleb na opisywanym terenie przyczyniły się: > 1) piaski dyluwialne, 2) glinki piaszczyste, 3) gliny tbc 4) piaski dyluwialne spoezywajace na podłożu gliniastem. Najwick de szą przestrzeń zajmują grunta piaszczyste, z kolei następują glinki „piaszczyste, gliniaste zaś zajmują bardzo niewielką powierzchnię. GLEBY OKOLICY MILKOWA 13 Dla scharakteryzowania kazdego z tych typów. wzieto próbki gleby i podglebia z charakterystycznych miejse i dokonano analizy chemicznej gleb, a mechanicznej gleb i podglebia tudzież i niektó- rych podłoży. Przejdźmy do rozpatrzenia osiągniętych z analiz wy- ników dla każdej z 3 głównych grup gleb, t. j. piasków, glinek piaszczystych i glin. Rozpoczniemy od piasków. Dla lepszego prze- glądu z tabliey Nr 1 zestawiłem w niżej zamieszczonej tabliczce zawartość 4 głównych składników pożywienia w zbadanych 11 prób- kach gleb: N = Nasa misiscawakel, 100 części pierwotnej ziemi zawiera y skad pochodzi zbadana | | 3 N | PO, KO 1 Ga | Fo) Meda, pole orae 00705 | 00383 | 00183 | 00509 (pp. 103—104) | 2 Karezmarze, pole orne 0:0479 | 00573 0:0186 0:0186 (210—212) 3 Cewków, las (pr. 48) 0:0937 0:0458 0:0142 0161 4 zików, las (pr. 3 0:0760 0:0249 0:0154 0:0198 5 | Milków, las bukowy (pr. 68) | 0:0961 0:0189 0:0167 0331 6 Stare Siolo, las buk. (pr. 6) | 0:0804 0:0159 0:0190 0:0234 7 S Sioło, wyrab (pr. 5) 07 0:0128 0:02 0:0333 8 | Las Panieński (pr. 126) 0:0871 0:0707 0:0160 0:0525 9 | Maezugowski las (pr. 200) :1345 0:0709 0:0287 0:02 10 | Suchorowski las (pr. 152) 00820 | 00436 00128 | 0/0221 TI Mołodycz, pole zapuszezone | pod las (pr. 255) 00516 | 00462 00155 . | 00427 Z tego zestawienia widzimy. że zawartość N w gruntach or- nych, mianowicie w Miłkowie, Karczmarzach i Molodyezu (pole niedawno zapuszezone pod las) jest bardzo małą, ale się temu dzi- wić nie należy, ponieważ są to szczere piaski, w których materya organiczna, wraz z zawartym w niej azotem ulega szybkiemu roz- kładowi i dlatego nagromadzić się w większej ilości nie może. Co innego w gruntach leśnych; w nich skutkiem większej wilgotności 1 znacznej zawartości szczątków roślinnych, azotu jest wogóle wię- cej a nawet gromadzi go się, jak to widzimy w ziemi pochodzącej z maczugowskiego lasu, dość obficie; naturalnie i nitryfikacya w le- śnej glebie odbywa się w znacznie słabszym stopniu, niż to ma miejsce w roli ornej, co się również przyczynia do konserwowania azotu Zawartość kwasu fosforowego za wyjątkiem takowej w gle- bach z lasu Panieńskiego i maczugowskiego, gdzie ona stanowi śre- 14 K. MOSCICKI dnią cyfrę, jest wogóle małą, spadając w glebach z lasów mil- kowskiego, starosielskiego do ilości minimalnej. Podobnie zawar- tość K,O i CaO jest wszędzie bardzo małą. Wogóle grunta na dy- luwialnym piaszczystym terenie są nieurodzajne i wydają niezmiernie liche plony. O melioracyi żadnej tutaj nie można myśleć; jedynie można byłoby zalecić wprowadzenie uprawy łubinu na większą skalę, niż się obecnie to tutaj praktykuje, wraz z stosowaniem kai- nitu, tomasyny, oraz wapnowania, tego ostatniego nie dla poprawie- nia fizycznych własności, lecz dla dostarczenia składnika pożywie- nia, którego brakuje. Skutkiem małej wydajności piaszczystych gruntów, znaczna ich przestrzeń pozostawia się odłogiem. a nawet więksi właściciele, jak to ma miejsce w Młodyczu, zapuścili wszyst- kie orne grunta pod las. Rezultaty mechanicznej analizy powyżej przytoczonych gleb zawarte są w tabelce. 4 à $8 £ Zawartość w 100 ez. czastek o średnicy w mm. ug 28 E a | | | |powy-| EX zZ ¡do 0:01 0'01—0'05 0:05—0:1|0:1—0:25 (0-25-—0'50/0:50—1'0 Zei SE m | | 1 mm. ES 1 | 639 610 1:68 28:47 38 08 9:08 | 0:25 | 87:51 2 2:56 10:11 29:85 45:62 833 | 0:09 | 9400 3 | 4 68 6:58 25:99 45110 1286 | 045 | 90:98 4 | 38 1:90 417 25:40 49:80 1409 | 079 | 9425 5 | 207 3:39 774 2614 46:96 13:40 94-54 6 | 428 475 851 29:25 43:15 9:95 | 011 | 90:97 7 90 604 7:92 32:00 39:58 925 | 031 | 89:06 8 | 42 6:60 30:91 43:32 1032 | 0:03 | 91:18 9 | 731 9:53 12:72 29-40 29:54 1117 | 033 | 83:16 10 | 599 475 10:88 27:98 3574 13:55 111 | 89 11 | 755 | 1147 19:89 23:88 28:43 7:69 1:14 | 80:98 | | We wszystkich glebach cząstki grubsze, t. j. poczynając od 005 mm. w średnicy, wynoszą około 90%,, tylko ziemie z maezu- gowskiego i mołodyckiego lasu stanowią wyjątek, ponieważ zawie- rają stosunkowo większy procent drobniejszych cząstek niż pozo- stałe gleby. Przechodzę z kolei do glinek piaszczystych, zajmujących dru- gie miejsce pod względem obszaru swego występowania. Są to gleby drobnoziarniste, zwięzłe, zupełnie bezwapienne, mało przewiewne i na nizkich miejscach, pozbawionych odpływu, cierpiące od nad- miaru wilgoci. Warstwa gruboziarnistego piasku, na której one spo” ` czywają, znajduje się po większej części zbyt głęboko (150—250 em.) aby mogła wywierać swój dobroczynny wpływ pod względem GLEBY OKOLICY MILKOWA 15 odprowadzania nadmiaru wody, dlatego tez grunta na nizszych miejscach są zakwaszone, zawierają dużo orsztynu i są malo uro- dzajne, grunta zaś na miejscach wyższych odznaczają się dobremi fizycznemi własnościami i wydają dobre plony wszystkich płodów rolniczych, nie wyłączając i pszenicy. Zanalizowane chemicznie zo- stały z tego typu 4 próbki gleby, z których jedna pochodzi z pa- stwiska ,Lugowa^, należącego do Starego Sioła. Rezultaty analizy zawarte są w niżej zamieszczonej tabelce. W 100 częściach zawiera się | Oznaczenie miejscowości N | P,0, K,O Ca | | Cewków, pr. 321 0:1478 0:0372 0:0372 0:0904 Dzików, pr. 346 0:1082 0:0563 0:0388 0:1040 Stare Siolo, . 182—183 | 0:1162 0:1402 0:0357 0:0865 Pastwisko Lugowa | r. 129 | 0:0923 00505 0:0290 0:0449 Są te ziemie zatem średnio zamozne w N, zaś ubogie w K, Ca, a także, za wyjątkiem gleby z profilu Nr 182. i w PO. Stąd dla zwiększenia wydajności ich, należałoby z jednej strony używać z pomoeniczych nawozów: superfosfatu i kainitu, z drugiej strony (Tabelka na str. 16), Zestawienie to wykazuje, że gleby należące do os: typu są wogóle uboższe niż drugiego; przytem, gdy w pierwszyc 16 K. MOSCICKI W 100 częściach zawiera sie Oznaczenie miejscowości N P.O; K,O CaO Profil Nr 28 0:0719 0:0279 0:0306 0:0754 Profil Nr 62 00600 ` 0:0234 0:0201 0:0384 Profil Nr 281 0:1234 0:0438 0:0564 0:2028 Profil Nr 260 0:1215 0:0658 0:0639 0:2813 brak wszystkich składników, to drugie zawierają dość znaczne ilo- ści N i CaO ale także są ubogie w K;,0 i P,0,. Ziemie tego geo- logieznego Site zwłaszcza mniej zwietrzale, odznaczają się ardzo niepomyślnemi własnościami fizycznemi, tak w stanie mo- krym jak i w Gdyni Uprawa ich jest bardzo utrudnioną i dla- tego urodzajność tych gleb jest bardzo zawodną. Przedewszystkiem dla poprawienia fizycznych własności należałoby stosować wapno- wanie i używanie słomiastego obornika, poczęści i zielonych nawo- zów, zaś dla A zapasu dość małych ilości P,O 1 K,O sto- sować superfosfat i kainit. Zresztą ten rodzaj gruntów, jako wy- stępujący na bardzo ie przestrzeni, nie ma “dla badanej miej- scowości wielkiego znaczenia Pozostają nam jeszcze do rozpatrzenia utwory aluwialne. Są to przeważnie łąki położone wzdłuż przepływających na badanym terenie potoków, w części niziny kinie występujące około Tere- szek, Dziadowea i Tom 3^6 Pod wz edem rodzaju gleby można je cza, oraz około Lan NN. 313, 314, 343, 14, 3) glinkowate, j łąka Lug, profile NN. 340, 341 i część Tereszek, pr. NN. 167, 170, 4) torfiasto-Zelaziste, „stanowiące łąki 1 pastwiska około Tereszek, Dziadowea i Tomsów. Wszystkie te aluwia mają to wspólnego mię- dzy sobą, iż spoczywają na gruboziarnistym, siwym piasku, zawie- raja w głębszych warstwach znaczne ilości szczątków roślinnych wraz z kawałkami niezupełnie przegniłego drzewa, a także w warst- wach powierzchownych konkrecye orsztynu, rudy żelaznej łąkowej i miejscami siwo-niebieskiego wiwianitu. Roślinność tu występująca ma charakter błotny, napotykają się: turzyce (Carex), Scirpus lam- procarpus, Aira caespitosa, Molinia coerulea, Phragmites communis, Calamagrostis lanceolata, Anthozanthum odoratum, Holcus lanatus, Gly- ceria fluitans, Rhinanthus crista galli, Pedicularis palustris, Menyan- thes trifoliata, Parnassia palustris, Nasturtium palustre i inne. Pod względem swego składu fizycznego są to dość drobnoziarniste utwory; GLEBY OKOLICY MIŁKOWA 17 zwłaszcza pochodzące z terenu glinkowatego, jak to widać z danych zamieszczonych w poniższej tabliczce: W 110 częściach zawiera się ziarn redai | | | Powy- 050-10 i Zei Nazwa miejscowości profi do 0'01 /0-01-0'05 0:05-0'10/0:10-0:25 025-050 | | | m. | | | | Ług pr. 341 | 84-70 | 41-06 | 17:80 | 338| 244| 112| — Bech pr. 204 |1264 | 12-38 | 17:68 | 3473 | 2023 | 2:90 | 0:14 Bech pr. 211 |2169 23-46 | 17:67 | 2001 | 14:00 | 301 | 0:16 Tereszki pr. 167 | 8-48 | 28:67 | 43:54 | 11:00 | 5:70 |. 258 | 003] Dziadowiec p. 169 30-60 em. | 266 | 481 | 2076 31:92 | 3013 | 916 | 057 W głębszych warstwach, jak to widać z rezultatów mechani- cznej analizy podglebia, pochodzącego z prof. Nr 159 w Dziadowcu, przewaza gruboziarnisty piasek, w samej rzeczy zawiera sig w nim ziarn o średnicy od 001—005 mm. 7:479, powyżej 005 mm. 92:53*/ a zatem pod względem swego składu mechanicznego jest to typowy dyluwialny piasek. Analiza chemiczna próbek wziętych z typowych występujących tu utworów aluwialnych zawarta jest w podanej niżej tabliczce: W 100 częściach zawiera sie Nazwa miejscowości | i profilów | N | P,0, K,O CaO Ług, pr. 341 0:2972 0 0792 0:0429 01500 Bech, pr. 211 0:1929 0:1483 0:0258 01818 Bech, pr. 2 | 01572 00806 0:0273 01538 | Tereszki, pr. 16 | OMR. | à 0:0360 12116 Dziadowiee, pr. 159 | 01105 0:5127 0:0308 0:8819 | | Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. Część IV. 18 K. MOŚCICKI w postaci bardzo mało dla roślin dostępnej. Wszystkie łąki i past- wiska występujące w aluwialnym terenie są po większej części mokre i pokryte roślinnością małej pożywnej wartości. Co się ty- czy sposobów ich zmeliorowania, to przedewszystkiem większość ich należałoby osuszyć, a dopiero wtenczas starać się o podniesie- nie wydajności i dobroci roślin pastewnych zapomioca stosowania nawozów fosforowych (tomasyny) i kainitu. Bardzo mokre i bagni- ste łąki, położone około Dziadowea, dzięki przeprowadzeniu licznej sieci otwartych rowów stały się przynajmniej możliwe do użytko- wania, jakkolwiek dostarczają lichej, kwaśnej trawy w małej ilości. Wreszcie na zakończenie należy wspomnieć o pastwisku t. z. Ługowa, położonem w obrębie terenu dyluwialnego i należącem do włościan Starego Sioła, a to ze względu na znaczną przestrzeń, jaką ono zajmuje. Jest to równina ograniczona z zachodu wyżyną dyluwialnego piasku (las Panieński) ze wschodu gruntami or- nymi Starego Sioła. Na jej powierzchnię składa się w nieznacznej zachodniej części dyluwialny piasek, zaś w przeważnej wschodniej drobnoziarnista piaszczysta glinka. Porosła jest bardzo lichą ro- ślinnością i dostarcza Ke pożywienia pasącym się tu trzodom. naliza chemiczna, pa z profilu Nr 129, wykazała zawartość: N. 0:0925»/,, P.O; 0:0515*/, K,O 0:0292*/, i CaO 0:0449^/, a za- tem ubóstwo we KE skladniki pozywienia. Jezeli próez tego dodamy, Ze pastwisko skutkiem wysokiego stanu gruntowej wody ma glebę malo przewiewną, zakwaszoną, zawierającą dużo kon- krecyi orsztynu, to będzie Z dlaczego pastwisko Lugowa posiada tak małą wartość. Ponieważ ono zajmuje ogromną prze- strzeń należałoby przedsięwziąć środki, celem jego zmeliorowania, mianowicie: całe pastwisko przeorać, zwapnować, gdzie potrzeba, osuszyć rowami, zasilić nawozami osforowymi i potasowymi, Hoa zasiać odpowiedniemi pastewnemi roślinami. W ten spo- tę ogromną przestrzeń lichego pastwiska można byłoby zna- cznie ograniczyć i częściowo obrócić pod orne pole. GLEBY OKOLICY MIŁKOWA Rejestr otworów $widrowych. Skrócenia w oznaczeniach gleboznawczych. GE = = Glinka piaszczysta GI. L Las sosnowy stary, nalezacy do fol. Starego Siola. D. 50 s. grb. z. y 220 dtto bialy 240 dtto ient 260 dtto czerw 290 Ps. dr. z. och żółty 310 Ps. siwy, i 390 Ps. gr. z. 400 Las sosnowy średniego wieku. 50 Ps. gr. z. żółty 100 dtto biały 140 dtto rdza 160 Ps. dr. s. 200 dtto lecz mokry 320 Ps, gr. z. siwy, mokry 400 3. Las sosnowy średniego wieku. Ps. p. Ps. gr. z. Zéit 260 y dtto ka z początku wilgotny a później mokry 4. Las sosnowy młody, położenie nizkie. 1 Głębiej woda nie pozwoliła wiercić. 5. Wyrab w lesie sosnowym; położenie nizkie. Ps. p. 15 Ps. gr. z. biały 90 dtto mokry 150 Es p. Ps. gr. z. bialy SCENE gr z. = gruboziarnisty r. z. == drobnoziarnisty, Głebiej wiercić woda nie pozwoliła. Stąd wzięta próbka do analizy. Las eee E — — pomieszany ze ` położenie wy- Pa p. 20 Ps. gr. z. popielaty 40 dtto cze y 90 dtto rdzawy 120 Ps. ent rni z pasmami rdzawemi 240 Ps. dr. 280 PR. doy i de aty, b. zwiezly 350 Z tego profilu wzieta velim do ME + Las stary sosnowy 2 winy deba; potozenie wysokie, falis Ps. cialis E giakowaty 40 rdzawemi pasm 60 Glina siwa, dość euenit bez- wapi 150 dtto aip P marglowata 300 8. Las stary sosnowy; polozenie równe. Ps. p. 10 Ps. gr. z. Zólty 70 Ps. gr. z. bial 100 Ps. dr. z. € ^ siw 250 Ps. gr. z. za jacy drobne okru- ehy skal ee 400 Las sosnowy; t ind nizkie. Po. p. Ps. gr. z. żółty : 160 dtto ale mokry 250 10. Las sosnowy; położenie nizkie. 30 20 Ps. gr. z. żółty 140 dtto T aly, m mokry Glebiej wiercić woda nie pozwoliła, Las sosnowy „pomięszany z bukiem; położenie wysokie. : 10 Ps. gr. z. biały 220 dtto żółty 250 dtto lecz mokry 280 12. Las stary sosnowy; położenie nizkie. Ps. p Ps. gr: z. ciemno-szary 80 Ps. gr. z. żółt 180 dtto biały 300 13. Las —€— pomieszany z sosną; nie nizkte. s. D 20 Ps. gr. z. rdzawy 80 vm e mokr 150 Ps. siw kry 180 Głębiej w wiercić woda nie pozwoliła. 14. Łaka Ziemia ilasta, rdzawa, zawierająca dużo konkrecyi orsztyn gr. z. siwy, mokr 130 Ps. gr. z. zaba arwiony ciemno mate- ryami zane Leny mokry 160 Ps. gr. z. siwy, mokry 200 e £a conie torfiasta, sin ziemia y dr. z. ciemno-szary Ps. prze- ye bis w wy 7 Ps. gr. 2. bi 120 Ps. dr. z. żółt 140 Ps. dr. z. siwo-niebieski 240 Ps gr. z. siwy, mokry 300 16. Wyrab w lesie należącym do Starego pupa ; położenie faliste. Ps. gr. dtto "= próchnicy 100 Ps. E z, biały 180 tto żółty 200 K. MOŚCICKI Las stary sosnowy, należacy do Sta- rego esoe położenie wysokie. Ps. gr. z. biały dtto „zabarwiony limonitem na wy kol rdza 100 Ps. gr. z, ¿hy 150 dtto bialy, m 80 mokry Glebiej woda nie pozwoliła wiercić. 18. Pole orne Miłkowa. Tw p. 40 Ps. gr. z. rdzaw 110 Ps. biały wilgotny 140 dtto mokr Głębiej woda nie pozwoliła wiercić. 19. Pa. 15 Ps. gr. z. siwy 30 dtto ale mokry Glebiej woda nie pozwoliła wiercić. 20. . 20 Ps. gr. z. żółty 00 Ps. jasno-żółty z drobnymi okrucha- mi skał aj, Awek 150 Ps. takiż lecz mokry 200 Glebiej woda nie pozwoliła wiercić. 21 pia p. me . gr. z. popielaty 7 ën à żółty 110 dito bi ard mok 80 Glebiej woda nie saw wiercić. 22. Ps. gr. z. biały 120 dito 1 eez mokry 00 Głębiej vids: nie pozwoliła wiercić. 23. Ps. gr. z. żółty 220 Ps. E z. zwiezly, ilowaty, popie- aty 24. Pole należące do Milkowa ; położenie wysokie, na południe od profilu wy” dm my piaszczyste, częściowo porośnięte sosna. Ps, gr. z. żółty 250 Ps, gr. z. pea A ilowaty, popielaty 300 GLEBY OKOLICY MILKOWA | Ps 25. Pole orne; położenie nizkie. | ni 280 Ps. 15 Ps. gr. z. rdzawy 350 T. biały wilgotny 70 32. Ps. dr. z. ilowaty, siwy 120 Las sosnowy sredniego wieku. Gl. zólta, bezwapienna 150 p 15 Głębioj SASA pozwoliła wiercić ue Ps. gr. s. bi " 1 : dtto rdzawy 90 26. tto bialy mokry 50 Pole orne; położenie nizkie. Głębiej woda nie pozwoliła wiercić. Ps. gr. z. 38. Ps. dr. z. sed 130 Las sosnowy średniego wieku; dtto ., 200 położenie wysokie, Głebiej Sege e pozwoliła wiercić. Pa. p 10 27. Ps. gr. z. żółty 110 Po p 20 dtto bialy 300 Ps. gr. z. ciemno-szary 60 Ps. gr. z. bial 120 v SEH y sosnowy pomieszany ze Ps. dr. z. zwięzły 170 erkiem; położenie niskie. Gl. piaszczysta żółta 500 Ps 30 28, Ps. gr. z. 2ólty im dtto bialy mokr ry Z Sie wierzchu gl. morenowa ff EE E EE Głębiej woda nie pozwoliła wiercić. "BAM audi i głazami na- 35. ell pochodzenia pólno- Pastwisko porosle mloda sosna, enego. tego profilu wzięta fraba do Milkow skiej Woli. próbka e analizy. Ps. gr. z. popielaty 90 29 Ps. dr. z. ilowaty, mokry 150 : Ps. gr. z. siwy z epe limo- Ps. gr. z. bialy 7 nitu Ps. dr. z. Seet zm okry 110 | Ps, dr. z. ilowaty 250 l. nowa z beet skal Gl. siwa, marglowata 300 Me talion jah 200 36 0. Pole Mitkowskiej Woli. Las sosnowy średniego wieku. Ps. p. Ps. gr. z. biały 50 | Ps. gr. z. popielaty 80 dtto czerwony 130 | Ps. gr. z. y 100 dtto bial 150 | GIL. — marglowata, siwa. Ps. ciemno zabarwiony z gniazdami limonitu 190 . Ps. dr. z, Mp d z limonitem 300 | GI. morenowa spiaszezona z pró- Ps. gr. z. siwy 350 nica Gl. zwięzła, żółta, bezwapienna Mn Gl. siwa, marglowata, z kamykam Las sosnowy średniego wieku. wapienna ymi Ps. gr. z p 15 | Gl. siwa, pergamen bez kamy- dtto żół 90 wapiennych dtto bielszy 200 | Naokoło profilu D polu mnóst dtto żół 240 głazów narzutowych aida Ps. bialy EMT praegnile vo ci dere? pólno- wer roślinn 260 „dr. z. iłowaty z gniazdami li- 22 K. MOSCICKI 38. s. gr. z. żółty Ne dtto bialy NSA |, iio mok 200 Gl. dyluwialna, siwa, marglowata. Dighis] woda uie dala wisreis, 39. : 5. £aka Bech pg "ce Milkowskiej Las sosnowy. ) Ps. gr. z. z próchnicą 20 20 | Ps. gr. z. biały 50 dtto ër E 50 i sg erp H Bs Ps. gr. 80 gr. z. bialy, mokr 2 Ps. (rim z. aiw, ilasty, rdzawy Głębiej woda nie dała wiercić. z limonitem i szczątkami ro- ślinnymi 110 46. PA NGA Siwy ier il 180 Las sosnowy; położenie nizkie. s. gr. z. ciemno-szary eeneg Ps. p. 15 diese szczątki r 300 | Ps. gr. z. ciemno-brunatny 40 40 Ps. gr. z. żółty, mokry 100 uU : dtto siwy 120 Pole Milkowskiej Woli. Ps. wiecej dr. z. 140 Ps. > 50 | Ps. gr. z. siwy, mokry 160 Ps. 70 | Głębiej woda nie pozwoliła wiercić, Gl. Hil, z s siobióckjawi żyłkami, u spodowi z żyłami Świ z. Ps. 100 . Gl. ¡at et marglo Sosnowy las pomieszany z debem kruchami skal A da A 150 i bukiem. Pa gi X d. 30 Pe grin als " 50 Ps. gr. z. żółty 70 d onse pt . gr. z. biały iazdami limo: sie — EE w siwy " tag Seana ub Er esz z gl. 110 Gl. pora, siwa 150 48, 42. Młody sosnowy las należący do Ps, gr. z. siwy 70 Oeakoma, my 90 Pe E z. biały 200 . dr. z. zwiezly, z konkrecyami dito mok à orsztynu 120 Gl. dyluwialna, siwa 150 43. Laczka Miłkowskiej Woli. Ps. z. p. brunatny 20 Ps. Faj z. żółty, z retro o-ezarnemi OTSZ 40 Raswaa ny ilz han darte orsz wá 60 Ps. gr. z. biały 80 ił zda „piaszczysty, z rdzawemi 110 180 em. mokry 220 ps. SÉ aa nie i deda wiercić. 44, Las miłkowski koło leśniczówki. Ps. p. dość zwięzły Z tego profilu wzięta próbka do 49. Młody las bora aran do Mi- kowa; położenie niz Ps. gr. z. p. 15 Ps. E z. bialy 40 żółty 100 ids bialy, mokry 130 Ps. dr. z. mokry 300 ... 80. Stary bukowy las pomieszany z debem położenie wysokie Ps. gr. z. żółty 70 dtto biały 170 dtto siwy, mokry 300 GLEBY OKOLICY MILKOWA 51. em sosnowy las os Ps. Ps. de. z. ciemno- "— z okru- mi gra 60 Gl. pe Bei api 90 Gl. dyluwialna, siwa, AE z okruchami granitu 300 Las olszowy. Ps. gis P P z orsztynem 20 Par. 40 dtto biały. z orsztynem 70 to rdzaw 90 Gl. dyluwialna, siwa 120 58. Młody lisciasty las w nizkiem poło- żeniu. Ps. iłowaty, czarny 20 Ps. dr. z. ciemno-szary 50 Ps. gr. z. siwy 110 Ps. gr. z. żółty, z limonitem 150 Ps. dr. z. iłowaty 220 Gl. dyluwialna, marglowata 250 54. Las we rie wieku (miłkowski). Ps. gr. z. p 30 Ps. gr. z. 60 dtto rdzaw 80 dtto jasno-żółty 100 dtto przechodzący w ET 120 dtto jasno-Zólty — od 200 em m 55. Las sosnowy średniego wieku (milkoi na Ps. gr. ciemno- brun dtto Szorwoniwy die w jasno-żółty 56. Las stary sosnowy pomięszany z bukiem. 20 Ps, dr. z. iłow waty 120 Gl. dyluwialna, siwa 150 51. Las pe z sosną /u. Debry). Ps. gr. y Pó dtto rite 60 23 dtto bialy, A w siwy 95 / Gl. dyluwialna vend wi Ito pasmo- wana, bezwapien 200 Gl. więcej żółta, bez mme kruchami skal Yi vtalicisyeh : 240 Gl. siwo-Zólta, pasmowana, marglo- wata 58. oeh położenie pagórkowate. a 10 dtto zabarwiony materyami or- UE na ciemno 50 Ps z. żółt 70 dito bial 120 dtto siwy esie materya- mi organ mi na eiemno 160 dtto aero z drobnymi okru- chami skał ie ua 260 Las stary sosnowy. Ps. gr. z. p. 30 Ps. -— ciemny 70 Ps. gr. z. bialy 220 Gl. piaszczysta z cede zwie sięgnąć” me 10 Ps. gr. weie EE z glina i zawierający okruchy skał kry- eo i żyłki limonitu 50 s. gr. 370 60. PR . bialy, z cienka warstwa rodni) (do 10 em 60 Ps. dr. z. popielaty z gniazdami li- onitu 90 PL yt E wi 110 dtto ezerwony 130 Gl. dylu acia siwa, bezwapienna 200 61. Zrab w bukowym lesie. Ps. gr. z. czerwonawo-żółty 120 dtto jasno- -żółty 300 62. ed stary bukowy; p" — na piasz zcz0 Glina piaszczysta, siwa, Z skacza A talicznych i kawałkami DE e ortoklazu (kaolinu), wapie 100 Gl. Rótto-r Hn bezwapienna 160 Gl. siwa, marglowata 190 Gl.siwa, wiecej piaszezysta, mniej 24 raider ze szezatkami zwe- glonych roślin 0 Z tego rufo wzieta próbka do analizy. 63. Stary bukowy las. Pap. 20 w gr. z. siwy 90 . dr. z. zwięzły, siwy 190 GI. ia. amiga, siwa, z gla- ami narzutowy 220 Las bukowy z grabem. Ps. gr. 20 Ps. nis Z. a 130 Gl. O an 150 65. Bukowy las z grabem 1 sosną. Ps. gr. z 15 dtto siwy 190 Gl. dyluwialna z piaskiem 220 66. Polanka około leśniczówki 1 potoku „ Ruczkałkte. Pe gr. a b: 30 90 Gl. siwo- Ces LEE E 140 Gl. siwa, marglow 300 Na Eds potoka Sie wyste- puje siw stwowany, mar- glowaty A ée zwiezly, uwa- Zany przez p. Lomnickiego za cue un M 61. Młody sosnowy las. Ps; gr. s. Gl, dyluwialna siwa z rdzawemi 68. Las bukowy; potozenie faliste. Ps. «es z. 15 Pá pr. ółty 260 Ps. dr. £. Ein ilasty 3 69. Las sosnowy. Pp 15 Pe. gr. z 100 Ps. dr. y. iłowaty 250 GI. siwa, piaszczysta 320 Gl. Lade z okruchami skal kysti- licz nych K. MOŚCICKI 70. Ps. gr. 2. popielaty 50 Ps. gr. z. żółt 70 Ps. dr. z, SCH z limonitem 180 Pas pr. 2. 200 Ps. dr; z. d siwy, z konkre- cyami orsztynu 280 Ps. dr. z. rdzawy 300 (E^ Las sosnowy pomieszany z debem. Ps. dr. z. brunatno-szary Gl. a. Zoltawa, bezwa- pie 110 GI. goen marglowata, z kamyka- mi wapiennymi 220 dtto bez kamyków wapiennych 300 Las sosnowy sredniego wieku. Ps. gr. z. siwy BU dtto biały 150 dtto rdzawy 170 Ps. zwięźlejszy, REESEN -szary 300 Gl. dyluwialna, siw 20 13. Las sosnowy z bukiem. Ps. dr. przechodzący w siwy 60 Gl. żółta, c oj 10 GI. dyluwialna, marglowata, z ka- mykami wapienoymi 150 74. Las bukowy z sosną. r. z. zwięzły p. 50 Glina piaszczysta, jasno-popielata, miejscami reri bezwapienna 200 Gl. siwa marglowata 250 Las bukowy z sosna. Ps. dr. z. p. dość zwięzły 20 dtto zabarwiony na ciemno ma- ae organicznemi 50 Ps. gr. z. popielat 70 Ps. dr. z. ilowaty z orsztynem 90 Gl. piaszczysta, siwa, bezwapienna 190 Gl. siwa, bardzo EE 250 Gl. siwa, marglow 270 Las sosnowy z bukiem. Ps. p. 15 Ps. gr. z. z początku biały, później szary 120 GLEBY OKOLICY MILKOWA Gl. dyluwialna, siwa, bezwapienna z limonitem 180 Gl. dyluwialna, marglowata 250 14. Las sosnowy z bukiem. . gr. z. ciemno-brunatny 20 * do rdzawy 80 Gl. dyluwialna, siwa. marglowata, z kamykami wapiennymi Las bukowy z grabem, położenie Ary nę poprzerzynane głębokimi wąwozami Debry). Ps. gr. z. siwy 70 dtto z orsztynem 100 RO geckeg bezwapienna 300 z okruchami skal - 350 at iphuwiaina siwa, marglowata 370 79. Las bukowy; potozenie faliste. Ps. dr. z. gliniasty Gl. dylówialna, LM żółto pasmo- wana, bezwapienna 0 dtto z kamykami ees 220 Glina siwa, bez kamyków wapien- nych 19 a. wiezly, siwy 6 GI. EE żółta, siwo pasmo- Ps. gliniasty, żółt 130 Ps. dr. wy, żółto pasmowany 150 e żółty 210 Gl. siwa 270 79 b. Młody sosnowy las. Ps. gr. z 160 dtto mok 200 Dalej nie dało się wiercić. 80. Las bukowy z grabem /Debry). Ps. dr. z. gliniasty 20 P. Gl. jasno-żółta bezwapienna 190 Gl. marglowata, żółta 250 81. l Las bukowy z debem. 20 8. gr. z. żółty 120 dtto rdzawy 0 dtto mo 82. Las bukowy; położenie faliste. Pa. gr. z. p 20 Ps. gr. z. żółty 79 Gl. siwa, bezwapienna 120 Las bukowy z debem i sosna. PE AË z. p. SM Ps. gr. . bialy, p popielaty 90 Gl. siwa, L bi apie 110 Gl. siwa, ste rc 150 Las bukowy z sosną. Ps. gr. z. bi 70 dtto czerwony 100 dtto biały 190 s. dr. z. siwy, z rdzawemi pa- smami 260 Ps. gr. z. żółty 280 Ps. dr. z. glinkowaty, żółty 300 dtto siw 380 Gl. dyluwialna, siwa 400 85. Las bukowy (cewkowski). s. p. 10 Ps. gr. z. żółty 90 Gl. siwa, piaszczysta, bezwapienna, z okruchami zwietrzałego orto- Mięsa 180 Gl. bezwapienna 280 Gl. marglowatu 300 86. Las sosnowy. Ps. p. si wc 15 Ps, gr. z. bialy 50 Gl. Kee siwobrunatna, z o- me skał krystalicznych ietrzalego ortoklazu (kao!in), boswiptiati; z kawalkami prze- gniłego drzew. 300 87. Las sosnowy mlody. Ps. p. 10 Ps. gr. z. bialy 50 dtto żółty 80 s. dr. z. zokruchami skal kryst. 120 Gl. siwo-rdzawa, z domieszka gr. z. ps. 160 Gl. siwa z limonitem i okruchami skal krystaliezuye 250 Gl. ciemno-szara, marglowata 300 26 K. MOSCICKI 88. . Ps. p. 25 | Las sosnowy młody; położenie nizkie. Ps. gr. z. brudno-szary 60 Pa. torfiasty 20 Pa Silii Leine EA ; 200 Ps. Hagen orig tny 50 Dalej nie dało sie wiercić, Ps. gr. z. biały, mokry 70 89. Ps. gr. z. ciemno-brunatny, mokry 200 Stary bukowy las (cewkowski). Dalej nie dało się wiercić. Ps. dr. z. glinkowaty 20 97. Ps. gr. z. biały 4 Zrab, położenie wysokie. dtto siwy, ciemny 130 Ps. d 15 Ps, dr. z. ilasty 300 ies 50 90. dtto Med ^" 140 em. mokry 280 Gl. bezwapienna 40 98. ea saria rM A Młoda sośnina; położenie nizkie. Gl. marglowata 150 | Ps. p. 10 Ps. gr. z. rdzawy 40- 91. Ps. gr. z. bialy 90 Em eme Ps. gr. z. rdzawy 140 Ps. dr. z. glin 30 | Ps. jaśniejszy, przechodzący w siwy 200 GI. uud ice pcc PN 90 99. Gl. Mec eg z okruchami skal we Pole gm. Miłkowa. Gl. marglowata 200 | Ps. p. 25 De. gr. z. pop 40 92. Se bete dëi 110 Las sosnowy. dtt vah d 150 Pk y: : 10 dt tło b 200 Ys. . biały 70 | Dalej e FAT sie wiercić, Gl. idea z okruchami skal 100 krystalicznych 100 Séis g Las sosnowy (milkowski). vid Pa. p. 10 Las sosnowy. Ps. gr. z. żółty, od 50 em. biały 250 Ps. gr. z. żółty 150 Gl. dyluwialna, z początku piasz- 101. meye a później bardzo zwię- Las sosnowy. zła, bezwapienna, z okrachami Ps. p. ciemno-szary skał krystalicznych 200: | Ps. gr. z. żółty S dtto bialy Las sosnowy ze świerkiem. ed csorwony, od. 210 e. mor Ps. torfiasty 20 | Gi. dul wialna. piaszczysta, z Ps. brunatny 50 kruchami skał ai s. bialy, mokry 80 Ps. ilasty, jasno-popielaty 190 3 GI. piaszczysta, jasno-żółta, z okru- Las sosnowy. chami skał krystalicznych, bez- P» En sp T o5 250 Ps, gr. z. żółty, od 150 em. mokry Las sosnowy młody; położenie nizkie. 108. Ps. Pole gm. Miłkowa. Ps. 3 z. bialy 60 | Zólty, gruboziarnisty piasek od 90 Ps. gr. z. ciemno-b tny,mokry 250 em. mok GLEBY 104. Ps. Pa E z. żółty, od 90 cm. mokry P »miedzy profilami ams i 104 wzieta próbka do 105. Ps. p e z. RACE od b; em. ezer- od 80 cm. mo 106. p . siwy, od 50 em. mokry dtto e Ps. dr. z. ilas A siwy gr. z. czer iis yluw fala” z okruchami skał enr: h 107. -gr r gà . dr wiezly Z pa . piasz ger siwa, z wemi pasmam okaż drets rai EL 107 a. d : z. p. : d z. żółty dtto MM siw D ege "riii 2 pasmami, 108. ` zwiezly, glinkowaty, p . siw z z "gr. z. żółty, mokry Z. SUNY; zwiezly s. z. S rir d Minis. bezwapienna, z o- kruchami skal krystalieznych 109. p- - gr. o 40 cm. brunatny, pó- Zniej e Ze na 90 cm. mokry Ps. dr. z. ilasty, siwo-rdzawy Gl. ps. żółta gr. z. żółty - ps. żółta, od 270 em. siwa 110. Pole. Ps. = z, Po. gr s. e oczątku ciemno-szary a później biały, od 100 em. mokry OKOLICY MIŁKOWA 280 Pole gm. Miłkowa. Ps. p. Pe pr. iały Gk. E Sc d 160 cm. mokra okruchami skal krystalicz. Gl. pude ialna 112. Pastwisko gm. Miłkowa. r. z. biały, od 70 em. mokry . z. iłowaty, siwy 113. Pole erg Milkowa. Ps. dr. z. pop Gk. ps. rona pr dtto więcej —M Ps. gr. z. żółto-rdzawy, z okrucha- mi skał Erystalicznycii 114. Pole gm. Milkowa. Ps. p. Ps. dr. z. popielaty Gl. pi ror aat z okruchami skal krystalic Na polu RPA 114 głazy na- rzutow Gegen poto cil 115. Pe. dr. 3. Gk. ps. żółta, — Ai ku spo- sztynu Gl wiecej zwiezla, Naokolo i w vie Ee ie dość duże głazy narzutowe półno- cnego pochodzenia. 116. . gr. z. brunatny ' dtto biały Ps. dr. £. ie popielaty Ps. gr. z żółty, od 170 em. mokry Ps. dr. z. ilast 117. Ps. dr. z. zwiezly, ci iemno-brunatny Ps. dr. z. popielaty, miejscami bru- natn Ps. gr. z. z okruchami skał Ps. dr. z. ilasty, z limonitem 90 20) 28 118. Fs; 20 Ps. e Z. i Mar na 60. im Miro w bial 16 Ps. dr. wy 250 119. Ps. gr. z. jasno-Zólty 250 Ps. dr. z. zwiezly, ila 50 GI. PN D ees limo- itu 200 Las sosnowy (Panieński). Ps. 25 Pu = z. żółty 80 zy ier dree vd 100 . do 140 cm. mate- fie Bees aii e a na 200 em. mokry 280 Las świerkowy; polozenie nizkie. Ilasty, zwięzły grunt, ma sides mi bruna Ps. dr. z. luly mokry, zawie- TE kon ezarno-brunatnego d organicznemi 120 Ps. piej z. " popielaty 280 123. Młody sosnowy las. 10 Ps. p. Ps. gr. z. biały, od 170 em, zas skawo- aoi a od 150€ kry -Fe Młody sosnowy las ze świerkiem, Ps. p. 15 Ps. gr. z. brunatno-rdzawy 100 dtto ciemno-szar - 150 dtto popielato-szary 300 125. Las swierkowy z sosna. Pa » 30 Ps. gr. z. biały, od sd em, mokry 180 Ps. dr. z. ilowaty, siw 300 fis: Las mtody mewy Ps. gr. z. mocno p. 20 K. MOŚCICKI dtto ciemno-brunatny 60 dtto biały 210 Ps. dr. z. iniu z limonitem 300 127. Las stary sosnowy; położenie wysokie. 10 Ro p. Ps. gr. z. żółty 40 dtto bialy 200 s. dr. z. siwo-rdzawy 220 dtto siwy, mokry 300 128, s. p. 15 Pa gr. z. Y zabarwiony na cie- mno materyami e An 60 Ps. gr. z. bialy, od 100 cm. mokry 200 Dalej nie dało się wiercić. 129. Pastwisko SC e Sota nad £ug Gk. ps. dr. z. p. 25 ëm Zóltosiwa 80 dtto żółta 130 Ps. E " most 170 Gk. pie " 200 Ps. Z. SC -Cze 300 Stad wzięta próbka do analizy. 130. Pastwisko. Ps. gr. z. p. dtto ciemno-brunatny 60 dtto biały 80 s. dr. z. siwy z limonitem 150 dtto żółty 170 dtto siwy . 250 Ps. gr. z. siwy 300 131. Las należący do Krzywej Pałki. Ps. pr. 20 TRUE rie 60 dtto rdzaw ka eg — "kólty Ps. dr. z. pe siwy 300 132. us sosnowy las z debem. Ps. gr. Ps. gr. z. i Séit 133, Ps. gr. z. żółty GLEBY OKOLICY MILKOWA dtto bialy, od 150 cm. mokry 220 | i 300 | Ps. dr. z. ilast Las stary sosnowy. s. p. . gr. z. żółty dtto biały Ps. dr. z. zwięzły Ee . gr. z. żółty, od 230 cm. mokry 136. Las sosnowy z dębem. 8 żółty : więcej p z. zabarwiony miej- scami na rdzawo limonitem uy Ps. bial 137. Młody sosnowy las. . Z, rdzawy dtto bialy, mokry 138. Las UN położenie nizkie. 5. dr, iezly p. zawierający Es „konkrecyi orsztynu Ps. gr. z. biały, mokry Dalej nie m się wiercić 139. «P: gr. z. Zólty dtto biały s. dr. z. veier z limonitem Ps. gr. z. żó Ps. dr. z. et, siwy, z limonitem Ps. gr. z. siwy, mokry 140. gr. z. rdzawo-brunatny "ae bial Ps. dr. z. zwiezly, siwy Ps. gr. z. siwy 141. £aka. Namul ezarny, zwiezly Ps. gr. z. siwy, mokry Las sosnowy średniego wieku. m ot 300 250 300 42. Pastwisko gm. Starego Siola. | Ps. p E Voip A 2% p. Gk. Ps. Se yey sr 70 cm. mokry dtto A opiólsky Ps. dr m. pin ję popielaty Ps. gr. z. popielaty 143. Pastwisko gm. Starego Siola. Gk. ps "d z. zwiezla, ciemno-po- pielat Ps. gr. s. biały, z z limonitem a, z limonitem Las stary sosnowy. Ps. gr. z. p. Ps. gr. z. bialy, od 250 em. mokry o, Las sosnowy stary. Ps. dr. z. żółty 146. Las młody sosnowy. y Ps. dr. z. zwiezly, siwy, z limoni- tem Ps. gr. z. żółty, od 220 em. mo- kry Las sosnowy, średniego wieku. Ps. torfiasty Ps. brunatno-rdzaw Ps. brunatno żółty, mokry 148. aka. Ilasta czarna ziemia r 8. gr. Z. Siwy : Dalej z powodu wody nie dalo sie wiercić. 30 Las stary sosnowy ze swierkiem (maczugowski). Ps. p. 1 Ps. gr. z. żółty 80 dtto biały, od 100 em. mokry 280 150. Las sosnowy ze tm położenie nizkie zę z doge p. później biały, mokry 200 151. Las mieszany; położenie nizkie. pad ilasty ps. 30 . gr. z. siwy, mok 150 Dalej nie dało się wiercić, 152. Las sosnowy ze świerkiem. Fa. p. A Ps. gr. z. żółty 60 dtto biały 140 dtto żółty 170 dtto biały 300 153. Las ostrowski: sosna z dębem m. Ps. p 20 Ps. er 2. quitan! z or- sztyue Ps. gr. z. biały, od 120 em. wed 200 Dalej nie dalo sie wierci Las sosnowy z dębem, r. 2. brunatny 60 Zéi n y 150 dtto bialy, od 180 cm. mokry 300 Zrab; położenie pagórkowate. Ps. p. 20 Ps. gr. z. żółty dtto biały, od 150 cm. mokry 300 156. Las stary zwiorkowy. : Sé Ps. Ps. HAE dtto eng di 100 cm. mokry 220 K. MOŚCICKI 157. Laka mokra, t. z. Dziadowiec. Ziemia napływowa, torfiasta, za- dt Dalej woda nie pozwolila wierci 5 Zaka mokra ,Dziadowiec". Zelasisto- SEA torfiasty grunt Ps. sty B. ES popielaty dtto parc barwy G piiois wyższe. x arias dori sty „grz "dt tto z „kawałkami nieprzegni- Dalej woda nie dała wiercić. Stąd wzięta próbka do analizy, 160. Pastwisko gm. Tomsów. x asta ziemia . gr. z. bialy, od 100 em, mokry Na. Deum = wsi Ec wydmy piasz Zrab w lesie bachorskim. s. p. Ps. gr. z. żółty dtto bialy, od 150 em. mokry 1623. Las sosnowy stary (bachorski). q p. . gr. z. ciemno-szary de żółty dtto biały 163. Pastwisko gm. Tereszków. Ps. A z, żółty dtto z limonitem Ps. algi. wau rdza Ps. = ied waty, żółty, siwo pa- Freie siwy Ps. gr. z. biały 20 220 moo 850 —— GLEBY OKOLICY MILKOWA .164. Mtody sosnowy las. "Pe. p. r. z. ciemno-Zólty dtto bialy Pastwisko gm. Tereszków, Ziemia ilasta, czarna 8. gr. 2, rdzawy, przechodzący od 100 em. w siwo-niebieski 166. Łąka. Ps. ie A Ps, naczna "Een mate- i walków Ps. gr. wy, zawiosający mniej wnych dior drze Dalej woda nie dala wierció. 167. Laka A pris Stoła. dr. wa dus ie Ee d Ps. gr. z. brudno- -szary, przecho- dzacy w bialy Ps. dr. z. siwy, z kawalkami nie- przeg nilego eve dtto ciemno-brun Ps. gr. z. bialy, od my em, mokry 167 a. p De ditos grubszy, żółty k. ps. dr. z. siwa, żółto pasmo- wana Ps. gr. z. siwy, mokry Evil Pole gm. Starego Siola. Gk. ps. dr. z. p. dtto siwa Ps. E z. bialy tto rdzawy, z limonitem pe sad z limonitem aa z. zwięzła, siwa z li- Ps. e z. Aire k ps. dr. z. siwa 169. Gk. Se e z. żółta, z , imonitem dtto siwa, z mod 300 |. | r. z. siwy, m mokry Dalej woda nie dała wiercić. 170. . Luka gm. Starego Siota. Ps. dr. z. glinkowaty, z orsztynem „u aty, a niezupełnie przegniłego drzewa Czarny ił mii drzewa dtto bez drze . Z, siwo- -niebieski dtto siwy, ry Dalej woda nie on wiercić. Pole gm. ode Siola. dr. z. popielata ye żółta Ps. gr. z. żółty ké? Gk. ps. dr. z. p. dtto jasno-popielata, miejscami rdzawa SE e z. żółty, Ae pa w rdzawy . dr. z. zwięzła, m. to rdzawa, z viele skal krystalieznye Ps. gr. z. żółty, z limonitem 172, Pole gm. Starego Siola. Gk. ps. dr. z. szara pos ben — Ps. g Gk. du rg z. siwa 8. gr. z. siw, Ps. dr. z, ilasty 173, Pole gm. Starego Siota. Gk. ps. ey z., z konkrecyami or- sztyn Gl. vn de ege 2. popiela Gk. E Gl. Leg gange wata | 1 14. : den = Starego Sioła. Gk. ps. dtto jasno-pópielnta dtto żółta Ps. gr. z. żółto-siwy GI. piaszczysta, yo dado qns wap. z kawalkami granita e im 80 120 2. 175. Pole on aa Siota. Gk. ps. ezla, Gl. Gegen, heswapienna, z ka- walkami granit 176. Pole as Starego Stoła. ps. dr. siwa, zawierajaca miejscami pier konkrecyi or- ztynu Ps. je z. siwy Pastwisko gm. Starego Stoła. Ps. gr. z. zabarwiony na ciemno- brunatno, z konkrecyami or- sztynu dtto zabarwiony limonitem na rdzawo-żółto Ps. gr. z. szaro-niebieski, od 180 em. mok Ps. więcej dr. z., niebiesko-szary 178. o gm. Stare Sioło. Gk. ps. dr. z. siwo-popielata alto nieco więce Gk. ps. dr. z. P 00 Ps. gr. z. siwy, od 200 em. mokry 17%, Pole gm. Starego Stoła, . ps. nieco więcej gr. Gk. ps. dr. z. popis z konka wiet gg orsztyn Ps. gr. z. żółty, z enla skal oval ch Gk. 180. Pole gm. Starego* Siola. k. ps. z. siwa, z konkrecya- mi aa od 150 cm, mokra gr. z. żółty, z dachami skał b n Ps. Pole gm. i; o Siola. Z wierzchu warstwa nawianego ing t - gr. z Gk. ps. żółta Ps. gr. z. ista 200 300 — 60 30 250 K. MOSCICKI 182. Pole gm. Starego Stoła. Gk dr. z. p. dtto jasno-zólta Ps. gr. z. żółtawo-rdzawy xm P dać D Zeta eeng eco gru Okolo Ech 183. weite eris nalizy 183. r. z. z początku popielata Gk. ps. d a SECH Zólta, z konkrecyami Ps. a. S p Gk. ps. dr. z. siwa Gl, bardzo piaszezysta, miejscami rdzawa . rdzawo zabarwiona dtto żółta 184. mn gm. Starego Siota. pu © wj, Paka popie- ita; „potem Zó Ps. gr. z. żółty Gk. 185. Pole gm. Starego Siola. Gk. ps. dr. z. zwiezla, popielata Ps. gr. z. siwy, z 'okruchami skal krystalicznych Gk. p 186. Ps. Br. pe nieco 5 zwiężajszy, $ wy «pr. R. Sehen. skal kry- gc 187. Ps. gr. z. bialy Ps. dr. z. iłowaty Ps. gr. z. Na zachód od des 186, 187, po- za wawozem, pagórkowate "E dmy piaszczyste, pictae lesione sos 188. Ps. gr. z. Gk. ps. dr. z. siwa dtto żółta s. gr. z. siwy 5 GLEBY OKOLICY MIŁKOWA Ps. dr. z. ilowaty 200 Ps. więcej gruboziarnisty 220 189. Las maceugowski. PE: gr. s. p. Ps. gr. z. żółty 150 s. gr. z. siwy, mokry : 300 190. : Łaka. Torfiasta ilasta ziemia 30 s. gr. z. ciemno-szar 9 dtto ze szezątkami niezupełnie przegniłego drzewa 150 Ps. gr. z. bez drzewa 200 191. Las stary sosnowy; położenie wysokie. 0 Ps. p. Ps. gr. z. brudno si iwy 60 Ps. gr. z. biały, z okruchami gra- nitu 170 dtto żółty 300 192. Ps. p. wilgotny 20 Ps. E . z, szaro-niebieski, na 50 150 Niokolo w wylmy p" na wy- bie i w les 198. bs. e z, « i, który przechodzi w biały, na 110 em. mokry 250 194. Wyrąb w sosnowym lesie. Ps. E z. żółty, przechodzący w bia- y . Siwy, z okruchami skał 195. las; n nizkie. Ilasta próchniezna ziem Ps, = z. rdzawy, x SĄ biały, Gtęiej woda nie dała wiercić. Sosnowy las; Rei wysokie. 15 , miejscami rdzawy, zawierający Ste ei e stalicznych, na 100 e mokry Spraw. Kom. fizyogr. T. XLII. pos IV. 33 197. Eaka zarosnieta olszyna, brzezina; PUn "uin zene mizice Ps. p. Ps. gr. z. biały, na 50 cm. woda dtto siwy 198. Pole gm. Surmaczówki. Pa. PLL De bus va bialy, z okruchami skal ener Gë ch Wyrab w lesie surmaczowskim. 10 90 200 PE. p 30 Ps gr. z. rdzawo- -żółty, z okrucha- mi sk feed Age, na 100 cm. > 120 Ps. gr. ialy 150 Glebiej a dało się wiercić. 200. Las sosnowy maczugowski. PR p- 30 Ps. gr. z. bialy, zawierajacy po- czynając od 90 em, dużo śred- niej se e glazów skal kry- stalieznych 120 Ps, gr eene bez glazów 150 Ro 250 Z tego zkofila wzięta próbka do analizy. 01. Las eer położenie wysokie. Ps. gr. 30 dtto biały 100 dtto żółty 130 dtto biały, na 150 em. mokry 300 02. Las sosnowy; położenie wysokie. Ps. p 10 Pz. gr. z. £ól 60 dtto bialy 120 Ps. dr. z. zwiezly 150 Ps. gr. z. bial 200 203. Łaka mokra „Bech* (Koziany). rar Es naplyw, grunt 20 Ps, dr. z. brun E „rdzawy żelazisty 50 Ps. sm z. bi 120 34 dtto zawierajacy Ee ma- eryi ER walki drzewa Ps. gr. z. eei mokry 204. Łaka t. z. Së (Koziany). Ps. dr. z. żółto- tny z. ciemno- Soeki} Ps. brunatno-popi elaty, ze szcząt- et roślin częściowo zw eglo- ch dto bez szezatków divert Z tego emma wzieta próbka naliz 205. Pole gm. Maczug. Ps. dr. z. siwy, od 200 em. mokry 206. Pole. z, z początku ga a pó- Ps. źniej biały, od 100 em. mokry Dalej woda nie dała wiercić, 207. Łąka gm. Staryez. Zwiezly ilowaty grunt z konkre- cyami orsztynu Ps. gr. Z, siwy, mokry, z konkre- ztynu ta granitu Dalej ein nie dala wiercić. : : 208. Pole folw. Buczyn. i > e z. żółty, aa a o Si r. z. popielata, z lim Ps, pis z. żółty, od 220 em. mo- kry 209, Pole folw. Buczyn. Ps. p. Ps. Li z, żółty, z okruchami gra- Gk. Ge dr. z. popielata 220 300 170 K. MOSCICKI Pole gm. Warcabów. Ps. iod z. żółty, z kawałkami gra- ditio bial Ps. nieco EN z blaszkami miki, od 150 em. mokr 211. Łaka „Bech“ (Koziany). Zwiezły i. brunatny piasek Ps. dr. ner owaty, brudnosiwy z lim Ps. ar z. en, niebiesko-szary Pa. gr. z. ola Sza! dtto z KC Se i drz Z tego rtis Sec? erc do 212. Pole pie ag . gr. z. ciemn ges bialy, ds. z okrucha- mi skal krystalieznych Dalej woda nie dała wiercić. 213. Pole gm. Starycz. z. p dtto biały dtto rdzawy Ps. dr. z. ilasty, rdza dtto z kawałkami AAA Ps. gr. z. żółty 214 Pastwisko gm. Karczmarze. ps. E z. ciemno- viec z konkre- Ps. dr. z. ilasty, s Ps. x z Mt z SF dużymi kami granitu wał Gl. awinta beg, orte 215. Pastwisko gm. Karczmarzów. Së Ps. gr. z. żółty, przechodzący zawy dtto biały, mokry : Na pastwisku około profilów 214, 21 plazy narzutowe średniej wielkości 110 GLEBY 216. Pole gm. Milkowskiej Woli. Zwiezly grunt próchniczny Ps. E z. bialy, od 100 cm. mo- r dtto siwy 217. Pole, CT» x prendado rd . dr. z. siwy mon Ps. gr. z z. żółt ty siwa, kk rs, bezwapienna GI. Gl. marglo owa 218. Pole. Od samego wierzchu pes z po- Ae bezwapienn 1. marglow Naokolo glazy narzutowe, pó eid enego pochodzenia, wielkośc średniej. 219. Pole. Ps. p. Ps. gr. z. biały, od 50 cm. mokry GI. zwięzła, siwa 220. Od samego wierzchu glina. Na polu e E narzutowe średniej wielkoś 221. p. d. Z. Ch zwiezly, szaro-niebieski - gr. z. siw GI bs logren z kawalkami gra- 222. Od samego wierzchu glina. Ps. p. 8. ET. z. szary M żółty, z kawałkami gra- Ps. rA z. zwięzły, siw its ës ezy, M € Z kawałkami wapienia Gl alna, siwa, ^e wata od gi głazy narzutow OKOLICY MIŁKOWA LE e 130 300 30 70 90 200 250 1 0 150 30 100 1 130 210 224. 30 Pa rdzawy, żelazis 60 . gr. EE od 130 cm. jaśniejszy i kry 200 Dalej nie dało się wiercić, 225. Od samego pów pn SCH z ka- walkami grani 226. Ps. ciemno-szary 30 Ps. gr. z. ciemno-Zólty 100 Gk. dr. z. si 180 Ps. gr. £. 210 GI. dyluwi ialna 250 Naokolo glazy narzutowe. 227. Od samego wierzchu glina. 228. Rb p 20 Ps. gr. z. biały 40 Gl. dyluwialna 60 229. Ps. gr. z. ciemno-szary 260 Gl. dyluwialna 280 We wsi Miłkowskiej Woli, około drogi, wielki blok granitowy. 230. Las ad Ps. gr. z. ciemno-s 70 Ps. dr. z. żółty, który przechodzi w pá a 80 em. woda 170 Ps. Au 200 Ps. dr. z. . zwięzły, siwy 300 Las stary sosnowy z bukiem. Ps. gr. z. żół 160 Ps. dr. z. zwięzły, siwy 180 Ps. gr. z. żółty, mokry 200 Ps. zed zwięzły, siwy 280 Ps. siwy 300 232. Las bukowy z sosną. Ps. gr. z. żółty e 170 Gl. piaszezysta, Zólta, bezwapienna 300 233. Las mieszany; buk, olsza, sosna. Ps. p. 0 Ps. gr. z. ciemno-brunatny, na 100 em. mokry 100 Gl. siwa, bezwapienna 136 Gl. marglowata, z kamykami wa- piennymi 150 Las mieszany. s. gr. z. brunatno-siwy 80 Gl. dyluwialna 100 235. Sosna z bukiem i grabem. Ps. gr. z. pb 90 Ps. dr. z. siw 140 Ps. er z. LE od 170 em. ciem- iejsz 250 236. Las mieszany: grab, buk, sosna. P . z. ciemno-szary 60 dtto żół 50 Gl. siwa, dyluwialna 170 237. Las mięszany; położenie faliste. Ps. rdzawo-żelazisty 30 Ps. gr. z. biały, przechodzącywsiwy 280 238. Las mięszany. Ps. 20 Ps. gr. ciemno-szary 90 dtto pier żółty 140 Gl. marglowata 22 GL. — 260 Gl. s b 23 Las sosnowy. Ps. p. 20 Ps. gr. z. bialy 80 Gl. bezwapienna 100 Gl. siwa marglowata 150 240. Las stary sosnowy. Ps. p. 20 Ps. gr. z. bialy 80 dtto bialy 100 Gl. bezwapienna 150 Gl. silnie marglowata 170 241. Las sosnowy 2 bukiem i olsza. 140 Ps. gr. z. bialy K. MOŚCICKI Gl. siwa, — Gl. mar rglowata 242. Las sosnowy z bukiem. ps. E z. brudno-szary, na 100 mok ES. E z. blady: przechodzący w dr. Z, siwy 243. Las bukowy. Ps. gr. z. biały Pa. dr. z. zwięzły Pa wr z. żółty, z okruchami skał Gl. marglowata 244. zeg bukowy z sosna. Ps. bia Ps. ap ; żółto-brunatny, żelazisty dtto wieś mokry [dy E iol: wy ou wię Mem Fog Las mięszany: buk, grab, sosna. Pe. gr. z. mie) na 50 em, mokry Gl. diio GI. mn, z kamykami wa- aya ` 246. Las sosnow f Od samego wierzchu glina bezwa- Gl. Z zawierająca dużo my wapiennye Naokolo gie narzutowe, 7. Las stary sosnowy. Pa. p. Ps. gr. z. żółty dtto bialy 248. Las stary sosnowy. Ps. p. Ps. gr. z. ciemno-Zólty, na 150 cm. okry dtto bialy ^ a z. zwięzły, siwy Gl. dyluwialna 249. Las bukowy z sosną. Ps. gr. z. żółty Gl. Ps. Gl. Ze m og Ps. . marglow Ps. Ps. Ps. Ps. Ps. Ps. Gk, dr. z iezły, . ria z, Glen, pm ge. GLEBY OKOLICY MIŁKOWA dtto Man. Sa 150 em. mokry 210 bezwap 230 Ir. Z. z "iva Ded granitu 260 bezwapienna 300 Las sosnowy z bukiem. . gr. z. żółty, od 190 em. mokry m dtto biały - 220 dtto żółty 300 251. Las sosnowy. OP . gr. z. siwy, zawierajacy duzo NÉ ien nych gr. z. pora od 150 em. siwy 170 Las stary sosnowy. sg eR. rdzawo-czerwony, pes SE w Zólty, na 100 e mokry 130 gr. e bialy 180 dr. z. siwy 300 253. Las sosnowy. gr. z. żółty, na 170 cm. mokry 300 254. Pole dworskie zasadzone sosną. dr. z. glinkowaty, żółty żółt 170 tto z ; lim dtto bez limonita, z Ao skał, od 200 e 255. Młody ONE las. de, z. bialy dtto z limonitem dtto z rdzawemi pasmami dr. z. EN «gr. z. biały, mokry tego prota” Ce próbka do 256. Pole gm. Mołodycza, . ps. zwięzła dtto aa SS Ps, gr. z. 26 Jn dtto z rdza i pasm ami Ps. nieco Sere za zy siwy Ps. gr. z. Zéi Ps. dr. z. Geen ciemno-popietaty Ps. gr. z. siwy 257. Mlody las debowy. Gk. ps. dr. z. szara Ps..gr. z. . żółty, mo ok1 y Ps. dr. z. zwiezly, siwy 258. Pole gm. Mołodycza. Ps. gr. z. zólty dtto ee na 160 cm. mokry dtto bialy Pole. Ps. p. Ps. ciemno brunatny Ps. rdzawy, z ee recyami orsztynu Ps. bialy z pasmami brunatnemi Ps. gr. z. mokry Ps. dr. z. EST: siwy Gl. zwiezla, siw pe Pole. GI. "gis b. zwiezla, Gl. b. zwiezla, med. ER Gl. siwa, s mareo owata, z kis obl wapie dtto fs pa wapiennych Naokolo lazy narzutowe, pie ée" in i trafiają sie i doś e. Z bes profilu wzięta próbka do 261. Pole. Ps. dr. z. zwięzły, z Ee nem E gr. z. siwy, z € vim . gr. z. czerwony, £ isty Ps. gr. z. séch za iesen rdzawo dtto mokry 262. Pole, Ps. gr. z. brunatny 110 250 38 K. dtto żółty dtto bial Ps. s w sai popielaty 160 200 a [o^ elaty 250 dtto żółty, z rdzawemi pasmami 290 Ps. gr. z. żółty 300 263. Pole. TR 15 Ps. A, z. rdzaw 80 dtto biały, GËT 250 264. Pole. Ps. gr. z. siwy 40 dito « ciemno-żółty 130 dtto j ral od 200 cm. mokry 300 Na tem polu wydmy piaszezyste. 265. Pastwisko. Ls dr s. xb me z orsztynem 20 Ps. gr. z. bialy, 60 Ps. dr. z E: aiias 80 Ps. gr. z. siwy, na 120 em. mokry 150 Ps. dr. z. zwiezly, który przecho - dzi w gruboziarnisty 300 266. Łąka. Ilasty cada wowy p. grun 50 Ps. gr. z. siwy, z ors isi 70 Ps. gr 4 sien 100 Ps. gr. z. siwy, mokry 200 Dalej nie TS się wiercić, . dr, s. ieren ilasty, siwy 40 e gr. z. Zolt 110 dito 1 jialy, mokry 150 Ps. nieco zwięźlejszy 180 dr. z. zwięzły, ilasty 300 268. Pole. zr. emno-bruna T do ps żółty, na Aan em. mokry 19 dtto biały 210 dtto żółty 270 : 269. Łąka „Bech“ (Koziany). Po. p. 100 | MOŚCICKI Ps. gr. z. żółto-brunatny, z orszty- nem dtto brudno-popielaty, z okru- chami skał krystalicznych 300 270. Pole. Ps. gro 2. are z p. Ps gr. Air. s z drobnymi okru- olami skał krystalicznych. 300 271. Czarny word piasek 30 8. gr. z. siwy, z orsztynem 89 Ps. gr. z. rdzawy 100 e niebiesko-szary, mokry 220 cie szary 250 Ss preta ee -siwy 300 272. P8 Er Bp. 20 Ps. gr. z. żółty 80 dtto Greef od 150 cm. mokr 230 Ps. w. z. zwięzły, żółty 240 Ate m Ps. gr. z. Zéit 27 2*3. Pole koto UH oneri domu lesnej raży. Zwięzły Pëtten dr. z. ps. 20 l. piaszczysta, siwa 70 Ps Kee siwy, 8. Bf. 2. £ Film e: kry- saltino 110 Gl. siwa, b. zwiezla Koło domu leśnej straży wielki blok granitowy. 274, Ps. z. siwy, z okruchami skal 110 Ps. de z. zwiezly, ilowaty 120 Zwiezly, dr. z., siwy il GI gr. z. peo 150 = dr. ezly 190 al piaszczysta, z okrucbami skał ni TE Gt. Vert z aiw skał 280 Ps. gr. zany z glin Me GI. SA 276. Ps. gr. z. siwy, na 60 em. mokry 130 GLEBY Ps. dr. z. siwy Gl. siwa *$« . gr. z. siwy, na 100 em. woda Ps 278. Pole. Eb Gł. s. p. dtto tat? Gl. dyluwialna, ip ddp dtto mar glow 279. Pole. Gl. piaszezysta Gl. żółta rdiet i Gl. siwa, bezwapienna, z okru- hami skał krystal Gl. siwa, marglo dtto 280. Pó PT. E. Ps. gr. z. biał SC na 80 cm. woda Ps, dr. z. siwy, zwiezly Ps. gr. z. siwy GL. siw 281. Glina dyluwialn Stad wzieta north do analizy. 282. Łąka. Ee Ps. jaśniejszy Ps, gr. z. siwo-niebieski, mokry Ps. gr. z. żółty Gl. talas Naokoło głazy narzutowe średniej wielkości. s. dr. z. zwięzły, ciemno-brunatny Gl. dyluwialna, z glazami narzuto- wymi 284. La ras ilasty, siwy, SE Gl zawierająca dużo sproszkowa- nego o pode z glina GL dyluwialna, siwa OKOLICY MIŁKOWA 180 250 280 )chniezny Zólto-popielaty > yw rdzawy Gl. siwa, marglowata 286. Pole z, z konkrecyami orsztynu Ps. Gl. abla 287. Pole. Pe. gr. z. żółty, na Pas em. woda Ps. gr. z. ciemno-ż "" 288, Pole. . siwy, miejscami rdzawy, na 60 m Gl. okruchami Zammer Naokolo glazy narz Ps. gr. z. ciemno- nes tny dtto z konkrecyami orsztynu o ma wata Naokolo eias narzutowe. 290. Pole. Ps. dr. z. gliniasty, żółty > ciemniejszy Gl. siwa, bezwapienna, z orsatynem GI. Sertznig 291. Laka. Namul € pt Ps. gr. z. bialy, na 40 cm. per Ps. gr. z. siwy 292. Pole. . gr. z. żółty ^ dito bialy, m kry Ps. dr. wy, Z callan Ps. dr. z. de 293. Pole. Ps. gr. z. 120 150 150 300 40 dtto Pu z orsztynem Po. dt. Ph E. gail ES Wyrab w lesie cewkowskim. Po gr. 2. p. 20 Ps. gr. z. biały, na 90 em. mokry 100 Po gr a. brigade wiony na ciemno materyami organicznemi 200 Dalej nie dalo sig wiercic, 295. Pastwisko porośnięte sosną. Ps. gr. z. e 20 dtto 80 dtto biały, na 100 em. mokry 120 dtto żółty, z drobnymi okru- chami granitu 2 dtto biały 260 296. Pastwisko. Pi er s p. 20 dtto brudno-żółty 100 dtto popielaty, OE pismowsey 130 dtto E mokry Ps. dr. z. zwiezly, siwy 250 Ps. gr. z. Saz 300 Wyrab w lesie ai ok położenie nizkie. Ps. p. 10 SI ir MN Zelazisty 50 na 100 cm. mokry 170 Dalej i nie ds sie wiercic. : 298. Los młody sosnowy; położenie nizkie. Ps. ciemno-żół ty . gr. z. Gage Mty, z pasmami rdzawemi (limonitu) Pe, gr. z. no Hay 100 dito bialy 250 299. Las młody sosnowy; położenie nizkie. Pu p. 0 Ps. brunatny 70 Ps. gr. z. brudno-szary A 5300 Ps. dr. z. popielaty, na 200 em. z rdzawemi pasmami 250 Ps. dr. z. dość zwięzły (z glina) 300 Gl. mocno argues z dużymi kawałkami gra K. MOŚCICKI 300. Las a (Cewkowski). ' dito rfe dtto ży, n e 120 cm, mokry dtto 301. : brodno-szazy Ps, gr. a KA, ent zabar- wiony limonitem rdzaw 302. Pastwisko. 8. p. . szary z konkrecyami orsztynu, na 60 em. mok Ps. gr. z. żółty dtto popielaty Pole gm. Cewkowa. Ps. p. it Ee . gT. z. rdzawy (gr. s. Sen na 130 cm. mokry 304. Pastwisko gm. Cewkowa. Ps. z konkrecyami orsztynu Ps. Sabo: -żółty, z orsztynem, mo- ry Ps. gr. z. żółty dtto popielaty 305 et Pole gm, Cewkowa. Ps. zawierający duo orsztynu Ps. rdzawy - Er © zółty, mokry dito bialy "d m 306. Pastwisko gm. Cewkowa. 8. Z obrady pasmami 8. gr. E. Gk. ps. de. Z. Z emm pasmami Ps. gr. Gk. ps. plenos Ps. dr. z. ben ity siwy 307. Gk. ps. dr. z. p. GLEBY Gk. ps. dr. z. z rdzawemi pasmami i oben orsztynu Ee Gk. 2 di z. Siwa Gemen Gk. ps. dr. z. zwiezla p. dtto z kon E R. dtto z rdzaw asma Ps. A z. ciemno- . dr. z. siwa z Saken „omatynn i z limonitem KEE wy, z okruchami skal teste Pole gm. Cewkowa. Gk. ps. E brunatno-siwa dtto dtto więcej żółt z sę. ve D żółtemi pasmami ue D EE orsztynu Pe es Gk. ps. dr. z. ciemno-popielata dtto. żółta dito EE Ps. gr. z. zólty Gk. ps. dr. z. zwiezla, popielata 311. Gk. ps z. siwa, z orsztynem Peu. x nem Ps. gr. z. Ps. Gk. ps. dtto rdzaw dtto Sitio yt Gk. ps. dr. z. zwiezla p. dtto popielata z orsztyne ER hes o orsztynu, z ger due więcej żółta dtto s 313. Laczka gm. Cewkowa. Ps e z. Cas, ciemno-brunatny Gk. ps. dr. z. siwa, z rosyj krecyami Ser ynu iz limonitem dtto bez o isi ae OKOLICY MIŁKOWA 40 SÉ S8 00 260 300 110 dtto zawierajaca duzo ciemno- brunatnego sproszkowanego or- sztynu Gk. ps. dr. z. siwa 4. £aka gm. Cewkowa. Ziemia per czarna, ilasta Ps. gr. pf Gk. a ru Z. to z rondan nieprzegni- ed drzewa 315. Pa. dr. z zwiezly Pa grot. siwy, z Keier or- nu Jin pan mami limonitu r. z. bruna Gk, ps. e Z „zięcia żółtawa s r z. „Ar k: ld siwa 316. Pole gm. Cewkowa. Gk. ps. dr. z. popielata dtto onkrecyami orsztynu Gei Jasno-kóta z rdzawemi pa- dito żółta dtto fasno-popielat dtto b. zwiezła, A geg o popielata PR żółty 817. — z grupami sosny. FEG łty, od 120 em. mokry Głębiej des nie dała wiercić. Pastwisko z sosną. Ps. gr. z. ciemno-szary dtto żółty dtto biały dtto biały, mokry 319. Pole gm. Cewkowa, onkrecyami orsztynu s. gr. z. z okruchami skał kry- stalicznych 41 200 42 Pole gm. Cewkowa. Gk. ps. dr. z. Hei enu z rdza- wemi pasm +gr z. z wt skal kry- Gesten nych 321. Pole gm. Cewkowa. Ps. żółty z tego profila wzięta próbka do 322. Gk. ps. siwa, z rdzawemi pasmami CH PM dtto z okruchami Geer AA ea Ps. więcaj gr. é du- mi oktak y Seng 323. Setuezna łąka folw. £omin. 8. Z namulem ilastym Ps. gr. z. siw Ps. dość cn, z okruchami skal yp Gk. Ps. >. 2, sche? miejscami rdzawy 324. le folw. Łomin. Gk. ps. ie z pasmami limonitu Ps. doáé gr. z. z okruchami skal lis bad . gr. z. z okrucbami skal kryst, D Pole gm. Cewkowa. Gk. ps. popielata dtto jano popielata dtto Z i popielata a pasmam PE e z. żółty, z dość duż, kruchami skał Vos rii Gl. piaszezysta e 326. Pole folw. £omin. Gk. ps. próchniezna dtto popielata dtto żółta K. MOŚCICKI dtto qi Ps. gr. z. żółty 327. Pole dini omin Gk. dr. z, zwiezla, popielata, D sie UEM dtto z konkreeyani € orsztynu dtto siwa, z rdzaw i pasmami dtto siw a, z ers recyami or- sztyn ; dtto jaśniejsza, bez — Ps. Eh z dość znacz Lade dee skal evene 328. Pole folw. £omin. Gk. e: be p. Gk. r. z, siwa dito z konkrecyami Rek 2x9. ps- zjawienia sie gliny z takimiz okruchami 329. Pole gm. Starego Dzikowa. r. Z. nm o Ps. gr. z. z ia Gk. ps. zwi ezla Ps. gr. z. siw Gk. ps. dr. z. zwiezla, siwa 330, Gk. p Gk. ps. awiesla, siwa, która sie warstwuje z rubym piaskiem dtto z rdzawymi naciek Gk. ps. dr. z. si Ps. gr. z. żółty Ps. dr. z. zwiezly 331. Pole gm. Starego Dzikowa. Gk. ps. siwa dtto eer z rdzawymi nacie- kam Ps. dość gr. z. żółty Gk. de SCH siwa, od 180 em. ra Ps z z. siwy GLEBY OKOLICY MILKOWA 332, Pole folw. Lomin. . ps. p. zwiezla + dtto Preen z rdzawemi pa- smami lim 120 dtto bez limonitu 200 dtto z orsztynem i limonitem ` 210 Ps. gr. z. ciemno-rdzaw 80 Ps. dr. z. niebieskawo-szary 300 333. Epica gm. Starego Dzikowa. Gk. ps. p. ęzła 10 Gk. ps. enida; siwa, z pasmami limonitu 230 s. gr. z. siwy, z dużymi kawał- kami granitu 300 334. Pastwisko gm. Starego Dzikowa. Ps. ss zwiezly Gk. ps. dr. z. siwa, z rdzawemi pa- Seen limonitu 100 Ps. 110 Gk. bi: “amigala, siwa 40 Ps. ge z. siwy, z kawałkami gra- 3 Las stary sosnowy gm. Starego Dzikowa, Gk. ps. s z. żółta 100 dtto s 190 Ps. gr. z. peines 300 336. Las cnin em Starego Dzikowa. dr. ezla 0 "dito żółta awo o-popielata 60 dito jasno-popielat 180 Ps. gr. z. jasno-żółty 300 337. Las mlody sosnowy folw. Starego Dzikowa. gr. $. 10 dtto żółty 100 dtto bial 130 tto bialy, m 200 "ng woda nie dela wiercić, 338. Wyrab w lesie folw. Starego sigue Polozenie nizkie bagnis Ps. BT. z. p. 43 dtto brudno-szary, od 60 em. mokr 100 200 dtto brudno-żółt | Głębiej woda nie dała wiercić, 339. Wyrab w lesie fol. Starego Dzikowa. Ps. gr. z. p. 20 z: gr. z. żółty Z tego „profila wzięta próbka do 340. Łąka t. z. „Eug“ gm. Starego Dzikowa. Gk. ps. zwięzła P. 30 dtto siwa, z or ztyne 100 dtto z gnia ier Benéëteg 120 Pa, dr m In m niebie- skawo-szary, z mi nie- inpia aia drzewa 250 Ps. gr. z. siw 8.0 41. Łaka „Ług“ gm. Starego Dzikowa, Gk. ps. EERE popielata 2 dtto jen 100 o rdza 120 Ps. dr. z. pre niebieskawo-szary, ze szczatkami niezupelnie prze- quu drzewa 300 siw 330 A € ni^ wzieta próbka do analizy. 342. Wyrab w lesie folw. Starego Dzikowa. Gk. = dr. z. siwa, z pasmami iM nitu Ps. "ej z. rdza Gk. ps. „i Z. WS żółta, z li- monite: 100 dtto siwa 170 Ps. gr. z. żółty 220 sx 3 z materyami organieznemi 300 3. Łąka mokra folw. Starego Dzikowa. Ziemia napływowa próchniczna, z konkr ecyami orsztynu Pa. gr z. siwy, mokry 130 rk een = z. siwy 200 Ps. gr. iwy 250 344. , Wyrab; położenie nizkie. Ps. zwiezly p. 15 44 K. MOŚCICKI Ps. E: z. żółty 80 | 350. RAY 150 | Las stary sosnowy z debem. dtto siwy, mokry 200 Pa p 345. Ps. gr. z. brudno-szary Las stary sosnowy folw. Starego spend brudno-ezerwony Dzikowa. Gk. ps. eme 30 dtto siw 60 dtto z VITRE limonitu 190 Ps. gr. z. Zólty, z kawalkami gra- nitu 220 Ps. nieco SEN z okruchami skal krystaliez 300 346. Pole gm. Starego Dzikowa. Gk. ps. dr. z. żółto-popielata 20 dtto Zólta 60 dtto nieco wiecej grüboziarnista 160 ar gr. z y 00 . ps. dr. z. żółta 260 Ps gr. z. Zólty 300 Z tego profila wzigta próbka do alizy 347. Las młody sosnowy a. Starego | Dezikow Gk. ps. dr. z. zwięzła p. 20 dtto popielata 70 dtto z limonitem 130 dtto jasno-popielata 180 Ps, gr. z. żółty 2 Gk. ps. zwiezla, siwa 270 Ps. gr. z. 26 306 348. Las stary sosnowy folw. Starego Dzikowa. Ps. p- 30 Gk. = pó siwa 60 dtto z limonitem 130 . gr. 150 Gk. lo de z. zwiezla 280 Ps. 300 349. Las stary sosnowy folw. Starego Dzikowa. Ps. gr. m. p. 20 dtto żółty 270 dtto nieco ciemniejszy 300 s, Ps. gr. z. siwy, mokry Las >. SOSNOWY. Pa. p. Ps. 2. z. Szary dtto żółty, z orsztynem ały wy Gk. ps. i z. siwa 308%. - Łaka gm. Lebiedzie. e zwiezly p siw » z konkreczami orsztynu . dr. z. z lim Ps. dr z. oeren kaw Ps. gr. z niebieskawo- dtto » kawałkami pati drzew 353. Pole gm. Starego Dzikowa. Gk. ps. siwa dtto jednolicie żółta dtto popielato-siwa r. z. czerwony Ps. g 354. Pole gm. Starego Dzikowa. Gk. ps. popielata dtto żółta dtto eege Ps. gr. z. żół dtto z domieszką gliny 1 z 0- kruchami skał eem 355. Pole gm. Starego Dzikowa. Gk. ps. dr. z. popielata p. dtto żółta ses S gus pes z pasmami li- diio jasno-popielata Ps. gr. z. żółty dtto biały, mokry m NOE cct A e Ee EE GLEBY 356. Gk. ps. p. popielata dtto Zólta dtto żółty Pole gm. EM Dzikowa. -Gk. = popie elat Gk. dr. z. ciemno-żółta Pr; = z. żółty 358. Pole gm. Starego Dzikowa. Gk. Gk. pa a. z. popielato siwa dtto Zó der Ps. gr. z. "Glina zka piaszczysta Ps. gr. z. z. żółty 359. Pole folw. Starego Dzikowa. Gk. ps. p. "re ps. dr. Z. mają cpi > Gk. ps. ed siwa, zawierajaca gline marglowata, z okruchami skał, krystalicz. 360, Pole folw. Starego Dzikowa. k. ps. p. Teo dr. z, popielata z pasmami Ps. gr. żółty Ps. wide gedet, mokry 361. Pole folw. Starego Sioła. Ps. p. z konkrecyami orsztynu OKOLICY MIŁKOWA 50 4b s. gr. z. biały, z konkrecyami or- sztynu, zabarwiony miejscami brunatno 8. gr. z. czerwono-rdzawy, z kon- krecyami orsztynu 150 Siwy, drobnoziarnisty ił, bezwa- pienny - dtto marglowaty 300 362. Las wano ` [ps Starego Siola orówka. CR 20 Ps. gr. z. żółty 120 dtto biały 160 dtto żółty 180 dtto biały 320 dtto siwy, mokry 400 Las świerkowy z sosna zw. Kaczorówka, Ps. zwidy, ciemno-brunatny 50 Ps. gr. z. żółty 80 dtto biały 120 dtto z rdzawemi gniazdami 170 dtto siwy 280 Siwy zwięzły ił 300 dtto RAE marglowaty 400 Pole około leśnej szkółki przy leśniczówce. 8. pr. Ps. = z. SE z konkrecyami or- 50 A Fr z. . An z qe Ary m i 110 Bed z. Siwy, Z i limo- » pas 150 wy E z draż pasmami 250 dtto marglowa 270 tto z aper gr. z. ps. 300 dtto zwięźlejszy 400 MOSCICKI K. Kzifeue feuzotuwqoour feuwuoxop orwujspod YN 66-0 |886 "ease (94-63 |968 "ong (ene | 09—0z | emeiBpoq || . ; i | ` 81 1L0 |966 eier [93.68 (198 ot (83% | oer WEN aono res 9 LI 66.0 oe |6£09 (3193 |Ł9-€ [88.1 (ees | 00—er | orpoa | . .., i e 91 0&0 |0P-8T | 96:97 | 71-93 |FŁŁ lese |ŁOG | ST—L WE E CO p | 89 j GI een oni |TOAe [91.18 | T9-31 |6249 Loos | og—og | etqerpod || . . . TOT 1 €01 (f een |80-6 enee | Z782 eat | 0-9 |689 || 0c—1 WE due ci Aupórog | et 640 |909T £900 |7878 |€Ł% [820 |788 | 09-08 | orqoidpod | ¿ i E 90 |98:2T |OT-97 [66-28 |89.9 [89% ler | 08-T WE MES E De TI VO |99-81 (ez-ta | Ł6-96 |798 "ot |ere | oc—o3 || orqeiSpod +. 01 6L0 |60-FT |08-67 (09-23 Lite (06.1 lase | Oc—I RE (geaca) m Kate. GEE 6 Leo ei |888 |0€6 |33.2 |466T (9639 | 09-28 || orqolSpod i ` 4 8 98-6 |289 Lea [91-31 |c9.9 gerer |cecg| ee voan E EE 09% L 886 88:01 |70.6% | ZP-€1 one 80.6 |01-<€ | og—eg || emojSpoq ` epqsyrerog EN 9 97-4 68119096 |80-9T |209 |**II |£9.38 | Ga—T * oto -ojm a god BoM "rS MOST 196 o oe Iron [83.48 | £0 T6 (€6:11 | I0-01 |69-6 leg. oe | emei3poq | . " ; ; F «68 |80-6 |76.0% (39.08 |€8:8T | ^01 12201 | 08— ARE le Det OR 29 g EZ? |&LIL |9888 |ZT-8T | 11-11 |6108 | Zegt 09—€8 | erqeiópod || . . . ta g TIZ |€8.0T |68 |68-8T (28-81 (66-81 | £0.6 | 96—T asi SE ge 1 Pistas 91919 100 2 ER E -S ER] S]a] ng “F Š Eel 3-101 5] L| SE: > SE E PRE D © A Ć o g. TÈ E, z © © v o > © kg SE: vxqoad (qoKmoapias | E og 4 z” 3 wuuwpuq izpoyood piss U02191A) $ "mm m Korupoig O mz S ¥ RE ‘togomoosloru vAZUN myoxd NN | EF qowrogózo (OT M ouorze[ E d eue. - -vuz ‘woz kujomaiord eu nruezor[ozid od "ot B FS "mm [ zozad qoKuwrsezid qojstzo *[ 1 ‘njeru 3 " SĘ *"EMOĄHN ONOHO qe|3 Euzolueyoow ezijeuy 1 VOl' Ia V.L 47 GLERY OKOLICY MILKOWA 00-17 06-01 660 84:0 TO-C 91-€ ¿20 |€L6 |€1-06 | 66:16 60.0 ¡82.8 |042 00 PIO |066 |8%-08 |$L46 910 |¡TO8 |00-PT | TO-08 $66 |O76 |[|TO-TT | ZIELT 00.0 |81-1 |778 |86€6 870 |6L9 |76:61 | 99-21 81-0 |16:9 (08-18 | 796L 60-0 |847 |06-91 | 39-61 00.0 |06:7 "PLOT | 29-82 ELO ¡7O-T |Z0-8 |98:6 L00. |98:T |Ox7. |66:9 On |6T€ |6e8 968 GLO (OLE ¡61.11 Psst SÄ0 |798 |7Ł-66 | 89-66 66.0 '| LTI [79-68 | 07:66 99.1 [98-31 |90-2€ | T?-T8 II |90.8T [72-08 | 86.26 98-9 |96-4 [08-93 | 91.08 PEIL [694 [878% | *8:66 6T-0 |?9-0L |9Z-G* | 90-18 £0.0 |88:0T | 38.8? | 16:06 16.0 19242 |00:97 | GGGE 60.0 IRCH |89.07 | 98-66 W-0 "POOL |98.9* | 89-18 180 |966 |80.6€ | 00:66 99. e6-L 06-81 06-91 98:49 00-88 28-62 98-89 pig ges Lë 026 — 081 egoIpoq | ezoIpod ga" oSezotrugo ojod 'oporg o1ujg * * mxojod oup 'wxpexzonj[ ouio o[od ‘ejom VAILporo * ` (wusos) mepragod ser] * * . KMOUSOS SU] "want * mytę 'o01moptrz(] przeor, exe] 'opig 01818 * qoeq pakt “1ÍOZIBIA * * qoeq ee] ‘Aquore M ius "z DER MOX KIEJG * ¿EMOS -nq" iili *opotg 018IS * * gulo ejod *oporg o1v3g * euio ojod moqrz(] L18I8 ' * * euio ojod 'AoxMor) Ámousos Kivjs Se] ‘Buzore E crc E Mg CON -08 st |%% n j : | 4 róbka Bra (ab. 95) B m E P ER UR, RIS x B ae E: a, E: 4 m 2 e > — E Pl pa E c es e A e o 81 o BT Ka MERITI CS AES HP Al m ow? Eidow:|35 | Ao8 | Ow a M iz | a 1 28 Miłków, grunt włościan Gleba || 97:89) 2:11 ||0'658 |0'719 |0* 2526 01955, 0:02 79 0:0754| 0:0226| 0*0465| 0:0306 0-0343, 0*0197 2 62 Milków, stary las biu Gleba || 96:08 | 3:92 | 0:688 | 0'0600| 02882, 0:2383| 0:0234; 0:0384| 0:0139; 0:0784 0:0201 00111 0:0132 3 281 Milkowska Wola . Gleba | 92:54| 746 | 1048 | 0:1234| 1-0550| 06513, 00438, 0:2028| 0:0796| 0-0613 00564 0:0266| 0:0227 4| 260 Mołodycka Wola `, . Gleba | 90:64| 9:36 | 1:2182| 0:1215| 1 6949) 1:1243| 0:0658| 0:2513| 0:1183| 01923 0:0639| 0 -0980| 0:0286 5 339 Stary Dzików, las . . Wyrab || 99:21 | 079 | 1:4266| 0*0760| 0-1017| 0:0371| 00249, 00198, 0:0101| 0:0165| 00154! 0:0130| 0:012: 6 48 Las Cewkowski . . . Gleba || 99:55, 0:45 |2:1373 rd BH 0:0455| 0:0458| 0:0161| 0 0210| 0:0141| 00142, 00144. 0:0104 7 Ae TN Miłków, pole orne . . Gleba || 9975 | 0:25 | 0797 | 0:0705| 0:2314 0-2708| 0:0383| 0:0509| 0:0204| 0-0150| 0:0183| 0:0110| 0 0226 8 68 Miłków, las bukowy . Gleba || 99:70| 0:30 |1:657 | 0:0961| 01244) 0:0341| 0:0189| 0 0231) 0:0187| 0 0239) 0:0167| 0:0106| 0:0197 9 6 Stare Sioło, las Katz Gleba || 99:89| 0:11 |1:621 | 0:0804| 0:0839| 0:0436| 0:0159| 0:0234| 0:0207| ślady | 0 0190 0-0104 0 0191 10 5 dtto wyrab . à Gleba || 99:69 | 0:31 |1:794 | 0:0740| 00279, O 0066, 0:0128| 0 0333| 0:0200| 0-0050; 0:0250 00118, 0:013? 11 |210—212 | Karezmarze, pole ' orne . Gleba || 99:91 | 0:09 |0:487 |0 0479| 0:262 | 0:1296/0:0573| 0:0186| 0:0084| 0:0433 0 0186 0:0190| 0:0114 12 126 Las Panieński . Gleba || 99:97 | 0:03 ||1-4161) U:0871| 0 2200/ 0:1816| 0:0707| 0:0525| 0:0129| 0:0550| 0:0160 0 0125| 0:0119 18] 255 Mołodycz, pole Pep istewo | ne pod las e Gleba | 9886| 1:14 ||0:0074| 0:0516| 0:1977| 0:2011| 0:0469| 0:0427| 0:0189 0:0118| 0:0155 0:0192| 0*016t 14 152 Las suchorowski quo Gleba || 98:89| 1:11 |2:1617| 0:0820| 0:2037| 0:1354| 00436) 0:0221| 0:0166| 0:0116| 00128 0*0155| 0:0097 15 200 Las maczugowski . Gleba 99:67 | 0:33 |2:6210| 0:1345| 072870, 0:3628| 0:0709| 0:0299| 0:0156| 0:0349 | 0:0287 0:0314| 0:0219 16 321 Cewków, pole orne . . Gleba || 99:85| 0:15 || 1:4958| 0:1478| 04793 0:3981|:0:0372| 0:0904| 0:0244| 0:0637 0:0372 0:0243| 0-0262 17 346 Stary Dzików, pole orne Gleba || 99:93 | 0:07 |1:0342| 0:1082| 06395| 0'7475| 0:0563| 0.1040, 00341 0:1079 0:0388 0:0265| 0:0246 18|182—183! Stare Siolo, pole orne . Gleba || 99:91 | 0:09 ||1:1470| 0:1162 07473, 0'7321| 0:1402| 0:0865| 00184, 0:1149 0:0357| 0:0186| 0:0229 19 129 Stare Siolo, pastwisko : „Ługowa . Gleba || 99:82 | 0:80 [10:'9253| 0:0923| 0:5567 0:4120| 0*0515| 00449, 0:0180 0:0699 00290 0:0382| 0:0382| 20| 341 | Stary Dzików, łąka. . | ^^^ [100:00| 0-18 | 2-660 | 02972, 1:200 | 0:9010] 00792, 0-1500| 00685, 00500 0 0429 0-0385] 00514 21 911 Warcaby, łąka „Bech* | (Koziany) 1— 50 em. | 9984) 0:16 ||2:0297,0:1929| 2'1435, 07412] 0'1483, 0:1813| 00690 0:0798| 0:0258! 070304. 0:0296 22 204 Mołodycz, łąka „Boch“ (Koziany) 1 50cm. 99 86| 0'14 |2:0187, 0 1572 1:5318| 0:5287| 0:086| 0:1538| 0:0509 0 0699 0:0273| 0:0249| 0:020 Tereszki, iaka, 1 0:03 [09262 0 1012| 0 8842 “0 [08127 1:2116| 0:2031| 0:1000| 0:0360| 0:0292| 0:076 0:57 |52298|01105,1-2085| 0 5127 08819, 0:0198 0:2623 0:0286| 0:0308 0.0704 IR A EEUU AR Er LS NN LL «m 6 SS ESA 302 ` 4177 717777 A dS Ces ses ¿ar Es 4 - Lei AFICZNEJ SPRAWOZDANIE KOMIS YI FIZYOGR Jj - SEA f» ó oss p D = oer ii S TR i i E e. pos -— NASZĄ MC || CE MO APA SS RS — 15 Ge A Dzik0wS DENM. Eu `SS SIĘ) ją ar (252) ` 1l NE SO qłęorwa B je NR pi | | Ei lij N i | l 2 = =. D KÉ a . = s S -. ë . ¡we ~. e. Za -— — mm e —. rę 1 | UM ó (SĄ Sat "equis nl .— MAPA GLEB OKOLIC MIŁKOWA. 1 cm. = 250 M. SKALA 1:25.000 BADANIA PEDOLOGICZNE PRZEPROWADZIŁ K. MOŚCICKI T WE LN — 9 — — De ws ER - e Objaśnienie barw Si Piasek dyluwialny ^ f cM e lof ~ Glina morenowa Glinka piaszczysta Piasek na glinie morenowe; Wydmy piaszczyste Napływy torfiasto-2elaziste Napływy piaszczysto-ilasto proc mił 2 5 29 50 130 350 N N wierceń $widrowych Linie przekrojów pionowych uo / ge. PR nel a enen. me më —_ Jt. A. Pruszyńki. Kraków — — — Doa ep o du TŁO PODŁUG MAPY C.iK.ZAKŁADU GEOGRAFICZNEGO WOJSKOWEGO ER ib az & Ś | SPRAWOZDANIE KOMISY! FIZYOGRAFICZNEJ TOM #2. - PRZEKROJE DO MAPY GEOLOGICZNO-ROLNICZI MIŁKÓW » RE al e sd SKALA DŁUGOŚCI 1/25.000 SKALA WYSOKOŚCI 1/1000 | 245 CHARAKTERYSTYCZNE PROFILE 260 279 66 238 248 48 349 152 204 269 158 * Z 7L € Z 777 / i eof Lech, eet E = brunatny żółto bru-so LUI] Piasek tortia- : 20 ; S A 30 ina more: | — |... E .. Piasek gruby Ę EE Piasek grub zolty owa ¿ótta7oj ciemno szary estay a: ent siwy Piasek gruby 90 Piasek gruby — elaty dins a] Piasek bru- | — |ciemno-2ótty s Piasek gruby Piasek gruby Piasek biały 120 popi : niebieska, 4g dno żółty ` bialy cid j z 3 Glinka piaszczysta 9 Do w Piasek żółty à bruno po- lina ilasta Piasek gruby Glina siwa ER j arglowata S popiela y lina siwa ina żółto | Piasek gruby| w = iasek mokry |Piasek biały | popielaty AA Piasek cie- p oł : 300 3001 mno żółty 300 300 * [3 : — — (€ ` bo — V g Glina margłowata in SS, morenowe Piaski na glinach morenowych Piaski dyluwialne Aluwia AKADEMIA UMEITNOSCL W KRAKOWIE. ` E SPRAWOZDANIE : - KOMISTI FIZYOGRAFICZNEJ - obejmujace _ pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1908 . oraz Materyały do fizyografii krajowej. Tom czterdziesty trzeci. (Z 13 tablicami). W KRAKOWIE. NAKŁADEM AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI. SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI SPÓŁKI WYDAWNICZEJ POLSKIKI 1909. AKADEMIA UMIEJETNOSCI W KRAKOWIE. SPRAWOZDANIE „KOMISY! FIZYOGRAFICZNEJ A TT obejmujące pogląd na czynności dokonane w ciągu roku 1908 oraz Materyały do fizyografii krajowej, Tom czterdziesty trzeci. (Z 13 tablicami), W KRAKOWIE. NAKŁADEM AKADEMII UMIEJETNOSCI. SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI SPÓŁKI WYDAWNICZEJ POLSKIEJ 1909. wo. Bot. Garden 1909 RI MN SPIS PRZEDMIOTÓW. Sprawozdania. L Przegląd czynności Komisyi fizyograficznej akademickiej w ciągu roku 1908/9 . i . I. Spis Członków Komisyi és akademickiej a Obrót fanduszów Komisyi fizyograficznej w Materyały do fizyografii krajowej. Część I. Materyały do klimatografii Galicyi zebrane przez Sekcyę meteorolo- icenq w r. 1908 == spostrzeżeń meteorologicznych w Galicyi w 1908 r., zestawione e. k. Obserwatoryum astronomicznem w Krakowie każ: 1 zorza północna Gradobicia w r. 1908 RRC INN AP RE s. pd w da [un Du i zwierzęcym, wykonane r. 1908 w Ożydowie przez Juliana Hawrysiewicza Dodatak i spostrzeżeń fenologicznych w r. 1908 Część II. Materyały zebrane przez Sekcye zoologiczną i botaniczną. B. Namysłowski: Zapiski (ns z Krakowa, Gorlic i Czar- nej Hory : K, Rouppert: Zapiski PRON z Galie cyi K. Rouppert: dms pkd ie z okolic Cischociaka St. Klemensiewicz: O now i malo znanych gatunkach otyli fauny galicyjskiej. kaset szósty . ` SE Galieyiskie podstawezaki zbioru Grzegorza Bobiak 8t. Smreczyński: Uwagi o WEE spisoh pluskwiaków ga- licyjskich EE St. Smreczyński: Dodatek do spisu e X p. Prof. B. Kot uli s J. Hirschler i J. Romaniszyn: "n wieksze EE z okolic Lwowa (z 6 tablicami) . Qo H Zapalowicz: Ze strefy roślinności karpackiej, III s Żmujdzkie grzyby zebrane przez Prof. Dra Edwarda mide i Sprostowanie ; St. Kolski: Kilka dir U ma” E? w calla Lë w roku IWO | . o Sr PB ii e : Część III. Materyały zebrane przez Sekcyę geologiczną. W. Łoziński: Glacyalne zjawiska u brzegu północnego dyluwium wzdłuż Karpat i Sudetów (z 6 rycinami w tekście i 1 tablica) . W. Łoziński: VE negem. sie doliny wskutek ota zapadnięć w W. rakowskiem (z 1 ryciną w tekśe W. Łoziński: O usuwaniu się bea w Tymowej w idit powiecie (z tablicą) . W. Łoziński: Kilka 1 uwag o EE Sech Ets Fee J. Siemiradzki: Zbiory L. Zejsznera z kieleckiego dewonu (z dwie- ma tablicami) R oa E E e E. L. Niezabitowski: Gállece wyżłabiające wapienie (z tablicą) Część IV. Materyały zebrane przez Sekcyę rolniczą. W. Klecki: Studya nad rasami i odmianami bydła rogatego w Pol- sce (na podstawie materyałów zbieranych przez uczniów Studyum Rolniczego). Serya II (z 2 tablicami) i Przegląd czynności Komisyi fizyograficznej akade- mickiej w ciągu roku 1908/9. . i Komisya fizyograficzna wydała w r. 1908/9 dwa tomy Spra- wozdań, mianowicie opóźniony 40-ty i tom 42, i dwa zeszyty Atlasu geologicznego Galicyi: 21-ty, zawierający mapę Dobromil, opraco- waną przez Prof. Dra T. Wiśniowskiego, i 23-ci, złożony z map Smorze i Dydiowa, wykonanych przez Prof. Dra W. Szajnochę. Z Atlasu geologicznego były nadto w druku zeszyty 22-gi z ma- pami Dra W. Teisseyrego: Komarno i Rudki, Bóbrka i Mikołajów, Przemyślany, Żydaczów i Stryj, Rohatyn, Halicz i Kałusz, 24-ty, zawierać mający mapy Prof. Dra W. Uhliga: Nowy Targ i Zako- pane, Szczawnica, Tatry, 25-ty, złożony z map Prof. Dra J. Grzybow- skiego: Turka, Ustrzyki Dolne, Bolechów, wreszcie południowo-wscho- dnia część mapy Kraków, opracowana przez Dra K. Wójcika, która wydana zostanie jako dodatek do 15-go zeszytu Atlasu. Przepisane regulaminem posiedzenia administracyjne Komisyi odbyły się w dniach 4-tym kwietnia i 11-tym grudnia 1908 r. Na posiedzeniu administraeyjnem w dniu 17-tym marca 1909 r. złożyły Sekcye Komisyi następujące sprawozdania ze swych ezyn- ności w r. 1908: Sprawozdania z czynności Sekcyj. a) Sekcya meteorologiczna. W roku 1908 stacyj, należących do Komisyi fizyograficznej, | które bez przerwy lub z przerwami nadsyłały spostrzeżenia meteo- rologiczne, było razem 18. Z pomiędzy nich 9 posiadało barometry. nowicie Iwoniez od samego bie roku 1908 i Bros e 3 tek WYJSSCA, obserwatora od miesiąca lipca wiącznia. W roku 1908. 3 dokonywal p. Julian Her yuesdet a dat dotyczących gradobié " 3 starczyło Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie. Nadto podobnie, jak lat poprzednich, Towarzystwo Tatrzańskie dostarczyło S spostrzeżeń z 10 stacyj, z których żadna nie posiadała barometru. - W roku 1908 pomiary magnetyczne robiono regularnie co | dwa tygodnie. Obserwatorami byli Dyrektor Obserwatoryum Pro- ` fesor M. P. Rudzki, asystent Obserwatoryum p. Józef Ryzner i sty- ` perdysta Obserwatorym p. Józef Schulmann, student II kursu. — - Panowie Józef Schulmann i Jan Gładysz pomagali Dyrektorowi Prof. Rudzkiemu w rozsortowaniu i opracowaniu doniesień O trzę- | sieniu ziemi 6/X 1908 r. Sprawozdanie o tem trzesieniu ziemi be- > dzie ogłoszone przez Centralny Instytut Wiedeński dla Metereologii | | i Geofizyki. a Sekcya meteorologiczna odbyła w r. 1908/9 jedno posiedzenie, administracyjne, w dniu 5 marca 1909. Przewodniczącym Sekcyi | na r. 1909 wybrany został Prof. Dr M. Rudzki. E b) Sekcya geologiczna. | Rozpoezete w r. 1905 pod kierunkiem Prof. Dra J. Moroze- wieza badania skal wybuchowych. prowadzone były w r. 1908 - przedewszystkiem w okolicach Nowego Iczyna na Morawach. Miej- : scowosci, zwiedzone przez Prof. Dra Morozewicza w towarzystwie | : p. ondaa dla zbadania tamtejszych t. zw. cieszynitów, stanowią cych dalszy ciąg cieszynitów właściwych w okolicy Cieszyna, leżą w dorzeczu Tyczy, przeważnie — z wyjątkiem Kriegshiibla poło- żonego na północny zachód — po południowo zachodniej, poludnio- | wej i poludniowo-wschodniej stronie Nowego Iczyna. W terenie tym, naogół pagórkowatym, ku południowi nawet górzystym, naj- ` wyższe wzniesienia (do 600 m) utworzone są ze skał osadowych (wapieni stramberskich, piaskowców iczyńskich); skały wybuchowe leżą w poziomach niższych, obnażone przez erozyjną działaln rzeczek i potoków, a tylko pomiędzy Kojetynem i Stranikiem wy: vi dźwignęły się na sam grzbiet górski, ciągnący się w kierunku NE ku Nowemu Iczynowi. Masy wybuchowe przerywają i pokrywają piaskowce i łupki neokomskie, przeobrażając je w styku w sposób widoczny i wytwarzając charakterystyczne minerały kontaktowe. Najbardziej pod tym względem pouczające odsłonięcia znalazły się na Horach na południowy wschód od Janowie, w łomach hoelawi- ekich, na Maryankowych Skałach koło Weżowie, w Bludowicach i w Zylinie. Wybuchowe skały nowoiezyńskie, występując najczę- ściej jako żyły, lakkolity i pnie, przypominają najzupełniej cie- szynity w Cieszyńskiem, zwiedzone przez Prof. Dra Morozewieza z pp. Rozenem i Kameckim w r. 1907. Petrograficznie należą one do trzech typów: pikrytowego, diabazowego i teralitowego. Pierwsze występują najokazalej na zachodnim końcu badanego terenu (Pala- ezów, Kojetyn, Stranik), diabazy w łomach hoclawickich i koło Kozlowie. Cieszynity, których przynależność do teralitów jest kwe- styą sporną, niedawno znowu podniesioną przez Rosenbuscha, zna- leziono na grzbiecie między Czartowym Młynem a lat ber em. w kilku punktaeh na terytoryum Zyliny, w Zywotycach i na wznie- sionym nad niemi Tannenbergu, ,Na Peklach^ pod Wezowicami, we wsi Ticha, gdzie bardzo PA odsłonięty cieszynit tworzy malownicze progi w rzeczce Tichawie. Wymienionej przez Rosen- buscha miejscowości z cieszynitem „Bluschowitz* niema ani na Mo- rawach ani na Ślązku. — Pomniejsze wycieczki podjęte przez p. Rozena celem rewizyi cieszynitów, zaznaczanych na mapach geolo- gicznych w okolicach Andrychowa, Żywca, Białej, Bielska i Grodźca, wykazały niewątpliwy cieszynit tylko na górze hałenowskiej i li- pniekiej. Inne rzekome obnażenia cieszynitu przedstawiają się jako zwietrzale gliniaste masy, nie przypominające pod żadnym wzglę- dem produktów wietrzenia cieszynitów. — Nader obfity i z wielu względów ciekawy materyał petrograficzny, zebrany na wycieczkach w r. 1907 i 1908, które objęły caly niemal teren formacyi cieszy- nitowej, będzie w niedalekiej przyszłości opracowany monografi- cznie. — Korzystając częściowo z zasiłku przyznanego na badania pe- trograficzne, p. Kamecki badał szczegółowo andezyty w okolicy Kro- ścienka, nawiązując do dawniejszych spostrzeżeń z r. 1906; zebrał przytem ciekawy materyał mineralogiczny (liczne kryształy ska- leni, amfibolu, trydymitu i t. d.) i stwierdził występowanie jeszcze jednej żyły Fafe 2" w dolinie potoku Zakijowskiego. VIII Dr W. Kuzniar zajął się eocenem tatrzańskim, mającym dla ogólnej tektoniki Tatr pierwszorzędne znaczenie, i na północnej stronie Tatr stwierdził stanowczo, że eocen tam transgreduje na miejscu, nie jest zatem wcale płaszczowiną. Pod Furkaską odnalazł odkrytą przez Dra M. Raciborskiego wśród warstw z florą warstwę ze ślimakami, której późniejsi badacze na próżno szukali. Pod tym kompleksem stwierdził Dr Kuźniar istnienie grubych konglomera- — tów, a pod nimi znowu, nieznaną dotąd, kilkumetrową warstwę - z florą. Na północnem zboczu Hrubego Regla, we wcięciu nowego - gościńca, odkrył bogatą florę; rzecz niespodziewana a tem ciekawsza, — że poziom jest ściśle oznaczony nietylko przez skamieliny w spągu > i w stropie, ale także przez ślimaki i inne skamieliny zwierzęce © znalezione razem z roślinami. Odkrycie to łączy nasz eocen z sie- dmicgrodzkim, styryjskim i północno włoskim o wiele bardziej, ni to było dotąd możebnem. Po południowej stronie Tatr zbadał Dr | Kuźniar wszystkie wystąpienia eocenu. Wreszcie od południowej | strony Skałek zbadał, jak najściślej się dało, kontakt fliszu pod- | halskiego ze Skałkami, zdołał przytem oznaczyć wiek zlepieńców ` ze skamielinami pod Szaflarami i ich stosunek mechaniczny do Ska- | lek a nadto odkrył nieznaną dotąd warstewkę ze skamielinami, cią — gnaca się na znacznej przestrzeni. Skamieliny — dolno oligoceń- skie — pozwoliły oddzielić część eoceńską od oligoceńskiej, co do- — tąd było niemożebnem. Ostatnim punktem ku wschodowi, gdzie ba- | dania swoje zeszłoroczne Dr Kuźniar zakończył, była Niedzica. Badania cenomanu podolskiego, podjęte z polecenia Sekeyi | geologieznej przez p. 5. Weignera, doprowadziły do stwierdzenia nieznanego dotąd na Podolu najniższego poziomu cenomańskiego. . Warstwy do tego poziomu należące rozwinięte są w dolinach Zło- tej Lipy, Koropca i w ezesci doliny Dniestru, a najbardziej typowe odsłonięte są w okolicach Niżniowa. Składają się one głównie z sza- rych lub zielonawych piasków lub piaskowców, częścią zlepieńco- — watych, t. j. przepełnionych drobnymi, otoczonymi, czarnymi krze- mieniami. W stropie ich występują szare margliste piaskowce g" boławicowe. Na ogół warstwy te zawierają bardzo mało skamielii skutkiem czego bliższe określenie ich wieku nie pe bs mozliwe. Do- piero fauna, którą udało się p. Weignerowi znaleść koło Niżniowa wykazała przynależność tych warstw do dolnego cenomanu (Tourtia Fauna ta niezbyt jest bogatą w gatunki; skład jej niepodobny — zadnej znanej dotad z Podola fauny cenomanskiej, a to z powodu olbrzymiej ilości występujących w niej ostryg z gatunków: Leo, gyra canaliculata, E. conica, E. haliotoidea, Ostrea carinata, O. hip- popodium. Oprócz tego występują nieliczne gatunki z rodzaju Pecten, Brachiopoda, Aviculae, Plicatulae, gąbki, zęby i kręgi ryb i t. d. Najwazniejszem atoli jest znajdowanie się w górnej części piasko- wców, o których mowa, charakterystycznej dla dolnego eenomanu formy: Belemnites ultimus. Drugi gatunek belemnita, częsty w pia- skach niżniowskich, zbliżony jest nieco do wymienionego, ale wy- kazuje dość różnie, aby go wydzielić jako gatunek nowy: B. po- dolicus. — Z dwudziestu kilku gatunków znalezionych przez p. Weignera w Niżniowie prawie połowa jest nieznanych dotąd z ce- nomanu podolskiego. — P. Weigner zajmował gig też gromadze- niem materyalów paleontologieznych ze zlepieńców i margli ceno- mańskich, rozwiniętych nad Strypą i Seretem; w opracowanej do- tąd części (Cephalopoda, część Gastropodów) znalazło się już wiele gatunków nowych dla cenomanu podolskiego a ważnych dla stra- tygrafii tych warstw. Dr K. Wójcik przeprowadził dalszy ciąg swoich studyów nad występowaniem głazów i skałek egzotycznych we fliszu na obszarze mapy szczegółowej (1:75000) Wadowice, a rezultaty tych i prze- szłorocznych swoich poszukiwań przedłoży Komisyi fizyograficznej w ciągu bieżącego roku. W muzeum Komisyi fizyografieznej pracował bezinteresownie Prof. J. Jarosz nad oznaczeniem, względnie rewizyą materyałów pa- leontologicznych z krakowskiego wapienia węglowego. Do wydania w Sprawozdaniach Komisyi otrzymała Sekeya geologiczna następujących pięć prae, przeprowadzonych bez pomocy z jej strony: Dra W. Łozińskiego: O usuwaniu się gliny w Tymo- wej w brzeskim powiecie i Kilka uwag o powstaniu niżowych je- ziorek, Prof. Dra Siemiradzkiego: Zbiory L. Zejsznera z kieleekiego dewonu, Dra W. Kuzniara: Przyczynki do znajomości geologicznej . X. Krakowskiego, wreszcie Prof. Dra E. Niezabitowskiego: Ga- sienice wgełabiająco kamienie. Sekcya geologiczna odbyła w ciągu roku 1908/9 trzy posie- dzenia, dwa naukowe w dniach 21 listopada 1908 i 1 marca 1909, trzecie administracyjne bezpośrednio po tem ostatniem. Na pierwszem z nich przedstawił Dr W. Łoziński treść swych dwóch wyżej wy- mienionych prac, p. Rozen zaś zdał sprawę ze swoich spostrzeżeń — nad stosunkiem stratygraficznym melafirów do piaskowca kwaczal- — skiego; przedmiotem drugiego posiedzenia były referaty pp. J. Ja- — rosza: O stratygrafii wapienia węglowego w W. X. Krakowskiem - i S. Weignera: O stwierdzeniu dolnego cenomanu na Podolu gali- - cyjskiem. Na posiedzeniu administraeyjnem, po ułożeniu programu © prae i preliminarza wydatków na r. 1909, wybrano przewodniczą- cym Sekeyi na r. 1909 R. D. Prof. Dra F. Kreutza, a delegatem `` do Zarządu muzealnego Dra K. Wójcika. Na sekretarza Sekcyi za- © proszony został Prof. Dr J. Grzybowski. c) Sekcya zoologiczna. Sekeya zoologiczna udzieliła w r. 1908 zasiłków pp. Prof. S. Smreczyńskiemu i S. Stobieckiemu. Prof. Smreczyńskiemu poleciła Sekcya badanie szarańczaków i pluskwiaków w Karpatach galicyjskich zachodnich, rozkladajae ` tę pracę na trzy lata. W r. 1908 przeszukal p. Smreczyński, — na — czterech wiosennych i dwóch jesiennych wycieczkach, tudzież w cza- — — sie pobytu przez lipiec i sierpień w Porębie Wielkiej — Gorce. Do — 23 gatunków szarańczaków, zebranych tam w r. 1901, dozbieral 5 nowych (Sphingolabis, Platycleis brachyptera, Leptophyes, Isophya, Barbitistes); pluskwiaków zebrał około 400 gatunków, mianowicie ` 250 gat. pluskiew i około 150 piewików. Prot. Smreczyński spo- dziewa się, że do końca maja b. r. ukończy pracę nad tym mate- : ryalem, w znacznej części już oznaczonym, poezem przedstawi Sek- | cyl spis zebranych gatunków, przeznaczony do wydania w Spra- ` wozdaniach, a okazy złoży w muzeum; do zbiorów Komisyi przy- — będzie tym sposobem przeszło 150 gatunków pluskwiaków, w czem nowych dla fauny galicyjskiej 15. i P. S. Stobiecki uzupełniał poprzednio zgromadzone materyały 3 entomologiczne podolskie, zbierając w drugiej połowie czerwca i pierwszych dniach lipca chrząszcze, pluskwiaki różnoskrzydłe ` i piewiki w Miodoborach i okolicy od Kręciłowa, Toustego, Okna ` i Skałatu po Bogdanówkę i Podwołoczyska. a nadto w Woroniakach koło Glinian. Słowity i Jaktorowa. Jako częściowy rezultat swoich poszukiwań złożył p. Stobiecki wykaz pluskwiaków różnoskrzydłych Qu 32 EE XI i piewików zebranych na galieyjskiem Podolu i. w pólnoeno-zacho- dniej Bukowinie, wymagający jeszcze pewnych uzupełnień. Okazy do tego wykazu się odnoszące przyrzekł p. Stobiecki złożyć w Mu- zeum do czerwca b. r. W jesieni najbliższej p. Stobiecki ma zamiar udać się jeszcze na Podole celem uzupełnienia swoich materyałów piewikami, pojawiającymi się wyłącznie w późniejszych porach roku. Prof. J. Snieżek, któremu Sekcya poleciła w r. 1905 badanie błonkówek pszezolowatych w okolicach Krakowa, oznaczył mate- ryały zebrane w owym roku i w następnych i jako rezultat swej pracy złożył Sekcyi wykaz p. t.: Błonkówki pszezołowate okolie Krakowa i innych okolie Galicyi. Prof. Dr E. Niezabitowski zbierał w r. z. błonkówki na wio- snę i jesienią w okolicach Nowego Targu, przez lipiec i sierpień zaś w Zakopanem; nadto zrobił dziesięciodniową wycieczkę hyme- nopterologiezna w okolice Gródka Jagiellońskiego i Zurawna, uzu- pełniając tym sposobem swoje badania prowadzone w latach 1902, 3, b i 6 przy pomocy zasiłków ze strony Komisyi fizyograficznej. Opracowaniem zebranych materyałów zajmował się Dr Niezabito- wski przez zimę a obecnie opisuje nowe gatunki z działu Braconi- dów i pracę tę spodziewa się ukończyć w przeciągu kilku tygodni. P. F. Schille, któremu Sekeya poleciła w r. 1907 badania motyli, przylżeńców i skoczogonek w okolicy Żurawna, zbierał te owady także w r. 1908; z powodu zmiany stosunków osobistych zmuszony był rozpoczęte przygotowania do zestawienia wykazu ze- ranych gatunków przerwać, niewątpliwie jednak wykaz taki otrzyma Sekeya od niego w roku bieżącym. P. J. Momot z zebranego w r. 1907 na Podolu z polecenia Sekeyi materyalu planktonicznego opracował w r. z. dział skorupia- ków Entomostraca i przygotował sprawozdanie o nieh przeznaczone do wydania w Sprawozdaniach Komisyi; z działu tego na 125 ga- tunków znanych z Galieyi, p. Momot znalazł na Podolu gatunków _136, między nimi 35 nowych dla Galieyi. Pozostają do opracowa- nia wrotki (Rotatoria) w ilości kilkunastu gatunków; tych oznacze- niem i spisaniem zajmie się p. Momot w jesieni bieżącego roku. o wydania w Sprawozdaniach Komisyi otrzymała Sekcya, oprócz wymienionych wyżej, pięć prac, mianowicie: Prof. S. Smre- czyńskiego Uwagi o dotychczasowych spisach pluskwiaków gali- eyjskieh i Dodatek do spisu pluskiew śp. Prof. B. Kotuli, pp. Hir- XII schlera i Romaniszyna Motyle większe z okolic Lwowa, p. Kedzier- — skiego kilka słów o pojawieniu w Galieyi pustynnika w r. 1908, — Bar. J. Brunickiego Spis motyli zebranych w powiecie stryjskim, — część II. à W Muzeum Komisyi przeprowadził Prof. S. Smreczyński kry- — tyczną rewizyę krajowego zbioru szarańczaków i oznaczał w dal- ` szym ciągu pluskwiaki w zbiorze śp. Prof. A. Wagi; Prof. J. Śnie- żek zrewidował błonkówki krajowe zbioru Prof. Dra A. Wierzej- skiego, okazy nieoznaczone oznaczył a nazwy okazów oznaczonych przez Prof. Dra Wierzejskiego dostosował do dzisiejszej nomenkla- tury, ze zbioru śp. Prof. B. Kotuli wydzielił rodzinę Apidae, zesta- 3 wil rodzajowo i oznaczył gatunkowo okazy pochodzące z Galieyl | wreszcie w zbiorze śp. O. Radoszkowskiego porzadkowal dalej pszczoły z rodzaju Andrena. | | Sekeya zoologiczna odbyła w ciągu roku 1908/9 dwa posie- E dzenia: w dniach 21 października 1908 i 8 marca b. r; na tem ` drugiem wybrano przewodniczącym Sekeyi na rok 1909 Prof. Dra - W. Kulezyńskiego a delegatem do Zarządu muzealnego Prof. 4 3 Sniezka. d) Sekcya botaniczna. Dr H. Zapalowiez, któremu Sekcya botaniczna udzieliła za- siłku na badania botaniczne w Karpatach wschodnich, zwiedził część gór Czywezyńskich (Suliguł, Albiniee, Popadię, Lostun), cały bieg Perkałaba czyli górnego Czeremosza Białego i skały wapienne Czarnego Din, po bukowińskiej stronie: dolinę Saraty, W ybezynę, Magure, Capul, Jedul i skały wapienne na stokach Dadula, dalej w siedmiogrodzko-bukowińskiej części Alp Rodneńskich: Omului, Rosu, Capra i Suchard, wreszcie po stronie marmaroskiej grupę Secului w górach Trojadzkich i dolinę Stewiory. Zebrane rośliny złożył Dr Zapałowicz w muzeum Komisyi fizyograficznej; prze” ważna ich część zostanie opracowana dopiero w miarę postępu SES dawanego przez Dra Zapalowieza w Rozprawach Wydziału mater matyczno-przyrodniezego „Przeglądu krytycznego roślinności Ga cyi“; na razie, do wydania w Sprawozdaniach otrzymała Komis od Dra Zapałowicza wykaz niektórych rzadszych gatunków p. te Ze strefy roślinności karpackiej, III. Xip P. K. Hankiewicz złożył Komisyi zebrane przez siebie w r. 1907 rośliny naczyniowe z okolie Skały nad Zbruczem; w r. 1908 zaś zajął się, przy pomocy zasiłku ze strony Sekcyi botanieznej, zgromadzeniem materyalów florystyeznych w okolicach Jaktorowa i Uniowa pod Przemyślanami. Prof. J. Goral w Cieszynie, dotknięty ciężką chorobą, zrzee się musiał podjetego na życzenie Sekevi botanicznej zebrania ro- ślin naczyniowych w Cieszyńskiem i otrzymany na ten cel zasiłek zwrócił Komisyi fizyograficznej. Do wydania w Sprawozdaniach ioniy otrzymała Sekeya trzy prace, przeprowadzone bez pomocy z jej strony, mianowicie: pp. K. Roupperta i B. Namysłowskiego „Galicyjskie podstawezaki zbioru G. Bobiaka* i , Żmujdzkie grzyby zebrane przez Prof. Dr E. Janczewskiego*, tudzież p. K. Szteinboka „Flora okolie Kazimie- rza nad Wisłą“. Dr H. Zapałowicz zajmował się w dalszym ciągu rewizyą oznaczeń w krajowym zielniku Komisyi fizyograficznej a rezultaty ogłaszał jako „Przegląd krytyczny roślinności Galieyi^ w Rozpra- wach Wydziału matematyezno-przyrodniezego. Praca ta doznała, niestety, przerwy, z powodu, że część zielnika, do której Dr Zapa- łowicz miałby z porządku systematycznego przystąpić, przesłana Prof. Drowi Kamieńskiemu w Odessie jako materyał do „Flory polskiej* dotychczas nie została zwrócona do Muzeum fizyografi- eznego, mimo parokrotnych próśb ze strony Komisyi fizyograficznej i Zarządu Akademii Umiejętności. Podjęta w r. 1900 myśl wydania opisowej „Flory polskiej* okazała się trudniejszą do przeprowadzenia, niż się tego można było spodziewać. Mimo starań podjętych początkowo przez Sekcyę bota- niezną a następnie przez Prof. Dra F. Kamieńskiego w Odessie, jako redaktora „Flory“, stanowczą i ściśle określoną obietnicę opra- cowania pewnej części Flory udało się uzyskać jedynie od p. J. Paczoskiego w Chersonie. Mimo napotkanych trudności, szezegó- lowa „Flora polska“ pozostanie dla Sekeyi botanicznej nadal je- dnym z najważniejszych celów; na razie jednak, wobec dającej się gwaltownie odezué potrzeby podreeznika, wydało się Sekeyi bota- nicznej stosownem szczegółową „Florę* odsunąć na nieco dalszy - plan, a postarać o książkę, któraby zajmującym się flora krajową umożebniła przynajmniej oznaczanie gatunków i wybitniejszych XIV odmian. Zabiegi o taką Flore w uszezuplonym zakresie poleciła Sekcya Komitetowi złożonemu z pp. Prof. Dra E. Janczewskiego, Prof. Dra M. Raciborskiego i Prot. Dra W. Kulezyńskiego. Komitet zwrócił się z prośbą o napisanie Flory w skromniejszym zakresie do p. Paczoskiego i otrzymał od niego odpowiedź przychylną a na- wet już i część manuskryptu. Jeżeli p. Paczoski zechce w pracy swojej przeprowadzić pewne, mniejszego znaczenia zmiany, które Komitetowi wydały się pożądanemi, to wydanie Flory będzie mo- gło dojść do skutku w przeciągu trzech lub czterech lat, gdyż jest nadzieja, że fundusz na jej wydrukowanie będzie można uzyskać od Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Książka taka będzie nie- wątpliwie bardzo znacznym krokiem ku uzyskaniu szczegółowej Flory dla naszej literatury przyrodniczej, zwiększy bowiem według wszelkiego prawdopodobieństwa znacznie ilość krajowych florystów i przyczyni się wielce do poznania roślinności w okolicach kraju pod tym względem bardzo albo nawet i zupełnie zaniedbanych. Sekcya botaniczna odbyła w ciągu roku 1908/9 dwa posie- dzenia; pierwsze w sprawie „Flory Polskiej* w dniu 10 czerwca 1908, drugie administracyjne w dniu 10 marca b.r., na ostatniem wybrano przewodniczącym Sekcyi R. D. Prof. Dra E. Janczewskiego a delegatem do Zarządu muzealnego Prof. R. Gutwińskiego. e) Sekcya rolnicza. Czynności sekcyi rolniczej w r. 1908 były bardzo skromne. Z zakresu gleboznawstwa p. Sławomir Miklaszewski, otrzymawszy od Komisyi fizyograficznej zasiłek 600 koron, badał gleby na tery- toryum Okocimia i przyległe, dalej nad Rabą: w Dąbrowicy, Nie- gowiei Cichawie, Nieznanowicach, Chełmie, wreszcie w okolicy Wieliczki: w Raciborsku, Grajowie, Choragwiey, Mietniowie i Sier- ` > czy. W miejscach tych, zamiast spodziewanych gleb trzeciorzedo- ` wych i niektórych kredowych, znalazł p. Miklaszewski na starszych utworach przeważnie grubsze lub cieńsze pokładu lóssu, nie zawsze ` typowego. Wobee tego myślą przewodnią przy opracowaniu zebra- nego materyału będzie wykazanie stopnia czystości lóssu, jako gleby panującej i jego odmian, niezależnie lub w zależności od podłoża, x oraz ocena tych gleb, które na nader ograniezonej przestrzeni, bo ` czasem na kilkunastu lub kilkudziesięciu metrach kwadratowych; występują, przebijając się z pod lóssu, jako produkt wietrzenia naj- częściej rozmaitych piaskowców. Pomienione lóssy porówna p. Mi- klaszewski ze znanymi mu w Królestwie Polskiem. Profesor Jentys z powodu choroby i wielkiego przeciążenia pracą obowiązkową w Zakładzie doświadczalnym Studyum rolni- czego geet) tetu Jag. nie zdolal jeszeze przygotowaé do druku ia gleb lóssow yeh krajowych, analizowanych w zakladzie | TT kokitióin zasiłku Komisyi fizyograficznej. Z działu badania ras zwierząt domowych w r. 1908 przepro- wadzali pod kierunkiem Prof. Dra Kleckiego takie badania słuchacze Studyum rolniczego: Henryk Kotkowski nad bydłem Śto-Krzyzkiem, Zygmunt Rdułtowski i Józef Sznydt nad bydłem w powiecie no- wogrodzkim gub. mińskiej, Stanisław Massalski i Stefan Chodni- kiewiez nad ezerwonem i czarnem bydłem białoruskiem, Witold Horczak i Bronisław Chamiee nad bydłem poleskiem w powiecie słuckim gub. wołyńskiej. Zebrane przez tych uczniów materyały będą mogły być publikowane po opracowaniu ich przez Prof. Kleckiego. Prof. Kleeki posiada też jeszcze obfite materyały, zebrane przez uezniów Studyum rolniczego w latach dawniejszych, z różnych obór poprawnego bydła krajowego w Galicyi (Ruszeza, Przyborów, Michalewice, Gliniany), w Królewstwie Polskiem (Brańszczyk, do- bra Staszowskie) i na Białorusi (Ihnatycze), oraz bydła włościań- skiego różnych typów (w Galicyi: wschodnio-karpackie, czerwone polskie, z powiatu dolińskiego i zbarazkiego; w Królewstwie: żóła- wskie, białogrzbiety, Śto-Krzyzkie; na kresach: hiałoruskie, poleskie, stepowe). Materyały te będą stopniowo przez Prof. Kleckiego opra- cowywane i przygotowywane do publikacyi w rocznikach Komisyi. Badania łąk, lasów i sadów w tym roku prowadzone nie były. Zbiory Komisyi fizyograficznej. Do Muzeum Komisyi fizyograficznej przybyły od d. 5-go marca 1908 r. do d. 27-go lutego 1909 r. nastepujące przedmioty: 4) Zbiory złożone przez spółpracowników, którym Komisya udzieliła zasiłków na badanie kraju: 1. Zbiór roślin naczyniowych z Karpat wschodnich, złożony przez Dra H. Zapalowieza. no EN EN o Zbiór roślin naczyniowych z okolic Skały nad Zbruczem, - złożony przez p. K. Hankiewieza. b) Dary: . Carpodacus erythrinus z Wierczan w Galicyi, dar p. Bar. J. Bruniekiego w Podhorcach. Tropidonotus natrix, olbrzymi okaz z Czasławia pod Dobezy- cami, dar Zakładu anatomii porównawczej Uniwersytetu Jag. Triton Montandoni ze Skolego, dar p. J. Baygera we Lwowie. Owady z Curityby, dar p. J. Warchałowskiej w Curitybie. 66 okazów motyli krajowych, dar p. Bar. J. Bruniekiego w Podhorcach. . Boreus hiemalis i Chionea araneoides z Tatr, dar Prof. Dra A. 3 Wierzejskiego. . Larwy muchy Microdon z Jodłownika pod Limanowa, dar p. E 5. Stobieckiego. . Athous rufus z Małej w pow. dobczyckim, dar p. T. Bibor- skiego za posr. Prof. S. Smreczyúskiego. Wije z okolie Krakowa, dar p. W. Kownackiego. . 42 gatunków roślin naczyniowych z Blinstrubiszek i okolicy L (na Zmujdzi) dar R. Dw. Prof. Dra E. Janczewskiego. . Rośliny naczyniowe z Litwy, dar Dra W. Dybowskiego - w Niańkowie. . Rośliny krajowe z zielnika bł. p. Dra A. Kirschnera, dar p- > Drowej Kirschnerowej. . Erigeron canadense, okaz teratologiczny z Krakowa, dar p. J. Popka. . Polygala vulgaris fl. albo i Geum rivale X urbanum z okolie > Krakowa, dar p. A. Zmudy. . Trifolium lupinaster z Ciechocinka, dar p. K. Roupperta. — — Podstawezaki galicyjskie zebrane przez p. G. Bobiaka, dar R. Dw. Prof. Dra E. Janczewskiego. . Grzyby i śluzowce ze Zmujdzi, dar R. Dw. Dra E. Janczew- skiego. Spiranthes autumnalis z Gruszowa pod Szezyrzycem, dar p. B Stobieckiego. : | Naciek wapienny z Mydlnik, dar p. S. Lubińskiego w Sierszy Lo | e ech XVII . 30 okazów skamielin i skal z Galicyi, dar Dra F. Wilkosza. . L. Wajgla: O zębach żab krajowych oraz o przyrządach pyszczkowych ich kijanek, dar Towarzystwa Tatrzańskiego. 2. Okólnik rybacki, nr. 90—102, i hodowla ryb w małych sta- wach przez Dra F. Wilkosza, dar Krajowego Towarzystwa rybackiego. . Linné's Vollstándiges Pflanzensystem, Norymberga 1777 —1188, dar p. A. Zmudy. . Spostrzeżenia florystyczne z nad brzegów Zatogi Puckiej, z no- tatek śp. A. Zalewskiego zestawił i poprzedził uwagami St. Cheł- chowski, dar Towarzystwa Przyjaciół nauk w Poznaniu. . Khek, Seltene Cirsienbastarde aus Steiermark, dar autora. J. Paczoski, Pri-czernomorskija stepi, dar autora . Geologische Karte der im Reichsrate vertretenen Konigreiche und Linder der Osterreichisch-ungarischen Monarchie, zeszyt 8, dar c. k Państwowego Zakładu geologicznego w Wiedniu. C) Przedmioty zakupione: . Rośliny naczyniowe z Polski i krajów ościennych, zakupione od Związku wymiany roślin Dorpacie. . Rośliny naczyniowe z Polski i krajów sąsiednich zakupione od O. Leonhardta w Nossen. . Mycotheca Germanica, fase. 14 i 15, kupione od Sydowa w Ber- D linie. . André, Species des Hyménoptéres, zeszyty 99—102. . Bestimmungstabellen der europäischen Coleopteren, zeszyty 63—65 Reichenbach & Fil., Deutschlands Flora, tomu 24-gu zeszyty 15—19 i tomu 19-go części 2-giej zeszyty 1922. . Ascherson & Grübner, Synopsis der miitteleuropäischen Flora, zeszyty 56 60. . Marschall a Bieberstein, Flora Taurico-Caucasica. Lamarek & De Candolle, Flore Francaise. . Schröter, Kryptogamen-Flora von Schlesien, Pilze, 2 połowa. . 20 skrzynek ma zielnik. 2 stoly do pracowni. . Kom. fizyogr. T. XLIII. XVI : Do zbiorów Krajowego Towarzystwa rybackiego, zlozonyeh w Muzeum jako depozyt, przybyl: Model kufra do przewozu ryb. E RE A Dg bx Bee ARTY LO VELUM ET A iu ME T Iur IL W E RE E, Powyższy wykaz nabytków sprawdzony został w dniu 28-ym lutego 1909 r. przez Komisyę kontrolującą muzealną. złożoną z pp. S. R. J. M. Bocheńskiego i Inż. S. Stobieckiego. Zarząd muzealny Komisyi fizyograficznej, złożony z podpisa- nego, delegatów Sekeyi: pp. Prof. R. Gutwińskiego, Prof. J. Snie- ¿ka i Dra K. Wójeika, wreszcie sekretarza Komisyi, złożył Komi- -syi na posiedzeniu w dniu 17-ym marca 1909 r. następujące spra- 'wozdanie z prae muzealnych: 3 W r. 1908/9 skrontrolowano dalszą część zielnika krajowego —— i jego katalogu kartkowego od rodzaju Crepis aż do rodziny Cype- - racede, przyczem w partyach opracowanych przez Dra H. Zapało- lowieza w „Przeglądzie krytycznym roślinności Galieyi*, poczyniono odpowiednie zmiany w uporządkowaniu okazów i potrzebne dop ` ski, względnie zmiany w katalogu kartkowym. Spisano, zaopatrzono | znakami muzealnymi i przygotowano do wcielenia w ogólny zbiór — krajowy wszystkie nowsze oznaczone nabytki roślin naczyniowych — "z wyjątkiem roślin z zielnika bł. p. Dra Kirschnera, otrzymanych ` ` w styczniu b. r. i okazów nabytych w bieżącym miesiącu od Prof. | Sagorskiegó. W zielniku Andrzejowskiego ukończono opatrywanie okazów w paski papieru, na których wpisane być mają liczby in- wentarza. Spis roślin naczyniowych polskich z poza Galieyi uzu- pełniono dopisując najnowsze nabytki. — PP. Dr B. Namysłowski i K. Rouppert oznaezyli w Muzeum zbiór hub litewskich, ofiaro- wanych Komisyi przez Dra W. Dybowskiego w Niańkowie. ` W dziale zoologicznym Prof. S. Smreczyński, ukończywszy —— krytyczną rewizyę krajowych szarañezaków, sporządził szczegółowe ` spisy zbiorów podług dzieła Redtenbachera „Die Dermatopteren ` und Orthopteren von Mitteleuropa“, przyczem zaopatrzył okazy | w znaki przepisane regulaminem muzealnym; dawniejsze zbiory - pluskwiaków spisał we wykazach szczegółowych według katalogu ` Putona z r. 1899, a obecnie spisuje i opatruje znakami muzelnym! xix bardzo bogaty zbiór pluskwiaków krajowych i obeych śp. Prof. B. Kotuli; dotąd spisane zostały krajowe Pentatomidae, Coreidae, Be- rytidae, Lygaeidae, Tingitidae, Phymatidae, Aradidae i Hebridae, a z obeych Pentutomidae. Prof. Smreczyński oznaczał nadto w dal- szym ciągu pluskwiaki w zbiorze śp. Prof. A. Wagi. — Prof. J. Śnieżek, pracując w Muzeum bezinteresownie. zrewidował krajowe błonkówki zbioru Prof. Dra A. Wierzejskiego, nieoznaezone okazy oznaczył a przestarzałe nazwy gatunków dawniej oznaczonych zmie- nil na obecnie przyjęte; ze zbioru śp. Prof. B. Kotuli oznaczył kra- jowe okazy z rodziny Apidae, wreszcie w zbiorze śp. Radoszko- wskiego porządkował dalej rodzaj Andrena. — Uporzadkowano i przygotowano do spisania a w znacznej części i spisano zbiory krajowe muchówek. Do przestawić się mającego zbioru motyli sporządzono część pisanych etykiet. j| à Do dalszego porządkowania zbiorów geologicznych, przerwa- nego w r. 1905, nie można było niestety przystąpić dla braku czasu. Naukowe ich opracowanie postąpiło o tyle naprzód, ze Prof. J. Ja- rosz zajął się rewizyą i oznaczeniem materyałów paleontologicznych z wapieni węglowych krakowskich; w najbliższym czasie przystąpi do rewizyi i oznaczenia nieoznaczonych skamielin cenomañskich z Podola p. S. Weigner. P. H. Pruszyńska spisała dalszą część książek, własnością Ko- misyi będących, pod kierunkiem p. S. Stobieckiego. Pracami muzealnemi, mającemi na celu uporządkowanie, spi- sanie i konserwowanie zbiorów, zajmowali się w r. 1908/9: zastępca kustosza Prof. Dr W. Kulczyński, Prof. S. Smreczyński, p. H. Pru- szyńska, stypendyści Akademii Um.: pp. J. Popek i S. Udziela, wre- szcie pp. D. Wieluch (w marcu 1908 r.) i A. Żmuda (od czerwca 1908 r.). Zarząd i skład Komisyi fizyograficznej. Zarząd Komisyi składał się, jak w roku poprzednim, z pod- pisanego jako przewodniczącego Komisyi i przewodniczącego Sekcyi geologicznej, przewodniczącego Sekeyi meteorologicznej Prof. Dra Rudzkiego. przewodniczącego Sekeyi botanicznej R. Dw. Prof. Dr E. Janczewskiego, przewodniczącego Sekcyi rolniczej Prof. Dra E. Godlewskiego. przewodniczącego Sekeyi zoologicznej i sekretarza . Komisyi Prof. Dra W. Kulezyńskiego. A XX W r. 1908 straciła Komisya przez śmierć członka: Prof. S. Steingrabera.. Do grona arch przybyli w wymienionym roku: pp. Prof. F. Karpiński we Lwowie, Dr Stefan Kreutz, Dr Bolesław Namy- słowski, Dr Zygmunt Rozen i Dr L, Sawicki w Wiedniu. Przewodniezący Komisyi fizyografieznej. F. Kreutz. II. Spis członków Komisyi TEE akademickiej. 1. Czlonkowie miejscowi: Dr. Bandrowski Ern est, Prof nadzw. Uniw. Jagiell, Prof. Wyższej Szkoły przemysłowej, Członek koresp. Akademii Umiejętności. W. Bocheński Józef Mar yan, c. k. Starszy Radca górniczy. „ Brzeziński Józef, Rządca pola doświadezalnego Stud. roln. Uniw. Jagiell, „ Bujwid Odo, Prof. Uniw. Jagiell. - Dr. Cybulski Napoleon, Prof. Uniw. Jag., Czlonek czynny . Akad. Umiej. „ Dziewulski Władysław, Asystent Jeepen astro- nomieznego. , Garbowski Ta deus 2, Pre nadzw. Uniw. Jagiell. „ Godlewski Emil, Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Akad. Umiej., Fokotiótkifożą tj loko rolniczej. „ Goliński Stanisław, Krajowy Instruktor ogrodnictwa. „ Grzybowski Józef, Profesor nadzw. Uniw. Jag, Sekretarz Sekcyi o wach W. Gutwiński Roman, Prof. Gimnazyum IV, Sekretarz Sek: cyi botanieznej. . Dr. Hoyer Henryk, Prof. Univ. Jagiell, Czlonek korespondent Akademii Umiej. EZ Se SN BE MM EEN Ae A dk au Eech MC E ME amd 3 X» Y y y 3 3 3 sz = s SE XXI .Janezewski Edward, Prof. Uniw. Jag, Czlonek ezynny Akad. Umiej., Przewodniezaey Sekeyi botanicznej. Jentys Stefan, Prof. Uniw. Jagiell. Kreutz Stefan. Kiernik Eugeniusz, Asystent Uniw. Jag. Klecki Waleryan, Prof. Uniw. Jagiell. Kreutz Feliks, Prof. Uniw. Jagiell, Ozlonek ezynny Aka- demii Umiej, Przewodniczący Komisyi fizyograficznej i Przewodniezaey Sekeyi geologicznej. Krzemieniewski Seweryn, Asystent Uniwers. Jagiell., Sekretarz Sekeyi rolniczej. Kulczyński Władysław, Prof. Gimnazyum św. Jacka, Członek koresp. Akademii Umiej., Przewodniezący Sekeyi zoologicznej, Sekretarz Komisyi fizyograficznej. Kuźniar Wiktor. Morozewiez Józef, Prof. Uniw. Jagiell., Członek korespon- dent Akademii Umiejętności. . Mościeki Konra d, Asystent Uniwersytetu Jagiell. Nowicki Aleksander, e. k. Radca leśnictwa. . Namysłowski Bolesław, Asystent Uniwersytetu Jag. Olszewski Karol, Prof. Uniw. Jagiell, Członek czynny Akadem. Umiej. Rogóyski Kazimierz, Prof. Uniw. Jagiell. . Rostafiński Józef, Prof. Uniw. Jagiell., Członek czynny Akadem. Umiej. Rudzki Maurycy, Prof. Uniw. Jagiell, Członek koresp. Akademii Umiej., Przewodn. Sekeyi meteorologicznej. Rozen Zygmunt, Asystent Uniwersytetu Jag. Siedlecki Michał, Prof. nadzw. Uniwers. Jagiell., Członek koresp. Akademii Umiej. . Sikorski Tadeusz, Prof. Uniw. Jagiell. . Sitowski Ludwik, Smoleński Jerzy. . Smreczyúski Stanisław, Prof. Szkoły realnej I. Stobiecki Stefan, Inżynier Wydziału Krajowego. . Szajnocha Władysław, Prof. Uniw. Jagiell, Członek ko- respondent Akademii Umiej. XXII W. Oy H 3 Śnieżek Jan, Prof. Gimnazyum św. Anny, Sekretarz Sekeyi zoologieznej. Vetulani Franciszek, Starszy Inzynier Wydzialu krajo- wego, Szef ekspozytury Biura melioraeyjnego. Walter Henryk, c. k. Radea górniezy. . Wierzejski Antoni, Prof. Uniwersytetu Jagiell., Ozlonek ezynny Akad. Umiej. Wilkosz Ferdynand, Prezes Krajowego geen ry- backiego. Witkowski August, Prof. Uniw. Jagiell, Ozlonek ezynny Akademii Umiej. Wójeik Kazimierz, Asystent Uniw. Jagiel. 2. Czlonkowie zamiejscowi. . Adametz Leopold, Prof. Akad. roln. w Wiedniu. Angermann Klaudyusz, Inżynier w Jaśle. Bartonec Franciszek, b. Inspektor górniczy i hutniczy w Sierszy, w Wiedniu. Batycki Andrzej, Nauezyciel w Starym Samborze. . Berezowski Andrzej w Kurezeeych Łozach (p. Krzywe Jezioro, gub. podolska). Birkenmayer Ludwik, Prof. Szkoły rolniczej w Częrńk. > |. chowie, Członek koresp. Akad. Umiej. Blauth Jan, Starszy Inżynier Wydz. Kraj. Docent Szkoły politechn. we Lwowie. Blocki Franciszek, Adjunkt Szkoły lasowej we Lwowie. . Błoński Franciszek, w Spiczyńcach na Ukrainie (p. Li- powiec). Bośniacki Zygmunt, w San Giuliano pod Pisą. baron Brunicki J TEM w Podhoreaeh obok Strvja. Bryk Andrzej, Kierórcik szkoły w Chyrowie. . Ohlapowski Franciszek, Przewodniczący Wydz. przyr. w Tow. Przyj. nauk w Pozhaniu: Chramiee Andrzej, w Zakopanem. Debski Bronislaw Antoni, w Wólce Przybojewskiej (p- Zakroczym). XXIII . Habdank Dunikowski Emil, Prof. Uniw. we Lwowie. Dybowski Władysław, w Niańkowie na Litwie. Dziedzicki Henryk, w Warszawie. Dziedzielewiuz Józef, e. k. Radea Sądu krajowego we Lwowie. Eichler B, w Międzyrzecu. . Friedberg Wilhelm, Prof. gimnazyalny we Lwowie. X. Głodziński Antoni, Prof. Seminar. naucz. w Tarnopolu. Gorczyński Władysław, w Warszawie. „Grochowski Mieczysław, w Trościańcu na Podolu gali- evjskiem (p. Zabłotów). Guñkiewicz Leon, Prof. gimnazyalny w Wadowicach. Gustawiez Bronisław, Dyrektor Szkoły realnej w Żywcu. Hann Franciszek, em. Dyrektor Szkoły wydz. w Bochni. Hawrysiewicćz Julian, Nauczyciel w Ozydowie. Hildt Ludwik, w Warszawie. Hryniewieeki Bolesław, Wicedyrektor Ogrodu botan. w Dorpacie. Holobek Jan, e. k. Starszy Radca górniczy, w Wiedniu. Jacobi Leopold, Nauczyciel w Pilźnie. „Kamieński Franciszek, Prof. Uniw. w Odessie, Członek czynny Akademii Umiej. Karpiński Francisze k, Profesor Szkoly pólitechńićznej we Lwowie. Kędzior Andrzej, Dyrektor Krajowego Biura melioracyj- nego we Lwowie. H RR Ae EE Stanislaw, Kierownik Filii ek gimna- zyum w N. Sączu. ` . Kobryn Mikołaj, Nauczyciel w Jarosławiu. Kontkiewicz Stanisław, Dyrektor kopalni w Dąbrowie. Kornella Andrzej, Inżynier Wydziału Kraj. we Lwowie. Kornella Michał, Inżynier Wydz. Kraj. Szef. ekspozytury Biura melioracyjnego w Jaśle. Koroniewiez Piotr w Warszawie. . Kosiński Ignacy, w Chojnowie. Kowalewski Mieezyslaw, Profesor Akademii rolniczej w Dublanach. |. Laska Wacław, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwowie. XXIV W. Lewiński Jan w Warszawie. Dr. Lgocki Henryk, w Kijowie. W. Limanowski Mieczysław, w Zakopanem. y Lempicki Michał, Dyrektor górniczy w Dąbrowie. Łomnicki Jarosław, Prof. II-ej Szkoły realnej we Lwowie. ` Łomnicki Maryan, Radca szkolny, we Lwowie. Dr. Łoziński Walery we Lwowie. W. X. Marków Jan, gr. kat. Proboszcz w Smolniku ad Baligród Mączyński Wojciech, w: Warszawie. Mereeki Romuald, w Warszawie. Dr. Niezabitowski Edward, Prof. gimnazyalny w Nowym Targu. „ Niedźwiedzki Julian, Prof. Szkoły politeehnieznej we Lwowie, Członek czynny Akad. Umiej. „ Nowak Jan, we Lwowie. Dr. Nowakowski Leon, Prof. Szkoły rolniczej w Czernichowie. W. Nowosielski Franciszek, Dyrektor Szkoły real. w Sta- nisławowie. Dr. Olszewski Stanisław, Inżynier górniczy we Lwowie. W. Orłowski Józef, w Łuczyńczyku (p. Niemiereze). „ Paczoski Józef, Kierownik muzeum przyrodniczego w Cher- sonie. „ Piestrak Feliks, Zarządca górniczy i hutniczy w Dolinie. Dr. Piwowar Adam, w Dąbrowie Górniczej. » Pokorny Wilhelm, we Lwowie. „ Mikułowski-Pomorski Józef, Prof. Akademii rolniczej w Dublanach. W. Poźniak Wiktor, ek Starszy Inżynier we Lwowie. : Dr. Raciborski Maryan, Prof. Akademii roln. w Dublanach, ` Członek koresp. Akademii Umiej. m Radziszewski Bronislaw, Prof. Uniw. we Lwowie, Czlo- nek ezynny Akad. Umiej. » Rehman Antoni. Prof. Uniw. we Lwowie. » Rogala Władysław, we Lwowie. Romer Eugeniusz, Prof. Szkoły handlowej, Docent Uni- wersytetu we Lwowie. Sawieki Ludomir, w Wiedniu. Schille Fryderyk, w Kotorynaeh pod Żurawnem. Ma . Siemiradzki Józef, Prof. Uniw. we Lwowie. Slomski Tomasz, c. k. Starszy Inzynier we Lwowie. Sobolewski Zygmunt, Adjunkt budownietwa w Kolomyi. Syroczyński Leon, Prof. Szkoły politechnicznej we Lwo- wie, Inzynier Wydzialu Krajowego. . Sznabl Jan, w Warszawie. Sztoleman Jan, w Warszawie. Szule Kazimierz, Profesor adj. Akademii rolniezej w Du- blanach. n Teisseyre Wawrzyniec, Docent Uniwersytetu we Lwowie. Tomaszewski Franeiszek, Dyrektor Gimnazyum w Sam- borze. Trzebiński Józef, w Śmile (gub. Kijowska). . Tyniecki Władysław, Prof. Szkoły gospodarstwa lasowego we Lwowie. Udziela Seweryn, Inspektor szkół ludowych w Podgórzu. . Uhlig Wiktor, Prof. Uniwersytetu w Wiedniu. . Weyberg Zygmunt, w Warszawie. Windakiewiez Edward, Zarządca górniczy w Stebniku. . Wiśniowski Tadeusz, Prof. gimnazyalny we Lwowie. Woloszezak Eustachy, Prof. Szkoły politechnieznej we Lwowie. Wyczyński Józef, Inżynier górniczy w Truskaweu. . Wysogórski Jan, we Wroclawiu. . Zaborski Józef, Kierownik szkoły w Horodence. Zajączkowski Józef, Profesor gimnazyalny w Sanoku. Załęski Edmund, w Trzykosach (p. Klimontów, gub. ra- domska). - Zapalowiez Hugo, Członek zwija Akademii Umiej., we Lwowie. Zaręczny Stanisław, w Wiedniu. Znatowiez Bronisław, w Warszawie. . Zuber Rudolf, Prof. Uniw. we Lwowie. „Wieniawa Zubrzycki Czesław, właściciel apteki w Rze- szowie. y Zu kowski K, Nauezyeiel w Podmanasterku XXVI III. Obrót funduszów Komisyi fizyograficznej w r. 1908. Dochody: 1. Zasiłek z funduszów Akademii Umiejętności na rok 1908 . 2. Pozostałość z roku 1907 à ; 3. Zwrot nieużytych PAE ERE 4. Podarowane przez p. motyli zebranych w powiecie stryjskim“ ar. J. ais EE na p Suma dochodów Wydatki: I. Koszt EE Sprawoziañ Komieyi. Ir. Potrzeby Sekcyj: a) Sekcya meteorologicz = > . Opracowanie voten klimatografieznych i' korekta druków 2. e za jary esie wi ZE w Bochni (72:00 k.), Szezercu (40:00 k.), Dolinie (50:00 k.) 3, Remuneracya p. Schulmannowi za robienie pomiarów ma- gnetycznych 4. Remuneracye za pieydotowaui m igo: o — z d. 6/X 1908 ge? ziemi w 5. Druki, porto, usluga Sekcya geologiczna: 1. Zasiłek na Ee cieszynitów pod kierunkiem Prof. Dra Drowi w. Küldlsrowk na tudin geg w Tatr 3. Zasilek Drowi K. Wójcikowi 1 na peres d w Ge licy Wadow 4. Zasilek p. s" pO na Cd. cenomanu "EE 5. Zasilek Drowi K. Wójcikowi na ice do Staruni w spra- wie tamtejszych wykopalisk . Sekcya PERPE 1. Zasiłek Prof. w Karpata 2. Zasiłek p. d Stobieckiemu na EE SCH ides > i Bee: ot 1. Zasilek Sege d Zapalowiezowi na wycieezke w Karpaty Wschodni 2. Zasilek p. k iio. na SEH fe? w TEN Uniowa S. Smreczyńskiemu na badania entomologiczne 1250000 k.. 3026-90 , 40000 y 15000 , 16076:90 k. 743074 k. ` 48000 , 162:00 , -46000 , 40:00 , 9130 , 40000 ` 40000 » 20000 , 20000 ” 1 00:00 , 50000 » 40000 n 400 00 D 150:00 w XXVII e) Sekeya See : 1. Zasilek p. S. Miklaszewskiemu na badanie gleb . . . . 60000 , III. Koszt SEDAR i utrzymania Muzeum: 1. Zakapno skrzynek na zielnik i stołów do pracowni . . 192:00 , ee Ee c oo oS S OWA ira ga 9482 , > IE TT o9 00 o9 EE 131:36 , 4. Transport zbiorów . i 31:42 , 5. Potrzeby muzealne i zakupno bibuly do: suszenia colla > 101:45 , 6. Remuneracya zastępcy kustosza . Llc UTI M 800:00 , 7. Remuneracye pomocników wee da AMOO M s Posłoga . . . d Qu UM UR REAR APE 93:20 > IV. Remuneracya feet Komisyi SE 60010 „ Suma wydatków . . . 1482619 k. Pozostaje zatem reszta na r. 1909 EE oU TI a mianowicie: w kasie Akademii Umiejętności aa CH W ża „ „KEES M rękach Przewodniczącego Sekcyi meteorologicznej pozostałość . | sU DE La 465 , à w rachunku Vaunsahuytà niedobór Sn R BZ, 208175 Przewodniczący Komisyi fizyografieznej F. Kreutz. Materyaly do fizyografii krajowej. Dzial I. Materyaly do klimatografii Galicyi zebrane przez Sekcye meteorologiczna w roku 1908. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dz. I. As viejs: Wyniki spostrzeżeń meteorologicznych w Galicyi w roku 1908 zestawione w c.k. Obserwatoryum astronomicznem w Krakowie. W roku 1908 wszystkich stacyi, należących do Komisyi fi- zyograficznej, które przysyłały spostrzeżenia do obserwatoryum kra- ; kowskiego, było 18. Dziewięć z nich posiadało barometry. W po- równaniu z rokiem poprzednim w roku 1908 ubyły dwie stacye, mianowicie: Iwonicz przestał przysyłać spostrzeżenia od ostatniego grudnia 1907 r. i Rzeszów z powodu wyjazdu obserwatora p. C. Zubrzyckiego od dnia 30 ezerwea 1908, nie przybyła zaś żadna nowa stacya. Nadto dzięki uprzejmości p. prof. L. Świerza, sekre- tarza Tow. Tatrzańskiego. otrzymało obserwatoryum spostrzeżenia z 11 stacyi, z których żadna nie posiadała barometru. (Stacye Tow. Tatrz. są oznaczone literami T. T.). Poprawki barometrów podane są na podstawie porównań ba- rometrów w roku 1905. Średnie zaś temperatury obliczono według wzoru, podanego w nagłówkach mianowicie: $ (7--2--9--9) lub i (0--1--9--9). Spostrzeżenia pojawów w świecie roślinnym i zwierzęcym po- dobnie jak lat poprzednich nadesłał p. J. Hawrysiewicz z Ożydowa. Gradobicia zestawiono na podstawie sprawozdania Tow. Wzajemn. Ubezpieczeń w Krakowie. Wszystkim, którzy przyczynili się do zebrania zawartych w tym tomie spostrzeżeń, składam gorące podziękowanie, a więc p. prof. Świerzowi za spostrzeżenia ze stacyi meteorologiezn yeh Tow. Tatrzaüskiego, Towarzystwu Wzaj. Ubezp. w Krakowie za wykaz gradobié, wreszcie wszystkim panom Obserwatorom za gcrliwe 1 bez- Interesowne spółdziałanie. Kraków w mareu 1909. Przewodniezgey sekeyi meteor. kom. fizyograficznej M. P. Rudeki. E Zywiec. Obserwator: P. Jan Böhm, starszy werkmistrz. e Cisnienie powietrza | m ITI] > — | me 53 am 2 9 (Średnie e | Dual | Dnia | o | ximum nimum | Styczeń 7.2.9.| 737-9 |? 7883 | | 7388 | 7881 ue: 24 17157 | 9 Luty s 326 | 825 | 329 | 327 | 462 | 11 | 191 | 29 Marzec : 849 | 348 | 854 350 443 | 29 210 | 11 Kwiecień : 313 | 815 | 821 | 316 | 431 | 30 | 166 | 19 Maj „ | 389 | 387 | 885 | 887| 472 | 18 | 2464) 7 Czerwiec K 387 383 | 38:2 | 384 | 447 | 12 | 252 6 Lipiec 1 64 | 867 | 356 | 359 | 442 1 1%0) 8 Sierpieñ » 357 | 359| 362 | 359 | 414 | 20 | 318) 8 Wrzesień : 39:8 | 391 | 394 | 393 | 479 | 20 | 807, 2 Październik |, 430 | 428 | 430 | 499 | 475 |7i12) 332 | 5 Listopad * 385 388 | 887 385 | 537 | 15 | 208 | 28 Grudzień i 374 | 374 | 377 | 87% | 484 | 31 53 1 Rok „ |7370 |736:9 |737:2 |787:0 | 7537 | 15/XI | 7155 Son f UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 993; poprawka: — 0.7 mm. | E Opad Dope que Ilość dni z . hol o z opadem 1008 1356 —, : i ————— EE Suma | pro | Dnia = | = * | K | ^ | = 28 Styczeń fs Im^l eol a | 14 7 |10|-|—| 8| 9 Luty 85 | 362 | 58, 22 | 24 | 14 |18| 1| — | 1| 2 Marzec 66 | 390 | 145 | 10 15 $$ TR PA Kwiecień 72 | 670 | 165 | 10 | 17 14: WT EE E j 66 |1272 | 345 | 6 25 12.11-81.24 184.81 Czerwiec 53 712 | 284 | 7 16 10 cbe] Bl Lipiec 62 |9828 | 488 21 20 19 1-1] 81 — | 44] 8. Sierpieñ 73 11435 | 13:6 10 di. | 90 |—| 8| — 27 |—| 59 L800| ito) 28 [.13 | 10 ]—]| 1| — | 1913 Październik | 50 89| 14 5i24| 12 5 | 4 — | 31] 83 Listopad 62 | 228 | 64 | 28 9| 6168 —|11/111 Grudzieñ 78 | 971 65 12 91.713 1110508 Rok 66 |9134 | 488 21/v0| 197 | 141 |66|24| 2 156/30. UTE 0 e : ES de Er NR E d EO NU SA UU a E EE. ST PEC ear qoo X — 360 52 od F. — 199 12 od G.; p = 499 41/ H. = 364 m. Temperatnra powietrza 7 | 2 | 9 Bon 9,9] Maximum | Dnia Minimum | Dnia — 46 — 16 | — 35) + 55 | | 0%) 18 — 262 3 = + + 14 — 05) — 03 74 | 29 cosa n 58 + 18| + 22 132 | 21 — 58 5 | P oa aal 58 158 | 17 ta] SĄ 125|. 187| 144| 150 319 | 2 + d 4 150| 222) 165| 176 | 312) 20 86 8 | 144| ara) 161| 170 | 8304| 18 86| 6 | 128 181) 148| 149 | 276) 6 68| 16 | $99. 155) 107| i 248 | 10 32 | 2 B omn € c) 214 | 4 «| o |- 28 +- 19|— 18) — 09 | 62 | E | 18] 19 |— 40,— 12|— 88| -- 30 | 86. | 286 | 28 |-- 47 4108 + 64| + 69 | 812 KU 38 n - 262 | au | | | | | Podział wiatrów li | | | | N | NE | H | Bb S sw | W NW | cisze | | | hn 1 .J 2 8 47 6 7 17 tes 1 li 5 46 23 2 4 Da» | 11 = 1 33 8 5 13 L5. ee, 2 3 11 12 5 21 L5 1.8.1 5 2 3 28 18 2 23 KE M. 3 2 3 19 7 1 21 I | uH. 3% 4 2 20 17 5 27 | m; 3 3 — 25 12 8 25 Mala 1 1 29 | 18 3 21 —. | 16 | E - 2 13 6 9 47 $1.48 |. Eli 35 5 5 31 Ir B | e |) 2 Loo 35 3 5 30 | 91 | 169 | 43 18 | 2% 341 | 186 | 57 280 H | | 6 Obserwator: P. Leon Guńkiewicz, prof. gima. Wadowice. | SE Ciśnienie powietrza | | BS | mos Piro SS E 55 7 2 9 Som Qi. Dnia | ^ simam. s | | Styczeń 7.2.9.|7420 7417 |7419 17419 (7536 | 24 7209| 9 | Luty . | 357| 357 | 360 | 858 | 488 | 11 | 237 | 19 | Marzec „ | 384 | 381 | 383 | 382 | 472 | 28 | 247 | 1 Kwiecień : 350 | 348 | 360 | 349 | 451 | 16 | 288 | 19 | Maj „ | 408 | 398 | 398, 400 | 483 | 18 | 277 | 7 | Czerwiec m 895 | 892, 391 | 393 459 | 12 | 999 6 | Lipiec : 379 | 376 373|. 876 | 460) 1 | 308| 21 | rpi > 382 | 379 | 3881 | 381 430 | 20 | 337 8 | Wrzesień : 415 | 416 | 415 | 415 | 498 | 20 | 812 24 Październik | , | 460| 468 | 456 | 458 | 499 | 29 | 868| 5 | Listopad ' 416 | 417 | 419 | 417 | 567 | 16 | 220| 23 Grudzieñ „ | 407 | 406 | 408 | 407 | 539 | 31 | 199] 11 „ [7897 |7895 |7396 |7896 7567 |16/X1 7199 11/XH. UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 670; poprawka: niewyznaczona. JE Opad pt Ilość dni z 1908 136 | Maxi >o1|=to|, |z| - |. 08 MAXI- CS © xeu AE med] | | JJ Styczeń 77 | 156 | 46| 10 | 6 | 6 | 4|-|—| 1) 4 Luty 89 1 846] 54| 10 | 165) 14 |18|—|—|—] * Marzec 78 | 232 | Sal 10 | 11 909 —|-|1 Kwiecień 83 | 469 | 286 | 10 10 7ł8-1—/—] 1 Maj 78 | 066) mei * | 16) b Jai 3] ilsi Czerwiec 70 |1207 | 22:2 7 14 14 f—|7P—l=f l Lipiec 77 |1375 | 535 | 16 15 145 fasl- Sierpień 79 |1185 | 231 $11 kën EE Be € Wrzesień 6:9 30:7 8:9 15 8 8 || =P Październik | 72 89 2:2 5 5 4 Bitter 2 Lístopad 72 | 149 | sai 24 | 10 | 8 | 5| — mid Grudzień 80 | 108 | 20| 12 | 10 6 110] Keck 2] 2 Rok 77 (647:7 | 53% |16/VH| 135 | 123 |46|14) 1 se à — 37% 10' od F. = 190 30' od G.; — 49% 53” H. — 268 m. Temperatura. powietrza Srednia e SE E 7 2 9 1(7,2,9,9] Maximum Dnia Minimum Dnta — 29|— 05|— 24| — 20 | + 78 28 - 20 3 — 04|+ 23|+ 02| + 06 78 29 NO 3 + 12 5:8 2:2 2:8 12:7 7 x $6 16 56 8:9 6:0 6:6 168 17 + H 10 142| 199| 139 15:5 321 23 +b 4 164| 213| 162 17:5 30:6 19 7:4 | a 167| 223 16:9 182 321 13 85 2 146| 198| 145 15:8 271 22 ERI 108| 159. 109 121 25:2 9 59 20 51| 113| 63 79 20-8 n a oi 21 — 15 15|— 10| — 05 77 19 z O8] i = 88|— 08|- 88) — 38 7:7 17 182 | 98 + 64|--106|-- 67| + 76 | 321 23/iijWI| — 220 | ap | Podział wiatrów N NE E SE S SW Ww NW | cisze | 9 5 5 13 18 15 21 7 AR 4 ER A 2 2 26 34 19 mi 6 5 14 18 8 13 10 19 — 4 8 9 17 14 12 20 6 = 1 5 7 6 15 35 14 10 — 9 12 17 8 9 15 15 5 — 2 20 1 13 1 21 25 10 — 4 5 6 3 31 21 24 = 9 3 21 9 3 26 16 3 s 14 16 7 7 12 26 3 8 — 4 21 14 11 6 23 5 6 — 2 5 24 30 8 4 4 16 — 68 104 119 140 99 247 188 133 — 8 AS Zawoja. (T. T.) Obserwator: P. W. Szkolnik do 30/11 od 1/1V Fr. Szkolnik. ZE Ciśnienie powietrza 1908 |3E|. —— E 2 T 2 9 lSrednie ieu Dnia mud Dnia Styczeń 7.2.9.| — — zi SH ak Ree des a ut » — — = s um d. E idis Marzec » — ci pa sh idi ii. RE aż Kwiecień : 2| „oda | 29 RB Maj n" dou EN X tS T rum — ed Ae Czerwiec A — — = Sch iid ids id zm Lipiec = me = zę SE > s" a Sierpieñ á ża iis SCH e ES eis 3 śm Wrzesień A — uw SCH CS = NL Ed M Pazdziernik Š = > za KS jes cs = — Listopad : — — — di iud Si bech — Grudzieñ » — a ias zik. jid d = — Rok = i mu — | — iae SC GE za 33 Opad gti Ilość dni z GER | —— 24 E: E | Suma mudo. | —d b 219 xIZEIa|= peto 1'9 ëng mm | mm zz Styczeń 61 — = SS SCH Bes p atl] Luty 8:0 — — m = ho t1481.—]— PSH Marzec 64 e a= =. zt a do E TT Kwiecień 6:7 — — iL a — GL. —L—1 2] Maj — — a — a = |J-|-|-—|— | — Czerwiec 49 — = =- is O a A Lipiec 6:8 — — — = da A 1 Sierpieñ 75 po mm A m - 12] TSB Wrzesień 64 — cu e = o E O Październik 4:6 pa mA AA ma RE 1|] Sne XI Listopad 6:0 — — Sa SE —"Ho|—+—¡ 11% Grudzień 65 = a d a i "i-i. a Rok PESE d ma SUR a losy |] uus Tu 9 A — 370 14' od F = 19? 34' od G.; p = 49% 39" H. = (okolo) 670 m. Temperatura powietrza | Srednia E A xs | > 7 2 J c] 1 (7,2,9,9] Maximum, Dnia | Minimum, Dnia | EA ie et — 49|— 19|— 45| — 40 |+ 47 18 — 903 2 5 87 00|— 26| — 23 48 28 c dl 26 - 20|+ 88|— 04| + 01 82 | 0384 | rag 26 + 15 66 |-- 27 3:4 142 25 — 28 16 137| 193| 142 154 28 += 5E 8 18:4| 184| 141 150 272 | 12119 82 6 120| 169| 119 133 29:8 | 85 | 67 13 81| 146 9:0 10:3 pr! 1 | kb | 23 24 | 115 43 56 226 | 10 hi x — 823 04| — 87| — 26 80 4 IND | 8 — 62|— 26|— &9| — 44 73 16 00 Y Ls | 2 E ur żę ŻE fe Podział wiatrów ee En F | We "d SE s | sw | W | NW | cisze | | 5 zi SÉ E > — 55 1 32 6 a d ES 2 = 55 2 24 12 x 1 ut 1 ES 42 e 37 9 4 2 1 6 6 19 2 41 8 15 1 ps 7 10 8 4 39 3 9 3 15 25 8 30 3 4 + a 22 45 i 19 9 11 + 2 b 10 31 7 20 18 2 X ii 3 ae 13 3 18 - 15 P Es = 22 28 11 14 — 10 L P 3 20 7 36 17 10 Kalwarya Zebrzydowska. (T. T.) Obserwator: Ks. K. Zarnowski. BE Ciśnienie powietrza 1908 ER | 23 : - ; Mi- - © E 7 | 1 | 9 |Średnie vumm Dnia Ps Dnia Styczeń 7.1.9.] — — — A> Red za — — , Luty » — — — = ii ES SS E Marzee = — — — = A — — | Kwiecień 3 — =- — SĘ Lu m — — : Maj : — -- — > — = — — Czerwiec " — — — SE - La — — Lipiec M — -— — — — — — — Sierpień » — — — — -— — — ee Wrzesień ğ -— — zum — — — — — Październik 3 — — — — — = — a Grudzień » — — FA Ce E = — — E Opad dl Ilość dni s ws [ir | Maxi- | 01|z-L0] ,, | TR H pona | rem "Der =0. E * ¡Ria |=|sp Styczeń 6:8 302 | 5:9 27 14 8 7|—|—| — Luty 83 | 496 | 61 19i122| 20 | 17 |17) —|—|—| — 66 | 65'9 | 230 | 10 13 12 110 — | — | —4.— Kwiecień 24 1.768 132961 0 | 16 | 16 1—1—1|—1—1— Maj 54 [1211| 972| 6 | 18 | 6 |-| 9| — | —|— Czerwiec 5.4 91:4 | 26:6 7 15 3 "wage incl EET Lipiec 67 |2716 | 6023) 15 | 80 | 17 [—|—1—|—4— Sierpień 75 |1544 | 276 , 10 | 22 22 |-|-|—- | — | — Wrzesień 61 57:9 | 15:2 12 10 9 1-—]—1-1—41- Październik | 6'0 201 |.12:5 20 4 8 q. Le Listopad B | 205| 40| 28 9 7 17|—|—| Liz Grudzień 69 | 299 100| 3 3 8 e-l- Rok 6:6 |9884 | 602 15/VII| 174 146 1566] 9| — | 1| — | X = 370 20' od F. = 190 40' od G.; q = 490 52 H. — 406 m. Temperatura powietrza 7 1 | 9 71,99] Maximum | Dnia | Minimum Dnia | D Lët, e | | 1 | Beeler st — 22 |-- 686 | 18. [| 183 3 — 14 + 08|— 07) — 05 65 | 29 |— 82 11 + 06| --46|-- 17| + 22 105 | 30 |— 45 16 40 82 Dä 56 ipo | - 0:0 10 182) -177| 1&0] 147 846. B [4 43 4 164| -204| 162| 173 285 | 20 | 94 8 157| .203|. 166 178 s86 | 18 106 | 6 189| -175|.- 1&6 15 250 | 22 9:0 13 104| 446| un 118 380 | 9 64 22 59| 98 7:0 | 7:4 182 | 4111 | — 03%) A TE hi 031 — 16. — P 08g | 19 — 108 |. 15 dg d SE Ze d i bot] e Bel ek sl | | | | Podział wiatrów N NE E | SE | S | SW | W | NW | cisze | E 3 | 2 3x 113 20 24 12 26 3 — kk 6:|1 2 6 29 33 8 4 12 3 16: HM 8 17 9 14 3 6 7 e:i p 10 11 17 17 eg x -- % 0 15 32 = 14 H 4 5 5 M lus 16 13 22 1 1 6 4.) 107 18 27 18 6 1 5 85 EE |:5 15 19 24 12 7 7 1 B | Ri 6 18 16 3 19 4 7 18- [id 10 7 29 6 4 15 43. d 0 jas 8 19 13 17 * dla de £135 a 3b 1 84 47 57 | 69 59 | 113 | 118 | 282 | 169 | 289 | 12 Klikuszowa. (T. T.) Obserwator: P. Edward Kosinski, organista. x Ciśnienie powietrza da 1908 | S£ | | A S$ 7 2 | 9 [Srodne simum Dnia Ps ua Dnia Styczeń 7.2.9] — m Am | i E A Su — Luty b - Ga Que [Tod e że AE — Marzec sk — aa Ss TN ES iii i Kwiecień A vd See E E — — — | — — — — — Czerwiec x — = | — | Sr e = AA - Lipiec " — — — | = > TR e S'erpień K — | = Ao | Wee Sat "s TE -— Wrzesień b "uc = Am | id SE 8 sei. de Październik ^ qe ipe | —|-— SES APM = Listopad m — | td Se | = | — -— — Grudzień á E dou | See — | — Vis > Rok * d | Ek d de Pal a T n d? 2 A: Opad lo Ilość dni s 1908 | 25 TUM C T ER Suma | Mazi- | Dnia =0.1 =10 a gla = e i8 | mum | Mi | "ml | SE Styczeń 6:0 32-6, 59| 18 7 716 -|-=| 2|- Luty 7:4 693| 10:3 | 17 15 i5 IB leteli s Marzec 60 439] 223 | 11 6 i phr Kwiecień 6:9 784| 908 | 11 11 1015|—[—| 34 1 Maj 54 | 1968 466 8 13 ist 131 pi. Czerwiee 3:8 933| 946 8 11 idol tipa Lipiec 61 392-3| 82:0 | 17 16 18 1 —| — > | 915 : Sierpień 65 | 193:5) 475 | 10 20 18] |-- |>| "EPO : Wrzesień 57 | 111'1| 23.7 | 29 10 101-|—|=| 21— Październik | 43 136 42 6 4 P e WS A Ber Listopad 63 154 68 | 28 5 535 kent S Grudzień 7:5 178| 71 4 6 66|-—|-—| 5|— Rok 60 [12480 820 17,vii|] 124 | 120 |43 4|— |24| 3 13 X = 370 39' od F. = 1959” od G.; q = 49" 31” H. = 650 m. Temperatura powietrza | 7 | 2 | 9 117, 2, 9. ai i [Maximum Dnia Minimo Dnia — 63|— 31|— 65, — 56 | + 38 | 18 — 222 3 cl 11|— 88 — 88 34 | 29 —_ 148 28 -Spy B1— 46! — 07 70 | N « o 5 T-18|. 6714 201] + 51 140 | 26 — w 29 118| 161| 114 12:6 268 | 23 |+ 40 4 1&8| 183, 125 144 27:2 30 3 46 10 142, 180. 132 146 26:8 | 1$ | 8:2 6 116| 163| 117 12:8 233 | 26 66 | 31 77| 132 78 94 310 | 10 30 | 30 mI- 9| ES 5:2 174 | 4 |—160| 2 L ppl 12|— 47| — 89 30 | 4 |-180) 8 — 71 — 48|— 70| — 64 18 | 20 ,— 222 27 + 30|+ 76|-- 838| + 43 272 | 20/VI | — 222 |3,1127/X | | Podzial wiatrów | N NE | E | SE | S SW w NW | cisze | | | | | | | Wo. riu (4 Hus 6 24 33 M | e ola s]! B e Bc 12 O O =n] 38 — 9 — 30 5.| = Bad 8.0 B oic 6 — 6 Mo iras l oda 1 M los 9 > 18 miot l ll ` i de e 27 I. GI. «is s Be 30 M) = ties mulas lub 24 3 39 Hi. Md & 3 21 3 21 586 1-58 | B=) Bid 3 — 42 18 = jA] 6 | B 3 | 6 — 33 30 =>. du» ul Be ou dec śle oT — 36 381 18: 15948 us 5 87 36 | 14 327 | | 14 Rabka. (T. T.) Obserwator: P. Fr. Ciborowski, admin. zakł. zdrojow. BE Ciśnienie powietrza 1908 E E | | Mi | d 352 | 7 | wy m Heel Dnia | imum, DA | Styczeń ESCH = | s = | 38 + e "-— ut » — | M se | s obs 23 | — die ua Marzec = | d. = o | au il o SE a Kwiecień is — T | we | RN ad | se is — Maj s] |= Le ke BR Czerwiec > aż | a | A | 3 | EE = AŻ | TN ipiec » e | o dh - p D 17 5 Sierpień » — | = — | — | — | zu dde E Wrzesień “ý — | — e | E rl o | > | = | — Październik $ * | a = | "Ss [ 34 | — ge — Listopad . E — | 62 | — | — | = -— Grudzień i — | — | - |- - asm = fa 4 ma mua 4*1 0T | I l | n E Opad potes Ilość dni z ER | i „Ale m $5 [anus W) pa, [591 S910] | zka pe a 3 mum | pe | mm | | | | | | quus | Styczeń te wr so] wf s| èfi -i-] E Luty STO opi -Toj ŚM IE) a e EE Marzec es T as | dpi zyj] Kwiecień 83 | 6660 218) 16 | 18 | 18 1181 — |— | *3 — Maj 74 | 1108 280) 7 | 20 | 16]-| 311) =| — Czerwiec 64 Pubs wd, 16 | 12] 16 E Bi tZ ipi 75 | 2572 600 | 6 19 Wee dm LS Sierpieñ 79 1999, 604 9 22 22 |— peel | 1 Wrzesień 6:6 799 193 | 98 | 10 | 10 |--|—-|—| 2|— Pazdziernik | 52 1959 83 20 6 5 glo] — | 8 | 3 Listopa 4 2&0 92 | 28 8 7 p9-—¡=|¡=] 1 Grudzień 79 | 242 8 | 10 9-140] 21] Fi = Rok 71 |10379| 604 9/vmi| 168 | 146 |88| 8| 1 7 10 | | | | | = 190 57^ od G.; y. 49% DF H: = WOM ) — 37° 37’ od F. Temperatura powietrza 7 2 9 Srednia Maximum Dni Mini Dni 1 [7, 2,9 9 nia Minimum nia —49]— 34|— 58| — £6 | -- 87 28 240 8 — 31|+ 05|— 18| — 16 34 /15,16,241:9 | — 94 26 =< $1 $8|— 08] + 03 8:0 30 80 5 + 26 TIE 41 46 158 26 0:0 315 115| 167| 181 13:6 25:0 23 + 84 2 142| 184| 154 158 248 | 5i20 85 10 142| 182| 157 160 249 13 84 1 123| 156| 134 137 208 28 7:2 16 87| 129| 101 10:4 19:6 9 48 23 30 94 5:3 5:8 162 2 — 124 92 — 871— 08 | 84| — 97 3:8 19 us 181 11 —B—:99|— 67] — Hi 2:2 3 — 284 23 + 39|-- 81 |+|- 50 + 55 255 28/V | — 240 3/1 Podzial wiatrów PN NE | E | SE 8 SW w NW | cisze | — = 9 ^ > 13 38 10 28 -= 2 1 = 1 5 28 25 25 — 25 2 = = 13 4 12 37 2 21 6 3 3 6 8 11 30 — 11 11 a de 21 13 12 25 25 5 a de 10 11 10 29 — 2 5 2 sa 9 13 31 31 7 m de d = 24 20 15 27 — 7 6 2 4 5 17 19 30 3 13 15 — — 8 7 9 38 1 8 14 2 Se 28 10 3 24 — 16 5 2 E 8 24 6 32 13 130 79 11 8 150 193 163 351 16 Zakopane. (T. T.) Obserwator: Muzeum Tatrzańskie. zh Ciśnienie powietrza g 1908 E m NC $i| 7 | 2 | 9 Mi- | Dnia | 1 OBI o | | ximum nimum Styczeń 7.2.9.1 — — — — — — — zeg Lat e as Sa = c de d i ef" Marzec g — — Z — — — -- e Kwiecien » — — — — — — — — Maj e — — s* E cT — -— ee Czerwiec o — — | — Le dë SE SEN S ipiec M == = = 2 es We Bs ary Sierpień A = — SS — lic dd — — Wrzesień » — — — Ed = UE — — Październik : — du SE Sex di = i — Listopad P vus SM de Ga Së 25 vex — Grudzień 5 = A — A AL die AGE == Rok $ = Anm zie > A d ai = E Opad klin Ilość dni z | HS 2 | Maxi- | —>01 | >10 ES axi- . VARI © 3 ER Suma | mum | Dnia Si |m = X|¡Kja|= EE : | | Styczeń 5:2 244 75, 27 | 11 9 | 8|-|-| 3|— Luty 73 978 153 | 8 23 20 122| —| — | — | — Marzec 59 7451 82:0 | 10 1T 16 Gn ereina Kwiecień 70 | 1084) 264 10 | 18 | 16 J17|—| 1| 1|— Maj 57 | 1738 491 | 7 17 12 (1-|6/ 1] =] Czerwiec 64 Lan 282 | 7 | 20 | 17 |-| 8| 1 — | — Lipiec Gö LS 005. 28 | 92 | E E 815—143 Sierpień Gi 1.1990.517| .8 [| 21 | 0. |-| 11-183 | Wrzesień 55 | 869 247) 28 | 6 | 11 |-|—|-| 2|— 3 Październik | 38 | 312 120 5 $| 716|1|—1-4|- : Listopad 53 2291) 51 | 5 9 | 7 sio pa > Grudzień | 62 | 3811 94) 12 | 14 | 10 |1i8|—|—|- | — Rok 58 [13013 695 eut 194 | 164 |91|21) 3/10) —' ode OPORNA 17 A 919 38' od F. = 190 58” od G.; p == 490 17' H. — 8995 m. | Temperatura powietrza E- | 4 | | Średnie | Średni Srednia | Ma- : Mi- . | Średnie | Średnie 4 | # | " 1(7,2,9,9)| ximum -— > -— NEN T sve —58|—26|—62| — 58 |+ 50 18 |—326| 8 |+ 11|:— 91 —55|—15|—45| — 40 £8. 19 |-1929| Y |—08|— 74 |—98|--17|—24| — 17 801.81 1131 7 1-J- 27|-- 58 +06| 58|--07| +18 142| 36 |— Sai 4 64|— 16 98| 149| 99 111 246] 24 |— 03| 2 16'2 |-- 65 131) 163| 119| 188 | 271) 20 ¡+ 19) 11 198). 194 127| 169| 125 137 26'1| 18 81 4 17:9 9:8 105| 146| 104 115 | 224| 27 32| 16 16:0 81 67| 119| 70 8-2 21'1| 11 44 22 128 44 | re 89) 27 3:9 175| 2 |—150| 21 9:6 00 |-58|—12|—60| — 48 42| 19 |—166| 16 |— 04|— 85 |-69| —+41|-61| — 58 99| 16 |-216) 28 | — 22|— 87 +22 |-+ 68 |+25| -- 86 | 271 |20/VI|— 225%) 8/1 |+ 81|— 02 | | | | | | i Podzial wiatrów ji ] | I.N | NE | E | SE | 8 | SW | W | NW | cisze 5 z 1 as Y sę 14 I | o 11 fno 4 78 18 8 26 | © 16 © o3 = 13 1 3 6 45 TUO m. osy 2 9 2 5 2 61 dj = | a 2 10 4 20 3 40 Ma 3.4 13 5 9 4 34 6 8 04 11 2 18 2 50 iR i mi 2 2 5 15 1 54 17 2 1 55 9 4 14 2 41 E "| 5 9 1 iud 4 2 2 49 8 3 dl 4 8 13 = 54 Bp BT 4 3 A 8 3 7 — 63 | 149 | 18 27 6 9i 1 066 146 27 581 Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dz. I. 2 18 Poronin. (T. T.) Obserwator: P. St. Galica, zarządca tartaku. „B Ciśnienie powietrza LL 1908 i Z | | S mue ub € Ma- $2 Mi- H 33 T | e " bici |ximum Dnia aimam] 5% Styczeń Zä -- -— — — - — — x Luty A SR a de d — do Bie x 1 Marzec » — R SE SE Bun ga Mi cl Kwiecień ` — eL i ES ech a - S. Maj » — = ud SS Ka Vë ah >| Czerwiec i — loe — i Rz es Je = PO SS E x». ją s ES SC EE Sierpień s — — — — — — pa HUP Wrzesień » — > 2m us um E E Pay Październik » -— — — | — — ias zg Listopad f EN e 2,7 E 3 Grudzień d — m = | — = = — zi Rok $ m EN cid | Ses a de > ec | pee end 3.2 Ilość dni zę : : E Opad z opadem Ilość dni z "e Tal Maxi soi >10] „| 3 jg axi- i BE Ge: CE Suma mów | Dnia go ez E | R T FE Styczeń 59 | 128| 32| 21 | 10 7 |9|—1—|-—L* Luty 7:6 614, 84 7 19 10 D A Lo Gg Marzec 55 43:2| 224 | 10 13 KI © 157 00 Kwiecień 6:6 879| 262 | 10 14 13 UL =p AE Maj 57 | 1458| 360 7 12 AB Ep ELLAS Czerwiec 51 | 1104| 227 7 16 ft al dl o 103 Lipiec 66 |3627, 790 | 16 22 80 1585/7 |1— | 3 ier SORO ABT. Sm | BĘ "R Wrzesień 5:8 818! 218 | 28 12 9 |>|" | Październik | 36 | 232| 87| 5 5 6|8|—|—|—]| 1| Listopad 53 | mai 48| 98 | 11 6 bei —1-—1-—1—] Grudzień 6:0 194) 38 3 10 7 10) — | — | A | BE d Rok 59 sa) 79.0 |16/vu| 166 | 134 |73| 8| — |— | 4 | | ! 437040" od F, =20€0“0d:GQHh; gp == 49* 20" H, = 118 m. Temperatnra powietrza 7 2 9 173, 9.9] Maximum | Dnia Minimum | Dnia — 64) — 22|— 66) — 54 | + 50 18 — 280 3 —-60)-- 06| — 46|— 39 A? 19 — 974 27 — 40|--.28|— 80| — 18 84 81 — 1r8 26 17 66|-- 05| + 28 144 26 — 40 3 113| 160 9:3 115 258 13 + 16 4 Léi 178) 112 13:6 27:0 17 34 10 148| 188| 122 142 27:4 13 9:3 6 118) 169| 101 119 22:8 22 5:2 31 68| 127 6:5 81 21:0 | 9110 10 30 03| 101 14 33 19:9 4 — 154 21 *69]— 18) — 067] — 58 42 4 — 174 8 —.90|— 40|— 78| -- 72 2:8 3 — 268 7 T 24|-- 77|+ 19| + 35 274| 13/VIL | — 268 | 7/XH | Podzial wiatrów 31 N | NE | E SE | S sw w NW cisze = 5 34 die 1 — DE ha + pr 2 1 19 1 1 1 67 db - 3 3 55 1 1 — S ba B lue 2 = 36 2 — — 40 7 A 1 " 34 4 - 2 4b |. 7 1 1 3 58 L = 1 18 12 pe 2 > 37 3 2 38 gr. Y E — 1 30 1 1 5 51 - A — śmie 50 € — 8 32 së — 4 9 56 2 = 6 13 | 2 ud q 1 38 = 1 — 8 loa 4 um 3 2 43 3 — — 88 es P m 18 17 | 490 17 5 25 461 | 52 13 | - 20 Nowy Targ. (T. T.) Obserwator: P. Jakób Babczak, organista. >S Cisnienie powietrza 1908 S a | : ą E 5 £ 7 2 | 9 (Średnie otsa Dnia Wrzesień $ — — — — — s = m: Pazdziernik 5 — — — — — = m e? Listopad P — — -= — -- — = = Grudzień Y — — - 4 EN: mes -— — o > — — — — e um = e dk Opad speed Ilość dni z ie 12s | Maxi- | 04 | —10 REEL iiem | 0 e | |a |= żę Styczeń 58 402| 79, 21 10 918|—|—| 5 Luty 737 1043| 17:2 7 23 19 132|— | — | —* Marzec. 6:3 513| 179 | 10 15 11 |12|] — | — | 2 Kwiecień 75 |1278| 211 2 20 18 [15] —] — | 5|— Maj 6:2 1745) 400 7 21 7 -: 51-3] BI Czerwiec 54 | 1368) 341 23 17 16-14 4107 Lipi 72 | 3320| 866 | 16 21 197; Zi E E Gang W Sierpień 66 {2782| 72:6 | 10 20 20 |-|-|-—| 3) — Wrzesień 68 | 122'3| 270 | 28 13 12 | 1|—]—]| 3|— Październik | 45 28'3 | 10:2 5 8 8 Lilli 83|- Listopad 5:8 22:4, -50 | 28 10 7 9|—|—, Bi Grudzieñ 6:9 245| 5:2 2 9 7%311—1—] 71— Rok 6:3 |1442:6| 86:6 16/VII| 187 159 |78|15 | 3|41|— X = 370 45' od F. 23 — 2205 od G.; y = 49? 19' H. = 915 m. Temperatura powietrza ia s : Em | > fi 2 | 9 1[7,2,9,9] asi Dnia =. Dnia 268|— 19|--67| — 54 | 4-87 25 — 200 2 |- 67,— 12|— 47) — 41 62 ie | D2 27 |— 89|-- 26|— 32| — 19 82 31 o 197 26 |+ 11 5:5 00| + 16 142 7 $ 46 3 106| 150 84 10:6 26:3 13 + 1 2 181| 170|- 107 12:9 29:0 20 2:5 10 128|- 166|-. 117 132 274 13 75 6 107 | -156 95 113 23:5 22 45 15 63| 124 6:2 7:8 244 11 2:0 30 13| 100 2:0 38 18:6 2 — 154 21 — 60|— 09|— 68| — 49 40 19 — 150 | 7i8 — 80|— 30/— 71| — 63 3:4 1 — Ah 2 + 22|-- 78|-- 1%) + 32 290 | 20/VI | — 224 | 27/XII Podział wiatrów N NE E SE 8 SW W NW cisze — E 31 = al 5 57 = ve -— = 5 TUE „A SN 82 E. i x =~ 19 2 = 3 69 - i i. 10 4 d 5 71 = — -— es d 7 7 79 L T 26 2 8 2 20 8 20 4 Gen € — 13 dde di si SL = Marzec " — — GN i se | Bi Geier -4 Kwiecień » — ct d cb MMA o Er - Maj S — de a sA Wd d us 2d — Czerwiec > — -— - — -— de E ks kę + 2 s — Sierpieñ » — — ss sde Bde o d TE Wrzesieñ pa I a 2 i = | — — Pazdziernik » — — s ma. s i dE -- Listopad s — ie | i a d o o = — Grudzień » z e | ze TM Ge | az > -- Rok * z | — | — > aa | au de — | | | 82 Opad P en Ilość dni z | He Tul | Maxi- | >01 i0 TOT Jed SR A axi- K ta d | LE EE pam | mum | Pia "mm pe d | mp | e sE Styezeñ 5:8 106, 26 1 6 5 | —| —| 855 | Luty 76 1.285) 411 3 | 16. dH 94 —|—| 1,07 Marzec 8 | 366| 122 | 10 14 9230 —1—] &1—1 Kwiecieñ 66 | 6021 :87]| 2 19 13 fis —1— | 74—] aj 55 |1677| 875 7 19 iod 411: 51.3 Czerwiec 5b | 954| 933 | 7 16: | 18 4 —| 94 3| ks Lipiec 68 |2989| 754 | 15 19 i8 E—: 211) 280] Sierpieñ 6% 41047) 468] 9 | 24 | 18 | —-| —|—| 61— Wrzesień 57 |1018| 242 | 28 16 1244 —|—4 11 E Październik | 3-8 | 255) 104 | 5 7 &: 9 -— 64 —1 Listopad bo | 124| 45| :8 8 à Lis —1— | 41 D Grudzień 60 | 164| 29 | 30 9 8 113] —1—]| 6| 1] Rok 6:0 [10082 | 764 15/vu| 169 | 128 [105 11) 5158/15 Lo Q 4 = 370 48' od F. = 209 8^ od G.; ę = 49^ 21 H. = 950 m. Temperatura powietrza 7 1 | 9 | i imum Dnia Minimum Dnia — $2|— 81|— 52, — 47 |+ 40 18 — 192 2 — b5,— 19|— 49| — 43 2.8 16 — 134 28 - ?4|-- 11|— 24%) — 15 64 81 — 70 |14,16i 16 + 19 £6|+ 10| + 21 130 26 — y 3 118| 145) 104 11:6 240 23 + 34 1 146| 161, 123 13:8 25:0 20 40 10 138| 165| 126 13:9 26:6 13 7:0 6 115| 145| 108 11:9 210 | 6128 6:2 z 81| 116 77 8'8 202 1 48 | 38i30 40 87 44 5 4 170 | 4 — 12-0 21 — 46|— 14|— 47| — 88 52 | 19 — 130 15 |- 6€6,— 87|— 59| — 55 43 | 16 — 170 | 27128 r 34 + 65 + 30| + 40 96:6 | 18/VII | — 192 2 | Podział wiatrów . EN NE | E SE | S SW w NW | cisze | | | f r n 2 1 4 < - 2 34 5 | 49 — > sk R 1 + 45 ; | M : 7 3 -— 2 — | 1 3 | 66 -— ię 1 7 2 Jä $. + M 4 5 2 — 8 1 dH 6 1 2 1 b | 3 Ego EES ` 3 — Eod oa T "Es "` 8 I M 4 3 6 — — E^. 8 KB: 1 `, 3 3 di + 5 — i] 2 &- 1. — $ | 4 id die b ¡ko a 2 j| M - gc i. > > 2 12 8 1.08 23 24- | 29 3.| 2 18 252 66 659 26 * Maniowy. (T. T.) Obserwator: P. Jan Garbieñ, kier. szkoły miejsc. ` — SE Cisnienie powietrza 1 KR E ś "ei gil 7 2 9 l'órduie| M^" | puia 12 | Dnia : E > rante tom) 292 |nimum | | | Styczeń 7.2.9.| — = E c id m -— — uty 3 -—- — — pe Ls PR — = l Marzec n — — ur EE pa =e a = Kwiecień > E GE s m v s s m E Maj $ — — ed ża SS due — = : Czerwiee ; — — — Gë ad L — — ć Lipiec » i — > a SS? Ll — — E Sierpień i Se e ża AR — a m -— Wrzesień » E — — — — — — wen : Pazdziernik S = - ui ER — — — on i Listopa 2 = Se E de d £e pm A Grudzieñ * za des A RE 3 La m — à Rok 5 SE HON aa że aż = — d d 33 Opad d opu dash Ilość dni z 1908 E E - | PE t B Suma ccc Dnia =01| <10 xXIR pa TS ZE YN 9 mm mm ICE Styczeń — | 26%) 103 | 27 10 Sek — | >| 63 Luty — | era 125 | 12 | 20 | 18 hol —| — 1| 5] 3 Marzec — 399| T28 10 16 JEFA dert TP. Kwiecieñ - 430| 85 | 97 17 1007 7|—[—) 8| Maj — |1048| 200 | 7 i| if- 21] 119 Czerwiec 77811591. % 15 | 12 | — —|1/3 i — |2024| 475 | 16 er | 19]-—|-| 2] 1 Sierpień — [1054| 3765 | 9 a apl- —[—-] 718 Wrzesień — 662| 159 28 13 1015|—1—1 B81— Październik mm 20:0 70 20 T &1—|[—[—|14 Listop — 281) 70) 88 10 TZ ht Geet Eeer? Grudzie — 10015 3 10 978) —|-—]—1— E Rok — 8183| 475 16/VII| 176 132 Lee 21 — | 38 10 - 21 A= 319 56' od F. == 200 16' od Gap — 49% 21' H. = 528 m. Temperatura powietrza 7 2 9 1[7.2,9.9] Maximum Dnia Minimum Dnia p tee ue: 044 — "66 | 46046 28 — 228 3 |l 41) 00|— 28| —.24 47 13 — 182 28 |+ 21/-- 88|— 12) — 02 9-0 30 — 110 5 + 26 82|-- Säi + 44 100 | 7786 | — 32 3 114| 179| 120 133 27:0 13 + 63 1 144| 196| 131 15:0 287 20 6:0 30 140| 194| 189 153 27:3 13 88 1 119130172) 116 131 241 6 50 16 77| 440 8-3 9:6 22 2 9 33 30 2:6) 108 4.0 54 202 4 — 178 22 — 58|— 07|— 52| —-43 35 2 — A 8 = 74|— 40|— 68| — 62 2:2 1 | — 238 2 + 32/+- 86|-- 37) + 48 28/77 |. 20/V1 | — 238 | 27/XII Podział wiatrów pom NE E SE S sw w NW | cisze 28 Bochnia. Obserwator: P. Fr. Hann, em. dyr. szkoły wydz. —— z ^ Ciśnienie powietrza 3 S > — E S gem Ma Mi s" —— n | ó : a- D Le ` 2 7 2 | 9 ` |Srednie |; mi Dnia |nimum| HE Styczeń 7.2.9.1742:1 | 7423 |742'3 | 7422 17545 | 24 |7241 9 Luty - 368 | 368 | 369 | 367 4-499 | -1 256 | 19 Marzec " 39:0 | 386 | 386 | 387 | 47:0. 2728i29| 26:8 | 11 Kwiecień $ 855, 351 | .35'4 | 353... 4&2 15 45 19 Maj wr 39:6 | 39:3-|:39:1 | 89: 473 | 18 29:0 7 Czerwiec á 38:8 | 387 | 886 | 387 | 446 | 12 380:5:| 20 Lipiec d 370 | 369 | 366 | 368 | 448 1 289 | 21 E Sierpień » | 327 | 877-878 | 827 | git 20. | B43),824 Wrzesień „ | 418 | 415| 418 | 414 | 500 | 20 | 820] 2 : Październik " 456 | 45b | 454 | 455 | 499 | 29 36:9 5 Listopad " 418 | 416 | 420 | 418, 578 | .15 257 | 23 Gradzień | , 41:00 | 410 | 412 | 4114, 533] 81 246 | 12 : Rok » 739:7 | 7895 | 7396 | 7396 | 757:8 | 15/XI | 7241 | 9/1 : UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 991; poprawka: — 0'7 mm. PS em. E Ee an 1908 gk : 0 ; Ek A iB Suma n Dnia E = * | R | a | = CE E iit 4 Styczeń 71 | 867| 68| 10 | 12 | 10 | 8|—|—| — Luty 79 | 460| Sal 23 | 18 | 15 |16| 1|—| — > Marzec 50 | 680| 266 | 11 12 11 | 9/—|—|—.| — : Kwiecień eo | 954| 273 10.| 12 | 11 15|—|—|— | | OB Maj 47 98:9| 325 7 14 1204081 | 240 5 Czerwiec 44 | 1075] 273 | 18 16 14 1—| 41—|[—15* S Lipiec 47 | 2788| 52 | 16 21 17 1-613 S Sierpieñ 60 | 1711| 214 | 30 19 18 |—| Alz lz Es eet 54 | 760| 325118] 11 Sch Leg 3 Październik | 54 | 143| 75] 20 | 10 8 11|-|-| 3/7193 Listopad 67 | 264] 45| 28 | 12 | 10 | 8. —1—|— 1] 03 Grudzień 71 | 210 48) 30 | 12 7 Dol — | — | —4— 4 Rok 58 |1040'1) 542 |16/V1i] 169 | 186 |57|28) (äich | | | | , j XA = 380 6' od F. = 200 26' od G.; o = 49? 58' H. = 226 m. Temperatura powietrza 7 2 9 RADE 9 Maximum Dnia Minimum Dnta Lé pe Bai? Aida tee 94 | 52 28 2102 3 — 07|-- 26/+ 01| + 05 8:0 28 BB 01% T 06 6:7 15 2:6 12:5 30 ES JD 25 48| 106 6:0 6:8 185 25 + 10 3 143| 205| 143 158 31:5 23 45 4 176| 228| 164 18:3 31:5 20 9:5 10 175| 2325| 166 183 315 13 10:5 1 151| -198| 147 161 28:3 29 9:5 14 110| 165| 113 12:5 26:2 9 5:0 20 54| 110 6:6 7:4 21:0 | - 3:8 22 — 94 1795 PELI 70 5:0 19 | — 122 | 15 — 89|— 18 - $1| — 88 50 | | — 148 | 28 [t 63|P10 + 67| + 77 815. "RN — 182 | a | | | | Podzial wiatrów | e | | p. NE | E | SE 8 SW w NW cisze | | | I3 2 3 zd d | 86 30 16 2 = PR = A | 88 30 8 6 20 9 Es = e | 9 24 — 13 15 3 NEC 7 16 22 14 E 3 6 6 3 i | 48 14 7 e 18 10 6 3 +n B 15 16 3 4 14 d Gë 6 12500 25 9 — 13 1 di A 2 35 33 9 4 6 6 2 zk 6 26 19 21 — 15 12 ax b | 17 7 39 3 14 2 s =á 4 33 20 14 = 4 16 p =á b 20 24 24 21 112 94 17 6 77 322 248 201 30 Szczawnica. Obserwator: P. W. Wojakowski, urzędnik zdrojowy. 5 Ciśnienie powietrza I. 1908 SE We, e 7 2 9 Średnie Ma- Dnia | .' i- Dnia o | ximum nimum | Styczeń 7.2.9.1722:7 | 72275 |723:1 | 722:8 |7325 | 24 |7016| 9 Laty : 161 | 156 | 161 | 159 | 287 | 15 | Ob4| 19 Marzec : 193 | 191 190 | 191 | 283 | 29 | 049 | 11 Kwiecieñ > 164 | 16.5 | 169 | 166 | 247| 15 | 075 | 19 Maj : 211 | 207 | 210 | 209 | 282 |. at | 098 | 7] Czerwiec > 21:3 | 209 214 | 312] 251 1: 13, 3.421 6 | Lipiec : 20:1 | 901| 200| 201 | 268|. 1 | 114 | 21 Sierpień * 201 | 199 ong | 201| 248| 90 | 156 | 11 zesieñ A 226 | 225 | 230 | 227 | 322 |. 20. | 186 |- :2 Październik : 26:0 D2 i 259 | 357 | 352 1 18:5 8 Listopad „ | 2917; 218 |-220 | 218 | 359} 16 71| 28 Grudzień S 211.1 209 1 210 | 210 | 801. 22 043 | 11 Rok » |7207 |720'5 |7208 |7207 |735:2 | 1/X |7016 | 9/1 | | UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 765; poprawka: — 0.6 mm. dE Opad cren Ilość dni z 1908 45 : pr p AA Styczeń 67 [981. 611] 27 12 11 ul maj pw Luty 77 |:8b0| 118) 8 20 19 [19 —| — | 848 Marzec 6:2 | 451 | 167 | 10 14 9 [13| pm ip Kwiecień 68 | 688 | 244 | 10 | 11 WK = Bi Maj 54 | 913 | 206 7 14 Mk). 85.23] BIG Czerwiec bi. [1099] 466) 16 | 16.) 12 |-| 21 | 21=] Lipiec 65 |s408| 393 | 22 | 22 | 21 |-| — 7 (E Sierpieñ 64 | 948 | 281 | 9 | 14 | 14 |—|—|—| 5|—| Wrzesień 69 [.859 | 107 5 8 7|-|-|-2 Se Październik | 50 | 280| 75 |5i20] 4 | 4 | 2 =) M] istopad 61 | 135) 22| 6 9 | g Ezel ol H Grudzień 69 | 235| 46, 30 1 13| — |. — | 10 | s Rok 62 |8620 | 456 |15/VI | 157 | 132 72| 7/2 691 $ 31 A — 380 10' od F. — 20?.30' od G.;.p =49% 26' H. = 484 m. Temperatura powietrza de 2 | 9 EY 2, 9 9) Maximum Dnia Minimum | Dnia | — 58|—. 18|— Bäi — 45 | + 48 28 — 204 E [= 81|-- 0€4| — 17! — 195 44 29 — 138 28 pa 13 49 + 06| + 12 11:2 31 — 62 26 ¡+ 26 8:5 41 48 16:2 7 — 12 4 | 114| .476|. 124 135 284 | 13123 | ++ 17 | 2. 146| 197| 141 15 6 314 20 85 | 12130 1&2]. 191| 144 15:5 27:8 13 75 | 1 191 |. --17:8|-- 129 13:8 944 6 7.4 16 89| 147 9:7 10:8 23:3 9 17 30 80| 113 5:2 62 20-2 4 — 167 | 22 — 44 02|— 94| — 229 91 14 — 142 8 —©61|—.27|— 47) — 48 43 1 — 213 | 28 (kt 39/+ 914 49| + 57 314 .| 90/VI | — 218 | Seu | | Podział wiatrów | Po N NE E SE S SW Ww NW | Cisze 14 — 20 s 1 9 39 7 3 18 — 14 => 5 7 28 13 2 26 3 28 ies 10 4 15 4 3 7 2 18 1 3 6 43 9 E | 22 1 16 2 5 4 34 5 4 | 27 1 16 i= 2 5 26 8 5 25 4 13 i 3 1 40 4 8 17 — 9 = 2 6 48 8 3 20 3 9 a 1 3 35 9 19 | 18 1 23 pa S 14 23 7 13 | 42 | — 8 = 2 1 25 10 2 | 8.) 8 21 de 5 1 16 7 4 272 | 18 194 3 34 61 372 91 53 32 - Krynica. Obserwator: P. Tomasz Kubicki, urzędnik zdrojowy. SĘ Ciśnienie powietrza A e 1908 [35 a es E? Ó : a- . Le H " 3 ANT 9 — [Srednie ximum| 922 |nimum Dn Styczeń 7.2.9.| 7102 |710:2 | 7107 | 7104 | 721:7 | 24 |691:1 9 Luty s 044 | 041 | 051 | 045 | 172 |1ii14| 6927 | 25 Marzec e 072 | 07:2 | 079 | 074 | 169 | 29 [6933 | 11 Kwiecień x 040 | 040 | 047 | 042 | 142 | 16 [691:2 | 19 j m 10:4 | 099 | 109, 10% | 189 | 18 |6929 7 Czerwiec " 101, 102] 400 | 108 | 173 3 |7013 6 Lipiec s 08:0 | 08:0 | 08:3 | 08.1 | 147 1 007 | 21 Sierpień * 086 | 083 | 088, 085 | 125 | 2 03:9 8 rzesień » 118 | 1114-1416 1 11487 1897 20 02 7 2 Październik 5 — == R ES | e e 3 i . Listopad „ | 107 | 105| 116 | 109 | 254 | 15 |6960 | 23 Grudzień „ | 102 | 100 | 105 | 102 | 188 | 22 6915 | 12 Ro ż A = Ss ha Si da Jg — | UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr, 1259; poprawka: — 0.2 mm. de Opad ee Ilość dni z OE IAE Maxi 0.1 | LO | ez : " axi- 4 A A 2 Ke Styczeń 78 815 | 72| 4 9 8 -|-|-]|2 Luty 92 |1026 | 105| 10 | 21 | 19 fJ20|—|—| 1, 3 Marzec 63 | 348 | 126 | 10 2) 5 JIHI-[-—- bé Kwiecieñ 73 638 | Tar 10 14 12 | 6/—-|-—]| 8|— Maj 56 | 954 | 862 6 14 mi A 1:1 Zi Czerwiee 47 957. 255 | 16 17 14 |-| 41|—| 2| — Lipiee 68 |9819 | 360 | 22 | 21 il-is5rilll- Sierpień 66 |1016 | 192 | 9 17 14 |-|-|-| 8 — | Wrzesień 68 | 589 | 160 | 13 | 11 81I—|—[—1| Bt Październik wë = EE = — — Fake Les Listopad 69 | 918 | 72 | 28 8 7 I8 j= 5|— Grudzień 73 | 340 | 91. 3 10 | 10 F8| —5|—| 71— Rok S ec | x > RE SE — | — | -— | — | — | | 33 A = 380 37^ od F. = 200 57' od G.; p = 499 25' H. — 586 m. Temperatura powietrza 7 2 9 Srednia Maximum Dnia Minimum| Dnia 4[7,2,9,9), — 74|— 39|— 73| — 65 |+ 38 20 — 241 3 = 47 |— 138) - 35| — 33 2:2 14 — 159 28 — 95|-- SÄI 14| — 07 80 31 — 82 26 + 20 61|+ 19) + 30 14:0 26 — 16 3i4 112 15:6 10:5 12:0 23:2 23 + 16 4 132 18:2 12:3 140 26:6 20 5:0 30 12:9 184 13:0 143 26:0 13 65 2 11:0 167 11:0 12:4 217 28 48 73 12:6 7:8 89 20:7 11 32 | 24 i30 — b2|— 17, — 49) — 42 2:0 4 — 146 8 — 67|— 48|— 64| — 60 ON 3 — 268 28 Podzial wiatrów N NE | E | SE | S sw | W | NW cisze | 5 | — 3 = 4 = R | |- | M 12 ne 2 1 em 30 — T 9 SE 10 SE 5 — 7 — | 8 8 L 2 e 1 A gp |- 63 13 d. 9 = 6 S. 13 e 59 8 2 3 d 1 vel 19 - 59 18 2 1 Pus > — 18 z 56 11 — 1 ees 2 m 8 — 71 10 Bue $ 8 1 — 17 — 62 18 m 5 Ce — — 2 — 65 13 = 8 2 s 4 — 66 Spraw, Kom, fizyogr. T. XLIII Dz. I, 34 Tarnów. Obserwator: P. J. Solak i L. Jaroński, słuch. teol. 5 Cisnienie powietrza 1908 E E | | a 5 2 7 | 1 | 9 |Średnie i aci Dnia E Dnia | | | | Styczeń 7.1.9.] — = Be: Bn Eig go Es 3 ut » — > c= e jA, e e Marzec A BE SE me E 2 und sz A Kwiecień 4 R PA E SE p E I SE Mai É xDD uM E d um zo PPR Czerwiec a es | Se 8. e. Ger SC - Lipiec A | a kA 3 EE x E Sierpieñ " — | — m A pa Ge Gg — Wrzesień A E | e Ee Sc? nid um dis > Październik » = | = == = zs x 2 — Listopad ^ — | £e uw vb eu ka. ee > — Grudzień A ZEE gle v. — | — ES pu 2 — ok n gay | Do baee | — — | — — e. | | 33 Opad persa Gett dni s 1908 |2: || ER Suma —| Dnia =01 =10 | K | a | tu bei — = — — — — — Luty S "t e - sa er E pe — Marzec ^ — — uii SS Tu A E > Kwiecień ` — eA per ES E | 3% WA > : h a E ee di I = = Czerwiec » a CH Së Mis Lor | SH NE es Lipiee á — a e AR Vat | aj, E e Sierpień s — Se di s i | Gë a = zesie 3 — vi => s Ce m E E Pazdziernik á — - de SER e | s świ 2 Listopad k — s = MS — | — i — Grudzień > — € v = an n - Rok å aià Ge Go e ABA | ES uem = 4.2 Ilość dni TL as : E Opad & opadem Ilość dni S 1908 EK | Maxi ie | En o e axi- e =>U1| >] | cute EE Suma | rs? | Dnia e kc X | [f | i8 | Styczeń 78,| 246), 67] 28 | t MEJ] =|28 Luty 84.) 887]. 1150 |-B64 16: | 10. [2| —|— 000 2 Marzec 6:1 345 | 22:2 | 2 7 | 5 ra OZ a EE Kwiecień 64 52:0, 103 1 15 | 18 dE ik ROA j $6 | 800,102) 28 | 10 | 6 |-| 14—|— |. Czerwiec 54 | 291| 761 s | 0 | 6 -|=|=|=|? Lipiec 68 | 1589| 470 |.19 | st | 17 |-| 2| 21 1) 1 Sierpień 62. | 7468) 284 | 9 | 20 | 12 |-| 1| t) I) f rzesi Gi, | se 98| 15 | i£ | 5 |—| 1|—| Er? Październik | 5'8 95| 44, 90 Er 2[8|-| — 7|— Listopad 67 132| 29 2% io 1. 7 PME >] | Grudzień 70 | 931, 69 | 80 8) Z A AI Rok 65 | 5180] 470 19/vu| 146 | 97 |58| 5| 3 | 16 | 18 | | 31 A = 399 26" od F. = 210 46' od G.; p == 49* 41 H. — 278 m. Temperatnra powietrza | —— 7 | d | 9 var Maximum Dnia | Minimum | Dnia | | | — 47 — BÄI 48, — 89 | | 39 19129 | — e 3 ii q£0|— 08] 6 46 14 < 0% | FD 494 291 + 26 115 | 31 > 38 16 48 MEM 0 6:3 17:3 26 + 08 | 4 141| 180| 140 15:0 262 31 49) 4 170) 208) 165 177 292 | 21 102 | 8 168| 209] 166| 177 271 | 19 104| 1 147| 187| 149| 158 287 | 98 130) zeg Hi 146| 115) 122 212 | 411 SÄI 6 Kéi 101| 65| 71 190 4 | 1 — 80|— 01|— 22| — 19 351 4 | -116| 16 — 87|— 12|— 30) -- 27 | 44 | 12116 | — 198 | 28 + e E bs 64| + 71 292 | 21/V1 | e ża. 3/1 Podzial wiatrów N NE E SE S SW | Ww NW cisze | 4 -— 4 4 32 6 7 14 22 Jm 2 5 20 5 9 26 15 s. 28 8 7 1 8 2 32 FI 8 6 1 8 1 1 22 41 3o 4 11 13 3 3 23 33 5 2 6 3 11 i 32 31 4 4 5 E 12 = 9 23 36 2 3 1 3 15 1 13 12 43 7 aż 3 1 13 2 7 12 45 7 8 1 6 4 5 8 5 49 3 6 9 5 15 3 + 8 10 32 4 1 6 6 22 sy M 12 41 48 37 75 53 172 26 | 74 193 | 420 38 Rzeszów. Obserwator: P. Czesław Zubrzycki, właściciel apteki. BS Cisnienie powietrza 1908 |3É | E CE. 7 | 2 | 9 EL i Dnia mus | Dnia Styczeń 7.2.9.) — = Se mod ES er Eus s Luty e — pe E e. E e GE = Marzec t -- — e. s a SS: SC — Kwiecień à -- — X A mą e - — Maj e — | — — — — — — — Czerwiec » — = = a sd e Se — Lipiec p — — — a ns ee — — Sierpieñ > — ME p SH "3 = — Wrzesieü Ge — € es = mam i "e — Październik " — — Sa ep Ca Ge — -— istopad W — 2 Ges Ge 2 SE 2 = Grudzień » = e ze oe SES e ene — Rok $ — | — | — | — | — E eulx J Opad Les Ilość dni z SEH | Maxi- | SHA a TE | Maxi- |... i Pala isa ER Suma | sda | Dnia € Ra X | R a | = SÉ | | | Styczeń 59 1189.82 | 4 | 14 | 7.| 9|—|— | 2:3 Luty 55 | 306 | 42 | 24 | 17 | 14 |1t4|.—]— —| P Marzec 2:5 164 | 82 1 5 1:5 Bi gi] 8 Kwiecień 5:0 352 | 54 | 2 15 14,211] e Maj 25 | 690 | 104 | 27 13 | 12.|—] Alz | 51-5 Czerwiec 3:3 340 | 88 | 7 8 BI | 1|— | zi ms e x t auum. qum T — (TIG dee) 1 ` P Sierpieñ - — c 74 ak zo KN — || — | Wrzesień pies $ aid | i u SEL SĄ ZA BE To T AN Pazdziernik - z GE Ge en o E ad — E BAC aan d 2 £l. aa a 9 Grudzień -= - e | e = ab Ad a A Rok Ps As LR | p. LU Rt Lay Pa E ER 39 X — 390 40' od F. = 22? 0' od G.; p =50% A H — 215 m. | | is 7 | 2 | 9 | 7209 Marinum Dnia aus Dnia | | | | | | | | — +4 - 10|— 86| — 32 | + 42 | 20 |— 190 | 2i8 E 34-01. 92 | 58 | 28129 | — 58 [5,8110 + 181 68] p cu sí |- 40] $ BEI iB) 77) 8:6 188 6 WT 36 11 148] 2611 4550| 166 | 332 | 9 33 | 4 oa s23 171, 184 | 820 | 1120 | 100 | 2930 ola ala — | — | — — — l — — | | WRS A GAR PEP r: - Pom mo x | a Ze ET d o E RE = XR oq prd | | | ` Podział wiatrów N NE E SE S SW Ww NW cisze 6 -— + oe 25 — 62 - em 3 d L = 29 2 58 — = 4 = 33 23 > 33 ma — 5 = i a 37 — 48 — * — T 3 = 63 = 27 => - e is E: gë 50 AR 40 Pss = 40 Smolnik ad Baligród. Obserwator: Ks. J. Markow, proboszcz gr.-unicki. > $ Cisnienie powietrza 1908 | 32 3 £ 7 1 9 |Średnie ii Dnia d Dnia Styczeń 7.1.9.] — -— — — = Sg z a Lut S Sé E SCH Ze Sat, WE” par r ak Marzec ^ — — SR = pe SS e = Kwiecień e er iin De =. aż SE S em Maj ke a Sia E Ro pots DER SE Czerwiec s SC See Sien sz e. uid n= m ipiec E dë sma R = s mes zai — Sierpieñ A ma 2 Së m s Nat = d Wrzesieñ 3 — se pem ak = sk Es a Październik » -— = — zu iu SC Ge — Listopad 3 Sir d aż cie Ex — pu s Grudzieñ E Se a E m = — ps Rok » = | s E 2 = Sed | ge | = JE Opad sody Ilość dni z 1908 45 epum as SE Suma Maxi- Dnia =01 |: ulgą Czerwięc 48 | 244 | 210 | 8 2 2 |-|—|— i747 Lipiec 53 |1812 | 188 11 12 12 |]- | =) — | "EIE Sierpieñ 60 11606 |:560 | dd | 11.) 115]. || Wrzesień 53 | 570 | 190 | 13 10 9]—-| 4] — 9171 Październik | 61 | 267 | 54. 20 13 11: 4| —1— |. 47 Listopad 71 16:6 +1 5 BB) 0 72 ks Ate Grudzieñ 86 | 297 | 65| 3 8, | 650,61 4 | ba 63 |7306 | 560| VIII | 117 Kam 40| — | 1113| 8 43 RE TU 21 00 TF. — 22* 5800905; 9 DP T MH — 294 E Temperatura powietrza A » | T 2 9 1(7.8,9,8) Maximum Dnia Minimum Dnia Aoi $0| — 3591 — 8%]: 68 29 = 848 3 PEL 151— 05) — 0% 48 19 = ` 11 + 10 SU] m 145 31 = y 16 5:6 91 58 6:6 19:3 26 js £0 10 158| 184| 142 156 281 24 6:0 4 198| 215| 164 18:5 315 21 10:9 28 300| 239083| 178 19:0 313 14 114 1 178| "est 165 171 245 23 10:6 14 115| 153, 110 12:2 245 11 61 26 50 9:2 64 6:8 19:3 4 = y 20 in Oil- 82] — TE $0 | 14117 | — 14% 16 — 42,— 25|— 89| — 86 3: 21008 kant 95/+ 67| + 75 315 | 21/VI | — 218 | 8/1 | Podzial wiatrów N NE E SE S sw | w NW | Cisze E ad L 2 1 = 2 10 67 6 9 da. 2 2 2 + ar | m 2 3 2 1 7 4 + 2 72 A 5 6 3 2 5 4 7 54 3 5 2 1 5 2 2 7 66 10 6 1 7 6 7 4 2 47 9 6 1 P 3 1 3 6 51 10 1 1 9 E m 2 o 2 65 17 5 0 6 4 1 3 49 14 3 E 9 11 1 L 2 53 13 4 EC 7 1 1 4 60 11 6 5 3 16 5 1 6 40 107 56 46 37 60 32 19 51 | 690 | 44 Szczerzec. Obserwator: P. Karol Krusenstern, obywatel ziemski. zh Cisnienie powietrza 1908 E Z EE AEREO TEE dg | ae Bo PERI 4.1] i | 9 rein sis Dnia | M | Dnia | | s Styczeń 7.2.9.1731:1 | 730:8 p 7310 7448 24 p 10 Luty ś 26: 25:9 | 260 | 263 | 428 | 15 155 | 2 Marzec ` 32:2 | 82:0 | 82:0 | 321 | 392 | 29 | 169 | 10 Kwiecień ^ 27:7 | 279 | 284| 280 | 402 | 15 146 | 19 Maj * 391 | 321 | 821 | 321 | 379 | 18 | 216] 7 Czerwiec » 30:6 | 304 | 806 | 305 | 368 | 1 200 7 Lipiec „ | 280| 280 | 27:9 | 280 | 341 | 1 | 218| 22 Sierpień „ | 2838 | 288 | 284 | 288 | 328 | 3 | 250 12114 Wrzesień s 32:5 | 32:4 | 8277 | 325 | 401 | 19 | 241 | 2 Październik | , 369 | 370. | 370 | 370 | 425 | 28 | 27:8| 5 Listopad : 326 | 32:6 2:7 | 326 | 514) 15 19 23 Grudzień > | 3830 | 33:2 | 3833 | 332 | 445 | 31 | 159| 12 Ro e |7310 | 7309 | 7310 | 7310 | 751-4 | 15/XI | 710:0 | 10/1 | | UWAGA: Poprawka barometru jeszcze nie wyznaczona. 83 Opad pa | Herb duis 1908 JE |—— 7 — = PE E E Bag Maxi- Dnia =0.1 =1.0 x|R | a |= SE | 415% Październik | 53 | ai Aal 20 8 biòla- 8 8 Listopad 70 | 2256 | 65 6 11 7011) —|—]| 24— Grudzień 79 | 293 | 84| 3 7 7434 8/-—1—| CES Rok 63 |6709 | 300 | 7/V1 | 136 | 109 |64| 6| 1,29 20 À = 410 14' od F. — 930 34! od G.; ę = 559 6/5 H.= 45 (okolo) 315 m. Temperatura powietrza 7 2 | 9 Wé Gr Maximum ` Dnia | Minimum | Dnia | : | SUA £6)- 47 — 1 EG) 0 | — 230 3 —17|— 01|— 16| — 13 £8 | 1 a PE DM + €5|-- Soit 04|+ 12 Po Wi — 38 25 4 81 44 52 17:0 17 A 94 14 180| 174| 125 13:8 37.9 30 + 8 4 173| 207| 150 17:0 32-5 6 88 | 11i30 171| 207| 159 174 284 14 108 1 144| 175) 144| 152 248 28 8:6 15 94| 157. 106| 113 26:0 9 40 29 3:9 83 51 56 18:4 4 = ` 21 Ri DEI 49] — 88 2:2 20 — 180 15 — 41|— 80|— 45| — 40 2-0) 3 - 180 28 + Säit 87|-+ 54| + 62 | 325 6/VI | — 280 3I l Podział wiatrów S | | N NE E SE ; biis | SW | Ww | NW | cisze Er | | | | 6 e; 06. wp 7 536 7 7 1 FI. lw saę. 13 8 — 16 14 4lI'/^w 3 2 18 10 17 7 308 m m 11 20 5 8 A 7 3 ap HM 9 15 6 17 2 16 5 i4 p s. 1 — 17 10 3 1 ÁMIM 8 14 3 19 4 m 3 a ` 23 | 21 R 8 11 > 3 W^ H D. m 3 12 9 13 p: (UU TE Qj M — 15 7 1 4 8 |. 7 2 | 19 2 41.17 12 3 "m H Er N 48 | 14 | 76 PI 267 | 161 | 107 | 186 | | | | 46 Dolina. = Obserwator: P. Władysław Wilkowicz. starszy sztygar. ZE Cisnienie powietrza 1908 EE A | —— | —5 MAR SE | 2 | 9 Średnie ,Ma- | Dnia | M | Dnia | 1 Styczeń 7.2.9.| — — s sa bs sab Ge € Luty 4 — — EE eif m. idi pe me Marzec 4 — — m E Zo ce Ment — Kwiecień » — — iis Fm md sa die — Maj t Ee Ge ses ak ms E d EN Czerwiec * — — "a Ges us de ża — Lipiec " m — aj m bei ie — em Sierpieñ y — ge E Se Lon BE — — Wrzesieñ 5 — Tu m BE Ba E jak 5 Pazdziernik $ — i SS a Be e 2 = ad 5 — — en SE e = — ER Grudzień $ a — SC a bof, e — zs Rok T — — = a Sa = -— Sg $3 Opad Sai Ilość dni z 1908 | — BERE E: E | Suma Maxi" | Dnis IO a "a i B | mum wr | wa d: dl [9-3 El: Styczeń 82-3,791.301 1 5|. 3 |4|-|-| 1]3 Luty Ap 398 |.88 | 3 | 18 6 [10 -|-| 3 Marzec 33 142 | 102 3 5 3 SEKE e Kwiecieñ 33 55:2 | 145 11 10 8 8| — | — | za 3 Maj 21 574 | 175 27 12 rd E a LH Czerwiec 2:5 969 | 27:0 2 17 15. 41—|— 5; sl Lipiec 34 |2230 | 41:8 24 21 Ti rol ee 7 E Sierpieñ 2:9 |1443 | 325 8 15 1 =a Ic. Wrzesień 37 11193 | 1838 12 13 13 I- =i- SA Październik | 3:0 | 395 | 114 | 19 91 ZIS Listopad 3:6 30:6 65 2 19 | 9 I[11| 11-10 Gradsies. | 47 | 67|28|.5 | 2 | Selz Rok 34 |8186 | 418 |24/vii] 188 | 16 {41| 1|—| 7| * ! i 41 1 = 410 40 od F. — 240 0' od G.; p = 480 DÉI H. = 450 m., Temperatura powietrza , Srednia Mi- Ia- TUM I5 is 2 3 1(7,2,9,9)| ximum | n nimum wie: 283/2031 361. —:96 | +60 |18, 38139 |. — 200 3 S09 Hp 264 08]: — $04 8:0 ę 10:0 15 +05 60|-- 09| + 21 125 30 — 40 25 50 | 108 4:9 6:4 20:0 26 + 08 4 155 | 205| 131 15:6 265 23 40 4 197 | 23| 152 178 30:5 21 95 27 190 | 219] 163 184 305 14 120 | 1,2i10 173 | 200| 151 16:9 26:0 $&s 130.1. Bel 10-9 153| 109 12:0 240 9ill | 60 27 44 9-8 5:2 6:2 19:0 2i4 — 120 21 —97 04|— 28| — 17 80 18 — 170 | 16 S55 pur $e] a]. — +48 6:0 i1 — 5i 238 +66 |--105|-- 59) + 72 305 |21/V1i114, Vl, — 210 | 28/X1I | I Podzial wiatrów | | | N NÉ | SE eds ee w | NW | cisze | | | 10 9 29 & | e? 2 32 B ds id 5 11680 ga dw 2 40 8& 5 2 | 5 Be [sl > 21 4 wa 28 s bs a e "E 22 1 ER 14 b; | ha lu 1 28 5 18 22 b 1.99 E [Foy ge: 11 8 14 8 e |- 48 | 1 e 31 15 19 9 2 | 14 | p dis 87 2 26 9 ER 3 SECH 17 12 91 24 &£-1r m 2 | H "kat 1 1 19 8 9 | 86 E | o8 ha 2 15 3 11 2 i 1546 Ar P ab ka 22 m 17 144- |: se Juge 270; | 86: 9 | 2w., (62 | 148 | | | | 48 Obserwator: Zakład fizyczny Uniwersytetu. Lwów. BE Ciśnienie powietrza 1908 ES s | | n : [. S| 7 | 2 | 9 rei, | Dnia dnas] Dais | ! Styczeń 7.2.9.|736'0 |735:8 | 7365 7364 |7503 | 24 |7160| 9 Luty z 304 | 300 | 307 | 304 | 456 | 14 | 191 | 25 Marzec „ | 354 | 353 | 356 | 354 | 437 | 27 | 188 | 11 Kwiecień » | 306 | 306 | 309 | 307 | 418| 15 | 156 | 19 Maj „ | 353 | 352 | 364 | 853 | 426 | 18 | 218 | 7 Czerwiec » | 348 | 346 | 347 | 3847 | 40B| 1 | 267| 6 Lipiec d 325 | 391 | 824 | 3233 | 896 | 1 | 259| 21 Sierpieñ j 82:9 | 827 | 331 | 329 | 377 | 22 | 282 | 12 Wrzesień 3 364 | 364 | 36'8 | 365 | 441 | 20 | 275) 2 Październik * 412 | 411 | 413 | 412 | 463 | 28 | 286 5 topa „ | 369 | 367 | 373 | 370 | 558 | 15 | 217 | 28 Grudzieñ : 370 | 370 | 37% | 872 | 499 | 31 | 203 | 12 Rok „ |7350 |7348 | 7352 | 7350 | 7558 fads 7156 | 19/1V UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 1284; poprawka: — 03 mm. $3 Opad pe Ilość dni z o z opadem 1908 36 e | | | | ER FE [Sema Mar | Doia [594 =O A Styczeń 78 | 708| 137 | 9 | 18 | 16 |15|—|-| 13) 7 Luty 81 |913| 147| 6 | a | 16 |21]—|—| 7| 5 Marzec 68 | 119) 27) 8 | 12 | od Hj] En Kwiecień CI p 863 | 309 | 9 | 18 | 12:31—]—1— p Maj 47 | 40| 126 | 16 | 14 | 10 |—| 1| ët? Czerwiec 47 | 666 | 261 | 19 | 12 | 8 |-| 8|—|-—-| ! Lipiec 52 lies | 296 25 | a | 18 |-| 8| 1| 6| 1 Sierpień 67 |1088 | 267) -9 | 16 | 18 |-|—| — | 91— Wrzesień 68 | 760 | 219) 28 | 14 | 7 |—|—|—1| 7|— Październik | 42 | 345 | 112 | 20 | 17 | 7 | 4[-|-/12| 2 Listopad | 69 | 191 | 56| 80 | 18 | 8 |12|— — | 10) — Grudsieá | 83 | 2438 68) 3 | 18 | 7 |18|—| — | 10| 8 Rok 63 |7688 | 296 95/vu| 192 | 127. |72 d M 22 | A = 41? 41' od F. = 24? 1' od G.; 9 = 490 DU H. = 307:6 m. | Temperatura powietrza | | : | Średnie | Śr e dni | | 2 | g | Średnia | Ma- | Dnia | Mi- | baia ma | mk | | 1 (7,2,9,9) | ximum soe menle | | | | |-41|—21/|— 39| — 85 |+ 51| 29 us 8 Ki 12|— 65 |-719|-L-06|— 11| — 09 59| 24 E 78| | 414 16|— $8 +06 +8 +18|+ 22 | 131; 80 b4| 25 56 — 07 +0| 89| 59 6:2 190| 26 |— 02| 23 103 + 2:3 130| 192| 139 150 4 299] 28) 28) 4 201 9:9 154 208| 16:3 173 308| 21 78| 13 22:21 130 161| 216| 166 177 | 307| 14 58| 1 3299, 136 141) 190| 146 156 | 270| 23 85| 13 202| 125 101| 150| 113 11:9 248| 11 50, 22 15.9) 88 &9| 94| 56 623 | 194) 4 |— 67/21132| 105|. 28 —29| 00|—19|— 17 48| 17 |— 138| 15 | 05|— 4? |— 48 41 — 89 88| 18 |—163| 29 |— 24|— 57 SE +68 + 69 | 807 rg: 256 au |-+105|+ 6% | | | Podział wiatrów SS Wilgotność względna r a | | e Les = EN NET E |] Siswi WNW ealas 77.32 9 | 3 | | s jo Š |.8 8|—| 10| 6|.41| 33] 12| — | 88 598847 902 881 |38|-F5| 7| 18| 17| 86| 11| — | 88|888|816|884| 861 |l. 2|/18| 9| 80! 10| 10] 3| 7| 4| 42[|841/|658,821| 773 | 2|31| 9| 20) 4| 13| 5| 15) 1] 53]815/|646|805| 756 £[10|] £1] 10) 10) 331061 1: 6 E DEIA 537|790| 69:8 7| 11| 6| 14) 12) 11| 10) 19| — [|105]780/|55:9| 77 8| 706 9|12| 7| 8| 6| 33, 17| 8| 8[|119]888|0634,869| 779 ES HI-4 2| 10| 28| 11| 18| 3 | 110]/89:6/685 |90'1 | 827 118 | 10| 6| 12| 7| 93| 9| 10| — | 85[898/|680|866| 81:3 | 4| 16| 7| 28] 7| 12| 10| 9| 5] 62]902/734|909| 8&8 |7]18| 8 | 10| 9|37| 6| 9| 6| 87[924|858,912,| 898 p 6| 8| 84] 6| 9| 12] 10) 7| 34[|952|920|941] 98'8 | 56 | 126 | 68 | 189 | 105 | 241 | 128 | 150 | 35 | 67 [|865 |715 |865 | 815 Spraw. Kom. tizyogr. T. XLII. Dział I. 4 50 Dublany. Obserwator: P. Kazimierz Szulc, prof. akademii roln. pó Ciśnienie powietrza 1908 |3£ A SĄ 7 | 2 9 finiri y; Ma- | pnia | p | Dnia © | iximum | jou j ! | Styczeń 7. 2.9. | 740:0 |7397 17403 |7400 17542 | 24 |7201|.. 9 Luty „ | 345] BkU| 347 | 364) 496| 14 | 230 | 95 | Marzec „ | 395 | 392| 396 | 394 | 476| 27 | 281] 11 | Kwiecień S 346 | 344 | 348 | 346 454 14 | 197 | 49 | Maj 3 391 | 390. 394| 391 | 464 | 18 | 256 7 Czerwiec . | 386 | 883 | 384 | 3841 4&5 kat |. 308| 6 | ipiec : wą 359. 361 | 461 | 432| 1 | 299) 21 | Sierpień „ | 368 | 366 | 86% | 367 | 418 | 22 | 818 á | Wrzesień „| 408 | 403 | 407 | 404 | 482 | 30 | 312) 2 | Październik | „ | 468 | 450 454| 462 508 27125 324| 0 Listopa à 4U2 | 407 | 414 | 411 | 596 | 19 | 261 23 Grudzieñ s 411 | 410| 416 | 412 | 539 | 31 | 2&4 | 12 Rok „ (78390 |7387 |7391 | 7889 |7596 | 15/ d 7197 | 19/1V | | UWAGA: Barometr L. J. Kappeller Nr. 1587; poprawka: + 01 mm. 198 |25 : EL [E Suma | poe | Dnia SE) Pa, x | [& | ^q ke "2 © | | mm | "mm | NEL | i H Stycząń 80 | 284| ect 9] 14 5 |12|— | — | -| 6 Luty 77 | 800| Sol 8 | a Is —| - | -| W Marzec 67 | 01| aal 8 11 6|7.—|—,| 1, 9 Kwiecień 65 | 759 | 206! 9 5 | 9308) = | —|-|5 Maj 50 | 377| 81] 16 14 9ł—| 11m TN /ę JA 48 | 481 | 96| 19 | 12 PL il 1| 1-8 Lipiec b114 | 810| 25 | 90 | 19 |-| 8|. — | !| ? Siącdiań 5%.1/982 | 176194] 6 | 12 |-|-|-| 18 Wrzesień | 69 | 700 | 185| 18 | 12 7|-|-|-| 1).8 aździernik | 55 | 264 | 98| 20 12 614 —| — e 10 Listepad 1.74. || 128 | 54] so | 10 | 4[10—|—| 1E 3 Gradsie | 79 | 143 | 468) 8.| 13 | 4 [10,—|— | 2/1 6% |5805 | 810 2ó/VII| 169 | 101 |64| 4| 1 | 18 104 Lo ER Ass 410 45' od F. — 249 5 od G.; g = 49% 54' H. = 256 m. Te mperatura po wietrza Se | | Srednia Ma- 2 | Mi- y Średnie Siednie d | 2 | 9 t ximum Dnia | nimum Dnia on | Hum | | —19|—33|—40| — 36 |--45 | 20 |—372]1 3 [+ 14|— 64 —98|--U3| —14| — 12 44) 16 |— 80.6 F O9| — 8.4 |=02| 45 -F-18| --. 17 | 114 | 29 |— 61) '% 48|— 08 +33] 86| 53 56 71001 BE |— T396 9-4 | 4- 16 128| 187) 130 144 | 292] 83 |4+08| 5 195| 90 156| 207) 151 166 | 304 | 21 46| 13 218| 111 158| 220 163 176 | 320 | 14 64 2 229| 126 137| 191) 145 155 | 268 | 23 75|3i18| 200| 115 94| 150 107 115 | 247) 9 25| 22 158| 78 38| 93| 53 58 800) ^4 |— 691191 100| 21 —86| 00|—26| — 32 50 | 17 |—164| 16 05|— 47 —+*8 —33,—46| — 43 256 | 3 |—200| 28 |— 28|— 59 +49 +94 ve + 64 | 820 a 31 gek: 28 | | | | Podzial wiatrów EE Wilgotność względna EI | | | | | «13% = N NB e |se] s jów w św Ali 7129] 3 Ee? | | gH Ez 3|8, 8|8/|1./18|02| 6| 4| 30|764|788|778 777 3| 1 | 10) 6 | 2 | 18 |30| 16| 6 | 35 [800 | 78:9|82-3 | 804 1 | 6 | 81 |16 | 4 | 11 | 16) 2| 7 | 41]826/690|815| 777 5 | 9 | 25) 6 | 2 | 6 | 15| 18|. 6 | 5:3 | 842 |660|828| 777 3 | 6, (5 | 10 | 4 | 6 | B0| 16| 8 | 90 [764 |560|808| 711 2 | 9 | 18) 7 | 1.| 6 | 29) 14| 4 [102 |762 |56'8 | 77:7| 700 3811 |) 2 | | 8 | 84] 7| 8 |116]|826|598|823| 753 4 | 4 | iż) 2 | 1 | 8 | 68] 4|10 |105]874/650,801| 792 7 | 6 | 16) 2 | 1 | 8 | 82 | 8/42 | 78 |881/|658|85:3| 797 8. 4 | 40) 7 | — | 8 | pI 7| 6 | 601877|741/879| 88 7| 4 | 18) 6 | 2 | 11 |a] 8) 3 | 33 [802 |789)81'1| 801 + | — | 88/11] 8| 8 | 29) 2| 8 | 29|765|811|801| 792 46 65 |240 | 75 | 21 | 89 |378 108 | 77 | 64 816 691 (821 | 776 | | | | | 52 Ozydów. Obserwator: P. Julian Hawrysiewicz. nauczyciel miejsc. „e Ciśnienie powietrza CJE 7 2 | 9 Średnie S e | Dnia | wo Dnia o | ximum | Styczeń 7.2.9.| — — — — arh — Luty š — — - - | — Marzec * — — — di. pr — Kwiecień > — — — — — | — -— — | Maj i SCH SS TE "48 ROB uw 103 EN | Czerwiec - E — ZE T i = | - ES Lipiec w — — Got M TUE m Op e = Sierpień » — — E i BĘ us — — Wrzesień A E ids RA RE AME AE Ne — Pazdziernik 5 — — RE Ser sk s] man =: Listopad > eus Sc = XB NÉ = | — zm Grudzieñ * E ak Ee T = LI qUEE iż Rok " sk PER ra „RB Es Ax HIT M AR dk Opad Wee? Ilość dni z W Maxi- zośl=tólg | z sko 88 rd E S axi- | " | ote EI. werd mum | ER — z” T | R | e? | KS EE — styczeń 80 21:6 39 | 9 13 10 [11 | — | —]—]| 2 Luty 79 | 805| 38 | 26 | 19 | 14 |17| —| —] —| £ Marzee 65 | 103 | 19 8 T BTO Sas Kwiecień 67 | 627 |161 E a e EES E, Maj 64 | 884] 154 | go | 18 | 8 |-| 3|—] 1|— Czerwiec so prtiss] 4 148 | |=| £|-|-1— Lipiec 58 |1773 | 366 | 28 | 19 | 17 |-| 5 Ir Sierpień 53 |1183 | 239 | 12 | 16 | 12 E rio E Wrzesień 69 | 831 | 286 | 13 13 9 |-|-|—| 8|— Październik | 5'1 29-9 6:5 20 8 7 Ai EE I Listopad 70 | 1563 | 35 | 30 | 10 6 r$|—|—| BIS : Grudzień 80 | 320] bo] 8 | 18 9 SCHEER ASS l Rok 64 [6:95 | 365 28/vn| 159 |118 |57 12) 1 | 26 | 11 | | | | 53 X = 420 29" od F. = 240 49' od G.; y = 490 58' H. — 239 m. Temperatura. powietrza Y 2 9 Srednia Maximum Dnia Minimum Dnia +[7,2,9,9] — 80|-—- 181— 88| — 29 | + 66 29 — 242 3 — [4|-- 19|— 04| — 01 6:2 24 — 66 4 + 09 6571392147 + 39 13:8 30 w 42 25 47| 101 61 6:8 181 17 0:0 8 132| 193| 137 15:0 30:0 24 + 80 4 160| 216| 155 171 31:5 21 9:8 27 164| 226| 162 17:9 312 14 81 1 154| 200! 152 16:5 27:4 23 105 13 115} 163| 119 12:9 261 11 62 29 &9| 110 6:3 74 19:8 4 = $ 19 — 19 SP" 151 — 08 53 19 = 181 | 16 > 28) 181 99] — 97 51 | 18 a 180 | * 28 + 60 -r-106|-- 66| + 75 315 | 21/VI | — 242 | 3/1 Podzial wiatrów N | NE E SE | S | sw | w NW | cisze | 9 5 1 8 5 39 20 3 3 — 8 1 22 7 19 18 10 2 — 25 16 27 5 7 6 3 4 7 17 16 18 1 14 14 2 1 6 5 8 22 1 18 21 9 3 3 14 9 15 6 11 22 2 8 2 17 12 10 1 19 21 5 6 $^. i 6 2 3 31 24 8 5 171 n 8 7 4 27 10 8 3 5 | 24 17 4 1 24 8 4 6 0308 7 15 2 35 5 3 6 3 | 15 11 30 — 22 E 9 3 46 | 176 112 180 36 266 169 63 50 54 Kołomyja. Obserwator: P. Teodor Senica, c. k. drogomistrz. BE Ciśnienie powietrza T d | | Średni [a- | : Mi- | pnia SL 7 | 2 | 9 | rednie com! PARA [imum Styczeń 7.2.9.1 — — — — — — — Marzec 2 iem "Em A = E E E > Kwiecień P > iis S uud St D ISA i Maj ` — — — — PA ek Vie — Czerwiec » — e = = ża > PE L Lipiec x — ids = sA e Sa Se £ erpień ` — — ges a E? SH Së — Wrzesieñ P — — Sg Gë zk: = — — Październik à — = — sun + e de — Listopad y — Ll = Ad SĘ s — us Grudzień 3 diee xd = Ce E? ups REX — Ro j dde abe T — | — e id — | dk Opad Sator Ilość dni z Peu | Maxi- | =01 | >to| „| Es axi- . EE? S ied © E > | mum | > "mm | mm x | R | mpm EE Styczeń — 591,29 1 3 3 2i — | —|-|1 Luty — | 398) 58|2i25| 10 | 10 |10|— | — | — 3 Marzec e an 30| 15 1 1 | tji Kwiecień E 69:7 | 278 9 9 9 J = |= — Po R j — 439 | 170 8 7 z WE E GE Gs R | Czerwiec — 75 3:8 2 2 2 = E D e 3 Lipiec — |2048| 368 | 23 16 XML ro a Deg E Sierpieñ — |1292| 355 8 13 12 E SE nh e D : — |1078, 275 | 21 15 1% | 177174 j Październik | — 868| 88 | 18 6 6 KÉ ze Lamm | A : Listopad — 200, 64 5 6 5 bl + | 3 | Grudzień — | 19| s8| 29 $ | 4 jolali Rok — |6799| 368 9»s/vn| 98 | 89 |27|—|—|-| 7 A = 42? 43' od F: 55 250 8' od GŁ; p = 480 32 H. & 290 m. | Temperatura powietrza | 7 2 | 9 Średnia ETE Dnia Minitnóm | Dnia | 1[7,2,9,9] | | |- 47,— 06|— 28| — 27 |+ 70 28 210 4 — 28 + 16 — 05) — 04 7 25 — 116 5 + 04 65|+ t5| + 25 120 | 2,6129 | — 40 |24,25i26 £0| 117 532 65 18:4 20 — 10 00048 149| 236| 144 16:8 300 |12,13i124| + 40 4 152| 940| 143 170 340 21 9:0 8 154| 221| 154 171 31:0 12 100 3 147| 206| 160 168 28:8 31 130 |18,18i20 114| 184 181 140 27 0 8 80 | 97130 43| 115) 57 68 900 | 115 |— Bp | ŚR — 61|- 12|- 40) — 38 6:0 3 — 9890 | 140 — 60|-— 26|— 48| — 40 50 | 23i8 |— 20 28 + 52/+118|+4 62) + 72 8&0 | 21/VI |— 220 | 16/XI Podzial wiatrów N | NE E | iE iu | SW | w inw | dme : | | | | | | | | vod foo si ei E e Ge * " ala ia meli re dc | | 3 A | e, Z PE TI gi „|od Bap ez ba | ols o le mej || a MT | S 24 LAELIUS Lu TOU SE ża chou > SL] T me | SG | i. +. ud | | | de PORZ ud LETIT A |= 12. d Ke aod | | peni Ej qos + | 44 84 sj) | a fe] | Lese I-—| dde cuir Ded] | E bag | | | | EU TM og E arto Ed 56 Kosów (T. T.) Obserwator: Dr. Wactaw Bazant, lekarz. | > $ Cisnienie powietrza | SZ ——. sees $2| v.| 1^1. a grama Me [pais | ME | Dnia "UB | | punis ximum | ma |nimum | | Styczeń rer - | — = | „| — | vg = U i =] = = PNA PIER 2 — Marzec dë MUS | ii A | cdi | SCH | ae xL Kwiecieñ á a de | — | - | = | — | m NES Maj S ei c ałó— E | wa EE Czerwiec » — — | — | p = Ts | em T Lipiec ^ — za bow. |^ Aca eet A S'erpień a — = | — | — | dress | ec? zu Wrzesień » o | Se | dcl | b | pis = = | Październik + jb] 4 — dj — | Listopad A — + Ai z cl — | > — | Grudzień . s — — = ien Lade | — hn ; pa ala E llość dni Kë | dk Opad śojadem Ilość dni z | 1908 BÉ DESS | | Bol E E | Sama | Mariei Daa 1 4 | 270 x | Sais Si a o | mum | mm | mm E 4 | = El Styczeń 146| 80 1 5 4 ES | = | —|-| Luty — 404 110 3 12 10 [12 — | — | T Marzec -— 6:4 24 HH 6 8|5|—|—!|-—| Kwiecień — 730| 328| 9 7 LI EE is Eet D Mai — 868) 771:29 9 TESTI —|- Czerwiec — | 1956/1142 | 22 11 1033) Bp ptis Lipiec — | 2546) 403 | 20 Wj 194-5110 Sierpień — |1251| 652 3 183 ioi- ts Wrzesień — 1993 97:4 21 15 | 14 |[— | — — zl Październik — 5&1, 157 | 19 HET rz sierpień z -— + | — | — | — | — Le pa: Wrzesień : a ub RSA KRA: — | > E = Październik 5 — | — | — | — =. | e ii | Listopad : € m | — | = | 4 | — m ch. Grudzień ^ — | — | — | — — | = — | Ser Rok » L3 W al ua = | ái — | c | | EEN E Opad oda Ilość dni z IS |. y PAPAS on 10b. | 4255 EF S$ enat ma | Dnia -— ied ES | [& | a = FE | | Styczeń 87 | 461 | 261 | 1 | 10 8 Lep Luty 90 | 69/|181| 3 | 1 | 11 fis — | - | — Marzec 8:0 071. 08 1. 23 4 0 E ké Kwiecieñ -— — | — = +A = PSJ aj 6:6 234 | 101 7 . 6 $ |-| —|-| "5 Czerwiec 58 358 7 9 8 8 Eng Ber Lipiec 7:8 847 | 132 25 15 Io o tl >) Ba ierpień -- — -— — —— — ==] = | "| > Wrzesień — — -- — — O dl Ena | — |>| e Październik | 7:2 39 2 83 19 9 9 4i pepe Listopad 7:4 36:4 rl 21 10 9 lz Le Jet Grudzień 9:0 27-8 88.| 29 9 RH — || — | Rok — — 13 — e a D | | DY X 29 43* TO' od F: = 290380" od G.: p = 480 32” H. — 290 ti. Temperatura powietrza | pig 7 | 2 9 | 117,2,9,9 Maximum Dnia Minimum Dnia CEL? "M w $2| — | EF 54 99 .] — 915 3 | 14 08 tal — 0 DI d | 7%] d — 04 5B|-- 18| + $1 13:0 30 | c= pb 26 = A ES ai Te a I pr 120| 206| 147 15:5 292 24 | 40 4 148| 227| 159 173 32:0 H | 9:3 28 (pl 222| 172 180 30:3 14 | 9:0 1 > pem AIR de E cur SE ść 3:8 92 5:0 5:6 193 5 50 | 21 — 48|— 10|— 89| — 34 34 | 20 --—19B | W + 46|— 27| — k0| — 38 34 | 13 —19h-| $ is SE SES SES SS SC jaka | GE Podzial wiatrów N NE E SE | - | SW | Ww NW cisze PORE mim ch 16 1 3 E 52 15 6 23 Se 16 3 5 = 47 9 7 iż - 78 9 3 E 12 Se 3 £i A 38 zh sA E^ 51 3 l ES — 29 d 3 Sé 51 T 7 P <> 21 A 1 > 68 sh 3 s ae 39 i A 54 = A = + 21 ak a. 60 kę, 6 = — 64 E SA = 21 Ke 8 e 60 Jagielnica. Obserwator: Krajowa niższa szkoła rolnicea. | ZE Cisnienie powietrza 1908 | 32 T 3 GZ 7 2 9 Średnie Paci Dnia Gë Dnia : | Styczeń 7.9.9.] — — 24 — xs — — — uty A -== De — — 2i — — - Marzec pa = s z SS -— — i m mu Kwiecień A — — > ea = a p E d Maj A = = — = ER = 3 8 Ze Czerwiec * — — Së A uk Sie pus e? Lipiec ^ = — am SÉ d b że, == Sierpień ^ ux E Es af = SC E ak Wrzesień : = Sd a s. a a a SE Październik » — > eg E -à — | = — Listop : e Pul Ee in Sé E sa — Grudzieñ > a c am jka a = | — — Rok A => de E Ms sid — [1 = E Opad l atea Ilość dni z 1908 at | € Be x Styczeń 76 |. 99.) $6) 81 9 | 4 ol siet 2 Luty 73 | 294 | 56| 3 18.| 11 [16] — —| — | 5 Marzec 7:9 5:5 1 2 11 1 Al ¡1 © Kwiecieñ 60 | 501 | 228| 9 7 5|2|—|—|—] 3 Maj 50 | 464 | 250 7 9 6:1—] 2) Lih Czerwiec 59 | 762.) 950 111121] 12 Se 1 Bizne mj" Lipiee 68 |1550 | 295 | 17 20.) 18.121 2/8] 11! Sierpieñ 52 [1117 | 400 8 13 11 |— 2 cpm Wrzesie 67 1.774 | 188) 12 6 | 11 [| 2/—/-] 1 Październik | 49 | 708 | 268 | 18 8 8 |5 —| 6| $ Listopad 72 | 28:7 6:6 5 10 9 8|,—|—| 1|— Grudzieñ 89 | 195 | 90 29 8| 5 |71-[-| 9/3 Rok 66 |679'6 | 400 |8/VII| 140 97 |49| 11] 4|21, 1? 61 A499 20' od F. = 200 46' od G.; q = 48* 56' H. = 314 m. Temperatnra powietrza | | | | 7) 2 | 9 1 eu | Maximum | Dnia | Minimum Dnia H | | | |= 47 | — 22 — 36 Bb BÄI +29 11 T 3 = FE 0:4 — A Bee, SI 28 | 28139 | — 74 15 v0|4- 387|+ 14) + 16 | 100 | 10 | — 80 | 16128 Ib 97| 97). (64 66.|-.176|-.26.13+ 0 6 127| 188 148 15:3 | sl sl 3:8 4 157| 3907 16:6 174 | 283 Mii 10:0 1 16%) grAl 170 17:9 | 29:0 |... 19 65 i 15:3 | = 198|: 159 168 | 27:41. 23 11:0 13 100] 151| 114 Bop Ee A o SA n 36| oul 63 63 | 198 | 5 | — 68 21 — 48|— 18|— 37) -- 82 | 3:8 | 1 | — 160 15 |= 48|— 387) — 42) — 42| SEI das SF 2.169 28 + 51|-- 9214 64| + 68) . 290 | 19/VIL- | — 232 | 3/1 | | | | | Podział wiatrów | | PUN NE | E SE S sw Ww NW cisze | | BRZ aot KAR 2 7 2 61 1 14 u ^ 1 1 5 4 11 46 12 S € 64 de 2 ae 16 € 13 SB ai 31 8 3 1 28 8 6 SCH 5 17 7 14 3 28 13 5 pał 1 22 7 2 — 46 15.9 2 (E - 6 — 10 st 39 — 34 lg $ 32 A 5 eg 43 =- 11 P4 aL 23 1 10 37 3 14 (3 i 36 El s 1 87 1 15 | 33 r 8 - 1 2 38 8 = Kai Ge 27 P ie a 32 — 28 | 63 6 273 26 48 23 416 89 154 Meteor i zorza pólnocna. Pan K. Krusenstern w Niemirowie doniósl, iz dnia 28 lutego 1908 około godz. 1 min. 30 wieczorem widziano przelatujący me- teor według opowiadania świadków „większy od księżyca“. Po kró- tkim przelocie w kierunku od SE ku NW skrył się za chmurami. Dnia 30 czerwca wieczorem i w nocy widziano w naszych szerokościach zorzę północną dosyć jasną. W Krakowie zauważył ja p. Jan Krassowski, który w tym czasie znajdował się w obser- watoryum w celu obserwacyi astronomieznych. (Zobacz „Meteor. Zeitschrift“ vol. 25 pag. 318). Z osób zamiejscowych doniósł o niej tylko p. Krusenstern z Niemirowa. Gradobicia w r. 1908. żanach, Kdaiióhosh. Posuchowie, Raju, Szarańczukach i Wierzbo- wie w pow. brzeżańskim, Boryniczach i Ostrowie w pow. ehodo- rowskim, Ostapiem w pow. grzymałowskim, Helenkowie, Kozówee, Olesinie, Slobodzie złotej, Teofipólee i Wiktorówce w pow. kozow- skim, Baworowie, Bialoskórce, Graboweu, Kozówce, Ładyczynie H D i Luce wielkiej w pow. mikulinieckim, Justynówce, Nowosiólce, Szezepanowie i Uwsiu w pow. podhajeekim, Iwanówce, Poznance gnilej, Zarubińcach i Zerebkach szlacheckich w pow. skalackim, ` — 63 Berezowicy wielkiej, Borkach wielkich, Denysowie, Kipiaczce, Jó- zefówce, Kupezyúcach, Poczapińcach i Toustolugu w pow. tarno- polskim, Zazdrości w pow. trembowelskim, Bieniawie, Małowodach 1 Rakowcu w pow. wiśniowczyckim. Dnia 24 maja nawiedza gra- dobicie gminy: Hawłowice dolne i Hawłowice górne w pow. pru- chniekim. Dnia 27 maja: Rzeezyee długą i Wolę rzeczycką w pow. rozwadowskim. Dnia 28 maja 6 gmin: Rohynię w pow. gwoździe- ekim, Baworów, Luke wielką i Myszkowice w pow. mikulinieckim, Justynówke w pow. podhajeckim, Lisowce w pow. tlusteckim. Dnia 29 maja 8 gmin: Pogorzyce w pow. chrzanowskim, Kańczugę w pow. keteckim (Kęty), Radruż w pow. niemirowskim, Brzeszcze, Grojee, Plawy i Zaborze w pow. oświęcimskim, Pietrycze w pow. 7loczowskim. Dnia 30 maja b gmin: Laskowce w pow. budzanow- skim. Hrehorów w pow. monasterzyskim, Ostrów i Sietesz w pow. przeworskim, Przeniczniki w pow. tyśmienickim. Wreszcie dnia 31 maja: Kozy w pow. bialskim. Miesiąc czerwiec odznacza się już znaczną ilością gradobić, których ogółem było 296. Największe przypadło dnia 21 i obejmo- walo 63 gminy. Znaezniejsze gradobicia w miesiącu czerwcu zda- rzyły się dnia 2. obejmujące 58 gmin, dnia 7 czerwca 43 gminy i dnia 12 gmin 36 , skim (Nowe sioło), Czernica, Nakwasza, Palikrowy i Podkamień Dnia 3 czerwca nawiedza gradobicie 16 gmin: Barwałd górny, Lanekorone, Stryszów i Zakrzów w pow. kalwaryjskim, Mydlniki 1 Olszanicg w pow. krakowskim, Budzów w pow. makowskim, Pio- rów w pow. obertyńskim, Babice, Barwałd dolny. Barwałd średni, 64 Kleczę dolną, Radoczę, Roków „Tomice i Witanowice w pow. wado- wiekim. Dnia 4 czerwca: Wierzbowiee w pow. horodeńskim. Dnia 5 czerwca zanotowano gradobicie w 14 gminach: w Bieńczycach, Boleniu, Bosutowie, Krzeslawieach, Luboczy, Mogile, Wadowie i Wegrzcach w pow. krakowskim, Górze ropezyckiej w pow. rop- ezvekim, Turbii w pow. rozwadowskim, Kurzynie wielkiej i Ula- nowie w pow. ulanowskim, Kosowej w pow. wadowickim i Gorzy- cach w pow. żabneńskim. Dnia 6 czerwca w 3 gminach: w Cho- towej i Głowaczowej w pow. pilzneńskim, Chlewiskach w pow. samborskim. Dnia 7 czerwca przypada znaczniejsze gradobicie, obej- mujące 43 gminy: Mühlbach i Sokolówke w pow. bóbrskim, Bu: szcze, Hinowice, Narajów, Plichów, Poruczyn i Rekszyn w pow. brzeżańskim, Czahrów w pow. bursztyńskim, Borynieze, Chodorów, Oryszkowce, Strzeliska nowe, Strzeliska stare 1 Zurawę w pow. chodorowskim, Szulhanówkę w pow. ezortkowskim, Kopaczyńce, Probabin i Tyszkowce w pow. horodeńskim, Glinnę w pow. kozow- skim, Białą, Brzuchowice, Dunajów i Dusanów w pow. przemyślań- skim, Doliniany, Firlejów, Lubsze, Melne i Podburze w pow. rv- w pow. przemyślańskim, Frage w pow. rohatyńskim, Zalueze w pow. śniatyńskim, Hladki i Kurowce w pow. tarnopolskim. Zazdrość pow. trembowelskim, Kłubowce w pow. tyśmieniekim, Łukę 16 ezerwca: w Rożance w pow. frysztackim. Dnia 17 czerwca w Ła- hodowie w pow. gliniańskim. Dnia 18 czerwca nawiedza gradobi- 65 dobicie es EN UN w tym miesiącu ilość gmin mianowicie “63: Chlopiatyn, Vae Mi Myców i Prusinów w pow. belzkim. Dzie- wietniki i Sokolówke w pow. bóbrskim, ee Koniuchy. Pli- chów i Posuchów 4 pow. brzeżańskim, Sarnki górne w pow. bur- sztyńskim, Strzeliska stare w pow. dw RÓ A Poluchów wielki w pow. gliniańskim, Rodatycze w pow. gródeckim, Wiszenkę w pow. janowskim, Dzikowiec, Kolbuszowę górną, Lipnicę. Ostrowy tuszow- skie i Werynię w pow. kolbuszowskim, Olesin i Płauczę wielką w pow. kozowskim. Żółtańce w pow. kulikowskim, Wierzawice pow. leżajskim. Borowę, Brzyście. Gawłuszowice, Gliny małe, Garg i Sadkowa góre w pow. mieleckim, Ladyczyn i Nastasów w pow. mikulinieckim, Bojaniee w pow. mostowskim (Mosty wiel- kie) Drozdowice, Kupiatyeze i Mizyniec w pow. nizankowickim, Bobrówke w pow. radymneńskim, Antoniów, Brandwicę, Charzewiee, Chwałowice, Priów i Wulkę turebską w pow. rozwadowskim. Bień- kową wisznię, Chlopezyce, Jaremków, Jatwięgi, Nowosiółki gościnne, Podhajezyki i Rudki w pow. rudzkim, Cieplice w pow. sieniawskim, Lisowce w pow. tłusteckim, Hleszczawę w pow. trembowelskim, Markowce w pow. tvámieniekim, Ostobuż, Woronów i Wulkę ma- zowiecką w pow. uhnowskim, Domostawę w pow. ulanowskim, Bie- niawę w pow. wiśniowczyckim, Romanowe sioło w pow. zbaraskim, Jeziernę i Perepelniki w pow. zborowskim, Żurawno w pow. Zura- wneńskim. Dnia 22 czerwca zdarzyło się gradobicie w 12 gminach: w Zablotcach w pow. brodzkim, Petlikowcach starych w pow. bu- vn. Horodvszezu cetnarskiem w pow. chodorowskim, Probu- pow. husiatyńskim, Srokach lwowskich w pow. lwowskim, s GRY Kontach i Olesku w pow. oleskim, Nakwasz amieńskim, Nowosiółkach gościnnych w pow. rudzkim, Borkach wielkich w pow. tarnopolskim i Uhornikach w pow. stanisławow- skim. Dnia 23 ezerwea w Pistrowie w pow. obertyńskim. Dnia 2 czerwca w Woli va ce w pow. rozwadowskim. Dnia 27 ezer- wea zanotowano gra 4 gminach: w Kadlubiskach i Razniowie w pow brodzkim, Glialana ch w pow. gliniaúskim, Kontach w pow. oleskim. Dnia 28 czerwca dotknęło g gradobicie 17 gmin: Dubie i Ja- sionów w pow. brodzkim, Janów. Mogilni ice i Słobódkę janowską w pow. budzanowskim, Okno w pow. grzymalowskim, Chlebiezyn leśny w pow. kołomyjskim, Nowosiółkę w pow. podhajeckim. Po- znanke gniłą w pow. skalackim, Denysów, Kupczyńce i Rusia- nówke w pow. tarnopolskim, Iaweze, Pantaliehe, Ruzdwiany i Za- Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dział I. 5 66 zdrość w pow. trembowelskim, Złotniki w pow. wisniowezyekim. Dnia 30 ezerwea: Budzanów w pow. budzanowskim. W miesiącu lipcu przypadają największe i najliczniejsze gra- dobicia, które zdarzały się prawie codziennie i objęły ogółem 457 gmin. Największe gradobicie. obejmujące 73 gminy, ‘przypada dnia 16. Znaczniejsze były: dnia 4 lipea 41 gmin, dnia 14 — 68 gmin, dnia 15 gmin 32 i dnia 17 gmin 69. Dnia 2 lipea zanoto- wano grad w 5 gminach: w Kozłowie i Milatynie starym w buskim, Gwoźdźcu starym w pow. gwoździeckim, W yszatycach w pow. przemyskim i Firlejówce w pow. zloezowskim. Dnia 3 lipca nawiedza gradobicie 18 gmin: Ponikowieę i Wysoeko w pow. brodz- kim, Czerkawszezyzng w pow. ezortkowskim, Dojazdów, Łuczano- wice, Wadów i Zesławice w pow. krakowskim, Baworów w pow. mikulinieckim, Lezkowice w pow. niepołomiekim, Łososinę dolną, Nowy Sącz. Wielopole i Zabełcze w pow. nowosądeckim, Dąbrówkę w pow. ulanowskim. Królówkę, Łąktę dolną, Łąktę górną i Rzdawę w pow. wiśniekim. Dnia 4 lipea obejmuje gradobicie 41 gmin: Bołszowce, Bouszów, Bybło, Konkolniki, Podszumlańce, Skomorochy nowe i Skomorochy stare w pow. bolszowieckim, Dzwinogród i Ho- rodysławice w pow. bóbrskim, Czechy w pow. brodzkim, Kunieze, Ludwikówkę, Podmichałowce. Sarnki dolne, Sarnki średnie i oi: stelniki w pow. bursztyńskim, Kozłów i Milatyu stary w pow. bu- skim. Podliski w pow. chodorowskim, Soroki i Winograd w pow. gwozdzieckim, Delejów i Meduchę w pow. halickim, Głuszków w pow. horodeńskim, Slobode złotą i Teofipólkę w pow. kozow- skim, Grabowiec i Nastasów w pow. mikulinieckim, Byszów i Za: stawice ad Hołhocze w pow. podhajeckim. Mysłowę w pow. pod- wołoezyskim, Koniuszki w pow. rohatyńskim, Nowosiółkę skałacką w pow. skałackim, Steniatyn i Uhrynów w pow. sokalskim, Deny- sów w pow. tarnopolskim, Kapuścińce i Sieniachówkę w pow. zba- raskim, Izydorówke, Machliniee i Włodzimirce w pow. zurawnen- skim. Dnia 5 lipca spadł grad w 10 gminach: w Bołszowcach, Pod- szumlańcach i Skomorochach nowych w pow. bolszowieekim, Ho- loskowieach i Koniuszkowie w pow. brodzkim, Nagórzance w pow. 67 marneńskim. Batyjowie, Kustyniu i Romanówce w pow. łopatyń- skim, Czumalach i Nowikach w pow. zbaraskim, Pietryczach w pow. złoczowskim. Dnia 10 lipca w 2 gminach: Pogorzycach w pow. chrzanowskim i Probużnej w pow. husiatyńskim. Dnia 12 lipca w 2 gminach: Rażniowie w pow. brodzkim i Rajsku w pow. oświę- cimskim. Dnia 13 w Moszczenicy w pow. bieckim. Dnia 14 lipca nawiedza gradobicie 68 gmin: Jawornik ruski w pow. birezeńskim pe Dydnie i Starą wieś w pow. brzozowskim, Bachów, Du- biecko, Nienadowę, Przedmieście dubieckie, Reezpol, Ruską wieś, Sliwnice ad Dubiecko w pow. dubieckim, Kobylany w pow. du- kielskim. Euzne w pow. gorliekim, palai w pow. grybowskim. Bo- ratvn. Chlopice, Jankowice i Tuezempy w pow. jarosławskim, Ol- piny w pew. jasielskim, Bulowice i Miles w pow. keteckim (Kety), Suchodół w pow. krośnieńskim, Albigowe. Soninę i Wysoką w pow. laüeuekim, Podmojsee w pow. niżankowiekim. Lubeze w pow. pil- zneńskim, Czela atyce, Hawłowice górne, Kramarzówkę, Pruchnik miasto, Pruchnik wieś, Rokietnice, Tuligłowy, Tyniowice i Wę- gierkę w pow. pruchniekim, Korytniki. Kosieniee. Krasiczyn. Kuń- kowce, Maćkowice, Pikulice. Ujkowice, Walawę i W eet w pow. pruehniekim, Korytniki, Kosienice, Krasiezyn, Kuñkowce, Macko- wice, Pikulice, Ujkowice, Walawe i Wyszatyce w ai przemy- skim, Dobkowice. Dmytrowice, Arnie Ludków, Oatrów, Rad y- mno, Skoloszów, Sognice, Tapin. Zamiechów i Zamojsce w pow. ra- dymneńskim, Besko, Klimkówkę i Rymanów w pow. rymanowskim, Kraczkowę w pow. rzeszowskim, Długie i Nowosielce w pow. nockim, Bobiatyn, Boratyn, Dobragzyn, Łuczyce, Poturzyce, Sokal i Steniatyn w pow. sokalskim. Dnia 15 lipca zanotowano gradobi- cia w 32 gminach: w Czołhanach w pow. bolechowskim, Antono- wie w pow. ezortkowskim, Boniowicach, Falkenbergu i Tarnawie w pow. dobromilskim, Albigowej, Głuchowie i Soninie w pow. łań- cuckim, Kulawie w pow. mosteckim (Mosty wielkie) Niżankowi- cach, Stanisławczyku i Wielunicach w pow. nizankowickim, Ba- kończycach- Krównikach, Buszkowicach, sę gal oka i Przeko- panej w pow. przemyskim, Tarnopolu w pow. tarnopolskim, Bory- czówce w pow. trembowelskim, Białej, Budziwoju, Matysówce i Ty- czynie w pow. tyezyúskim, Domaszowie. Korezowie, Stajem, Szcze- piatvnie, Woronowie i Wale ce mazowiee iej w pow. nlinowskim, x pow. żółkiewskim. e 16 lipca dotyka gradobicie największa 5* 68 chawkę. Nagórzanke i Sosolówke w pow. ezortkowskim, Borki male, Leżanówkę, Nowosiólke grzymałowską. Rasztowce i Zieloną w pow. — ~l e? qe] a > 2 ES ASE Led 5 z t. D IQ a w Qs = = [sd CD c. © dą - 3 -— . 5 C3 N = o” © = Ex žá X. ź 4 a m © o ca = z 4 eer skim (Nowe sioło), Obertyn w pow. obertyńskim. Leszezañce, Po- — | tok złoty, Rusiłów i Ściankę w pow. potoekim (Potok złoty). Har - łuszczyńce i Małczanówkę w pow. skalackim. Zagrobelę po tarnopolskim. Capowce. Chmielowę. Czerwonogród, Lisowce, Szutro- mince, Szupowee i Tłuste w pow. tlusteekim, Brykule starą, Stru- sów, Warwaryńce i Zazdrość w pow. trembowelskim, Burkanów i Malowody w pow. wiśniowczyckim, Bedrykowce. Dupliska, Diwr niaez i Nowosiólke kostiukową w pow. zaleszezyckim, Roznoszyńce w pow. zbaraskim. Mlynowee i Zborów w pow. zborowskim, Lackie małe i Laekie wielkie w pow. złoczowskim. Dnia 18 lipca zanoto- wano grad w 7 gminach: w Wvgnanee w pow. ezortkowskim. Ja- cowcach, Łozówce i Obodówce w pow. nowosielskim (Nowe sioło), Lubezy w pow. pilzneüskim, Borszczowie w pow. zabłotowskim ` i Boniszynie w pow. zloezowskim, Dnia 19 lipea z stały dotknięte gradem 24 gminy: Przeczyca, urowa i Zawadka w pow. Dä steckim, Poburzanv w pow. buskim. Szydlowee w pow. husiatyń- skim, Dernów, Jazienica ruska i Podzamcze w pow. kamioneckim, Labiñce w pow. kopyezynieekim, Batiatycze w pow. mostowskim ` RN E M 69 (Mosty wielkie), Hołotki i Szelpaki w pow. nowosielskim (Nowe siolo), Brzeszcze, Grojec i Harmęże w pow. oświęcimskim, Łąki dolne w pow. pilzneńskim, Kopań i Świrz w pow. przemyślańskim, Wielopole i Zagórz w pow. sanockim, Wysoka w pow. strzyżow- skim, Pogórska wola i Szezepanowiee w pow. tarnowskim, Opry- łowce w pow. zbaraskim. Dnia 20 lipca nawiedza gradobicie 13 gmin: Tworkowę w pow. brzeskim, Sieklówkę górną w pow. jasiel- skim, Zalueze n. Prutem w pow. kolomyjskim, Zabiñce w pow. kopyczynieckim, Dobromirkę w pow. nowosielskim (Nowe siolo), Dżurków w pow. obertyńskim, Brzyznę w pow. ropezyckim, Szmit- ków w pow. sokalskim, Dolinę w pow. tłumackim, Czerniechowce, Lisieczyńce, Sieniachówkę i Szyły w pow. zbaraskim. Dnia 22 li- pea 2 gminy: Czerwonogród w pow. tlusteckim i Łoszniów w pow. trembowelskim, Dnia 23 lipea zdarzają się gradobicia w 10 gmi- nach: w Probabinie w pow. horodeúskim, Suszczynie w pow. mi- kulinieckim, Pobiedniem w pow. sanoekim, Dyezkowie i Krasówce w pow. tarnopolskim, Boryczówce, Łoszniowie i Trembowli w pow. trembowelskim, Czerniechoweach w pow. zbaraskim i Urłowie w pow. zborowskim. Dnia 24 lipca w Ostroweu w pow. lubaczowskim. Dnia 25 lipca obejmuje gradobicie 13 gmin: Ówitowę i Osowee w pow. buezackim. Rusiłów w pow. buskim. Zebrzydowice w pow. kalwa- ryjskim, Luboczę w pow. krakowskim, Grzędę i Laszki murowane w pow. lwowskim, Łowezówek w pow. tarnowskim, Łomnę, Rdzawę, Trzeianę i Ujazd w wiśnickim, Firlejówkę w pow, złoczowskim. Dnia 26 lipea 4 gminy: Sosołówkę w pow. ezortkowskim, Stenia- tyn w pow. sokalskim, Lekawiee w pow. wadowiekim i Otfinów w pow. żabneńskim. Dnia 28 lipca 3 gminy: Ładyczyn w pow. mikulinieckim, Uście zielone w pow. monasterzyskim i Hołhocze w pow. podhajeekim, Dnia 29 lipca 5 gmin: Romanówkę, Sma- rzów i Turze w pow. łopatyńskim, Kuńkowee w pow. przemyskim 1 Uhrynów w pow. sokalskim. Dnia 30 lipea zanotowano grad w 27 gminach: w Chotylubiu w pow. eieszanowskim, Michałowicach w pow, drohobyckim, Ruskiej wsi w pow. dubieckim, Lubieniu wielkim w pow. gródeckim, Cieszacinie wielkim i Muninie w pow. jarosławskim, Jaworowie w pow. jaworowskim, Olszanicy w pow. krakowskim, Woli zarzyekiej i Wulee niedźwiedzkiej w pow. le- żajskim, Słońsku w pow. medeniekim (Medenice), Smolinie w pow, niemirowskim. Kopkach w pow. niskim, Gdeszycach w pow. nizan- kowiekim, Rączynie w pow. pruchniekim, Kuńkowcach i Ujkowi- cach w pow. przemyskim, Hucisku jaworniekiem, Lopuszce małej 1 Pantalowieaeh w pow. przeworskim, Łące w pow. rzeszowskim, Kowenicach, Radłowicach i Samborze w pow. samborskim, Dudyń- each w pow. sanoekim, Uhrynowie w pow. sokalskim i Obłażnie w pow. żurawneńskim. Dnia 31 lipca w 4 gminach: Michałowi- 10 each w pow. drohobyckim, Suszezvnie w pow. mikulinieckim. Ro- żniatowie w pow. rozniatowskim i Romanówee w pow. tarnopolskim. W miesiącu sierpniu zdarzają się już tylko drobne gradobi- cia, obejmujące ogółem 31 gmin mianowicie: dnia 2 nawiedza grad 13 gmin: Biecz i Korczynę w pow. bieckim, Kamienicę dolną i Kle- cie w pow. brzosteckim, Niegłowice w pow. jasielskim, Krzywaczkę w pow. myślenickim, Oświęcim i Rajsko w pow. oświęcimskim, Gorzejowę w pow. pilzneńskim, Wróblowiee w pow. podgórskim, Lusinę w pow. skawińskim, Królówkę i Trzeiane w pow. wiśni- ckim. Dnia 3 sierpnia 6 gmin: Wiszenkę w pow. janowskim, Brzy- ście w pow. jasielskim, Graboszyce, Podolsze, Przeciszów i Zator gdzie było dotkniętych gmin 21. owiatach: buczackim, Kra- kowskim i zbaraskim było po 15 gmin nawiedzonych gradem. po- wiecie brzeżańskim i trembowelskim po 14 gmin, w pow. przemy” rowskim, gwoździeckim i wadowickim po 10 gmin. W innych po- wiatach było mniej niż po 10 gmin, nawiedzon Spostrzezenia pojawów w świecie roślinnym i zwierzęcym, wykonane w roku 1908 w Ożydowie przez Juliana Hawrysiewicza. I A Pojawy w świecie roślinnym: : i ad | dojrzewa- | opadanie Nazwisko rośliny |listnienie | E ew Tel Agrest | | | | bes grossularia | 9. IV. BY UE VIE TOR Gemeine Stachelbeere d | | e | | Robinia Uer ct Acacia H 123. V. 21. Vi. | — | ZK 20 Wilde Akaz | | li s | Akk AREA Bez czarn ; | | | ' Sambucus nigra | 15. IV. | 6. VL |29. VHL, 19 X. Gemeiner Hollunder | | | | || Bez | tu cki | | | | Syringa vulgaris tdia | ZLV | ~ | W M Fli | Bo es ezernica Vaecinium Mere Gemeine Heidelb Nazwisko ro$liny listnienie | kwitnie- | I | dojrzewa- nie owocu | opadanie liści EE eai (mlecz, ża bie oczy) Taraxacum officinale Otbuinsllas Pfatfenróhrlein 80. TM "E biala Fn alba Weise Birke HO TIN. 29. IV. 15V. Chmiel Ges ulus pame Gemeiner Hopf Czarnoklon Acer — Feldahor 2D. VI. 16. VIL: Czeremcha (kocierpka) Prunus Padus Gemeine Traubenkirsche Dab szypu — wy Quercus pedunculata Stieleiche Dab zwyczajny Quercus jo A a Steineiche SES właściwy rnus mas Golber Hartriegel _Fiotek y Konny Vi odor da Veilchen Glóg bia Cratae est ee AE Gemeiner Weissdor rab Carpinus betulus Gemeine Hainbuche Groch siewny I isum sativun Gemeine Erbs 20. 1V. 1 A — | IMA | 15. VIII. | 20, X Carum Carvi Gemeiner Kümmel 5 i xxl o: kwitnie- tat opadanie Nazwisko ro$liny listnienie nie Late owocu liści | | | | rusza Pyrus communis 6 v 10 Y. | $5; VEL L^38. X Gemeine Birne | a | [saldo Salix SE SS 14. IV: — 16. X Sahlwei J abłoń s Pirus esz 2.V. ID. Vo A VEHIT O TE X Gemein fel jarząb b ospolit en ale depto 28. 1V. 92. V 12. VLE 16. X E Eberesche Jaskier 2 aad dd : Ranunculus Ficaria 8 lv. 8. V. à = Bëbegebtaen t ` | 2 Philadelphus coronarius 29. 1V. 5. VI. — 21. id Pfeifenstrauch M. : : "arinus excelsior 12: V 29. IV. — 10. X. dd. Esche Jeczmi € dar ary A Hordeum — aestivum 29. IV. = 28.: MEL — Sommergers Kalina Viburnum Opulus 6. Y. 5. VI. | 99. TE ee ES Gem dca seat Kasztan dziki Aesculus Hippocastanum 25. IV. 20. V. 10. IX. | 19. X Rosskastanie | ien es | latanoides 8. Y. — | BEA. Spitablaterigo Ahorn Kmin ek | — 26. V. 8. VII. — Nazwisko ro$liny listnienie | kwitnie- | nie | erer lis |dojr zewa- owocu altha palustris Gemeine Dotterblume Knieć błotna (kaczyniec błotny) Koniczyna łąkow 1 MN Ee Wiesenk Konwalia lanuszka Convallaria majalis Maiglóckchen Kukurydza Zea Mays Türkisch s Korn Len siewny Linum Leien Gemeiner Lei Leszczyna Cory à pied nę Gemeine Hasel pA: iss: ird Tilia parvifol Kleinblitterigo Linde Maina s Idaeus cata Himbeere Marchew Zon mies Daucus Car Gemeine Eli orwa bial Morus alba Weisse Maulbeere rcyz Na; rcissus pocticus Rothrandige Narcisse Olsza czarna Alnus glutinosa Gemeine Erle SE VU. 15 Nazwisko rośliny xus ned | kwitnie- | Melee a- | wocu | opadanie liści a Hundsrose Orzech „m Juglans regia Gemeine uana | | | | Osika Populus tremula Gemeine Espe 15 Iv. | Owies Arena sativa Gebauter Hafer 14. 1V. Pierwiosnka pps Primula Ae in Gemeine Pri 2b. III, Pierwiosnka a Prim gs ań Hohe Pri Zeen lekarska Paeonia officinalis Gemeine Gichtrose 30. V. Podbiał pospolity Tussilago Farfara Gemeiner Hufattig 28. III. Porzec Ribe. rubrum Genes. Johannisbeere 14. IV. Poziomka jadalna Fragaria vesca Wilde Erdbeere 2. TV. cal crol anek ica Hepat Marton al tias 8. DI 10. UL Pszenica oz Triticum A post hibernum Winterweizen B. IV. 16. VI. Róza dzika osa canina 3. VI. Nazwisko rośliny listnienie | | [i kwitnie- ni E | dojrzewa- | nie o owocu | opadanie liści Róża ogrodowa : — Garten 38. IV. | 10. :Vl, liwa Prunus cm Gemeine Pflau Storczyk szerokolistny Orchis lati Bre.tblatter. ia: Szakłak kruszyna Rhamnus frangula Brechfaulbaum Tarnina Prunus spinosa Schlehenpflaume Topola czarna Populus nigra Schwarze Pappel Trześń Prunus avium Siisse Kirsche Kees Evonymus europaeus Geeniue) Spindelbaum Wawrzynek (wilcze łyko) Daphne Mezereum (rem -iner Seidelbast Wiciokrzew Lonicera Xylosteum Gemeine Heckenkirsche 85. IV. Win poprad winorodny Vitis vinifera nino Weinstock isnia Prunus Cerasus Weichse 11 Nazwisko rosliny listnienie | kwitnie- el ocu | rund lis E gajowy ne nemorosa oda chen Ziemniak psianka Solanum tuberosum Kartoffel 16. IX, Zyto jare Secale cereale aestivum Sommerroggen 20. IV. Zyto ozime Secale cereale hibernum Winterrogge en Zywokost lekar Symphytum officinale meine Beinw Leucojum vernum L. Pulsatilla vulgaris M. Brzost Olmi effusa. W. ak Papaver somniferum L. 78 Pojawy w $wiecie zwierzecym. a) Ptaki. Nazwisko ptaka ; Czas przylotu Czas odlotu Bekas Krzyk Scolopax gallinago 28. TIL. Gemeine Sumpfschnepfe se stonka | Scolopax rusticola 24, III. | ag Waldschuepfe | Bocian bialy Ciconia alba 81. IH. 26. VIII. Weisser Storch yranka Anas querquedula 96 lii 3 T Queckente gero fecere cristatus 23. III. b. X. Kiebie Dudek Upupa epops 20. IV. m Wiedehopf Gajówka pierwiosnek Sylvia fitis 22. IV. — Grosser Weidenzeisig Ge$ gegawa nser cinereus 8. III. | = Graue Gans | Jaskólka dymówka irundo rustica 18. IV. | Beckett Ibe | Jaskółka oh oknówka | Hirundo u 22. 1V. | I petenti ata | 19 Nazwisko ptaka Czas przylotu Czas odlotu Kaczka dzika (krzyzówka) Anser ferus Wildente 16. III. Kukułka Cuculus canorus Kuckuk 2 EV Pliszka biata Motacilla alba Weissenbachstelze 29. TII. Pliszka zólta Motacilla flava Wiesenbachstelze 3. IV. Pokrzywka słowik seram aides Nachti Przepiórka Per ex coturnix Wachte orok rolnik eg arvensis Feldler 2. HL Szpak Słurnus vulgaris Staar — M —a 20. IV. Wilga Oriolus galbula Kirschpirol Zór aw Grus cinerea 8. HL b)Ssaki. Nazwisko ssaka Czas pierwszego pojawu Nietoperz myszatek Vespertilio murinus To TW Gemeine Fledermaus C) PIRZY. Nazwisko płazu Czas pierwszego pojawu Jaszczurka zwinka Lacerta agilis 4. V. Eidechse Żaba jadłówka Rana esculenta 2 Y Wasserfrosch e o LCGSNANI d) Owad y. Nazwisko owadu Czas pierwszego pojawu doza kapustniak Pieris Brasstcae Steg Ze Chrabasz Malolontha vulgaris Maik peike głogowiec wiet ` "Paź królowy Papili e Niko Ddlie lenin Nazwa owadu Czas pierwszego pojawu sią ia ¿tdo an ita Rynnica — a popul ost Swierszcz p y Gr nit campestris Feldgrille Trzmiel Bombus terrestris Erdhummel Spraw. Kom. fizyogr. 'T. XLIII. Dz. I. 25. IV. Dodatek do spostrzezeñ fenologicznych w r. 1908. Główna wegetacya tego roku (1908) rozpoczęła się dopiero na początku kwietnia, a to z tego powodu, iż początek wiosny był dość zimny i suchy. Opadanie liści wszystkich drzew odbyło się już w paździer- niku b. r. a to dlatego, że temperatura w drugiej połowie tego mie- siąca znacznie się obniżyła a 18, 19, 20 i 21 października padał śnieg. Z tej więc przyczyny wszystkie drzewa przy końcu paździer- nika b. r. były już obnażone. : Tego roku w Ozydowie orzech wloski (Juglans regia) zupelnie nie kwitl z tego powodu, iz poprzedniej zimy, która byla nadzwy- å , . D . . . Ami. Za które rośliny. Z Smolnika mianowicie doniósł ks. Markow, iż wsku- tek mrozu dnia 13 czerwca w nocy wymarzły ogórki i fasola. Przy- mrozki w nocy dnia 1 lipca zanotowano w Smolniku i Jagielnicy. Materyaly do fizyografii krajowej. Dział II. Materyały zebrane przez Sekcye zoologiczną i botaniczna. Spraw. Kom. fiayogr. T. XLIII. Dz. II. Zapiski grzyboznawcze z Krakowa, Gorlic i Czarnej Hory podał Bolesław Namysłowski. materyał oznaczyłem w pracowni botanieznej Uni- wersytetu Jagiellońskiego, korzystając często z pomocy Prof. Dra E. Janczewskiego. 1* 4. BOLESLAW NAMYSLOWSKI Gwiazdka oznacza gatunki nie wymienione dotychezas dla Galicyi, cyfry rzymskie czas zebrania, litery K. R. i B. N. grzybki zebrane wspólnie z kolegą Rouppertem. Myxomycetes. Dictyostelium Bref. a *1. Dictyostelium mucoroides Bref. wielokrotnie wyhodowano na odchodach koni, królików i świ- nek morskich w pracowni bot. prof. Janezewskiego. Frankia Brunch. 2. Frankia Alni Brunch. pospolita na korzeniach olsz nad Rudawa i Olsza pod Kra- kowem; zbierałem ją też nad brzegami Prutu na korzeniach Alnus incana na Zawojeli i w Worochcie 1907 r. VII, VIII. Fuligo Hall. & 3. Fuligo septica L. na starym pniu. Zagórzany. IX. Trichía Hall. 4. Trichia fallax Pers. = na gnijącej gałęzi między Worochtą a Tartarowem VIII. OM Fungi. Peronosporineae. Albugo Pers. 5. Albugo candida Pers. a) na Cochlearia armoracia. Delatyn, zb. p. Michalina UI | bylowska I b) na Capsella bursa pastoris. Worochta, obok dworku ezar- nohorskiego. M QU ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE Phytophthora de By. 6. Phytophthora infestans de By. na Solanum tuberosum; Żabie, Worochta; pospolita w powiecie gorlickim. VIII. Plasmopara Schrót. 7. Plasmopara nivea Schrót. a) na Aegopodium Podagraria, Dora, Jaremeze, Worochta VIII. b) na Angelica silvestris, Zagórzany. 8. Plasmopara pusilla de By. na Geranium pratense L. między Zagórzanami a Moszczenicą. Gatunek ten podalem w zapiskach z okolic Krakowa pod niewlasciwa nazwa Plasmo- para pygmaea Schrót. wskutek użycia jako podstawy nazwy Schrótera z dzieła p. t. „Die natürlich. Ptlanzenfamilien*, w tym wypadku omyłka Schrótera była źródłem mojej. Na- leży więc nazwę Pl. pygmaea z okolie Krakowa, zmienić na Pl. pusilla de By. IX. IX. Peronospora Corda. 9. Peronospora Lamii A. Br. amium purpureum. Prądnik Czerwony. VII. 10. Peronospora effusa de By. na Chenopodium album. abie, Dora. VIII. 11. Peronospora parasitica de By. na Capsella bursa pastoris. Zagórzany. IX. Mucorineae. Mucor Link. 12. Mucor racemosus Fres. a owezym serze (bundz) w staji huculskiej na Zaroslaku (okolo 1400 m.) pod Howerla, tworzyl liezne zarodnie i eysty. W pracowni bot. Uniw. Jag. na rozmaitych podłożach po- spolity. VIII. 6 BOLESLAW NAMYSLOWSKI Rhizopus Ehbg. 13. Rhizopus nigricans Ehbg. Nierzadki w Krakowskiem; spotyka sie glównie na owocach. Thamnidium Link. *14. Thamnidium elegans Link. Pospolity na odchodach królików, rzadszy na odchodach koni, wielokrotnie widziany w tutejszej praeowni bot. Pilaira y. Tiegh. * 14. Pilaira anomala Schrót Pokazala sie na nd! końskich w pracowni bot. należy do rzadszych w Krakowskiem pleśniaków. Pilobolus Tode. *16. Pilobolus eristallinus Tod. Pospolity na mierzwie końskiej w Krakowskiem. Chaetocladium Fres. *17, Chaetocladium Jonessi Fres Na pieéaiikáoh w Krakowskiem nie ezesty Piptocephalis de By. EIN, Piptocephalis Freseniana de By. ość pospolity w Krakowskiem pasorzyt piedoiak card mierzwy końskie Syncephalis y. Tiegh. * 19. Syncephalis cordata v. Tiegh. Dosé rzadki w Krakowskiem na odchodach koni. Hemiascineae. Protomyces Ung. 20. Protomyces macrosporus Ung. ZAPISKI GRZY BOZNAWOZE T na Chaerophyllum hirsutum. Breskul, w krainie kosodrzewu. VII. Protodiscineae. Exoascus Fuck. 21. Exoascus jak incanae Kühn. na Alnus incan Nad Prutem u p Rebrowaeza, Worochta. VII, VIII. *22. Exoascus turgidus Sadebeck. ezarcie miotly na Betula alba. Dąbie, Kraków (ogr. bot, park Jordana), Skały Panieńskie „Naa I. Pezizineae. Lachnea Fries. *23. Lachnea fuscoatra Rebent. Skały Panieńskie. IX. *24. Lachnea scutellata L. VII, VIII. Szpyci, Breskul, Tarro, polonina Pozyrzewska; VII, VIII. Wysowa w pow. gorli zb. kol. Kazimierz Bot Ast Skały Panieńskie X. Peziza Dill. *25. Peziza SE Rehm. lo ito ix x * 26. euer. eupularis L. kały Panieńskie. X. Zb. kol. K. Rouppert. Lasiobolus Sace. * 27. Lasiobolus equinus Mill. na odchodach końskich w Krakowie bardzo rzadki. Saccobolus Boudier. * 28. Saccobolus depauperatus Berk. e. Br. a mierzwie końskiej w Krakowie sai 8 BOLESLAW NAMYSLOWSKI Ascobolus Pers. *29. Ascobolus immersus Pers. na odchodach koni w Krakowskiem dość pospolity. * 30. Ascobolus furfuraceus Pers. pospolity w Krakowskiem na mierzwie końskiej. Sarcoscypha Fries. *31. Sarcoseypha protraeta Sacc. na Sikorniku zb. G. Bobiak 1889. IV. Lachnellula Karst. *32. Lachnellula ehrysophthalma Pers. na szyszkach Pinus Pumilio w krainie kosodrzewu. Szpyci. VIII. Tympanis Tode. *38. Tympanis alnea Pers. vin Worochta nad Prutem. Phacidiineae. Rhytisma Fries. . *84. Rhytisma punctatum Pers. na Acer campestre. IX. Zagórzany, pow. gorlicki. 35. Rhytisma acerinum Fries. a) na Acer pseudoplatanus, Worochta, Ardzieluza, Dora, Jaremeze, Rebrowaez, VIIL, VIII. b) na Acer platanoides, Zagórzany w alei parkowej bardzo piękne okazy, IX. 36. Rhytisma salicinum Pers. na Salix caprea prea. Rebrowacz, Worochta, VIII. Plectascineae. Gymnoascus Baran. *37. Grymnoascus Reessii Brnky. na odchodach królika w midi nie rzadki. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 9 Meliola Vries. *38. Meliola nidulans end na Vaccinium Vitis Idae na poloninie Touste Se Mikuliezyna zbieral p. K. Huppental. Elaphomyces Nees v. Esenberk. *39. Elaphomyces variegatus Vittad. w lesie debowym w Baryszu etel p. Stanislaw Szawlowski. IX. Choiromyces Vittad. * A0. aros meandriformis Vittad. esie dębowym: Barysz, zbierał p. Stanisław Szawłowski. VIII, IX. Pyrenomycetineae. Perisporiales. Sphaerotheca Lev. 41. Sphaerotheca Castagnei Lev. a) na Impatiens Noli me tangere, otoeznie. Zagórzany. IX. b) na Melampyrum nemorosum, otocznie. Kwiatonowice, Zagórzany. IX. c) na Humulus Lupulus. Zagórzany. IX. d) na Plantago maior Gorlice, Zagórzany, Libusza, Glinnik Maryampolski. IX. €) na Alchemilla vulgaris w krainie polonin, Szpyci. VII. Í) na Spiraea ulmari Zawojela, Poresóónkk. VIII. Erysiphe Link. 42. Erysiphe Linkii Lev. na Artemisia vulgaris, otoeznie. Zagórzany. IX. 10 BOLESLAW NAMYSLOWSKI 43. Erysiphe tortilis dies na Cornus Mas, otoc Skaly Panieńskie, Segen zb. kol. Kazimierz Hasan 44. Erysiphe communis Mist a) na Polygonum avicular Kobyl wu Gorlice, ARÓW IX. Labie. VIII. b) na EE lutetiana, otoeznie. Libusza. Kwiatonowice. Zagórzany. IX. c) na Ononis arvensis, otocznie. Zagórzany, nad Ropa. IX. 45. Erysiphe Galeopsidis DC. na Galeopsis sp., otocznie. Woroehta. VII VIII. 46. goi Cichoriacearum DC. a) nà Lappa minor, otoeznie. Liban. IX. Dora, Mikuliezyn otoeznie. VII VII. b) na Symphytum cordatum, otocznie ; Zawojela, Ardzieluza, Fereszezenka, VII. c) na Senecio Fuchsii, otocznie Law oje ela. VIII. > 47. Erysiphe Umbelliferaram de By. a) na Pimpinella Saxifraga. Zagórzany IX. b) na „sadzac silvestris, otoeznie VII. B Rebrow 48. "emeng Martii Lév. a) na Galium Mollugo. Kle IX. ezany b) na Hypericum perforatum. Gorlice IX. 3 c) na Trifolium pratense, otocznie. Gorlice, Zagórzany, Kwiatonowice d) na Capsella bursa pastoris. Klęczany e) na Hypericum quadrangulum, otocznie. Zawojela, Fereszczenka, 49. Erysiphe graminis Lev. na Poa sp. Zagórzany Worochta i le TN I M PETA EE E EE S e en A e Ee ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE i 11 Microsphaera Lev. 50. Microsphaera Astragali DC. na Astragalus glyciphyllos, otoeznie. Libusza, Kleezany, Kwiatonowice, Zagórzany IX. b1. Microsphaera Alni DC. na Álnus glutinosa, otocznie. IX. 52. Microsphaera Grossulariae Lév. na Ribes Grossularia, otocznie. zabie VIII. Libusza IX. Uncinula Lev. 53. Uncinula Prunastri. 54. Bette Salicis DO a) na Populus nigra, otocznie. Libusza. IX. b) na Salix Capraea, otocznie. Worochta, Rebrowacz, Ardzieluża. VIII. c) na Salix sp. Zagórzany. IX. Oidium Link. *55. kpas Evonymi japonici. n LL japonicus. W Krakowie w każdej porze roku bardzo pospolity. *56. Oidium Chrysanthemi Rabenh. na złoceniach hodowanych w krakowskim ogrodzie botani- cznym. X. Capnodium Mont. 57. rare salicinum Mont. alix capraea Seiten, ny. IX. 2 na a tremula. 58. Cips odina Tiliae Sacce. na Tilia ulmifolia. Zagórzany. IX. e DAG S> S BOLESŁAW NAMYSŁOWSKI . Capnodium Personi Berk. e. Desm. na Corylus Avellana. Zagórzan Capnodium | bts Berk. e. Desm. na Quercus Gorlice, E Hypocreales. Nectria Fries. | . Nectria Ribis Were na Ribes manshuricu Kraków, ogr. botan., Temi Prof. E. Janczewski. Nectria cinnabarina Tode. a) na zeschłej gałęzi. Krywopole. b) na Acer pr. Worochta Polystigma DC. . Polystigma rubrum Tul. ica. Dora, Jaremeze, Mikuliezyn. Kleezany pod Gorlieami. Claviceps Tul. . Claviceps purpurea Tul. na Lolium Zagórzany. Dothideales. Phyllachora Nietschke. 5. Phyllachora graminis Fuck. repens. na Triticum Zagórzan ny. . Phyllachora Trifolii Fuck.. na Trifolium repens. Zabie. xi n VIII. VII, VIII. VII. IX. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE : 18 Sphaeriales. Sordaría Ces. e. de Not. de fimicola Rob. na mierzwie końskiej w Krakowskiem dość pospolita. , Borda cha fimiseda Ces. na mierzwie końskiej w Krakowie dość pospolita. Podospora Ces. 39. Podospora curvula de — by. w Krakowie na nawozie końskim pospolita. Coleroa Frass. s eed 0a PC Rbh. a Rubus Skały auis za Wola Justowska. XL Herpotrichia Fuck. . Herpotrichia nigra Hart. a) na Picea excelsa. Zaroślak, Koźmieska. VII, VIII. b) na Juniperus nana Willd. Zaroślak, mieska. VII, VIII. c) na pr "RR ilio Howerla, Zaroslak, Breskul, Dancerz, Kizly, Szpyci, Turkul. Sphaerella Ces. e. de Not. 2. Sphaerella maculiformis Pers.? na Spiraea ulmifolia. Zawojela, Ardzieluza. VIII. Mamiania Ces. e. de Not. Mamiania fimbriata Pers. na Carpinus betulus. Kleezany. IX. Diatrypella Ces. e. de Not. *74 Viatrypella Placenta Rehm? al EM al = al ~J BOLESŁAW NAMYSLOWSKI na Alnus incana. h Worochta. VIII. Ustulina Tul. . Ustulina vulgaris Tul. na Carpinus betulus. Kraków, ogr. bot.; Skały Panieńskie, na pniach. NI, X. Hypoxylon Bull. ^. Hypoxylon multiforme Fries. na Alnus incana. między Worochtą a Tartarowem. VII. VIII. Daldinia de Not. . Daldinia concentrica Ces. e. de Not. na Betula alba Kraków. X. na korze Alnus incana. między Worochtą a Tartarowem. VIL VIII. na korze drzew., Wysowa w gorliekiem zbieral, kol. Kazimierz Rouppert. Basidiomycetes Hemibasidii. Ustilagineae. Ustilago Pers. 78. Ustilago neglecta Niesl. na S etaria viridis. IX. 19. Ustilago utriculosa Tul. na eg lapathifolium. Zagórz IX. 80. Usóiwgo: Avaj Pers. na Avena sativa. żabie. VIH. ZAPISKI GRZYBOZNAWOZE 15 81 Ustilago Maydis Tul. na Zea Mays. Delatyn, zbierala p. Michalina Przybylowska. VIII. | Uredinales. Chrysomyxa Ung. 82. Chrysomyxa Rhododendri DC. na JZhododendron myrtifolium VII. VIII. Kizly, Howerla, Dancerz, Breskul, Pozyrzewska. Przedemna zbieral ten gatunek Rehman (patrz Raeiborski: Materyaly do flory grzybów Polski). 83. Chrysomyxa Abietis Wallr. na Picea exelsa teleutospory. Zaroślak, Kożmieska. VU, VIN Cronartium Fries. *84. Cronartium ribicola Dietr. a) na Ribes rubrum teleutospory Prądnik Czerwony. L IX, X. b) na Ribes integrifolium X punctatum teleutospory. bot. Kraków ogr. IX, X. Coleosporium Léveille. 85. Coleosporium Synantherarum Fres. S a) na Petasites officinalis, teleutospory nad Ropa, Zagórzany, Zawojela, Ardzieluza. VHL IX. b) na Tussilago Farfara teleutospory; Gorlice, Zagórzany, Libusza, IX. Worochta, Tartarów, teleutospory. VIII. 86. Coleosporium Senecionis Fres. a) na Senecio Fuchsii, teleutospory. Ardzieluża, Zawojela, Fereszczenka, Worochta, Rebrowacz. VIII. Zagórzany, teleutospory. IX. 87. Coleosporium Campanulacearum Fr. a) na Campanula Scheuchzeri, uredospory. k Kizły, Szpyci, Pożyrzewska. MIL VHI. b) na Campanula sp., teleutospory, Zagórzany. IX. 88. Coleosporium Rhinantacearum Fres. a) na Euphrasia officinalis, uredospory, IX. Libusza, Kobylanka, na Melampyrum nemorosum, teleutospory, Kwiatonowice, Zagórzany. IX. 8 Ka H © 9 EEN Y nm 9 E 94. © z © m 9 + ROLESŁAW RAMYSŁOWSKI Melampsora Cast. ; pir ap Salicis Capreae. p ~ prea uredospory, Zagó ; ape aecidioides Schrót. na Populus alba, uredospory, Gorlice, Kobylanka, Zagórzany. . Melampsora Circeae Schum. na Circaea lutetiana, uredospory, Zagórza ag E à Melampsora tremulae Tul. na Populus tremula, uredo- i teleutospory, Kobylanka Melampsora Padi Kunz. e. Schm. na Prunus Padus uredo i teleutospory. Gorlice, Zagórzan Melampsora Helioscopiae Cast. na Euphorbia sp. uredospory, Pospolita w Gorlickiem, 5. Melampsora Hypericorum Win na Hypericum alpinum, esu acm 1 teleutospory, Dancerz. Gymnosporangium Hedw. pocius ere juniperinum L. aecidia Worochta, Df Take iosd, Tartarów, Woronienka, SR n s n. w okolicy Gorlic pospolite, a” na KSE pogra- sień, Pożyrzewska w ogrodzie bot. niezu, zb. kol Kazimierz Rouppert Uromyces Link. 7. Uromyces Alchemillae Wint. a) na Alchemilla vulgaris połonina Pożyrzewska Szczawie. b) na Alchemilla alpina, teleutospory, Pożyrzewska Uromyces Aconiti Lycoctoni Wint. na mne Lycoctonum, teleutospory, Rebrow rein Avienlariae Sehrót. na Polygonum aviculare, teleutospo ER NC E Gorlice, Siary. Moszczenica, Kleczany, Zagórzany IX; Zabie vaL 2 IX. VIL VIL VII VII. um 0% ZAPISKI GRZY BOZNAWCZE 11 100. Uromyces Orobi Pers na Vicia Faba, uredo i teleutospory. W okoliey Gorlie wszedzie bardzo pospolity. IX. . Uromyees Genistae tinctoriae Pers. na Astragalus glyciphyllos, EC Kleezany, Libusza, Zagórzany. IX. . Uromyces apiculatus Schrót: na Trifolium pratense uredospory. Kwiatonowice, Zagórzany. IX. Uromyces Pisi Śchrót. a) na Pisum sativum, teleutospory, Gorlice, Zagórzany, Kobylanka. IX. b) na Lathyrus pratensis, teleutospory, Kobylanka, Zagórzany. IX. 10 jab 10 Dei 10 ed Puccinia Pers. 104. Puccinia fusca Relhan, na Anemone nemorosa, aecidia, Teleutospory zbieral w kwietniu kol. K. Stecki. Bielany, Skały Panieńskie VINE 105. Puecinia Caricis Schum. f. aecidialna, na Urtica dioica. Pozyrzewska. ; VII. 106. Puccinia conglomerata Kze. e. Schm. na Homogyne alpina, teleutospory, i Pozyrzewska. VII. 107. Puccinia Prenanthis: Wint na Mulgedium alpinum, io Zawojela, Rebrowaez, VIII. 108. Puecinia Violae DC. na Viola LM uredospor y, Worocht VII. 109. Poeddi Asteris Duby. na Cirsium oleraceum, teleutospory, Zawojela, Fereszezenka. VI. VIII. 110. Puccinia Noli tangeris Cord na Impatiens Noli me tangere, MER Rebrowaez, Tartarów. | VIII. 111. Puccinia Silenes Schrót. na Melandryum rubrum, uredospory, Zagórzany. IX. teleutospory, Zawojela, Fereszézenka. VIE: VIII. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dział II. 2 18 BOLESLAW NAMYSLOWSKI- 112. Troni Epilobii tetragoni DC. a Epilobium montanum, uredo i teleutospory, Züviyals ela. VIL. 113. Puccinia verrucosa Schulz. na Salvia glutinosa, teleutospory, Worochta, Woronienka, Jaremeze, Mikuliezyn, Tartarów. VIII. 114. Puecinia Caryophyllacearum Wallr. na Stellaria nemorum. teleutospory. Pozyrzewska. VIII. 115. Puccinia Polygonii Alb. e. Sehw. na € Convolvulus, uredospory, Zagórzany. IX. 116. Pacduis obtusa Sehrót. na Goen verticillata, teleutospory, 117. Paeditit- Polygoni amphibii Pers. na Polygonum amphibium uredo- i teleutospory, ^. Zagórzany. IX. 118. Puccinia coronata Kleb. że di sativa. any. IX. 119. Cie? graminis Pers. a) na bet vulgaris, aecidia, Zagórzany. b)na Toe: italicumw ysianem na wale kolejki górskiej, uródospo Fereszczenka. VIII. 120. Pucctifá Poarum Niels. f. aecidialna na Tussilago farfara. Zagórzany. IX. Worochta, hio cmi Tartarów. VIL VID. 121. Puecinia Galii P a) na Galium Mollug o teleutospor ; Kleezany. y Z IX. b) na Galium sp. teleutospor Rebrowacz. D ge VIII. 122. Puccinia Menthae Pers. a) na Mentha arvensis, teleutospory, Gala Kobylanka, Siary, Ropica, Zagórzany. IX. ) na Mentha silvestris, uredospory, Zabie, teleutospory, Zagórzany. IX, VIII. 123. Puecinia Compositarum Schlecht. a) na Cirsium oleraceum, teleutospory, Zagórzany. IX. b) na Taraxacum officinale uredospory, nieco teleutospor., Moszczenica. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 19 c) na egin Jacea, teleutospory, ` Zagórzany. IX. d) na na Lactuca muralis, teleutospory, Libusza, Kwiatonowice, Zagórzany. IX. e) na Lappa minor, teleutospory, Libusza. f) na Cirsium arvense, uredospory, Worochta, teleutospory, Gorlice, Moszczenica, Zagórzany. VII g ; Breskul, zb. Dr. F. Bloñski. VIII. 124. Puccinia asarina Kze na Ásarum eg presa 75 Kwiatonowice, Zagórzany IX. Bielany (leutócpowy it K. Rouppert i B. N. IX. Calyptospora Kühn. 125. SE Góppertiana Kühn. na Vaccinium Vitis [daea, teleutospory, Polonina Touste kolo Mikuliezyna, zb. K. Huppental. Phragmidium Link. 126. Phragmidium Rosae Alpinae DC. Ardz zieluza, Zawojela, Rebrowaez. : VIII. na eee aurea, uredospory, Dancerz, Pozyrzewska. VII. 128. Phragmidium Rubi Pers. SE im teleutospory. IX. 129. [seme nit Rubi Idaei Pers. na Rubus Idaeus, teleutospory. Zawojela, Swynne, Zagórzany nad Ropa VIII, IX. 130. Phragmidium subcorticium Wint. na rózach dziko rosnacych i hodowanych, teleutospory, Gorliee, Siary, Kleezany, Libusza, Zagórzany. Triphragmium Link. 131. Triphragmium echinatum Lev. na Meum mutellina na Czarnej Horze zbieral Krupa (zapiski mykologiezne z oko- liey Lwowa i Karpat stryjskich), 2* 132. BOLESLAW NAMYSLOWSKI Aecidium. Aecidium Compositarum Mart. z or > cordifolium, ożyrzew VII, VIII. *188. ula Aconitis Napelli DC. na viae multifidum, Kizly, Szpyci, Dancerz, Howerla. VIII. 134. Aecidium elatinum Alb. e. Schw. ies alba Bobrowaes, Zaroślak, Pożyrzewska. VIL VIIL 135. Zagórzany, w lesie na Abies alba, ezarcie miotly, bardzo pos- polite. IX. Tremellineae. Exidia Fries. apra reinas Bull. kor Inus incana, d Pri vim. u podnóża Rebrowacza, Worochta. VIII. 136. Exidia repanda Fries. 137. na korze Betula alba. Kraków, 1906, 1907. X. AR Exobasidiineae. Exobasidium Woron. Exobasidium Vaccinii Woronin. na Vaccinium Vitis ldaea, d Howerla, Breskul, Dancerz, Szpyci, Kizly, Chomul, Pietros, Zaroślak, Koźmieska, Mariszewska, Pożyrzewska, bardzo pos- polity. VII, Microstroma Niesl. *138. Microstroma album Sace. Ro na Quercus Robus tes Gorlice, Siary, Libusza, Moszezeniea. IX. Hymenomycetes. Poria Pers. *139. Poria corticola Fr. na Betula alba, Kraków, ogr. bot, zb. prof. E. Janezewski. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 21 Stereum Pers. * 140. Stereum rubiginosum Dicks. niu. VIII. Pożyrzewska w górnej granicy lasów. Hypochnus Ehbg. *141. 6 RENE centrifugus Tul? na Betula alba. X. "piwie Hydnum L. * 142. Hydnum E RAE Scop. na desce w ciepla Kraków, 1897, eg jest własnością pracowni botan. Y. Merulius Hall. 143. as lacrimans Wal raków, Pradnik ¿es zb. prof. E. Janezewski. Polyporus Mich. * 144. Wegen betulinus Bull. Betula alba. na Kr kovan ogr. bot, Bielany, Skały Pań. zb. Rouppert. II, III. *145 Polyporus pinicola Swartz pospolity na jodłach w lasach pod grzbietem Czarnej Hory. 146. Polyporus — a Fries. na szą na pniac XI. *147. Polyporus squamosus Huds. na Pirus Malus. Kraków, zb. Prof. E. Janezewski II. * 148. Polyporus igniarius bardzo pospolity na rozmaity eh drzewaeh w Krakowskiem. Boletus Dill. 149. Boletus edulis Bull. agórzany, rzadki. IX. ; 22 BOLESŁAW NAMYSŁOWSKI Amanita Pers. 150. Amanita muscaria Pers. Zagórzany, pospolity. IX. Lactarius Fries. 151. Lactarius deliciosus L. pospolity w lesie Zagórzańskim. IX. Coprinus Pers. * 152. opua atramentarius Fr. owie w sierpniu i wrzesniu, pospolity. *158. Coprinus stercorarius Fries na mierzwie koñskiej w Krakowskiem bardzo pospolity. Rhizomorpha. * 154. Rhizomorpha subcorticalis Pers. : na próchniejących drzewach w lasach ezarnohorskieh pospo- ty; w Krakowskiem i Gorlickem także. VII, VIII, IX. Rhi- zomorpha ta ay prawdopodobnie do grzyba Agaricus melleus (Vahl). Quel. I,ycoperdineae. Lycoperdon Tournef. de? Lycoperdon caelatum Bull. a Krzemionkach. VIII. *156. Liceperdas foetidum Bonord. w lesie pod Tenczynkiem. X. Bovista Pers. * 157. Bovista nigrescens Pers. Zaroślak pod Breskulem wśród Rumex alpinus. VIII. Ludwinów pod Krakowem, zb. K. Rouppert. III. *158. Bovista plumbea Pers. Krzemionki. II. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 23 Plectobasidiineae. Scleroderma Pers. 159. Seleroderma vulgare Horn. Tenczynek, Zagórzany. Xy Z Fungi imperfecti. Sphaeropsidales. Phyllosticta Pers. *160. Phyllosticta p Massal. na Galium Mollu Bielany, Wola Sadowska. Gatunek ten wany jest z półno- X. enych Włoch. "A6E. Phyllosticta Trollii Trail. na a europacus. Szpyci. Gatunek ten znanym jest so ze Szkoeyi VII. *162. Phyllosticta P ekaponi Allesch. na Aegopodium Podagraria Zawojela. VIII. Sikornik, Bielany, Tyniec. VII—IX. *163. Phyllosticta Violae Desm. na "ola sp Worochta Suri dniki 1!/, m szerokie, 10—12 u długie. VII. * 164. Phyllosticta Vábibrücknerl Baüml. M Ges Zawadzkii. wska. Znana z Bawaryi i Węgier (Preszburg). VIIL *105. Phyllosticta you Desm. a) na amowucwu. Kry wopole. VIII. d. s Nonius nigra. IX. *166. Phyllosticta ends Saec. M erg nigra rk "167 Gm quernea Thiim.? na żołędzi, (nie na miseczce, cupula) Quercus Robur w Jaw Jj vest Zarodniki 1—1'/,—4 u bez users pyknidy. nozie nie na liściach lecz na owo aw ayasg 2 168. pl de astragalicola Mass. 24 BOLESŁAW NAMYSŁOWSKI na de M glyciphyllos. Zagórzany. IX. Ascochyta | Libert. *169. Ascochyta Viburni Sacc. Pa und. Opulus IX. "170. éier" e? Philadelphi Sacc. e. Speg. na o qium coronarius. Kraków bo Diplodina West. *171. Diplodina Eurhododendri Voss. e Rhododendron myrtifolium. ncerz. Gatunek ten znany dotychezas z Krainy. VIII «172. Diplodina Helianthi Fautr. na Helianthus annuus. Kraków. Gatunek ten znany jest z Franeyi. IX, X. "TN Diplodina Chenopodii Karst. na Chenopodium album. Debniki (zb. kol. P. Wiszniewski) Kraków. VI. VII. Pierwszy raz zebrano ten gatunek w eg na Chenopo- dium viride. Septoria Fries. * 174. a. hepaticae Desm. na Hepatica triloba. IX. *.750. Septoria | cool Westend. na Senecio Fuch Zagórzany. IX. Ardzieluza, Fereszezenka, Zawojela. VIII * EC Septoria Astragali. Desm. na Soe sg glyciphyllos. Zagórzany. XI ai CAO Septoris nt Desm. na Pirus commun gie KISAN, Zagórzany. IX. , Jaremeze. VIII. GER SeptóMk polygonorum Desm. a) na Polygonum hydropiper. Tartarów. VIII. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 25 b) na a” persicaria. Dora, Jaremcze VIII. IX. Bak E hyperici Desm. a Hypericum pulchrum ? zpyci. VIII. * 180. Septoria Galeopsidis West. na Galeopsis speciosa. Zawojela, Ardzieluza. VIII. *181. Septoria Westendorpi Went. =Septoria Chenopodii West. wedlug Saccarda. na Chenopodium album. Kraków VI VII. * 182. Septoria Podagrariae Lasch. na Aegopodium Podagraria. Zawojela. VIII. Sikornik, Tyniec, Skaly Weg See Bielany. VII, IX. * 183. Septoria Heraclei Desm na Heracleum Sphondylium. Zwierzyniec. VIII, IX. Na podstawie podanych przez Rabenhorsta (io) dyagnoz Phyl- lachora Aegopodii, Heraclei i Angelicae, zaa niedokładni znanych i w najwyższym stopniu wątpliwych, podałem w e? zapiskach z okolie Krakowa, jako należne do rodzaju Phylla- chora gatunki Septoria Podagrariae, S. Heraclei i nieznany mi gatunek Septorii na Angelica silvestris. Po zebraniu dojrzalych okazów upewnilem się, Ze nie należą one do rodzaju Phylla- chora, jak to mylnie jest zaznaczone u Rabenhorsta i we Franka Krankheiten d. Pflanzen, lecz do rodzaju Septoria, na co tu- taj zwracam uwagę. II. Discosia Lib. * 184. Discosia Artocreas Tode. nà Quercus Robur. Zagórzany, IX. Melanconiales. Gloeosporium Desm. e. Mont. * 185. Gloeosporium Lindemuthianum Saec. e. Magn. na Phaseolus vulgaris. Pradnik Czerwony. VII. 26 BOLESLAW NAMYSLOWSKI Colletotrichum Corda. * 186. Colletotrichum gloeosporioides v. Hederae Penz. a Hedera Helix. Kraków. ogr. botan. VII. Seyridiella Karst. * 187. Seyridiella ramealis Karst. a alba. Kraków X, AL Grzybek znany z Finlandyi; dyagnoza, na podstawie której go oznaezalem, nie zupełnie wystarczająca, stąd brak mi bez- względnej pewności w określeniu. Pestalozzia de Not. *188. Pestalozzia Guepini Desm. na rododendronach hodowanych w krakowskim ogrodzie bo- tanicznym. IX. Cylindrosporium Ung. * 189. Cylindrosporium yk że Massal. na Pimpinella Sasifra Zagórzany IX. Hyphomycetes. Oedocephalum Preuss. * 190. yer ayan fimetarium Riess n wie końskiej w tutejszej pracowni botan. często pea cae Aspergillus Mich. * 191. Aspergillus giganteus Wehm EM eres rzadki, znany dotychczas tylko z I Z HER M AE pojawil w tutejszej pracowni na odch *192. b pergillus candidus Pers. na red królików dość | rzadki w Krakowskiem. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 27 Ovularia Saec. *198. Ovularia haplospora Speg. na Alchemilla vulgaris VII, VIII. Worochta, poloniny: Pozyrzewska. Trichothecium Link. * 194. Trichothecium roseum Link. na odchodach królika w Krakowie, na suszacych sig rosli- nach w Worochcie (pozbawił mię !/, zbiorów). IL. VIE Ramularia Ung. *195. Ramularia sambucina Saec. a) na Sambucus nigra. Zagórzany IX. b) na Sa van ebulus. Krywopo VIII. * 196. stoe Lampsanae Desm. Ge a communis, any IX. "197. p eec dubia Riess. na Atriplex hortensis L. Tartarów VIII. *198. Ramularia polygalae Schrót. na Polygala vulgaris, Krzy wopole, abie, VIII. *199. Ramularia Doronici Sace. na Doronicum cordifolium, VII. e, rodzai o D—8 m większe od podanych za nor- alne w dyagn *200. Ramularia itd Speg. na Epilobium montanum, WIAŁ *201. Ramularia urticae Ces. na Urtica dioica, VIU. Worochta. Tartarów. *202. Ramularia Geranii Westend. na Geranium phaewm, VIII. Hormiscium Kunze. *203. Hormiscium antiquum Saec. 28 BOLESLAW NAMYSLOWSKI na zeschlej wiklinie Salix sp. ( sp.) € nad brzegami Ropy w Zagórzanach Synsporium Preuss. * 204. S doy e dien biguttatum Preuss. pojawił sig w pracowni botan. na wilgotnej bibule; Kraków. Scolecotrichum Kunz. e. Schm. * 205. na Iridis Fautr. e. Rou. na lris livi X. Kraków, e ' bot. Polythrincium Kunz. e. Schm. 206. Polythrincium Trifolii Kunze. a) na ee lium pratense, Zagórzany IX. b) na Trifolium repens dur de VIIE Cladosporium Link. 207. Mice iise herbarium Link. a Phaseolus vulgaris, ¡Ae Kwiatonowice IX. b) na Phleum alpinum, VIII. Pozyrzewska. Alternaría Nees. *208. Alternaria tenuis Nees v. E. na Datura Stramonium, Kraków X. Cercospora Fres. *209. Cereospora depazeoides Saec. na Sambucus nigra, Kraków, Skaly Panie iskie, VIII, IX. 210. Cercospora betaecola Saec. na Beta vulgaris, ZAPISK1 GRZYBOZNAWCZE 29 pospolita wszedzie w Gorlickiem IX. Woroehta, obok dworku ezarnohorskiego VIII. $tysanus Corda. *211. Stysanus Stemonites Corda na mierzwie końskiej w Krakowskiem bardzo pospolity. Epicoccum Link. *212. Epicoccum purpurascens Ehbg. a) na Zea Ma ays IX, IX Soe: pospolite w 2 b) na Panicum mg XX X. Kraków, ogr. c) nà żołędzi Oc: Robus, w lesie, Zagórzany. i Mk owocowania na tym Zzywieielu zamiast $redniey normalnej 190—150 m dochodzą na moich egzemplarzach 200— 350 u. Sepedonium Link. AIG do ag chrysospermum Bull. na T" uszach rozmaitych grzybów kapeluszowych. Zagórzany : *214. cue BU curvisetum Harz. z odchodów królika. Kraków iL Acrosporium Rab. *215. Acrosporium Cerasi Rab. na wisniach, zniszezyl owoce r. 1907. Pradnik Czerwony, pole doświad. Rhizoctonia DC. jaa Rhizoctonia violacea Tal. a korzeniach Daucus Carota, IX. Prądnik Czerwony, zb. p. J. Brzeziński. Isariopsis Fries. *217. Isariopsis Stellariae Trail. na Stellaria nemorum, . VIII. Breskul, Pozyrzewska. 30 BOLESLAW NAMYSLOWSKI * 218. Geste bts grzybni miedzy skorupką nasienną a warstwą aleuronową w ziarnach Lolium temulentum; gatunek iden- ony z badanym p^ Freemana, Hiltnera i Hanniga + w Kra- kowskiem nie rza *219. Dacrymyces deliliiéstoftà Bull. na gnijacej desce. Pradnik Ozerwony, zb. kol. Józef Gabryl. * 220. Polyporus zonatus Nees pospolity w Krakowskiem. HE *221. Stegen Ribis Saee. na Ribes mandschuricum XI. raków, ogr. bot. zb. prof. E. Janezewski. * 222. Cytospora Ribis Ehb. na Ribes mandschuricum. XII. Kraków, ogr. bot. zb. prof. E. Janezewski. Zapiski grzyboznawoze z Galicyi Kazimierz Rouppert. Spis niniejszy, dotyczący kilku różnych stron kraju, jest rezul- tatem dorywczych zbiorów w ciągu 1907 roku. iżej określę stanowiska : z powiatu wielickiego: Czasław, Wżary, Kamionnik i Łysina w Dobezyckiem na pograniczu myslenickiego powiatu; Sieraków 1 Dziekanowice na lewym brzegu Raby; .. w Niepolomickich lasach zbierałem wzdłuż drogi krajowej od W mę do toru kolejowego w kierunku Klaja i w miejscowości » Dioto" ; z Tarnobrzeskiego (lasy Zwierzyniec-Borów) dostarczył mi okazów kol. Stanisław Sarnek, ucz. gimn. Św. Anny. : Sliny nowe dla flory Galieyi zaopatrzone sa znakiem *. Okreslalem okazy pod kierunkiem Prof. Dra Edwarda Jan- czewskiego w Pracowni Botanieznej U. J. Na ogólną ilość 42 gatunków podanych w niniejszym spisie, Jest 12 nowych dla flory Królestwa Galicyi. Myxomycetes. Phytomyxineae. Frankia (Brunch.). 1. Frankia Alni Brunch. na korzeniach Alnus glutinosa Gaert. Czaslaw, Niepolomickie lasy. VII 32 KAZIMIERZ ROUPPERT Myxogasteres. Lycogala (Mich.). 2. Lycogala SPALONE tad) Buxb. na cembrowinie studni Czasław. VI. Stemonitis (Gled.). 3. Stemonitis fusea Koth. na pniu. Czasław. NL Phycomycetes. Peronosporineae. Plasmopara (Schröt.). *4. Plasmopara pusilla de By. eranium pratense L. Ozaslaw. IX. Ascomycetes. Pezizineae. Pezizaceae. Lachnea (Fries). *5. Lachnea scutellata L. na wilgotnych klodach, na wilgotnej ziemi $ród mchu. YI Ozaslaw, Łysina. VI, e Cenangiaceae. Tympanis (Tode). * 6. Tympanis alnea (Pers), Fr. VII. na Alnus incana Gaert. Czasław. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 33 Pyrenomycetineae. Perisporiales. ERYSIPHEAE. Erysiphe (Link.). 4. Erysiphe Martii Lev. na Trifolium medium L. otocznie. Sieraków, SE lasy. X. Microsphaera (Lév.). 8. Microsphaera divaricata Wallr. a Frangula Alnus Mill. otocznie. Zwierzyniec-Borów. A PERISPORIEAE. Capnodium (Mont.). 9. Capnodium salicinum Mont. 1) na Ulmus campestris Sieraków IX. 2) na Humulus lupulus L. Czaslaw IX. 3) na Populus Tremula L. Zwierzyniec — Borów. X. 10. Capnodium quercinum Berk. et Desm. na Quercus Robur L. Niepolomickie lasy. X. Hypocreales. Polystigma (DC.). 11. Polystigma rubrum Tul. na Prunus domestica L. Dziekanowice. IX. Dothideales. Phyllachora (Nietzschke). 12. Phyllachora Trifolii Fuck. na Trifolium pratense L. Czaslaw. . Spraw, Kom, fizyogr. T. XLII Dz. il. 3 94 * KAZIMIERZ ROUPPERT 13. SE Graminis Fuck. Triticum repens L. E deg Sphaeriales. SPHAERIACEAE. Coleroa (Fries). * 14. Coleroa Chaetomium Kunze. na Rubus Zwierzyniec-Borów. XYLARIACEAE. Ustulina (Tul.. 15. Ustulina vulgaris Tul. na pniu. Czaslaw, Wzary. Daldinia (de Not.). * 16. Daldinia concentrica Ces. et de Not. na Betula alba L Czaslaw, Dublany. Xylaria (Hill). 17. Xylaria Hypoxylon L. na pniu. Czaslaw, Lysina. Basidiomycetes. Uredinales. Coleosporium (Lév.). 18. adiri Synantherarum Fr. ussilago Farfara L. teleutosp ory, na lewym brzegu Raby pod i iioi (gościniec). Niepolomickie lasy. IX. VIL ZAPISKI GRZY BOZNAWCZE 35 Melampsora (Cast.). 19. Lie Tremulae Tul. a Populus Tremula L. teleutospory. Ee ów. X. Uromyces (Link.). 20. eren Pist Pers. a Pisum sativum L. uredo- i teleutospory. asław. IX. 21. Berg Rumicis Wint. na Rumex sp. teleutospory. Niepolomickie lasy. X. Puccinia (Pers... 22. Puccinia poarum Niels. na Tussilago Farfara L. aecidia a lewym brzegu dë pod Dobezycami (gościniec). IX. 23. Puccinis Menthae 1) na Mentha coh L teleutospory. Sieraków. X. 2) na Mentha arvensis L. uredo- i teleutospory. Sieraków, Kla X. * aj. 24. Puccinia compositarum Schlecht na Cirsum arvense Sep. telentospory. Czaslaw, Sieraków. iX. X. 25. Puccinia arundinacea Hedw Du" es communis Trin. uredo- i teleutospory. za IX. Phragmidium (Link.). 26. ger piace subcorticium Wint. nina L. uredo- i teleutospory. . rias VII. 27. ven D violaceum Wint. na fruticosus L. uredo i teleutospory. Sieraków, Niepolomickie lasy, ppm unt -Borów. X. * 28. Phragmidium albidum (Kühn.) Lud na Rubus fruticosus L. uredospory. Niepołomiekie lasy, X. Dawniej uważano je za formę Uredo Miilleri Schr. = Uredo aecidioides Moll, (opisana przez Miillera w Landw. Jahrb. 3* 36 KAZIMIERZ ROUPPERT t. XV. 1886 r.). Obecnie E. Jacky stwierdzil. Ze forma ta wchodzi w cykl rozwoju Phr gnij albidum, opisanego w r. 1883 przez Kiihna (patrz E. Jac Beitrag zur Kenntnis der ela Centralblatt für A "IL Abteil T. XVII, r. 1907). Gymnosporangium (Hedw.). 29. Gymnosporangium jnniper au L. na Sorbus Auc vede E Czaslaw, Dziekanow VII. 30. Gymnosporangium clavaviaefjs me Jacq. na SE communis L. teleutospory. Skala Kmity. V. Prof. Raciborski podal z Bielan i Czernej Aecidium. 31. Aecidium elatinum Alb. et Schw. na — d mem DC. aecidia. Ozasla VI. Tremellineae. Tremella (Dill) * 32. Exidia repanda Fr. n a drewnie brzozowem. Czaslaw. pe Hymenomycetineae. Clavariaceae. Clavaria (Vaill). 33. Clavaria flava Schaeff. ` exi ad w szpilkowym lesie. VIL. Polyporaceae. Fomes (Fries). 34. Fomes fomentarius Fr. na Fagus silvatica L. Kamionnik. VII. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE Daedalea (Pers.). * 35. eran quercina Pers. a Fagus silvatica L. Kamionnik. Agaricineae. Agaricus (Lin.). * 36. pres melleus Vahl. rma Ehizomorpha subcorticalis Pers. na Salix s Wzary, Czaslaw. Gasteromycetes. Lycoperdineae. Lycoperdon (Tourn.). * 37. Lycoperdon caelatum Bull. na Czaslaw. Fungi imperfecti. Sphaeropsidales. Sphaerioidaceae. Septoria (Fries). 38. Septoria Heraclei Desm na istis Sphondylium L. Dziekanowie 39. Septoria See Desm. na Polygonum Lapathifolium L. Czaslaw. Microdiplodia (Allesch.). * 40. Microdiplodia Beckii Biumler. na Phragmites communis 'Trin. Czaslaw Znana tylko z Pressburga na Wegrzech. 31 VII. TIL 38 KAZIMIERZ ROUPPERT Hyphomycetes. Mucedinaceae-Hyalosporae. Ovularia (Saec.). 41. de haplospora > ka a Alchemilla vulgaris L. Ńiepołómickie lasy. X. Mucedinaceae-Phragmosporae. Ramularia (Ung.). *42. Ramularia rubicunda Sacc. na Majanthemum bifolium Schm. zasław. VI. Znana z Prus, Śląska, ziem niemieckich i Tyrolu. Z Pracowni Botanicznej Prof. Dra K. Janczewskiego. Zapiski grzyboznawcze z okolic Ciechocinka podał Kazimierz Rouppert. Okolice Ciechocinka były już niejednokrotnie badane przez botaników polskich: K. Łapczyński, A. Zalewski, J. Trzebiński zbie- rali jawnoplciowe, Wł. Kozłowski glony. Zbierając w 1907 roku zielnik jawnopleiowych z Niziny Cie- czniu roku 1908. . Stanowiska, które w niniejszym spisie wymieniam, leżą w Ni- zinie Ciechocińskiej, za wyjątkiem Aleksandrowa Pogr. i częściowo folwarku Białebłota (7 km. od Ciechocinka), w pow. nieszawskim na Kujawach. zem był w stanie pracę niniejszą wykonać, to zawdzięczam prze- dewszystkiem Prof. Dr. Edwardowi Janezewskiemu, który nie szeze- dził mi swych cennych rad i pomocy przy oznaczaniu gatunków. ośliny nowe dla flory Królestwa Polskiego oznaczam *; na ogólną ilość 85 gatunków jest ich w spisie 21 Myxomycetes. Phytomyxineae. Frankia (Brunch). 1. Frankia Alni Brunch. na korzeniach Alnus glutinosa Gaert. Kuczek nad strumykiem. IE 40 KAZIMIERZ ROUPPERT Myxogasteres. Arcyria (Hill). 2. Arcyria nutans Bull. ziupli wierzby. Słońsk nad Wisłą. Lycogała (Mich.). 3. Lycogala epidendron Buxb. na kor orze Alnus mece Gaert. Kuezek nad strumykiem Stemonitis (Gled.). 4. Stemonitis fusca Roth. cembrowinie studni. Siarzewo. na zeschłym liściu. olina Szwajearska. Phycomycetes. Peronosporineae. Plasmopara (Schrót.). 5. Plasmopara nivea Schrót. na Aegopodium Podagraría L. Kuczek. Mucorineae. Mucor (Link). *6. Mucor racemosus Fres. na mierzwie końskiej. ok. Ciechocinka. Thamnidium (Link). 7. Thamnidium elegans Link. na mierzwie końskiej. ok. Ciechocinka. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 41 Pilobolus (Tode). 8 Pilobolus cristallinus Tode. na mierzwie końskiej. ok. Ciechocinka. Ascomycetes. Protodiscineae. Exoascaceae. Taphrina (Fries). *9 Taphrina Tosquinetii Magn. na Alnus glutinosa Gaert. Kuczek. IX. Helvellineae. Helvellaceae. Helvella (Linné). *10. Helvella pezizoides Afzel. na wilgotnej murawie śród mchu. pod Raciazkiem. VIII. Helvella atra Konig. na wilgotnej murawie $ród mchu towarzysko. pod Raciążkiem. VIII. Rhizinaceae. . Sphaerosoma echinulatum Seaver. na wilgotnym piasku nad strumykiem towarzysko. Gatunek ten został opisany przez Seavera w 1905 r. z okazów, znajdowanych przezeń pod miastem Jowa (stan tegoż nazwiska w Ameryce Północnej). Dr. Rehm wydał go w swych „Asco- mycetes exsiccati* z materyału, zebranego przez p. Buchsa na górnym Śląsku. 3-em stanowiskiem tego ciekawego grzybka jest Raciążek. VIII. 42 KAZIMIERZ KOUPPERT Pezizineae. Pezizaceae. Lachnea (Fries). * 13. Lachnea fuscoatra Rebent. zarogla kolo lasu Królewskiego, Dolina GE licznie. IX. 14. Lachnea sceutella na wilgotnej murawie śród mchów towarzysko, pod Raciążkiem. VIII. Peziza (Dill). 15. dme cupularis L. ośla koło lasu Królewskiego, Dolina Szwajcarska. IX. Barlaea (Sacc.). 16. Barlaea constellatio Berk. et Br. samotnie śród Mende pod Raciążkie VIII. B. Eichler See" w Miedzyrzeckiem. Ascobolaceae. Rhyparobius (Boud.). 17. Rhyparobius Pelletieri Sacc. na mierzwie końskiej, ok. Ciechocinka. B. Eichler bied w Miedzyrzeckiem. Saccobolus (Boud.). 18. Saccobolus depauperatus Berk. et Br. H H H ok. Ciechocinka. B. Eichler zbieral w Miedzyrzeckiem. Ascobolus (Pers.). * 19. Ascobolus brunneus Cooke. na mierzwie końskiej, ok. Ciechocinka. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 43 20. Ascobolus furturecéds Pers. mierzwie koñskiej, ok. Ciechocinka. 21. Ascobolus immersus Pers. na mierzwie końskiej, ok. Ciechocinka. Helotiaceae. Dasyscypha (Fries). . 22. Dasyscypha Willkommii Hart. na Larix decidua Mill. Aleksandrów Pogr. kolo cegielni; Bialeblota. XL, IV. B. Eichler zbierał w Miedzyrzeckiem. Belonioscypha (Rehm). * 23. Belonioscypha ciliatospora Fuck. na zes b zarogla kolo lasu Królewskiego. IX. Bresadola uważa go za młodszą forme Helotium scutula Pers, Phacidiineae. Phacidiaceae. Rhytisma (Fries). 24. Rhytisma acerinum Pers. oplatanus L. Stary Ciechocinek, wał. IX. Pyrenomycetineae. Perisporiales. ERYSIPHEAE. Sphaerotheca (Lév.). 25. Sphaerotheca Castagnei Lév. na Humulus lupulus L. otocznie. Kuczek. IX. 44 KAZIMIERZ ROUPPKRT * 26. Sphaerotheca fugax Penz. et Sace. na Geranium pratense L. otocznie, Ciechocinek. VIII. Znana tylko z Włoch na Ger. silvaticum L. Erysiphe (Link.). 27. den ien Cichoriacearum DC. appa minor DC. otoeznie, hoc Kuczek. IX. 28. Erysiphe Umbelliferarum de By. na Angelica silvestris L. otocznie, Kuezek. IX. Microsphaera (Lév.). no 9. Mierosphaera Astrag:li DC. na Astragalus glyciphyllos L. otocznie. Wzgórze kolo lasu Królewskiego. IX. Uncinuła (Lév.). 30. Uncinula salicis Wallr. na Populus nigra L. otocznie. Ciechocinek. IX. Phyllactinia (Lev.). 31. nera suffulta Rabenh. a Corylus avellana L. otocznie. res kolo lasu Królewskiego. IX. PERISPORIEAE. Capnodium (Mont.). * 32. Capnodium Persooni Berk. et Desm. na Corylus Avellana L. Bialeblota. IX. Hypocreales. Nectría (Fries). 33. Nectria Ribis Tode. 1) na Ribes rubrum L. 3 > 3 EM 37. a] 38, ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 45 Aleksandrów Pogr., ogródek przy ochronce. XII. 2) na Ribes Gr ossularia L. Aleksandrów Pogr., ogródek przy ochronce. XII. a Ribes aureum L. Sea ogród Ozapskiego. IV. 4) na Ribes nigrum Wzgórze nad lasem Królewskim. IV. Pleonectria (Sacc.). Pleonectria Ribis Karsten. 1) na Ribes rubrum L. Aleksandrów Pogr. ogródek przy ochronce. XII. 2) na Ribes nigrum Wzgórze nad lasem królewskim IV. St. Chelehowski zbieral w Przasn yskiem, B. Eiehler w Mie- dzyrzeckiem. Polystigma (D. €). : Proba ia rubrum Tul 1) na és spinosa L. (£. konidyalna). Białebłot IX. 2) na R domestica L. (£. workowa). Aleksandrów, ogród Czapskiego. IV. . Polystigma fulvum Tul. na Prunus Padus L Bialeblota. IX Dothideales. Dothidea (Fries). Dothidea ribesia Fr. 1) na Ribes rubrum L. Aleksandrów Pogr., ogródek przy ochronce. XIL 2) na Ribes nigrum Wzgórze nad lasem Królewskim IV. B. Eichler zbierał w Międzyrzeckiem. Phyllachora (Nitzschke). Phyllachora graminis Fuck. Ciechocinek. IX. 46 KAZIMIERZ ROUPPERT Dothidella (Spegaz.). * 89. Dothidella thoracella Rustr. na Sedum maxi Stary Ciechocinek, wał. Znana z Szwecyi, Włoch i Niemiec. Sphaeriales. SORDARIACEAE. Podospora (Ces.). 40. Podospora curvula de By. na mierzwie końskiej b. obficie, ok. Ciechocinka, GNOMONIACĘAF. Gnomonia (Ces. et de Not.). 41. Gnomonia fimbriata Awd. na Ge betulus L. Kuezek. XYLARIACEAE. Xylaria (Hill). 42. Xylaria Hypoxylon L. na butwiejącym pniu Carpinus Betulus L. Dolina Szwajcarska (f. workowa IV). Basidiomycetes. Uredinales. Cronartium (Vries). 43. Miei ribicola Dietr. na Ribes nigrum L. uredo i teleutospory. TES Wee zarośla koło lasu Królewskiego. VIL | 44. 4 4 4 4 5 5 5 = c aj 9. e rm no ZAPISKI GRZYBOZNAWOZE 41 Coleosporium (Lev.). Coleosporium Synantherarum Fr. 1) na Sonehus oleraceus L. uredo- i teleutospory. Ciechocinek. IX. 2) na Sonchus arvensis L. uredo- i teleutospory. Wołuszewo. IX. 3) na Tussilago Farfara L. pod Raciążkiem IX. 4) na Senecio Sarracenicus L. uredo- i teleutqspory. Ciechocinek. VIII, IX. Coleosporium Rhinanthacearum Fr. 1) na Alectorolophus maior Rehb: Eer : DIN Ciechocinek, łąki koło wału. VIII, IX. 2) na Euphrasia officinalis L. uredo- i telentospory, pod Raciazkiem VIII. 3) na Euphrasia Odontites L. uredo- i teleutospory. Ciechocinek. VIII, IX. . Coleosporium Campanulacearum Fr. na Campanula sp. uredo- i teleutospory. Ciechocinek; pod Racigzkiem. VOL IX. Melampsora (Cast.). . Melampsora Helioscopiae Winte na Euphorbia Helioscopia L. pad i teleutospory. Ciechocinek. IX. Melampsora populina Lév na Populus nigra L. uredo- i teleutospory. Słońsk, Białebłota. IX. Melampsora aecidioides Schrót. na Populus alba L. uredospory. Ciechocinek. VIII, IX. Melampsora Tremulae Tul. na Populus Tremula L. uredospory. Bialeblota IX. Melampsora salicina Lév. na Salix sp. uredo- i teleutospory. Bialeblota. IX. Urom (in (Link.). . Uromyces punctatus Sehr na Astragalus glyciphyllos E teleutospory. Wzgórze kolo lasu Królewskiego. IX. 48 KAZIMIERZ ROUPPERT 53. Uromyces Geranii Wint. na Geranium pratense L. teleutospory, pod Kaciążkiem. VIII. *54. Uromyces Lupini Bert. et Court. na Lupinus angustifolius L. (uprawnym) uredo- i teleutospory. Wzgórze koło lasu Królewskiego. IX. Puccinia (Pers.). 55. Puecinia poarum Niels. na Tussilago Farfara L. aecidia, pod Raciążkiem. VIII, IX. 56. Puecinia Menthae Pers. 1) na e „arvensis L. uredo- i teleutospory. Stary Ciechocinek. IX. 2) na Mentha pa L. uredo- i teleutospory. Kuc 57. eene? Glechomatis DC. na ees hederacea L. teleutospory, 58. Kona Violae DC. na Viola silvatica Fries uredo- i teleutospory. Dolina Szwajcarska. IX. 59. Puccinia Pruni Pers. na Prunus spinosa L. teleutospory. Białebłota. IX. 60. Puccinia Polygoni amphibii Pers. na Polygonum amphibium L. uredo- i teleutospory. Bialeblota. IX. 61. Puccinia compositarum Schlecht. 1) na Cirsium arvense Sep. teleutospory. Stary Ciechocinek. IX. ) na Lampsana communis L.? uredo- i teleutospory. Ciechocinek. IX. 62. Puccinia Discoidearum Link. na Artemisia sp. Siarzewo. 63. Puccinia arundinacea Hedw. na Phragmites communis Trin. Ciechocinek. IX. 64. Puecinia Malvacearum Mont. na m S Wallr. teleutospory. Bialeblot XII. ZAPISKI GRZYBOZNAWCZE 49 Phragmidium (Link). 65. Phragmidium subcorticiom Wint. : na Rosa canina L uredo- i teleutospory. Siarze wo. VIH, IX 66. Phragmidium Rubi Wint. na Rubus fruticosus L. teleutospory, zarosla kolo lasu Królewskiego. IX Dacryomycetineae. Dacryomyces (Nees). 67. Dacryomyces deliquescens Duby. korze opadlej galazki liseiast. Dolina Szwajcarska. XII Exobasidiineae. Microstroma (Niesl.). * 68. Microstroma album Saee. na Quercus Robur Kuezek, wal. NAH, LA Hymenomycetineae. Hydnaceae. Hydnum (Linné). 69. Hydnum rre L. na sosnowych szysz Bialeblota, sosnowy m VIH Agaricineae. Coprinus (Pers.). 10. Coprinus dereen Fr. na mierzwie końskiej obficie, ok. Üieehonhuka. St. Chelehowski mial go b. rzadko w Warszawie. 71. Coprinus ephemeroides Fr. na mierzwie końskiej, ok. Ciechocinka. Spraw, Kom, fizyogr. T. XLIII. Dział II. B 50 KAZIMIERZ ROUPPERT Agaricus (Linné). 72. Agaricus melleus Vahl forma Rhizomorpha subcorticalis Pers. na Salix sp. Słońsk nad Wisłą. Nidulariineae. Crucibulum (Tul.. 73. Crucibulum vulgare T na opadlye Mansi de sosnowych i innych. Dolina Szwajcarska, zarośla koło lasu Królewskiego. Fungi imperfecti. Sphaeropsidales. Sphaerioidaceae. Phyllosticta (Pers.). * 74. Phyllosticta Aegopodii Allescb. na Aegopodium Podagraria L. Kuezek. Septoria (Fries). * 75. Septoria arundinacea Saee. na Phragmites communis Trin. Ciechocinek. Znana z Wloch póln. i Francyi. * 76. Septoria Podagrariae Lasch. na Aegopodium Podagraria L. "14 Sete usqne Desm. ) a Columba: 2) na Scabiosa e nds Desf. Siarzewo. * 78. Septoria Senecionis Westend. na Se enecio sarracenicus L. nek. Ciechocin IX. ZAPISKI GRZYBOZNAWOZE ol Cicinnobolus. (Ehrenb.). * 319. a Humuli Fautrey. Sphaerotheca castagnei Lev. na górnej stronie liści Humulus lupulus L. Kuczek. IX. Znany z Fra Gatunek Oiéietebalis, ze wzgledu na postaé owoeni i rozmiary prawdopodobnie identyezny z poprzedzajacym, zebralem na Erysiphe vichoriacearum DC. na górnej stronie liści Lappa minor DC. Kuczek. LA. Leptostromaceae. Discosia (Libert.). * 80. Discosia alnea Fr na Alnus glutinosa Gaert. Kuezek. IX. Melanconiales. Gloeosporium (Desm. et Mont). * 81. Gloesporium Capreae Allesch. na Salix Caprea Wzgórze kolo lasu Królewskiego. LX. Znane z pod Monachium i z Holandyi. Melanconium (Link.). * 82. Melanconium bicolor Nees na korze zeschłej gałązki lisciast. Białebłota. IX. Znane z Niemiec, Francyi, Anglii i Ameryki Półn. Hyphomycetes. Mucedinaceae — Hyalodidymae. Trichothecium (Link.). 83. Trichothecium roseum Link. ielniku, na mierzwie końskiej. ok. Ciechocinka. IX, AIL 4* 52 KAZIMIERZ ROUPPERT Mucedinaceae — Phragmosporae. Ramularía (Ung.). * 84, Ramularia Geranii Westend. n Geranium pratense pod Raciążkiem. VIII. Stilbaceae — Phaeostilbeae — Amerosporae. $tysanus (Corda). a mierzwie koñs ok. Ciechocinka. 85. Stysanus stemonites Corda. kiej. Z Pracowni Botanicznej Prof. Dra E. Janczewskicgo. O nowych i malo znanych gatunkach motyli fauny galicyjskiej. Przyczynek szósty. Napisał Dr Stanisław Klemensiewicz. Lepidopterologiezne poszukiwania moje w ostatnich dwóch la- tach przyczyniły się do wykrycia wielu zajmujących szczegółów, odnoszących się do rozsiedlenia, morfologii i biologii motyli krajo- wych. Pozostawiając dokładniejsze omówienie swoich spostrzeżeń na czas późniejszy, zestawiam w niniejszym przyczynku na razie tylko ormy, które w kraju dotąd jeszcze nie były znane. W roku 1906, korzystając z uprzejmej gościnności WPana Jul. Barona Brunickiego, miałem sposobność przez kilka dni w lipeu robić poszukiwania w Podhorcach obok Stryja, okolicy przedtem mi nieznanej, a pod względem lepidopterologicznym bardzo zajmu- jącej, gdzie kilka uwagi godnych gatunków znalazłem. W ostatnim okresie dwuletnim, ogłoszono następujące ważniej- sze prace, tyczące się rozsiedlenia motyli galicyjskich: mensiewiez Dr S. O nowych i mało znanych gatun- kach motyli fauny galicyjskiej; Przyczynek V. Sprawozd. Kom. fizyogr. Akad. Umiej. w Krakowie. T. XL, 1905. Klemensiewiez Dr S. Lepidopterologische Beitrige aus. Galizien. Verhandl d. k k. zool botan. Ges. in Wien. LV Bd. : Sehille Fr. Fauna lepidopterologiezna doliny Popradu i jego dopływów; Część IX. Sprawozd. Kom. fizyogr. Akad. Umiej. w Krakowie. T. XL, 1906. Schille Fr. Przyczynek do fauny motyli okolie Krakowa. Sprawozd. Kom. fizyogr. Akad. Umiej. w Krakowie. T. XL, 1906. 54 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ Brunicki Jul. Bar. Spis motyli zebranych w powiecie Stryj- skim; Część I. R Kom. fizyogr. Akad. Umiej. w Krakowie. T. XLII, 1907. Po ogłoszeniu osi piątego przyczynku odkryto w Galicyi (laeznie z formami owemi, w niniejszym przyezynku wykazanemi) 19 gatunków oraz "22 odmian, wzglednie aberacyi, nowych dla fauny krajowej, mianowicie z grupy Pieridae 1, Nymphalidae 1, Sphingidae 2, Notodontidae 1, Lymantriidae 1, Noctuidae 6, Geome tridae 5, Pyralidae 4, Tortricidae 10, Yponomeutidae 2, Plutellidae 1, Gelechiidae 2, Elachistidae 3, Nepticulidae 1, Tineidae 2. atunki zestawiono według systemu przyjętego w katalogu O. Staudingera i H. Rebla (Catalog der Lepidopteren des palaeare- tischen een ii: Berlin 1901). Pisalem w Nowym Saezu, w lutym 1908. Pieridae. Pieris Sehrk. 1. Rapae L. (v. et ab.) Leucotera Stef. W okolicy Nowego Sa- cza, w pierwszej połowie maja; okazy o zanikłej plamie ciemnej przy wierzchołku skrzydła. Aberaeya bez wątpienia daleko roz- przestrzeniona. Noctuidae. Trifinae. Senta Stph. 2. Maritima Tausch. Jeden okaz w okolicy Lwowa. Taeniocampa Gn. 3. Gracilis F. ab Rufescens Cock. Jeden moeno zaczerwieniony dłuższy czas w komorze, SASA ze E zgi szczytowych liści pędów. MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 55 Quadrifinae. Euclidia O. 4. Mi Cl. v. (et ab.) Litterata Cyr. W mieszanych lasach Ja- nowa znalazlem w polowie czerwca, obok kilku zwyezajnych, jeden egzemplarz tej odmiany. a Zygaenidae. Zygaena F. 5. Filipendulae L. ab. Confluens Obert. Forma przejsciowa do ab. Cytisi Hb., o częściowo zlanych plamach czerwonych, co się u tego gatunku rzadko zdarza; znaleziona w jednym okazie koło Piwnicznej 29. lipca. Geometridae. Boarmiinae. Abraxas Leach. : 6. Marginata L. ab. Limbata Hormuz. Zdarza się rzadko wśród okazów tego zwyczajnego gatunku, w wiklinach nad rzekami koło owego Sącza, w maju. Marginata jest wogóle zmienna co do obszerności nakreśleń czarnych; okazy galicyjskie odznaczają się wogóle znaczną redukcyą tych nakreśleń. Angerona Dup. 1. Prunaria L. ab. Unicoloraria Hormuz. (Berl. Ent. Nach. Bd. a uwagę zasługuje jeden egzemplarz (j z tego pokolenia, o bardzo silnem i gęstem upstrzeniu brunatnem. 56 DR STANISLAW KLEMENSIEWICZ Pyralidae. Crambinae. Crambus F. | 8. Uliginosellus Z. Znalazłem go w Podhorcach koło Stryja w jednym okazie, na podmokłych łąkach wśród lasów mieszanych, 5. lipea 1906; dalsze poszukiwania za tym gatunkiem zawiodły, przeto musi być bardzo rzadki. Phycitinae. Salebria Z. 9. Cingilella Z. W Podhorcach koło Stryja. Pyraustinae. Pyrausta Schrk. 10. Cilialis Hb. Kilka okazów na torfiastych łąkach przyle- śnych w Janowie, w połowie czerwca. | 11. Sanguinalis L. v. Haematalis Hb. Typowy okaz na su- chem, piaszczystem miejscu, w pobliżu lasu sosnowego w Brodach, 16. sierpnia. Tortricidae. Tortricinae. Aealla Meyr. 12. Cristana F. ab. Striana Hw. Piękny egzemplarz tej abera- cyi wyploszylem z zarośli w Krzywezycach koło Lwowa 17. paź- dziernika. MOTYLE FAUNY GALICYJSKIEJ 57 16. Literana L. ab. Irrorana Hb. Wo geg Lwowa, na kraju mieszanego lasu liściastego, przy końcu września Conchylinae. Euxanthis Meyr. a L. ab. Diversana Hb. Jeden typowy okaz w zre- bach lasów pese ries przy końcu czerwca. Olethreutinae. Epiblema Hb. 18. Solandriana L. var. Piękną odmianę tego zmiennego gay tunku znalazłem w lipcu w lasach Podhorzee koło Stryja a. Nalez., Yponomeutidae. Argyresthiinae. Cedestis Z. 19. Farinatella Dup. W przerzedzonym lesie sosnowym Bie- lowic przy Nowym Sączu, w połowie sierpnia; rzadki. Plutellidae. Plutellinae. Cerostoma Latr. 20. Coriacella H. S. W lasach koło Starego Sącza udało mi się strząsnąć z dębu parę (in copula) okazów tego, nieznanego dotąd u nas rzadkiego gatunku, w dniu 5. września 1906 r Gelechiidae. Gelechiinae. Anacampsis Hein. 21. Patruella Mn. W okolicy Lwowa, na przyleśnych łąkach przy końcu maja. 58 DR STANISŁAW KLEMENSIEWICZ Nepticulidae. Nepticula Z. 22. Basiguttella Hein. Kilka okazów wyhodowałem we Lwowie z gąsienic, toczących liście dębów. Motylki wylęgały się w skutek przyspieszonego sztucznie rozwoju od 19. lutego do 14. kwietnia. Chodnik gąsienicy długi, wypełniony całkiem kałem, złożonym w kształcie poprzecznych prążek; kokoniki zimowały. Galicyjskie podstawczaki zbioru Grzegorza Bobiaka. wazamy za nasz obowiazek oglosié ten choé pozornie szezu- ply, jednak nadto cenny dla fizyografii Galieyi wykaz, by go po- minąć milezeniem. Zawiera on 27 podstawezaków, przewaznie Zagwi. Nowe gatunki dla flory Galieyi oznaezamy *, jest ich 18. Bolesław Namysłowski. Kazimierz Rouppert. Basidiomycetes. Auriculariales. Aurieularia (Bull.) 1. Auricularia sambucina (L.) Mart. a) na Sambucus s b) na Robinia pseudoacacia L. Boków pow. podhajecki. 60 — GRZKGORZ BOBIAK 2. Auricularia mesenterica Dicks. na starym pniu Fagus silvatica L. Boków pow. podhajecki. Hymenomycetinae. Thelephoraceae. Stereum (Pers.). D w Stereum rubiginosum Dieks. a) na Quercus s b) na Fagus silvatica L. Boków pow. podhajecki. *4, Stereum purpureum Pers. na pniu Salix sp. Boków, Sim podkajeski. Hydnaceae. Radulum (Fries). D o Radulum fagineum Fr. na pniaku Carpinus Betulus L. Boków, pow. podhajecki. Radulum M ca Pers. na Querc Boków, dul WË x e Irpex (Fries). *1. Irpex canescens Fr.? na Prunus Padus L. Sambor ak, Polyporaceae. Polyporus (Mich.). * [e 2) . Polyporus > Schrad. a) na Salix b) na Poka “Tremula L. c) Populus pyramidalis Roz. Boków, pow. sie geng ? o. radiatus lnus glutinosa ba Świstelniki. $ © GALICYJSKIR PODSTAWCZAKI 61 "ID. 04 nań vulpinus Fr. a Prunus Padus L. So roka, pow. Skalacki. AL Polyporus Ribis Schum. a Ribes rubrum L. Sambor. III. 1900. *12. Polyporus fulvus Scop. na Populus Tremula L. oków, pow. podhajecki. *13. Polyporus Leet (L) Pr: "7. a) na Qu b) na Salix "fragilis L c) na Pirus Ma lus d) na Carpinus Betulus L. Boków, pow. podhajecki. Największy okaz tej żagwi, zebrany przez p. Bobiaka na wy- sokości 3 m. nad ziemią z Carpinus Betulus L., znajduje się w pra- cowni Anatomii i Fizyologii roślin Un. krak. Oto jego wymiary: 45 em X 30 em; z tym wielkim okazem zrósł się drugi, mniejszy. *14. Polyporus fomentarius (L.) Fr. a) na Prunus Cerasus b) na Carpinus Betulus L. ok : *16. Polyporus betulinus Bull. na powalonym pniu Betula alba L. Boków. pow. podhajecki. Hi. Polyporus pro Bull. na Pirus Malus L. Bo ow. podhajecki. *18. Polyporus varius Pers. na Tilia parvifolia Ehrbg. Soroka, pow. ska - *19. da ze sten Fries. Salix fragilis L. Sambo *20. *21. m = n2 *23. WI *24. *21. e GRZEGORZ BOBIAK Polyporus nigricans Fries. na Betula alba Boków, pow. podhajecki. Daedalea Pers. Daedalea ue je Linn. . Daedalea unicolor Bull. na Salix sp. Boków, pow. podhajecki. Daedalea zonata Schwein. na Carpinus Betulus L. Boków, pow. podhajecki. Lenzites Fries. Lenzites tricolor Bull. na Quercus sp. Boków, pow. podhajecki. Fistulina Bull. . Fistulina hepatica Fries. na Quercus sp. Boków, pow. podhajecki. Agaricaceae. Trogia Fries. . Trogia crispa Pers. na Corylus Avellana. Sehizophyllum Fries. Schizophyllum commune Fries. etulus L. Carpinus Boków, pow. podhajecki. Uwagi o dotychczasowych spisach pluskwiaków galicyjskich. Napisal Stanistaw Smreczynski. skiego w Krakowie, będący główną podstawą spisów $. p. prof. Dra prośbę zarządca Muzeum, p. radca Maryan Łomnieki. Za to jako 64 STANISŁAW SMRECZYNSKI prof. Drowi Wł. Kulezyúskiemu, który kilka trudniejszych gatun- ków przesłał łaskawie do skontrolowania znanemu hemipterologowi w Budapeszcie Drowi Horvathowi. . Dotychezasowych spisów galicyjskich pluskwiaków jest 11, a mianowicie: = Dr M. Nowieki, Przyczynek do owadniczej fauny Galicyi. Kra- ków 1864 (nakł. Hr. Włodz. Dzieduszyckiego). — — Wykaz pluskwówek. Spr. Kom. fiz. t. II. 1868. — — Dodatek do wykazu pluskwiaków. Tamże. T. IV. . Prof. M. Łomnicki, Pluskwy różnoskrzydłe znane dotychczas z Galieyi. Tamze. T. XVI. 1882. . St. A. Stobiecki, Do fauny Babiej Góry. Tamże. T. XVII. 1883. . Prof. M. Łomnieki, Dodatek do wykazu pluskiew różnoskrzy- dłych. Tamże. T. XVIII. 1884. — -— Pluskwy równoskrzydłe, znane dotychczas z Galicyi. Tamże. T. XVIII. 1884. . St. A. Stobiecki, Materyały do fauny W. Ks. Krakowskiego. Tamże. T. XX. 1886 O © W o9 AE wi . B Kotula, Spis pluskiew z okolic Przemyśla i po części Lwowa. amże, . 1890. 10. Stanisław Smreczyński, Zbiór pluskwiaków prof. Dra Stanisła- wa Zaręcznego. Tamże. T. i ; E xb — Wykaz pluskwiaków nowych dla fauny galicyjskiej. Tamże. T. XL. 1906. Z wyjątkiem pierwszego są więc wszystkie dalsze spisy po- mieszezone w Sprawozdaniach Komisyi fizyograficznej. : Prof. M. Łomnicki uwzględnił w swych wykazach poprzednie spisy ś. p. prof. Dra Nowiekiego prócz pierwszego. Kierował się przytem tą okolicznością, że spis ten podaje tylko same nazwy pluskwiaków bez miejscowości i bez dat pojawu. Wprawdzie tytuł - tego pierwszego spisu: „Przyczynek do owadniczej fauny Galicyi* przemawialby za tem, że spisane tam owady pochodzą rzeczy wiście z Galieyi, ale podezas gdy przy innych rzędach owadów, mieszczą- cych się w tym spisie, jak przy chrząszczach, błonkówkach i sie: ciarkach, są wyraźnie podane miejscowości, a nawet daty pojawu, przy pluskwiakach niema tego wcale. Wielu gatunków, wymienio” nych w tym spisie, a w późniejszych spisach nie uwzględnionych, niema też w zbiorach muzeum zoologicznego Uniw. Jag., które po- zostały po $. p. prof. Drze Nowickim, a te, które są, nie mają ety- let z miejscowością tak, że rzeczywiście tego spisu nie należy może uwzględniać. Chodzi tu o kilkadziesiąt gatunków, przeważnie południowych; mogą one pochodzić z Bukowiny, z Podola rosyj- O PLUSKWIAKACH GALICYJSKICH 65 skiego, a jeżeli z Galicyi, to z potadnigmero Podola. W tej pracy nie bedę i ja uwzględniał tego spis Przegląd poprawek podaję Ka rodzinami, a spisy dla krótkości oznaezam liczbami, jakie w powyższym wykazie mają przed sobą, i umieszczam je w nawiasie po nazwie owadu. Pentatomides. Phimodera galgulina HS. (10) = Ph. nodicollis Burm. (sec. Dr. H h). orvát Sehirus sexmaculatus Rbr. (9) — S. bicolor L. Q. Sciocoris umbrinus Wollf. Pod ta nazwa sa w zbiorach dwa EUM ^s um d Wollt i Sc. microphthalmus Fl; oba u nas d r Eurydema Lap. (Strachia Hahn). Tutaj jest dosyć zawila synoni- nika. To, eo w spisach figuruje jako Str. festiva L., jest Eu. nds Scop., zas Str. dominula HS. = Eu. Fieberi Schum. Coreides. Gonocerus insidiator F. (2. 4). =G. acuteangulatus Goeze (== venator F.). Stenocephalus agilis Scop. We wszystkich zbiorach by d pod tą na- dwa gatunki: St. agilis i St. medius MR. Ten drugi ga- ces o wiele mniejszy od pierwszego i dd teg: Między Ka Corizus subrufus Gmel. w zbiorze prof. ver ue a (10) znalazly sie 4 okazy C.distinctus Sign., zebrane w Bor Faleckim w A i w listopadzie i w Koyajinówóh (Smierdzacej) 10. Corizus KA SC tigrinus Schill. (9.10) = C. parumpuncta- tus S Berytides. poter montivagus Fieb. (9) — B. Signoreti Fieb. (10) — B. minor HS. (f. macr.). Lygaeides. Heterogaster affinis HS. (— semicolon Fieb.) niema weale w zbiorach. Okaz zy w zbiorze $. p. prof. Nowickiego opatrzone takg ety- ill. eta == żory nubilus Fall. Pod tą nazwą były w zbiorach okazy na- e do dwóch gatunków: P. nubilus Fall. i geniculatus Hahn. 5 Spraw Cap fizyogr. T. XLIII. Dział II. 66 STANISŁAW SMRECZYŃSKI Oba te gatunki są u nas dosyć rzadkie, pierwszy rzadszy od drugiego. Scolopostethus affinis Schill. Pod tą nazwą były w zbiorach zmie- szane gatunki: Sc. Thomsoni Reut., pilosus Reut., decoratus Hahn i affinis Schill. Najpospolitszym z nich jest Se. Thom- soni Reut., następnie pilosus Reut., a affinis Schill. należy do rzadszych. Wszystkie trafiają się, zdaje się, w całej Galieyi . decoratus Hahn wylaeznie na wrzosowiskach. Notochilus contractus HS. jest podług Dra Horvátha gatunkiem wie- cej poludniowo- europejskim, którego nie odrózniano dawniej od północno i środkowo europejskiego N. hamulatus Thms. A wigc wszystkie nasze notatki odnoszace sie do N. contractus HS. trzeba odnieść do hamulatus Thms. Tingitides. Piesma variabilis Fieb. (10) = P. maculata Lap. (f. macr.). Serenthia laeta Fall. (9) — S. confusa Put. Acalypta parvula Fall. (6, 5, 8) — A. gracilis Fieb. Physatocheila dumetorum HS. (2. 4) = Ph. quadrimaculata Wolf. Physatocheila platyoma Fieb. = Ph. simplex HS. we wszystkich zbio- rach, z wyjatkiem jednego okazu w Muzeum Dzieduszyckich, który jest rzeczywiście Ph. platyoma Fieb. Saldides. Salda littoralis L. (2, 4, 5) jest po części S. oculata Muell, a po części S. scotica Curt. S. bifasciata Thm. (10) = S. Brancsiki Reut. Również do tego sa- mego gatunku (S. Brancsiki Reut.) należy S. quadrimaculata Fieb. in litt, której okazy z taką etykietą są we wszystkich muzeach naszych. W Muzeum Komisyi fizyograficznej jest też okaz tej Saldy opatrzony etykietą prof. Zaręcznego: 8. tatrica m. Rzeczywiście był to zupełnie nowy, niestety nieopt sany przez prof. Zaręcznego gatunek, który dopiero 8 lat po- źniej (1891) opisał O. M. Reuter. : S. geminata Costa — S. Cooksii Curt. (we wszystkich zbiorach, gdzie + się znajduje). Cimicides. Piezostethus formicetorum Boh. (4) — P. cursitans Fall. (/. macropt.) nthocoris nemoralis Y. Pod ta nazwa byly zmieszane w zbiorach gatunki A. confusus Reut., nemoralis F. i gallarum ulmi de G. O PLUSKWIAKACH GALICYJSKICH 67 Capsides. Lygus contaminatus Fall. (11) = L. viridis Fall. Orthotylus marginalis Reut. Gatunek ten podałem w swoim spisie 1) jako nowy dla e SE tymezasem tutaj należy O. nas- satus F. z dawniejszych sp Corixides. Corixa concinna Fieb. (9) = C. Fallenii Fieb. Cicadides. Podana w spisie 10. Cicadetta montana Scop. jest C. Megerlei Fieb., E wykazalo porównanie z okazami Muzeum cesarskiego Rezuliat tych uwag jest taki, że ebe, skreslié na razie z naszej fauny nastepujace gatunki: 1. Phimodera galgulina HS. 2. Sehirus sexmaculatus Rbr. 3. Gonocerus insidiator Y. 1. Notochilus contractus HS. 8. Acalypta parvula Fall. 9. Physatocheila dumetorum HS. 10. Salda littoralis 11. Salda bifasciata Thm. 12. Salda geminata Costa 13. Lygus contaminatus Fall. Corixa concinna Fieb. 16. Cicadetta montana Scop. a doliezyé natomiast: 1. Phimodera nodicollis Burm. 6. Peritrechus geniculatus Hahn. 1. Scolopostethus Thomsoni Reut. pilosus Reut. 9. Notochilus Anime Thm. : * 68 STANISLAW SMRECZYNSKI 10. Physatocheila simplex ES. 11. Salda Brancsiki Reut. 12. Lygus viridis Fa 13. Cicadetta Megerlei Fieb. Skutkiem tego suma wszystkich znanych z Galicyi pluskiew zredukuje się z 458 na 405. W Krakowie, dnia 23 marca 1908. Dodatek do spisu pluskiew $. p. prof. B. Kotuli. Podal Stanistaw Smreczynski. i Ś. p. prof. B. Kotula, opusciwszy posadę w Przemyślu i wy- jeżdżając z kraju, ofiarował Komisyi fizyograficznej Akademii Umie- jętności w Krakowie swoje zbiory entomologiczne, a mianowicie bogaty zbiór chrząszczów krajowych, dalej błonkówek i pluskwia- ków. W roku 1907 zająłem się oznaczeniem i uporządkowaniem jego zbioru pluskwiaków. W zbiorze tym były okazy, na których się opierał „Spis pluskiew z okolie Przemyśla i po części Lwowa“, ogłoszony przez ś. p. prof. Kotulę w Spraw. Kom. fizyogr. t. XXV z r. 1890, a nadto wiele jeszcze materyału z późniejszych lati z in- nych okolie kraju, jak n. p. z okoliey Birezy, Ustrzyk Dolnych, Żywca, z Babiej Góry i z Tatr. W tym dodatku podaję wszystkie gatunki, których niema w spisie z r. 1890, a nadto wszystkie ga- tunki znalezione gdzieindziej przez ś. p. profesora Kotulę, nie tylko w okolicy Przemyśla i Lwowa. Dla fauny krajowej przybywa z tego spisu 15 nowych gatunków, a mianowicie: Phimodera fumosa Fieb. Plinthisus brevipennis Latr. Acompus rufipes Wolff. Eremocoris podagricus F. Drymus piceus Fl Aradus truncatus Fieb. Salda Henschi Reut. Salda xanthochila Fieb. Myrmedobia tenella Zett. So Sa TI D> A Uo Do E 70 ; STANISŁAW SMRKCZYNSKI 10. Dichrooscytus intermedius Reut. 11. Lygus rhamnicola Reut. 12. Orthotylus bilineatus Eall. 13. Atractotomus oculatus Kb. 14. Chlamydatus saltitans Fall. 15. Corixa cavifrons Thms. W Krakowie 1 kwietnia 1908. Stanisław Smreczyński. Pentatomides. Odontoscelis dorsalis F. Dall. cf Lwów: Holosko 20. VI, © Prze- m w lesie między Szechyniami a Lacka Wola 14. Phimodera da Fieb. Przemysl, na piaszezystym pagórku wśród lasu obok stacyi Ki vate w Laekiej Woli 5. VII. sar s lineatum L. Lwów: Zubrze koło Bednarówki 6. VI; | Czartowska Skała 14. VL las bilohorski 26. VI. Cydnus digeità Fab. Lwów: na piaskach obok rogatki i cmentarza lyezakowskiego w maju. Brachypelta aterrima Forst. Podole. Aelia Klugii Hahn. Przemyśl: Winna Góra 27. VI i na piasz e stym pagórku wśród lasu obok stacyi w Lackiej Woli 9. W Neottiglossa inflexa Wolff. Przemyśl: nad potokiem Holublą w zrębie 5. V, na piaszczystym pagórku i na lakach' wśród lasu obok stacyi kolejowej w Laekiej Woli 5. VII. Stagonomus bipunctatus L. Lwów: Hołosko Wielkie 20. VI. Kusarcoris MAY F. Na zrębie pod Spławą obok Birczy, 7. VI i 6. VII; na adr pod Kuszmieniem obok Krościenka koło Wyk Dolnye M Kee intermedia Wale P. ARMS nad potokiem Holubla 25. Y VI; na zrębie pod Splawa obok Birczy 7. VI; na ae bach pod Kuszmieniem obok Krościenka 17. VII. Peribalus sphacelatus F. Przemyśl, nad potokiem Holublą 29. VL Eurydema Fieberi Schum. Tatry, zs Picromerus bidens L. Tatry, 1 sier Rhacognatus punctatus L. Lw ; Osafówska Ska Acanthosoma interstinctum L. a w Tatrach : "vm, 14. VL Coreides. Gonocerus t Goeze. Tatry. : Stenocephalus medius M. R. Przemyśl: las Ostrowski 30.IV i 36. V, O PLUSKWIAKACH GALICYJSKICH 71 Karezmary - Byków 21. V, Lacka Wola 9. VI, Kruhel Maly 30. X; Lwów: kolo ementarza stryjskiego 9. V. Corizus crassicornis L. var. abutilon Rossi. Przemyśl, zrąb nad po- tokiem Holublą 31. V. Kyrie Recette Fall Przemyśl, nad potokiem Holubla 29. VI; piaszczysty pagórek i łąki wśród lasu obok staeyi kolejowej w Lackiej Woli 5. VIL Berytides. Berytus hirticornis Brul. Okolice Przemyśla w maju. B. Signoreti Fieb. Przemyśl, łuczycki pagórek 18. IV. woe gal elegans Curt. Przemyśl. nad rra Holubla 15. VI; zrębie pod Splawa koło Birezy 7. VI. Lygaeides. Nysius Jacobaeae Schill. Kuszmień koło Krościenka 17. VII; w zrę- bie pod Spławą koło Birczy 6. VII; koło zywca w sierpniu; potok Jaworzyński w Bielskich Tatrach 27. VIII. N. Thymi a Koło Przemyśla pospolity; Kuszmień koło Kro- ścienka 1 II; Tatry, poniżej le$niezówki naprzeciw Ly- sanek 11. "VIII. N. Senecionis Schill. Lwów, przy drodze do Winnik 26. IV. N. PADA H. S. Przemyśl, na aem pagórku kolo sta- 1 kolejowej w Lackiej VII. dz” landi ne Hahn. Pospolity” koło Przemyśla; Kuszmień koło Krościenka 17. VII; w zrębie pod SRA. koło Birczy w ezer- weu i lipcu; koło Żywca w sierpni C. onem Fieb. Przemyśl: nad SIRE Holubla w maju, Winna Góra 4. VI; w zrębie pod Splawa koło Birczy w czerwcu. C. dH Fall. Razem z poprzednim gatunkiem, a także w Ta- trach w sierpni E d ene G Tatry: Dolina za Bramka 27. VIL, Zako- pan sierpniu. Bitten Ee Latr. Przemysl. fm pl rufipes Wolff. Wyrąb pod szezytem Spławy koło Birezy Trapezonotus dispar Stål. Przemyśl: las Ostrowski 18. V, nad po- tokiem Holubla w maju i czerwcu; las Prałkowicki BA wów: Wysoki Zamek 28. V, koło drogi do Winnik 26. IV. Sphragisticus nebulosus Fall. Koło starych drzew przy drodze do arosławia za Budami w Przemyślu 4. XII. inbound alboacuminatus Goeze. Lwów, na Wysokim Zamku 10. V. A. phoeniceus Rossi. Przemyśl, Zielonka 97. IX. 19 STANISŁAW SMRECZYNSKI Eremocoris plebeius Fall. Las Stebnik kolo Ustrzyk Dolnyeh 5. VI. E. podagricus F. Lwów, w koúcu maja Drymus pilicornis MR. Przemysl, w brzozowym lasku kolo Kruhela Malego 30 listopada (jeden okaz). Dr. piceus Fl. Przemyśl, las Lipowicki w początku września. Scolopostethus Thomsoni Reut. Przemyśl: Kruhel Mały, w lasku brzo- zowym 30. X, Wzniesienie, w czerwcu i lipeu, nad potokiem Holublą w ezerweu, las powyżej Wapowiee 10. V, lasek na prawym brzegu pralkowickiego potoka 8. V, las Lipowieki w kwietniu i lipcu, Winna Góra 8. V; Lwów: Wysoki Zamek w kwietniu Sc. Ca Hahn. Przemyél, Winna Góra 7. Sc. pilosus Reut. Przemyśl: las Lipowieki 14. IV. lasy Pralkowie- ckie : i las Ostrowski 29. X, Kruhel Mały, lasek brzozo- wy 30. X; wyrąb pod Splawa w Birczy w czerwcu i lipcu. Gastrodes fer rugineus L. Lwów, Wysoki Zamek w kwietniu. Tingitides. swa confusa Put. Przemyśl: Winna Góra 4 VI, na łąkach mię- dzy Starzawa a Nakłem w kwietniu i lipcu. racica Horv. razem z formą typową rzadsza. ean va Musei Sehrk. var ditata Put. Przemyśl: w lasach pod em szczególnie późną jesienią i wczesną wiosną. Karczma- w, ds Pedi Pralkowce, Jaxmanice i t. d.; Panieński Czub kolo Birezy 22. V; kolo Żywca w sierpniu; des w Tatrach, na Skibówce i w Malej Lace w lipcu i sie A. nigrina Fall. Przemyśl, w lasku sosnowym koło pe 10. Vj Skibówka w Zakopanem 25. VII. A. macrophthalma Fieb. Przemysl, Wzniesienie 12. VI. Dictyonota tricornis Schr. Przemysl: Wzniesienie w lipeu, wrześniu aździerniku; Zakopane, w sierpniu. D. strichnocera Fieb. Przemysl: Winna Góra 13. VII, pagórek piaszezysty kolo stacyi kolejowej w Lackiej Woli 5. VIL. Derephysia foliacea Fall. Przemyśl, na piaszczystym pagórku i na łąkach koło stacyi kolejowej w Lackiej Woli 5, VII. TOR peers Fall. Przemyśl: razem z poprzednim gatunkiem a Wzniesieniu 19. IV. Prglontchct men Fieb. Przemyśl, w wyrebie nad potokiem ublą V (jeden oka Ph. ciliata F ub Tamże, a nadto pod szczytem Spławy w Birczy T. Monanthia Pumuti Fab. Przemyśl: Winna Góra 4. VI, między Ho- dyniami a Lacka Wolą. na łąkach 9. VI; w wyrebie pod szezy- tem Splawy w Birezy d O PLUSKWIAKACH GALICYJSKICH 13 Aradides. Aradus truncatus Fieb. Przemyśl, pod korą klonu w lesie nad po- tokiem Holublą 3. X. : A. varius Fab. Okolice Przemyśla; Kuszmień nad Strwiazem koło Ustrzyk Dolnych, pod korą jodłową w lipcu; Malinów koło zywca, również pod korą bardzo starych jodel w sierpniu. A. Betulae L. Koło Zywea razem z poprzednim gatunkiem; Tatry, w Dolinie Za Bramką 14. VII; w wyrębie pod szczytem Spławy koło Birczy pod korą starych rabów w czerwcu i lipcu. Aneurus laevis F. Przemyśl, pod korą drzew nad potokiem Holublą w czerwcu; między Starzawą a Chyrowem 4. VI. Hebrides. Hebrus pusillus Fall. Przemyśl: Bakończyce 2. IV; stare łożysko Sanu koło Hurka w € i w maju, Jaemánido 21. V, Wzniesienie 29. V i X. Gerridides. Microvelia Schneideri Schltz. Przemyśl: Wzniesienie, w mareu, kwie- maju, Bakończyce 2. IV, w rowach na łą kach koło Dłu- gich Łóz 21. V, stare koryto Sanu i jego doy z łąk koło Hurka, w kwietniu i w maju. Velia currens Tab. Przemyśl, w potoczku, który spływa z grzbietu, leżącego na południe od Helichy ku Kormanicom 1. (je- iR okaz skrzydlaty — forma macroptera); północne stoki Kusz- a koło Ustrzyk Dolnych, w potoku 19, VII. Gers APR: Latr. Tatry: Bory w Orawie 25. VII. G. asper Fieb. Przemyśl: Wzniesienie w marcu i w kwietniu, Ba- kończyce 2. IV, łąki na północ od Długich Łóz 3. V, stare ko oryto Sanu i jego dopływy z łąk koło Hurka w kwietniu i aju. G. D RE Koło Zywea w końcu sierpnia; Tatry: Bory wie 25. VII, Toporowy staw 22. VIII. G. NX dede Zett. Tatry: Toporowy staw 22. VIII. G. argentatus Bade Przemyśl: Bakończyce 2. IV, stare koryto Sanu i jego dopływy z łąk koło Hurka w kwietniu i w maju, potok Pralkowiecki S. Vv. Reduviides. Nabis erat erg: rogum W yrab pod Kuszmieniem koło Ustrzyk olnyeh 1 14 STANISŁAW SMRECZYŃSKI N. limbatus Dahlb. Tamże. N. brevis Schltz. Przemyśl: Winna Góra 4. VI i 14. IX, wyrab nad potokiem Holublą 31. V. Saldides. w Zakopanem 24. VII, Dolina Cicha u samego dołu 2. VIII. S. variabilis HS. Okolice Przemyśla w październiku; koło Zywca w sierpniu; Tatry: dolne regle w Dolinie Chochołowskiej 14. VIII. E S. scotica Curt. Kolo Zywca i w Tatrach razem z poprzednim ga- unkiem. S. Henschi Reut. Koło Toporowego stawu w Tatrach 22. VIII. — S. orthochila Fieb. Malinów i Skrzyczny koło Zywca w sierpniu; Tatry: Skibówka w Zakopanem 25. VII, Mała Łąka 30. VII, regle w Dolinie Kościeliskiej 5. VIII, regle w Dolinie Mię- tusiej 50. VII, dolne regle w Dolinie Chochołowskiej 14. VIII i w Dolinie Jamnieznej 17. VIII, górne regle w Potoku To- karskim 26. VIII, górny kosodrzew w Kamienistej Dolinie 4. VIII S. saltatoria L. Tatry: górny kosodrzew w Dolinie Kamienistej 7. VIII i w Dolinie Raezkowej 16. VIII, koło Czarnego Stawu pod Rysami 1. VIII. — v. marginella Fieb. Przemyśl, nad Sanem koło Pralko- wiec 21. X. e S. c- album Fieb. Tatry, dolne regle w Dolinie Chocholowskiej 14. VIII S. melanostela Fieh. Przemyśl: las Jaxmanicki 21. V i pózna je- sienia; północne stoki Kuszmienia koło Ustrzyk Dolnych 19. VII S. opacula Zett. Tatry, koło Toporowego Stawu 22. VIII. S. pallipes Fab. v. luctuosa Westh. Przemyśl: łąki na północ od Bykowa 13. V, około Przemyśla późną jesienią. ` s S. arenicola Schltz. Okolice Przemyśla w październiku i w listopadzie- S. xanthochila Feb. Jeden okaz w okolicy Przemyśla w późnej Jesieni. Anthocorides. Piezostethus cursitans Fall. Malinów i Skrzyczny koło Żywca w sier- pniu, pod korą jodeł i buków. O PLUSKWIAKACH GALICYJSKICH 15 Temnostethus pusillus HS. Przemyśl: strzepany z drzew w lesie Li- powiekim w czerwcu i pod zmurszałą korą bukową nad po- tokiem Holublą 29. VI. kocie confusus Reut. Przemyśl: Wzniesienie 11. VII; las Lipo- icki w czerwcu, Kruhel Mały 30. X, Zielonka 22. V, nad po- okiem Sait w maju, wszędzie strząśnięty z drzew lub krz A. Psa dini de G. Przemysl: Winna Góra 7 V, za szaücem Drużbackim 18. VI, strząśnięty z krzewów. Microphysa pselaphiformis Curt. Pod korą jodlowa na Kuszmieniu 17. VII; strząśnięty z jodeł u wejścia do Doliny Małej Łąki w Tatrach 11. VIII. Myrmedobia tenella Zett. Przemyśl, za szańcem Drużbackim, wezas na wiosnę; Malinów i Skrzyczny koło Żywca w sierpniu; Ski- bówka w Zakopanem 25. VII (same tylko samice). Capsides. Pithanus Maerkeli HS. Przemyśl, w lasku brzozowym za Wzniesie- niem, złowiony czerpakiem 11. VII. Acetropis carinata HS. Przemyśl, na piaszczystym pagórku koło sta- cyi kolejowej w Lackiej Woli, złowiony ezerpakiem 5. VII jeden ok Miris calcaratus Fall. var. virescens Fieb. Przemyśl: nad potokiem Holublą w maju i ezerweu, koło stacyi kolejowej w Lackiej Woli 4. VI i 5. VII, Winna Góra 4. VII; er LEN lowiony LSL w sier pni M. Deen n var. pallescens Fall. Lipnik kolo Moscisk w sierpniu. Ges var. grisescens Fall. Przemyśl: las Ostrowski 9. V, Wiana Góra 4. VI; paa pod szezytem Splawy w Birezy 6. V. hot M. linearis Fuessl. Kuszmień koło Ustrzyk DT 17. VIL Mound filicis L. Przemysl: Góra Zamkowa i Trzy Krzyze 12. II, las Lipowicki 23. VI, las Ostrowski w jesieni, lasek brzozowy za Wzniesieniem 11. VII, nad potokiem Holubla w wyrębie w maju i w czerwcu; wyrąb pod szezytem Spławy 16 STANISLAW SMRECZYNSKI w Birezy w ezerweu i lipcu; Kuszmień koło Ustrzyk Dol- nych 17. VII. Bryocoris Płeridis Fall. Przemyśl, las Lipowicki 2. VII; Kuszmień Iv. VIE Lopus gothicus L. Przemysl: Winna Góra 2. VIL, wyrab nad p kiem Holubla 29. VI, piaszezysty pagórek. i -— kolo bae kolejowej w Lackiej Woli w czerwcu i w lip SA "ees Fab. va LU Reut. Przemyśl: Bakoń- 5. VI, Łąka kołeji "Hurka 2 NVE Calocoris Drun HS. Skrzyezny i Malinów kolo Zywea w sier- pniu; Tatry, Dolina za Bramka 4. VIII, C. PA sach n) de G. Babia Góra w końcu sierpnia C. affinis HS. Koło Przemyśla pospolity; Kuszmień koło Ustrzyk Dolnych 17. VII; Zawadka w lipeu; Tatry: Strążyska i dolne regle w Małej Łące 4. VIII. C. alpestris Mey. Tatry: Koprowa Dolina 3. VIII. C. roseomaculatus de G. Kuszmień koło Ustrzyk Dolnyeh 17. VII; Malinów i Skrzyezny kolo Zywea w sierpniu Pycnopterna striata L. Przemysl, poludniowy stok Wzniesienia Dichrooscytus intermedius Reut. Tatry, dolne regle w Dolinie Małej aki, strząśnięty ze świerków w sierpniu Lygus rubicundus Fall. Przemyśl, las Ostrowski 27. III; Kraków: Panieńskie Skały 22. XI, Bielany. w wiklinie 27. XII. Pastinacae Fall. Przemyśl: Winna Góra 13. VII; Kuszmień koło Ustrzyk Dolnych 17. VII; Kraków 8. V. montanus Sehill. Tatry: Dolini Małej Łąki w lipcu i i w sierpniu. rubricatus Fall. Tatry: regle w Malej Lace w sierpniu, Skibówka w Zakopanem 25. VII. rhamntcola Reut. Przemyśl, las Lipowicki w czerwcu. lucorum Mey. Przemyśl. pabulinus L. Przemyśl. wyrab nad potokiem Holublą w czerwcu; wyrąb pod Splawa w Birczy 6. VII; Kuszmień koło Ustrzyk Dolnych 17. VII; Tatry: regle w Dolinie Małej o E VIII, Sarnia Skała pod Giewontem 2. VIII, regle w e Ko- ścieliskiej 5. VIII, Dolina Za Bramka 4. VIII, REM Cicha 2. VII. apud RE Edda is dree Fall. Przemysl, las Ostrowski i Lipowieki cze Dun CE per Pm Schill. SC EE las Ostrowski 11. V i 8. IX, las Lipowieki 10. VII; Lwów: Cetnerówka 30. V. Capsus trifasciatus L. var. regalis Horv. Przemyśl, nad potokiem ublą w czerwcu. C. C. ruber L. Kolo Lwowa w pierwszej polowie lipea. — var. danicus Fab. Kolo Lwowa razem z forma typowa; O PLUSKWIAKACH GALICYJSKICH 10 Przemyśl las Ostrowski w ezerweu; Lipnik koło Mościsk w sierpniu. C. ruber L. var. segusinus Mull. Przemyśl: las Ostrowski w czerwcu, las „Lipowieki 15. VI, Kruhel Wielki 9. VII; Lipnik koło w sierpniu. REhopalotomus alter L. var. semiflavus L. Przemyśl: Winna Góra 27. wn w nit Bi 23. VI. wyrab nad potokiem Holubla w ezer- we try: Boczań 1, VIII. Pady, soi L. Kb Las Lipowieki koło Przemyśla w czerwcu. P. confusus Kb. Las Ostrowski koło Przemyśla w czerwcu. natales umbratilis Fab. Tatry: Zakopane w lipcu, Mala Łąka . VIIL, regle na Łysankach 20. VIL po drodze od Czar- o Stawu pod Rysy (1700—2100 m.) 1. VIIL Ok Poda igi, Pz. Między Starzawą a Chyrowem 4. VI. O. vittipennis HS. uszmień koło Ustrzyk Rolnych 11; VII; Mo- ciska w sie Bo Pingylacoris jota at B L. Kuszmień koło Ustrzyk Dolnych St. e Fall. Rz e Wielkie 20. VL Dicyphus pallidus HS. D. errans. Wolff. d FI nad potokiem Holubla 29. VI. Orthotylus bilineatus Fall. Przemyśl, południowy brzeg lasu Lipo- wiekiego, strząśnięty z drzew 10. VII. 0. WE ges Reut. Przemysl, w lesie Ostrowskim i Lipowickim ezerweu CINA merioptera Scop. Przemyśl, w zaroślach za szańcem Druż- backim 18. VI i na południowym brzegu lasu Lipowiekiego 23. VL Onychumenus decolor Fall. Przemyśl: Góra Zamkowa i Trzy Krzyże 12. VII, Wzniesienie 11. VII. Hoplomachus "Thunbergi Fall. Przemysl: Góra Zamkowa 22. VI, la- sek brzozowy za Wzniesieniem 11. VIL, wyrab nad potokiem Holubla 29. VI, łąki w Bakończycach 25. VI, piaszczysty pa- górek i łąki koło — biis ée, w Lackiej Woli 5. VII. Macrotylus Herrichii Reut. myśl: Góra Zamkowa i Trzy Krzyże VA i12 VID Winna Góra w lipcu, pagórki Łuczyckie 19. VI. M. solitarius Mey. Na zrębach pod Kuszmieniem 17. VII. Phylus melanocephalus L. Przemyśl, las Lipowicki w czerwcu i lipcu. Psallus ambiguus Fall Na olszach' (Alnus glutinosa). Kolo Lackiej Woli 9. VI Le goin Fall. Przemyśl, strząśnięty z drzew w lesie Lipowickim wcu i li Pa bicicletas Kb Na świerkach, u wejścia do Doliny Ma- łej Łąki w Tatrach 11. VIIL 78 STANISLAW SMRECZYNSKI Criocoris nigripes Fieb. Przemyśl: Winna Góra 7. VI i 2, VII, brzozowy za Wzniesieniem 11. VII, las Lipowicki 2. VII, wyrab nad potokiem Holubla 29. VI; Lwów, Holosko Wiel- kie 20. VI. Cr. crassicornis Hahn. Przemyśl: Góra Zamkowa i Trzy Krzyże 12. VII, lasek brzozowy za Wzniesieniem 11. VII, Winna Góra 3. VII; wyrąb pód szczytem Spławy w Birczy 5. VII. Plagiognathus Chrysanthemi Wolff. Przemyśl: Góra Zamkowa i Trzy Krzyże 22. VI i 12. VII, Winna Góra w czerwcu i lipeu, las Lipowieki w czerwcu, łąki koło Hurka 22. VI, wyrąb nad potokiem Holublą 29. VI, piaszczysty pagórek koło stacyi ko- lejowej w Laekiej Woli 5. VII; Kuszmień koło Ustrzyk Dol- nych 17. VII; Lwów, las Kulparkowski 27. VI. Pl. arbustorum Fab. Przemyśl, nad potokiem Holublą 29. VI; Ku- szmień koło Ustrzyk Dolnych 17. VIL Pl. albipennis Fall. Przemyśl: Zasanie 25. VI, Winna Góra 13. VII, las Lipowicki 2. VII, piaszczysty pagórek i łąki koło stacyl olejowej w Lackiej Woli 5. VII. Chlamydatus pulicarius Fall. Przemyśl: Góra Zamkowa i Trzy Krzy- że 22. VI i 12. VII, Wzniesienie 11. VII, Zasanie 29. VI, Winna Góra w ezerweu, lipcu i we wrześniu, Bakończyce 20. VI, pagórki Łuczyckie 19. VI, łąka koło Hurka 22. VI. las Lipowieki w ezerweu, wyrab nad potokiem Holublą 29. VII, piaszczysty pagórek koło stacyi kolejowej w Laekiej Woli Ch. pullus Reut. Przemyśl: lasek brzozowy za Wzniesieniem 12. VI i 11. VII, Winna Góra 2.VII, las Lipowieki 16. VI, wy- rąb nad potokiem Holublą 29. VI, piaszczysty pogórek koło stacyi kolejowej w Lackiej Woli 9. VI; Tatry: dolny regiel Tokarskim potoku 26. VII. E Ch. saltitans Fall. Przemyśl: Wzniesienie we wrześniu i w październiku. ! Notonectides. Notonecta lutea Mull. Toporowy staw w Tatrach 22. VIIL Corixides. Corixa semistriata Fieb. Przemyśl: Wzniesienie 2. IV i 29. V. Dlu- gie Lozy 21. V, łąki między Starzawą a Pozdziaczem 15. IX, stare koryto Sanu i jego dopływy z łąk koło Hurka 26. IV. C. striata L. Przemyśl: Wzniesienie Ż. IV i 29. V, łąka między Starzawą a Poździaczem 15. IX, Buców w październiku. C. Fallenii Fieb. Wzniesienie 29. III, Buców w październiku, łąka O PLUSKWIAKACH GALICYJSKICH 19 między Starzawa a Poździaczem 15. IX, Bakończyce 2. IV, stare koryto Sanu kolo Hurka 3. V. C. moesta Fieb. Wzniesienie 2. IV i 29. V, laka miedzy Starzawa a Poździaczem 15. IX, stare koryto Sanu i jego dopływy z łąk koło Hurka 26. IV (rzadki gatunek). C. fossarum Leach. Wzniesienie 29. V (jeden okaz). C. nigrolineata Fieb. var. Fabricii Fieb. E erg 29. III i 2. IV, Bakończyce 2. IV. C. praeusta Fieb. Wzniesienie 29. III (jeden okaz). C. cavifrons Thms. Toporowy Staw w Tatrach 22. VIII (dwa do- rosłe okazy i kilka niedorosłych). Motyle wieksze (Macrolepidoptera) z okolic Lwowa (z 7 tablicami) opracowali Dr Jan Hirschler i Jan Romaniszyn. (Z instytutu zoologicznego c. k. Uniwersytetu we Lwowie). MOTYLE WIĘKSZE 81 praca Zebrawskiego (1860) o motylach z okolic Krakowa, *uzupeł- niona później trzema dodatkami tegoż autora; w roku 1893 zjawia się praca Werchratskiego o motylach z okolie Stanisławowa, w roku 1894 rozpoczyna Schille cały szereg niezwykle cennych prae nad fauną motyli z doliny Popradu, wreszcie w roku 1906 okazuje się praca Sitowskiego o motylach Pienin. Idąc za przykładem wyżej wy- mienionych autorów, postanowiliśmy opracować motyle okolic Lwowa. Fauna okolic Lwowa nie była dotychczas przedmiotem osob- nego opracowania; pisano o niej tylko przygodnie w pracach od- noszących się do motyli galicyjskich wogóle. Pierwsze wiadomości o niej daje nam Nowicki w swem podstawowem dziele , Enumera- tio lepidopterorum Haliciae orientalis (1860)*, w którem spotykamy wykaz stosunkowo bardzo licznych gatunków z okolie Lwowa, wraz z podaniem czasu i miejsca pojawu. W roku 1892 okazuje się praca Garbowskiego, w której obok motyli z innych okolie Galicyi, uwzględniono w dość znacznej mierze faunę okolie lwowskich; prócz znanych Nowiekiemu wyliezono tu wiele gatunków bądźto nowych dla Galicyi, bądź też nieznanych przedtem z okolie Liwowa. Obok form przez siebie znalezionych, wymienił tu Garbowski cały szereg gatunków odkrytych przez ks. Watzkę, zasłużonego entomo- loga polskiego. W roku 1898. zjawia się praca Klemensiewicza, w której spotykamy cały szereg gatunków nowych dla fauny ga- licyjskiej. w szczególności zaś lwowskiej, poczem w następnych la- tach ogłasza tenże autor cały szereg prac, zawierających bardzo wiele przyczynków do znajomości fauny motyli Lwowa oraz innych okolic kraju Zebrawszy materyał z odnośnej literatury, uzupełniliśmy go w niniejszej pracy wieloma nowemi wiadomościami zdobytemi na wycieczkach w różne okolice Lwowa, przedsiębranych od szeregu (10) lat. Obok gatunków nowych dla fauny lwowskiej udało nam się wykryć kilka form nowych dla Galieyi, oraz jednę dla ontynentu europejskiego. Dla wielu gatunków znanych z okolic Lwowa podaliśmy nowe miejsca pojawu, w których dawniej nie były znane. Również w kwestyi rzadkości lub częstości występo- wania musieliśmy nieraz odbiegać od starszych spostrzeżeń; nadto kła- dliśmy wielki nacisk na ile możności dokładne oznaczenie czasu pojawu dla poszczególnych gatunków, zwłaszcza zaś drugich pokoleń. w któ- rymto względzie literatura dotychczasowa wiele pozostawiała do życzenia. Obok wiadomości ezerpanyeh z literatury oraz z własnego doświadczenia, korzystaliśmy także w wielu wypadkach z cennych wskazówek pp. Stóckla i Kauckiego, za które im na tem miejscu składamy serdeczne podziękowanie. pracy naszej ograniczyliśmy się do rodzin objętych przez starszą systematykę wspólną nazwą motyle większe (Macrolepido- Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dział IJ. 6 82 JAN HIRSCHLER I JAN ROMANISZYN ptera), uwazajae Microlepidoptera za zbyt niedokladnie jeszeze po- znane, by sie nadawaly do takiego opraeowania; z tych samych względów pominęliśmy także prawie całkiem przeobrażenia motyli większych. Systematyczny układ motyli oparliśmy na katalogu motyli palearktycznych Staudingera i Rebla z roku 190 oniżej podajemy wykaz miejscowo ści, w których bądź to sami, bądź też inni entomologowie motyle zbierali: 1. Bednarówka 24. Okopisko (we Lwowie) 2. Bilohorszeze 25. Park Łyczakowski 3. Brzuchowice 26. Park Kilińskiego 4. Cetnerówk 21. Persenkówka D. Cmentarz Janowski 28. Piaskowa Góra 6. A yczakowski 29. Pohulanka E 5 Stryjski 30. Rogatka Łyczakowska 8. Czartowska Skala 31. Romanówka 9. Debry Tolloezki 32. Rzesna Polska 10. Dolina Maruñki 33. Sich 11. Droga Stryjska 34. Skwarzana Nowa 12. Gliñsko 35. Stawki (kolo Janowa) 13. Holosko 36. Ogród Tow. Strzeleckiego 14. Janów 31. Szyp (góra w Janowie) 15. Kortumówka 38. Snopków 16. 14. Korycina (góra w Holosku) 39. Tor wyścig. (tor Cetnera) Krzywczyce 40. Winniki 18. Lelechówka 41. Wola Wysocka 19. Lesienice 42. Wysoki Zamek 20. Lipina 43. Zapole 21. Maksymówka 44. Zofiówka 22. Maryówka 45. Zubrza 23. Ogród botaniczny 46. Żółkiew. Część ogólna. Obok systematycznego zestawienia gatunków motyli z okolie Lwowa, z podaniem przy każdym miejsca i czasu pojawu, posta- nowiliśmy w sposób graficzny, na załączonych tablicach, przedsta- wić czas pojawu dla każdej z rodzin oraz dla całej fauny motyli z okolic Lwowa. Chcemy w ten sposób stworzyć materyał do po- równawczych badań nad czasem pojawu motyli z różnych okolic, przyczem już z góry przypuścić należy, że krzywe pojawu dla po- MOTYLE WIEKSZE 83 szezególnych rodzin z różnych okolic, będą wobec różnych warun- ków klimatycznych tychże dość rozmaite. Przy zestawieniu tych krzywych z krzywemi wahań temperatury i opadów atmosferycz- nych będzie można, sądzimy, jaśniej uchwycić przyczyny, dla- czego czas pojawu dla danych rodzin i poszczególnych gatunków, oje ma na to wpływa obecność drugich pokoleń. Wykreślone przez nas 84 JAN HIRSCHLER I JAN ROMANISZYN a stosunek ich ilościowy do ogólnej liczby gatunków równa się 1:1 i 6:8. Czas pojawu dla rodziny Hesperiidae (Gr. VI) trwa od maja do końca sierpnia, przyczem maximum rozwoju przypada na drugą todontidae, w gatunki ubogą, w drugim natomiast znacznie bogat- szą; tu też osiąga ona w pierwszej połowie lipca swoje maximum rozwoju, wykazując w pierwszej połowie sierpnia tylko jeden ga- MOTYLE WIEKSZR 85 tunek jako pokolenie drugie. Rodziny Kndromididae (Gr. XI), Le- montidae (Gr. XID), Saturniidae (Gr. XIII, Thyrididae (Gr. XV), Brephidae (Gr. XVIII), > this zy (Gr. XXII), Cochlididae (Gr. XXV), Cossidae (Gr. XXVIII) i Hepialidae (Gr. XXIX) wystę- puja w czasie wyznaczonym na grafikonie; są to rodziny stosun- kowo bardzo ubogie w gatunki i nie wykazują całkiem drugich pokoleń. Rodzina Drepanidae (Gr. XIV) zjawia się z początkiem . maja i zanika z końcem sierpnia, wykazując dwa maxima rozwoju, z których pierwsze przypada na maj, a drugie na pierwszą połowę lipca; wzrost ogólnej ilości gatunków w lipeu oraz w następnych gatunków i wynosi w pierwszej „polowie. mernis n tylko 6 65. marca do pierwszej sierpnia i drugi raz we wrześniu, natomiast Nolidae raz od drugiej połowy kwietnia po koniee czerwca i po- nownie w sierpniu. Geometridae, druga najliczniejsza w gatunki ro- dzina, wykazuje swoją obecność od marca do końca listopada, osią- gająe maximum rozwoju w pierwszej Peoria czerwca, przyczem ilość drugich pokoleń jest stosunkowo nieznaczna. reszcie ro- dziny Cymbidae, Arctiidae, Zygaenidae, Poychidae i Sesiidae odzna- czają się zupełnym brakiem drugich pokoleń. Cymbidae (Gr. XXI) osiągają maximum rozwoju w czerwcu, Arctiidae w drugiej poło- wie czerwca, Zygaenidae w kk połowie lipca, a Sesiidae a o maximum w drugiej połowie czerwca; w tym czasie występuje równocześnie 492 gatunków. W lipeu zmniejsza się stopniowo ilość gatunków i spada w pierwszej połowie sierpnia nagle do 210. W na- stępnych miesiącach zmniejsza się w dalszym ciągu ilość gatun- ków i dochodzi do minimum w pierwszej połowie grudnia. Dru- 86 JAN HIRSCHLER I JAN ROMANISZYN Zestawienie ilościowe fauny lwowskiej i fauny całej Galicyi. Jiość ga: Ilość ga- Stosunki : vano 1 tanków odsetk. L. Rodzina EE AE. odmian | fauny ` SR: z okolic | lwowskiej galicyjsk. o do galic. 1 Papilionidae . 5 4 SOT, 2 Pieridae 22 18 82 , 3 Nymphalidae 100 69 69 „ 4 Erycinidae 1 1 100 , 5 Lycaenidae . 55 52 95, 6 Hesperiidae . 17 14 82, 7 Sphingidae 18 18 100 , 8 Notodontidae 36 36 100 , | Thaumetopoeidae . 1 — ed 10 Lymantriidae 16 13 81, 11 Lasiocampidae . 20 17 85, 12 Endromididae 1 1 100 , 13 Lemoniidae . 1 1 100 , 14 Saturnidae 5 2 40, 15 Drepanidae . . 9 8 88 , 16 Thyrididae . 1 1 100 , 17 Noctuidae 375 350 93, 18 Cymatophoridae . 9 9 100 , 19 Brephidae 2 2 100 , 20 Geometridae . 400 303 75 y 21 Nolidae 8 7 88, 22 Cymbidae 9 9 100 „ 23 Syntomidae . 6 3 50 , 24 Aretiidae | 38] 31 82, 25 Zygaenidae . | 32 27 81, 26 Cochlididae . | 2 2 100 , 27 | Psychidae | 17 13 76 „ 28 | Sesiidae (ff 15 88 , 29 | Cossidae . | 2 2 100 , 30 | Hepialidae =. | 6 5 83, Razem: | 1231 1030 Fauna okolic Lwowa w stosunku odsetkowym do fauny galicyjskiej: 83%, MOTYLE WIĘKSZE 87 gich pokoleń wykazuje fauna lwowska w stosunku do ogólnej ilości gatunków w poszczególnych miesiącach stosunkowo niewiele; naj- liczniej występują one w pierwszej połowie sierpnia, gdzie ich li- czba wynosi 61, poczem ich w następnych miesiącach coraz wię- cej ubywa. Objaśnienie znaków i skróceń w części szczegółowej: * oznacza nowy gatunek, SSES nową odmiane dla Galicyi. (Now.) — Nowicki Maksym ilia (Klem.) — Klemensiewiez Stanisław (Garb.) — Garbowski Tad St. Część szczegółowa. I. Papilionidae 1. Papilio Latr. 1. Podalirius L. ae w drugiej polowie maja, w drugiej po- lowie lipca oraz z początkiem sierpnia. Brzuchowice, cmentarz Ly- czakowski, Pobla OA Skala, zręby leśne w Janowie; wszędzie nieliczny. Gąsienice spoty kaliśmy na Pohulance. 2. Machaon L. Lata w maju, czerwcu i lipeu, oraz w drugiej połowie sierpnia. Pohulanka, Tor Cetnera, Dolina Maruñki, cmen- tarz Łyczakowski, zręby leśne w Janowie, Brzuchowice. Dość liczny. 2. Parnassius Latr. 3. Mnemosyne L. Pojawia się w drugiej połowie maja i w pierw- szej czerwca. Cetnerówka (Now.), rogatka Łyczakowska (Now.), Bi- lohorszeze, Krzywczyce, Lesienice, Zubrza. Dość liczny. *) a a) v. Nubilosus Chr. Występuje razem z formą główną. If. Pieridae. 3. Aporia Hb. taegi L. Lata w maju i w sierpniu. Wszędzie w ogro- . Cra dach i i lasach pospolity. 88 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 4. Pieris Schrk. 5. Brassicae L. Występuje w drugiej połowie kwietnia, w maju, w pierwszej połowie czerwca, w drugiej połowie lipea i w sierpniu. Wszędzie pospolity. ! . Rapae L. Lata w maju, w lipcu, w sierpniu, wrześniu i w pierwszej połowie października. Wszędzie pospolity. 1. Napi L. Pojawia się w kwietniu, w maju, w drugiej po- łowie czerwca i lata aż do października włącznie. Wszędzie po- spolity. a) gen. aest. Napaeae Esp. Czas pojawu: lipiec, sierpień, wrze- sień. Wszędzie pospolity (St.). . Daplidice L. Lata w lipcu i w sierpniu; Piaskowa Góra, (Now.), wzgórza kleparowskie (ementarz). Liczny. a) gen. vern. Bellidice O. Pojawia się z wczesną wiosną, lata do pierwszej połowy czerwca włącznie. Wzgórza kleparowskie. (Ks. Watzka). 5. Euchloé Hb. 9. Cardamines L. Lata w drugiej polowie maja i w pierwszej czerwca. Na wszystkich zrębach leśnych i łąkach pospolity. 6. Leptidia Billb. 10. Sinapis L. Lata od drugiej połowy kwietnia do pierw- szej połowy sierpnia włącznie. Wszędzie w lasach i na łąkach przy- leśnych pospolity. a) gen. vern. Lathyri Hb. Pojawia się w maju. Okolice Lwowa i Janowa (St.). ) gen. aest. Diniensis B. Lata w lipcu i w sierpniu. Czar- towska Skała (Garb.). 7. Colias Leach. 11. Hyale L. Lata w drugiej połowie maja i z początkiem czerwca, później od drugiej połowy lipca aż do początku paździer- nika. Wszędzie pospolity. : 12. Edusa F. Czas pojawu: lipiec, pierwsza polowa sierpnia. Janów, Debry Tolloezki, Brzuchowice, polany leśne koło Maryówki, lasy winnickie. j a) ab. Helice Hb. Łapany przez Nowickiego z końcem lipca i w sierpniu w Holosku i koła Janowa. : 18. Myrmidone Esp. Lata w drugiej polowie maja i w pierw- szej czerwca, oraz w drugiej połowie lipea i w pierwszej sierpnia. Park Kilińskiego, Brzuchowice, Lesienice, Hołosko, Zubrza, Janów (Now.). Dość pospolity. ! MOTYLE WIEKSZE 89 a) ab. C Alba Ster Lata od czerwca do początku września. Holosko, Bye cett or Lesienice, Janów. (Garb.). b Flavescens Garb. W ystepuje w sierpniu i we wrzesniu. St.). Hołosko, e Barei (Garb., 8. Gonepteryx Leach. 4. Rhamni L. Lata od końca marea do początku czerwca i od dics lipca do początku października. Wszędzie bardzo po- spolity. III. Nymphalidae. A. Nymphalinae. 9. Apatura F. 15. Iris L. Czas pojawu: koniec czerwca, lipiec. Dolina Ma- ruńki, a Krzywezyce, Janów. Niezbyt liezny. 6. Ilia Schiff. Lata z końcem ezerwea i w lipeu. Dolina Maruńki, Krzywczyce, Janów, Brzuchowice. Liczn ) ab. (et v.) Clytie Schiff. Pojawia się równocześnie z glówna Get. A tych samych miejscach. Liezny. b) ab. Metis Frr. Razem z forma glówna. Rzadki. (Garb.). IO. Limenitis F. 17. Populi L. Lata z końcem czerwca i na początku lipca. Sim ke; S Maruñki, Janów. Dość liezny. a emulae Esp. Razem z glówna Desk, ale rzadki (St). 18. Sibilla L. Dotychezas EO jeden okaz zlapany przez . Prof. Nowickiego w Holosku, w lipeu 11. Neptis F. 9. Aceris Lepechin. Lata w drugiej połowie maja i z po- czątkiem czerwca, oraz w lipcu i z początkiem sierpnia. Dolina Ma- ruńki, Winniki (Now. ) Hołosko, Lesienice, Czartowska Skała, Ja- nów, Zubrza, Brzuchowice. Na drogach leśnych dość liczny. 12. Pyrameis Hb. 20. Atalanta L. Lata od końca marca do początku czerwca, oraz od lipca do pierwszej połowy pażdziernika włącznie. Wszę- dzie pospolity. 21. Cardui L. Czas pojawu: Druga połowa maja i początek 90 JAN HIRSCHLER I JAN ROMANISZYN ezerwca, druga polowa lipca, ków i pierwsza połowa września. Wszędzie pospolit y- I3. Vanessa F. 22. Jo L. Lata w marcu i w kwietniu oraz od lipea do pierw- szej połowy października włącznie. Wszędzie pospolity. . Urticae L. Lata od marca do początku czerwca oraz od lipca do końca października. geras bardzo pospolity. 24. Xanthomelas Esp. Lata w kwietniu i w maju oraz z koń- cem lipca i w sierpniu. Ee Janów, Sichów, Zubrza. Nie- iex Mares St.). Polychloros L. Pojawia się z końcem marca iz początkiem id nadto w lipeu i w sierpniu. Wszędzie pospolity. 6. Antiopa L. Czas pojawu: marzec do początku czerwca, druga połowa lipca do końca października. Dość rzadki. Brzucho- wice, lasy w pobliżu Lwowa, Janów, Tor Cetnera 14. Polygonia Hb. 27. C. album L. Lata od początku ezerwea do końca sier- pnia; > pospolity. gen. aest. Hutchinsoni Robson. Lata w lipcu. Janów. Rzadki. (St.). 15. Araschnia Hb. 28. Levana L. Lata od końca kwietnia do końca lipea. lina Maruńki, Janów, Brzuchowice, cmentarz Stryjski. Dość po- spolity. . aest. Prorsa L. Pojawia sie w lipeu i w sierpniu. We wszystkich lasach okolieznych, pospolitszy od formy głównej. 16. Melitaea F. 29. Aurinia Rott. Lata w czerwcu i w lipeu. Zapole, Biłohor- zadki. . Cinzia L. Czas pojawu: czerwiec, pierwsza połowa lipca. Dolina Maruńki, Janów (Now.), lasy koło Maryówki i Winnik. 31. Phoebe Knoch. ji ata w ezerweu. Czartowska Skala, Ja- nów, Holosko, Brzuchowice. 82. Didyma O. Lata w lipeu. Wszedzie pospolity. 33. Athalia Rott. Pojawia sig od końca maja do końca siet: pnia. rs (Now.) Brzuchowice, Dolina Maruñki, Winniki (Now. ). 4. Aurelia Nick. Lata w czerwcu. Zręby leśne w Brzucho- SS: (Klem.), Sichów, Zubrza (St.). MOTYLE WIĘKSZE 91 a) v. Britomartis Assmann. Lata w drugiej połowie czerwca i w lipeu. Wszędzie w OY pospolity. 35. Parthenie Bkh. ez ks. Watzkę z końcem czerwca na Qzartowskiej Skale yz pozatem przez nikogo koło Lwowa nie spotykan 36. Dictynna Esp. Lata w lipcu. Krzywczyce, Janów, Biło- horszcze, Nowieki podaje: ,circa Leopolim*, Janów, (stawki w Łuhu). 17. Argynnis F. 37. Aphirape Hb. Lata w czerwcu. Janów, na mokrych łąkach. 38. Selene Schiff. Lata od drugiej połowy maja do początku sierpnia. Dolina Maruńki, Brzuchowice, Janów. Pospolity. 9. Euphrosyne L. Lata w drugiej polowie maja i w ezerweu. Czartowska Skala, Janów, Winniki (Now.). 40. Pales Sehiff. v. Arsilache Esp. Ozas pojawu: druga polowa ezerwea i pierwsza lipca. Janów. 41. Dia L. Lata w drugiej polowie maja i w pierwszej czerwca oraz w lipcu i z początkiem sierpnia. We wszystkich okolicznych lasach i zrębach pospolity. 42. Ino Rott. Lata w drugiej połowie czerwca i w lipe W pobliżu Maryówki i Winnik; Janów (Stawki w Łuhu) (New.). Na moezaraeh liezny. 43. Daphne Schiff. Lata w lipcu. Janów, Romanówka (Now.). 44. Lathonia L. Lata od lipea do września. Wszędzie po- spolity. a) ab. Valdensis Esp. Pojawia się w lipeu. Najbliższe okolice Lwowa (Klem.). 45. Aglaja L. Lata w lipcu. Brzuchowice, Janów 46. Niobe L. as w lipeu, sierpniu i z poczatkiem wrzesnia. precarios Janów (Now.), Dolina Maruñ Pelopia Bkh Lata w lipcu. Zreby leśne w Brzuchowi- cach. Bardzo rzadki (St.). | . Radiata Spul. Razem z główną forma. Brzuchowice em. ). e) v. et ab. Eris Meig. Razem z główną formą (St.). 47. Adippe L. Lata w lipeu i z początkiem sierpnia. Brzu- wa Lesienice, Janów (Now.). ab. et v. Cleodoza O. Pojawia sie w nans Dolina Ma- ruńki Ks. Watzka), Holosko, Brsuchowice, Janów 48. Laodice Pallas. Lata w lipeu i z począ ątkiem sierpnia. Brzuchowice, Hołosko, SE Zubrza, Dolina Maruñki, Czar- towska Skala (Now.), Jan 49. Paphia L. wind w WE i w sierpniu. Wszędzie w lasach i na łąkach pospolity. 92 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN a) ab. © Valesina Esp. Równocześnie z forma główną. Brzu- chowice, Janów (St). Ks. Watzka łapał go w Dolinie Maruńki, w Hołosku i na Czartowskiej Skale. B. Satyrinae. 18. Melanargia Meig. 50. Galathea L. Lata z końcem czerwca, w lipcu i z poeza- tkiem sierpnia. Wszędzie w lasach i na łąkach pospolity. 19. Erebia Dalm. 51. Medusa F. Czas pojawu: koniec maja, czerwiec. Janów, Brzuchowice. 52. Aethiops Esp. Lata w lipcu i w sierpniu. Lasy najbliż- szych okolic Lwowa. Rzadki. 20. Satyrus Westw. 53. Aleyone Schiff. Lata w lipcu. Janów. 54. Semele L. Pojawia sie w lipcu i pierwszej polowie sierp- nia. pig scada Hołosko, Janów. Dość częsty. as Se. Lata w drugiej polowie lipca i w pierwszej sierpnia. ill Lesienice, Janów. Dosé ezesty. 21. Pararge Hb. 56. Ae egeria v. Egerides Stgr. Lata w lipeu i w sierpniu. Ro- gatka Łyczakowska, Ozartowska Skala, Janów, Brzuchowice, Le- sienice, Maryówka, Winniki (Now.). egera L Lata w drugiej połowie maja, w czerwcu i lipeu. Lasy okoliczne, Janów 58. Maera L. Lata od drugiej połowy czerwca do pierwsze lipca włącznie. veu (St.). a) v. Adrasta Hb. ego in znany w dwóch okazach pochodzących z okolic Lwow 59. Achine Se. Występ ini w czerwcu i w lipcu. Dolina Ma- ruńki, Janów, Brzuchowice. Nowicki podaje: „Circa Leopolim*. 22. Aphantopus Wallgr. 60. Hyperantus L. Lata w ezerweu i w lipeu. Lasy okoliezne : Brzuchowie 1 Janowa, Dolina Maruñki. a) ab. Arete Müll. Znany w jednym okazie zlapanym przez Watzke z koücem ezerwea w dolinie Maruñki. .MOTYLE WIEKSZE 93 23. Epinephele Hb. 61. Jurtina L. Lata w -drugiej peut maja, w czerwcu i w lipcu. ARE Naruńki, Brzuchowice Lycaon Rott. Pojawia się w lipcu i z początkiem sierpnia. Piaskowa Góra, rogatka Łyczakowska, Hołosko, Janów, Brzu- chowice. 24. Coenonympha Hb. 63. Hero L. Lata w czerwcu i w lipcu. Dolina Maruńki, Brzu- "m Janów (Now 4. Iphis Schiff. Lata z końcem -ezerwca i w lipcu. Janów, Brzuchowice. 65. Arcania L. Czas pojawu: czerwiec i lipiee. Lasy koło Lwowa, Hołosko (Now.), Janów 66. pia L. Lata od czerwca do końca pazdziernika. Wszedzie pospolity a) gaen. erg _Lyllus Esp. Garbowski złapał go w jednym okazie w dolinie Maruńki. 67. Tiphon Rott. ar w czerwcu i w lipeu. Dolina Maruńki, poci o: ) Brzuchow v. (et ab.) Pisarni Esp. Razem z formą główną. Rzadki. (Wataka St.). IV. Erycinidae. 25. Nemeobius Stph. 8. Lucina L. Lata w drugiej polowie maja i z początkiem czerwca. Czartowska neg Janów, Brzuchowice, Bilohorszeze. Dość pospolity. V. Lycaenidae. 26. Thecla F. 69. Spini Schiff. Pojawia się w drugiej połowie czerwca iw pierwszej lipca. Krzywczyce, Janów, Brzuchowice. 70. W-album Knoch. Lata w czerwcu. Ogrody lwowskie, Bissehowiee, Krzywezyce. llicis Esp. Lata w drugiej polowie czerwca i przez caly ko Holosko (Now.) Brzuchowiee, Janów. Pospolit y. a) v. Esculi Hb. Lata w lipeu. Brzuchowice 12. Acaciae F. Lata w czerwcu i z początkiem lipca. Ogrody lwowskie Pom), Brzuchowice, Pru . Czas pojawu: druga połowa czerwca, początek lipca. Wanda w lasach i ogrodach “pospolity. 94 E JAN HIRSCHLER I JAN ROMANISZYN 27. Callophrys Billb. 14. Rubi L. Lata z końcem kwietnia i przez maj. Brzucho- wice, Krzywezyce (Now.), Lesienice, Holosko, Zubrza, Janów (Now.). Pospolity. 28. Zephyrus Dalm. 15. Quercus L. Lata w czerwcu i w sierpniu. Janów. Brzu- a Liczn a) © ab. Bellus Gerh. Razem z glówna forma. Bilohorszeze (St.). 16. Betulae L. Lata w lipcu i z początkiem sierpnia. Ogrody lwowskie, Zubrza (Now.), Hołosko, Czartowska Skała, Janów (Now.). Nieliczny. 29. Chrysophanus Hb. 11. Virgaureae L. Lata w lipcu i w pierwszej połowie sierp- nia. Romanówka (Now.). Brzuchowice, Dolina Maruńki, Czartowska Skała. Dość częsty. ispar Hw. ab. Rutilus Wernb. Lata w pierwszej poło- wie lipca. Okolice Lwowa (Klem.). 19. Hippothoé L. Czas pojawu: lipiec. Dolina Maruńki, Le- sienice, Janów. Na mokrych łąkach przyleśnye a) ab. Genf dide Garbowski chwytal te odmiane w czerwcu i w lipcu koło Win 80. Alciphron Rott. Lata w lipeu. Brzuchowice, Janów, Ho- losko, deeg Winniki (Noe Phlaeas L. Lata od końca kwietnia do początku czerwca i od ko lipca do początku października. Wszędzie pospolity. 82. Dorilis Hufn. Lata od drugiej połowy maja do końca ` sierpnia. Wszędzie w lasach okolicznye a) v. Orientalis Stgr. Lata w rra Wszędzie pospolity. 30. Lycaena F. 84. Argiades Pall Lata w drugiej połowie lipca i w sierpniu. Janów, Brzuchowice. Nowicki podaje ogólnikowo „circa Leopolim*. a) gen. vern. Polysperchon Berg. Lata z końcem maja i z po- ezatkiem czerwca. Wszędzie pospolity. Lata w czerwcu i w lipeu. Brzuchowice, Czar- towska Skała (Now.), Janów, Maryówka. 86. Argyrognomon Brgstr. Lata w ezerweu. Brzuchowice, Janów. MOTYLE WIEKSZE 95 87. Optilete Knoch. Lata w drugiej polowie ezerwea. Janów. Na mokrych łąkach. Bardzo rzadki. 88. Baton Berg. Czas pojawu: druga połowa maja, pierwsza czerwca. Krzywczyce, Lesienice, 89. Orion Pall. Czas pojawu: koniec maja, pierwsza połowa czerwca. Brzuchowice, Janów, Hołosko, Romanówka (Now.). Liezny. a) gen. vern. Ornata Ster, Występuje z formą główną (St.). 90. Astrarche Bgrst. Pojawia się z końcem maja do połowy czerwca na słonecznych stokach Piaskowej Góry i leśnych pola- nach lasów janowskich. Tamże zauważył Nowieki drugie pokole- nie 4. sierpnia. a) ab. Albicans. Okolice Lwowa. (Klem.). 91. Eumedon Esp. Lata z końcem czerwca i z początkiem lipea. Czartowska Skala (Now.), Bilohorszeze, Janów. 92. Icarus Rott. Lata w maju i z początkiem czerwca, w dru- giej połowie lipca, z początkiem sierpnia i we wrześniu. Wszę- dzie pospolity. a) ab. Icarinus Ser. Lata w maju. Czartowska Skała (St.). b) ab. Caerulea Fuchs. Czas pojawu: pierwsza połowa li- pca. Lwów (St.). : . . 98. Hylas Esp. Lata w lipcu. Holosko, Czartowska Skala, Le- sienice, Romanówka (Now.). 4. Meleager Esp. Lata w lipeu i z poezatkiem sierpnia. Brzu- chowice, Janów (Now.), Czartowska Skala. i Ze ab. Steevenii Tr. Wystepuje razem z glówna forma (Watz- a, EL 95. Bellargus Rott. Lata od czerwca do sierpnia. Lasy około Liwowa, Janów. a) ab. Ceronus Esp. Lata od końca maja do końca lipca. Pia- skowa Góra (*4/,! Nowicki), Janów. 96. Coridon Poda. Występuje w lipcu i z początkiem sier- pnia. Brzuchowice, Janów. Lasy około Lwowa. Romanówka (Now.). Dość częsty. 97. Admetus Esp. Dotychchczas znany tylko z jednego okazu złapanego przez Garbowskiego koło Winnik; czas pojawu podaje G. ogólnie: Lato. Poza tem nikt tego gatunku nie zauważył. 98. Damon Schiff. Dotychczas zauważony tylko przez Gar- bowskiego na Czartowskiej Skale 16. i 17. czerwca. 99. Sebrus B. Nowiekiemu znany z okolic Janowa, Gar- bowskiemu z Czartowskiej Skały. Obaj autorowie nie podają czasu pojawu 100. Minimus Fuessl Czas pojawu: koniec maja, początek czerwca i drugi raz z końcem lipca i z początkiem sierpnia. Czar- towska Skała, Janów (Now.), Brzuchowice (St.). 96 JAN HIRSOHLER I JAN ROMANISZYN ; l. Semiargus Rott. Lata przez ezerwiee i pierwsza polowe lipea. am okolo Lwowa, Janów. (Now.). 102. Cyllarus Rott. Lata w maju i w czerwcu. Brzuchowice, Janów, lasy okolo Lwowa. Garbowaki podaje odmianę tej formy (subtus punctis nigris in strigas nigras extensis) schwytang w do- linie Maruüki, nie nazywa jej jednak. a) Q Q ab. Andereggi Rühl. Lata w czerwcu. Janów (Klem.). 103. Alcon F. Lata od końca czerwca do pierwszej połowy sierpnia włącznie. Janów (Now.). Sichów, Zubrza, Brzuchowice, Rzęsna Polska 104. Euphemus Hb. Lata od końca czerwca do końca lipca. Biłohorszcze, Lesienice, Janów, Brzuchowice, Rzęsna Polska. Grar- bowski łapa! go w dolinie Maruñki. 105. Arion L. Pojawia się z końcem czerwca i lata do po- czątku sierpnia. Brzuchowice, Lesienice. Hołosko, Janów. 106. Arcas Rott. Lata przez lipiec i pierwszą połowę sierpnia. veins Zólkiew. Rzadki. 31. Cyaniris Dalm. 101. Argiolus L. Lata z końcem kwietnia i w maju, nadto 4 w lipcu i sierpniu. Wszędzie pospolity. a) ab. Parvipuneta Fuchs. Garbowski twierdzi, że odmianę tę miano złapać w okolicy między Krzywczycami a Lesienicami: czasu pojawu nie podaje. VI. Hesperiidae. 32. Heteropterus Dumeril. 108. Morpheus Pall. Lata w lipcu. Janów. Bardzo rzadki (St.). 33. Pamphila Wats. 109. Pałaemon Pall. Lata w drugiej | use maja i w pierw- szej ezerwea. Lasy okolo Lwowa (Now.). Janów. 110. Silvius Knoch. Pojawia sie z Ai cem maja i z dam. tkiem czerwca. Janów (Now.) Na drogach leśnych. Rzadki 34. Adopaea Wats. 111. Lineola O. Lata w drugiej polowie lipea i w sierpniu. Janów : 118. Thaumas Hufo. Lata w ezerweu i w pierwszej polowie lipea. Wszedzie pospolity. MOTYLE WIĘKSZE 97 35. Augiades Wats. 113. Comma L. Lata w drugiej połowie lipca i w pierwszej pe Wszędzie pospolity. Sylvanus Esp. Lata w maju, w czerwcu i z początkiem lipca. pa około Lwowa, Brzuchowice. 36. Carcharodus Wats. 115. Alceae Esp. Lata w lipeu i z poezatkiem sierpnia. Cmen- tarz ln Rzesna Polska, Janów 116. Altheae Hb. Lata ` w lipeu. Janów. 37. Hesperia Wats. 117. Serratulae Rbr. Czas pojawu: maj, ezerwiee. Lasy kolo Maryówki, Holosko, Janów a) v. Caecus Frr. W ystepuje z główną forma (Now., Watzka). 118. Alveus Hb. Lata w drugiej połowie czerwca i w lipeu Brzuchowice, Pasieki, Janów (Now.). 119. Malvae L. Lata w drugiej połowie maja i w pierwszej czerwca, oraz z końcem lipca i w sierpniu. Cmentarz Stryjski, Ja- nów, Pasieki. Pospolity. 38. Thanaos B. 120. Tages L. Lata z końcem maja i w czerwcu, oraz z koń- cem lipca i w sierpniu. Wszędzie pospolity. VII. Sphingidae. 39. Acherontia O. 121. Atropos L. Lata we wrześniu. W ogrodach lwowskich, koło Żółkwi; przy świetle lamp elektrycznych. Nieliezn ny. 40. Smerinthus Latr. 122. Populi L. Pojawia się w maju, czerwcu, lipcu i z po- czątkiem sierpnia. Cmentarz Stryjski, Brzuchowice, ogród Strzel- nicy. dy prar ogólnikowo „cirea Leopolim 123. Ocellata L. Czas pojawu: koniee maja, czerwiec. PME dzie ale nieliezny. Gasienice spotykalismy na torze Cetnera 41. Dilina Dalm. 124. Tiliae L. Lata w ezerweu. Dość ezesty. W pobliżu alei lipowyeh (Now.) Snopków, Droga Stryjska, Brzuchowice. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIIL Dział II. 7 98 JAN HIRSCHLER I JAN ROMANISZYN ab. Brunnescens Stgr. Pojawia sig razem z główną forma a) (Garb., St.). 42. Sphinx O. 125. Ligustri L. Lata z końcem czerwca i w pierwszej polo- wie lipca. W ogrodach lwowskich. Nierzadki. 43. Protoparce Burm. 126. Convolvuli L. Lata we wrześniu i z początkiem paździer- nika. Rogatka Stryjska, ogród p. Klimowieza przy ulicy Piekar- skiej; przy świetle lampy elektrycznej. Liezny. 44. Hyloicus Hb. 127. Pinastri L. Lata w drugiej połowie czerwca i w pierw- szej lipca. W Brzuchowicach i w Janowie liczny na pniach drzew- nych; Hołosko (Now.). 45. Deilephila O. 128. Galii Rott. Pojawia się w maju i w czerwcu. Wysoki SE E (przy $wietle lampy). Garbowskiemu znany z doliny Maru 199. Kuphorbiae L. Czas pojawu: koniee czerwca, lipiec. Wszędzie około Lwowa i Janowa. a) ab. Rubescens Garbowski. Razem z główną formą (St.). 130. Lineata F. ab. Livornica Esp. Lata od końca sierpnia do połowy września. Lwów (Klem.) Przy świetle lampy elektrycznej. 46. Chaerocampa Dup. 131. Elpenor L. Lata z końcem maja i w ezerweu. Wokoło wa i Janowa. Nowiekiemu znany z Wysokiego Zamku. Chętnie bei atija na przynętę. 47. Metopsilus Dunc. 132. Porcellus L. Lata z końcem maja i w czerwcu. Wysoki Zamek (Now.), Janów (Now.), zakład ogrodniczy Klimowicza (Lwów). 48. Pterogon B. 133. Proserpina Pall. Pojawia się w czerwcu. Lesienice, Ho- losko. Nowiekiemu znany w jednym egzemplarzu z Winnik. MOTYLE WIĘKSZE 99 49. Macroglossa Se. 134. Stellatarum L. Lata od maja do września. Wszędzie po- spolity. 50. Hemaris Dalm. 135. Fuciformis L. Lata w maju i w czerwcu. Łąki leśne okolo UN Holosko (Now. 136. Scabiosae Z. Czas pojawu: koniee maja i czerwiec. Ho- losko (Now.). VIII. Notodontidae. 51. Cerura tans 38. Furcula Cl. Lata w maju i ezerweu oraz w pierwszej polowie sierpnia. W najblizszej yape Lwowa (Now.); przy świe- tle lampy elektrycznej. 139. Bifida Hb. Pojawia się w maju i w pierwszej połowie czerwca. Wszędzie w okolicy Lwowa. 52. Dicranura B. 140. Vinula L. Lata z końcem maja, w czerwcu i z poeza- tkiem lipca. Wszędzie w okolicach Lwowa nierzadka (znana No- wiekiemu). ëmge chetnie do lampy. Gasienice spotykaliśmy na torze Cetne 141. Erminea Esp. Czas pojawu: koniee maja i czerwiec. La- RB. go przy świetle lampy na placu powystawowym. Znany ow 53. Stauropus Germ. 142. Fagi L. Lata z końcem maja i w czerweu. Brzuchowice, Lesienice (Now.), Park Kilińskiego. (Przy świetle lampy). 54. Hoplitis Hb. 143. Milhauseri F. Lata w czerwcu. Hołosko, Rzęsna Polska. Bardzo rzadki (St.). 55. Gluphisia B. 144. Crenata Esp. Lata w pierwszej połowie lipca. Chwytali- śmy go przy lampie; czasem spotykaliśmy go RWE na par- kanie. W najbliższej okolicy Lwowa. Bardzo rzadki 7* 100 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 56. Drymonia Hb. 145. Querna F. Lata w czerweu. Bilohorszeze, Sichów (St.). 146. Trimacula Esp. Lata w kwietniu i w maju. Okolice Lwowa. (Klem.). a) v. et ab. Dodonaea Hb. Lata z końcem maja i przez ezer- wiee. Okolice — (St.). nia Hb. Pojawia sie z koúcem kwietnia i w maju. Bilohorszeze, Besko. Sichów, Janów, Hołosko. 57. Phoesia Hb. 148. Tremula Cl. Lata w maju oraz w ezerweu i z początkiem lipca. Przylatuje do lampy. Ogrody lwowskie. Znany Nowiekiemu. 14 iclaeoides Esp. Lata w maju, w drugiem pokoleniu w lipcu i z początkiem sierpnia. Krzywczyce, Lwów (przy świetle lampy). 58. Notodonta O. 150. Ziczac L. He w maju, w czerwcu oraz w sierpniu. Oko- lice Lwowa i Janowa. Przy lampie 151. gelen? L. Lata w maju i w czerwcu. Wszędzie w okolicach Lwowa nierzadki. Znad Nowiekiemu. 152. Phoebe Siebert. Lata w dwóch pokoleniach w maju iw M Wokolo Lwowa (St.). 153. Tritophus "—- Lata w tym samym czasie eo poprzedni. Wokoło Lwowa (przy lampie 154. Trepida Esp. Czas pojawu: maj i czerwiec. Biłohorszcze. Rzadki (Now., St.). 59. Spatalia Hb. 155. Argentina Schiff. Lata w czerwcu. Zubrza, Biłohorszcze. Rzadki (St.). 60. Leucodonta Stgr. 156. Bicoloria Schiff. nimii HR NA z Holoska, a Gar- bowskiemu z Krzywezye i Lesieni 61. Ochrostigma Hb. 157. Velitaris Rott. Lata w czerweu. Holosko, Brzue owice. Rzadki (St.). 158. Melagona Bkh. Pojawia sie z końcem maja i wezerweu. Holosko, Brzuchowice. Rzadki (Now., Werchr., St.). MOTYLE WIĘKSZE 101 62. Odontosia Hb. 159. Carmelita Esp. Lata z początkiem maja. Bilohorszeze. Bardzo rzadki (St.). 160. Sieversi Mén. Lata z końcem marca i w kwietniu, Zub- rza (Now.), Brzuchowice (Rom.). Bardzo rzadki. Po raz pierwszy przez Nowiekiego odkryty w r. 1865. 63. L pl pt yx Stph. 161. Camelina L. Lata od maja do początku czerwca, Wszę- dzie dosé pospolity. a) ab. Giraffina Hb. Razem z forma glówna (Garb., St.). 162. Cuculla Esp. Lata w maju i w czerwcu. Brzuchowice, Holosko, Krzywezyce (przy lampie, St.). 64. Pterostoma Germ. 163. Palpina L. Lata w maju i w pierwszej połowie czerwca, oraz w lipeu i w sierpniu. Wszędzie nierzadki. Znany Nowiekiemu. 65. Ptilophora Stph. . 164. Plumigera Esp. Lata w kwietniu oraz z końcem paź- dziernika i w listopadzie. Lesienice (Now.), park Kilińskiego, emen- tarz Stryjski, Wysoki Zamek. 66. Phalera Hb. 165. Bucephala L. Pojawia się z końcem maja, w czerwcu i lipcu. Wszędzie nierzadki. Przylatuje do lampy. Znany Nowiekiemu, 166. Bucephaloides O. Lata w czerwcu i w lipeu. Bilohor- szcze. (Garb.) 67. Pygaera O. 167. Anastomosis L. Pojawia się w czerwcu. Holosko, Brzu- chowice. 168. Curtula L. Pojawia sig w maju i w lipeu. Wszedzie dosé pospolity. 169. Anachoreta F. Występuje z końcem kwietnia i w maju oraz w lipcu. Na parkanach wzdłuż drogi Stryjskiej i na cmenta- rzu Stryjskim. . Pigra Hufn. Lata w maju i w lipcu. W ogrodach lwow- skich, Biłohorszeze. Przylatuje do lampy. (Now.). 102 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN IX. Lymantriidae. 68. Orgyia O. 171. Gonostigma F. Wystepuje w ezerweu. Okolo Lwowa, Brzuchowice. Janów (Now 172. Antiqua L. Lata od lipca do pierwszych dni paździer- nika. Wszędzie w ogrodach i lasach pospolity (Now.). Samce latają w dzień. , 69. Dasychira Stph. 173. Selenitica Esp. Występuje w drugiej połowie maja i w pierwszej czerwca. Wszędzie pospolity. 174. Fascelina L. Lata od końca czerwea do początku sier- pnia. Dolina Maruńki, Hołosko (Now.), Lesieniee, Janów. 175. Pudibunda L. Występuje z końcem maja i w czerwcu. Wszędzie dość częsty. 70. Euproctis Hb. 176. Chrysorrhoea L. Pojawia się z końeem czerwca i w lipeu. Wszędzie pospolity. 71. Porthesia Stph. 171. Similis Fuessl. Lata w lipcu. Wszędzie pospolity. 72. Arctornis Germ. 178. L-nigrum Mueller. Lata w ezerweu i w pierwszej polo- wie lipea. W najbliższej okolicy Lwowa, KSC Rzadki (St.). 73. Stilpnotia Westw. 179. Salicis L. Lata w lipcu i w sierpniu. Wszędzie pospolity. 74. Lymantria Hb. 180. Dispar L. Pojawia się w lipcu i w sierpniu. Wszędzie bardzo pospolity. 181. Monacha L. Występuje w drugiej połowie lipca i z po- czątkiem sierpnia. Brzuchowice, Janów, Lubień (Now.). W niektó- rych latach w ogromnej ilości. a) ab. Nigra Frr. Razem z główną formą. Rzadki (St.). b) ab. Eremita O. Razem z główną formą. Rzadki (St.). X. Lasiocampidae. 75. Malacosoma Auriv. 182. Neustria L. Lata od końca czerwca do początku sierp- nia. Wszędzie w sadach pospolity. MOTYLE WIEKSZK 103 188. Castrensis L. Lata z końcem czerwca i w lipeu. Holo- sko (St.). 76. Trichiura Stph. 184. Crataegi L. Lata od drugiej polowy sierpnia do pierw- szej września. W najbliższej okolicy Lwowa 1 Janowa. Przylatuje adki. do lampy. Rz 77. Poecilocampa Stph. 185. Populi L. Lata z końcem września i przez cały paździer- nik. Wszedzie pospolity. 78. Eriogaster Germ. 186. Catax L. Pojawia się we wrześniu (Now.) i w pierwszej AER października. Wszędzie w okolicy Lwowa, ale rzadki. (Klem.). 187. Lanestris L. Czas pojawu: koniec marca, cały kwiecień. Lasy około Lwowa (Now.) i Janowa. 79. Lasiocatmpa Schrk, 188. Quercus L. Lata z końcem czerwca i w lipcu. Janów, Nowickiemu i Garbowskiemu znany z Hołoska. Gąsienice częścią się przepoczwarzają przed zimą, częścią zimują i dopiero w maju się dT Wer 189. Trifolii Esp. Lata ERC z gatunkiem poprzednim. Chetnie E do lampy. Ogrody lwowskie, Holosko (Now.), Brzuchowi 80. Macrothylacia Rbr. 190. Rubi L. Lata z koúcem maja, w ezerweu i w pierwszej połowie lipca. Strzelnica; tor Cetnera, Janów, Brzuchowice, Lesie- niee (Now.). Pospolity. 81. Cosmotriche Hb. 191. Potatoria L. Pojawia się w lipeu. Wszędzie w okoliey Lwowa i Janowa; Hołosko (Now.). 82. Epicnaptera Rbr. 192. grab sp Lata z końcem maja i w ezerweu. Ho- łosko. Rzadki. (Garb., S 83. Gastropacha O. 193. Quercifolia L. Lata w lipeu i w sierpniu. Hołosko, Brzu- chowice, Janów (Now.: „Leopoli*). 104 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN a) ab. a. O. Pojawia się równocześnie z główną formą. Lwów. (Garb, 194. äh Esp. Lata w lipeu. Janów a) gen. aest. Obscura Henücker. Razem z glówna forma. Bar- dzo rzadki (St.). 84. Odonestis Germ. 195. Pruni L. Lata z końcem czerwca i w lipeu. Ogrod lwowskie (Now.), plae powystawowy. Bardzo liczny; przy świetle lampy elektrycznej. 85. Dendrolimus Germ. 196. Pini L. Lata równocześnie z gatunkiem poprzednim. Plac powvstawowy, Brzuchowice, Janów, Hołosko (Now.). XI. Endromididae. 86. Endromis O. 197. Versicolora L. Lata z końcem marca i w kwietniu. Do- lina Maruńki, Brzuchowice, Hołosko (Nowicki), Bilohorszeze. Nieli- czny. d XII. Lemoniidae. 87. Lemonia Hb. 198. Dumi L. Lata w październiku. Park Kilińskiego, tor Cetnera, Janów (Now.). XIII. Saturniidae. 88. Saturnia Schrk. 199. Pavonia L. Lata z końcem kwietnia i w maju. Lasy około Lwowa (Now.), Janów, Rzęsna Polska. 89. Aglia O. 200. Tau L. Lata równocześnie z gatunkiem poprzednim. Wszędzie w lasach pospolity. XVI. Drepanidae. go. Drepana Schrk. 201. Falcataria m Lata od maja do końca sierpnia. Wszę- dzie w lasach nierza : 202. Curvatula Bkh. Lata w maju i drugi raz w lipeu. Bi- lohorszeze, Brzuchowice, Zubrza ; MOTYLR WIEKSZE 105 203. Harpagula Esp. Pojawia się z końcem ezerwea i w pierw- szej połowie Riot Lapalism y go przy lampie. Lwów. Garbow- skiemu znany z doliny Maruńki i z Helowszezyzny. 204. Lacertinaria L. Lata od maja do końca sierpnia. Bedna- rówka (Now.). Wszędzie w lasach dość częsty. 205. Binaria Hufn. Lata w maju i w czerwcu, oraz w sier- pniu. Biłohorszcze, Zubrza, Bodiiarówki (Now.). Rzadki 206. Cultraria F. Lata w maju i w lipeu. Lesienice, Brzu- chowice. a) gen. aest. Aestiva Spr. Garbowskiemu znany z okolie Lwowa. 91. Cilix Leach. 201. Glaucata Sc. Lata w tym samym ezasie, co Drep. Cul- traria F. Znany był Nowickiemu. XV. Thyrididae. 92. Thyris O 208. Fenestrella Se. Pojawia gk z końcem czerwca i w lipcu. Brzuchowice, Winniki, Janów, Hołos XVI. Noctuidae. A. Aeronyetinae. 93. Trichosea Grste. 209. Ludifica L. Lata w lipeu. Janów (przy $wietle lampy), Lwów. Bardzo rzadki 94. Diphtera Hb. 210. Alpium Osbeck. Pojawia sie z końcem maja i przez cały czerwiec. Bednarówka (Now.) cmentarz Stryjski, Bilohorszeze. 95. Demas Stph. 11. Coryli L. Lata przez cały maj do połowy czerwca w sierpniu. Bilohorszeze, dei zyce (99. ezerwca Now.) Brzu- i Um przy świetle lampy. 96. Acronicta O. 212. Leporina L. W maju i na początku czerwca. Wszędzie pospolity (Now. 213. Aceris L. W maju (Now.) i czerwcu. Wszędzie na par- kanach. 106 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN a) Candelisequa Esp. Wystepuje z główną” forma 214. Megacephala F. W maju. Na parkanach Ree (Now.). 215. Alni L. Lata w ezerweu i lipeu. Pojedynezo. Bilohor- szcze, Zubrza, Janów, Lesienice; łowiony także na przynętę jabl- kową, ale jest rzadki. ón (Now.). 16. Strigosa F. czerwcu. Park Kilińskiego, cmentarz e Holosko Now. Bajki, Biłohorszcze, Rzęsna Polska. ab. Bryophiloides Horm. Lata w czerwcu. Okolice Lwowa. Klem l 217. Tridens Schiff. Pojawia się od połowy maja i lata przez cały czerwiec. Wszędzie na parkanach pospolity. 218. Psi L. W maju i czerwcu. Na parkanach pospolity. Lwów (Now.). 219. Cuspis Hb. Pojawia sig w czerwcu. Bardzo rzadki. Otrzy- mywany dotychczas ex l. i na przynętę jablkowa z Hołoska, Biło- horszcza i Janowa (St.). 220. Auricoma F. Lata od końca lipca do połowy sierpnia. Rzadki. Brzuchowice, Janów, Biłohorszcze, Holosko. 221. Euphorbiae F. W czerwcu. Janów (Now.); dość rzadki. (Klem.). 222. Rumicis L. Lata od połowy maja do połowy sierpnia, wszędzie fure Lwów (Now.). 97. Craniophora Suell. 223. Ligustri F. Pojawia się z końcem maja i lata az do po- ezatku lipea. Pojedynezo w okoliey Lwowa. 98. Oxycesta Hb. 224. Geographica F. Lata w czerweu i lipeu, Hołosko (St.); rzadki. 99. Simyra O. 225. Nervosa F. Lata w lipeu. Holosko, Brzuchowiee; bardzo rzadki (St.). roo. Arsilonche Ld. 226. Albovenosa Goeze. Pojawia się z końcem maja przy świetle lampy. Lwów. Bardzo rzadki. B. Trifinae. 101. Agrotis O. 227. Polygona F. W ezerweu. Na przynętę jablkowa; las Bi- łohorski; bardzo rzadki (St.). MOTYLE WIEKSZE 107 228. Signum F. Pojawia sie z końcem czerwca i w pierwszej poiome lipca. Na parkanach w Lesienicach (Now 229. Fimbria L. Lata od połowy czerwca “do polowy lipea. Wszędzie w okolicy Lwowa (Now.); przy świetle lampy. 230. Punicea Hb. W drugiej połowie czerwca na przynętę jabłkową; las Biłohorski (St.). 231. Augur F. W maju do połowy lipca. Park Kilińskiego, Brzuchowice, Hołosko. 232. Obscura Brahm. Lata w maju (Now.). Cmentarz Stryj- ski. Rzadki. 233. Pronuba L. Pojawia się w czerwcu i lipeu. Park Kiliń- ve Brzuchowice, Janów, Lwów ab. Innuba Tr. W. ystepuje równocześnie z główną formą Bor), Park Kilińskiego; łowiony także na przynętę jabłkową. 234. Orbona Hufn. Lata w ezerweu. Holosko, Brzuchowice (St.). 235. Comes Hb. Pojawia się w czerwcu. Hołosko, Brzucho- wice (St.). 236. Triangulum Hufn. Lata w połowy maja do połowy czerwca. Wszędzie w okoliey Lwow 231. Baja F. Pojawia się w li cu i z początkiem sierpnia. W parku Kilińskiego, na ementarzach (Now.) i w Biłohorszczy. 238. C-nigrum L. Pojawia się w dwu pokoleniach: od połowy czerwca do połowy lipca i z końcem września przez cały paździer- nik. Lwów (Now.), cmentarz Stryjski, park Kilińskiego, Brzucho- wice; także przy świetle lampy. 9. MA Bkh. Czas pojawu: cały ezerwiee i począ- tek lipca. Lwów. (Now.), Zubrza, Lesieniee, Bilohorszeze. Smilies Hb. Pojawia sig w ezerweu i pierwszej polo- wie lipea. W Brzuchowicach na przynete jablkowa (St.). 241. Xanthographa Y. Lata przez caly lipiee; Bilohorszeze 1 okoliee Zólkwi, bardzo rzadka (St A a) ab. Cohaesa HS. Pojawia sie z glówna forma. Lesienice, Bilohorszeze (St.). Rubi View. Lata w sierpniu. Holosko, Krzywczyce; przy świetle lampy. 243. Brunnea F. Czerwiec, park Kilińskiego, Strzelnica, Wy- soki Zamek, Lwów (Now.). Pri imulae Esp. Lata w ezerweu. Park Kilińskiego, Janów, Bilohorszeze. Podlug Nowiekiego w lasach brzozowych kolo Lwowa. 245. Plecta L. Pojawia sig od polowy ezerwea do polowy li- pea. Cmentarz Stryjski, Cetnerówka, Wulka; lowiony takze na przynętę jablkowa. 246. Flammatra F. Lata w ezerweu i lipcu. Lwowskie ogrody (Now.), cmentarz Stryjski (lieznie), Janów. 108 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 247. Simulans Hufn. Lata przez Guerwiec ] wrzesieh. Lwów oT aż Kilińskiego i cmentarz Stryjsk . Lucipeta F. Pojawia się w Serie i z poezatkiem wrze- $nia. red $wietle lampy; Lwów. Bardzo rzadki. Nowicki w polo- wie es łapał go na kwiecistych łąkach koło Lwowa 249. Birivia Hb. Pierwsza połowa lipca. Przy świetle lampy; Lwów (Rom.). Bardzo rzadki. 250. eis L. Lata w czerweu. Park Kilińskiego. ementarz Łyczakows 251. Gët Hb. Czas pojawu: maj. Ogród botaniezny (Now.). 252. Exclamationis L. Lata przez cały maj, czerwiec 1 w 2-iem pokoleniu przez sierpień. Pospolity wszędzie w okolicy Lwowa. d Chetnie przylatuje do lampy. 258. Nigricans L. Lata w lipeu. Holosko, Janów (St.). 254. Tritici we Lata przez ealy ezerwiee. Lwów (Now.), Pia- skowa Góra, Janó a) v Aguilina Hb. Pojawia się z główną formą w lasach okolicznych Janowa. Na murach domów (Now.). DD. Obelisca "Hb. Lata w lipeu i sierpniu. Janów (Now. y Lwów (Klem.). a) ab. Ruris Hb. Lipiec. Okolice Lwowa; na przynete jabl- kowa (Klem 25 Park Kilińskiego, ementarz Stryjski; także przy świetle lampy. 257. Ypsilon Rott. Pojawia się w dwu pokoleniach: od końca a do połowy lipca i od końca września do końca października. Wada bardzo pospolity. Przy świetle lampy i na przynętę jabł- kową liezny. 208. Segetum Schiff. Pojawia się w dwu pokoleniach: od po- łowy czerwca do połowy sierpnia i w październiku. Pospolity w okolicy Lwowa (Now.). Przy świele lampy i na przynętę jabl- kowa; liezn 259. Vestigialis Rott. W czerweu. Cmentarz Stryjski, Brzu- chowice; przy świetle lampy. Lwów (Now 260. Praecox L. Lata z końcem sierpnia do n POM września. Plac powystawowy (Klem.); przy świetle lampy n2 lipea. da, A i park Kilińskiego. . Ocu Pojawia się w maju. Hołosko, (Now.), Biło- bei. Picus rzadki. 102. Pachnobia Gn. 263. Rubricosa F. W kwietniu. Na muraeh; z bazi drzew strzepywany na ementarzu Stryjskim; Bou sie równiez 1 przy świetle lampy. m.). 6. Corticea Hb. Lata od polowy lipca. przez caly sierpień. Prasina F. Pojaw a się przez caly 'ezerwiee do polowy i ; MOTYLE WIĘKSZE 109 64. Leucographa Hb. Pojawiać się ma przez kwiecień i maj wszędzie! (St.). 103. Charaeas Stph. 265. Graminis L. W pierwszej povene sierpnia przy świetle * lampy we Lwowie. Hołosko. Brzuchowie 104. Epineuronia Kbl. 266. Popularis F. Od końca sierpnia do połowy października; ii w okolicy Lwowa pospolity. 261. Cespitis F. W czerwcu i w lipeu. Biłohorszcze, Janów, SCH przy świetle lampy. 105. Mamestra Hb. 268. Leucophaea View. Pojawia się w czerwcu i lipeu; na parkanach i pod krzyżami na ementarzu w Janowie. 29. maja in w ogrodzie owocowym we Lwowie (Now.). 269. Advena F. Od połowy czerwca do końca lipea. Park Ki- lińskiego i Brzuchowice Lwów (Now.). 270. Tincta Brahm. W lipcu. Ogród botaniczny (Now.), Janów. 211. Nebulosa Hufn. W czerwcu i lipcu. Na parkanach w ogro- dach (Now.) i na ementarzach pospolita 212. Brassicae L. W dwu pokoleniach: od końca maja do po- łowy lipca i nd sierpień i wrzesień. Wszędzie w okolicy Lwowa ime (No 213. ee iae L. Pojawia sig również w dwu pokoleniach: od połowy czerwca do połowy lipca i przez cały sierpień do końca września. Wszędzie na parkanach pospolita. Lwów (Now.). a) ab. Unicolor Stgr. W lipcu, razem z główną forma. 274. Albicolon Hb. Lata przez czerwiec i lipiec. W nieli- Ze, egzemplarzach w okolicy Lwowa, Brzuchowic i Holoska 215. Splendens Hb. Z końcem maja i w czerwcu. Lwów (Now.). Holosko, Janów, Brzuehowice; rzadki. 276. Oleracea L. Przez cały czerwiec, drugie pokolenie w sierpniu; wszędzie dość pospolity. Lwów ( ow. 971. Aliena Hb. W lipeu. Holosko, Brzuchowice; rzadki (St.); 90. ezerwea er Juro we Lwowie (Now. 278. Genistae Bkh. Z koúcem maja i w ezerweu wszedzie na parkanach ogrodów (Now.) pospolity. 279. Dissimilis Knoch. Pojawia się z końcem kwietnia, przez pe! maj i znowu w sierpniu az do polowy SEN Wszędzie w okolicy Lwowa (Now.); na parkanach dość częsty. * a) v. Extineta Ster, Nowy dla fauny ie AER odkryty 110 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN oral a p. Augusta Stóckla. W maju w okolicy Lwowa na przynętę jabłkow 280. Thalassina Rott. Dwa pokolenia: pierwsze w i pierwszej połowie ence drugie w sierpniu. W parku Kilit- skiego, na cmentarzach Stryjskim, Łyczakowskim i Janowskim; wszędzie na parkanach; Strzelnica. Lwów, w ogrodach (Now.). 281. Contigua Vill. Lata z końcem czerwca i w lipcu (Now.). Bilohorszeze, Hołosko, Brzuchowice; przylatuje chętnie na przynętę jablkowa (St.). 282. Pisi L. Pojawia się w dwu pokoleniach: od polow y i do końca czerwca i w sierpniu, do połowy września. Wszędzie na parkanach. W ogrodach lwowskich w lipeu (Now.). 283. Trifolii Rott. Dwa pokolenia: w czerwcu do półowy li- pca i przez cały wrzesień; "nne w okoliey Lwowa (Now.). 284. Dentina Esp. Maj, czerwiec; 2. pokol.: sierpień, wrze- sień; dość częsty; wszędzie na ee naii (Now.). a) ab). Latenai Pierr. Występuje z główną form 285. Reticulata Vill. W drugiej połowie re Cmentarz mecze? przy świetle lampy; rzadki. Chrysozona Bkh. Pojawia się w czerwcu i Eet Bajki, 287. Serena F. Lata w ezerweu i przez ealy lipiec. Okolice Lwowa; na parkanach (Now.); rzadki. (Klem.). 106. Dianthoecia B. 288. Luteago les W pierwszej połowie sierpnia. Okolice Lwowa. Rzadki (Kl 289. Fi grama Elp. v. Xanthocyanea Hb. Lata w czerwcu. Okolice Lwowa, Lesienice (St.). 290. Albimacula Bkh. Z końcem maja i do połowy czerwca. Okolice Lwowa; na parkanach. 291. Nana Rott. Pojawia sie z końcem maja i przez caly | ezerwiec. Okolice Lwowa (Now.); bardzo rzadki (Klem 292. Compta F. Lata z ko. cem' maja i aen caly czerwiec. — Lwowa (Now.): gati rzadki (Klem. 293. Capsincola Hb. Lata przez czerwiec i lipiec. Omentarz Stryjski, park Kilińskiego; także w dalszej okolicy Lwowa Nowa dość częsty. 294. Cucubali Fuessl. Czerwiec, żę, 2. pokolenie: sierpień, wrzesień. Bajki, park Kilińskiego (Now 295. Carpophaga Bkh. Lata caly rios Piaskowa Góra, (Now.). Lesienice (St.). a) v. Capsophila Dup. Pojawia sig również w ezerweu. Oko- lice Liwowa (St.). E EE MOTYLE WIEKSZE 111 : 296. Irregularis Hufn. Lata w ezerweu, do polowy lipca. Kortumówka (Now.) Koryeina (Holosko) Wzgórza Łyczakowskie. 107. Bombycia Stph. . 297. Viminalis F. Pojawia się w maju i ezerweu. Okolice Liwowa (St.). 108. Miana Stph. 298. Ophiogramma Esp. Pojawia się przez cały czerwiec. Oko- lice Lwowa (St.). 299. Literosa Hw. Lata również w ezerweu. Okolice Lwowa (St.). 300. Strigilis Cl. Pojawia się przez czerwiec i w pierwszej połowie lipca; na parkanach; park Kilińskiego, cmentarz Stryjski. wów A a) ab. Latruncula Hb. Czerwiec. Z glówna forma (Now.). b) ab. Aetiops Hw. Czerwiec. Z główną formą ale rzadszy. 301. Bicoloria Vill. Lata cały lipiec. Park Kilińskiego, Zo- fiówka, Strzelnica. a) ab. Furuncula Hb. Lata cały lipiec, do połowy sierpnia, Park Kilińskiego. 109. Bryophila Fr. 302. Fraudatricula Hb. Pojawia się przez cały czerwiec. Zu- TE Holosko Lwów (Now. Brzuchowice; przy świetle lampy (Klem.). 303. Algae F. Lata w maju. Okolice Lwowa. Dość rzadki. a) v. (et ab.) Mendacula Hb. Pojawia się w lipcu i sierpniu. Wulka, Lwów; na przynętę jabłkową. (St.). rro. Diloba B. 304. Caeruleocephala L. Z końcem września i przez cały pa- ździernik. Na parkanach i murach. Omentarz Stryjski, park Ki- lińskiego (Now.). 111. Valeria Stph. 305. Oleagina F. Lata cały czerwiec i lipiec. Lesienice; na przynete jablkowa (St) Podlug Garbowskiego w maju (?). 112. Apamea O.-Tr. . 906. Testacea Hb. Pojawia sie przez ay sierpień i z poeza- tkiem września. Na parkanach w okolicy parku Kilińskiego; przy świetle lampy. Lwów (Now.). 112 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 113. Celaena Stph. 307. Matura Hufn. Lata w czerwcu i lipeu. Holosko; rza- dki (St.). 114. Luperina B. 308. Zollikoferi Frr. We wrześniu. Las Bilohorski; na przy- nete jablkowa. Bardzo rzadki (St.). 115. Hadena Schrk. 309. Porhyrea D Lata w sierpniu. Okoliee Lwowa; na murach. Rzadki (Klem 310. Adusta Esp. Pojawia się z końcem maja i w czerwcu. Janów. (K 311. Ochroleuca Esp. Lata od połowy ezerwca do połowy li- pea. Ogród oz (Now x 312. Furva Hb. Lata przez cały lipiec i sierpień. Na parka- nach (K. 313. Sordida Bkh. Lata w ezerweu. Okolice parku Kiliñ- skiego. 314. Monoglypha Hufn. Pojawia sig od połowy ezerwca do końca lipca; na parkanach w okolicy parku Kilińskiego dość po- spolity. 315. Abjecta Hb. Lata z końcem czerwca i w lipeu. Lwów, Bilohorszeze, Holosko; na przynete jablkowa; na parkanach (St.) 316. Lateritia Hufn. W lipeu. Bilohorszeze, Janów; takze przy $wietle lampy. Lwów. Pospolity. 17. Lithoxylea F. Pojawia sig w maju, ezerweu, do polowy lipca. Park Kilińskiego i ementarz Stryjski; na parkanach. Lwów (Now. 318. Sublustris Esp. Łapany w czerwcu i lipeu w Bilohor- szczy na przynętę jabłkową (St.). 319. Rurea F. Lata od końca maja do połowy lipca. Na par- kanach dość pospolity. Lwów (Now.). a) ab. Alopecurus Esp. W czerwcu razem z główną formą. 320. Hepatica Hb. Pojawia się w czerwcu. Okolice Lwowa. Rzadki (Now.). 21. Scolopacina Esp. Lata przez czerwiec i lipiec. We Lwo- wie na parkanach (Now.). Biłohorszcze (St.). 22. Basilinea F. Od końca maja do połowy lipca, wszędzie na parkanach ege (Now.). 323. Gemina Hb. Czas pojawu: ezerwiee i początek lipca. Okolice cmentarza Stryjskiego. a) ab. Remissa fr. Lata przez czerwiec, do połowy lipca z główną [n ^ MOTYLE WIĘKSZE 113 324. Secalis Bjerkander. W lipcu; bardzo pospolity na parka- nach wszędzie w okolicy Iuwowa. a) ab. Nictitans Esp. W lipcu; między główną forma. b) ab. Leucostigma Esp. Również w lipcu. testen na przynete jablkowa i na parkanach (Klem. 325. Pabulatricula Brahm. Lata w lipcu. Lwów. Rzadki. (Now.). 116. Episema Hb. 326. Glaucina Esp. ab. Tersina Stgr. Pojawia sig w lipcu. Ja- nów (St.). 117. Ammoconia Ld. 321. Caecimacula P. Lata od połowy sierpnia do końca wrze- śnia. Ogród botaniczny, (Now.), Bilohorszeze, Brzuchowiee, Holosko. 118. Polia O. Tr. EET ni W roku 1890. Garbowski zlapal jeden Teluh obok L 29. Chi L. Pojatifs się przez cały sierpień. Rzesna Polska, Holosko, Brzuchowice (Klem.). 119. Brachionycha Hb. 330. Nubeculosa Esp. Pojawia się z końcem marca do końca kwietnia i znowu przez cały październik. Cmentarz Janowski, Bi- łohorszcze. Lwów (Now.). Zmajdywaliśmy go zawsze nisko na pniach rzew, szczególnie na brzozach. Rzadki. 331. Sphinx Hufn. Lata z końcem marca i przez cały kwie- cień i znowu w październiku! Hołosko (Now.). Bilohorszeze, Pasieki, Krzywczyce; przy świetle lampy i na parkanach. Rzadki. 120. Miselia O. 332. ORG L. Pojawia się w sierpniu i wrześniu. Oko- lice Lwowa (Now.). Rzadki. I21. Dichonia Hb. 333. Aprilina L. Lata w maju i czerweu. Janów, Lesienice, Zubrza, Brzuchowice, Regie, O 334. Aeruginea Hb. Czas pojawu: ezerwiec. Ogród botaniczny OW.). 122. Dryobota Ld. 335. Monochroma Esp. Garbowski złapał jeden egzemplarz obok Lwowa (Helowszezyzna); ezasu pojawu nie podaje. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dział II. 8 114 JAN MIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 336. Protea Bkh. Lata w drugiej polowie lipea. Lasy o oko- liezne i Ogród botaniezny (Now.). 123. Dipterygia Stph. 337. Scabriuscula L. Pojawia sie przez cały czerwiec i lipiec. Wszedzie bardzo pospolity. Holosko (Now.). 124. Rhizogramma Ld. 338. Detersa Esp. Lata w lipcu. Brzuchowice, Lesienice, Rze- sna Polska, Ogród botaniezny (Now.). Rzadki 125. Chloantha Gn. 339. Polyodon Cl. Lata w maju i sierpniu. Pojedynczo. Lwów (Now.), Brzuchowice. W sierpniu łapaliśmy przy świetle lampy elektrycznej. 340. Hyperici Y. Lata w czerwcu. Pojedynezo. Lwów (Now.). 126. Callopistria Hb. 1. Purpureofasciata Piller. Pojawia się w czerwcu. Hołosko ( Niki eg Lwowa (Klem.. Gąsienice znajdywaliśmy na pa- proci. 127. Trachea Hb. 342. Atriplicis L. Pojawia sig w czerwcu i lipeu. Wszędzie na parkanach bardzo pospolity. (Now.). 128. Euplexia Stph. 343. Lucipara L. W maju i czerwcu; wszędzie pospolity. (Now.). 129. Phlogophora Tr. 344. Scita Hb. Pojawia się w lipcu. Lesienice; rzadki. (St.). 130. Brotolomia Ld. 345. Meticulosa L. Pojawia sig w dwu pokoleniach: w maju i znowu we wrześniu i GN Na parkanach; Brzuchowice; przy świetle lampy i na przynętę jabłkową; dość częsty. Lwów, ogrody. (Now.). 131. Naenia Stph. 346. Typica L. W czerweu; wszędzie na parkanach pospolity. MOTYLE WIĘKSZE 115 132. Helotropha Ld. 347. Leucostigma Hb. W lipcu. Zubrza, Bilohorszeze; na przy- nete jablkowa. ( a) ab. Fi ibrosa Hb. Lipiec. Z główną forma. (St.). 133. Hydroecia Gn. 348. Nictitans Bkh. Lata cały lipiec i sierpień. Wszędzie na przynętę jabłkową bardzo częsty. Ogród botaniczny (Now a) ab. Erythrostigma Hw. W lipeu i sierpniu; z główną formą. 349. Micacea Esp. UJ w sierpniu. Biłohorszcze, Hołosko; na przynętę jabłkową. (St 350. Petasitis Dbld. W pierwszej połowie września, przy świe- tle lampy. Lwów. Bardzo rzadki. 51. Leucographa Bkh. Garbowski pisze, że ks. Watzka złapał jeden okaz ($) na pniu brzozy we wsi Kozielniki z koń- cem kwietnia. 134. Gortyna Hb. 352. Ochracea Hb. Lata w lipeu. Janów, Lesienice, Brzucho- wice; także przy świetle lampy (St.). 135. Nonagria O. 303. Cannae O. Pojawia się w sierpniu; przy świetle lampy. Lwów. vigi didis zadki. gege Esp. Lapany w lipeu i sierpniu; przy świetle ów. (St.). lampy. tw 305. Typhae Thnbg. Pojawia ot <> polowy heri do polow y października; przy świetle lampy. Lwów. Bardzo rzadki. a) ab. Fraterna Tr. Pojawia pia z OWI for mą. 356. Geminipuncta Hatchett. Czas pojawu: lipiec. Przy świe- . tle lampy. Lwów. Bardzo rzadki. (St.). 136. OS bae Ld. 357. Hellmanni Ev. Lata przez cały lipiee i sierpień. Brzu- chowice, Bilohorszeze; przy $wietle lampy. Bardzo rzadki (St.). 358. Fulva Hb. Pojawia się z końcem sierpnia do polow września. Wulecki las (Lwów); przy świetle lampy. Bardzo rzadki. 137. Luceria Hein. 309. Virens L. Łapany w połowie sierpnia. Lesienice (St.). 116 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 138. Calamia Hb. 360. Lutosa Hb. Pojawia się w drugiej połowie września iw mE Przy $wietle lampy. Lwów. Bardzo rz zadki. rassicornis Haw. Razem z glówna forma. Jest to nowa Ge? Seege dla fauny ga cy jakiej, ale dla całego kon- tynentu europejskiego, gdyż według Dra Rebla (który nam ją ła- skawie oznaczył) ną była tylko Tuttowi z Anglii. 139. Leucania Hb. 361. Impudens Hb. Lapany w ezerweu na przynete jablkowa w Bilohorszezy (St.). 362. Impura Hb. Lata przez cal y lipiec i sierpień. Bilohorszeze, Holosko (St.). 363 Pallens L. Pojawia sie ei caly ezerwiec, a w drugiem pokoleniu przez sierpień i wrzesień aż do połowy października. Ogród botaniczny (Now.). Przy świetle lampy dość licznie. a) ab. Ectypa Hb. Łapany w czerwcu i lipcu. Bilohorszeze; w ogrodach na kwiatach i przy świetle lampy. 364. Obsoleta Hb. Lata w czerweu do owy lipca. Win- niki i, i przy 5 świetle lampy; rzadki. 65. Comm W ezerweu. Okolice Lwowa (Now.), ezesty; Bilohorszeze i xm SC SEH 366. L. pany w czerwcu w Brzuchowicach i w okolicy parku Kilińskiego na przynętę jabłkową. Lwów. (Now.). 367. Conigera F. Pojawia się od końca czerwca do połowy lipca; przy świetle lampy we Lwowie i na przynętę jabłkową. Lwów, Biłohorszcze. 368. Albipuncta F. Lapany przez cały lipiec i sierpień w oko- licy Lwowa na przynętę do OKA (St.). 369. Lythargyria Esp. Pojawia się w czerwcu i lipcu; oko- lice Lwowa (Now.). również na przynętę jabłkową (St.). 370. Turca L. Lata cały czerwiec i lipiec. W okolicach Lwowa przy świetle lampy i na przynętę jabłkową w Bilohorszezy. | 140. Mythimna O. 371. Imbecilla F. Lata w lipeu. Lesienice, Dolina Maruńki, Bi- łohorszcze, Hołosko (St.). 141. Grammesia Stph. 372. Trigrammica Hufn. Pojawia się już z końcem maja i przez cały czerwiec. Brzuchowice, Janów (płoszone z krzaków), Au f Zubrza, Glinna - Nawarya, góra Szyp pod Romanówka ) MOTYLE WIĘKSZE 117 142. Caradrina O. 313. Exigua Hb. Pojawia sig w drugiej połowie września it a MEE pazdziernika; przy $wietle lampy, bardzo rzadki. 4. Quadripunctata F. Lata w dwu pokoleniach: w lipcu i yin p. wrzesień oraz październik. Park «wee de Lesie- nice, także przy świetle lampy we Lwowie. — 375. Menetriesii Kretschmar „W połowie września | przyleciał do 16. Respersa Hb. Po ojawia się w lipeu m w okoliey Lwowa (St). Jakotez i przy świetle lampy. — (Garbowski). 317. Morpheus Hufn. Czas pojawu: druga dla czerwca. Bilohorszeze, Lesienice; także przy świetle lampy. 378. Alsines Brahm. Koniec czerwca i początek lipea. Krzy w- im (Now. Zubrza. Bilohorszeze, Holosko; także przy świetle amp 319. Tarazaci Hb. Pojawia sie w lipeu (Now.) i w pierwszej polowie sierpnia; przy $wietle lampy (Lwów) i na przynete jabl- kowa (Klem 80. Ambigua F. Lata cały czerwiec i lipiec. Bilohorszeze, Holosko (St.). 381. Pulmonaris Esp. Pojawia sie przez caly ezerwiec i lipiec. MEE (St.). 143. Hydrilla H * 882. Pallustris Hb. Pojawia sie od polowy maja do po- q łowy czerwca. Złapany dotychczas w dwu egzemplarzach œ i przy świetle lampy w okoliey Lwowa. Bardzo rzadki. 144. Acosmetia - 3. Caliginosa Hb. Lapany w ezerweu. W Janowie strzepy- wany z świerków (Now.); Zubrza, Che e Bilohorszeze (St.). 145. Rusina Stph. 384.Umbratica Goeze. Pojawia się od połowy czerwca do po- łowy lipca. Park Kilińskiego, cmentarz Stryjski. W lasach janow- skich i lwowskich (Now J 146. Amphipyra O. 5. Tragopoginis L. Lata przez cały czerwiec i w sierpniu. Holosko (Now. Krzywezyce, ementarz Stryjski. ivida F. Pojawia się przez cały wrzesień. Sichów, Nowa Skwarzawa koło zółkwi; rzadki. Głąsienice otrzymane z jaj późną Jesienią, hodują się bardzo łatwo w zimie zwyczajną sałatą. 118 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 381. Perflua Y. Lata cały lipiec i sierpień. Holosko, Brzu- chowiee (St.). 388. Pyramidea L. Pojawia się w sierpniu. Cmentarz Stryjski, Zubrza; także na przynętę jabłkową w Biłohorszczy. 147. Taeniocampa Gn. 389. Gothica L. Lata cały kwiecień i maj; na cmentarzach (Now), w parku Kilińskiego i przy świetle lampy pospolity. 390. Miniosa F. Pojawia się w marcu do połowy kwietnia. Janów, EW Wuleeki las, Brzuchowice; rzadki. $91.: Pulverulenta Esp. Pierwsza połowa maja. W ogrodach Lwowa Now Janów, Brzuchowice, Bilohorszeze; także przy świe- tle sę a) ab. Fuscalà Hw. Z pod forma. 595. Opima Hb. Kwiecień i pierwsza połowa maja. Na baziach drzew w Hes Lwowa; Zubrza (Now.) Holosko (Klem.). 396. Gracilis F. Kwiecień. Na baziach i przy świetle lampy. 397. Munda Esp. Pojawia się w kwietniu. Lesienice, Biłohor- szcze, Brzuchowiee; także przy świetle lampy we Lwowie. (Now.). a) ab. Immaculata Stgr. Kwiecień, er. l. Lwów (St... 148. Panolis Hb. 398. Griseovar oł Goeze. Pojawia się od połowy kwietnia do końca maja. Janó . Brzuehowiee, Holosko (Now.), lasy w oko- liey Żółkwi ( „Haraj* x 149. Mesogona B. 399. Oralina Hb. Lata z końcem sierpnia i ES caly wrze- sień. Bilohorszeze, także przy świetle lampy; Lw 150. Dicycla Gn. 400. Oo L. Pojawia sie w lipeu. Bilohorski las (St.). 151. Calymnia Hb. 401. Pyralina View. Lata przez cały czerwiec. Okolice Lwowa; rzadki. MOTYLE WIEKSZE 119 402. Affinis L. Lata w lipcu. Okolice Lwowa; rzadki (5t.). 403. Diffinis L. Pojawia sig równiez w lipeu; Holosko, Bilo- horszeze; rzadki (St.). 404. Trapezma L. Lata przez cały lipiec. Janów, Dolina Ma- ruńki, Holosko; pospolity. 152. Cosmia O. 405. Paleacea Esp. Lata w lipcu. Biłohorszcze, Bajki (Klem.). 153. Dyschorista Ld. 406. Suspecta Hb. Łapany w maju i ezerweu. Lwów (St.). 407. Fissipuncta Hw. Pojawia się w lipeu. Park Kilińskiego. i Bilohorski las; na przynętę jablkowa. ` 154. Plastenis D. 408. Retusa L. Lata w dwu pokoleniach: z końcem kwietnia i w początkach maja i znowu w lipeu. Bednarówka (Now.), Bajki, Lesienice. Nowicki złapał w połowie września jeszcze 2 egzempla- . rze między Lwowem a Winnikami. 409. Subtusa F. Pojawia się przez cały lipiec. Brzuchowice (K). 155. Cirrhoedia Gn. 410. Ambusta Y. Lata w lipcu. Lesienice (St.). 156. Orthosia O. 411. Lota Cl. Pojawia sig z koúcem wrzesnia i z poezatkiem października. Bilohorszeze, Bajki; na przynętę jablkowa 1 przy świetle lampy. E 412. Circellaris Hufn. Dwa pokolenia: pierwsze w kwietniu . i z początkiem maja, drugie we wrześniu i październiku. Wszędzie pospolity (Now.); na przynętę jabłkową i przy świetle lampy. Helvola L. Październik, Bilohorszeze, Bednarówka (Now.); także na przynętę jabłkową. 414. Pistacina F. Lata również w październiku. Bednarówka, Biłohorszcze, Hołosko. 415. Laevis Hb. Lata przez cały lipiec i sierpień. Okolice Lwowa (Now.) i cmentarz Łyczakowski. | 16. Litura L. Pojawia się przez caly czerwiec aż do połowy września. Okolice Lwowa (Klem.). : 157. Xanthia O. i 417. Citrago L. Lata przez cały sierpień do połowy września. 120 JAN HIRSCHLER I JAN ROMANISZYN Holosko Miele (Klem.). Na przynętę jablkowa w Biłohorszezy; park Kilińskie 418. Zeite rg F. Lapany w lipcu. Brzuehowice, Holosko (5t.). 419. Aurago Y. Lata w sierpniu i we wrześniu. Wysoki Za- mek, weak ab. Fucata Esp. Występuje z główną forma (St .). 420. Lutea Stróm. Przylatuje przez cały sierpień 1 wrzesień w Bilohorszezy na przynętę jablkowa. Wulka, Krzywezyce, Le- sienice. 421. Fulvago L. Pojawia sie przez caly ezerwiee a w drugiem pokoleniu przez wrzesień i październik. Bednarówka (Now.) Krzyw- czyce, park Kilińskiego. — Motyle: Lutea jaki Fulvago otrzy my walismy ex larva z po Gë drzew (iwy), w których znajdujące się rg latwo sie a lavescens Esp. W sierpniu i wrzegniu. Okolice Lwowa. 499. Gilvago Esp. Lata cały wrzesień. Bednarówka (Now.). Lesienice. Su 158. Hoporina Blanch. 423. S LR F. Pojawia sie w sierpniu do polowy wrzesnia. Janów, Brzuchowice 159. Orrhodia Hb. 424. Erythrocephala F. Lapany przez cały wrzesień i pazdzier- nik w O EJ na przynętę jabłkową (K.). ab. Glabra Hb. Pojawia się z główną formą (St. 495. Vau punctatum Esp. Pojawia sie równiez caly wrzesień . 1 październik. Bilohorszeze, Brzuchowice (St.). 426. Vaccinii L. Dwa pokolenia, jedno A wrześniu i paździer- niku aż do połowy listopada, drugie w kwietniu. Wszędzie pospo- lity na przynętę jabłkową. Spadicea Hb Pojawia się z główną formą na przynętę E Krzywczyce, Bilohorszeze. ) ab. Mixta Stgr. Pojawia sie z glówna formg na przynete jablkowa. Krzywezyee, Bilohorszeze e) ab. Signata Klem. W pazdzierniku na przynete jablkowa. Dolina Maruńki koło Lwowa (Klem m.). 427. Ligula Esp. Dwa pokolen ia: w październiku i w kwie- tniu. erte: na przynete jablkowa. Okolice Lwow a) ab. Subspadicea Stgr. Pojawia sie z be formą. Dość rzadki koło Lwowa (Klem.). b) ab. Polita Hb. Łapany w październiku w liściastych la- sach. Pi (Klem.). 428. Rubiginea Y. W podajniki i re PERO w kwie- tniu. Okoliee Lwowa; rzadki. MOTYLE WIEKSZE 121 160. Scopelosoma Curt. 429. Satellitia L. Dwa pokolenia: jedno przez wrzesień, pa- żdziernik i listopad, drugie w kwietniu. Park Kilińskiego, cmen- tarz "rier, Zubrza (Now.); takze na przynete jablkowa. Pospolity. Brunnea Lampa. Pojawia sie przez caly wrzesien i pa- Beet Zubrza, Bilohorszeze; miedzy glówna forma. 161. Xylina Tr. 430. Socia Rott. Lata z końcem marea do ahi maja. Okolice cmentarza Stryjskiego. W ogrodach Lwowa (Now. 31. igi ec? Kwiecieú. Cmentarz Stryjski; przy $wie- tle lampy we Lwowie. (Now 432. Or PHI Opti. "Rott. Dwa pokolenia: jedno od końca marca przez cały kwiecień, drugie przez cały wrzesień i październik. Ja- nów, Holosko, Winniki (Now.). 162. Calocampa Stph. 433. Vetusta Hb. Lapany w październiku; park Kilińskiego, Bilohorszeze; na przynete merge 34. Exoleta L. Pojawia się we wrześniu i w październiku. Cmentarz Stryjski, park Kilińskiego, Bilohorszeze; na przynętę Jabłkową. Lwów (Now.). 163. Xylomyges Gn. 435. Conspicillaris L. W kwietniu do polowy maja. Ogród botaniezny (Now.), cmentarz Stryjski. Rzadki. a) ab. Melaleuca View. ex 1. Lwów. (Klem.). 164. Calophasia Stph. 436. Lunula Hufn. Koniee maja i początek czerwca. Ogród botaniezny (Now.) ementarz Stryjski. Rzadki. 165. Cucullia Sehrk. 437. Prenanthis B. Lata cały czerwiec do połowy lipca. Dość rzadki w okolicy Lwowa (Now Verbasci L. Lata cały m maj do połowy czerwca. W la- sąch „pod Winnikami (Now.) ogród botaniczny, Brzuchowice, oko- lice Żółkwi ii Capieux. Koniec maja i caly ezerwiec. Okolice Lwowa (St.). 122 JAN HIRSCHLER I JAN KOMANISZYN 440. Lychnitis Rbr. Koniec maja, czerwiec i do połowy lipca; w okolicy Lwowa (Now.), Wulka, Holosko (St.). 441. Thapsiphaga Tr. RYB się od połowy maja do końca czerwca; Holosko, Lesienice (St.). 442. Asteris Schiff. Lata przez SCH ezerwiec. Holosko, Za- pole (Now.). 443. Balsamitae B. Pojawia się w czerwcu. Janów (St.). 444. Tanaceti Schiff. Łapany w czerwcu na Czartowskiej Skale "a i 445. Umbratica L. W czerwcu i lipeu na parkanach wszedzie w okolicy Lwowa pospolity. ` 446. Lactucae Esp. Lapany w czerweu. Hołosko (St.). 441. Chamomillae Schiff. Lata w maju i czerwcu. Wulka (St.). 448. Artemisiae Hufn. icol sig w maju i czerwcu. Oko- lice Żółkwi. Gąsienice znajdywaliámy na zwyczajnym Gë ue w wielkich ilościach. Lasy przed Winnikami od strony Lwow Now 449. Absinthii L. Lata w maju i ezerweu. Bilohorszeze (St.), okoliee Zólkwi, wzgórza Lyezakowskie. 450. Argentea Hufn. ` Lata przez ealy lipiec. Holosko, Lesie- nice, Wysoki Zamek (Now.). . 166. Anarta Hb. 451. Myrtilli L. Pojawia sig w czerwcu i lipcu. Holosko, Rze- t.) sna Polska, Janów (S dech Heliaca HS. 452. Tenebrata Sc. Lata cały maj i czerwiec. Dolina Maruńki, Janów. 168. Heliothis O. 453. Ononis F. Lata z końcem maja i przez cały czerwiec. Lasy między Winnikami a iow tà (Now.), Bednarówka, Okopisko, Rzesna Polska, Janów 454. Dipsacea to Pojawia sie przez caly czerwiec. Holosko Gar 1 przy $wietle lampy we Lwowie. 5. Seutosa Schiff. Pojawia sie w maju i z poezatkiem ezer- wea. Cata Stryjski, Pelezyüska góra, wzgórza Łyczakowskie, * 456. Peltigera Schiff. Pojawia się w połow ie września. Tę bardzo rzadką sówkę złapaliśmy w czterech egzemplarzach przy mej lampy elektr. we Lwowie. Jest to nowy gatunek dla Ga- ie 97. Armigera Hb. Lata z końcem sierpnia i przez cały wrze- sień w okolicy Lwowa (Klem MOTYLE WIĘKSZE 123 169. Chariclea Curt. 458. Delphinii L. Garbowski e iz odkryl ja na piaszezy- stych miejseach obok Lwowa. Nadto podaje wiadomosé, Ze spoty- kal w r. 1890. na pasiekach gasienice na Delphinium consolida L. 170. Pyrrhia Hb. 459. Umbra Hufn. Lata przez cały czerwiec do połowy li- pea. Bilohorszeze, w lasach miedzy Lwowem a Winnikami (Now.), 1 przy $wietle lampy. 171. Acontia Ld. 460. Luctuosa Esp. Pojawia się w lipcu i z początkiem sier- . pnia. Janów, Lelechówka (Now.). 172. Thalpochares Ld. 461. Purpurina Hb. Lata przez caly lipiec. du Holosko (St.). 462. Parva Hb. Garbowski podaje, iż tę piękną polu- dniową sówkę znalazl ks. Watzka w lipeu, w okolicy Hołoska obok Lwowa. 463. Paula Hb. Pojawia się w czerweu. Janów (Now.). 173. Erastria O. 464. Argentula Hb. Lata przez cały maj, czerwiec i lipiec w ogrodach lwowskich, jakoteż w Janowie i Biłohorszczy na mo- Be dée Obok Lwowa (Now. Uneula Ol. Lata w czerweu i z pora riem lipca. Oko- lice a (Now. 66. Venustula Hb. Pojawia się przez caly ezerwiec do po- lowy lipea; Holosko, wzgórza Stryjskie, Lwów Klem. 467. Pusilla View. Pojawia się przez cały czerwiec az w po- łowy sierpnia. Janów (Now); przy świetle lampy we Lwow 468. eceptoria Se. pu w ezerweu w lasach Terg o. ). 469. Fasciana L. Napotykany w czerwcu.: Park Kilińskiego, ementarz Stryjski; także w fe? Żółkwi po cmentarzach. 174. Rivula Gn. 410. Sericealis Se. W czerwcu i lipcu, w okolicach Lwowa na przynętę jabłkową pospolity (St.). 175. Prothymnia Hb. 471. Viridaria Cl. Lata przez cały maj i M Dolina Ma- ruüki, Janów. Pod Lwowem (Now.). 124 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 176. Emmelia Hb. 412. Trabealis Sec. Lata od polo owy maja do połowy. a Brzuchowice, Hołosko, Pełczyńska góra, pod Piaskową gór Wszędzie pospolity (Now.). C. Gonopterinae. 177. Scoliopteryx Germ. 473. Libatriv L. Pojawia się cały czerwiec, Ries sierpień i wrzesień. Wszędzie pospolity w okolicy Lwowa. (Now D. Quadrifinae. 178. Calpe Tr. 474. Capucina Esp. Lata w lipcu i sierpniu; na przynętę jabł- kowa; las Bilohorski (St.), Janów. Bardzo rzadki. 179. Abrostola 0. 475. Triplasia L. Pojawia się przez cały czerwiec, lipiec i po- ezatek sierpnia. Cmentarz Stryjski, na kwiatach (Now.) i przy świe-- tle lampy. 416. Asclepiades Schiff. Nn w czerwcu i lipcu. Lwów (St.). 477. Tripartita Hufn. Pojawia się przez cały lipiee w ogro- dach na kwiatach (Now.) i przy świetle lampy. 180. Plusia O. 478. Moneta Y. Lata w ezerweu i p e kwiatach w ogro- dach dents i przy swietle lampy we Lwo 419. Consona F. Te nowa dla fauny. galicyjskiej sówkę odkrył Dr Michał Świąkiświó w pierwszej połowie sierpnia, sie- e. na kwiecie Trifolium, w okolicy parku Kilińskiego we Liwowie. 480. Chrysitis L. Pojawia się przez cały czerwiec, lipiec aż do połowy sierpnia. W ogrodach wieczorem o zmierzchu na kwia- tach i przy Des lampy, liczay w okolicy Lwowa (Now.). 481. Festucae L. Lata cały lipiec i sierpień. W lasach oko- lieznych jak a i w ogrodach na kwiatach (Now.) i przy $wie- tle lampy pospolity. 482. Gutta Gn. Znajdywany w sierpniu. Janów, Hołosko i oko- lice Żółkwi. Również przy świetle lampy elektrycznej (Lwów). 483. Pulchrina Hw. W czerwcu napotykany pojedynczo tylko w Janowie; >. i a L. Lata w kilku pokoleniaeh od maja do polowy listopada. 11. de 1906. . r. znaleźliśmy jeden okaz, siedzący na MOTYLE WIEKSZK 125 klonie, w zupełnie świeżym stanie. Jest to w okolicy Lwowa wsze- dzie najpospolitsza sówka d 85. Circumflexa L. Pojawia się w czerwcu. Janów, Holosko, Lwów (Now.). 181. Euclidia O. 486. Mi Cl. Pojawia się przez cały maj i czerwiec, do p "łowy lipca. Najczęściej w trawach ukryta. Janów, Dolina Maruńki, Brzuchowice, tor Cetnera. 487. Glyphica L. Pojawia się razem z poprzednią w maju i czerwcu. Wszędzie jak poprzednia w okolicy Lwowa pospolita. 182. Pseudophia Gn. 488. Lunaris Schiff. Lata przez cały lipiec. Janów, Brzucho- wice, Bilohorszeze. 183. Catephia O. 489. Alchymista Schiff. Lata od połowy czerwca do połowy lipea i w sierpniu. Znajdywany pojedynczo na cmentarzu Stryj- skim, na Bajkach i na przynętę jabłkową (Klem.). 184. Catocala Schrk. przylatuje bardzo chętnie. Nowicki podaje: w ogrodach owocowych w czerwcu i lipcu. d 126 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 185. Eccrita Ld. 491. Ludicra Hb. Garbowski pis „Bardzo rzadki. Żyje w lesienickim lesie obok Ozatłowskiej, Skady, gdzie została przez ks. Watżkę odkrytą“. 186. Toxocampa Gn. ria L. Podaje Garbowski również z Czartowskiej - Skały, Ga to Skała, ma być w ogólności znakomitym terenem dla obu powyższych gatunków). . 499. Pastinum Tr. Z końcem czerwca i w lipcu częsty w Bi- lohorszezy i na Czartowskiej Skale (St). Nowiekiemu znany tylko z okolie Lwowa. 500. Viciae Hb. Lata w maju. Janów, Lwów; bardzo rzadki. (Klem.). Niegdyś był na Czartowskiej Skale bardzo liczn 501. Craccae F. Pojawia się w dwu pokoleniach: Z końcem ezerwea i w lipeu (Now.) i znowu Lib połowie września; pojedynczo. Lwów, Biłokorózość rzadki (Klem.). E. Hypeninae. 187. I,aspeyria Germ. 502. Flexula Schiff. Lata cały czerwiec i lipiec. Janów, Brzu- chowice. | 188. Parascotia Hb. 03. Fuliginaria L. Lata w czerwcu i lipeu. Holosko, Bedna- rówka, parowy Tolloezki ( zeń rogatką Zieloną), cmentarz Stryjski (Now.). 189. Epizeuxis Hb. 504. Calvaria F. Pojawia się przez cały czerwiec i lipiec. Le- sienice, Bajki; przy świetle lampy. Rzadki. 190. Simplicia Gn. 505. Rectalis Ev. Tę rzadkość miał odkryć Garbowski obok Lwowa, ale w jakim czasie, tego nie podaje. 191. Zanclognatha Ld. 506. Tarsipennalis Tr. Czas — koniee ezerwea do po- lowy lipea. Okolice Lwowa (Klem. 501. is Hb. Lata w ëng i w czerwcu. Park Kiliń- skiego, Steng? MOTYLE WIEKSZE 121 508. Emortualis Schiff. Pojawia sig w maju i ezerweu. Brzu- chowice, Winniki, Bilohorszeze, Bednarówka (Now.). 192. Madopa Stph. 509.” Salicalis Schiff. W lipcu w okolicach Lwowa i na par- kanach. Czartowska Skala (Now.). 193. Herminia Latr. 510. Cribrumalis Hb. Lapany przez cały sierpień; przy świetle lampy we Lwowie (St). 511. Derivalis Hb. Czas pojawu: druga połowa czerwca i li- piee. Korycina, Hołosko (Now.), Brzuchowice. 512. Tentacularia L. Lata cały czerwiec i lipiec. Janów (Now.) 1 przy świetle lampy. 194. Pechipogon Hb. 513. Barbalis Cl. Pojawia się w lipeu i we wrześniu. Bedna- rówka, Zubrza (Now.), Brzuchowice, Biłohorszcze. 195. Bomolocha Hb. 514. Fontis Thnb. Lata w ezerweu. Holosko (Now.), Janów. a) ab. Y Terricularis Hb. Lata cały maj i czerwiec. Janów (St.). 196. Hypena Sehr. 515. Proboscidalis L. Lata przez cały ezerwiee, lipiec i sier- m Cmentarz Stryjski i okoliea tegoz; Janów, Czartowska Skala ow.). 516. Obesalis Tr. Lata cały czerwiec i sierpień. Bajki, na par- kanach (Now.). 517. Rostralis L. Pojawia sig prawdopodobnie w kilku poko- leniach: z końcem kwietnia az do końca października. Na murach 1 parkanaeh wszędzie pospolity (Now.). a) ab. Radiatalis Hb. Lata w pierwszej połowie września. Lwów (Klem.). : Geer b) ab. Unicolor Tutt. Występuje już z początkiem kwietnia. Lwów. 197. Hypenodes Gn. 518. Taenialis Hb. Łapany w ezerweu; przy lampie w Brzu- chowieach (Klem.). 519. Costaestrigalis Stph. Garbowski pisze: „Częsty ale po- 128 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN jedynezo, lata na mokryeh lakach leśnych, np. Dolina Maruńki obok Lwowa“; ezasu pojawu nie podaje. 198. Tholomiges Ld. 520. Turfosalis Wek. Pojawia się w pierwszej połowie ezer- wca. Okolice Lwowa (Klem.). XVI. Cymatophoridae. 199. Habrosyne Hb. 521. Derasa L. Lata w czerwcu. Janów, Brzuchowice, Biło- lohorszeze, Bajki. 200. Thyatira Hb. 922. Batis L. Lata w ezerweu i z poezatkiem sierpnia. Ja- nów, Brzuchowiee, "retains 201. Cymatophora Tr. F. Lata od polowy kwietnia do polowy maja. Lwów (Now). Okia parku Kilińskiego, Hołosko, Brzuchowice 524. Octogesima e Pojawia sie z końcem kwietnia i z po- adi maja. Bednarówka. 20. Fluctuosa Hb. Lata z końcem czerwca i w początkach lipea. = Brzuchowice, Lwów (Now.); przy świetle lampy Duplaris L. Pojawia się przez cały czerwiec i lipiec. Pod: Bednarówka, Bajki. 202. Polyploca Hb. 527. Diluta F. Lata we wrześniu. Bednarówka. 528. Flavicornis L. Pojawia się przez cały marzec i kwiecień. Zubrza (Now.), Biłohorszcze, ak Kilińskiego (na brzozach). 529. Ridens F. Lata cały kwiecień i maj. Janów, Biłohor- szeze. Rzadki. XVIII. Brephidae. 203. Brephos O. 580. Partenias L. Pojawia się przez cały marzec i kwiecień. Okolice Lwowa (Now.). Cmentarz Stryjski, Łyczakowski, park Ki- lińskiego, Dolina Maruńki, Biłohorszcze 531. Nothum Hb. Rzadszy od poprzedniego. Lata caly marzec i kwiecień, pojedynczo w okolicy Lwowa (Now.) i Biłohorszczy. MOTYLE WIEKSZE 129 XIX. Geometridae. A. Geometrinae. 204. Pseudoterpna Hb. 532. Pruinata Hufn. Pojawia sig w lipcu do polowy sier- pnia. Brzuchowice, Janów, Holosko, Bilohorszeze, Ozartowska Skala Now.). 205. Geometra L. 533. Papilionaria L. Lata przez cały czerwiec, lipiec i z po- czątkiem sierpnia. nere Krzywezyce (Now.), Brzuchowice, Ja- nów i okolice Zólkw 534. Vernaria Hb. Pojawia się w połowie czerwca. Janów (St.). 206. Euchloris Hb. 535. Pustulata Hufn. Lata od polowy ezerwea do polowy li- pea. Sichów, Wulecki las, Janów; także przy świetle lampy we Lwowie. 536. Smaragdaria F. Nowiekiemu znany wyłącznie tylko ze Lwowa, złowiony 26. czerwca. 207. Nemoria Hb. 531. Viridata L. Lata przez cały czerwiec i lipiec. Brzucho- wice, Wulka hi Z. Pojawia sig w pierwszej polowie ezerwea. 538. oleo. Janów (St) Czartowska Skała, Lwów (Now 208. Thalera Hb. 539. Fimbrialis Sc. Lata cały czerwiec i lipiee. Park Kiliñ- skiego, ementars, ee ogród botaniezny, Brzuchowice, Janów (Now.), Bilohors 040. do: x. Pojawia się w maju i w czerwcu, wszędzie w ogrodach (Now.). Janów 541. Lactearia L. Lata przez cały maj i czerwiec. Janów. 209. Hemithea Dup. 542. Strigata Müll. Pojawia się przez cały lipiec i sierpień. Wszędzie pospolity (Now.). Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dział Il. 3 130 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN B. Acidaliinae. 210. Acidalia Tr. 543. Trilineata Se. Lata przez cały czerwiec. Góra Szyp w Ja- nowie (Now 544. Similata Thnbg. Pojawia się w lipcu. Hołosko Wielkie, Janów. 045. Ochrata Se. Lata w czerwcu. Holosko (St.). 546. Rufaria Hb. Pojawia się w czerwcu. Janów, Brzucho- wice, Hołosko (St.). 547. Moniliata F. Lata w pierwszej połowie sierpnia. Lwów, Hołosko. 548. Muricata Hufn. Lata w lipcu. Hołosko, Brzuchowice, Ja- nów, Zubrza (Now.). : 549. Dimidiata Hufn. Czerwiec, lipiee. Okolice Lwowa (Klem.). 550. Virgularia Hb. Pojawia sie przez caly lipiec, sierpieñ, wrzesień i październik. Pospolita wszędzie w okolicy Lwowa. 551. Pallidata Bkh. Lata w maju i czerwcu. Bednarówka (Now.), Janów, Zubrza. 552. Straminata Tr. Pojawia sie przez caly lipiec. Janów, Ho- losko, _Brzuchowice (Now 508. Herbariata F. Pojawia się w lipcu Łapaliśmy ją dotych- czas tylko w mieszkaniach (Now.). Wie prawdopodobnie gąsienica jej musi znajdywać pożywienie dla siebie w mieszkaniach ludzkich, podobnie jak gąsienica mola domowego? 554' Bisetata Hufn. Lata w lipcu. Pohulanka i lasv Lesie- skoki (Now.). 555. Rustieata V. Lata przez cały lipiec w Janowie (St.). 556. Dilutaria Hb. skies się w czerwcu i lipcu. Zubrza (Now.), Brzuchowice. Jan 557. Humiliata rd Lata przez caly lipiec. Janów (Now.), Holosko. 558 Inornata Hw. Pojawia się w lipeu. Holosko-Brzucho- wice, Janów (St.). 559. Deversaria HS. Pojawia sie z końcem czerwca i w li- peu. Hołosko, Janów. (St). 560. Aversata L. Lata przez eały lipiec. Cmentarz Stryjski, Hołosko-Brzuchowice (Now. S a) ab. Spoliata Stgr. Pojawia sig z główną forma. Holosko Wielkie. d 561. Emarginata L. Pojawia sig przez cały lipiec. Krzywczyce, pego Lwów (Now.). . Immorata L. Lata przez ealy ezerwiee. Zubrza, Janów, Boch a Holosko, Lesienice, park Kilińskiego. Pospolita 563. Rubiginata Hufn. Lata w dwu pra od FA des MOTYLE WIEKSZE 131 czerwca do końca lipea i przez cały wrzesień. Janów (Now.), Brzu- chowice, Hołosko i okolice Żółkwi 564. Marginepunctata Göze. Pojawia się w czerwcu i w lipeu. gen ilasy okoliezne. Rzadki. 565. Incanata L. Lata od pd maja do polowy ezerwea. Holosko, Brzuchowice, Janów (St. 566. Fumata Stph. Pojawia sig przez cały czerwiec. Brzucho- wice, Janów 567. Remutaria Hb. Lata w czerwcu. Dolina Maruńki, Brzu- chowiee, Janów 568. Nemoraria Hb. Łapaliśmy ją zawsze 4 czerwcu w Jano- wie na mokrych łąkach. Stawki w Łuhu (Now 569. Punctata Se. Lata przez caly ici >. Czartowska Skala, Lwów, Janów (Now.) Brzuchowice. 570. Immutata L. Pojawia sig w ezerweu. Czartowska Skala GAM), GREEN w okoliey Lwowa ( l. Strigaria KR Lata w lipeu. Holosko, Janów (Now.), Brzu- demas Bilohorsz 572, nieta do Hb. Lata caly ezerwieci do polowy lipea. Ja- nów (Klem.). 513. Sirigilari ia Hb. Pojawia sie przez cały lipiec. Wszędzie w okolicy Lwowa pospolita (Now 514. Ornata Se. Lata przez cały czerwiec, lipiec i sierpień Lwów, Janów (Now.), Brzuchowiee, park Kilińskiego. ementarz Stryjski. 211. Ephyra Dup. r 515. Pendularia Cl. Lata przez cały maj i lipiee do połowy sierpnia. Lwów. Czartowska Skała (Now.), Holosko, Biłohorszeze, Dolina Maruńki. 16. Orbicularia Hb. Pojawia sig w maju. Lwów, ex larva ESCH Zubrza (St.). 577. Albiocellaria Hb. Lata w lipcu. Brzuchowice, Lwów. Bar- dzo rzadki (Kaue. 578. Annulata eey Pojawia sie w dwu pokoleniach: z koń- cem kwietnia i przez cały maj, i znowu przez cały lipiec do po- lowy sierpnia. Okolice Lwowa (K em.). 579. Porata F. Lata w WE i czerwcu. Holosko, Zubrza, Le- sienice (St.). 580. Punctaria L. Pojawia sig przez caly maj, ezerwiec i li- a d Janów, Bilohorszeze, folo Okopisko (Now.), Brzuchowiee, 581. Linearia Hb. Lata caly maj, ezerwiee i lipiec. Czartow- ska Skała (Now. Brzuchowice, Janó j 132 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 212. Rodostrophia Hb. 582. Vibicaria Cl. Pojawia sig w ezerweui do polowy lipea; wszedzie w lasach okolieznych (Now 3. Calabraria Z. Lata przez caly ezerwiec ido polowy li- pea. Ozartowska Skala (Now.). 213. Timandra Dup. 584. Amata L. Pojawia się przez cały maj, czerwiec, lipiec i sierpień; w lasach okolicznych pospolity (Janów), jakoteż w ogro- dach owocowych_(Now.). C. Larentiinae. 214. Lythria Hb. : 585. Purpuraria L. Pojawia sig w lipeu i z poczatkiem sier- pnia; aw w okolicy Lwowa gen. vern. Rotaria F. Wiosenna forma (mniejsza). Kwiecień, maj. Bluchowić, Janów (Now.), Dolina Maruńki i okolice zółkwi; na zrębach, jak główna forma. 215. Ortholitha Hb. S 586. Coarctata F. Lata przez cały czerwiec. Lesienice, Holo- sko, (St.). 587. Plumbaria F. Pojawia się w maju. czerwcu, lipeu i z po- czątkiem sierpnia. Wszędzie pospolity szczególnie w "lasach okoli- cznych (Now. 588. Limitata Se. Lata przez cały maj i ezerwiec. Okolice Lwowa; pospolity (St 589. Moeniata Sc. Pojawia się w czerwcu. Okolice Lwowa (St.). 590. Bipunctaria Schiff. Lata z końcem maja i w czerwcu. Brzuchowice, Hołosko (Now.) i okolice Żółkwi. 216. Mesotype HS. 591. Virgata Rott. Pojawiać się ma w lipeu. Góra Szyp w Ja- nowie (Now.). 217. Minoa Tr. pda Murinata Se. Lata w maju. Brzuchowice, Janów (Now.). ) ab.Cinerearia Stgr. Pojawia się również w maju. Okolice © bd (St.). 218. Odezia D 093. Atrata L. Czas pojawu: pierwsza polowa lipea. Brzu- chowice (K.). Bd 4 MOTYLE WIEKSZK 133 594. Tibiale Esp. Lata w czerweu. Holosko, Janów (Now.), Lesienickie lasy. 219. Siona Dup. 595. Decussata Bkh. Pojawia się w czerwcu i z początkiem lipca. Góra Szyp w Janowie (Now.). 220. Lithostege Hb. 596. Fa rinata Hufn. Lata przez eały czerwiec. Hołosko (Now.) Lesienice. 597. Griseata ced Ric pea sie w maju. Lwów, Holosko, m ementarz Stryj ab. Infuscata i. Ozas pojawu: pierwsza polowa maja. Waco Łyczakowskie (Klem.) Rzadki. 221. Anaitis Dup. 598. Plagiata L. Lata przez caly maj i ezerwiec. Lwów, w ogro- dach i lasach (Now.) Brzuchowice, droga Stryjska. a) ab. Pallidata Stgr. Pojawiać się ma w lipeu. Wulka obok Lwowa (St.). 222. Chesias Tr. Rufata F. 13. czerwca 1890 znalał ją Garbowski w He- labia obok Lwowa. 223. Lobophora Curt. 600. Carpinata Bkh. Lata z końcem marca az do początku maja. Wszedzie w lasach okolicznych. mt e Skala (Now.). 601. Halterata Hufn. Pojawia w maju i z poezatkiem ezer- wca. Park Kilińskiego, cmentarz Strvjski, Dolina eege, Holosko, Brzuchowice, Lwów (Now. a) ab. Zonata Thnbg. Lata w drugiej połowie maja. Lesie- nice (St.). 602. Seralisata Hb. Pojawia się z końcem maja i lata aż do połowy czerwca. Zubrza (Now.). 3. Viretata Hb. Lata w dwu pokoleniach: w kwietniu i li- peu. Hołosko, cmentarz Łyczakowski, Krzywezyce. 224. Cheimatobia Stpb. 604. Boreata Hb. Lata w październiku. Cmentarze, Zubrza (Now.) i lasv okoliczne 605. Brumata L. Po ojawia się w listopadzie i z początkiem grudnia. Wszędzie pospolity; szczególnie w dnie zaduszne przy świe- tle świec na ementarzac y 134 JAN HIRSCHLER I JAN ROMANISZYN 225. Triphosa Stph. 606. Dubitata L. Lata przez cały kwiecień do połowy maja SS i w 2.giem pokoleniu przez cały lipiec i sierpień. Wszędzie pospo- lity na parkanach; w ogrodach (Now.). 226. Eucosmia Stph. 607. Cerłata Hb. Pojawia się od połowy kwietnia i przez cały maj. Park Kilińskiego, ementarz Stryjski (Now.). 608: Undulata L. Lata od połowy czerwca do połowy lipea. Lwów (Now.), okolice cmentarza Stryjskiego, na parkanach. Rzęsna Polska. 227. Scotosia Stph. 609. Vetulata Schiff. Pojawia sie z końcem czerwca i w li- pcu. Okolice parku Kilińskiego; wszędzie w ogrodach (Now.). 10. Rhamnata Schiff. Lata przez cały czerwiec i lipiec. T W okoliey Lwowa wszedzie na parkanaeh pospolity. 228. Lygris Hb. 611. Prunata L. Pojawia sie od połowy czerwca do połowy lipea. Omentarze Stryjski i Łyczakowski. park Kilińskiego, Strzel- nica, Lesienice. 612. Testata L. Lata przez calv ezerwiee. Holosko, Brzucho- wice (St.). 615. Populata L. Pojawia sie przez cały czerwiec i lipiec. Winniki. Holosko. Romanówka (Now.) i przy świetle lampy we Lwowie. ; 614. Associata Bkh. Lata przez caly czerwiec i z początkiem lipea. Okoliee Lwowa. Bardzo rzadki (Klem.). 229. Larentia Tr. 615. Dotata L. Lata przez caly lipiec. Strzelnica, Brzucho- wice, Romanówka (Now.). : 616. Fulvata Forst. Pojawia się przez cały czerwiec. Lasy między Winnikami a Lwowem (Now 6 17. Ocellata L. Lata z końcem kwietnia, aż do początku — czerwca. Cmentarz Stryjski, park Kilińskiego, Janów, Brzuchowice (Now.). 618. Bicolorata Hufn. Pojawia się z końcem czerwca i z po- czątkiem lipca. Park Kilińskiego, Hołosko (Now.), Brzuchowice, ` Zubrza. 19. Variata Schitf. Lata przez cały czerwiec i lipiec. Biło- > 619 horszcze, Janów. Pod Romanówka (Now.). E E ns RAEC! RA PAT e MOTYLR WIĘKSZE 135 620. Juniperata L. Pojawia się przez cały czerwiec i lipiec. Holosko, Winniki (Now. (Dr M. Sw (— złowił kilkanaście okazów 15 października! Potylicz obok 621. Siterata Hufn. Lata w dwu WE z końcem marca do połowy maja i przez cały wrzesień, październik, aż do połowy listopada. Wszędzie na parkanach w okolicy pospolita (Now.). 622. Miata L. Zludnie podobna do poprzedniej; o wiele xe sza. Pojawia sie równiez w dwu pokoleniach: od marea do lowy maja i od wrzesnia do polow y listopada. Znajdywalism y » na ementarzach razem z poprzedni 3. Truncata Hufn. Lata w dwu pokoleniach: w lipeu i w pierw- szej połowie września. Cmentarz Stryjski, Zubrza (Now.), Bilohor- SZCZ 624 d Hb. Pojawia sig w dwu pokoleniach: przez maj i przez sierpień oraz wrzesień. Lwów (St.). 625. Taeniata Stph. Zmajdywaliśmy ją przy końcu czerwca 3 eias początkiem sierpnia, wiee prawdopodobnie ma również dwa po- o 626. Olivała Bkh. Lata w lipeu. Góra Szyp w Janowie (Now ). 621. Viridaria F. Pojawia się z końcem maja i lata przez cały czerwiec. Cmentarz Stryjski. Wszędzie w okolicy (Now.). 28. Salicata Hb. Lata w maju. Okolice parku Kilińskiego. 629. Fluctuata L. W maju i ezerweu, wszędzie pospolity (Now. ). 630. Didymata L. Lata przez caly lipiec i i sierpień. robi (St). 631. Verspertaria Bkh. Pojawia sie przez ealy s erc do połowy września. Okolice parku Kilińskiego; Zubrza (Now). (Che- tnie siada na pniach drzew świerkowych). 632. Montanata Schiff. Lata przez € ezerwiec i do polowy lipea. Cmentarz Stryjski, Dolina Maruüki, Janów; w lasach. 633. Suffumata Hb. Pojawia sie z kóficein marea i w kwie- tniu. Lwów (Now.), Janów. uadrifasciaria Ol. Lata w ezerweu i w lipcu. Ogrody i wyż okoliezne (Now.). Gi parku Kilińskiego. 35. Ferrugata Cl. Pojawia się od końca kwietnia do końca da wszędzie w okoliey Lwowa (Now.) 1 na parkanach pospolity. a) ab. Spadicearia Bkh. Lata przez cały maj i czerwiec. Rzadki. Janów. (Now w. ). 636. pęta ia Hw. Pojawia się w maju i czerweu w oko- liey Lwowa i Jan 637. Poner iaria a Pojawia sig przez caly lipiec. Cmentarz Stryjski, Zubrza 638. Designata Rott. Lata w czerwcu i w lipeu. Winniki, (Now.), Janów. Rzadki. 639. Fluviata Hb. Pojawia się cały wrzesień i październik. Lwów (St.). 136 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 640. Vittata Bkh. Lata przez cały czerwiec i. DE Helow- szezyzna (powiat lwowski) i przy świetle lampy. Rza 641. Dilutata Bkh. Lata przez cały wrzesień. paździarnik i i li- stopad. Okolice parku Kilińskiego. Wysoki Zamek, na parkanach; lasy w okolicy Lwowa ab. Obscurata Stgr. Pojawia się przez cały październik. Maed (Klem 642. Autumnata Bkh. Lata przez cały październik i listopad. W lasach liściastych okolice Lwowa (Klem 643. Seripturata Hb. 30. czerwca w okolicy Holoska, Zapole (Nowy, 44. Riguata Hb. Pojawia się w czerwcu. w. Janów, Zubrza, lasy między Lwowem a Winnikami (Now. 645. Cuculata Hufn. Lata przez cały czerwiec. Park Kiliń- skiego i cmentarz Stryjski. 646. Galiata Hb. Pojawia się w maju. Cmentarz Stryjski, Ja- nów. Lwów: ogrody (Now. 647. Rivata fip. Lata w czerwcu. Zubrza (Now.), cmentarz Stryjski. 648. Sociata Bkh. W maju. Wszędzie na parkanach pospolity. 649. Unangulata Hw. Czas pojawu: koniec maja i początek czerwca. Janów, Zubrza (Now., St.). 650. Picata Hb. Pojawia sig w pierwszej polowie lipca. Brzu- chowice, Zubrza (Now.) i przy świetle lampy. 51. Alaudaria Frr. Pojawia się w czerwcu iw lipcu. Janów (K.). 652. Albicillata L. Lata przez cały ezerwiec i lipiec. Okolice ba, GE Brzuchowiee, Janów (Now.) Zubrza 653. Procellata F. Pojawia się przez per maj. Janów, Holosko. 654. Hastata L. Lata w ezerweu. Janów (s 650. Now) L. Pojawia się przez cały maj. Wszędzie w oko- licy Lwowa (Now 656. Affinitata Stph. Lata w maju do połowy czerwca. Lesie- niee, park Kilińskiego. 657. Alchemillata L. Pojawia się przez cały Siet i sierpień. Lesienice, Brzuchowiee, Zubrza, Dolina Maruńki (No 658. Hydrata Tr. Lata w maju. Na lakach ipie yap Lwów (Klem.). 659. Minorata Tr. Pojawia się przez cały czerwiec. Holosko (St) s) Adaequała Bkh. Lata przez cały maj i czerwiec. nów (St o Albulata Schiff. Pojawia się4w maju i czerwcu. Holosko, Zubrza (Now. 662. T. estaceata Don. Lata w czerwcu. Zubrza (K.). 663. Blomeri Curt. Lata w lipeu. Zubrza. Bardzo rzadki (K). MOTYLE WIEKSZE 137 664. Obliterata Hufn. Pojawia sie przez caly ma) i czerwiec. Cmentarz Łyczakowski, Hołosko, Brzuchowice (Now 665. Luteata Schiff. Lata przez cały czerwiec. -Brzuchowice. Rzadki (Now.). 666. Pargaa Thnbg. Pojawia sig w maju i czerwcu. Ho- łosko, Brzuchowic 667. Bilineata L. Lata w kilku pokoleniach: od maja do konea września. Bardzo pospolity (Now. a) ab. Infuscata Gmppbg. Występuje z główną formą 668. Sordidata F. Pojawia się przez cały lipiec. "Okolice Lwowa; na parkanach (Now a) ab. Infuscata Stgr. W lipcu z główną forma. Brzuchowice, Hołosko. 669. Autumnalis Stróm. Pojawia się w maju i z początkiem czerwca, w gajach brzozowych GEET (Now.) i na krzakach olsz zowych, wszędzie w okolicy Lwowa ( 670. Capitata HS. Lata przez cały eget i maj. Na par- ` kanach. 671. Silaceata Hb. Lata w maju. Okolice ementarza Stryj- skiego, Hołosko, Janów (Now.). 72. Corylata Thnbg. Pojawia się przez cały maj i czerwiec. Park Kilińskiego, Zubrza, Bajki, Lwów (Now.). 673. Badiata Hb. Lata cały kwiecień do połowy maja. Oko- lice ee Kilińskiego. Lwów, ogrody (Now 674. Berberata Schiff. Pojawia się przez cały kwiecień do powy maja. Okolice parku Kilińskiego i i ogród botaniczny (Now.). 675. Rubidata F. Lata w czerwcu 1 lipeu. Lesienice, Biłohor- szcze, (Klem.). 676. Comiłata L. Lata przez cały czerwiec, lipiee i do po- łowy sierpnia. W okolicach Lwowa (Now.) i przy świetle lampy — Bee ee T ene Carad. Pojawia się w sierpniu. W okoli- cach ne przy Deet lampy. 677. Sagittata F. Garbowski pisze: „Z końcem lipca 1889 odkryłem między Szkłem a Janowem, jeden świeży okaz“. Później nieznalezion 678. Nigrofasciaria Goeze. Odkryty był przez Garbowskiego w okoliey Lwowa. 230. Asthena Hb. 679. Candidata Schiff. Lata w maju. Brzuchowiee, Janów. 680. Anseraria HS. Czas pojawu: druga połowa czerwca. Wy- soki Zamek (Klem.). 138 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 231. Tephroclystia Hb. 681. Obiongata "Thnbg. Lata w maju. Wulka, Holosko, Janów, Lwów (Now.). 2. Linariata F. Pojawia sig przez caly lipiee i do polowy sierpnia; pojedynezo. Janów (Now.), Brzuchowice, Bilohorszeze(Klem.). Pusillata Y. Lata przez cały maj i czerwiec. W lasach sosnowy ch okolie Lwowa. 84. Indigata Hb. Pojawia się w pierwszej połowie maja. Lwów, Zubrza; bardzo rzadki (Klem.). 685. Abietaria Góze. Lata w maju. Pod parkanami w pobliżu świerków. Janów, Brzuchowiee, Holosko. 686. Venosata F. Pojawia się w czerwcu. Wzgórza Lyezakow- skie, w Brzuchowieach „przy świetle lampy (Klem 687. Pimpinellata Hb. Lata przez cały sierpień. Hołosko (Now.), Brzuchowice. 688. Assimilata Gn. Pojawia się od połowy maja do połowy czerwca; przy świetle lampy. Hołosko, Brzuchowice. (Klem. 689. Absinthiata Cl. Lata przez cały czerwiec i lipiec. Z ubrza, Bilohorszeze (St.). 390. Actacata Waldrf. Pojawia się przez cały czerwiec. Bilo- horszcze, na przynętę jabłkową (St.). 1. Albipunctata Hw. ez. l. w maju. Lwów (Klem. 692. Vulgata Hw. Lata przez cały maj i PASTE a - Okolice Lwowa (Now... 693. Virgaureata Dbld. Pojawia się w maju: wypłaszany z krzaków w okolicach Lwowa (Klem 694. Lariciata Frr. Lata przez cały cz czerwiec. Okolice Lwowa(St.). 695. Castigata Hb. Lata w ezerweu. Hołosko (Now.), gen chowice. cmentarz Stryjski. 96. Subnotata Hb. Pojawia sie w ezerwcu i lipcu. Zubrza; przy Ps lampy we Lwowie. Rzadki. ( 697. Cauchyata Dup. W połowie « czerwca sa 1886 obok Lwowa złapał Garbowski jedn 698. leet Hb. Lata w maju i czerwcu. Brzuchowice, Le- sienice (Now.). gn eeng? Czas pojawu: koniee maja i poezatek ezerwea. Czarto ala (Now.), Lwów, Wulka. 100. Fier: L. Lata w lipen. Okolice parku pee a) v.? Subfulvata Hw. Pojawia się również w lipcu i z po- ak sierpnia. Hołosko (Klem.). ) ab. Orydata Tr. Lata przez cały lipiec. Helowszczyzna przy Lwowie (Klem.). 701. Seabiosata Bkh. Lata w czerwcu. Bednarówka (Now.), Pohulanka, piaszczyste wzgórza. Lwów (Klem.). c eo Ka MOTYLE WIEKSZE 139 102. Impurata Hb. Tę rzadkość złapał Garbowski w połowie lipca 1891 na parkanie obok Lwowa. 703. Plumbeolata Hw. Pojawia się przez cały czerwiec. Le- sienice, Janów, Winniki (Now.). 704. Valerianata Hb. Lata w pierwszej połowie czerwca w la- sach Janowskich (Now.). . Pygmaeata Hb. Pojawia się w maju i ezerweu. Na zrę- bach; okolice Lwowa, Lesienice, Krzywczyce (St). a) v. (ab.) Zibellinata Chr. Występuje z główną formą (Klem.). 706. Tenuiata Hb. Lata w czerwcu. Okolice Lwowa, Lesie- nice (Now. ). 707. Nanata Hb. Pojawia się przez cały czerwiec. Holosko (St.). 708. Innotata Hufn. Lata w czerwcu. Bednarówka (Now.), Zubrza. : 109. Exiguata Hb. Pojawia sig przez caly maj i ezerwiec. Okolice parku Kilińskiego, Czartowska Skała (Now.). 710. Lanceata Hb. Lata w maju. Zapole (Now.), Brzuchowice, Zubrza. 711. Sobrinata Hb. Pojawia się przez cały sierpień. Brzucho- wice (St.). 112. Pumilata Hb. Lata w czerwcu. Wulka (St.). 232. Chloroclystis Hb. 113. Rectangulata L. Pojawia się przez cały czerwiec. Wszę- dzie w okolicy Lwowa pospolity (Now.). ; a) ab. Cydoniata Bkh. Występuje z główną formą. Okolice Lwowa (Klem.). ) ab. Nigrosericeata Hw. Lata również w czerwcu. Lwów (Klem.). 14. Chloerata Mab. Czas pojawu: pierwsza połowa lipca. Przy świetle lampy we Lwowie. 233. Collix Gn. 115. Sparsata Tr. Pojawia się w czerwcu. Lwów, Brzucho- wice (Klem.). 234. Phibalapteryx Stph. 116. Polygrammata Bkh. Lata w czerwcu. Hołosko, Janów (St.). 717. Vitalbata Hb. Lata również w czerwcu. Ogród botani- czny (Now.). 718. Tersata Hb. Lata przez cały czerwiec. Pohulanka. Janów w lasach. Bardzo rzadki. 140 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN D. Boarmiinae. 235. Arichana Moore. 119. Melanaria L. Pojawia sig w ezerweu. W Brzuchowicach ploszone z krzaków i na mokrych lakach w lesie Rzesny Pol- skiej. 236. Abraxas Leach. 120. Grossulariata L. Pojawia sie przez caly lipiec i poeza- tek sierpnia. Wszedzie pospolity w ogrodach i pod parkanami (Now.). 121. Sylvata Sc. Pojawia sie przez cały czerwiec i lipiec. - Brzuchowice, Zubrza, Janów (Now.), Sichów. Rzadki. 2. Marginata L. Lata przez cały maj, czerwiec i lipiec. Wszędzie pospolity (Now.). a) ab. Nigrofasciata Schóyen. Pojawia się przez maj i ezer- wiec. Brzuchowice (Klem.). 123. Adustata Schiff. Lata przez cały kwiecień do połowy maja. Wszędzie na parkanach pospolity (Now.). 237. Babta Stph. 124. Bimaculata F. Pojawia się w maju i czerwcu. Wszędzie pospolity (Now.). 125. Temerata Hb. Lata w maju. Lwów (Now.), Brzuchowice, także na cmentarzach. 238. Stegania Dup. 126. Dilectaria Hb. Nowicki odkrył ją w jednym egzempla- rzu. — Garbowski pisze, iż w czerwcu obok Janowa odkrył drugi egzemplarz. 239. Deilinia Hmps. 121. Pusaria L. Pojawia sie przez caly maj do połowy ezerwca. Wszedzie pospolity (Now.). 128. Exanthemata Se. Lata cały maj i czerwiec. W Brzucho- wiecach i na cmentarzach. 240. Numeria Dup. 29. Pulveraria L. Pojawia się w czerwcu. Janów, Brzucho- wice, Hołosko (Now.). | 241. Ellopia Tr. 130. Prosapiaria L. Lata w ezerweu. Cmentarz Stryjski, Brzu- chowiee, Janów (Now.). MOTYLE WIĘKSZE 141 242. Metrocampa Latr. > 731. Margaritata L. Pojawia się we wrześniu. Biłohorszcze, Zubrza, Janów; przy świetle lampy we Lwowie. 243. Ennomos Tr. 732. Autumnaria Wernb. Lata przez caly wrzesieñ. Park Ki- |- i ogrody. 3. Quercinaria Hufn. Pojawia się przez cały lipiec i sier- pień. Wszędzie w lasach okolicznych. Czartowska Skała (Now.). a) ab. Infuscata Stgr. Lata z główną formą. Dolina Maruńki, Brzuchowice b) ab. Carpinaria Hb. Pojawia się później, to jest przez cały sierpień i wrzesień. W lasach coh A Lesienice, Czartowska Skała (Klem.). 734. Alniaria L. W październiku. Cmentarz Łyczakowski. 18b. Fuscantaria Hw. Lata przez cały sierpień. Zakład ogrod. Klimowicza; „Przy, świetle lampy we Lwowie. 3 osaria Hb. Pojawia się w czerwcu. Hołosko, Biłohor- szcze, Walka, Bednarówka (Now. a) ab. Tiliaria Hb. Pojawia | się przez cały lipiec; przy świe- tle lampy we Lwowie. 244. Selenia Hb. 191. Bilunaria Esp. Lata z końcem kwietnia i w maju. Do- See Maruńki, Czartowska Skala (Now). Brzuchowice, park Ki- ińskiego a gen . aest. Juliaria Hw. Pojawia się w lipeu. Okolice Lwowa (mniejsza od formy głównej 788. Lunaria Schiff. Lata w maju. Lesienice (Now.). Brzu- a) gen. aest. enn td Hb. Pojawia się w. sierpniu. Zubrza, re (mniejsza). 139. donari Hufn. Lata przez caly lipiee i poezatek sierpnia. Wszedzie w okoliey Lwowa pospolita (Now a) gen. aest. Aestiva Stgr. Pojawia sie przez caly lipiee w oko- liey Lwowa (mniejsza). 245. Hygrochroa Hb. 0. Syringaria L. Lata ei oai ezerwiec. Holosko, Brzu- Ee Wulka, Krzywezyee (Now.) 142 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 246. Therapis Hb. Al. Evonymaria Schiff. Pojawia sig w ezerweu. Bilohorszeze, . 1 Holosko, Brzuchowiee (St.). 247. Gonodontis Hb. - 142. Bidentata Cl. Lata przez cały czerwiec do połowy li- ea. Cmentarz Stryjski, park Kilińskiego, Biłohorszcze, Brzucho- wiee, Holosko (Now.). 248. Himera Dup. 743. Pennaria L. Pojawia sig w październikui do połowy li- stopada. Lesienice (Now.), Janów, Bilohorszeze, przy świetle lampy we Lwowie. : 249. Crocallis Tr. 144. Elinguaria L. Lata od połowy lipea do końca sierpnia. Bilohorszeze, Brzuchowice. Rzadki (K.). 250. Angerona Dup. 145. Prunaria L. Pojawia w czerwcu i w lipeu. Wszędzie w lasach okolieznych (Now.). b. Sordiata Fuessl. Lata przez caly maj i ezerwiec. Brzu- chowice, Janów (Now.). 251. Ourapteryx Leach. 146. Sambucaria L. Lata przez en lipiec. Lwów (Now.), Ho- łosko; przy świetle lampy we Lwowie 252. Eurymene Dup. . Dolabraria L. Lata przez cały maj, czerwiec i lipiec. sk: Okopisko, Lwów, Bednarówka, Janów, Romanówka (Now.). 253. Opisthograptis Hb. 148. Luteolata L. Pojawia się przez maj i czerwiec. Wzgó- rza Pelezyúskie, cmentarz Stryjski, fhsięnicć (Now.). 254. Epione Dup. 149. Apiciaria Schiff. Lata w lipeu i sierpniu. Holosko, Do- lina Maruñki, ida Czartowska Skala (Now.); przy ¿wietle lampy we Lwowie E A A AE A 7 21 - £ j: ^ E SE ET. à e + A à > 3 a || EWA EE E A ien ii EE MOTYLE WIĘKSZE 143 750. Paralellaria Schiff. Pojawia się przez cały czerwiec, li- piec i sierpień. Hołosko, Dolina Maruńki, Krzywezyce, Janów (Stawki w sgk Romanówka (Now Advenaria Hb. Lata w maju i w czerwcu. Janów, Zubrza, Dolina Maradki (Now.). 255. Hypoplectis Hb. 152. Adspersaria Hb. Pojawia się od końca kwietnia do końca maja i w połowie lipca na przyleśnych łąkach. Jaryna około Ja- nowa (Now.). Janów (Klem.). 256. Caustoloma Ld. 753. Flavicaria Hb. Lata w maju i w pierwszej połowie li- p Wysoki Zamek, Zaklad Kiselki (Now.). Krzywezyce, Bajki, 257. Venilia Dup. 154. Macularia L. Pojawia sie przez caly maj i az do polowy lipea. Cmentarz Łyczakowski, Janów, park Kilińskiego, Brzuchowice. 258. Semiothisa Hb. 155. Notata L. Pojawia się przez cały maj, czerwiec i lipiec. Lwów doa Park Kilinskiego, ementarz Stryjski, Brzuchowiee. . Alternaria Hb. Lata w ezerweu. Janów, Zubrza, Lesie- nice (SŁ): 157. Liturata Cl. Pojawia się w maju i w czerwcu. Brzu- chowice, Hołosko, Janów (Now... 259. Hybernia Latr. 158. Rupicapraria Hb. Lata od połowy marca do końca kwie- tnia. Okolice Lwowa (Now.) a szezególnie w Biłohorsze czy. 159. Leucophaearia Schiff. Czas pojawu: kwiecień, maj. Omen- tarz Stryjski (Now.), Bilohorszeze. 160. Aurantiaria Esp Lata przez eały październik i listopad. z ementarzaeh i na murach kamienie; w lasach okolie Lwowa ow.). 761. Marginaria Bkh. Pojawia sig cały kwiecień i maj. Park Kilińskiego, Bilohorszeze (Now.). 2. Defoliaria Cl. Czas pojawu: po listopad. Oko- lice Lwowa (Now.) Cmentarze i na par . Obscurata Stgr. Wystepuje z peel forma. Cmentarz Stryjski. 144 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 260. Anisopteryx Stph. 163. Aceraria Schiff. Lata od połowy października do końca Bea W liściastych lasach. Lwów, ex larva (Now.), (Klem.). 764. Aescularia Schiff. W kwietniu, wszędzie w okolicy Liwowa. 261. Phigalia Dup. 765. Pedaria F. Z końcem marca i w kwietniu, wszędzie w okolicy Lwowa (Now.) i przy świetle lampy we Lwowie. 262. Biston Leach. 166. Hispidaria F. Pojawia się eały kwiecień. Bilohorszcze. Rzadki. 161. Pomonaria Hb' Lata z końcem marca i w kwietniu. Ho- łosko, Bilohorszeze. W lasach okolicznych Lwowa (Now.). 8. Hirtaria Cl. Pojawia się przez cały kwiecień i jest wsze- dzie pięć quoe (Now. ab. et v. Hanoviensis Heyn. Lata przez caly kwiecień. Ho- losko, Bilohorszeze, Zubrza (St.). . Strataria Hufn. Pojawia się z końcem marca i w kwie- tniu; - w okoliey Lwowa; na parkanach. Holosko (Now.). a Terrarius Weym. Lata w drugiej polowie kwietnia. Lwów (St. 263. Amphidasis Tr. 110. Betularia L. Lata w ezerweu i lipeu. Brzuchowice, park Kilińskiego, Bilohorszeze, Strzelnica (Now.). 264. Boarmia Tr. 771. Cinctaria Schiff. Lata z końcem kwietnia i w maju. Brzuchowiee, park Kilińskiego, Zubrza; także na parka anach. 712. Gemmaria Brahm. Czas pojawu; koniec czerwca i lipiec. Holosko, Janów, Zubrza (St.). 773. Ribeata Cl. Lata przez caly lipiec. Zubrza, Holosko, Le- sedes Janów (St. Repandata L. Pojawia się w Maja: czerwcu i w lipeu e (Now. ) Zubrza, ementarz Stryjs a) ab. Destrigaria Hw. Lata przez gu lipiee. Zubrza. Bar- dzo pee (Klem.). b rios Hb. Pojawia sig w polowie lipea. Zubrza, park Kilińskie 175. Toloraria Schiff. Pojawia sie od polowy ezerwea do „Spraw. Kom.fizyogr. T. XL Oz. I. . Tab. |. Papilionidae 4 A A | [LE a m. la. ik. Ula. Mb. Wa. IVb. va. Yb, Vla. Vib. Vila, Vib. Villa, um. Wa. IXb. Xa. Xb. Xia. Xib. Xila. Xlb. Pieridae | BN SC Es | la. ib. Ma. Mb. Ma. Hb, IVa. (Vb. va. Vb. Via. Vib. Vila, Vib. Vila, Viib, Uta, Mb. Xa. Xb. Xia. Xib. Xlla. Xlth. Nymphalidae e Ei X, 0 1 £ CM JS a 6i 5 " a (| > là. ib. la. ' lib. Hia. lib, IVa. IVb. Ya. Vb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa. Vilib, Día Db. Xa. Xb. Xia. Xib. Xila. Xlib. Erycinidae v > TE 0, —T— 0) Lee PA SEIS SENENGE y Se n 1 i 1 n i | L 1 1 L [I 1 la. fb. lla. Mb. Ma. iib. IVa. IVb. va. Vb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa, VilIb, Da. Ib. Xa. Xb. Xia. Xib. Xlla. Xlib. i l Lycaenidae SE SPORĄ 0 1677 la. ib. Ma. Wb. Ma. Hlb. IVa. IVb. wa. Vb, Via. Vib. Vila. Viib. Villa, up Día, fXb. Xa. Xb. Xia. Xib. Xita. D. Hesperidae | | e | | 2 0| 2^ We Ed. | 0 | 2 TzeNo la. ib. Ma Mb, Ma. lib. IVa. IVb. Va, Vb. Via. Vib. Vila, Viib. Villa, Viib. Día RYS. Dr.J. MIRSCHLER i int. J. ROMANISZYN 1908. Lit. A. Pruszyński. Kraków. ra. Kom. fizyogr. T.XLIN Dz.li. 1. - Sphingidae Tab. > S LUE la. ib. la. Wb. Mła. iib. ma € Va. Vb. Via. Notodontidae ^" dk y SC wr Vib. Vila. Vil. Villa. Vilib. IXa. iXb. Xa. > 12 10 NN V. 4 ę Dk 2 Tank EI 0 la. ib. a. ib. itia. iib. IVa. IVb. va. Yb. Via. LLL Lymantriidae Vib. Vila. Viib. Villa. Vll. gn Db. Xa. m E Xb. Xia. Xib. Xa. Xilb. z. RM La o la. ib. ila. lib, Mia. lilb. IVa. IVb. va. Yb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa, Viib, Dla. IXb. Xa. Xb. Xia. Xib, Xlla. Xiib, Lasiocampidae || ( la. db. Wa. mus lb. IVa. IVb. Va. Yb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa, vum Da Xb. Xa. Xb. Xia. Xib. Hin, Xiib. Endromidae x 0. L 1. 1 A i SD IEA Moi. L L i n L 1 i 1 L L n L r L 1 n la. ib. da. Mb, Ma. lib. IVa. IVb. Ya, Vb, Via. Vib. Vila, Vilb. Villa, Vilib, IXa. DXb. Xa. Xb, Xia. Xib, Wis, Xiib. EE 1 DI | la. ib. "m "v a. We M wa W Na. Vh. [^s Umen a » x2 6 AE Saturniidae s ua Ed. Xii | | et unge MR. | | 1 T 1 J Lob d do dk lol pibe la. ib Ma. lib. Ma. Iib. IVa. (Vb. va. Yb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa, Vil. Día. D Xa. Xb. Xia. Xiu. Xila. Xlib. Drepanidae diu ` AMO REP, kp Wa. db. Ma. Mib. IVa. IVb. va. Yb, Via. Thyriididae Dr., HIRSCHLER i inż. A. ROMANISZYN 1908 ES Vib. Vila. Viib. Vila. VII. = Mb. la. LIES TT E H D ca Xb. Xia. Xib. Xlla. Xilb, xw 4 Lit. A. Pruszynskl. Kraków. S a Ej & B ed Cé Led sl lo Bang, E SEE | Cymatophoridae 4 Ll 2 Wa. Wb. iVa. IVb. va. Vb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa. Viib. Día. [Xb. Xa. Xb. Xia. Xib, Xita. Xlib. 4 3 : 142 2 ERASE 0 | — la. db. Ha. db. ia. Mb. IVa. iVb, va. Yb. Via. Vib. Vila, Vil. Villa, Vib. ta. DX. Xa. Xb. Xia, Xib. XHa. Xiib. Brephidae sa: Ld Ub d [04 là. ib. Wa. Mb. ia. iib, IVa. IVb. va. RYS. Dr. 3. HIRSCHLER i inż. J. ROMANISZYN 1908. PREM $ l decl alc d Vb. Vla. Vib. Vila, Viib. Villa. Viib. iXa. IXb. Xa. Xb. Xia. Xib, Xila, Xilb. x 3 Lit. A. Pruszyński, Kraków. - Spraw.Kom.fizyogr. T. XLIIl Dz. II. Tab. iV. Geometridae 148 x 1 AN] 10 ATAN "eet y ge e 1 7 N 1 1 0 0 la. lb. la. Nb. la. Hib. IVa. IVb. Va. Vb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa. Viib. Día. mp Xa. Xb. Xia. Xib. Xila. Xlib. Nolidae i | mn 2 © 1 L1 I les | dzo | | I 1] ła. ib. Ma. lib. lila. Mb. IVa. IVb. va. Yb. Via. Vio. Vila. Vilb. Villa. Viib. Día. D. Xa. Xb. Xia. Xib. Xia. Xib. Cymbidae xxi LLL BM TTPPPRN LLLLLLTI 0 ła. ib. da. Hb. Mia. iib. IVa. IVb. va. Vb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa, viib, Dla, (Xb. Xa. Xb. Xia. Xib. Xila. Xlib. Syntomidae 2 2 Am CORR E Ic: 1 | | |! gi TN I E € AO la. ih. Wa. lib. Mia. Mib, iVa. IVb. va. Yb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa. up Dla. D Xa. Xb. Xia. Xib. Xila. Xib. Véi Dr J. HIRSCHLER i inż. A. ROMANISZYN 1908. Lit. A. Pruszyński, Kraków. | Spraw.Kom.fizyogr. T. XLIII Dz. ll : Tab. V. Arctiidae - D TUNE xxiii 1 Le Al 14 2 Naj 4 j 0 0 la. db. Ma. Nb. Mia. iib, iVa. IVb. va. Vb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa, vu, Dla. Xb. Xa. Xb. Xia. Xib. Xila. Xllb. - 11 Zygaenidae xu 1 2 ` 0 | | 0 bb la. Mb, Mia. Mb, iVa. IVb. va Vb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa, Vilib. Día. IXb. Xa. Xb. Xia. Xib. Xila. Xib. Cochlididae : saa 3 A s SEH LAT TI TW LI Id IIb RU. de GM. Wb. Wa. Wa. va. T Via. Vh na VU M UD Qi. DD. Fa. DO, Ta. JU. JM. JUULIL AAA Men II Wb. Wa Mb. hh. la Rm m Wm n uS DOWN Oy nq uo WP Xb. Xia. Xib. Mila. Cossidae SN xxvii L LJ E tol [E 13b: B. b. ia. ih. Ma. V. Wa M Wa Vb. Ya. SL de. E mx Kb. ua Xib. Xila, Up. Hepialidae Es DI NE EK LE | RE | la. d. da. mue iib, IVa. IVb, va. Yb. Via. Vib. Vila, Viib. Villa, Vb, Ma. D Xa. Xb. Xia. Xib, Xlla. Xi. pM Dr. J. HIRSCHLER i inż. J. ROMANISZYN 1908. Lit. A. Pruszyński. Kraków. XXX Tab. VI. " ———Tw— e $ |o E wë Lekt + ea yet? A ec ET gi POLS" pm d E SE zm" per od —— ep corr?” Cie RE Ana MT „a BRET GOA 38 / KW y ib. lla. de 3 Spraw. Kom.fizyogr. T.XLIII Dz. II. IVb. Ya. Vb. Via. Vib. Vila. Viib. Villa. vino, Da. Dh Xa. Xb. Xia. Xib, Xia. Xlib. D Wa. Mb wa RYS. Dr. A. HIRSCHLER i Inż. J- ROMANISZYN 1908. Lit. A. Pruszyński, Kraków. ^s AAA pa 0 Ma | DE TÓW 4 e x Le en Came A WT r MESTRE MOTYLE WIEKSZE 145 końca lipca. Zubrza, Krzywczycki las, park Kilińskiego i cmentarz Lyezakowski (Now.). a) ab. Infuscata. Stgr. Lata przez ealy lipiec. Sichów, Zubrza, Lwów (Klem.). 116. Consortaria F. Pojawia sie w maju i w czerwcu. Lwów i Janów (Now.), cmentarz Stryjski, park Kilińskiego. 11. Angularia Thnbg. Lata przez cały sierpień. Hołosko (Now.), Zubrza, Sichów (St.). 118. Lichenaria Hufn. Lata również w sierpniu. Brzuchowice, . Hołosko, Zubrza, Janów (St.). 119. Selenaria Hb. Z końcem maja 1891. r. złapał Gar- bowski. w Dolinie Maruńki na przynętę jabł. parę, t.j fi 9 świeżo wylęgłych motyli. 180. Crepuscularia Hb. Pojawia się z końcem marca i lata przez cały kwiecień i maj; 2-gie pokolenie w lipeu i do połowy sierpnia. Wszędzie pospolity (Now.). a) ab. Schillei Klem. (Defessaria Frr.. Występuje z główną formą; na parkanach. | 1. Bistortata Góeze v. Lariciaria Dbld. (dawniej Abietaria). Lata przez cały ezerwiee do połowy lipca. Brzuchowice, Lwów przy świetle lampy. 82. Consonaria Hb. Lata w kwietniu i maju. Zubrza, emen- tarz Stryjski, Brzuchowice (Now.). 3. Luridata Bkh. Pojawia się końcem maja i w czerweu. Zubrza, ementarz Stryjski, park Kilińskiego, Brzuchowice. 184. Punctularia Ha. Lata z końcem kwietnia i w maju. Do- h .. lina Maruüki, Zubrza, Brzuchowice, Pohulanka; w lasach. 265. Tephronia Hb. 185. Sepiaria Hufn. Nowicki podaje tylko 1 egzemplarz ze Lwowa 28 lipca. 266. Gnophos Tr. 186. Furvata F. Pojawia sie przez caly ezerwiee. Lwów (Now.). Zubrza. 187. Obscuraria Hb. Lata w lipeu. Brzuchowice (K.). 88. Ambiguata Dup. v. vepretaria Spr. Pojawia sig z koń- R. czerwca i w lipeu. Brzuchowiee, przy świetle lampy (Klem.). anów. 189. Operaria Hb. Lata w czerwcu. Brzuchowice (Now.). Ho- losko. Rzadki. 267. Fidonia Tr. : 190. Horaria F. Szeroko rozprzestrzeniony, ale rzadki. Jeden okaz za Hebowszczyzną obok Holoska złapał Garbowski; nie po- daje jednak czasu pojawu. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dział II. 10 146 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 268. Ematurga Ld. 191. Atomaria L. Pojawia sie od polowy kwietnia do poeza- tku m Wszędzie pospolity. a) ab. Y Unicoloraria Stgr. Wystepuje z glówna forma. Brzu- chowice, Janów, Holosko (St.) — 24 maja złowiliśmy w okolicy Ja- nowa Q tej aberacyi! Jest to nowy nabytek dla nauki. Podług katalogu Staudingera i Rebla bowiem z aberacyi tej znane były tylko samce. 269. Bupalus Leach. 792. Piniarius L. Lata od połowy maja do połowy sierpnia. W lasach sosnowych; Brzuchowice, Hołosko, Janów; liczny (Now.). 270. Selidosema Hb. 193. Ericetaria Vill. Bes sig od końca czerwca do po- lowy lipea. Holosko (Now.), Janów 271. Thamnonoma Ld. 194. Wauaria L. Lata od koñca kwietnia ze caly mai, czerwiec i lipiec. Brzuchowice, Zubrza, Bednarówka (Now.). 5. Brunneata Eege Pojawia sig przez valy czerwiec. Ja- nów. Romanówka. (Now 272. Phasiane HS. 196. Petraria Hb. Lata od maja do połowy lipca. Janów, Bi- lohorszeze, Holosko, Brzuchowice (Now. 797. Clathrata L. W maju wszędzie w lasach pospolity (Now. t a) ab. Nocturnata Fuchs. Pierwsza polowa sierpnia. Lwów (K.). 198. Glarearia Brahm. Pojawiaé sie ma w ezerweu (Góra Szyp w Janowie) (Now.). 273. Eubolia Ld. : 199. Arenacearia Hb. Pojawia sie przez ealy lipiee. Brzucho- wice, Janów. Romanówka (Now.). 274. Scotia Stph. 800. Lineata Se. Lata od połowy maja do końca czerwca. Janów, ec ds Strzelnica, Brzuchowice (Now). 275. Aspilates Tr. 801. Gilvaria F. Pojawiaé sig ma w lipeu. Góra Szyp w Ja- nowie (wedlug Nowickiego). MOTYLE WIĘKSZE 147 XX. Nolidae. 276. Nola Leach. 802. Togatulalis Hb. Pojawia sig w drugiej polowie lipea. Lwów. 803. Cucullatella L. Lata w sierpniu; Lwów. 804. Cicatricalis Tr. Nowicki wyploszyl z glogowego krzaku na Piaskowej Górze 28 kwietnia. 805. Strigula Schiff. Czas pojawu: czerwiec; Wulka. Rzadki (St). Holosko (Garb.). 806. Confusalis HS. Pojawia się z końcem kwietnia i w maju; tylko w lasach bukowych. Krzywezyce, Hołosko, Janów, Lesienice. 807. Cristatula Hb. Lata z końcem kwietnia. Holosko (St.). 808. Centonalis Hb. Lata w drugiej połowie czerwea. Przyla- tuje chętnie do lampy i do przynęty. Brzuchowice, Bilohorszeze (Klem.). XXI. Cymbidae. 277. Sarrothripus Curt. 809. Revayana Se. Pojawia sig od czerwca do końca sierpnia. Brzuchowice, Janów. a) ab. Fusculana Schmid. Razem z glówna forma (St.). b) ab. Dilutana Hb. Razem z glówna forma. e) v. (et ab.) Degenerana Hb. Razem z główną forma (St.). d) ab. Ilicana F. Razem z główną formą (St.). 278. Earias. 810. Vernana Hb. Lata w maju. Krzywczyce. 811. Clorana L. Lata od maja do lipca. Krzywczyce, Biło- horszcze, cmentarz Stryjski (St.). 28 sierpnia 1 okaz przy świe- . tle lampy elektrycznej. 279. Hylophila Hb. : 812. Prasinana L. Lata w czerwcu. Wszędzie w okolicy Lwowa 1 Janowa. 813. Bicolorana Fuessl. Lata w czerwcu. Zubrza, Sichów. XXII. Syntomidae. 280. Syntomis O. 814. Phegea L. Pojawia się z końcem czerwca i w lipcu. Brzuchowice, Park Kilińskiego, Biłohorszcze, Lesienice, Hołosko (Now.). Liezny. 10* 148 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN a) ab. Phegeus Esp. Znany w jednym okazie zlapanym w Ho- losku (ks. Watzka). i 281. Dysauxes Hb. 815. Ancilla L. Lata w lipeu. Brzuchowice, Hołosko, Janów. Rzadki. XXIII. Arctiidae. A. Aretiinae. 282. Spilosoma Stph. 816. Mendica Cl. Lata w maju, w czerwcu i w pierwszej po- lowie lipca. Wszędzie w okolicach Lwowa; Nowiekiemu znany tylko z Zapola. 817. Lubricipeda L. Pojawia się w maju i w czerwcu. Wszę- dzie pospolity. 818. Menthastri Esp. Razem z gatunkiem poprzednim. 819. Urticae Esp. Lata w ezerweu. Wszędzie pospolity. 283. Phragmatobia Stph. 820. Fuliginosa L. Pojawia się w kwietniu i w maju. Wszę- dzie pospolity (Now.). 284. Parasemia Hb. 821. Plantaginis L. Lata w czerwcu. Czartowska Skala (Now.). 285. Rhyparia Hb. 822. Purpurata L. Lata w czerwcu. Hołosko, Brzuchowice, Lesienice, Janów. 286. Diacrisia Hb. 823. Sanio L. Lata z końcem maja i w ezerweu. Wszędzie pospolity. : 287. Arctia Schrk. 824. Caja L. Czas pojawu: lipiec, sierpień. Wszędzie dość częsty: 825. Villica L. Lata w czerwcu. Przylatuje do lampy. Ogrody lwowskie (Now). : 826. Aulica L. Lata z końcem maja i w ezerwcu. Lesienice, Janów, Winniki (Now.). 827. Hebe L. Pojawia sie w czerwcu. Holosko (Now.). MOTYLE WIEKSZE 149 288. Pericallia Hb. 828. Matronula L. Lata z końcem czerwca i w lipeu. Brzu- oo SN ) Holosko, Janów (Now.), Rzesna Polska. Przylatuje do 289. Callimorpha Latr. 829. Dominula L. Pojawia się równocześnie z gatunkiem po- przednim. Wszędzie w okolicach Lwowa, ale dość rzadki; znany był Nowickiemu. 0. xa sy de Lata w lipeu i z poezatkiem ezer- wea. Lesienice, Holos w.). 290. Coscinia Hb. 831. Striata L. Lata w lipeu. Brzuchowice, Janów. 291. Hipocrita Hb. ya L. Czas pojawu: czerwiec. Brzuchowice, Holo- sko Boć) Jan B. Lithosiinae. 292. Miltochrista Hb. 833. Miniata Forst. Lata w czerwcu i w pierwszej połowie lipca. Wszędzie w okolicach Lwowa pospolity. 293. Endrosa Hb. 834. Irrorella Cl. Lata od koñea maja do końca sierpnia Brzu- chowice, Krzywezyce (Now.) Janów, Holosko, Czartowska Skala. 835. Roscida Esp. Garbowskiemu znany z Czartowskiej Skaly. 294. Cybosia Hb. 836. E L. Pojawia sig w ezerweu i w lipeu. Wsze- dzie w okoliey Lwowa pospolity. 295. Gnophria Stph. 837. Rubricollis L. Równocześnie z gatunkiem poprzednim. Wszędzie liczny. 296. Oeonistis Hb. Quadra L. Pojawia się w lipeu. Brzuchowiee, Janów (Now. N M 150 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN 297. Lithosia F. 839. Deplana Esp. Lata w lipeu i w sierpniu. Wszedzie w po- bliza Lwowa i Janowa (Nowickiemu znany z Czartowskiej Skaly). 840. Griseola Hb. Czas pojawu: czerwiec. Janów, Biłohor- szcze (Klem.). 841. Lurideola Zinck. Lata w lipeu. Brzuchowice, Janów. 842. Complana L. Wystepuje w ezerweu i w lipeu. Wszę- dzie liczny. 843. * Unika Hb. ab Palleola Hb. W jednym okazie złapany przez Garbowskiego. 844. Lutarella i. Lata w lipcu i w sierpniu. Hołosko, Brzu- chowice, Janów, Rzęsna Polska (St.). 845. Sororcula Hufn. Pojawia się z końcem kwietnia, w maju i w pierwszej połowie czerwca. Wszędzie pospolity. 298. Pelosia Hb. 846. Muscerda Hufn. Lata z końcem czerwca i przez lipiec. Biłohorszcze, Janów (St.). XXIV. Zygaenidae. A. Zygaeninae. 299. Zygaena F. 841. Pur paro Brünnich. Lata w lipcu i.w sierpniu. Wsze- dzie pospolity (Now 8. Brizae Esp. dino) Nowickiego odkryty w lipeu na Ozar- towskiej Skale. Brzuchow 849. Scabiosae a. Pojawia się w lipeu. Brzuchowice. 850. Achilleae Esp. Równocześnie z gatunkiem poprzednim. sód: pospolity. ab. Viciae Hb. Razem z główną forma (St.). b) v. (et ab.) Bitorquata Mén. Równocześnie z formą główną. BAN: anów 851. Cynarae Esp. Pojawia sie w lipeu. Janów, Brzuchowice. Rzadki. Podlug Garbowskiego tylko kolo Holoska. 852. Meliloti Esp. Czas pojawu: lipiec. Około Lwowa (Now.), Bilohorszeze, Janów (St.). 53. Trifolii Esp. Równocześnie z gat. poprzednim. Rzęsna Polska. a) ab. Minoides Selys. Razem z formą główną. Rzadki 854. Lonicerae Scheven. Lata w lipcu. Lesienice, Holosko, Brzuchowice, Janów. MOTYLE WIĘKSZE 151 855. Filipendulae L. Lata z końcem lipca i w sierpniu. Wulka, Janów, Park Kilinskiego. 856. Angelicae O. Lata w lipeu i z poezatkiem sierpnia. Wsze- dzie dosé liezny. a) ab. Doleschalli Rühl. (Cytrynowo- me? Ge w drugiej po- lowie lipea. Holosko, odkryty tam przez Geck 857. ea L. Lata w lipeu i z Paler sierpnia. Wszę- dzie nierzadki. a) ab. Medusa Pall. Lapal ją tylko ks. Watzka na Czartow-. skiej Skale b) ab. et v. Coronillae Esp. pap sig w lipcu, na zrebach lesnych w najblizszej okoliey Lwow c) ab. sis Ace Esp. dioit: z poprzednim. Lesienice. Rzadki (Garb., d) ab. vss Esp. Zlowiony w jednym okazie (ks. Watzka). ) v. Peucedani Esp. Lata w lipeu i z początkiem: sierpnia. P em Janów (N f) ab. Athamanthae Esp. m się w pierwszej połowie sier- pnia. Janów, Brzuchowice (No 858. Carniolica Se. e Skala, w lipeu (Now.). 300. Ino Leach. 859. Pruni Schiff. Lata z końcem czerwca i w lipcu. Brzu- chowice, Hołosko (Now 860. Chloros Hb. Pojawia się w lipcu. Brzuchowice. Nowicki łapał go w Hołosku. 61. Globulariae Hb. Lata w czerweu i w lipcu. Holosko, Janów. 862. Statices E urs pojawu: Lipiee. Wszedzie nierzadki. 63. Geryon Hb. Lata w lipcu. Holosko, Janów (St); ks. Watzee znany z Panos "Ally XXV. Cochlididae. 301. Cochlidion Hb. 864. Limacodes Hufn. Lata w ezerweu i w lipeu. Wszedzie pospolity. 302. Heterogenea Knoch. 865. Asella Schiff. Równocześnie z poprzednim gatunkiem. Krzywczyce, Holosko, Brzuchowice. 152 JAN HIRSCHLER 1 JAN ROMANISZYN XXVI. Psychidae. 303. Pachytelia Westw. 866. Gét SS Lata w ezerweu i w lipcu. Na ementa- rzach lwowskich e 867. Villosella o, Odkryty przez Garbowskiego koło Rzęsny w maju. 304. Oreopsyche Spr. 868. Muscella F. Pojawia się w czerwcu. Bilohorszeze. Rzadki (St.). 305. Psyche Schrk. 869. Viciella Schiff. Lata w czerweu. Zubrza, Sichów, Bilo- horszeze. Rzadki (Now.). 306. Sterrhopterix Kirb. 870. Hirsutella Hb. Pojawia sig w ezerweu. Wszedzie w naj- blizszej okolicy Lwowa. 307. Rebelia Heyl. 871. Plumella HS. Lata w drugiej połowie maja. Łąki koło Lwowa (Klem. 872. Nudella O. Lata od drugiej połowy czerwca po pierwszą lipea włącznie. Na piaszczystych wzgórzach (Now.) koło Lwowa (Klem.). 308. Epichnopteryx Hein. 873. Pulla Esp. Zjawia sie w drugiej polowie maja. Dokola Lwowa (St.). 309. Psychidea Rbr. 814. gan Schiff. Lata w czerwcu. Lesienice, Holosko, Brzuchowice (St. 875. Pectinella F. Lata z końcem czerwca i z początkiem lipca. Winniki (Now.). Dolina Maruńki. 310. Fumea Stph. 876. Casta Pall. Lata w ezerwcu i w lipeu. Wszędzie po ogrodach pospolity. 877. Betulina Z. Motyle legly się w ezerweu i w lipcu z po- czwarek, wychowanych z gąsienic złapanych pod Lwowem (Klem.). MOTYLI: WIĘKSZE 153 311. Bacotia Tutt. 818. Sepium Spr. Czas pojawu: czerwiec. Lwów (Garb., Klem.). XXVII Sesiidae. 312. Trochilium Se. 9. Apiformis Cl. Pojawia sie w ezerweu. Ogród botaniezny an da Biblioteki Ossolińskich, koło stawu Pełczyńskiego. 313. Sciapteron Stgr. 880. Tabaniformis Rott. Pojawia sig w czerwcu. Lesienice, Holosko, Janów (St.). 314. Sesia F. 881. Scoliaeformis Bkh. Lata w czerwcu. Zubrza, Bilohorszeze. 882. Spheciformis Gerning. Równocześnie z poprzednim. Ogrody Iwowskie (St.). 883. Tipuliformis Cl. Zjawia się z końcem maja i w ezerweu. Ogrody lwowskie (Garb., St. 884. Vespiformis L. Lata w czerwcu. Okolice Liwowa (Now., St.). 5. Myopaeformis Bkh. Lata w ezerweu, w lipcu i z pocza- tkiem sierpnia. Okolice Lwowa. 886. Culiciformis L. Zjawia sie w maju. Lesienice; Nowieki widział go koło Lwowa, nie podaje jednak dokładnie miejsca. 81. Stomoxyformis Esp. Hb. Lata w czerwcu. Bilohorszeze. 888. Formicaeformis Esp. Lata w lipeu. Zubrza (St.). 889. Ichneumoniformis Schiff. Garbowski pisze ogólnie: „Be- kannt aus der Umgebung von Lemberg*. Nowieki podaje go ró- wnież z okolicy Lwowa z datą 26 czerwca 890. Annellata Zell. Znany tylko Garbowskiemu w jednym okazie z okolic Lwowa; czas pojawu nie podany. 1. Empiformis Esp. Lata z końcem maja i w czerwcu. Krzywczyce (Now.), Hołosko (Now.); wszędzie w okolicy Lwowa. 892. Muscaeformis View. Równocześnie z poprzednim. Hołosko, Brzuchowice (St > 315. Bembecia Hb. 893. Hylaeiformis Lasp. Lata w ezerweu. Janów. XXVIII. Cossidae. 316. Cossus F. 894. Cossus L. Pojawia sie w ezerweu i z poezatkiem lipea. Wszedzie w okoliey Lwowa. 154 JAN HIRSCHLER I JAN ROMANISZYN 317. Zeuzera Latr. 895. Pyrina L. Ozas pojawu: czerwiec. Ogrody lwowskie; liczny na przynętę. Znany już Nowiekiemu w kilku okazach. XXIX. Hepialidae. 318. Hepialus F. 896. Humuli L. Lata w ezerweu i w lipeu. Janów, Lwów (Now.). 897. Sylvina L. Pojawia sie w maju. Dokola Lwowa, Gong czyce eer Pospolity. . Fusconebulosa De Geer. Lata w czerwcu. Lesienice. 899. Lupulina L. Pojawia sie w sierpniu. Lwów ; 900. Hecta L. Zjawia sig w ezerweu. Wszędzie w okolieach n Lwowa i Janowa. Dość pospolity. Wykaz literatury. 1. Boehm.: z Ateo bag wy pojawów w świecie zwierzęcym z okolic Krakowa, © e od . Kom. fiz. t. VII). | 2. Gar ski T.: Materia za einer Lepidopterenfauna ere nebst ` Gate ischen un p uut Beitragen (Sitzungsber. d. k. k. Akad. d. Wisss. Math.-nat. Cl. Bd. | Hedemann W.: Przyczynek E motylieznej fauny krakowskiej (Spraw. Kom. |. 3. fiz. t. III). 4. KI z S.: Verzeichnis i a für Galizien neuer Schmetterlings= — — pen (Societas 'entorńologica Ja E 5. — ráge zur Kätti Mia: (Verhandl. d. k. k. zool.-botan. Gast: Wien 1894). 6. — O nowych i mało znanych gatunkach motyli fauny galicyjskiej (Spraw. Kom. fiz. 1 7. — Toż. Przyczynek pierwszy (Spraw. Kom. fiz. 1899). 8. — Toż $ drugi > » xm REEL 9. — Toz. x trzeci » Š w s 1902). 10. Toż ża czwarty A S 904). 11. T + piat E 1905). ” oz a 12. Muszyk L.: Zapiski o motylach z okoli c Krako wa (Spraw. Kom. fiz. 1868). ; 13. Nowicki M.: Enumeratio lepid ¿pudor Haliciae orientalis. — 1860. . 14. — Beitra ai zur dr d 7 Galiziens (Verhandl. d. k. k. „bot. Dë selsch. 15. — "Motyle alioi [o 1865). v IV 16 Sehille F.: po raid doliny Popradu i jego dopływów Cz. Iv : (Spraw. Kan. 1902). d 17. — Toż Część v (Spraw. Kom. fiz. 1902). 18. — Toż , VI. é » » 1903). 19. — Toż , VIL á s E 20. — To& ,. VIII. " » » 1904). 3 — e © ZS MOTYLE WIEKSZE 155 21. Schille F.: Przyezynek do faun lie Kral (Spraw. Kom. fiz. 1905). 22. ate s Motyle Pienin. Ges aw. Kom. fiz. 1906). erchratski J.: Motyle wieksze Stanislawowa i okolicy. (Spraw. Kom. . fiz. 1893). 24. Zebrawski: Owady leese ezyli motylowate z okolic Krakowa. (Kra- ków 1860): 25. — Spis owadów luskoskrzydlych z okolic Krakowa i niektórych odleglejszych miejscowości. (Spraw. Kom. fiz. 26. — Dodatek do spisu owadów motylowatych. (Spraw. Kom. fiz. 1868). 27. — Drugi dodatek do spisu owadów motylowatych z okolic Krakowa i niektó- rych odleglejszych. (Spraw. Kom. fiz. 1878). Le strefy roślinności karpackiej, IL Napisal Hugo Zapalowiez. W Karpatach Wschodnich zwiedziłem najprzód część Gór Czywczyńskich: Suliguł 1694 m.. Albiniec 1526 m. (na mapie Geogr. ` Instytutu mylnie Popadią nazwany), Popadię 1646 m. (na mapie ` mylnie Lostunem nazwaną), Lostun 1600 m. (położony od Popadii S na wschód z malem zboczeniem na południe) i t. d., dalej cały bieg Perkałaba (górnego Czeremosza Białego) od źródeł pod Ihnatiesą po zlew ze Sarata 1554—947 m. i wielkie skały wapienne Ozar- © nego Diłu, położone nad tym zlewem w wysokości 1350—1480 m; ` po bukowińskiej stronie: dolinę Saraty, Wybezynę 1453 m., Ma- > górę 1566 m., Capul 1663 m., którego wapienny wierzchołek roz- pada się na trzy skaliste czuby, Jedul 1519 m. i wielkie skały wapienne na stokach Dadula o kilka kilometrów poniżej Kirlibaby 930--1150 m., w siedmiogrodzko-bukowińskiej części Alp Rodneń- skich szezyty: Omului 1932 m., Rosu 1768 m., skały wapienne na — Capra koło 1500 m. i Suchard 1709 m.; w końcu po stronie m: maroskiej: grupę Secului 1807 m. w Górach Trojadzkich i dolinę Stewiory na prawym brzegu górnego Riu Vaseru. o Suchard oznacza obeenie najdalszy na połud.-wschodzie punkt ` badanego obszaru Karpat Wschodnich. Leży on w łańcuchu Alp — Rodneńskich, które naturalnym wałem odgraniezaja badany obszar od południa. Alpy te pod względem orograficznym i botanicznym mar "= ZE STREFY ROŚLINNOŚCI KARPACKIEJ 157 rozpadają się na następujące naturalne części czyli grupy: 1-sza za- chodnia i najwyższa, z Pietrosu 2305 m., sięga przez Pusdreloru 2191 m., Galacz (Galatiului) 2057 m., Gargaleu 2160 m., po grzbiet Cisia 2043 m „ zbudowana jest z łupków krystalicznych (gnajsów) z dwoma wielkiemi strefami wapieni i posiada florę bardzo bogatą; 2-ga środkowa, od grzbietu Cisia 2043 m. po przełęcz Rotunda 1257 m., z eentralnym Ineu 2280 m m. utworzona z łupków krystalicznych bez stref wapiennych, ma roślinność wybitną lecz mniej rozmaitą; 3-cia od przeleezy Rotunda 1257 m., ze szezytami Omului 1932 m. na zachodzie i Suchardem 1709 m. na wschodzie, po Bystrzyce Zloty w Jakobenach 833 m. zbudowana z lupków krystalicznych, wykazuje skutkiem znacznie niższego, niż n. p. Ineu, wzniesienia flore prawie monotonną, urozmaiconą tylko tù i ówdzie, gdzie wy- stępują Espienas skaly (n. p. na Capra), bogatszem skupieniem ro- ślinnych gatunków. Jako wschodnie przedłużenie tych Alp w kee czyli” ich erą 4-tą, przedzieloną od pierwszych trzech grup w mienioną doliną Bystrzycy AK, uwazaé można Dzumaleu 1857 n m. i wielki tryasowy masyw wa 1653 m. W ostatniej tej grupie przedstawia szczególnie ama flora Rarewa bogate i bardzo ważne centrum roślinne. Zielnik, jak w poprzednich latach, złożyłem w Muzeum Ko- misyi fizyogralicznej; naj większa część jego zostanie dopiero w miarę postępu Przeglądu (Consp. fl. Gal., Rozpr. Akad. Um. w Krakowie) opracowana. Tu podaję tylko uzupełnienia do I i II tomu Przeglądu. zresztą tylko niektóre rzadsze gatunki, które w następujących to- mach będą bliżej opisane. We Lwowie, 4 grudnia 1908. > Een Michelii All. W krainie kosodrzewu Gór Trojadzkich: eeu Trisetum flavescens P. Beauv b) variegatum Gaud. Lostun, skaly wapienne nad graniea lasów. T. alpestre P. Beauv. Na skalach wapiennych: Capul, ezub południowy. we formie zbliżon nej do odm. a) pulchrum ; Capra, tu mniej więcej w eege, formie między a) pulchrum i c) tatrense (Consp. I num. 125). Poa alpina E. c) minor Hoppe (pumila Host) Capul po skalach wapiennych południowego ezubu prawie pospolicie. . laxa Haenke b) c onferta Parlat. (sec. Simk. Fl. Trans. p. 578). W Alpach Rodneńskich: Pietrosu wschodni grzbiet (zebr. Lem 1905). 158 HUGO ZAPALOWICZ P. caesia Smith. for. multiculmea : dense caespitosa, culmi valde numerosi, planta `` elatior 37 em alta. Babia Góra: na skalach Sokolicy, wéród zwyklej formy. P. compressa e) carpatica m. Exem plum defloratum, 50 cm altum, dense caespitosum, multiculmeum; paniculae 45—8 em longae, contractae, densiuseulae, rami inferiores numero 2—4, rami partim breves partim elongati 1—10 spiculas gerentes, spiculae 3—35 mm longae 2—3 florae; palea superior obtusa apiee flavo pieta, praeterea spi- a culae pro parte violaceo subtinctae. Caespite denso na ramis inferioribus partim 4-nis, — spieulis mación ete. memora spectu exempla dense skódpicóów € nemoralis var. firmu- lae for. pow Gaud. in mentem revoca Ki kach Dadula koło 1 Festuca im Schur. for. flavida : spičuliė viridi flavescentes. Ihnatiesa, w krainie kosodrzewu, na jednem miejscu licznie. F. sulcata Hacke e) saxatilis Schur. Paleae inferiores glabrae vel apicem versus subtiliter hispidulae Na skałach wapiennych Lostuna koło 1500 m., poniżej Kirli- — baby na skałach wapiennych Dadula koło 1000 m.; na poludnie od Bogdanu: Pietrys, powyżej graniey lasów f) barbulata Hackel. Paleae inferiores superne dorso hispidulae, | t marginibus longius ciliatae Góry Trojadzkie: Secului, nà skalkaeh wapiennych kry eo- ceńskiej, koło 1750 m. e amethystina E a) marmarossica m. (Consp. I num. 194) Lostun na skalach wapiennych koło 1500 m. i wyżej. . varia Haenke. d) brachystachys Hackel. or. maior Neilr. Alpy Rodneñskie: Pietrosu, kotlina póln.- wschodnia, na skalach wapiennych. Triticum caninum L. f) pauciflorum Schur. Lostun, w strefie skal Werer: Carex capillaris L. Capul, skały wapienne północnego czubu. Allium debi Róm. et Schult. a) obtus wapiennye ilometrów poniżej Kirlibaby: V giae skały na sto- — 1000 m d for. Heini Du (Consp. 1 num. 398). SE Dil na skalach h. ZE STREFY ROSLINNOSCI KARPACKIEJ 159 Epipactis rubiginosa Crantz. var. orbicularis m. (Consp. I num. 506). Czarny Dil, na ska- lach wapiennych. Caltha laeta Schott. Babia Góra: pod Przeleeza nad granica lasów obficie i forma przejściowa do odm. d) pseudocornuta m. (Consp. II num. 767); Suligul, nad graniea lasów. C. palustris L. €) subcornuta m. for. zawojensis (Consp. II num. 768 et pag. 311). Zawoja, tuż powyżej szkoły, w bagnistym zacienionym rowie, 530 m., rozpro- szone okazy. Cimicifuga foetida L. var. micrantha m. (Consp. II num. 777) Exempla deflores- centia et deflorata; sepala 2:5 — 3 mm longa. onizej Kirlibaby na stokach Dadula, podnózem wielkich skal wapiennych, 950 m. i wyzej, obficie. Aquilegia nigricans Baumg. Czarny Dil, na skalach wapiennych. Delphinium. elatum L. var. bucovinense m. (Consp. II num. 780)? Nad górnym Perkalabem, rdz blizko rozrogu granie, koło 1180—1200 m.. ki o zniszezo- i bujne ziołowiny. Szezegó nym przypadkiem pozwolil zarzad lasów w Hryniawie po raz pierwszy właśnie w tym roku na wypasanie tego górnego dna doliny przez owce; spasły też już były na prze- strzeni kilku kilometrów owe ziołowiny doszczętnie. — `. Ranunculus nemorosus DC. for. babiogorensis: squama foveae nectariferae distincte minor quam in for. genuina. abia Góra: pod szczytem (Djablakiem) z północnej strony, dość licznie. R. Villarsii DC. Jor. sokolicensis (Consp. II num. 838). Babia Góra: na skałach Sokolic y, : 115 m. na jednem miejscu lieznie. . Laserpitium archangelica Wulf. Babia Góra: u stóp skal So- koliey, 1280—1315 m., prawie obficie. Roslina odkryta jeszeze 160 HUGO ZAPALOWICZ w r. 1876 (zob. Rośl. Babiej Gäre, Spraw. Kom. fiz. z r. 1880 str. 210). i Saxifraga luteoviridis Schott et Kotschy. Południowy czub Capula. Saussurea discolor DC. Czarny Dil, w szczelinach skał wa- piennych, koło 1450 m., dość licznie. Crepis Jacquini Tausch. Na skałach wapiennych: Czarny Dil, połud. czub Capula. Zmujdzkie grzyby Prof. Dra Edwarda Janczewskiego. pe niniejszy obejmuje gatunki, zebrane przez Prof. Dra Edwarda Janezewskiego w pow. rosieńskim gub. kowieńskiej na Zmujdzi w kwietniu i miesiącach letnich 1908 roku, oraz uwzglę- dnia materyał starszy z przed kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu lat, złożony przez Prof. Dra Janczewskiego w pracowni anatomii 1 fizyologii roślin Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podajemy te 66 gatunków do wiadomości ogółu w nadziei, że będą one miały zna- czenie dla poznania flory Zmujdzi. Oznaczyliśmy materyał wspólnie, prócz kilkunastu gatunków dawniej już przez Prof. Dra Janczew- skiego określonych. Kazimierz Rouppert. Bolesław Namysłowski. Myxomycetes. Myxogasteres. l. Ceratiomyca mucida Pers. Blinstrubiszki VII. 1876. 2. Tubulina cylindrica Bull. Na ściętym pniu. Blinstrubiszki, VIII. 1907. 3. Arcyria incarnata Pers. Blinstrubiszki, IX. 1908. 4. Lycogala epidendron Buxb. Blinstrubiszki, IX. 1908. 5. Reticularia Lycoperdon Bull. Blinstrubiszki, X. 1876. Phycomycetes. Peronosporineae. 6. Albugo candida Pers. Na Capsella bursa pastoris. 1. Peronospora parasitica De By. | Blinstrubiszki, IX. 1908. Ascomycetes. Helvellineae. 8. Morchella conica Pers. Blinstrubiszki, wiosna. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dział II. 1 Legd " 13. pah m QU mM 16. IT 18. pd Ka 3 . Nectria Ribis Tode . Pleonectria Ribis Kółko j ZMUJDZKIE GRZYBY Pezizineae. Peziza pustulata Pers. Na bagnie. Blinstrubiszki, 10 IX. 1908. . Cenangium populneum Rebm. Na Populus balsamifera. Jukojnie, IV. 1908. Phacidiineae. . Rhytisma acerinum Fr. Na Acer platanoides. Blinstrubiszki, 17 IX. 1908. ` Pyrenomycetineae. Perisporiales. Sphaerotheca Castagnei Lév. Na Plantago media. Blinstrubiszki, VIII. 1897. S. mors uvae Berk. et Court. Na Ribes grossularia. Blinstrubiszki, IX. 1908. Pasorzyt ten wystapil nietylko na hodowanym agre- $cie, ale i na galazkach dzikiego agrestu w $wierkowym gaju- . Erysiphe Cichoriacearum DC. Na Plantago lanceolata. Blinstru- biszki, VIII. 1895. . E. Galeopsidis DO. Na Galeopsis tetrahit, polanka w lesie. Blin- 1908. strubiszki, 7 VIII. E. Martii Lóv. Na Trifolium hybridum. Blinstrubiszki, VIII. 1895. Uncinula Aceris DO. Na Acer platanoides. Blinstrubiszki, IX. 1908. Phyllactinia suffulta Rabenh. Na Alnus incana i Corylus Avel- lana. Blinstrubiszki, VIII. 1896, 1897. . Capnodium salicinum Mont. Na Pirus communis w szpalerze. Blinstrubiszki, VIIL 1895. Hypocreales. H ypomyces asterophorus Tul. Na Nyctalis sp. Blinstrubiszki, IV. 1908. Na Ribes rubrum. Jukojnie IV. 1908. Dothideales. . Dothidea ribesia Fr. Na Ribes rubrum. Jukojnie, IV. . D. melanops Tul. Na Quercus pedunculata. Blinstrubiszki, "W. "1908. Sphaeriales. . Enchnoa infernalis Fuck. Na Ulmus campestris. Blinstrubiszki, 1908. 25 IV. Diatrype pe Fr. Na drzewach liściastych. Blinstrubiszki, IV. - 1908. ŻMUJDZKIK GRZYBY 163 21. Diatrypella tego Hak Nitzschke. Na Alnus incana i Populus tremula. Blinstrubiszki. 908. 28. Ustulina Algo "Tul. Na drzewach liściastych. Blinstrubiszki, 29. Hypozylon multiforme Fr. Na Corylus Avellana, Alnus incana, Alnus glutinosa, Populus tremula, Betula alba. Blinstrubiszki, N. 190 30. Poronia punctata Fr. Na zeschlej mierzwie końskiej. Jukojnie, IX. 1907. Basidiomycetes. Ustilagineae. 31. Ustilago Re eo Na Polygonum Dieter Blin- strubiszki 7 VIII. 32. U. Avenae Rost. Na Pici sativa. Blinstrubiszki. 33. U. Koller? Will. Na Avena sativa. Blinstrubiszki. 34. U. Hordei Bref. Na Hordeum tetrastichum. Blinstrubiszki. 35. U. Jenseni Rost. Na Hordeum tetrastichum. Blinstrubiszki. 36. U. tritici Jens. Na Triticum sativum. Blinstrubiszki. 91. Tilletia Caries Tul. Na Triticum sativum. Blinstrubiszki. Uredinales. 38. Melampsora populina Cast. ra] balsamifera. Billewieze, 1897. 39. M. betulina Tul. Na Betula alba. Blinstrubiszki, 1897. 40. M. Salicis Capreae Pers. Na Salix Caprea. Blinstrubiszki, 1897. 41. Gymnosporangium iuniperinum L. Aecidia na Sorbus aucuparia. Blinstrubiszki, IX. 1908. 42. Uromyces Trifolii Lév. Na Trifolium pratense. Blinstrubiszki, 1897. 43. Puccinia graminis Pers. Na róznych trawach i zbozach. Blin- strubiszki. 44. P. coronata Cord. Na Avena sativa, u., tsp. ` Blinstrubiszki. 45. P. Bistortae DC. Na Polygonum Bistorta. Blinstrubiszki. 1897. 46. P. Pruni Pers. Na Prunus «domestica, tsp. Blinstrubiszki, 1897. 41. Phragmidium subcorticium Wint. Na Rosa centifolia. Blinstrubiszki. PARA 48. Exidia glandulosa Bull. Na Alnus incana i Aesculus Hippocasta- num. Blinstrubiszki IV. 190 49. E. repanda Fr. Na Betula alba. Blinstrubiszki, 14 IX. 1908. 50. E. plicata Gelee, Na Betula alba. Blinstrubiszki, IV. 1908. 51. E. papillata Kuntze IV.1908, 92. E. pithya Fr. Na da excelsa. Blinstrubiszki, IV. 1908: (Zebrano okazy niedojrzale, rozwiniete byly tylko. same Pe 164 ZMUJDZKIE GRZYBY stawki; po 3-dniowem trzymaniu w wilgotnej komorze obficie - wystąpiły zarodniki). Dacryomycetineae. 53. Calocera viscosa Fr. Blinstrubiszki X. 1876. Thelephoraceae. 54. Corticium i Pers. Na Populus tremula. Blinstrubiszki, IV, IX. 1908. 55. Stereum Steeg Dicks. Na Quercus pedunculata. Blinstru- biszki IV. 1908. 56. S. tabacinum Sowerb. Na Corylus avellana. Blinstrubiszki, IV. 1908. Clavariaceae. 57. Clavaria flava Schaef. Blinstrubiszki, IX. 1908. Hydnaceae. 58. Radulum fagineum Fr. Na Carpinus betulus. Blinstrubiszki, IV. 1908. Agaricaceae. 59. Marasmius epiphyllus Fr. Na € lisciach Quercus pe- dunculata. Blinstrubiszki, 10 IX. 1908. Lycoperdineae. 60. Lycoperdon pyriforme Schaef. Blinstrubiszki, IX. 1908. 61. Bovista nigrescens Pers. Blinstrubiszki, IV. 1908. Fungi imperfecti. Sphaeropsidales. 62. evene Aegopodii All. Na Aegopodium Podagraria. Blinstru- biszki 1897. 63. Pen? graminis Desm. Na Triticum vulgare. 64. S. secalina (Janez.) Saee. (— Phoma secalina Janez.). Na Triticum, vulgare 1 Secale cereale. Blinstrubiszki. Melanconiales. 65. Gloeosporium Tremulae Pass. Na Populus tremula. Blinstrubiszki, IX. 1908. ŻMUJDZKIE GRZYBY 165 Hyphomycetes. 66. Sepedonium chrysospermum Bull. Na kapeluszach grzybów ka- peluszowych. Blinstrubiszki IX. 1908. Z materyalu zebranego tamże w sierpniu 1871 r. wyhodował prof. E. Janczewski perithecia Hypomyces chrysospermum. SPROSTOWANIE. Gwiazdki, oznaczać mające gatunki nowe dla flory Galicyi, względnie Kró- lestwa Dr, E nalezy: myslowskiego ,Zapiski grayboznawcze z Krakowa, Gorlic i Ca. "Hory 30 priy irit: 24, 31, 78, 140, 144, 145, 147, 148, 152, 154, 155, 157, 158, siu. ag w pracy Roupperta ,Zapiski grzyboznawcze z Galicyi* (str. 31—38) przy Kosbach : 4, b, 16, 85, 36, 87, w pracy Roupperta „Zapiski grzyboznawcze z okolic Ciechocinka* (str. 39—52), m € 11, i onpperta i B, Namysłowskiego „Galicyjskie podstawczaki zbioru M "Bobiaka* (str. 59—-62), przy liezbach: 8, 4, 6, 11, 13, 14, 16, 18, 21, 22, 26, 87. B. Namyslowski. K. Rouppert. Kilka słów o pojawieniu się w Galicyi pustynnika w roku 1908. Podał Stanisław Kędzierski. W Meryszczowie w powiecie przemyślańskim, gdzie mieszkam, w dniu 7-ym maja 1908 r, wyszedłszy rano w pole, spostrzeglem przelatujące stado ptaków w odległości około 200 kroków, niezbyt wysoko nad ziemią. Stadko mogło liczyć do 20 sztuk. Ptaki zwró- My moją uwagę niezwykłym wyglądem i charakterystycznym świstem lotek. Około południa zauważyłem lecące nad domem dru- gie stadko nieco mniejsze. Ponieważ ptaki przeciągały bliżej, po nitkowatej budowie lotek i sterówek, domyśliłem się, że są to pu- stynniki. Zaciekawiony pojawieniem się u nas tak rzadkich gości, popołudniu tego samego dnia poszedłem w pole ze strzelbą, by ich poszukać. Wkrótee też, spostrzegłem. przelatujące nad moją głową stado około 12 sztuk liczące, z którego ubiłem jednego samca. W tej samej chwili w znacznej odległości zobaczyłem przelatujące czwarte stado przeszło 100 sztuk liczące. ubitym okazem wracając do domu, spotkałem jeszcze kilka sztuk, które zapadły na roli, nie aly się jednak w żaden sposób podejść. Moi ludzie widzieli jeszcze kilka pustynników nazajutrz, ja już więcej żadnego nie dostrze- głem. W okazie ubitym, który wypchałem i który w moim zbio- rze się znajduje, znalazłem w wolu rozmaite ziarna zboża i szezy- piór żytni. Nie miałem żadnych wiadomości, żeby pustynnik, dłuż- szy czas w r. b. u nas przebywał lub gnieździł się. Moje obserwacye, które niniejszem podaję, były niestety tylko tak przelotne, jak pobyt w naszych stronach tego dalekiego azya- tyckiego przybysza. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dz. II. 11 Materyaly TO fizyografii krajowej. Część III. Materyały zebrane przez Sekcyę geologiczną. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Część III. Glacyalne zjawiska u brzegu pólnocnego dyluwium wzdtuz Karpat i Sudetów. Napisal Walery Łoziński. Z 6 rycinami w tekscie i 1 tablica. 1. Wstęp. ~ Podając wyniki moich badań nad pólnocnem dyluwium w do- linie Sanu koło Przemyśla, poruszyłem geograficzne problemy, zwią- zane z oparciem się północnych lodów o brzeg Karpat, jak pregla- cyalną morfologię, wdzieranie się języków lodu w karpackie doliny, wpływ lodów na hydrografię i t. d. 1). Dla dalszego rozjaśnienia tych kwestyi wypadało rozszerzyć studya ku zachodowi na cały brzeg karpacki w zachodniej Galicyi. Uzyskawszy w tym celu subwencyę Komisyi fizyograficznej Akademii Umiejętności, zająłem się zbada- niem północnego dyluwium u brzegu zachodnio-galicyjskich Karpat, przedewszystkiem w dolinach Wisłoka, Wisłoki, Białej, Dunajca 1 Raby. Porównanie północnego dyluwium u brzegu Karpat i u brze- gu Zachodnich Sudetów okazało wprawdzie pewne analogie, ale za- razem bardzo ważne różnice. Stąd też wynikła konieczność przed- stawienia już w toku tej rozprawy niektórych wyników moich stu- yów nad pólnocnem dyluwium w dolinach i u brzegu Zachodnich Sudetów ?). 1) Łoziński, Quartarstudien im Gebiete der nordischen Vereisung Gali- ziens. Jahrb. k. k. geol. Reichsanst., t. 57. 1907. str. 375 i n. 2) Jestem winien Dr. J. Wysogórskiemu wielką wdzięczność za najżyczliw- sze popieranie moich wycieczek w Sudety. 1* 4 ; WALERY ŁOZIŃSKI 2. Brzeżna strefa północnego dyluwium. Obszar. który w dyluwialnej epoce był zajęty przez lody, zesuwające się z północnej Europy, dzieli się zwykle na dwie strefy 1). W strefie wewnętrznej (centralnej) przeważała exara- cya *) i stworzyła krajobraz z lodoweowymi garbami (Rundhócker) i niezliczonemi jeziorkami, wydrążonemi w litej skale. W strefie zewnętrznej (peryferyeznej) lody wprawdzie także działały na skalne podłoże, po którem się sunęły i pozostawiły w twardszych skałach kotły lodowcowe (np. w Rüdersdorfie koło Berlina), w po- datniejszych zaś utworach liezne zaburzenia, ale mimo to glaeyalna akkumulaeya dzięki swym znaeznym rozmiarom była dominującym czynnikiem morfologicznym, któremu niż niemiecki wraz z galicyj- skim zawdzięczają swój charakterystyczny krajobraz. porównaniu z zewnętrzną strefą jej najskrajniejszy pas odznacza się taką odrębnością warunków, wśród jakich lody z pół- nocy się rozszerzały i nagromadzały swe osady, że wypada wyró- żnić go jako osobną, brzeżną (marginalną) strefę północnego dy- luwium. Wskutek szybkiego zmniejszania się grubości lody w brze- żnej strefie posiadały wielką wrażliwość na nierówności terenu, a ich rozprzestrzenianie się, które można wyczytać z obecnego roz- mieszczenia glacyalnych śladów. było ściśle przystosowanem do preglacyalnego ukształtowania powierzchni ziemi. Nawet w obszarze o tak mało urozmaiconej rzeźbie, jak południowa Rosya, lody zna- lazły predyluwialną dolinę Dniepru i weisnely się w nią szerokim językiem daleko ku południu 5). Bez porównania wyraźniej występuje zależność od preglacyalnej rzeźby u brzegu zachodnio-galicyjskich Karpat i Sudetów, które zagrodziły napierającym lodom dalszą drogę i postrzępiły ich brzeg na liczne, nieraz bardzo długie języki, wtła- czające się wbrew. spadkowi w głąb dolin. Dalszem następstwem znacznego zmniejszania się grubości lodów u ich brzegu była mała miąższość glacyalnej akkumulacyi. Podkarpackie żwiry mieszane są zaledwie na kilka metrów grube, a północne dyluwium Małego Kruhela pod Przemyślem, którego miąższość, wynosi 20—30 m, jest już bardzo rzadkim wyjątkiem. U brzegu Zachodnich Sudetów, gdzie grubość lodu była według wszelkiego prawdopodobieństwa większą, aniżeli u karpackiego brzegu, grubość całej seryi glacyalnych i flu- 1) Por. np. Lapparent, Lecons de géogr. phys. 2. éd, 1898, str. 226 i 227. ? Za przykładem J. Walthera (Einleitung in die Geok;-str. 573 i 574) „używam tej nazwy dla określenia żłobiącego działania lodu. 3) Por. Oppokow, Die Entstehungsweise und das Alter der Flusstüler in dem _Mittelgebiet des I)nieprbaśsins. Annuaire géol, et minćr de la Russie, t. 8. str. .1 92. Nikitin, Constitation des dépôts quaternaires en Russie. Congr. Intern. : d'Archćol. préhist, Moscou 1892. T. 1, str. 6 dor D eU | DL cS DC ER GLACYALNK ZJAWISKA WZDŁUŻ KARPAT D 4 eel “metrów, e zawsze Sak Ier pros od. miąższości e zialanie t zdolaly wytworzyć nowych, SE form terenu. cyalnej i fluwioglac alnej e RA była większą, pozostawiły wprawdzie tu i owdzie nowe i bardzo wyraźne szczegóły morfolo- giczne (p. rozdz. 10), które defino wo w całości krajobrazu nie odgrywają wybitnej roli3). Do przytocz onych właściwości morfologicznych przybywa je- szcze bardzo ważna cecha litologiczna brzeżnej strefy, a mianowicie ogromna przewaga grubszego materyału wśród glacyalnych osadów, która nie zawsze da się wytłómaczyć współdziałaniem czynników fiuwioglacyalnych lub późniejszem przemyeiem przez wodę. U kar- packiego brzegu w zachodniej Galicyi stałe pojawianie się miesza- eh żwirów. jako brzeżnego wykształcenia północnego dyluwium, 1) O zmniejszaniu sie grubości utworów dyluwialnych w brzeżnej strefie Sopomina Y Wahnschaffe, Oberflichengestaltung des norddeutschen Flachlandes, . Aufl., 66. SZEJ Prof. Szajnocha uważał zaburzenia mioceńskich iłów w Łopuszce Wiel- kiej (w pow. AO 2 o części za wynik nacisku lodów (Atlas geol. Gal., e EC à eznej natury. nad ciemnymi ilami mioceńskimi z z gniaz azdami gipsu, znachod się w łomie Sls ilasty, w którym widać w jednem miejscu ślad pofałdo wanego arstwowania. Ten utwór ilasty z mnóstwem przeważnie kanciastych, częst wet bardzo dużych okruchów fliszowych skał, jak hieroglifowego piaskowca, ned snego piaskowca z licznymi kawałkami czarnego wegla i t, p. wygląda zupełnie a ^ : : przerobiony, gdyż niema w nim ani śladu północnego mate DS ée ei ro. ponad Dim, w mire lomu pojawia sie cienka warstewka mieszanego Zwiru pod loessem. Partsch (Schlesien, t 1, str. 166) sądził, że beim na „ka pier- wotnie posiadało abaini ukształtowanie deban: Be któ źniej zo- stalo zatarte przez den Jednakowoz nieliezne szczególy morfologicano , ja- kie okazuje mieszane e u ges gc ów. TA ły re D „niezwykłą świeżością. Z tego można wnosić, że zchnia dyluwialnych u ów nie do- znała większych zmian wsku ak, późniejsza den nudaeyi, a brad ja ti okesteliémania jest pierwotuy i tłóm — jak wszędzie w brzeżnej strefie — słabym wpływem lodów na dE rernm 6 WALERY LOZINSKI Równiez u brzegu Zachodnich Sudetów wyraźnie występuje ogrom- na przewaga grubszego materyału, ale tutaj pozostaje najczęściej w związku ze zjawiskiem, że bardzo znaczna część utworów półno- cnego Pa ma wybitnie fuwioglacyalny charakter (p. rozdz. 10). Odre wykształcenie północnego dyluwium w brzeżnej strefie już dawno zauważono, pe jej bling yr je jakie spotyka się w literaturze, są niedokła- dne lub błędne. Jeszcze pod wpływem dryftowej hipotezy H. Credner (1876) wy- różnił wybrzeżn e Live ip ie (Küstenfa vie? utworów dyluwialnyeh w Łużycach i dał zestawienie charakterystycznych cech?) z których jednakowoż tylko mala miąższość harak wiada Ara, Bette sie as materyalu tylko w u et EUR „Karpa i Sadetów lèd za wlokly liezne i duze glazy skandynawskiego pochodzenia dalszych granie swego zasięgu. Później Uhlig (1884) nazwał brzeżnem EE enn mg rg podkarpackie mieszane dyluwium, sklada- jące się z północnego i wego materyału 3). Takie pojmowanie brzeżnego wykszta łcenia nie jest ścisłe qoi Domieié£nio TEC i swojskiego materyalu Ls ge sie nie tylko w brzeżnej pod Fx ale wszedzie, Area lody Ee w śŚciś ejszem znaczeniu jako mieszaninę nie Bidon ale pochodzącego z po- łudn nia i północnego zie jeszcze nie jest wyłączną cechą brzeżnej strefy, gdyż w niektórych okolicach niemieckieg niżu rozci aga się daleko poza jej ee )- Najtrafnie De określenie botas strefy podał Camerlander (1885), za- znaezajae małą miazszoáé dyluwialnych utworów i ścisłe przystosowanie sie do preglacyalnej rzeźby " 3. Rozprzestrzenianie sig lodów i preglacyalna morfologia karpackiego brzegu. Skoro inwazya półnoenych lodów nie pozostawiła u karpa- ckiego brzegu żadnych morfologicznych śladów, wobec tego jedyną d Por. Loziúski, zer str. 376. H. Credner, Die Küstenfacies des Diluviums in der sücbsischen Lau- sitz. Zeitschr. d. de: itsch. yh Ges., t. 3) Uhlig, p” Besohafonheit der galiz, Tiefebene. Jahrb geo Reichsanst., t. 34, '. — Również Credner w dl ie pa umieścił także da go" Delicia. materyalu. 1) Klockmann, Ueber gemengtes Diluvium. Jahrb. kgl. Preuss. geol. Landesanst. für 1883. ander, Aus dem Diluvium des nordwestl. Schlesien. Verhandl. k. k. geol. Reichsanst., 1885, str. 151 i 152. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 1 drogą do rekonstrukcyi zasięgu lodów podczas ich największego ryału. Miejsca, gdzie spotykamy mieszane żwiry. były w er 1- Na podstawie przytoczonych argumentów można przyjąć, że obecne rozmieszczenie północnego materyału niemal zupełnie odpo- wiada rozprzestrzenieniu lodów w paleodyluwialnej dobie. Sledzae w ten sposób południową granicę zasięgu lodów, natrafia się jednak na pewne trudności. Granica mieszanych żwirów nie zaznacza się najmniejszym szezególem w terenie i rzadkim wyjątkiem bywa od- krywka, która pozwala dokładnie uchwycić zanikanie mieszanego żwiru (fig. 1). Zazwyczaj w braku odsłonięć można granicę pólno- enego dyluwium tylko w przybliżeniu wyznaczyć, gdy się ma dwie, nieraz dość odległe odkrywki, z których jedna okazuje domieszkę północnego materyału, a druga już same miejscowe produkty zwie- trzenia. Nadto udział północnego materyału może być czasem tak 8 WALERY ŁOZIŃSKI drobny, że upewnienie się o jego zupełnym braku wymaga bardzo sumiennego przeszukania żwirów. . . Północne dyluwium przylega nieprzerwanym pasem do zewnętrz- nych, najniższych wyniosłości zachodnio-galicyjskich Karpat. Gdy jednak przekroczymy karpacki brzeg i wchodzimy w coraz wyżej. wznoszący się obszar Karpat, równocześnie z wzrastającem zaostrza- niem się rzeźby zmienia się także i rozmieszczenie północnego ma- teryału. Zwiry mieszane wyścielają dna głównych dolin i stąd waz- kiemi wypustkami sięgają w boczne doliny, stoki górskie zaś i grzbiety są po największej części pokryte lokalnymi produktami zwietrzenia (czasem i loessem) bez śladu północnego materyału. u działach wód 1). Dalej w głąb Karpat nietylko na działach wód, WWW a SEE / PSSS | i $ A 5, Ż M M 72 Fig. 1. Zanikanie mieszanego dyluwium (1) na górnokarbońskich piaskowcach i zlepieńcach (2) w okolicy Waldenburga. Lom przy drodze z szybu Juliusza do Kol. Neuweissstein. ale nawet na przeważnej części stoków brak zupełnie północnego. materyału, który skupia się głównie w zagłębieniach terenu, a więc w dolinach. Zdarzało się jednak nawet u samego brzegu Karpat. że lody nie przekroczyły nizkiego działu wód, a najlepszy przykład tego spotykamy między Białą a Dunajcem. Jakkolwiek od strony Du- najca lody rozszerzyły się po stoku działu koło Zgłobie i Błonia uż do izohipsy 270 m, zatem prawie do najwyższych punktów działu, pomimo tego nie zlały się z językiem lodu w dolinie Białej. Dowodzi tego ponad wszelką wątpliwość skład mieszanych żwirów w dolinie Białej, wśród których znachodzi się tylko fliszowy i pół- ') Działy wód, na których Uhlig znalazł mieszane żwiry (Jahrb, k. k. geol. Reichsanst., t. 38, str. 252), znachodzą się właśnie u samego brzegu Karpat i nie dochodzą do 300 m wysokości, — Podobnie mieszane żwiry koło dworu w Lopuszce Wielkiej iw pow. przeworskim) siegają aż na nizki dział wód (265 m) ku Pan- talowicom. GLACYALNE ZJAWISKA WZDŁUŻ KARPAT 9 noeny materyal. Natomiast brak otoczonych okruchów tatrzańskich granitów, które pochodzą z preglacyalnych żwirów Dunajea i w obrę- bie jego doliny (Zgłobice- Błonie, Siemiechów) są eharakterystyeznyin i bardzo obfitym składnikiem mieszanych żwirów. Ten brak tatrzań- skieh fragmentów w mieszanych żwirach doliny Białej jest dowo- dem. że języki lodu w dolinach Dunajca i Białej były już u sa- mego brzegu karpackiego zróżnicowane i od siebie niezależne. Tu- taj najpewniej można stwierdzić samodzielność języków lodu w głó- wnych dolinach karpackich dzięki temu, że preglacyalne żwiry Dunajea zawierały w obfitości zupełnie odrębny, krystaliczny ma- teryał tatrzańskiego pochodzenia, który później dostał się w znacznej ilości do dennej moreny języka lodu. Na mapee Uhliga?) doskonale widać, że występowanie półno- enego materyału ogranicza się wyłąeznie do wnętrza dolin. Jedna- kowoż południowa granica erratycznego dyluwium jest błędnie wy- kreślona, ponieważ obejmuje także grzbiety między dolinami, gdy tymczasem powinna tworzyć linię mocno pogiętą, wdzierającą się od karpackiego brzegu licznemi zatokami i wypustkami wzdłuż dolin w głąb Karpat. | , , „Rozmieszczenie północnego materyału głównie w dolinach świadezy, że lody, gdy ich czoło oparło się o podnóze Karpat, nie mogły pokryć nawet zewnętrznych pasm karpackich i natrafiły tutaj na orograficzną przeszkodę. Zdolność lodów posuwania się w brzeżnej strefie wbrew nachyleniu terenu?) nie wystarczała do przekroczenia zewnętrznych pasm karpackich, ale za to bardzo ła- two mogła pokonać spadek dolin. To też jedyna droga, po której lody zdołały wnikać w głąb Karpat, otwierała się w dolinach głó- wnych rzek i ich dopływów. Wskutek naporu lodów, dopływają- cych z północnej Europy, brzeg ich postrzępił się na lodowe języki, które — na wzór ów, ale wbrew spadkowi — wciskały się 1) Jahrb. k. k. geol. Reichsanst., t. 33, tabl. IV. 2) Drygalski, Grónland-Expedition, t. 1, str. 513, 520 i 521. - %) Drygalski, Die Eisbewegung. Peterm, Mitteil.. t. 44, str. DD i 56. 4) J. G. Andersson, On the Geology of Graham Land. Builetin of the Geol. Inst. of the Univ. of Upsala, t. 7, str. 22. 10 WALERY LOZINSKI dem, Ze w paleodyluwialnej dobie lody północne, z któ- rych się te żwiry osadziły, zastały brzeżne Karpaty już w dzisiejszej ich postaci. Wielkie i mniejsze doliny, jak daleko sięgnęły w nich lodowe języki, były już wówezas wy- żłobione do obecnej ¿lol óbodośizod: tego czasu nie doznały widocznego pogłębienia. Najlepiej świadczy o tem występowanie mieszanych żwirów z cechami morenowego utworu na dnie olin. Takie występowanie mieszanych żwirów spotykamy np. w następujących miejscowościach: Siemiechów w dolinie małego dopływu Dunajca; b) Bogoniowice w dolinie Białej prawy. brog Wisłoki u ujścia małego potoka poniżej Ka- mien Dolne Séit. Maly w dolinie Sanu. obec tak wymownych dowodów upaść musi pogląd. jakoby brzeżne Karpaty w zachodniej Galicyi podniosły się jeszcze po ustąpieniu północnych lodów i osadzeniu się mieszanych żwirów 7). Gdyby tak było, to mieszane żwiry musiałyby pokrywać głównie grzbiety i wyższe części karpackich wynioslosci?) a tymezasem w rzeczywistości rzecz ma się całkiem przeciwnie. e w obrębie zewnętrznych pasm karpackich dolny pe erozvi od paleodyluwialnej doby nie uległ żadnemu uchwytnemu obniżeniu, to można także a contrario wykazać, przez porów nanie z Sudetami. Co GER i tutaj pólnocne lody zastaly rzeźbę dolin już w dzisiejszych zarysach gotową °), lecz po osadzeniu się mie- szanego dyluwium nastąpiło jeszcze niewielkie, ale widoczne pogłę- bienie 4). Na przykładzie doliny potoka Helle w Altwasser widać, St aig udn y > a yj, — po morfol. pidkarpat. nn Dnistra. A na ice ei era wypukłości terenu, o € por. Slavík, Die Ablage- g obse gs ange in Nordbóhmen. Sitz. s. d. Wiss., Math pieds Kl., 1891, str. 235 i 248. Prz klad rte najlepiej stwierdza, Ze post- dyluwialna denudacya nie ogl zmyć erratyczneg ium z wyniosłości, że zatem brak północnego materyału na stokach i grzbietach brzeżnych Karpat jest zjawiskiem pierwotn Trudno jednak zgodzić się z Sl m, że z wne- trza dolin, które przed inwazyą północnych lodów miały być już wykończone, późniejsze spłukiwanie stoków zupełnie usuneło mieszane dyluwium. Rac rzy- z leż pogłębienie dolin óźniejszej dobie m przy y znaczne po kładem, że postdyluwialna denudacya nie mogła zmyć zupełnie północnego mate- ryalu z wyniosłości, ad bere diet hie w NOT gdzie okruchy krystali- cznych skał skandynawskich i mienie znachodzą na najwyższych ae gen grzbietów. Ob. Lisek 8-2 MR mermann, E wisst duit, Zur get Specialkarte vo pend Lief. 40. cid Saalfeld, st Wi Zdaniem Fr a (Bau des schles. Gebirge. Geogr. Zeitschr., t. 8, str. 558) powstanie dzisiejszej rzeźby Sudetów przypada „tic na plioceńską oa e, Erlàut. zur geol. Karte Preussen, Lief. 115, Blatt Lan- genbielau, kg 123. — Pionowy wymiar Sea iawiańiij: dl jaki Leppla (Geol.- ET GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT ze pólnoene dyluwium zaściela płaskie dno się mieszanego dylu- wium ożywiona chwilo- wo erozya potoka wcięła w gnajsach młodszą do- linkę. około 20 m głębo- ką, a kształtem przypo- minającą t. zw. „Trog“ niemieckich geografów. libyśmy w karpackich dolinach, zajętych nie- gdyś przez języki pół- o ów. Tutaj mieszane Zwiry siegaja az do samego dna do- lin. a jezeli ezasem po- jawiaja sie ponad zwi- rzeki rowiskami na metrów wysokim, to zdarza się to tylko po ze- N. F. 32, Slaskiej przesadzonym. 1 ) Np. w dolinie Sanu u ujścia potoka z Kuńko- wiec, N a ać PBN qu Hoo p — oda hor Jajo = 420 m | E Su nro php Op eue Pa 4220602 720€ Skala poziomą 1:12500. Skala pionowa 1: 1700. Fig. 2. Przekrój doliny potoka Helle w Altwasser. 12 WALERY ŁOZIŃSKI pojawiają się mieszane żwiry, nawet w tym wypadku nie można jeszcze przypuszezać postglacyalnego pogłębienia doliny (p. rozdz. 4). jawisko, że u brzegu zachodnio-galicyjskich Karpat północne lody wysyłały długie języki w głąb dolin, nie jest odosobnionem. rozmieszczenia erratyeznego materyału na mapie Hoheneggera 1) widać doskonale, że lódowe języki wdzierały się w karpackie doliny Soły, Białej i Wisły. Potężny strumień lodu, który od Morawskiej strawy wkroczył w szeroką dolinę Odry, predysponowaną z cza- sów mioceúskich, wysyłał długie odnogi w doliny śląsko-moraw- skich Karpat (Olszy, Ostrawiey i t. d.). Po przeciwnej stronie do- liny Odry występowanie północnego materyału *) tak samo wska- zuje, że 1 tutaj oddzielały się boczne języki od głównego strumie- nia lodu. . . Pomimo pewnego pogłębienia dolin w postdyluwialnej dobie, nawet u brzegu Sudetów bardzo wyraźnie występuje dyfferencyacya krawędzi północnych lodów na języki lodowe i ich zależność od ówczesnej rzeźby. Tak np. w szerokiej i wygodnej dolinie Śląskiej Nisy język lodu osiągnął długość przeszło 20 km i dotarł aż w oko- Dee Kładzka (Glatz)?). Natomiast w krótkich i stromych dolinach, a raczej parowach, które wżarły się w wschodni stok Gór Sowie l (Eulengebirge), mogły się zmieścić zaledwie bardzo małe języki odu, co najwięcej na 1'/; km długie 4) „Wysokość, do jakiej sięga północne dyluwium, jest bardzo zmienna 5) i nie okazuje żadnej prawidłowości, która dałaby się 1) Hoh gger, Geognost. Karte der Nordkarpathen. Gotha 1861. — Tak samo z uwag Dra Remeśa o mieszanem dyluwium w dolinach Odry i jej karpackich dopływów jasno wynika, że północne lody wkroczyły dolinami. Ob. Centralblatt für Mineralogie, 1908, str. 561 i 562. > 2) Camerlander, Reisebericht aus dem Randgebiete des Culm südlich von Troppau. Verhandl. k. k. geol. Reichsanst., 1887, str. 270. — Hilber, Geol. Aufn. zwischen Troppau und Skawina. Ibid., 1884, str. 350. 3) Por. Dathe, Erláut. zur geol. Karte von Preussen, Lief. 115, Blatt Nearode, str. 127 i n. *) Por. rozmieszczenie mieszanego dyluwium na mapie: Geol, Karte von Preussen. Lief. 115, Blatt Langenbielau. 5) Por. Partsch, Schlesien, t. 1, str. 162. 6) Por. także Łoziński, Quartárstudien, str. 395. inc 7 an pue GLACYALNE ZJAWISKA WZDŁUŻ KARPAT 13 kiego prawdopodobieństwa języki lodu w każdej z dolin natrafiały na odmienne warunki rozprzestrzeniania się, a stąd też i górna gra- niea północnego materyału okazuje zmienność, której nie można ująć w jakieś prawidło. akie pojmowanie rozprzestrzeniania się języków lodowych i ich najdalszych śladów wyjaśnia zagadkę, dlaczego szeroki stru- mień lodu w dolinie Odry nie zdołał przekroczyć Bramy Moraw- skiej. Jakkolwiek dział wód nie tworzył tutaj znaczniejszej prze- szkody orograficznej. zawsze jednak jego stok przedstawiał większy _ opór do pokonania, aniżeli spadek bocznych dolin Odry 1). Dlatego też napływ lodów w dolinę Odry. zamiast wdzierać się na nizki dział wód, wybrał wygodniejszą drogę w bocznych dolinach. Jedna z takich bocznych wypustek strumienia lodu w dolinie Odry do- tarła doliną małego potoku aż do Heinzendorfu. gdzie Camerlander ?) znalazł północny materyał w odległości około 5 km od Bramy Morawskiej. 4. Rozszerzanie się lodów na stokach głównych dolin karpackich. Języki lodu, wkraczające w głąb karpackich dolin, trzymały się głównie dna dolin. a rzadko rozszerzały się także na stokach większymi płatami. Ślady rozszerzania się lodów na stoku doliny w takich rozmiarach, jak na lewym stoku doliny Sanu *). znacho- dzimy na prawem zboczu doliny Dunajca w Zgłobicach i w Błoniu. Zwiry, które koło Zgłobie i Błonia pokrywają młodszy miocen, a które Dr. Grzybowski niesłusznie azal stare Zwirowiska Dunajca 4), są w rzeczywistości typowymi żwirami mieszanymi gla- cyalnego pochodzenia. Ich skład i ustrój widać najlepiej w małej odkrvwee, którą Dr. Grzybowski dokładnie wskazał. Głównym składnikiem mieszanego żwiru są otoczaki skał karpackich, wśród których tatrzańskie granity mają liczebną przewagę nad fliszowymi utworami. Karpaeki materyał jest doskonale przez wodę bieżącą otoczony i pochodzi z preglacyalnych żwirów Dunajca, porwanych przez lody i zmieszanych z denną morena. Udział północnego ma- teryału jest stosunkowo znaczny. Okruchy krystalicznych skał skan- dynawskiego pochodzenia, wśród których znaleźć można typy. bar- KORY os e 1) Jeżeli petrograficzny charakter podłoża ma ujemny wpływ na rozprze- strzenianie się lodów (p. str. 16 i 17). to nie bez znaczenia jest także fakt, że doline Odry wyścielają mało zwięzłe utwory mioceńskie. z których stłada się również sam dział wód. 2 e Camerlander, Geol. Aufnahmen in den mühr.-schles. Sudeten. Jahrb. k. k. geol, Reichsanst., t. 40, str. 213 i n. 3) Łoziński, Quartárstudien, str. 394 i 395. t) Atlas geol. Gal.. zesz. 14, str. 13. 14 WALERY LOZINSKI dzo częste w calem podkarpackiem dyluwium mieszanem, są kan- ciaste lub tylko na krawędziach otarte i dochodzą wielkości pięści. prócz krystalicznych skał skandynawskich znachodzą się w żwi- rach krzemienie z bałtyckiej kredy z odeiskami skorup Pecten'ów. Zwiry są chaotycznie ułożone wśród masy przeważnie piasczystej i przedstawiają pierwotną morenę denną. Prawy brzeg Dunajca poniżej Błonia tworzą strome, miejscami nawet pionowe ściany mioceńskich utworów, dochodzące do 30 m wysokości. Ponad temi ścianami stok doliny staje się bardzo łago- dnym, a wskutek tego, gdy się patrzy na nie z pewnej odległości, robią wrażenie krawędzi wysokiej terasy o lekko nachylonej po- wierzchni. Pomiędzy ścianami mioceńskich utworów wżarły się w stok doliny Dunajca krótkie, strome parowy. Mieszane żwiry pokrywają zarówno stoki parowów, jak i łagodne zbocza ponad stromemi ścianami mioceńskiemi. W wspomnianej odkrywce mie- szane żwiry okazują miąższość. dochodzącą do 6 m i tylko w je- dnem miejscu są przykryte cienkim płatkiem szaro-żółtej gliny. Zresztą wszędzie między Zgłobicami a Błoniem mieszane żwiry tworzą cienką warstwę i pojawiają na ornych polach, nie pokryte żadnym młodszym utworem. Występowanie mieszanych żwirów ponad ścianami mioceń- skiemi nie może jeszcze służyć za dowód postglacyalnego pogłębie- nia doliny Dunajca. Jak świadczy pojawianie się mieszanych żwirów na dnie bocznych dolin Dunajca (np. w Siemiechowie), jego dolny poziom erozyi od czasu inwazyi półnoenych lodów nie doznał naj- mniejszego pionowego przesunięcia. Bez wątpienia Dunajec, podmy- wając swój prawy brzeg poniżej Błonia, wskutek bocznej erozy! w postglacyalnej dobie, zaostrzył stromy stopień mioceńskich utwo- rów, ponad którym znachodzi się powłoka mieszanych żwirów. Zawsze jednak rzeźba zbocza doliny Dunajca była już gotowa w chwili wkroczenia półnoenych lodów. Boczne wypustki języka lodu, posuwającego się doliną Dunajca, wciskaly się w głąb paro- wów, podobnie jak w parowie Kruhela Małego koło Przemyśla. Tutaj jednak z wnętrza parowów lody rozszerzyły się także po la- godnych zboczach doliny Dunajea, ponad ścianami mioceńskich utworów. Takie rozszerzenie się dyluwialnych lodów północnych na prawym stoku doliny Dunajca koło Zgłobie i Błonia zupełnie przy- pomina niektóre okolice antarktyczne, gdzie strumienie lodu, zesu- wajace się dolinami, rozszerzają sie („hinaufkriechen*, jak się O. Nordenskjöld wyraża) także po ich stokach i tylko najbardziej strome pochyłości są nagie !). 1) O. Nordenskjóld, Ueber die Natur der Polarlánder, Geograph. Zeit- schr., t. 13, str. 616. GLACYALNE ZJAWISKA WZDŁUŻ KARPAT 15 5. Długość języków lodowych w dolinach karpackich. Badanie zasięgu mieszanego dyluwium w dolinach karpackich półnoenego materyału. jakie znalazłem w głównych dolinach kar- packich. a) W dolinie Sanu: okolica Wapowiee !). b) W dolinie Wisłoka: okolica Dobrzechowa. W żwirach aluwialnej terasy i w młodych żwirowiskach północny materyał znachodzi się obficie i być może. że sięga jeszcze dalej w górę Wisłoka. c) W dolinie Wisłoki: okolica Wróblowej. Koło przejazdu przez rzekę północny materyał pojawia się wśród żwirów aluwial- nej terasy. Dwa niewielkie głazy erratyczne skandynawskich skał krystalicznych między Bieździedzią a Bieździatką świadczą. że wy- pustka lodu sięgnęła z doliny Wisłoki doliną jej małego dopływu od Kołaczyce aż po Bieździatkę. d) dolinie Białej: Bogoniowice*). Tuż przed Bogonio- wicami, gdy się dojeżdża od Gromnika, widać na prawo od go- ścińca mieszany żwir, zawierający okruchy północnych skał kry- stalicznych,” z których największy dochodzi do 0:05 m? objętości. okład mieszanego żwiru jest na 1—2 m gruby, a z pod niego przezierają liściaste łupki menilitowe. W dolinie potoka, uchodzą- cego do Białej naprzeciw Gromnika, erratyczny materyał sięga poza Golankę i znachodzi się jeszeze w Rzepienniku Marciszewskim. e) W dolinie Dunajca: okolica Ozchowa (według Uhliga). W dolinie Raby: poniżej Dobezye. W Skrzynce. w żwi- rowiskach potoka, płynącego z Wiśniowej, znachodzą się małe i więk- sze okruchy półnoenych skał krystalicznych. - Natomiast w żwiro- wiskach Raby w Dobczycach niema już północnego materyału *). bliczając na podstawie powyższego wykazu najdalszych pun- któw występowania północnego materyału długość języków lodu, mierzoną środkiem dna doliny. otrzymamy następujące liczby: 1) Łoziński, Quartárstudien. str. 392, h wymienial okolicg Gromnika i Golanke, jako najdalsze punkty r . Alth, Stosunki topogr.-geol. kolei Tarnowsko-Le- luchowskiej. Sprawozd. Kom. fizyograf., t. 11, str. (228) i (229). ) Uhlig, Ergebn. geol. Aufn. in den westgaliz. Karpathen I. Jahrb. k. k. geol. Reichsanst, t. 38, str. i 4) Góre zamkowa w Dobczycach, gdzie Tietze chyba przez omyłke zazna- czył erratyczne Ślady (Geol. Karte der Umgebung von Krakau, Blatt IV), jest zbudowana z piaskowca ciezkowickiego, który tu i owdzie przeziera z pod cienkiej powłoki własnych produktów zwietrzenia. 16 WALERY ŁOZIŃSKI Dolina Baba 050005 espeso sudo km Dolina Wisloka 33 km Dolina Wisloki 27 km Dolina Bialej 30 km Dolina Dunajea 25 km Dolina Rabv 1 sza sig nagle do mniej wiecej m, ale nawet w dolinie Wisloka koło Zarnowej. która tutaj zwęża się aż do 150 m, tworząc najcia- śniejszą wogóle partyę, jaką można zauważyć w głównych doli- nach brzeżnych pasm karpackich. Tak samo pomimo znacznego ścieśnienia się doliny Białej powyżej Gromnika język lodu mógł dotrzeć aż do Bogoniowie. E ' W ostatnich czasach J. G. Andersson poruszył kwestye zale- żności pokrywy lodowej od petrografieznego charakteru podłoża *). Czy wogóle i dlaczego na powierzchni mniej zwięzłych skał śnieg trudniej się skupia w pokrywę lodową, aniżeli na twardszem pod- ożu. ta kwestya jest dla nasżych problemów zupełnie obojętną, skoro zajmujemy się brzeżną strefą północnego dyluwium, która uległa nie miejscowemu zlodowaceniu, ale napływowi lodów z 0 leglego środowiska w północnej Europie. Bardzo ważnym natomiast jest takt, przypomniany przez J. G. Anderssona, że właśnie w tych dolinach Szpiebergu, które znachodzą się wśród mało zwięzłych łupków lub piaskoweów, brak strumieni lodu, spływających z roz- ległej pokrywy lodowej we wnętrzu ku wybrzeżom. Jak wiadomo, zwiększanie się zawartości pokruszonego materyału skalnego utru- dnia ruch lodu i zmniejsza jego szybkość *). Można zatem z calem 3 oz . 2) Podobnie też język lodu, wkraezajacy w dolinę Śląskiej Nisy, przecisnął się przez jej zwężenie koło Byrda (Wartha), zaledwie na */, km szerokie. Por. Dathe, Das Vordringen des nord. Inlandeises in die Grafschaft Glatz. Zeitschr. deutsch. geol. Ges.. t. 52, Verhandl. str. 70. *) loc. cit., str. 23--24 i uw. 1. t) Drygalski, Grónland-Expedition, t. 1, str. 521, ) Loziüski, Quartárstudien, str. 392 k lod PZPC BENE E A NS Id GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 17 prawdopodobieństwem przypuszczać, ze lód, posuwając sie po mniej zwięzłem podłożu, natrafia na większy opór, ponieważ łatwiej i prę- dzej może się mieszać z okruchami skał. Być może. że język lodu w dolinie Sanu był dlatego najkrótszym, ponieważ jej budowa w obrębie zasięgu północnego dyluwium okazuje przeważnie ilaste lub marglowe utwory fliszowe. a twardsze piaskowce ograniczają się tylko do cienkich wkładek. W innych zaś dolinach, których przekroje odznaczają się dużym udziałem grubych, jednolitych kom- pleksów odpornego piaskowca ciężkowiekiego, języki lodu osiągnęły znacznie większą długość. Jeżeli zmienność petrograficznego cha- rakteru fliszowych utworów miała jakiś wpływ na rozszerzanie sie lodów w brzeżnych Karpatach, to wpływ ten mógł być tylko po- średnim, gdyż działaniu posuwających się lodów uległy nie same skały. ale ich produkty zwietrzenia, nagromadzone w głębi dolin (p. str. 28 i 29). Wobec tego utwory mniej zwięzłe mogły tylko o tyle utrudniać posuwanie się lodu, że w ich obrębie preglacyalne pro- dukty zwietrzenia były drobniejsze i obfitsze, aniżeli np. wśród pia- skowca ciężkowickiego. Ażeby rozmaitość, jaką widać w długości języków lodu, zu- pełnie wyjaśnić, należałoby wpierw rozstrzygnąć, czy napływ lodu do każdej z głównych dolin był ilościowo jednakowy. Ta zaś kwe- stya uchyla się z pod wszelkiej kontroli. W każdym razie podnieść wypada względnie niewielką długość języków lodu w dolinach Sanu i Raby, których wyloty nie są skierowane wprost ku północy, jak u innych dolin głównych. Pierwsza z nich opuszcza Karpaty w kie- runku mniej więcej równoleżnikowym, a więc niemal prostopadle do kierunku posuwania się głównej masy lodów wzdłuż karpackiego brzegu od Przemyśla ku południu '), dolina Raby zaś skośnie prze- eina brzeżne Karpaty i wylotem swym otwiera się ku NE. 6. Grubość i czas zatrzymania się północnych lodów u karpackiego brzegu. Zmaczna wysokość, do jakiej zdołały się wznieść języki lodu w górę dolin i pozostawić erratyczne ślady, była powodem przesa- dzonych przypuszczeń o grubości północnych lodów u brzegu Kar- pat i Sudetów. Uhlig wyobrażał sobie brzeżne pasma karpackie niemal zupełnie pokryte przez lody?) Dathe błędnie przypuszczał, że lody podlegały hydrostatycznemu prawu równego poziomu, że zatem górna granica języków lodu w dolinach sudeckich zależała 1) Por, mapkę w mojej rozprawie: Quartürstudien, str. 391. 2 Uhli Ergebn. geol. Aufn. in den westgaliz. Karpathen 1. Jahrb. k. k. geol. Reichsanst., t. 38, str. 254. Spraw Kom. fizyogr. T. XLIII. Część III. 2 18 WALERY LOZINSKI od grubosei pólnoenych lodów u brzegu Sudetów, gdzie ich jedno- lita masa rozszezepiala się na jezyki!) Na tej podstawie oceniał grubość północnych lodów, przypierających do brzegu Sudetów, na 250—400 m?). Gdy jednak Drygalski wykazał, że wznoszenie się lodu po pochyłościach w strefie brzeżnej stosuje się nie do równego poziomu, ale do rozkładu ciśnienia wewnątrz lodów 8), wobec tego hipsometryczne rozmieszczenie najdalszych śladów erratyeznych nie może dać żadnych pewnych wskazówek eo do grubości lodów przed wejściem do dolin. czasie największego rozpostarcia się dyluwialnej pokrywy lodowej, grubość jej ponad niżem galicyjskim prawdopodobnie nie wynosiła więcej, aniżeli 200—300 m. Na podstawie badań nad lo- dami grenlandzkimi *) i antarktycznymi (w Kraju Wiktoryi)5) przy- puszczać należy, że grubość lodowej pokrywy nad niżem nie oka- zywała większych różnie, a dopiero ku brzegowi Karpat stosunkowo szybko malała. Wszystko przemawia za tem, że czoło lodów, które przypierało do karpackiego brzegu, było już tylko eo najwięcej na 50 m grube. Prawdopodobnie jednak grubość czoła lodów nie była wzdłuż całego brzegu Karpat jednakową, ale okazywała pewne różnice. Przedewszystkiem w pobliżu wylotów dolin grubość musiała się zmniejszać, tutaj bowiem lody nie spiętrzały się o brzeg kar- packi, ale miały otwartą dalszą drogę ku południu i wysyłały w górę dolin długie języki. achylenie powierzchni północnych lodów ku brzegowi kar- packiemu można tylko z bardzo dalekiem przybliżeniem osądzić. U zachodniego brzegu grenlandzkich lodów nachylenie powierzchni wynosi 27, u wschodniego zaś 41 pro mille. Dla brzegu dyluwial- nych lodów w Stanach Zjednoczonych (Wisconsin) wyliczono zna- cznie większe nachylenie powierzchni. a mianowicie 60 pro mille *). Skoro brzeg karpacki wobee inwazyi dyluwialnych lodów znacho- zil się w analogicznych warunkach, co obeenie zachodnia Gren- landya (p. str. 9), wypadałoby oprzeć się na tym samym przy- 1) Ten sam błąd i ja popełniłem, gdy z hipsometrycznego rozmieszczenia mieszanego dyluwium w dolinie Sanu sądziłem, że lody przed wejściem do niej musiały być na przeszło 100 m grube (Quartarstudien, str. 394 i 397). 2) Dathe, Das Vordringen des nord. Inlandeises in die Grafschaft Glatz. Zeitschr. deutsch. geol. Ges., t. 52, Verh. str. 70. Erlüut. zur geol. Karte von Preussen, Lief. 115, Blatt Langenbielau, str. 122. 3) Drygalski, Die Eisbewegung. Peterm. Mitteil., t. 44, str. 62. Grón- land-Expedition, t. 1, str. 513. 4) Chamberlin-Salisbury. Geology, t. 3, str. 356. Wissenschaftliche Ergebnisse von Nansens Durchquerung von Grönland. Peterm, Mitteil., Ergünz.- Heft Nr. 105, str. 72, 5) Philippi, Über die Landeis-Beobachtungen der letzten fünf Südpolar- Expeditionen. Zeitschr. f. Gletscherkunde, t, 2, str. 2. Nordenskjöld, loc. cit., str, 5 6) Chamberlin-Salisbury, Geology, t. 3, str. 357 i 358. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ > kładzie i przyjąć podobne nachyleniepowierzchni dy- luwiałnych lodów u brze- gu Karpat, t. j. mniej wię- cej 25—30 pro mille. Zda- je się jednak, że nachy- lenie powierzchni było większem, a to dzięki czy- sto południowej ekspozy- cyi przykarpackiego brze- gu północnych lodów. Prze- mawia za tem spostrzeże- nie Gilberta, że u wachla- rzowato rozszerzających i lodowców pnia wpływa na zwieksze- nie się spadku ich powierz- chni*) Powyżej przyjętą wartość około 25 —30 pro mille należy zatem uważać za minimalną. Zresztą na- wet takie nachylenie zu- pełnie wystarczało, aby grubość pokrywy lodowej, dochodząca u samego brze- może uchodzić za maksy- malny (250—300 m). W porównaniu z ezo- ` łem północnych lodów u brzegu Karpat ich języki wewnątrz karpackich do- lin posiadały jeszeze mniej- szą grubość. W okolicy Przemyśla wyniosłość na NW od Ostrowa (256 m) sterczała ponad powierz- 1) Harriman Alaska Ex- pedition, t. 8, str. 98 i 100. KARPAT mm" — m mam - Rekonstrukcya powierzchni północnych lodów (w przekroju) u brzegu zachodnio-galicyjskich Karpat. a b, dno głównej doliny karpackiej, Fig. B — Ka lacyalnej, podkarpackiej doliny Wisloka. II, powierzchnia lodów w czasie zastoju, odpowiadającego powstaniu fluwiog I, powierzchnia lodów w czasie największego rozprzestrzenienia, 20 WALERY ŁOZIŃSKI chnią lodów jako nunatak!) z czego wynika, że grubość języka. 5 m?. W in- dniej Grenlandyi powierzchnia lodów się obniża i tworzy dokoła już analogia karpackiego brzegu podczas napływu dyluwialnych lodów północnych z dzisiejszą za- chodnią Grenlandyą uprawnia do wniosku. że powierzchnia lodu obniżała się przy stokach dolin. oje przypuszczenia o małej grubości lodów u brzegu Karpat i wewnątrz dolin nie są zgodne z teoretycznymi wynikami Tutkow- skiego o ilości topniejącego lodu i wynikającej stąd minimalnej grubości brzegu dyluwialnej pokrywy lodowej *). Obliezenie Tut- kowskiego, że np. pod 509 N szer. geogr. grubość dziennie topnie- jącego lodu może dochodzić do 208 m (1)5), już na pierwszy rzut oka uderza swem nieprawdopodobieństwem, skoro przecież ilość ciepła, jaką ziemia w obeenych, bez wątpienia korzystniejszych wa- runkach klimatycznych otrzymuje od słońca na równiku, mogłaby w ciągu roku stopić warstwę lodu, na 651/, m grubą 5). Dziwić się tylko należy. że błędne obliczenia Tutkowskiego dostały się bez- B o = N R sc? © 5; © B = S e N So N B =j w 7 W licznych odkrywkach sztucznych koło cmentarza w Ostrowie, widać tylko flisa pod cienką powłoką własnych produktów zwietrzenia, Zupelny brak erratycznego materyalu wśród produktów zwietrzenia powtarza się także na NW stoku tegoż wzgórza, doskonale odsłoniętym wskutek ciągłego podmywania przez San. Dopiero u ujścia potoka z Kuñkowiec zjawia się mieszany żwir. *) Łoziński, Quartarstudien, str. 394 i mapka na str. 391. ta R e E uw = e "e s P [221 LI E An "= e e =. 2 sr [um m et = ot A "yp j )9. 1) Tutkowski, Einige Bemerkungen über die Glazial- Epoche, Annuaire géol. de la Russie, t. 3, str. 151 i n. 5 Ibid. str. 154. °) Hann, Lehrbuch der Meteorologie, 2. wyd. 1906, str. 24. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 21 krytycznie do najpoważniejszych podręczników 1). Przesadzone wy- niki obliczeń Tutkowskiego pochodzą stąd, że w „jego rachunku wzór A podaje ilość ciepła w dużych kaloryach, zaś wzór B w gra- mowych kaloryach 2 Zamiást tedy A — B, jak Tutkowski przyj- muje, powinno być A = 445,4. Wskutek tego błędu wyniki obliczeń Tutkowskiego są 1000 razy. ear E a wzór dla grubosci lodu dziennie topniejącego powinien wyglądać h= 4554 metrów. jeżeli, jak Tutkowski, podstawia sie zamiast k spólezynniki Wienera w for- mie, jaka zwykle podają rosyjskie podręczniki 3), t. j. przeliczone dla W = 1000. Gdy natomiast będziemy aw wartości dla k z oryginalnych tablie Wienera 4), obliczonych dla W = 1, w takim razie powinno być h = Sek metrów. Wzór ten podaje, jak gruba warstwa lodu mogłaby dziennie stopnieć, gdyb aloe ilość ciepła, dostarezanego przez słońce, została zużytą wyłącznie na sto- pienie lodu. Przyjmując zaś zgodnie z Ekholmem, że promieniowa- nie słoneczne, pochłaniane przez powierzchnię ziemi, wynosi średnio 4 stałej słonecznej (według Langleya) 5), otrzymamy has 94 metrów. Stąd wynikają zamiast liczb Tutko wskiego następujące wartości dla h, t. j. dla grubości dziennie topniejącego lodu. 20. marca 21. czerwca 21. grudnia 10*.N szer. 21 em 71 em 0:0 em 609 N szer. 3:1 em 69 em 03 em 509 N szer. 40 cm 69 em "¿18m Skoro obliezenia Tutkowskiego okazaly sie tak ogromnie prze- sadzonemi, to i wysnuty z nich wniosek, ze brzeg pokrywy lodowej odbywał oseyllacye ze zmianą pór roku 6), nie ma najmniejszego i 1) Lethaea geognostica. Cz. III, t. 2 (I), str. 46. Geinitz, Die Eiszeit, str. 11. 2) Loc. cit, str. 153 i 154. 3) Np. por. Masakistow, Fizicz. Bee T 2. wyd. 1906 T. 2 i. + Better: f. Mat und Physik, t. 22, 1877, str. 346 i 347. Staten der oesterr. Ges a M senden t 1i 1879, eg 118 i 119. , hol , Ueber Emission und Absor tion der Würme. Meteor. Zeitschr. t. 19, 1902, str CR e E Ze pow iersehnia ziemi Po 1/, ilości cie- 1 kad. d. Math.-nat. KL, t. 116, II a, str. 579). Oceniajae wyniki tych pomiarów z pun- ktu widzenia 2 part zo którego zdaniem atmosfera jest w wysokim stopniu e zna że powierzchnia ziemi w czasie pomiarów od- dawa ge? magie aa dokładnie 2/, promieniowania słon sts cit., str. 155. — Wil Leda liezby, jakie Totkowski aa dla gru- bości wech nej pokrywy lodowej w wyższych szerokościach geografieznych, po- legają na błędner UPE n. p cala pokrywa lodowa, od środka aż do "E posiadała: bardzo ów, ale stałe nachylenie powierzchni. Tymczasem nowsze ba- dania każą przyjąć nachylenie powierzchni lodów większe wprawdzie, ale ograni- czone tylko do brzeżnego pasu. Co do grubości dyluwialnyeh lodów na niżu nie- 22 WALERY LOZINSKI uzasadnienia. Różnice bowiem w grubości lodu, topniejącego w ró- żnych porach roku, okazują sie tak malemi, iz niepodobna na ich idk „sezo nowych“ oscyllacyj brzegu lodów. Opierając się na zmienności chyżości ruchu grenlandzkich lodów 1), możnaby zresztą sądzić, że znaczniejsze topnie enie w cie- plejszej porze było m większą chyżością, a zatem i obfitszym napływem lodów Liczby, które powyżej zestawiłem po sprostowaniu błędów w obliczeniach „Tutkowskiego, podają grubość warstwy lodu, jaka mogłaby stopnieć w dzisiejszych warunkach klimatycznych. Zaś w czasie dyluwialnej apoki lodowej teoretyczna grubość topnie- jącego lodu musiała być jeszcze mniejszą, ponieważ wskutek zmniej- szenia się ilości bezwodnika węglowego w atmosferze, promienio- wanie ciepła z powierzchni ziemi było znacznie silniejsze. Nadto uwzględnić należy, że topniejące lody pokrywają się warstwą za- wartego w nich materyału skalnego, która bardzo długo chroni lód przed stopieniem. Wystarczy el ied gesty i stary las, rosnacy rtwym lodzie wzdluz brzegu lodowca Malaspina w Alaszce. Zastrzezenie to jest szezególnie Medos dla brzegu lodów, gdyZ wia- domo, Ze sam brzeg grenlandzkich lodów, opadajacy wcale stromym stokiem, jest pokryty warstwą skalnego materyału *). , że wkroczenie północnych lodów w brzeżne Karpaty — oprócz erratycznego materyału w mieszanych żwirach, pokry waja- cych cienką warstwą głównie dna dolin— nie pozostawiło Zadn ye zresztą, a zwłaszeza morfologicznych śladów, świadezy nietylko o małej grubości lodów, ale także o bardzo krótkiem zatrzymaniu się u karpackiego brzegu 5). Jeżeli do rozpostarcia się dyluwialnych zaledwie na dziesiątki lat. W geologicznem pojęciu czasu inwazya północnych lodów w obszar karpacki była zjawiskiem przemijają- cem, a nawet znikomem 5 Zanim brzeg dyluwialnej pokrywy lodowej doszedł do pierw- I najwiek lopodobieñ rzyznaé trzeba stosunkowo bardzo skrom- ierg Deeckego (Betrachtungen zum Problem: des Inlandeises. Zeitsch. gege e = . Ges 58, Monatsber. str Heim, eleng e Pakre a str. 178 i 179. Rink, Die dáni- schen Untersuchungen in Grönland. Peterm Mitteil., t. 34. 1888, str. ep i109. . " il Grónl z 6, 3) Brak morfologicznie wyr wa moren u południowej grani cy dyluwial- nej pokrywy lo nc Nikitin (loc. cit., str. 26) przypisuje po części temu, że lody u najdalszych grani SC afropen krótko trwały. , loc. cit r. 8. 5 Geinitz(Wesen = ned der Eiszeit, Arch. d, Naturgesch. Mecklenb., t. 59, 1905, str. 25) równiez doszedl do wniosku, że północne lody u swych naj- dalszych granic musiały krótko trwać GLACYALNE ZJAWISKA WZDŁUŻ KARPAT 23 szych wyniosłości karpackich i zaczął się rozszczepiać na języki, posuwał sie z chyżością w każdym razie mniejszą, aniżeli wewnątrz karpackich dolin. Natomiast wkroczenie długich i rozgałęzionych języków lodu w karpackie doliny odbywało się z znacznie większą chyżością i wymagało znacznie krótszego czasu, gdyż przy wciska- niu językowatych wypustek rozległej pokrywy lodowej w doliny, ruch lodu musiał doznać znacznego przyspieszenia wskutek gwał- townego zwężania się poprzecznego przekroju. Z jaką chyżością ję- zyki lodu abr sig w karpackie doliny, mozna z pewnem przy- blizeniem obliezyé Mesi. sobie język RB Gren którego dlugosé niech będzie L, średnia szerokość D. ość H metrów. Jeżeli przypuścimy. że pionowy geg ileyi na powierzchni języka lodu wynosił w ciągu roku 45 m dwa razy tyle. co obecnie w Grenlandyi 1), to otrzymamy Saber? roeznego ubytku lodu o LOX EN Objętość zaś rocznego dopływu lodu równała sie poprzeeznemu prze- krojowi języka, pomnożonemu przez chyżość ruchu lodu C, wyra- żoną w metrach rocznie, a wiee Na 0X DOC H m. Zależnie T tego, ezy ezolo jezyka lodu sie posuwa, ezy tez jest w zastoju, mus i być VzV a stąd SE Me z metrów rocznie. Podstawiajae zamiast L długość języków lodu (p. str. 16) i przyj- mując, ze ich grubość (H) wynosila średnio 25 m, otrzymamy dla C następujące wartości, które podają minimalną chyżość ruchu lodu, konieczną dla istnienia języków w cza- sie ich SES rozprzestrzenienia. minimalna chyżoś é Heron języka ruchu lodu u wejścia lodu (km) do doliny (m dziennie) Dolina Sanu 11 54 a Visloka 33 163 » Wisloki 21 133 , Bialej 30 14:8 » Dunajea 25 123 KN = osią 1) Do 2:25 m rocznie według pomiarów Drygalskiego. Ob. Muszkietow, Fizicz. Giesłoglie. 2. wyd. 1906. T. 2, str. 743. 21 ; WALERY ŁOZIŃSKI Powyższe liczby dają tylko przybliżone wyobrażenie o ehy- żości ruchu lodów u wejścia do karpackich dolin, gdyż opierają się na założeniu, że szerokość języków lodu była jednakową d W rzeczywistości jednak szerokość musiała być zmienną, ponieważ stosowała się do rozszerzeń i zwężeń, z jakich składa się każda dolina apela. Na przykladzie doliny Sanu mozna obliezyé chy- żość ruchu lodu z daleko większem prawdopodobieństwem. Powierz: chnia jezyka lodu w dolinie Sanu od Przemysla w góre, zmierzona planimetrem na mapie?) obejmowala 14:8 km?, a stad wynika ob- jętość rocznego ubytku lodu Vi SSTD X lig X 107 me Ponieważ dolina Sanu koło Przemyśla jest na 600 m szeroka, a jako średnią grubość lodu przyjęliśmy 25 m. przeto objętość rocznego dopływu lodu wynosiła Va — 25 X 600 X C ms. Stąd otrzymamy taką samą drogą, co poprzednio, 12:2 m dziennie, jako minimalną chyżość ruchu lodu u wejścia do doliny Sanu koło W po a. wnaniu z chyżością lodu, jaką przedtem otrzymaliśmy dla Zu fiut (554 m dziennie), różnica jest bardzo znaczna. Je- żeliby jednak powtórzyło się takie dokładne obliczenie dla każdej z głównych dolin zachodnio-galicyjskich Karpat, to wypadlyby nie- zawodnie o wiele mniejsze różnice, ponieważ wszystkie inne doliny mają znacznie szersze wyloty, niż dolina Sanu, wyjątkowo wązka u ujścia z Karpat koło Przemyśla. Wskutek tego u wejścia do in- nych głównych dolin języki lodu miały poprzeczny przekrój zna- eznie szerszy, a proporcyonalnie do tego ich chyżość była mniej- szą 1 zapewne nie tak bardzo odbiegała od zestawionych powyżej wyników Chyzosé ruchu lodów u wejscia do karpackich dolin, na po- zór bardzo znaczna, przecież była jeszeze o wiele mniejszą od naj- większych chyżości, jakie stwierdzono na strumieniach lodu, zesu- wających się z lodowej okrywy wewnątrz Grenlandyi ku brze- gom 3). Mniejszą chyżość ć dyluwialnych języków lodu w karpackich dolinach w porównaniu z dzisiejszymi strumieniami lodu w Gren- uh przypisać należy przedewszystkiem temu, że wkraczając w głąb doliny, posuwały się wbrew ich spadkowi. Oprócz tego ob- fite mieszanie się lodów z preglacyalnymi żwirami w wylotach 1) Pominięcie wypustek języków loda w bocznych dolinach nie powoduje wiekszego błędu. 2) Łozińs ki, Quartárstudien, str. 391. 3) Por. Heim, Handb. d. Gletscherkunde, str. 145. Rink, loc. cit., str. 70. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 25 dolin ać zy musiało także spowodować pewne zmniejszenie się chyż Cho iiio nawet wypadło wyniki obliezenia chyżości języków lodu znacznie zredukować, zawsze jedna rozprzestrzenienie się pół- nocnych lodów w przeżnych Karpatach odbyło się w bardzo krót- kim czasie. U najdalszych granie erratycznego inaierynła w kar- packich dolinach ezoła języków lodu dłużej się nie zatrzymały, gdyż nie pozostały po nich żadne morfologiczne ślady jakby krań- cowe moreny, usypane z glacyalnego materyału. Miejsca, gdzie zna- chodziły się czoła języków lodu w karpackich dolinach podczas największego rozprzestrzenienia, nie zaznaczają się nawet najdro- bniejszym szezególem morfologicznym i można je w przybliżeniu wyznaczyć jedynie na podstawie rozmieszczenia północnego ma- teryaiu Co trwalo Aria dłużej, ezy rozszerzanie się, czy też zni- kanie lodów — zdan a są podzielone. Jedni przypuszczają, że ustą- pienie lodów w rep z rozszerzeniem sig wymagalo krótszego czasu '). Słuszniejszym jednak wydaje mi się pogląd, że topnienie i znikanie trwało dłużej od rozszerzania się pokrywy lodowej ?). Zgodnie z tem przypuścić można, że ustąpienie półnoenych lodów z karpackich dolin odbyło się w stosunkowo dłuższym czasie, niż wkroczenie. Przy topnieniu języki lodu musiały się pokryć ochronną warstwą okruchów skalnych i po części jako martwy lód oparły się dłużej zupelnemu stopieniu?) w miejscach, gdzie nie przeszka- zały temu wody, płynące z wnętrza Karpat. Ws utek stopnienia osta- tnich partyi martwego lodu powierzchnia mieszanych żwirów stała się nierówną i pows tały na niej małe zagłębienia, w których osadził się ił dyluwialny 4). Chociaż martwy lód mógł dłużej się zachować, zawsze jednak czas, jaki upłynął od wkroczenia północnych lodów w obszar karpacki aż do zupełnego zniknięcia był bardzo krótki. ogromnem skurczeniu się lodowców w otoczeniu Lodowcowej Zatoki (Glacier Bay) w Alaszce od końca XVIII wieku5) mam najwymowniejszy dowód, jak wielkie zmiany mogą zajść wskutek cofnięcia się lodów w ciągu jednego zaledwie stulecia! opr zedzające obliezenia najlepiej okazały, że koniecznym wa- runkiem istnienia długich a cienkich języków lodu wewnątrz kar- packich dolin była znaczna chyżość, a zatem obfity napływ lodów 1) Por. Holst, Hat es in Schweden mehr als eine Eiszeit gegeben? Berlin 1899, str. Sn 2D ke, loe cit., str. 10 i 11. Tutkowski, loc. cit., str. 157. " Brak jakichkolwiek śladów działania obfitych” ke pochodzacych z pnienia lodów, jest nietvlko dalszym dowodem małej grubości „ka piję lodu, eg éier Goler, że ich topnienie odbywało się stosunkowo pow Ob. Łoziński, Quartárstudien, str. 5 Babaan Alaska Expedition, t. A str. 17 i 103. 26 WALERY LOZINSKI pokrywy lodowej. Schemat nasz okazuje zarazem, jak wzglednem jest w roz- maitych szerokościach geograficznych chronologiczne znaczenie elo: dowej* epoki*) jako czasu pokrycia powierzchni ziemi przez pół- nocne lody i glacyalnej akkumulacyi. Im dalej na południe. tem większą staje się różnica między „lodową“ a „dyluwialną* epoką. Kiedy w północnej Europie lodowa epoka wypelnia całą dyluwialną epokę, u brzegu Karpat lodowa epoka była tylko epizodem, który 1) Geol. Centralblatt, t. 1, ref. 1288. 2) Philippi, loc. cit,, str. 17. d 3) Loxiñski, Powstanie jeziorek dyluwialnych na niżu galicyjskim. Roz- prawy Wydz. mat.-przyr, Akad. Um,, t B, str. 356. 4) O wartości określeń czasu, odnoszących sie do glacyalnych utworów, por. Geinitz, Die Eiszeit, str. 59, Wesen und Ursache der Eiszeit, str. 26. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 21 ogranieza się zaledwie do małej części dyluwialnej epoki. Taksamo lokalnem jest chronologiczne znaczenie eolieznej fazy D, która roz- wijala się w o Poj zależności od rozmiarów pokr wy lodo- wej. W eza e, gdy u cofającego się brzegu lodów rozszerzało się panowanie dw pólnoena Europa naebodñta sig jeszeze w lo- dowej epoce. Brzeg S zachodnio- Niz , z s galicyjskich galicyjski niemiecki —— Karpat g S ES R S s B Ei | G >` A Rees mam? s $ PF * 2 2 Ki A a = PM doti utwory aż do najmłodszych włącznie. — EK, neodyluwialna faza iczna. — 4, inflacya (loess) — d, deflacya (piaski, wydmy). — G, pokr ycie ice pólnoene lody. — P, preglacyalna ge e ina galiota £ r- patach. — A, morskie i lądowe utwor po sd eg tqua lab LO „Praeglacial* (ob. Geinitz, Die Eiszeit, "e 59 i 7, Mieszane żwiry i erratyczne głazy. Dyluwialne iły. Je edyną pozostałością po inwazyi półnoenych lodów jest cienka warstwa mieszanych żwirów, które osadziły się z dennej moreny. Mieszane żwiry są najczęściej ułożone wśród masy żółtawej lub 1) Dla uproszczenia schematu nie wdaję się „tutaj w A tę sbs A. Schulza (1904), według której w środkowej Europie po ma lodowacenia nastąpiły naprzemian po sobie dwie fazy suchego aeiee i PETA fazy wilg tnego klimatu. Zob. Aug. Schulz, Das Schicksal der Alpen- E P 28 WALERY ŁOZIŃSKI rdzawej, gliniasto-piasczystej, niekiedy przesiąkniętej martwicą wa- pienną '). Wzajemny stosunek cząstek gliniastych i piasczystych nie jest stały; częściej przeważa piasczysty materyał i dlatego też mieszane żwiry są zazwyczaj utworem przenikliwym dla wody. zie lód posuwał się po ilastych utworach. jak np. na dolnooligo- ceńskich łupkach w Kruhelu Małym koło Przemyśla, albo na kar- bońskich iłach koło Waldenburga, najniższa część mieszanych żwi- rów znachodzi się wśród ciemnej, ilastej masy i wtedy brak ostrej granicy między dyluwium a starszem podłożem. Mieszane żwiry składają się z okruchów skał trojakiego po- chodzenia. i 1. Północny materyal występuje w kawałkach rozmaitej wielkości, od drobnych ziarn aż do dużych głazów erratyeznych. —— Okruchy skał półnoenego pochodzenia są zazwyczaj mało obrobione, nieregularne i tylko na krawędziach mniej lub więcej zaokrąglone. Dokładniejsze zaokrąglenie widać tylko u tych okruchów, które znaehodza się wśród mieszanego żwiru, silnie przerobionego przez bieżącą wodę, albo też u erratyeznych głazów, które stereza na po- wierzchni żwiru i od dawna ulegają wietrzeniu. Najczęstszym mate- ryalem pólnocnym są skały krystaliczne, a mianowicie granity, porfiry i gnajsy skandynawskiego pochodzenia. Obok nich często pojawiaja sie skandynawskie kwareyty i krzemienie z baltyckiej zredy. 2. Swojski materyał pojawia się w kanciastych lub tylko na krawędziach zaokrąglonych okruchach najrozmaitszych utworów fliszowych z najbliższej okolicy. Że okruchy swojskich skal roz- miarami nie dorównywają skandynawskim głazom, przyczyna tego jest jasna. Materyał skandynawski, dochodzący znacznych rozmia- rów w głazach erratycznych, które przetrwały daleką drogę, pocho- dzi z okolie, gdzie lody intenzywnie niszczyły swe podłoże i mogły odrywać nawet większe bryły. W brzeżnej zaś strefie posuwające się lody nie działały na skalne podłoże, a okruchy miejscowyc skał dostawały się do dennej moreny z pokruszonych produktów zwietrzenia ?). nach dem Hóhepunkte der letzten Eiszeit. Centralbl. f. Mineral, 1904. str. 269 i ns. Die Wandlungen des Klimas. Zeitschr. f. Naturwiss., t. 77, 1904, str. 44 i ns. s jest utworem tak jednolitym, Ze musial po- i oziński, Min markwiirdiges Vorkommen von Konglomerat in Zura- wica, Verhandl. k. k. geol. Reichsanst.. 1907. str. 45. Ze w mieszanych żwirach doliny Sanu okruchy miejscowych skał nie dochodzą wielkości skandynawskich głazów, tłómaczyłem po części brakiem grub- szych kompleksów twardych skał wśród tamtejszego fliszu (Quartürstudien, str. 385). Później jednak przekonałem sie, że petrograficzny charakter podłoża nie ma wpływu na wielkość okruchów miejscowych skał, które nawet w obrębie ciężkowickiego piaskowca są mniejsze od skandynawskich głazów. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 29 3. Preglacyalne, karpackie żwiry rzeczne są naj- Ber skladnikiem mieszanych zwirów. Dawniej przypuszezano, Ze rzeezne otoezaki pochodza z „współudziału wód karpackich przy osadzaniu się mieszanych żwirów. albo też z późniejszego przero- bienia przez bieżącą wodę > Jednakowoż otoczaki rzeczne znacho- dzą się w przeważającej ilości nie tylko w mieszanych żwirach, po osadzeniu się przeławiconych przez bieżącą wodę. ale także w takich, których składniki okazują bezładne ugrupowanie, właściwe dennej morenie i w których płaskie otoczaki rzeczne są chaotycznie zoryentowane. W dolinach potoków, uchodzących do głównych dolin karpackich, spotyka się wśród mieszanych żwirów rzeczne otoczaki skał fliszowych, których pochodzenie stanowczo przeczy zawleczeniu przez wodę bieżącą. Tak np. w boeznych dolinach Sanu w najbliż- wiają się w górę Sanu po raz pierwszy dopiero daleko powyżej osta- tnich śladów dyluwialnego języka lodu. Rogowce zatem, które San toczy z dalszych okolic, nie mogły się dostać do bocznych dolin wbrew ich spadkowi przy pomocy wody bieżącej, lecz jedynie przy pomocy rozgałęzień języka lodu w dolinie Sanu. Najbardziej ja- Wst czny transport aa geng „przez języki lodu, "ee sig wbrew spadkowi w glówne doliny, a stad w bo- czne, może w prosty sposób wytłómaczyć Miejedos zagadke hydro- grafiezna, którą wyjaśniało się ien biegu rzek. Przytocze przy- ad, znany mi dobrze z Turyn W zwirach miedzy Saalfeld a Poessneck znaleziono otoezaki CHE z Limbergu i na tej pe stawie przypuszczano, że tutaj dawny bieg Orli uchodził do Saali *) Występowanie owych otoczaków melafiru nie jest jeszcze dnde H Ti de Hügelland und die Ebene von Rzeszów. Jahrb. k. k. geol. Reichsanst,, " B; 286—288. Uhlig, Beitrago zur Geol. der westgaliz. Kar- pathen, ibid, szłam Erlauterangen zur geol. Specialkarie von Preussen. Diet. 40. Blatt Sia ek str. 37. Walther, Geol. Heimatskunde von 30 WALERY LOZINSKI zmiany biegu rzeki, gdyż mogły zostać zawleezone wskutek wste- cznego transportu przez. północne lody od dzisiejszego ujścia Orli (koło Orlamünde) w górę Saali aż do Saalfeld. ział przytoczonych trzech kategoryi składników w miesza- nych żwirach okazuje wielką rozmaitość. W jednem miejscu pół- nocny materyał występuje w większej ilości i nawet w dużych bryłach, gdzieindziej zaś bywa tak drobny i rzadki, że jego obe- eność można stwierdzić dopiero po dłuższem szukaniu. Niezwykła obfitość północnego materyału krystalicznego i głazów erratycznych w mieszanych żwirach w Łopuszce Wielkiej (w pow. przeworskim) tem się tłómaczy, że w wylocie małej doliny Mleczki lody natrafiły na znacznie mniejsze preglacyalne żwirowiska karpackie, niż w wiel- kich dolinach i dlatego też stosunkowo mniej materyału karpackiego mogły zabrać do dennej moreny. W dolinie Sanu, która w obrębie zasięgu dyluwialnego języka lodu przecina marglowe lub ilaste utwory fliszowe z cienkiemi tylko wkładkami odporniejszych pia- skowców, zawartość miejscowego materyału w kanciastych okru- chach w mieszanych żwirach jest większą, aniżeli w obrębie gru- bych i twardych kompleksów ciezkowickiego piaskowca. W tym wypadku mieszane żwiry często składają się wyłącznie z pregla- cyalnych otoezaków rzecznych karpackiego pochodzenia. wśród któ- rych są rozsiane kanciaste okruchy skał skandynawskich. Tak np. mieszane żwiry w Gromniku i Bogoniowieach w dolinie Białej, składają się oprócz północnych fragmentów, najczęściej tylko na krawędziach otartych, niemal wyłącznie z karpackich żwirów rze- Thiiringen. Jena 1902. str. 138. Łoziński, Stosunki hydrograficzne epoki dylu- wialnej. Kosmos, t. 25, str. 465 i tabl. II. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KAKPA1 31 rach w obszarze Dunajca, albo ogromna E stramberskiego wapienia w mieszanych żwirach doliny ja Miąższość mieszanych żwirów jest bá rdzo mala i wyjatkowo przekraeza 20 m w dk, Malym kolo Przemysla. Zreszta w do- linie Sanu wynosi zaledwie pare metrów, a tylko w górnej ezesei Kuńkowiec. jak to se na stokach parowu potoka, dochodzi do 8 m. W innych dolinach głównych miąższość jest jeszeze mniejsza. Najwyraźniejsze odsłonięcia mieszanych żwirów, jak w Łopuszce Wielkiej w dorzeczu Mleczki, w Kamienicy Dolnej w dolinie Wi- słoki, lub koło Zgłobie i Błonia w dolinie Dunajea. okazują grubość, wynoszącą co najwięcej 4—6 m. Mieszany żwir w Bogoniowicach w dolinie Białej jest zaledwie na 1-2 m gruby. ieszane żwiry, gdy występują na stokach głównych dolin, zachowały pierwotny ustrój dennej moreny. którego cechą jest chao- tyezne ułożenie płaskich okruchów skał, przedewszystkiem pregla- cyalnych otoczaków rzecznych. Mieszane żwiry zaś, które cienką warstwą wyścielają szerokie, równe dna głównych dolin, po części przedstawiają jeszcze pierwotną morenę denną, a po części uległy późniejszemu przerobieniu przez wodę i nabyły pewnego uwarstwo- wani, objawiajacego się mniej lub więcej wyraźnie poziomem zo- ryentowanić Vous dis red Stroma krawędź gg te- d A liczne zakretv, po ich zewnetrznej stronie podmywaja i niszeza alu- wialną terasę, wewnątrz zakrętów zaś ue eh Keen ma- teryal, a mianowicie piasek i żwir, który pomim lo Z m moreny, w takim razie wewnątrz zakrętów osadza si mieszany żwir, dwukrotnie przeławicony przez wodę. Przeławicone żwiry mieszane nie okazują widocznego ubytku E c mate- ryalu, ale za to w odróznieniu od mieszan veh Zwirów, wystepuja- cych jako pierwotna morena denna, okruchy skandynawskich skał 1) Odmienna budowę alawialnej terasy zauważyłem tylko na prawym brzegu OHNE naprzeciw Wróblowej. Krawędź aluwialnej terasy jest do 5 m o śni wany piase s onad rze soka i okazuje śnie warstwowany piasek oczewkowatemi tenen żwiru o bardzo skapym udziale północnego materyału. Brak gliny w utworach aluwialnej MY wskazuje, Ze tutaj osadzily sie z wody o silniej- szym, eh zresztą, prądzie 32 WALERY LOZINSKI - krystalicznych są bloc w znacznym stopniu przez wodę one. Można zatem „wyróżnić trzy następujące sposoby występowa- nia mieszanych żwirów, wyścielających dna głównych dolin kar- packich: 1. Mieszane żwiry jako pierwotha morena denna z kanciastymi okruchami północnych skał krystalicznych 1) i bezładnem ułożeniem płaskich, preglacyalnych żwirów FACE karpackiego pochodzenia. ih £ M E zeegt XUTOWCA, Fig. & Schemat wyste powania ennen Zwirów na dnie did dolin karpackie Mieszane żwiry, po osadzeniu z deńnej moreny przerobione przez góry i tworzące dolną część aluwialnej terasy. Przerobienie tych mieszanych żwirów odbyło się prawdopodobnie jeszcze w dy- luwialnej dobie, gdyż pokrywa je aluwialna glina, która z ustaniem ') Występowanie pólno ocnego ure ryalu w kancias "nas "e najwięcej na krav FA tyg ste okruchach, jest już wystarczającym dowodem, że miesza żwir nie doznał silniejszego przerobienia przez bieżącą wodę. Keilhaek zanważył w Islandyi, że okruchy skał już w odległości 100 m od czoła lodowea y znego żwiru, Ob. Keilhack, lad m an islándischen Gletscher- und norddeutschen Dilavialablagerungen. Jahrb. kgl Preuss. geol. Landesanst für 1883, str. — Erdmann odiar wykazal, Ze do otoezenia okruchów skal wystarcza deri E tra (€ Por. bert, Die Entwicklung des d von mmern und Rügen. Sep. Abdr. aus 8. und 10. Jahresber. d Geograph. Ges. za Mo ae ud 1903— 1906, str. 175. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 33 neodyluwialnej dose loessu. zaczęła się tworzyć z materyału loessowego 1). 3. Mieszane żwiry, jako najrnłodsze żwirowiska rzeczne, po- chodzące z jednokrotnego lub. dwukrotnego przeławicenia dennej moreny przez bieżącą, wodę. Proces ten rozpoczął się już w obecnej dobie, kiedy rzeki weiely swe koryta w aluwialną terasę, i odbywa się ema w naszych oczach. że głazy skandynawskich skał krystalicznych są najwięk- szy mi ika mieszanych żwirów i dostały się do nich — podobnie jak mniejsze okruch w dennej morenie pólnoenych lodów. Mieszane zwiry, gdy nie zostały przykryte młodszym utwo- rem, ulegają spłukiwaniu przez wodę atmos ia zas zawarte w nich najwieksze bryly skandynawskich skal s4 za ciezkie, aby mogły zmienić pierwotne położenie i dlatego z aa sterczą na powierzchni mieszanych żwirów, jako erratyczne glazy. Tak samo w parowach małych potoków, weietych w mieszane żwiry, skandy- nawskie głazy są rozrzucone po stokach i na dnie, ponieważ prąd wody, która rozmywa żwir i zabrała mniejsze składniki, nie zdołał większych brył ruszyć z miejsca *). Rozmieszczenie skandynawskich głazów w mieszanych żwirach . jest bardzo niejednostajne. W jednem miejscu są nadzwyczaj liczne 1 wielkie, gdzieindziej zaś półnoene składniki mieszanych żwirów nie przekraczają wielkości pięści. Szczególną obfitością 1 wielkością YW głazów odznaczają się mieszane żwiry w dolinie Sanu 3) w Lopuszce Wielkiej (w pow. przeworskim). Względna obfitość większych brył skandynawskich w mie- szanych Zwirach nie podlega żadnemu prawidłu. Bardzo często spo- tyka się wymowne dowody, że północne lody zawlokły skandynaw- ski materyał w wielkich bryłach aż do ostatnich granie swego roz- przestrzenienia. W dolinie Sanu wielkie głazy erratyczne pojawiają 1) Por. Łoziński, Gosetkrondica, str, 381—384. 2) K. Matwiejew obserwowal na brzegu Kam y, jak ogromny glaz erraty- czny został odsłonięty przez wode (Sledy lednik. wéi w zap. Priurale. Protok. zas. Pet cora szcz. Jestestwoisp., 1906, str. 150 i 151). J e wy w Kruhelu Małym i w górnej części Kuńkowiec. Naj większy głaz orratyczny, jaki pesaje w EN — sterczy ponad ziemią garbem o wymiarach: dług. 1:7, szer. 1'1, w» Spraw. Kom. tizyogr. T. XLII, Część III. 3 34 WALERY ŁOZIŃSKI zawiera mnóstwo ogromnych głazów skandynawskiego pochodze- nia '), które można podziwiać w każdej sztucznej odkrywce. Koło Saalfeldu, gdzie północne lody dotarły w deit najdalej ku po- ludniu, znachodza sie duze głazy erratyezne? Fa t, że północne lody mogły nawet u ostatnich granie swego rozprzestrzenienia poe wielkie glazy skandynawskich skal, rzuca pewne światło na sporną kwestye granicy półnoenego dylu- wium w wschodniej części galicyjskiego niżu. Jak wiadomo, Uhlig wykreślił ją na podstawie rozmieszczenia erratycznych głazów, gdy tymczasem A. M. Łomnicki niejednokrotnie stwierdził drobny ma- teryał północny znacznie galos u południu i ierra granice dy- luwialnych lodów az do samej krawędzi Podola?). ec tego, że wszędzie u asi Seet i Sudetów większe bdyżą dd skał znachodzą się az do najdalszych granie zasięgu lodów, nasuwa się pytanie, czy we wschodniej części galicyjskiego niżu nie sięgały północne lody rzeczywiście tylko po granicę Uhliga, zaznaczoną erratycznymi głazami i czy drobny materyał półnoeny, rozsiany dalej ku mo aż po krawędź podolską, nie dostał się tam drogą splawu (Drift Mieszane jun bardzo rzadko pojawiaja sig na wiekszej prze- strzeni na samej powierzchni, jak w okoliey Zgłobie i Błonia. Za- zwyczaj są pokryte loessem lub aluwialną gliną. Bezpośrednio nad mieszanym żwirem znachodzi się czasem szary ił z obfitemi wy- dzieleniami wodorotlenku żelaza. Ił ten według wszelkiego prawdo- podobieństwa osadzał się w niewielkich kałużach, które podczas ostatecznego topnienia lodów tworzyły się na nierównej powierzchni mieszanych żwirów. Oprócz doliny Sanu 5) widziałem taki sam ił w dolinie Wisłoki między Brzostkiem a Zawadką, gdzie go odsło- 1) O rozmiarach PEES głazów, które zostały zawleczone aż do naj- dalszych granic zasięgu lodów S M Erlàut. zur geol. Karte von Preussen Lief. 115. Blatt Ru dolfswaldau, H 106. Werth Diluviu i Kessels, Zeitschr. deutsch. geo ol. Ges., t. 59, 1907, str. 72. Największy glas geg Partsch, Schlesien, t. 1 Re üri 3) Atlas geol. Gal., zesz. 7, str. 64. 4) Dawniej skłaniałem się do przypuszczenia A. M. Łomnickiego, że półno- był lody przyczyniły się do wytworzenia rzeźby północnej krawędzi Podola Lo: ński, Doliny rzek, më 38, u w. 2). Późniejsze badania jednak prz rzekonaly mie, et Sé krawedzi Podola nie able Hh żadnych śladów glacyalnego ani też fluwi glacyalnego pochodza 5) Łoziń ^ Quartiretadien, str. 388 — 390 > PW wiek iłu, o którym mowa, gran juz pa leontologicznie stwie rdz zony. Hermanowicach zary ił tworzy najniższą część aluwialnej terasy i zawiera äisen skorup, wéród których Prof. Dr. T. Wiśniowski znalazł formy, właściwe zimniejszemu klimatowi (Pupa columella i i.). Szczegóły podał Prof. Wiśniowski w tekscie lo 21. zesz. Atl. geol. Gal., str. 24 i 25. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 30 nieto przy drenowaniu. Na żwirach mieszanych w Siemiechowie widaé male platy podobnego ilu, które z wezesna wiosna, gdy rola wysycha, dłużej zatrzymują wilgoć i ciemniejszą barwą wyraźnie odróżniają się od otoczenia. Kiedy RI karpackiego brzegu w zachodniej Galicyi, ku wschodowi aż po dolinę Sanu włącznie, mieszane żwiry występują jako utwór glacyalny albo też później przelawicony przez wodę — zaraz na południe od Przemyśla północne dyluwium przybiera wy- bitnie fluwioglaeyalny charakter, pochodzący z równoczesnego współdziałania lodu i wody (pikulickie żwiry). Po raz pierwszy za- tem dopiero w dolinie Wiaru pojawia się u karpackiego brzegu fluwioglacyalne wyksztalcenie, które tak silnie wystepuje w pólno- enem dyluwium wzdłuż brzegu Zachodnich Sudetów (p. rozdz. 10). Wraz z fluwioglacyalnem wyksztalceniem występuje jeszcze druga cecha wspólna z mieszanem dyluwium u sudeckiego brzegu, a mia- nowicie większa miąższość, aniżeli u brzegu zachodnio-galicyjskich arpat. 8. Wpływ inwazyi północnych lodów na hydrografię brzeżnych Karpat. Jeżeli zadamy sobie pytanie, jak zachowały się rzeki zacho- dnio-galicyjskich Karpat wobec wkroczenia języków lodu w ujścia ich dolin, to najbliższem byłoby przypuszczenie, że zostały zatamo- wane i spiętrzyły się w jeziora. Oznaki zatamowania rzeki i zamie- nienia w jezioro mogą być morfologiczne lub sedymenta- cyjne. Do pierwszych należą terasy i nowe doliny, wyżłobione wskutek przelewu spiętrzonych wód?) do drugich petrograficzny charakter osadów; napływowe stożki są zarówno sedymentacyjnym, jak morfologicznym objawem zatamowania odpływu wód. 1) Por. Łoziński, Quartirstudien, str. 382 i 383. : 2) Por. Kendall, A System of Glacier-Lakes in the Cleveland Hills, Quart, Journ. of the Geol. Soc., t. 58, 1902, str. 473 i ns. 3* 36 WALERY LOZINSKI Azeby zatamowanie dolin w jeziora pozostawilo morfologiezne ślady, na to potrzeba w każdym razie dłuższego czasu. Gdy zaś języki lodu w karpackich dolinach stosunkowo bardzo krótko trwały, wobec tego brak oznak morfologicznych, jak np. teras brzeżnych, by północne lody nie były dotarły w dolinach karpackich aż do najdalszych granic erratycznego materyału, ale zatrzymały się zaraz u wejścia i odpływ wód zatamowały, to w miejscu, gdzie zapora lodów przez pewien czas się znachodziła, musiałyby pozo- stać w poprzek dolin jakieś wypukłości, usypane z glacyalnego materyału, a przypominające krańcowe moreny. Ale nawet tego etrograficzny charakter mieszanego dyluwium w głównych dolinach zachodnio-galicyjskich Karpat daje całkiem pewną odpo- wiedź, że rzeki nie doznały zatamowania wskutek naporu półno- enych lodów. Mieszane dyluwium występuje zawsze jako żwiry, które w wielu miejscach doznały późniejszego przerobienia przez wodę, ale nigdzie nie okazują tak dokładnego uwarstwowania i po- sortowania materyału, jak fluwioglacyalne utwory, pochodzące z r ó- wnoczesnego współdziałania lodów i spiętrzonych wód. Co wię- cej, idąc toraz dalej w głąb dolin, nie widzimy zmniejszania się wielkości ani też zawartości północnego materyału w mieszanych żwirach, a duże głazy skandynawskich skał krystalicznych znacho- 1) Przypuszczenie Hanslika (Peterm, Mitteil., Erg.-Heft Nr. 158, str. 12. Mitteil. geogr. Ges. in Wien, t , str. 315 i ns), że wkroczenie północnych lo- ) doliny śląskich Karpat spowodowało obfita akkumulacye żwirowisk i na- pływ h stożków nawet w górnym biegu rzek, nie ma podstawy. Hanslik dowo- owych st dzi, że dzisiejszą doliną Białej (śląskiej) płynęła predyluwialna Soła, której wody dopiero wskutek zatamowania dolin jezioro miały się przelać zez lody jezior y s obeena dolinę Soły. Taka zmiana biegu Soły nie jest wykluczona, ale — jeżeli zaszła i iąz glebok A ie. wszelkiego prawdopodobieństwa przynajmniej o połowę mniejsza od powyższej cyfry. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 31 dzą sig az do najdalszej granicy pólnoenych lodów. Powyższe fakty są dowodem, że północne lody wypełniały najgłębszą część dolin aż do ostatnich granie erratycznego materyału. Gdyby bowiem rzeki zostały przez lody spiętrzone w jeziora, to zamiast żwirów musia- łyby się osadzić na dnie dolin przedewszystkiem nadzwyczaj cienko warstwowane iły z okruchami skał, splawionymi przez bryły lodu 1). Tymczasem dyluwialne iły, które czasem pojawiają się w cienkich płatach nad mieszanymi żwirami (p. str. 34) są utworem niewiel- ich kałuż i nie mogą jeszcze uchodzić za dowód zatamowania rzek w jeziora. Zresztą iły te zawsze występują na mieszanych Zwirach, z czego wynika, że przed utworzeniem się iłu były lody i osadziły denną morenę. Skoro języki lodu sięgały w karpackich dolinach aż do naj- dalszych granie północnego materyału, to wobee tego przypuścić należy, że rzeki w jakiś sposób znalazły sobie drogę wbrew napo- wiec Malaspina w Alaszce, pod którym liczne i znaczne strumie- nie wody płyną tunelami *). Największy z nich, Yahtse, płynie w tu- nela, na 10—13 km długim 3). Być może, że i karpackie rzeki, gdy natrafiły w swych dolinach na ezola dyluwialnych języków lodu, gubily się pod nimi, podobnie jak strumienie, spływające z pólnoey u lodowcowi Malaspina, znikają w jego wnętrzu 4) — i dalej pły- nęły długimi tunelami wewnątrz lodu 5). Przytem rzeka może nie zawsze mogła swobodnie gubić się w kanałach wewnątrz lodu i eza- sem spiętrzała się w jakieś małe jeziorko, jak rzeka Yahtse, która wprost z jeziora znika w tunelu wewnątrz lodowca Malaspina 5). Jeżeli jednak wogóle tworzyły się jeziorka w miejscach, gdzie karpackie rzeki natrafiały w swych dolinach na czoła języków lodu, to musiały być zjawiskiem bardzo znikomem, gdyż nie pozostawiły po sobie żadnego śladu. ie jest jednak wykluczonem, że rzeki karpackie po części mogły odpływać także po powierzchni języków lodu, które cienką warstwą pokrywały dna dolin i wewnątrz dolin zapewne nie oka- zywały znaczniejszych różnie grubości (p. fig. 3). Znane są przecież 1) Kendall, loc. cit., str. 478 i 479. Gaci : 2) Illustraeye ujścia takiego tunela podaje dzieło: Filippi, La Spedi- zione di S. A. R. Luigi Amedeo Daca degli Abruzzi al Monte Sant Elia. 2. ed. 1900, str. 81. 3) Russell, Second Expedition to Mount St. Elias. 13. Ann. Report of the Un. states Geol. Survey 1891—1892, str. 13. 4) Ibid. str. 81. : 5) Również w Alaszce, na przykładzie jezykowatej wypustki lodowca Co- lumbia stwierdził Gilbert, że odpływ doliny może pozostać niezależnym od wkro- czenia w nią strumienia lodu i nie doznać zatamowania. Por. Harriman Alaska Expedition, t. 3, str. 73. 6) Russell, loc. cit.. str. 79. 38 WALERY LOZINSKI w Grenlandyi strumienie wody, które płyną w korytach na po- wierzchni lodów i gubią się w ich wnętrzu dopiero wtedy, gdy natrafią na szczelinę 1). Prawdopodobieństwo przypuszczenia, że rzeki przed opuszczeniem Karpat mogły w części płynąć po powierzchni lodu. jest tem większe, że cienkie języki lodu wewnątrz dolin były zapewne do tego stopnia obładowane skalnym materyałem, iż przed- stawiały masę, średnio cięższą od wody. Charakter mieszanego dyluwium na dnie karpackich dolin przemawia raczej za ostatnią ewentualnością, t. j. za odpływem wód w przeważnej części po powierzchni języków lodu. Gdyby bowiem wody odpływały tunelami pod lodem, to w miejscu tych tuneli byłyby zapewne powstały wypukłości w kształcie nasypów (dsar) lub kopców (kames), usypane z fluwioglacyalnego materyału przez wody karpackie w połączeniu z wodami, których dostarczało topnienie lodów. Tymczasem mieszane dyluwium na dnie karpa- ekich dolin nie tworzy najmniejszych wypukłości, a nadto nie oka- zuje fluwioglacyalnego wykształeenia, ale zachowuje chara- kter dennej moreny, albo też zostało dopiero później przerobione przez wodę bieżącą. yraźnie zaznaczył się wpływ północnych lodów na odpływ wód z zachodnio-galicyjskich Karpat dopiero wtedy, gdy cofajacy się brzeg lodów zatrzymał się w odległości kilku km od Karpat. Tutaj powierzchnia lodów stosunkowo szybko podnosiła się ku pół- nocy (p. fig. 3) i w związku z tym zastojem brzegu lodów powstała szeroka, podkarpacka dolina fluwioglacyalna, której wschodnią czę- ścią płynie Wisłok po opuszczeniu Karpat koło Rzeszowa ?). d czego zależało, czy odpływ wód wskutek inwazyi lodów został zatamowany, czy też nie doznał poważniejszej przeszkody — na razie brak pewnych wskazówek. W dolinach Zachodnich Sude- doliny jako teras o bardzo stromych ścianach najzupełniej przypo- mina źródlane trawertyny, przyczepione do stoków jarów podolskich. SS W E. Nordenskiöld, Grönland. Leipzig 1886, str, 1385—36, 158—59 i —92. 2) Por. Łoziński, Powstanie jeziorek dyluwialnych, str. 356 i 357. 3) Henkel, Die Gegend von Kósen. Globus, t. 92, str. 294. 4) Portis, Die diluv. Süugethierfauna von Taubach. Palaeontographica, t. 25, str. 159 1 100. 5) Walther, Geol. Heimatskunde von Thüringen. Jena 1902, str. 113 i 114. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 39 9. Krajobraz karpackiego brzegu w zachodniej Galicyi. tego czasu nie zaszlo najmniejsze poglebienie dolnego poziomu erozyi. Preglaeyalna faza erozyi zakończyła się obfitą akkumulacyą rzecznych żwirów. Sądząc według brzegu wschodnio-galicyjskich Karpat, możemy przypuszczać, że ‘dna dolin były zasłane żwirowi- skami, tworzącemi na brzegach rzek nizkie terasy, a u wylotów dolin rozszerzały się wachlarzowata rozległe stożki napływowe. Ję- zyki północnych lodów, wciskające się w doliny, zniszczyły w zna- cznej ezesci napływowe stożki i przerobiły żwirowiska na dnie dolin, mieszając preglacyalne żwiry rzeczne z północnym materyałem. równaniu z preglaeyalna fazą erozyi, która dla brzeznych Karpat miała największe znaczenie geomorfologiczne, poźniejszy roz- wój nie sprowadził istotnych zmian w krajobrazie. Utworzenie się cienkiej warstwy mieszanych żwirów w najgłębszej części dolin nie odegrało żadnej roli morfologieznej. Za to osadzenie się loessu do pewnego stopnia zmodyfikowało rzeźbę, podyktowaną przez pre- glacyalną erozyę i nadało karpackiemu brzegowi charakterystyczny wyg Ne eodyluwialna akkumulacya zo, pyłu przystosowy wała się do rzeźby podłoża. U podnóża Karpat pył nagromadzał się na równej podstawie i utworzył podkarpacką platformę loessową, która ciągnie się nieprzerwanym pasem, przeważnie na kilka km szero- im, wzdłuż karpackiego brzegu od Przemyśla ku zachodowi aż poza Rzeszów. Nad Sanem i Wisłokiem loessowa platforma nagle 1) Qu. schemat na str. 27. 3) Zwiększenie sie rra opadów uzasadnia Geinitz, Wesen und Ursache b Eiszeit, str. 12 40 WALERY LOZINSKI gentis nie jest wszedzie jednakowa. Tak np. loessowy rajobraz ończy się w dolinie Wisłoka między Czudcem a Strzyżowem, 1) Łoziński, Ein merkwiirdiges Vorkommen von Konglomerat in Żura- wien, Verhandl. k. k. geol. Reichsanst., 1907, str. 45. 2 Łoziński, Quartürstudien, str. 397. ` GLACYALNR ZJAWISKA WZDŁUŻ KARPAT 41 w dolinie Wisłoki w okolicy Ka- mieniey Dolnej, w dolinie. Białej A . powyżej Tuchowa. Pe ustąpieniu północnych lo- dów powstały na dnie dolin brze- > $ żnych Karpat dwie terasy, a mja- 3 nowieie loessowa i aluwialna 3 W rozszerzeniach dolin, a N zwlaszeza w ich wylotach, gdzie. 8 lozysko rzeki zajmuje zaledwie Ñ bardzo mala część szerokiego, ró- s$ wnego dna doliny, nawiany pył KN osadzał się, podobnie jak wzdłuż NI podnóża Karpat, na równej pod- stawie i utworzył loessową terasę. R Jej krawędź zupełnie przypomina ch PARAR AR, A ponad samą rzeką wynosi zatem 95—30 m i jest najpewniejszą miarą grubości loessowej akkumu- lacyi, która tutaj odbywała się na S muejocowe produkty AURA CTA Aotaó schematyczny przekrój poprzeczny karpackiego brzegu w zachodniej Galicyi. Fig. 5. (MMM TACNA Tod e © "$ £e a ź Le O Ñ w N O H N Oo A © e Es EA o ES B dą Qs N * ob © 42 WALERY ŁOZIŃSKI Z loessowego materyału, w mniejszym lub większym stopniu przeniesionego i przerobionego przez wodę, powstała już w obeenej dobie aluwialna itas która dokladnie wyściela dna dolin *). Obe- ene łożyska rzek są wcięte w aluwialną terasę, a brzegi tworzy jej stroma krawędź, zazwyczaj na kilka, eo najwięcej na 8—10 m wysoka. Gdzie loessowy materyał nie doznał silniejszego przero- bienia przez wodę, żółta glina, która tworzy wyższą część aluwial- nej terasy i zazwyczaj urywa się pionowemi ścianami, bardzo zbliża się do eolieznego loessu i nie zawsze da się z łatwością od niego odróżnić. Wkładki bagiennych utworów z mnóstwem roślinnego ma- teryału są „charakterystycznym składnikiem aluwialnej terasy, który wszędzie się powtarza *). 10. Mieszane dyluwium u brzegu Zachodnich Sudetów ?). W porównaniu z brzegiem zachodnio-galicyjskich Karpat mie- h Sudetó szane dyluwium u brzegu Zachodnich Sudetów odznacza się nie tylko większą miąższością, ale także odmiennem wykształceniem. Podkarpackie żwiry mieszane, jakkolwiek w wielu miejscach po wpływem bieżącej wody zatracily swój pierwotny ustrój dennej mo- reny, zawsze jednak doznały stosunkowo nie zbyt silnego przero- bienia, gdyż ani uwarstwowanie, ani też posortowanie materyału nie jest dokładnem. Natomiast mieszane dyluwium u brzegu Sude- tów okazuje ogromną przewagę fluwioglacyalnego wykształcenia, co świadezy, że przy osadzaniu się dyluwia nych utworów woda ode- grała bez porównania większą rolę, niż same lody. Serya mieszanego dyluwium składa się w przeważnej części z doskonale posortowa- nego i uwarstwowanego materyału, udział zaś gliny z okruchami skał o charakterze dennej moreny jest o wiele mniejszy. Ta glina lodowcowa, zaznaczona na mapach geologicznych Dathego jako „Ge- schiebelehm*, zawiera mnóstwo okruchów skał, bez porównania tów bardzo ezesto dorównywa zupełnie podkar ackim „żwirom mieszanym“, a różnica nazw, jakie utarły się w literaturze, jest tylko formalną kwestyą*) i bynajmniej nie przeczy prawidłu, że Ob. Łoziński, Vide pend str. 379—383, gdzie obszernie omówi- łem pada i budowę aluwialnej terasy (Auelehmterrasse). 2) Alth znalazł Mis wkladki "io z licznemi resztkami roślin w aluwial- nej rasie Białej koło Tuchowa. Zob. Spraw. Kom. fizyogr., t. 11, str. (226). r Zgodnie z Partschem (Schlesien. T. 1, str. 53 i 54) przyjmuję rów it a Nisy jako granice Wscho am: i Zachodnich Sudetów 1) Ze podkarpackiego dyluwinm mieszanego tak niepodzielnie przyjęła się nazwa d rni ci żwirów*, przyczyną eg jest bez watpienia dominujacy EL AN IE S PENIS GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 43 w glacyalnych utworach u brzegu pólnoenego dyluwium przeważa materyał grubszego kalibru. Tak np. lodowcowa glina w cegielni olo Zakładu elektrycznego) w Waldenburgu zawiera z pewnością nie mniej większych okruchów skał, a nawet głazów erratycznych, aniżeli głębsza część mieszanych żwirów w Kruhelu Małym, uło- żona wśród masy przeważnie gliniastej. Wzdłuż podnóża Sudetów ciągnie się pas mieszanego dylu- wium, na kilka do kilkunastu km szeroki. Miąższość dyluwialnych utworów, doskonale odsłoniętych w lieznych, sztucznych odkrywkach, jak np. w Kunzendorf lub w Saarau, wynosi 20 i więcej metrów. Kompleks mieszanego dyluwium posiada w przeważnej części, a nie- az nawet w całości fluwioglacyalne wykształcenie; materyał roz- maitej wielkości jest posortowany i ułożony w warstwy, które ostro odgraniczają się od siebie. W każdym przekroju kilkakrotnie na- stępują po sobie od dołu do góry naprzemian warstwy żwiru więk- szego kalibru i wkładki czystego piasku lub bardzo drobnego żwirku o cienkiem, często ukośnem warstwowaniu?) Zwiry są zazwyczaj otoczone i ułożone wśród drobnego materyału. Warstwy żwiru ró- żnią się między sobą wielkością materyału i można wyraźnie wi- dzieć, że jedne składają się z bardzo dużych, a inne z mniejszych otoczaków. Układ warstw piasku i żwiru szybko zmienia się zaró- wno w pionowym, jak i w poziomym kierunku. Rozmaitość ta jest 3 ranica lodoweowej gliny nie tworzy równej powierzehni i przebieg jej jest falisty. Bardzo często glina klinami lub „kiesze- PT etc udzial preglacyalnych żwirów rzecznych, który najczęściej uderza już na pierwszy rzut oka, 1) Przy drodze do szybu Juliusza. 3) Zob. dołączoną tablicę. 44 WALERY LOZIÑSKI niami“, jak sig Giirich 1) wyraził, wciska się ku dołowi w fluwio- glacyalne utwory. W związku z wciskaniem się gliny fluwiogla- cyalne utwory doznały lokalnych zaburzeń i okazują bardzo wy- raźne pofałdowanie lub przesunięcia (fig. 6). Zaburzenia te mogły powstać tylko pod wpływem siły, działającej w kierunku poziomym, a mianowicie wskutek posuwania się lodów po powierzchni fluwio- apa ych utworów wstanie mieszanego dyluwium wzdłuż podnóża Sudetów Make najprawdopodobniej w następujący sposób wyjaśnić ÓW sowy ciag COS OS SE DOE oc >05 o RECT o Ze > 0% 200059 E ŚĆ 28 == 22 EXE sd 1/4, N ZE OS NNUS et REI de Ps RO i ANNA NE o OS Get 4: SAO Nooo SAS NU H EE 9999 pra dO Pto (TT Gett MWOSIŃWOWAME NASK i Td] . 6. Fragmenty odsłonięć między Ni pó ee a Zirlau (a, b) i w Saa- rh: (c), okazujace stosunek lodowcowej gliny do zaburzonych przez lody fluwio- glacyalnych utworów (wi sierpniu 1907), Gdy północne lody zbliżały się do Sudetów, brzeg ich przez pewien czas zatrzymał się w odległości kilku lub kilkunastu km od podnóża Sudetów. Wzdłuż czoła północnych lodów wypływały liezne strumienie wody, które — podobnie jak strumienie lodoweów Islan- dyi?) albo lodowea Malaspina 3) w Alaszce — dzieliły się na liczne 1) Giirich, Untersilur bei Jauer. Jahrb. Kgl. Preuss. geol. Landesanst.. für 1908, str. 447. jetursson, Reise in Süd-Island. Zeitschr. d. Ges. f. Erdkunde zu Berlin, pA = nt 3) Ru loe. cit, str, 80. Tarr, Second vites to Yakutat Bay. Bull. of the dae Soc. of Philadelphia, $ 5, 1907, str. 7. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 45 z Sudetów i z ezola pólnoenych lodów. Po zastoju, podezas któreg powstały fluwioglaeyalne utwory, brzeg północnych lodów zaczął się zbliżać coraz bardziej do Sudetów. Lody, posuwając się po flu- wioglacyalnych utworach ?), wywołały opisane poprzednio zaburzenia warstw i osadziły na nich glinę z okruchami skał, która w wielu miejscach dotąd się zachowała. Wreszcie półnoene lody doszły do samego brzegu Sudetów i językami wkroczyły w doliny. Jak w brzeżnych Karpatach zachodniej Galicyi, tak samo i u brzegu Sudetów lody ściśle przystosowaly się do preglacyalnej rzeźby i wdzierały się językami w doliny, które już wówczas istniały. Wewnątrz sudeckich dolin języki lodu osadziły mieszane dyluwium, którego grubość jest wogóle bardzo małą, ale często znacznie większą, niż w dolinach zachodnio-galicyjskich Karpat. Rozmaitość wykształcenia mieszanego dyluwium wewnątrz sudeckich dolin bardzo dobrze poznać można w dolinie potoka Helle koło Altwasser i Waldenburga. Przedewszystkiem zwraca uwagę w Alt- wasser pagórek, zwany „piaskową górą* (Sandberg), który tworzy wyraźną wyniosłość terenu, wznoszącą się około 15 m ponad dnem starej doliny (p. fig. 2.) i od dołu do góry składa się z fluwiogla- cyalnych utworów, a mianowicie z warstw piasku i żwirów. W żwi- rach materyał północny ma bardzo znaczny udział i często znacho- dzą się wielkie głazy skał krystalicznych; wśród sudeckiego mate- ryału najważniejszym i najobfitszym składnikiem są popękane i dy- namieznie zdeformowane kwarce z karbońskich zlepieńców, docho- dzące wielkości pięści. Wspomniana wyniosłość ma w poziomym przekroju kształt eliptyczny i przedstawia kopiec (kame), usypany 1) Keilhack, Vergl. Beob. an islandischen Gletscher- und norddeutschen Diluvial-Ablagerungen, str. 162—164. : : 2) Harriman Alaska Expedition, t. 3, rys. na str. 53. Tarr-Martin, Gla- ciers and Glaciation of Yakutat Bay. Bull. of the Amer. Geogr. Soc., t. 38, New- York 1907, str. 150 i ns. 3) Przykłady rozszerzania się lodowców po fluwioglacyalnych utworach znane są bardzo dobrze np. z Alaszki. Zob. Tarr-Martin, loe. cit., str, 151 1 ns., także fig. 20. 46 WALERY ŁOZIŃSKI z fluwioglacyalnych utworów !). Poza tym kopcem zresztą w AE Altwasser i Waldenburga mieszane dyluwium nie tworzy żadnye wypukłości, ani też nie okazuje tak wybitnie fluwioglacyalnego wy- kształcenia. W licznych odkrywkach odsłania się mieszane dylu- wium w grubości najczęściej 1—5 m?) i odznacza się wielką obfi- tością grubszego materyału, ułożonego wśród masy gliniastej lub piasczystej 3. Piasezyste wykształcenie pochodzi najprawdopo o: é jakościowo różni się mieszane dyluwium u brzegu Sudetów znacznie większym, często nawet przeważającym udziałem pólno- cnego materyalu. Tutaj zatem obfitość grubszego materyalu nie może pochodzić z preglacyalnych żwirowisk rzecznych, ale jest wynikiem tego, że u podnóża Sudetów lody posuwały się po fluwioglacyalnych utworach (p. str. 44 i 45). Te zaś powstały przy bardzo znacznem współdziałaniu bieżącej wody i dzięki temu zawierają wielki procent rubszego materyału. Przytem, jak mi Dr. Wysogórski zwracał uwagę i sam miałem sposobność się przekonać, w fluwioglacyalnyeh utworach okruchy skał są ku górze coraz obfitsze i coraz większego kalibru. Jeżeli tedy północne lody, przybliżające się do brzegu Su- detów, sunęły się po powierzchni fluwioglacyalnych utworów, to przytem mogły zabierać dużo grubszego materyału do dennej mo- reny, którą następnie osadziły wewnątrz sudeckich dolin. achcwanie się wód, płynących z Sudetów, wobec wkroczenia Lame cg lodów w doliny było odmienne, aniżeli w zachodnio- galicyjskich Karpatach. Niektóre szczegóły wskazują, że odpływ wód. przynajmniej w części, znalazł drogę pod lodami. Tak np. kopiec (Sandberg) w Altwasser powstał według wszelkiego praw- dopodobieństwa — podobnie, jak kopce (kames) wogóle — wskutek fiuwioglacyalnej akkumulacyi u wejścia jakiegoś tunelu, ciągnącego się pod lodami. Z drugiej strony nie brak także oznak zatamowa- nia odpływu wód przez lody. Występowanie cienko warstwowa- 1) Pod względem morfologicznym „Sandberg* w Altwasser najlepiej zga- dzałby się z t. zw. ,drumlinoidami*, które Hubbard niedawno opisał. Por. G. D. Hubbard, Drumlinoids of the Catatonk Folio. Bull. of the Amer. Geogr. Soc., t 38, 1906, str. 355 i ns. Jednakowoż te drumlinoidy oprócz jednego tylko wy- jątku są zbudowane z nieuwarstwowanych glacyalnych utworów. Dokładny wykaz grubości mieszanego dyluwiam w najważniejszych od- krywkach zestawił Dathe, Geol. Beschreibung der Umgebung von Salzbrunn. Abhandl. kgl. Preuss. geol. Landesanst., N. F, Heft 13, str. 153 i ns. 3) „Geschiebelehm* względnie ,Geschiebesand* na mapie Dathego. Por. Dathe, Geol. Karte der Umgebung von Salzbrunn. Abhandi. kgl. Preuss. geol. Landesanst., N. F. Heft 13. GLACYALNE ZJAWISKA WZDLUZ KARPAT 47 nego ilu pod mieszanem dyluwium w dolinie górnego Bobra (Bober) przemawia za tem, ze pólnocne lody, zanim rozszerzyly sig w do- linie, zatamowaly odpływ wód!) W ostatnich czasach E. G. Frie- drieh starał sig wykazać istnienie dwóch jeziór, zatamowanych przez północne lody, w dorzeczu Śląskiej Nisy ?). Czy w okolicy Kamieńca (Kamenz), gdzie Nisa opuszeza Sudety, rzeczywiście powstało dylu- malas jezioro zatamowane, jest wobec poważnych zarzutów Leppli *) jeszcze kwestyą otwartą. Natomiast o wiele prawdopodobniejszem wydaje mi się zatamowanie najniższej części biegu Ścinawy (Steine). Przemawia za tem przedewszystkiem w stępowanie dyluwial- nego iłu między Scinawa Dolną (Niedersteine) a Miltowem (Mohlten) w odkrywkach, opisanych przez Dathego 4). Dziś ił ten najlepiej wi- dać w Ścinawie Dolnej 5), gdzie odsłonięto go do głębokości przeszła 2 m. Jest on barwy szarej z rdzawymi nalotami i miejscami cienko warstwowany; pod względem petrograficznym przypomina wpraw- dzie zupełnie dyluwialny ił, który pojawia się na mieszanych żwi- rach w karpackich dolinach (np. w dolinie Sanu), ale różni się większą miąższością i nie leży na mieszanem dyluwium. Dyluwialny il koło Ścinawy Dolnej osadził się bez wątpienia w stojącej wo- dzie, prawdopodobnie w jeziorze, które powstało wskutek zatamo- wania Scinawy przez wkroczenie północnych lodów w ujście jej doliny. Czy glina z rzadkimi otoczakami sudeckich skał, która po- krywa ił cienką warstewką, jest w istocie — jak Dathe sądził — lodowcową gliną, nie mogę potwierdzić, gdyż nie znalazłem w niej półnoenego materyału. Glina ta może być także Leg cor: diri utworem. Powstanie wysokiej terasy żwirowej można najlepiej wytłó- maczyć w związku z zatamowaniem doliny Seinawy przez półno- ene lody. Szerokie dno doliny Ścinawy pokrywa bardzo nizka te- rasa aluwialna, a ponad nią wznosi się stroma krawędź terasy żwi- rowej. Kilka dołów, w których wydobywają piasek w Ścinawie Średniej (Mittelsteine) i Dolnej, doskonale okazuje budowę żwirowej terasy na lewym brzegu, tutaj na przeszło 15 m wysokiej. „Najniż- szą jej część tworzy zielonawo-szary piasek lub drobny żwir o nie- równej powierzchni, wyższa zaś część składa się z rzecznych żwi- rów dużego kalibru, ułożonych wśród piasku, których grubość wy- nosi 8—12 m. Materyał górnej części terasy pochodzi niemal wy- ——— 1) Por, Schottky, uoc a "d Kenntniss der wipes des Hirsch- berger Thales, Diss, Breslau 1885, 31 i ns. Partsch, Die naro wj des dert Mi "psa z. ab Landes- und Volkskunde, t. 8, str. E. G. edrich, Die glazialen Stauseen des Steine- - und e hme r igi Zeitschr. 5 deutseh . geol. Ges , Mo Że daa r. pe 111— t) Dathe, Zur Ke emtsise des es in der Grafschaft Glatz (I). Jahrb, kgl. Preuss, geol. pri resa für 1899, str. 10—12 i tabl. XVII. 5) Kolo t. zw. ,Feldschenke* 48 WALERY LOZINSKI laeznie z dyasowyeh utworów (Rotliegendes) oraz porfirów i dzieki temu odznacza sie ciemno-czerwoną barwą, która już z daleka wpada w oko. Wśród tych żwirów znachodzą się rzadko okruchy, półno- enych skal!) W górę rzeki północny materyał sięga aż do Scinawy Średniej, gdzie w jednym z dołów w krawędzi terasy znalazłem dużą bue krzemienia z bałtyckiej kredy *). Zdaniem Friedricha tylko dolna część terasy, zbudowana z jasnych piasków i żwirów, osadziła się w zatamowanem jeziorze, górna zaś część miała powstać dopiero po ustąpieniu lodów 3). W takim razie jednak niepodobna wyjaśnić, skąd wzięły się okruchy północnych skał w górnej części terasy; z rozmycia glacyalnych utworów z pewnością nie pochodzą, skoro w okolicy Ścinawy Średniej i Dolnej stoki doliny powyżej terasy są pokryte tylko miejscowymi produktami zwietrzenia i gli- nami, które bardzo dobrze są odsłonięte w kilku cegielniach. Wobec tego raczej przypuścić należy, że żwirowa terasa jest resztką roz- ległego stożka napływowego, który został usypany przez Ścinawę w jeziorze, zatamowanem wskutek wkroczenia półnoenych lodów w dolinę. Materyal północny wśród rzecznych żwirów terasy dostał się do nich drogą spławu przez oderwane bryły lodu, pływające w zatamowanem jeziorze. pływ półnoenych lodów na odpływ wód z zachodnich Su- detów nie kończy się na przytoczonych śladach zatamowania Dzięki bardzo stromym stokom jary te są w rzeźbie Sudetów zja- wiskiem zupełnie obcem i nie mogą z nimi iść w porównanie gleb- sze nawet, ale bardziej rozwarte parowy potoków w górach Sowich (Eulenbirge) lub w obszarze dyasowych utworów (Rotliegendes) na południe od węglowego zagłębia Waldenburga. Pomimo niewielkiego wzniesienia okolicy wspomniane jary zbliżają się raczej do zwężo- nych ujść (Klammen) alpejskich potoków i tak samo powstały 1) Friedrich, loc. cit., str. 17. ; 2) Pomimo zawartości północnego materyału nie można porównywać rze- cznych żwirów w terasie Scinawy z tym typem podkarpackich żwirów mieszanych, który doznał przerobienia przez wodę. Żwiry w terasie Ścinawy różnią się nie tylko większą miąższością, ale zarazem są czysto rzecznym utworem z typowemi właściwościami. Nadto okruchy północnych skał są stosunkowo bardzo rzadkie i pojawiają się tylko sporadycznie. ` 3) Friedrich, loc, cit., str. 19. (vogne wrośfpz '130303 Sn[poa) ożerystjg eBinqrouq ooy jiopuezuny m MOJ9POS qgorupoqoug nsoziq n euuzsorur unimujAp ou|eAov[Soran[T GLACYALNE ZJAWISKA WZDŁUŻ KARPAT 49 stosunkowo tylko skąpe ślady. Zwarta pokrywa loessowa na Gór- nym Sląsku k gdzie odsłania sig zazwyczaj w małej grubości (2—3 m) pona czerwonymi produktami zwietrzenia dyasowych utworów (Rotliegen- des). Gliny te bywają oznaczane na geologicznych mapach jako loess lub loessowa glina (Loesslehm) i bez wątpienia w wielu wy- padkach powstały przy współudziale wiatru. Nie wszędzie jednak okazują charakterystyezne własności eolicznego utworu, a nigdzie nie odgrywają jakiejkolwiek roli morfologicznej, gdyż nie posiadają dostatecznej po temu grubości ani też ciągłości. Kiedy u brzegu zachodnio - galicyjskich Karpat gruba pokrywa loessowa łagodzi przejście z niżu do górzystego obszaru (p. str. 40), tutaj w braku tego czynnika morfologicznego orograficzny kontrast śląskiej równiny i wschodniego brzegu Zachodnich Sudetów, opadających stromym, wysokim stopniem, bardzo ostro występuje. ; Garść szezególów, które podałem o mieszanem dyluwium u brzegu Zachodnich Sudetów, okazuje w porównaniu z podkarpa- ckiem dyluwium mieszanem pewne wspólne rysy, ale zarazem i weale znaczne różnice. Różnie tych nie można inaczej tłómaczyć, jak tylko przypuszezeniem, że u brzegu Zachodnie! tów północne lody byly stosunkowo grubsze') i dłużej się zatrzymały, niż u karpackiego brzegu. Większą grubość 1 dłuższe trwanie północnych lodów u brzegu Zachodnich Sudetów 1) Właśnie w tem miejscu karbońskie zlepieńce nie były pokryte przez lody, gdyż zarówno na ich powierzchni, jak i wewnątrz obu krótkich jarów brak zupełnie północnego materyału. Zob. cyt. mape geologiczną Dathego. 2) Por. Giirich, Geol. Uebersichtskarte von Schlesien. Breslau 1890. *) Chociaż północne lody posiadały większą miąższość, to jednak jest rzeczą bardzo wątpliwą, czy wewnątrz sudeckich dolin dochodziły do grubości 80— m, jaka Partsch (Die Vergletscherung des Riosengebirges, str. 180) przyjmował w dolinie Bobra. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Część III. + 50 WALERY ŁOZIŃSKI należy według wszelkiego prawdopodobieństwa przypisać SE jącym okolicznościom 1. Wzdłuż zachodnio- -galicyjskich Karpat północne lody po- siadaly czysto południową ekspozycyę, wskutek czego ich powierz- chnia przy brzegu była stromo nachylona, a grubość szybko ma- lała (p. str. 19). Natomiast wzdłuż Zachodnich Sudetów, gdzie brzeg północnych lodów był wystawiony przeważnie na SW , ich po- wierzchnia nie obniżała się tak szybko, ani też grubość nie zmniej- szała się do tego stopnia, co u karpackiego brzegu. W Zachodnich Sudetach neodyluwialna faza eoliczna nie wystąpiła tak silnie, aby mogła yos vq da znikniecie lodów, jak u brzegu géiert uecht? arp wyjasnienia malej grubości północnych lodów w brze- żnych bod. nalezaloby takze i to wzigé pod rozwage. ze góry kieleeko-sandomierskie mogły bardzo łatwo odegrać rolę poprze- cznej zapory, która utrudniała dopływ lodów z północy do zacho- dnio-galicyjskich Karpat!) Przypuszczenia tego na razie nie można uzasadnić, gdyż dyluwialne utwory w najbliższem otoczeniu gór kielecko- sandomierskich są jeszcze za mało zbadane. 5 Zgadzalby m. z tem n Ze podkarpackie klacz mieszane dopiero na południe od Przemyśla, w dolinie Wiaru staje się grubszem i przybiera flu- wioglacyalne Wu, zs u brzegu Zachodnich. Sudetów ps str. 35). TRESC. Str. 1. Wstep 3 2. Bratis strofa północnego dylaw 4 3. Rozprzes pó żę lodów i pr morfologia karpackiego brzeg 6 4. Rozszerzanie się lodów na stokach głównych vies LU ich 13 5. Długość je pci lodowych w poa —— 6. Grubość i czas zatrzymania się północnych Sep wu | karpackiego brzegu 17 7. Mieszane y i erratyczne głazy EEN ił 8. Wpływ inwazyi północnych d na Mud. dul brzeżnych Karpat 35 9. Krajobraz karpackiego brzegu w Zachodni al 9 0. Mieszane dyluwium u brzegu Zachodnich Südet sów . 42 + Przyklad tworzenia sie doliny wskutek podziemnych zapadnięć w W. Ks. Krakowskiem. Podał Walery Łoziński. (Z 1-na ryciną w tekscie.) wet wcale znaczną. Lejki o mniej cler sam kształtach zupełnie przypominają doły (Pingen), jakie widziałem nad zaniechanymi 1) Atlas geol. Galicyi, zesz. 3, str. 272. 3) Ark, Chrzanów-Krzeszowice (5, XXI). 4* 52 CR PRE A Ryc. 1. Podłużny przekrój dolinki z krasowymi objawami między Sanką a doliną Mnikowską (podług oryg. zdjęcia wojsk. 1 : 25000). WALERY ŁOZIŃSKI wytwarzać lejkowate zagłębie- dzą się w samem dnie doliny, które w tem miejscu nie po- siada jednostajnego spadku, jaki odpowiadałby erozyjnemu dzia- łaniu bieżącej wody w stałym kierunku, ale przeciwnie, bar- dze nierównem ukształtowaniem zdradza przeważający wpływ podziemnych zapadnigé. Wobec tego jest rzeczą pewną, że na- sze lejki powstały — podobnie, jak np. lejki wśród dewońskiego wapienia na Morawach — wsku- tek zapadania się podziemnych wydrążeń. Zaraz poniżej grupy lej- ków dolina pogłębia się, a spa- dek staje się większym (ryc. 1). Po prawej stronie wznoszą SIĘ pionowe ściany skalistego wa- ienia, a u ich stóp leżą na dnie doliny olbrzymie bryły tegoż wapienia, które dochodzą wielkości chaty. agromadzenie tych ogromnych brył nie mogło powstać wskutek pod- mywania stoków przez bieżącą wodę 1), ale przedstawia resztkę skle- pienia, które załamało się ponad wydrążeniem wewnątrz wapienia, 1) W takim razie bowiem musiałyby odsłaniać się pod wapieniem, utwory PRZYKLAD TWORZENIA SIE DOLINY 53 stopniowo rozszerzanem przez wode podziemna. Ponizej zwaliska bryl ije w samem dnie doliny obfite, krasowe źródło, które widocznie przelewa się z wnętrza szezelinowatego wapienia. Od. swego początku koło Sanki aż do tego źródła dolina nie posiada wyraźnego od- pływu, tutaj zaś jej charakter zmienia się zupełnie. U źródła po- wstaje odrazu potok, a dolina przybiera już ezysto erozyjny cha- rakter i niebawem łączy się z Mnikowską. | Opisana dolinka jest doskonałym przykładem predyspozycyi przez podziemne wydrążenia 1). Pojawianie się lejków gęsto obok siebie i jedynie na dnie dolinki jest najlepszym dowodem, że jej początek jest wyznaczony przez zapadanie się podziemnych wydrążeń. Nie trudno przewidzieć, że z czasem, wskutek dalszego postępu rozpuszczania wapienia przez podziemną wodę i zalamy wa- nia się sklepienia wydrążeń, dolinka znacznie się pogłębi. Poniżej lejków już się to stało. Dolinka jest tutaj o wiele głębszą, a jako ostątni ślad zapadnięć pozostało zwalisko ogromnych brył juraj- skiego wapienia. Być może także, że i ostatnia część dolinki po- wstała kiedyś tak samo wskutek podziemnych zapadnięć, ale później mechaniczna erozya potoka, powstającego z wspomnianego źródła, tee? juz wszelkie slady zapadnigó i nadala dolince normalny wy8!lad. W całym, wybitnie krasowym obszarze gipsów Pokucia i po- łudniowego Podola doliny są wynikiem czysto mechanicznej erozyi ! tylko w jednem miejscu (w Olejowej Korolówce) można przypu- szezać powstanie doliny wskutek zapadania się podziemnych wy- drążeń *. Tak samo też w obrębie skalistego wapienia w W. Ks. Krakowskiem nasz przykład tworzenia się dolinki wskutek zapa- dnięć jest zjawiskiem zupełnie odosobnionem *). Szerokie pasmo skalistego wapienia zawdzięcza swój malowniczy krajobraz, tak tra- mniej odporne, które ulegałyby prędzej od niego rozmyciu przez wodę, jak np. pod cenomańskim piaskowcem na Podolu. "a „Subimposed*, jak sie wyraża Russell, Rivers of North America, str. 246. 2) Ob. Łoziński, Die Karsterscheinungen in Galizisch-Podolien. Jahrb. k. k, geol. Reichsanst., t. 57, str. 716 i 717. 3, Wobec tego nasuwa sie poważne podejrzenie, że w innych obszarach wapiennych ogromnie przeceniano wpływ zapadnięć na tworzenie się dolin. Tak np. "raas (Die Höhlen der schwab. Alb. Schriften des Sehwüb. Hóhlenver., Nr. 4, str. 15 i 16) sądzi, że prawie wszystkie doliny Szwabskiej Jury utworzyły ek zapadni i opi lko na tem, że nie zawierają wody. rak powierzchownego odpływu wody nie jest jeszcze żadnym dowodem powstani które powstały wskutek załamania się powały jaskiń, pojawiają się obfite i rwące strumienie . Rek ło St. Kanzia ; zenia, z którem i dziá je- szcze można się spotkać (ob. np. Déchy, Kaukasus, T. 3, 389), 2e przelo- mowe doliny w wapiennych pasmach mogą powstawać z pierwotnie podziemnego biegu wskatek zapadania się stropu jaskiń, nie można nawet brać na seryo 54 0107 WALERY- ŁOZIŃSKI fnie seharakteryzowany przez Ossowskiego !), wyłącznie mechani- cznej denudacyi i erozyi. Intenzywna denudacya w paleogeńskim okresie wyrównała powierzchnię skalistego wapienia, na której miej- scami ocalały jeszcze płaty górno-kredowych utworów. Następnie, gdy erozya odżyła, wody bieżące wcięły swe doliny w lekko fali- stą powierzchnię — wapienia, który na ich stokach odslania sie w „malowniczych skała yżłobienie większych dolin odbyło się już w mioceńskiej Paa D mniejsze zaś mogły powstać później, ale w każdym razie były gotowe przed dyluwialną epoką. Częste powtarzanie się wapiennych skał w kształcie obeliska, głowy cukru i£ tóre — jak np. w dolinie Mnikowskiej — sterczą z dna doliny i i są od stoków oddzielone *), jest dowodem, że pogłębianie dolin odbywało się stosunkowo bardzo szybko. Wielka obfitość jaskiń wewnątrz skalistego wapienia nie miała najmniejszego wpływu na przebieg i postęp erozyi. Liczne Jaskinie, których otwory znachodzą bieżących podczas żłobienia dolin, a po części może także przy późniejszem przeobrażaniu skalistych stoków przez atmosferyczne czynniki. DO Ed Mz okolie Ojcowa. Pamiętnik Wydz. mat.-przyr. Akad, Umiej., t. 11, 1885, str. 2 i 2) Por. Pisto: “Dio goognost, Verhültn. der Gegend von Krakau, str. 177. 3) mm samo REN lab ,Maezuga Krakusa* w dolinie Ojeowskiej. ssowsk , Sprawoxd. z badań w jaskiniach okolic Krakowa, Zbiór wiadom. hi AINE kraj T. D, str. 20. T. 6, str. 32 i 38 4 O usuwaniu się gliny w Tymowej w brzeskim powiecie. Podał Walery Łoziński. (Z tablica). ) Por. J. Blauth, Die Bergrutschung in Duszatyn. Oesterr. Wochenschrift 1 f. öffentl. Baudienst, 1908. Heft 11. , aun, Über Bodenbewegungen. Sonderabdr. aus d. XI. Jahresber. d. Geogr. Ges, zu Greifswald. 1908. Str. 3. Spraw. Kom. fayogr. T. XLIII. Część III. o 56 W. ŁOZIŃSKI padku predyspozycya polegała na tem, że pochyłe zbocze jest po- kryte grubą warstwą nieprzepuszezalnej gliny. Podnietą zaś była nie boczna erozya, ale jedynie nadmierne przesiąknięcie gliny wodą wskutek częstych i obfitych opadów atmosferycznych, jakimi za- znaczyło się ubiegłe lato. ; rzezne pasma karpackie na południe od Tarnowa i Brzeska przeważnie pokrywa żółta, ciężka glina, która swoją nieprzepuszezal- nością wybitnie odróżnia się od typowego loessu. W okolicy Grom- mnika, Zakliczyna i Czchowa glina ta otula stoki tak grubym pła- szczem, że odkrywki starszych utworów, a mianowicie ciężkowie- kiego piaskowca i eoceńskich iłów, są nadzwyczaj skąpe. Ta sama glina pokrywa również stoki doliny nikłego potoka, wzdłuż której gościniec z Gosprzydowej schodzi do Tymowej. Wskutek obfitych atmosferycznych opadów gruba warstwa gliny na lewym stoku wspomnianej dolinki do tego stopnia przesiąkła wodą, że nie mogła dalej utrzymać się w równowadze na pochyłem zboczu i jak gęsto- płynna masa zaczęła spływać strumieniem, na kilkanaście metrów szerokim, który wyszukał sobie najlepszą drogę w małej debrze, zarośniętej krzakami. Ryc. 1 i 2 przedstawiają widok strumienia gliny według fotograficznych zdjęć, których dokonałem d. 2 wrze- śnia 1908 r. Dokładne położenie na szczegółowej mapie 1) oznaczam w ten sposób: około 1 km na NWW od karczmy (284) u zbiegu gościńców z Brzeska i z Lipnicy, a około 1:2 km na S od A 331. Gdy się patrzy z pewnej odległości, zjawisko to jest najwierniej- szym modelem lodowca. Miejsce, z którego wśród ornego pola usuwa się glina, otoczone pionową ścianą, wygląda jakby lodoweowy cyrk, a zesuwający się stąd strumień gliny zupełnie przypomina Je: zyk lodu. Według opowiadania okolicznych rolników zesuwanie się gliny zaczęło się w czerwcu i stopniowo doszło do takich rozmiarów, w ja- kich widziałem i fotografowałem to zjawisko d. 2 września 1908 r. Odniosłem przytem wrażenie, że usuwanie się gliny jest jeszcze w pełnym toku. Powierzchnia strumienia gliny była pocięta gęste- mi, poprzecznemi bruzdami, po których można było poznać, że usu- wanie się gliny odbywało się schodkami (staffelartig). Wskutek tego strumień gliny składa się właściwie z niezliczonych schodków ( Staf- feln), pokrytych ścierniskiem. Miejsce bowiem, gdzie glina zaczęła się zesuwać 1 spływać na dół, było dotąd ornem polem i zasiane zbożem. Oprócz tego zesuwają się razem ze strumieniem gliny dwa krzaki. rosnące na jej powierzchni. O kilkaset metrów dalej w dół dolinki, t. j. ku SE, widać było na tym samym stoku drugi, mniejszy język gliny. Język ten 1) Ark. Bochnia— Czchów (6, XXIII). Ü TI. , ees yogr. Tom. XLIII. C. el 2d. Kom. F4 Sprawo. '(806; wiugaz4m g “¿no *07) "UI9IU0IUINI]S VIIMNOJOZS ıs VMNSOZ Depim 02105 AX “otoermod uip[seziq gus ogo101x z “oosforu vpoxop *totfezoejo ‘Luny? óueros kurox]s m [owourKy m nzooqz vu Áu vruorunijs is eluemnso7 '[ “St, einski. W. £o (8067 v1us9240 g “ny *j07) "Ku? z urzui órs pufotfewnsoz 'rumxvzix vurowp Z ZUIM Áui[J uruorumajs ootuoWw 'g da p mę Ka O USUWANIU SIE GLINY W TYMOWEJ 57 spływał po gładkim, trawą zarośniętym stoku, i miał koniec wa- chlarzowato rozszerzony. pisane zjawisko spływania rozmokniętej gliny po zboczach rzedstawia najzupełniejszą analogię z t. zw. „frane“, które nadzwy- czaj często zdarzają się wśród „łuskowych* iłów (argille scagliose) w północnym Apeninie, również wskutek nadmiernego przesiakniecia wodą, i tak samo swym kształtem zupełnie przypominają lodowce 1). Ponieważ zjawisko to nigdzie nie powtarza się w takich rozmiarach, jak w A peninie, i tutaj też najlepiej je poznano, przeto można wy- raz „frana“ przenieść do polskiej terminologii i „tranami* nazy- wać strumienie gliny, spływające po zboczach jedynie wskutek nad- miernego przesiąknięcia wodą ?) bez związku z podcinaniem stoków przez boczną erozye. 1) G. Braun, Beitrüge ns Morphol. des nórdl. Appennin. Zeitschr. d. Ges. f. — 4 2M 1907. Str. 441—442, 510 i nst. Szajnocha zwraca mi uwage, Ze pom wycieczki we wrze- , śniu 1906 + M ZN na hałdach szybu solnego w Delatynie zupełnie podob spływanie zwietrzałych kina. mioceńskich małymi EN których dlugość wynosiła niespełna 1 m Kilka uwag o powstaniu nizowych jeziorek. Podal Walery Lozinski. przyniosła kilka nowych spostrzeżeń, które rozjaśniają kwestyę two- _*) Łoziński, Powstanie jezicrek dyluwialnych na niżu galicyjskim. Rozprawy Wydziału maf.-przyr. Akademii Umiejetności, T. 47 B, 1907, str. 359—361. 2) Łoziński, |. c. Str. 360. O POWSTANIU NIZOWYCH JEZIOREK 59 wiele bardzo małych i większych zagłębień o stromych ścianach a ostrej krawędzi, najczęściej wypełnionych jeziorkami !). Ryein tych zagłębień *) okazują zupełną analogię z niżowemi jeziorkami (Soelle). Również podczas fluwioglacyalnej akkumulacyi, ale w całkiem odrębnych warunkach, tworzą się partye martwego lodu w Islandyi. Jeżeli pod lodami zdarzy się wybuch wulkanu, wówezas wskutek gwałtownego topnienia powstają olbrzymie strumienie wody (t. zw. jökulhlaup), które spławiają duże odłamy, a nawet małe góry lodu i osadzają je poniżej lodowców wraz z ogromną masą piasku i t. p. Wskutek powolnego topnienia wielkich brył lodu, pogrzebanych wśród piasku, tworzą się kotlowate zagłębienia, dochodzące do 10 m 1) Harriman Alaska Expedition. T. 3. Str. 54. Tarr - Martin, Glaciers and Glaciation of Yakutat Bay. Ball. of the Amer. Geogr. Soc. T. 38. New York 1907. Str. 150. 2) Harriman Alaska Expedition. T. 3. Tabl. V. Tarr-Martin, |. c. Fig. 11. 3) Thoroddsen, Island II. Peterm. Mitteil. Erg.-Heft Nr. 158. Str, 171 i 172. plomo, Reise in Süd-Island. Zeitschr. d. Ges. f. Erdkunde zu Berlin. 1907. tr. 602, 4) Por. Wahnschaffe, Ob>rfliichengestaltung des norddeutschen Flachlandes. 2 Aufl 1901. Str. 125. 5) Łoziński, |. c. Str. 354 i 364. 6) H. Spethmann. Das islàndische Inlandeis Vatnajökull. Zeitschr. f. Glet- scherkunde. T. 3, Str. 42. 60 W. ŁOZIŃSKI jest pokryty nie fluwioglacyalnymi utworami, ale morenami. Wy- stępowanie martwego lodu pod pokrywą morenowego: materyału można tylko tem tlómaezyé, ze podezas topnienia lodu nagromadza się na powierzchni zawarty w nim materyał skalny moreny we- wnętrznej i wreszcie tworzy dostatecznie grubą powłokę ochronną, pod którą dalsze topnienie lodu odbywa się bardzo powoli, a na- wet może przez pewien czas zupełnie ustać. x Ze martwy lud pod skorupą skalnych okruchów może sig za- chować przez dłuższy czas, dowód tego znalazł H. Spethmann w Is- landyi. Luźne Sege: Ze wulkaniezne, wyrzucone z t. zw. Krateru Rudloffa podezas wybuchu w 1875 r, przysypaly $nieg na dnie za- głębienia Askji kilkumetrowa warstwą. Pod ciężarem pokrywy po- piołów. i bomb śnieg zamienił się w pokład firnu, a miejscami nawet odu, na parę metrów gruby 1). Po przeszło 30 latach H. Spethmann stwierdził, że pokład firnu pod warstwą wulkanieznych produktów przeważnie dotąd się zachował ?).. Gdzie zaś firn już stopniał, po- wstały na powierzchni pokrywającej go warstwy wulkanicznych produktów zagłębienia, najzupełniej przypominające małe jeziorka (Soelle) wśród naszego i niemieckiego niżu 3). W tym przypadku zatem wybuch wulkanu niejako dokonał eksperymentu na wielką skalę dla okazania, jak powstają zagłębienia wskutek topnienia lodu, ukrytego pod warstwą luźnego materyału skalnego. . Przypuszezenie, że małe zagłębienia o wybitnie krasowym kształcie na powierzchni glacyalnych lub fluwioglacyalnyeh utwo- rów powstały wskutek stopnienia martwego lodu, było zawsze o wiele prawdopodobniejsze, aniżeli eworzya F. E. Geinitza. Wobee naj- nowszych spostrzeżeń, które poprzednio omówiłem, jest już rzeczą nie prawdopodobną; ale udowodnioną, że krasowe zagłębienia na powierzchni dyluwialnych utworów zarówno na naszym niżu, ja i wszędzie w analogicznych warunkach, a więc także na niemie- ekim niżu (Soelle) 1 t. d. powstały wskutek topnienia martwego lodu. Jest to bowiem jedyny sposób tworzenia się takich zagłę- bień, który można obserwować także w obecnej dobie i to w wa- runkach, najwięcej zbliżających się do tych, jakie należy sobie wyobrażać w brzeżnych okolicach dyluwialnych lodów północnych Na potwierdzenie natomiast eworz jnego działania wody me mo- Znaby przytoczyć żadnego aktualnego spostrzeżenia. Znane są, Co j 1) Luźne produkty wulkaniczne nie stopiły śniegu, na którego powierzchnię opadały, zapewne wskutek tego, że po wyrzuceniu w drodze przez atmosferę do- statecznie ostygły. Zresztą nawet pod strumieniami lawy, które wylały się podczas wybuchu Etny w 1879 r., znaleziono grube pokłady niestopionego firnu. Zob. Sar- torius von Waltershausen, Der Aetna. T. 1. Str. 325. 2) H. Spethmann, Vulkanologiscbe Studien in óstl. Zentralisiand. N. Jabrb. f. Mineral. Beil.-Bd. 26. Str. 417 i 3 3) Ibid. Fig. 2 i 8. Także Zeitschr. f. Gletscherkunde. T. 3. Str. 43. O POWSTANIU NIŻOWYCH JEZIOREK 61 prawda, liezne przyklady lodoweowych młynów, wzrok pu wirowy ruch glazów, ale zawsze tylko w litej skale. Wsród źnych natomiast utworów dyluwialnych zesuwa się do młyna R dowcowego tyle materyału skalnego z otoczenia, że w jego miejscu pozostałby po ostatecznem stopieniu lodu raczej kopiec (kame), ani- żeli kotlina 1). Wobec tego należy eworzye F. E. Geinitza wykre- ślić z rzędu czynników, które mogą wchodzić w grę przy tworze- niu się krasowych zagłębień na powierzchni glacyalnych lub flu- wioglacyalnych utworów. 1) Por. Tarr, Phenomena of the pn Margins in the Yakutat Bay Re- gion. Zeitschr. f. Gletscherkunde. T. 3. Str. 87. Lhiory L. Zejsznera z kieleckiego dewonu przez Prof. Dra Józefa Siemiradzkiego. (Z dwiema tablicami). Anthozoa. 1. Cyathophylum heterophyllum E. H. 1826. Cyathophyllum hypocrateriforme Gf. Petref. Germ. t. 5, 1a—b. 1851. C. heterophyllum Milne Edw. e. Haime, Base REH str. 367, tb. 10, fe. 1866. Astrothylacus giganteus Ludwig, Palaeon mesi szą, tb. 56, fg. 1. 1874. C. heterophyllum Dybowski, Zoantharia rugos 1879. Pryehophy (en Ge EE Kayser, Zeitsehr. d. aa Geolog. Ges., t. 31, str. 305, 1881. C. Boro 'timbatum, ies ef. vesiculosum Quenstedt, Korallen, tb. 158, fg. 32, 33, 38, 159, fg. 25, x 1874. Zaphrentis dom iio Car N. Jb. 90, tb. 1, fg. 23. 1884. torquatum Sech Correspondonablat d. FORAS Ver. d. preussisch. Rheinlande u. Wes ens str. 83. 1886. C. Aen EM e REN u. Zaphrentiden des Mitteldevon, str, . 5, fg. 1—3, tb. 6. A 1895. C. hipo Giirich, Palko: a um im poln. SEE, str. 155. C. heterophyllum i C. Roemeri „Shah (in coll.). ZBIORY L. ZEJSZNERA 63 Duzy waleowaty koral o eliptyeznym przekroju. Przegrody (septa) bardzo nieregularne. Przegrody 1-go rzedu w liezbie okolo 40 ku środkowi zwijają się w lewo, tworząc fałszywy słupek, ku ścia- nie korala natomiast nikną pośród gąbczastej tkanki. Przegrody drugiego rzędu o połowę krótsze od pierwszorzędnych. Przegródki poprzeczne, łączące w poprzecznym przekroju septa pomiędzy sobą, ułożone są dość prawidłowo, oddzielając się pod ostrym kątem ku obwodowi kielicha i przecinając ścianki, oddzielające się od sąsie- dniej przegrody, pod kątem zbliżonym do prostego. W przekroju podłużnym pęcherzyki układają się wachlarzowato, od obwodu ku środkowi kielicha. Połowę wewnętrzną zajmują bardzo nieregular- nie pokręcone, lejkowato ułożone przegrody poprzeczne. Ściana ko- rala cienka, z moenemi obrączkami przyrostu i licznemi obrączko- wemi przewężeniami w odstępach 2-centymetrowych. Kielich lejko- waty ma średnicę około 1—*/, em przy średnicy całkowitej 6 em. Skały, Sitka — oryginały wymienione w rozprawie Zejsznera: O rozwoju średniego ogniwa formacyi dewońskiej pomiędzy Grze- gorzewicami a wioskami Skały i Zagaje (str. 11). 2. Cyathophyllum obtortum E. H. 185 . C. obtortum Milne Edw. e. Haime, Brit. devonian corals, str. 225, tb. 49, fg. 7. vd ten uzupelnié: Koral nalezy do grupy C. heterophyllum, ' posiada 3. Cyathophyllum heterophylloides Frech. 1885. C. heterophylloides Frech, Korallen d. Oberdevon, str. 30, tb. 1, fg. 2. 1896. Id. Gürich, Polnisches Palaeozoicum str. 158, tb. 2, fg 7. : Kształt korala zmienny: od krótko stożkowego do prawie waleowatego; ściana cienka, o mocnych prążkach przyrostowych. 64 JÓZEF SIEMIRADZKI W podłużnym przekroju tkanka gabezasta, zloZona z pierścieni okrągłych, mało tylko wydłużonych pęcherzyków, zajmuje nieco więcej niż połowę średnicy. W środkowej części kielicha dna re- gularnie poziome, przechodzą niekiedy stopniowo w gabezasta tkan kę obwodową. Granica środkowej części wypełnionej dnami poziomemi, i zewnętrznej — gąbczastej, zazwyczaj ostro zaznaczona. Kielich płytki, o płaskiem dnie, zajmuje cokolwiek więcej niż połowę śre- dniey. Septa proste, w środku mało tylko zwinięte, na obwodzie bardzo grube, zwężają się klinowato ku środkowi do połowy swej długości, potem naraz są cienkie. Septa drugorzędne znacznie o pier "wszorzednyeh krótsze, rzadko przekraczają połowę długości tamtych. Na przekrojach poprzecznych widać gęste listewki pio- nowe na septach, tworzące w przekroju spółśrodkowe pierścienie. Od C. heterophyllum ze środkowego pases rózni sie ten gór- nodewoński gatunek znacznie mniejszem nieciem septów pierw- szorzędnych w środku, oraz obecnością rol septowych. rzeziny, górny wapień koralowy. 4. Cyathophyllum vermiculare Gf. 1868. "i vermiculare pl O rozwoju średniego ek dewońskiego CN dzy Grzegorzewicami a wioskami Skaly i Zagaje, s. 1896. C. Pidan var. polonica Gürieh, 1. e. str. 180. Kształt korala wysoko stożkowy. Septa pierwszorzędne w licz- bie około 40, proste, zwijają się w środku w fałszywy słupek, wy- pełniający całą część środkową. Grubość tego słupka wynosi 1/; średnicy. W przekroju podłużnym środkowa ta część korala przed- stawia się w postaci pionowych, wężykowato falistych prążków. Pęcherzyki wewnętrznej tkanki przylegają bezpośrednio do słupka, są wielkie, ukośnie w dół skierowane; na obwodzie widać warstwę zewnętrzną poziomych pęcherzyków; reszta ich natomiast układa się w lejkowate warstwy. Układ poprzecznych przegródek pomiędzy septami ten sam co u C. heterophyllum. Septa drugorzędne bardzo krótkie i cienkie. Skały, Sitka. b. Cyathophyllum quadrigeminum Gf. 1826. C. quadrigeminum Gf., Petref. Germ. a ier, tb. 18, te. ENT 1866. F VPE PR ra úndrigeminum Ludw tab. 68, Astrophloeoci che impressus Ludwig, e t. 70, fg. 5 1881. qa qua LN ter, Zeitschr. d. Dentsch. Geolog, Gesell. 3, f prs 1886. C. eer Frech, lie d. Mitteldevon, str. 72, tb. 3, fg. 1. ny okaz ze Skal posiada kielich sześciokątny. Septa w licz- bie dus BO, liezniejsze przeto niż u C. hezagonum. Stan zachowania niedostateczny. Skał ZBIORY L. ZEJSZNERA 65 6. Cyathophyllum sp. nova aff. anisactis Frech. : Najblizszy gatunkowi C. anisactis Frech (Mitteldevon str. 76, tb. 7, fg. 14), od którego różni sie większymi rozmiarami oraz slabszem wykształceniem septów drugorzędnych. Septa pierwszo- rzędne są w środku kielicha zwinięte, gdy u C. anisactis są one zupełnie proste. Równie blizkim jest C. isactis Frech (Mitteldevon str. 79, tb. 1, fg. 7; tb. 2, fg. 13—19), u tego jednak septa. obu rzędów są równej siły; septa podobnie jak u naszej formy w środku zwinięte. Koral tworzy krzaczyste kolonie o kielichach około 1 mm bardzo krótkie, widoczne jedynie na obwodzie kielicha 1. Cyathophyllum basaltiforme A. Róm. : 1843, Acervularia basaltiformis F. A. Römer, Verst. d. Harzgebirges, str. 5, tb.-2, fg. 12 1885. Cyathophyllum basaltiforme Frech, Korallen d. Oberdevon, str. 43, tb. 4, fg. 8. 1896. He o basaltiformis Gürich, l. e. str xagonaria b 2 str. : Spongophyllum Sedgwicki (p. p.) Zejszner (in coll.). 8. Cyathophyllum laxum Gür. 1896. Cyathophyllum (Hexagonaria) laxa Gürich, 1. e. str. 172, tb. 4, fg. 5. Polyparium krzaezyste, zlozone z nieregularnie wielokatnych, przylegających do siebie kielichów o średnicy 7—1:3 em; ściany kielichów grube, wystają w postaci ostrych krawędzi. Kielichy głę- bokie z płaskiem dnem; septa pierwszorzędne bardzo krótkie, nie 66 JÓZEF SIEMIRADZKI przekraczają pierścienia stereoplazmy, oddzielającego zewnętrzną gąbczastą strefę od środkowej części kielicha. Liczba ich wynosi 18. Septa drugorzędne zanikłe, zaledwie tu i ówdzie ślady ich na brze- gach kielichów widoczne. Przekrój podłużny wykazuje liczne i gęste dna poziome, bardzo prawidłowe, brzegami swymi spadające na dół, na obwodzie zaś wązki pasek drobnych, ku górze ukośnie skiero- wanych pęcherzyków. £r | arzysz, Brzeziny, Gałęzice, Żyznów. Górny wapień koralowy. 9. Cyathophyllum Sedgwicki E. H. 1851. C. Sedgwicki E. e. H., Polyp. palaeozoiques, str. 387. 1853. Id., British fossil corals, str. 231, tb. 52, fg. 3. 1885. C. Sedgwicki Frech, Korallen d. Oberdevon, str. 42, tb. 4, fg. 6. C. boloniense Zejszner (in coll.), Polyparium plasko rozpostarte, wskutek zwietrzenia skorupy zachowane zazwyezaj w stanie odlewu tak, iz widzimy na plaskiej powierzchni nieregularnie wielokątne osobniki 1—11/, cm ére- dnicy, z wystającym pośrodku płaskim guzikiem, okolonym przez płytki rowek, obwód zaś i septa przedstawiają się w postaci wklę- słych bruzd. Septa w liezbie około 44, na obwodzie zazwyczaj lekko skrzywione. Septa pierwszorzędne cokolwiek grubsze i mało dłuższe od drugorzędnych. Od C. basaltiforme różni się większymi i nieregularnymi kielichami, większą długością septów drugorzę- dnych, wreszcie obecnością na septach listewek podłużnych, które w poprzecznym przekroju widoczne są w postaci wystających dro- bnych ząbków. C. boloniense ma septa cieńsze, jednostajnej długości. Wietrznia, Brzeziny; górny wapień koralowy. 10. Cyathophyllum caespitosum Gf. ospolity i szeroko rozpowszechniony ten gatunek występuje w Polsce w kilku odmianach, znamionujących nieco odmienne po- ziomy. Odmiany te wyróżnił Gürieh w swej monografii paleozoicz- nych warstw Polski: a) C. caespitosum var. striata: Skały, Cząstków, Płuczki, La- bedziów; | i c) C. caespitosum var. tenuis Gür.: Cząstków, Chęciny, Sitka; d) C. caespitosum var. Kadzielniae Gürich: Skiby, Belno, Brze- ziny, Kadzielnia. 11. Cyathophyllum ceratites Gf. a) var. typica. ; Skały, młody osobnik narosły na Streptorhynchus umbraculum ; b) var. Skalensis Gürieb, l. e. str. 163. Dwa okazy ze Skal zdają się należeć do tej odmiany przez Giiricha wyróżnionej. Znaczne wykształcenie listewek septowych ZBIORY L. ZEJSZNERA 67 widoczne w postaci mocnego groszkowania odkrytych wskutek zwietrzenia kory septów, oraz ilość septów (54), każą je odnieść do tej odmiany. Skały. c) var. marginata Frech. Septa wystają ponad kielich. Skały. | 12. Cyathophyllum dianthus Gf. 1826. C. dianthus Gf., Pet. f. Germ. str, 34, tb. 16, fg. 1 a, b, c, d. 1855. C. j . C. Roemeri ES 1866. Astrocyathus nutricius Ludwig 1. e. tb. 52, fg. 4 Taeniodendrolopas rugosa Ludwig ibid. tb. 63, fg. 2. 1886. C. dianthus Frech, Cyathoph. u. Zaphrentiden d. Mitteldevon, str. 68, tb. 1, 1 Brit. devon. corals, tb. 50, fg. 3. fg. 4. g. 1—6. 1896. C. (Ceratophyllum) dianthus Giirich, 1. e, str. 164. Dwa male okazy z korzonkowatymi wyrostkami na spodzie. Kadzielnia. 13. Cyathophyllum Lindstroemi Frech. 1896. C. Lindstrümi var. minor Gürich, 1. c. str. 165, tb. 3, fg. 5. amek nieregularnie pokreconego, waleowatego korala z mo- enymi kolankowatymi pierścieniami przyrostu, cienkimi prążkami przyrostowymi na podłużnie prążkowanej powierzchni, o cienkich, nieregularnych, niedochodzących do środka septach, odpowiada opi- sowi Giiricha oraz figurze 9 na tb. 1 Frecha (Mitteldevon). Sitka. 14 Gyathophyllum bathycalyx Frech. 1886. C. bathycalyx Frech, Cyathophylid. u. Zaphrentid. d. Mitteldev. str. 67, tb. 5, fg. 17—24, tb. 7, fg. 8—11. 1896. C. (Ceratophyllum) bathycalyz Giirich, 1. e. str. 167. oral pojedyńczy, w kształcie krótkiego i grubego rogu. Ściana widoczne Skały 15. Cyathophyllum angustum Gür. 1896. C, (Ceratophyllum) angustum Gürieh, str. 166, tb. 4, fg. 2. Ułamek waleowaty, zlekka skrzywiony, z Sitek o 12 mm średnicy, odpowiada w zupełności figurze i opisowi Giiricha, jest 68 JÓZEF SIRMIRADZKI najblizszy walcowatej odmiany C. ceratites. Powierzchnia zewnetrzna prążkowana, septa pierwszorzedne w liezbie 24 niejednostajne, cien- kie, wykazują wyraźny układ pierzasty, właściwy tej grupie Cya- thophyllów, 3/¿ wewnętrzna część kielicha pusta. Septa drugorzędne bardzo krótkie, nikna wśród gabezastej tkanki obwodowej. złożonej z 2—89 szeregów dużych. nieregularnie okrągłych pęcherzyków (u C. ceratites są one bardzo regularnie półksiężycowate, wypukłą stroną ukośnie ku środkowi i ku górze zwrócone). Dna grube, nie- zwykle gęsto ściśnięte; na przestrzeni 10 mm naliczyć ich można przeszło 20. Dna te zajmują ?/, szerokości podłużnego przekroju, rozszczepiając się niekiedy wachlarzowato, i są ostro oddzielone od gąbczastej strefy zewnętrznej. Sitka, Skały. s raton giganteum Les. var. corniformis Gir. m e eer ne var. corniformis Gürich, 1. e. str. 176, tb. 3, rze Zejsznera zga za się z opisem i dzwi rami Giiricha, ree opis ten Dae) uzupelnienia: At w kształcie rogu, „dlugi 30, ały, biv. 17. Cyathophyllum (Blothrophyllum) skalense Gürich, 1. cit. str. 173, tb. 4, fe. 1, 7. 8. Halia Pengellyi Zejszner (in coll.). ZBIORY L. ZEJSZNERA 69 tych dochodzi do 30 mm, średnica do 11 mm, okazy stożkowe są krótsze (15 —20 mm) i szersze (15 mm). W przekroju poprzecznym septa pierwszorzędne w liczbie 21—23, proste i dość grube, zwę- żają się klinowato ku środkowi, pozostawiając w środku kielicha gich pęcherzyków. Skały, Sitka, Łabędziów. 18. Cyathophyllum helianthoides Gf. mut. philocrina Frech. 1886. Frech, Mitteldevon, str. 56, tb. 4, fg. 1—4. Jedyny okaz ze Skał posiada wszystkie znamiona C. helian- thoides. Koral, o przekroju nieregularnie eliptycznym, posiada we- wnątrz obwodu kielicha młody pączek. Septa w liczbie 44 (mniej niż u typowej formy). Septa pierwszorzędne bardzo cienkie docho- dzą do środka, septa drugorzędne o połowę krótsze; wszystkie są falisto powyginane, na obwodzie grube, ku środkowi szybko się zwężają. Listewek septalnych na poprzecznym przekroju nie widać. Skały. 19. Cyathophyllum tinocystoides Gürich. 1896. C. (Heliophyllum) tinocystoides Gürich 1. e. str. 161, tb. 2, fg. 6. Kielich bardzo nizki, nieregularnie stozkowy, wrosly w skale, mm średnicy. W środkowej części 1/, średnicy pusta, wy- pełniona kaleytem. Septa pierwszego i drugiego rzędu równej dłu- gości, lecz niejednostajnie grube. Na jednym okazie lepiej zacho- wanym widać, iż środkowa część kielicha nie jest pusta, jak ją przedstawia Gürich, lecz że niteezkowate zakończenia septów pierw- 70 JÓZEF SIEMIRADZKI szorzędnych, skręcone w lewo, sięgają do środka. Wazkie przerwy między septami wypełniają gęste pęcherzyki, których w każdej przestrzeni międzyseptalnej jest tylko jeden szereg. Natomiast na figurze Giiricha wykształcenie septów jest anormalne, a septa od połowy średnicy ku obwodowi uległy resorbeyi. Mocne listewki septalne w liczbie 15—20 na każde septum są widoczne. Sitka, Skały. 20. Diphyphyllum intermedium Giirich, 1. cit. str. 188, tb. 2, fg, 4. Rodzaj Diphyphyllum w poprawnem określeniu Frecha obej- muje formy zbliżone po rodzaju Amplezus brakiem gąbczastej tkanki obwodowej, leez posiadające wewnętrzny pierścień stereoplazmy, odgraniczający strefę, poza którą nie sięgają septa drugiego rzędu. oral cienki, walcowaty, długi 20 mm, o średnicy 5 mm, ro- baczkowato pokręcony. Otwór bardzo płytkiego kielicha dobrze za- chowany, wykazuje dno kielicha zupełnie równe i płaskie, okolone pierścieniem około 1 mm szerokim utworzonym przez krótkie i stromo ustawione septa w liczbie około 20. Septów drugiego rzędu brak zupełny, bo niema ich nawet na prążkowanej ścianie zewnętrznej korala. Ściana grubo podłużnie i cienko poprzecznie prążkowana. W podłużnym przekroju widać poziome dna bardzo prawidłowe; liczymy ich około 20 na przestrzeni 10 mm. Dna te przekraczają wewnętrzną ścianę kielicha, załamując się w obwodo- wym pierścieniu silnie na dół ku ścianie. ały. 21. Endophyllum elongatum Schlüt. 1881. End. elongatum Schlüter, Ueb. einige Anthozoen des Devon. (Zeitschrift eutsch. geolog. Ges. tom 33) tb. 11, fg. 1—3. 1885. E. elongatum Frech, Korallen d. Oberdevon, tb. 41, fg. 4. 1896. E. elongatum Gürich l. e, str. 184. Koral tworzy wachlarzowate kolonie o rurkach do 5 em dlu- gich, około 1 em szerokich. W podłużnym przekroju dna proste, gęsto ściśnięte, zajmują */; średnicy; w części obwodowej nieregu- larńe ukośne pęcherzyki. Ściana pomiędzy sąsiednimi osobnikami bardzo słaba, niekiedy calkowicie zanika. Znacznie wyraźniejszy od ściany jest wewnętrzny pierścień stereoplazmy. Septa w liczbie 30— 35 jednostajne, cienkie, nieregularnie pierzasto ustawione, ku obwodowi zazwyczaj ulegają resorbeyi. W środku kielicha pozo- staje wązka przestrzeń, wolna od septów, równoległa do płaskiej strony polyparium. Łagów. 22. Glisiophyllum (Dibunophyllum) praecursor Frech. 1885, Frech, Korallen d. Oberdevon str. 91, tb. PORA Koral pojedyńczy, walcowaty, o średnicy 1:5—2 cm., kora z gęstemi prążkami przyrostu. Septa w liczbie około 50, częścią ZBIORY L. ZEJSZNERA : 11 dochodzą do środka, częścią nikną wcześniej. Na obwodzie warstwa u górze ukośnie skierowanych pęcherzyków w 3—4 szeregach; ?/; średnicy wypełniają bardzo cienkie, w najrozmaitszy sposób po- łamane i poplątane dna poziome. Łagów 23. Amplexus multiseptatus Gürich. Skaly. 24. Actinocystis granulifera Frech. 1885. A. granulifera Frech, Ueb. d. Kalkgeriist der Tetrakorallen (Zeitschrift d. Deutsch. geolog. Ges. tom 37, tb. 41, fg. 1). 1886. Id. Frech, Cyathophyllid. u. Zaphrentiden d. Mitteldevon, str. 107. od powyższą nazwą odrysowal Frech wnętrze kielicha du- żego, stożkowego korala z rodzaju Actinocystis, nie dając jednak żadnego opisu; nadto w objaśnieniu dodaje, iż rysunek nie jest dość dokładny. Koral wielki, stożkowy, zlekka skrzywiony, średnica kielicha 55 mm, długość 60 mm, głębokość lejkowatego kielicha 24 mm. Powierzchnia zewnętrzna pokryta nieregularnymi pierścieniami przy- rostowymi, ściana bardzo cienka, wskutek czego powierzchnia jest podłużnie prążkowana. Prążki gęste; na przestrzeni 1 em na obwo- dzie kielicha widać ich 7—8. Z powodu cienkości ściany widać w wielu miejscach odkrytą, pęcherzykowatą tkankę wewnętrzną. Pęcherzyki drobne: około 15 na przestrzeni | mm. Sam szczyt kielicha jest cokolwiek zwężony, a końce septów bardzo nieznacznie wystają ponad jego powierzchnię. Septa pierwszorzędne gęste, w licz- bie około 50, sięgające do samego środka kielicha, na powierzchni swej w regularnych odstępach są ozdobione okrągłymi guzikami, które, powtarzając się w odstępach jednomilimetrowych, ku środ- kowi kielicha stopniowo maleją coraz bardziej; od połowy średnicy guziki nikną całkowicie. Septa drugorzędne bardzo krótkie. nę- trze korala wypełnia tkanka gąbezasta, widoczna w kielichu pomię- dzy septami. Pęcherzyki układają się w lejkowate warstwy; den poziomych brak zupełny. Dolną część kielicha wypełnia całkowicie lita stereoplazma. 25. Cystiphyllum vesiculosum Gf. 1826. Cyathophyllum vesiculosum Gf., Petref. Germ. str. 58, tb. 17, fg. 5; tb. 18, fg. 1. 1886. Cystiphyllum vesiculosum Frech, Mitteldevon str. 108. Waleowaty koral, okryty chropawą, poprzecznie mocno mar- szezona korą; w podłużnym przekroju widać jedynie tkankę gąbcza- stą, złożoną z drobnych, równomiernie w lejkowate warstwy ułożo- nych pęcherzyków. Kielich płytki, bez śladu septów. Skały, Łagów, Wietrznia. 26. Cystiphyllum cristatum Frech. 1886. C. cristatum Frech, Mitteldevon str. 109, tb. 8, str. 26. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Część III. 12 JÓZEF SIEMIRADZKI Koral pojedyńczy, stożkowaty, długi 6, szeroki 4 cm; głębo- kość kielicha 3 em. W kielichu widać | brączkę, złożoną ż drobnych, nieregularnie splecionych pęcherzyków. Grąbezasta tkanka kończy się drobnymi ząbkami, zastępującymi septa, których brak. W podłużnym prze- kroju widać dwie warstwy pęcherzykowatej tkanki, mianowicie na obwodzie warstwę 2—3 mm grubą: bardzo gęstą plecionkę okrą- głych, nieregularnych pęcherzyków; wewnątrz zaś warstwę wielkich, w kierunku równoległym do powierzchni wydłużonych, lejkowato ustawionych nieregularnych pęcherzy. W środkowej części kielicha przechodzą nieregularne dna poziome; spód korala całkowicie lita stereoplazmą wypełniony. Seiana bardzo cienka, z pierścieniami przyrostu, ale bez prążków podłużnych. Skały. 27. Gystiphyllum lateseptatum Frech. 1886. C. lateseptatum Frech, Mitteldevon str. 108, tb. 8, fg. 22. Koral w kształcie nieregularnie skrzywionego rogu, z mocnymi prążkami i obrączkami przyrostowemi; długi 35 mm, szeroki 15 mm, głębokość kielicha 10 mm. Ściany kielicha spadają dość stromo; dno płaskie, zajmuje około połowy średnicy. Septa pierwszorzędne moene w liezbie 30 schodzą do dna kielicha, niknae z początkiem płaskiego dna. Septa drugorzędne szczątkowe. W przekroju podlu- nym wewnętrzne warstwy pęcherzyków układają się równolegle do kształtu kielicha. Pomiędzy końcami septów a płaskiem dnem widać pierścień stereoplazmy. Skały. 28. Calceola sandalina Gf. Skały. 29. Hallia callosa Ludw. 1886. H. callosa Frech, Mitteldevon, str. 84, tb. 8, fg. 1, 4, 4a, fg. 11—15, 18, 19. Duży koral o średnicy 4 em. wykazuje w poprzecznym prze- kroju charakterystyczne znamiona rodzaju Hallia. Najpodobniejszy do H. callosa, jakkolwiek od nadreńskiej formy istnieją pewne ró- żnice. Ilość septów w głównym kwadrancie wynosi 11 zamiast 7—9, septa kwadrantu przeciwległego nie dochodzą do środka, septa dru- gorzędne bardzo krótkie niadka. 30. Zaphrentis Guilleri Barrois. 1881. Z. Z. Guilleri Barrois, Recherches s. l. terrains anciens des Asturies sfr. 197 tb. x sb 1886. Zd. Frech, Mitteldevon, str. 102, tb. 1, fg. 19-24, Hallia Pengelłyi Zejszner (in collect.). ZBIORY L. ZEJSZNERA 13 Koral pojedyńczy, stożkowy, skrzywiony w kształt rogu; że berka powierzchni na wypukłej stronie ustawione pierzasto, na wklę- słej zaś równolegle. Kielich płytki, lejkowaty. Na wklęsłej stro- nie korala głęboki dołek septalny, co na pierwszy rzut oka różni tę formę od rodzaju Hallia, jak i od podobnego z pozoru Blothro- phyllum skalense, u których dołek septalny leży na wypukłej stronie korala. Septa pierwszorzędne w liczbie 26. drugorzędne bardzo krótkie, nie sięgają do dna kielicha. Przekrój podłużny wy- kazuje dna bardzo nieregularne, wgniecione od wklęsłej ściany ko- rala przez dołek septalny. Łagów. 31. Microcyclus Eifliensis Kayser. 1872. M. Etfliensis Kayser, Zeitschr. d. Deutsch. geolog. Ges., tom 24, str. 692, tb. 27, fg. 8. Tarezowaty plaski koral. Po jednej stronie 3 krótkie, moene, znacznie ponad inne wzniesione septa pierwszego rzędu sięgają do Vs średnicy i są przedzielone bardzo krótkiemi, o połowę niższemi septami drugorzednemi. Na stronie przeciwległej dwa guziezkowate, bardzo nizkie septa, przedzielone bardzo płytką bruzdą. Pozostałe septa grube i nizkie, wszystkie równej siły, sięgają do *'/, średnicy i wykazują układ niewyraźnie pierzasty. Wszystkich septów widać 16; septa drugorzędne widoczne tylko na jednej stronie, w pobliżu trzech najwyższych septów, przeciwległych głównej bruzdzie septalnej. Na reszcie obwodu septa drugorzędne tworzą zaledwie dostrzegalne gu- ziki na samym obwodzie kielicha. Sitka. 32. Palaeocyclus devonicus n. sp. Plaski, tarezowaty koral o wygladzie podobnym do duzego nummulita, posiada wszystkie znamiona rodzaju Palaeocyclus; za- miast jednak przegród septalnych widzimy bardzo gęste (przeszło 100) szeregi promienisto ustawionych guzików zarówno na wewnętrz- nej, jak i na zewnętrznej stronie kielicha pod chropawą korą. Po- wierzchnia kory przedstawia się gęsto groszkowaną, a groszkowanie to układa się w spółśrodkowe pierścienie i promieniste nieregularne szeregi. W środku kielicha mała, okrągła plamka pozostaje gładką. Średnica 18 mm, grubość 2 mm. Sitka. 33. Favosites Goldfussi Orb. 1829. Calamopora gotlandica Gf. (p. p.) Petref. Germ. str. 78, tb. 26, fg. 3b, fg. 3b, e (non caet. 1840. Favosites gotlandica Phillips, Palaeozoic fossils, str. 16. tb. 7, fg. 21. 1850. Favosites Goldfussi Orb., Prodrome de palaeontologie, tom 1, str. 107. . F. Goldfussi Milne Edwards e. Haime, Brit. devon. corals, str. 214, tb. 47, fg. 3, 1896. F. Goldfussi Gürich, Le str. 134. Skaly, Marzysz. 14 JÓZEF SIEMIRADZKI 4. Alveolites suborbicularis Lk. e A. suborbicularis Lamarek, Hist. d. anim. s. vertébres, ^ s str. X 1829. Calamopora spongites var. tuberosa Gf., Petref. Ger 1, str. 80, 1853. Alveolites suborbicularis E. H., Brit. devon. corals, str. 219, de z^ fg. 1. 1879. A. suborbicularis Nicholson, Benk? corals, str. 126, tb. 6, 1896. A. suborbicularis Giirich, |. c. str. 148. Polyparium płasko rozpostarte, osłonięte wspólną, gesto spól- środkowo prążkowaną korą. Otwory kielichów przypłaszczone. Na przestrzeni 5 mm wzdłuż liczymy ich 10, wszerz tylko 6. Na gór- nej (wewnętrznej) ścianie kielicha widać charakterystyczny dla tego gatunku środkowy kolec. Ściany komórek jednostajnie cienkie. Skały, Sitka. 35. Alveolites igit Gürich. 1896 € ich, 1. r. 149, tb. 3, f UR oral ani liściowate, około 12 mm grubości, 60 mm średnicy, okryte wspólną, eienką korą, spółśrodkowo prążkowaną. W miejscach, gdzie kora uległa zniszczeniu, widać podłużny prze- krój długich, wachlarzowato się rozchodzących rurek z lieznemi dnami. Kielie y na powierzchni kolonii gęsto ściśnięte w spółśrod- kowe szeregi; cienkie wargi kielichów wystają w postaci płaskich, nizkich listewek. Skały, Sitka. 36. Alveolites polypora (Frech). 896. Gürich, I. e. str. 148, tb. 5, fg. 10—11. óżni się od A. suborbicularis PIN zgrubieniem ścia- nek pojedyńczych polipów oraz rz mi dnami. Pospolity w gór- nym EH koralowym (kadzielniańskim) K 37. Coenites laminosa Giirich. 1896. Giirich, 1. e. str. 146, tb. 5, fg. 1. Skały. 38. Coenites expansa Frech, var. polonica Giirich. 1896. Giirich, l. c. str. 145, tb. 5, str. 8 asko rozpostarte nieregularne polyparium z komórkami po obu stronach. Otwory pojedyńczych polipów gęsto rozsiane w kształ- cie non półksiężycowatych szezelinek. kały. 39. jest res dziwkensis Gürich. 1896. Güri c. str Dr zę ne walcowate gałązki do 3 mm średnicy, kielichy po- przecznie wydłużone, prawie półksiężycowate, dwa razy szersze niż ZBIORY L. ZEJSZNERA 15 długie, na dolnej wardze zwykle wyraźne dwa ząbki. Na przestrzeni mm otworów kielichowych wszerz widać 7, wzdłuż 11. Skały. ` ` 40. Heterotrypa polonica Gürich. 1896. Gürich 1. e. str. 152, tb. 3, fg. 6. Drobne gałązki w marglach środkowego dewonu, rurki okrą- głe lub wielokątne, nierównej wielkości, ściśle do siebie przylega- jące. Na przestrzeni 1 mm liczymy ich 3; średnica polypariów 4— 6 mm, długość do 15 mm. Skaly, Zwola, Grzegorzewice, Bialogon, Osiny. 41. Parallelopora aff. Dartingtonensis Nich. 1896. P. aff. dartingtonensis Gürich, l. e. str, 124, tb. 1, fg. 7. Dziewki p. Siewierzem. 42. Parallelopora polonica Gtrich. 1896. Giirich 1. e. str. 122, tb. 1, fg. 3. Osiny. 43. Pachypora praecrassa Gürich. 1896. Giirich, 1. e, str. 136. Małe kłębiaste polyparia odpowiadają dyagnozie Güricha: Rurki okrągłe lub nieregularnie wielokątne, o zgru iałych ściankach o śre- nicy | mm, wychodzą prostopadle do nierównej powierzchni po- lypariów. W podłużnym przekroju widać kilka splątanych warstw spółśrodkowych, w których ściany pojedyńczych kielichów są na- przemian zgrubiałe lub równomiernie cienkie. Spód kolonii pokryty wspólną korą. Skały. 44. Fistulipora ramosa Gürich. 1896. Giirich, 1. e. str. 153, tb. 11, fg. 7. Drobne, do 5 mm średnicy, gałązki bądź pojedyńcze, bądź po 3 pod różnymi kątami ze sobą zrosłe; powierzchnia pory parów pokryta bardzo drobnymi, okrągłymi otworkami niejednakowej wiel- kości: większe stoją dość daleko od siebie, okolone nadzwyczaj dro- bnemi, okraglemi oczkami. Skaly. 45. Striatopora devonica (Schlüter) Giirich. 1896. Giirich, 1. e. str. 139, tb. 5, fg. 2. Waleowate gałązki o b mm średnicy. Kielichy ukośne do pó- wierzchni, okolo 4 na przestrzeni 5 mm; warga zewnętrzna półko- lista, przylega do dolnej wargi kielicha wyżej leżącego. Dna w prze- kroju podłużnym nieliczne, częściej widać na ich miejscu mocne 76 JÓZEF SIEMIRADZKI kolce; pory między rurkami wielkie, rurki ustawione stromo ku górze, mało skrzywione. Skały, Łabędziów, Slopiec, Marzysz, Polichno, Gałęzice. 46. Striatopora angulosa Giirich. 1896. Giirich 1. e. str. 140, tb. 5, fg. 7. Kształt zewnętrzy polyparium Pcia jak u 8 eristata, ale kielichy znaeznie wieksze, kanciaste. a przestrzeni 5 mm widaé zaledwie 2--3 kielichów. Wargi kielichów kanciasto zaokraglone, o ostrej krawędzi, zwykle ulamane; boczne brzegi wargi wyciągnięte w górę, wskutek czego otwory rurek stoją bardzo skośnie. Górna (wewnętrzna) ściana kielichów zawsze prosta, nie zaokrąglona jak u 5. cristata. W przekroju ściany rurek korala tworzą zwartą wielokątną siatkę. Zgrubienie rurek stopniowe, silne, ku otworowi ponownie się zmniejsza; pory poje yane wielkie; dna nieliczne, często kolce stereoplazmy w ich miejsce Sitka. es Striatopora cristata Blmb. 803. o; a cristatus Blumenbach, Specimen archeologiae telluris, str. 154, 1829. russe. polymorpha var, gracilis Pi Petref. Germ. tab. Gi KE P 1855. i osites gracilis Sandberger, Verst. d. rhe ein. Schicht ensyst, v. 36, fg. 10. 1881. Fa ea ristata Quenstedt, o" str. 34, 37, tb. 144, fg. 23. 1896. Striatopora cristata Giirich, 1. . 187. Od bardzo blizkiej C. Ró ów różni się mniejszą ilością den poziomych. Polyparium wydłużone, mało rozgałęzione, średnica rurek 1--2 mm; zwykle widać ich około 3 na przestrzeni 5 mm. Ściany równomiernie i mocno zgrubiałe u wylotu, dna nieliczne, pory wielkie, równe */, średnicy rurek, regularne, w pojedyńczym szeregu. Na rze zachowanych okazach widać, iż każdy kielich okala wolna pókólista warga. Rurki lekko ku górze skrzywione tworzą ostry kąt z powierzchnią iride od Pachypora). Lagów, Napeków, Belno. 48. Striatopora Kadzielniae Gürich. 1896. Gürich L e. str Smukle kolonie do 10 mm grube; owy kielichów mniejsze niż u H cristata: na przestrzeni D mm zwykle 4 otwory, zarówno adzielnia. ZBIORY L. ZEJSZNERA ; Ti 49. Aulopora serpens Schlth. 1820. Tubiporites entgeet etie eg Petrefactenkunde, tom 1, str, en tb. 29, fg. 1. 1826. Aulopora serpens Gf., Petref. Germ. L, str. 82, tb. 29, fg. 1851. A. "mes de Hb, “Po lypiers ka terr. palaeoz. str. 312. 1883. A. serpens Rómer, Lethaea palaeozoica, str. 521, tb. 26, fg. 10. Skaly, Sitka. 50. P iia devonica n. sp odzaj Plasmopora od lidkiógo rodzaju Heliolites różni się budową tkanki międzykomórkowej. aleowate rurki, około 15 mm średniey, okolone są jakby płatkami kwiatowymi, pierścieniem promienisto się rozchodzących od obwodu rurki listewek, które. krzyżując się ze sobą, tworzą nieregularną siatkę pomiędzy kielichami. Spód pokryty wspólną korą. Kielichy odległe od siebie 2—3 mm. Od piasków górnosy- lurskich różni się zanikiem septów, oraz większemi oczkami siatki międzykomórkowej. Skały. 51. Polypora striatella Sb. 1855. e striatella Sandberger, Rhcinisches Schichtensystem von Nassau str. 378, 4. 3 Sitka. 52. Emmonsia Noan pranonin E. H. 1853. E. hemisphaerica Edw. e. Haime, Brit. devon. corals, str. 218, tb. 48, fg. 4. Rurki bardzo GER (3/, mm), nieregularne, przegrody po- przeezne nieregularnie rozwidlone. Zupelnie podobne do figury ey- towanej z Torquay. Sitka. 53. Heliolites porosa Gf. 1826. Astraea porosa Gf, Petref. Germ, I, str. 64, tb. 21. 1853. ganes porosa E. H., Brit. devon. corals de 212, tb. 47, fg. 1. 1896. H. a Gürich, l. e. str. 154. ; Skaly, Brzeziny. Hydrozoa. 54. Stromatopora concentrica Nicholson. : 1888. PUPE Mono Car of british — $ yA 166, tb. 3, fg. 5; 15—18; tb. 20, fg. 10; tb. 21, fg. 1—2; tb. 24, fg. 9, 1896. S. GE Kale Le eit : Lagów. 55. Stromatoporella eifeliensis Nicholson. 1896. S. eifeliensis Gürieh 1. c. str. 119. a Zyznów. 78 JÓZEF SIEMIRADZKI 56. Actinostroma clathratum Nicholson. au , 1888. A. clathratum Nich., Brit. Stromatopor. str. 181, tb. 1; fg. 8—13, tb. 12; fg. 1—5. Kawezyn, Zyznów, Wierzbie, Radzimice, Lagów, Marzysz. 57. Actinostroma clathratum var. polonica Güricb. Kadzielnia, Bolechowice, Slopiec, Belno, Osiny. 58. Actinostroma verrucosum Nicholson. 1888. Nicholson, l. e. str. 134, tb. 16, fg. 1—8. 1896. A. verrucosum Gürich, l. c. str. 116. siny. 59. Sphaerostroma exiguum Gürich. 1896. Gürich ]. e. str. 128, tb. 1, fg. 2. Szewee, Belno, Bileze, Wola Murowana. 60. Clathrodictyon spongiosum Gürich. 1896. Gürich l. e. str. 116, tb. 2, fg. 1 Brzeziny. 61. Amphipora ramosa Phill. 1896. A. ramosa Gürich |. e. tb. 1, fg. 5, str. 129. Najpospolitsza skamielina w marmurach chęcińskich. Krempa. Romanów, Dyminy, Bolechowice, Bileze, Bialogon, Czarnów, Zagroda, Slopiee, Belno, Żyznów, Szewce, Podzamcze, Wierzmaniee, Brze- ziny, Łabędziów, Osiny, Wierzbie, Kawczyn, Dziwki, Pierzchnianka. Brachiopoda. 62. Lingula anatinaeformis Pusch. 1837. Pusch, Polens Palaeontologie, tb. 3, fg. 1. ; 1855. L. subparallela Sandberger, Rhein. Schichtensyst. v. Nassau. tb. 34, fg. 19. Bardzo plaski gatunek o podluznie eliptyeznym ksztalcie z mo- cnymi prążkami przyrostowymi. Opisany przez Pascha z czarnych wapieni Łagowa. 63. Lingula paralleloides Geinitz. 1816. Geinitz, Grauwackenformation i. Sachsen, str. 159. (Neues Jahrb. f. Mine- ZBIORY L. ZEJSZNERA 19 Wazka, długa, drobna skorupka, nie przewyższająca 2—3 mm długości, o bokach równych, zupełnie do siebie równoległych, z bar- dzo słabo wgniecioną bruzdą środkową, która sięga od czoła tylko do połowy długości. W kawałku czarnego wapienia z Kostomłotów widać kilka dobrze zachowanych skorupek. Forma ta z wszel pewnością nie jest identyczną z L. subparallela Sandb., którą Sand- berger na podstawie porównania z oryginałem Geinitza za synonim uważa. Kostomłoty. 64. Orbiculoidea discoides Pusch. : 1837. Calyptraea discoides Pusch, Polens Palaeontologie, str. 93, tb. 9, fg. B. Różni sie od O. nitida Phill., z którą ja łączy Gürich, od- miennem polozeniem szezytu dolnej skorupy: szezyt jej lezy blizko przedniego brzegu, nie zaś w środku jak u O. nitida; okrągły otwór leży w samym środku skorupy. Bratków. 65. Orthis (Rhipidomella) eifliensis Kayser. 1871. O. eifliensis Kayser, Zeitschr. d. Deutsch. geolog. Ges., str. 606. 1896. O. (Rhipidomella) eifliensis Gürich, 1. c. str. 241. Różni się od O. subtetragona jedynie bardziej zaokrąglonym kształtem. W budowie zamku jednak istnieje różnica: od płytek zamkowych brzusznej skorupy idą dwie listewki proste (nie łuko- wate), niknąc przed połową długości skorupy. Listewka środkowa wrzyna się klinowato pomiędzy listewki zamkowe, wytwarzając figurę odcisku mięśniowego w kształcie litery W. Skorupa grzbie- towa nie różni się od O. subtetragona ; brzeg jej równie silnie kar- bowany. Skały, Sitka. 66. Orthis (Rhipidomella) subtetragona Gür. 1896. Giirich, 1. c. str. 239, tb. 10, fg. 7. Bardzo blizka gatunkowi O. eifliensis, różni się głównie swym trapezoidalnym kształtem. oraz łukowatem skrzywieniem wewnętrz- nych listewek zamkowych. Odeisk mięśniowy sięga do połowy dłu- gości skorupy; listewka środkowa nie dochodzi do dzióba. kale, Sitka, Kadzielnia. 67. Orthis (Rhipidomella) Roemeri Clarke 1881. O. Roemeri Clarke, Neues Jahrbuch f, Mineralogie, 3 Beilage-Bd. str. 398, tb. 6, fg. 1—3. 1896. Jd. Gürich, 1. c. str. 242. Wietrznia. 80 JÓZEF SIEMIRADZKI . Orthis striatula Schlth. v Anomia striatula Schlth., Petrefaktenkunde, Nachtrüge, tom 8, tb. 1, fg. 6. 1853. Orthis striatula Davidson, Brit. devon. brachiopoda, str. 87, tb. 18, fg. 4—7. 1896. O. (Sehizophoria) striatula Gürich 1. e. str. 242. Skały, Kadzielnia. 69. Orthis interlineata Sow. 1810. O. tro Sowerby, Geol. trans. 2 ser. t. 5, tb. 53, fg. 11; tb. 54, fg. 14. 1865. 1d. Davidson, Devonian brachiopoda, str. 91, tb. 18, fg. 18—23. Skały, Zeie 70. Skenidium (Mystrophora) n. sp. ind. Mala skorupka o pólkolistym goë i wysokiem trójkatnem pólku, gęsto pokryta promienistymi prążkami Dotąd nie znamy górnodewońskiego gatunku tego rodzaju. adzielnia. PL € T Schnur. 1853. Orthis lepida Schnur, Brachiopoden der Eifel, str. 218, tb. 45, fg. 9. 1870. Zoe lepidus Sage Zeitschr. d. Deutsch. geolog. Gen. str. 617, 1896. ojala lepida Giirich, 1. e. str. 234, tb. 10, fg. 13. Skaly. 12. Kayserella lepidiformis Gürich. 1896. Gürich 1. e agów. 13. Streptorhynchus umbraculum Schtlb. n nieco różna od nadreńskiej, mniejsza, nie różni się wcale od okazów z dewonu podolskiego. Grzegorzewice, Skały, Sitka. 74. Strophodonta interstrialis Phill. 1841. Orthis interstrialis Phillips, sł any fossils etc. str. 61, tb. eg fg. 103. 1853. rea interstrialis Schnur, c. Palaeontographica t. 3, str. 224, tb. A, Ie 2 1804. L. trialis David itish d 1 brachiopoda str 85, tb. 18 fg. 15— 18. 1896. Jd. Gürich, l. c. str. 238. Skaly. 15. Strophomena anaglypha Kayser. 1871. Kayser, Zeitschr. d. Deutsch. geolug. Ges., str. 628, tb, 14, fg. 3 aska mala forma z grupy Str. euglypha. Skaly. 16. Leptaena depressa var. analoga Phill. 1856. ies rei fenis erm var. analoga Davidson, Brit, devonian brachio- 15 — 17. 76, tb. 15, f, 1896. esf Pii Gürieh, Le atr. 226. ZBIORY L. ZEJSZNERA 81 Pomijam bardzo obfitą synonimike tego gatunku, obejmującą cały szereg mutacyi od syluru po karbon włącznie, ograniczając się jedynie do mutacyi wyłącznie dewońskiej: var. anałoga. Skały, Sitka. 77. Leptaena retrorsa Ti 1881. Kayser, Zeitschr. d. Deutsch. geolog. Ges., str, 335,, tb. 19, fg. 5. 1896. Str SE inlor airat (p. e Gürich, l. e. str, 298. ich wymienia z wapienia górnodewońskiego Kadzielni formę wiwa do Str. ee gatunku nie przechodzacego poza dewon środkowy. W zbiorze Zejszuera znajduje się okaz z Brzezin w jasnym wapieniu kadzielniańskim, zgodny z opisem Kaysera. Brzeziny, Skiby. 18. mium Sedgwicki Arch. e. Vern. 1882. Strophomena Sedgwicki Barrois, Terrains anciens d'Asturie, str. 241, tb. 9, fg. 7. 1890. ege em de dgwicki Oehlert, Devonien d'Angers, str. 776, tb. 19, fe. 8; ap Li Y Nieco alias i krótsza od typowej formy. Skiby, Brzeziny. 19. Chonetes sarcinulata Kon. Grzegorzewice 80. Chonetes subquadrata A. 1889. Kayser, erer la etc., Abh. d. kgl. Preuss. geolog. Landes- anstalt, 62, tb. 22, fg. 3—4. 1896. Ch. znał Giirich % c. str. 220. Grzegorzewice, Skały, Sitka. 81. Chonetes plebeia Schnur. 1853. Schnur, Brachiopoden d. Eifel tb. 21, fg. 6. 1836. Orthis "minuta. Gf.. (Abhandl, d. kgl. Akad. d. Wiss. Berlin) str. 68. 847. Ver plebeia i Monographie d. Productus et Chonetes; str. 219, fg. a — 1896. Ch. Sege Gürich 1. e. str. 223. Skaly, Sitka. 82. Chonetes Davousti Oel. - Davousti Oehlert, Études s. a äng foss. dévon. d'ouest d. la France, 21. 66, tb. 4, fg. 17—21. (Ann. d. se. geolog. Ch. Boblayt amandi, > á la faune dévonienne de l'Asie mineure, str. 490, tb. 21, fg. 8 (Bullet. d. | . Soc. géolog. d. France 2 ser. t. 7, str. 783). Skorupa poprzeeznie wydluzona, największa szerokość na brzegu zamkowym, zakończonym na końcach wyraźnemi małemi uszkami. Obwód poniżej uszek nieco wygięty, na brzegu czołowym prawi- dłowo łukowaty. Rzeźba skorupy złożona z 24—28 nizkich i tępych żeber, z których zaledwie 1—2 są rozwidlone lub wsunięte. Skorupa 82 JÓZEF SIEMIRADZKI brzuszna prawidlowo wypukla, szezyt lekko wystajaey poza brzeg zamkowy. Dziób bardzo maly, ale widoezny, pólko wazkie, plaskie, z bardzo malem trójkątnem deltidium; żebra szersze i niższe niż na skorupie grzbietowej, ciaśniej ściśnięte. Skorupa grzbietowa wklęsła i bardzo zbliżona do brzusznej, pólko jeszcze węższe, na przodzie pólko to jest ograniczone przez mały nitkowaty wałek, wystający ew. powierzehnie pólka z Ch. perarmata w szarym wapieniu. Skaly. 83. Chonetes perarmata Gür. 1896. Giirich 1. e. str. 221, tb. 10, fg. 12. Ksztalt i wielkogé zupelnie podobne do Ch. Davousti, A rzeźba skorupy odmienna: żeberka bardzo cienkie i gęste, rozwidlone w pobliżu dzióba, w liezbie około 40, przecięte ar ycia) cien- kimi, falistymi prążkami przyrostu. Uszka i boki skorupy gładkie. Szerokość 6 mm, długość Razem z Ch. Davousti w szarym wapieniu. Skały. 84. Chonetes gibbosa Gür. 1896. — T c. str. 228, tb. 10, fg. 8. isany z lichego i niekompletnego okazu. Ksztaltem swym przypomina rodzaj Leptaena, ale na brzegu zamkowym brzusznej skorupy widoczne są wyraźne ząbki koleów; przez środek wypukłej skorupy przechodzi silne środkowe wgniecenie, żebra w liezbie okolo 70 są bardzo drobno karbowane wskutek przecięcia z liniami przyrostu. Skał 85. Productella subaculeata Murch. 1840. gwen re Murchison, Bull. d. I. Soc. géolog d. France tom 11, 255, 1840. Loic fowpárie Sowerby, Trans. geolog. Soc. 2 ser. tom 5, str. 704, 2 d 1841. I: ape ria Phillips, Palaeozoic fossils, str. 59, tb. 25, n 1865. Productus subaculeatus Davidso n, Bri t. devon, brachiop. str. 199, b , fg. 1—2. 1891. isi gr subaculeata Frech, "Uob. d. Devon d. Ostalpen. str. ei, tb. 47, 4, 1896. ZS ¿eo l. e. str. 217. Skaly, Sitka. 86. Spirifer dombrowiensis Gür. 1836. a > rro Pusch, S. ostiolatus Pusch, Geogn. Beschreib. v. Polen, 120, 1887. $ nadia (HG Michalski (ae. geoł. komit.). 1896. S. Dombroibiensis Gürieh pitis dla najnizszej warstwy dewon kaly, Dabrowa, Zbrza, Domaszewice, Brzeziny, Raków ZBIORY L. ZEJSZNERA | 83 wę Spirifer elegans Stein. elegans Steininger, Geo oom ux E " Eifel, str. 72, tb. 7, fg. 2 diluvianus Steininger, ibid. str. 78, tb. 7, laevicosta Schnur, Brachiopo ey d. Eifel, Se ES b, fg. 3 e—h. multilobus Quenstedt, pate str. 485, tb. "52, fg. ^16, 47. elegans — a d. eutsch. geolog. Ges., str. 569, tb. 11, fg. 2. elegans Giirich, l. c. 2 7 Skaly, DAHER dur [us 00 2 oiim fa £a 88. Spirifer canaliferus Lk. 1819. WEEN canaliferus Lamarck, Hist. anim. s. vert. t. 6, str. 254. 22. T. a 1871. S. canaliferus Kayser, Zeitschr. d. Deutsch. geolog. Ges., str. 585. 1896. S canaliferus Gürich, 1. . 248. Gürich wyróznia kika a= o a) var Łagoviensis Giirich 1. e. d 9, fg. 4. Spirifer tenticulum Fee in. coll agów, Romanó b) var. alata Gürieh 1 C tp 9, ig. 11. c) var. cuspidata Ver 1842. S. Nod var. dd ta Sedgwick e. Murchison, Palaeozoie deposits of N. Germany and Belgium, tb. 35, P r Romanów, Rag, Skiby. 89. Spirifer Archiaci Murch. 1840, éi Archiaci Murch, Bull. d. 1. Soc. géolog. d. France tom 11, str : fg. u—c. 1846. SA Arc ée aci Taraan, Geology of xoa u^ LE tb. 4, fg. 5 1858. S. Archiaci Schnu Eifel, str. 205, tb. 35, fg. 3. 1896. S. Archiaci Gürieh 1 e. str Lagów. 90. Spirifer irae? de Koninck. kiby, Lagó 91. Spirifer obtusus Gürich. 1896. Giirich 1. e, str. 250, tb. 8, fg. 5-6. Kadzielnia, Lagów. 92. Spirifer EO A> 1896, us ch 1. fg. 7—9. Spirifer do Zejszner (in coll.) Kadzielnia, Sitka. 93. Spirifer puactats Zeie 1870. Zeiszner sehr. d, Deu h. geolog. Ges, d str. 264, tb. 5, fg. 1—3. 1896. Spirifer pa Glrich i e. str. 253, tb. kd. Kadzielnia. 84 JÓZEF SIEMIRADZKI 94. Martinia inflata Schnur. 1853. Spirifer m SS Eifel, str. 211, tb. 37, fg. 2. 1871. S. Urú Kayser, Z. d. Deutsch. geolog. Ges. str. 554. 1891. S. inflatus "Holzapfel, L c. atr. 253, tb. 17, fg. 6; tb. 11, fg. 20. 1896. Martinia inflata Gürich l. c. st e. 865. a) varietas lata Giirieh, l. c. tb. 9, fp. D Zbrza, Sitka, Wojnowice. b) varietas globosa Gür. Makoszyn, Brzeziny. 95. Reticularia aviceps pcenis 1781. Spirifer aviceps Kayse ©. str, 078, tb. 11, fg. 4. 1896. Reticularia aviceps rta l ë ee 257, tb. 9, e, Sitka, Skalv, Zbrza. 96. Reticularia curvata Schlth, 1820. akad nod curvatus Schlotheim, Petrefaktenkunde, str. 280, Nachtrag 92 Tg. 2. tb. 1853. Spirifer curvatus Schnur, Eifel, str. 208, tb. 3 dev 6, 3. 1865. E curvatus Davidson, Brit. devon. brachiop. dh "a tb. 4, fg. 29—34, £u 22, 26, 27. 1896. Sed curvata Gürich 1. c. str. 261. Sitka, Skaly, Wojnowiee, Zbrza, Brzeziny, Skiby, Makoszyn, Wietrznia. 97. Reticularia sinuata Giirich. 1896. Giirich 1. c. str. 259, tb. 9, fg. 10. orma pośrednia między. aviceps i R. curvata. Sitka, Skały. 98. Reticularia simplex Phill. 1841. Spirifer simplex Phillips, SE g E. + tb. 29, fg. 124. 1855. S. pyramidalis Schnur, Eifel, 207, 1855. S. nudus Schnur, ibid. 208, ib. "86, fg. $ 1856. S. ent cebo ndberger, Rhein. Schichten SE v. SE str. e tb. wi m 10. 1865. S. simplex Davidson, Brit. devon, brachiop., str. 46, tb. 6, fg. 18— 1896. Behésdaria simplex Giirich 1. e. str. 258. Skały 99. Reticularia dorsoplana Gürich. 1896. Gürich, 1. c. str. 260, tb. 9, fg. 3. Sitka. 100. Reticularia triquetra Gürich. 1896. Gürich. 1. c. str. 258, tb. 9, fg. 12. Sitka, Lagów. 101. Stringocephalus aba Defr. Zbrza, Łagów, Ska ZBIORY L. ZEISZNERA 85 102. Atrypa reticularis L. Pospolity i szeroko rozpowszechniony gatunek. E Sitka, Skiby, Brzeziny, d Wietrznia, Ka- dzielnia 108. Kir desquamata Sow. 1864. zna WIO (Sw.) Davidson, Brit. devov. brachiop., str. 58, tb. 10, . 1-9 3 tb. 1896. Ja. Gürieh, 1 ; 7 972. Brzezin y, de Zagrody, Skal y, Sitka, Kadzielnia, Wietrznia, Karezówka, Skiby. 104. Atrypa aspera Schlt. 1813. Terebratula aspera. Schlotheim, FUE „str. 263, tb. 18, fg. 3, 1827. Atrypa aspera Dalman 186 2 Azoty var. aspera Davidson, Brit. ion brachiop. str. 57, tb. 10, 1895. 4: aspera Giirich, 1. e. str. 273. Sitka, Skały, Łagów, Skiby, Makoszyn, Brzeziny, Kadzielnia, Lechów 105. SN plana Kayser. 1871. Kayser, l. c. str. 545, tb. 10, fg. 3. 1896. Id. Gürich, 1. e. str. 272. Lechów, Kadzielnia, Wietrznia. 106. Atrypa flabellata Gf. 1844. Terebratula prisca var. flabellata Römer, Uebergangsgebirge, str. 66, D D. at Zog 1852. T. in osa var. flabellula (p. p.) Schnur, Eifel, str. 182, tb. 24, fg. 5 c 1864. dave flabellata Davidson, Brit. devon. brachiop. str. 59, 'tb. 11, fg. 11— 12, Skal y. 107. Atrypa plana Kays. 1871. Atrypa plana ane Zeitschr. d. Deutsch. geolog. Ges., tb. 10, fg. 3 1886. Orthisina Davyi Barrois, S. l. ca pan re dévonien de Chaudefonds. Ann. d. 1. soc. góol. du Nord, str. 194, tb. 4, fg. 6. Skaly. Srisdusxyekla nov. genus alt zewnetrzny i i rzeźba łudząco podobna do Rhynchonella z Se Ji inconstans, ale ramiona spiralne zwapniale, skierowane szezytami swych stożków „m końeom zamkowego brzegu grzbieto- wej skorupy. czem się różni od wszystkich pokrew wnych postaci z rodziny Und: Atr pidak Nucleospiridae. Stanowi typ zupel- nie odosobniony 108. DMaaueivolda kielcensis F. Rómer. 1833. Terebratula lacunoides Pusch, Geognost. Beschr. Ka t. 1. str. 124. 1834. T. amphitoma L. v. Buch, Uber Terebrateln, tb. M 1537. T. amphitoma Pusch, Polens Palaeontologie, str. 16, xs 3. fg. 10. 86 JÓZEF SIEMIRADZKI MIE E: — Zanen Petref. Deutschlands E str. 149. 1866. T. kielcensi , Zeitschr. d. Deutsch. geolog. Ges. str. 671. 1896. T. > ana GC Lic te 2 a rzezba na powierzchni skorupy odmienna nieco niz na jadrae zebra na skorupie plaskie i szerokie, przedzielone tylko wazkiemi bruzdami, na jądrach są znacznie węższe — a przerwy pomiędzy niemi są równej z niemi szerokości, co zupełnie inny habitus na- daje jądrom, aniżeli skorupie. Dwa "zeszlifowane okazy jader z Ka- dzielni wykazały ślady niemal calkowicie wskutek Krystal zniszczonych spirali w podobnem, jak na jedynym okazie komple- tnym położeniu. Skorupa włóknista, ramiona spiralne, osadzone bezpośrednio na krótkich crura, szezyty stożków rozbieżne, gdy u Atrypidue są one zawsze styczne. Przegroda grzbietowej skorupy krótka, dziób przedziurawiony okrągłym otworem; u młodych okazów widoczna nakrywka, zasłonięta w późniejszym wieku przez gruby kłąb brzu- sznej skorupy. Fałdy skorupy płaskie, przedzielone wązkimi rowkami, prze- cięte gęsto delikatnymi falistymi prążkami przyrostu, j jak u Spiri- ferów. W zatoce skorupy grzbietowej, sięgającej aż i^ dzióba, trzy fałdy. Na jądrach kształt fałdów odmienny; są one węższe, ostre, a bruzdy pomiędzy nimi równej z nimi szerokości. Liczba fałdów re zmienna — od 25—40; tak samo zmienną jest liczba fal- dów w bardzo wązkiej zatoce obu skorup: 1—3; fałdy te również są róźniej siły. Wiele fałdów dzieli się w drugiej połowie długości przez aji słabych fałdów dodatkowych. Na obu skorupach wązkie zatoki, dzielące je na dwie niesy- Like Dee zupelnie podobne jak u lao inconstans. adzielnia 109. Athyris concentrica L. v. ds 1834. Terebratula concentrica L. v. Buch, Üb. bim tier Eé VT 1840. T. hispida Sowerby, Geolog. eade. 2 se 5, 54, 4. 1853. T. MUN ventricosa, Eifiensis Pe M str. 1191-193; tb. 27, g. 9; 28; fg. 1—2; tb. 44, 8— 1856. Spiri a gracilis E "CEN str. 329, tb. 32, 12. 1865. Ath; firn ie owe Davidson, ue devon. Voce iE tb. 3, fg. 11—10. 1896. A. concentrica Gürich, |. c. str. 267. d ZBIORY L. ZKJSZNERA 87 Sitka, Skały, oe Brzeziny, Skiby, Karczówka, Ka- dzielnia, Wietrznia, Makoszyn. 110. Merista plebeia Sw. 1840. Atrypa plebeia Sowerby, Trans. geolog. Soc. 2 ser., tom 5, tb. 56, fg. 12— 13. 1841. Spirifera plebeia Phillips, Palaeozoie fossils etc., str. 70, tb. 98, fg. 121. 1844. Terebratula scalprum Kómer, em Gelee Eege str. S tb. D, fg. „A 1864. Meris oi ario l'avidson, Brit. dev. brachiop., str. 20, tb. 3, fg. 2—10 1896. Jd. Giirich, 1. c. str. 268. Skały, Kadzielnia. 111. Dielasma Whidbornei Davids. 1841. Terebratula sacculus Phillips, Pal. foss, str. 91, tb. 35, fg. 166. 1841. virgo, T. aedes Ger ibid, fg. 67, 168. 1843. T. sacculus F. Róm D Ne des stem poe gas tb. 12, fg. 23. 1871. T. sacculus Kayser, KZ chr. d. Deutsch. geolog. Ges . 498, tb. 9, fe. 1 1882. Waldheimia Whidbornei Davidson, Brit. devon. Ur supplem str. 12, 4 b. fg. 3—4. 1884. mę sacculus Czernyszew, Mat. z Kennt. d. devon. Ablagerungen in ussland, str. 9, tb. 1885. A Whidbornei Maurer, Fauna von Waldgirmes, str. 222, tb. 9, cl 1894. nio sry gil, ei cuore dp aui fauna ete. str. 91, tb. 1, fg. 1. 1895. Dielasma Whidbornei Holz: 1. tr. 238. 1896. D. sacculus Gürich 1 e. str p Poniewaz nazwa Dielasma sacculus stosuje sie do gatunku wy- łącznie właściwego WEE weglowym, dla formy dewońskiej mu- "my przyjąć nazwę nadaną jej przez Davidsona. Znajduje się stale w poziomie ze Sinyo pilis Burtini. Skały. 112, Geen paesu Dalm. 1827. Atrypa galeata Dalm 1. c. str. 130, tb. 5, fg. 4. 1844. Pentamerus ataki Rómer, Rhein. eseu . 76. 1871. e rage Kayser, Zeitschr d. Deutsch. geolo dm je 537, tb 9, fg. 8; fg. 1896. P men Gürich, l e. str. 273. y, Brzeziny, Karczówka, Wojnowiee, Makoszyn, Lechów, Ska airada Ski by. 113. P. galeatus var. ege Age Kayser. 1871. Kayser, Le tb. Sitka, D yinidy- 114. Pentamerus acutelobatus Sandberger. , 1856. P. acutelobatus Sb., l, c. str. 345, tb. 33, fg. 15. 1895. Id. Holzapfel, |. e. str. 285, tb. 17, fg. 8; tb. 18, fg. 4, 11—18. Wietrznia, Skiby. Spraw. Kom. tizyogr. T. XLII. Dział III. JÓZEF SIKMIRADZKI 5. Pentamerus brilonensis (?) Kayser. . Pent. globus var. brilonensts Kayser, l. e. str. 651. . P, brilonensis Holzapfel, 1. e. str. 290, tb. 11, fg. 21. Jedyny okaz, źle zachowany, prawdopodobnie tutaj należy. Sitka. . Pentamerus głobus Br. . P. globus Schnur, Eifel, str. 197, t b. ST, . P. brevirostris Davidson. Devon Ge D 15, fe. 7—12. . P. globus Holzapfel, 1. c. str. 287, tb. 19, 5. P. brevirostris Kayser, Zeitschr. d. k pper Ges. 541. = ad Czernyszew, Mater. z Kenntn. d. Devon in oia str. 21, : % a P. bdo Gúrich, SE atr. 97D, 15... 7, fg. 5, 9. Skaly, Sitka, Ee . Camarophoria Ogwelliensis Dav. : SA. (?) Ogwelliensis Davidson, Brit. dev. Brachiop., str. 69, tb. 14, 23—26. d EE Ogwelliensis Giirich, 1. e. str. 281. Od blizkiej C. rhomboidea różni się szerszą i płytszą zatoką. Lagów. . Camarophoria rhomboidea Phill. . Terebratula rhomboidea Phillips, Palaeoz. fossils, etc str. 88, tb. 35, fg. 158. 4. Camarophoria rhomboidea Davidson, Dev., brachiop., str. 70, tb. 14, fg. 19—22. niadka. ; esa qim granito Gürieh. . Gürich, |. e. str. 278, 7, fg. 93. Śr ger Wees Lechów. . Rhynchonella Wahlenbergi Gf. : Ro, Wahlenbergi weż paccm Leen - 58, = 5, fg. 4. T. Goldfussi Schnur, Brachiop. fel, str. 188 * 26 dd Wahle enber gi secs ndn d. oris ic Ges. str. 510. 9 285. Id. Gürich, 1. e. str Skaly. . Rhynchonella aff. coronata Kays. . Rhynchonella pope zeg Zeitschr. d. Deutsch. Ges. str. 512, tb. 9, tg. 5. . Id. Gürich 1. . 985, Skaly. . Rhynchonella aff. semilaevis Róm. 3. Rhynchonella semilaevis A. Römer, Harz, tb. 5, fg. 6. E ilae . 286. aff. semilaevis Gürich, |. c. str Kid E Anemia reniformis E Sw. 5. Terebr reniformis Sowerby, Min. pg tb. 496, fg. de 157. . ta. Phillips, Pal. foss., str. 88, tb. 35, ZBIORY L. ZEJSZNERA : - 89 : Redonda reniformis Davidson, Brit. devon brachiop., str. 6?, tb. 13; : R. reniformis a, l. c. str. 288. Wietrznia, Łagó . Rhynchonella KEEN Br. ben atula parallelepipeda Bronn., Lethaea, str. 71. trypa primipilaris Sowerby, Trans. geolog. Soc. 2 ser. 5, vol. tb. 57, 5 —6. T. angulosa et subcordiformis Schnur, Eifel, str. 185, tb. 25, fg. £ ; —6. ; Ehynchonella parallelepipeda Sandberger, „Nassau, str. 339, tb. 38, CH 12. R. primipilaris et var. implexa Davidson v. br achiop. str. 66, tb. 14, f g. 4. 985. a^ parallelepipeda Gürich, 1. c. str. k Skaly. . Rhynchonella pugnus Mart. . Conchyliolites anomites pugnus Martin, Potrificata Derbensia, tb. 22, fg. A 5. l'erebratula pugnus Phillips, Pal. fosa. str. 5 tb. 35, fg. 156. ^p j 34, 154. ër ice urs Davidson, Brit. dev. iip. str. 63, tb. 12,6 fg. 12— e i Ad Geck “Eifel, str. 177, tb. 23, fg. D. Lagów. . Rhynchonella acuminata Mart. 9 w eii acuminatus Martin, Petrificata Derbensia, tb. 32, fg. 7— 8, b. 38, che pugnus Sandhorgor, gro «str. 338, 83, fg. dev idson, Bri 243, fg. LA. : + acuminata Kayser, che d. De utsch. geolog. Ges., str. 524, tb. 9, fg. 7. t. acuminata Gürich, 1. c. str. 289. ( t 1 5. R. acuminata Dav n. brachiop. str. A tb. 13 is 1 1 Kadzielnia, Lagów. ; Zeg Sé acuminata var. triangularis Sow. . Davidson, Brit. devon. brachiop., str. 60, tb. 13, fe. 5 Znacznie szersza od normalnej formy. Lechów cha cuboides Sw. . Atrypa cuboides Sowerby, Trans. geol. Soc. 2 5 vol, tb. 56, fg. 24. m chonella: cuboides Davidson, Brit. dev. dzania ć str. 65, tb. 13, ak Zl ś Ę cuboides var. minor Gúrich 1 c. str. 287. Kadzielnia, Skiby. Rhynchonella Orbignyana Vern. M aar CN yon Vernueill, Bullet. d. l. Soc. géol. d. France, 2 ser. t. 7, str. 175, tb. 10 T. Orbignyana bk Eifel, str. 187, tb. 26, fg. 2. Bardzo blizka Rh. Wilsoni. Karczówka. 90 ` JÓZEF SIEMIRADZKI 130. Rhynchonella uralensis nov. nom. 1885. ARA sympas var. emaciata Per omia (non Barrande), Fauna nizn. sklona Urala, str. 50, tb. . 88. Geer kształt Stagen e ostrym kacie szezyto- wym i zupelnie płaskich, prostopadłych do grzbietowej powierzchni bokach różni tę formę dostatecznie od dolnodewońskiej Kh. nympha. Jedyny okaz ze Skał jest mniejszy i wypuklejszy od formy odry- sowanej u Czernyszewa, zresztą jednak zgodny z cytowaną figurą tego autora. Skały. 131. ortos (?) kielcensis n. sp. liezam prowizoryeznie do rodzaju Thecidea forme, która prawdopodobnie wypadnie uznać za typ nowego rodzaju. a gruba, punktowana, o promienisto prążkowanej po- dinar ada pólkolisty, obie Nas slabo i równomiernie wypukle, wolne. Kat szezytowy mocno rozwarty, pod szezytem sko- rupy grzbietowej trójkątny naj 'deltidialay: z którego spodniej części wznosi się, sięgając nieco poza połowę długości skorupy, mo- ena listewka podłużna Po obu stronach szerokiego brzegu zamko- wego dołek iaa poen równolegly do brzegu zamkowego. Na obwodzie widoczne ślady taśmy brachialnej. Odciski mięśniowe wachlarzowato się rozchodzą od środkowej listewki. Skorupa brzu- szna posiada na brzegu zamkowym dwa okrągłe i małe dołki ścię- gnowe, tuż vbok szezytu położone, i kiótka listewkę środkową, od której 0% się bardzo silne wachlarzowate bruzdy odcisków mięśniowye Skał Pelecypoda. 132. p pd sp. indet. 183: cua Gage age 1886. Sandber 29, fe. 4 Ska A są 134. Paracyclas proavia Gf. Skaly, Lagów. 135. Pterinea sp. indet. Skiby. 136. ps sp. ind. 137. iecit acuticosta (?) Gebees, 1886. erger, l. c. str. 294, tb. EIS do grupy Posidonia ite Bratków 138. 1843. 147. 1886. 148 ZBIORY L. ZEJSZNERA Avicula Wurmii Romer. Rómer, Harzgebirge, tb. 6, fe. 7 ratków. . Aviculopecten sp. nova. ratków. Gasteropoda. i Leieren Mrs Giirich. ürich, 1:6. str. 311, A m T , dor: wice, Lag enne aler et p^ 6. Goldfuss, 1. 168, fe. 1, d. Gürich, 1. e. i 313. Sitk itka 2. Murchisonia (Hormotoma) clavicula Oehlert. . Oehlert, Description d. quelques espècès devoniennes d. dép. d. l. Mayenne, 4. str. + E dawac eg A Sandberger. . Sand 195, Sitk x^ e qan Paa Sandberger. . Sandberger, |, c. 185, tb. 22, fg. 10. Prod ; Pleuratomaria cardiolae Gürich. rich, 1. c. str. 307, tb. 10, fg. 11. zer . Naticopsis inflata Romer 843. Naticopsis inflata ecd Maragebirgo, str. 27, tb. 7, fe. 8. . N. inflata. Gürich, 1. c. 812. Kidéiginis. Lagów, aaa Scaphopoda. Dentalium taeniolatum Sandberger. Sandberger, l. c. str, 241, t. b. 26, fg. 21 adzielnia Cephalopoda. de Orthoceras pac M Sandberger. 1 Sandberger |. c. str. 161, , fg. . crassum (Róm.) de (in e coll.). Przekrój eliptyezny, syfon ekscentryez Lagów. 91 ny na dłuższej osi elipsy JÓZEF SIEMIRADZKI Cyrtoceras Diere des Giirich, 1. e. str. 324, tb. 12, La gów, Bag . C. łagowiense Giirich. . Gürieh l. c. str. 322, tb. 13, fg. 9. eege: C. elongatum Gürich. . C. elongatum Giirich, 2 Rab. z. pola. Pałaeozoieam (N. Jb. f. Mineralog,, 13 Beilageband) str. 354, Łagów. . C. polonicum Giirich. Gürich, l. c. str. 321, tb. 12, fg. 3. agów. . C. abbreviatum Girich. . Gür:ch, Nachtráge z. poln, Palaeoz. str. 353, fg. 4. Łagów, Sitka. Së d Giirich. . Gür 323, tb. 12, fg. 2. zaa ów. . Tornoceras simplex v. Buch: . Ammonites simplex L. v, Buch, Ub. Goniatiten, str. 42, tb. 2, fg. 8. . Goniatites ovatus Mstr. „Goniątiten u. Clymenien, str. 18, tb T . retrorsus Kayserling, Verh. Mineralog. Ges. Petersburg, str. EN tb. A, fg. D. A S retrorsus var. typus Sandberger, Rhein. Schichtensyst. v. Nassau, str. 1 16. . 10, fg. 14 ; A simplex Kayser, Zeitschrift d. Deutsch. geolog. Ges., str. 620, tb. 19, . Tornoceras simplex Czernyszew, Mitteilang. iib. d. Devon am Westabhange seCh Ketten olei Sad g G. Hughesi Whidborne, Devo . fauna, str en tb. 6 f, : e bed dle sir miles: Holzapfel, l e. str, 95, tb. 4, fg. Ch $5 n 6, fg. 11; , fg. 9--12. T circumplezum var. aplanata 1 var. inflata Gúrich 1. c. str. 339, tb. 13, . 5, : T. 8 GE var. typus A Nachtrag etc. str. 342. G aa retrorsus acutus G. retrorsus circumflexus Zejszner. Łagów, Karczówka . Chiloceras amblylobus Sandberger. . Goniatites retrorsus amblylobus jag >+ l e. str. 108, tb x-b, fg. 2. . . Tornoceras Verneuilli Giirich, 1. c. st . Chiloceras amblylobus Gürich, Nachtrag, tb. 14, fg. 8—9. agów. Chiloceras łagowiense Giirich. „ Gürich, Nachtrag, str. 344, tb. 14, fg. 4—5. 165. 1876. 1896. 166. 1852. 1896. 167. 1896. ZBIORY L. ZEJSZNERA 97, tb 4, f . Torn: caius E Cen Gúrich, l. e 887, tb. 18, Lagów. w e 5 äu m de agów 0. Parodoceras sacculus ga 109, tb A str. iirich, |. e 841. . ld. Giirieh, Nachtrag str, 320. = dd łagowiense Giirich. e. str. 345, tb ich, oma din: bifer Zejszner (in collect.). gów. . Brancoceras len . Goniatites lentiformi ). EEN (2) lentiforme (Sandb.) var. polonica Gúrich, |. o str 13, fg. 1. tiforme Kays. 93 . Tornoceras sa var. bear cesse Holzapfel. jr ye ść E 6. str. Lagów Ws Kayser, Zeitschr. d. Deutsch. geol. Ges., tb. 19, fg. 1 Sub lentiforme Gürich, doza a ać 347, tb. 14, fy. 1—3. Goniat vest retrorsus Lasó gó acutus Zejszner : wma ei Mstr. . Goniatites linearis (M Gf., Petref. Germ., tb. n... G. linearis Phillips, Polecani Mea str. 120, E ' 49, fg. 229. 4. Cyrtoclymenia H i Ammonites Humboldti i Amm, Buchi PisCH; Polens Paleontologie, str. 151, ratków ^ eid as (?) lineare Gürich, 1. e. . Brancoceras lineare Kosów. Giirich, Nachtrag, e 346. umboldti Pusch tl 1-2. X. Cyr toclymenia Humboldti Gürich Le str. 329. Oxyclymenia qu Mst Clymenta undulat a Römer, Lota aya tb. . 327. Oxyclymenia didis Gürich, Bratków Crustacea. PANCMME latifrons Bron Phacops latifrons B ronn., me geognostiea str. Id. Gürich, Le str. 366. Sitka, Zbrza, Skały. P. caecus Gürich Gúrich, Le str. 362 Lagów , tb. 15, fg. 4. 36, fg. 1—2. 111, tb. 9 fg. 4. 94 JÓZEF SIRMIRADZKI 168. deer Sen pondus, Gürich. 1896. Gürich, . 364, tb. 15, fg 5. Lagów 169. Proétus margaritaceus cis 1896. Giirich, L- e. str. 370, tb. 15, Skaly 170. Trimerocephalus typhlops Gürich. 1896. Gürich, c. 1. str. 359, tb. 15, fg. 7. agow Objaśnienia tablic. Tablica Ill. 1. Rhynchonella urane Siem Skały. 3 X 1. 2. Skenidium sp. n. (?) Kadzielnia. 3 3. goth ee Baleine köm. Kadzielnia. Wielkość naturalna. d; e, "des. an: skorupy; b: klapa grzbietowa od. wewnątrz; g: sa: ER ze skoru . Cyathophyllum Sedywikii E. H. Wietrznia. Wielk. nat. 5. Vine opora devonica sp. n. Skaly. Wielk. eu - d). Thecidea en kielcensis sp. n. Skały. 2 X 1. 7. P SUME Arin ciem devonicus sp. i Sitka 3 X 1. b: gór 8. Ke Lage eeng Frech, Skały. Wielk. nat. Tablica IV. 1. georges: n. sp. aff. nien age Zyznów. elkości naturalnej, b: powiększ 2. Cystiph sion vesiculosum Goldf- gów. 3 x1 a 04 yathophyllum heterophyllum E. kaly. a: przekrój podłużny, 3 X 1; b: przekrój Lap dire d wielk. nat. [wed Wurmia Róm -Bri vpie Wie Ik. 4. 5. 6. Cystiphyllum retium Feed. Sk idi 7. Clysiophyllum ech. Lagów 8 9. viii striatella Sandb. Sitka. 3 X 1. 0. Miro us Erfliensis Kays. Sitka. 3 X 1. a b: górna strona 11. Tula vedere Pusch. Łagów. 3X 1. 12 (a, bi. Atrypa plana Kays. Skały. Wielk. nat. 13. Cyathophy Mbini helianthoides Goldf. Łagów. 3 X 1. 14. Cyathophyllum helianthoides Goldf. mut. philocrina Frech, Skały ł X 1- 15. Cystiphyllum cristatum Frech. Skały 3 X 1. II. Tab. T. XLIII. Dz. III. ed. Nom. fizyogr. Sprawo 30 W KRAKOWIE WTETU JAGIFILCNSKIE SYTETU JAGIELLCNSKIEC F JRUFARN!A UNIWE Siemiradzki. D. Sprawoed. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dz. III, Tab. IV. Dr. J. Siemiradzki. DRUKARNIA UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO W KRAKOWIE Gasienice wyztabiajace wapienie. (Z tablica). Podal Dr Edward L. Niezabitowski. Od Prof. Dra W. Szajnochy otrzymalem kawal wapienia, po- krytego na powierzehni lieznemi zaglebieniami, do zbadania, co te zaglebienia wywołać mogło. Kamień ten znaleziony został w stawie we wsi Śledziejowice pod Wieliczką i darowany przez właściciela tejże P. Niedzielskiego Gabinetowi geologicznemu Uniwersytetu Jagiellońskiego. kaz powyższy przedstawia bryłę sześcienną 19 em długą, 12 em szeroką, w jednym końcu 10, a w drugim 5 em grubą. Dolna Posset którą kamień zwró ony był widocznie do pod- łoża, posiada barwę żółtawą, wapieniowl właściwą, reszta zaś po- wierzchni, która stykała się z wodą, jest zielonawo-sino zabarwiona przez mikroskopowe rośliny z grupy sinic. Na tej to TE widaé mnóstwo podluznych zagłębień. Najmniejsze maja 1 mm długości a 1/, szerokości przy nieznacznej tylko głębokości. js wieksze dochodza 16 mm długości, 4 mm szerokości, a 3—4 m głębokości w pośrodku. Ksztalb ich jest ezólenkowaty, t. j. ij głąbówi są w pośrodku a najpłytsze po obu końcach, rozmieszczone zaś są nieregularnie po całej powierzchni. W dwóch tylko miejscach, gdzie wzdłuż kamienia biegną wązkie rysy, zagłębienia w tych rysach jedno za drugiem są ustawione. Dna tych zagłębień były pokryte jak gdyby suchym namułem. Po odwilżeniu takowego, okazało się, że były to delikatne osłonki rozpięte ponad zagłębieniami, pod niemi zaś leżały zeschłe gąsieniczki. Badając te ostatnie drobnowi- dowo, przekonałem się, że należą one do muchówek z rodzaju a kiegoby gatunku one należały, sam zaś tym działem się nie zaj- muję, przesłałem je do specyalisty w tym dziale muchówek ks. J. J. Kieffera w Bitche w Lotaryngii. Niestety i jemu gatunku stwierdzić się nie udało. Wobec faktu, że zagłębienia powyższe od- powiadaly w zupełności kształtem swym domkom gasienic i wszyst- Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Dz. III. d 8 96 EDWARD L. NIEZABITOWSKI kie prawie przez nie były zajęte, przyczyny zaś innej wykazać nie było można, trzeba było przyjąć, że gąsienice były pośrednimi lub bezpośrednimi sprawcami zagłębień. Taki sam fakt został już zresztą w r. 1878 stwierdzony przez C. Vogta na wapieniach pochodzących z jeziora Neuchátel. Kamienie wapienne leżące przez dłuższy ezas w wodzie i oka- zujące na swej powierzchni różnego rodzaju erozye, szczególnie licznie spotykają się w jeziorach podalpejskich gór Jura, tam też już od połowy zeszłego wieku zwracały na siebie uwagę przyro- dników. Jedne z tych erozyi kształtów nieregularnych odnosił Forel do działania mechanicznego cząstek stałych, uderzających wraz Ch. Gaudin w r. 1865 opisał wyżłobienia na kamieniach wy- wołane przez szezezuje (Anodonta). Najezęściej jednak napotykamy na kamieniach zmiany, za których przyczynę różni autorowie, jak: J. de la Harpe, C. Vogt, F. A. Forel, O. Fraas, C. Schroeter, O. Kirehner, Wesenberg, L. Leiner i Willy Ule, uwazaja gasienice owadów z grupy sieciarek (Neuroptera) i muchówek (Diptera). Jaka role jednak one tu odgrywaja i jakie jest ich dzialanie, na to rózni autorowie róznie sie zapatruja i do tej pory kwestya osta- teeznie nie zostala rozstrzy gnieta. : ośród kamieni noszących na sobie ślady działalności gąsienic, jedne są okryte grubą powłoką rozmaitych glonów, inne takiej po- włoki nie okazują i są całkiem gładkie. W skład glonów tworzą- cych wchodzą najczęściej: Hydrocoleum calcilegum A. Braun, Ca- lothrix parietina Thuret 1 Phormidium incrustatum Gomont. Rośliny te przez swą działalność assymilaeyjną powodują osadzanie się pośród swych nitek węglanu wapniowego, który wraz z innymi, naniesionymi przez wodę, składnikami tworzy podług Sehroetera około 57:03%/, suchej substancyi tych powłok. W tem znalazł Prof. P. Behrend średnio od 52120/, — 03:8" węglanu wapniowego i około 22:8*/, innych substaneyi, jak: krzemionki, gliny, tlenku żelazowego i t. P- W tych powlokach wygryzają sobie chodniki rozmaite gąsienice. W miejscach zaś, gdzie chodniki, przebiwszy 1) Bulletin de la Soc. Vaud. sc. nat. VIII, Neuchátel 1868 GĄSIENICE WYŻŁABIAJĄCE WAPIENIE 97 okryte być musiały. Wyjątek pod tym względem mają stanowić w tem samem miejscu z przyczyny, sienice obierały sobie przedewszystkiem za siedzibę brózdy wyryte seyzorykiem na podkladanych im kamieniach. Wreszcie O. iw twierdzi, że gąsienice te oprócz bezwodnika węglowego wydzielają 98 EDWARD L. NIEZABITOWSKI ze siebie pewne kwasy wapieñ rozpuszczające. Mamy wi lee cztery ypotezy tłómaczące powstawanie owych zagłębień na wapieniach. Pierwsza przyjmuje, że gąsienice mechanicznie wygryzają roz- miękezony przez glony amień. Przeciw temu jednak przemawia fakt, że brózdy znajdujemy często w kamieniu zupełnie zdrowym i niezmienionym. Druga hypoteza przypisuje to działaniu wody w miejscach przez gąsienice z glonów obnażonych. Temu jednak sprzeciwiałby się fakt znany, że brózdy nawet na kamieniach gładkich bywają przez gąsienice wywołane. Najwięcej prawdopo- dobieństwa ma trzecia i czwarta hypoteza, które przypisują to zja- | wisko dzialaniu wydzielanego przez gasienice bezwodnika weglo- wego, czy to samego, ezy to wespół z jakimiś innymi kwasami. ne też w naszym przypadku najlepiej zagłębienia przez gąsienice chironomidów wywołane tłómaczą. Ostatecznie sprawę trzebaby Spe d doswiadezalnie. Niestety u nas bi phuc to jest pd yy fakt przezemnie SOW że cikió same gąsieńiiće, które usadowiły swoje domki na veri ba), w stawie gałęziach, zu- pełnie priiis naskórka tychze nie naruszy ezae te pim skladam na tem miejseu serdeezne po- zięowecie Prof. Dr W. Szajnosze ża łaskawe udzielenie mi wyżej opisanego okazu Bibliografia. 1. Bornet-Flahault. Bor quique. ager vivant dans le test calcaire de EG ew Bull. de la Soc. bo XVI. 188: Chodat. Études de Biologia! kenis Bulletin de l'Herbier Boissier. EVL 450, Genre 1898. inand Co Ueber Erosion von Kalkgesteinen durch Algen. Jahrb. d. ' Sehl. Ges. f. Pica 'Kultar 1893. . F. A. Forel pepe J. de la Harpe. Bulletin de la Société Vaudoise des sciences naturelles. IX. p. 235. Lausanne 1866. — Notes sur les galés sculptés de la gréve des lacs, Proc, verb. de la Soc, Vaud. a se. nat. 7. nov, 1877. D — Ball. de la os. Vaud. sc. nat. XV. 28, 43. 1877. Bull. de la Soc Vaud. sc. nat, XVI, p. 478, 518. 1878—1879. 8. — Actes Soc. helv, sc. fe Berne 1878. p. fond 9..— Le Léman. Monographie limnologique. Tome III. 1. livr. Lausanne |. Begleitworte zur goognostischon Spezial-Karte von Wiirttem- berg. Bl. "Friedrichshafen und Wilhelmsdorf. Stuttgart 1875. — Ueber Furchensteine im Bodensee, vol über die XVIII. Ver: sammlung des Obórrhojąiicheń elo: Vereins 1885. S. 23, GĄSIENICE WYŻŁABIAJĄCE WAPIKNIE 99 Ch. Th. Gaudin. Note sur eebe = des bords du Lac de Ge- nève. Bull. S. V. S, n. VIII 306, 351. Laus 3. J. d = E e eh) a renseignements sur les galéts sculptés des Lacs de Gonéve. a Soc. Vaud. des 7. 1866. 14. la seus du bus de Waliónstadć Bull. de la Soc. Vaud. des sc. nat. Es dd Hube t Jad Sur une SEKR perforante d'eau douce, Compte rendus des séances de l'Aca x des 80. 25 juillet 1892. Paris — Sur une nouvelle algue Me nues d'eaux douce, Journal de bota- nique 16 aońt 1892. 7. Kützing. Phycologia es 1845. p. 191. 18. Dr C. Sehróter und Dr O, Kir SE Dio Vogetation des Boden- ees ES seiner Umgebung, in Bedac > Forschungen. B. 1897, 25 Heft. 9-ter e hni 19. Ws Verhandlungen der Schweizer. Naturforschendea Gesellschaft in Bern 1878. S. 126 fr, Willi Ule. Der Würmsee (Starnbergersee in Oberbayern) Eine lim- nologische Se in Nr Veróffentlichungen des Vereins für Erd- kunde in p sie: b. . 1901. 1. eg Lund. Studier over Goekalk... in Danske indsoer. llora 1901. p. 19, 148. | napisaniu powyższej notatki otrzymałem od Prof. Maryana Łomniekiego do zbadania kilka okazów kamieni noszących na sobie również ślady działalności gąsienie, ale w postaci nieco odmiennej od wyżej opisanego przypadku. Sa to kawalki kredowego wapienia senońskiego, znalezione na dnie rzeki Bugu w miejscowości Sielec koło Wielkich Mostów, na bystrym prądzie wody. Powierzchnia tych kamieni okazuje mnóstwo rowków od 2 do 20 mm długości a 1-2 mm szerokości i tyleż głębokości liczących. Kształt tyc zagłębień jest zwykle łukowaty lub wężykowaty, rzadziej prosto- linijny ta k, że „powierzchnia kamienia ma niejakie podobieństwo ze zwojami mózgu. Rowki te okryte są z Skala delikatną osłonką, do której poprzylepiane są drobne ziarnka piasku i na- mułu. Pod temi osłonkami znalazło się kilka poezwarek ze szczą- tkami jakiejś drobnej r z których jednak gatunku ani rodzaju określić się nie da Brózdy zupełnie modulis do tyeh opisal Forel jako pocho- dzące od gąsienic sieciarki Tinodes lurida Curtis, pospolitej nad Jeziorem genewskiem. Przytem zaznaczyć jeszcze należy, że na po- wierzchni tych kamieni nie było wcale glonów! Objaśnienie tablicy V. Wapi ienie wyżłobione przez gąsienice: z ama > pod Wieliezka (górna figura) i z Sielea pod Wielkimi Mostami (dolna figura). tra Materyaly do fizyografii krajowej. Czesé IV. Materyaly zebrane przez Sekcye rolnicza. Spraw. Kom. fizyogr. T. XLIII. Część IV. Studya nad rasami i odmianami bydla rogatego w Polsce opracowywane i wydawane przez Dra Waleryana Kieckiego Prof. Uniwersytetu Jagiell. na podstawie materyalów zbieranych przez uczniów Studyum Rolniczego. (Z 2 tablicami). Serya II. Druga serya 1) studyów nad rasami i odmianami bydła roga- tego w Polsce obejmuje bydło powiślańskie z obory w Wójczy, czyli t. zw. ,Kepianki*. . . Z nazwą bydło „nadwiślańskie* lub „powiślańskie* spotykamy się w naszem piśmiennictwie rolniczem w zastosowaniu, jak się zdaje, do rozmaitych szczepów bydła. W wydanej staraniem i nakładem Muzeum przemysłu i rolnictwa w Warszawie Encyklopedyi Rolniczej, a miańowicie w artykule Dra K. Graffa p.t. „Bydło“ (t. I, r. 1890) podane są krótkie opisy bydła polskiego nizinnego (z nad Liwca i Bugu), świętokrzyzkiego, litewskiego, nadszczarzańskiego jub jun- dziłłowskiego (w gubernii grodzieńskiej), podolskiego i ksajowego galicyjskiego, — zaś jako bydło z nizin nadwiślańskich i nadnote- ckich opisane jest bydło żuławskie (bure, czerwone, czarno-pstre, a niekiedy zupełnie białe), o którem autor pisze, że „przybyło pra- wdopodobnie do tych okolie ze sprowadzonymi do kraju kolonistami holendrami*. Łaszczyński w swojej Zootechnice?) wymienia by- dło świętokrzyzkie, nadbużańskie, górskie z Podhala tatrzańskiego oraz majdańskie, — o bydle zaś powiślańskiem nie wspomina wca e. Nie wspomina o niem także Antoni Popiel w swoim Podrlę- czniku do hodowli bydła rogatego3). Z nazwą bydło „nadwiślańskie* 1) Serya pierwsza wydaną została w Sprawozdaniach Komisyi fizyograficznej Akademii Umiejętności w Krakowie t. 37 (1908) i t. 41 (1908). 2) Kraków 1895, str. 178. 3) Lwów 1882. 4 WALERYAN KLECKI zastosowaniu do niektórych szczepów bydła krajowego ydło 1) Uwagi nad chowem bydła, Tarnów 1853. ; 2) Cytowane podług Malsburga. Z systematyki bydła krajowego. Rocznik krajowej wyższej szkoły dublańskiej, 1894. 2) Patrz Malsburg, tamże, str. 77. *) Prace Sekcyi Rolnej w roku 1899. Warszawa 1900. 4) W r. 1872. BYDŁO ROGATE W POLSCE 5 ku Tatrom, rasa ta drobnieje i eo do kształtów staje się podobną rasie Ś-to- -Krzyzkiej“. Nadto podlug Chlapowskiego ,Delegaeya wynurzyla zdanie, że rasa ta nadwiślańska, której odmiany roz- chodzą się po dolinach Swidru, Rostrzynia, Liwea, na wielkie po- szanowanie i mr zasługuje“. A zatem, tak jak wśród Psy krajowego galicyjskiego Malsburg 'ddróżnia „żóławskie* od „nadwisłońskiego! d wyodrebnionego przez Barańskiego, ta też 1 w Królestwie Polskiem, w epoce około 1860 roku odróżniano te dwa szezepy: bydłem „żóławskiem* lub „gdańskiem* nazywano tylko bydło żyjące w żuławach Wisły. zaś nadwiślańskiem — by- dło również nizinnego typu, „do żuławskiego nieco podobne“, lecz zamieszkałe na Powiślu, między Wilńszańwą * a granicą pruską. z ró- żnemi odmianami, żyjącemi w dolinach rzek Świdra (dopływ prawy Wisły, płynący w pobliżu granicy gubernii e i warszaw- skiej), Liwca (lewy dopływ Bugu, w gub. siedleckiej) i t. d. O po- chodzeniu bydła żuławskiego i nadwiślańskiego oraz o ich stosunku do czerwonego bydła polskiego. które spotyka się nietylko w Ga- lievi, ale także w Królestwie Polskiem, pisał Jan Ostromęcki. Bydło krajowe w Królestwie Polskiem dzieli Ostromecki!) na dwie grupy: 1) czerwone polskie = polskie bydło jednomaściste = polskie bydło typu brachyceros i 2) bydło typu weg Bydlo typu brachyceros jest tubyleze, przedlechickie. O bydle zas typu primigenius nie można twierdzić stanowczo, by było czysto rodzi- mego pochodzenia. Bydło to. pisze Ostromęcki, „nazywa się żu- ławskiem, białogrzbietem, czasami nadwiślańskiem, powidlaliakiem, nadświdrzańskie em, nadbużańskiem i wogóle bardzo rozmaicie i jak kto chee sg, a potem dodaje: „Czy bydło żuławskie powiślańskie 1) Gazeta rolnicza irit Nr. 32 i 34. 2 Nitkowski w pracy „Rzecz o be pe ze stanowiska hodowlanego ekonomicznego (Gazeta Ranów: 1906 Nr. 16, 17 i 28) odróżnia bydło ż h żuław- akie od białogrzbietów. ika to z saisis jego s ów: „nie radzę nikomu ski odróżnia pios its Ag CUR Ue: i Podobnież pp. Stefan Matecki i Jedr Pio ukończeni słuchacze Akademii rolniczej w Dublanach, Vide > r. 1902 4 Z EEN Delegacyi hodowlanej Sekeyi „Rolnej w Warszawie badali bydło włościańskie w gubernii łomżyńskiej (w powiatach : owskim, os ov uznali za typowo krajowe, odró óżniają wśród bydła „na Kurpiach*, w puszcz ostrołęckiej, E DEN weed rogatego: a) bydło czerwone, b) biakan czarne i ezerwo u ta nadbu w i '8 m dyów v kaliarśii loniyieki odezytal Pi f VET na Sg dech Sekcyi Kolnej (Gazeta Rolnicza, 1905 Nr. 50). Ogólny. silni o tych studyach ogłosił Cha- niewski w artykule „Ze pene hodowlanych. Nasza ankieta*. (Gazeta Rolnicz 1905 Nr. 10). Wreszcie krótki opis pie wyróżnionych w puszczy oktłóżąckiej 6 WALERYAN KLECKI można identyfikować z bydłem białogrzbietem, nadbużańskiem ete.. tego również przesądzać nie można. Z cala pewnością twierdzić można tylko, że stanowi ono jednę grupę o jednej przynależności rasowej. W miarę postępu badań, być może, całą tę grupę będzie można rozbić na parę odmian, podobnie jak rozbite jest na odmiany kulturalne bydło nizinne“. Ostromeeki sprawy pochodzenia bydła tej grupy, „które tymezasem nazywać możemy żuławskiem*, nie rozstrzyga ostatecznie. Ponieważ istnieje ono w Polsce od wieków, a przytem w znacznej ilości, przeto „należy mu się słusznie nazwa bydła krajowego*; ale co do jego pochodzenia, można postawić dwie hipotezy: „albo jest to bydło turze, przebywające na naszej ziemi od niepamiętnych czasów, podobnie jak bydło czerwone polskie, albo też jest to bydło turze, które przed wiekami napłynęło do Polski z okolic Bałtyku '). O rozmieszczeniu tych dwu grap bydła krajowego w Królestwie Polskiem (turzego i krótkorogiego, wzgl. czerwonego polskiego) pisze Ostromeeki w dalszym ciągu swojej rozprawy: „Naogół bydło żuławskie i białogrzbiete spotyka się liczniej w północnych i zachodnich częściach Królestwa, a punkt ciężkości jego wypada na Wisłę, Bug i Narew; zaś bydło czerwone polskie występuje liczniej w południowych częściach kraju, z prze- wagą około gór świętokrzyzkich i z centram w Galicyi. Rozmie- szezenie takie wskazywałoby. że bydło żuławskie napłynęło ongi od pólnoco-zachodu, t. j. od Bałtyku i, posuwając się na dół, wywarło nieco silniejszy wpływ na północne, niż na południowe części kraju*. Zauważyć jednak wypada, że według Ostromęckiego obadwa wspomniane typy nie są od siebie ściśle oddzielone, ani topografi- cznie, ani też przez hodowlę. W eałem Królestwie Polskiem żyje bydło obu typów. a tak dalece są one ze sobą zmieszane, że „w Ka- ¿dem wiejskiem stadzie da się wydzielić bez trudności mniejszą lub większą ilość sztuk. lepiej lub gorzej odpowiadającą obu omo- wionym grupom bydła“. Przedstawiając rozmieszczenie bydła obu typów, ma Ostromecki na myśli nie zamknięte okręgi ze zwartą masą jednolitego bydła tego lub owego typu, lecz raczej okolice, z ilościową przewagą jednego lub drugiego typu. Jeżeli, mimo wzajemnego przekrzyżowania bydła obu typów, w każdem prawie stadzie można wyróżnić sztuki o wyraźnym typie bądź turzym, bądź też krótkorogim, — to raz dlatego, że głęboka różnica obu typów nie pozwoliła im się zlać całkowicie z sobą, a potem także i dlatego, że w rozmaitych okolicach kraju oddawna przeważał ilościowo bądź jeden, bądź też drugi typ. typów, ilustrowany fotografiami, znajdujemy w artykule „Ankieta hodowlana w gu- bernii łomżyńskiej“, podpisanym inicyałami A. P. i ogłoszonym w Tygodniku ilustrowanym (1905 Nr. 27, str. 513). | nz okolic Torunia, Gdańska, Królewca, — sprowadzone przez Krzyżaków lub przez kolonistów niemieckich. BYDŁO ROGATE W POLSCE 1 O bydle nadwiślańskiem, wzgl. o „nadwiślańskich bialogrzbie- "tach* pisał także zmarły w kwietniu 1907 r. Aleksander Nit- kowski!) Wśród byd dła krajowego w Królestwie Polskiem wyró- Znia on typ SO E wytworzony pod wplywem klimatu i zyznych pastwisk. W artykule p.t. „W sprawie hodowli bydła“ (1903 Nr. 29) pisze on: ,Legi?) Buga, Narwi, a szczególnie Wisły, która bogatą madą użyźnia lewe swe wybrzeże, wytworzyły wraz z klimatem odrębny typ bydła“, w artykule zaś p. t. „Zwrot w hodowli“ (1904 Nr. 5): „U nas nizinna rasa na legach isły, Buga i Narwi istnieje, co prawda nie ujęta w kulturne karby, lecz posiadająca pożądane przymioty i w pewnej części jednolity. ustalony typ. oraz siłę po- tężną przelewania krwi*. Bydło krajowe, żyjące na bos Wisly, jest wogóle dobre, a — jak podaje Nitkowski (1903 Nr. 30) — „na łęgach Wisły mają koloniści krowy z wagą Aaaa do 1400 ft, a żaden buhaj kulturnej zagranicznej rasy tam nie dzia- łał“. Nitkowski prowadzil sam hodowle bydla fa dwillatéioso w Powsinie, położonym w dolinie nadwiślańskiej. O wartości użyt- x tego bydła pisał Nitkowski w artykule „O zwrocie w ho- dowli* w r. 1904 (Nr. 20): „Dziś nadwiślańskie krowy przynoszą w wielu gospodarstwach położonych pod Warszawą więcej do- chodu netto, niżeli holendry w stosunku do wyłożonego ka- pitału i skonsumowanej paszy, tembardziej, jeżeli należycie się dziedziczą, a więe jako okazy użytkowe zajmują pierwszorzędne stanowisko“. W dalszym ciągu tego samego artykułu (1904 Nr. 30) «przytacza autor wyniki porównawczych prób, podjętych w Powsinie w celu określenia wartości użytkowej nadwiślańskich białogrzbietów w stosunku do Holendrów. W próbach tych Holendry nie prze- ch tang Th pod względem wydajności ded jako geg Eas Ee w tymże roku p. t.: 5% eck enden? (1904, Nr. 23), muje sie Nitkowski sprawą czystości krwi nadwiślańskich un tta m 3) i siłą przekazywania cech tego by- dła na potomstwo. Przytoczywszy przykłady wielkiej stałości w dzie- dziezeniu, Nitko wski streszcza swój pogląd w słowach: „Biało- grzbiety więc nietylko sq bydłem czystej krwi, lecz uporczywie 1) Ge rolnicza 1903 Nr. 29 i 30; 1904 Nr. 5 i 6; 1904 Nr. 20 i 30; 1904 mr E > Lon i3 Ars d MS ENIM ,luzycami* ele . Gazeta Rolni „białogrzkietach ax dod iki a Et cho wspomina Chaniewski (Gazeta Pone 1905 Nr. 10). (Nitkowski, Rzecz o im- 8 WALERYAN KLECKI ada, ze Nitkowski, który goraco wystepowal przeciwko stalemu importowaniu bydla obcego pochodzenia z zagranicy, uważał za potrzebne i właściwe zespolenie z bydłem krajowem bydła wprawdzie obcego pochodzenia, ale już w kraju zaaklimatyzowanego. Wartykule „O zwrocie w ho- dowli* (Gazeta rolnicza, 1904 Nr. 30) pisał: „Przez ustawiczną dą- żność do zupełnego zaaklimatyzowania się u nas ras zagranicznych, osiągniemy właśnie w przyszłości zlanie się ich z rasą krajową i w końcu będziemy mieli może w różnych odmianach. a w teoryl będzie ona zawsze rasą półkrwi, lecz w praktyce stanie się rasą krajową czystej krwi“. W późniejszej pracy „Rzecz o imporcie ze stanowiska hodowlanego i ekonomicznego* (Gazeta rolnicza, 1906, Nr. 23) zaprzecza Nitkowski prawdziwości mniemania, że wśród krajowego bydła niema dużego i mlecznego; zdaniem Nitkow- sklego, wśród bydła włościańskiego w okolicach nad Wisłą po- łożonych jest takiego dobrego materyału hodowlanego bardzo wiele. Przeciwko poglądom Nitkowskiego na „białogrzbiety nad- wiślańskie* wystąpił Ostromeeki w artykule „Sprawy hodowla- ne“ ?). Sądzi on, że nazwę „białogrzbietów nadwiślańskich* Nit- kowski nadaje bydłu w */, lub 7/5 holenderskiemu o białych grzbietach, czyli bydłu silnie uszlachetnionemu krwią holenderską, u którego jednak pozostał grzbiet biały jako atawizm po elemencie krajowym *. Tem tlómaezy Ostromecki zalety, przypisywane owym „nadwiślańskim białogrzbietom* przez Nitkowskiego. 1) Przeciwko takiemu pojęciu zadań i przeciwko całej organizacyi „Związku izi zem gubernii piotrkowskiej * wystąpił Chaniewski w artykule „Ze spraw hodowlanych“ (Gazeta rolnicza 1905, Nr. 4 i 5). Odpowiedział nań Nitkowski w artykule Zwrot w hodowli (Gazeta Rolnicza 1 Nr. 36). 2) Gazeta Rolnicza 1904 Nr. 9 ) W pracy „Rzecz o imporcie ze stanowiska hodowlanego i ekonomicznego“ (Gazeta Rolnicza 1906 Nr. 23) Nitkowski zaznacza. że przypuszczenie o obecności pierwiastka holenderskiego w bydle nizinnem nadwiślańskiem „nie ow r i BYDLO ROGATE W POLSCE 9 Obecnie, zdaniem Ostromęckiego, „właściwe krowy żuławskie i białogrzbiety przedstawiają podatny materyał mleczny“, a do- piero „dluga selekce cya, prowadzona w hodowli bydła żuławskiego (we względnej czystości), pozwoliłaby na tak pochlebny sąd, jaki o nich już dziś p. Nitkowski wydaje*. Sprawą pochodzenia mat Don? szczepów bydła w Królestwie Polskiem zajmował się wiele Stefan Moszyński p jac szczegółowych badań bydła z różnych okolie kraju. a wywody swoje uzasadniając tylko ogólnemi spostrzeżeniami nad jego wła- ściwościami, po części także doświadczeniem, nabytem we własnem gospodarstwie, oraz koncepeyami, utworzonemi na zasadzie wiado- mości z literatury hodowlanej (zwłaszcza opierając się na pracach Kalteneggera) buduje Moszyński śmiałe hipotezy, a z nich drogą dedukeyi dochodzi do niemniej śmiałych wniosków, o któ- sam pisze, że „dla niego samego jeszcze nie są pewne“ !). stycznych lub nieumotywowanych dostatecznie, — to jednak ze względu na to, że cechuje je dążenie do syntezy, że autor usiłuje stworzyć systematykę krajowego bydła, wywcdząc ją z punktów widzenia ogólnych, zasługują one na uw zględnieni ie. zdać sobie sprawę z poglądu Moszyńskiego na bydło żuławskie oraz nadwiślańskie i inne białogrzbiety, wypada przed- wić w streszczeniu jego zapatrywania na pochodzenie naszego bydła krajowego wogóle. Według Moszyúskiego?), we wspó czesnem rodzimem bydle polskiem tkwią pierwiastki różnych ras pierwotnych. Jest ono aglomeratem, powstałym ze skrzyżowania różnych ras, które z różnych pierwotnych swoich kolebek w różnych epokach do Polski przybyly, towarzyszae róznym szezepom ludzkim, z których się złożyła ludność polska. Najdawniejszą rasą pierwotną jest brachyceros, bydło w Euro- pie autochtoniczne; nows zego pochodzenia jest by o primigenius, które przywedrowalo ze stepów centralnego plaskowzgórza Azyi i na północy wytworzyło odmianę białą; najpóźniejszem jest bydło typu frontosus (oraz pokrewne mu brachycephalus) — pochodzenia połu- dniowego, indyjskiego wzgl. aryjskiego *). Typ brachycephalus jest, zdaniem Moszyńskiego, „zasadni- ezo ten sam, co typ /ronłosus*. Moszyński odmawia mu prawa do równorzędnej samodzielności obok trzech innych typów Bydło, które Ostromecki łączy w jednę grupę „polskiego 1) Gazeta Rolnicza 1904, Nr. 42. W tymże artykule Mosspinkt sam za- Ss, ze nune swoje „spostrzeżenia i badania za niedość wyczerpujące szyński. Kilka uwag o usz a DOBE ac? bydła ER na coat papaja na siet Gazeta rolnicza 3) Kaltenegger 0 bydłu br erm A i pochodzenie południowe (iberyjskie, za afrykańskie 10 WALERYAN KLECKI pierwiastek rasy Zulawskiej. Moszyński łączy z najazdem skan- dynawskim, w myśl znanej hipotezy Piekosińskiego; dokła- dniej jednak tej tezy nie rozwija. W dalszym ciągu, nawiązując do poglądów Ostromęckiego, Moszyński występuje przeciwko „wtłoczeniu krajowego bydła czarnego, n. p. nadbużańskiego, do jednego typu z białogrzbietem 1 srokatem żuławskiem*, Zdaniem jego, krajowe czarne jednoma- ściste bydło jest pokrewne krajowemu czerwonemu jednomasci- stemu typu frontosus. Wzorując sie na podziale przyjętym przez Kalteneggera dla ras bydia alpejskiego, możnaby, zdaniem Mo- szyńskiego. to czarne bydło krajowe zaliczyć do typu brachy- cephalus. Typ ten, jak widzieliśmy, Moszyński uważa za „zasa- niczo ten sam, co typ frontosus“. Co się tyczy białogrzbietów, są do frontosus. ,Czerwono-buleezkowate* (cise) bydło ,staroniemieckie" czyli „sa- à dde ir i e i BYDLO ROGATE W POLSCE 11 one takze wedlug Moszyńskiego „bardzo często kształtami zbli- żone raczej do typu brachycephalus Kalteneggera Zauważyć wypada, że podobnie jak pierwotne bydło krajowe, tak też i różnych ras poprawne bydło jest aglomeratem, z różnych. złożonym pierwiastków. I tak: Oldenburgi „łączą w sobie krew primigenius i frontosus ( właściwie brach, ycephalus)*, wschodnie Fryzy primigenius i brachycer os i t. d. Zadna z poprawnych ras zwierząt domowych — pisze Moszyński — „nie pozostała czystą w zna- czeniu pierwotnem, ale przeciwnie jest umiejetnem, ciagle trwa- jącem krzyżowaniem ile możności wszystkich najlepszych prądów krwi danego gatunku, a nawet jednomaściste poprawne bydło bure nie jest wolnem od domieszki krwi frontosus, której zapewne za- gie swa niekiedy wieksza mase artykule Czarne bydło po ) Moszyński prostaje niektóre twierdzenia, które wyraził w pracy poprzedniej, i rozwija- jąc teorye Kalteneg gera o powstaniu róznych ras przez skom- binowanie różnych typów, omawia sprawę pochodzenia różnych ras bydła krajowego polskie go, a mianowicie czarnego na adbużańskiego (wzgl. sterdyńskiego), białogrzbietów, bydła żuławskiego i nadwi- ślańskiego. Przedewszystkiem wypada zaznaczyć, że w tym drugim arty- kule Moszyńs ski zalicza bydło białe (pochodzenia północnego) nie do typu pr imigenius (jak w artykule pierwszym), lecz do brachyceros ; następnie wyraża zdanie, że domieszka krwi odmiany wschodniej (stepowej) typu primigenius, która wytwarza (w kombinacyi np. z Pre wieńca typ brakowy (oułsider), — jest szerzej rozpowszechniona śród naszego bydła. niż autor mniemał, pisząc artykuł pierwszy. oszyński charakteryzuje też w tym drugim artykule bli- żej typ brachycephalus. Utrzymując w mocy niezgodne z poglądami Kalteneggera swoje przekonanie o nierównorzędności tego typu z trzema pozostałymi, określa on bliżej jego stosunek do nich. A mianowicie: brachycephalus ds E nieczystą typu frontosus, AER omieszke brachycer Typ frontosus jest to typ an typ brachyceros ,ma cha- rakter wybitnie żeński*, primigenius ma charakter „nijaki*, „bra- kowy* (outsider), ale raczej męzki. Typ brachycephalus jest „żeńską odmianą typu frontosus* i „łą- cząc w sobie siłę i wdzięczność budowy“, przedstawia jor ¡ym sensie „zrównoważoną doskonałość. W tymże artykule podaje Moszyński systematykę czarnych i ezarno-pstrych odmian polskich, a nadto omawia ich pochodzenie oraz cechy, zarówno morfologiczne, jakoteż fizyologiczne Czarne na ¡dlo krajowe jednomaściste jest typu brachycephalus. ES Gazeta Rolnicza, 1904 Nr, 19. 12 WALERYAN KLECKI W ezarnem bydle nadbuzaüskiem ze Sterdyni dostrzega Mo- szyúski wiele podobieństwa do krótkogłowego bydła tyrolskiego rasy Tux. Krótkogłowe bydło czarne jest „jednym z podstawowye typów czarnego bydła pstrego w różnych tegoż odmianach, a także t. zw. białogrzbietów i żuławek CZARNO nakrapianych, stanowiących niejako podrasy typu pierwszego“. Tak jak krótkogłowe bydło Tux ` przypomina nadbużańskie, tak znów krótkogłowe bydło tyrolskie Pustertal przypomina białogrzbiete i ezarno-pstre bydło, spotykane na Powiślu. Wśród bydła czarnego odróżnić można dwa typy: 1) wlasciw y krótkogłowy (brachycephalus = = frontosus X brachyceros) i 2) frontosus (z domieszką stepowego primigenius). Wśród biało- grzbietów, bydła żuławskiego (białe centkowane), pstrego (ezarno- bialego), które spotyka sie na Powiślu, i desee ci 1) — jedne sztuki sa typu krótkoglowego, inne — frontosus ?). zestawienia poglądów Moszyńskiego, wyrażonych w obu po R które tu streszezam, wynika: 1) że Moszyński w bydie każdej prawie odmiany widzi kombinaeye gr typów; że w bydle kia dostrzega dominowanie typu brachycephalus, w białogrzbietach, wzgl. w bydle powiślańskiem — już to brachycephalus, już też frontosus; że w bydle Zulawskiem widzi mieszaninę wszystkich typów z przewagą primigenius (według artykułu pierwszego) lub też z prze- wagą frontosus albo pokrewnego mu brachycephalus (według arty- kułu drugiego). W artykule W sprawie przyszłości hodowlanej poney bydła *), por ym głównie Gier nadania wlaseiwego kierunku hodowli ydła w Królestwie, Moszyński przypisuje zalety gene święto- ala domieszee piski wart do frontosus. W dalszym artykule O domniemanem pochodzeniu bydła rogatego *) rozwija Moszyński swój pogląd na pochodzenie i charakter trzech typów zasadniczych bydła, zastrzegając się, że pogląd jego „nie może wogóle rościć sobie innego znaczenia, ja subjektywnej hypotezy“, a nadto za- MN Ze sie zrzeka „nadziei ścisłego przeprowadzenia dowodu, t) a -— „białogłowem* czyli crac Grëng krótka eredi Stani- sław Włodek (Przegląd ibis; 1906 N 41). Pisze on, ze ,na 92500 sztuk, badanych, w gubernii łomżyńskiej praez cios dublański ch w T. 1904 i 1905, z góra 300 sztuk zaliczonych zostalo do tego typu*, "w wł pracy „O domniemanem pochodzeniu bi Ani rogatego* CH Holn. 1904 Nr. 32) pisze "Mószyń ski: ,Polae j typ naszego a t. zw, linia ae z siwem stepowe sów aj się dą pić na gru- d nieporozumieniu“. Zgodnie « tem twierdzi także , £e „nie wydaje mu się zu- pełnie ona Mosa iie iin iig e Telesp w "Europie do primigentus, z n Poe ydła stepowe = eta p esa, 1904 Nr. 24 i 25, A Gazeta Rolnicza, 1904 Nr. 32 i 33, o SZ BYDLO ROGATE W POLSCE 13 loby niemożliw wietleniu tego eng streszezone po- wyżej m Morera na pochodzenie różnych odmian ła. ori pochodzenia rozmaityeh szezepów bydla domowego od form dzikich Moszyński w tym artykule zajmuje się dosyć po- bieżnie. Wprawdzie w jednem miejseu zaznacza, że e Api primigenius od dzikiego wë jest bardzo wątpliwem, w innem je- dnak miejscu pisze. “ie” „nie możemy oprzeć sie Ay ptis caen o pochodzeniu typów riada i brachyceros od różnych pierwo- tnych gatunków dzikich“ i nawet podeje myśl „pochodzenia pier- wotnego pewnych ras bydła (u nas brachyceros) od antylop (tak. innych kr od tura*. o brachyceros, tubyleze w Europie, wybitnie mleczne, za- pewne odpowiadało potrzebom pierwotnej ludności Europy. która nie uprawiała roli i nie prowadziła wojen. Ludność ta prawdopo- dobnie nie mogła opanować tura, który żył wówczas w stanie dzi- kim i niekiedy może parzył się ze swojskiemi antylopami. Ze ste- pów Azyi przybywa później tur, zapewne już oswojony (primigenius). Z najściem Indo-Germanów zjawia się wreszcie bydło typu frontosus. Rozwijając szczegółowo swoją analogię pod względem ogólnego charakteru między powyższymi trzema typami bydła a trzema żeń- skiemi liniami koni pełnej krwi (według teoryi Bru ce-Lowe), denger i sire 1 outside — Moszyúski usiłuje nadto powiązać cechy mor giczne bydła każdego z tych typów z fizyograficznemi Bree uice jego ojezyzny. I tak: wspólistnienie w Europie w okresie rides cowym antylopy i tura tete klimatem gorącym „stepowym* który panował w naszej strefie w tym czasie; typ primigenius w od- mianie swojej stepowej ma CHEN cechy brakowego (outsider) charakteru*. Cały organizm tego bydła „biednieje na zbyt upalnym stepie, mięśnie wys; chaja, mleko zanika, wyraz oezu staje sie obo- jetnym i ospalym, a z poteznego wyglądu pozostają tylko sterczące rogi, symbol jałowości, którymi ryje obumarłą darń*. Jasna maść bydła stepowego przy czarnej jego skórze „jest to zapewne maść pierwotnie czarna, —— na słońeu w podobny sposób. jak to każdego lata zauważyć możemy na stadninie, pozostającej na past- wisku“, W vbitnie żeński (+ inn charakter bydła typu brachyceros wytworzył się wskutek selekcyi w kierunku mleczności. nieświado- mie prowadzonej przez pierwotną ludność pasterską. Co się zaś tyczy typu frontosus, który przedstawia czarno-czerwone bydło pocho- dzenia indo- germańskiego, męzki jego charakter (sire) tlómaezy się tem, że bydło tego typu. to „towarzysz walk i podbojów człowieka. 14 WALERYAN KLECKI wół bojowy, a zarazem Zywieiel wojownika, jednem słowem taki sam Qiaodptepny "uds ae wierny, nieodzowny towarzysz Aryów, a Ara E porównaniu do typu stepowego (primi- eoa a Des frontosus różnicę zasadniczą. Jest ono pro- duktem umiarkowanie cieplego i wilgotnego klimatu, jaki najbar- dziej sprzyja rozwojowi organizmu zwierzęcego. W przeciwieństwie więc do typu primigenius, zdołało ono rozwinąć wszechstronnie swe zalety użytkowe“. Moszyński także objaśnia maść, właściwą by- dłu każdego z typów. Najdawniejsze bydło typu brachyceros odzna- cza się „jednostajną maścią, zbliżoną do maści zwierząt dziko ży- jących w naszym klimacie*. Maść sax zdaniem Moszyńskiego, Mus się być właściwą naszej strefie i wogóle umiarkowanym warunkom klimatycznym“ „zaś maść czarna — „właściwa warun- kom więcej południowym“; ; „na granicy obu tych stref klimaty- eznych obie maści występują. ze sobą pomieszane, zarówno u ludzi jak zwierząt*. Odpowiednio do tego, u bydła typu frontosus, pocho- dzenia indo-germańskiego, w Europie występuje ubarwienie rude i czarne. O bydle polskiem czerwonem i ezarnem pisze Mosz y mú- ski, ze ,nie rózni sie miedzy soba *, a „czerwoność ma- ści można tłómaczyć zrudzeniem włosa pierwotnie czarnego pod wpły wem odmiennych warunków klimatyczn ych*. Wśród bydła maści białej lub częściowo białej (białogrzbiety, białogłowy) wystę- puje bądź typ /rontosus, bądź brachyceros. Mos szyński przypuszcza, że blizkie sąsiedztwo pokrytych wiecznym śniegiem Himalajów już u pierwotnego bydła Aryów mogło wytworzyć odmiany biało-pla- miste i białogrzbiete, tak czarne, jak i czerwone“ !) (typ frontosus); białe ubarwienie może także być wynikiem pochodzenia północnego (typ brachyceros). W artykule O maści u bydła *) rozwija Mosz yński obszerniej swoje poglądy na maść bydła wogóle i specyalnie jego odmian pol- skich. Uzupelniajac to, co podał w tym przedmiocie w pracy, stre- szezonej powyżej, twierdzi Moszyński. że „różnym strefom kli- matycznym, idąc od południa ku półnoey. odpowiadają na naszej półkuli maści: czarna, czerwona, bura i biala*. Czarne i czerwone ubarwienie spotyka się w typie frontosus 1 brachycephalus ; bure, podzare i biale — wáród bydla brachyceros ; siwe i płowe — wśród bydła a primigenius. Maść czarna i czerwona, wskutek przeniesienia bydła do surowszego klimatu, ja- śnieje. Ruda pręga grzbietowa jest pierwszą fazą przemiany maści (zimowy włos bury sarn lub rudy u naszego bydła czarnego lub brunatnego); „maść bura jest pierwszym stopniem utraty barwika, której stopniem krańcowym jest włos biały*. Czarne plamy na 1) Przemawia za tem rę u Yaka występaj c biakv erabtek: 2) Gazeta Rolnicza 1904, Nr. 35. a 4 yg BYDLO ROGATE W POLSCE 15 bokach bydła podżarego przypisuje Moszyński domieszee krwi frontosus. Plamistość i pręgowatość jest, jego zdaniem, właściwa „strefie podzwrotnikowej o silnych kontrastach światła i cienia“ Bydło prążkowane i centkowane zalicza też Moszyński do od- miany podzwrotnikowej bydła aryjskiego typu frontosus. Grzbiet Jest najwięcej narażony na działanie promieni słonecznych; brzuch maści najodporniej postępuje po obu bokach ciała, a zaczyna się od brzucha i grzbietu*. Białogrzbiety są rasą pierwotną D. Rozklad ubarwienia u tego bydla (grzbiet, kark, czoło -— białe) jest podo- bny jak u tybetańskiego Yaka lub naszego podżarego bydła, a wy- gląda tak, jak „rzut światła z góry na ciało zwierzęcia“. Biało- grzbiety uważa Moszyński za „podlodoweową RA aryjskiego typu frontosus“. Twierdzi bowiem Moszyński, że „w strefie pod- biegunowej lub przy wysokiem wzniesieniu ponad SC wieczystych rasom pierwotnie ezystym, gew jest np. pierwotna rasa ati d tów. O ile bialogrzbiety zawieraja domieszke krwi brachyceros, ob- Jawia sie to przeważaniem ubarwienia białego lub też tem, że boki nie są jednostajnie czarne lub czerwone, lecz buro- brunatne, z do- mieszką czarnego lub czerwonego; w takim razie nabierają one też więcej KE heet? Jak dalece > uznaje wskazywać na to, że | badzcie maści, sé eir lat z odpowiedniem zrozumieniem subtelniejszych odcieni, prawie za- wsze zgodzi się z wynikiem badań osteologieznyeh*. W powyżej streszczonych pracach, a także w dwu dalszych, p. t.: „Jak się przedsiawia sprawa importu bydła o: 4 i „Dlaczeg ego należy zająć sie hodowlą bydła półkrwi“), Moszyń- s Nitkowski (patrz wyżej) nazywa je rasą „uporczywie czystą“. Mo- szyński mniema, że pewien specyalny rozkład ubarwienia, na ciele e jest następ- stwem działania klimatu, nie zaś krz zy2owania. Opierając się na takim właśnie WE opo białogrzbietów, zalicza je do ras pierwotnych, względnie czystych. azeta Rolnicza, 1904, Nr. 40 i 41. 3) vates Rolnicza, 1904, Se 42 i 43. 16 WALERYAN KLECKI ski podaje i rozwija zasady uszlachetniania naszego bydła przez krzyżowanie go z bydłem rozmaitych ras obcych. Zasady te wysnuł ` Moszyński z teoryi Bruce Lowe o łączeniu przeciwieństw indywidualnych, przyczem także bierze pod uwagę „wspólny pod- kład rasowy* łączonych zwierząt. W niniejszej pracy, której przed- miotem jest jedynie badanie istniejących obecnie ras i odmian na- szego bydła, wywody o sposobach jego uszlachetnienia musimy po- minąć. Jednakże w drugiej z przytoczonych tylko eo prae Mo- szyńskiego wyrażone są pewne myśli, które dla poznania calo- kształtu poglądów jego na odmiany krajowego bydła polskiego są potrzebne. W pracy tej Moszyński wyjaśnia myśl, jaką miał, rozwijając swoją hipotezę o pochodzeniu rozmaitych odmian krajo- wego bydła. Zdaniem jego. taka hipoteza jest potrzebna, jako punkt wyjścia przy badaniu naszego bydła. Ponieważ w r. 1904 z inieyatywy Sekcyi rolnej podjęto badania nad bydłem włościańskiem w Królestwie Polskiem, a przytem oparto się na sy- stematyce, która zdaniem Mószyńskiego „nie została obmyslona ` i przedyskutowaną tak, jakby to było możliwem już przy dzisiej- szym stanie nauki i naszej znajomości krajowego bydła* — przeto Moszyński uważał za potrzebne podać własną hipotezę. Zamiast podziału, opartego jedynie na maści, zalecał Moszyński klasyfi- acyę, w której uwzględniono obok maści pochodzenie, kształty i właściwości zwierząt. Istniejące obory zarodowe krajowego bydła, dotychczasowe nad niem studya i codzienna obserwacya, zdaniem szyńskiego. dają możność skonstruowania bardziej szczegó- łowej klasyfikacyi, niż oparta wyłącznie na różnicy maści. Mo- szyński pragnął dyskusyi nad uprawnieniem swojej hipotezy i mniemał, że najbardziej do prawdy zbliżona hipoteza powinna była być wzięta za podstawę projektowanych szczegółowych badań. Bez takiej hipotezy „nie postapiliby$my ani na krok“. Przyjmując podział według maści (a wier hipotezę bardzo ogólnikową) za punkt wyjścia badań, można dojść do wyników wręcz nawet fałszywych, gdyż wyróżnione w ten sposób grupy nie będą posiadały przypi- sywanej im wspólności rasowej, a jeżeli właściwości tych przypad- II n. p. mnóstwo białogrzbietów czarnych i czerwonych, rozsypanye po całej Polsce, Wołyniu i jeszcze dalej, lecz dziś przeważnie nie BYDŁO ROGATE W POLSCR 11 można ich traktować jako odrębną rasę, lecz raczej jako zbiór odmiany białogrzbietej ras różnorodnych, choć w pe- wnych okolicach mogą zachodzić wyjątki o charakterze lokal- nym. To samo dotyczy powszechnie i ras ezystych jednomaści- stych, które przechowały się w bardziej zapadłych kątach kraju, puszezach leśnych i dolinach górskich*. Wśród innych autorów także Dr. Witold Święcicki!) po- rusza sprawę białogrzbietów. Zdaniem jego, obok bydła świętokrzy- zkiego typu brachyceros, „W miarę posuwania sie ku północy gór spotykamy coraz częściej bydło srokate o cechach mieszanych by- dła górskiego i kodyżowsinógi z niem nizinnego leśnego, które, jak i na Ślązku, stanowiło w czasach przedhistorycznych na całej prze- strzeni Wisły do Uralu drugą główną odmianę bydła krajowego*. Maść bydła tego drugiego typu opisuje Święcicki w następujący sposób: „To bydło nizinne posiadało najczęściej czerwone, znacznie rzadziej Pr. boki, biały pas na grzbiecie (koło kłęba wąski i i ku zadowi stopniowo się rozszerzający), twarz białą, szyję nakrapianą (przyczem centki kolorowe stają się od łopatek ku głowie stopniowo rzadszemi) i ciemną śluzawicę*. Od tego białogrzbietego bydła wy- wodzi Święcicki bydło nadbużańskie. Pisze on mianowicie: „Okazy o bokach czarnych mogły z czasem pod wpływem wypad- kowego lub sztucznego doboru wydać potomstwo zupełnie czarne. Tak wypadnie bed wytłómaczyć pochódzenie bydła hodowanego w Sterdyni*. W innem miejscu tej samej pracy wraca Święcieki do tego pitami bydła. O pochodzeniu jego i rozpowsze- chnieniu ezytamy tam: „Sądziłbym, że i nam należy zwrócić uwagę na tę drugą odmianę bydła krajowego, odmianę o białej głowie, centkowanej szyi, białym grzbiecie, białawem podbrzuszu i o bo- kach przeważnie czerwonych, z wyraźnemi oznakami pochodzenia od Bos primigenius. Jak wiemy z powyższego, prof. Holdef eiss odróżnia ją wyraźnie od miejscowego, górskiego bydła czerwonego“, a dalej: „Ta nizinna odmiana bydła krajowego bezwątpienia istnieje nas, leez w jakiej ilości i do jakiego stopnia swe cechy pier- wotne zachowała — na to tymczasem żadnej odpowiedzi dać nie można. Prawdopodobnie jednak i u nas?) przechowało się znacznie więcej czystych okazów odmiany górskiej bydła czerwonego o je- dnolicie ezerwonawo-brunatnej maści , jaśniejszej prędze na grzbiecie, białawym końcu ogona i o ciemnej ¿luzawic cy”. Z powyższego zestawienia poglądów rozmaitych zootechników, Rude pisali o krajowem bydle w Królestwie Polskiem, przekonać » Gazeta Rolnicza, 1899, Nr. 14 i e „Czerwone bydło polskie*, 2) To znaczy: tak samo, jak na Śląz Spraw. Kom. tizyogr. T. XLII. Część IV. 18 WALERYAN KLECKI sig mozna, jak dalece poglady te sa ze soba sprzeezne i po wie- kszej części oparte juzto na dowolnych hipotezach, już też na subjektywnych wrażeniach lub dorywczych obserwacyach. Nawet nazwy różnych szczepów bydła są do tego stopnia nieustalone, że nieraz niewiadomo. czy ta sama nazwa, używana przez rozmaitych autorów, nie stosuje się do różnych odmian bydła i czy rozmaite nazwy nie są używane w zastosowaniu do tej samej odmiany. I tak Graff (1890) identyfikuje bydło nadwiślańskie z żuławskiem, któ- remu przypisuje pochodzenie holenderskie. Natomiast „Delegacya do zbadania ras bydła krajowego*, wybrana przez b. Towarzystwo rolnicze w Królestwie Polskiem, odróżniała (1860) bydło powiślań- skie od żuławskiego. Ostromęcki (1903) identyfikuje bydło po- wiślańskie z żuławskiem, a co do bydła białogrzbietego i nadbu- żańskiego twierdzi, że w każdym razie należy ono do tej samej grupy, co tamto, i nie wyłącza możliwości, że wszystkie te nazwy ys stosuja sig do tej samej odmiany. Nitkowski natomiast (1904) w bydle wreszcie bialogrzbietem, wzgl. powiślańskiem, przypomi- nającem bydło Pustertal. przeważa już to brachycephalus, już też frontosus !). Zestawienie tych różnie w poglądach rozmaitych autorów do- statecznie wykazuje, że dla zbudowania odpowiadającej rzeczywisto- ści systematyki bydła krajowego, nie wystarczają ogólne poglądy i dorywcze spostrzeżenia, lecz potrzebne są gruntowne studya. Nie 1) według pracy z r. 1903; w pracy bowiem zr. 1904 Moszyński także w Żuławskiem bydle widzi przewagę typu brachycephalus lub frontosus. BYDLO ROGATE W POLSCE 19 Es też potrzebne są hipotezy, stanowiące punkt wyjścia przy ba- aniu bydła, których potrzebę uzasadnia Moszyński, ile razcej same badania. zone że wzięcie samej tylko maści za kryte- ryum rasowe i tem samem za punkt wyjścia przy badaniu może prowadzić do E RUE błędnych, gdyż, jak pisze Moszyńki, wyróżnione w ten sposób grupy nie będą posiadały przypisy wanej im wspólności rasowej. Jednakże wiele zależy tu od sposobu stawienia pytania, od umiejętności interpretowania otrzymanych wyników i od wyników samych. tak, jeżeli n. p. w Sterdyni przyjęto maść za kryteryum dla. wyróżnienia dwu grup wśród bydła, pochodzącego z tej samej okolicy, a badanie, oparte na szcze- gółowych pomiarach, wykazało !), że czarne bydło sterddyńskie od czerwonego w składzie swoim się ni żni to musimy prowadzić stąd wniosek, że czarne i czerwone bydło nadbużań- skie są to barwne odmian tego samego t bydła?) i fakt ten bezwarunkowo ma wartość dla systematyki naszego bydała kra- jowego. Z drugiej strony, jeżeli Moszyński, biorąc za punkt wyjścia pewną hipotez zę, a dedukcyę dochodzi do wniosku, że bydło nadbużańskie jest podobne do ttyrolskiego bydła Dux i że w niem przeważa pierwiastek brachycephalus, zaś indukcyjne bada- nie*) prowadzi do wniosku, ze latifrons wgl. brachycephalus (do którego należy bydło Dux) jest to typ biegunowo przeciwny ty- a d ; ; i umiejętnem badaniem te trudności przezwyciężamy. gdy je- steśmy w posiadaniu dostatecznego faktycznego materyalu; hipotezy zaś o tyle tylko mają wartość, o ile potwierdzone są fak- ami i nowe fakty pozwalają przewidywać. Klecki: Studya nad bydłem nadbużańskiem. Cześć I. Studya ami_i ME bydla rogatego w Polsce. Sprawozdania Ko np af. T. XXXVII (190 2) Niewie elkie zat? w kształcie głowy opisane są w części II „Studyów nad bydłem get troy kie 3) : Studya Qu bydlem nadbużańskiem Częśó II. Sprawozdania Komisyi den T. XLII (1907). 2* 20 WALERYAN KLECKI emi uwagami wypadlo mi poprzedzió studya nad bydlem „powiślańskiem* z obory w Wójezy. Nazwę te nadal p. Popiel, pod nazwą bydła „powiślańskiego* i jak dalece poglądy pod tym względem są chaotyczne. Z tego wszystkiego, co było powiedziane powyżej, wynika, że tego, eo w dalszym ciągu niniejszej pracy będzie powiedziane o „bydle powiślańskiem* z Wójczy, nie można stosować do bydła powiślańskiego lub nadwiślańskiego, o którem pisali rozmaici inni autorowie. anim przejdę do szczegółowych studyów nad bydłem powi- ślańskiem z Wójezy, wypada mi jeszcze zestawić te wiadomości, jakie o tem bydle znajdują się w naszej literaturze rolniczej. W r. 1897 wydał w Warszawie p. Jan Popiel, właściciel obory w Wójczy, broszurę p. t.: „Wiadomość o odmianie krów po- 1) Rok 1897, Nr. 31. 2) Gazeta Rolnicza 1899, Nr. 5, 6, 8, 9, 11, 13, 14 i 15. BYDLO ROGATE W POLSCE 21 „Czerwone bydło polskie^. W pracy tej kilkakrotnie wspomina Dr. Św ięeieki o oborach bydła krajowego w Królestwie Polskiem: powiślańskiego w Wójezy 1 nadbużańskiego w Sterdyni. Wyrażając uznanie właścicielom obu obór za zwrócenie uwagi hodowców na rajowy materyał zarodowy, zaznacza jedn ak Dr. Swieeiek1, że obory te „nie zdołały wywrzeć najmniejszego wpływu na charakter hodowli krajowej“ , A przyczynę tego słusznie upatruje w tem, że obory te nie dały początku odpowiedniej organizacyi hodowlanej, wskutek czego właściciele ich są zmuszeni albo prowadzić hodowlę samą w sobie, albo też sprowadzać buhaje z Galieyi lub wreszcie kupować je od okolicznych włościan. Streszczając broszurę p. Jana opiela o oborze w Wójezy, wyraża Dr. Święcieki przypu- szczenie, że obora ta nie składa się z materyału czysto krajowego. Pisze on mianowicie: „Ponieważ w tej oborze dawniej hodowano i inne rasy, jako to: szwajcarską, tyrolska. a nawet węgierską, przeto i te "okazy kępianek, które posłużyły za pierwotny surowy materyał hodowlany, mogły posiadać w sobie domieszkę krwi tych ras, a zwłaszcza węgierskiej, na co zda się wskazywać kształt i długość rogów niektórych z obecnych sztuk*. Zaznacza też Dr. Święci eki, że p. Popi el nie podał wiadomości o tem, skąd brane były buhaje do czarnych krów z obory w Wójczy. Wreszcie twier- dzi Dr. Święcicki, że „hodowla czerwonego bydła w Wójczy nie może Aye dać nawet przybliżonego pojęcia o skłonności tej odmiany do stopniowego udoskonalania się, gdyż będąc długi czas jedyną w kraju, obora p. Popiela pozbawioną była tych usług. które wszędzie, a zwłaszcza w hodowli, przynosi zrzeszanie się dla wspólnej działalności *. bydle powiślańskiem z Wójczy pisał także Stanisław Kuczyński?!) Zaznaczywszy, że czerwonego bydła powiślańskiego z Wójczy nie należy identyfikować z „czerwonem bydłem polskiem*, hodowanem w Galicyi, poddaje Kuczyński bydło z Wójczy su- rowej ocenie. Zdaniem jego, wystawione na wystawie w Warsza- wie w r. 1897 sztuki w liczbie 9 „przedstawiały wielką pstrokaci- znę i pod względem maści i pod względem budowy*. „Były tam okazy maści jasno-ceglastej, czerwonej i czerwono-wiśniowej, po- mimo to, że przecież sztuki były wybierane na wystawę, a zatem prawdopodobnie okazy E typowe i podobne do siebie“. Przyznając, że wystawione krowy były ładne i Se zbudo- wane, zaznacza jednak a E maly ich wzrost. Pod wzgle- dem mleczności, zdaniem Kuczyńskiego, krowy te nie wzbu- ae: zaufania, miały bowiem słabe oznaki mleczności, a na wysta- 1) W sprawie podniesienia hodowli bydła w gubernii siedleckiej, Gazeta Rolnicza 1905 Nr. 18 i 19. 22 WALERYAN KLECKI wie nie przedstawiono regestrów udojów, ani tez krów próbnym udojom nie poddawano. Hodowle bydła krajowego w Wójczy prowadzi się od r. 1869. k d Hodowla ta jest zatem o rok dawniejsza od sterdyńskiej. Po do- padało zbadać także owe „powiślańskie kępianki* z Wójezy, naj- starsze, o ile mi wiadomo, stado bydła krajowego w Królestwie Polskiem. Porównanie dwu szczepów bydła, hodowanego w dwu najdawniejszych oborach krajowych, budzić musiało zaciekawienie. Zebraniem materyalu o oborze w Wójezy zajął się w r. 1905 p. Jan Kowerski, który na miejseu przeprowadził szezególowe studya i wykonał odpowiednie pomiary. Przed nim z mojej porady mie- rzyli bydło w Wójezy pp. Bronisław Grabkowski, oraz wr. 1903 Wacław Popieli Waclaw Zakrzewski. Wykonane w rozmaitych czasach trzykrotnie pomiary, o ile wykazują zgo- dność, dają rękojmię. iż można sie na nich opierać. a niewielkie różnice w uzyskanych cyfrach ilustrują wielkość wahań, zależnych od indywidualnych różnie w sposobie wykonywania pomiarów przez różne osoby, i od stanu obory w różnych czasach (w okresie kilku lat). W tym jednakże przypadku nie wszystkie pomiary dały zgo- dne rezultaty; w niektórych były różnice dosyć nawet znaczne. To też przy dalszych badaniach na wyświetlenie niejasńości, wynika- jących z tych różnie, powinna być zwrócona uwaga. Poniżej podaję zebrane przez p. Kow erskiego?) wiadomości o oborze w Wój- czy; obok wyników jego pomiarów, podaję także cyfry. dzykłedie e pp. Grabkowskiego oraz Popiela i Zakrzewskiego. P Sprawozd. Kom. Jieyogr. T. XXXVII (1904) 2 T. XLII ar asd Streszczenie swoich obserwacyi, zebranych w Wójczy, ogłosił p. Jan Kowerski w r. 1905 p. t.: „Obora bydła krajowego w Wójczy* (Gasita Rol- nicza za 1905, Nr. IV. JAN KOWERSKI. Czerwone bydło krajowe w Wójczy Położenie geograficzne. Wójeza, majątek p. Jana Popiela w administracyi poręczającej ks. Macieja Radziwiłła, w powiecie stopnickim, gub. Kieleckiej, leży na tak zwanem „Powiślu“. We- dług danych sąsiedniej stacyi meteorologieznej w Rytwianach, Wój- cza położona jest około 175 metrów nad poziomem morza, przecię- tna temperatura roczna 7990 (minimum — 16:60 , maximum + 28:60 C); przeciętna ilość opadów atmosferycz. rocznie 524:9 mm, z czego w lecie mm Od Wisły leży Wójeza o 6 wiorst; grunta wyZynne, pagór- kowate; pastwiska i łąki na równej piaszczysto: ilastej "płaszczyźnie powiślańskiej. Bydło Powiśla. Na całem Powiślu u włościan i służby dwor- skiej spotyka się krajowe bydło czerwone, tak zwane „kępiankić, oraz krajowe. bydło ezarno- srokate, od di zadaj różniące się jedynie maścią i, jak mówią, mniej tłustem mleki Historya obory wójczańskiej. Dzisiejsza |= wójezaúska perc e "an danych pewnych niema) powstala z owye właśnie „kępia i Bop seen nie wiadomo kiedy obora ta byla zalozona. Przed rokiem 1850 były skupowane krowy po jarmarkach w Stopnicy, Chmielowie, Pacanowie, Solcu, Nowym Korczynie. Najdawniejszym znanym faktem jest sprowadzenie w r. 1850, po kampanii węgierskiej, stepowego węgierskiego buhaja. Buhaj ten pokrywał dwa lata, a po nim do r. 1860 jego syn, wychowany w y. Dwa te buhaje zostawily po sobie niezatarte slady, glównie w edo czaszki i wielkości rogów. r. 1869 z 32 krów, stanowiących ówczesną oborę, p. Jan 24 i WALERYAN KLECKI Popiel wybrał 18 typowych kepianek i te przeznaczył do dalszego chowu. Z nich 12 było czerwonych, 6 czarno-srokatych. zarno-srokate bydło było umieszczone na folw. Biechów; był wtedy i buhaj czarny swego chowu. Bydło to chowano przez lat dwadzieścia parę, ale trudność prowadzenia dwóch obór i niemo- żność dostania buhajów czarnych (a własnymi ciągle się posiłkować właściciel nie chciał) — skłoniły do zaniechania dalszej hodowli. 1905 r. z całej czarnej obory pozostało zaledwie kilka starych krów, a sztuk, które z krów czarnych przez atawizm rodzą się czarne. już się nie chowa. Dwanaście wybranych krów czerwonych dały początek dzi- siejszej oborze wójezañskiej. Ażeby zwiększyć materyał hodowlany, przez lat kilka (do roku 1875) dokupowano od włościan okolicznych PA dobre krowy. Począwszy od roku 1875 żadnej już krowy o obory nie zakupiono, lecz posiłkowano się jedynie sztukami wła- snego chowu. W roku 1885 w rejestrze próbnych udojów było zapisanych 21 krów; dopiero po r. 1890 liczba krów doszła do 40. ER oczatkowo selekcya była prowadzona bardzo ściśle, dzięki ezema w stosunkowo krótkim czasie obora doszła do dobrych re- zultatów. Od roku 1870 aż do 1895 ezy 1896 buhaje były sprowa- dzane z obory krajowego bydła czerwonego w Ruszezy (pod Kra- kowem); buhaje te, zdaniem p. Popiela, wywarły bardzo dobry wpływ na rozwój i mleczność późniejszych pokoleń. Od roku 1896 używano do starszych krów buhajów własnego chowu, do młodszych zaś buhajów z krajowej obory w Jodłowniku (Galieya). Buhaje z Jodłownika dawały potomstwo mleczne, ale drobne i dlatego za- przestano je sprowadzać. Stan obory w 1905 r. Obecnie obora w Wójczy składa się ze 130 krów, 3 buhajów i jałowizny. rowy podzielone są na 4 klasy: 1) „stado“ czyli „sztam*, 2) klasa I, 3) klasa II i 4) klasa III. : „Stado“ składa się z 24 najlepszych i najbardziej typowych krów od lat 5 do 10. Stanowi buhaj „Nero“ rasy czerwonej ślą- skiej (z Glogówka, majątku hr. Oppersdorffa). Waga krów sta- dnych przeciętnie 445 kg. Dobre cielęta od krów stadnych zatrzymuje się do chowu. Pierwszą klasę' składa 30 krów dobrych, niestarych, waga przeciętna 410 kg. Stanowi buhaj „Bryś“ chowu własnego. Dobre, nie- zbyt późne cielęta od krów tej klasy również zatrzymuje się do chowa. Do klasy II (umieszczonej na folwarku Biechów) włączono krowy starsze lub mniej prawidłowo zbudowane, mniejsze i mniej mleczne. Waga przeciętna 400 kg. Jest ich 40 i buhaj „Obertas* rasy krajowej czerwonej z Niegosławia (Królestwo, majątek ks. BYDLO ROGATE W POLSCE 25 Macieja Radziwiłła). Krowy klasy II trzymane są dla mleka. Cie- ląt po krowach kl. II się nie chowa, lecz sprzedaje się je na rzeź; tylko wyjątkowo duże i ładne bywają chowane na krowy do tejże klas Stare i wadliwie zbudowane krowy stanowią klasę III (umie- p na folwarku Chrzanów). Krów tvch jest 36. Cielęta idą na rze Maś $6. Kępianki w zasadniczym tonie maści są czerwone w ró- żnych odcieniach (jasno-czerwone, szaro-czerwone, buro-czerwone czyli „szade* i wiśniowo-czerwone). Jednakże: 4) krowy bardzo ja- sno-czerwone maj kłąb i szyję dużo jaśniejsze od reszty ciała; 2) krowy czerwone mają głowę, nogi i grzbiet Oria szyje zaś i klab jeéniojsse; zia pyska ciemna Guedber 3) krowy buro- czerwone mają głowę i przód nóg prawie czarne, jasną pręgę na grzbiecie oraz krzyżu i takąż obwódkę koło pyska. U wielu sztuk spotyka się jasny (biały u jasno-czerwonych i ezerwonych) pas pod brzuchem. białe wymię i białą kitę ogonową. Z 30 krów; które mierzylem na folw. Wójcza, było: 5 jasno-czer- wonych i szaro- czerwonych, 18 czerwonych i ciemno-czerwonych, 3 wiśniowo-czerwone, 4 buro-czerwone. Z tych 30 krów: 1) 6 miało biały pas, sięgający od wymie- nia aż do mostka, dosyć wązki; 2) 5 — jasny pas BS 3) 13 jasne i biale wymie; 4) 1 krowa miala lysine; 5) 3 krowy mialy nogi w okolicy racie biale. Z 52 sztuk jalowizny bylo: 49 ezerwo- nych (różniea odeieni dużo Aaa ora niż u krów 'starych), 2 szaro- czerwone i 1 buro-czerwon ązki biały pas egen i białą kiść ogonową miała wie- ksza e sztuk młodych. Z 9 byezków było: 6 czerwonych, 2 wisniowe, 1 buro-ezer- wony z biala prega na grzbiecie 1 pasem pod brzuchem. Waga. Ciele po urodzeniu waży przeciętnie ies kg . n 6-miesięczne — , s Sztuka roczna Y ^ 236 » 4-letnia krowa á > 3998 7 , rowa starsza $ i 443 , Opas bett Së e " 502 5 6 667 Ogólny opis i aa szczegóły morfologiczne. Głowa dość zgrabna i lekka w stosunku do całego korpusu. Sluzawica najczę- ściej ciemna, obwódka szorstkim włosem pokryta; Sluzawiee zupeł- nie jasną bardzo rzadko się spotyka; oko duże, żywe; ucho niewiel- kie, bardzo obrośnięte. Zasługuje na uwagę, że rogi już w 12- ds tygodniu wystepuja u cieląt bardzo wyraźnie. U rocznych byczków i jałówek rogi je- dnakowe. U młodzieży i młodszych krów rogi prawie jednakowe: 26 WALERYAN KLECKI okrągłe, dość silne, prawie równej grubości u nasady i w dalszym przebiegu, skierowane w bok, trochę ku przodowi i w górę, końcami nieco ku sobie zbliżone. rów starych spotykamy rogi 4-ch typów: 1) najrzadziej t. zw. kozie — duże, wązko rozstawione, prostopadle idące w górę (atawizm po węgierskim buhaju); 2) rzadko — cienkie, skierowane w bok i strącone ku owi do oczu; 3) ezęściej spotykamy duże, miary krów, mierzonych przez Kowerskiego (30 krów ogółem: 16 stadnych, 14 pierwszej klasy), Popiela i Zakrzewskiego DÉI nierzadko byly chowane w Wójezy do lat 20; stare krowy doily dobrze (n. p. w r. 1893 jedna 19-letnia krowa dala 1903 / mleka) 6-ym roku. Wogóle bydlo zwawe i dosyć niecierpliwe, ale przytem łagodne. Mleczność maksymalna przeciętnie w wieku lat 7. Pasza BYDLO ROGATE W POLSCE Tab. I. Wymiary przeciętne krów z obory w Wójczy. | e P | ne z 4 | E | BA | 3 AH Tx UM Ee BREDNIE z: |: |BE gez is | E E eg | [oe LI cred » Dłńgość tutówik pómiomo mieripos 1495 1504 |1485 | 1536 | 1521 skośnie mierzona . 152:8 4530 152:5 1570 | 1555 Wysokość w " kłębi . 11248 |1251 1244 |1247 123:8 Wysokość nóg od erret Iobalowago .| 689 | 692 | 685, 692 | 7085 „ punktu Bielera . Do 59:5 | 59:0 | 60:38 | 613 Głębokość prendi : 666 | 668 | 664 677 | 6845 esed Se do soda. aw wargi | gór 521 | 520 | 522 | 529 | 533 Długość EE TA dn. : 4885| 49:0 | 487 | 495 | 474 > szyi od linii pomiedzy rogami ys | | do najwyższego | kłębu 709 | 715 | 701 | 684 | 755 Długość szyi od ucha do poł. grzeb, łopatki 543 | 545 | 540 | 547 | — > przedniej części tułowia .|,344 | 35:4 | 334 | 858 | 36:9 „- środkowej: . ; dE d pp pec wis „ tylnej d : dios pot Lata | 441 ogona . E H 88:3 | 864 | 904 | 881 | 891 NC piersi w barkach . | 899 | 400 | 398 | 406 | 402 — „| 428 | 499 | 415 | 895 | 402 Ob . 14785 |1758 (1715 (1754 | — Szerokość Ka w e, 484 | 4875| 480 | 486 | 4975 Odległość zewn. wyrostków dejen 285 | 286 | 284 | 284 | — Wysokość krzyża . . 11304 |199:8 | 181-1 | 130-4 | 180%6 i nasady ogona . 11275 | 197-4 (1276 | 1288 | 12765 5 kości grochowej ; | 340 | 341 | 339 | 5| 343 iC Ae pe. X 2. 2 dE | 485 | 4925| 476 | za 477 Obwód nogi pod punktem Bielera .| 8995| 405 | 893 | 492 | 425 przedniego nadpecia . Dp TO | 182 | 176 | 178 | 179 Długość rogów i 298 | 801 | 296 | 369 | 371 Obwód rogów u nasady. 1595 160 | 158 | 164 | 176 Długość czoła ` cd que 246 | 243 | 250 | 226 | 244 Odległość między Daian rogów . 154 | 158 | 154 | 156 | 162 Najmniejsza szerokość czoła . . 17:05 171 | 170 | 169 | 18:9 Największ ; 206 | 211 | 200 | 226 | 236 Szerokość Sony w BEE 155 | 159 | 150 | 16:2 |I S pyska . 130 | 130 | 130 | 136 | 147 S wim za głow 152 | 150 | 154 | 160 | — mei barkami | 1606| 159 | 162 | 168 | — " WALERYAN KLECKI 28 | | 0-16—0-18 |0:601—0-9Ł | 501—988 |0-901—0.62 |0-901— 0.64 AR ou s MU Ma NE er m 0-$—60f | 019—935 | d a | zë | ME ONIS em g fann * G.8L—0:02 | 0.94—0-19 - — wp | DEG UE * e. Mod weg, 0-87-2683 | 0-6£—9-1€ | €48—1€ 0.1%—9.68 | 0-19—0:68 ' >` * wraopną togózo (erupozid “ Gs 0.19 — 0-87 99—87 0-89—0.9* | 0.99—0.9* | miedo, wruerqezi8 £mojod op wqon po Log 95083n}q 0.88—0-79 | 0-74—0-869 92—29 08-099 |.085—70989. | Eer 40 EN nand "zKmfeu op rumeśoa Kzpórmod rur po 14zs : 0.10—0.05 | 9.60—0-G7 109% 0-£G— 0-97 |- 080—007 | * * ^ a Kormeznjg op * " 0.0—0-6$ | 0.9€—0-6* | 20 00 0: —0-6F | 0:26—0-67 | (euro 191v rzpóawax ferupozid op Ámo]3 9503010 €.5,—0-69 | 0-14— 0-69 89— 79 e1,-€89 | €31—9g9 | ` (ell E aard 9goxoqóp5 0.69—6-08 | €.69--0.5C 29—€8 0-29— 0.67 | 0:99—0-6F | ^ * wio[perg mqund * * y 0.L—939 | 0.9,L—0.:89 | $4—99 | 024—909 | D-44—9:09 | * * odomojoxqor vxieozka po Sou * 9.621—6-011 0081-0911 GŁEL—Z2L |0-81—€611 | OPET—C611 | "rr" ` 9HSp m 980308 A 0-191--2-2F1 0-991- 9-291 091—971 10.Z91—GEF oni GEF ^ ^ * wuoziopu olugoqs ` * z €.801-- 0-C*T KOSA 901—151 |9.801—00FI ©-891—G.0FL ` vuozio:ur ouorzod smo} ogo3npq | | | | nm 1 | Don TTT rn no TI moją Gz | Don Tt MOJĄ 9T 'Azoloy m £aoqo Z MOIĄ G©UJBUIIUIU 1 eujewśksqwu Krerukjy TI 81, 29 BYDŁO ROGATE W POLSCE 0-91—0-61 0-96 — 9.28 0-16—0-21 9.61 —0-GI 0-96 — 0-68 0-06 —0-€1 0-9* — 0-16 0-61—0-21 0-87— 0-07 dt Zen bi? 0-68 —0-3€ 661 —0-16l SC Die A CH 0:39—0.97 9.97— TFE 0:47 70-96 KN A bes (KI 9.21 —0-8T 0.1— 9-81 CR Aen CU 9-36 —9.06 Ch (em KU 2.81 —0-€1 0-23 —0-08 0-61 —2-6T 0.07—0-0€ 9.61 (CH 0:27—0-66 0-60 — 9.6€* 0-8£ —0-1€ 9.881— 9-61T 0.071 —0-06T 0-66 —0.36 9.10—09-F7 0-681 — 0:991 0-TY—0-88 9-+F—0-96 PT 9.1—H FI—9-11 o oer 13—61 81—91 8r—el 86— 66 0&—€1 68— ec 61—91 Er—9€ mot oe ep €81—81 93€1—/61 Sr 0.98 gët 9-9 gut 991 ger 96 Poog | €81I—9.81 3.81— 9.61 opr- 9-11 0-81 — 241 9.66 — 9-61 0.61—C.2T 0.81—0-€T 9-96 —0-16 9.61—0-TT 0:66—0-76 0-06 —0-2I1 0-97 —0-9€ 0-79 — 9.97 0:66—0-66 0:661—0-611 dE d'en EC 0.68 — 978 2-49—0-97 0-26 —0-991 | 487—0-9€ 0-9+—0-76 9.81—04T 9.8] —9-£1 Ch diem DA? 0.81—29-8T 9.66 —0-61 0-61—9.01 0-81 — 0-61 0-88 —0-18 0-06 —0-€T 0-68 —0-T6 0-06 —0-9T 0-97 —0-98 0-+6—0.97 0:66—0-66 0-661 "0-811 0-2+1—0-08T 0-28 — 0-76 0.64 —0.07 0.961— 0-891 9.87 —0-6€ 0.07 — 0-76 ! j | tuwyawq pezid * » ' * "haat uz Lee " . H D . “uxsÁd « "qowązorpod m Amo] 980301928 4 3 e ezsqda [en wjozo o9oxoiozs wzsforuurf€N 9801 ruwpuswu Kzpóru 9s0]ge[pO sa cet wozo 9803nkq ' * Ápuswu n modol pomq() ' * * aA0801 9803npkT wvroódpuwu odorupezad z 'wie[erg urejpqund pod Lou pomqo) ZS * * mqn3ozad e femoqoo13 rogo ^ ' ' * 9Suo3o Ápesgu x set it o Fur OOOO MOXISOIÁM qokuzaqdumoz o9gołfe|pO) ' q9u1porq ^ BIMOJOI PHONOJOZR * + “asioid pomqo * ruwyjwdoj uz * g 'qowxieq m Isard ogoxodezg 30 WALERYAN KLECKI wyborowa u kepianek nie daje tych rezultatów, co u innych odmian, za to zadawalniają się one paszą gorszą. Przeciętnie krowa daje 2138 litrów rocznie (na cielę odlicza się 400 litrów (tabl III str. 31). Przeciętna zawartość tłuszczu [próby 1) z całej ilości mleka przez parę miesięcy; 2) od paru krów jednorazowo aparatem Grerbera] w u 412%, Na 1 kg żywej wagi 498 / — 5:16 kg mleka. Zdrowotność. Od czasu, kiedy p. Jan Popiel pamięta oborę (mniej więcej od 1850 r.). nie przechodziła ona żadnej epizootii, prócz zarazy pyska i racic w 1889 roku. Na gruźlicę od roku 1850 zginęło nie więcej nad 10 krów; wszystkie one zaczęły wcześnie doić obficie, bo już w 5-ym roku dochodziły do 3200 litrów, a w (vm lub 8-ym padały na gruźlicę. Zdaniem właściciela obory, krowy „kępiańki* nie powinny być forsowane w kierunku mlecznym. Wychów. Cielę ssie matkę 6—7 tygodni, byczki do 8 tyg. Cielęta stoją każde w osobnej klatce i bywają dopuszezane do matki z początku 5 do 6 razy dziennie, potem stopniowo rzadziej, a po- cząwszy od 3-go tygodnia już tylko trzy razy dziennie; skoro tylko cielę jeść zaczyna, daje mu się dobrego siana, w 3-im tygodniu cielęta zaczynają dostawać owies gnieciony. o odłączeniu cielę dostaje raz na dzień o Y rano garniec nieodtluszezonego mleka (później odtluszezonego) z dodatkiem 200/, roztworu soli w stosunku 1:10; prócz tego dostaje cielę 4—6 f gniecionego owsa i siana albo koniczyny dobrej — ile zje. u cielę przechodzi na pastwisko letnie. Do roku każde cielę stoi osobno, nieuwiązane. ałowizna stoi na uwięzi: osobno byczki, osobno jałówki. ` W zimie cielęta i jałowizna odbywają dwa razy na dzień dwugodzinny spacer. Cielęta bywają przeganiane prędko przez maneż. Jałowizna przez całe lato nocuje w szopie z chrustu, a w dzień pasie się na nadwiślańskich łąkach i pastwiskach. W zimie jałowi- zna dostaje: 7—8 ff słomy jarej, 9 f sieczki i plew z wywarem, f melasu. Przed wyjściem na wiosenne pastwisko dostaje młodzież dla . złagodzenia przejścia od paszy zimowej do letniej — zieloną lucernę. ałowizna rośnie dość szybko; zupełny rozwój osięga to bydło dopiero w 4-ym lub 5-ym roku. Jałówki są pokrywane, gdy mają dwa zęby krowie dobrze wykształcone, a same są już zupełnie do- brze rozwinięte. Byczków zaczyna się używać do pokrywania dopiero w roku 3-im. Woły w roku 4-ym mało co większe od krów, wyrastają do- piero w 5-ym i 6-ym roku, ale już w 4-ym mogą iść do jarzma. ywienie krów. W lecie pasą się krowy na pastwiskach pol- nych (koniczyna biała, tymotka, rajgras, wsiane w zboża jare lub Zestawienie przeciętnej mlaczności z rejestrów BYDŁO ROGATE W POLSCE 31 folw. Wójcza Tab. III, oraz z innych folwarków. S^ DEM | a EG E. E | aege S | Przeciętnie | , | Rok (BMB BMB] litrów od lo k PADR Uwagi EEES | k czoną ger oes KR MEJ rowy | CL-EIUCI-EI | NSZ um | | | 1885 1388 | 2600 1844 229/ do 1600 1 | 877 , $000; | ST. w MAD, | 4, „ 2800 1889 12043 Susza, zaraza pyska. 1890 1358 Susza. 1891 30996 | 1892 20652 | 1893 | 20804 | 1894 | EE | 1895 | 1110 | 3098 | 2072*) | 180/, do 1600 1 | *) W tym samym r. : | na folwarku Leśne 32, „ 2000 , 2070 1, na folw. 387, . 2:00, Dolne 2074 2. 20, „ 3800, | | 8; ; nO; 1896 |1724 | 3998 | 2544 — | 1897 |1280 | 3200 2220:8 | 1898 |1416 | 3272 | 2288 — | 1899 |1815:5 3214 | 21977 | |Brak rejestrów Wój- | | (czy, z rejestrów folw. 1900 1920 | Doln ||Wzieto na folwark — us | [Wójeza dużo krów po 1902 2065 | | (1-em cielęciu, a star 1903 | 2080 | 12, do 1600 1 | m dano na inny fol- | | 2k, „ 2000, | | | 60, „ 8800 , | | | 38. „OBW, 1900 | 1400 2400 1868 | | Przecietne z 10 krów | | czarnych na folwarku Dolny. 32 WALERYAN KLECKI ozime). Chodzą także krowy i po suchych, dość wysoko położonych, podsiewanych trawami łąkach. Siano w Wójezy rozmaite, większa. część jednak b. dobrego i pożywnego. zimie krowy dojne dostają: 115 7 wywaru ze zgoninami, 2 „ melasu (mało dojącym schodzi do !/, f), plew, . 10 5 sieczki i s y soli, — : : 8 , slomy jeezmiennej. 2 , siana łąkowego, 2 „ makuchu. Na jesieni i wiosnę mniej makuchu, zimą więcej — słomę i sieczkę oblicza się w przybliżeniu. ień w oborze rozłożony jak następuje: Godz 3!/, czyszczenie, mycie, 41/, dawanie parzanki z melasem i makuchem, dojenie, 6 awanie soli i zgonin, pojenie, 10 dawanie siana, 1 pojenie wodą letnią z makuchem, 111/, dawanie parzanki z melasem i makuchem, 11'/, dojenie, 21/, pojenie wodą z wywarem, 41/, spacer, dawanie słomy, 7 dawanie parzanki, SYF OBA 3 3 ou n Kierunek obory. Obora ma charakter zarodowej, gdyż chowa się wszystkie dobre cielęta od stada, klasy I i II nietylko dla sie- bie, ale i na sprzedaż, jako czerwone zarodowe ,kepianki*. W wielkiej mierze zwraca sie jednak także uwagę i na mleczność i nie chowa się cieląt od krów małodojnych. yp, do którego się dąży i który się ma na uwadze przy do- borze matek i zostawianiu cieląt do chowu, jest następujący: Cała postać duża i silna; o dużych kościach i grubych mięśniach; szla- chetność i prawidłowość form; maść jednolita, czerwona, kiść ogo- nowa biała, koło pachwin przednich i na wymieniu białe plamy; rogi niezbyt duże, foremne. Krowy mają być mleczne. o tłustem mleku, łagodne. Zadaniem całej hodowli: dojść do jak największego wyrównania, możliwie dużej mleczności przy 4'/, tłuszczu, tak wychowywać mio: dzież, żeby wytworzyć bydło o ile możności najbardziej odporne i zadawalniające się paszą umiarkowaną. 0 bydle powiślańskiem z obory w Wójczy -Waleryana Kleckiego. Na podstawie pomiarów krów z obory w Wójezy, wykona- nych przez pp. Jana Kowerskiego, Wacława Popiela i Wacława Zakrzewskiego oraz Bronisława Grabkow- skiego, można określić stopień poprawności bydła wójezańskiego, a porównywając jego wymiary z wymiarami bydła czerwonego polskiego i nadbużańskiego, którego kształty poddałem szezegóło- wej analizie w pracy Studya nad bydłem nadbuzañskiem 1), można rzucić pewne światło na wzajemny stosunek tych odmian bydła krajowego. Porównanie bydła powiślańskiego z Wójezy z nadbużańskiem ze Sterdyni i z hodowanem w Galieyi bydłem ezerwonem polskiem jest zadaniem niniejszej pracy. Ponieważ krowy wójezańskie mierzone były trzykrotnie przez różne osoby, przeto zestawienie tych pomiarów jest zarazem przy- ezynkiem do sprawy wielkości błędów indywidualnych. Zazna- czyć jednak wypada, że p. Kowerski mierzył krowy wójczań- skie o 2 lata później, niż pp. Popiel i Zakrzewski, a o wiele później, niż p. Grabkowski. Drobne różnice mogą zatem także być położone na karb zmian w składzie obory. Mimo że niewąt- pliwie obora zachowała swój typ swoisty, to jednakże zmiany w jej składzie mogły objawić się niewielkiemi zmianami w cy- frach, wyrażających przeciętne wymiary. Znaczniejsze jednak ró- żnice wypada tłómaczyć różnicą w sposobie mierzenia. Na podstawie materyału, zebranego przez p. Kowerskiego, można określić różnicę w składzie bydła „stadnego* i „klasy pierwszej“. W pracy niniejszej opieram się głównie na cyfrach, uzyskanych przez p. Ko- 1) Sprawozdania Komisyi fizyograficznej T. XXXVII (1904) i XLII (1907). Spraw, Kom, fizyogr. T. XLIII Część iV. 3 34 WALERYAN KLECKI werskiego. Dla porównania przytaczam wyniki pomiarów pp. Popiela i Zakrzewskiego, oraz mniej pewne i z niewielkiej liczby sztuk uzyskane wyniki pomiarów p. Grabkowskiego. I. Wielkość. 1. Długość tułowia. Długością tułowia bydło powiślańskie z Wójczy zajmuje sta- nowisko pośrednie między nadbużańskiem ze Sterdyni i zarodowem ezerwonem polskiem w Galieyi. Od sterdyńskiego bydło wójczan- skie jest przeciętnie tylko o 2—3 cm. krótsze (według Popiela i Zakrzewskiego nawet o 1 cm. dłuższe), od czerwonego pol- skiego zarodowego przeciętnie o 5:2 cm. (według P. i Z. o 93 em) dłuższe. Bydło stadne jest o 1:9 cm. dłuższe (w poziomym wymla- rze) od bydła klasy I Różnica między wymiarami długości tułowia, uzyskanymi przez p. Kowerskiego, a tymi, które podają pp. Popiel i Zakrzew- ski, wynosi 4:1 cm. Można powiedzieć, że bydło wójezańskie jest stanowczo dłuższe od czerwonego polskiego zarodo- wego, a cokolwiek krótsze, albo prawie takiej samej długości, jak sterdyńskie. RAE Długość krów w oborze w Wójczy waha się mniej więcej w tych samych granicach (140:5—158'9, a nawet 1625 cm), co wśród krów sterdyńskich (141:5—1615). 2. Wysokość w kłębie. Tak samo, jak długością tułowia, tak też i wysokością w kłę- bie bydło wójczańskie zajmuje stanowisko pośrednie między bydłem sterdyńskiem i zarodowem czerwonem polskiem. Od sterdyńskiego jest przeciętnie o 32 cm niższe, od zarodowego czerwonego pol- skiego o 3:3 cm. wyższe. W żadnej z obór czerwonego bydła pol- skiego w Galicyi, badanych przez Adametza, wysokość w kłę- bie (przeciętna) nie dorównywa tej, jaką wykazuje bydło wójczań- skie. Chociaż przeciętnie bydło wójezaüskie jest od sterdyń- skiego niższe, — to jednak wahania wysokości w kłębie są w obu oborach prawie takie same: w Sterdyni (bydło czarne) 1205— 1345 cm, w Wójezy 1195—1340. Krowy stadne są przeciętnie o 0:7 em. wyższe w kłębie od krów pierwszej klasy. BYDLO ROGATE W POLSCE 30 Il. Stosunek długości tułowia (poziomej) do wysokości w kłębie. Przeciętna wysokość w kłębie wynosi w ?/, długości tułowia mierzonej poziomo: U 30 krów mierzonych przez p. Kowerskiego . . . . 835 U 16 „ stadnych, mierzonych przez p. Kowerskiego . 832 U 14. „ I klasy M A 83:8 U 29 krów mierzonych przez pp. Popiela i Zakrzewskiego 81:2 O TIA y A „ 5p Grabkewékiego. . . . 814 Gdy zwazymy, że ten sam stosunek jest równy w przecięciu: U bydła sterdyńskiego czarnego . . . . 839 U ^, zarodowego czerwonego polskiego. 842 U , sterdyüskiego czerwonego . 84 wnioskować wypada, że pod względem stosunku długości do wysokości bydło wójczańskie jest cokolwiek po- prawniejsze, zarówno od bydła sterdyńskiego, jako- też od zarodowego czerwonego polskiego. Krowy stadne wójezaüskie są pod tym względem cokolwiek poprawniejsze od krów I klasy. rowy. które mierzyli pp. Popiel i Zakrzewski oraz Grabkowski, były dłuższe bezwzględnie i w stosunku do wy- sokogci w kłębie, w porównaniu z temi, które mierzył p. Kowerski. Zasługują na uwagę wahania stosunku długości tułowia (po- ziomej) do wysokości w kłębie. Stosunek ten ( wysokość w %/, dłu- gości) waha się w następujących granicach: Wśród 16 krów wójczańskich stadnych, mierzonych przez K. . . . . - - Wśród 14 krów wójczańskich I klasy. mierzonych przez K. . . . . . - Wśród 27 krów czarnych sterdyńskich, mierzonych przez Z. . . . - - - Wśród 13 krów czerwonych sterdyńskich, mierzonych przez So, 80:2—85'4/,; ampl. 5:2 801—888 , : BT 804—882 , : 9 81:0— 8970 ,„ =- 909 Widzimy z tych liezb, że krowy stadne w Wójezy sa od wzgledem stosunku dlugosci tułowia do wysokości w kłębie bardziej wyrównane, niż krowy I klasy i krowy nadbużańskie w Sterdyni. Dokładniejsze pojęcie o różnicy w wyrównaniu sztuk stadnych i I klasy w Wójezy pod powyższym względem daje następujące zestawienie: s ge 36 WALERYAN KLECKI Wysokość w kłębie Liczba sztuk w ugości 16 sztuk 14 sztuk stadnych I klasy 80—81%, 2 2 81—82 , 3 2 82—83 , 2 2 83—84 , 3 2 84—85 , 3 2 85—86 , 3 2 86—87 , 0 0 81—88 , 0 1 88—89 , 0 1 Zasługuje także na uwagę, że bydło wójczańskie jest dłuższe w stosunku do wysokości w kłębie w porównaniu do sterdyńskiego, pomimo że sterdyńskie jest od niego większe (dłuższe i wyższe). III. Wysokość nóg. Przeciętna wysokość nóg od wyrostka łokciowego w */, prze- ciętnej długości tułowia, mierzonej poziomo, wynosi: U 30 krów mierzonych przez p. Kowerskiego. . . + - 46'1 U 16 „ stadnych, mierzonych przez p. Kowerskiego . 46:0 U 14 ^, I klasy, h Xo TE $ . 461 U 29 , mierzonych przez pp. Popiela i Zakrzews. . 45'0 wa, A i , p Grabkowskiego . 46:6 Ten sam stosunek wynosi: U krów zarodowych czerwonych polskich 485 U „ sterdyńskich czerwonych. . . . 4625 T czarnych: | ug is EE ÍA ma nogi takiej samej wysokości w stosunku do długości tułowia, jak nadbużańskie w Sterdyni, a wyraźnie krótsze w porówna” der z czerwonem bydlem polskiem zarodowem Z Ga- icyi. 4 W stosunku jednak do wysokości w kłębie, nogi krów wójezaúskich sącokolwiek dłuższe w porówna- niu ze sterdyńskiemi (i wyraźnie krótsze w porówna” z czerwonemi polskiemi). Ilustruje to zestawienie ogir określających wysokość nóg od łokcia w %/, wysokości w kłębie, w następujących rasach: Z powyższych liczb wynika, że bydło powiślańskie z Wójczy k 30 krów wójezaúskich [K] . . . . 552 16 „ stadnych wójczańskich [K.]. 553 BYDLO ROGATE W POLSCE 31 14 ©, .klasy I e IE] s OB 29 „ woójezaüskieh [P. i Z]. . . 555 14 ':, $ por 57 2 Zarodowe czerwone polskie . . . . 506 Sterdyńskie czerwone . . . . . . 548 Gołe . ©4000 50 EN » Wysokość nóg od punktu Bielera wynosi w przecięciu: w 9/, długości ei, aeoe tuł. poziomej w kłębie U 30 krów wójczańskich [K] . . . 396 47:5 U 16 , stadnych wójezańskich |K] 39:6 416 Edd os klas y ^ K] 397 47:4 U 29 , wójezaüskich |P. i Z]. . 393 48:35 OŚ ouo inim: CAI WA uu 299 Zarodowe czerwone polskie . . . . 449 032 Sterdyńskie czerwone AE S - 416 39:9 47:6 7 Z powyzszych liezb wynikaja co do dlugosci nóg bydla wój- ezaúskiego wnioski takie same, jak te, które wyprowadziliśmy na podstawie liezb, określających względną długość nóg, mierzo- nych od wyrostka łokciowego, z tą jednak różnicą, że w stosunku do wysokości w kłębie nogi krów wójczań- skich (według pomiarów p. Kowerskiego) nie są dłuższe w po- równaniu ze sterdyńskiemi. Na podstawie zatem pomiarów wysoko- ści nóg od punktu Bielera można powiedzieć, że w długo- ści relatywnej nóg między bydłem powiślańskiem w Wójezy i nadbużańskiem w Sterdyni niema isto- tnej różniey. Niema także różnicy między bydłem tych dwu szczepów pod względem stosunku wysokości kości grochowej do wysokości w kłę- bie. I tak wysokość kości grochowej w 0, wysokości w kłębie wynosi w przecięciu: U 30 krów wójezaüskieb, mierzonych przez K. . . . . ù 21:2 U 16 „ stadnych wójczańskich, mierzonych przez K. . 273 Uii , lh » " DM . A3 U 29 , wójezaüskich, mierzonych przez PiS 211 pec ; » » yo iu 211 U 27 , sterdyńskich ezarnych 274 DADO 4 » czerwonych . 211 Natomiast krowy wójczańskie mają przegub poło- żony wyżej (w stosunku do wysokości w kłębie), niż 38 WALERYAN KLECKI sterdyńskie. Wysokość bowiem przegubu w 0/, wysokości w kle- bie wynosi w przecięciu: U 30 krów wójczańskich [K.] . 98:9 HR 2 á stadnych [K] 394 UHM , > I klasy [K] . 383 NJ 2% " P EAJ 207% D MEE, d E 988 U Ex a ur skich czarnych . . 377 U. Hh czerwonych . 376 Zasługuje przytem na uwagę, że u krów stadnych przegub położony jest przeciętnie wyżej, niż u krów I klas Rozpatrzmy jeszcze, jaką jest wśród krów SCHT am- plituda wahań stosunku wysokości nóg od łokcia do wysokości w kłębie, oraz tejże wysokości nóg do pa dlugosei tulowia. Wysokość nóg od łokcia waha sie Wśród 30 krów sia [K.]: . 605—770; ampl. wahań — 16:5 cm E (P. EZ}. . 680—760; ^ s180 . Wysokość nóg od łokcia w */, wysokości w kłębie waha się: Wśród 16 krów stadnych pas [K.]: 506-586; ampl. wahań = 8'0°/, SR I klasy [K.|: 524589; |, , =6, Wysokość nóg od łokcia w ?/, długości poziomej tułowia waha się: Wśród 16 krów stadnych A [K.]: 410—498; ampl. iio toe 1 klasy [K.]: 42'3—48'8; =65, żeli porównać powyższe liczby z analogieznemi dla bydla sterdyńskiego (patrz Studya nad bydłem nadbużańskiem Część I), okazuje się 1) że amplituda wahań stosunku wysokości nóg od łokcia do długości tułowia lub wysokości w kłębie jest większa w oborze wójczańskiej, niż w sterdyńskiej; 2) że amplituda wahań stosunku wysokości nóg od lokeia do wysokości w kłębie jest u bydła: z obu obór cokolwiek mniejsza, niż amplituda wahań stosunku tejże wysokości nóg od łokcia do dłu- gości poziomej tułowia !). pierwszego tu podanego faktu, a mianowicie z tego, że wy- sokość nóg od łokcia w */ę wysokości w kłębie waha się w sto- sunkowo szerokich granicach, wynika, że w oborze wójczań- skiej korelacya między długością nóg i w wzrostem nie jest zbyt ści- sła, jak również nie jest zbyt ścisła korelacya między stosunkiem 1) Patrz Studya nad bydłem nadbużańskiem, str. 99. (Sprawozd. Kom. fizyogr. t. 37, część III, jJ. BYDŁO ROGATE W POLSCE 39 D o długości tułowia.!). ozatem wójczańskiepodwzględem stosunku wysokości nóg do długości tułowia i do wysokości w kłębie jest mniej wyrównane od sterdyńskiego. długości nóg do długości tułowia i stosunkiem wysokości w kłębie 3 IV. Głębokość piersi. Przeciętna głębokość piersi bydła wójczańskiego jest cokol- wiek (o 1:1 cm) większa, niż bydła zarodowego czerwonego pol- skiego, a mniejsza (o 3:2 cm), niż bydła sterdyńskiego. Krowy sta- dne mają głębokość piersi w przecięciu zaledwie o 0:4 cm. większą, niż krowy pierwszej klasy. Głębokość przeciętna piersi w %/, przeciętnej wysokości w kłę- bie wynosi: U 30 krów wójczańskich [K] . . . 534 "15 3 X stadnych [K.]| 534 Uili; » I klasy [K] 534 Ue, 3 E „KATY 3 5 SEDE uos " EEL. aaa co 008 Głębokość przeciętna piersi w %, przeciętnej długości pozio- mej tułowia wynosi: U 30 krów wójczańskich [K.] . . . 445 U 16 a stadnych|K.] 444 E. 14:5 * klasy I [K.] 447 ES eer » A 1 Y DE; " Ep 9459 O ile absolutna głębokość piersi jest wskaźnikiem stopnia uszlachetnienia, możemy powiedzieć, że bydło wójezaüskie zajmuje stanowisko pośrednie między zarodowem czerwonem polskiem i ster- dyńskiem. Poprzednio widzieliśmy, że to samo można było powie- dzieć o długości tułowia, wysokości w kłębie i o wysokości nóg w IL, wysokości w kłębie. ep i Co się tyczy głębokości piersi w %/, wysokości w kłębie, to według pomiarów p. Kowerskiego jest ona u bydła wójczań- skiego mniejsza, zarówno w porównaniu z zarodowem czerwonem polskiem (53:70/,), jakoteż ze sterdyńskiem; według zaś pomiarów pp. Popiela i Zakrzewskiego, jest ona u bydła wójezańskiego większa, niż u zarod. czerw. polskiego, mniej więcej taka sama, jak u bydła czerwonego sterdyńskiego (D42?/,, a mniejsza w po- równaniu z ezarnem bydlem sterdyńskiem (54-89/,). 1) Porównaj Studya nad bydłem nadbużańskiem Część I, str. 103. 40 WALERYAN KLRCKI Zasluguje na uwage, ze glebokosé piersi w "e długości tułowia poziomej jest u bydła wójczañ- skiego, podług pomiarów zarówno p. Kowerskiego, jakoteż Popiela i Zakrzewskiego oraz Grabkow- skiego, wyraźnie mniejsza, aniżeli u bydła sterd y ú- skiego. Pod tym względem bydło z Wójczy jest zbli- Zone do włościańskiego bydła czerwonego z Galicyi. W Części I Studyów nad bydłem nadbużańskiem (l. e. str. 108 i 109) pisałem, że stosunek głębokości piersi do długości tułowia nie jest wskaźnikiem poprawności, natomiast że jest on ważną ce- chą rasową właśnie dlatego, że w nim już się nie ujawnia wpływ uszlachetnienia. Stosunek ten w obrębie różnych szczepów tej samej rasy waha się w ciasnych granicach. I tak: 1. U czerwonego bydła PH DONE emo ie pq 9 My 004 2. U nadbużańskiego . A E te » U illiryjskiego. . . 475—500 , 4. U wójczańskiego, według rozmaitych pomiarów . 441—450 , Ogólnie biorae, mozemy powiedzieé, że bydło powiślań- skie z Wójezy ma pierś wyraźnie plytsza, aniżeli nadbużańskie, a mniej więcej taką samą (absolutnie nawet głębszą), j jak czerwone bydło polskie W części I Śtudyów nad bydłem nadbużańskiem (I e. str. 112) zwróciłem uwagę na fakt, że naogół sztuki większe (o większej wysokości w kłębie i długości tułowia) odznaczają się mniejszą w stosunku do długości tułowia głębokością piersi. Spostrzeżenie to potwierdzają wyniki pomiarów bydła powi- ślańskiego z Wójez Wśród 16 sztuk stadnych, mierzonych przez p. Kower- skiego. głębokość que w 0/, poziomej długości tułowia waha się między 42. 19, 1 47 Z tych 16 KE 7 odznacza się długością tułowia i wysoko- ścią w kłębie większą od przeciętnej. Na 7 tych sztuk 5 ma też głębokość piersi w stosunku do długości tułowia mniejszą, niż przeciętna (która wynosi 44:49/,). Najmn iejszą relatywną (w stosunku do długości tułowia) głębokość piersi (42:70/,) wyka- zuje jedna ze sztuk. największych (o długości tułowia 157, wyso- kości w kłębie 131-5), choć — eo prawda — nie największa ze wszystkich. Z pośród 6 sztuk, których długość i wysokość w kłębie jest mniejsza, niż przeciętna, trzy odznaczają się większą od prze- ciętnej, a jedna równą jej relatywną i: D w stosunku do dlugosci poziomej śałowia) glębokością OU MES wa najkrótsza i zara- zem najniższa ze wszystkie (długość | pozioma 140:5; pos BYDŁO ROGATE W POLSCE 41 w kłębie 1195 cm) odznacza się największą w stosunku do dłu- gości tułowia poziomej głębokością piersi (47:3%/, V. Długość głowy. Przeciętna długość głowy do przedniej krawędzi wargi górnej w ia przeciętnej długości tułowia, mierzonej poziomo, wynosi: U 30 krów wójezanüskieh [K.] 348 Ui B S " s tadnych [K] 34:6 LES E 3; 5 I klasy [K] 3515 U29- » I TG]. CN Els, " ERI 75 TM Ten sam stosunek wynosi: U krów zarodowych czerwonych uc . . 840 (336—34:3) U , sterdyüskich czerwonych . +, | Deo, » samych |. 000 7. 432 ługość głowy do przedniej krawędzi wargi górnej w ^j, długości tułowia, mierzonej skośnie, wynosi: U 30 krów wójczańskich [K] . . . 341 U sta 10... ^ adnyeh[K.] 340 Uli, » I klasy [K.] 342 U29, SN E. . 00 Ul , [G.] . 943 Ub, EE ezerw. E 33:6 DNUS h [Z.] 334 Dlugosé glowy do dcus w ZA Sasa tułowia, mierzo- nej poziomo, wynos U ied krów wójczańskich [K.] . 321 U ! A A stadnych [K. | 32:6 U ja A s I klasy [K.] 32:8 US a Pra] 972 U 4 ,; 4 I I'M ae U 81 , zarod. czerw polsk, [A] . 317 UIT 5 dup ezerw. ech 32:3 paru ch [Z] 321 Dlugosé glowy do śluzawiey w */, długości tułowia, s k o- śnie mierzonej, wynosi w przecięciu: U A krów polec La . 82:0 Hi tadnych [K.] 32:0 42 WALERYAN KLECKI Ud s, > I klasy [K] 31:9 U2 > ee ie e NK U ^ EDI 6. 800 U 13 , sterdyúskich czerw. [Z] . 31:6 UNS .. > czarnych [Z] 314 Z powyższych zestawień wynika, że krowy z Wójczy mają w stosunku do długości tułowia całą głowę dłuższą, niż sterdyńskie i jeszcze dłuższą, niż czer- wone polskie. Opierając się na pomiarach p. Kowerskiego, można to samo powiedzieć także o długości głowy, mierzonej do śluzawicy. Pod tym względem jednak pomiary pp. Popiela i Za- krzewskiego, a zwłaszcza Grabkowskiego nie są zgodne z pomiarami p. Kowerskiego!) W 9% wysokości w kłębie wynosi długość głowy mierzona Do przedniej krawędzi wargi Do górnej &luzawicy U 30 krów wójczańskich [K]. . . . 417 391 16, M stadnych [K.] 41:6 39:2 UI. Y I klasy [K.] . 420 391 1.20 » Poi 5l... 424 39 1 Uii > " ASPIRE AE ciis 38:3 U 81 , zarodow. czerw. polsk. [A] 40:4 311 U 13 , sterdyńskich czerw. [2]. . 407 38:25 E 4 » czarnych [Z] . 408 383 Powyższe zestawienie poucza, ze także w stosunku do wysokości wkłębie, krowy z Wójezy maja głowę dłuż- szą (zarówno do przedniej krawędzi wargi górnej. jakoteż do ślu- zawicy), niż sterdyńskie, a jeszcze dłuższą, niż ezer- wone polskie. Między krowami stadnemi i pierwszej klasy różniea pod tym względem jest niewielka. Znaczna długość głowy charakteryzuje krowy z obory wójczańskiej w porównaniu do krów sterdyń- skich I czerwonych polskich zarodowych. Na str. 120—123 Części I Studyów nad bydłem nadbużańskiem (l. e.) zaznaczyłem, że długość głowy, wyrażona w "/, w ysokości w kłębie, waha się w granicach ciaśniejszych, niż długość głowy, wyrażona w 9/, długości tułowia. i że wskutek tego długość głowy, wyrażona w %, wysokości w kłębie, jest mniej czułym, ale za to pewniejszym wskaźnikiem poprawności lub oznaką rasy, t. j. że 1) Pomiar jednak długości głowy do &luzawicy jest mniej pewny. BYDLO ROGATE W POLSCE 43 mniejszym róznieom tego stosunku odpowiada większa róznica sto- pnia uszlachetnienia lub rasowa. Ponieważ u krów powiślańskich z Wójezy długość głowy w % wysokości w kłębie wykazuje zupełnie wyraźną różnicę w poró- wnaniu do krów nadbużańskich ze Sterdyni lub zarodowych czer- wonych z obór galicyjskich, — przeto różnicę tę wypada uznać za charakterystyczną i ważną. Następujące porównanie daje nam wymowny obraz tej różnicy: Czarne krowy sterdyńskie mają głowę długości 52:2 cm (do prze- dniej krawędzi wargi górnej) przy wysokości w kłębie 128:0 cm; rowy zaś wójczańskie |Kow.] mają głowę długości 52'1 cm, czyli prawie takiej samej długości — przy wzroście daleko niż- szym: 124'8 cm. asługuje też na uwagę, że w szeregu ras, zestawionym na str. 118 części I Studyów nad bydłem nadbużanskiem, jest tylko 7 takich, które się odznaczają większą w stosunku do wysokości w kłębie długością głowy, niż powiślańska z Wójezy (41:70). Przy- tem, z wyjątkiem poprawnego bydła bretońskiego, są to same pier- wotne odmiany: illiryjska, ezarnogórska, świętokrzyzka, bydło z ziemi nurskiej i pierwotne bretońskie. Porównajmy teraz krowy wójczańskie (mierzone przez p. Ko- werskiego, stadne i pierwszej klasy razem) z czarnemi 1 ezer- wonemi sterdyńskiemi, mierzonemi przez p. Zakrzewskiego, ośród 6 stosunków, podanych w rozpatrywanej oh WALERYAN KLECKI 3-01 9.8 GLJ89 | 068—508 (wKpiex;) wxsuwznqpeu (c | (emorzod vr«oguj rogośnąp ?/, m eiqópx m » "0 +01 L8 9.68 | 188—108 | (vzofoM) exsuujsimod (y | 78 9-7 679 | LLO— Leg | (uśpieg) wxsuvzuqpeu (c | etq9pq m 1tosomosám Y, m “ 6-.8G—9.0G (ezolom) exsuersimod (T | gët: Lët | (u4pie38) wxsuvznqpeu (g 8-64 - 0-17 | (ezofom) exsuejsimod (1 091 | 6TI | GPL | 818-369 (uśpioi8) vysyeznqpeu (g | gtogot po Sou 8 Y ME T sę “e 878-089 ` (ezofoi) exsuejsimod (T | € €P—£-8€ | (uLpio8S) exsueznqpeu (g erq9pp m rosomosám Y, m * " T '€ | js owod ermoqną "Supp %/, m vyo po Bou 9soxos£A| P | | 1. 9-87—0-66 | (ezofom) eqsuejyrmod (y | I | E | | | | | H | C0.98—6-1€ | (ufpreyg) wqsywznąpeu (g | 7.61 9.7 6:76 | eurorzod wr«opnj 19soBnpp %/, m ejes Amor oso3npq '[ 181 69 | 8.76 | £.86—0-286 | (ezofom) exsuergraod (I e Z | e | is ap $ Si ES ô, viuvquA DE: | MOXBIUÁM xounsojg GZ KAS BE | © | E E a 5 Pet = ES E) BYDLO ROGATE W POLSCE 45 głowy do długości tułowia i stosunkiem wysokości nóg do długości tułowia. Stosuje się to zarówno do bydła sterdyńskiego, jakoteż do u byślła dak vn Sin wahan wot olutna i iren stosunku długości głowy do wysokości w kłębie, a wskutek tego zachodzi dosyć ścisła korrelacya między: 1) długością głowy i wy- sokością w kłębie i 2) stosunkiem dubiis glowy do długości tu- łowia i stosunkiem wysokości w kłębie do długości tułowia. Czyli: wśród krów z Wójczy najściślejszą jest korrelacya długości tułowia z wysokością w kłębie, a także dłu- gości głowy z wysokością w kłębie Następujące zestawienia pouczają o stopniu ścisłości tych korrelacyi. Z pośród 30 krów wójczańskich: 11 sztuk ma ded Beie od przeciętnego i wysokość w kle- bie większą, niż przecię sztuk ma tów. krótszy od przeciętnego i wysokość w kłę- bie mniejszą, niż przeciętn sztuk ma tułów dłnższy (wzgl. krótszy) od przeciętnego i wysokość w kłębie mniejszą (wzgl. większą), niż przeciętna. pośród tych samye 8 sztuk ma głowę Deen od przeciętnej i wysokość w kłę- bie większą, niż przeciętn sztuk ma Dese rita od przeciętnej i wysokość w kle- bie mniejszą, niż przecię 1 ma pao wd (lub krótsza) od przeeietnej i wy- sokość w kłębie mniejszą (lub większą), niż przeciętna. Dokładniejszy obraz wyrównania sztuk riii jh i I klasy w oborze w Wójezy pod wzgledem stosunku e glowy do wy- sokości w kłębie daje zestawienie nastepujac Długość głowy do przedniej Liczba sztuk krawedzi wargi górnej 16 krów 14 sztuk wo, wysokości w klebie stadnych I klasy 3 0 40 —41 , 3 2 41-42, 3 5 42—43 , 4 5 4344, 3 2 Z tego zestawienia widad, Ze Sen cokolwiek przecig- tna długość głowy w % wysokości w łębie u sztuk stadnych (41:69/,), niż u sztuk klasy peman (42%/,), pochodzi stąd, że wśród "ch stadnych znajduje się kilka s ztuk o głowie specyalnie krótszej w stosunku do cti. w kłębie. 46 WALERYAN KLECKI VI. Długość szyi. W h długości tułowia, poziomo mierzonej. długość szyi wy- nosi w przecięciu: mierzona od linii pomiędzy rogami do mierzona od ucha najwyższego punktu do połowy grze- kłębu bienia łopatki U 30 krów wójczańskich [K.] 47:40/, 36'39/, U 16 „ stadn. wójcz. SS | 415, 362, UIS ITE 4T2 , 564, um, NPR I iZ 445 , 356 , U 14 n H U mE ode rd i U zarnyeh . den 35:9 , Z powyższego zestawienia wypada, że w stosunku do długości tułowia, krowy wójczańskie mają przeciętnie szyję krótszą od za- rodowych czerwonych polskich (niezależnie od sposobu wykonania pomiaru szyi). W porównaniu do krów sterdyńskich, różnica jest mniejsza, a nadto kierunek jej zależy od tego, ezy oznaczać odle- głość pomiędzy rogami do najwyższego punktu kłębu, czy też po- między uchem a połową grzebienia łopatki. Jednakże wobec niepewności tego pomiaru nie można nawet stanowczo twierdzić, by krowy wójczańskie miały szyję krótszą od czerwonych polskich zarodowych w Galieyi, tem więcej, że w obo- rach tego bydła długość szyi od linii pomiędzy rogami do najwyż- szego punktu kłębu ais AN wynosi w ogólne m przecięciu z szeregu obór) 48'20/, długości tułowia (t. j. więcej, niż u krów wójezaüskich, mierzonych przez p. Kowe MEUS —- ale w nie- których z tych obór (n. p. w Bierzanowie) przeciętna bywa zna- cznie mniejsza (n. p. 45:89/,), niż odpowiednia cyfra di 40/,) w obo- rze w Wójcz W długości szyi trudno zatem dopatrzeć się charakterysty- cznej różnicy pomiędzy rozpatrywanemi tu odmianami bydła pol- skiego. VII. Długość przedniej części tułowia. W So długości tułowia, | oe mierzonej, długość części przedniej wynosi w przecięciu U > "krów Mch Idus 23:0 Did stadnych [K. ] 235 BYDLO ROGATE W POLSCE ; 41 U 14 krów wójezaüskieh klasy I[K.] 22 U 29, 5 [P 92] . 298 U d wer: S O MS U zarodowych czerwonych polskich 22:4 (21:3—23:9) U sterdyńskich czerwonych. . . . 219 E 20 . 22 23199 H Z powyzszego zestawienia wypada, ze bydlo wójezaúskie ma przednią część tułowia w stosunku do całej jego długości dłuższą, niż czerwone polskie zarodowe, a zwłaszcza, niż sterdyńskie. Różnica pod tym względem między bydłem wójezaüskiem a czer- wonem polskiem jest o tyle niewielka, że może być pozorna. W nie- których zresztą zarodowych oborach czerwonego bydła polskiego relatywna długość przedniej części tułowia wynosi przeszło 23/5, t. j. tyle, eo i u bydła z Wójczy. VIII. Długość ogona. W 0%, długości tułowia, poziomo mierzonej, długość ogona wynosi w przecięciu: U 30 krów wójczańskich [K] . . . 591 U 16- $ stadnych |K.| 574 Hl s I klasy |K.| 609 UP >, 5 "EI. - 0/9 UIT” » Lë c. y Den U sterdyńskich czerwonych . . . . 5075 U E czarnych 016 Sądząc z powyższych liezb, w stosunku do długości tułowia, bydło z Wójczy ma ogon dłuższy, niż sterdyńskie. Różnica jest jednak niewielka, a wobec znacznych wahań tego stosunku (por. Studya nad bydłem nadbużańskiem, Część I, str. 142) nie można jej przypisywać istotnego znaczenia. IX. Wymiary poprzeczne. 1. Szerokość piersi w barkach. Szerokość piersi w barkach wynosi w przecięciu: Ww dług ści W^, WU absolutnie tulowia wysokości ` gleboko&ei poziomej klebie piersi U 30 krów wójczańskich [K.] . 399 267 32:0 599 U 16 , stadnyeh wójez. [K.] 40:0 266 32:0 59'9 U 14 , klasy I wójez. [K]. 398 26'8 32-0 09:9 48 WALERYAN KLECKI Wa długości P W^. absolutnie tulowia wysokości głębokości =w em poziomej w klebie piersi U 29 krów wójczańskich [P.iZ.] 406 264 326 : 1 5 e G.] . 402 26:4 82:5 587 U zarodowych czerw. polskich . 401 27:8 33:0 61:4 U sterdyńskich czerwonych . . 414 27-8 32:8 59:65 U T czarnych . 41'4 27:15 3235 59: Z liczb powyższych widać, że w porównaniu do zarodo- wegoczerwonego bydła polskiego, wójezańskie odzna- cza się piersią relatywnie węższą w barkach (zarówno w stosunku do długości tułowia, jakoteż do wysokości w kłębie lub głębokości). Z tychże liczb widać także, że w porównaniu do bydła sterdyńskiego, wójczańskie ma pierś w barkach również wei: szą, ale tylko w stosunku do długości tułowia i poniekąd do wy- sokości w kłębie, nie zaś w stosunku do głębokości piersi. Tłóma- czy się to tem, że bydło wójezańskie w porównaniu do sterdyń- skiego ma wysokość w kłębie i zwłaszcza głębokość piersi w sto- sunku do długości tułowia mniejszą. 2. Szerokość piersi za łopatkami. Szerokość piersi za łopatkami wynosi w przecięciu: W *, długości WB W % tulowia wysokości głębokości w cm poziomej w kłębie piersi U 30 krów wójezaúskich [K] . 42:3 28:3 53:9 63:5 Vi stadnych wójez. [K.] 429 28:5 34:3 642 U 14 , I klasy wójcz. |K.] . 415 27:9 334 62:5 U 29 , wójezaúskich [P.iZ.| 395 25"7 31:7 583 uU ds: „ > Ej. 2 264 32:5 587 U zarodowych czerw. polskich . 372 25:75 30:6 56:9 U sterdyńskich czerwonych . 428 28'2 334 61:7 U s czarnych . . . 434 28:5 339 61:8 skanyeh przez pp. Kowerskiego, Popiela i Zak ki oraz Grabkowskiego. pie IAE REO WSKIESO BYDLO ROGATE W POLSCE 49 Od szerokosci piersi za lopatkami i od jej om zależy obwód piersi. Wymiary te wynoszą przeciętnie w Szerokość Obwód za łopat. Głębokość U 30 krów wójczańskich [K.] 1735 42:3 U 16 , stadnych wójez. [K.] 1753 42:9 66:8 Usb ., bkhey » {Ep 1715 415 66.4 U 29 , wójezaüskich [P. 1 Z.] 1754 395 677 U zarodowych czerw. polskich . 1729 3102 65:3 U sterdyńskich czerwonych . . 1825 42:8 69:4 U » czarnych iee. „5 1846 434 70:2 Bydło wójezaúskie ma pierś absolutnie szerszą igłębszą, niż czerwone polskie, iodpowiednio dotego większy jej obwód. W porównaniu do sterdyńskiego, ma ono pierś absolutnie węższą i znacznie mnie głęboką, i odpowiednio do tego mniejszy jej obwód. 3. Szerokość tułowia w biodrach. Szerokość tułowia w biodrach wynosi przeciętnie: W % długości Wi, W 9j, absolutnie tulowia wysokości głębokości w cm poziomej w kłębie piersi U 30 krów Geh [K.] . 484 324 388 72:7 U 16 yeh wójez. [K.] 48:75 324 39.0 730 DIE a pra 1 wéjed [K). 480 32:8 38:6 72:8. U 29 , wójezaüskich [P. i A 48:6 31:6 390 71:8 U 14 : 75 327 40:2 72:6 Ü zarodowych czerw. polskich . 472 32:7 388 72:2 U sterdyńskich czerwonych . . 499 32:9 38 95 71:9 U : 508 33:3 39:7 724 , i dr ese od zarodowego ezerwonego polskiego lub od sterdyńskiego. Wprawdzie absolutnie szerokość w biodrach jest u krów wójezańskich w przecięciu większa, niż u czerwonych pol- skich, a mniejsza, niż u sterdyńskich; ale — ta różnica zaciera sie, gdy wziąć pod uwagę relatywną szerokość w biodrach. W części I Studyów nad bydłem nadbużańskiem pisałem (str. 166): „Na podsta- wie pomiarów możemy zatem powiedzieć, że pod względem szero- kości w biodrach bydło sies naogól nie wykazuje cha- rakterystycznej różnicy w porównaniu z ezerwonem bydłem pol- skiem w Galicyi*. Na podstawie powyższego z zestawienia można ten wniosek rozszerzyć także i na bydło powiślańskie z Woójezy. Spraw, Kom. fizyogr. T. XLIII Część IV. 50 WALERYAN KLECKI 4. Szerokość tułowia z tyłu (Odległość az wyrostków EE czyli kulszowych). Szerokość tułowia z tyłu wynosi w przecięciu: 1 W */, długości WS E absolutnie tulowia wysokości w cm poziomej w kłębie U 30 krów wójezańskich [K.| . . 285 19:1 22:8 U 16 , stadnych wójez. [K.] . 28:6 19:0 ECK UAE. , Iklsy » KI > 20 191 22:8 U 29 , wójezaüskieh [P. i Z] 284 185 22-8 U zarodowych czerw. polskich. . 2201) 15:22) 18:1?) U sterdyńskich czerwonych. . . 275 18:1 215 3 U x Caray. ..; . 285 187 223 Z liczb powyższych wynika, że między wyrostkami sie- E dzeniowymi tułów bydła wójezaüskiego jest szerszy - w porównaniu z zarodowem bydlem czerwonem pol skiem, nietylko bezwzględnie, ale także w stosunku do swojej | długości i i do wysokości w kłębie. Natomiast w porównaniu do bydła — sterdyńskiego, szerokość tułowia między wyrostkami siedzeniowymi — jest u bydła wójczańskiego tylko relatywnie (w stosunku do długo- 3 ści tułowia i do wysokości w kłębie) większa, a przytem różnica E od tym względem między bydłem wójczańskiem i sterdyiskiem — jest niewielka. X. Górna linia tułowia. Poniżej zestawione są liczby, określające stopień wzniesienia ' zadu w stosunku do przodu w trzech Ee bydła krajowego, | porównywanych w niniejszych studyach ysokość krzyża w ^j, doy eg w klebie wynosi w prze- 3 cięciu: 3 U 30 krów wójezańskich [K] . . . 1045 3 Uie , à stadnyeh[K.] 1037 E Uik "4 a klasy I |K.| 1054 3 U 329. 5 » [P. i Z.] . . 1045 E U 14 G. . 1055 1 U zarodowych ezerwonyeh polskich . 1032 d v sterd yiskich rh pii . 103:0 a b HyoR 0: 3 ov s MED 1 E ) Prawdopodobnie 2 224, nie zaś 220 cm. Wahania bowiem w pojedyńczych ` A oborach są: 221—228 c E Prawdopodobnie "Gë 5. E 3) Prawdopodobnie 18 4. E BYDLO ROGATE W POLSCK 51 W stosunku do kłębu, krzyż i nasada ogona położone są wy- żej 0 następującą liczbę cm: Krzyż | Nasada ogona U 30 krów wójczańskich [K.] . . 296 DUM. * stadnych IK 47 2:3 i4 2 klasy I [K.] . 67 3:2 UA ^ E E 4l Da - 2 B2: 00 3:85 U zarodowych czerwonych polskich . . 3:85 — U sterdyńskich czerwonych. . . . . 38 30 U » UTE. Caso WL 45 W porównaniu do zarodowego bydla ezerwonego polskiego, wójezaüskie ma zad bardziej wzniesiony ponad poziom Men Bydlo sterdyńskie czerwone pod tym wzgledem znaeznie sie rózni od czarnego. Krowy wójezamskie mają krzyż położony wyżej, niż czer- wone, a nawet w przecięciu cokolwiek wyżej, niż czarne. XI. Skład nóg. 1. Wysokość kości grochowej. Na str. 37 zaznaczyłem, że między bydłem wójczańskiem i ster- dyńskiem niema różnicy pod względem stosunku wysokości kości grochowej do wysokości w kłębie. Wysokość kości grochowej wy- nosi w przecięciu: W 0%, wysokości W em. nogi od łokcia U krów wójeziskich [K.] . 340 494 A stadnych [K ] 341 49:3 U ja i g GE I [K] . 339 495 I RE » [P142] |. MD 49:85 M dA. > 4 IG] © ero MED 484 U sterdyńskich CT sza a BOD 50:6 U $ gaphyoh. . . . . . 800 49:8 powyższego zestawienia widać, że także i pod względem dank wysokości kości grochowej do wysokości nogi od łokcia. niema wielkiej różnicy między bydłem wójczańskiem i i sterdyńskiem. Absolutnie, krowy wójczańskie, cokolwiek mniej rosłe, niż sterdyń- skie, mają też cokolwiek niżej położoną kość grochowa. 2. Wysokość stawu skokowego (przegubu, kości piętowej). Wysokość stawu skokowego wynosi w Aperan w cm: U 3 t cine wójczańskich I. e 485 (450—540) U 1 e " stadnych [K.] . . 4935 (465—540) Ae 52 WALERYAN KLECKI U 14 krów wójczańskich klasy I [K]. . . 476 (45'0—50'0) HE 3 [P.1 Z.] . ... . 470 (495—52-0) Ud s bh. . 477 — (45'0—50:0) U sterdyńskich czerwonych. . . . . . . 482 (440—505 U x GER ek 2r Use. . V. 382 44:0—52:0) Absolutnie, różnica między wymiarami stawu skokowego u by- dła wójczańskiego i u sterdyńskiego jest bardzo mała. Jednak w stosunku do wysokości — jak już podałem na str. 37 — bydło wójczańskie ma przegub położony wyżej, niż sterdyńskie. Wczęści I Studyów nad bydłem nadbuzañskiem (na str. 184) zwróciłem uwagę na związek pomiędzy stopniem wzniesienia krzyża ponad poziom kłębu i wysokością przegubu. Pomiary bydła wójezańskiego po- twierdzają istnienie tego związku: bydło to bowiem w porównaniu do sterdyńskiego ma cokolwiek wyżej położony krzyż i zarazem także wyżej położony przegub. | XII. Grubość (obwód) nogi. Obwód nogi pod punktem Bielera wynosi w przecięciu: s wysokoáci WE io wysokości punktu w cm w kłębie Bielera U 30 krów wójczańskich [K.] . . 3995 32:0 614 LASS LE nych wójez. [K.] 405 32:4 68:1 U JA; b» asy $c IK 098 3r6 66:6 U 29 ., wójezaüskich [P. i Z] 432 34:6 11:6 U 14 , 5 [G.] . . 425 343 69:3 U sterdyńskich czerwonych . . . 433 33:8 11:0 U j czarnych. . . 428 334 10:3 Według pomiarów p. Kowerskiego, krowy wójczańskie mają nogę pod punktem Bielera cieńszą, niż sterdyńskie, i to zarówno absolutnie, jakoteż w stosunku do wysokości w kłębie lub do wysokości nogi od punktu Bielera. Jednakże z tym wynikiem nie zgadzają się wyniki pomiarów pp. Popiela i Zakrzew- skiego oraz Grabkowskiego. „Obwód nogi w najcieńszem miejscu przedniego nadpęcia wy- nosi w przecięciu: o wysokości W h gi wysokości punktu w en. w klebie Bielera U 30 krów wójezaüskich [K] . . 179 143 302 U 16 , stadnych wójez. [K.] . 182 145 30:6 BYDŁO ROGATE W POLSCE 53 wysokości Wa, i . wysokości punktu w cm. . w kłębie Bielera U 14 krów I klasy wójez. [K] . 176 141 29:8 U 29 , wójezaüskieh [P. i Z.] : 178 143 295 uds * x 01: TP 145 29:2 U sterdyńskich czerwonych . . . 179 140 29:3 U " examych. 90.0097 141 297 U zarodowych czerw. polskich . . 166 137 25:6 Obwód przedniego nadpęcia, po którym można sądzić o sto- pniu cienkości i delikatności kości, wykazuje bardzo małą różnicę między bydłem wójczańskiem i sterdyńskiem: absolutnie — niema różnicy żadnej, relatywnie zaś, t. j. w stosunku do długości nogi od punktu Bielera, a zwłaszcza do wysokości w kłębie, obwód przed- niego nadpęcia jest cokolwiek może większy u bydła wójczańskiego, niż u sterdyńskiego. j W porównaniu natomiast z bydłem zarodowem ezerwonem polskiem, bydło wójczańskie odznacza się znacznie grubszem nadpę- ciem, i to zarówno absolutnie, jakoteż w stosunku do wysokości w kłębie i długości nogi. XIII. Rogi. 1. Długość rogów. Długość rogów wynosi w przecięciu: W °/, długości głowy do przedniej krawedzi W cm wargi górnej U 30 krów wójczańskich [K.]. . 298 57:2 U 16 „ stadnych wójez [K.| . 301 519 U 14 , [I klasy eo JK]. 296 567 U 29 , wójezaüskich [P. i Z.] 369 69:8 = ib . $ Gl. STI 69 6 U zarodowyeh czerw. polskich. . 294 60:0 U sterdyńskich czerwonych !) . . 279 53:0 U M egarnyeh ug ëss 891 : 56:9 Według pomiarów p. Kowerskiego, bydło wójezańskie ma rogi w przecięciu mniej więcej takiej samej długości, jak sterdyń- skie lub zarodowe czerwone polskie; natomiast według pomiarów pp. Popiela i Zakrzewskiego oraz Grabkowskiego, ma ono rogi znacznie dłuższe, i to zarówno absolutnie, jakoteż 54 WALERYAN KLECKI w stosunku do długości glowy. Różnica przytem jest zbyt wielka, KĘ można było położyć ją na karb różniey w sposobie mierzenia; raczej przypuścić wypada, że w ciągu kilku Es które uplynely o ezasu, gdy pomiary robili pp. Popiel i Za ewski, do ezasu, gdy je robił p. Kowerski, długość rogów w uie wójezańskiej zmniejszono przez sztuczną selekcyę. 2. Grubośó rogów. Obwód rogów u nasady wynosi w przecięciu: U 30 krów wójczańskich [K.] 15:95 em. U 16, 5 stadnych [E] 1450 5 U 14 , e klasy 1 [ER] 108 ^, U p w RE BS ZĄ OBA 5 Ui A M RS U voc ai ezerwonych polskieh |042085 054 U sterdyńskich czerwonych 12 REA U A > A XIV. Długość czoła. Długość czoła wynosi w przecięciu: W 9/, długości W 9/, długości głowy łącznie głowy do W em. ze éluzawica śluzawicy U 30 krów pas 'zaúskich [K.] . 246 47:2 50:4 U 16 , stadnyeh wójez. kj 24:3 467 49:6 U 14.4 klasy I 25:0 47:9 51:3 U29 $ mos [P. iZ] 22:6 427 457 U 14 24:4 458 515 U zarodow ych czerw. polskich . 222 45:3 485 U sterdyńskich czerwonych . . 231 44:3 471 U í czarąych . . . 22 435 46:3 Z liezb powyzszych wypada, ze Pies wójezańskie ma czoło absolutnie i relatywnie dłuższe, niż bydło czerwone polskie, a na- wet niż sterdyńskie. Jedynie pomiary pp. Popiela i Zakrzew- skiego nie prowadzą do tego wniosku. Zauważyć wypada, że wśród odmian polskich i im pokre- wnych typu brachyceros, których wymiary są zestawione w części II Studyów nad bydłem nadbużańskiem 1) żadna nie wykazuje przecię- tnej dłagości czoła tak znacznej, aby obliczona w %/, długości głowy 1) SEGUROS Komisyi fizyogr. Akademii Umiej. XLII, str. 7. BYDŁO ROGATE W POLSCE 50 (łącznie ze śluzawicą), dawała cyfrę, przewyższającą 47%,, lub ob- liczona w ?/, długości głowy (do śluzawiey) dawała cyfrę przewyż- szającą 51%,. XV. Odległość między nasadami rogów. Odległość między nasadami rogów wynosi w przecięciu: wj długości W 9/, długości głowy łącznie głowy do W em. ze £luzawica śluzawicy U 30 krów wójezaüskieh [K,] . 154 295 315 U » stadnych wójez. [K.] 153 394 31:2 U e | sy y "IK1 184 29:5 31:6 U 29 , wójezamskich[P.iZ.| 15:6 29:5 315 Ua. $ tio Iq 30:4 34:2 U zarodowych czerw. polskieh . 144 29:4 31:4 U sterdyńskich czerwonych . . 152 292 310 U A czarnych . . . 143 204 293 Róznica miedzy porównvwanemi odmianami jest niewielka; można jednak twierdzić, że u bydła z Wójezy odległość między nasadami rogów jest absolutnie i relatywnie cokolwiek większa, niż u bydła sterdyńskiego i u zarodowego bydła czerwonego pol- skiego, Wymiary, podane przez p. Grabkowskiego prawdopo- dobnie nie są In ein Przeciętna odległość między rogami, przewyższająca 16 em., zapewne u krajowego bydła naszego się nie spotyka, XVI. Najmniejsza szerokość czoła. Najmniejsza szerokość czoła wynosi w przecięciu: W % długości W /, długości głowy łącznie łowy do W en. ze śluzawica śluzawicy U 30 krów wójczańskich [K.] . 17:05 321 349 U 16 , stadnych wójcz.|K.| 171 32-9 349 U 14 , klasy I ST TED 32:6 349 U 29 , wójezaüskieh |P.1Z.] 16:9 31:95 341 U-J4 -, » G] : 189 355 39:9 U zarodowych czerw. polskich . 166 35:8 36:25 U sterdyńskich czerwonych . . 174 394 35:5 U ^ czarnych . . . 178 341 36:3 W ylaezajae liczby uzyskane na podstawie pomiarów p. Gra b- kowskiego, możemy powiedzieć. że najmniejsza szerokość czoła 56 WALERYAN KLECKI jest u bydła wójezaüskiego w porównaniu z zarodowem ezerwonem polskiem absolutnie większa, ale w stosunku do długości głowy mniejsza, zaś w porównaniu z bydłem sterdyńskiem mniejsza, zarówno absolutnie, jakoteż relatywnie. Różnice jednak są niewielkie. XVII. Największa szerokość czoła. Największa szerokość czoła wynosi w przecięciu: W quie Ww E. WM. glowy laczn W cm. ze flakke EE U 30 krów wójezaúskich A 20:6 395 42:2 U 16 , stadnych wójez. E ] 211 40:6 431 UI Y E sc INI 209 38:3 411 U a ` SATS [P. $2. 22:6 42:7 457 UT IO. 236 443 498 U aA sel ezerw. polskich . 212 45:2 46:3 U sterdyńskich czerwonych . . 226 43:4 46:1 U » czarnych . ..... 229 45:9 461 W ylaezajae liezby, uzyskane na podstawie pomiarów p. Gra b- kowskiego, mozemy powiedzied, ze gems szerokość czoła jest u bydła wójczańskiego zarówno w porównaniu z zarodowem ydłem czerwonem polskiem, jakoteż ze sterdynńskiem mniejsza, tak absolutnie, jak i relatywnie. XVIII. Kontur górnej części głowy. 1. Kształt czoła. Największa szerokość czoła w ^/, jego długości wynosi w prze- cięciu: U 30 krów wójczańskich [K.] 09:71 U 16: 4 $ stadnych [K 86:8 U 14: 5$ A Klany I . 800 U-29:745 s [R12] 1000 [G. : U zarodow yeh czerwonych polskich . 955 U sterdyńskich ezerwo nych à e rd U M ezarnye . 100:9 Liczby powyższe wykazują znaczne różnice, widocznie, a przy- najmniej prawdopodobnie związane ze sposobem oznaczania długo- ści czoła. Według pomiarów p. Kowerskiego, długość ezola oka- zała się niezwykle wielką i dlatego stosunek największej szerokości BYDLO ROGATE W POLSCE 57 do niej wypadl niezwykle maly, mniejszy, niz w szeregu ras, któ- rych wymiary zestawiono w części II na str. 34-36 Studyów nad czoła w ?/, jego długości znacznie przewyższa 100%/,, podczas gdy u bydła wójczańskiego ten sam stosunek nie dochodzi do 100%/,. Na tej zasadzie możnaby wnioskować, że bydło wójczańskie odzna- cza się czołem wązkiem i długiem. 2 Stopień zwężenia głowy u góry. Odległość między nasadami rogów w %/, największej szeroko- ści czoła wynosi w przecięciu: U 30 krów wójczańskich [K] . . . 748 U 1655 > stadnych |K.| 725 U. 14.6 5 klasy I [K] 770 H 29.504 * [Py yia]. 145680 Uds » ok vhi. '6 U zarodowych czerwonych polskich . 679 U sterdyńskich czerwonych . . . . 67:25 U » czarnych < 4.0.0 024 Niezaleznie od rózniey w wynikach pomiarów, pochodzacej prawdopodobnie z różnicy w sposobie ich wykonywania, zaznaczyć wypada, że cyfry, stosujące się do bydła wójezańskiego są wię- ksze, niż te, które otrzymano dla bydła czerwonego polskiego lub sterdyńskiego. Z tego wynikałoby, że bydło wójezańskie odznacza się stosunkowo mniejszem zwężeniem głowy w górnej jej części. 3. Głębokość wcięcia czoła pod rogami. Najmniejsza szerokość czoła w */, największej jego szerokości wynosi w przecięciu: 3 ” U 14 y U29 , , Bi Dl». 748 » [G] . 58 WALERYAN KLECKI U zarodowych czerwonych cic . 183 U Mord odii ezerwonyeh . EN, U » ia o0 3 V. 741 Wahania tego stosunku są wielkie i nie prowadzą do wnio- sków pewnych, zwłaszcza gdy się uwzględni to, co było podanem o powyższym stosunku na str. 42 części II Studyów nad bydłem nadbużańskiem. XIX. Szerokość głowy w policzkach. Szerokość głowy w policzkach wynosi w przecięciu: € o dłagości W A m wy laeznie W em ze Sluzawi ët a U 30 krów wójczańskich IK T + IDO 29:75 317 U 16 , stadnyeh wójez. [K.] 15:9 30:6 32:45 Uis- klay l [K] 150 287 30:8 Y wójczańskich [P.1Z.] 162 30:6 327 U zarodow wyeh ezerw. polskich . 16:05 321 35:0 U steil kin ch eie iore 0400 317 331 U $ zarnych . . 16:6 318 33:9 Z seu liezb wynika, ze w porównaniu z ezerwonem bydlem polskiem i sterdyńskiem, wójczańskie odznacza się mniej- szą szerokością w policzkach, zarówno absolutnie, jakoteż relaty- wnie. Jedynie pomiar Popiela i Zakrzewskiego przema- wia za absolutnie większą szerokością głowy w policzkach bydła wójczańskiego w porównaniu z zarodowem ezerwonem polskiem. XX. Zwężenie części twarzowej. Największa szerokość czoła w '/, szerokości w policzkach wynosi w przecięciu: U 30 krów wójezaüskieh [K] . . . 1329 UM í stadnych [K.] 132-7 UH 3 a klasy I [K.] 1333 U 29 (P-PEFSS «1996 U zarodowych czerwonych p. . 1821 U sterdyńskich e es , 1870 U » OYOD e luis 6 137:9 Także i z tych liczb nie można wyprowadzić wniosku pe- wnego, wobec znacznej różnicy między wynikami pomiarów pp. Kowerskiego oraz Popiela i Zakrzewskiego. BYDŁO ROGATE W POLSCE 59 XXI. Szerokość pyska. Szerokość pyska wynosi w przecięciu: Wo, długości W v Wo głowy dłagości szerokości łącznie 2e głowy do w policz- W cm. śluzawicą ^ śluzawicy kach U 30 krów wójczańskich [K.] . 130 25:0 26:6 839 U16 , stadoyeh wójez. |K.] 18:0 250 265 818 U 14 , klasy I wójcz. [K.] . 130 249 267 86: U 29 , wójezaüskich [P. i Z] 136 257 275 840 Maka A G5. 14:75 27-7 31.1 — U zarodowych ezerw. polskich . 147 300 321 91:6 U sterdyńskich ezerwonych . 138 265 282 83:6 U e ezarnych . 143 27-4 29:9 861 Pysk zatem w porównaniu z ezerwonem bydlem polskiem absolutnie i relatywnie węższy. Porównanie bydła powiślańskiego z Wójczy z czerwonem polskiem z zarodowych obór galicyjskich. Bydło z Wójczy jest od czerwonego polskiego większe: dłuż- sze i wyższe. W stosunku do długości wzrost jego jest niższy, nogi krótsze nietylko w stosunku do długości, ale także w stosunku do wysokości, i to zarówno licząc od łokcia, jakoteż od punktu Bie- lera. Pierś absolutnie jest głębsza, w stosunku jednak do wzrostu mniej więcej taka sama. Wobec tego, że tułów w stosunku do wzrostu jest bardziej wydłużony i że nogi są krótsze, możnaby się spodziewać, że bydło z Wójezy także cechować będzie głowa krót- sza. w porównaniu z zarodowem czerwonem bydłem polskiem (ró- wnież oznaka większego stopnia poprawności). Tymczasem w rze- wnego, że także obwód jej jest większy. W biodrach szerokość jest o mniej więcej taka sama, natomiast między wyrostkami siedzenio- 60 WALERYAN KLECKI wymi tulów jest szerszy, nietylko bezwzglednie, ale takze w sto- sunku do swojej długości i do wysokości w kłębie. Zad jest bar- dziej wzniesiony ponad poziom kłębu. Nadpęcia znacznie grub- sze, 1 to zarówno absolutnie. jakoteż w stosunku do wysokości w kłębie i do długości nogi. Rogi były zdaje się dawniej znacznie dłuższe; obecnie (zapewne wskutek sztucznej selekcyi) są mało co dłuższe, a w stosunku do długości głowy nawet krótsze, niż u czer- wonego bydła polskiego; grubość ich cokolwiek większa. Pomiary głowy, robione przez różnych autorów, dały wyniki nieraz sprze- czne i wogóle bardzo niepewne i niewyraźne. O ile na nich wolno się opierać, możnaby może powiedzieć, że bydło powiślańskie z Wój- czy (które, jak wyżej wspomniano, odznacza się znaczną długością głowy) ma czoło absolutnie i relatywnie dłuższe, niż czerwone pol- skie (według P. i Z. relatywnie krótsze), odległość między nasadami rogów w stosunku do długości głowy cokolwiek większą, naj- mniejszą i największą szerokość czoła, a także szerokość w poliez- kach i w pysku w stosunku do długości głowy cokolwiek mniej- szą. W górnej części czoło jest mniej zwężone, niż u bydła ezer- wonego polskiego, w dolnej części głowy zwężenie (szerokość pyska w stosunku do szerokości w policzkach oraz szerokość w policz- kach w stosunku do największej szerokości) jest raczej silniejsze. Wogóle zatem: głowa długa i wązka, o czole długiem, w części twarzowej zwężona. Porównanie bydła powiślańskiego z Wójczy z bydłem nadbużańskiem ze Sterdyni. Bydło z Wójezy jest od sterdyńskiego cokolwiek mniejsze: krótsze i niższe, W stosunku do długości, wzrost jego jest cokol- wiek niższy. Nogi mniej więcej takiej samej długości w stosunku do wielkości (cokolwiek dłuższe w stosunku do wzrostu). Pierś mniej głęboka, zarówno absolutnie. jakoteż w stosunku do długości tulo- wia i do wysokości w kłębie. Głowa w stosunku do długości tuło- wia i w stosunku do wysokości w kłębie dłuższa. Przednia część tułowia w stosunku do całego tułowia dłuższa. Z przodu, w barkach, pierś jest węższa, ale tylko w stosunku do długości tułowia i może do wysokości w kłębie, nie zaś w stosunku do głębokości swojej. Z tyłu, za łopatkami, pierś jest absolutnie cokolwiek węższa, a re- latywnie mniej więcej takiej samej szerokości, jak u bydła ster- dyńskiego. Wobec tego, że za łopatkami pierś jest absolutnie węż- sza, a przytem mniej głęboka, przeto i obwód jej jest mniejszy. W biodrach szerokość miednicy jest mniej więcej taka sama. a mię- dzy wyrostkami siedzeniowymi relatywnie (w stosunku do długości BYDLO ROGATE W POLSCE 61 tułowia i do wysokości w kłębie) cokolwiek większa. Krzyż cokol- wiek bardziej wzniesiony ponad poziom kłębu. Przyczynia się do tego prawdopodobnie wyżej (uwzględniając różnicę we wzroście) położony staw skokowy. Nadpęcie takiej samej mniej więcej gru- bości. Rogi mniej więcej takiej samej długości i grubości. Różnica między bydłem sterdyńskiem i wójczańskiem w kształ- cie głowy niewyraźna i niepewna. Czoło absolutnie i relatywnie dłuższe (według P. i Z. absolutnie i relatywnie krótsze), cokol- wiek szersze między nasadami rogów, zarówno absolutnie, jakoteż w stosunku do długości głowy; najmniejsza i największa szerokość czoła, a także szerokość w policzkach i w pysku, absolutnie i rela- tywnie mniejsza (według G. — większa). W górnej części czoło mniej zwężone (większa długość linii międzyrogowej w stosunku do największej szerokości czoła) i mniej wcięte pod rogami (według P. i Z. bardziej wcięte), część twarzowa mniej zaostrzona (według P. i Z. bardziej zaostrzona). Bydło wójczańskie jest mniej wyrównane od sterdyńskiego pod względem stosunku długości nóg do długości tułowia lub do wysokości w kłębie, a także pod względem stosunku długości głowy do długości tułowia. Natomiast w stopniu wyrównania pod wzglę- dem stosunku wysokości w kłębie do długości tułowia obie obory prawie wcale się nie różnią. Porównanie bydła stadnego wójczańskiego z bydłem pierwszej klasy. Z pomiarów p. Kowerskiego wynika, że w porównaniu z bydłem pierwszej klasy bydło stadne odznacza się: 1) większym wzrostem i długością tułowia, E 2) mniejszym wzrostem w stosunku do długości tułowia, 3) większą długością nóg w stosunku do wzrostu, 4) w stosunku do wzrostu znacznie wyżej położonym przegu- bem, a niżej położoną kością grochową, i 5) absolutnie wieksza, w stosunku za$ do dlugosei tulowia mniejszą głębokością piersi je długością, głowy relatywną (w stosunku do dłu- gości tułowia lub do wysokości w kłębie), 7) większą długością przedniej części tułowia w stosunku do długości całego tułowia, : ; 8) krótszym w stosunku do długości tułowia ogonem, 9) szerszą (absolutnie i relatywnie) za łopatkami piersią, 10) szerszą (absolutnie i relatywnie) w biodrach miednica, 11) mniejszem wzniesieniem krzyża i nasady ogona ponad linią kłębu, 62 WALERYAN KLECKI 12) absolutnie i relatywnie grubsza noga, 13) dluzszemi 1 grubszemi rogami. Jednakże po większej części wyliczone powyżej różnice są niewielkie. L- d | ile w tych różnicach ujawnia się świadomy celu dobór sztuczny, świadezą one o dążeniu do poprawności kształtów pod rozmaitymi względami [punkty 1) 2), 6), 7), 9), 10), 11)|. Dobie- rano więc sztuki większe, wydłużone, o krótszej głowie, dłuższym przodzie. szerszej piersi i miednicy, równiejszej linii grzbietowej, a przytem sztuki o nieco grubszej kości. Chociaż różnice w wymiarach są niewielkie, to jednak — jak widzimy — po większej części mają one ten sam kierunek, świad- czący o tem, że w Wójczy na materyał stadny istotnie wybierano lepiej zbudowane sztuki. Nadto pod niektórymi względami (n. p. stosunek długości tułowia do wysokości w kłębie) krowy stadne są bardziej wyrównane, niż krowy pierwszej klasy. Zarazem to poró- wnanie wymiarów bydła stadnego z wymiarami bydła „pierwszej klasy^ służyć może za przykład, że pomiary bydła istotnie od- zwierciadlać mogą rozmaite hodowlane stosunki. Zakończenie. Z pracy niniejszej wynika, że wymiarami swoimi bydło po- wiślańskie z Wójezy naogół zajmuje miejsce pośrednie między za- rodowem bydłem czerwonem polskiem z Galicyi i nadbużańskiem ze Sterdyni. zbliżając się jednak znacznie bardziej do sterdyń- skiego, niż do czerwonego polskiego. Domieszka w bydle wójczań- skiem krwi czerwonego bydła polskiego z Galieyi widocznie nie- zbyt oddziałała na jego kształty. o się tyczy typu, o ile on się ujawnia w budowie eza- szki, — bez badań kraniologicznych niepodobna wydać w tej spra- wie stanowczego sądu. Długość 1 wązkość głowy przy stosunkowo szerokiej linii międzyrogowej i zwężeniu części twarzowej możnaby tłómaczyć domieszką krwi węgierskiego bydła stepowego, która — jak wiadomo -- w bydle wójcezańskiem istnieje. W ten sam sposób możnaby tłómaczyć znaczną długość i grubość rogów, wykazaną dawniejszymi pomiarami pp. Popiela i Zakrzewskiego oraz Grabkowskiego. W każdym razie analiza pomiarów bydła wójezańskiego dała dosyć dokładny obraz składu tego bydła w porównaniu do ster- dyńskiego i czerwonego polskiego. Także niewielka zresztą różnica między bydłem stadnem i pierwszej klasy wystąpiła jasno i jasno też się daje wytlómaezye. Mimo to jednak niektóre punkty pozostały jeszcze niew yświetlone, zwłaszcza tyezace się kształtu głowy, a także Sprawozdanie Kom. fizyogr. T. XLIII, Ce. IV. Tabl. 1 Krowy powiślańskie z obory w Wójczy. oM —M MÀ — À a Sprawozdanie Kom. fizyogr. T. XLIII Cz. IV. Tabl BA : SÉ: i Buhaj czerwonej rasy &lazkiej z obory w Wójczy. Grupa krów stadnych powiślańskich z obory w Wójczy. BYDŁO ROGATE W POLSCE 63 jasności są różnice w wynikach pomiarów, uzyskanych przez ro- W Krakowie, w sierpniu 1908.